Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibh'oteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright© 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Mogi. A.5.30
^0 ■
BiBLIOTECA NAZIONALE
CENTRALE - FIRENZE
^ FRANCISCI ^
^ CAESARIS AVGVSTI ^
^ M VHIFICENTI A. ^
I
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
;02ato2iacarti0 fBpitomm.^inc £laac adconfuma/
m fpectant i02ato:cni : cj: antiquo iRbcto^: stmtialìo
©icaidii fcnbcncliq3 bieuce rationcsrlBcc nò i apwa
oRtimo c«iq5 viro timlas: KhIud -j gqsfaciUs nicmoiic
artie mod"^f acobi l^ublicij ^Slozmini lucub:ationc
in lucem edims.^oelici numlnc ^ncboat*
j©2ato2i3e itiflimtionc0:C]c vcteru inftituto: pcr^aco
bum ifbubUfWfn : adCY^ll""' cacfarcin foulhflimum
oclectac.
3 operi8 ofliscns ocamina
ter infpicutr boc niente fccu facile
cogiubii: 9?(vt DI3ard rulij lice/
roni9 oMt07upnncipcvbiso:na/
tilTimid vti vidcamur)non paru in
(c babct fructuatcopia oiccndi ^ co
moditas o:alion ts: 6i rccta intclU
gciuiaacocrcrminata animi mode
raiioncgubanctur. Ouasob rea
Illa que cgicri inanis arroganti^ ca
fibiafiljmpfcrerdinquimu0.11am
illi ne parQ multa fcifle vidcreiuorica conqueficrutiqug nibil atti
ncbant: vt are oifftcilio: cognita putaref .llos vero ea qu? ad rati
onem oiccndi pertincre videbanf fumpfimas-.lìon cnim fpc qug/
rtD0autslo:iamoti:adfcribendii venimus.6edvt induftriano
lira ftodiofom voluntatibus nw:a gaam^.Tliic ne nimiuin lon /
ga fùmatur o:atio:oe re oiccre incipicmae.6t id vnum cr te £yril
ìomiz ftndiofos ceteros monuerim • :artcni fine alTiduitate.oicen
di:nó multu iuuarc.vt intdligai banc raiionc p:scq)tionie ad c%/
ercitationcm comodari oporterc . 3wj5 ^^^cui bac outionc molta
vt'nccefl'aria:qu§ a IX^arco Xiceronc: que p:sdpuc in boc opere
»niiramur:nccnó a gabio ni3;cimo Ouintilisno e^cerpfimudicom/
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
picxi fumtt3.Qu§ fi tu Cfrftlc ? quiUbct ilUs cruditus cxcrcttatio/
ni accomodaucrif.plorimu in me oiccndi fc profccific intcUigcf .
tbrgterca ite retl^ojicct; oisnitarc et occcllcntii fUcrio p:grcrcain
2)l3ard ciceroni^ teftimoiuum affcraiiiusnn p:iii^o oc owtoic ita
inquicntio.-Quid eli cnim tamadinirabilc ^ cjc infinita multitu/
dine boininujn vnuni ejciftcrc: qui id quod omnibus natura oay
tum fu vcl folus vcl cum papaucis faccrc polTit: Sul tam iocun/
dum cojnitu atq5 auditu ^ cj: fapicntibua fcntcntijargrauibnfqj
vcrbii3:cxo:nata o:atio atqj polita.aut quid clfc potell in odo io
cundiusav fermo faceius et iwlla in re rudis.boc enim pt^flani^
vel maxime ferie qpcolloquimurinter nos-.etqjcxpnmcre inter
no3 fcnfata polTom^. Db quam rem quis boc iure miretur fum/
incqj in eo labowndu elTc arbitref : irt quo vno boinincs madame
bcftijs p?glìent:in boc bominib^ ipfis antecdlaitarte z vfu qui 0/
mnium magiftroiii pigcepta fupcrat.ac ne plura qug pene fut in /
nomerabilia cófcc emur b^eui comp:gbcndam''. Sic cnim (ìatui/
mus perfecti o:ato:ii? moderationc z fapientia non folij ipfiue oi
gnitaiem fcd ? pnuatoni z plurimo:ij t vniuerfg reipub. falutem
niajcimc contineri.Scd nunc inlìituii noftri fumanms init iunn
Ocraticu lucrate baie appofifgqs
Dic:re*fNbao:icà:pontifiaj vero ci/
uilifq^ HJris itcrp:gte0O:atricé 0)ìi
ktticà oixi!Te:loaiple0:papiri^ au /
ero: cft.fft cui duilia fcientig para
qua cum aflenfione auditojuj fcòm.
no:ed i iilituta patrie bene ,p viri/
bus oicemue. 3nftci:;li nìqyxócio/
nali:fanctionahq5 lìaiu fojcnfes.pu
olicgq5 caufs bene in duUibus que/
iltonibus oicaido coinp:obantur*
z
Xiuiltó kro qucftio oicitur: cum fcóm mojcs: t inftfrura patria
oiccre potcrimus.
De £iuilitt Z2ugltioii5:fùie £auf3?2[i5cncribn9.
3ntltuin qogilionum genera tria funt. £ondonaIc«
6ennocinatinu:« fo:eiifc. ^o:ciifc ed gcn^qaod in
tadtcio accufatons oefenfo2Ì6Ve parte fequir. 6cr/
mocinatiutt eli quod in laude vf ignominia verfa/
lor. lotidonalc ed qò in Deliberando quid fequi
opo2tet l'uadct. bom fpccies fcjc funt.bonaiio:? oeboitatio: laus
% vitapcratiotaccufatiot^ oefenfio. Defenfio cft qua oelictum vel
ocbitum a nobia reniouemu^. accufatio dì qua crimcn vel alieni»
aes in aducrfariii impingiinu^. Debo:iatio di nó ageiidg rei oi/
fuafio. bonario eft ajcndg rei fuafio. Uitupcraiio eli rerum ma/
larnmexpofitio. lauselt rerum bonarum amplifìcatio.
De carundé Xiuiliij qugllionu §inibu8*
0:um fines tres funt.£ondonaUs.pro auditoium
qualitate: IStilitas vd boncllas. Sermocin atiui
boii07is oignitas. ^ojenfis gquita». Scquitas na
turali «fingulari iure confluere credit. £uiu8 non
modo bomiiic3.ve;j etia cgrcra animalia perita cen
faitur. bondlas perpctuus cllbonoz adaliquéfauo:e populi
odatu3.£a babct p:udcniià:iullitia:foitirudinc:z tcmperaniia.
23 tilitas animi co:po:i0 «fojtung comoda aduocat. « incomoda
pjopulfac. bo8 fincs in Dicendo fcmpcr mcnrctcnus babcrc ocbc
musmè erratid veluti % vagi pjgter caufg nollrg oignitarcm con/
traria fectemur. £ommuni0 omnium gcnerum finis eli appofite
oicendi poteilas: vt in fequenti figura facile cernere eli.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
3
tK XtolUom qugftiomim dcmcntis c partibaa.
3uilium qugftionum dcmciua 1 partcstfme quib^
ovìtoì nulluiJ maUo oici ocbct :trc8 funt.3nucmio
folicct:Difpofitio:« fiocutto.Dugrcliciuarum ta/
cDltaiu coiiiiniiiico «a natura parum coairiburg.
r)|3cmo:ia vidclicj:? ■p>:onandano.3"w^'"wau/
lem otfpoiuio « flocutio fola arte pcrapianf . 3»«c""o di ver/
boiDm:^ rerum apta ncgocija occogitutio. Difpolitto di bo:nm
tondccme collocatio. f locuiio coiundcm cft vcnafta cxojnatto.
acc natura :"p«5ccpti8 itnttaiionc: i f jccrcirationc
facile còfcquemur.Tlatura <ft mscnita vis:« vna cu
anima cuiqj Donata oifpofitio. V^igccptio di rccta
agcndt ratio, ynmiioett giiolatio qugdà adbc/
ne appoiitgqj oucuduui. £>ercitaUo di iugie oicc/
diQnfuaudo.
3nucntionfó in foaa partcd otuifto
duilm qu^ionn parte j^a.
Tluentio :in qu.ittuoipotitTima»OMtion{9partes
[l rcfoluitur: i£):o:diu.11arrationc.£onfirinationc«
Xondufioné. "p>artitio cnimrqug piope iiarrationé
pcrc)cpofitionc:vdenumcrationcpoi»»f:« Xonfu/
ratio confirmationiG méb» funt :6ine bis cni con /
firmationé nullam vim babcrc ccrtii di: £j:oidmm di quo audi/
tottó animoe pnuf$ rcjn noucrit ad caufà ptgparaf . Tlarratio cft
idonea rerum cxpofitio. £onfimiatio di oillincta locomni com/
piobatto. £onduftocftpjincipaliumloco:umcomplcxio.
De Xiuiliom qngllionum Oualitatibu»*
3ufliii qugfKonu qualiiaa quadripartita dl.ìlnccps
cnt:3dmirabit:bondl3:bumiUfq5 cfle pót, anccpa
(i quo p:incipiij a beniuolétia t?ucim'^)e turpi bone /
lloq3 còmiftà C'M foiti'a (ami vxo:é vicini tradc.
a 4
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
a(imirdbiIc:{nnitiiatioiic pucleiid'.ed quod fine inkmn refendi
nequif.vt 6extu aducrfum lucrctia ocfciidi. boncftum (fatis per
fc apud boii06 viros i7alcii6)oicirur:cu laude ree agitor. ' bumile
(altcnrum auditoié r£qaircn8)cft cu perparui rea agitur. Igtc/
rum:quoni3 in cócione nónun^ « omnigcnu boniinu coiona oi /
cendueft: Si quando exoidirivolemusibonelìatcrei velbicui/
bus quid oicturi fumus exponcmus:6in apud bonos viro3 oicc
mus: valida locoium compjobaiione:teftium:fcripturg % legis af/
fertionevtemur»
De principio 7 tnrtnuatione:partibu8 exo:dio^.
Xo:dtn:in p2incipiu:« in infinuationé oiniditur.3n
principio Clara beniuolcntig c3ptatio:3n 3nfinua/
tione furrepene:^ occulta indaganda ed. £ù caufg
tnrpitudo inell : aut cum andito: di infcftusrpfua/
fu8 vt'ocfeffiwirem pio rc;« bominé qui oiligittpio
co qui Igdit ponemu9.£u enì inuidiofeirceicaufig ? perfong eriìt:
ad alias confugcre o:3toiitt eli.
Di 23eninolcntif captatone,
Um fola 25eniuolenti5 captatione:principiu:« ititi/
nuatio oifcrepentiqua ratione eam elicere poHunus
oocendu dt. Ouinq5 ante e locis oeducitur a per/
fona fciliC3:lttigatoris:actoris:iudicid:aduerfari) :z
abipfare. Bq bcniuolenriatrabemud:6ipartib^
turtstrem noftra gqoamtaduerfariom iniqua oltendem^ Sb ad/
oerfario;;perfona beniuolnm e(Ticiemu8 audit02é:6i eos in odia
in inuidiam: in contemptioné adduccmus. 3n odium rapiemos
Si turpes.ac nocentcs cxponenius.3" i^nidià trabemus: Si po
tenteslactiofosrnobilefq) oiccnms: « bis rebus magis ^ verità/
te eoe confifod aperìem^.3n contemptioné fi bomilesrabtectos:
bdìdc8:ignauos:inertes:reco»]efq5 oemonilrabimus. jBudito:é
concilìabimus nobi8:5i laude cius ad Mime caufg tiortrg ftótn
mo«:9 ipfiustvi Icinstafpcr-.iocondusrtriftisvc fit conucrtemos.
abacto:ispcrfona:6ipauca pjomeritis ocfcipfooicet; lice
adoocati ofTiciu:fed tcftis Mia i rei public g caufam fc agerc fi/
gnificibit. a pcrfona Utigatoits bcniuolcinià irabemu8:6i qua/
li8itialio3fueritoenionftrabimu8:incomodap:ofercmu8:6extt
ft3tcm;conditioiTemq5apcriemu8»
De Docilitatc^ atrentìonccaptancb.
fsDBagng: admirabiles-.inauditcmoug : ocquib'
no8 vcrba facturos otccmus: vcl ad religione: rem
publicapnu9tamq5 fpccrantes: oocilem:atteniuq5
auditojem: Si etiam: vt animaduertat:orabimu8:
, isidcnu
De cxo2dio?2 vitij's : 1 quando ej:o2dio fuperfedcndij fit.
Xo:dium:quo pluribus in m(\Q nulla vel leot coni
mutarionc vti polTumusrvel quod nimium longuj
feparatum:9C nimiu oinatum: vitiofum eli. £o fu/
pcrfedenduni oucimus: cum caufa turpisj-.auditoi:
, firafus vel ocfcflua £rit:3nl'inu9iione tamen vti po
terimus: aliter atcg parati fuerimus firmilTìmis aducrfano:uni ar
gumentis piimum nos rcfponfuros oicemus: ac irrifionc feflfuni
auditojem recrc^im^.Tlatura vcro:occafio:locus:tcmpufq5 fcn/
tentiarperfoiwi continciitiacacbinni:ridiculumridicutoiac men/
dacium mendbcio notare:rifam (tberaUm excitat.
ÌDc£lementis«legibu8cjco:dioium.
Xoidinm non e pcrfonis « caufi8:fed eam adiunctfe
in e)cpofitioncm:ratiouemrcompK)baiioné: ac iùa/
tionem ocdnci folet^ "Perfoni^ veroadinncta oicuf
„ aflfinitatcs: amiciti5:regionc8: ciniiatcs: p:f opto/
Ì|res;oifciplin£:« artes. adiuncta caufg oicunr:tem/
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
pas:babitu0:opniio:fam3 : rmimtocpcctatio'.vulsi . ad potcn/
tifliinas vero qugftionc9auduo:an in cjcoklijf^ caursp:£para /
i bitnu0.
' De Tlarratioitc inucfltionis parte Secuiida.
arrationum gaiera tna fuiu.Bnom quod m iudi/
ciò 6c6m re gcfta.Icriiu cxcrciiio cópiobar.
Tlarratiocxcrritatiua
XercitatiM negodo:um: ?pcrlbnaruclT. Ilcgocfa
vero argumcnta: biftoiig: vcl fabulg oicordur, ^a/
buia nil ventati confonù babct. Srgomaitù verità
titonfonuelTeoebct. biftoTiarcruvcraruc. tUr
ratio pfonis aitributa:Diuerf09: j:iatù :códiciionù :
: fexufiq) aftecrusircfcrre ocbcr. bi(ìo:ica narrato
1\eni0 cric iiarratiornó qug minu8:IC5 qug nó plus
^adfuadendumqcpediat oicii;Ou? factum elTe
non qnemadmodu factum fitgencraUier exponcn»
quod ettam non oictuj eli per ca qug cxpofita funt
intclligi polTit. apertam Vero rerum geftarum:oìdo:« expofitio
rcddat. 11arratio3udiaaUa
arratio qug ad veritatcm pcrtinct:quid quoqs loco
piofit odendae oebet 2713axim§ p:cbabilt8 ctTe po
ierit;6i qu? ventati tnc(Te:« fide facae folcnt:com
plcrtetor.Si pcrfona:f2 oignitatcs;? canfgfactO!um
cjttabunt: 6i ad eomm qui fgertni naturi: ad volgi t eo:um qui
audiét opinione refer^r.Oi occartone:o:dine f p:obattonu femi/
nib" coirobo:anf . De elcmcntie narrationis
arratio a pcrfona:ciufa:loco: ^ icmpoie initiu co/
cet. Ca vcl tota p:o nobietaut cétra nos : aui qc bid-
compofita erir. I^ro nobis cu ratione.contra nos
fine rationc qcponctur:? ante rem vel poft rem: vel
a re ipfa p:o noftrg Qufg ccmodo incipcrc poteri/
mos.finciti fojcrtfi dna iiiitium q't^fKoiifó oJlciidct:
tx ionfmtutìonc $ojcnft.inucntioiii9 parte Icrtia
abondc fatis bacrcnus ftijciffc video: qiif ratio cnar
randi:i cxo:dicndi in caufiscimlibos fcctanda fit.
Ilunc iatn ad confìrmationcm fojcnftmn caufaruin
omnis p:gceptio conacrtatur.Tlarratiotic igiiur cy /
pofita quc nobis coin aduerfarifs coimcniantiquid
\\\ controucfiia reUiiquacur:qoibofq3 locis qiiod intendimus p:o
bare vclimus: tic oftcndcnms.*l\ciu ab tnuito cornino fubtracta
«flc'.conuèmt cum aducrfanjò: burroni netan pccolatu cóniilTum
Oicamusridcftincontroucrlia: -pccolatus ante (rimine rcuni te/
iieri^tribns rebus bac luce clarius olìcndam. Sd eant ante rem
compiobanda: cum nil ^uc ac ftatus cognitio pjofit: oc co pjin/
cipiooicendudl:.
De Statu fine jConftitutionc.
„]6t aut £aufe Status:qni cjc piima cóflicrfone na /
fcitur:vi legiftircmfacramtnonlegi. Utoqìiam
" pars bic conftftit ac ftat : vndc i ftatus oict u9 clt.
6unt auiem ftatue generalee tre8.3»ftciaU9:cù fta
l| tim quod obicitur negatur.Oualitatis cum factum
conftat: fcd fecti qualitas igno:atur. legalis cum e fcripto con /
trouerfianafcttur.
De Statu 3"fìciali:fioc coniécturali.
Tlficialis llatu9:21rgumenta reni i pcrfonarn funt.
É! T\erumcomp:obatio:£aufg:Iempojte:loci;5pa/'
1 ìr \ cij:3"ftruni<^l»''^^"*fW"if<13C>*''fur:'p)crfon3/
1 tra ró-^^"0s:Tlatio:patria:6exu9:Iiita:stae:Tlo/
. Lj^S men:f docatio:babitu9;$o:funa:JCondktio: Ila/
tura:23icni8:9todium:3tfcctio:ac coniiliom di.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
DcStatuqualttatfo';
Ualitatis (tatua ouobusmodfecompjobar.cam
partibus vd fine partibus turis:factum aiTcnmue.
3nri3 parrcs funt ou§: Tlaturg fcilicct:? confueto/
dinte: llaturg tua cft quod natura omnia animalia
oocuit. bui^ partcs fii t obfcruantia: Vindicra: veri
tasireligioi-z pietas. Pietas eft per qua fanguine cóiunctisrpa/
trig: t beniuoli9;'officiil t oiligens tr.buitor cultus. T^cligio eli
qugfupcrio^is cuiufdam naturgCquà Diuinam vocant)ccrinioni9
affcri. 25ei itaseli per qua immutata ca:qug funt aulfiuerut aut
futura funtroicunt . 23indicia eft qua omne quod obfuturii é oc/
fendendo pwpulfaiur. Obferuantiaeftpcrquabomines aliqua
oignitate anteeedentestcultu quoda i bono:e ofgnant. jConfuc/
tudinis iu6 eft quod in mozcm: vfus vulgiqj vetoftas appwbatio
ne piodu)cit.£ius partes funt par:factnm:iudicatij:« lex. par eft
quodinomnesgqualeeft. factum eft quodinteraliquos con/
uenit. 3udicatnm eft oe quo fenrentia lata eft. Xcgcius eft quod
i eo fcripto:quod populo cxpofitum eft n obfcruef :coniineiur.
Sine partibus iuriequalita0:pcrconcelTioné:tranflattonc:com/
parationcm:retnotionéq5 criminis compiobat. XoncelTio eft qua
per t)ep:ccationé vel purgationé nobis ignofci poftulamus.'pjur /
gatio necelTitate:fonuna vd imp:udcntia:baud confulto:factiJ cf /
fe arguir. Depiccatio licet confulto factiì conftat: p:o piiftinis ta
mé bcncfìd)6:comparatióc:tranfiatione:aut criminis remotionc
ignofo poftulat:Dep3gcatione vtemur:cij «fi confulto factU) eflc
Oicimus;tamcn pio p:iftinis baieficijs ignofci nobis poftulam^:
£a oftìciojii raiionc:« rcbusiudicatis ignofccndi caufam querat:
Vt fi plura aut maioia of\ìcm ^ maleficia vidcbunt conftarc: Si
nobilitate: ofi^icio:Viriutc fctucbit:6iea Virtutc.qua in fc vtcndii
oicitti alios vfus fuerit:6t alijs quoqj fili i cà ignolii oemóftrabi
mììs: 6i nulla ignominia iudex: fi cum abfolucrit: notabitur: 61
non nouiim aut inCquum esempla crtaie aut poftcrtó ftatucm^
§o:iu!w: iiccclTitate: « imp:udciuiaqugmf:an culpa iit eain tcn/
ra ftttOuomodo via illa Vitari 1 1cinri potucrit: Xótccturìs qug/
rem'- :an quid centra faccrcpotucritcxpcrtus fiinicc foKuita aut
ticcclTariotfed confulro factum ociiionftrabfcnus.-Qood fi fo:tuna
aut HccclYitatc ad idvciuujfit^anfatia idonea caafg e^cufaUoné
oifcrre vidcat inqniranus.Qui motu animi fe fugiflc rationc cdi/
cecanimi vitio nó inipzudcttaniccdììtatc : aut fonuna odiquilTe
oicctur.ft oftcndctur non fatis p:gfidi j in fonungtnccefTitatie: «
iinpiudcntie cxcufationc ocbcre dTc:bgc pwb.ìiionu fcmmib'':la
co rationc:« tcmpoictin mediu adducto-.oolo ctià scita ciTe coin/
p:obabijntur. jComparationcc(U5rctur:vtruinfatiusfucri£ agcrc
id quod rem kci'Xc oicci: vrm vcnuftiueifaciliiie: conducibilius:
an fibi d'arci vindicadg porcftas fucrit. flcinotionc qugiaf :i9 ne
in qucin caufa confcrr quantum ipfc rcuo ocmonltrabii potucrit.
Quovc modo i?oncftc fine periculo rcfiilere potuerit apericmus:
an quod alieno inductu fccerit concedendu vidar.Dctnde conie/
cturfe? p:o?2io cófilio factum ciTe ollcndcmus. Xu qug oc fo:tun3
« nccelìuatc Dieta funt ad comp:obandiì vcl oiluendii afFereniur.
Iranflationc qugraiur: iure ne crimcn in cu tranftcrator: an §4uc
ma^num fit: atq5 id quod reus fccilìc oicaturtvtrum in ea re pec/
candum foerii in qua alius ante peccarit.Opoueat ne oc ea re iu/
diciiim ficri-.qug in iiidicium noi) vcnerit. iccufato: interrogabic
quid fuiurttm fit: fi coterie idem concedatur: e rem.locum: tem/
puB:ad augendt minuendive crimini^ caufa adducemus. Concef
fioiic rcus fe ^ oeUqiiilTc oicet:« fc purgationis partib^ Icuare ni/
tetur.aiiud cnim imp:udcnfcr: aliud necclTario: aliudfone factij
erte ocrnoiiltrarc occupata^ eiTe ocbCv>it. De 6taiu legali.
£gaU9 ftatus ratioiiit k% partcs oiftributa cft.6CTÌ
piuiir.i: femciuia8:Oi)fiftcntc6 kgcs-.ambiguum:
iranftationc-.ratiocinationc:? oiftiiiitioné ^cripti
1 volaniatte cóiroucrfia cfttfum fcripto:is mais :
cum fcriproipfooi(Tida:vilc)caii liberi parctca 3
lantraut viiiciaiitur:£uni nò aluit infausibmufccinodi cau fa oii/
ctunUcruin qui fe fcripto luiabitur.Xomoditarcin bjcuitatcmqs
fcripti cum laude ciiodabit: ^q50ciciìandain cpericulofumfit
a fcripto recedere: fjccmpUs: rationibus: «auctojitatc cuoluet.
jQui vero fcript02is voluntatem feruandam oiccf.aducrfarij feri/
ptum: cu partibus ium alicinì fit:imp:obabit:3niqauq3 cftc oi/
ccf.fcriptum ? littcrae fcqui:fcripto:i3 autcm mcntcm negUgcrc.
i)bfiflcntib^ legibua lis 02irur:cum alraa Icy vetat:alrera pmit/
tit quippià fieri: vi lcx.D15ulierc accufarc non pon'c. et k%:Ovz
vltionem « mone fili) piofcquif cum fe ma:rcm p:obaucrir ad ac/
cufationcm admitti certu eft.Scd in bis confideraiiduiii an altera
meliu3:atq5 gquius iubeat:vctct:viiici:permitiatvc:quippià fic/
ri: Obfilkutc legcm ocindc cnodamue :càq5 ad noflrg caufg co/
modii :iuri3 partibus trabcnms. èj: ambiguis ontur t cii i» ouas
autpluresfcntcmias fcripiuintcrp:5tanpotcft:vi Iitiu0:bcrc0
mcas:fcmp:onig vxoamcgàuuloaoccàquoscleseriioato. Q6
ijiambiguis: inicrprstabimurpartibuoiurie gquij:adoerfario:u
iniquum oftaidcm''. Ex tranflationc caufa conrtat:cu5 aut quod
immutandum: quod indignum accufatoic tiudicem : actiojiem :
aiit tcinpU3 afrcrimu9:n non oebca apud p:eto:ein: fed apud có
fulan fidcicomnunbm pcicrc:maio: anm prgtoiia cognitionc
fummac. £xratiocinaiionc controucrfiaconltat:cup:op:i3lc)C
non reppcritur:? fimili vicmur.Ium cnim oc ca re nibil faipiu é
ratione p:onunciandu ouciin'':Oua qacrif an quod in vnonn più
ribuìcquod feaid fepiusiquod ante poftcarquod in parte in toto
p:onancjudiì. £y*oiflìiniiionc caufa cóft3t:CU3 qucrir :quo nonji
ne fictii appcllcnir-.vt fi reni piìuata e loco facro [fublcscrit. XDif/
fiuitioiic quercrtdu C'.furtù ne a» facrilcgiu admilTi» oicamuo-.l^sc
omnia f^e occidunngquis tcftibus-.rcligiofo iurciurando: fisnuj
taboU8:fan)j:acqu^ionibuiT. Deccftimonija.
X frcqucns z pwjfus nccelTarius teflium vfosteo/
rum maxime aitcftationib*' comp:obat :quib^ p j£/
clanim gcnusrfpcctata auctoUtae -.egregia oignitaa
pj§d9rafama;mo:ce:probitaG:fic!e8:conditio:foj
tuhj:t graoitasiomnib^ exanplo ■z oinamento cf/
fe confucuit Icftes autcni-.aut voluntarij :aut elccticif crcdoiupr.
HoUintari^: Vt timidu6:incóftà8:cupidu)?:m\ll5q5 palTionb^7 af/
fcctib'p:spcdit^:rcfcllerur. 2)l5ulta tgit oe ante.ictieunfecutis:!©/
co;tcmpo:e z rei qualiratc infcrrogabintu8.£ofq5 odio-.graiiajpc
fonia: pacano illectas confirmabim'\£ius auteni rei:nuntcru8:«
tcftium qu3Uta0:argumcro eé potcrir. 6i enim iuraiuili comp:o
barna numcrus tefttn oecrii:paudtatc:ncc vt fpecratos teftee ad/
mtttcmastScd vt inconlìantcsrt cupidos bis argumctis refclle/
mus.Si eiiim tcftis fiipcrabundabit taaioné i confpirationé oi/
cemu8. Si bumiles pwducaic i abicctitautgratia : aut metu:aot
pecunia coiniptioicentur.Sipoientes gratiam opo:tetincdTerc
Stultum crebns intcrrogationibua-.vt adacrfus fidcm fu? attcfta
tionia v9Cillat:occ»picm'':3racundi» vt cupide oicat:irrifione yro/
nia:vclconuicioconcitabimu3: ambiciofum.m3io:um pwp:i)Tqj
meriti0:bono:e i glojia: inflammabiiu'. prudcns rationibue re/
futandnsrvcl aliquo vrbano oicio rcfrigcrandus eft.
De iurifiurandi ventate.
"Rgdare iurifiurjndi religione ejccogitaruntmaio/
ree noftri:PI3aiu8 enim ad oecidendaa litee reme/
iium babet « auctojitaté ftrmio:em:$ res iudicatg .
Quod vcl liiigantiij pactioiie.vcl tudicis auciouta/
te litem exercentib' tndif .3d ante retjcimua.olTcrimiie.exigimua
rcdpiimifq5. f\eceptnvu (c oto nulla aducr farlojuni interpel/
latipne iniprobu c rufpUione plenu c(l: '{baratod cui oc canfa Tua
Pìonmcixc irrcl giofc ticicurtnifi vita:fama:^ mo:ib^ fc tucatur
Qui ta\dct a mpltis coiircmm iurifiuraitdi religione oifer:£um
eiiim £picuru8 ncgarec ceum rerum buinanarunt curambabere
Tlec tlla batum pafTionc affici. Qui ocferr modeffe agir: cum tao
fup aducrfariii iudicem facit.rui ocfertur fi iprare nó vult:oicct
iimidc ab aducrfario qugri: vt i qua caufa Sincere nó potcff :qa g /
ri polite qui a caufa cudcK rcfugit iufiurandii nunquà ocfcrac.
i^elabulis.
ì T^CTMTTa s abulaa accufare ? refellere ac fcelus f tgnatoiuni im /
piobare confu etii é.bic autem ignountià allegati/
mue.fi atiqué fignatoté oefuinfe Dicemu8.2ut p:ius
teHatoié auttedemocfunaitoftcndemu?.
De 5igni8
i ! 3s"*^ qnapluribus rem infecta factantq5 cóp:oba /
biniu9:bt9 plus ^ tefftbus credendti oicanus.Xc
ffc>? eni:graiia:pcario:precio:metu:6imultate f$/
pammero coiniptas olYendetnus.6igna co pacco
rcm:vt gefta eft:e)cponere compiobabim^.aducr /
fariuscconucrfo nibil eiTeexemplo offender :g>malignu9 inier/
pres fignis t cóiccturis oepMuarc no polTit.Si cni in loco admif /
fi cnminisocp:ebcnfuserubuerìt:&xpalucrit:ritubauerit: incon/
ffanrer locutusj fueriticoiKiderittaliquid pollicitua fumt:£onfcia
mnlcficiom boc factum affcratrfi nibil bo:um fecerit v(qy adeo ad
maleficia p:£meditatu accdltlTcoicet: q?quoitidianovfu ^cogi/
catione confirmatus quid polTct fibi accidcrc: nulla Icfg confrien/
tig figna Dcmonftraucri;: Ouarefinctelìibus indigtm effe Tigna
vim aliqua p!obationi3 babcrc. Oc Ixunioje et fama .
23mo:c8 p2imuli fcmionce in populo fine certo ao
ctoic oi'pcrfi oicuntur. Jama incrcbefccntcs.i i.im
adauciojrac p:oinulsato3 rumo:ciJ appcllamus .
Qui rumo:ibu3 % famg fidcm adbibcnda oicct:pu/
jlicum confciifu3 ciuuatis: % cóniutic omniii tcfti/
moiuuni Clic cain afferai;qug nun^ ni fubfit aliquid cjcoiiri c^cm
pli9 0<nnon(lrabitur.-Qò li Virente clarusjrcnsiam babitua fuc/
rit.accufatoi facta non iniquam bominu gaftimationc fpcctanda
alTcrartScrmoné enim fine aucio:c oifperfum: eam oiccf.cui ina/
lignitas initiij-.ausumcntii crcdulitas oedcrif.quod eiia iimocen/
titTimo cuiqs fraude in imicoju accidere polTe falfa vulganiiii ex/
empio ocmonrtrabimus. De Oucftionibus
Oimcntis nulla fidein adbibenda oicemus: ^ re/
tentiO2e0 alij alijs funi in ooloje: Z2uare confiderà
dum e(l:quomó:^ quid toitus fican credibilia oi^c
rit:an conftantcr perfeucraucnt.accufaio: maiozea
noftros toJinentis:ccrudatuco2£is oicct voluilTc
boitUncs cogi: vt infami£:« niojiis mcm cóticcfccrét; ooloie fa
tcri cogerent :vniufq5 nojcij p^na coterie ejcemplu : « rationé bene
beateq3 viucdi afferaf.baud ab re igif fanctiflìmarii Icgu intapjg
tes qugiìioni fide nó fcmg ncc rame nunqp babcndà ftatuerc.T^é
eni fragile z pcnculofa:qu§ ffpe ventate fallat rati:qua ratione oj
diné:qualiiaté:modu:temp^: i perfonà confideranda efie cenfue/
re.6i eni vniu0 criminis no^ij plurimi audiendi funt a iimidio:c
in ooloje:? gtate recciio:c incipicndii e. lice in orni tamé caufa ni
fi cu capitalia «z atrocio:a malcficia-.qug nó aliter nifi tojmétis zp
ploiari polTunt. "P:iu9 eni vcrifimilibus argumcti8:,pbationiiq5
feminib^òm cfonaru condictioné ad qugflioné ocucniendi» pu/
tant.p:iino qualis vo^ accufaii:fcrmo:conftàtia:trcpidatio i opi
niotfinem qugftioni:cognitioni9 fubtilitateafferre folet , Emeriti
« veterani miliics cmincntilTimoajqj viroium filij % pionepotes
qugaiontno fubijcionf. Qmctiàftiicaccufatojib^iiuuftodi'am
recepii funtiqiigftioinb^cogaidi noti ccnkm.bie ts»r rimilibufq5
IwtófojcnfesQufas cópjobarcic infirmare confuctomcft.6cr/
mocinatiug:'! cócionalce plurimiB vari jfq5 argumcnratiouib^ fpc
ctandg irclrcfcllcndgfunt:ocqoibu8 biocpnncipiooucto piene
pcrfcacq5 oiccrc incipicmus;
De gcncrc.£oncionaU 1 Sermocinati'uo;
Uoniam bactcn^oe pnmo gcneric ciuilitt qn^ftionu
cófìrmationernarratione:? cyoidio oictu cft.Dc co
Clonali genere tam oicendu videf .£ui tamen pluri/
ma cu fermocinatiuo cóia fut:De bis Vna otcemus
Ouib*^ vtrii potiusiaut quid potiflfinm qagrir. pii
mo enim an facicndti ftt Deliberare confuctum eft. Ob li oug res
^na intercidane quid pottus fcctandu:^ ex plurìmia in oifquifitio
ne concionis incidétibuetquid potilTimii fugiefidiì fequendumve
Ut bonari: oeboitari ve:oe bonefti vtilis « luti rationc confucui/
mu6. Xutii in vim:« oolu oiuidir:qn§ p còmoda:^ incomoda a/
«imi coipo2i9 ^ foitung cópiobanf : boncfta fola animi bonis id
c virtute compiobanr, 23irtn8 aut eft animi babitus naiurg mo/
do rationi confentane^.babitos vero abfoluta:? conftans eli ani
mi pcrfectio:qu§ per frequétes z volutarias opcrationes ftt. bni^
parrcs quattuoi funt."p)rpdcti3:3uftitia: $oniiudo:Xcm£)antia.
£ft autc piudcntia bonaru ? malarij rerum:aut vtraruq5 fcieiitia.
pmce cius mcmo:i3 qua qu§ fuerunt anim^ repetii.3nrclligen/
tia qup fut pcrcipit.p:ouidentia qug are^ Tic quod futurii ed: p:^
nidetur , 3uftitia eft animi babitus pjo oignirate cuiq5 ^^^^ tri/
buens.fiud initium a natura psofectumUcgum mctu:rcligione:t
cófuctudiiie adauctucft.llaturglexcqóquedam innata vis in/
feruii vt relisionc:pietatem:graiiam:vindicationc:obfcruaniiam
« veritaien/Keligio é quf fuperioris cuiufdam naturg-.quam oiul
nm vocant:cerimonià alfcrct^ictas eli per quani fanguinccon/
ianc«3:p3trig:« bciiiuo!te:oflricmm : c oiliscns tribuìtur cuUng.
i5ratia ii» qua amidcwmtt orVicio:u alicrius incino:ia: « altcrms
rcinuncrandi voluios corttitict.Uindicatio cft per quam ^is:aut
iiiiuria:« oninc quod obtiituru cft ocfcndcdo piopolfat. Obfcr/
uantia eli per quain bomiiica aliqua Diaintate antccedaucs cuUu
quodà 1 bonoK oigiiantur. Hcritas cft per quam iinutata ca qus
futiaot fucrunttaw futura fuut oicunf . jConfuctudinc iu3 eft qo
aui laiitcr a natura iractu-.aluit mai^ fecit vfu8:vt quod in mo/
rcinvetuftasvulsipwdujcif.quod genusc: paaù:par:iudicatii
tbactu eft quod inier aliquoa coiiucnit-tbar quod in omnc9 gqua
bile cft.3udiC3lu oe quo fcntentia lata cft. Icgc iua cft quod i co
fcripio quod populo cjcpofUu cft vt obfcructur cótinctW^ojtitu
do c confidcrata paiculoai fuficptio:^ labo:u pcrpc(Tio.£i par/
tcef ^fiasnificaia:ftdcti3:paticntia:« pcrfcucràtia. DOagnificcn
tia cft rerum magnaru:^ cxcclfarum ampia mentis adminiftratio.
^identia cft per qua magnis t boncftis in rebus muUum ìpfc ani
mus in fc fiducia certa (um fpe collocauit. -parientia cft boncfta/
tijaut vtilitaiis caufa:rcrum arduarii « oiffcilifi volutaria:^ oiu/
ruma poftèlTio.'pcrfcucrantia cft in rationc bene confidcrata fta/
bilia « perpetua pcrmanfio. Icmpcrantia cft rationis in libidine
atq5 alioa non rectos impetus animi firmata moderata twmina/
lio.£iuspartC3 £ontincntia:clcmcntia:t modeftia oicunr.Xon/
tincntia cft per qua cupidiias confilij gubcrnationc rcgitur . £lc/
mcniia cft per qua animus temere in odiu alicuius concitatus: co
mitate retinctur:PI3odeftia c per qua pudoi boncftu6:cba:am et
ftabilé comparar auctozitaté. Tlunc vude oigrcll i funi" ad villi/
tatem rcuerramur. 23tilifa8 in ciuili ocUbcratióe bipartita cft.65
multo majcima pars ad comodum cojpons raicrtiiur. Quarc vti
litatis ong partes vidcnrur fcilicct : 3ncolumitas : 1 potenti^ .
3iicolumitas cft falutis tuta : atq5 integra conferuario . poicn/
tia ad fua confcruauda: i altcrius obiincnda rerum facultas.
25 *
bis igitur partibus ad oilucitduin ^cl compjobaiidu locoa funi/
mcndos arbitramur. laudes vero z vitupcrationcstcj: bis locis
quos pcrfonis attributos.i.ainmi co2po:tó « fojtmi^ oi)Cim^.£p/
tcrum animi bona iam c^pofità reni confirmare «confutare porc
rint. ^ojfung quoq5 comoda pio affectu mentis m laudcm: vcl i/
gnominia trabcnf . £oh>ojìs autem comoda non naturatfed oili
gcntia nolìra paria:velocii3tctviribu8:foim3:oisnitate:membio
rij^5 pjoccriiate z oifpofitioncivobis auxilio criit. lomparatio/
ne.item pifftantiu viro:u laus pigclara efFicietur.6ummg quoqj
res-aur magnitudine pjgftantcs: aut nouitare pnmp : aui genere
ipfo fingularcstfummà nobis laudem vendicabnt,
_3»jCÓ£ionali ocmfatiuoq, gene exojdicdi « cnarradi ratio;
TI bis autem ouobusgeneribus ciuilium qugftio/
num. piincipium a natura reii'3udii02ifq5 perfona
aut a re ipfa trabcmus. Ilarrationc ^o a rebus c%/
ternis: i animi rande honis ejcquirem^ . Oug locis
fuperiojibus caute confirmari vel oilui poterit.
Deargumentatione.
X>cos ex arte cóparatos argumto co«oboiabtmu8
£ft aut argumentu inucntu aliquod ejc genere rem
p:obabiliierautnecelTario oemonftrans . Omnia
auté argumentatioraut per appodofin: aut per in/
, pductionemtaut per raiiocinntionem trnctanda eft .
boc eli per plcnam argumentationé per impcrfccLim ratiocinano
ncm:per impcrfccram inductioné. £(t autem indtjctio o:a! io qug
Dc rebus oubijs captai affenfioné.Dicif ai5t (vt focraticisplacet )
imperfectil epicerrema fine medio oiationé claudc£?; xt Oocrates
apnd Senofonte: c afpafia vfus c. ìlppodofis euidcs pjobatio oi
citivi furtu factij ab eo qui in oomo fuit. "Ratiocinatio é oiatio ex
ipfa re aliqd probabile clicics. fa quicupartita ef^.fcj <£xporitio/
nc:expofitioniscópjobationc:ratióccópiob3tiói8:j6xo:nationc:
iPott
miai
)PC(fOltì
\éostp
1 fllatióc vcl c6ple)cione. £)cpofitio c qua fumatitn oftcdimus q6
fumati piobare volutn''.£ópiobatio cft cà qu^ oiìdii vcrù c(Tc qò
inteiidun^.T^atio cópjobationis c omo rationc cxpofuionie cot
robow». f xoinatio cft qua vtunur rei boncftaiidg vi collocuplc/
tandgcaufa. bgc:£)ccniplo: fimiU:*Reb^iudicaii6:ampliticatio/
nib^' 1 exoinatiomb^ cóftat, Cópkjio cft qug bicuic concludcn^
cjcpcditc partcs ar^iumétationis cóplcciif.Bcrij fi cjcpofitio gfpi/
cua c cópiobatióc i ratióc fuefedcmMit Si fiiniOEC fapiétia pc/
tenda c-.ftuUicia vitàda c:vebcmcnt aure fapientia pctcdac: ma/
jcimo igitur ogc ftuUicia vitanda c . -Quod fi caufa paru locuplca
erit qcoinationc rclimqucmus. 23itia ante bgc in cxpofitióe vi
landa funi: ne qò ab aliquo fittab omnib^ fieri oicamus. lìcu qó
raro ftt nun$ fieri oftédam'^:1ìeu aliqoid rebus omittai: ncu ad/
dat. •Ratioucs nó cóucuienrc^ ejcpofitioni viiiofs oicunr :qug no
neceffarig piobabilcfqs: qug idc oicut quod in cjcpoftlióc oictii cft
vd alteri caufg cóuctiiunt vitaudg fuiit. Omnie auté argume/
ratio vcl ncccflaria vcl pwbabilis ciTc ocbct: "probabile id cft q6
fere folce ftcri:aut in opinione iti pofuii cft; Sui quod babct in fc
fimilitudiné quandà veri vcl falfiivt fi maicr cft oiligit fiiu. Si/
militudo conirarijs « partib^ maxime fpcctaiur. 3" cótrarije fi
bis quipiudcnierlgfcriJtnóignofcicóuenit. bie quinccdlario
p:gfuerijt baberc graiià nó opo:iet.' parib- lalie c:bomo in/
docf US vt equus mdomitus. Tlà ille nec babcnis-.llcc bic rationì
obicmpcrare vult. -Omne p:obabile aut fignii cft :aut credibile.
Signuoicimus cu fub aliquo fcnfu cadere poteft: Xredibile qó
fola opinione auditojis cópjobafvt nemo cft qui nó libcros fuos
incolumes cupiat. Bel indicato allcrir id cft ic auctoitatctaui iu
dicio comp:obat3.3cl iri*'^ geucribus fpectat religiofo.f.cómu
ni«app:obato. 'Rcligiofu cft qò turati lcgib%dicare. Xòmung
e qòomne8fequùf«p:obci:vtmaiojib''iiatualTurgam^. Xlppjo
batii eft qò cu oubiu cWc « quale babcri opouciifua bomines con
B 5
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
ftitucrnnt mctoiMe, jComparabilc ed qood i rebus Dincrfis U/
milcni aliqua rarioncnmaginc:coUoQtionc:vd cxcmplotcónncr.
301350 di omninoDcmóftran8Co:po:ùautnaturnmfinulitudi/
né. jCollariodloiatiorccumrefiimliiudinecófcrcne. fjc^mplu
reni auctontatctaut cafu alieni^ boniinisivcl ncgocij firmai aut in
firmar: TlccdTaria argumcntatto p cópIcxionc:cnumcratioiic:auC
fimplicé condufionc tractaf .£ópkxio cft in qua vtrii cócdTcris re
ptgbcndir.vt fi imp:ob'' é cut Vtcris:6i pwb'^cur accufas. £nu/
mcratio cft iti qua plunb^ cxpofitis. « cgtcris ifirmaiis vtia rdin /
quiftquincfdTarioconfìrmaf. XóclufiofimplcxcxncccfTaria có
fccoiióc couftcir.vt 2306 me boc fccillc oicitis ego rune trae mare
fui rdinquif ergo vt no mó nó fcccri: fcd ne quidc facerc potucri
bis igir fimilibufqj locia omuis uccellarla ■? pwbabilis ar^uiucii
tatiodiciendaeil.
Deg.np ltficatioue « piima fua parte Xobojtatione.
plificatio iu £obo:iationc:^ cóqucftionc oiuidi
rur . Xobonatto di o:atio auditond aniir.um ad
iudiguariouem coudtaud. 'primueloaisfunur at>
aucro:itatc cu oUcudit quanrg curg a ree fuerii oi|3
imoitaiib*^: qui locus fumit cj: So:rib^:02aculu:V3
ticmijò rcipóut>:oftcti^?:p2odi3ij8:regibu6. fapiciilTimis boiniuiy
bu6:fenatu:popuIo: legii fcripto:ib^. 6eciidu9 ad quos pcnincat
qiigvc boua aitingat: cómemoiat. lerrius.quid fi idé omnib\ó/
cedar tmuUod eiufdé audad^ fururos e^cplo apcriec. Ouarto mul
toù etpecrare quid Haiuar vt iilms esemplo audado:c0 ^ impune
ad maleficia acccdàr. Ouiuto cgrerao ree cófilio ctià vbi acctderit
co:rigi pofl'c:boc nifi p:ouidear neaccidat: fruftra aujcilia implo/
r»tbun^. 6cxto volutane facino:i band venia cóinbucda:ip:udc/
tignónuu^cócedi cóucnirc. 6cpriomalcftctó:tctru: uepbariii:
CTudde:firanicij;vi c maiw gdliV^b gqualitiure alieuu oftédcm''.
.Octauo ab iiuaniiTimis barbarif t bdUis remotilTiinilicii faaii 01
tinct,
mki
cctur in maioiea natanti bofpitcsn vicinosiln amicos-.i'n q/
bus cu Vitam sgcrisun moitaos:cl3roe:nobilc6:bono:c vfosrm
C03 qui ncq3 alicnu l?dCTe:ncq5 fc ocfcndcrc potucrut.llono co/
pavaiionc hoc atrociu3 ocinonrtrat. Decimo qug ante rem in re z
poft rem (unt cplUgim^. Bndccimo oftcndimus ab co faciu a quo
fi alius fccilTct pwbibcndu erat. Duodecùno Indigncinur q? no/
bis piinm accidcrir ncq5 ante alicoi cótiscrit. latiodcamo h»ui
rie cómmcltà iunctà ocmórtrabim^ -Quartodecimo oiam"^ q au/
diut: VI iniurias noftrae ad rcs fuas rcfcrat. Oointodecimo oia/
mu8 inimicis ctia:« boftib^ nolìria qug nobia accidcnnt indigna
Sideri. De cóqueftioncampUficatióis parte fccunda. ^
lOnqugTlio cft o»tio audito:i3 mifericoidià captai
tMiin^ loc'' cft p qué quib^ in bonis fucrint:? quib'
ili malie fini oftédir.Sccundo in tcpo:a oiftribuif g
qug qnib^ in malie fuerint:^ futuri fint cófidcratur.
■ — I xcttio carptim vnuquodq?, ocplo:at incòmoda vt i
noitctiU):pucrin5:odcctatio:indolc9:amo::folatium:cducalio.
Quarto ice lurpcarbumilce:^ illiberalea ^fcrunt . Ouito pigtcr
fpem i mifcrije oemóftrat dTc. Scyto pj^tcr merita in luctu pofi
tu apcricm^: 6cptimo o:am^vt oc bie i ebari funt cu voe vidcnt
recoidcnf . Ociauo moda quo crime admilTu e oeclaranr. Ilono
Qb opoitncritmó clVc factii:vt nò qctrcmu fpiritu oT acccpi:no fc
pulcbui códidi. Decimo ad mutas.-z ejcptcs animi ree oio retercr
23ndccimoinopi3:infirmita0:folitudo:oemonllraiur.Duodeci/
mo !ibcroju:aut parcniiitaut fepcliendi coipone fui comendatio
fit Xerciodccimo oifiunctio cius quo cu libétilTime Viterie oeplo
ratur. Ouartodccimo q» ab bis quib^ minime cóucniat male tra/
cteinur. iSuitodecio bumili ? fupplici oione owm^: vt noftri mi/
fereanr .Sejtodccio nó noftra f5 rei p.-z co?2 q nobis (bm fut in/
comoda oeplojam^. Dedofeptimo animiì noftrn i alios miferi/
C02dcni:3mplii:excelfu: « paticnic incómodo:u:fifiniftcamue.
75 4
£)e Xon dpftone ^nucntionistpartc quarta « vlrtitia.
Onclufio id cft cxitus;^ ocrcrminatio totius ov,t\o
nis tripartita eft.riam coiiibt cnuincrationeaitdi/
gnationcr'j conqugitione. fnunteratio cfl: per qui
colliginius: « ozdine cóinonanus quibue oe rebus
vcrba fcccrimos:3« qua a confìrmatione fummcm^
initium. bg vane citabuntvt artifici) forpicionc! tgdiu «facictatc
effugcre:? manojià rcficereiquod artificiofius cft:£r quid centra
aduerfarium oixerisrquidve centra afFeratur oilédemus: tt cófir/
mationi8;« repjgbcfionisitcrationemgmojia reintegref. £nume
rare aurcin potejiin^ ex noftra perfona: lum vero perfonataut ré
aliqna ijiduccrc: vt quid quoque loco oixcris admoneas.Ium etià
perfona :aut rem aliqua inducere cui tota enumerationé còdonea.
alias autcm argumctationcs fisillatim tranfire.aiias ad partitio
nie fingula genera referre.aiias ab auditor qug ocfideret qugre/
rcaiias bgc facere per comparaiioné fuarij -z contrariaru argumc
tationu:3n enumerationé aut id eligat quod erit grauilTimii. 3n/
Cignatione:? cóquglìione animu audito:i8:mitc mifcricojdemq5:
aut afperu et imitem oltédemns. quo facilina ad indignationcm:
conqugftioné eoii» animos ejcfufcitarc pofTimus:
£>eD ifpofitione ciuiliij qu^flionii parte fccunda.
^ 1 23perefl n oc fccùda parte rbeto:icg id e oc oifpo/
J fitionc oicam^.£a cft qug certo in loco inuenta t>U
gerir. /Difpofitio quippc ouplcjc é.aitera naqs ar/
ti9 pigccpta:aitera caffi tépoJis fcquif .Ut fi a nar/
J ratione:aot ab aliqua firma argumentatione.2i[el fi
fcijm piinctpin a cóiiirmatione incipiam": £ui narrationé fi ratio
poflulat fubdarnuB. Si ca noftra magna Videbit babere oilficul/
tate: vt ncmo gquo alo pjindpiu audire polTit: a narratióe inciptc
mus: « ad piuicipij fentétià: fi comodii vidcbif niox reucrtemur.
Si narratio parii ^abilis crit ab aliqua firma argumctationc ejc/
otdìcmur: 3n cófirmatióe i cófutationc firmae argumcntationcs
tu mciocrca nupcrrimc firmilTimas addiican^.^^ug auic ab in/
ftifntioiic artis pioficifcit partili oiationis z argumctatióia oidi/
ne rauabit.partcs itcm c^oidij:? fingulaqu^qj mcbubuius ar/
ttsrationcoiserct.
De £locotione ciuiliii qugftionu parte tcrtia 1 vltima.
£rum nijc ia ad vliima bui^ artis partc.i.clocutio/
ni9 pccpta bine noe coucrtam^.Oiationii cbaracte
ree oiccdi:figurg ac foinig trc&(iji. J^jams.f.qug
ctià:matcria:Efon3ra qualitatcrgraui z magna coti
nmctióc numcris modulis:anipUficanonib'':« cjc/
owatiomb^ cóftar. 2)l3ediocri3 qug butniliow:n6 tn infima in/
ferii, actaiuata qug vfq5 ad pu:?? c quottidianu ocfccndit fermo/
nem: Onib^gcncrib^ clocutiona-.matcria-.fentcije-.Bfonia-.^ fiii/
mcrs etia vatcs libws fuos oiftin^cre. £etcnì piopma viiia vi/
taoda flit Sulfulta cn'i inrgidatc oitTolota:^ fluitane cicangnie ac
arida ojatiobcfcftanda credici zSugbisrebua fuserepoicrfmua
qo£ grauitate':fidem:t)igmiaté omiioni: pigniiate-.Xompòfuio/
ne: « £le£antia accomodare folcnr.
Icgantia:qu5factt vrvnuqaodq5Purc« latine oici
vidc3r:3rt latuiiatc t £j:plan3tionc oiftributaéft.
laiinitas fcrmoné piolatione z fcripmraporu: con
grua ftractora cóferaat.25arbarifmn enim « folco/
I cifmii vitarc/Docer. 0olcron vcrbaconfcqucnti vel
fnpcrioji: aut vtriqs non accoinodat. 25arbarifmum verbii vitiofe
cflfcrt. je^qjlanatio Vfitati8verbi9:«^p:ii8aetà« Dilucida reddit
OKitioncm. 23fifaia oiunrurtqog qnottidiano fermone:t trita 60
ct02umconfueindinenofcnutur. piopiia oicòntur: qug eius rei
vcrba funt: aut elle pojìnnt qua oe loquimtr.
Ompofitio.c qttg byatu t traicctione ^itatte omiiw
partes docuttonio gqlcs:"; gpolitaa facit.Cug qdc
cópofitóinifi Diligcnt (il r.b oiacoic obfcruata omis
pene fplcndo2Ìt)o:5:q5Coiic'unta3iota intereatne/
cefleé-Oindcni finccópofUóc degantia:aut^bo?2
lna??q$ 02din3tióc8 valcantinó fatis imclligo. 63 qm bgc cópofi/
onis pars in tris apud owtojcs rcpgiar oiuifa parresioidinc-.iun/
cturail nume?: 3" pmis inncturà:qui3 circa lirrcrastcófiftit 7 (p
labas:ouxi cjcpcdicndam. De 3unctura
ti iunctura igit :qug apta qupdàtatqs concinna Ulte/
raru ffllabaruqj i contcytu verbo:?: cft coUocatiorab
omni oft'cnfionc auriu p:ocul rcniota:moUa funt
lia fusiatda:quf a Socrate « a Ibcopompo fumo
(Indio fut Vitata: a £iccrone aut « oentoftbencmó nifi cum nimis
frequent in ojationé incidunt, 6ppe etià fi modcftc intercnrrant:
oiationc nuc mollto:c:nuc gr3Uio:c cfficiut. Ila vt i fapoiib^^ìug/
da interdu fuauit amara fiif.fic tn oioncaliqua afpcritatis interfo
nanlia magis grata cft.Bnde fi vcl fcntentia?; nccclTitas cxigcrct
Qut puctis quibufda curfus oiftinguCTctur vocaliu nec fpiritu vno
ncc eodem pwfcrrcturrmodo id raro « modello fiacf.non modo
hoc non rcpj^dendu cffct : fcd quandoqs ctiam laodandum;
C primii igitur ejc o:dine pjgccptu eft tale.£auendu c(Te:ne ere/
ber vocaliu concurfusiqui biantem inconfonà atqj infuauem cjc/
pjimcndi fonoiitaté parcat:incidat in oiatione : quod fit fi p2£ce/
dens in vocali tcrminet oictio:? fubfequcns ab eadc aut alia inà/
piat vocaliiquod majrtmc in a £ x X) vocaUbusiquia maio:em ba
bcnt fonumtcrit enitandu. vt amo amante t)euni. Bcftram lau/
do amicidam.£gredere ejc oomo aliena, fgrcdae e% vrbc elata.
23ocale8Vero qug magisexilcm babent fonu:nnno:cm faciunt
biatij.Vt bonoia illulìres vixoeS%co[itc virtuol'os bomincs.Tló
tamcn magis inconcinne vocalcs fcfe rccipiunt: ^ fi cgdem cócur
/
^^^^^
%
Villini
Un
inpofa
m
/3
mtM oolHdta aufoniam rf^ariam.jeiige g^rcstos bclIatoic3.
Xonijcni r, ritaJUfó ad oifcozdiam ciucs. Xojdu viiicom iit cartrtó
c)ccat.CL6ecuudu dì pi^'ccptu: muUaruj fimiUrcr Uttcraru có/
curfioiicm cftugcrc ocbcinu5:qug quandaiii vcl [egcndo vcl pjo/
nuticiaiido oitìicuUatc affcrrc vidcnf .vt 3acob bonus « 3ob bea/
tua:oci IcjcG oiUsdiucr obfcruaront . Daoid oiinnos ocdit pfal/
ni03.3i)fcpb tuie pbaraonis intrcrpics a fratribus facii»o:oic vé/
dirui<,ai;uiiaducrrai Iiius tirannua quf pcrpeirauit:^ pj:nitcbit
tandem tatitg tiraiiniratis . Semiuocaliù vero Uiterarù coucurfia
nesj p:eicr.):.inodicain vidciuor vel legcndi vel pjonunciandi oif
fìcuUatem aftcrrc.vt £b:lftun» oominuni iioftrun» maximum noa
omnca bomuice lummoperc ocbcmus cjccolcrcX vero quia oua
rum in k littcrarum vim i fonom complcctif :oitTicilem ac biantc
in concurfionc vidcmr alTcrrcpjonunciationc.vt £bartagincnfiii
oux Xaniippu3 trujcif^lix Xcrjces:^ viriutie lux Xenopbon fui»-;
Similifcr.x.«.s.ineptanipionunaationé reddunt. vtDcceptua
Xerxcd gr^cisbellum uituUt.Iinde non foluin in verbis oiuifis;
fed etiam m compofitia .%.z.e, Utteraru virandus cft concurfus,
Ouare fi fo:te accidat: ve bgc p:5Pofino ex cum oictionc ab e inci
piente componaf.s.Uriera oc medio eft abijfciendatvt exur^oiex/
Dito z fimilia.llec folum in bi3 ouabuó Uttcri^J magna eft afperi/
taatfcd f\ ctiam « I fi creb:e concurrant:iunctura oefojmcm cau
fant.vt lìunc fuauiffime fuadebatmunc vero taribilis tuto:ibu3
fui3 fati0 grauis erat . Omniu itaq5 Utterarii fiuc vocaliii fiuc con
fonaniium nimi^concurfiones vcl alliduitatc*? cuitandf funtrqug
fnfnauem p:ofccto fo»io:itatc reddcrc folcnt. (L Icma p:gcepiij;
Ouod fillabarii fimilitcr carundc i confimiliu concurfiones « ni/
mie alliduitatC9 funt cuitàdg: quonià nó ta infuaué cp inci; tà red
duntoutionc.vt£a(Tiu0Cura8 cullodirc comune commoditaté
« cgteri Ctiam oc re certa ccrtantes refarcm cgpcrunr . 3^^'" n^<^S
mcii8 nicmoìis modij ita ipona: vi litcg mcdiiatiois me minime
pgniteat. yé poct§ potcntia poncntes iti polTibilibus et bone/
ftr6rcbti6laudaiitur.3té£iuiras qug arcsibusrcsiiuriregio a/
moie (odiji ed. Similitcr Ile idem fit oictionii immediate le fc/
queiuiu exituscaueiidum eft.vi 3Uo:umbeUaio:i3 ac imperatola
fonuna laudatur:qoo2om pjobitas ciuium optimojó faluii inieti/
ta e(t.3tcm <^oitunatoju imperato^ , optimo:ijq5 rcaoium vir/
tu8 ma^is § fojtuna laudatur. Similit ne fcqucns oictio ab ea/
dcm incipiat fyllaba in qua pigccdens terminaiur perfpice. ve 3llc
legit.amo: monalis in te intera eft.Ouod quidem vitiom non/
nulli £iccroni obieccrunt:fed boc vilium non eft attribuendum fi
grauitatis caufa fiattnifi cum boc oiceiidi genere crebio vtamur.
COuartum p:gceptum:q> etiam oictionum nimia concurfio « af
fiduirae oiligenrcr c(i euitanda.vt non dì rationis ratio ratioiiem
illi adbiberc:qui in feiuentijs3 fcrendis rationc non ^titur . TIemo
quidem ita gloquentie ignarus efttcuius animus non faftidio aK/
quo afficiatur fi quod buiufcemodi audierit.nifi omatue caufa: vt
fepetitione:coniple)ione:traductione:conduplicationc:contmua
tionc 1 buiufmodi in oiationem cadane. Dictionibus cquide^ c%
omnibus grànaticg oiationis partib'' fumpiis vti ocbemus:lon /
gi8:ru3uib'':oilucidi9:fonàtib^:clecti9:idoneis:cómodi6:^p:ij8
agtie:cócinnis:Vfuati8Ìvt o:atio ita fplendés:idonea:« refoiiaus
e% ipfis cflficiar.q? aliqua verbo:u obfcuritas: aut oiaiióis oifficul
tas in oiccdo nó cómittar :qug vel audito:^ auree vel legentiu ani
mosaliquado otTcnde:e polTit.COuintij pjgcepiu:Ouod nimia
Verbojii fufpéfio « ^lijcitas in o:atióe cft viriofa; qug ree ram erfi
in iberni js interdi! coiicedaf nn c^rcris tamc ozaiióis partib^ rep
bcdi rolct.GScxtii pigfcpitì :Q6 figura quc ibemafis oicit in firn
plicib'^nó mnurrnec i cópofitis nifi i qb^ apud auctoics id pmi/
rfu fit:vt poftea q? ^ipofteaqp vo.3nq5 Ticé:^iuiccq5.feptcq5
trionee:p:o fcptcnirionefq5. fatis boni viri officio fecit: ^ fatif/
fecii.^t qugdà ad bue modiì a nobs oiuidiìr propterca nó repre/
b£nduntiir:q) a fummis poctfe z ojatojibus font rcccpm.
Cecptimum ptgccpiu.boc intcr cuin z rum rcfcrt:« tum oupli/
catuin. Vt multislocisadmonct Xiccroi-QDcapanicijlaojatio/
ins'.coi bgc coniiiuctio cuin antcfertur: vcl caufam: vcl conconiiiai»
tiam: Vcl id quod apcrtiue ed ceriiulVc fignificat: vcl tcmpoiie po
ritatcm:vcl maioium rerum oi^nitaté. lum vero aut olficium ait
tcccdcnti0 caufgtaui altcrnationc:aut rem miims nofam : aut rem
p02c poftcrioicm impoitatiaut mino:é oia:iitaté ac momcntu af/
fernnifi aliquid fcquatur^quod buie ratiom aducrfeiur. vt poiius
multomasis ftudiolius:^ qug funi buiufinodi. f^cmplum piimj
jCum tuo in me amoje fummo:tum beneficio fempcr tui mcmoiia
pig me feram.£)ccmplu fccundi.£um mutuo imer nos amoict tu
reipub.caufa ppctua rerum omniiì focictaic ocuincti luinui?. £%/
cmplum teriij..Cu tuis in omnes benefia|s:tuin voluntate in po
(lerum pjona ad omnia viri officia pater patrig iure opiimeoicc
ri6-£)Lcmplum quarti.£um oiciì tempojis piioiitatcm. £un\ oli
in parentcm pictaté infigné animaduertimusttum in patria noi»
mino:c lludio futuram fperamus.£):cmplu quinti. £u5 vitam p
tua falutcuum opes omnee profondere nun^ oubiiabo . Oaod
fi tum in cadem catione geminetur aut in oiuerfistconcoinitan/
tiam fine oifferentia fignat-Vt £icero tum naturattum confuetudi
ne ad omnes ree boneftas fiammato ftudio rapicbar .Sepenumc
ro tamcn nimia obeundi ncgoci) oponuna cclcritatc opp:efli:9ut
occupationibus alijs oiUractiraut parua adbibita oiligcntiaunca
fuire m concurfioné ^ alìiduiratcm: vcl litterarnin-.vel fillabarum
vcl Dictionu vcl vtrariiq5 inci'dimus.Ouod etiam apud £iccroné
cum eloquentie p:incipcm:tum etiam barii compofiiionie ratio/
num 1 p:2cepto:n optimum artiftcé aliquando compcriemus-.fed
tamcn eft curandu oiligenterit quoad fieri ponìi:vt ipfa concurfi
oim *i wmià alTiduiiatis viiia oeclincmus.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
DcOidinc.
Yldo Cd qugdam vcrbo:uni o!3tioiu1q5 Inter fcttcl
itaniralis vcl artifictalis oifpoftrio. £irca qué obfcr/
uattdu c:c fit boc octauu in o:dinc noftro p:§ccptu.
Ouod fcinpcr oiatio crefcat z augcatur: vt quod fc/
quit magis eo fii quod aiucccdit: vt llobilis ? egre
giU8*2)l3agnificu3 « illu(ìri3.£ruddi3 « inwnanid . Jur « facrilc/
gus.aogcri quidcm vuli oiatio i infurgactnon minui. boc vera
cu vcrba ad candc fiiu rcirt rdm.Qód ad o;ucrfa6:fauIlu admit/
tit vitium:qui ab bac oidiim mionc oifccóirtvt cum alium facri/
Icgum pjins oixcris: alium ocbinc furc appdlas £>-augaidg au /
tem ac multiplicandg oiationis rario: rripicx rcpcrìrur apud o:aro
rcs.Una que pcriinct ad vnid oiationc mulris vcrbis coadoina
tam.aircra qng ad plurcs multis partibus gràmaticg o:atiói3
amplificandis . Icrtia qug di accomodata cpiftolis t o:aiionib'
atq5 coterie o:ato:u oiccndi rationtbus^mon folum vcrboiu copia
cjcaggcrandisivcrum cria ncgocijs rcrij locuplctadis.'P^rima ergo
(oaugmcntandgotationisanimaducrfio cft i vt in nollra o:aiióc
coaccrucmusmiulta nomina fubllaniiuavl'p:op:i3 vdappdlaii
uaiaut ctiam adicctiuarpofitiuaicompatiua:? fuplariua:aut Vcrba
pcrfonalia aut impcrfonaliaraut parttcipia in omnib'^rcmponbus
pofita:autgerundia Vd fupinaiaui ^nomina pjimiiiua aut neri/
03tiua:aut aducrbia pofitiua compaiiua ? fupcrlatiua:que oictio/
ncs buiufccmodi ita gradaiim colloccnt: vt aircram altera c aliam
alia fubfequar :qug maiojem vim « cfficacio:é vcbcmcntià unpoi/
tet:et o:ationi9 fententia magie adaucta cf)idet.23t in boc excm
plo.£um iulìitia5 eam ipfam apertilTimc conllarc videamus:[cx q
oppida:duitatee:p:ouind5:nationc8:rcgna:atq3 imperia guber/
flantiir:confcruani^:ampliftcanf :omnem igitur cogitationan: cili
gcnii3m:acfione6:fo2tunafq5 noftrasmoo ocniqj lotoi^liba c%/
ponete od?em"';vt ca ipfa ium giuiias oiligentcr e;ccolatwr. De
fcdicLi conusmctandg o:ati5is fpc de cxcmplu tollc. vt £go p!0/
ptcrmaauu Ciccroms inmcamo:c:ip:opiar irtrigiicsciusvir/
tatco:atq5p:optcr masiwc multa fiiabciiancrita cumplurim»
0iU50.3tcm £go cmm cam pjoptcr niapum Xiccronis in me a/
mo:em:qucm fcmpcr optimum fuiflc cognouiuum ctiam fua crg3
me benemerita: qu§ ab ipfoquidc multa «magna recepi:c6 pio/
fecto mirifice oiligo.£cce quomodo o:atio pigcedens cj: relatiuis
mtcrpofitis multiplicatur.Sic cnini cj: omnibus owtionia parti/
bus oiatio muUiplicari potcft:5:d oe omnibus ponete esempla;
itan et oetertia augmentandg o:ationis fpeciemon tam piolijaij
eli § labo:iofum.Dc boc autem rclatiuoiu esemplo « alijs ojatio
num partibustcirca muUiplicandas ojationesrquomodo oponu/
ne concurrant in fuis p:op:ij8 oicctur locis. Ilonum pigccptii:
Xìoodoignitas rerum attendi ocbet acnaiurg: viqug ineodem
genere oignitate naturg p:g(lani:ea minus oignis in oiatione ail
leferantur: vt viri f^minisroitus ocafui; oies noeti; fecundg res
ftduerfisiboneftg turpibus.'Z multa ad bunc naturg modum fimi
lia^ boc verum'cum aliqua verba fefe immediate fequnutur;
Tlibil cnim impedif.fi a fe oiftantia fumnt:^ in oiuerfa oiationis
polita partecaut ad oiuerfum tempus oidincq5 relatatqug mino/
rem oignitatc babeant poflc oignionb^ anteferri.vt in boc ejccm/
plo.£um ingcna ajmcn piius mulieru:oe bine viro:u in manus
boftium perucnilTef.fccuta cft fubito cunctis in rebus capiiuitas.
3dcm in feparatis Videri multo facitius] cft. Decima pigicptu
jCauendum eli ne verba in o:ationc ociofa fint: ne fuperuacua: ne
nibil ageniia.quod vicium qui euitare volcttfemp genus fug fpe/
dei antcponet.vt £aftoj « polluj::fratres gemini cii fmitimis bd
lum gcrcbat.SuEuacue igif i mepte oiceret gemini fratrcs.llà ci
omés gemini fratres fmimibil op^ erattdi gemini oijciffet fratrea
adiìcere.GXj -Qà verba reb^oe quib*' loquimur fint accomodata
ne plus minufve ^ oignitas rei poHnlabit fignificare videantor;
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Tlam qui agricola itiuftrcraut rcgcm parcu intcr laudandu appd/
Littnon mcdiocritcr vicium iiiciirritiquonia ilUc adicctiuo amplio
ri:bic angufKo:i ^ rei natura pofcat vratur.CDuodccimU):
non abutamur ^nios verbi fignificarionc p:o altcroiin qmb'^nul
la fimilitudo rcluccat.vt fi fundu erudita appcUcs: aut milite fine
armis inftrnctum incedere ad bcllum oicas.Opus ttaq3 erii pjo/
p:iam fignificationcm vcrbojum a grammaticis rcpctcre: « rerum
naturas confulere:qui9 omatus rebus oc quib^ fit accommodan/
dus. CDecimumicriiii :Q6 ima adicctiuii « fubftantiuum ali/
qug interponant oictionesiqug p:ofcao cj: omnibus partib^ grà
maticg o:ationi9 cómodilTimc fammi polTunt.vt amplilTimam.
2)n.I.£.facultafcm rationéq5 oiccndi ingcnio ftudio atqj ooctri
na confecutus cft. 3tcm 6ummà equidé X)l5aria Ijiticiam fufcepit
<um fibi ab angelo filium oci fc paritura nunciaiu elt^^^^"^'^^"*
multa legifti lib:o2U5 Volumina q? in Virnm tandem peritillìmum
aiafifti.3fem.PI3agnum fupia vircs onus oefumpii: qui oe rcb'
oiuinis oicturui? furn. Xauendu tamen ne ntmium abinuican fc/
parentur; q? o:ationc obfcuram faciant. vt in boc ejccmplo.llulla
faiis pjobata apud ciues fuos virtus elt. Ilon tomcn fcmper có/
cinnii elTc vidcturrq? adicctiuù a fubftàtiuo interntediamu6:fi me
Itoicm pigfertim fonoiitatc babere videatur vt continuo colloceii
tur.quod eucnit potitTimu:fi adtectiutì ? fubf^antiuu m gcniriuo
pofitii :alind adicctiuu z fubftantiuu cui fubo:dinaf : fucrii ima/
locatum. aut cnm adicctiuu comparatiui; vna cu fubftanriuo fac
rit in gcnitiuo pofitii.aut cum aliquà magnani alicums rei vebc
nicntiain impoifet.fi etiam aliquando adicctiui) pofitiuù vel fu/
pcrlatiuu in omnibus cafibus pofiin oecentcr cótiguc tractari po
teft.Scd potilìimii participia omnis tcmpoiis cum in concomita
tia Vel fubfequctia coniinenturifmc inrcrmediationccollocari fo/
leni. £xcmplu oc adicctiuo z fubftantiuo in gcnitiuo pofito. vt
cximia pztllini nolìri amo:is magnitudo me vcbcmctcr adb02tac
I
Éun.
par mutui bcncfìcii rctributio a me libi rcfcratur .'Stm ijitclr
IciiiJ tug fa.niUg oisiutas:^ p:§cUru3 fpccpig virtutiij Iplciidoi:
cjcardciccitij rruciidg virrutis ocftdcrium ad rtudiu te plurimum
incitare ocbcut. jejccnplum vbi adicciiuu cofiiparaiiau cum fub/
ftantmo iu gcniiiuo pointur.vt ncmiiieni video calUdioiiiJ ingc/
mi :pcrfpicatio:i3 micUigcnripaccuratioiia C)ccogiratioui9:ingcii4
Ofio:i3fcicnti5:lludiolìo:i3 oiligcnngtatnphoù» ooctrmg: pig^i
tioiis cloqucntigrcp. PfS .!.£ .cjctiiilt'c, jejccmplu vbi magna ve/
bcncntià impojtat-.quod contingit in ablaiiuo.vt. -Qui s^rcgias
bonamn» ariium oifctplinas fumma voluntatctaccurattiUma con
tcmplatiortc:^ quoi ridiano rtudio completi luniicas quas cj^indc
fpcrarunt cnio!imano:u rationes facilitcr confccuti fucront , £%/
cmplnin vbi adiccttuii pofitiuuiii ponitur cuin fubftantioo in 0/
mnibua cafib^ fmc intermcdiatióc. vt 2)l3arcu3 Surcliua vir of/
ficiofus p«jdcns:cuiu8 virrua ranrg cft midligcntssttantg intc/
griratiariantf conftanrie:i3nt5q5 inodcftis :vi ei lan.^ fido ioao
« bomini fapiaui plurimu oebcam:3lluni igiiur ad te pwftcifccn
tem vt boniinem rccrum « ingeniofum artUiccm:ita tibi conimen
do vt mcum affincm t gratam bommé.llain 1 ego ipfo darò ge/
nere nato:^ infignibus moJibua c)q?olito:aiq5 alijs magnis Virm
tibu» p:£Ìito in omnibus mci3 ncgo ija faiuiliaritcr frcms fum
J£)ccinplumocadicctiuofupcrlatiuo.vtluciu0 CralTus virpentif
fimaaicui^ vt boirtinia inicgarimi ftdcs mibi cjcploiata eft: a me
plnnmn oiligitor.nanitfibitanc^ bomini amialTimotpiocura
lon vigilanriilimo raiioncB mcas agenda^ libentcr cómittae fo/
Icorncc vutp ipfum opiimum amicn oercUnquam: qucmadmodii
cgoipfo lucioXralìovirooiftcìofilTimovroi familiarinimc: ita
ctiam a te peto: vt caufg fog tan§ fi mea res agcr«ur:rc ma^mo/
pere accomodare velie: quo graiiusmibi nibilcfticac potms.
^jconpliun vbi adicciina pariicipia omnia tempojis fine inierme/
dianone poountur.vt JCuin in 6cnatu coufom tua agere cgpidej:
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Salaftk) manmteimMbas nudicnt^mi pì^kais fcgationi
bu0:cgtcri8 magiftratibus faotoiibastfenat^ cft oimilTus ; obmif
fìs ctiam alijs crcandis magiftratib09:3t3q5 rcs in aliam oic oc /
lata cft:oc qua quicquid acto5 factit te ccrtioictn rcddam. C.Dc/
cUnnmquarta pjgceptam . Qnod oiatioiics ab adkaiuie ff pius
# a fubftantiuis mtìpcrc ocbcamus: « boc a pofinuis comparati
ni8 « fopcrlatiui0:finiplkib^ i conipofitw. 3tcm a rdatiuis fub/
ftantig c 3ccidcnti8.3t^ a partidpijs in ans vd iti roa vd in ooa
Vd in tu8 ocfincniibiJ3.3^cfn a pjononunibus pjimitiuis z ocri/
oatiuis.oc quiboa omnibus ejcempla per ojdmcm fcquuntur.
JExempIn oe adicctioo pofitiuo. DBagim ego a re beneftciu me re
cq)iffepiofiteoi:p:o quo vniuerfam mcam tibi operam o^fero.
3tem 3mmo2tali3 enimin me benemerita UberalilTime piofccta
funt:qoj: nulla vncp mea oelebit oblioio. £j:cmp[a oe compara/
tiuo. Ì)f3aius mibi ofTiciti p:gl>arc non potuiffes: ^ illud quo ta
me bodierua Die amiciffimc pcro:nafti. jejccmplu oe fuperlati/
uo.2)f5aximnm piofecto illud tuum erga mepiomertóu: quo ego
a te cumulattflime exoznatue fum:reputo mibi fummu fummope
rcgratiflìmu. £xcmplnm ceadiectiuiscompofiiie: vt permul/
f a:permagna:pcrcl.ira : permaioia : perdanola : qpmaxima: ^iocuii
dilTima: ^ampliflima. £j:emplu oe rdatiuo fublìantig. i2ui ti/
bicjinic fiuctus ocbentur: cum idonea mibt facultas ofYercr * eoa
piofecto Q^vberìojearufcipice. fxemplu oerelatiuoaccidcntta
jQualia enim ab alija oflicia receptmu8:ralia picrunqs rcddcre fo
lemua. £xemplu oe participio in ana. vt 3»uiS»f3ntC8 virtutib'
bominea i bonaru ariiu5 ftudija iugiter infudantea: maxima feni
per fili beniuolentia p^ofecutua. fx^^mplnm oe participio in roa.
vt Daturum operam virtutibuaBibertum nolìrum <$ fcribia: mi
rum in modum gaudco. £)ccmpluoc participio in ona.vt £%/
c o4endua ab omni bominum genere penitua eli Xbiiiìua: qui 0/
toni
hi
E
mniam bominu cft condito! « bonoiom darsitoi . £)ccmplum
oc participio in tuo. vt Xonfccutum fc opaa mea commoditatca
cpplurimas jCiccronétitHretiulilTcvcbcmcntcr Igto:. fjccmplS
oc p:onoimnc piimltiao.f go fcmpcr tibiaiwciflimua effe volui:
quia tu me fcmpcr plurimiim peranwfti .3tein,DI5c quidcm in a/
micitia fi aliquando cjcpcriri volucristamicum pwfccio tibi com/
pcrice optimum atq5 paratUTimu. £)ccmplo5 oc pwnominc oc/
riuaiiuo. 2)nca quidcm oiligcniia tibi fcmpcr futura cft paratici/
matquia tua in me bcniuolcntia cognoui mibi fcmp ^piomptilTi
ma. GDccimuquintu p:§ccptum.Ouan(y ab adicctiuo appofito
tei fuppofito paincipium fumnicrc owtionis commodilTimum fit
quia tamc aliquando accidit xt oictionca aU§ multipbaric nó mi/
n08 in o:ationis principio optimc iaccrc « puld5:c rcfonarc viden
turmon incommodum vifnm cfl ab cis piincipium o^tionis c5/
(litui polTc : qug pioferto oictioncs c% omni genere arq5 maneric
octopartium grammatica oationiscommodilTime fumi pome/
rum: vbi adicctiuationcs non tibi commodc foecedcnt: quod per
plura videre exempla pnlcbwm iudiabis. JÉjccmpln oc nomine
pjopiio in piincipio oiationis pofito.Brutus quem in bis tibi Ut
feria commendo:cum mibi fit omnium amicilTimusttnm etiam
majcimis eft virtutibus cxomatus. èjicmplmn oc nomincappd
latiuo.bomines enim illos quo3 ouplices cflTe cognoui: n vnum
tcrbis oicantialterum autem re fentianttnifi ipfi aliqua piobabili
fo2falTe ratione ad banc fictionem compellantur : apud me km/
per pani valere ocbcrc cóftitui. £%mp\a oc verbo actiuo.ama/
bo te femp atq5 fummoge oiligà:quonia tu omìa ^ me liberalitei
dfecifti. eyempltt oc palTtuo. Mideoi enr te videre cu me lego
litteras: fed ooleo cu appello: immerito a te negligene: cum feri/
bendi facultatcm non babuerim. J^x^mplu oc verbo inter eli:, vt
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
3titerdtpIur{mnmv{ro:up!adcAtùimfnremofccre qag adcoiu
rcmpub.rccte gubemandam pertinerc videanrnr: £%€wp\m\ oc
verbo placet «fimùibus.'piacnitfcmpcr'ac libuit maximopÉre
p^inctpibud fapicntibu9accurati(Ttnie pcrrautan:qnid fupcrion/
bDs ali|9 pim(iptbu9 acciderìr: vt fuppcdiiet ci? quid cuenict aut
C08 aserc oponeat. £xcmplu oc gcrundio.^scndom eli afìftdoo
vt oÀTiciofom aliquidconfequamur. j8xcntpldoerupino.*}\ela/
tD multouim nobi6 fignificatum di inajciina officiofuiit re vinitn
elTe factum: quo plunmii certe gaudcmu9. De participio fupia
in p:o)imo oirtii cft pifccpto. fxeniplum oe p:fpofitionc. ad.
jc.cal.l?I3aij ad vrbeni cum vcniflcm vt oc multis ac varijs rebus
recum cómcntarcritc rq;>crire non potuta quae igitur rc9 te co:atn
agcrc volcbijintper Iittcra0abfcn3b:cuitcr fignificabo .'itmc%/
Ira iocum funt ea pìofaap qug tibi fatborqup certe funt a te cili/
gentilTimcconridèranda.3tcm.'Poft ocumnoilrum omnipoten
tem 1 parente^ qui megenucrunt ncminc babco.: quem magis te
0ili$am:magi9 e;ccolcm:magid obfcruem:neq3 maioii te beni/
oolentia complcctar.3ion vfq5quo fpiriitj pcrduccrc poterò non
cdTabo me tibi grattfl'tmum ocmonftrarc.3tcm.ab omnibus bo
minibus binicrito oeridcnturrqui clarilTimas bonarum artiu oi/
fciplinas viUpcndunt.3retn,£oiam te cum atTucro ea tibi occla/
rabo:qup ? gratilTima (o:e t cómodilTtma tibi vidcbuntnr.3té.t)e
omnibus rebus qup ad te pertincnt:quarq5 mibi curandas p:^ce/
pilli quid ggeriin ex bis litterie cognofccs: qujs tibi jSafparinug
meo nomine confignauit. £%cmplù oc aducrbio.bcri Ittcras ad
te fcripfi-.bodic Vero atq5 nunc oc te cogiiorcras criam mcis te lit
ceris vtiitabo:oiUgcntcrq5 res tuas pertractabo:Tt aliquando in/
tclli^as me femper i iam olim;oc tuis 02namct(s ? cómodis ma/
jrimopere cogitare. 3rcm 23erij cnimucro nifi tandem mcho:cm
viuciidi conllitotionc ocfumpfcrisiconipicio te maxima fubiturii
incótnoda.3tf • So:fitan paraa bf c incòmoda quib^ imp:2fciitia^
ifficcrisiiii m3)cimu5 tibi cmoUmciita5 in poftcru5 rcdundabunt.
3tc Uiy. fere me coniineo quiii ad te aduolent:^ ea tibi fiijinficé:
qug fi feceria tibi plurimu conduccnt. èjicmj^^lmn oe ititcricctio/
ne. beu mibi cor ego tuie omnibus incómodis non aftucri . nam
m^Ximis te piofeao cnns atq5 molcftijs fojtalTc libaalTcm. 3te5
bcm bone 3efu «a «xo» vt nobis perpetuo fis adiumento.Jem
•papg ita ne k ree babet vt narrarti DHarce lulli. '^tc Stat quas
buie noftrg reipu.f iituras imincntcs calamitatcs narrai Scmp:o/
niu6. yc^Mb^i ita ne ab bis oecipiendus ego fcmpcr fumiquo/
rum rationibus plurimu5 me accomodare Coleo. £jim\?\a^ oe co
iunctlone.£i tecom libcntcr adelVcm-.i me tibi UbenrtfTimc acco/
modarem:fi magn^ mcg atq5 alTiduf cogitationes ac occopatióoj
boc mibi pcrmitterent.3tem.6i ili boc meo negocio adiumcntu5
mibi tuu3 pigftitcris'.pcrftciam piofecto qj te bencficiuj mibi pjg
ftuilTe [^tàbcxi&,ycm, 3gitur cum tu plurimuj mibi fempcr ob/
fuiftimoli ejcpeciare vt p:o bis tuis in me iniurijs oebea5 raagnia
remeisbeneficijsepjnarc. 3tcm.nun# alluni fiiittcmpus in
quo non maxima) atq3 ftrmilTimastuojominmc benemeritoiu5
mano:iam coininue complejcus foerim:p:o qulbus cquidem iam
tibi cumulate latilfccilTem-.fi idoneam tibi fatiffaciendi facultatetn
mibi comparare poiuitTcin. 3tcm.an tibi ego vn$ nulla in re c6
tradicturus ftm:qui te mibi fempa omnibus in rebus $faciUimii
pi^uifti. 3tem . 6altcm verbis te mibi comodare vclis te obfe/
cro;fi re ipfa adiumcnto mibi clTe non polTis aut non vdis. £1 qp
plurima ad bunc modum oe omnibus partibus omiionis potè/
rie escogitare esempla. (lDecimufextu3 p:scepti5.0ood oiftri/
butiuis 1 partitiuis nominib^ cómodilTime vti polTumus :(a aut
alicutus negocij partitione5 quanda^ faccre volumasraut certa5 3/
Uquaj animi oeterminaiione) oeclarare nitimur . De qua ratione
boc eyempluj confptcerc potcs.-Quod.£aibo Xlodius a me
■ ■• * ,i - » c i
1
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
pluriinu5 oiligunrnr :'ncct5 ehi3 Imaito eos majcìmi facio : llam
rum alter niibi ooctrinam minirtrauerit : alter vero magnai mibi
rauin facuUatcspigftiterit: non polTum abduci quUi cum alteri^
virtutc adauctus finr.altcrius :utm copijo adiutus exiftain: alte
ri maxime oebcamialtcrum cttam admoduj oiligam: quo:n5 viro
magie gaudcam aut magie vti velijn non facile oiiudico. piqic/
rea fgpcnmncro cuenire videmus-.vt in comparaitone reroj mul/
taru3:aut aliud alio laudabiliue vel turpius oemonlìrarciaut coni
modiiis-.aut oeierius perfuadcre:aot iuftins vel iniquiue fignifica
revolumu8:tunccomparatiu3Vidcntur omninonecelTaria . De
qno boc tibi C)cemplu5 trado.6i ey omnibus bominibue qui ma/
jrimam libi bcniuolentif coniunctionem p:ofirentur.vnu5 tibi po
tilTimn5 adoptaftirqiu oignitatcm tua) maximopcrc tueretur.nc/
mincm piofccro cómodiozcm Diligere potuilTeeiqp poinponiuj:
cuiue lìudmm p:o auctozitare lua coUuIlranda tatn maxinm exti/
tilTc conftattvt neqj maioiem opcram.ncqj lìudiofioiem curain:
nec ardentio:em beniuolentiam: nec p!omptio:em quidem oiligé
tiam qui quam pì£(ìm tibi potuilTer. 3"fuper id quidem concin
tium efi :(i in omni pene modo oicendi trequcntemus (uperlatiua
nominali! vel participalia aut aduerbialia . quod multis ex caufie
a nobis fieri idoneum e(Te videtur.llam cum in piimie ipfa fupcr
tatiua piopter magnam rcru) refonantiam magie fplendida red/
dant ojationanituni etia efficiuntivt oicentie fcntcntia lotige ve
rio: 7 efficacio: elle vidcatur. "^rgrerca ipfa fuperlaiiu.! oicèdi fti
lumredduntmagid amplii : magie longumtmagie opiniti. Ouod
cum ita fi.t:apte fatie foperlatiua qu^: vfui tuo fc accómodabut ar/
bttratu tuo pcrtractare potee. De quibue boc exemplwu tibi pa/
tefacio.Oó Antonio tamfamiliarilTimc icmper fretuefum ; tam
fiimoperc eiì oiligam.vt ego fumma cii iplo fini familioritatc có/
iunctue:non c(l p^ofecto mi Xcntulg:^ vlla moucri ocbcad admi
ntionc.nain cu i3 1 fummo mibi fcmper amojc pi§(titcrit: «vigi
lantilVunà p:o rebus mci3 oiUgcntiain oeclaraucrit:^ ampUlTimà
mibi libcrtatis bcncficeutià patcfcccrit vt nullum fummu borni/
ms amantilVimi libcralilTimiq, ofiK»u5 pjgtcm»ifcntt ucq^ vUum
majtimu', p jo falutc mca pcnculu fubtcrfugcrc wlucrit : imquum
clic oup ini= cjo cciam virom me fibi ^sraiilTinmm : « ommbuff
fuis cóinodie « o:uamciui3 »j>piomptilTmui oemonftrarc . Grxs
cimumfcptimu pifccptuj cft:Qó o:atio ducuta obliqua fii:id
cft a poftertoubus \\\ rccta conftmciionc inapiai:fiue id quod v«
boìupponif.vcrbum ipfu antcccdat fwc poftponatur. ^^cmplii
piinii. vt nanincm polTc ad cloqucntiam accedere Cralìus inquit
nifi qui muUaru rerum pjius fcientia inftructus fit . fjccmpluj fc
cundi.lDanc vnam effe ad bene \>m(% viucndum compendiojuj
Viam iuquit.eocraics: vt talee fimus quales iudicari apud alioa
volumue. GDccisnumoctauiipigceptum. £)uomàgeniliuusiti
o:ationc rbctojica igpcuumero occumt ncccnario tractand^:du3
igit pertraciàdi ratio crit oiligétcr cófideràda. ixuitiu^ ergo p:f /
poftere collocef :VI ìllis oictionib"' quib^ fubo:dinatus e pxponar
còcinnà ^fectofonontatéipo«at:« maguoowHói dari^iutelligc
di adiuméto effe videe .De quo boc tibi eyemplu ocfcribo.Xu £i/
ccroiUs fcripta quo^z iuumcrabiles conllàt cómoditatis oponuni
iate8:cos femp plurimii obleciarijtrquoìu auim^ officiofis rebus
femp fuit expofit^.uó igit miru c:fi ei^.»l3ard.X.volumia a me/
ipo accoratiiTimo quide rtudio fuerit Etractata.3fc.£bnfti pccpta
q oilijctcr obferuàt:f terna 5lo2ià optime pfequunf .3t^^Jatons
fimi pcepta a multis uia^imoge celeb:anf . oatiuWos in có/
pofitiÓ£ omàdc o:atiów ppoitcre pofii^ bona rcddit fono:iratc,
vt £b:Uto qui fe traduni:oprimam vtucndi raiioncm eligunt.
3icm.Pl >aio:i quldcm curg oignitas tua mibi eflc non poiuilTet:
orni altud nibil oies noctelq5:^ oc rationibus tuie cxcogucm.
£ 4
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
C£)cctmumnonu5 p:5Ccptu5.Quod cafus tcmpowles qui a pie/
nfq5 in ablariuo cafo collocar! folcbantrab oiatoiibus in accufati/
DO confucucrunt iractari: vt t niello: ftcrct rcfonanria: 7 cfticacto?
(onUarct o:3tio. £i boc fit cclcbcrrinm fcqocns vidcrc potcs
excmplum.fgocnimmultodannodcxcogitani qua ranonc boc
fieri pofTct: cp omncs cbiiftianoiuj pjinapcs atq5 poieftates: in/
iuri)8:odij9:acfimaltatibu8 obmilTi9:tanta dTcnt amons ebari/
catc coniuncti : Vt cjc omnibus ipfis tam validiflìmus ficrct excr/
iitusicp ipfi maxima poientta fretiiinfidas gcntes arq5 barbaras
oppugnare polTentiQug buiufcanodi cogitatio mcaiquia tam bo
nella « optabili9 elle conflat: non celTabo oies noctefq3 mccii ani/
mo pcnioluerc:fi quid fojtalTe conducibile c% bac re poiTct elici.
jQuod fi aliqnando fecrumraut conftitutuj eflc vidcre^: rune vitg
cómuiatio (vr mibi videoOmolcfta mibi accidcre non poiTct:
'fioteritfimiUteraccufatiuus^inon tempoialisrin cópofitioncoia/
tionis p:§pofter€pom.23t.jCbnftu5 qui vere oiligDnt:eo2U5 ani/
mas f tcrng beatitudini confeci^nt. 3tc5« Studiofos §quide5 bo
mincs nitoj immitari : vt virum me oocium reddcre pòiTim.
C23igerimu5pi^eptum. Bblatiuusin concomitantia pofitus:
tumositiones plurimum Dilucidare vidcturtlumaiam narra/
tionom bieuiiatt potilTimu eli accommodatusiqui ablaiiuus bu/
iufmoditfgpenumero oeducitur: aut a nominib*' p:op}ijd borni/
num locoium ? p20uinciarn;aut ab appellatiuis nominibus t ver
baltbus 7 participi j9:at)t ab adiccttuis oiUrìbutiuie:; c^rcrìs cti/
iam pofitiuis com{>atiui8 1 fupcrlatiuia: atq; pionominibue p2i/
mittuis « oeriuatiuis coniunctie cum nomintbus appeltatiuis co
gnominibus ? Verbalibus atq5 participi|&. De quibus i^gc pau/
a esempla confpice. ve eupcrio:ibu8 iam piifcis temponbus Ho
rentc T\oina tluma Pompilio rcge:refpublica tunc rccte guber/
nabaturi^erum flucntibus annis. lucio 6illa ciucio Viòu/
ibo
UIK08'
(SU
reità confuUbud-.intcrcumbante Zm POario nouo coufulc ocfi/
gnatoiciuiUa oifco:dia crudcUtcr infaitirc cgpit: qua in longuin ni
mis Dcducta communi faloa ciuUatis accrbilTimum cft palTa oc/
trimentum. ocindc paocis poft annfó potcntiojibus rerum poti/
tis: Dominante lujcuria : ntnjia ejcoita iam ambitioiienmpcrandi
cupidità^ coiwalcfccrc cgpiiifed auaoie £icCTOiie:fapicntia in co
uenicndia magirtrattbus:^ confiUjs adminiftrandis fuftrasanie:
rcfpublica a oireptionibus liberata cft : ej^pulfo pigfcrtim.l. £a/
tbelina:-? foci je oppx(Ti8.3tem.3mperante Octauiano augufto;
auctox oeo p3tre:Duce 3eru cbriftotadiuuante fpirimifanctoun/
tcrcedciuc virgine I>r3ana: faucntibus C5I02U5 conftcllationibus:
omnibus etiani oiuinis laiie confeiuicntibus: falutifera claritatia
lux oiuinitus nobis cpita cftrqua ouce animas noftras rationi/
bus mundang vif§ recte conftitutiargtcrne fallatati confccrare va
le3mu3.3tcin.£bnfto omniu5 bono:D5 amplilTimo largitole qui
grati3iu5 adiumenta pctunt: vt recte id cgerunt aliquando confe/
qui poterunt.3tem.6tudiofi3 equidem virta fedulo ftudio liben/
ter vfu0 fum:f t illuftratus coium virtutibos epggerari valeam.
CBigefimuinprfmu) pjgccptum quod cft generale arca nomen «
omnce o:ationnm partcsrvidelicet.Si fubttantiua nobis tractati
da contigerint fiue p:opna fiue appellatiua tam bominuj q3 mu/
lierum omnium animaliuj atq5 loco:u5:reriìq5 cgterarum tam cg/
leftiu5 # terrcfìriii -.oiUgenter infpicere % accurate confiderare oc/
bcmu3:q85 fit illoium natura fubftaniiuomjrqus visrqup oigni/
ta9:qu5 pi^antiarqug nobis cum recte perfpccta z p:udtnter co/
gnita fuerint : ca nos faciUtcr adinonebunt : vt fubftantiuis illia
idoneas conuenientes p:op2ia8 comodai % condignas nominum
velLparticipiouimadieciiuationes pofiiiuascompatiuas fiue fu/
perlatiuas adiungcre oebeamus-.qug rect<: % concinne x rei contra
eie effe videantur:? etià fubftantiuia in genitiuopofitis; qu^aUj^
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
ctiam fubftantiuis in regimine fubojdinanturtaddjmBO alia fub/
ftantioa qug fibi còmode t congrue addere valcamu3. addo ctià
cp alif cgtere oiclioncs aliam partium owtionis cade^ rationc Vt
nomina vel parttcipia oebent elTe rei oe qua agitut conucnicinca.
/3u§ omnia Vt darius pcrcipi poiTint in icqucnti patene exanplo
X3uonià in. PI3.X.£icerone fummo t celeberrimo quidé ojato»:
tanta crat okendi Viaieloquenrig facuUasiagendi r3tio:tantgq$ ci
m eóftabat oiatióis oiuiiig.vi fibi elTet infiiii a natura: q? in ipfo
cdct acutii ingeniumtgraued fententigiinienta memona arq5 ge/
iìuQ oiatouus:omnia poterat animo pcrcipcre:memona cuflodi/
fc:rempub.adininiftrare:« alia cgtera gnbernare.jerat etia eius .Ci
ccronis-.fapicntcr fuu in rebus agcndiseonfiUu3 cxplicare: mente
p:ouidere:o2atione perfuadererauctoiitate piobare:qui etiam ami
coium falutt confulebatitnuliojum infoienti^ refiftebat: bomini/
bus virtute pigditis familiarirer Vtcbaturtbonos mirifìce Dilige/
bat: vitijs oeditos odiofe fugiebatromnia eriam iprtus Xiceronis
in rcmpub.p:ouira prndentertrerponfa acute:Ubiata accurate: in/
cepia libenterrperfeaaoiligenter: gubernata moderate:acta con/
ftanter: adminiftrara fapienier efl'e conftabant : Omnia pieterea
benedicédi p:gcepta:ab ipfo caUidilTime animaduerfa: verbis oe/
fignata:gencribu8 illuftrata:? pariibus oiftributa fueruntromncs
t)cniq5 p:gftante8 pbilofopbig rationesiad bme beatgqj viuendii
optime perfinentcerab eodem jCicc.fuerunt p:udcniilTime excogi
latf icómodiflìmc oefcriprg:? oiuinitus illuflrafe.f rgo ipfe lice/
ro'oiuina pnidentia inftructusrexcellcri mgenio pjeditus:pcrfpi/
caciffima animi fo:titudine munitus: incredibili tcmperantia oe/
contusrmaxima inte^ritate conditusrfingulari modeftia illuftra/
tuBiintegra fide infignitusrgrauiflima bumamrate nobilttat*':cla/
riffimis moiibutj ejcpoUr nstomni recta viuendi inftitutióe cumu
latus:7 ceteris p:^ftantibu6 virtutibus eyaggcraius: « buinfmo/
di fnmmis cjcccUciitib'^ oiumifq5 vìrtutibus dm: ^ omiitó totius
o:bi8 rcrraru rcgioncs aiq5 partcs: clarilTimà iiominte glonam «
ainpUlViinà virtum cxtcriuinationc-.ftbicclcbcniinc comparauir.
Cnigct'imumfecundtt p:^'ccptumcft circa pwiiomina: Qmm
p:oiiomma « p:op:ictarctn quandànominuiu fubiiiteUigoni :«
pjompiitudific magnani iniponant: « ocnionftrationé rem ? ani
ni02um.£t buiufniodi adicciiua elTc conftai: qng per fc in multia
ac van)e oicendi gencrib"^ locuni babcnt. e% quibus cquidé pio/
nominibua quan^ multai in Dicendo cóniodasrationcs elicere
poilemusitanicn aliquas video pigter fstcras oiligentius clVc no
landae. Bna cnl bgc ratio cóiideràda crt:^ iftis gaUtiuia quin/
pjonommii niei:toi:fui:noftri:« veltri minime Vii ocbeamus:
nifi cuin ejcpielTum fubftantiuu5 baberc non videantur:qai p:ofc
cto buiulìnodi gcnitiui abfq, fubftantiuo cxpKlTc polito tunc re/
guntar ab buiulccinodi adiectiui3:qui aut copiofam quandà abuti
àmim impo:tant:aut pjomptum amo:cm vel odium fignificat
aut cffuaccm aliquam cupiditaié oemonftranf.vt in boc patet c%/
cmplo.-Cum DI3anfrcdu8 Qoncienfis fidci amoie plenuijzmei ftu
diofilVimu3 1 tui amantilTiinus : cuius oignitatis ego fum magis
auldua # fui attmesiper meas tibi lirtcras cupiat fe plunmus co
mmdari.ego autcm amo:c fai maioia facercm.boc a te pcto.vt i/
pitt Dl^anfredu tuabaiignitatisgratia recipia3ejco:nandfi:boc
tibi pcrfuadens? nemincm te tui amantio:ein e(ìc babiturum. 31 /
teraeltconfidcranda nionitio:i3òbgcquinq50criuatiua^nonii
na:meu8:tuus:fuu0:nofter « vcftcr: quanq^ p fe conftét elTe adie
ctiua:alu ni eie adicctiua fibi idonea addenda fut: qug lUo^z adie
ciiuo? fubftatiua ita adiuuct: vt cof fubftàtiuo^: pieftàtià «ut oi
gnitaté aui àpluudinc,aut natura aut pueniétià magis OJmórtrét
ac longe clarioic z magia ^mptain o:ationie fniam cxpUcent./De
quo boc ic cxpcdict cjtemploni.Optinw eniin mea erga te tuofqs
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
omnce bcniuolentig coniunctio: « dariffim? tu§ tuo:uq5 tirtiitc»
ac ctiam ampUlTima tua in me nicofqj benemerita eft'iciunt: vt of /
ficiofa noftra beneficiojum recepto:um memo:ia : immojtalibus
nortris in noe offici jo mutuo cojrefpondcre teneatur . £% quibua
quidem ouabus confiderationibus babesiq? pjonomina piimiti/
ua atq5 oeriuatiua ad muttiplicandas o^tionee plurimum valét:
1 commodc rbeiozieam .ejcaugent elocutionem. De quo eiiam fez
qucns folle exemplum.jèximia gquidcm illa tu? liberalitatis am/
pliiudo:e)c qua me plurimum ejcaggerafUUure ipfo a me Deporta
lare vidctur: vt non folum rcs omnes meas : fed etiam meipfum
totump:o omnibus tui3Commodiff« 07namcntiseyponeretc/
near. pr^taa ej: relatiuis fubftantig i accidentis: noftras aut
muUiplicare : aut continuare ; aui variare commodilTime o:aiio/
nes polTumustqug licet ojationcs fine rclatiuo p:oferri [fimplici/
ter poflcnt : adiuncto tamcn fibi rclatiuo longe fiunt copiofiojes
longeq; apertioiea . poiTemus enim fine relatiuie nude ^ae fim /
pliciter o^itionem in bunc esplicare modum. j6go p:opter ma /
gnum £iceroni0 in me amo»nn:? p:optcr infignes eius vututeei
atq5piopter multa « magna fua benemerita eum plurimum oili/
go. Sedejc relatiuie fubltantig interpofitisi'icmultipUcaripo/
teli. £go enim cum p^opter masnum liceronis in me amciem:
quem fempcr optimum fuiiTe cognouiitum p:opter eius vinutes
quas celcberrìmaB equidem % (nfignee elle confpicio : tum etiam
fua erga me bencmerita:qug ab ipfo multa quidem « magna rece/
pi:eum p:ofecto mirifìce oiligo. l^i>^<^ relaiiuid acridentis nu/
de ac fimplicitcr fic oid polTet.ilum D/3arcu8 £ato p:o falutc fug
patrig multa qntdaiiggerit: nonigitur immerito ipfumbonum
fempcr ciuemt fuiiTe oictmoa. .Qugoiatio e^relattuisacciden/
tie fic mulfiplicatur:jCum talcm Pnarcu9:£ato raiionc rcipu/
blicc . feciueni femper p:2rtiterif : qualcm benemaitg retpubiicg
21
vm.
polTiclcrc oeric!erant:t3ntaq5 benemerita in patriam foam contu/
Icrif.quanta rcaos ciui3 iure ipfo confcrrc oebetuoiq^ p:o cómu
ni falute paicula pcrpcfìus fuif.quot alius quiui» foliius eflèt'fu /
ftincre-.non igitur iinmeriio omues latoncm ipfum bonum vim
« optimum iudicarc polTunt. Hclatioa etia acàdcnti8:vt fuitt ta
Iis:iantu3 :tot:'? bi9 fimilia:niuUiplicant oiationes cum poft il/
tas oiationcs ej buiufccmodi relaiiuis confectastneccnfario feqaa
tur illa coniunctio inliiutans: vt vel g>:aut fua coirefpondentia q
Ii3:qaantU3;quot i fimilia'.qug coninnctionee vel relatiua fiiu al/
teriU9 feqocntis o:ationi55 pwìcipium:« fint <aufa:qp aot vna alia
oiatio:aut pluteo ettam oiaiionc&fubfcquanf .vt in bi9 pata tp
emplia.Tluma pompiUus T\omanoiu rcjc officiofilTimusualcm
Ce rcipub.5Ubernato:cm p:sftitit:taniu T^omang pairig adiunjcit
totqj 'Ro.ciuibos beneficia coniulif.g? vniuerfa *Komanom pa/
tria immojialcs fibi gratiaa rcfcrre tenciur.3fcm ^n.enim poni
peius talea a.2)l5.£icaonc patrocini) fructue recepii : tantas eli
cf. ipfo laudes confecutusitoiqj immo:ialibus cius bcneficij» ex/
aggregatus effe videtunVt nifi ipfe pompcius beneficio:um im/
memo: babcri velit: perpetua oebcat ipfum £ice. baiiuolcntia co
plecti: 1 pari fibi meritom vicilTuudine refpondcre. limili eiia
modo oc relatiui3 fubrtaniig esempla fumere polTestqof pioptec
bieuUaté nolo enarwre:? poiuilTon tot tibi ocduVc p:^ ceptarquot
confpicis confiderationea.G 23igefimiJteriium ergo pigceptu fi/
militer circa p:Onomina fumé :videlicei Oòboc relaiiuum Oui
quf :quod:non conftmatur immediate cu fuo antecedete: fed in/
ter relatiuum « fuum antecedens verbn intcrponatur aliquod , vi
bomines Diligo qui paci i ftudio vacant.3lia9:qui paci i ocio ftu/
dent.£icero cloquenitiTimns fuit:qoi ceteris in Dicendo pjgftitit
tblatonem omnes in piimis laudanttqni raum oiuinaru cogni/
tiO!ic ante alios aperuit. lìontianq? ciiam omatus canfa relati/
oum fuo antecedenti p:^poniiur. vi ^uoe in vrbe tumoltus exci
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
tafti :multaninj fcditionfi piincipium « caufa cftitcmnt. 6tm( /
lircr intcrdum a rdattuo tnciptmus o^attoncm nullo antecedente
cxp:clTo.Tt Ou5 tua bumaniras cflimaioiem bcneficionim ratio
ncnt $ iniuriarum bnbcbis.Oug tua modeftia cft: :fcrcnda gquo
animo coinumeliam banc iudtcabis. TIec folum in cafu recto.fcd
inablatiuoetiam bacoicendirationenonnuni|^^iri gloquentilTl
mi vfi imtMiQM animi piudentia fempcr ejctitifti mn^ oubi/
tatur:omnia te p:ndentcr confultoqs ^^cturu. Idoc auté relatiuó
33 ea id immediate poft fuum anteccdcns collocctur.vt.'p.afri/
canu9:isqui £bartasincm magna fpcrantem:lege8 "Romanotuj
cocgit accipere:omnc6 fummoa bellozum ouccs laude gl02i4q5 an
tecelTit. CBigefimnmquartu pjgceptu £irca vcrba erit neceflànu
£lnimaduertt efitm qpplurimum in compofitione oilucidandi ili/
li boc pigfeptnm effe biligcnter obfcruanduy. vi fini ojationie no
ftrg vcrbum aliquod perfonale vcl impcrfonale:fiuc finiium: fiue
infinitumraut actionem aut paffionem fignificans fit collocandu
tìam quemadmodum ms facienstcum multum ambulauerit 01/
oerronumvideattbiitinerìsfinem ^quafilabons fuiterminum
effe intelligii plurimu recreatnr:ita etiam cjc terbie in fine ojatio/
ni3 tcrminaiis: cum fententia ilUus totius oiationie ante tactg a/
pertius e)cplicetur:fit vt legentie animus nielioii quidé intelltgé/
tia acquiefcat.j^t Ci illud verbu3 longum fuerit aut plurimu5 refo/
nan9:concinnio2em piofecto fi in fine o:ationid terminatur: fi
In media aut alia oiatioina ipfius parte collocar: fonoiitaré p:g/
ftabir. oe quibus esempla per o:dincm vidcre pulcbm iudicabis
quibua fcihcet modisiquibufqj rationibua ipfa vcrba fiue fingu/
larfiue plura in fine ojationis collocentur . fxcmplii vbi vnu ver
bum finitum actioncm fignificans vnicg ojationi infcruiens in fi
ne oMtionis tcrmtnatur.vtfgocni bomtnesclaris viriotibas
p:gditos tantopcrc Diligo : Vt nulla rcs tam maxima clTe poflet:
quam non ego pio illie libcnter perficcran. ^x^mplu vbi ver/
ni;
m
Bl
bum finitum ft) fìtic pofitum:t5Dabu3 iftfcraft oi'ctìonib'.vt Tao
fam pwfccto ma-y im facilitcr impctralTcmifi amo:: fi gratitudo
mquiòufdabominibuscjctitiffet. jE^cmpltt Vbi ouabusojatio/
nibus vcrbil infcruft: vt ego qmdcin id fempcr ggi: vt « me tibi a
micilTimom cjctìti(Te:« rnis omnibus me nun^ ocfoiffc intelligc/
rcs. jgodcm quoq, modo verbii in fine pofitumitribustquattuoi
vel plnribus ftuc oictionibusifiuc outionibos poffet accomoda /
ri. £>cpluribuaoictionibasC)cempln5toUc.Tl09Cum piudentig
com iuftitic:cum tempcranusinuigilaucrimusivitam equidé of/
ficiofam facilirer pcrduccmue.De pluribus oiationibus boc fit ti/
bi cxcmplu5.Pl3iroi cnim plurimu3 cur mibi aduerferisrcum ego
fcinpcr tibi plurimu5 infcruireuiftìnibus fedulo fauere: atqs ami/
cistutavcbemeniilTimeopitnIariftuducrim. JEyemplS vbiouo
vcrba finitaiquomj quodlibet vnic§ o:ationi inferuiat in fine oa
tionis contigua tcrminantur.f go cnim ratioiies omiieB.cj: quib'
pio ma^imis tuia in me olf icijs merito tibi gratiftcari polTim: ejc
quiro. £xemplum vbitriaverbafinitarquowmfingulii fingulg
owtioni inferuiat in fine o:ationi9 terminamr.vi -Qnonia ea qui/
dem ratione ad ftudiii fcientiaru acccITimusrtt bonarii artiii vir /
tutem confequamur-.oanda cft igitut opera oiligésme t% ipfis (la
dijs nifi poft^ virtutc illam qua aiTequi oefideram^: adepti fucri
mu8:reccdam^. fyemplii vbi verba finita cria numero vnic§ o:a
tioni inferuienita in fine oionis colloant-.qug fcntentià cófirma/
Uojé eificiat.vt ego qdé tanto^e te Diligo:colo:magnifico:^ tota
caufà tua libétilTimc fufcepi:curaui fifcci. t^ót etia ante verbu fi/
niiii vnu vel plura verba infinita collocati: vt fup:a ejc aliquib^ ba
bea C]ccmpli0.£i ina nijc tibi fobnectere curaboivt oméa eni bo/
mwea q rccte viuere volut:ocij in pmis colere oebà:« oiuina pcc
pta feruare tenent .3té. Singnlaria cnim tua in me officia merito
clTiciunt: vt babeam memoiian» tue oignitatis : quam oiligcnter
obfauari (tudco.ym Pi3arcum cui Xiceroné ex magna eiua fa/
coltatc tantu hcae po((€Ì<^ mcm faufam diJ0 ^Mm opera « DiK
gciitia me afl'cqui polTc confido. Simili ctià per omnia ratione
vcrba palTioné fignificantia in fine oiationts commodc tnnt collo
canda.Dc quibue panca pjoptcr confoOTiiatc actiuo:um tibi cp
empia trado. vt Uli p:ofcao tiri ab omnibsjs faci lùtie oiliguinur:
quozum virtutes claritTimg confpiciunf .3rcm litterg a te inibi fg
penumcro mtttnntur.e^c qnibus omne^ tug virg rationes optimg
Occlarantur.3tcm a nobis fgpidime nona mreiligunf rqug cnm oc
bono ftatu fignificentur-.maj^ima pio'ecto cum iocunditate^udi/
unf . 23crba itcm ncutralia:ocponeniia:cómuni3: impcnona'ia
tam acriog:^ palline vocis:? plora alia vcrba in fme owtióie po/
fitaielegantià rcddere folcnt. £xemplfi oe neutrali verbo.fft eni
vtro:um boho2u 9tq5 piudenrnmrvt omnibus faueant ? inferuiat
nemini noceant:? ofticiofis rebus inuigilcnt . £xempló oe ocpo/
ncnti.vi tam ?fi ob fummas occupationes meas: vcl frequenti fa
tiiiliahtate nolìra:Vel lirierarum vifiutione minime vtOKiuo^um
tamen beneficiom reco:do}:quo:um nuUis quidem tempo:ib^ 0/
blioifco:. £ ycmplii oe có.nuni . vt "prsftantiflfimas bonaru arti»
Difcipliiias i\\\i<h3 fludcndi cxerciratione complectaru^: ma^cimo/
pae re bo:toi:quoniam bg funt e% qmbns bomines plurima ve/
ncranf .fjccmplù oe verbo impcrfonali actiug vocia.£a me opi/
nione arqj viuendi ratione fpero fo:e: vt nun^ me pf nitear. ép
cmplum oe verbo imperfonali palTing vocis. Df jibi qmdan cuitt
nibtl perfcribas a nobis alicnum elle factum in omnibus ultimar
« tunni remilTum fcnbcndi oftìcium plurimn coarguitnr: % vebe/
tnenter etiam accuratur.3tem 3b amicia equidé luis itur quotti/
die:veni(ur: vigilatur:atq5 contenditur : vt quo oefideras peruc/
ntatnr. £)cemplùvbi vcrba bencfir:malefit:fati(fit infineoman
dg oiationis còmode renninaniur: vt Xu vir'c magni inrer nos
xmctht arq5 rcfcral': vbi enim aftìnibus tuis arq5 amicis p:o lui»
n le ofTiCijó malclU:a iiobia bcniuoUs nollrid plurimum baiefit
ttq5 fcmpcr cnmulatilTunc fatilTit.ClSiscftmomquinfS pjgcepffi
cft:g^ ficm vcrba finita m fmc o:atioiìi8 pofitategrcgià qaojidam
babcrc rcfonantia gratam alTerrc folcic iinelligciiilg terminalo
um conftat:fic infinita ctià vcrba cam fint in fine pigfcrtitn o»ii
oni9£Óinodc collocata: kgcntiiì anres adniodti obleaant:? aper
(9 piofccto fcntauiarà « animo? explicationc repjgfanàf.anim
aducrtao igitarquarationet qoovcojdincipfa infinita perfona/
lia aut iini)fonalia:fiuc finguLT.liuc bina:fiuc trina:vd ptiguatvcl
intenncdia in fine owtionis colloccnt : De quib^ bgc pauca qag fc
qunntejccmplaoabo. £tp2imofitcxcmplii oc verbo infinito irt
fine pofito:vnics ojaiioni inferuicnti. vi 6i viri boni volumne ef
fcmon Dcbcmus aliqoid cómircerctquod alijs boininibua noftra
culpa polTit obciTc: £%cmplù vbi ouabus infcruit oiatìonib^: vt
cu pigfcns vira bumana admodii bjcuilTima cóilct:x alia qua
anima fcquitur fit futura fcmpitenia: fi animg noftrg confultu iri
ocfidcramus. viilius cft nobi3 a oeo $ bominibus adamari.
empiii vbi ouo vcrba infinita in fine pofita ouabus oiationib^ in/
feruiunt: vt cum tu femper oiligcntiiTimus extiteriemon foli) falò
tem meà:fed etia omntu mcoiu incolumitaté velie qu^rcre : mibi
ego etià vidcor.vllum non modo officiu:fcd vllà etia in tuo^ oili
gentil fine maxima culpa polTepigtaire. £xcmplu vbitriaver/
ba infinita in fine oationis contigue pofita vnicg oiationi infcr/
uinnt: vt jCum nibil bominibua optatius eucnire oebeat ^ oiut/
nam fibi gratià velie poflfe comgare:certe vt ea bomines fibi adi/
pifcerentur omnia vellét ftudcre agere oeberc . £%emp[tt vbi più
ra verba infinita ab vno verbo finito oependct:vt 3" fugioiib'' te
littCTie admonui:quid te agere opo:teret:quid cóftiiucre: quid cp
raretquidve in omni raiióe Deliberare. jÉjccmplu vbi verbii iufìni
tu foie ab antiquo verbo fuo futa quod nuc nò eli in vfu:q6 femg
cófequés fignat fcj futuru effe: vt « nullo mó temp^ pigfens figni
ficarcfoletiit) fine oiatióid còmode collocanvt 27l3arc'^eni £ice.
qui maxfmìs a U offi[dj0 fe cjcoinatu etTc pjofìtctiamplilTimas ti/
bt grati36 agtt:ocfidcratq5 aliqaado fo:c: vi cumuIattlTimc libi fa
tiffadat.idcuim agct hbctilT(mc:quoni3 ipfom gratilTimu effe co
gnouiibocigir cxploiatu babas vdtm:£iccroncftmgtu5 dTc fo
re. "tbarricipia pigtcra-.gCTudù:? fnpina i fine ire otatióis aptif/
fimc poni polTunt:6cd oc bis cxempU vidcrc poteris infra i pig
ccpto:vbi oiccmua oc participio.CL23igcfimijfc)cm ptgccptuiOé
ante verbi» vcl partirtpiu in fine owtionis collocata gfepe aliqua
oictio Ioga ponanque ^li^a oictio p!§tcr egregia illà fonoritatc
qua afFcrt Vcrbu vel parricipiu polìiii in fine: cfticit etià o:atiófò
ftilu magie extcnfij magifqj opimu Oa^ oictionee ejc omnib^par
tibus gràmaticg ojationis oednci poffuntioe qua ratione panca ti
bi esempla pioiionaireliqoa tu facillime cófide.rabia . £xcntplu5
vbi nome ndiectiuu fuperlatiuu ante vcrbu in fine OHtionie ter/
minati! cótigue locarvi fi bonaru ariiìi oifciplinis opera accuratif
fima 3dbibucri8:fructu8 oc tpfis ^ampliflimoa cófeqneris. £%/
emplu vbi aduerbiu fiipcrlatiuii iuxta vabu in fine o:ationis po/
ntrar«Vt llullti eni5 agédi ant cogitadi locu p^^termittés ree tuas
oiligétilTime corani . £%anp\a vbi participiu ante Verbi! cótigue
locar: Vt Ouiniu enim §abiu ita pjo oignitate tua vidi labountc:
Vt eum virij equidé oiligenté cxiliimc. £>:emplù oc gcrùdio an/
te verbn collocato: vt £ù bonaru artiù oifciplinas necclTarias cfTe
ad bene beat$q5 viucndii extftimérea igit ratione virtntib^ nobis
inuigilandu elì:vt oum ipfi9 rccte frucmur adnerfg fo:rung min'
fuccumbcndu fir, f jcemplu oc fupino in^ta verbu pofiio:vt ego
oiim bac femp opinione ouctue fui: vt in vero ingcnio veraq5 oo
rtrina plurimi! oignitatis « emoluméti conftitutu potan.CLUigc
fimufeptimij p:f cepti! eli circa boc vcrbum 6um e^ cft : quod ita
verbi! cómodinìnm elTe cóftat t nccelTarii! : vt in omnibus ci'' mo
di3:temE;ibu8:numeri8 1 pfonie tantas aflfcrat oponunitates ad
muUas 7 variai oiatióce iì\ dicedo gtraaàda?: vtloainium pene
verboiu pater c adminiculu merito iudicsxi pofTit.Tla prcrea tcm
pow vcrboiu p3iViuo:u:ocponcntw:cóinunm « ncutrom ocfcai/
U02a;tu etià inflnita:partiapia:gcrùdta:i fopinaripfo verbo
pilTime tantu indigét: vi aUqn vim fui còmode qdé qcpnmeie nò
pdTcni-.nifi vcrbu ipfum òum es èicis ipfis adnuniculcc:^ ui oi
oiatióte parte fuu pigltaret adinnamctu.ft omittcdo e^ccmpla ili
quibus oictio eft:aUqn pertmciitià ipo:tat:aliqaàdo oftidù figiri/
fìcat:«aliqn ^p:ietaiéocmóftrat.£)Ccmplii poiiam^vbioiciioieft
poli participiii in fmc oiatióia còmode locari folctivt DI3arc''eni
25ruius in caufa noftra ita Dilisca crt:^ omée ,pfccto ratiócs qug
nobia ^clTc polTiu rtudiofilTime {jiractàs eft.3té lanta ein ope
ram X^uint^boitcfiu^ cloquciig ftudij^ adbibitur' c:q> owt02 q'/
dé celeberrtm^piopcdié furarua cft. je^emplii vbi oi«io:eft:po(l
gcrandiii collocar. vi boc a nobis oiligéter obferaandii é: Vi bona
ru arriii ftudiu oftìciofuVimc a nobis pcrtractandù é:aut (ludcndi
officiu enitédu é. £j:c«iplii vbi oictio é polì fupiim ponir.vt Q6
a te mibi madatu é ifudiofnTimc quidé gfectn c.3tcboc eni e faci/
le oictu:fed nó facile facm é. Tlotaui etia ^ pod iniìnitiuu efl'e a/
pte collocar participia otU3 tépom:quf z elegante bnt pfonantià:
« grata itcUigciig tenninaiioiic relinquut: vt bgc qog fequuf ejccni
pia occlaràt vt accuratiiTima illa quidé agédi cura qua vidun^ la
rione ^tcdTcfuftinenictlatisnoaadmonacvidcr vt ipfum £u«
in rcb"^ tuis iudiccm^ elTc oiligcntc.3té Ouid mibi oe rcb^ tuia cu
randii madafti vclim tibi ^uadeas id me libitcr e(Te facrurum.£e
multa ad biic modi» fimilia excmpla.CX)cviij.p:fccptii.X2uan^
in rbctonca oiatione flruéda boc fit pigcepiii p:i:tcr estera oiligcy
ter obfcruandij:vt in fmc oiatióis vabii aliqucd collocet:qó oja/
tionem fplendida:p:giìantc: ac plurtmu refoftantéetìiciat: pfgpe
tn ptingit: vt verba illa qu§ i o:atóe cócurrui collocàda:aut bicuia
finttaut parti efficacia :aur qfi muta:aut pa^ rcfonàtiaiar.t fuaint
ddicctiuii aliqó 1 fubllatioiì còmode itcrfecatia:? oUc mite oictio/
nesiquj longfows vd còcinnioiee eflc conftent: in fine oiarto
nis longc apiius vidcantur terminali ; non erit incómodum li a/
Uas cómodio2cs oictioncs in fine outiome colloccmueiquas cq/
dein oiciioncs c% omnib^ partib^ gramaiicg oiaiióis verbis « in/
teriectionib''cxcepti9:vt in fequétibus oefcnptia ejccmplis vidcre
potesiaprc quidc oefumcre poicris. £%cmp\tt oc nomine ^pno
in fine omàd^ oiationis terminato: vt litteras tuas ad me oetu/
lit 3t)toniug:qua9 tuo nomine mibi atTignadadiftbi cófignaucrat
DB.IulU". £jccmplii oc appdlatioo: vt pigdanlTimas equidé vir
ttttce adamarijt fcmp p^gftaniiflimi viri « ofticioli bomines .
cmplu oc appdlatiuia in tua i in tio terminaiid qug sfregia do/
cutionis fuauiraté eif iciùtivt tanta quidé erat 0afpanni 3arri3i}
ggamen.in legcdo docotióis fonontas:? in cómutando bumani
m:vt neminé vn^ offendere potuifl'et.illa eius oicédi ac conuer/
fandi cómunicatio:quonià ex ei^ ^nunciatione mdle ouldoi fluc
.bat o:atio. £,f€mp\à oe nomine pztmitiuo in fine poftto. Ina q/
dem erga me officia gpetuo cómemoiatu oigna id cfficiut: vt non
minus te Diliga ac fi mibi ^piius ciVes fraier . £xemplù oe oeri/
oatmo. J^fiaximo^ te femp adamabo:quonià amo:e me fcp ob/
feruaffi cófraterno. f^emplii oe compatino in fine pofito . lìoit
potuilTem in reb^ tuis fieri oiligcttoi:^ quib'^ equidé tanta adbt/
bui cura: vt nulla a me potuiffet adi>iberi maio:, èjiéiplà oe foper
latiuo.Omnib^ i reb^fedulo me tibi compiei paraiiffimiìiquonia
in onmib^etia meis cognoui te mibi fcm^ obfequcnttffimii.3tQ
pompcius vir in omnib^ rebus fubtiliter confideràdie fuit pru/
dentiffim^.3f^'" Dl^unnsbocrcfcpiatefuauiffimu. £xempln5
tbi o»tio in nome aliquod cgrcgiù z infignc tcrminaiur: vt Ì2ug
ad me fcribis fant egregia: ? boc opcpi^u laudar. 6imiliter la»
datur fi ozatio oicttonc babcat vniuerfaté ncgatiuà in fine: vt nul
lu9 7 nemo.vel affirmatiua:vt omnis ? quilibct. £xcmplu oc ne
satiua.Ouc te magii^ Diliga babeo iieminc. Bjxmp'M oc affirma
tiiB.Oag Kit bon** faa't hudit omncs, f x^mplu oc pmitiuo t\o
mine in fine pofito:vt boju qug inibì p:opofuifti vcìlè neutra: fj
tamé fi dabozandu é in alternerò: vt nobis omnino fufcipicdu (it
Qltc^:placct niagis fngius'.cu pigfcrti nccclTario coiu a nobis in/
grcdiendn fit altq;. j6)ccmpln oc ^nomine pjimictuo in fine om
tionig pofito: vt QaaliQ erga te fcmg extitcri cgoifucili^ lógc po/
(es iudicare tu:^ tibi gfuadere poterle ille:qut optic noltri con
uctiont plurimu l^udet ctTe octractu. £%cmp\a oc ^nomine oc/
riuatiuo.O m tibi ^mpiilW^ atq5 omnib^ i reb^ obfeqactilTim'
anim^ fucrit me'':boc relinqua aio iudicandu tuo. £;cpltt oc par
ticipio i fine 02atiói8 terminato: vt 6u ^pedié ad te véiur^ ^plu
ra tecu ad vtriufqj noltrii cónioditaté gtinétia cómentatur^. k%/
empiii oc icmdio in fine pofito. De tuis reb'' a me nulla ^fecto
temp^p:efermittit «ag^ndi'jcogitadi. j£;:empliioefupino: vt
Onatogctc oiligaclTct^fectopoilficilcoictu. De quo:p partici/
pio^: gcriidio^ 1 fupino:? róne:infr9 i pcepto oc participije oicc/
mus lati^. Uidcda nuc fiit nónuUa oc aducrbijs esempla in fine
ojnàdg owtióis collocati9:£t p:imo oc aduerbio tcpo2i8.6£io te
mibi amicilTirau fuilTc femp.3tc.J6x ampliflimis tuie ^tutib' ma
gni» te vi^? exiftimaui fcmg.3tc fiun^ potni quiccp agcrciquin tu
mibi fueris cótrari^ femp. £xcntplu5 oc aduerbio loci.Opiic co/
gnouifti me nó folu amicii tibi e;ctitifl'c int^ « fons:fed etia me ti/
bi oefuilTc nufqu3:aut qc^ me tibi ocncgafl'e iiuf^. fx^mplum
oc aduerbio optadi.banibal "Romani» imperins plurimii oefaii/
gauit:g? '^t^lé nunqp attigiflct vtina. fjccmplii oc aduer-bio ne/
gàdi.r)l3uUa cni mala nug cóflata « agitata faide oicir:fcd pluri/
mu5 gaudeo bo^ te aliigilTc nibiU fxcmplij oc aduerbio aftirma
di.Jta res e vt nobis narralìi pfato. ^xcmpluj oc aduabio ou
bitandi.Ou^ nobis futura oicebas fonatTc nobis euenire polTcnr
fo:tuitu. JÉxcmplii oc aduerbio iuràdi.TlófaciàmediulM^ ne/
(0 oica baclc:qu^ mibi p:obabilit non vidcbunr. jg^cmplum oc
^ 5
adocrbio qnaUtatia.Iua i me bnmcrira no folu rctribua fùignla /
tini:fcd cnà nbi fatiffacia comularim ac multibparià.3r^ Qaonii
co fato natus fum:« tale mcà fonunà cflc intelUgo: Vt ncttio mibi
quic§ cófulatrnifi quod iti magmi fou emolimeiufi rcdùdarc ar/
bitrojicóftinii igif mccu velie oei'nceps viuere matim.yé. luas
lirterao Icgi ltbcntcr:« aadiui tabcllanu oiUgéterrqui ftatu tuu mi
bi narrar ^polite atq3 fuauitCT:? cócs ctià cafu6 cp ferree foMita «
moderate. i:xemplu5 oc aduerbio odinis. Z)l3ulta fom p lucras
meas nbi fignificarur^ oeinccps « te femp amatur'' magna in te bc
neficia collatur" pjgterea: vn mca in te voluntaté qng optima e b^
ficioni loco fufcipicB iiereo: fx^mplu oe aduerbio rcmilTiuo.£«
lanrg mibi nó foppcdiict faculiatea tibi fatiffacia paulatim:? qua
ratióc id mcli^ fieri polTit pedetctim. £)cemplu oc aduerbio iute/
fiuo.£xopto qjplurimuivt ad me venias penit^ quod op^ è oìno.
£]ccmplu oc iiducrbio fimilitodinis. Sicuti optima fide te admo/
nuiivclim facias ita. ^ntcr cg rera auic aduabia cógatiua i fu^la/
tiua in fine o:atiói8 pofita:co»idnnà faciijt fono:itaic. iyempluj
te aduerbio comparino, vi Oò rogas vt negociu tuii curare vclim
t>iltgenti'':boc tibi pfuadeas vcUmmuUa quidc ratióe agi poluilTe
ftudiofiut^ :ncc curari amanti^^ cft acti5:ncc pftci accurati"' . £%/
cmplu oc aduerbio fuplatiuo.Bideo cni te vita agcrc piudeniilTi
inc'.cuoiaqugadbn viucndu pcrtincat pfcrutaris accuratilVimc:
flrq5 ^fcqucns oiligcntilTimc. 3tc.Oup mibi màdafti confai oia
cumulatiiTimc. Tliic poncnda funt ppofitionu esempla, -e pjimo
t>e ppofitionc antc.vt Ejc boc macinio tuo in me bnfiao te pluri /
mum Diligo:quod c% amplilTimis tuis ctià virtutib'' fecerà multo
ante. £)ceinplu oe p:gpofitione citra . Scribo frcquenter amicis
noflris-.quod non feccram muUos onnos citra . f jcempln oc p:c
pofitionccontra.Ianto enim omniii bominu confcnfu Xicero ro
ntanom conful creatuo fuit : vt in ipfo magiftratu creando nani/
ncm babucrit conira. j^jccmplum oc p:s?ofitionc vltra . Tlcccpi
ouas a te Uttcras ? trcs rationcs nc( vltra . £):cmplam oc p:£p*
fitionc coiani. 6cd bgc inulra cjcpUcaiurus fum apcrtiuó ilio co/
nm, jexcmpluin oe pif pofitione clam . Oug agcrc coiiftitui ita
piobabUia cflc coiilìant: vt nibil fum facurua cUm . £jtcmpluin
oc p:g?ofitioiic palain.Omnia pioitito qug officiofc rcctcqj fiut
poiTonr omnibus fisnifican palam. poliremo pauca vide oc co
luncriouc cxcmpla.£t pnmo oc coiuuuciioiic appjobatiua in fwc
o:iiaiids ozatioiiis tenniiiata.ut Qaod mibi mandarti oiligcnicr
pcrftcìam-.nain ita mcruilti quidcm. i:xcinplum oc coniunciio/
ne collcctiuatrationali: vcl Ulaiiua. Ouid faciam ergo : occeptua^
fum igitur.*Kcliquum cft itaq? : n oeinccpsjacairatilìinie mecuin
confidercin,quibus crcdam :quorq5 fauejc ocbcam. £xemplum
oc conianaiopc oubiianua.6tudcbia wc:ociof inarcdlis ne. £%/
cinplu.n oc coniuricfioflc oimiiiutiua: -Ouod fi tu ad me accedere
non potC8:litrcra3 mibi tuaa qug oc bi3 rcbue quas fcirc oefidcro
me admoncant vdim mifrad faltcm. Jui pwUxioj in bac qua có/
fkiiucrm pì^ccptionc: (ed mulritudo excii»plo:unv-« quidem 00/
mc(lico2Dm circa omncs grammaricg oiaiioniapartcu imidm/
tiumibuiufcciiiodi m caufa fucrunt pioli]rttati9. CLUigcrimumna
num pi^cptum.Ouod verbo fubtuncttuo intcrdum p:o indiati
uq vtamor. vt 3ll«d a te vclim:p:o volo.£t irte eft trcqucos ? eie
gans apud 02aro:cs mod.3l^"<^ feccris p:o facic9.6imilitcr fu/
turo infiniti verbi in iri ocfincntiB interdii pio picfcnti ciufdc vti
mur.vt ùaatn iri:p:o ficri:« bgc cft clccti(Timap!sccptio:ncnuni
oubiumcfl. C Irigefimijpieccptum ed circa multipl^candamc^
vcrbis o:aiionc.Tlam qoan^ vcrba fiue in pjincipio fine in me/
dio fiuc in fine o:ationÌ£t collocata: tanta in oiccndo oponunitaté
babeài vt cjc vnico verbo o:atio gfici pofiìi lUurtrariiiamc mul/
to magia e% plurib^ multiplicatis vcrbis « angetur t maxime rcful
tat ozatio. Cum igitur aliquando vcbcmcnté aliqucm mctia cóce/
ptU5 explicar^ cupimud : aut rem magis claram i mogid ^pcrtain
D 4
cemóftrarc volom'imultiplicatfe ^bi's id cffkcrc poterim^. £%/
cmplani vbi fnia ex mbie fimpUcitcr c%p\mM Om littcrarum
Wtotcs taics clic conliat: vt tot^ mund' cjc ipf is gubcrncr : re boi
t02 atqj rogo: vi ad caa cibi comparadas cures: vt vtru ex ipfis re
pigftantifl itno5 reddas. Oog quidé fnia fic ex ^crbis multiplicari
pót.Om Uttmy viriutcs talcs efle conftar:9rq5 bumfccmói km
per extircruni:vt ex ipfis vniucrfus terrai o:bis gubcrncr.adiuue
tur:? cófcruaf :nó folum te plurimu adbojtoi atq5 moneo: vcru e/
tià ^ fuma noftra familiaritatis cóiunctióe maxiniogc te rogoiex/
O2o:obtcftoi:atq5 te vcbemcntilTime còlendo: vt ;v ipfis litteram
oinamétis cumulatiflimc tibi com{>andi3:tantopc curca: Jaboics
Infadesiinuigilcs atq5 incubes: vt vi^' ex ipfis te reddas pigftatif /
fimfi . 3k aliud exemplu De noftra rcpu .bona e quidé fpcm con /
cipio.na qua ratióe rea omés a5erent:aijdiui:intcllexi:ifei?fui; vi/
di:co5noui.3t3q5 a nobis fedulo excogitar : tener :^uider:oclibe/
rat :agif « nibil pjgtmirrinvr cóis falusoetriméti nibil patiar at/
q5 oiutiflìme cófcruer.CIIricefimijp:imiì p!eccptu5 eft circa par/
ticipia:gerudi3 ? fupina in cópofitióe o:atióis arriftciofe tractàda:
qug quidé participia gcrundia ^ fupina ea ratióe a verbis deduca/
tur: vt tàipfo?2Verbo:?2 ^eti3nominuadicctiuo:}2Vim:cfficada
« rationc magna cópicctanf . polTum^ ergo noftrti oicédi ftilii e%
participijs in omnib^ eonim tépoiibus atq5 cafib^:? in piincipio
« in medio ac in fine oiatióis collocatispjnate degatcrq5 cótcfc/
re:3tq5 negocioju fnias:qu§ expiolixa nimis oicédi rationc fgpc
numero cótractanf :ex ipfi? participifs cóplccti:tum etia ex gerun
dijs atq5 fupinis in omni co^ terminattóc oiatiotic rbeto:ic9 pof
fumus aptjlTime cóponere . De quib^ omnib*' ex ondine excmpla
fubfequuni^. £xemplum oe participio p^efcntis rcpojis.lomple
ctenscgo amplilTunatuainmebnmcrita:beniuolenti mcmoiia
fum quoitidie perfcnita9:qua ratione parib^ibi otTicifs coiiefpon
dac poflìmincc eft tamé in p2ffentiaru5 poteltas mei fcdulo oc te
2^
cogit5tis:« tua (ti me bnfìcia cótittua cu rccozdatióc rcpctcntistvt
quod ego in ic ticri oefidac: cjcfciuctia Eficcrc valcà. £ xcmplutn
oc parricipio p:etcriti tcpon0.3'"ii3t^ ego libcnter iUo:j2 p«fco:«
vitiiqm viri babiti funi ofticiofiifccut"'' fum libétcr mo:c8 licero
I)i9:lltudi3 bona^ atttu fcdulo imitàtis.Tla ^fccro Ciceroni omni
bus rtudi]8 a pucricia ocdito ita omnes cómodillimc docutionis
oiuirig:^ officioftlTiincbn viucndi rationcs fuccclTcriit: vr oce bo
mime tanta cu cloqucntià cófccutii die cófpiciai'.q' cu cumulatii
cqìiidc omoic facilitcr cóp:obant. £)ccmplu5 oc^participio futuri
tépo:i8 in rusiiu piincipio i medio i in fuie o:atióis pofito.Du/
bitatur^ fum tadiu oc ncgocio noftroicpdiu rccepcro Iittcra8.2)5
;S:uli:mibi fignificaturiquid oc re ipfa factu fucrituui ;23ruro ^
nobi0 mj^imogc labo:àti cam ipfam mcà ca fpc cómifi:« cornai/
^ Ili/ daui:vtfpcrcipfumcambancnoftràoiligcntcrcuraturu:coigni/
ì^tàk! tatcnoftràtandccófcruaturij. £xcmplu oc partidpio futuri icm
1/ pone in ous. Uitupanda ree vt fcribis tibi odata é rqug nullo q/
dcmpacto cxfenrcniiatuafucritattingcda.cp Dionffmqucmul
tis vitio]? criminib^ coinquinatij effe oidsimcis ofFidjs compie/
ctcndu fufccpcrimrcui^ rei càm rectc intdligas vdim.nam m mi/
bi accrbilTimie molcffijs aftcctorac ctia maioiib^ aftkicdo; majà/
mo mibi Dioufl'i^ ipfc adiumcto fuerif.iuftu dTe iudicani vt ma/
tui9 fibi offici j8 rcfponderc.3taq3 ipfum Diony fiu ca quidc vati/
onc mea fide reccpi ocfcndcndu .3niquu cnim nimis cjctitiflct : fi
mcà ocbita fibi opera ocnegaficm. jp^cmplum oc geriidio in oi.
Quod ad te fcripfi:.illud cjìacédi poii^:^ olìctandi ingcnij caufa
fcùit amàdi tui occafióe mibi p:opofitij dl;vt nibil qb tibi códu/
cere cxiftimc oifficile mibi vidcri polTet:^ vtinà ca cffct mibi agc/
di oblata facultastvt aut cófolandi aut iuuandi rationé aliqua pof
fidcrciqj fi boc clTct nullu ^fccto locii omàdi pjgtcrmittcrc. £%/
empia oc gerundio in oo, -Qui rdpub.gubcrnationcm fufcipinnt
facilitatcm in audiendo:bumanitaté in agendo : ^mptitudinc5 in
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
fiìti^ACicnào (cmtc ocbcnt.ncq5 cnim rdp.Dcftccrc oebcrcnt:oi/
cendo:confulciido:argumcntando:pcrfuadendo:c5inoncndo:m
uandotncc fi opus fucrit mone ciTugcrc ocbcnt iu pcricuUs com/
monndo. £j:mvi>\mn oc gerundio in oum.£um ca qnidc ratio/
ne mti fumus vtaliquid fcnipcr oignum tiro a nobis tracranduj
fitrnon cfl ergo iiobia ncgligcndu fcd oiligcntcr potius p:ocurati
dumtvr ofFiciofuin fe;nper aliquid fit agcudumcc tamen cétra na
ruram eli pugnanduifcd iti redo quidcm p:opofito fcmpcr eli j^/
manéia:«Crt fapiciitis mos eft)tcmpoiib''cft alTentieudu. £%/
cmplu oe fupino in rum taminato in omióc rbcrojica commode
tractando.Iii fgpenumcro a me qugfitu effet quid apud maio:c3
noftrosfapieiucs viros vfitam fuilTet:intelligebà ab ipfis rcipu.
in piimis cflc fatifliactuifcd poftcp ab ipfis ex nimia eoiii arrogati
ria z iinollerabiii potentta itum eli ad armaiab ipfis polìea ocfuu
cft: remp.rccte gubemareroptimc igitur ab iUi8 vrbibua actum c
c fapiciui(Timcconftiiutij:qu5 tales? ciues baberc voluut: vt alius
flliumpotetmafuperarenonpolììt. j^jccmplumoc Topino m tu.
PBagna fuit oifccptatio inter.O.£iceronem t Z)13.Iullium du3
fratré. li trum eloqaentia co pacto a natura bominibos clTct infi/
ta:vt oicendi p:gceptione opus non e(Tet:an are oc oicédo aliqna
oari polTit.O .cnim £icero oicebat cloquauiam *ca ratiouc a na /
tura ciTc bominibus oatam: vt ipfi bomincs naiuraliter fc cxcrccti
tco:quicqnid vcllét pfuadcre polTcnt.Pnarc'' aut ratiócs offende
bai ex quib^ cómodillimij cflc cxtabat oiccdi arte fuiflc inucntam
ma)àine nccciTarià « optimà elTc factoiqj bomines ipfam oifccrét
flc Btractarct: qnonià oia funr ex arre ipfa faciliOD oicto z degan/
tioiaquidéinflructu.Glncefinujfecundii pigceplii eft.quo na pa
CIO participia omiìócd amplificai ? reru fcntcìuià bjcuiicr compie
ciunf .pariicipia enim tu mulias in oiccdo nobie!afì:crui commo
diiaict>tium eriam funi optimc accommodara: vt owtoiia oicendt
ratio admodum augcatur:? rerum fcntentig qu§ amploin vcibo /
^9
Ni
pio.
rum copiarli Cjdpctcrciu:b2cuibus qindcm vcrbis ex l'plTs partid/
pijs ìntcrccdcnbua comp:ebcncbnr :ficut boc loco i nudi cxcin/
pla:t «là q. participijs amplificata confpicia. jEjccniplu v-bi fcn/
lentia ejc participi) s bieuitcr compjgbendif .6cipio african'^ T\o
ma»a0 confai creatosi vrbc T\onià a barbarla oppicflam in pnfti
nam libcrtaré védicaait.bgc quidc ojatio ex participijs fic multi/
plicaturrt nibilominus oMtioncs ex eifdc participi ja b:cuitet co/
p:d?e»dunf .publius ibcipio atricanoa amo«: rapub.confcruati
dg vcbciiicter incitatus: vna omniu fcn3t02a5 voce atq^ confenfa
confulcrcatua. bannibalé3taliàcrudcliterocu3ft3tc pwfugauit*
JCaribaginé nimìs pniciofc ciuitaté cucriif.numantia *flomano«
molcftifliime oefatigantcm fupcraoit:? ruma accrbilTuna bcllo:u5
calamitate cóp:cnkim:a rnrpilUma barbarom obftdioiie liberauit:
c in p:i(lina libertatis Disnitaté vendicauit. iym^Xxx vbi eadem
oiatio ex multia participija augmentatnr.DDarcialia 23al(ri'* vir
cquidejn vigilansantelliscnerpiouideneiatqj fapicns: amicia cò
fulenaifuccurraisrfauenatgratificana:? bcnefacicns: cuiiw fidea:
virtua:'! amicicia lamdiu mibi animaducrfaiperfpecta: cognita ac
exploiata eli :cum ad te p:ofecru9 1 tibi co:ain iudicio tuo eiua ra
tionea fit oeclaraturua: o:dinaturu8:aauroa:atq5 comnientatu/
rua : te rogo vt eum recipiaa tua bcnijnitaic amanter adbojtan/
dum:iooandum;acocfendendu5. ^xcniplumvbi gerundiaatqj
fopina rbeto:iam elocuiioncm exaugcnt. Ouoniam a pigccpio/
ribes nobia eft oata ratio ftudcndiicogitandiaiitclligendudilcert
di;fcribendi:agendi:commcntandi.f II igitur nobia oiligcntcra/
nimaiuertendnm:curandom:arq5pcragendu/i:Svfcólulcndo:coti
folàdoraiqj iuuàdoicumulatc ipfia noltria .dmonitonb" fanffa/
ciam^ivt qui boc a nobia fic actii ac vfitaiiì clTe mtclligàt:tid opti/
mum cognitu factu aiqj vfitatu effe oiuidicét . G Iricefimuuuer/
tiom p:p:cptum cft circa aduerbiarqug vt te minime fugit ni Dice/
do funi idonea % quodammò necclVarta:ad ampUficandi] oiattóia
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
ftilom ad modum awómodata. Tlam qucmadmodu adiéctina no/
mina funt coiuj fubftantiuisnta còmoda i fibi famulàtia: « ipfo;2
fubftatiuo? vi natura ac ^piictaté cxpUcàt « apcriut3t3 ^tia ad/
ocrbia fnt optie intcrptantiatqualc ctfiacià.qualc facuUatc: quale
fubltatià:qualé<p Vcbcméiià:vel wrba vcl participia fccu appoi/
tct.6i igit vcrbie ac parrtcipifs cuiufcùqj tcpo:i6 conftéi i noftra
oiatióe rbetouca tractatistidonca quidc aducrbia fine pofirtoa fi/
«c compatiua fine fuplatiua adiuxcnm^:o»tionc ^fccto noftram
cómodilTimà cfficicm^:? ipfi'Vjaiióis fcntcniià rcddcm*^ cxpUca
tioìd 23t boc tibi móftrabit gccmplii.PI3.eni Xiccro vfq5 ab ado
lefccria accurate quidc aductics: qug rcs bomincs potiflinm p:^/
ftatifTimos cfficcrc folcrct: i vi magno animo infignitue plurimii
fpcràs "Romana rempu.aliqn fe rcctc gubcrnatu;?:pnotauit egre
Stas bona:^ artiu oifciplinasicas illaa potilVimi) celiare qug ciui/
tates atq5 ^uincias optimc gubcrnarct.Statuit ergo fcnrcrias il/
las ab co effe penit'' obfcruàdae atqj fummo^e cclcbjàdasiq cum
ftudio cflct accurati^ inuigilàs ^ cetcriitaia fibi fcicntia:;^ ojnamé
ta cumulatiflìmc nact^ ed: q> ipfc fuin^ o:at02 copiofilTime factus.
"Romana remp.pigftàtinTimc gubernauitit multa libjo:^ Volumi/
na cgtcris futuris bominib^ crudicdie commodiflimc ocfcripfit:«
nome fuiì imojtalitatioiuinitus cómendauit. Clriccfimiiquartu
p!gccptn5 e fingulare.Oò f§pc loco aducrbij ponim^ adicctiuij cfi
rubdàtiuo in ablatiuo cafuioiìmodo aliquà magna animi vel alte
rius rei Vebemétià adiectiuu5 cu5 fubUàtiuo impo:tet: i tmediate
ante vcrbu5 vel participiiì collocef: qug quidc pieccptio oiarione5
cificit rplcndida:-? fniam rcddit efficace. Ut in l?oc intucberis cp
emplo.Dllarc^ eni .Cicero vfq5 ab adolefcctia ad cgregias bona^
artiU) oifciplinas cjcardefcéti aio confpiràeimajcie fpcràs ainplifli
mas fe chiude commoditates accuratillimo du9 ingenio confccu/
turu:ita crat iprts fcicittia;? ftudijB alTidua oiligeiia ocdit^: q> ipfe
tà fuma (ludio^ omamcta fuit cótinua c;cercitatione cófccut'^vt e;
tcroe omiYtò outOKQ celcbcrrìmos ^tute faperatift. fUrtccfima
quinti) p2gccp(u.ODaUqi)aiido pzopter inmm animi affcciiì ? ve
bementtà oupUcam'':^ dcganccr quidé boc aducrbii):j£tia. vt Xc
etia atq5 eiu rogo. De aduerbi|t$ auté £um i tum:quo na pacto
cuin gcncralitacc fij^nilicaf.f tum fpccialitaté impo2(at: i qua tari
one in clocutione rbcto:tta fint rractada:quani|> o:dinatiud boc i
loco oc ci8 traaandi) cflci: vidini^fupja in fcpiuno in ojdmc p2g/
cepto. Glnccfimiìfcxtù p:gccpti)*Òuod aducrbta pofiriua com/
paraiiua ^fupcrlatiua rbct02ica clocutione plurima epugcncvt
in boc Qccmplo patct.Xautc ctià pzudcnter còmode libcralttcì ac/
qj magnificc in oignitaic pigtojia te fcmp babuiftì: neqj cria accn
ratius aut vinlius vel cóniodius a te fieri potuiH ct: ^ efl actum :
t>e iullicia:^eririiTime recrilTime atq5 magnificcttlfinie guberna/
(ÌL Quo aure pacto aduerbia oiationed multiplicét: quonià illud
rinecontunaionu inpnmis^rclattuoutadiumento cificerenon
polTuntnnfra in piqccpto oicam oe coniunctionib'^quod oe mut/
ttpUcationecnt.CLlnccfimixfcptimù p2gccptum circa cóiunctio/
nesfequir.lljmconiunctiones multiec^ccaufistn noilrooicédi
genere acctdanr necelTang.31^ p2imia entm coniungunt oictiones
nominii vcrbom participiom pionominii p^gpofitionù t adua/
bi02u.£ontongùt ctià outioncd atq5 fcntentiad. 23alent infnper
pluriinu ad oznandu atq3 ampUficandu osirionid MùM quan^
cóionctiones omnes in cócinna Dicendicópofitionelocà babent:
quia tamen copulatine oifiunaioe i adncrfatine: cóiuiKtiones in
Catione oaio2ia crcbjiua ac aptius ^ cgterg pcrrractanf : aliquid
ergo oe iplis potilVimu tidcf clFe cómeinojandn. Bude copula/
tiug coniunciionc8atq5 oifiunciiug f^penumcro in owiionc rbe/
to:ica intcrfcrunt :qao vetDftaié eiià 3tq5 vcfccinentià non paruà
impojtani: VI apud omnia orjtojti volumina rcfertiflime ocmon
ftratnr. De quo boc tibi cjcemplii erit indejc.Xum inecum Dilige/
ter animaduerta mi 3obane8:? quanta bonom opoitunitatéiltbc
tàim artiu fcientigbonunibus afìférre coitfucuerut : t quanta Ut
cclcbcrritiii ingcnij lui fuaoitaanllud mibi occurrcbat: vt ad ipfa»
littcraru virtutca te vebcntétcr adboitarcr ; in quas fi accuratilti/
me incumbcrcs t maltas « niagnaa cmolimcntoy oponunitatca
tibi comgarce.lìam fine oblcciationc due adniirationé fiue animi
requie oefidcreB:aut bonoK aut laude aut glona cjcpetae: vcl oiui
tùm coptas:vel bono:j:opouunitate0: vel rerum faculiatea ado/
ptao: b^ omnia p:ofecto:fcientia:p emoliméta fuppedttare còfue/
Derijt.*^ccta ergo aiq5 pcómoda yiucndi rationctn imitabcris: fi
ipfa ftudiom owamcta vigilàtilTimà oiligétia piofcqueris. Tlunc
t>e aduerfattuid còiunctionib^ noder erit fernio.llam cóiunctiócs
aduerfatiu^ bg conl^are vidennlicet §uisquan^:tft:tametfi:etil
fi:? iametfi.t>equib^.2)n.£icero nnnquà vfus eli bac Dictióe Ile;
pio cóiunaioneiquonia oictto ed; ambigua qu§ verbu etià figniiii /
at.lDpc lamé ipfa oictio Ucct ab ipfo Xicerone vfurpata cft ^ ver/
bo fignificanic licitu eft.23l in boc exemplo. Ouonia epetis iam
bdl02u calanntatibus:optata pace nòbis frui licet:mibi ergo tKriit
ceps pltiteraatediiocarilicct. "Karoetiavelrarinimcpotiusa/
pud enndé £iceroné bgi oidio $ui9 repcrta eil.3li§ vero videli/
cet quan^ cfi rametfi ctiàfi ? iametfi funt in ipfiue liceronis
luminib^ frequctilTime.De quibus boc libi c)cemplij adduco. £tfi
qnas outoiia faculiad oponuniiatis acceiTionea parere valeat mi
Iflupertemó foli) explicaretfed etià vi)C tibi connumerare pofTem:
quia lamé ea me femp mto^ oelectauit tt magna idi facultati 0/
peram adbibucrim:? non paruàetiam ex ipfa opoitunitaiis com
moditaté mibi com^uerim: cóftitui te ad eam capcùcndà pluri/
mum adboiiari oebcrciqug quan^ tibi viro admodij pcntilTimo
maxime nota iam effe oebeaf.qui multa piofato pcrtractalh: ta/
men te b02tot q^fummogctvt ad eam tibi cumulattffimc compatì
dam fummia virib'' incumbaaitametfi bgc mea apnd te adboua/
tio minime nccelTana vidcatur : qui vt a ^pluribua audiui ad 0/
I
I
mnes bona:?? artin cifciphnas ardàllTimus effe f udicarie.pge fgfr
n cgpifti: « bàc bene oicédi rationc ita Vi Cffcrau agis ftodioy tir
iute8:fac oiee nocrcfq5 cóplcctaris.CL Iricefiniùoctauu pigcepiij.
<06tnterdu cóiuiKtióeeiXu fut fimi(edpol1;ponunr Dictiont/
bu3:quib'' pigponi cóiter cófueucrut.ti Ornò? cu bonclb facùn*'
nibtl cft qood vereainur.ad hos fi tépcftiue acceffiffes-.omia nuc
trafacta cffcnt. prgtcrea cóiunctio copulatiua;^ nnterdu clegater
^pnjs intcrponif iiomiiub'^ in OMtióe landis: tt ^ £ato ? licere
3dé in vitugio auédi pót. 3"fug inicrda fugfedcre folcm^ab bis
ouab'^ cóiunctionib^: VI « q?.vt i boc e)cemplo.2)noneo qu§ te oi/
gna funt facia^jiBbi tamctfi vcl vt irelUgar : in cómittif qp non
c)cp:imat.Glricefimunonu pjgccpm é dm muUiplicandà e% có/
iunaionib^: ex aduerbije: z qc rclatiuia omionc .Ila aduerbia t
cóiunctionea atq5 rclartua fubflàtig i accidétie vna cu ipfis adnes
bija t cóiuncttonibua cóiractata:plurima8 fimul owtiones multi
pUcando coniungijt. aduerbia enim iftattam tantu tantogc tanti
fper adeo vfq5jdco ita landiu totiés catenos « cófimilia: ea quidc
rationc multiplicàt omtiòc&zc^ poft vna ojationé aut plures cjti/
pfia aduerbijs cófectasineccflario fuccedit irta cóiuctio inftnitàs:
VI vel g):aut fequif aliquid bo^ aduerbio^z quoad quantopc ^diB
quoiics z cófiiniliuiqnari] equidé oictioniiiqu^libci ojatioes mul
tiplicat. Ut in fequcti oeclarabif cjcemplo.Oug tua in me biìmeri
ta cóiuliftiteo^ tanta Video cóftare magnitudiné:vt pare officio^
gratia merito libi referre ocbea.bgc quidé fcntétia c% irib^ vt vi/
dea eli oiationib^ fabiicata.bac poreria ad.xij.Vfq3 omtóes mol
tiplicarc:^ aduerbia cóiunciioneB « rdatiua.Ouotiés aiji vcl ad/
uerbiù vel cóiunctio Vel relaiiuiì repetir uotiens vnain libi fugaci
dit o:ationc .vt fic.Oug tu in me bnmerita cóiulifti:eo:j2 tanta vi
deo collare magnitudinéiejc quibus ita commodiffime qcaggera/
tU3 fumrqj rea omncs meas ea quidé ratione cóHabiliui: vt nulla
calamiiaiis mutationéiq Duratura fif.rccific poffc vidcant:vt nifi
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
bÉficficiojn imemo: babcri vdimiquod ego fcmpcr tantppcrc cf/
fugcrc conarus fum : vt nibil vit^ magis cuuandù eiTc ouxcruti:
tale offiiciom gratià merito libi rctcrre ocbeà: vt tuie me bciicme/
ritisiqug memoiia pjofccto cóplccioz fempitcrna: condignu cyii/
tilTe faciliter indicare polTis.COuadragcfimij pigccptu circa pj? /
pofitioncs confiftit. pzcpofitiones cni eo in piimis neccflari^ 01/
cuntunt)? bis vabis qug aut funi impfcctaiaut non fatis potétia:
n fentcniià per fe perfecià cfficere polTint:ad eam perftctcndam c
c longiojc pduccnda plorimu adminiculanr. buie accedit ipfg
p2f pofitiócs pofl ut in piincipio in medio z in fine ozaiióis còrno
dilTime collocati. 65 omniu pjgpofitionu b^ ou§:£rg9 1 in:pi5/
ter cgteras in ozatione rbcto:ica locii babéi:qu§ 1 ad o:nàdas o:a
tioncs c bieuiandas fentcntias optime fiit accómodatg.lìa fgpe/
numero totiens verbu in ojatione concinne taceri poteft: quotiéa
barn Guarii pigpofitionu:erga c in: aliqua fucrii in oiatione tra/
ctata :nifi foitaffe quod ffpiflime fieri videm^ vim apponaret ba/
rum ouarii pjgpofitionii pio z contra . De qua ratione esempla
fequunt.6i tanta Solonis i fna rempub.atbenienfé bnmerita fue
runt:quantà p.africani erga rcmpub TNbomana extitilTe legim^
certe quemadmodii africano rbomani €% imoìtalib^cius in ipfos
benefici)» perpetua oeditione tenent :3ta etiam Stbcnicnfes ipfi
Soloni ob inumcrabilia ipftus erga eos officiai fempitcrnis gqui
dem oemeritis aftringunt .3n boc ergo oiccndi genere quod ejcpo
fui:ille oug pigpofitionesan z erga:fnftincnt vice buius p:gpofi/
tionis pio.aitg vero oug piepofitiones poftea fequétcs fc5 in -z a
ga verbom locii tcnentiqug nifi in oiationib^ interpofirg fuiflent:
necdTitQs owtioniapoftulabatiVt in locoipfarum p:gpofitionu5
ejcpxffa verba fuilTent inierpofita. CLQuadragcfimupiimu pjfcc
pium.-Qb interdu pigpofitiones qug cómunitcr pigponi confue/
aeri]t:po(lponanr iquales funt 3n fub od apud piopter pig gc ob
? fimiles.vt in bis exempUs.Ominb^ in rebus bonelias appiimc
placet. Tlcmo c cjui n5 oiuina fub potctia cólTitutue fit. attica ad
vrbcpolt^ accctìj loitc inibì Socrate^ occurrit. lìolana apud mg
nia baiubal a z)/3arccllo i fuga vcrfuj? c. lui ^pt caufà ocs care/
mu3 patria.OiJiés cótra boitcs rcip.fcme iiifcftus ocfcnfto/
né Ut>CTtntis noftrg fuit. Ucftra ^ bciuuolétia lubil tà iiiibi oiffici
U c quod nó libctcr fufcipià,3u«»oiiio c pbano multa figna ercpra
fut.Tloftris ex agrie pcc^ omne abactù c,£iuilé ob cam multa» có
Krttióesfufcepi.'Regeabopulétoexccpt'^fum. 3<J^>tell>senduc
De aduerbijs 02dinis:qlia funt ZDebinc oeidc ociiiccps intcrdu in/
terea ptcrp z ité.vt Xua ocbic erit cura ne quid octriméti accipia.
^'•K' 1 ad bue modu reliqua. bac ratióc latina owtionc i bis 1 fiinilib'
•^w modelle fi vtimur còciunioié dìicim^:mó ea fint ab illuftrib'' ou/
tojib^^poctisrcccpia. XófucuiiaiìtXiccronónii^bacppofitio
né m baie ablatioo quo poftponere:vt quo cu:^ cii quorqó male
m. fófonatig ca ea fecilTe arbitro:: no3 vero in mecii tecii fecij nobif/
cii t'obifd cófuctudmc bacrctinem'^:fed in qui cu pndé iftemo/
du8 loquédi abolcuii.SimiUter bfc ppofitio oc inierdii a £ic.fuo
cafui pollponinvt in.if.ad bercnnin cii inquit.23tru enim ea res
fit fimilis ci rei qua oc agir :quod ite a nolìro vfu oifcelTit.C Oua
drajefimiifccundu pceptii é dm pKpofitióc^ qug oiatióc3 multi
plicat.pjgpofiiiócs equidc qtii ad owtiócs fimuf adiungcdas fg
penume:© vias apcriut ne aliqn fine ipfis nortru mentis cóccpiii
còmode pficere polTcm^.id circo ipfe p2$,pofitiócs criit a nobis in
cóiungcdis multiplic3dirq5 o^tionib"^ plurimi} cófideradg . £%/
empia vbi fnia Tuie prgpofitionib^ fitnplicirer cxplicat. £a pjgtoj
trban^ crcatua fu: tua mibi pjgfentia neccflarià efl'e duco: vt ipfà
pjgturà meli^ gubcrnarc polTim.Oue fic ex pjgpofitionib^ multi
plicat fnia.£u ^)ptcr ejcimia rcipub.negociom magnitudinem ad
vrbé acceiTilTc aiq5 in fenatu me cótuliflrcm:ibi a fenatoitb^ contra
volutaté mcà:« p:ster opinione pigtoi vrban^ creat^ fum: in quo
equidé gubernàdg p:gturg magitlratu puidétia mibi tua necefVa/
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
riam die puto.CXIiif.pJgccptu fit circa intcricctioncs: qug ram/
ffi crcb:ins apud poctas ^ apud o:ato:c8 comcctcm : aUqsado
tamen cum aut altqua l^tictà inagna:aut aun inolc(^ia:aot admi/
rat!onc:aut indignationéiaDt fpcm.aDt timoKi^iut aliquae boiof/
modi animi pafl'ionc» ffgiiifìcarc volum^:ca8 ctia iti noiìia oiccn
di rationc polVumus tractarc.boc fcilicj modo; ptob bov,c 3bcfo
clancntia tuam tmplowm^ tahtas bea taqj accrbiflimae arq^ itol
lerabiles bdloiii ^ pcnurig calamitatcs fcp ita p:opi(icninr. ZJab
^ infelici cgloium conftcllatioiie nati fumii9:fi lam grauibus nio
Icftijs fcmpcrcxcruciari ocbcamusrSed bcu bcnignifTimc ocus
tua t)eniq5 clcmania confifi vniucrfam tue miferfico:die bonita/
tcm fumis p:gcib^obfe(ramu8 vt t3Bt02u noe malom iiìcómodia
libcrcs:? in tranquilla no3 (latus códitione ftabilias.CXliiij .p:g
ccpiil.Oó intcrdù polì cum o:ationi8 fenfumtqui pcrfcaus c gra
Hius aliquid addatonquod affirmando exo:nct: « auditonb^ rem
gratam cfficict. vt in boc cxcniplo: 25ir fonia omnia pio rcpub;
odibit pcrinila:^ id quidcm impigrc.£ómoucnf cmm audito:um
animi vcbcnicntius ^ fi oixilTct.lSir fonis omnia pjo rcpub.im
pigre adibit pericola: Ouanqj varictatie caufa boc citcndi genere
Uncxda ovìtoi vtetnr. '^[lud autc placet vt cii in Dicendo co pio/
uecti crimus; xt rebus oc quibus loquimur faiis a nobis favtii fit
1 altquo egregio fcnfu oiatio fit conclufa:^ non vlterius p:oucba
murme grana illatquà bencdiccdo nacti fumus:ampUficatióc ni/
mia grani amittatur.3n qnod vitium plcriq5 tncidunt infctria po
tius quadajn aut ncgligentia:^ rerum oicendaru inopta.C -Qua
dragcfunumquiniu psgccptu.Quod ficut in mediocri figura ma/
gii3 conucnit rem piiug rudcm atq5 inojnatam affcrrciocbinc ver
bi3 idonei^ « graui02ibu8 illà c^oaiare: 3ra i grani figura fiuc in
laude fiuc in vituperio verfetur oiatio: ab omatu initium fumar.
£xcmplump:imivt pompcius factle omnia romanoium rum
armis tum confilio magnuaclirilTimnfq^fuitpuncep?, £jim/
più fcojndi.Ut Orniti (mpcrjtoiu in rebus p.id8 ac belli: mari
tcrraq, gcftia glOìia.£.£§farantacn'ir. GQu.ìdragciìmurcxtuj
pjgccpw.Ouod in u l?ta vcit)i3 tnlìib^:aut m miVi verbi» Igtia
minime vtonmr.Biiiofuin anm cft cu in re funerea ifiinilHudmi/
bua aut cjcéplia quib^ m voluptatib^ aut in oclitiis vtimur : nfoa
aftcc[^ainplilican»^.23clui fi quia in ocploiatióc fiUj c;ccniplu atfc
rar parentu-.quonia cj: nuptijsj fiUo:ij cgtcnfqs rebus fecudis ma
jcimà conccperiji volupraté.na cóirarioai com'^aiione acerbio: zo
loì infurbir. Xauendu é etlà:ne in re irifti niinió lafciiiiac oimo:
aut in re Igra i culia fit t bomda.lìa n in reb'' curia ille Vcrboiii
cxqnifu^ apparai^ fngicnd'' é:iu m kiCìdixi ac fcUctbu3 obfcruatio
oilijéò eli babcda.!o3iiuj cni eft prurbau pori^ ,put oolojis m/
pet'^ luadcf cp liinàtà nimi3 atq} expolwa cópofuionc vii.lló eq/
de natura ipfa patir :vt cu graui aliquo mcroK pmiinur: vcrbo:u5
cópofitiói vaare póilct anim^. 23iiat ifup ilìa ab outoìib^ acculi
ta verboju cópofit io:qn cloqueniià auditoub^ fufpecta ciTe iteUi
gini^.iijc cni pigcepta cópoiuióis ncóligéia funiiquod p:o.lcIi4
Damici^ apber oc iduftna fccit:nó tnUnado auiioné i vcrbii dH
iquit.apud iudicé gicliiat Idu.Jugicda quidé é tenera niniis ac
celiata moduladi voluptao nónucp. 6i vero nortra owiio ad a/
liqua cóciiaiionc anfenom qug fit vebeméa icUnabit cómodifTime
in vcr'>u aliquod finict.msgi^ cni auditoiii anùntj fi in verbo W
mf:o:atioatft5if. lapat autcomniii qugadetocuiióispigcepu
atfinér id vifum é:vt oia ad reru oe quib'^ loquimor oign irate ac/
comodata fint.re.le itaq5 W^ecenaris illa minime landat cópofi/
rio:cu inqoii £?ole t anroia rnbét plurima.lla verba rcb'^illó rcs
verbta accomodare fole* n^. GOuadragefimij fcptimu p:gccptui
jQó iterdó poft oiaiioné icboatà piiuf«| ad verbù piicipale ^mc/
niaf '.iterponat oro impfecta vim babcs parctbefia.Bt m boc
emplo.Òmne3 qui ambitioni ? gloiig ftudcf (id quod ignojat ne
ino)opinwne inagis # re ducuntur: t bis funilia. vt £so vero i9
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
fum Cita me ocValuu Vclit fi vere « no ftftc loquo2)i3 inqaa (u (J
facras littcras omni fcripturam generi lóge aniepon3.3t^ lega/
le tibi fapictia a lenerisC^ aiut)vnguiculi8 cui frequcs infodaftì
fijmogc oedicafti.^fcm Ouid eni tnlìius vi cos cómeinojaré qui
trias fu39 coltiti quid mifcrabilius Domi fug agerc^ « ira agere:
vt tocundioiem aliquaiido § vicani inottem optes.
DcTlumcro. ♦
23nc fugelTct vt rationé numero?: w'cerem^: z hoc ti
bi.)tlviij .cóftiruo i ojdic pjpceptu:qo§ quidc oe nu/
mcri9 ratio apud 3focratc tato ftudio vel inuéra vcl
aucta reppcrif : vt nulla ex ónib^ clocutiói» partib'
T - buie antcponat.Scd cu buiufcernói oifcipling pjgce
pra varia fini;ne< latini anctores: n £icero:Quintilian^: « Z)f3ar/
<ialiB iti hoc grecom ooctrina femg fecuti fueriniic magna fit iter
cos conictio:in boc fiinbiias nó oilatabo mcaa.Sed illud fcias ve
limtcp in bac pjf ccprióe illud obferuare ftudcm^ivt fi in monafyl/
labà terminar owiioiquod raro fu vbi pcrfectua fcnfus ab o:ato2c
feruar icófiderandij cfl vtrii ea Ioga fit an bieuis. Si léga cft:cam
ptgire trod^e^ oeb5:qui ouab'' ffUabie cóftaf.lóga fcj ac bjcui: vt i
boc £icc.cxemplo-lcgu in rempu.p:ima \o%.Qò fi talis mona/
ffllaba oiaio b:cui8 fucritrtuc rette 33mb^ qui e pcs ex piima bie
ui et vltima Ioga conftàsrante illa collocar .6ic ergo qn bjcué b:c
Bis ffllabaiaut longà Ioga antcccdir.iurc id rcpiebcndif .Ut fi oi/
as.Jlta res mea é.£u aijt bilTf llabii in fine o.aióis collocar ;ca /
ucndfi c ne quattuo: bicucs i fine fyllabe ponanf . 3n quod tiriu5
xnààit qui ait .gdidi bona mea . £t plurcs alig a plurib^ in mafc/
ria numero:u ponunf ooctring.Sed certe rcfcréda cfl ratio nume
ronì : tu ad Varios animo» affectusutj eiià ad oignitaté ^ modii
fentenrianl .Ha qug iraciida eft oiatio bjeuioiib'^rqug vero Icra ac
iocif da longiojib^ numeris gaudrt.nóuibil cria efonarfi oianiias
caufai-uq3 ac tcmponl varicras momenti afìert. Scdquontam ab
' baf obfcruattonc f^iae acinduftriarcccdcttduc: tei graoitaffa
taufa: vd vt varietale aliquatcmpercfo2atio:fplcdoB ilknumc/
roìà iiwermittcnd''e(l. Xapot cui omniu pj^ccptom illud tifnm
<:vi rebus oc quib^ oicendu ciliare quidcin nunicria fcruiat t nò
TC0 arti:a qua rationc qui oifccdct omnis fanc clocntóis oiijnitatè
gturbabiL De Z)l3odo punciandi.
(mf^^^^Txcccpm.Ouadragcfimùnonu.circa modii puHcrI
M iio:atiouc6tibiirado.£>utautcgeiicrale0punctart
va iifpcdesapudmodcrno30cto:vidclic5 Virgolare
[a ^^ffll ta;vtfic.!.lO£ocui''m0:cp:ifcomexiguopuctovtt/
bEL^^SI mur:ftc • IJirgula iaccs quc fic c / Jiirgula cóuexa
quf Jic ftt c planuiJ q fic c . i5anipuct''q fic fit 3ntcrro3atiu^q*
ficpingit i £omaqófictadm^fcbmimitat02C3pwfco:ÌJ02atoy :
•pcriodua qui fic e. 023irgula rccra loco cui 'uunc punctii epgufi
facini^ fit iter fubftatiua vcl adiectiua: vcl ine verba modi finiti vi'
infiniti:vel iter pigpofitiócs quàdo nulla é copul3:3ta tamc q? V/
na nò veniat ad octerminationé alteri^: $ir ctià quàdo orario in/
cipit a oiftinctióc: qug per fc nó pòi alTignari fcquéti fuppofito z
verbo principali .tue eni ante fuppofitu piincipalis verbi ponitur
Virgula recta vcl puna^cjciguua. 33CC8 vero virgula fcmp ocbet i
fine linc5 fituari.vbi oictio nó fit cópleta:23nij illud aniinaduerié
du é ne ffllaba vn^ oiuidat in fine lincg: ita q> altera pars fjilabj
dnfdéfit iphncipiofequciis.Tlàficnt ffllaba vnofpiritoc indi/
ftanter ^fcrendarita ctià indiulfibiliter cft fituada. Uirgula auté
cóueya poni t)ebet z i principio % i fine oiatióis qn poiiif intcr par
tes owtionis piincipalcs p pareiubefini. Coma vero fit poft oia
tioné qu^ oe fc ^fecta elTc pót.cgtcrii alia fibi annectif inipfccta oi
ftinctaundpiés a rdatiuoimó quo fuii antcccdcs no imcdiatc pig
ccdat:quonià nibil tue poni ocbet.prgtcrca fi fcquat oij vcl conce
vd cu cóiunctio z fic oc alifs-.qug impcdiiit verbii. 3ntcrrogatiu9
ouob^ pót fieri modi8.aUcro poft impcrfecta owtionc et; puncto
«Xlguo ftc ! altero polt perfetta ftc f phnm ^ero ponct^fit l fìtte
ojationi8gfectg:tamcifi oictatoìisanim'^adfcquentc vlterio?cq5
fcntentià pendeat. ^ciriipunct^aut fieri folct quotici piopiiu vi
ri tei molieris nome isiioiaf.velut in fuefcriptionib^ pi^latonim
fgpcnumero cótingit. paiodus vo in fine toti^o:atióis fieri oc/
bct:quado nil aliud in ea materia feqnir , 6cd cft notandii <$ fi in
cade epiftola oiucrfg faibont matcrig in fine culurtibet earij tema
da eft periodus. Omniu boiu eyépla owiióe in fcqucti fubijciur.
Ouoniam impwboai indiesmagisinualcrcitncquiciaCnce mi/
reris quia piincipca fauent fceleri) bine nibil miru cftlinnoccntes
akarircii potaiteo trafcant ipuniti.Ouis cni pót elTe mod'' faci/
noli ! laiiguentc iuftitialinflagràte ncquicialm tirtutis loci» fentcn
tia conftitutafnó iiaq5 ambigendtj eft fpectabilé ? oflfictofum vi/
rum oominu • • abbatem noflru fummo ooloze confido
De Dignitate ilocutionie parte tertia i vltima
3s»it3s ornata oiationé i verbom « fniaru luce bi/
ftincta reddit. 6ententia:}j aiit cxo:natio cft qup oc
reb^ ipfi3 oignitaré qoandà comgat veiboiiiq) ipfi'
fermonis ppolita continef grauitate.Ou3ri5 prima
epbebafis.i.verbi itcraiio in octo partcs oirtributa
c.inrepetitionc:cÓHcrfionem:cóplexioncm:fubicctionc:iradocti/
oncmicondupllcationemigradationcm ^ cónmtationcm.
£petitio verbu p:incipio iteraf.vt Ouis vebementer tulliiia
•claruit:qui6 vebementer amoiib^ ejrarfrtiquis bdcna rar uit:
qui8 igne ferroq5 cadente troia oeleuit.aiejàdcr p:ofccto qui pa/
ria oicitur.
Otiuerfio fine verbij repetit: vt Atalia bannibal armis vicit :
ingcnio vicit: oolis vicit.
Omplcxiopnctpiotfinc verbtutcrai: ttXSuiecartbaslnc
rOelcuit:'populu3 romamw: quia nùmantià cucrtit:fpopulu3
romanua: quiscorintbu fuftulù: populuaromanus: quisfocios
quia!
ria oi
G
a
3S
fouaoft popula3 romanos: quaiitg t'sit vi'rtutó cjctitcrit qui « a/
micos fouii c boftes pcrfrcgii confidcratc.
TT\aductio candc oictionc vagc collocar: X2ui nibil babct
in vita iocundius vita;i3 cu virtute vira nó poicft ouccre.
aOndopUcatio c vni^t plurimo:? iterarlo cii rótic amplifica
tióis-.vt vrurc fcipiói» vtnrc.t bui^v:bi8 gloiia cómcó:at.
aOmmutaiio c cii ou£ oiuafg fnig ita cffaiir vr a poii polle
rio! pria piion ^ficifcat :vt effe 03 vt viuas n vluc vr cdas.
6T\adatio ed qug nó ante ad cófcqucns verbii oefccndit ^ ad
fupius reuerfu eli: vt llibil laudia 1 gloiig nolìris ciuib^reli
qou é:/i boftibus quod Ubet licct: 1 qò licet poHunt: t qó polTunt
fludent :l q55 audét faciut : c qò faciùt nobie moleftu non eft.
^^Bbieaio eft cii quid aducrfuni no3aduCTfariofq5 noftros 01
5^ ci pót qugrim^'? quod Dici opojtct fic fubijcim^. £um ne tu
bominé appdlca qui fi fuiiTet bomo: non fic viram boniinie infc/
ctarerur.
1 23nt reliqug exc^inatióes feptc:quft>^ nó vcrba eade
fed vcrbo^ vis effcrnaur catbacretice verbii^ ver/
bo ponir £ari5 p:ima agnotninario oicirur.
Qf ionomiatio oiflimilib^rcb^ fimilia verba acco
JJ modat:Vt Deligere 05 § velie oiligae. 6u(Ti
cir eni g cafuiì mutarioné qó o:naiu oariói accomodar: vt Scipio
numantiafuftulit: fcipióiapaidéria cartbaginécuerrit: 6cipioné
glo2ià z laudem buie vrbc comparalTe commcmo:ant.
TlterpclLuio nó iterar fed reintegrar vabu: vr Dllpiia radicit'
-oeijecit:murosfolo 3dcquir:p3ricte8bui-vrbi8 fiidit^eucrtir.
^Ominario eft qug mln^idonco verbo nominar id cuius no/
'minis nó reco:dat:vt PI5ugire:binnire:vagire:murmurare;
,ir)*|\onominario eft qu^ cognomine quodant cjcrranco oicir
*-*^fuo nomine appellar» nó ocber:vr 6i graccboa apb:iC3iii ne/
poteenomincr.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
y^£nomùiatio eft qo? arebuspiopinquis ^ fìniti'mfe tr^bit
OKitioiiie Olitine :qug potcft intclligt rea non fuo nomine
oppclliitaivi p:o libero viniì :p20 cerere frugati : aut cbur aura or/
$entumq5 pio otuicije.
X|~Sufio p:o Cerro p:opinquo z funili abutit : vt pio o:are:ob/
fecrare:fuppUcare:anibire.
T'Raiiflatio cft e» vcrbu in qoanda rem tranOFcrr e% alia re q6
fiinilitudine recfc vidcbif poflfc fieri, vt lumuU^italià c>per
gcfecii. ^it bieoiratiscaufa.vc vrbein octin^it fobito: Obkenita/
ti8 coiiande gratia.tt quorridianis nuprijs oelatanaogendi cu/
piditate vt nullius vrbis calamitas ifiiua e,rplcrc potuit inimicici/
a8:2)l5inuendi animo. vt paululti in rebus oifFicilUnUs afpirauit:
OiJiandi ardore: VI qugmalitianocenmm cprucruntopiimatu
^utcrcDircfccnt.
i3nc iani oe tredcci exo:nationib'' qug fimplices fi/
ucadniijctionc fentcìiaru ? fogionb'^oiucrfis fup/
funt.oicendn vider jCaru piima Sniculus fe no/
bis obrulir.
"tj"*l\ticulu3 fingula vcrbacgfaoiationeoiftinguii: Vt amiis
'-*-cruoic:cadaueribu8:? lociu:omnia compleniur.
^^3*tiilifcrcaden9 fimilibuscafibus outionem oi(Timiliu in/
^ tcrpofitionc exojnat:vt 23irtutcm ingitcr cjcplojantcm t af /
fidufs curis ejctollcnrcm collaudai.
^in<^^^ verbosa eptus fimilea olfrimili medio ba
*^ bct: vt IKiuia glojiofc odinqaid ambitiofe.
aOirectio eft qug tollit qnod oictu5 cft t p:o co quod magis
idoneum videtur reponir.fic Tlifi boc feciflcr.imo q:cogitaf/
fet nullam fufpitioncm ret)ccinet.
'ìr^yimKtio oiucrfa oiuerfo verbo concludit: vt popnln^ ro/
manna nummantiam oclcoit: cartbagincm fultulit: cojìh/
tbomoifiiccit.
aOniuftcrto: intcj-pofcrióc Verbi Mojc3 pmcscóplcctiU
inktiOYCQ'M 5o:m^ oigintag « niojbo ocfto:cfcit ? vauììal
^diunctio:aut piiiicipio aiit tiiic vcrbmn collocar. te.
T^3lToUuu cft quod fine coniunciionc p:ofcrtor : vt Xlamoii/
bu8:vllulatibus:locru:gdes rcfoiiabanr.
#^3rcuitio:rcin fimpUccitJ.-aiTompta circijfcribit docutionc:Vt
^"^Sdpionis virtus cartl^aginis opcs pcrfrcgir.
fri -KaiirgrclVio c qog gturbai vbo?z ojdtnc: i^t 3nftabili8 i iftu
plurinm tonuna Valuit:'? boc arbitro: fccidc tuo i cu ^> aio;
Hebtio é oiatio m^cvidi mimcndxH caofa fupcras verità /
tcm vt 6crmo mcUc oulcior.cojp^ niueùugneij ardoicm.
"]riltcllc£tio:cft m res tota pania oc parte aut oc roto pars co/
gnofcit: vt llum illg te fibi^- niiptialca a kdac arccbat t ofté/
tas nifi oiaitias tpas cij annoia im olkntao « anbclans ab imis
pulinonibus (piutue oaccbatnr.
frinutatio dì 020 aliad vcrbis aliud fnia ocmóftrae.^it a fi/
militudinc: vt lupus e i fabula:3ut d argumctii vt iDraccbii:
rurfum tmmitoié oiccm^:aut p contrarili vt cii pjodigu « lujcnno/
fom parcum « oiliscntcnt appdlainus.
£Uqug exoinationes multitudinc vcrboju conilant
carwu piima "ftaiiocinaiio oicitur.
Baciodnatio c cìj ipfi a nobis raltonem cuiufq}
expofttióis pofcimus: vt 3» re militari 1 ir cdi
ca Vt itidem fc rc9 babet .-cjd tta:quo cui oujc z me/
dicus antiquio: eo mdio: credit :qd itarvfu eni « cófuetudinc qug
Victoria ? falotc parere cófucoerunt opf ime noumt.
£ntèiia quid fit vel elTe opo:ieat i vita ejcpofitióc fola vel ra/
tionc « cópwbatióe ctiam olìcndit vt oomai oia virtus:
(Contrarili aiterà ejc rebus cóirarijsfic facile cófirmatvt qui
mfuis boftibns quomodo alienis confulet.
£mbJÌJ res e bieuitcr abfoluta fine fnic ^fectióc l alio me /
b;o owtioins C)cdpi3tur:vt Xai'3 oolontaliaiis ludibii'o-.tlbiipfì
©cdccoji craatciufdé fciifus conpk^io periodai et coininuaiio ap
pdlatur:bg£:fcntcncig contrario et coiiclufiói tmta coiiuctiil.
Ompar incbu babj pari falté qiuritare fj-llabaru tt audacia
aUcjcandro glo:M cópanuii 6apia platoni laude védicauit.
C¥ Iclanutio e qug -rcru ac pfonara cónicmojatióe in figmficati
^ oiié ?>olo:i3 ^rupit:fi<.6i parietes noftri loq polTcì vd redi
U03 parrei nfoa ituaeinur oicut vrbé preclara qua gctiu ooniina
tffccinws V03 oppjelTain i fubicctam rcdidifti.
aOnteiitio cóirarijs feiuctijs oiationem confidt vt 23trt06 «
liitera;? ftadia oilficilcs adiius.exit^ vero fadllinios alTcrut.
Occuparlo é cu oicim^ noa pterirc aut no fdre-.auc noUe Dice/
re id qó maxie oidni^ibac cxomatióe vtcmor cu ree plana fiie
ri n5pót:vd ad no3nógtinct:vdlonga aut ignobile ré ctfuscrc
tolum^; vt non Dica te vrbis nrc bofté.ocs bono3 ifcciari. f t qó
ad te n attlnct pteribo téplu te rdigióia « vrbia b'' caput cucriilTc
ìTJfrmilTioécuoicédoaUquàré totialicui'' volutati pdouarc
Vidciuur Xu pì£Ì anima nibil rdiciu fitrca vii libet vtanitni.
yr\ !3bitatio e cii qrcrc videe o:ato: .quid potine aut potilTimii
oicaf.vt -Quo te inoiibus tuis appcUcni nomine.
jT^ f tfinitio eft qng ^lias alicuiua cópleciit potcftates vt Jri
di motna animi ad cobcrccda peccata.
rp'Kanfirioéqucciibieuiter ondatqoodoictufit paud9ctta5
qó fequif oemóftrativt DI3cà in cgfaré fide c03nouilhs:nijc
cius in me perfidiom acdpttr.
eXpcditiociqug rónib^plurib*'cnumcraf(£t qoib^aliqiiarea
fieri vi* nó fieri potuerit cgtcrg tolUìf vna rdmquir : vt Si ncc
ab v%oìc qug amojc t pictarc ppcdita erar .ncc a ncpcic q imbd/
Ii0 iterfect'' oomi c a crudcUlTimo liberto nio:£t illata di.
Y) "igeino e di Diala aliqb'^qD cóceptii e in aio audictiri v 'inqf
vt lu bgc audca oiccrctqug nug alicng ooiuui nó ainu;» okc
23nc il oc coI02ib^ fnùru oiccrc tcmpus fiìtiul c rea
pjicipio a oiftnbutioiic fumpto cómonucrc.
O3rtributio eli cum rea i j^fon? i iicgocia certa
oifpartiunnvt -Quib''rctpub.bonoi. corccft:
pjcntia vinati:pf 1138 federi ftatotas repcndite.
Y j 3cciuia eli cu apud eoe quos vcrcri oebcm^aliquid aodaciua
-■-^ p:ofcrim^:rt zió omiiib'- ludibiio eftis nó ab re caifeo gquif
fimi pf C6(cgtcrij ne cjuc tn olf endam^lìati fDbiDgim'')bic fapiètia
vcftra iiiquiro: audcntia reputo: fouiiudinérccosUo: ^tutémecu
niente volato.
O3nuimtio c:cu aliqd incflc nobi9:iiaturg:foituiig:aBt famg:
indulirig róne Icuam'': vt Xii fuma tigilautia fonuu^ còrno
d) animiq; bona a parcutib^ mibi z m ferme códoiiata cófcqui z
tueri (ludueri: inedtocrit cji bis ne nimiu oijccrim aflTccutos fum;
*ir\ f fcriprio é que rcru cófequeutiii cótinct gfpicua « lucida ca
grauitate expofitioncivt Tli iftii iudices capiiis reii oànabi/
tis: VI fera % truculenta vrfa vrbé ac ciucs vartabif.Ouare iudices
faluci ommij bono:i veftro confulite. /bominis iuafir.
7^3uifio é qug re femoués ab re vtraq5 abfoluit ofone fubiecta
fic Sul veneno aut ferro Ugno: ant lapidib'' vcl alia re vita/
BT^cquéiario è cii rcs i tota cà oifpfg \ vn6 locu cogur quo gra
uioi acrio: i criminofio: 020 fit: vt £u biic iudices cupitis li/
bcrare imp:ob^ ci petulàs ifeftus impi^:fupb'« intollerabilis eft.'
eXpolifio é i\x \ eodè loco manem^^ aliud atq5 aliud oicc vide
mar:£andé cut rem aut c-c eadé cómutado p:on unciado vel
tractando oicinius:p:o cade re piopofitiouem ratiouent compio/
bationem:coutrariti:fimilc ac conclufioué afferimus.
I^Ommoatio cft có i loco firmilTimo quo tota ca cótinef imo/
ree oiutius % \ code rcdit fgpiusiqiJ é boni o:atoji8 ^p«u#
03militudoé ozaiiotradocésadréquépia aliqd cjc re oif pari
fimilc. Sit 3Dt g p:ió vr imgio adminiftràdo % palcftri ludo
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
còmxic kk babct. 5i't è ncgationé Vt nò fic i amidda ^ T certamic
currcdirnou^ vctcnb^ pipponcd^ c. 3tc fit g collationc pocticg
ferme compntioncs fut §it g bieuitatc vt tu audicinìmi cuinfdà fa
ctu rcpicbédcre outoiie nitimur bzcuibus ornato fcd mcoucinno
« malo Cftbaredo comparamus.
eXcmplù é alicui - facti aut oicti cu certi aucto!i0 noie p:opòfi
tio:3jfdem quippc modis quibus fimilitudo fumif ur.
Imago é foims cu fojma quadà fimilitudinc collaudattotlaii/
di0:ant Vitueatióis cà facta 3bai i pidiu cojpc tbauri va/
UMimi impctulconi8:titupcrijfic:Xan§fcraVrfa autimania
©racopcrfojumferpit.
egfictio c cu facies cojjjfe tcrbis ocfcribif quoad fatis fit itd/
ligcndu:vt erecta firóte lodibudis oculis aduncie narib^ fpar
}r\ Omio c cu alicuius natura certis oefcribic fo oic geftit.
*-^fignis:vrputa cumgloziofimilitisiactantia cómemoiatar:
f rmocinatio cft cum alicui fermo cum ratioiic oigniratis at/
tribpiturf quo feucs paratati «grauitatiUoco.iludoiuue/
ncB ac rerum piofufioni oedtti commattoiantur;
aOnfoimatio cft cum aliqua qu^ non adeft gfona fingir qua/
fi affli vcl ree muta t info:mi3 eloquens « bua foima fit: vt
Scipio fi rcuiuifcat oiccf.cgo vrbi pace pegi vos bella cócitaftis,
O£monlìratio ed cum ita re^j verbia ejcpjimitur vt gcri nego/
cium:? res ante oculos aft'crri vidcar : Vt "pila emittunt:fdc
vmbone contegut:gladi]9 cominus certanc.
fACuitascUcum restmneceffarijòvcrbis q:pcditat>icitat
vt piindpio buius operis babitum cft.
aOndufio é qug bjgui argumctatióe c% bis q antebabita funt
ondit nccelTario cófequar.boc mó babcs a me £yTille Cf /
far:qug oe ratióc t>kédi copia oignitaté « grauitatc ci» laudc:tibf
cóparare potuerucft afVidua exercitatione maioiibus tuta parctn
in oiccndo fppcrio:cmq3 te rcddi curabis.
cipcm larantinum bifpanie Duccin.3ncipit Rodiota-.
qaamu « oiictìs i infoienti^ qx^xJ
mationi9(vt tibl moie gcrac) bui^
libelli gditionf \\\ me vcrtcrùn. Uè
(j> grauiu atq5 ooctom iudiciii per/
paruitaut nullws nodroy bominS
auctoniaié fecerim:6cd vt pcipui»
in me oft'icijs: affidinfqs mentis: «
noug pierati tug:antmo falté aliqufli
do tandem co:refpondere vidcrcr .
Qoas ob res cum non nuUoa male
potiU8 oe fludi/smasfcniirc: §parumergate g:atus Viderì
malucrim:11oua bec littera?: p:sccpia:tuo nomini oicat3:3am ia
confcribcre incipiam.6i vnuni boc pTgpofucro.artem fine aflidua
eycrdtationcmibil aur pa?z opi8 afferre:vt curàioperamivigilan /
ti3;ftudiii oeniqjtomncq, oiligcntià: ab bui^ libelli pjgceptio ad
cxercitationéocriuandamcognofcas. Diuerfifqj interfegcnem:
fpedemq5fmibus:«iucniaidamrera pieceptis^plurimis co/
gnitie-.nó nibil fupn legitiimas epiftolg parte^ adi)ccre. fi nona
qoadà oierum obferuantia tempus maioiij noftroium auctontatc
li ttcris nectcre coufucfcas. . De officio i genere epilTolarii .
piftolari» otftciij(vt maior.bue noftrio vifum cft )
oicitor quo abfentes bis oe rebus qug animo extrin
fecufvegeruntcertio:esfadmns. ba;? genera tria
funt quo^ 23nu ooctring aitcrii ioco: Icrtiij grani
I tati accomodar. Doctnne genns amplilTimii e oy
mnibns eiff oe rebus abfentes edocere poteft. 3<'fofii fcribendi
genus eft:quo multo lepoje: multaq5 oicacitate \i venuftatc: res
a
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
X
oomdltc^ t (amitiarcd perdpi pofTut. 0raue quo futiiie oc rebas
pmtii rìdkulo ammoto confcribtinoa. De fpccicbud geitera .
T^uni gaicris fpccicd ^pc J6ruditw:ar5?:« oifcipUna
5ccudilepo0:vcnofta6:vrb3mta0:oicacita6:falco:
facccigtUpptomia.Icrtij T^digio:rc;2 tónta:*! rcf po
bllca:oictr* j6roditio imaturu iculTu 7 inculcù ani/
mis iioftrtó oocmncntu cótiner, ars a tcucris alt /
ni0 imbibita cóniutabilé factibiliu rationé babct. Difcipltita ne/
cdTarià babct obfcruàtia:? caijz oiar.qi g -li se baberc itó polìBt.
lcpo:c:faccdas: vcnnftatc:falci>:Vrbfliiiuiit : oicaciià^^^^
tos iocos « vbi9 cócitatos appellanti; vcf Oicac»iaa i ptinuatióe
fcmioni0. §3cccis bieoib^ acuiifcó ^ pene pruricntib'' oictis ac fa /
<ti3 ad rifum concifandu cóp:pbanf .Ucnuftaa clì qua cu gratta «
vrbanitarc quada intiera p:ofcmnr.lipptoni!a ni a'naritudinc ri
funiCvt gìgci fcn:iui).iuùclri'.plic;c concitar. tboa;ia.£aricnti'.'mo
©arcofino antifmo. r.niitinos oiccf qnicqnid rullicana liuiplici /
tate caretta faceta fatis vrbanitatc cxpoiìin cft. Sarcofmos piena
rdio atq5 boftilis irrifio. £ariciifinos oura oictu gratius piofcrf .
pocniaéaccomodatii rebVonis lcp02ibufq5pionctbiu. T^eli/
gio é qua vnu ? vcru cieu colere edocemur. £cóira Sopftitio pUi/
tc& z falfos vcnerari admonet.T\eligio eni ver\uU^ fanctimonia
« tjei maieftaBttii illa qua babcm^.i oeu pietas « reuerciitia:a quo
bomice religiofi appellati fut -.credit. Ooi vo piiuatu « nouu ocu
Vt:C3birum3cedone9,vrantàpoeni.faunn latini, quirimi romani
niinerua atbcnicfee: iunoncfanioa: venere pauoe: libem n.ixo0
apponine Delpbostcoluere.bifupftitiofioicti funt. T^c:j2fumma
vni^tin piincipatil vtpuia regale un ipcrifi i monarcbicà oitioitc
fpectat.'kes publica cómiiiB ree oicit q omniii vita bonoi « falus
Dc^inibu^gcnerom. vnacótincf.
t^iftolarù finee:gcnc$; rationc oignofcunf-lbrimu
cui gcnuo-.cum ita fc babeat: vt reliqua duo geite/
ra vcluti cius fpccies credanr:oiucrrod fonief fincs
I
poi
nel
llll
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
due tn pjopjiu c vtilita9:6ccadi oblccta«o:Sajcri c gMuia bo/
noris oigiiitas. ad qoos oinnis ratto i orario «olirà accomoda/
da clinic pjocul a finibu» vagì i erratici.noftrg §p2imu mentis i/
gnari 1 imcmo:cs oicamur. De inuaitioiic « oifpofitioiie.
rjonia bactcn'^oc cpiftolarii gcncrib'':caruq5 fpccie
bus babiide fatis oictu opino::11uc q via bgc ad c%
crcitjtioiic accomodcnt oicam^. Ole buiufcc rei ró
icntcìia^j oiciionuq5 iuentiòc:« oiftribntióe cópara
da c. 3»i^«io c rcru « vcrbom idonea ncgocijs cp
cogitatio. piipofttio cft carundcm rationi cófcntanca cellocatio.
Bc oifpofitione iucntionis z partibus cpirtoI§.
i nvgM. ^i lgtcru qm oi9 inuéiionis sns:piicipi) rationé potiffi
i^^M me fpccrat:occa accurati^iccdu ccufuim*^: 3nucn/
tioipncipiu:cnuciaiionc:caufa:cóplcxioiiéq5CÓfu/
. mir . principia c lifterarii initiu ad audiàiu mente i
fcnteniiànortraallicicndà. jeniiciaiionortric con/
ccptoa qcpofifio. £au{a é qiig animu ad agendo impclUt. JCom /
plejcto bjcuibuiJ oicta mcnion? rcficìédg graiia rccolligif .
GOuan^ gratiaru aciionc a te nó ocfidcrarétpp bnficia mca in re
coUocatarcu te re ipfa atq5 animo fciré elTe gratilTimu : $atcoj tn q>
nubi fuit giocuda:6ic cni vidi:qfi ea qug oculia cernunr :mc a te a/
mari.lf s tug mirabiUter gratg font fenatuiuu rcb*^ ipfis qog crani
giauiflìmg:c marcie foitiflfimi ai:fijm{q3 pfilijttij ctià granitatc fé»
tentiaru atqj verbo:ii.65 mi.Tl. incube vt belli cxtrema cóficias: i
hoc ertt fnma i gfa « gloiia. facile cni boc facicdu erit:com t antea
ma virtarc rcb'^ bi'lUcie clarilViinà:inimici nouerit:« bojiibité mul/
to?2 moitaliu ftr igé:pauci8 an oieb% once foitiflìme facta:an oca/
los volutét.i^D cu ita fit:ni vt monui pga» faccrcinullis vn$ tcm/
poubustlans tantatbonostatqjOignftasinteconferetnr, 23alc c
me Confucio pwfcquereamo:c.
a 1
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
I Katiop:mcipijcxcdi5itandf.
P[3ni0 inucntionis ratiomoftrtó foitunaruqj com/
modi8:gciicris vcl fpccici pigfidio: vtilitaiis bone/
ftatis turi « Toluptatis gratta cuncta metitur: quod
vt facilius iinclUgerc polTis: a pjimo quoqj cpifto/
larum genere reperendum ccnfuimus: vt inuenttonis initii ab ar/
tcproficifccntia: viamfaalio:cm quottidiano vfu « excrcitationc
iiobts prgbcant . <Qui De rebus Dubijs confultare : aut rcd ardu/
as edoccre grauabit :fufficicti gcncycnumeratióe boc tei iió pof/
fe littcri» fignificari vt" ipfo2U qui ea inucncrc excinplorauctonratc
iinitattóe: vel e^iquifita fcntcriatfubterlijgicndu cxplicabit.Socra/
tcm cnim pbilofopbom parerne cglo t aftria fainiliarifl imu : fcieit
tiam « ooctrinà omnc e medioimoiali im ocmpta-.fuftulilTe cóme
mo:abitn'':Opinationé cui fola in alijs artib^ cH e voluii:qua in/
certi eé:fcicnnà certi aflcruit. £mpedoclcs l ocniocritVriratc
i altttTimo fudo tacere otmerfa ot^cre. bmc oioerfa oc o:bid fita
ptokm^^z póponi^mella opinati fot. DiiTonatia fndiinion ita
CU8 '^i>mh atlas oc 07tu t obitu fide:?: fenfere. T\cpugnatia 60
ló o:acó ó funi crimìe:repugnaci'^ggtpttj 1 6abini:ouplict eni alij
p^atcapitis fuppltcio alijtfurc puniédii cenfuac:aii)s furadt
laudabil' p cxercitio ? oifciplia militari fuit. Cótrarìa oc reltgióe
£rctcfe8:a(Tirij babtloncs latini atqs ggtptij opinati fut. Diuerfa
oc re pnblip.'Plaro Bri(Yotelc9:DI3arcud Varrò z Xicero oc fum/
mo bomints bono cxcogitaucrùt. £ttà tilt qui o:aculo appollinis
fapicntcd oictifunt:iudicioetta(lulto:iiinfipicntea cognofcanr.
Quod cititafit non mó ree onbias nóedoccre.6edbo:ue)cem/
pio moti: oc bis qo^ esteri certa oicuntiiamoubitarc figmitcabi/
mus: (ofq5 (Mabtmti8 vt quid bi9 oc rebus Xcntiamus :reqDircre
ómittàttcii fummi cgrcgtj viri:p}^lari 7 e^cccllauis ingenij :extem
po:c aut incoitfulto :ctia eadein oc re: aut oc niino:i:oicerc ocne/
garint:qi}id noe bgbeti quadà et obtufa acic incntid:nifi ad coopta
tom filcnrium ocbo:rajidt fuinustq' fi qnostbfe oc qoibas rcbm
a3iiur:cciiio:c» faccrc volcmue arcbcfilau5 ignoTantig magiftru
ncc quiC(^ le nibil fcirc aftìrmalTc oiccmii6:qui cui inbil fc fare oi
cit:aliquod cognita p:ofitcf:cum omninoaliquid fciripolTcnc/
gat'.icl p:o:rua fctrì quod noit Tetri polle aicbacfigntficat . Quave
ne eadcm cuin arcbcfilai fenrentia accufandus vidcari8:oc rebus
licer noutd et oifTiciliiniid : non modo ipfo:uin: fed noftrg etiam
taufa inducros fcribere Dicein^:vi ipfi iiupiu^j noftras iniquo ani
mo fcraitesrqd fcnferint rcfcribcre compulfi: noiJ erudire nó ne/
glisant."|breclarà etiam otficiofo2ù bominu percómodàq^ fenté/
riam collaudabimud: qui cómunis rei caufa fé quippiam igno:are
confingunt vt Tuia po(lcrirq5 lume eruditioné z ooctrìuà perfcro/
tatioiie relinquere valeant.
^ecundi generts ratto.
SI 23i rilu concitare ftudet:bf c noutlTe oecet: eios rei
iÌp:gceptioné i liptomià 2 faceciaa oilYnbutà clTe.<^4
1 ciciàò vo tutis oiaifq5 conftare. 23eru oe facto a/
lia^toe bid nunc qug tin oicto rifum concitàttoica
nu j.ì\ti'ua cu iocunditate omntu vd alicui'^ ama/
ritudiuc ciiaiuf . amarirudo autc vcl animi: vcl co2po:i8:aut foj/
rung còmodi icómodiq? ratione cócipif :vt cralTus oe lamiaioyo/
gcnej 1 Slejrander inter fe cauillati funt. ^acectg vero vafre Dieta
ejc facto e:iam nomen oipflfe cómemownt: vt papiri) biftona £0/
mica argumentartbirefig iudiciu:appoIogetici fermones 'pbngtjf
gfopi.owtionis inucrlìo: vcritatis ejcupcratio: vafuum recitatto:
nfum modeftiì « grauc p:ouocare folent.6ufpicto ctià:7 Dubita/
tio idem eflficif :vi iultam apud parente dc voluptate fecilTe com/
metnoi3nt.3dem 3»ductio operabit-.vt inter afpafià « xenofon/
tem cum rnbo:e rifutii concitane acccpimus^donea loci tempo/
ri9 rei 1 bominis opo:tunitad:iocu p:ouocabi[:OD^ focraté no/
uiHe cómeino:àt:cum in conuiuio ro^atus vt aliquid oe fuie lìu/
a 5
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
oiccrctiqiig loco i tcpoii cóueniut.fgo nó calicò q ego calicò
ncqj loco ncq5 rcRi cógriiut iqt. 3Ut cni coctù pLionàalit giauc
£ atonc:ridtculu Ofogcnc: turpe cjucdu: c niollc Icucippu facicn/
te vcrba iducctce.aUrcr i loco facrouilitcr i ^banovBUtcr fune/
fto:alircr ^oluptuofo ^ gcinali tpc agcndu :c loqucndu Du^unue.
Ouib^ pirtc c locie:ioci c rifus argumcma ouccnr . £% opp<?fiii8 1
teucri z grauie indagabuiitur.
Trailo tcrtij generis mucm'cndi.
T^incipiù autc a tnaioiib'' iractu oftendcm^ q Vibcs
1 oppida:vt cyrus p,fa^ rc)c in afia:c laccdcmonce in
grgcia pdidcrcJ Siatuas mox i limulacra ccnfmxc/
rijt: t'tbiJanitatisc virtutiscxcmplH: pofteris ctia
ocrcliqucréf.£aresloitgi^p:otrarta^oijd vota z
facra foiucrcadcgit :3t bn viucdì cupiditatc illcxit.L^inc antilìbciic
multos cxcogitaflc ocos:*l\omani cudé:<p ptàtc variò cóftnxerc.
3oué fupcnl rcriiq) 0ÌU5 patré:pifto:c « pdatoic venerati lut.bìc
ipfumq5 VQcani'' in patré pJgdàq5 iouc : vt poetf nolìri oiciat fnia
jCalua virile imberbe barbata femincaq} venere oixerc.bio fimilì/
bufq5 locis ree ^ còmodo fnia nolìra piìcipij rarióe ejcogitan/
das onjtim^: Vt bo:^ exemplo:pjincipin facilius indagari polVit.
OuaHdo piincipio fnperfedendum fit.
23onià bacta» t>e re:jj iuentióc c partili oifpofìtio/
ne olctii é:11unc qn pjicipio vtendij ftt Dicain'':11ó
eni femp bi6partib''epiftola;?oninib^:f5 cu rea lo/
cue 1 pfona exigit Vtcndil cSn ad incognitos pjj/
claro3 nouos z fummos viros:quibu3 cu nulla vcl
leuis familiarità^ cófìata étpiincipio vteuttir.Sut cij pieclaris fiì/
mifqs oe rebus abfentcs certio:etJ faciéndi enlf.omnib partibus
vtemur. ^àc in appologis'.paragonaicatbologia-.apocrifi: xeno/,
do^ia:? pbilogiapbia agcndum cfl.
£)c ^ nunciationc z eiuo Taufa.
TI ornili genere cpirtobnì pìincipioic^ bi3 fimili/
bufq5 locis oucro: vi' e genere fpecie fiiiibiifq, exco
gitato.f nunàitio in mediu atfercda c:f a fùnple>:
vel mnltiplex ciTc pót. 6imptc)c UmpUci onpUdq5
caufa conterà erit.Pl^ultiplejt nonnun^ fine caufe
appiobnttóc piofcref . 3" rcb*^ csxi Miais t>vb\]e ? anxijs tm cp
poMoìm affcrim^: pjgfcrii cu oc re fumarnó fine capitis piculo
fcribem - nulla cà maio? ejcéplo cóftrnubim^:ant madata nuncijs
cómittem"': vt fine picnlo ree nouas fignlficarc pcrfTim^. 3" ''^ '^^z
miliari i Domeftica:ad aniicos mapc cófcribéfcstVna oiirajcat vel
nulla caufa-.cnuciaiio cópiobabir.Bc:f2 1 ani epiftola feucra « gra
uitnó mó C3ufa:f5 cria auctoiitatcrcxcpio c fimili:córrarioq5 cnu/
I ciationé noftra cóp:obare:« aducrfario:u otlncre potaiin*^.3nrer
du enunciatióce plurimas fine ca indoccm'':quoufq5 « ad cà qu5
intendim''pedetcti acccdam^:accam afteram^:qog darà: Dilucida
p:obabili3:autnaelTariacnt: vt virosbono3:religioné: «rcpu/
bltca colere: -zbominé ^ptignécalefccreoicemu^.lNationespara
vd^enientes l obfcuras: qiig ran potius aftu c colo occultare
iniqua purgare vidcnf :effugiendas i euitandas commonemus.
DeXomplexionc.
Ontplexio e fimplici aiuciationc:? ci educta : nifi
arttfidj oflcntadi gratia cófiiciar rfupuacania oicif .
Ilunqna eni neccfl^iria epftiinat : nifi cu enudatio
aut confa niultiplex pccffcnt: vt fic 3sif nec monis
incru:necfgdio Virp :foitnn5; incó.nodis:€t3re oe'/
crepita:3ut nio2bo cóCca'^ i'tcri)t: f5 boiu5 inalignis facino:ib^ gc/
liner" occabuit:£a aut fgpc i pctitioné quanda ^ re c fnia iwftra
refolucre potcrimus: vt 06 cayita fit:abs te peto farte opinioni
bomintj fcntcntigmcgùdaa. Scceditndnun^biepartib^noua
ferttenti3:cxpofitt04ic tm: z mh vna plurifvccontcU:modii c fi
né pfo:fu6 epiflole fadena,
Diiicrlìiijodeinoiucrfisfpcdcbusfcribéndum. a 4
1
|Oft$ Viiuq6q5 gcn^ oiuerfofq) finca loca tega ^ro
I nas ac rcs confidcrauiin^iad f peclca: vaga oiucrtcr
l|OHrid.£u cnt i oolons miti^atióe:ad Wadu t liete
rarii inflamatioiicobicciojii purgatióciaut iwtom
I mittédi3 3mici3:aat in agcdis gratijsraut re gcfta
enarratióe: cpiftola Vcrfabif rincptà vitaigdilofq) iiio:ca:? inane
ooctrina repellere nttemur:Diaerfa ratione e^ccogicàda eli.
De PrSitigatione ooloiis.
j23adruplicitcr polTum^ confolarttboc ed: quattuor
ejc locia confolatio conlìat. primo nanqj oflcndi/
I mus noateius ad qucnt fcribimus caufa doIcjc: vcl
noftri : vcl ipfius caufa : vel viriufq5 . Saundo
I mcniinerìmud noe a lege nacos: vt omnibus fo: /
rung telia pwpofita fit vita nollra.Iertio ne grauiter fcramus ca
fua quos nullo confilio vitare licebir. Ouario n atioi'm euentt/
bus niemoiia repetcndis nibil accidilTe puremus. fjccnipla quo/
q5 genttltum fi videbttur gmifccre licebit vt ex ea gentiUtate quod
dain piodeat argumentum . £j:cmp\um.
Ct^olìquà mibi oe obitu filig tug rcnunciatu erat valde tndolni.
Ilcfcio tu an inagts tut caufa an mei.quinimo magts vtriufq) no
llru.potcras nanqs eà buius vrbis nobihonb'' fili|s nwtrinionio
copulari : ac ai antiquis familijs cótìituere famiUarttatc: qup do/
tnui tug ac familig velìrg fummu bono:é glo:taq} allatura.'Pigt^
rea qDoiienfcuq5 aut in mdicio aut i fcnatu iuris nolTri .f fequédi
vel bnfioj impetràdi grafia cóparaidu fuerat q nobis auplio c có
filio dTc potuiiTet nufij> ^fccto ocfuUTent. -Quia nàq$ é ejc fenato
rib^ cui ntjc cam niea tute cóntittere pollini £nivo etia ea qug iant
otu mibi te u erat famiIiaritas:affcctio q in otes auget faat vt tui
caufa mato:i meroje cólìdoi.frat naq^ ipfa ftlia laboju {uo^ fub/
leuatrijcac i aducrfitaiib''tui8 folatiù fingulare.Gcd quia re ea ce/
(ìitmu animaducrtoimeipfumomifolatio Ddhtuiu ccarbitror
J12.
X\ct cnì minoiismolcfttg advfitafce mg qj mcg mibi facrcXófo
lari tu tufi mcrojc pòi g> illc cafus nó tibi vni accidie i filta tua:qs
cnì nai" bactcn^c-.qui nó poft aliquot Dica Vita Dduct^cai:2)no:/.
talitatécni oiiimoitaics cnaturarbominib^imocuctisaiaimb^
tribucrut.quo?? volutali ncnio c q potTit rcfiftcrc.Qua gp ca qug
ncq-, culpa noftra ncq5 ncgligciia pj^ccdcic accidut:« q ncq5 p:u/
dctia valct puidcrirgquo aio fcrrc fcmp fapiciis babttii c. Ilunqd
filiu3 regia bilpanig occdYit q toti^rcgni fpca vnica fuit. Da<:^it
ite ptona noftn ftli^ v»ic^:cui iicq5 fratrca ncq3 iKpo:cs:ncq5 ne
ptcerncc agnati fupfunt: in quib"^ familig nome valat confcruari.
lice etia vicino tuo cuctg oiutti? fue opirulari porcrat vt ftlij fui fu
Cftitcs rcliquercnt :q oiuitijsj fuis lungcrenfrqs nuc ad exirancos
Cucnirc vidcbit.^ quia ncpotii tuo:u atcrua multipliata c:inul
tiplicafqs in Diesa quib^ « familig tu§ nomé:« maioy tuoiu itna/
gines cófcruabuf :q « pfidio tuo egcni « fubftàtiatnó babcd ca có
iriftadi Cam :qnà illi babuerucT^cpcUe igif obfecro bas ai palTio
nc0 atq5 filig tug obiiu obliuioni tradaa. fxcmpla qiioci5 gcntiliu
imitari ftudcaa.c quib^ focratcs cu filiu ejclinctu pccpiiìei:nó mó
^00 tiic aiorvcru ctta nucio nit:nil noni altera* Qx> it gctilcs boc
facerc cófucucrijt in quib'^ncc aliqd ivìci lume eraf.^romagie nou
cb:iftiani ca qug otuina ejc volò tate p:oucncre:i melio:é parte no/
bis acctdilTe perruadcaniud:opo:tet.
£)c*Kerum bona^ inl^ammationc.
Ilterdu ncc ^ nobis ncc x> tcrtia pfona pctim^ 65
^ co ouraxat ad qué fcribtin^;« quicqd pctim'' dm
ci petim'^.boc ante gen^ adboitatio appellar :qò fic
poterim^ ejcerccrc.t^Jnmo cni oftcdcm" nos fiducia
bcniuolctiaq5 ci'' ad quc fcnbini"'iinotoa adbo:f alio
ne ad buiufremodi rea oe quib^ fcribini'^ faccre.Dcinde icomoda/
p2oferim^:vt fi «ó feccrit rem ad qua bo:taniur.vel fi nó fcccrit 11/
lam a qua t)clD0:£2niur. "I^oftea comoda adducimi q fequut vel e%
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
gcrctidarc qtó boitamurvd c%nò gcrcuda aquatjcbóitamur.
tboftrco cóclufioné fabijdcm^rq bzcuit rogabim'^vt qó bonamnr
fi iió comoda fattattcdcnìffaltcbciimoléii? caufaidfaccrevelit
CDGcmini me patrc tuu miru in modu coluilTc:^ clariiTimo viro
fuma amojis nccclTirudiric cóiunctu fuilTc :cp vir roin inferno da
ros:tu animi masnitudinc pftanhlTim^clTcr. prgtcrcamcmini
me àb3 te obfcroatia quada fingulari cóplcjcu vt inWl fic qb ego a
te petere oubitc:p:efern cu aliqd pctitur^ firn: id omne ad re vim
piincat. £)c quomnda enì cómuniii ainicom fcrmonib" i tcllexi te
Oifciplifià rei militaris: qua a me potilTimu pfuaf fcqui iccperas
ocrcUquilTe.bgc nó qdc pfoadcrc iatia mibi poterà :nifi tug quoqj
accelTiiTcnt Ifgtqug fcrmones quos ac(fepcra piane cof irmarét.^j:
quib^ nó mediocre moUftià fufccpirtc eni fpcraba viri» rei milita/
ri3 pftarniflimii fo:c:qiK di imgat02écxcrcit^vd legionis p:§fcetii
cófpiccrétcgo miriftcc gl02iarcr:q tibi ciufmodi capiédo:j2 lìudio^
ca fuiiTcm. Spcrabà te « amicis cómodilTimiì:'* patng glo2iofu:«
tibi vtililTimù fo2e:atq3 ita ^ecto fuillcs. Subeàt eni iìudionj mi
litariil piti virili ciuitatu i pncipu potétiflimoiil familiaritatesia
quib'' fgpr-* oppida i cartella munitidìma mcreàf :ftipi:dijfq) vber
rimi9 ab illia códucunt qò ma^irnij é imojtalitatc slo:i| pfcquu
tur:« gpetua apud polleros noinis fui monuméta rcHquut.Si igi
tur fic iccpta ftudia oeferuerismudu te 0105 ^baiilTimarii artiu in
uenie6:lleq5 coi mercatura actib^lìuduiftì ncqj Ins opera ocdilìi
f5 militari tm oifcipline pmas ^miù tue pte>5 ocuouif^i.1\"rfufq5
fequctca ànoe cóplurcs? i ipdi cófiipfifti : Ouarc toiij boc oc rép^ a
niilìu iuciiies z oilTicilioics ià cri5t anni quos facile bonis aliquib^
cómittas.Sccojdie atqj isttaui^ cóciues tui ocs te oaiiabunt q ejc
crcitationc armo:u abs te ia oudù fufceptà ime temere neglcxcris
3taq5 fi quid apud me amicicie paterne fi quid necclTitudia fratria
tui rclinqui r.te ro^o atq5 obfecro ne me vanu tibi fuiffe gfuafojé
paciarii?.6ed vel tui vcl mei caufa oimifla nnnc ali cpoiu militaria
Itwdia magno animo fufcipias. De ;5ratia^' actione.
^3
Omaae Xolopboni^ o^Wàoif rcctcqj facto:?: oluy.
genera tri.i cóniCìno2at.6aptc:oiuitp:|;:T pulcbnru
i diiU£!:<Qi!gcóniuiato vocabulo f>lato:viuj:6inccr
i 1 icorruptù.fcD3 vcluptatis ^ CD^ruptilTunc màis.
J Ieri liic^ bis mixtù cóiitcnjowj.boc ^ipaibcticiv/
fitatio:i vo;at)ulo boncftu vtilc c volt^t.iriù oixc. btc poeta pig/
cbr^.bgc gr.njis cógmctù noia band icpte cxcosirami:aslga: iba
lia:c copbioffna.'jMo bis cni bn rccteq5 factie.borra fatte f cctaqj
Vcrba locùdc lypiiiniì babcda fiit.i^uarc iunctis m.inib''in co:o/
na ridetesi -z nndas pucUiUaiJ hnjìcrc: £a qppc «nmcrij plcnii gfc
ctuq, bono;2 ctia ratióc c)cifti"iarui.23nà eni a'ioraltcrà C07pt:tcr
tia fouune cóniodis cógriiercificto nonne rati fut.fac ante i coìo
na iucti3 inanib*^ ftatnere.bnficiu enibis t€b%kaù:$fro i co:ona
circuductu ad oantii? nian^ auctn reuerti ^quu c. agros cni( vt bc
fìod^pocta oictitat)feraces imitare occef.q lógc plus 9? acceperint
rcddiu:métccni 1 aio oatisinó recepiis munerib^igratig cópcnfa
dg ftit/f\idctcs aiìt gratias band ab:e cómemoiàt: bilari nàq5 fo/
cic:vt befcbmo focrarc repédifle feriitigratigbabédg « rcddcde fiit
lludas vero iore fecere:11il nàq3 tectfitfiaù « fucatii apud eas clic
Dcbef.qs icoiruptas 1 pucllulas aiTcrim^: ^lìficin cni apud nos
cojrupi 1 cófenefcerc iniquum c):iftimauim'':qs ob rcs ne biìfacta
male collocata vidcanf: bgc oia comoda bocvnobnficiocòplexa
ad oatis maii"^$p2imi» rcuocada:fijma bflaritaic: fumoq? gaudio
c^bflaratos oicem'': vt bnfacto recte collocaio:fmc ncgligétig noie
re « aio co:rcfpódc crcdain^. De laude ^a c ali cna .
£, cuiufq5 bominis laude caute cófcribcndiì é ne:aut
afTctariraut adulari:res noftrascbantate ^p:ia oe/
ccpti:fmc pudoje aliquo comemojare oicamnr.ftc/
nim ^piimu id audientib^ ea fenecg fnia in oie elt.
6o2defcii in oic pjopiio lausraut td tritu vulgo ver
bu in p:ompto é: 3» qni oc virtutc fua frctus é nuncp ^lias lau
àc9 i media afferre cogitabit.^i noe ergo fine crimie: rcq5 uoiìrà
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
laudare veleni Acuite g t»ilTimulationé oiminutionc occupationé
n pcrnulTionc ciiarrabiinu9:iii locu rem bomiitca atq5 fonunam
^nam magnàq) partem cófercmus.6i vero ainicoiu aut cuiufmói
gaicris bominu res cu virtute geftas cxplicarc veleni^. lantà vir
tuti3 vim elle cómemoiabim^-.vt nò inó aiitojc i necc(TitDdine co
uict09.veru accrrinios cria inimicos quofq5 ad loquendù ipcllere
^ colere polTiticu inuidiaetia mot^ vidcaf :qui ci^mapa facia có/
nieniouretaut audire refogit. 2)Bio:u ctia f pollerò;? gratia nos
facere oiccm^: vt ipfi eom et cjcéplo moti-.fiàma c amoie recre fa/
cto:?: iceitdanf . 2)l3aiojc3 nf os et fan^ilTc oiccm*(ìrenue pclareqj
agérib'' pmia « inaila rependédaiOuarc ftatug monumcta:po:/
ticus pbana pjtuatg i publicg gdes: Ouationeeitropbea-.triupbi
i vrbibp3.3i» bello co2on^:annuli vejcilla balìg:lo:qne0:armills
foitit agentib^ reddebanr.Iriumpbalc^ quippe corong aurcg ob
triumpbi bono:é miitunnXiuicaiquercina ci q ciuc locuq5 cófcr/
ualìet códonabir, Oualis mirtea vt fcruili bello cu iicqs ntc ncqj
(u iuiio: fed cti onmi burniti nominie bolìeamulìa bella gereban
tur vt malTuno fabino iurifcófuUo placuit reddcbaf .Xóuiuia mo
die « cantuitibiciiias cjiomm i celebwre cófuciii cjxitit. biuc a/
c illes ilxtidis 1 iopas óidonis cóuiuio aurata plouat lyra."p>oc/
tis biftoiiograpbi» fculptoiib" atq3 piCfo:ib^:licctia Data eft alie/
na Vel fua factatpofteris pjofutura:Utteri9:fcnlptura:aut pictura
c6mendare;vtintuériiiaudientmq5méfes ad virtute capcfcenda
eoucitarct.laccdcmoncs eni ^pterea oicere folitoa cómemoiant
llil magna re oiguu ab eo expcctàdiì qui nec laude neq5 ignomi/
na afficercr . Ouibua rationibùs motos nó (criplilTe oicemusinc
vel ipfow beucf.Kti9 vel pofteris noftris oefuiflc videamuri £03
vero nó modo fed etià parétea quos ignoam^ ex illis laudabinv^
Duidi^ oe iiarciflfo.Oui te genuere beiti Virgili'' pnmo eneioiq
tanti tale genuere parcfes.£t a futuro tcpoje collaudat:9éE bo/
no9 nomcq3 tuil laudefq5 manebut.3tc cu vocài lerrg 2)l3aio/
re9 ifeno2C9 «pp^ije nonnnib^ aut meritom voQbulià appelUnr.
Uirsili^pnmo enció. %cok niq^ libi inquit, TXÌinoxe maioics
iionunib''oigiutatu vocàt: Virgili'' code loco'.^olii imonc alloquc/
tcs bis vcrbis cómcnioiattgolus bcc contra o regina quod 0/
pres qcplowre labo:.libcri parctcs pictatis nomine fic appellar,
qug te genito: fentcìia vertit^ra^ics ^pno noie appellani oc3
^iro8:23irgili^:vcftra8 JÉure oomos:Ieréti^: ego te in piirtinunt
twue oeda. Smicos « leuea tea 02amn8.DI3aioKs maioiaq^ ne/
godaambimus:fuppUc3mo9 : implowmoerqu^bominemrem/
q5 multum oco:n3nt:rerum:perfonarnm:vocabulo:om:« fentcn/
tiarnm :qnalitate z oignitate fcruatatplurinmin e)coinaìir.3»^ vi/
tupcrando:eadéb§ccóucrteiiJU3. lìon eni nominib"p:op:ii9:aot
oignitatu'.fed inalcdtaia nominibus c03 vocabimua. èie Xu ne
0U03 vna fgoilTima vippcra cenù:flu ne ouos^
Z5ccpillolts £óniendatiti)3.
n eadé nominisappclIaiioneuKgepiltoIg venitJt q
bus qui nobis ebari fut apud amicos nolìros com/
mirtunr aut qui aliquo amo:is % necelTitudinis viti
culo nobis cóinncti rnnt:noti9 amicis vel afFuiibus
conmendantur. epilìolg «fi bjeues admodu e/
rut: arte tn refcrie credur:£puld):e tiì callideqj aniaduertédu é vt
;p bis faibct eos cómcdare Ihs nfis videomur q bcniuoléiia ob/
fcruatia amo:e altìnitatc tribù virtute vtcinitateq3 nobts cbart
fe oebét; 23n Xerenti^.ii j .comedta:bic etta beniuolàia bis eticcre
?crbi8 tonar. lii vi' virtue tua me vel vicinitas qua ego in ^pin/
quam parré amtciri^ puto facir : vt te audactcr moiiea et fiimiUaric
23el ecóuerfo 3o<unda ojatione:etia integritate ingenij :« verbo/
rum comitate pencs amicos noilros cómiiTos facimus.6tc ckero
;p lentulo valcrio.gayo appio rcribit.3tcm olìendendiì eli virum
qué cómiflum faeimus.aut genere auf maiowm auctojitaic nobi/
litate z oignirate.bgc ctiatn piope! ipfoii» iure vendicare ocbuilVc
£^Vrbariitateettae(atfabilitate:comitatgq3 fennonis eospcib^
aut cÓiniiTioncUitcraru itoltraru oisno9CÓp:obabima8:bomÌ/
ne maxime omiiiugratiiTùnu collaudabimnsillec cui ebara fa/
cere uitimur veluti ingratu a fefc ^ bencfictoiu inmcmoié rcijciat:
Tlibilenùn abfurdiui^i^ppwiiigrattóigrati nomine laboie confi
ci'.nibil intquius ^ bcncficiom inmcmoii beneficia conferre.Tli /
bil iniquiua qp pjo parum gquis gqua ctiam peterc. XgteromCvt
b:eutbus oicam) ut buiufcemodi epidolis curanda e(ì : vt a quo
petimus rem cófequi valeamu9:*Rcm boncfta finità facilcmq^tnó
fme blandimento:}: iUccebns:cum rcmuncraiionis fpc: exponam^
bine pjedarc a Icrentio illa egregia cómendatio cófcripta c.XHl i
tbampbilcbuiuafoimaatqjgtatem videa llccclamte cft:^ ilU
nunc vtrgq3 rea inuriles 6t ad pudicitia ? ad retn tutandam fieni:
jQuod ego te per banc ©extra 0:0 «ingeniùtuurtl^ertuamftdé.
perq5 ei" folicitudiné:Ie obtdlo2:ne abs te bac fegregesmcu oe/
feras.Si te in germani fratrie oilexi locoiSiue te bgc folu fég fccit
maximiirSeu tibi moiigera fuit i rebus omnib^Xe ifti viru 00:9/
micij tuto:c patrc:25on3 bgc nolìra tibi cómiito « tue mado fidei.
Cllonpotui oulcilTime.n.eflìicerevtnmicadtc non pcrfcriberc
quanto feruo:e:quanto rtudio:quanta oeniqj iocunditate.Tl.tuus
facris Icgibus opaam bactenuj oedcrit.cp fi in ea facuUate:vii
perpulcbrc inceperattpergcrcitpaueispoftoiebusfummum le/
gum apice adipifceretur: -Quia vero bcfterno vefpcri quéadmo/
dum pccumjs oeficere incepilTet mibi rcitulitiadmoduj vercoi ne
ftudiùfuii oefererc poftponcreq5Cogatur:quodquidéimpedie3
fi exredditibu3tnis:quo0 bocannovberiojes Eccpilìi:fibifug<^
cgeftati fubuenia6:fo:fatTjs frata iu^qui(vtaudio)9p:imi5 ex a/
fia ad te veniat (nam negociatiói foituna plurimi» arrifit) lucri fui
quod ingftimabili cft confccutusite faciei participcm: potiflinm fi
ne potis fui viriutca « fcientias q>plurce:ab omnib*^ piedicari: te/
q5 inopie fug occurrere velie perfenfcrit: Ouid amabilius:qd
mclius.aui quid optaciua polTit accidcrc.q? film Utterarii peritif/
fimu: monbus-.doqoattfa ac pjudcntia: magnopcrc pigdttlj ba/
bere:quiooniui tuguiobifqj familiaritati» « afFinitatis vinculis co
iunctisraupUo coulilio bonon « glo:i5 ciYe poicrit.3raq5 bgc oia
tcconi mane f ac rcooluas; pccuniae ^p«mu ad coni traiifmitta»
boc rame te fcirc vdimJnifi cum tanta cgdlatc laboiarc vidiiTcm:
atq5 cas inipcnfao quas facies lam nccelìarùs z fregi faturaemi/
bil boc tanpoìc ad te fcripfilTcm. ^uotiaifcuqj cni aliquid per/
cepi quod bono:i atq; fo:tuni9 tuis potutt códucac aut octrabc/
re: nò potui fupcriedcre quin redderé te ccrti02C.
£liq!ie ired fpecics fiit:quib^etia epiftolg inodtt
exccdcic licer. 3iiliniiJlatiói0 enim rei coiufpiàrac/
cufaiionc: octcniionéiTxcruqj gelìa?: cxpofitioné:
ut ToluinuHd magnitudine interdi! crefcere videm^
boc folu lirterari» « rtudio:ii incitjmentij:inira cpiftolg fincscó/
tiiicrc potcrimu j:quod fupcriui? pbUogwpbia oi^inius: bui'' rei
aucto:ed:vired ? còmoda: cu admiratioueigiccia: bonotc: ? lau/
de:exponeinus:JCómuni omniii viiUtate:bone(late:maio:^ ejcctn
pIo:nieriti9 ? oignitate:cóp:obabiinud : ad virtuté fapientià 00/
ctrinam 1 cómoditateni conrequciidaUcgenttu eiiam audientium
mcntes iam p:iu8 concitatas inliimabimus-.vt niaio:ii esemplo:
publicam p:iuatàq5 rein:bene regere-.fanctifliimii confilium: fan/
ctin'iniafq5 leges nobis:polleri0:patrig:etià nollrfenmponereac
omnibus bene viuendi tmtationeni pigliare polTimos.
Dcobferuantiaartis.
gterij.fermonis oignitastfcribendi cófuetodo:con/
cinna compofitio: deganiig piopjictas. niunditia
verbo? boc é lux apud oocto^ decta bgc tibi bone
ftarc z exoinare potcrijt. Ilem fi quottidiano vfu.-z
cycrcitatione bgc pjgccpia nò modo feroare:fed iu/
gi tectionctcura-.vigilantia-.'j (tudio:oocio? iiiuiationeexcolcre: i
mdius vertere:? aogcre conaberisivt trito quottidianoqs elt vfo:
te matonbus tuistparem gqualéq}:? noftria fupcrioiein redde^.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
•fjanagcridtim 3acobi.tb.ad 3Ua(lriltimu t^jìncipé larantinfi
3"f^pitfoclkitcr.
jOAnuUos fojc ^crcoi 3llD<*rilTìme '|i)jntccps: qui
boncfto labori meo arrogantie nome temere inferi/
[bere non ouWtabunt. T^em enim pjorfos arduam
piocliné ae Difficilem:3n primis fupia tngeni) mei
vires ad cjccogitandiiunduftrie adinueniendu :zi»/
dici) ad tnfcarnendu:Omdcuiq5 nomì9:p:o meritis cuiufq5:tDre
cóucniat me mibi vendicalTe Dicent.llibil quippe ineptins obfur
dius 9ttt indtgnius videncp vi oiuing mentis moitales vfurparc
pfampfiflTe.tlibil oifficilius:^ quid vai nomini9:glorie:tiiuU: z
Iaudi6:pj§dara cuiufqs facinow: egregia virtus: l p:gftanti(Tim3
merita: fuo iure oepofcanf.legem efcribcre. T\cctc eni perperaqj
facta 9tq5 ipfa Virtu6:qu^ tota in actionc confiftitianimo nó rerii
(uentu Ditudicari cognofeiq3 oebettquare cii tot ftnt animi incer/
ti motus: tot tamqj mentis varij anguftiq) aditus: vagi erro:e8:
beoij recc(Tud:abdifg iacceflìbilefq5 mentis noftr^ lateb:^: oiuing
mentis ocolis: eà abftrufam nollri co7poris parte: nónulU band
Qb re perfcrutandà rcliqucre.Di3e ^o impcnu luu : quod audacie
meg animu tribuit:facile:vt fpero:benigneq5 tutabif .Durius eni
0iftkiliufq5:tibiquic$ negare: q>iulTa tua capefcere:mibi fcmg
gfuafu babui. £que enim tibi falutc:fi non fupja: qua patri5:pa/
rentibus:^ mibi ipfi:oebere cogtioui.llec adeo tamé a rjiióc Di/
ucrfus agoj: vt quid veri nominis ? tiiuU:euiufq5 fibi menta €%/
quirant ad vnguem cjcploìare.Scd qup app:obata cófuetudinc lit
terarij cjcitu principioq5:in laude nomenqj conducat: in bunc li/
belili cógerere conftitui.23t tibi cui nil oaiegarc aufim moie gc/
rcns: qua ratione cuiqj mo7taliu 02dini:p:o confuctudine falicm
fcribendu :binc principio bucto tibi ounti apcrìrc incipiam.
aioiù imike: pjgftaiucfqj tituloa:^ dari(Tui)3 no
mm infcrionb'^iiciui^ coiKcdcrcinuijrQaib^aut
infcrioics boncftannmaiojcs ctia collaudàdas £i
ccroitis esemplo oucctn^:qui p rcgc Ofatbaro 3a
iiu Cffarem bis vcrbislaUocatus.Omiice font in /
quit in ilio icge virtutes quaa te cgfarc ignozare nó arbitro2.5cd
p:gcipuc fingolaria adn wandaq^ fragahtas.f t fi boc vcrt)0 lauda
re regcm non folco.fcio frugi bominc oici:non nwltum bqbct lau
dis in regc "^aWa Scucru ioraué magnanimii bcncflcum liberale
be funt regie laudeanlla piiuata ertivi volct qulfq^ acdpict. £go
lamcn frugaUtatc.i-modcrtiam t temEantiam cp majcinià virtuté
ludico. litulo^ 1 laudu oiftinctio quo ad etaté.
^ 3tuli:p:gconia:« laudee rerum « perfonaru:adole/
fcentig vcl inaiojÌ3 gtaiis Dicunt: veni Vbi facta nó
inuenumc fpcm collocanda. £icero in oialogfs edo
cult bine apud lerentiii fimo in andria.Ouid mi/
bi faciet patri inquit.ft oe afcanio pn'mo eneidum
£?in abfumpta falos et te pater optimc tencrum-.ponias babct li^
btgmcc fpes iam reftat iuli.Dc mancllo quoqj octaujc filio ado/
(cfcente pigftanttflimo fcjao encidii 3dem legmtus. Cum cni res
cias gcrtas cóniein02are nequeat fpem i indolem fic laudat.3tq5
bie aeneaa.vna nanq? ire videbat.£gregium fomia iuuenem t fui
gentibud armi8.6ed frone Igta paru tKijecto lumina vulfu Quis
pater ille viruni qni fic comirat euntem. ^liusran ne aliquis ma/
gna oc rtirpe nepotn.Ouia rtrcpitus circa corniti»: quantii inrtar
in ipfo eft.Scd no^ atra caput erti circumuolat vmb2a:Ium pater
sncbtfes lad:>rfmi9 ingrelTusabouid . O nate ingente luctum ne
qu§re tuo2um.bea puer 3li3C3 quifqua oe gente latinos in tanta
fpe tollat acodtnecrumula quondam vlla fe tantam tellus iactabit
slomno beupietaì?:beup:ifca fidesinuictaq; bello Denterà, ben
b
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
wiiferaiidc pucr fi qaa fata sfpm runipeo. lu marcdius erte ma/
mbo8t>afcWiapcni3.
Xaudcsipm o cógrcflu nó,clTc (màaid^ ^ paulatì oi'gcrcndg.
On omnia in laude conducccia vno t^nta loco com
pkacmur.Scd ^rarie rationc g omiic vita oigclla
paulatim laudescil grate crcfccrc ocmóftrabimiw
Oua rem egregie ^ ludo arcbio Xiccro ooeoitibiic
in buecoUci» fccnt^ virgilius: pari grate « lande fa/
loniim bis verbis crefcentc indudt.at tibi p:ima puer nullo ma/
nufcuLi cultu. frrarcsbgdcras palTim cu baccarc tcllus.Dflijctaqj
ridèti coUocafia funda 3cbanto.£t ftatim ad maioic actarc veni/
ens ait.at fimul beroum laudes t facta pareniis ià Icgcre : ? quj
fit potcris cognofcerc virtus.DlSolli paulatim flauefcct camp'' ari
fìa.2tccc(Ta igitur acratts:qug ftt cuiq5 partis bnmane vite virtad
tymonftrabirur. De laudibu» fummia.
Kertantiffimu laudis gcnus cft laudatos cj:fu^re
binc.DG.JC.fcÓo oc oiatoie.f II t cà cgtcris p:gftaii
rib^ viri9 compatione in landatióe p:gclara,bmc O
uidius oe leocotboe.q? marcr cuaas tam marre ftlta
vi(it.£t 0 mater pulcl):a filia puUbjio2.£t maro pH
mo cncio.Ouarùq3 fo:ma pulcberrima ociopeia. lonnubio tuit
ga (labili ^pnaq3 oicabo.6umg aure laudes crur:aut nugnitudi
ne pi^àte8:aut nouitate pnmgraut genere ipfo fingularcs vt co/
dém hbio Xiceronis cófcriptii e. vn 3una[ ire iugis qoa nulla piio
ria cailalia molli Diuertitur o:bita diuo.
lausapcrfonis.
'Dducunr quoqj laudes a pfonis ejcimijsveligno/
I tis: VI boc pjiami gedame aat:fic etià omat^ argi/
. uebelen^.'PrgtCTeafccprrij 3lione qógdTerat oli
; maxima natarii pn3mi:3trick qui gcnucre beati £t
: mater fi^li;^ ? fonunata a^fccio fi tibi qua ro:o2 eiì.«
4>
i|Uf ocdcnt xbm mtrij:.ecd mnctte lonzec\i bcatio: cris.ft qoa
libi fpoiifa cft.? qug ic facici pjiinum pucUa viroium.
laos 3 tcmpoic fumpta.
jPmpo2idquoq5 ratioiK laudationcs cxqDifitas Icgi
inu3:bi»c p:gtlara illa Dieta ab egrcgiopocta in la»
dcm fappbiw O nisnuì iglix qug te iani vidcrit ae/
cai?:$uiKiaq5 colloquio cft iclbi puclla luo.Z)13e mi
, l| fera q? nó nafci mibi contigit ilio Xèpoìc quo Icibt
nata pocUa fuit:Hidin*cm vultue audillèm vcrba loquctis O bc/
ne tcmpoiib' fpculanatafuis.Sic aia a futuro tcpo:c oucit, £icc
to in laude cgfaria-.lìcc vUa vnq^ f las oc tuis laudib'' coiniccfcct.
Iaudc3 ab aiTima atq5 C02p02C fuinprg.
frani budco pnmg crcdunf intra naturam gdicriff
fui fe cótijicrc i co vfu quoquo magni» intcr mona/
lc9 fu ncmini cedere, animo paritcr «r coipoic.^/
omncs anicccllere pulcbiiiudinis ac roboiis fpecic
I n xcbcmctia c^tcroB me ire: Sut ccóuerfo cn man
fpaudiiié rcquirim^filucftrè animu ejcuilTe oicem^rocià rcijecif/
fe.roiuu afpecttt itractabilcQ) imamtatc ocpofuiffc oitcm- .•p:imt
cjcéplu virgilif erit tcrtio gco:gico:ii .lu fi q fonu ^col arma ocdd
re ftare loco ncfcit;micat aurib^ i tremtt art*':£olUciijqj frcmcn»
toluit fub narib^ ignc.fxépln fcòi,mar.jerit oc Catella pnbli) .ipfa
c biadici onrnib'^ puellis . £oIoì vdocitafq5 i animalib^cómcda
tionc tribuit. Vfi illud quoqj a poeta gite pofitii é,Q\ii cando:c nf
oca aiì irci curfib'auraa. £02^10 vcl igis eqlitae:« numeri mnlti
tadim frcqucnria: omamèiii « admirationc i laude affcrt.23irg.
piimo cucii) .£ciuii ali? tottidcq? parca gtate miniflri . Sic illud
Oictu c.Icrccnta niuci londct oumcta iuucci.£t mill? mcg ficulia
crrat mótib'^agnc: loca itidé egli flucntia : acrifqj temperie falu/
b:ia:populof3:paci9bclliq5 ftudijf c!ara:ponuofa:opim3 froctuó
varietate; magnitudine % moltitudine pafcionis :earijq5 reni qiv
b z
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
?.d tiftum fpectant abnndanti'atlaudis tiam Mcuntur. 6cd ^ /
de oigrclTi fumus ad noftrt generis rationcin rciiertainur. Ilata/
litio loco celeba copiofo ac nobili: litteri $ ftudi jg « bonio artib'
cclcbuto nomine nobi0 laudcmvendicamua. bincjenonéftoi/
CDtntrium rerum caufaimoìtaliocofc gratiaa babirumm oixiffe
eommcmoiantipjimum cp in optima ciuttatc natus.Ium cp gtg/
CU8 nó barbarus.Dcinde cp ooctuss non ignaruo clTet parcntum
nobilitas virtutibns adequaraiBd generis bumilitaa nieritis no
ftris celeberrima effecta bominom ejcpcctatio pigfentium exfupe/
rata vitia perdomira:non modo laude fcd immoìtalipte. nos Di/
gnos oemonlìrant.
laudes a rebus rulTicis fumpte .
38 qaoq5 pjgclara DHaronis laudario i rem runica
ne fola bgc oeeffe buie operi ridcatur accedar. £ni'
cultoies :ouros inuictofq) l9bo2c:agricola8 oiligcn
tes afTiduofq^ rei publife ci;lro2C3 ciccm^. T\em ve/
i rVriw^ Jjl ro ipfam rulìicamifationali confiro pafcuo:flo:eoq5
rure collaudabimns. bine gelidos amnestpifcofos: viuofq5 lacus:
nitida3:iUime9:falicntes:« riguos fontes violarifs lateqj olentib**
berbis:? fuo femper gramine viuaci icinctos :ruri9laudi plurimi!
conduccre arbitramur.bis fionda p:at3:armcntis gr§gi apibufqj
grnratferaces ferrilerq5 agri aeris:faltus arduiq$ monics:bumiles
mineru^ cgreri ^ bacbo Dicati calles opacg c ecbo refonàtes vallea
budéafferrepotertjt: vmbiifcranemo:a: frondofgfiluetDijsma/
nibus Dicari Incitami naq5 antra folijs filuc(tribulq5 baccis vcfti/
fta: auiiì concentu palTiinauiaria rcfonaiitia: fcrarii luflraifaltus:
indagmd"q5.non minus vtilitaris qua iocunditaris atVcrunt Qui/
bus oc rebas laudesircrum picconia:-! lirtcrarum titulos inquirc
mus. Ouos ncambagibusvmbja t tencb:is conteytos credas:
principio a oiuinis perfonis Ducto iamiam Diccrc incipiam.
ad llbomanam pino -pontificcm
f^Onrificcm mapmuiiumnuV.rbomanuq): Dominici grcgis
-ti pa(ìo2tin:6aao2u antiltitem:£biirtiani.culiut5 inodcrdto:é
£briftiani nominis vejcilUfcrum.paireni Diaum:clem£inirt\mut
fanctilYimum:bc3tiiTimum:amplilVimu: picntillimuqj oiccmus:
£oi talem in Ittterarum tergo tiiuluin oarc liccbii. Dino paulo fc
cundo: oo.nijuci grcgie partoji picntflimo : rbomangq) bafilicg
pontifici mapmo optimoq5- 3" cpiftola? fronte fic cxo:dicmnr.
3obannc8 lacilius bippodamus belb:onncfi6 Dino paulo fccon
do facromm aniiftitr.fummo ma):imoq5 foclicitaicm Sunimue
aut pontifc)C minojcs quofcunqj pontificcs §ratrcs T\cliquo8 au
tcm^ilios pcrlittcraspubUcasappdlabir. Bnde adponlificc9
fcribcns infcrioiC6:fic m littcrarum fronte p:ofatur: pmiae fccu
dus oiuino Dei nutu:ouiU9 Dominici cuftos oefignat^.oilcciis fra
tribus germani8 epifcopis Salutcm i apoftoUcam bencdiciionc»
jCgfarcm vao fic aggredietur.paulus fccundus oioina Difpofiiio
ne cb:iftiani cultus moderato: oilccto filio ^oedcrico lertio rbo/
mano2um imperatoli augufto faulìoq5 Salutcm i apoftoUcà bc/
nedictionem. Sctfmaticos ante geniilclq5 boiofmodi titolo falu
tat.'Paulus fecondus oei graiia cb:iftiane plebis aiuiftcs X)|3abu
mcto tcucrom majcimo fanio:i6 mentis fpiritnm:rectiufq3 confi/
liijcxoptat. adminojes pontificcs.
{ 'lOntificcsminoicsiXardinalem.patriarcbaj: arcbiepifcopii
titnlos adijciemos.'pontificé nanq3 nuiJ02cm:3n partem oomi /
nici grigia cuftodem afiitum:amplilTimu:venerandilVimù:obfer
U3ndilìunum:pientiflìmuq3 oicentce: lalem in cpiftolarum ter/
go.fi Xardmalifcnbendumcrit litulumanìgnamus.t^etrofu/
fcaro titolo oioi nieoleo cardinali pontifici: patri picntiflimo:ob/
feru3ndtnimoq5.3n fronte vero cpiftolg.X^obannes lucili'' bip
podamu9 bclb2onnenfi@ petro fufcaroicardinali pontifici ampltf
b 5
fimoSalttton.Sipatriarcbg autonarcbicpifcopo Tautepifcopo
fffibcrc V0liicrìinud.6ic in Utreraram tago oiccinus. laurentio
yani antiocbcno tMrfriarcb^ obfcroandiiTirTio patri non mina» pié
tilTimo cp yencmdo.^n fronte tcto fic C):o:clicinur.£ .^<À>3ne&
iDCiliusbippodamua bclbwnncnfislaurétiojani aiuiocbcnopa
trùrcbg tam pjobilTimo ^ integerrimo Salotcm. protonorariu
pigtcra ili litfcrarurn tergo fic aggrcdictnur 2)/33rco(oniareiio.
rbomanj bafilicg p:otonotario non miiios accurarilTimo cp fideli
3n fronte autcm ficValutare foleinus 3ob3nnc8 locilius bip/
podamos bdb:onnc»fia.yi5arco contarcno cbnftiang rei piibli /
cg gellozumpiofonotario tain oiligcnliiTimo q> fidcUnuno £alu/
tem. abbarca tao z reliqai faccrdotcs? tali i epiftola^ tergo font
titulooecoiandi. petrocoinclio.oiui ^rantìfcic^nobiia^zantifti
ti « religiofo ? optimo. 3k Pctro nigro.oioo 3aliano oicat? ^/
di8 ainilìiti: flamini pientilTimo optiinoq5. 3i» fròtc ani lfa:jj fic
cxo2diri licebit.£ ^^''^^nee luciluis bippodam%clbj5iicfiB.'P>c>'
Hro co:ticIio:paupcru monacboiu antilhtitta ooctilTimo 9 ino/
iato licitate. 3tidc. £ . 3ob3nea lucilius bippodam^ belb:ó»cn .
I^etro nigro fljmiim oeco:i.6. ad £5farem.
RbomanoMJ 3"H'CTato:em: Diuu£gfarcm £5farcammaic/
ftatem £biiftiaii5 reip.tutoic: ve)cUifcrijq5 Inumpbatoiem
patretn patrig augurtu:3nuictilìiinn:faulìilTimii:piauilTimuq5
oicenwo. £oi tales i epiftola:?? tergo titufi tnbuunf.^oedcrico ter
tiotoioino afflante Ipiritu rbonianoiù 3niperato:i rg fariqs augp/
ftifltimo:fauftilTimoq5.3n fronte ko littera:^ bis occoiand'^c ^cr/
bi9.£.3obanc0luciliu0blppodani''beib;ónéri3 Dino ^jdcrico
renio cBrifliane rei public^ vepllUcro: faulhffimo inuictUfimoqj
Bff lidinté. ad >\cgc vcl niino:c piincipem;
£geni: jDuccm:p:indpé quoq5 ac fonntcrTNegig vel Do/
c.Uie cclfitndinia fine DignitafiG oecoo: iDcroicaru cultoretn virtù/
tu:pnucipatuB o:uanicntij:ì^cgi) culmini^ fplcndo:é 1 tnicum
finnamcntom. £bi(llianilTimu: t^ottntiffimum: tJRagmfttt»/
tilTimam:Z)f3asna»iinDm.foitiffimuin inclytom:foeUdffunu :6c
rcniCrimum:3UurtrilTimuq5 appdlabimus. £ui lalcs in cpiftola/
rum tergo tiiuloe adi)cicmu9. £arolo triplids gallig regi cbnftia
ni{fitno:rc3ijq5 culmuns fplédon fcratittiino illuftnffimoq^ . 3^
fronte autcni fic oiccndum ont.t,^obmnce lucilius bippodain'
belbJoniienftó Xarolorcgigoigmtatiaoccon^vmco ftmiamcn/
to.^oclicitatcm. ad jeqmtcm aurarum.
0Ouitcnr,£qucftns oxlinis vinr.Z)!^»!^!^ oecus:'Rei publi/
t$ coluincn: patn$ fpcin ajnpU(ftmà:fidiffimàq3:6plcndt/
diffimu : 6cncrofuin:£ jccdlcniiffinju:£larilTimu:>clytu: P15a/
gtiaiUmiKtbotcntc: §oitcin:6ircnuiflunuq5 oiccmus. Cui i Ifay
tergo bos litulos triDocm'^. ^arnardo 3urtu)iano 6plcndidilTi/
mo i'qucftris oidiniavito pamcio Venero: miUtisoccoiirrciqj
public^ tirniamcnto . 3" fronte aat fic exoidienmr. £.3ob3ne3
lualiuò bippodaniì?db2Óncfi9 Sarnardo i ftUiiano: equiti ftrc/
nuiffmioOaloté. ad'patricium.
fiatricul ecnatoji o:dini3 virum Scnatom DI33gnifìcum:
SpeaaiilTimu.11obilem:i3cncrofain:OwaiaTimu:£larif
fimuq^unfigncrSpcctabilem-^ntcgerrimutprudcntiffimu-.Sa/
pientifftmuq5 Dicemu»;£ui in cpiftolarum tago bos titulos oa/
re Itccbit.antonio badoario patricio veneto: 6cnaiouj oidinis vi
ro integerrimo oprimoq5. 3" ^ontc auteni fic tncboandum erir.
£.3obanneo lucilina bippodamttó belb:onnéfi3 antonto badua
rio: patricio veneto o:natiffimo:fpccfatiffimoq5 6alutem. 3^ ^
ludquoq5 annotatione oignu ccnfemns: nó tm patricios vern c
£onfularciJ quofcunqj virotJ:V2bm p25feao8:£onfulc9:'p):ocon
fole3:p:$to:e3bonoratu3fafabuBoe<:oratos:Tlecnó 1 cgicro»
magiftratu8:bis plcrunq? litolis nó abfurdc falutandos. .
Icbeios viro8 tripartitos repcrim^: aut eni m9io:e6 ftil aot
mediojAmi:mmìnoìC9, 2)l5ai02cpIcbciu.Spcctabilc: 6apieti/
té: ■p):gftanté: prfcipuuteingularéiOrìiciofu: lonfuniaiù viru
3ntc5errimu: Oinatiffimu: 25cncficentiffunù; Spcctatifl'unuqj
oicemus.£ui in cpiftolam tergo talee titulos adijcicmus 3awbo
pbilciio: plebei ojdinis viro p:^ipao ac fingulari. 3n fronte ant
fic incboandù erit .£ .3obannc8 Incilius bippodam" bclbiónen.
3acobo pbilctio viro cófumatiffimo o:n3iiffiinoq5 Saint. Vile/
diojciniìj plcbciu : ^grcgiu -.prudente : bumaniflìmu : benigniffimu
probiffimijq5 Dicemus, £ui in tergo Utterarn bos oare titulos pia
cebit.bieronjmo malateno plebei oidinis viro bumaniflimop:©/
biffimoq$.3'' fronte vero fic ejcoidicndii crit.£.3obannc8 lucili^
bippodamus belb:onnenfi8 iDieronfnio malateno viro pmdcniif
fimo benigniirimoq5 6aluté. 2)f3inoié aut plebciu.Difcretu.mo
ratum:influllriii:folertére)n?crtéq3 oiligeniiffimii virii: obfcquen
tem:accuratu:fideli(Timijq5 appellamus.Iui in epiftolarum tergo
talea adijdunf tituli.f rbardo *Ratdolt germano auguftenfijviro
tam induftrio cp acci3rato.3n fronte vero fic falutand^ erit.£. '^o
bannee lucilius bippodamusbelb:onncn.£rbardoratdoltger/
mano auguftenfi viro folcrtiffimoexpcrtiffimoqj Saluiem.
ad6tudiofo0Viro8.
ludiofos viros omnes appellanms quos cuicnnq3 fcicntig
oediios videm^:quor titulos p oidiné fuis locis locabim'.
adibcologom.
Tbeologii Diuinaru bunjan3??q5 reru interpjctcrSacraru lite
rarfi culfo:é 6acr§ paging piofcffo:c. Diurni cult^ modera/
t0Jem:Diuing voUìtatis e)cporito:é.6apicniiff!mii cximiu: excel/
IcntilTimij oiuinuq5 oiccm'-'. £ui talee in litetarii tergo oabim'' ti/
rulo9. pMo pcrgulcfi facrg paging ^fcffoii tam fapiétiflimo ^
oiuiniffimo.3n fronte autc fic iucboabim^.£.3obanncs,lpcilin6
bippodam'^bclb2onncnfi0. paolo pergulenfi: oiuiniculius mo/
dcrat02i esimio fapictiffimoq3 Soclicitaié.
2ltl3urifconfultom:
i;rifconfultum:Dioi5arum bDnwnaruq5 Icgum interpictc:
pontificir vd cefarci iuris oociojc.Diuini vt bomani iprts
jCpì in epiftolaril tergo talee limlos alìignamus: Sllcpiidrone/
HO:oiuitiaru bumaii3yq3 Icgil iiifcrp:cti tam cxccllciuilTimo § g/
qoilTimo. 3t»fronrcaotcm ficcxo:dicmur.£.3obannes.iuciliua.
bippodainos.bclbwtincn aicjcanclro ncuo Diuinibumaniqs iu/
ii8 modcrato:i cjamio optimoqs Salutcm.
^Tw f difum. bumang faluti0auxiHafo:cm:modcr3toic:turo/
Df3ojbo2um curatoicmiacgritodinii p:opulfatoicin:accurati(Ti/
mum:p:omptilTimum:cxpcrtilTimii;n:oiU3ciufn*imuq5 oiccmua
£oi talcs iti Utfcrarum tergo tituli tribuuntur. iScrbardo vero/
ncnfiimedicgartia piofclTo:i:tam accuraiilTimo ^ ooailTiino'3»t
fronte autem fic incboandu crit.£.3ob3nnc8.luciltu6.bippoda/
mas bdb:onncn >6erbardoveronenfi.buman§faliitt8.modcra/'
to:i cjcecUcntilTimo .6. ad "jbbilofopbu Dialccticaqj
Gbilofophu. 6opbÌ5 Vira.Tlatur5cxplo:aio:é Xaufaru fpccu
lato:c:6apienri5 3mato:c:filinmq5: 6apicnii(Timn:niodc/
ftilTimum: cxedlenti(Tiinu:5r3uilllmu:fpcci]l3tilTinmq5 oke
jCui talee i!t littcraru tergo tituli adijciDnr.antonio Cornelio pbi/
lofopbo cxcdlcntilTimoinatnrg ejcploiaton nó mintis accurato cp
cxcellcti(Timo.3n ffonrc aiit fic incipicni'^. £ .3obanckJ lunli^ip/
podamo3 bdbiónen.antoniocoindio pbilofopbo integerrimo
f3pienti(Timoq5 .9. ad PBatbcniaticum.
matbcmaricii aritbmeticf vf geometri^ vel fidcralis fcicntig
^pfdTo:é:§atoiu:expoi^it02C Diuini nu.iiinis cófcm:5idcrii
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
fpccularo:cm.pbactotitei curTas CTcplontcnemMcì uiiobflis ma/
gintudinis mctito:cm. 23d oifcrctg quaniirattò fuppurat02ctn.a /
f utifliinu :fubtiIilTimù ; accuratiITimu ; pMidcinilTimu : pcrfpf caccm
Oiuiim(apiaiti(Ttmuq5 oiccmus. £«i ralcs in cpiftolaru tergo ti/
tuli tribuuntur.potmnico biagackiio inatbcinaticg anta p:ofclTa
ri no» minusiaccoratilTiinó (|> ooctiflìmo. 3«» fronte autcsn fic fa/
lutamus.£ .3obannc9 Iwilius bippodamua bclb:cnncnfi9 Do/
niinicob:agadcno fidcrali^ fcienti§p«)f<|floafapu:ntiflinK> acu/
ti(Tunoq5 Salutcm. ad PI "Snficani lìatcmqj.
Bficum Ziatcmqj cifdan forme tituUs Decoramu6.£flcftw
barmonigimitatojcmappcllantcs. pferidujn fiUu.DI3ufa
ru alumnu. Spollini facratom. Xbefpiadu cbo:o o.caiQ. bippo/
crcntdu cb020 fscratu-tbegafidii amicu.Ubctridu cultoi^.^cgafco
liquore faturatii:lauro in(igné: 'p>alUda oecoiatu i:)gdcra:pfrcneo
fonte potij.£aftalif fontis oomefticu. parmilTi fluminia nò igna/
m Xepbifi gurgitis nò ejcpcrtemibcliconig rupie accolàiparnafil
nemo:i8 explOMto^rmzXfrrbgi iagi nó ùUcnuraonij inontio babi
iato,é:pbgbci numinis interpielétleftodineg Ifrg modcratoian.
lìoucnna:;? fo:om Decantatole: t^arnafi^gdid ciué. 6aau:Dlutni}
dcgantiffimuifacondilTiinu rfuauilTimii :iocudi(Timu: omatilTimii:
can o:um : fonoioni : argutum : oeccniiflimu : cclebwt ilTimij : c)T?oli/
tilTimuq5 oicemus .£ui iti cpiftola;: tergo talea mento litulos tri
buema9.3obanni PI3anio pbilepbo. mufarum cultoji tam ojna/
tifliino ^ eleganti. 3» fronte nati fic ejcozdicmnr .£.3obannnc9
Iudliu9 bippodamua bdbionncnfis. Jobanni 2)(5ario pbildpbo
pbgbei numinis interpoli cxpolttilTimo o:natilTiinoq5 Salnié.
adO:ato:cm
O*ftatoié ^orcnfin cwfaru tuto:c. latini doquij moderato»,
pedeftrie 02oni9 oeaw patrig lingug vnicii fplédojc *Kcip.
f6fulfo:é:6anctarij lega a(Tcueratoic:£anoia inuris tubà.T\bo/
mansqj lingug oecue: ^acondilTinuì : oifcniflimù :doquctiffimói
Si
d(r5atilTimu;ltmti(Tiinu:cxpolìti(rimu:om3rilTunu:cop(oft^^
grauilTùnuq) appcllabim''.£ui talcs in cpiltolaru rcrgo tUuli ad/
ijcicnf .^aicdicto biognolo oiatoii facódilVimo rbotiiang ^15 Un/
gog moderatori oilVcrrilTuno cloquciuilTinioqj . 3" fronte autcm
fic incboabtma9.£. 3ol>aimcd luciiiudbtppoda<uu0 bdb:onnctf
fia Bcncdicto bio^nolo: pcdcftris outionid occori ^lutan.
adiDratiMiuticum.
61^ammattcu: l^cipab.littaart^columcn. latini fcnnonid
ejcplo2ato:é:biiiiiani ftndij principcm. littcrarigoifciplins
modcracoicm: 3uao:u poetaruq3 mtcrp:etcm: bumanicodicid
cxpofiioxi latina ori5ini0cyplo:ato:c.bununilTimij acuratilTi/
mom: oilTcriilTiiimìoinatiflintij ;copiofilTimù : ooctilTimilqj oicc/
mua: £ui talcs 1 Ifam tergo tiiulos oabim^.^rancifco nigro vtri
ufq5 lingua moderatori tà bumanilTimo omatiiTtmo. 3ii froti /
ce auté fic mcipiemn0.£i 3obaneé luctlius btppodain^belb:onn
$ranctfco ttigro Utterarig oifcipltng intcrpxtetioifcrtilTimo aco
raiilYimoq, .6. Sd Scbolallicó.
£bolafticum qucttqjtDc vinate bene moitu. litreraric oi^
tcipUne oicatu.ISiriofq) vtrtutid floribuo exoinotam. lltte/
rariì baad ejcperté 3oiiaru artiiì iYudiofiiTimu.£radita 3n pmis
ooctu.6tudifq5oecu8bumanioicemu8. £ui talee in epiiloUrit
tcr;50 litulod tribDimud. PQarttno bippodaino vtriufq) virtutis
tà rtudiofilTimo q^ acuratiffimo.3n fróte aut fic incboàdu crit.£,
3obànea lacili^ bippodam^ bclbionn.PHartino btppodamo lit/
terarigoifapiinpDccori.6. ad £ognato9.
ater ftiiu vdnepotécbanflìnm: oulcilTimu:piciiti(Timii:tJi/
lectiiIvnu:leptdi(Timii: ruauilVimi)q5appdlat* ^iltusaiitpa
tré vd patrou.bonoianda:obfcruàdifTmm:picntiffiinó:optimij:
p:obifrimu:bumanin'tmii:9cneràdu colédii oicit.Ouib'^taled t
epiflolaru tergo tituUtribuunf. ^lUusadpatrébdnricobippo.
bdb:onnefiViro patri ruauiffimopientifrimoq3:23d pater ad
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
fiUum.£.3obannìlurtliobjppocIamo bdb:onncnfi filio cbarif/
fimo fuauilTimoq) . J^n fronte auicm fic tiliutì patreiu lalurat
3oi3ancs lucili^ bippodam^ bclbionncnfe bciimco bippodamo
bclbioiincn.viro patri tam bomamlìimo ^ obfcruandiflìmo 6a
lotc.vcl pf ad ftUu.Dcinric^bippodamus UibiownchMrXS^o
banni lucilio bippodamo bdb^óncri.filto tà piàilVimo ^ Tuauif/
fimo. Sd Joeminao
BOcmina.£aftit9t{8 occus.pudicitig cycmplu l30ncltatifq5
fpcculu : pudicilTimàicaftilTimanmcgcrrimà: boncftilTimà:
pnmariaci5 oiccmus. £ui talcs i cpiftolaru tergo tiiulos aifigna/
mas.lucrciig rcomcligifocmins piim3rig:it£5crrimgq5.3n frótc
autc fic incipicin^. £ . 3obancB lucili^ bippodam^ bclbionncn . la
cretis'.cojndis'.boncftatis pudicitifq5 esemplo 6aluié:3llud au/
té fcieiidu ed focmin^ viroiu fuoiii titulid oecoiadg funt.'pro/
inde cj: fupcriojib'' feconda rei pfon^qj gLigcntia-.nó laniu in boc
fcjxi'ycm t in altero:vir accuraiilìunu;5 quifq) ex fe potcrit condc
cctestitulos allignare.
a£Uqu3 ppaucula erijtiqug Diuturno vfu:a(Tiduaq5 cofuetudi
ne « maioiu auctoiitàtc apte escogitate oponeat.Oug tfi z
rationi cófentancg:? bominu opinioni collidere poterijt.Si pmo
qDfqj legcndo boi^ te p:5Ccpto:p obferoàtiflimu rcddc ^curabi».
litterarii cjim bis limilibufqj Verbie claudcre vfitaiilTimiì é.
Oaieoccua fsculinoftri:fi!5ffli): noftriq5 memtft. 23akti/
biq3 perfuadeas te m.bi cbaridimii elle per qood tibi d^arif/
m u m ed rogatns aucto.Uale meq? tibi cornmendatum babeas.
£ura Vt rate valeas . Da opera vi valeas Tacete vale c nos mu/
tuooilige. Ualitudiné tua cura oiligcnttT bene vale. Balef^'lijc:
oiuqj viuasmoftriq) memoi non oiligas 020 fed amae Baie mi/
litig Decas.buncq5 nouu laudationit ac p^gceptow libcUii tuo no
mine confcriptii commiiTu:dParu:gratu z acccptiimouitate faltem
rei te babitunim Spero. Ualc lectoj.
> 1
« primo p:;(auo«
Bod ab re fox arbitroiifi ptgt^ ma/
low confuctodinéiqiif pUtrunie /
calie e moitolia vfa rodTac in me/
dia nane Inoqs refcmm.tlà fi m<n/
tid adca animiq5 vie.bts tareois ar
tubuD ocftitnta:iHtdleaa9 admoda
Toluntatts t m<niO)if lamine darne
ricbac tainé iovpom mole conca^
ne « obfcuro carcere mafa.nooia p/
ceptts mcdic^^artid adminicolts
mdisend cH. 23t qò cadaci fragUtT/
<15 coipufcnli coniunccionc td (uminie ei adempia dlmcuis pjg/
ccpris t cxcrcitarionc coiifucta luce pMftiiioqj iubarc longc Iatcq5
fplcndcfcat.llou cilm fibi foluni omamenro tcrum ctiam p-^Ja
ria ftudijs z bonis artibos l:oncftamcnto:fplendoji z occoii die
potCTit.banc nàq5 faculratum onmiij « artiom oioino bumanoqs
hodio ©ignara: cómonc vri parente « fidiflimà feruatricc: oiuini
c bumani ingcnij arsumcnm « glo:iam:mufarum matré vatetj no
flri oixerc.buius fa^acitatc moto i ccleritaie cjaa cucia ambii fcn
tit z mouet mota fcmpitcrno p?5diia: oiuing mentis rim intucrf
tdmtrari « tcncrari Mcct.Qu^ fuma nos cbaritatc completa din
gues mafofq5(vi fabiim;calainom)Dircrro3 cloquetefqj rcddat.
Jijnarum tardum imincmo:éq5 bene memoiem etticit. Óag a na
turaqj tolùi(vt Ibamltodi:oiu5q5 mcria fenoni)mcniininc:oa/
tu cft anis ejccrciiiu z tardis memejig p:2ccpt3 comparauerit.lló
enim tm nobis(vt platonia fenientia oictiiai)naii fumus: fedno
ftris patrie z polìcrio quo perbcati illi dTe tidentmr qui fumo in /
(Olio pigdiii non rui8modo:rcdminoubu9 e poilaie mcmo:ia
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
c oefidcrin fui rdiqucrut.Oufd cni pcbtìus quid glojfa qd lande
qd admiratóc oistn*'<^ aiantia natarg boiiitatc:igcuio aiueirc bo
mirtcjj.nó mó monalce natura ipfani (Iodio i vigilatia caccile/
rc.rgfCTu cu omie boi^ pclanlTim^ vcl poii''oiuin£ artis fruct^ in
o:dim0 oifpofttionc recóditos nó ignojem'^oabinius opera vt oc
bis pb!coc z ^ abfolotifl imc oiam'^. Ila ? Q'imonidc poeta bui'
ce rei auctoié oifpofitióe i ojdine meniojic raiioiié ^icipio ejcco/
giraffe cópaiu cft.£u apud fcopa tbdTaligeij in cóuiuio oifcum/
bcnté ouo egregi^ fo:mg iuuencs accirét. Quotò tandé cuocatióc
ocfagitat^ ou ad fojcs gctnalis ooit»^ vii latos erat uó inucnilTct.
to& omni Vrbc Vagus qugrcrcf.cóoiuij iterca oom^in ruinà verfa:
miferàda cóuiuas cladc opp^clTit.Ouos cu afFutea fcpulcbio ma/
dare vcllct:iicc cos mifcrade monis genere « moUbns attritos co
gnofccréi:Diuin^ illc fjnnonides qoé qutfq5 oifpóe ^ ojdic locnm
fo2tit^ focrat tacite voluée:! l?aros parétib^ libcros oulccrq5 càia
gib^'virou « matrii amplcjcib^ac lacbiymis natoe reftituit.£ui''cx/
empio illccti nos quoqj ab o:dic iniiiii oiccdi fumemus: Si pau/
ci6 pno9 ce ingenita memo:i$ vi oifcrcntcs prop:iam cius potc/
ftatcmcomplcctcmur.
/Diuifiomcmon^.
[ara omné biiani animi vim:p(lanti(Timaq5 no
iì:ri cojgi9 mente in vticc veluti in arce fagay naiwa
pftituit'.ISt fenfibTinitima gtbcreo cglo^pptnqoioi
1 imoitli oco vicinioucglu oé fidcreaq5 plaga igneo
vig02é z liquida gtbcra liberi^ pluftraret.»(3aria rcj
ras -z it'ra fe pofitas nbcs vt imjnofa t feucra niodcratrijc ab cjccd
fo ocfpiccret. £l^ vim ac virruic rcru gcrudarij qlitatc triplice Di/
)Ccre.lD13emo2ia igic ab uellcctu « fantafia preclare illi quidc fegre
garut. pii^nàq5 abditae nobi» res ba^q5 latitante Vim t nàm in /
dagarc « cognofccre cp mcnuniflc oatii é.bac vo abfolutilTima bo
maniingcni) vim i mcino:ià i rciiiinifcciià oiftinjccre. f afq5 tm
^3
\m\d oiftarcanimadamutVt 0^3 ^olumiiii papiro ^libioaltc/
rataltcrà fono ,pnunciatiói « voci coinpnnnu.Xóftaiuis d me»/
ti0 abfoUitcq5 Efectionid babitu:rcnìinifcc!)iià ^ frcciucntià oc^iti
onu actu incmona pene Diurna pisdicat. lìos vtriufqj vim coi vo
cablilo iiuexCTc cupiétctj bàc mcims bipartirà comodiate memo/
rig im nomine nuc cóplcjci fum^.lló vt illom auctojitati *i fapieii
tis arrogantcr quicg^ octrabam'' fcd Docto:u atqj graaiii latino^
aucto:itaté fceuti :qi) ab illis bipartito iroditii eli: facili^ fiinplicic
cuoluain''.Z)l3ctis Uaq5 noftrg i mcmoiig còmoda ouplicia fòt: a
Ma naturg.f.alia ab inftitutióc artis p:ofecta. Ilaturalis inemo:ig:
Vis qugdà eft noftris anìmis z cositationib''vt bn mcminilTc pof
firn' infita.bgc no locis fj vcria fictifqj imagìnib^ indigct. Biti/
cuiq? eni ooctom atq5 grauió fniam agcre inaiuniflc i inrcUiserc
cupicti pfuUo 1 meditato op"' eft.biimanà qppc natura fcnfitiua
VI vcbcmctio: c:nulli'\oi£C5 finnlitudie adininido fimpliccs ree
vel no concile vd mox cóceptas amiticre ccriii cft.Xgtcrii ci» me/
mo:ia ipfa vel mo:bo vel grate cófccta langiicfcat: pccptis medica
q5 mano cxcrciraiióe eius? iinpedimcta piopulfanda funt."tbueri
tif anm fcnectutiqs oblioionia x leiargis matri vfu % arte fuccurrc
dum piatone oocuilTe after cóftantume auctoi eft.Bi enim aiiimi
noftri bonatingenij quoq3 ooiee a natura nobi3 concclTaa perfc/
ctionem quandà confuetudiiie % cxercitio pcrcipere videmus. Sic
mcmo2ia %\\ nibil commodi a natura fibi vendicarti arte tamen et
viu naturg còmoda augeri c incòmoda comminui tenari % rctundi
Vidcm^.3u5ia quippe vfua « Diuturna confuetudo reru magiftra
cft .£adncc iguur fragiliq) nature Diuturna meditatione i aflidua
cxcrcitatione occurrcndum eft.fa veris còmentici)fq5 loci3 cóftat
adiunctione littcrifq5 Icuat imaginibua fignis.figuriG i infignoa
anger: fcd oc bia aliaa nunc ad ojdinan: vndc oigrcffi fumus re/
ucrpmur. c>eo2dineloco:um.
C £
"'hi:
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
23m (nomnfarttonc eifciplina «arte modns re/
ruq5 Olio 1 oifpofinoCvi in luiuah lUilitaif rofii<>i
f publica rc)fummo adiuincnto mo:calibuo fit.I3
in bac m momenti t ncuowm babct vt omnia m/
_____ genio t mcmojig confcrcntia bis fine inrA>u velati
obfcoro carcere « alta caligine mcrfa longe a fcnfibos vaga i Hai/
tanria latitafit.Tló ab re igif aitine rcpctcndù ccnfuimus: vt omì3
buiufce rei ntio « ooctnna fupia § nccctTc vidct:cyo:dicndo bac
luce clarioi Dilncefcat. Oido eft rccta rcru cirpolìiio qua fingula
fuutn teneant locunt.bic rerum « verbosi oiciiur. -Qug eni otgnì
Dte aur natura p:^ (Vaniio:a verba oicuntur cgìcris p^gfcrcnda fuc
23irgiUu3 fcxto principio cdum i tcrram càpofqj liqucntcs lu/
centéq3 globuni lung iitaneaq5 aftra.Spintus miua alit bine bo/
minu n pecudijq5 gcnue virgq} volantum . Sic viros z muUcrea
Bicrrici ocjctra fubegit.Salullius in caiilina5 còntemoiatis viria
qui in ea confpiraiione fnere mulieres eiiam aliqood atfuiflc fibi.
inquit. natura vt oitus z occafue:oie0 1 nojc Xrifpue Omnia ab
o:ru ad occafum oomira armis parcrent. S notionbua nó impe/
Tiri lìttcrarum incboani vt Brbie romge}ctcraruq5 gcntium 23a/
Icrius maximusiEt vrbem roma5 fìcuii ego accepi condidcrc atq5
babnercinitiolrotani Saluftins.ft vrbem quamDicuntroma5
mdibeg putaui JlirgiU^. finita infìniti9, sqoale in2qndU.virtud
tici)9.certuro tncerto.fixnf" mobilt.balMtue p2iuaaoni . « eccitati
ihfus anteferatur. Xontrarioai oppofitio babitos f piiuaiionia
nownam fequefur:Vialbedo bflbttu^:nigredo p«uatio oicatur.
T^crum oido continuata eft feritentiarum piogreiriofaicmoi/
ftinctionemq5 feruana.fa eli nriplejc continuationé partiu o»tto
nis.i locom. a validifVimic eni i nccclTarijd ì Diluendo incboan
dum DHarooocet.SolDltecoKti metuin teucri fcclnuue curaa
TKee oura ei regni nouitae me calia cognnt moUri ? late fincs cu/
ftodc tueri. £contiì» in cowftmuiHlo «gcndosu die Jabiug quin/
t(Hanu9 z 2)narca0 cicero a(Terunr.^9itc9 itou oiationum okIi/
non faam cxqmrunt vt in ojatonjs inftimrionibue oocuim^.Jlo
couim o:do cft ouplcjc fcdium arsumentom i imaginam. Oidi/
non itiargumcniis pcrpartes commtpmitm oifpoùtionan
cjcQDlremue. 6cdiotn oxloimaginumranonccttreaa locowni
ferie» vel in coiona conncrribiUs comm oifpofiiio. Ucrom ©xlo
in locis eifpofiiio in partibos oiaiionis vdimasimboaeonccr/
mror.OoefUdcafumtempons veUnfulfcabimperttis »ifpo/
nnntnr cosniiu oura « nicmoiacu oiftìcilioia crunr. locoratn \€%
ptjccprtonc qualltareiinucntionc oiffimilitudinc.nomCTO tmpjcf
fione: mcmongcoirobOKitioncnmaginumaboluionc: noraiione
c)cercicationc:9c ingcnio confcrcniium z vi mentis cognitionc-.có
mcnticiffq3 loct9:plene pcrfcrtcq3 conftat. De quibus p:inapio a
pj^eptiene onao in boc pjimo Ubio oicemua.
Xocoium "Pigceptlo.
iNgccptio cft rccta agendi ratio qua naturj comoda
confirmata « ingeni) bona adauaa longc laicq3 oi/
iocdcunt.bic vt ne qoid lanerc adiciamus .ncu qd
pCT incoriam obnuttamus femandnm cft. Quod ef
fhgere qui voler buiiw arti« obfCToaniiflìmus « p:g
ceptouim cOTlorifTimus indagato: i fcroatoz etit.
locoium iSualitaa.
23alita8 eft condicio certa locis infcripra vt medio/
J cri luce mediocriq5 oiftantia:lirma:iniaginum capa
ci3:ac folo in loco fitarre aut nomine imaginumira/
rione co:relpódentia epciilTime cogitentur.aditua
tni % rcdttU6:pcruag3tio t frequens bommii con/
curfatio cogitaiioné noftrà oclodit: £)rtrenw imaginatius virtort
obelTe rei militaris:ocBlo:oni -J aurinm argumento compercfi eft.
litterc eni nimiom concalcatg % fyUabg nimiom ejcp^flis vd com
pjdTg labOJe ntmto fenfiis mcmeqj aftligont. lunedio igif mode
oc moddìia ingema excitentur.TlenimtumDnamta fofaac Tagd
incerta anceps ^ ignara mcns nofìra flnctuet. 3 meridie igitur
in fcptétrioncm vcrfa a occcm in vigtnri palTou oiftantia: opaca:
ilabiliatoefcno in loco:quinq5 pcdom ambitu contenta fant.
3nucntio locojum:
Ompanjndojfi locoium triplcjc eft ratio. Tlam ant
natura con(lituuntDr:aut cuiufq^ ingenio excogitait
tur Vel bi8 cópofita cóficiuntur. Tlatura cóltttuta Di
cuntur qu§ non ingenio ejccogitatatnec cómentatio
ne noftra cflPicta videniur. 3"gcnio comparane quj
nolìra fagaciiatc fimilantur.M^ixta oicuntur qugcii natura t ma
nu bominiì lum calliditate conftituuntur.Ouod i ejcpediens « có
ducibile magis atq; magis eile arbitramur. Omnia enim a natu/
ra conftituta reperire eli impoflibjle:? ftctie omnibus vti ourom
^ periculofiflìmnm ouco.
DilTimilitudo locoinm.
'Ocoium fimilitudo moite magie enitanda eft.Tlaj
jirti ca compofitu ita bgc coniunctii refoluit . 23ilem
j bominé facittmentem animijq5 memoii^ imbecilli/
tate bumi oeij[c)t tarditate « infamia aut fempiter/
L'na ani certe tsiuturna noe inficit. jQuas ob ree colo
re.opere t altitudine:figura:ac oiucrfa materia cuitare potcrim^.
23el fi non locis optatis « arte comparatis lapidibue faltem: ar/
bo:ibu3 tumulisraris monumenti0biremibus:aflri8:infuU0: na
Dibu9 ac p2ocliuibu0 pontibus varie eflfigentur.
Tlumeru8loco:um.
fliquum iam effe videiur n locojum legibus ejcpo
fiti9 infmita pene nobis loca:o2dine:qualitate:luce:
oiflantia mediocriq5fpacio:Deferto in loco Oabilis
ac DiiTimilia excogitemua.Iit fi qd e metnoiia baad
evadere fedoiu imp:c(rum tenacità inbercrcveli/
must? alta itcm memo:{^ cómcndarc ftudcniDs tMucrfìs in lods
aft'igamud. £(\ cnim tu pcrtctilorain tam ridtculum ouoe cadcm
in re cobcrcdcs in folidum conlìitiicrc. XiJu^qut fine labo:e niul/
tiplicarc volucrit.Oaadrati iiowam ©equo fccundolvoluiniiic
agenda di jcquecur. £en(umetiam confuta ammalia litterarum
€ alpbabeti o:dinc cjcquiret ac vntcutq^ ft3urgquinq5 tnajcima oif
fonnia anlmalia acconwnodabit Bel res aliquaa aniinalibus com
mifccrc porcrit vt oiucrfitate bac finnius manoiig imp^fTa inbc/
reat.3» quibus p:o eo:ii magnitudine plurimas ac oiuerfas ima/
ginum fedes p:o fententia noftra (latuere poterimus.
3mpjertioloco2om.
Oco9 arte compatos oiuturna mcditatióc i tagi tfi
crcitio mcmo:is adco imptiitiemns vi non alita te/
nere coUigere « manoiiier redderc ^ que nobis no
tilTima funt polTumus. Diftrabitur enim memoria
atq5 omnis animi vis effeminatur fi in colUgendid
(maginb}a@ o:dinc i loco outaxat vno aberraucritnos.
£oirobo:atio niemoii'?.
cR5i^n|D eam autem fummopere muniendant % vebemeii
tifftmumlabo:c5 oiff idcniiam vd ocfperationcpa
^^4^1^ ^'"^ pjopulfanda.llon cmnis in fìmul fed carptim
^^^^^ oifpofiias imagincs *i o-vòxxic quinario numero oi/
Jl^^^Jjflincta loca oidine z numero *i imaginibue compie
btmu0.23namquàq5 vero quinquieg nobifcum animo noftro re/
uoluemus mojc omnia in ftmul tacite repetenms.llouiflime qui/
nari) pjog:dTu omni metu abacto memo:itcr reddemus ."Keftci/
tur enim memo:i3«bbo:ispars mapmaoetrabiturfinonvno
fpiritu locis mandata indiftinae explicabimns.eed veluii afper /
rimi a iuga arduofq5 faltus fupcrantes aut molles ibdlce quoqj
grate pucros infcriptis lapidiboa fpacijs: muncribns : blindicifa
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuestLLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
ìm
ac b!cui3 it(ncri« e%3Ctm fpaciu rrefpicicntea. I)f5ciitcm^3 acko
bis ai¥irmabimu9 vt nec ab 02dine ncc ab re cadere polle pcrfua/
fu>Ttnobt8babeamu8.
3niaginum aboliti©.
jEoiotumoiugtq5 labore tocoium indagine nouo /
rum mmrcm anim«q5 confiaainus.Xonfcrtos i3\n
notidinouarnnt rerum adiunctione confundemtfe.
vt inde memojig.binc obliuioni fuccurrcre polVim'
tcjnpoium inicrdum curriculis piio^a qogqj obfcu
rari oebilitari ? refrùigi fmemuìs.ant veluti c fedibus p:ocella etia
aduerfa lempertare eijceta.vacuas Cam oomus factas mentem in/
duccmus. lotowm1ìotc5t:o
Oconim nota ouplejc dt:numcro:um alteraraltcra
rerum, numeri fignumoicirurnumerus quinto/
quoq5 infcriptuoicbicautaritbmetica figura vel
ralinotaturi^alxquippe manu.?autpC5? quinta .
Xrujc occiinu £>émuiata vigefimit fignificabit 23e/
rum bcrmippus loca fuigula notanda cómcmo:at vtad eum cum
tenerìd rertt loeum t loci numerum tcneae. lìec tantum re verum
etiam numero cómemo^ato mcmonain faciline e^ccrccre valeamus
Albertus cecimuquéq5 ^abiue qutntilianus ? marcue cicero quin
tumqDcq5 notandum cómanojant. iNcrum nota oicitur rcru ad/
ditio locis inferta.Xum cnim fuperio:ibu8 legibue locua carebit:
ne mentem tardam etftciat re aliqua munietur. 6i mi vaflus mo/
bilia aut nimium lucidua videbitur exedra.ctauo ^ tedudine con/
firmabimua. £j:crdi3t\o\ocomm
llm vfna z cófuetudo Doctrin§ t mie magidra Di
catur: oe ea oicendum cenfuimua. infirma eli eni
bniua artta pigceptio nifi indufìria vigilantia qxx/
i^jy^ citatlone compiobet.f lì aut eyercitatio affiduna v/
^^^^ fua cótmuaq3 memorandi confuctudo.^ é euplere
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
\
naturg fdlicct % artte.Tlaturg via non locfe : feci fignis noniiun^
ttuur. anis opu5 locp còpofiiis z inwgirn'b^ inttitur-.bfc ocm/
pria locia iiidcni tractat. £um cntin mcminilTc cupia 25i0 carfim
Icctitaiido Kjram pcrcorrcs:o:dtncm ociiide ipffi ftrucmus:fc»/
tcnriam cuiofcuq3 incmbii mox iiidagabinma: lìouilììnie oniniu
fenteinidvna compiext mediocri fono zmurinure vocia adaucto
memojtg « loda facile cómendabimua:fi qog oe mcmoiig cojro/
boMrionep!?ccprafuntl'eruabiniua. locaoituurna meditationc
nobifcu cxacnHìmc repctcmua.Signa i imaainca fi incnioii? cele
riraté ooinen z tenacitatc cupimua luieraru ozdiuc confcribcinua.
£§(crum fi qaando rea locis cóincndarg tncinouam iioiìran» fub/
tcrfiisicnt vel inobferuaniia p:5Ccproiuni vcl naturalia ntcìnong
Silucrfa valitudme % iinpotentia jiobia acciderc exploutilTimu et
ccnilTiinum babcaniua.5f"P0iribUc cft quippcbuma artia obfer
uanriffimi mcmoziam falli.
3ngcnioconfcrcnt{a.
flbinua 3wc<^»»fó qui bippocratia lib:08 cómcnta/
tua eli incinta «nicmo:?sfedc iriplicifcroiflinxif.
3nter puppim eni z\^v>\m pineà media fccii: qug
cum memo:ta quippiam rcpctere tnlìamua patefa/
co a p2o:a ad puppim fptritoi animali adituin p:^
ftar . bine pjoclum mcdirg artia p:ofclTo:em oixiirc cómcmownt
ventriculum puppia nobiliojeni.llunqp enim ad cu animalia fpi
ritna nifi ferenua % clama pertranftt.bic frigiditate immo
diaobtufu» memoJiam noftrà cbetemtlanguidamreddit.fri/
gidiraai vero bumditaiem rei ftccitatc fibì accilTere Videtur: pie/
runq5 fimplex frigiditaa cu3 bumiditate coniuncta Ictarguin :cuni
ficcitateinfomnia « vigili^ia immodicaa vt inpueriatfcnibuapa
ret.l3inc oiuinna ille platotfcnectotem letargig matrcm appellar.
Sriftarcoa paeroa % fenes focile in moiboaioblioionc z moitent
odabi cómemoMt.ad qug px>pulfanda bgc bomang faluti confc
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
rcntù excogitanint ejccrdrium balncum:pota:cibuni:coUu«:mo /
dcratuin fomnum. 6piritu3 cnim z naturalis calo: fcginog z ve/
coidia « turpi odo confopiti. £xercitio ante cibu a fcnfibua rcuo/
candì t c%cimdi fiint-.balnds cibo i potu ab cxcrcitio rcmiticndl
n rdaxandi funt. Xriftitia nonnun*^ ToUiptatc p20puUanda é coi
tu Igticia rcuocanda . 3nfomnia t immodicus Ibinuue nocturno
modcratoqj fopoic rdeuanda funt. D13cridianu8 aurem fomnus
(nò confuctie p:§fcriì) coitandus cft. Qùod fi Diuturna confuc/
tudinc ooyr.icndii c)ciftimabi3 pcdib^oico nudis fomnu capica.
Z)(3cb:i3 etti fopo:c z alto fomno folutis.ad oculos z ccrcb:u no
cuos pcdi5 V3po:cs cojei oaifitas rcflcctit £aput mediocrità tan
polis ratióc pannia córcctu fcruabie. IZt cui imcnfa frigiditas fìc
intodica calidtas mente ftupoic obiundir. *Rcfupin3 oo:mitionc
renea fupia bouu ^uùq5 calcfaciauc vt méiis noftrg infeftiflima
boftc vitabimu3:£acni muliebri animo gratilTima nocturnifq)
clufionibus z pollutionibus apta. 3" latus facicq5 viros quicreiti
carpcre admonct.antc luccm furiere z pbilofopbig z fanitati con
fcrrc.etragiritcs auctoi cft.loco fame z tcntpoiis infcruicndii cf /
k 6ocrai€8 cdoccttìbbiftcg z medica ariis p:ofclTo:cs tcftàt.£g/
li igitur regione infecta folis confpectum cubantes opcrirc p:£fta
bit.£um vero niuc concreta aqua z cana pjuina terra obdncia erit
Jrigiditatem omné a nobis piopulfanda, veluti letargie z memo
rie pcftem mcmincriinus.lDaud p:ocul igiiur ab igne rerum cali/
darum z odo:ifcrarum cozpoia amicicnrur.Md in pigdufa cdlu/
la ab aere z vano feclufa nos coutincbimus 2)l3catua omnes coj
polis purgabimu0:fpiritus l fcnfus eycreatu z moiu excitabima»
jeburneo inde pectme pjeduro afpcroq5 panno caput confricabi/
mus.tlum manibus z facie lotis fex vuas palTas z totidem iuni/
peri baccas oeguftabimus .luin oemum leni c^ercitio naturali ca
loie cycìtato fine gentaculo'tcmpelìiuu pjandm maturabimnejiu
iu9 p2imoadftomad>umundandij appctituqs e)ccitandii 'rebus
fubacctoftórfincm oulcibue vrcmur.lcuio» pjfmo ttna vcl aqua
mixta apponatnr.ne vcng bwntes vini vcbcmciitia fanguiné ejii
rat.Xibarijs calidis « fkcts boc ozdiuc vrcndii cft.vt cUjcis cxcm
pta fame alTaiiu pjaiidioCpigtcr bifpanoy confuctodinOftncm fa
ciamus. *^cbus natoralitcr vcl artificio itipicts oa ftomad^i clau
dcmoa: ne fumofitas e llotnad)! cibi cbolitione cuapoiane mente
c ingenifi obfcurans fomrm c):citet.1ìamra vero ftipticaimala cot
ionia :piram mcfpilij foibe, artificio nuccstbafigpjgneftingbafi
licg iijglandes molulìsiaucllangipincs caiioibe: alVateqj caftaneg
ficus 1 baucig ac pjeparaiij coìiandrii oicont. 3 frigidis i bumi/
dis cibarija « cercbjo mcdolUs petafonc ? aratojio « vctufto bo/
uc abftinédtt Duces. *fles acuias « ftimofas vt rapl^anu allea cepc
poirii ni igne oigcftu vt mcmojig boilé pjopulfabis. Input % pe/
dei3 ciì oeeoctione aqn^ i qua mellitYa laurifolia fetucoU % camomil
canng ferbucrint mundillimos feruabis.Bb imodico coitu pita
goreoy fentaitia abftinebis.llojiios odojes ccrebm Igdentes eoi
tabid Bromatias res veluti ingenio conferctee nobis graraij cba
ras babemue. j6xcrctiationè noctumo crepufculo pictag02io:am
mo2e celeb:atam macinio adiumento memon'^ mo:raliq3 ^^^'^^ ^
ingenio clTe pemofces. Snialdus % tibcridcs lingua vppupg fog
obliuiofum impofità mcmojia rcftaurare aflcriit. DI3enti3 obtu/
fio fiiiappi piperis cafto2ciq3 fternur aride Ongani ftapbifagire ac
radicis capparis madttione leuatur Xatbaplafina aniitodum vn/
ctiones.'pillulas fané mentis medicis relinqucndas nó inturia
bibent.ètcmutamcntu e felle grais i olco fambuco letargica fa/
narc.Ionftantinus afFcr aneto: eft.iSaudium moderatum mode
rataqj oblectatio memoiig plurimum opis affert. Democritosar
cbigene8:9lexandcr:penpatbeticufq3 andromicus plurima menti
confercntia monumentis litterarum tradidere qu? liiteris cómen
dare nó graoarer nifi indultria. i confilio pwbati medici indigcrc
coguofccrctn.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Xognitiomcntte.
£fttis ftoftrj vim ingcnij « oiutumam memori^ te
[nacitatcm vcloti pigfi^cntn meniis tcrminum nofft
lopoimnacft'.ad quccumvcnm focrlt qugftnni/
ter impicffa tenere cppimos iugiter memona rcpe>
_ ^ tcffltts.Tlon cnlm naturam artiftcio nec arrcm «a/
turs pigliare ejcplowtiffimnm babemas.Tlam « qo? naturali me
itwaa percepimus t ca qug arte memoite commendamus ni pif /
f ijco fp itio repetita teaint fiaxA velitti t caiduca e]ccidcnt«
ii
Xommcntidaloca:
■ On nlbil opis cómeniicia ciià loca aflferre tfu com/
pcrtDm cft:6i oiftincto oidine fediam rationc cjcco
gitata crunt.nc fulgida fpkiidcfcàt vcl obfcura opa
citate obtccta p:o:fu8 laiitcut . 6cd Diftincta i darà
vt fcqucnti figura ciiidcnscft.locoiumultirudinc
apcrtaiij nobte p:cbcant.£$tcn)m quoniam t>c oidinc Icge pjgcc
pitene qualitate (nucntione Difiìmilitudinc numero locoiuni im
pxflTiongtmcmoiiscojrobOMtióetaboUtionctcjcaatationcUnge/
nio coftfercntium « cómcnticioium locosim cogniiionc oicentee.
Satiobuiue pumilibdli magnitudo crcult: cómoditw rdiqotf
oc rebue in fcqucnii volumine oicendum cenfuimo».
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Jacob! puWtcij T^a'ium Utrcra? cgtcrarS qaoqj fìgurarot».
liberfccundas.
agnam nobia immcii m « pene otninam corno/
dìiMcm rerum ? litrcraru adiunctioncm affcrrc pc/
rkalo iam compcrtum cft.Xum afit imago i» bo/
«iiinc: Qut obliqua linea fcnfim ouctai aat littcra ^
ojbw cardiuibus vcrfa nouas pnmi0 adi jciet figa
ras.lJcl cii rc9 integre iractim Duag cónuiiuf5q3 per fcnbcndari
partium additamcnium noble fuppcditabuinrSasaci cnim c%qm
fitaq5 arrj vcrfg oiuifg iracri- et adiuncrg litreraa litteris coimcetet
cxitum rerum apericnt atq, figtiifkabuin.Si enim ad folis o:tnm
terrgceHtrum litrcram vcrtca.B.adoccafum vcl celuin.£. ad Die
mcdtum.P.ad feptéirioncm.'j.fib': iunjit Vociis . £onfoiia co/
dem ojdine fcroato.vocales Uqi,idarq5annecter.£aput obliqua
linea circiiductu variabimuB figura q'jadrati. Diuidc per al /
tum.s.longfiq5 per.r.Xrujc.t. oiftinsuit.l.m.n. co:on3 variabir.
£omplice» idmtidt Z)/3edia oiucrfa 3C varia fin jes 2lrgolico3 cn/
fcs bib<raq5 tela. 2Diuerfarn qnoq5 narionu et gentiu littcrj: vclu
ti nouf nobia « ignotg figurj ami plurimum manem in reco:da/
tìonc eiccitanr. Iot^as bmc Uttcras bic fubi jcerc confiUum fuit vt
oiuerfarum figararum ration4t mentcm fadl ma teuare polTimua.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
L.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
3acobi pubUciI imaamunt libcr tcrtius « vltiiiwa;
Bmlocojumconiaticrtonifq) tUttcrarum rattonc
fupa-ioiibu8librisapcrucrimu8:rcliquu elTc vide/
torve oc imaginibue boc tatio Ub:o oifcrainue.
5implicc6cnimfpiritoalcfq$ iiitcntioncd nulla co
po:ca fimiUtudinc adiut^ c mcmoiia $pnmu da/
biiiic:^a.u »od iamnc fignis infigniilq, commodiiatcm nobia
comparabim^£ll auicm imago foims cum fo:nta figins figm vcl
infignii ftmilitadinc quada collatio.bsc ridicuU motosttnirabiUa
gclìusrtrucia crudcUfqj valiusiftupona tnfticis z fgucritatie pie/
na elTe ocbct. yfSagita quippc inacdibiUa-.wuila-.iioua rara mau/
diia:flcbiUa:cgrc5i3:tDrpia:fitigolaria, ac Eocnufta meti memo /
rie noftrf ac recoidationì plurimu conferont , Bebemcntms citi
bumaiio» fcnfus bumanaqj meniem estrema ^ media ej:citant.
jeius rei ratio muUipkjc eft. Signom cni ouodccim partibos re/
foloitur. i2uaru puma £ffictio oicitur.fa eft cum cojpons faci/
C6 catidoefcribiturfi5«tis.23t fic fcnembic artisgratiactfmga/
mo3.Irenwlom mcuruu: gementé-.bbijs oimiffis i» cane mcn/
to iam mucidi! nafum tergenrem ^contrario Igra iuucmus excogi
tabitur.£o:po:i8 noftri pulcb:itudo i feditaa fu indagabiiur.23c
£olli lòngitudo capiUo:um oigito2oni t lotiuiJ corpoiis pjoceri/
tas admirationc nobis 1 ftupoiem pi^ftant llaris oiìb; aurium:
mamillarum vcniria peduq, bieuitas bis o:nameutum pigflanr.
fi qualatcnt meliow putes groinis ocolo:um pecio2ifq3 amplilo/
do 2 oignitas eia booellamcrito accedat.vox fexui cotrefpondcat
£ollom % leretes oigUi venuftaicm z lougioia biacbia oignitatej
afferotit.bis robicundolf maxill? 1 ou vernantia rofiaipunicca/
q5 labia addaiuor. PBattuompecto:i9[colU «o:i8 candoirfu/
percilij ocoloium; toiquis ? vertium ingredo: modeftud iiiceflìis
p!SClara fama z pigltans virtus. bis coipoàs bonia addator.
bincaffcrpoetstirginétitapCTana Txulfam ccfiamtfparfo ok:
adttticis manibua contcmnir.bis fi;nilibufq5 commcntanonit>iiS
latente» rcruiniasmeslatcntiaqsuana iugi cxcrciiatiouc noUi5
vcndiQbuiius .
'■nr £adit fccnnda figni fpccics nobis quoq5 TIotatio -Qua m/
forale» affeciuB in medium afteriiiujs.éic eimn cutufqs gra
tis « aiiimaUe cuiufq5 pad touce cuoluamuv^.Bo:a.ati lapumui/
midas oàmas timidoiq-j lcpo:c8:fap:afq5 fugacea.lgia iuuci^:tri/
(hsfaiectU9:pwdig3 adolefcentiatauàniTMngmuUcres: liberale^
viri okontur. buie rei oiJVmitiouuin ratio pluriinum opiiulabi/
cur.fice minus poeticg ocfcriptioncs.Si quis auicin famss qualità
tetti ignoiat boa pcrpaucul>j« t;afoni9 verfmi Icctitcì. Oc^Mm/
q, famam lapidofo inucnii ut agro.vtiguibus x ratti? vdicnic^ va/
dicibus bgrbas. Dura cu.ie per qua fpecpri vifccra polTmt OlTa
fubincuruis cxtabunt srida lumbia 25atiri6crat pio ventre lo/
CU9 pédcrc putaree pcctua ? a fpiuc taiitómodo cratc tcnal. Su
jxrat jarticulos maciee gcnuuQj lumcbat. O*t0 1 imtnodico pio
dibaut cutig tuberc tali..-Quod fi qné fartig tittago latuat 23irgiliii
«(uarto^neidu 70aidiumoctauolecttta.j6ampedibu8 celcrcm
« panicibus alis. £ui quot funt co:po:$ plum^.tot vigilcs ocuUs
tot liufsuc toiidem oja fonatit tot furrigit aure». 3uuidia inf^Ux.
fic a lìafonc ocfcribitur.^t Imiant robisiiic oeiuca.tippera^ gc/
odit carncs. lìuf^ recta fit ocolo:u5 aciee. rifus abeft mfi quetn a
li) fefcre nierendo.Comnij effigicni egregig cycogiiaDit.Donmm
cnim ciobfeuraccnfceit aqualatratuecmnioeauuntvtgil quo/
q5alc0 abeft:oaurfu8 fonufq^aquarti raucus pap.iucra «leciiid
eicebcno comp3Ctitó:ipruocutnp:ocumbcnicn; adfonwum m/
citant.Ouibuc rebus? fgpe laritaiitia ligna boxin cycmplo cj:cogi
tare z adinucntre facile poicnmua.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
0TfmoIogi5CO3nitio plarimum titquircndis imagitiibus t
fijnie coniCTt pbilippue fi iniajiiiaa fiiain oorc nobió pig
beat stfmolosis i nomini^ fui ouciu funilUDvltnc fatile accornino
dàbit.flpbUo^cni.i.amoicbippcKJcquoa Ducrum babct bocé
•maio: 5qaoajm.bicronfntU8 fancta lei "^c^sbae coUuaaioi in/
tcrpjgiarur.^rons a fo:aminibu8 : Oculas ab oculcndo ab iniu/
n)d oDCiotn baberc varrò alTerit. Xalaniitas ab c^cufTtoiic calamo
ró.Pi3uhcr a molUcic: §f mina ab abflrufa foi coipoiis paricvri/
de 1 fcininalia incta fui.Iiir a vinotc.bomo ab bomoC quod cria
ontiquom ibcolojia pioiiietbci raiionc compwbat) onguié od/
cit paopcr rebos fuis conitnrns non cft.I^'iifCT nibil babet. ige
ftae co:um eft qug opcj fuaa fine rationc selTcrijr.pcnuna quod
003 pene vrat.3nops otnni opac arci . £conuerfo [bccaniofu»
pcco:ibD3.1ocuplcs locisioiues pccuniis : Opulenrus opcribus
afftuit ^jrlix fcóo fidcrc narus ad quc coiMkliaiione bona pjoac/
ncrc.Scaros baritudinc « oiuina p:ouidàla auaua f onutiarus
cafu z fonutia bonu? adauctUi?.-Qua oc re oiccrc non grauarcniur
nifi alio Ubio ocducto a nobio oictuni ciTct.
OOnntbil ciiam ad banc rem ogie onamatbopcya nobis af/
feri id eft cognitio verbi e fono voci» oucia. 6ic cnnioe ta/
raiantara oijat.fqm bynnitos.mugiiufq) boom . balantuq5 grg/
jcm.Smjc nocruma i vcrfpcrnlio rtridciii..Sóbuudap«u5. giù*
gruit.craftmar cojuua . tu coinu voce notaiur . Sarriius a barro,
lilolant vlulg.pipani accipitrcs.c alia qug plurima fuut: vfu i co
fccruditic VOC10 fonilo imagines pigbcbont.
fi f rum cffccrus nonnun^ notare t celligcrc p:gclarum eft.
*^£uiu8 0pc plurima mcntetcnoocómcndarcvaleamuo. Sic
ìnenfui nomina colligcmus vr DI3aricm bello ocdiiii Spuli mcn
fe omnia apcriuntur tpollulent. c gcmmae eicpliccnt ftoies « vu
le8.3?naiu8 flo:iboj rcdundabat.3«niu*^ bcrbie « frondibua.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
bine 23frgttiB8. lune fomftf tmkce oei)fgq5 in montibiw tmbij
omnia nunc floicnt 3uliu9 fcgctibus o:i»ciur.bùic Omdme Sta
bat nuda cftaa « fpiaa feria gercbat. augodo omnc» adbuc fru /
ctu0 accrcfcont.6cptcmbcr oolccs babct vuas oulccfq) affert fra/
ctHs.l-October foibcs « ncfpulas. Iloucnibcr olcg baccaB crocntg
qj mirtj fructus colligtt.33nuariu9 bifrons p:5tcrita fururaqj có
ternit.f ebioarius a fcb:uo « plutonc ftojcu5 ver rcuocai.Sic oic/
rum rationc cxquirimu3.6oli8 cium oics coiona ouodccim geni
marum iiotabiturvcl alcbinitiìarum vocabults exquiritur:Dotm/
nko cnim oieaurum. lunsargcntum.marii fcrrum. mercurio ar/
gcntumi^iuum 3<>ui^3nnum veneri gd.Tarurnoplumbum ap/
pUcauere.
023a raiufqj artis arma cinftromcnta officia aucrojcs oiftiii
gucrc potcrunt vt "Pila romanos.SarilTas maccdonea.'Pel
ra bfberoa . Sic etiam cuiufqj officine arma fuos opificca often/
dent.vt 2?f3ola fubuncuU.onoferum olerà radri. ^ qu^ bi0 fimi/
lia fune.
eadem actu ejccogitabimus long5q5 mcUas mofn parte coi/
polis indagare pocerimus. Singulas cnim coipoiia partes
numinibus ocdtaront. pedit cui articulos faltu i velocitati: ge/
nua mifericoidig: oigttos pectine iunctos ooloii.Xaput impofttii
vc\ reijectum in pectus concelTioni.3«» ceruiccm verfum negatiói.
3n bumcrii oeilcctù bippocrifi.Icrga fiigf Quieti ? ocio natca.
jCapilli oiuicijs.vngues crudelitati. oentesoifcoidi^ oigitos^mi/
ncruf .^rontcm fupcrbieiaures mcmojig oedicarunt.
Oppofimm fgpenumero ad mcmojiam reficiendam fpcaat vt
rcftudo p:o vclociiateJggrotum 1 valitudinariu pio bene fa/
no 7 plurima qug per ironiam psoferuntur.
H£cidcn8 « pjoprfum fubiecto notabir.23t nfgrcdo in man/
ro.fufcedo in arabi0.rubcdo in oalmatis.aibcdo in gaUici9
l^ifibile in bomine-.binnfbflc in gquo.barrittis tn dcpbanfe ce /
mooftrabitur.
aSufeco^nitio rcminifantia creare in nobisfolct. §urti cni
caufam auancià oicimtts.Hndc cgregius vatcs verfib^ me/
mo2if pigccpia complcxu8 inquit.£aafa vel oppofitum fimul \\M
^rumenta vd actus-.Confimilis fartene te mcminiiTe rei.
C\ \ ini)cpm fubftaniiaj memo:arc cupiB.epigramata: aul fpc
dc9 refoluta cnocUbit.jCeiuauros enim « cbimeratn.fpccie»
nobtsfadleeuolueni.
23m p:im3 baiiis libdli pars piope modum a no /
bis abfoluta fif.ian* ad ftgorà oeucnicndii clTc pu/
iauimus.23t eniin fignum cognilionis femineC pai
loK albedine rubedine)Iefg cófcientig indicia oftcn/
dit.fic figura reni realium fo:nià imagtncq3 vc^òaì^i
bit.Xuios ope facile Carmine condofg rcs apericntor.lDinc nò in/
iuria canullom iunfconfultom omnis bumani iuris rubiicas per/
panculisverfiboscomplexum memoiig cómendalTcaccepi.Di/
uifìone rcriiiUrteraru i fyllabarii cóuerfione latiiates figuras inda
gabimosrfic rcbns fubcr.nabo bona laudabilis lauda bili infccta.
nemus fumen rcfact.liticrarum adiunciione cóminuciionc:oc/
tractione «jalicri adiunctione memojia exdtabitur. Vt iftam ipfani
impfam eni oetrabendo piimg parti.m. « iungendo feqocnti fa/
demus "Priina autcm mdins litierarum paudtate confcribitur fie
H.fignificat ifta. £pinni tei pjincipium aut ttruq5 verbis fimilc
cjcquiremos vi innocentes ignofcenres.T^es fcnfuiua ad fcnfum
feferatur.23t vifusiandilusiodowtustquod fi afpecius olfactus
cixero fcnfu cómorato oiftingoamrvt fimeg capellg piomolìide.
J6adé ite effe poterit Ira licet fnia oiuerfa ani varia fit 23ir.nó igna
ra mali nuferis fuccnrrc oifto; \ ara mali pomi vV nauat Ugni ima
go fit nil?tl refcit.23crba noie ffpe rcfcriit ^ ecóucrfo vt oifco amo
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
aducrtjinm itìdm kconébm loco quondam. Uniahtttn pto/
rcf rcfcrrc pcipolcbMjm cft vt quodcunqj.T^.pcrfolTa a parte coi
poa» locaur nmea mbumqj variai ti mi^atftgnra paieuii.
jCtofdc nominfs reaHs «gora mcmo:t5 qpptortmu cófcrt mapcq5
n ita voci oer Vt cius oictiois voce qua memong cómcndarc cupi
mo9 crpifÌTum ociiiit vt mclcs fspc: qó fi fieri necìt ad alta oiucr
tamuo . 3n fenf» z no i fignificatione gqmuoca indagabunu». vt
Siftnini caniB fgoe arma t qug bis fimilia noacrimae.
npercft vf oc qrta boi'^eictrcmi voluiniinie ia par/
te oicam^3nfi5nia cm cutufq5 rei p:opiiù vocabo/
lum ex^^mfuu refcrut.f a tripartita fiit reru .f.pcrfo /
Haru t loco:{::vcra i fiera oicunf .t^crf ona:?: fiit bgc /
3mperatoiistrigoma:co:ona rcsie.pjgtoiis t p:^fc
cn fceptru .confuta fafccs, « fccnrie. 6umi pontificie tyara: ardi/
naliu pbjrciniceua pilcua.cpifcopo^ mitra, aurea Qlcariamilitaré
©ijnitflté.aurei annuii jongqj margarits «J gém^ medicò. vndc nó
Iniuria apoctaoiaiJarbiiroi^tS^l'*^"^*^^"*^ onerarne
« auro telato fccu peditc trabit anftotclé.lcomarc^e.aquila 3©/
banee.vitulus lucc.angdos matbci. catbenc Iconarui.pecnnca ba
filif .pdliebariolomsi. cianca pari, rctia Siidrc^. cock^ « gak)'
ros 3acobi.1boiccllu0 lactcus ìlntonij mfignia rcfcrt.
I' I Ocom owint aitufcnq5 loci piinata bona ; bine 13 irii.p:im«
gco:gico:ij .iDic fc etc^ illic vcniut fjlicius vu? arbo::^! fg: u»
• ^aiibi .3tq5 ininlTa vircfcut grammi . Tlónc vide*» crocco* ctfmg^^
tuo odo:ef.3ndia mitttr ebmr DHolle^ fua tbura fabjt.St caltbce
nuA farn:vjrofa poiu'' catìoicai^Uadu palmca:^ cpfru3 cquarft
*6tc caudia 5a8ara:fto«cniia pupurà.ZJalcnria rifurntinittcn» (no
p:opnoq5 bono ocnota'aftur.
O £ruin infignia fur,cnris iufticf^.cqnitatis lib:a. bcrcnka da
*^ oa fouiiudim'woinctrig circinna.iftrolabitt aftrologic.£t
ca qus ftip:a oc ;anibua noftri co:poH8 còtiicinoiauim^.n Dif /
coidis ociUcs:mcmo:i5aDtcni: appofttamaniw fronti totnlia
oblimonio olsUom ? vnguiu ino:d(aiw: t qiig bis fimiUa font;
Boni nónolla qa^ «fi fifiwUa funt ornai fuii aucto:c fequuntor n
fonda balcarc9:arcu9 angluosibalilìa bi!pano0.6ut qug gcom/
parationcin irabunrw xt paapcriOT jCodw: oitioi jCralfo : pul/
cbiiozIìarcrtTo.
fHqoom cftttDc eamcmoils parte oi<ami»qB5
ozatoium pw>pìia cft id cft oc fcntcniii» : t qng bt^
congiuunt.JÉft ante fcntcntia non ca qnarn tolgua
indocioium acdit.fcdoi qag plurima Iconfcripta
pcrpauci» bene viucndi rationem explicat :J,n qua
gcHoa.locus.tenipus.pcrfona « fcntcntig ^is oiftinacttotanrer
jeandent rationem filogifmi c argomenta fibi tendicabnni. vemj
bic medium vcl maioicm extranitate m « minoxm lods coUocabf
mo8 .babitts enim pisauiTis intcUecios ey fefe inCcrt conclufio/
nem quc non coWtgtfuf ^ «"aion « min«:i ejttreroitate.PDe/
diom autem in pjopofito caufam conclufioiiis iUatg oicunt in qua
tirtualiter cflfcctoa induditur«nonc iam oc bis qog animom oble
ctam : ingcnium aduni:? mcmonp bene fané figna expiimijt oi/
eamua-Dcquibuatabulamouplitìrerocpictam in medium af/
fcram n fectUo: exitus buie operi octw .labo: omnibus oetraba
rur 2 ioamàm com laude (ruaom auditojca noflri inde confc /
qui7i}ic3tC«
Jttar<jc £(ioc8 23tr con llc^c Tf^gùia 23ir con f quc0 S^t^^*'?
anrat' fularia fulari«auran-
£olon*Sabcr Scripun Ibcfaorari^2)l3cdiaJ* Xaupo Kolotiari*
lofoi
il
^ i
i
xj
■
■
■
m
■
■
■
■
■
■
■
T
T
T
i
T
T
1 A
1^
Ou; adconfumatu fpc(uii(o%ito2c:c)cannquorbaomgfmna/
fio:DUcncli:fcnbcndiq5 wrionesinccnon ^ aptus oprutio catq5 H
ro iitulu9:memo:ig quoq5 modus purtlts:3acobi pubitcij ^loica
tiui lucubiaiionc in (iKcm gditua foclici nomine cxpUctta funt.
.Érbarduaratdoltauguiicn i^. i4Sz.p2idKCMlci'i.occcrob:i$
impKlitt23cncii)0«
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
/
§raiicifci D^atarattj tbcrufi'tii viri vtraq5 lingua fruditifìTiini ad
•pctrum paalum Xomclium jgraditum % ingcmmm adolcfccnté
oe contponcndis verfibus bqcametro % 'pentamcrro opufculum
«pnmopiobcmmm.
Octicam arte vetcres prima quan /
dam pbilofopbiamelTcvolucrunt
quf ad rimwàx rationcm ab ineu»/
te grate adduccrctiOug mo:c8:qu5
affcctiones noa ooccrct: qug ree gc
rcndas cum iocunditatc pigcipcrct.
poftcri02C8 vero (olum poetam fa
pientcm e(ìea(Terucrunt. fcgr^ci
quidcmliberosfuospoeticis eru/
dire oifciplinió ab ipfi9 in cunabu/
li9 fconfuencrunt:11on nudg volu/
ptatis : fcd caftg moderationi9 gratia ; quod auctor grauilìimu».
6irabo fcribir . Oucni sVero fìnein ipfi fpectent poetg : com alij
pcrmulti vt is qucm modo nominauittutn fcite bis verfibus 5lac
cusBenufinus oftcndit.aut piodelTc voluni: aut Delcciarc poc/
t g:aut fimuU iocunda:« idonea oicere virg. Ouid oicam ^oiui/
no9 a piatone ifanctos ab £nnio poetas appcllari-.quafi oeoni
aliquo oonoacmunereriobis commendati videanturvt £icero
tradir . ZDicttur bgc oe admirabili % pulcbarimo artificio fatis at/
ligilTevifameftmifuauUTime petrc panie omnispcrufingno/
bilitaiis fplendoi: « 3llurtri3 £o:nelio2om familig oecus: qug a/
pud no8 patritia eft:? fcmp ff ojuit:ac nunc parcns tui petri pbi
lippi viri piobati(Timi:t iuris confultow iuris cófuUilTimi virtù/
tt % glo2ia maxime lìoief.vi intcUigas nó fine caufa cupere te atqs
a »
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
optare cóponcitdi carminis bcxamctri i pentametri rationem ac
Viam per nos potilTimu Ubi patefieri. Ouod i fi ca oc re permul/
ta tum a vcteribus rum a noftrg eratis bomiiiibus accurate i lucu
lenter fcripta fuiuifacimus nò inuiii:ne fi rcfragati fuerimu^: aut
fugilTe laboic- :aut tibi cui omnia ocbcmua noluilTe induftria no
ftra:quàtulaciiq5 e moicgerere vidcamur.£t q te ad Uccdi fludiii
cjcciiauim^ atqj ad rberoiica nidimcta pcrduyimus ad Dnlcedinc5
quoqj mufica qjtu in nobie é nolle ducere exiftimemur. 3'^
magia (Iodio tuoac tuoji» ^ recto i legittimo oocédi officio ? no
Itrg volutati fatilYecim''.-p>ar eni fueratCquod nemovf mediocri/
ter ooctus ignowrc potert) vt tener adbuc z rudis amim^ tu^ poe
Cica pnu3 lectióe imbucrcnz fabulofis narrationib'' ejccrcerer . Sj
cu b!eai in cóponendis epiftolis fic ^feceria Vt alieni^ adtumento
ad id amplius ià non egeasifatis arbitro: foie fi animu vt inftitui
iti intéderi3:« ardo: irte tuus quo accenfum te cófpicimus nó re/
cederit: vt nó minua pjopedicm vcrfu ^ foluta oiaiione valeas.
Qm in re « boitari te ? impellere ^tu alTidug occupationes mcg
conceder tcpoiis non oefiftà.Sed ià ad ea qug tradì tibi a me tait
topere cfrtagitafti apericda pcrgamua atqj a pedibus quibus ver
(us ipfc conftituitur inicium capiamus.
De pedibus verfus bc)timetri z pentametri,
lijnt aut omés quib^-'viimur duo oc trigitaifj cjc bis
fepté outaxat verfum bejcameirij i pentametru5:b€
qnib%ox pccpturi fum^ingrediunr . !3pondgn£ì vt
iuctateo vcntos iépe(latefq5 fonous. Irocbc^'vt ita
XA fato ^fuguo Iauinaq3 venlt. 3amb'^vt liminaq5i
laurufq3 oei, Dactil^ vt pandif iterea bom^ omipotétie olimpi,
flnapell^vt fluuio:ii re;c cridan^ ilribracos vt abdidii t nate tu/
niq5 canit bimgueoa. t>roceleamaticV genua labat:« boc quidé
pede trib^ i regionib^ verfus beroici virgiliu vfum effe cóperio:iii
pma Vt arietat i po:ra3:in fecuda vt bgrct parictib'^fcals.in quin /
riutcìii/
ti n hb3t ariete crcb:o Janna : t Xitnc psXccntce a fluminc rei]u
CL6pond:o8Conrt3tcxODabu8lon3i3:tcmpom cftqnattuo: xt
niurg-fic oia^cfpa Tey otto^Ah^ qa boc pcdc qugda in tcpUs
cif o\;Aoytea boc cft lìbaiires anilina ocantabàt.lluma poni
piHu3 pontificiù appcllauit. 33nibu8 conftat ex bicui « longa vt
0ic3 TfdtpdTóicuxjSi'iiiy boc a nulcdiccdo:fic vocat^: c cni ^crfai
maledico babilis; vel ab lotif Tcò quod è noceo quia pes inncnt^ ad
noccndu;23cl a iàbes pucllg nomine qug c^lei i menalin? fanwla
cerere ad coò oclatà:cij piolcrpinà qugrerct cónitiiis quibufdà in/
nafit ac male iractauit:tradunr t alig nonnullg nonnnis oJiginee.
Xrocbe'^ Ioga « b:eui e: vt roma tempom triu iicut ianib^a Dller/
curio repertu ferùt irtìpot To TpG)^èiv boc e accurrcdo nominata:
q> elTct oecurfioiub^apiiìftm^:lDuc aruci italig populi rutilii appel
lauerut. Dactil^cólìat ex pina ló^a z cuab^^bieuib^iicpo;: é quat/
tuor.vt romul'^ra tracia oigiti-.fic vocac^ q grgce AcìkTvAòot 01/
cif : Vt cni i Digito pmua articul^ longio: e duo fcquctes b:cDioje3
Ita oaail'^qoidé pma fyllaba Ioga éionab^vcro fcquajtib^ b:cuib^.
Tlomis tn ^ al:g traduf càg-f} no3 vulgatiorcaii i boc tu i alif 0 fe
qui maluim*^. ilnapcftus oactilo prias c.pftat ci ooab%:cuib9 z
longavt nM^.-vrctpà'Xòàydiiitiiiyid CTfótpàTòòtyctTróAliy
vpàò^oy AótKTvAòu qa rccorrcndo regcaiii oactilu fono rcci/
p:oco. Iribiacu9 0icif o5iTpliéjSpS^giàe)^6iMin latine tri/
b2cui0 appellar .qda biacbiffllabù:plcriq5 cbo:cu oijceriit.qm cbo
rcisboi^cópofuio cóuenitcóliatirib^ffflabis biCDib^vtbelcna.
•pwccleumaiic^qtaoi bieuib^ft^it ffllabis c tpa totidc b5: vt pbs
cui nome é. waTu irf6Keì<i<Jèi\j boc e ab bo:tàdo « foadaido
qò ci rei ob nùtua celentaté apiilTim'^ videaf .X3uida a nautay da
moie nome inditi» pedi malaerattqó veni clTe Df3ariiali0 caaticti
fiitt videri:Xé(os tigitia ad ccleuma rcmod:Tló nautas poto vos
a 5
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the BibNoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
f5 argonautas.cft cnì cdcuma clamo: quo pari tcnoK oc cdcnfaK
fc inoicc nautg ad impelicndu rcmos cobo:tantur.
Pc 1bcde arfi Xbcfi.
eecftfublatioac pofitio ouarmn ampHufvcfflla/
barum cum certa tcmpomrn obferuationc.ncc pcs
oifitur nifi ouc plurcfvc facrint fyllabg: quf arfim
« Ibcfim boc eli fublcuaiionem « pofuioncm faci/
. Jane. Bnacnim ffllabalonga cflTiccrepedcm non
talee lice gemino tanpo:c:fcd ouobos icijbus arfis « ibefio per/
Quiruntur. £t pes quidem in tcrfu a fimjlitudihc pcdnm covpo/
tis appcUatur . ficut enim pcdibus co:poj3 moiicniur : ita vcrfu»
ipfi cum fcanduntur quibufdam quafi pcdibus inccdunt:
Pcdam alij legittimiralij noibitlegiitimi p:op:i) z naturales
cuiufqs metri funt. Ilotbl prò legittimis ponuntur ? i» eoo rcfol/
ounturrattonctcmpojum. flequaaurcmpedisoiutfio cW.qao/
ticns pcdi3 fublatio lemponbus pofitioni par eft: vt in Dactilo t
anapefto. 3rcm 6poiideo -pfrrbicbto quoium arfia tantu bi
bet quantum « tbcfi9:bcroici verfue legittimi pedc8 funt. 6pon
dcusc Dactilus.Tlotbi reliqui . £t Xrocbcum quidem admitti
nunq» volunt-.q? cuiufqj verfue vltima fyllaba fu indilfercne:*? p
lónga cenfcatur vt in bexametro Spondeus potiua fit: ne fi Irò
cbeum malidivno tcmpox a Spondeo fuperctur:fol»iq5 in eom
non polTit.
jQnot accidant t^edi.
£di accidunt fex.arfis : Ibcfis illomerae fyllaba/
rum:Iempu9:T\efolntio: figura.
flrfis « Ibefis:quoniam in p:onunda«do t fca/
dendo verfuquedam fti fublatio t pofUioin ipfis
pcdibus velpedum fjfllabie. ~25rcuc9 nanq5 ffltib^ oepiimim/
cor..longeattolluntDr.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
3
mi
iDaoilot
.òpon
tlumcrus ffllabanim tqtna cum ouo oc nriginta pedcs fint : vi
oiyimus quibus iu oiucrfw nictria Vtimur quattoo: oilTyllabi fot
trifyl abi octo.quadriff llabi fc^dccim.
Xcmpoij fyllab5 accidit graiia pedi», eli aurcm moia qua fylla/
ba cffcnnr. lonsaaotéfyllaba oiioicnipow:^:coi3Vnumba /
bdt. Xantucnim tcmpojwabfumiturouabnsbicoibus enuncia/
dia quantum vna longa p:ofCTcnda:£um cclCTrime % vno pcng i/
rtu bieuistlon^ maio:e moia pioferatur.
T^cfoluiio ett eom fyllaba vna pio ouabus vd oug pio vnatant
pc8 p«5 pcdc ponitur. £t vna quidc fyllaba pio Duabus per Die/
refun boc cft oiuifionem oipbibongi poni confucuit: vt fpartang:
vcl qualis equoa tbrcilTa fatigat Srpalice pio trgfla.^aulai in me
diolibabant poculabaccbi; t oioes cquumoiues picraivcflis z
auri pioauls cpicts:funt cnim grgci oipbtbongtai.iftautcm
0iercfi9 oiuifio vnius fyllabs i ouasiDus ffUabg altera bicuis: al
cera longa-.t centra altera longa.alterabxuiy.pio vna ponunti»
«in fcandendowvnamcocunt pcrfyncrefim qugcftconiunctio
ouarwn fyllabarum invnam, £j«inplópiijmcftapudOuidiu.
non erat bic Srlea villo fpcctabilie aureo.fi apud Birgiliii pcn/
dent Ifcbni laqucaribu^ aurcia.-: cum refugit filuia: « cum fe con
didit alueo. £)ccmplu fecnndi ^iyxxxi eripcdem ceroam : licet pio
acripcdem pes pio pedc ponitur vi ^ódeue pio Dactilo in q»
ta regione quf piopiia oactili efl vt apud Birgilium Xoinua ve/
laiarum obueriimus antcmnarum : i lucanum aitus cgfoioj pa
uit cruoi armento??. 6cd ante fpondeu cum in quinta fede fucrit:
locarioaciilumocbcre quidam voluerunt iquod tamcn Hirgili^
contcmpfiffc videturivt cum ait llacidum matri % neptuno ggeo
jglrgci poetf Diltgcniius curtodlijt vt iDomcrus oi'diTrcxvijXEptói
Aohi^ eióv ìMKòyTò befiod'^yAotf'ót U (J4Hot$5 AìckTo /
figura qug 3cci4it pedi-.ffUabg quantìtaté /f>óó ayei'<ì>ovT»<*
a 4
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Man t ofrtóaquidem linea ffc.^.producfc. Scmidrculus fic.
V coircprg fignntn eft'.£ ómunis fi b:coi8 pio lóga accipitur bgc
nota erit.-*^ .ft longa p20 bmi bgc. i
De Bcrfu.
!£rfus eli partiam legittima oifpofitio z pcdum cui/
ta copulaiio confonaiJti fpecic meiricà.ejcbibcns re
gulam: toaudincpteficquidem vocatu exiftimauc
runt;quod tam oiu veni oebeat quoad rcctc coniti
ruatur.3dcm « meirum c:ficq5 DilTitiitur. Piretri»
eli pcdul iunctura numero modoq3 finita. Diftat a rf tbmo q> boc
eerta éjuantitatc ac numero ffllabarnm tcrnponiqs conllat ccrtifcp
pedib^confiftit:? clauditur: 3Hud metri imago cft nuniirrum fcr/
aans ffllaba;? pofitionc fgpe fubl3tionéq5 cóiinés lege pcdii: « ccr
ta ffllaba:j2 quantitale contempta.
linetro acddont fey. j6enu9:6pecie8:cópofitio:i:gfura:$igttra:
Depofitio.
i6enns metri intelligimus cum piinctpalc é « vnifo:me:nec aliud
metru adnejcu babet vt arma <^iruq5 cano troie qui p2im%b 03i3
j6encralia metra oecé funtiDactilicfi: 3napclliV.3ambicij: Irò/
ebaicu:£bo:iambicu:'tbgomicij:3onicu a maioji:ionicii a mino/
ri:Sntipallicu: anacreoutiu: 6oIct auté oiuerfom metroni iun/
ctura fieriiTt cactilici t anapcftici:l:exametri t pentametri.
Species eli qlitas metri qu§ folet efle otucrfa i quibufdà gcnerib^
fob cbojiàbico afclepiadca:ariffcpbama:anacreótia:6appbica;
iCompofitio eli cum vcrfua cj: oiucrfìs metro?: gcncrib^ompofiti
fnnt.Qualca apud Ifricos inucnim^ ex oiucrfie ini^toa: vt ex oa/
etilicis ? iambicis ficut apudUaccum. Bcribcrevcrficulosamoic
gculfum graui.f 11 an femiqninaria pentimemerie iambica cu oi/
metro iambico. bcroicus fimplex eli cópofitione quia ex pedi/
bu3 vniua fpeciei componitur.llec tainc funilia ed pcdibua quia
4
I
Knsrt
Mi
Ito/
caliod
)oa9
•.Iw/
in/
amox
óoi/
1/
oactitos rdfpondcospoitcrc Ucctffexta regione cjccepta ifiqoa
nun^ oactilus: z qumta in qua per raro fpondeus locatur .
jC^fura cftperqoam in bcroico: bc):anietro:oedeco:a: manfio feo
terminatio vocum hvXomm gigcc okiior.aUj ejc noftria fectio
ncmvocanr.
Sani ante rgfore qoattuoi. prima eft t^entimemcris fioc femi
quinaria vbi polì ouoa pedes piimos fupcrans fyllaba inucnitur
qu§ partem owtionis tcrminai.ftc DefccilTc vidct fe fignari oca/
Ii8 . ^dcoq^ ■p>cntinicmcri8 appcUatur gp polì quintam fyllabam
pcdan oiuidi:nu3 iTw:am quandain p:onunciando factentcstcum
o:ationi3 pars lUe c;n?lcarur . Secunda cft bcptimcmcris qog
femi feptenaria latine oiatur^quia fcptcm oiuidit i cominci fcpte
narif mcdictatem, 3" ''^c polì rrcs pedcs fyllaba fupcrans in/
uenitnr : 3tali3m fato profugu». Icnia ciì Irocbaica fine
tòta tpiTov/ £um polì ouos pedes li ocbcus o^ationcm per/
fìcii VI mi nolìri mifercrc . Quarta eli letrapodia « 25uccoli/
C3:cum poftquattuozpedesffllabafuperat inpariem owiionis
oefinens: VI non omnc3 artjulìa viuunt bumilefq$ mirice.
£§fara . 3remantfimple):dì : autcompofita:3uiconiuncta.
Simplex cum vna tm in verfo inuenitnr in cifio vt pandilur in/
lerca oomus omnipoicntis olimpi.
jCompofiia cum Due: vt eli: 3nfanduin T^egina iubes rcnouarc
t)olo2em. £onTuncta cum tres vt dì lalibos 3lioneu0 cun /
cti fimul o:e fremebàt.Jft tei vnam vel ouaa inueniri in verfn ne/
celTe elì.Ires in eodem verfu ranflìme rcperiuiitor. Tlam fi femi
quinariam babet Irocbaicam raro babere porclì.nifi quando mo
noffllaba interfit oidio vi munera darà oedit : oat cidem oebita
pater:. £tcontra fi tertia irocbaica babet: femiquinarià raro babef
re potclì. 3llud etià animadoertaidii eli ì cgfura femiquinarià nó
obliare q? plurcs fyllabg fiit cp quinq5 % oimidia:modo polì ouos
pedo ffltaba inndiiatnr fopcranerqu^ partem éjcplcat otatlonis:
vt arma viruq5 cano:iicq5 moucrc ocbct irt fcmifcptcnaria:fipUi
Ks fepian fyllabj oum poft tree pcdcs fyUaba fapactiir: vt 3ta/
tia fato ^fugus ."nomta cni ab co frcqoctius accidie acccpcrut.
figura cft oifpofitio pcdom: « vis cos in metro varianditc mt
bercici vcrfua figurj irigiiita ouf :quaru funt modi trf s. prim
eli D5onofd?cm3tica0 id cft vnios figurgrcu fuiit aut quinqj J
ctiliiaut quinqj fpondei:? babcs figura» ouas. Sccundus mod
cft pcntafdjcmaticua boc cft figoraru quinq5:ciJm fu"r quattooi
oaaili « vnus fpoiidcu0.£ontraq5 quattuoi fpondci « vn^ cacti/
lo9:i babcs occcm. vnue cnim intcr quartuo: mutans loca quin/
facit figuraa. Icrtius modua cft Dccafdjcmaticoa id cft occé
fìgorarumicum duo fpondci funi inta trcs oactilos:i ouo oaciili
intcr trcs 6pondco9:ouo cnim « trc« cernutati ocnae faciunt fi/
guras:? babcs ftguraa.xx.colligc fingularcm numcrii : i crunt 0/
mncs.xxj^i j : p>oft'umu9 1 alia raitonc figuras in omni metro co/
giiofccrcrfi computauerùnus quot pcdcs fmgula loca accipiunt n
numcrum muliiplicaucrimustquc accipiunt fmgula loca pMo:a ad
numcru5 pcdum quo3 accipiunt loca fcqucntia: vt in baoico pii/
n]us I0CU8 accipit ouos pcdcs boc cft Daailiì 6pondcum .funi
litcr fecundus ouojibis ouo quatuoi fìunt.tcrtius fimilitcr ouog
bis quatuo: fiunt oaotquarius quom Ouos bis ocio faciunt fcxde
cim:quintu8 ouos bis fcxdccim.xxjuj.
De Dcpofitione.
'£pofitio c cuiufqj metri ocfmctia: fijt aut quattuoi
acatalcct3:£atdccra:bfpcrcatalccta:^racbicaralc
£ta:acatalf etici funt fiuguU vcrfus integri quib^ in
fine nibil occft: vt foio: touatis boc cnim folu mi/
bi.£ft cni fenari*' lambicus pcrfectus. Xatbclcctic i
funt quib' outajcai ffUaba occft: vt pcrfccti tinf.qualis é apud bq
ratio Wcci rcuidct in domo lacnmv: £ft etti fcnariiiB (ambicus.
viia fflUto niifioi.bipicatalcctici quious abundat vna vcl duo
labs'.vt omnc bominó gcims in tcrns . fft cni aicmani'' irimctcr
Vna fugante ffllaba. 23racbtcatalaticuscft cui vt fit efccme occft
integcr pcs: vcl qui pcdc plus ÌD5 ^ pofcic vcrfuo oifpofitio.
De 6canfionc.
^^pTCsjif rro p^gtcrea occidit Icanfioiqag fic fìnitur.Scalìo
ll^i^^^ i l^it^i^^ '"^^i^i P^^^^ fingulod oiOinctio 1 ed
P^v^i 1 '^"^'i^^^i^^* •'^^S^ nominis quia per pcdea ipfos
B^^^ 1 ^^^"^^ ^^'^"^ gradus fcandciea uiccdim". 3" oiniii
K^^i^ji :>ud ante mctris p:ptcr ^ in citilo pcdcs oaoe có
binare:-? códuplicarc fcadcndo folcmus:? fub vno quafi ictu effe/
rctcG p vno cóputare.boc mó 6OJ02 tonati^, boc cni foUi mibi.
bine pnonomctru vocanius quod ooob^pedibus conftat.Dimc
tru quod quattuoj. Irimetrii quod fejc.Ieiramctrii q6 octo.Da/
ailicum idcirco ejccipimus qi cii omce inffllabos babcat binis pc
dib" fcàdi nó pót. Scàfioni duo ac£idunt:ffnalepba 1 cd)lipfis.
Sfnalcpba é per intcranpiioné cócurrcniiu intcr fc vocalium 1«
bjia qugda lenifq5 coUifio . f ccblipfia confonantiii cii vocalibua
afpcre cócurrcntib^ oifFicilis ac t>ura coUifio:3taq5 illa piscedàis
t>ictiói0 vocalis cii fcquéiid oictionis vocali m fcàdcncio coiirbac
m.c ci adiucta vocalis cu fcquctia oiciióis vocaliiUiriufqj exem/
più in boc vcrfu c.littoia muliii illc « tetri» wciai^ « alto.fic cnis
fcandit:liitoia:multil:let tcrrrif iatctatns t:alio.e.«.m.fequenii
bus vocalib^oino fuppjimonr:£t ^ois i vni'oictióis fine t alte/
rio9 initio ffnalcpba % cccblipfis folcài ficit. eft quàdo aia in me
dia oictióc g bàc on£ ffUabg ì vnà cocat vt fcrreiqj curacnidii tbsi
!ami:^ emù grd claudiit vcacs: i ferrei t srei.c.pcnultiiru fca/
dédo eycludtr.fs boc prarn é.lìa i ilio on>bei calWopearlino foj/
mofus Spollo.Datitt^ grgcus è p f^ngrcfim. ifo KOi éf^é
3n5cnUiutóciuoq5nominum qagapuclgr5C08tn éKÌà apu<J
laiinosincusDcfinuntivt eHdgucJ Ibcfca» f^pc com ver/
fu8 tondirur ou^vocaks in Vuam cocont: vt apud Ouidiam.
Tlotus amo: pbcdrg nota cft ùuuria tbcfd: t apud Birgtliù :U5r/
tumq5p:omctbci. 3dé accidie in accufatioo Vt 2)l3irat c bifnwrua
orpbca: ^iuntpigtcrcaicxituvcrfusffnalgpbateclipfis quoti/
cna fn^abundanic ffllaba fcqucs verfus a vocali incboat: Vi fece
furcns animi9 adcrat Xirf ntbius omncq5 accclTum luftràs: « aot
Dolcis mufti vnlcatio occoquit bumo2c.aut foli js viida tepidi oc
fpumat abcni.buiufinodi aiit vcrfog vna fyllaba amplioics.Dfpcr
metri appdlanf. 3llnd ite aducrtendueft invocai» cócurfunoii
fcjng vlttma pjpcedctis ffllabg vi oictu é abin folerc vt apud 23ir/
gtliu.JÉi longu ^omok vale vale inquii iolla : 1 clamarent vt liit
bfla bfla oinne fonarct:^ polì babita coluilTe famo:bic illi^ arma:
« fub ilio alto.£i crcdim'^ a» qui amai ipfi fibi fomnia fingiit:? in
fulg ionio i magno 3dc apud alios poeias freqiictcr contpcries:«
g:ecoiufuimitaiionequiincócurfa vocaliii vocale nó c;:cludunt
pjsccdentem:fedvcl natura vcl oipbibongo pioductam infc/
qucntia coiripiut vt \oomcx^ayj\p(tjx.ói eyyèTré jCLóOca iroXJ
Tpo-rroy 06 oxttAà iròATtó « Ibcocritus éi irejixo; 0» Kof»i A«>\i
id « noi tri nonnun^ faciut quod in fugioubos UirgiUj" ejccmplia
cognofcitur vt in vale.vbi eft natura longum: vt in byla: (ecundo.
Vbi zipii a natura longum quoniam: nominaftuue di a nomina
tino iu 30 id eft in oictione qui cojiipit : 3n bis compofiiis aduei
bijs Debinc oeindc otìnccps proinde collifio in fcandendo fieri
frequcnter folct 3uuenalta.Debinc clamo:c pari concurrttur « vi/
ce tdi.23irgiliu0. 6ic oeinde effatus fronderui tempora laoro f
£lenea9 quo oeinde ruis:? experiar tu oeindc iubcro vt cerici 3/
myntba0.£t icipc oameta tu onde fcqucrc I)f5cnalc3.3f^ ^ inde
tona doquio foUtu Ubi., bo»»^ reddc agc^q odccps rifilai pmia
aiiquando nulla fit colUfto vt apud cundcm poctam . JCogitat vt
lochine Ipcciofa miracula p:om3t.23irgiU^:oona ocbinc auro. 3^
dcin accidie iti bi9 Vcrbis:occft occrit occrat:lucanu8 llon occft
pio lato iciunus vendilo: auro.3d£ni quiq3 fluat multo non oc/
critvulncrcfangui3 3"ncnah8 patbicus nun^tibi occrit ami/
cus £>uidiu9:occrat adbuc. 3dc:bocc20 quod voci occrat pian/
gcrcrcplcbam. 1Tominatiuoquoq5 oij.ioatiuo «ablarino oijs
alrenim i fcandcntceqccludinmsrvtoijquibusimpcriunìbocfte
tcrat c oijs alitcr vifuni cft.£i cum focijs natoq^ pcnatibue:^ ma
gni3 oi|6. £ui c buie monofyllaba intcrdum funt: vt cui pater in/
racram ocdcrat:£t buie coniunjc ficbcus crat : ^it^rdum non;vt
O regina nouam cui condcre 3npp»tcr vrbcni. bcu quoq5 mona
fyllabampjooilTillabopofiiuni inucniturapud Uirgiliumibcu
pingui maccr cft mibi taurus ì aruo, B.c% oictioniapiincipio
cum vcrfus fcanditur fgpe cjccluditur: vt apud lucanumtXcrga fc
dcni crcb:o maculis oilìiiicta fina ragdo.'Z apud bo:tatiu:linqui/
mu3infaniridcntcsp:smiafcribc:«apud libullum O qptij eli
auri pcrejt potiufqs fnuràgdi. 3rem cadcm littcra in fine oictio/
nis.i vna adiuncta vocMs ca fcquena oictio a vocali incipit quan
doq3 cxcludirur-.vt apud virgilium:3nfer fe coijiTe viros c occcr/
nere ferro. 3'l"d quoq3 aduertendum eft.v.pofitii poft.s.fcqué
te vocali in cadem ffllaba amittere vim litrerg t fcandendo cjcclu/
di ut in fuadeo « fuefus BirgiU''.6u3det cui vcfana fames « qb''
acer crix in piglia fuci'. 3^',"^ quoq3 no te fugiat .m. feque'te vo
cali apud vctultilVimos no femp escuti cófucuilTc.f nnius infigni
la fere tum milia militu octo.3dc t apud iunioies vfurpatti rcpc
ricsafpirata pjecipucfcquentc vocali Vtapud3uuen3lé viuen/
di5 eft rectettum pwpfcr plurima cii bis : Xicet boc rarilTinm fir.
Tlec illud admonuilTe ab re fuerii folitos elle vetcresiaddcre ali/
quid vel oetraberc oictionibus vt in reliquia i religiotnam cnm.l
fimplici fcnbaiur fitq3.c.vocaU3 cojrepta natura vcrius tn gratta
l.gcminat Birgtli^ Xroas rclHqui'as oanaum^dé rdligioitc pa/
tru5 a 3i»uenaU indupcrato: p:o imperato: oicif :11auita vero ^
nsara.PI33uo20 pio ntars per cpcntbcfim qu§ cft pofitio qo5da5
in media oictione lirrcrg vcl fillabf frequcntlllimum cft. Detrabi
tur per fincopem qug eli abli7tio oe media oictione litterg vcl fflla
bg vt ouxti P20 ou;cirti piopertius:^ quotiens raro ouxti fufpiria
motu: 6cd iam oe poieftatc litterarum qpbieuilTimc oilTcramus.
De potedatibus litterarum.
" ytcrm alig vocaleeialig cófonantcs.Bocales fiat
numero quinqj.a.e.i.o.u.vtimur etiam.y.grgcoiii
caufa nominò. £t vocales quidem oicunf q? per k
VOCC0 perficiunt: vel fine quibus Vojc litteralis eflc
non potcft.vn 1 nome boc pigcipue fibi oefendiit
£>r§ci quoq5 ^yìi ÈvTà Ho Trta ^ujyAa boc é a voce nomiauc
rut.£f terg eni qug cij bis ;pferunt cófonantcs appellanr. Omcs
9ut apud latinos f unt ancipites vcl liqutdg boc eft : qug facile mó
^uci mó coiripi po(Tinr.6icut etia apud antiquiffimos erat grg
co:;2 ante i uentioné.À.^.w.quib^inuentis'.È.'r.o.qug ante ancipites
crai remsnfere perpetuo b:eue6 cumcarii p:oductalocapolTc(Ta
fint a fupadictis vocalibus fcmp longis,
De a vocali.
^WR^Itiocalis vbiq5 fola Ioga efttcófonantibVro addita
anceps c:vt fama fatigo.cóis fi muta m liquida feq
pi^AMS tur vt patres pafius.boe pueris monit'^paircs in /
fundcrc lippoa Birgili^ T\dligione patrum apud
K^^Sm-a l grgcos quoqj ofVxpyoy boc e bitépoicu a: -e i bac
oictione troades modo cojripitur St pjocul m fola fecrete.troa/
dc9 acta.f t troades in video modo pioducitur "pcrfius non mi/
bi polfdamas ? troades labeoncm p:gtulcrint.
lidie
freni
lini''
3M
apud greco6 fcmpcr bjcuiatur:apud tìos pa fe pio
diicicur fcmpcr:aiij3 iuncta artccps cft vt Icgi Icges
(cgo.3ti g:gci3 oiciionibus in quibus.b.fuerit fiuc
illud in .a.Uuc in.c.vcrtemcs mutaummus pjodu
jccrc fcmper folcmus vt OhJSh ibf bg icmi^ p:icne
jiXiArttotf milcnis ©juLa^o bomcrus.
De .3.
6ola longa cft:coniuncta vero cubia vt audi pbilli:
fcqucntc muta cu liquida mó pioducir mó C02ripif :
vt in bac cictióc vurc*' pcrfi^ lurgcfcii vitrea bilis
■juucnat: vitreo bibit ille p:iapo:« quia Aixpoy^o
^ I cft apud grgcosudeo in oiaionib^ grgcis variari có
tingit nónun#:vi in critic^ibouti^vt critici oicutOnuenal criticc
pcllucce3n maria coiripif.i.pcnultimu apud Ilaudianii . maria
angelo Vifo % fcis maria multi ejc iunioiib^ ^du):crut.lil3ó ettà ^
fimplici mó ^ Duplici accipir:^ fimplici.qn ab eo icipit fyllaba in
p:incipio oictióis fequétc Vocali in eadé fillaba: vt inno iuppiter;
vn « pofitioné facii fi ancedés oictio ocfinit i cófonantc.^ oupli/
ci qn \ nicdio oictióis ab co icipit ffllaba poft voalé an fc pofità:
fequétc quoq5 vocali i eadé fyllaba.^p fimplici in iuenit i mcdu oi
ctione:f3 in cópofitis tm vt biiug^ quadriiug^ reijcio. Virgili^ tity
re pafcétcs a flumie reijcc capellasté bic i quita regióe. proccleu/
matic^ p oactilo pofit^nnibi vidct rcijcio % fubiicio aliqn fimplici
i.aliquando Duplici fcribi. 1 p:optcrca fyllabà variari: nam vt in/
fupcrioje cjccmplo cognofcitur co:ripmi.I5irsi[iu83dcm fame ^
dujcif libio.^.lNCijciunt parmas % cquos ad menta vertunt. Oui
dius.T\ci)ce libatos illi^ 0:3 cibO0:3té pcdibufqj rota:p:fubijciut
lapfus ^ucte ait 23irgili^.6iatiU0 vero co:rcptc fubicu gauifus
vlixes. £ft qn.i.iier vocalci? claufa vocal e ci! ffllabg Diercfto vt in
oictóc naiadcG Birg.acglc Tlaiadii pulcberria.Ouib^llaiadijq}
tener crimie rapt'' bylas-^^uams boc ^ptcrea fo:talTe fii q? qdri/
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
ffllabu cft apud grgf03 \MiàJ\ec plckdcs tmc ^ eicrcfim pfcCy
fldcs Qiamue.Ovidiue plciadce inciptcnt bomcros rdcuarc pa/
cerft06.3clem 3uii5jf(Vt fama c)plciadc(q3 paritttnoxgtgcoium
qui tH'crcfim faciont ci oipbtbongu ^.l.in.ff.conucrtonf.ut iDcfio/
due TrKHiéf\(fì\t dTActygyofcòy èfnTeMojXEydcS^.
apud grgco9 fcmpcr com'piturrquonia ci contrarie
.tSifcmpcr pioducitar:^ vocamis quidc adocrbium
fine cxdamantis vox fcmpcr p joducir ctiam voca /
Ufubfcqucntc rOoidi^ O ego quantum pgt.boza/
tiU8:o ego inf^lix quoti tu fugta.IiirgiU^ro regina
nou35.£o:ripit tamé i ilio virgilij.tc coifdon o alejci .addita ali js
cubia ed'M l^omulus toga: t i bis qug Mjaéyd babuerint aptid
g:gco8 ferme fempcr pioducitur.
r>c.23.
P^^^Si Tlullam p fc babet ftgnificationé: cu alije anceps cft
K^^E^I ut futnus fuga. 3" pnncipio oictióia fequéte vocali
S^^^^l in cade ffllaba vim babct Timplicid cófonantie ut ve
ll^ffi^ j tu6 vcn^ vagus.3dcni accidtt ? cu poftponit voca f
^^^^35^; |i:t al pigccdit in medio ut viuus auidus.itcm cuin
i fine c ut foluo voluo roluciboc ita ce inde cognofcif qp nò per fe
fcd vna cìj adiuncta vocali voce pcrficit.jSft quando in media oi/
ctionu oiercfis fit:c.v.pio co:repta vocali inucnit : vt apud boia
tium niuefq5 oeducunt ioucm nunc mare nunc filiig £it enij oi/
mctru:iambicu:coniunctiì pcntimcmeri bcroicf ftarc non pof/
fct nifi filue trifyllabu accipcrcf . 6imilif apud latullù quod jona
foluii ligntàtfft cnim inter cndccaffllabon pbalcutios Ouidiua
qnomficaittnunc quoqj te (alno perfolucnda nubi. 3nud quoqj
non te fugiat.u.poft.q.s.T.g. fequcnte vocali vim litTcrc amittc/
re ut fuaui6 lingua aquntnam cum ffllabà perfe nó efticiat elTe uo
calie nó poteft: i:óf4iii^ ideo non cric quia pofuioné nò facit vi i
aqti.i na biaie cft a.qaod p:odnccrcf fequcntibua.q.f.u.fì.t.vo/
aliv» circi : voi iickj cojrcptg «iugula obtincnt tcmpo:a : p^oducig
bina: ócd bactcnus oc vocalib^ ad aliae Uttcrae tranfcaiiius.
Dc jConfonantibU9.
Onfonanriu alij fcmiuocalestalic maj.Bcntuoca
Ice fut icpic.f.l.m.n.r.f.y. cputó.f.mura cfk poti'
muUis rationib^ oftcduur.:)i3ut $ funt noa£.b.c.d
t.k.p.q.t. £)C bi8.k.c.q.#uis figura t nomine
c idcanr babcrc aliquà oiffcrcniiàtcij .c.tanic oxiàÀ
tam m loiio vocu iii metro coiuinct potevate. £i k quidc peni
WS fopcruacua cft.nulLi cni ratio vidct cor.a.fcquctc.k.fcribj oc/
beat.Xartbagocnit caput fiuep.c.fiucp k.fcribant nulla faciunt
ncc in fono ncc in potevate ciofdc cófonantiu oift*crc»à.Oua ^/
pt mbil almd vidct fcribcndamifi vt olkndat fcqucs:v.antc alte/
ram vocale in eadé fylbba pofiiu pdcrc vim liTterg in metro quod
fupradiciu é.Duplices funt.jc.t.j.nam on^ eas a g:f cis accipae
mue loco.x.c.«.0. poncbam'' loco vo.j.ouo.ir.t.j.qdc ficni.f.
gjgcoiu nommu caufa vtimur.ancipites in cófonaniib^ vel liqui/
dg funt.l.c.r.quf mó longa mó bieuc polt inuras politg i cade oi
ctióc t oiuerfa faciùt ffllabà.bts quidc addiii.m. xm. qi ipfc quo
q5 coca faciiit ffHabaa poft mutas pofu?: Vt apud Omdiu3 lib.jc.
p)ifcofamq5 guidon grauidàcg bamatbuca meiaUieiqos fequcnti
bu0 g.i.n.^uci oeboilTeiinificni liquida cflct « muts lucta fylla
bà antecedcnié Variandi etià in oiuafa oictióc poieftatc tcneret,
S.i metro apad vctuftilTimod vi fnà frequctcr amutcbat Birgili^
.cneió.-ponitc fpca fibi quifqj fuaa :3dc.)ri) .intcr fe coi jlTc vi/
ro9 % oeccrncrc fcrro.aliq.e.liquidis adnumcraiìe tradunr .b.afpi
ratióis nota c % nibil aliud babct Uttcr^ nifi fijuram: « q? in ver/
fo fcribitur inter alias liticraa.jert tamen quado confonàa « pofi/
tioncm facit vt apud virgtlium Icrga fatigamus bafta. SinguU
confonantesoimiditimponiuknttcmpoJto^licibiie cjKcpig.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Scd lam be ffUabis cjc qufijus pcdcs couftituonturun vniuerf«in
pjgcipiamus. Dcffllabis.
Yllabacft cópigbéfialitteram lab vno uccéru:? vno
fpiritii pjobta.£)iat auic óif o toO dvAActiiBót/
ygiy boc cft ab acccptióc Uitcraru.3'n^P"^t»
fingolam vocalm fonoo fyllabas nominam^: « qof
ffllabg cy fingulis conftat liitcria nó plures funt ^
ipfe vocales oe quibue fiutia fingulis auté incipic)^ nó plua ^ ad
fey litteras afccndcrc pót ffllaba iu latino fermonc: v^i a aba maru
ftana lìirpe. Omnes ante ffllabg a vocalibui^ cjco:diu capiut. flaj
qug pjcccdpt cófonanics vt tcgo rcgo ipfi vocali inipuianf fine q
fonare nó polVenr.vndc t confonàtce appdlanr : qug fcquont auc
anrecedcti bareni vocali aut fequcnti in media oictionc m in coni/
paro in pjgccdcnti.p.fcqnatti vocali oatur: SfUabg accidiit quat
tuo:. Icnou-jui triplc)cc:acutui«:3raf;i6:circumtic>.u3: Spini^q
t»uo fune afpcr c lenta. Icmpn9.Tla;n onmis t fllaba:aut longa é:
ani b:euia ant cómuni3:1ìuniems quia ab vita luterà vt oictiim é
ad fcx potcfl afccndcrc. accidnnt ite ffllabg £ctali9 1 ci contraria
fyftolg.£(l ante ectafis ffllabg cóira natura cxtenfio. 6fftolg vero
ffllabg cóira natura co2repfio:quod nulla fit additionc aut cetra/
ctione liiter^ru.ft narurahtcr qutdc b:cu(B pioducir ut apud O /
uidu3.Z3ita oederitis.tn vndis i vtilis beg arram fi oederttia crit
1]a uralit vero longa coirtpif apud BirgUwiobrtupui ftcterutqj
comg:£t matri lóga occc tulcrùt faftidia mcfee. 6y11aba;: alig p/
me alig mcdigtalig vltinig.ft piinig quidc omnifi parmj o:aiióia
taro lògg q> b:cue8:modi8 fcptc cognofciir oipbtbógorpofitione
copofitione: vocali ante alteram vocalem:rcgnla:e;xn)plo.
DeDipbtbongo.
3pbtbógo ffllaba fem^ lóga cft:£ovipi inucnir fez
qucntc vocali in cópofitionc vt apud Birgiliu.Sti/
pitibus ouris agitur fudib^ve pjguftw.jité cù in Di/
«afa oicrtòc vocalia fcqoitur :Dt ittfulg ionio in magno. £t apu4
iDomcrii òcjjApctja.déy^gTTéJOLoOdotTròAvtpÓTroy $it10f«
rcfis oipbibongi ut Ir^ilìa p:oir§(Ta Scneus ^ gncuóiOuidiua
latia polì tlià fuccdTit acnca pjolca.£t m gcnitiuis p:ims oecli/
naiióis ut aulai pictai ^)anle:l picrf.animai laquaiuarau^ ani/
mgiaqur- icrr^ apud lucrctiu.Scd bgc p:i^ annotauim^iOuat/
tuoi vero fuiu oipbtbons»:ac:oc:au:cu:ut acneas pocna audio
curus: ei-.quoq, in g:gci3 oictionib^ocpicbcndit vtoipbei callio/
pcatlino fowofus apollo:?.v/i.ut arpfia; vna cni eli c% bis oipb/
tbógia quas imp:op:ia3 gr^ci babent'.
Dc pofitionc. ,
Ofitio ffllaba fanp cjxcdU.m ante poStio cu voca
em £o:rcpta:aui ougconfonantcs fcqimnf :aut vna
^uplcx:Di arma apiJ.mcjctiusraut altera cófonas:
i altera vocalis loco cófonatis pofira: ut al iuno
. crnu .at vcn^ obfcuro.Iam ctu in oiucrfa oictóe
i cade fequetc3 cófonarcs poìtioné faaut , £t oictio i vocale b:e/
aé ocfméa fcquéribue ouab^ fequétib'' igpc ^uci cófucuit ntapt>
Mirg.^ontefq-, ftuuiofqj voco.Icrrafqs iractufq5 mane: Iribu/
laq5:trabcq5.3uucnaU9:6ibbn0 1 acre malu fgpe ftillantia ocel/
li:lDomcr^. Awtwtè ti^tòi^i 4>i^)òvódtg Avvcoxevh: Do
toq5 piotoqj pbcrufaq^ oynamcncq5.
De jCompofitioiir.
Ompofitióc cognofcif pma ffllaba: ut fi ncfciae pi.
quàta fit i otctióe pi^ ex ipius cópofiio cognofcis.fj
in cópofiiis fyllab^ quatitaté accétus pcipuc oemó
(Irai: antai ei fi cóponir ca ad adaniai media co:re/
^fcrr.foloj fi cóponar co. có media ^ucta con
folo: enunciar. 3>i cópofitis fyllaba tara é quata fuerit i fimplicib^
£ótra tii é in nónullis vt nu.in nubo lóga c,Oui.6i q volee apre
nubcrc nube pari.£o:ripit in bis innuba % ^nijba.^ui.Ierrita
r
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
foitcodgopataa Innuba ffluas.Uir.pii'ma «rdlna ^pronaba
3uno.in connubiu vari3turnu.2Jirgi.pcrcóiiubi3noftra per irt
ceptod bfmeneod . 3<<< TIe pctc cunnubijd napin foctarc laiinis.
3*1 luro i.Ionga c:\n ociao i pcicro bJcuia.Di ^xiucitur in Dico.
Xojripir in bie caufidicus:fjlftdic'':malcdicu3: 3»'Cognitu8 quo «
agniiue penultima bicois cft.llotat « fcmifopu^iOui.Ibcfea p
fumic femifopita manu8:3ckm: Du petia amplc)tu8 fopttaq5 bja
cbia tae(ans:.Contra in ambtens participio pcnoliima piodociiur
cum in dm fimplici pnma co:ripiatur.
DeprepofiiionCi
"Rgpofitio ipfa quanta per fc fucrit tanta ctiam ifi /
fcoinpofitiócelTc folet je.fcmperpio^uaf ncuado
I Birgilius fuado ad fumi faiìigia culminis.De p/
I ducitur vtocpono:oeduco:occipioJ J^anustano
Depone timo:é. 'papintua 6ed tota iuuené Deduce
re trota.Ouidius Decipioi piudens ariia ab arte mea.£o:npit (i
componat cu oictione incipiente a vocali vt oebifco. Birgtlias to
Hìqj oebifciit. lucanud 6i terra oebifcat . "^^5 quoq5 pjoducitur
femp nifi vocalis fequatur vt fubdibufve p:5U>ti0.3" 1*^? 'ó/
pofita non funt t oipbtbongù non babent : plcruq5 cojripuur vt
pjecium:p:ccor.p:ece8:p:emo : p:5bendo . 6equoq5p:c)ducitur
VI feparo:{epono:feduco:Ouidmd Separat aonios actca pbocia
ab aruiarltbuUue Tluncindne velìcm fepoluani: perfiusi'Pan/
lum a turba feductio: audi:{i vocali^ feqnitur oe c ic b:euiari com
pcrtHmcltvtinoiciionib^:Debinc:oeoH'um:fco:rum. Di eiiam
p7oduar vt otduco:oiuido:otripo:Diligo.indtrcrtuo t oiriniocoi
ripituri:>utdine:IulitannaDirertuB.BirgiliuB:jDi^itq5fp:elid
voce oireniit. ab : fi componatur cii oictione incipiente a vocali
femper b:cui6 eli vt abigo:abco:fi vero cum oictione incipiente a
eonfonante pioducir vt abnuo:abruinpo. Sd b:euie eft fequen
K vocali: vt odigo t^tniua bis adactU3 Icgtbue biaruifcquaite
wco.
t}/
coronante ^ucit manifedu ed c i eà vmi folcre 3 qua oictto in/
eboat cu qua cóponic: vt ex ad 1 nuo fit annuo: cf. ad ^ ligo alligo
% quoq) femg Ioga eli i cópofitióetvt aui'^:amttto:23tr.3milTos
IÓ50 focios fermóe requimt. Ob.« in.i cópofttióc fcquctc vocali
compir vi'obcrro:obumb2o:obcdo:Deniq5 ad.in.fub.ob.cópo/
fitg cu co feing bieuianr.Vt adco:abeo:obco:tnco:rubco: £i) iacto
vcro:flDt trifyllobii faciut vt adicio:inirio:fubicio:obicio:z in oif/
ferctcs ftinttaut letrafyllabù « ^diicunc: vt adijcio:inicio:fubicio:
obicio. *l\e co:ripit vt repono:rcduco.notaf refcri nà ^ repijfcn
to:rndeo:rcpoiro cojripit Bir.Oui te rantu o:c rcferrci. 3de la
lia voce rcfcrt.cu ftsnai intcreft vcl oiftàtia cft:^ucif 3uuenali3
Xiuid refert oictis.ignofcai muti^ an nò: indiffcrens e in rcifcio.
23ir.1\ciciut parma8:« tiryre pafcctcs a ftumie rcijce capcUisibic
coiripir re.é cni ^ccleumatic^. bui^ aut varietatis ea ratio vcriffi
maclt qjficutoijani^iiiodotriffllabu rciciocftmóquadrifj'llabtt
1 ouo.ij .in vnii abeut pJoductu:6tati^ quoq5 coiripuit lela ma/
no reicit:in rcppuli:rcffult:rcppcri: cófonàtcsgeminanr : io prò/
ducif re.aufóni^ tainé re in repperit «.p.geminado ^U)cii:« oc/
trabcdo coiripuit i boc tetrafticbo.^ni laqueu collo necrabat rep
perii aorii:Ibcfauriq3 loco ocpofuit laaucii:at qui pdidcrat poft
^ nó repperit aurii :aptauii collo qué repperit laqucii. prò nato
ralitejctendic vt^pco:piouebo;^fcro falliti muUistvti prò/
cella:p2ofo3^:p:ofundus:piofundo,Oui.loa3 lacbifmas fcin£q5
babeo fcmgq5 pjofundo:profuru3.3r^ <P^"r<> -Oui.T^ifit; 1 bis
inquit faciio inea tela p:ocureB.p:ofell^:pioncpos:p2orcru^:p20/
fanij:p:opero:p2ofccto:piofiteo::p2ofeffus:p:opbeia: p2oficifcoi
p2ofcct^ P20 C02r(piiit.3uncnali3 tamé inquit: 'tS2ofectura Domo:
3n p2oficio ? el'' participio p2ofectur9 p2oducir Oui.Tló p20fectu
ris litt02a bob''ara3:b2euiat fi cu oictione cóponif : q a vocali fn /
cipiat.i ^ifcio ejctcdi folet róne qua oi^i.bo2a. ^ijcii ampullas.
b li)
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
De vocali ante vocalcm
Oalis ante vocalcm in piimtó ffllabia : t io lait
tiis oiciiotiibu9 fcmpcr coiripiiur vt oeus : meusi
luo: producitur i fio.fcd ounta^at biffUabo.itetu in
0iu9.a.u.nir5iliu9 Dia Camilla pcrìiue.Qaid Dia .
.poemata narrcni.fcd eft grgca oktio. nà « iDomcr : i
3it JXiòO (JxiAeodf :bcro8 z cos p auro:a ^ucut pina qm 3:5/
cafunt nomina ^ficfcribunc HpwHpdjOOiciturtameit&aò vndc
COU0 qiiancfoqj prima cojrcpta 23ir.pmo.6urscbat eoo.
De ocrioationc
ps^^^i£rlu3tióecosnofdt pmaffllabaqn ocriuatii pmiti/
I ni natura fapitvtamabil pnta compie qtn ab amo
Sf(^l 1 • ^ ^"'^P"''' b^jciiiaf : £lamàfl ^0 .pdiKit nam l clamo
r {^^^4^1 ^ ^ <pducit , S5 vt ff lldbe q)t\m co^nofci 1 oerioa
!s2j^^^' tiuis podit a cibne VcntóF pzimitiuis aiadoertcndij
é.t pinrtmfa cni tpcriti fallant .£t oeriuata quidé multa (ut q pmi
linoijz ^titaié no fcruat lcgo:fcdeoivoco:rego:p:intà coucpta ba
bét i lesetJifcdes: voccs'.rcgee .pducta ed c^is Dubitati fepe pót
noia ne a vcrbistan a nominib^verba oeriuct :quod ip(a ftgnifica
rione « rem naturis rimàti:.u9 facile erit cóptebcdere. 115 eni Dice
re pofTurn'' rego mfipìi' fit q regattnec fcdeo nifi fcdes fueritraot
loc^ vbi fedcas.Birea quoq5 cij pmiiiuo nó céueniiit fi ift ayireo
ccfcéderc cenii é. qu? fequnnr a fuis oifTentiflt pmitioie: flato
ras a ftatMncan t ftatura redit.idé bis afcripfit aqc quom (tata
tpa flatne '^ocnda» a ioco:feciu3 a fec*'i3ir.11ó feci'^ac iulTi faciut.
3dé nó fecius ac rotat enfem .Xegula a te jo luca. PàiXas ficanio
tegir q carbo fepolcbw 3uue.Ouc tegula fola tuet . latema a la/
reo »I5ar.Dii)c latema vi§ clufis fetoi aurea flamis.luca.Oois la
tet bic fope;:.*Ke3ula a rego 23ir.3lle regit oiais aioa.bow.llc
gula peccatis qu§ penas irroget § quaa.piQ)c a Dico '^dc.Qui ca/
plot rifue bo'im famàqj oicacio,Oui.Dicite preiidcf .lucana a lo
«0 >uc.23cHufma oigna loccma.Brilta ab arco. §cralie a fero
Ttn-z ferale^ an cupxfTasinà faalia oics crai quo facra moiruotó
ccIebMbant fic oictua a fcrcndis in fcpalcbia epulis auctoi vano.
ì)r3olta p:etcrca oeriuata comgics-.qa? piimitiuoiu fuom f titaic
nò retina ?$ oe bis particplarcs rcgulf iradcnt infcri^iSccidii ite:
fcd n6 nvfi rariiTimc Vt mulatie piimUiui i ocriuaiiuo littcria:§rt
tas quoq3 ffllabf varici mo i moueo coaripit -.axiucic imobais qm
poft.o.nó.u.fecLb.k.
DeKegula
fgola cosnofcttbocpacto,Omcpi§tcritij bilTyila/
ba piimà ,pduat vt lesi: vidi, p ci bgc panca bibi:fi
di:(cidi:tDli:t>cdi:ftai:« Vocale an vocale babctia vt
fui:nui:rui:cu fotdcópofitie.i fidi quidé a ftiido pa
ma coiripi e% cópoftro ocriuaro cognofcit .»a i qaa/
drifid^ pcnulria co»ipit liir.Ouadrifida quercó . jeietninata p7
tenta piima coiripiiit vt pcpuli:fcfeUi:mo2moidi:pepcdi. aiiow
pjgtcritoju tata cft pnia fyllaba «irta in coju pma pofitióe fucrit vt
i amaui a b:cuiat qm in amo b:f uis é.falUt i bis rcftula. genuitpo
fuitcocgitncc mirii q: piimc pefitóis fug litreratorà nó feruaf.rcp
pDli:rcppcri:rcituli gcminat cófonantc cà vcrfus vi Dicin é . firn/
pUci tn fcribi oeberct.vn in rcetoet^ repnlfaqm.p. nó ouplicartt
re bKuia é.Snpia bilTyllaba piimà ^ucut vt lufu5:boa.lufuM
? PHecenas: notane quiiii a queotf^ bni^ cycmplii vi]c uienics.itn
ab co.boc ex oeriuato cópoluo intelltgit pnnià co:ri^ Qui. 6ol
addit^ qua qrie aii:fttu a fino. vn obfii^ pauptae obfita pani9:oa/
iij a ooiftatij a fto.rutu a roo.vn oirut'':Oui.oiJnt3 marte tuorra
tn arco: Hir.TlosabijfTeraiitliti: alinobicìoblit^.ODl. Oblitus
a onc cede libell^ crif.citu a (ico es.nà a «o cte quarte cóiug.^du
citur lucanus. òtratifq, ejrcita inucnt . 3^^^ ps^tcxc^ gcncrnlis
regula cft:tantam elTe piimam ffllabaro in omni pj^terito pfecto
5 plufquapcrfccto:'Jinvno fotnromodi tm coniuoctiui-.quata
b iiij
fnerit i ptcrito idiatiaU^tm tga rationé fequont pfcfjtia l'dtort
Di nifi fowc littcratura mutcr: vi acni^ miin quib^ oc ;pdudf cii p
ma in^oo bìcakt qm murario litrcraru faaa c. participiiì piatevi/
ti 1 fatati in rostfupini rcgula (cquanf pigrcr ambit'^.a.umjw co
tra piiniiriui narura penultima e^tcfaj b5. Oui.iuflfir z ambire cir
cudarcIirroM tcrrjtambircrfubftanriou co:reptà.luca.lctiilifq5
ambitcr vrbì. 23crbalia z qnicquid a fupino é rariói pfcntit fupinf
•pigfcnris parriripiii futuri iouscgcmdia CD pjefcnti cógraunt.
~^ Tempio cognofcit pima ffllaba quotiés ad appioba
ti alieni^ poctg confugin^^ auctojitaté: vt fi oubttct
quifpià ^ta fit ti in tit'^cjc ilio cnnci verfu bicuiari p
Wi ^'P*^^ ^ f*^^ ^^^^ ^3^* tyrannc tDlifti3ré c%
U t^^^l ilio POar.Iogit me tii^actitarc caufas.cft cni endé
caffllab'^pbalcuti^ conftas ejc fpódco oactilo c trib^ trocbeis: 3"
omnib^aiit oictioftib^poeta:? vfus requircd^c:? ^ptca kgcdi fuf
omé0:f5 1 pjimis optimi « ^atilTimi vt Uir.-Oui.lucan.'papi.
SilU.eoJu aui verfus memo»^ comédàdi ^plurimi:|fic fìct vt ne
ipfis quidé regnlis op^ ftiturii fit.quib^ tri oia cóplccri pene infini
Cu cITccnuDc quomodo nicdip fyllabg cognofci polTint oifcrcndii
di. Demcdijdfyllabt9COgnofcendts;
f dig quidc fyllabg fijt qugaiq5 iter pjimà « Vltimà
fucrif :vt i trifyllabis « tetraffUabis ac etià poUfflla
bis oictióib^:? fi raro iuenies q plnres fcjc ffllabas
babcat « vcrfD5 bcroicii igrcdiaf .Oui.i pctametro
bcptafyllabij pofuit infatiabilibus coipe riya lupi».
Sex auté modis medif fyllabg cognofci poflunt:pofiti6e: oiptbò
go: vocali m altera vocalc:accctD:regula:« cjcemplo. "pofitióe vt
capili^ mctcll''. Dipbtbógo vt cewuniaicomf diattragocdia.Uo
cali ante vocale media fyllaba vt p jima i latini^ oictióib'' fanp coi
ripit;vtglo3ia:fi(iMlot3t bigenitiui vni'':ipfi9:nulli'':in quib^.i.
^ocsAìb an.u.mó toga mò bienis c: 3n atius:? foli^ fép ;pdDdf :i
alteri'' fcmg bieuiac.^cnitiui ite qoint^ occlinatióis.cpurà ^dtt
cut vt rpci:rd:oici.Stati^ i Ifci^.i.an.c.^xiuau ^ptulitoiccs lem
pia lyci^oabis .ic.tbcbaidos: JSrgca i ctìòtf anoib^'in. rt.vcnictia
apó latinos ac oipb.babct, Vt a .OonBaioff ìAfl 'iJ\àló6 KOpiyi?
Kupriydìó(j"r fiinilia boc é a tbcbc tbcbgus. ab ida idgus: a cf re/
ne Cfreneus :3tcm cum.sì.oipbtb.apnd gigcos ante.os.focrit.a
vL^y^mó i.e.mó i.l.lóga a noto Xóucrtit i.c.longu vt Ciroy
Àsiò^ Spóde^ òt?V4>éiótf Slpbcus &x»^£o* acbilc^KaAòi'irgici
jOLéÀEict-rrAaTEitìtÀiliireia £alliopca:mcdca:plarca: oeiopc/
Ì3:3ti.i.longu vt Aa f féìa cpyeia Aàtju.ifg{a yiKóaièAeia 6à/
tsiia l3ngia:arsia:lampia:nicomcdia:tb3lia.z3ó aiit 23irgi. Oui
tela tfpboca temnia co:repiii ^tuUt:ooncu é oojcs.H.'éi.oipbt.^
i.oetmbcre folct.£bo:cT.ncme3:malca:mó ;pducià mó coircptà
penultima l?abét:c rame grgcceft xópéi'aygjaéiajióAéia liir.
"pars pedib*^ cbojéas plaudut.3dé W ^alceqs fcquacibna vndis.
luca.lóge flucros Donare malcg. 3dcm Hcmei pecto» monflri.
XillxMó maratbon raura.menie§ fródofa Iconé^ acccius fylla
ba:}2 mediarli cptilafé pcipue idicaf.c auié acceni^ qfi accatus oici^
co qj a vocis càiilaià noa faciai fyllabaa cognofcere-.fj ouo im ne
celTarij ad boc fut.£oircptaa qui e quoiiéa fine vlla moia mediaa
ffllabas enuciamua.vt T\omul^:iabula:poculu: "productua Vero
quoitéa mediaa fyllabaa aliqua moia vocia exp:imim^ vt fouuna:
naiura:Sic ant cófiderar i oictionib" trifyllabiattctraffllabis:^ po
liiynabia vt fi querat amicilTi mo:u quib^fyllabia cóftet piimà ctia
b2cué oicim^.excplo vt amidi oilejcii amic^ fccudà longà iuenim'
accétu.tertia pofitióc.quartà bjeuc accéiuiq: cfi oicim^amicilTimo
ru pcnnltimà fine vlla mow eiiuciam':quintà longa accétu : vltta
^ta fit regulia colligir oc Vitimarij ^tirate. *Kegul5 quib^ mcdig
ffllabg cognofci polTint iferi^ tradenr^H^ tri gcncralia regula eftj
Supia oia irifyllaba qog a pterito fiwmant mutaiióe vi in lii fi mó
V
nibil addaf aut octrabat.-pcHultima ^cac vt madaui màatut
mdmi audnn:3clc « i biffllabis fcruaf . Zjxmpìo oepxnben/
dir mcdU ffllaba qn ad p:obati alicoi^poet§ occorrit auctoaraté:
Tluc oc cremerò Dtccnda é. Xrcmcnru i noib^ Ucn cticiin-rcu re
«i a fu<3 obliqe fflloba aut ffllabia fiiganf . 3" vcrbtó aut quom
f ncipalia a rcUqB q c% k gignurur pfonis ^ rpib' vinamf . fli£.o
i oi aanéto noie ^mJucì iucitiunr.Tt Dnabusiofiarnioicru: oicb?
ambo^ ambob^.3-^*o-f«ng coirìpith: vt rrib- :tnainb^:rribDbu9
vcrub^:a krcnicro oim verbo:? fp lógar vr amam^:aàbf9:amabà
amabas bar : amabo bis bitiatnamor amabamur:ainartd amare»
Horar oo.cu (me cópofitia pmg oiugarióis tm n circudo: venti/
do i qbus.à.coiripif Vt oam'':circudam^:venudain''.c.femp ,pdu
cit nifi.r.fcqtjaf:vr monem^imoncbam^imonebun*'. i fequcrcq/
dc.r.pns idicarim vcrbom fcòc cóiug.ac pina rpa oprariui z più/
ctiui ra acriui paHìui verbi cuiofcijq5 cóiuga.ué ifiintiua. fecadg
e.^ocilt vt ooccris: ooceré : oocercf :moncris:moncrc: 'moncrer:
amareris:amarcre:audtreri8:audircre:ooccic.lKdiq vo tpa coin
piut vt nionucram^tis:33berl3:am3bere:ooccbcri9: t)occberc.3.
fg cojripif vt Icgim'^upnti ìdicatiui qrte cóiug.?ab co oefccdcnti
bas fp ^ducif .m.'Z.r.fcqBcrib^ vt audim^ audirc audircraudircr.
3n ptcritisoim cóiugatioiw.i.an.m.bicuiat vi legim^: vtdimos
mDnioim'^iqó vt fernet i pterìto verbi audio ciì alit compi nó pof
fit fyìicopa fit 7audtjt:audicrà:audtcrìm:audicro. oicit ^audiuit
atidiucrà:audtticrìm:audit}cro.O i qualibct cótugatióe i'p ^udt
vt amatorc:legirotc:ooccroic:audirote.3n verbis fum « volo co/
riiq5 cópofiti3 vtnoloadfuinfpcjrtcdirvt vdim^inoUm^: adfi/
mu0.B.in ciidé vcrbis femp conipif : vt volum^:fum^adfum^:ba
ctcn"' oc pcdib^ Vcrfus bcpinerri t pctamctri oc fcadi rónc oc bis
q accidiìt metro :oc q»riratc pnmojij ac mediarli fyllabaytfatia mi
•p.paulc in vniocriu arbitro: oictii. 6up eft vt qua Via verfps ipfi
bcyamctcr «pciuaroct cóftitoifolétpatcfÌ3Ciam^:finiul «aliquid
/5
a6 ad carmintó bcroid 1 dcgiaci Icgc « ràrictatè portìHcat Uuif at/
tftigainu0:£t poftrcmo oe §titaic omniu fyllaba?? gcncratiut re/
aulasfubijclamua.
De bcpmctro vcrfu witftitucndo.
f rftts bc)caiuctcr fiucbcroic'' fic cóftituic fcj: regio/
nib^ quas obtinct oactyi^ fpódcufqs pedcs r«ipit:
(5 oactyl^ graro « nó nifi omàdi pocmatis gfa quiii
là regione fuà Ipódco cóccdit.6pódcue i polìrcma
^ ^1 fyliaba nu^ oactfiu còfidcre patir .i reliqs regióib^
wctrloe 1 1póde^ fine vlU iter fe oifcretione f arianr.^uie fpóde^
i tcrria mdius petimemcrco f wayl' oiuidat: a.jaj .fyltobia i fez
pté 1 oecé cytcdit :vltra nó póttbfcmetris ejcccpiiu quo:ó abunda
tià fequétes verfus cxcipiunr :facta i fcàdendo eccblipfi vcl fynafj/
pba.6càdit ergo verfus bcxamet:i fejóeenta n i pini» fcdibus oa
ctylus 1 fpódeus ^mifcue ponantù qnta ferme femp oaaylus: iti
fejcta fcnip fpódeus colloca : vi troebeus.£t ficut Dijamus i oibrw
meiria poftrema é idilìfcrée.quldà voliti ettà tribwcbo effe in boc
verfn locij:£t frequct i tento iucniri vt apó I3ir,6i pereo manib-
boim perijlTe inuabit;3té noftrom obroimur ortfc^ trtiferrima cg
dceti apò lo£3.acibiopiiq5 tcrris alieno gurgitc càpo9:f5 fi ftna
Ics ffUab^ natura b:eac8 in principio pedis ^ocipofTuntquod
Scnuo gràmatico bonoiato plaeirittoactiplus erii nó tribjadjus:
nam z Incannatura co:repiam in piincipio pcdis p20du)rti.Dum
fangaie inerat oìj vie materna perggi.
De pentamctto.
i £rfu3 pentomcier conftai ouabos feiniquinariis id
, vr porterioj coma onos oaciylos babeat t % feinì
i pedem pao: ouoetvel ambos fpondeoó vt mixtos
U fibi inuican ccdentca pK)ut fe fe oUulerint ac fe/
, jj mlpcdcm fit:£t tcneat culti iugcra magna foli. J6t
tcnc:ai cului-.itigera.tnagna foili ♦ Q\s{àm vero fic otftingutmt
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
(mdmtcs'M in piimfó OBab' te^ioniW* oacty lus z fponde*' in /
tJilTcrctcr loccnr iti tmia fcmg fpódeusiqó fi piiojé fyllaba memo
rati pcdis b:cuc lucncria pio Ioga pofita fcito ratióis c(Te:qi para
illic 0201)10 fiinit: vt apud OaiM qua tu bibaie bac ego parte bi/
bam:ric eni fcandir.it quauu bibeiris bac:e0O parite bibà. quod
fi ita fcquit iainbiJ in verfu pétametro iueniri nun^ polTc : ouob'
auté anaped^ liinit.Ouidà volut tribiad^u quinta regione nóm^
occupare Vt vi% pjiam^ tanti toraq5 troia fuitifs fi vliia q6 pu^ oi/
yim'^ in orni metro indiflercns eft non erit tribKicbus fcd anapc/
ftu0. £)c23erfuberoi£o.
f £rfij beroicó pytbio o:acuIo nos oebcre: -x an troia
' nu bellu cgpilTe i naturali bifloiia pli.aucto: é:p20
fa oro códita nódii fuerat:£adin^: pberccides: ffr^
1^^^ « becate^:cgteris omib^ pocticce gtib'^fcruatis me/
^^ggSii ini piimi folueriit: Qai oeidc poli illoo fucre fcmg
aliqd adimétes ad m quo nuc vtiniur moda pcdelìré orationé«i.
q abfqj metro é vcinti ab cxcelfiojc loco i planij oclapfa oeduxeft
ZDiucrfis àt noib'' verf^ beroic^appellatifaiian'' vfbcjanict a nu/
mero pcdij.fe;: ei recipitiberoic^iq? bcrou boc é viro:p fonili ac fc
midco?2 ree geftf boc vfu oefcrtbar : na « boaj.ait Tvee gcftf regij
oucijq5 1 triiìia bella quo fcribi poflet numero móiìrauit bomcr'^
5llc 3t;pp5ie beroic^noiar i cui^poje loco fpóde^ponir i qno t i
fexto vt apó 23ir.iDcfeci(Te videt fua niic ^miffa rcpofct. 'Pjtbiii
^pta cngnomiatu cxiflimat:^ cii apollo pytbona oclpbie i mfia
vUioiié nccalTet:accolg carme beroicù initio fcx fpódeis fcxucrut
oeide foluta altera ffllaba fine oàno tgie oaciylii rccepiiii'io: cpi/
Ilio e meirù bcroicu apollinis ojaculo fuifle celeb^itiirt ex boc pf
tbij nome fo:titij.3dé vcri^ et 23ucco.noiat quotics i qrta rcgióc
t)actfl^finice pajté ofonis iuenir :qó Ibcoai.fcrc fp: vt àpxéXói
iSovKóAiKao jxdì6ai^iì\aì S^x^Ta^' ctet Aao 23ir.n6 nifi gra/
ro tait:vt im patrig finca ? oulcia Uncim^aruaaioa patria £u.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
co titfrc lem» in <mib:a: Djqlicus tcrfi» di cum ùltimo cjxc/
pto oactfloa oimics babct vi apud bomcrum iàS Ai Aw irpd
aLaj^cóKKèKófjOejùisyótf àieoifi yàTVKw ? apud I3ir5iUu$ paii
ditur iittcrca oomod onwipot juib olympi. t't oact^io qu-.dc vti/
mur di impcrù l maioié rei vcbccncntià figniliicarc voluin'^:qood
bomcrum facit frcqucnnlVunc vt cumait youc^oyòvd^pcjToy
JSp<j8K0tKHvb?^éKovTò A£MóiBir3iU^quoq5 Ojrrciuc cqutt
t alterno cruru replicato terrà £rcb:o pulfantem ocfcribncó-.bunc
vforparcverfumfolecvt Quadropedàtepuiré fonituqoaiitvn/
jula campu.i ircinit omnc lolu:fomriiq5 rcfuliai: i g:aDi8 boiri/
bili ctrcudar vngula nymbo.puloeris.buiufmói autc vafus foiio/
ri appcllant quonia crepitai z font ^nunciationc fragofa atqj c%/
oltanti qualce materia ipfa portolat.Quib^ ite nimiù qoc uid lire
piiuaut fonuumurmurve oifcnbim'^.t.litterà «.u.-c.o.t.r. fre/
qucntcr inferi.n^: vi at tuba terribile fonitii pcal gre canoio incrc
pu(t.3té inde vbi darà oedit foniiu tuba.fiiub^ oniéa band moia
fcd filucre fuiórfcni jtbera clamo: 11autic^:£i oai ftrepitu mòte»
loto tonai stljcre vaitaa iniioloée fonitcr treniefacta g auia vocca
3tc Olii p galea fi^o rtcìit bafta ccreb:o:£t refpófat cirai:« gemi
tu ncm^omé remugit.3rc I^ma mimalloneia intiaf tibia bóbie:
(3 talcs verfos.qm volubile 1 cobcrcic cóunuat oiciionc ctia lerc
tes appellant.Spódaicus verlus é vel mololTic'': cii fpódci oméa
occupai regione» vna ejccepta vt luctàtce véto0 tcpcftaidqj fono
raa.boc vcrfo tijc p:gapuc viimur cii graocs pfonas « fiate ^oe/
cias loquele» iducim^ vi Diomede Ilirgilius latinoiu legato re/
fpondcntcOfonunatf gente» faturnia regna, antiqui aufonij
rei tarditaii atqx oilTicultati « admiraiioni ocprimcndg plurimunt
cóucnit vt apud liirgiliu.Oui oe fabiis liulcani» fic loquit . 311»
inter fe fc mulia vi bnd^ia tolluut Oido fic ad acneà inquit ad/
miras.IuneilleaaieasquéDardanioancbirg: languida pigici
rea re» comode boc metro cnarrant vi iuadui vrbé fomno vino^ •
fepuUa.3tc«1uria;i iiymbo no% ititcpeUatencbat. Od? pcemart
bcroKis vcrfiboa cotitcxto gratiatn z fpUndo;cm affaant.
Ulta fut qug pocmati bcroicis verfib^ cotesto gra/
dà -r rplcdo:é atfcrui:63 ilUid i pmi9 fi twjo vt tre»
jot ctià plurcs vcrfus iicjcu o:atfóis ^ cótc)ciu vclu
ti catcnaquadi iitr fc cóiiccraiit fic £ft i fccciTu lon
30 loc^'.ifula po:tu:£fricit obietto latcru:quib^ 010
ab alto $rjngir inqy fin'' fcidii fcfe vtida rcducrcw. Delcctat più/
riinu:aiiadiplofi9:cu vltia pnons verfus Pictio i fcquctis pimi/
pio iterar vt 9cquit puldxrrim^aftur.aftnr equo fidca 1 ardétia
lumia fruftrailuiniainà rcueraa arccbat vicula palmas. 23crbi in
piicipio vcrfus pofiii l ciafdc fine cócinm e 1 clcgas repetitio vt
VlMia fup pjiamo rogitae fup bccto.multa:? an etià fccptru 01
ct§i rcgis « an .3^^ rcLiiio eiufdc verbi :aut fimilis p pncipia ver/
fuii plnrini02u vt nate meg viresrmca magna potcna folos: Ilare
parris fijmi q' tela typboea tcmni^tc fpee tu nijc vna fencctg . lu
requieamifer5:Dec*'impcriuq5 brini. Xepcne9 pulcb:ù cft nòna
^ bomgotelcuton iverbiepifcipuefubiuaiuisvt T^itefecunda
rét vifus o;nncq5 Icuarct:? illu 1 labcntc teucri 1 rifcrc nataiucin.
Siinilitcr feinibomgoptoion vt Scnfit llcptun" c imis lìagna re
fufa Vadi9. jCómendant qnq5 etià ilU verfus quo:p finnica fiit qi
tasi vt (iàma media ipfa tencbat:3ngentè t fiima teucros ex arce
VoQbat: Berfus quoq5 itcriect''occo2C alfert: vt illc fimul nianib''
tétatoiuidcrenodoe: pcrfufus fanie vitP8atroq> vcncno £la/
mo7e0 finiul bo:rcdo9 ad federa tolUt.incdio fublat 0 ttcger in re/
liqs fcnfus mancbit. £óiìcnit pcitatiói ci^dc oiciióis? i code vcrfu
fine aliq oilatióe gemiatio vt DI3e me adfii q fcci^in me cóucriitc
ferrij Q *Rutuli:§rcqué8 vocaliiì cócurfus plaiioic fgpc ? grauio
ré cfficit verfu5:eiq5 clegàtig ^d\\(it plurimu pigfcrtiin fi ciufniói
rea fucrit vt biatu quoda ofonis ad ea e;:p2inienda op^ fit 23irg.
oc (bolfpb<mo:'2)nonftru bojrcftdu ifoimc iiigce coi lomc ade/
ptó:3llurtr»»t nó nibil poema adicciio rcpctcns cu ab ea oiciióc q
fenfos fogio: rcrmnat ifcrio: icipit:ac ociccps quafi g grad^idc oi
cedi o:do Icruat ut Xoiua legna lup» fcquit :lup^ ipfc capcllà'.flo/
f eiucm cyibifum fcquit lafciua capelli le jCojydon o aic)a:£)ui.
rH3artf vidct bàc vifàq5 cupU'.potirq^ cupita. '^iUd quoqj nó Oi/
pUcct cu iìnjulia noibus cpubcta piQcta fui ut 1)1 iarfa nauis pc
Ugna coboj^ fcllia viru vis. 3» cu cafou vana atc oro oiftigmf :
ot littoia Uttoiib"' pria-.fluaib'' vndas ynpcov&rm armia pu/
gnci ipiq5 ncpotc» i berct pedi pcetoéiufqj Viro vir. 3té apó bo
me. ttX5 <|)pHTpH 4>f>HtpHy àpH'yn 4>^A« Ae 4>iAai*f 23er /
fus quoq^ plurib*^ piuctwnib'^ ncjc^ crebcr é ut r)Deandruq5:bs/
monaq^ipntaniiiq):'! tcaiiqjtlaréqj-.armaqj'.amfclciiqs tn:cref/
faq5 pbaretrà: ^amiliares aut f igurg poetie fiit Dnetapbo:a:Ì)ne
tonfmia:by'pbolc:ailcgonii:3ronia.« l)I3erapboM quidc é rena
verbof q5 tràflatio a ^pa fignwcaióe ad nó ;ppnà oeconeiaut ne
cciVitaiieiaut tuU^:aut ampbafeoó gfa:£t tit qtoo: modis ab aia
toadaniatui vtlipbim auriga cclcrcafcccrccaring Sb^guato^c
ad gubcrnatOK trallauo c.Sb aiato ad inanimc:vi_^atlàii6 cictij af
fiduc cuinubib^atns"|biniferu caput « vèto pulfaftibji : 2)1303
cui aiam nò bj cui bol^ mcbutribuijt;3b itianitni ad inaiatu: ut
ambo fto2Ctcs $iatib^:ab inanimiiad inaic vt 9equir cumulo pio
pi^aqug mÓ3. i)(3eionymia é vcluti tràlnoiatio qdà: q fit multi»
mó»8:aui et g id qó piinet id qò pimef ondii:ut lìiic pateras liba
te ioaut Iglò gratin^unii amnit?:,aui p Xrateras magnos ftatuiic
«vina co:onani : aut prò i;iucntoicrc0inucnt3Otvinumq5 pie
camr : « contra ut jCcreremq^ caniftr is cjcpedinnt. byperbolc eft
oictio ftdem cxccdcus minuatdi augendivccaufa . PBmucndi ut
Surdioi fcopuli3:lcut02 folio Xardio: repudine .Jlugcndi ar ni/
uc candidici ^apud Birgilium.3ll^vchntac gfcgeusper fuma
voiarcc Zjtraminana tencraecurfu latita a[Ula0:Bcl 2)l3are
C mcdiù flocfu fDfpenfa tumcnti ferrei iter: celeres nee tinierct p
quo:c platitj». ailcgojù aliod oicitiaiiud fignificai g (innUtudi/
nein:aut contraria vi apud Uirgilm.ft iam lunpus equu tpuma
ria folucre colla:fign(ftcat eni finiendu carne cfle. ^xe\m a Z3ui
Cilùno vocatur illufto: tncontrarmredditieniuBmbom pio/
nuttciattoiii8 graDitate vt £g:egiatn vero laudem: f fpoUa ampia
rcfand:Iuq5 pucrq3 tuti9 :bk nifi pionanaationid grauitate vri
fuerìmud:laudjnti8 videbir outio iió vi(uperaiiti&:^ cor.fitentis
nó negati^, "parabola item « paradigma atqj alig pennulis fre
quemilTime a poettó Tfarpantnr :t modis muliw fiunr. Ouod a/
pud gramaitcod Itcct cognofcere . lìon enim omnia perfequt no/
bis in animo liiicfcd monere te oùtapt quibus poeniata.ri quan
do aliqmd fcribes quod cito arbitro: fo}c:ea ea ingenij boiiitate ve
luminibue oiiìingni pon'tntifed in ptimis. peripbrafis tibt am/
plectcnda eli qnà noe circulocationé vocamua* bgc longio:c ver/
bo:um ambito rem.oefcribit qn^ b:euiter e)cp:imi potuit.aut 02nà
cl§ rei caufa qug puUb:a ell:aa( vitanda qng tarpid e(ì.^ ornando
quidem rei caufa;vt.£t iam p:ima nono ipargebat lumineterraa
XiPni croceum Imquens auro:a (ubile.potuit enim Dici oies 01/
tas crat: vitandg vero vt placidiiq5 petiuit. loningio effiifus gre/
mio per mcmbn fopojem.3tcm nimio ne lup obiufioj vfu». 6it
geniralis alno:? folcoe oblimet inertes.quo circuitu Dilficilcm fez
ming concepii! poeta figniftcauit:6unt 1 vitia nónulla qn^ efiiige
rcconucniai:? tamen apud piobatod auctoxs frequenter rcperiu
rur.verum opere in tongo.in quo quandoq5 bonue ooimiiai bo
nierua quod Jtaccua ait pleonafmos vt fic o:c locuta cft. PI 3a /
crologia longa ntmium oefcriptio vt poftcra lux (umo fpargebat
lumme terras.X^rta oiea cum pnmu alto fé gurgite folloni . 60 /
\\9 equi luccq^ clatie naribus efflant.ampbibologia vi Sto te ja/
cidcin romano^ vincere polTe.bic fcnfod Viiio ambiguiratia p:o/
piieiatc catet: Xàiologia vt ipfe egoma vcnio folfictcbat m oiic
ego knio.Xapuiofis cu kù magna bomiliter cxponif . appa/
rcnt rari iwtcs in gurgitc varto.gurgcij mi non niaris fcd fluniis
cft.acfcbiologia vt eli oonca caftra.bcc; cnì ojatio min^ vcrccun
da eft cópofitióis vitio: Xaccpbaton cu ite titio cópofitionia in/
verccuda gignir fufpttio vt.Bt rami) buciapcrit raniii qui vdle la
tebat: 2Jitódu3eftcócurfu0Vocaliupi§fatica ffnalcpbanófit:
Kt 6i porco bominil manibus pcrijlì'c iuu9biit« fub ilio alto; '^tc
£3fto2i aniyclcoit amfclco poUiicitlaucndii pigerai ne in confi/
milcs cafus cycat oiucrfa vcrba n 2)f3ercrc6:ftcnlc3:l3cb:ym3tc3
acmiferàtcdilótraneabcifclc litrcrie oiucrfa nomina aut vcrba
mcipiàc ve O tftc tute tate ttbi quàta tiranne tnUlli 7 cafus cafan
dra oincbat.cyiod tamc nonnii^ dì occo:c fli apud 13irgi . ^le
faxa fonabat.e.enim littera quod z Ouintilian^ ait fibilu babet q
murmur aqu^ fcopulis illifg q:piin\i vidct:3dem poeta artificio/
feir.litterà frequctauit.cu5 oe Oiontis nani temperate ob:uta lo
quercf. Io:quefagenscircij « rapidusvotatgquoK V02tC)::rcm
cui gcflà murmur verbojii imitari videtun l.quoqj crcbio oe a/
qua loqucns inculcauittVt £t lita oe fluuio labat vngula lapfa per
alagas: bomerum fecutus qui ait.òi'AfitireAv/juLeyoyTòKdi
eia ahQ Avjuuxdtta Hahòy animaduertendum etiam ne fit
indccensftructuravcrbojumvt vcrlaq? iuucncum terga fatiga/
mu3 bada. §ugienda eli: « cacojelia boc cfl nimia oecons affcct a/
tio:per quam aut nimio tumo:e fcntentia cojrumpitur vt '^uppi/
ter 0 pigfens egli qui fiderà t02que8:-O:e tuo oiccda loquar^aut ni
mio culiu: vt Surcus aps crat:tcmo aureusraurca fiimg £uru3ta
ra roigiradioiij argcntcus o:do per iuga cbiffoUii pofireq5 gc oi
dine gcmmg.piuruna funt pjgterca qug imitari:plurima qng vi/
lare te velim:9ed ca tu veterum « p:obat02um poetarum leciio/
ne cognofcea . Hiuim tamen ed quod te monete in piimis vtile
vifum eft .£am tria omnino fint oicaidi genera bumilgiDOedio
creifublime piopnje electie % cómodi9 vocabulis in quolibet ge/
nere vtefidum dTc Bfrgtìn qxmplo qoi ne in mediocri caracKrc
locernam oiccrctrque bumiU conucuit: aot lycbnom qui grandilo
quo rcftani ckgittoiccns teda cum ardente vidercnt fcintillare 0/
lcum.3dem in fublimi vulgaria vitaoit vocabula . 1 1fcbnom non
luccriwm aut rcftamtccrcrcm non panem vfnrpauit.2)l3atcri^ cr/
go « pcrfonio verba accómodanda funt:quod opriinoaim fed vir
gilij in piimis imitatione fcruarc gdifcea.
t)e23erfu"|bcntametro;
£rfus pcntanictcr fic a peduin numero nomen acce
pit:Ouinq5 cnim conftat.3dcm vocatur elegiaca»:
fcd cum cft iunctus bcj:ametro:fic autcm oicitur.a/
TT ó Tùu èAèyèi'^ Toud Té Ó^cò Tct<5 fere ocftin
ctoni boc cannule laudes comp^gbcndebantur-.ft/
ne àvótov'è'héóòò id ed miferatione quod veturtilTimi mifc/
riam « lamentationes fuas elegis oecantabant, vtoit boxitios
IScrfibns imparitcriunaia querimonia piimu.poft etiam inda
fa eft ^oii fententia compos . Ilam qnicquid crat qood cjcpeditoj
confecuK fuerant elegiaco cannine ocfcribebant : 6ed pentametri
verfus inuentionc quidam in Icoclcm najcicum refcrunt-.qui cum
per infaniam vocifcraretur cafu cum eft'ccu:obf uat autcm elegia/
cus vocatujj.cft quoniam éAeyeiyaelt in faniorambigi tamen a
jDramaticis in arte poetica: ^laccus fcribit oicais Qaie tamen cy
iguos dcgoa emiferit aucrot./D ramatici cenant: «adbuc fnb indi
ce U9 cft.f legiam oecet effe verfu leni « minime a(Turgenti:in of/
fenfo vt pjodirc fua fponic c% oje nolìro videatnr.23ttandij cJt ne
fonftructio ad tcrtium vcrfum fufpcndaturtt neercbra fiant com/
mata:fed in fingulis verfibus pcrfecta o:atio fii ad eptu vrq5 ver
fu9 perduaatquod vidcr oiligenti(Time ferualVe libnllus Ouinti
liani iudicio coterie qui elegia fcriptitaueriit pigfacndud.ft pen/
tametri) quickm femper teretem effe conuaiit: pnrum^argutotn:
qnalem apud p?ob3t03 Icgtmnsrqoos fi fcqoi toluene non potè
ri3 non coinmodc x cicsanrcr fcribcrc.Scd iam adgcncralcs fflU
banijn rcgulaa inbcndaa pcrgamusuc priua occonimonibiw
ptecipianms.
Dc£ominumbu9 (fllabis.
Ommuncs fyllabp modie ftunt fepté: 'Primus mo/
dus cft:fi coircpta vocalis a ou:.bU3 cjccipitur confo
nantibus quaruni pno: mura fcqucno liqu'.da fit :c
enim bicuis in boc.ljaftoq) a rupe Xfdopa^? :lon/
là in boc.at jcnus? c filuis cyclopum. 6ecund^ mo
duò eli cuin fcqucnte vocali nulla inrerpoltta cófonantc long-i vo
calis natura vel oipbtbongo in fine oictionis coiripitur vt le £o
rfdon O ^\c)X:z inful? ionio in magno: capud boincrum.iipu/
Aètài avTidóHd HjaìvctTró Aóiyo^ étaxGytti: llam pioduci
ferme fcmpcr iiiucniunr vt niuff aonide^.-z O ego quantum egi.
Xertius modus cfl cum in fine pania o^itionis iwt ura bicuia pio
ducitur fequcnte voaU:fcd vna inicrpofita confonantc vt llam ti
bi Xfmbrc aput cuandiiua abftulit enfia: £ojripitur in boc g ca/
put boc iuro.Ouartus modus cft cum coireptà vocalem oug có/
fonante^ fcquunr quaruj p:ioi eft.s.qup p:gpofita muti9 vim ob
tinct liquidf 1 p:§ccdente(n fyllabam modo p:oducit vt vnde fpif
fa comamiodo coiripit vt t^onite fpee fibi quifq5 fuas . Ouiniua
cuni co:reptam vocalem fcquitur .5. qug cum pjg cedcntcm qucat
efficere:vim tamcn ouplicis nonnun»^ amittit: vi 11emo:a jacyn /
i\ìo-3\i Df3c5cnitsouci3 ejcuuiae. 6exru3cum pronomcn i:ic
Vocali9 fubfcquitur .modo enim cojnpitur vt m boc.bic vir bic é
tibi qocm pjomittia fepius audis.producitur in bec. at puUbni
cft bigito monftrari ^ oicier bic c|ì. Septimus cft com coircptam
TOCalem.b.fcquitur vna confonanie media:eft enim bjcuis in boc
Qu\i(\m bonoa tumuU:longa in boc:Icrga fatigamoa balìa.
jDc'pjimiBffllabfoi
mtcb.in piimiQ ffllabis pioducunt bfc fabulatfa/
bcll9:Iiballu9.b§c libi fabdlae refcrat. faboi ver/
bum:flabam a tìo:nabam a no.nabo:iabca:tabi: W
bo:l qne fufit ab co vt rabidustpabulum: ftabam:
laboi vcrbum:labc9:labilis:rtr3bo: carerà coivipat
vtlìabulum.
a ante.c.pioduaint bgc pads c qug inde fimt:pIaco: accr p:o fo:
ti « VcbcmeBti:6racDlasaui9:Iracia:§.icundui?:Z)(3acl:ina: Da
custcgtcra coiripiunt: vt gractlis;facili6:accr rarbojiaccrbus: aa/
fco:acctum:placco:baculus: bfacintbum p:oducit Birgihueoi/
cene £t pingiicm tilià « fcrrugineos biacyntbos.
antcd.compiut gradus: vadam: vadis a vas nominatiuo: vado»
ria : p«)ducunt radiy : cladcs : fuadco cam compofitisivado ois:
gadce;
Stitc.g.pjoducuntftragcstvasitustvaginatmagaliatftrasulatfa/
ga p:o vcncfìca:pagu9:f35U6.£o2ripiont ago-.fagajc: flagcllojifa
guin p:o militari vclìctplaga p:o rctibas i regione. Ilam pio vul
nere pioducit quia a grgco ed.
ante.l.pjodocont bgc oilTyllabatmalus nauis arbo::'^ malus p:o
pomormalo maaisralcs cum obliqui» . ycm inffllaba bgcibali /
fta:alca:caiigo:fqu3lco:balena:co2npiunt alorisimalue mala ma
lumtpalam aduerbium:pbalanx:pbalf turres lignegipaleeifaluj
pjo mariikaUndg palilia.3f<^'" crefcunt In gcnitiuo vi fai fa/
lÌ8:palu9:falu6:faluto:(alco:faleb2c:calo nie variatur.
ante.m.pwduoint pollfyllaba laminarlamcntumilamcntor.amc
tum:amcntoi:3rcm oilTfllaba vt b3mn9:3uucHalis tamen inqijit
Difpofitis pjsdiuesbamis : corripiunt oamus cum compoiìti»:
fame9:dainfd:amo aercaminua*
ante.n.pioducunt oifTfllaba: vanu6:mancs:maniu8 p:op:iu.coj
ripiunt manud:cano:canis nomai:ana9:anu8:3nbdo:anabafni
tanaiatganco pjodacitur.
aiuc.p.tó:npiui»t oapi8:capio:vapidus:p:oàicunt papalio: ra/
p3:vapulo:pappo vcrbuin: pappai nomcn:3ppulus:vappa:niap
anic.q.conipit aqua cutn ocriuatis. paigemitiant.p*
arttc.r.co:ripiuiuariC0:barufpc)c:arilìa:paru:parupcr:par3clft^
parafims:p:oc!bdtcarc;::iiari8:parco:carica:gLirca:nantiu6:Va/
ru3 varillus:cbaru6 a ru:varua a uiniSra p:o altari: nain bara cu
alpiratioiic coa-ipic vt bic cfduur c rcpida vtaima po:co3 bara.
Hntc.e.pjoducuin oiflVllaba vt cafu^icafa t bafis ocitiur.poliffl/
laba quoq$ co:ripiut vt bafiUl'cusicxccpttóbafto ^ cafco.
^ antc.t.co2ripiuntnalo:uatato::quatcr:f9tus:ftatio:ft3tim:latco
laws boc:plato:platca:inatbcfit5:p«>ducunt va'C8:faturn^:latcr/
na:lat^.a.u:catbolic^:qltuo::faitt:qtcn^ata'.a.u:frat:aatcr:m3/
ter ideo ^)ducit qi g^gcc c pater co:ripit i recto qa grgce é.
aiite.u.natoralit co:ripiijt grauis: làuusJ « cgtcra eiufmodi:ira/
trfu pjoduait nauu9:nauo:verbum:nauiB:igrtauus:auiu0:gaui/
fu3: maooj9:maui0 fecunda perlona verbi malo:pauo Dauu0:fua
ui6ifuauiuni:fu3uioi:vcrbù:paou9:clauu0:claui8daiJ3.
De.£.
ante.b.i!i pjimis compit bcbcnus i fiMiliat'qug a/
pod grgcos babent.b.vt Ibebc:bebc:aui otpbtbó/
go fcnbuntur vt pbgbusirbfbus iionien p:opjiom
l'equi apud UirgiUum: 3ic5 oebcotoebitoj: Debilito
li agbdisinebìig p:oducant.
ante.c.compiunt 6ccu3:pccus.producunt fsculumifccis:? reti/
qui eiu3 obliqui: fecuruj: cebo gr^ce ed hx^ù m^-cbus fj^cundus
g^gcia cgcua pigco oipbtbongum babent:veco28 itcm pioduot fe
cius Xbcca 1 compofita vt d5irotbeca:oi3tbeca:bypotbcc3,
ante.f.cojripinni niult3:Vt refero:reftcio:rcfigo:epbcfu8 ciuitae.
antcg.cojripiunt naturaliter lcgo:tcgo:rcgo:pioducu»t in obli
quia kt:i fe:c.rcgina;rcgula:tegul3:Dcgo.ae2cr vero ggrotns: g/
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Sfptu8:f5i9:ggidi8:5slocer08 oipbtbongo fcribuntur:p20ducut.
ite lego asUcgat'' I5 fu a lego Icgis qa publice clcgir . Vt varrò air»
anre.l.compiuni vdat:v-clini:vcli3:clegu8:gdoa8:gelo:nielu9:
rcelu9:c q inde fut:cela:cbclt8:cbclg bracbie: ^ucut ite ipelaca
bdua:ocUbut^tclcaiù:fpclcai j:lifiu.ocUtjg.oeliQtu8: odubjum.
aine,m.p2odncunt ocmo.fcmita.riemo.i)i3emo2 veio nemus.fc
mur.compiuiu.Irano: itcìn treinulus.-z cgrera qug inde (mt 05
moit.bginus.oiptbongU) babcut.femis eli ab co quod grgce or.
antc.n:pjoducunt.ler)a.peni8.vena « quf inde funr.23eno: ite3
« qug ab eo-fcnio.feiiu8 a lyii. viidc binèi)u8.£o:npiunt fcncftra
penu.pciiitU8.pe«C8.penctro.pcnaiC8.pb:cncfi3.benc.bcnedico
fene]c.genu8.tcnais.venio.rgnaru8 oipbtbongo fcribit. Icneusé.
Citò ToO Myóy qt> figtnficat tojcular quo Vug exp2imu»t .
antc.p.co2ripiunr.nepa.rcperio.fcpelio.pjgpe8.p:gputium.p25
poiio.fgpe oipbtbongo fcribpiitur.'Keppent.reppuUt.ouplicant
p.producunt ccpa.fgpio.fgpcs.
2nte.q.co:npiunt cquu8 animai neque p7oduciit ncquam.neqoic
^.ncqua^.ncqmtia.gqu^aum.gquo2«q,indefiit.oipbtbó.fcri.
antc.r.pioductmt bcru8.ber3.bcr08.nam grgce cft.
fcrali8.cerulu8.mcri8 piopnum .23erus vera veru.ce/
ro.ceroma.fcria.ferio.ferus fera fcrutn . cruca.fcrcs quoniam cft
CCTcs populua 23irgiliu8 . -Qui ccritc oomo.
derus.a grfco cnim eft. pero pcronatua.per/
fius llauem fi pofcat fiiai pcronatus araiojiaercus.nif reo. bgrco.
grumnam qugro oipbtbongum babent C02ripl»nt mcrco2 . vnde
mcrctrix feric8 Vero Veruium vereo:.
antc.8.co2ripit Ibcfis.Xgicra p2oducunr.
ante.t.coiripiunt mctallum metus mctuo meto .frcium.bctcro/
dftum.geta gcticu8.3oucnah8 tamen oixit tancp oc gctis aliquid
t02uifq5.fic amb2i8 pero vcto.Ibeti8 matcr acbillis. Ilam Ilxtis
no2 occani:p2odudi frctus.item participm « ixbetia p:oducui.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
7
tv.
Lknoisl.
aittc.ii.co:ripi«'.Jt.Scucrus bicuis.lcuo Xcm . quando oppOHt>
tur gmui.lìam pio molli z polito p:oduciiur fguua fcguola oipb/
tboiigum babcin. Pc.3'
aiue.b.coiripiuni byberus bybaiiia piopnum Iri
bulustpioducuni libia.bfbem^Iribula. fibula feri
bo .libcrlibcrtusUbertinus. 3bo ibis.libo.libn5
vibcjc.quibo.aqueo.fibilo.ibisauis.
ante.c.p:odocunt.Dico fpiculum mica.fpica.trica
piC3.vicu9.vicuiU8.vicciiu0.triccnus.lfaa.piccn8.fiicu0.picus.fi/
ccdula:nicitcrium.co:ripiunt cica): oicacitas.
ante.d.co:ripiunt.3dem.n.g.fidc9 fidclis.idoticus.bidcns. tr
dens. video quidcni cfdonia:pjoducunt cgtcracVt idus idcni.m.g
fidus.ftricco vtl ffrido idolum.
Snte.f.vd.pb.pjoducunt:i5ripbc0.Ibipbi0.co2ripiunt . Xrifi/
du0.bifidus.tripbcrn0.cfpbus.
antc.g,li50.fli):.« fìryx.in obliquis ftrigilis coiripiunt.bigg. tri
g^.triginta. viginti-frigus. -z quf ab co funt pfga.pygargus auis.
frigo.is (ìygo.vndc inlìigo pwducunt.
anic.l.coiripiuni .CyUndrus. pbilomcna filijc.bilarus.cilicia.mi/
Uum.bilibrìs.pilus. pila qua ludinius.fikjcitiliapioduciit. nilus
pila.pio columna.pilmn tclum romnnum.
antc.m.coiripiuni.tbYmus.fiinu0.nimis.bjTiien.3tcmpolifflla
ba rimta.tamen pioductt.
anrc.n.compiunt.Iinea.Uno is finus.minoj nomcn cinis . mi/
noi vcrbum minc.cftcrapioducunt.Vtlinea.vinum.linum.finuj
pio vafc linus piopiium variar.
antc.p.^ducitur. vipcra.ripa.fìipo as.cgtcra coiripiut vt ftipcd
antc.q.jxlucit.liquoi liquoiis verbi» Birgi.Iunc toro coipoic
fudoi liquir.Xgtcra coiripiijt vt liqucoliquoi aris. liquoi nome,
antc.r.coiripiunt vir in obliquis:lira.pf ra.tfrus pioducunt.ira
irito.ftiria.pf rata pyramus.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
an.9.^)dudtfir.coiripiutnifloifm'ptifan9o:dci5oaom^^
antc.t.pioduaiiit itor ^ cópofita:« ambuur ambims. 3tcm orni
qui noniinum lis i ois.pitboit.obliqoi nominis gUs.ntaii. mw
ìoMe a fcio.pfitpcus gcinino.tt.fcnbitor,nito:.ritu3. ritc viM
jCompiunt ita virulus.viidlus. virala vitaloi.3talus inmaen
tcmbabcr. , - ^ .
antc.n.cojripiut btaiu.trioium.cgtcra pwclucnt n ruiua.
Dc.O.
nrc.b.bec compiut .Obfes fccunda pcrfona vcrt>i
obfD5.fobolc3.obcfu9 : ycm conipofua ab ob qug
, .^.^^-^ . poft.b.confonantem iió amittunttvt obandio ob /
k%^^ vmb:o.3téqugainc.o.babucimioupltccm confo/
jfe^^a^l iianicm vi p:obo. l'gtcra p:oducunt vr obcjciobij /
Ciò pjoducir.fi fic ftribirur: fi vero ftc obicio coiripir.
mtc.c.piodncmu^ocmàae: obliqui uomis vox:p:occni9.a.6
ocioj venir cni ab. pboca pifcie. pbocis.ciuiras po
culuociti:£odtu0gr5cc.cnimcft. Xgrcracom/
piur vt ioais.iocofus.iocoi.oculua.
antc.d.^ducnr.Tlnd^ nodo noda8:?ircc5tcraoi(T)1laba compi
onrunó aducrbiu.odo2:odoJO:rbodu9:modus:poUf)1laba co:ri/
piur vt tnodiue.
Sti.f.pjoducut.ofdla topbus.rgtera coiripiut vr pjofarue ejccc/
pri9 cópofiiis ca p:gpofirione pio oc quib^ cfl fupiadicium.
anrc.g.co:ripiunt.ro5a:togaru8:rogu8:rogo.vndc arralog**. cj
tcra pjoducunr vr.cogo.cogiro.
anrc.l.^uciir Sol l obUqui9:molc9 !9:ooUu:p20lc9:folo2 ari9.
bolctus olim colipbium:folu9:folcm9:folcr9: polrpu9:p50li)tu9;
nolo:cgrcra cojripiunr vt colo C0U9: Itola rmclio:.
anrc.m.cojripiur bonto: ltomac^.oinafu9.romo9.oppidu.r3uri
cg.vomo. comedo: oonnn''.oomu9-comoa9.sloinero38.comcs
oomus.omiiro.ccrcra pjoducunt vr omcntnm.como i9.
2^
flnrc.ft.pauca pjoducunt vt fton^tnonusa um . t qa$ antco.ba/
bct.c.vd.d.td.p.vi £ono:.oonu.pono,cgtcra compiìt vt bon'
antc.p.pjodocut piopago pio vitc:fapto opilio: populus arboi
« qag inde (untate qug babcnt.p .aiuc.o.vi £opu:ocmitor fco/
pulu3.£5tcra coiripiut vt fopo:.fopo:o.opo:tct.opo2tun*^p:odu
cit.? a po:tu cft.oppido.oppidum:oppcrioi.p.ouplkant.
3ttte.q.coirìpiut coquus. quoq5 in cópofitis p:odurif ^airo
antc.r.piodocnnr co:ua vcms.o».? mos.iii obUqois viriufq5 nu
mcri.corl.to:ax.mouu^.no»m.o20.o»t02.ow.regio.toMil''.tK>/
rus.oo:ius.t)o:i3.fcd bgc babcnt,
apud gr^coo fo:cx.Omma ite qug antc.o.babcnt.l. vt lo:am vd.
r. vt ro:i0.roro as.cgrcra coirjpiuiu vt coiaiiue.cowUia.nam clau
dianus air mcrgit le lubito vdlitq5 cowUia doc.
antc:3.co2ripiut ptofcua.rofa.pofuitpiofa.cgtcra ^ucunt.
antc.t.cojripiut totidcm.quoioe.nota.noto . pjoducunt oos in
obliquta.poto.totuB.notus.votus.votù.coain obliquia . 3tcm
qog ouas cófonantce babci antc.o.vt ^Iinu8.1p;£t« piotcruus 3
nm.quortidie gcmiuat.tt.
ante.u,p2oducót pjouincìa ouu quia gr^fc di pioui
du3 p20ucniu9 ^ucnio ^ujdco.Igtcracojripiat vt oufe.
ante b.^>ducDnt lubèr.rubigo. fubar.rub'.vbcr.
pubc0.3t^ babent.b.ante.u.vi bubo.vd.n. vi
nubo.co:ripiùtrobulc^.25ubuUus.rubcas.
I^^^gi^ ante.c.cojripiut luccrna.ouxi obliquis oucctinu
l^aL»3| mcralc notnét 3féQugbabct.n.aut.c.aut.r.antc.n:
nuo8.cucuUu0.cnici0.fgtcra ^ucunt vt ouco.lucco.luds.
antc.d.coirfpiunt T\adctcs,rudo."p>crfiu8 tamc longuj ^toUt.
findo! vt arcadig panaria rudere oicas. pndet.pudo:. pudibun/
dus.fudca.rndB.ftuditJ.ftudco.pioducunt c^cra vt irudo.
antc.f.ft qua mucniunt p2oducuni vt T\ufu0.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
anrc.g.co:riptunt Xu^aria: «babaitia.f.antc.u.vtfugio:fugiit
vd.i.vt lusmnuugalis-.vd.p.vt pogil.bgc p:odocunl frugee: ia/
gcrum:iuai0:tusc « iogilcr.frugiifrusaliij.jCsrcra itcm pjoducut:
tt lugco;
antc.l.^cunt fuUgo:vUgo;co:ripiui fuUatmuliertgula.
Siuc/iucompiuinbumili3.bum'':bumcru9:fumu0.a.om.3f^w
fi.n.vd.t.vcl.c.fitai)tc.u. vt lloitia uumulus :cumulu0:cumcra:
prgrcr boc numcfi cum§.ftrum3,£stera iicm ^docut vr buman''.
anic.ii.omnia ^ducut vt lutiaiouo conipiut cuncus tunica,
aiitc.p.oinina coiripiont ve lupus nifi.r.p:gccdat.u. vt fcrupuf :
fcrupus:fcrupcu8:vd.p.vt pupula cuius cft oiminutiunin pupil/
Ia:pupillui5:pupi8:vd,n.tt nupcr vd.r.vt rupcailìuppa: « cup/
pa.pp.gcmiuaut.
antc.r:cgtcra pjoducunt fed nurus.fur.i» oWiqm3:curulc0:mu/
ria:furo verbum cojripiunt.
aucc.s.c^tera .pducutrfnfurrotpofillus cu cópofittó co:ripiunt.
antc.t.oilTfllaba p:oducui vt lutue.coiripiut puio:cuti6:vnde cu
ticula.3uucnali0 Tloftra bibit vcrrtù contracta cntkula folc.3tcm
frutcx viidcfruticofastlutumitqugindefunt . poUfyllaba.itc.u;
antc.t.compiunt vt putcusirutulusirutulatpigtcr bgc mutnus.a
om.vt mutuo: glutto:gluto:put<0:putoj.lìJiili8: vi.lis: vtilitaa,
^iris 1 puiriB indilTcrcnrcr poni poflfunt.
anic.u.p:oducitur fcmpcr vt vua: fi pigccdit.i.brcuiar vr 3uno.
De Z)l3cdi)d ffllabie boc ed vltimts i antcpcimltimid.
Dc.a.
Tltc-b.coiripif vt ffHaba.arabna qu? ocfinut in bi/
li0.a pioducijt autc.b.Vt amabili0.3t<^»" inbundus
j tcrmiuara vt crrabondus,3" ^1"'" oy^occ^ vt vaia/
bulum : t intinabuli) :conciliabolum.
, Jantc.c.p:oduciit opaaisidoaca: vcrnaculus liirgi.
Oug tibi pofui tà# vcrnacuta poma vmbiaculu: estera conipiiit
2f
Sncc.d.p:oducut cicada.cgrcra coiripiunt.
Snte.f. compir vt coUpbus.
Sntc.g.pwducut imago-.iiidago tam vcrbu # nomc.Tlomtna fc/
cund; occlinatiotns vt mótiuagudiaruiragDs.pedagogua. 3(cm
pclagus'.lalageiffnagosacompiunt.
aiucl.coiripiut naturalucr ve iialud:rantal^:arcaIon.3" nomini
bui? in alis tcrtig ve bOKalis: p:odacu,itcm in aliquibue p:opùj9
vt font 3uuenaUs 2)f >aritaUd.3ccm in obliquis in alis nominu5
ncatri gcncrtd v( ammalia.
antc.m.p:oducun( cjccuntia in mcn vt folamen:cgtera compiur.
vt tbaLiniu«3:calatnua.
anie.n.compif vt dib3n^:libanu8:p:opjia piodocat ferme fcmg
vt biano2 tratanud loci z gentid nomina vt mótanasitomita
nDd:pbecarianus:alanu9:aranea:titan in obliquisivulcanos.gar/
gaitua:balanum co:ripit.
Biuc.p.oia coiripiut vi catapulta, na pnapus finapi %ii^t funt»
ame.r.ircm co:ripiunt omnia vt barbarne icgfarismccpris: fai/
lit in oclincntibus in rios vt temerarius oenanoB:camarium^ ar/
marmm.3cQ" m oommarciauxtliaretlgtarc i cgtcria boiufmodi;
3iein m amarus in compofitis vt affare. 3^^^ oenominatiuie
vt anpliarcipcculiare.falUt in tcnariud.
antc.9-.co:ripitar vt carbafus : in oaiuatls pioducir vt agafo OJ
mafuij:pamalTu8gcmmo.lT.fcribiiur.
antc.t.co:ripiiur vt calatbua-.CfatbuiJtocfincntia in tee p:oducu£
ut acbaice.jc^ obliqui nonunn in aa ut abbaa abbati» : inaidlaa
malc(Uti0 -.pubertà^ pubcrtatia.3t^tn oeriuata a fupinis nomi/
naut oominatua.
Bnte.u.femg pioducir ut cadancr«antmadu<rterKla funt contpofi
U oe quibua fupza locuti famua.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
antc.b.natDralttcr pioducit cojcbus tencbo £01/
ripitur bcUcbo:u6:crcbu8:cclcbcr tcncb:ofu8: la
rcbiofustfalcbra falebjofus.iti tcncbJa laicb:a indif
fercnscfl:.
antc.c.p:odudtur fcinpcr nifi in fcncca.
anrc.d.ifcm pioducitur vt bptcdio: cojjtpiiint dTcdó: nomina m
ous vt tcncdns . '^tcm compofira a pedc vt commedie compcdc
iim ficcdula 3uucnali9 niergcrc ficcdulas.
Sntc.f.p:odadtur vt vcneficu8:£lcpba9 1 cdcpbus compiane,
ante.g.co2ripiunt fame omnia:vt p:olego:£ctcso0 ^acit:
antc.Lp:odDCit vt pbafclus.coinpitur in angelus.
Sntc.m.p2oduciturvtb§rcmn8Vcrbu: co:rtpitur tnbisbcrcm'
vcbcmcne potius bilTfllabum pjofcrtur.bojatius vcbcmcns z li
quidu pnroq3 finiilliinne anni, in obliquis buius nominis
bycmst in alcniania.
antc.ti.piodocitur vt tfrrbcnus fcrcnosicoiripiunt bclcna bck/
nadiuucnid.bcbcnoa.
antc.p.cojripiiur vt pjoncpoBipjodpcitur tn in pigfcpc;
antc.r.coiripttnr iiaturalitcr vt tcrcrc:lc3crc:ccrbcru8:p:oduaf i
galerus in ftatcra. in adiatiuis quoq5 in rus ra rum : vt fcucru8:
9ufterus:£ratcraidcop:oducit quiagr^cccft. KptìTHy Dilige/
ra rbimcra oipbibongum babct pioducit ctiani by bcrus triacris
Die ? trictcricus .a.ii. pantbcra ^ niulicr in obliqui8:rdiqua coivi
piunt vt altcriua altcrii vcicris vetcrum.Dcfincntia in rius vd in
rium co:ripiunt vt canterine.
ante.8.C02rìpiunt piotbefid cpbefua.'matbefia: ptoducunt poe/
fi8 in pbreneft8 indifTcrcntcr ponitur 3uuenali8 p:odudt:cuni fu
roi band oubius cum fit manifdla pbrcnefi8:fcraiu8 coiripit: cf
vitio capiti8 pbicnefio furiofa niouetur.
antc.t.coirtpitur i amctidus amciidina vc(li8:p:oducut in obli/
quis mi)gnc9loctipIcxIcbcdqutc8:c^ea duefosm^coziipiuttr
arie0:panc6:tcinctum bxuiai.
antc.n.fi inuctutur fcmpcr piodacitur
De.3.
3nte.b.nataralitcr coirìpitur vt aphltbue.pxxla /
citurin periboi9tt.
antc.c.fimiliUT coiripitor vt ciliccm Vt amfcus pio
pnum:pioducuni bgc apuciJ3:amicu0:vmbilic':foi
imQ:pBdic'':lojica:lcaica:vefia:marica:oca:min/
torncnii<4:vrttca: mirica arbo::caicudtluuiad: mcdica6:^ocdcri/
cuo:po(tKU8:pcrfiu8:poftiC5:occurrit5:fannc:3inicu8 : ab ante.
3tcm bgc in obliquis pcrnix:lodc)C';bombi3c vndc bombicinu»
pbfni)cco2ripiDnr:faliy:C9li)c:maftix:piftn)c.
aiitc.d.coKipitur nacuraliter vt cuptdus:p:oductint cupidoabf /
du9: abydcnus: tbcfidc8fo:mido;ocfidcro: ocfidcrium: infidue:
perftdue coirtpir.
Bntc.f.vcl.pb.cum inucnitar.piodudtur vt colipbia.
Bnrc.g.naturaliier coirtpttur vt collido p:odu(unt auriga :caIigo
^fimilia.
antc.l.coiripitur naturalità: vtagilistbilbilis: producunt tamcti
cxiU8:afflum:cubilc:mantilc.« cgrcra buiufmodi.3tcni quintilie:
fOCtilis:« fimilia a quibus oilTamunnfiitiUe.futilis a fuoimartia/
li8:fntili6aptaturcrinibu8rofa. 3tembumili8:parili8: oapfilie:
flm3bili8:nubili6:lcgibili8.ifimilia.
antc.m.b:cuiatur vt callimacbn8:p:oducut:opimo8:fubUmu0.«
crcfcentia qnart5Coniug3tioni8 vi audimus.
antc.n p:oducunt fclìmo:catninu8:m3riinu8: crfnni8:falinum:
catinii: C!minu:mancinu8:caminu8: fdUiiud.-sbuiufmodioeriaa
ta.vt quirinne'.rupino a8.num.p:ipino.itc ocHncntia in na. Vt cu
Una:popin3:pJgter b§c f^'mina.pagina:macbina.pJofcrpina:lami
na:trmina:rarcina:mutina:buccina. lìomina.itcm in in.i.ante.n
d
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
piodufut.vt dcnftiinis:t)cfttiio mo cojrtpft Vt « me cdlinat arj
^ucif indcftiiiat^ 3«o<^i3li8 « ofii gladifs iam ocftinata: co:ri/
pit ite p:otinii8:CTallin^:cópcrcndinu8:fCTOtinas:boinotm*': bjf
finus: tnmundm^:olcaginu0:fasinB0:claiidcftinu: claodiaiiV^
nultima ;pdoaa piotulit.cctcra coiripiunt n acinum.
Sntcp.bKiuiar.n amipuoi^pdudftobftipusrconftipo 9«»
ante.q.pioduatar n (nic)uud antiquae co:rìpitar in bis filiqua:
rdiqutt0;aliqui0.
anrc.r.compitur. Vt martf ristpjoducir .vt papirus: fapbjros.bu
rfm cc:ripit apud 23trgi.co ait.Xac niocom butyTuq3 nouum cu3
mcUccomedic.
aotc.9.pioducitur:^tocrifu8:gaoifu0:ancbifc0:cambyfc8: co:ri/
pi:aDt nuii§ aut rariiTime inucnirar,
atitc.t.cojrìpinnt vt Icuipe ocfiiictia in ta.vt bércmira: anacbori
ta:abdcrita:3ic mittctia genitiuu in tis.vt fanuiitis. ? nomia pii
mg l tce.vt polctcs i^.yc cenfitusirccéfitueilaccfTùus.Sj ce fu/
pinis « participijs bui^inodi oicifi è.3tébermapb:odit'':co(ftU9
flconitu.feruitue vcrointuttod.'zadacrbia i itUdCo:rìpiut:vt(eU
tU9:ttem piruiiatpolfmtra veftis:kcfibu9 tas olcariil coinpit pe
nultima.vt patet ef vafu bomcrico. /\,6Kfiv«Ai xP^àm éyM/
KudcS yjryyóy eAoh'òy
Bnte.D.pioducitur vt rediuiuue.
De.O,
rrga^CJj l 'Bntc.b. compir ; vt niobctcjcceptiobiB ouobos am
'/^^^M t>o^>i3-o^tober.
i^^^l 3"t<^ < t>^^"i^fi"''vtfolocafum:antiIocu9 crcipiro
k^ìql^^^ obliquo» noininiì in ox vt veloxifero^ qug piodu /
tifagli! cunt piacer celox:genud nauia.
anrc.d.bicuiar ivtcxod^ejcodiii ;pducut berodcsrojftodee.
ante.g.coiripif : vt elogatpigter ca qug l>abent gjccc. w vi ovy3/
fw-fA ffnagoga.
aftte.l.bJCuCatur vt fobole^;
autc.m.bjcuutur.iré vi falomon:hcurra:tt amomum pjoducut.
2Jir3i.al%ta.vul30 nafcetur amontum.
Siue.n.naturalucr ^oarur:ficut in genitima nominu téri g in.
o.vt XatoniB.ocmoine rame agamcnonietffndonis co:rìpiuiu.
Tloiiiiita piopjia loco:u.vt bdicoiKcaUdon:ffdon.o.pjoducut in
obliqols.cbalccdon ih co:ripit:f}'doiii'',o.prodocit ffdonis pairo
nymicu compit-.fi qua foni alia poetarli Icaionc ocp:sbcndcnf .
antcp-uaturalita cojripit vi calIiopc:stbiopis . t rcliqe obliq»
ci'^nomia. ìk carop'^.fallit in bis canop'^igfopus-.europa.pyrop^
antc.r.pwdocir in bis.odoai3:fono:o'3:l5ono:u0:« fimilib^oc/
riuatis. '^U in pdoi^:^ in gcnitiuie[nominij in oi.vtcalojisiamo
ri9:furons:pJf ter § in bis mcmoM^rbctoustcartoii^nmarmoiis
jiuona. ? pjctcr # in obliquis piopaow vt bectoJi6:amjnron3
3tan in egerie bKuialur.
Snrc.u.longaf vbiqj.vr oolofuersrmnnofuatpilofua.
antc.t.itcni longatur. vt amotu8:bcrodotu8:tbcodotu6:afotu8
ptodtKirnr quia g:sa cft.fiekitòa
antc.uifi quando inueniiur ferme fcmpcr coiripitnr.vt ludoui/
flj^.iompofiia fi qua funt rcgulam fcqupnmr piinutiuowmiad/
Bcrtcnda font qug a g:£Ci0 veniunr.
anK.b.coiripitur natoraliter . vt co!ober:pwdocir
ut faluber in nuba:p:onuba.co2ripiunt .in cónobia
mdilfcrenseft.
amc.c.pjoducitur i adiectiois pumg t fetóds'ec/
clinationid vt aducua.a.unt.Oambucus.fambua.
nundoco :fiducia:polloj: in obliqoi8:3n c^tcm coiripitor.Vt re/
docia reduci reduccm .
anie.g.natoraliter p:oducif tt fugo.id.io obliqui^ nomini^ co--'
tonr « i» fanguifuga coiripiior.
flnre.l.naturalitcr coirlpitur n pcruBluB:calcoIus:pjoduritur in
gcntuiD J adaloi adulato:: curruli9:[b:euiar4jr in bis bcrculia fpc/
cula fpcculum;fpcculari3 ncbulo ncbulonisrpicfulis.exul is.foiu
larrbibulua.
ante.m.nnrnrafitcr p:oducirur vt albnmcntbgc coiripiunt incoia
miercolumcnrcoinumat antutno.
antc.n.pwdudiur vt lacuna.
ante.r.naturalifcrpjodiidrur vtfilurns: crcipiturpurpura 3re5
vcrba qii§ voanr aicditafiiia vt cfurio. itcìn qnc fo:mam babcnt
mcditiitiuonì vt luTcnnot^ qiig fut inde:lcmurcs:ccnturio:mcrcu
xme.'^icm obliqui notmnum in vr.vt fariur murmurucUuridob^
liqdi ptoducuntnr. K -^ ni ttn
Sntc.s.piòdncitDrrto'eufarmcdufa.
ante.UKmpjoducitur pi^puiin arbutus bicuiator intcrcus»
perciiti3 pcrcutit,
aittc.u.b2cuiatur rt d»uiè-3:coliouics.
' DcBUiinisffllabis.
'^inoìii} in nominattuis c accufatiui^ co:riplf vt mu
fa tcpla monuméta: -©rgca nónun$ pwducui vt bf
^mdlra rbea ncmca:tcgea:qui3 apud grecos c Odi
di'^.PISittii bfgmcftra oc tot mó fratrib^ vni:c fgpc
rbea qugfta é itc:f2 fccuda: papini^.nó tegca nó ipa
oco vacat aliiciff lijc cilkn^: ^dé te plangcrct argos-.te ncmca tibì
terna comae.larilTaVe fuplejc poncretrUocatiuus a nomine in 33
tam tern'g pamg oeclinationis ptodudtnr vi ab eneae pìoi : a
pallas palla Bir.§nea iugila 3dé nó bgc 0 palla ocdcras pioniif/
fa parenti.3tc ablatiuus fcmp pjoducitur.vi ab bac mufatllume
ralia in ginta indiffercnter ponunf .vt Iriginta 23ir. Xriginta ca/
pitii foctutJ cnip iacebit. Juucnal.XSuadringentaocdit graccus
fcrtertta ootcm.Berba in.a.piodncuniur vt ama voU.aduerbia
itcin pioducuntur vt vltra .pigtcr ita quia.
Pe,£*
^m\Ì9 cojripitur m nominatiui's c ablatiois co
bilc:inoinlcpUtonc.obliqu> iiOiiuini pjimg ocdia/
tioiiis. «iiomiiutiuipluralc:«.£. oipwbongofai/
bunf. nomina i.c.grirca Vt ibgbc p:odacunt qa gig
cccft.vocatiuue cu agrgcis .Sa. vcl m.i5.ocfmcn/
tlbud frani iarusloiigaf. vc.5.óyx»^**<^«'''''"'''^'^^-'^'XP^°^* ®
cbiifc: $ame p:oduat quia vcicxcs buiua fainci iió bui^ taintò oc/
clinabanr. 3nucmf iir aWartuiis m.c.altquaiido p:odoa: quonii
cft a gr^co oatiuo ve Tw ev><f)potTH. ablatiuo cupbiatc . lucanus
fignaq-, a^ cupbjatcìciiiu partbis capta fcqucic^. ablatmi quiiug
fcmper pioduconf vt oic. Babà fccutidg cóiogaiióis m impali/
Dia.c.ptoducra babau vt Docc:Vadc:quod fcquciitc vocali co:ri/
pi inucnitur.apud Hirgi.in boc vcifu. £t longu fo^mofc vale in
qait iolla.£auc quoqj frcquciucr coJripif .Oui.tu £aue oefcndaa
bo:a.vadc vale cauc ne titubcs. pretina. lu cane noftra tuo có
tcmnaa carmina faftu.tcrtig cui coningat.fiiit apud vctcrea: « ca/
DO nó cauco e& oiccbaf . DI 3onoffllaba me te fc oc.e. pjoducunt
aducrbia fupcrlatiui gradus vt mmiinc omnia longant. Simili/
ter 1 ca qu§ vcniilt a nominib^ vt a oocto ooctc bene male b:cuia
tur: « ifcm fpc quontà a nomine nó cft.llc cu alfirmat aut p:obi
ber pjoducit :cum intcrrogat compir .jCompofua a Die p:oduiunr
vt pndic:bodic: Bc p:o aut bjcuiaturrcu cft intericctio p:odocir.
jQóconiunctiocojripif. Dc.3«
"l^roducirur vt finapi-.Jn vocaiiuis a nominatiuo in
is vcnicntibue co:ripu vt iri Iiirgi.3ri occus egli;
;3mary1li :3dcm Dllirabar quid fta oeos amarylU
vocàrc6.1fcaoni.tbcbai.oapbni.'£ fimUibu9.3n oa
liuis quoqj a nommibue m as bieuiatur vt palladi
papiniih '.palladi lirto:5.6olet.i.naturalongu b:cuiari aliquado
fequcnte vocali vt apud iiir. Xrcdimue an qui amani ipfi fibi fo/
d itj
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
mHia fiitgunt. DO ibi tibi fibi qaafi nifi ibi vbi cum cópofitis Va/
riari folét:3n vcrbis knf^ pióducit vt Icgi.
De.O,
23ariat in nominibus vt virgo:23irgi.o ^rgo noua
mi facies iiiopmave forgir.3uiicnaU8 Xonfcia ma/
tri virgo fuit.3icm Iato Birg.-Quis te magne £a
f o.PI jariialis Si cato reddat cgfarianus erit.llomi
na focminina in .0. « apud noe indcclinabilia pio/
ducuntur vt oido manto.nam grgcc c(ì.J\iJ\ò jULaytoi
Datiui.item « ablatiui fcmp pioducunt vt populo. £go « ouo fcr
me fcmp coiripiunt.23crba omnia vllimà indiffcrenté babcnt .Vt
amo IcgorSirnilitcr « gerijdia: vt legende, eodé modo aducrbia .
vt fubito modo fero cito. DcMi
23 femperprodaciturvt£o2nugelu;
De.£.
3tc pjoducif Vt alec.lac compir naturaliter:£jc ad/
verbijs ncc 1 ooncc b:cuianf :bic indift'crens cft :bgc
oipbtbongii babet:boc vero natura cojripi ocbcre*
c% vcrbis piifciani cognofcit qni aii bocce vocali ab
lata g Bynalgpba manctibUB ouobus.cc.folcrc pjo
duci.virgi.bocccerat alma patene. 6i cni ouobus.cc.mancntib^
p2oducitur:fequitur vt remoto altero compiatur;
D. finita coiripiuntDTVt ^uodquidfed.
1. precedente qualib5 Vocali b:cuiatur vt bànibaUmcl: vigilrta/
naciuil:e)Cul:conful:6ol « nil p:oducunf .25arbara qooqj in.l.pio
duci folent vt oaniclrmicbacfc
X)f3. co:ripiturvtidem:tKimnom.
TI. finita tam grgca ^ latina pioducnntur: vt psan-.falamin: pp
racbmon . accufatiuiin a» « in in bjcuiantur.vt ^ncan:Oeidami/
an:ipbigcnian:capin:p:otrin:parin.3t^' greca in lleutra vt peli/
on.ilion.accufatiuuo in on grgcos.a nommatiuo iii os nominò. $
tn.f.«ròmuni0 vt nicttdaonifépodoiircatrapdon ^riat: fircqum
ti00 tamcu b:cuùiri folci <p p:oducì.£o:ripiut. itcm nomina quo
m genuini crcfccntes penultima bicui funt: vt TIomcn is. carmcn
fe.an ,M fo:fan foifitan oictiócs. ite qug per apoftropben piofc/
runtur coiripi folent vt vldcniatimcgon.
*R . babcniia in fine co:ripiuntur vi lucifcr :grgca in cr:ftber:acr:
cratcr pjoduainf qnonia gigce babau.ocitHp k^cThp cnp £lau/
dmus lamé vltima nominis acr coiripuit oicens: lucidus vm/
bjofo mifccbitur acr aucrnotquod apud aliu IcgilTc non mcmini.
£% monofyUabis bieuiantur fer cum compofitia vt confcr.3tcm
pcr.vir.tcr,
38 in fine oictionis pjoducftur vt oignitas mufas.grgca que gè/
nitiuu in 03 mittunt.3tcm accufatiui plurale^ coiripiunt vt pai/
rasioofilias aon33.Birsi.aonas in monica vt oujicrit vna (020
lum cfcladga^^^»" cfdadas « crebzis Icgimus freta cócira vétis.
£8 finita naturalitcr pioducunf vt d^rcmas bercs:ni02C8: ooces:
nioncsiqug crcfcuin in genitiuo penultima b:cui co:ripiuntur vi
milc8 ti8 eqijcs tis.bofpcs ti3. Oui.boftis vt bofpes iuicXgrcs
zpco dicópofiti^ nófcruiuntrcgule.3fci"Q"Sbabcnt.i.antc.8
vt p3rie8:aric8:i5rgca compiuntur;vt plcadee-.saramantea: arca
dc8.
36.co2ripitur tam in grga's iti latinie nominib'vt parisrcoUis.
Datiuiablatiui« accufatiui mia pioducuntur.vt mufi8:populi8:
omnis pio 0innc8. ycm ocfirkntia in.is. quf crcfcnni in geniti/
no penultimi longa vt famnis tis. XcrtisconiugationiGfecund§
pcrfong p:£feiui8 indicntiui modibreuiantur. quartg longantur;
vt audi6. £t vmì anomali» velie cum compofitia Vt nolic maoie:
qnauiorbis.Tlotantur id miB'.iie quis bi8 quia baroiantur»
Oa finita tam grgcaq^ latina p:oducui)tur vtbero8:nepo8: 00/
«00. J^t^o, tainen neutra in où b:cuiantur.vi:6tpyò(5 nStóCar/
goa fgtos. 3fcm mafcultria vd fommatiin in .feO.babcntia geni /
tiuu vt Tpo>^òe4) Aò(5<f)òd Irocl:ot^:1>bilofopl:u£?.09 olììs:
(0:npitur compos c impoa vt qnidà volont.i5cnitiuDtJ qnoq^ in
09 grgcus a noiiiittatiuo in as vt palltdossMrcadoe.
230 compitar vi oisitustocmunt monoffllaba: vt pusmiustrue:
fu3:tbu3.qu5 p:oducunt penultima gcnitiiii crcfccntis omnia p:ò
ducuntur.vt falos tis.virtus tle.'jbaluB ab boia: io coiripiiur cu5
ait ftcri!is:palu0 aptaq; rcmie.Birgilius tamcn c^rcndit qnc ma
gts fcqui ocbcmus oiccns 6ty5iaq5 palue in amabilis vnda.
^cnitini fingularca quarrg oeclinationis.nom natiuns.iiccufati/
BUS 1 vocatiuns plurale^ p:oducuntur.vt Plìanus manus ac
ciifatiuo c vocatiuo manuet. 6rgca.itc5 vi pantu9:mclampus:oc/
dipuergcnitiu! g5gd:£alfpfu9:maoius loti janiur.
I. compitur vt Xapuf.fmcipuiioccipur.
finis opufculi 0€ cópofitionc Vcrfua bcpmctri ? pentametri f di/
ti a 5""f»f^o X)13atratio pcruftno viro darilTimo.
TbSoò
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
33CObi Qcntini *Kicineiifi8 oc qbofd^ Ifricis C3rminft>u3 Iracta/
tiilus:^ piimo pzgfacio.
3.icobu3 ocntttius "Riciiienfia iSafparis tirop:5ftati/
tilTimo t \ omni virtutil genere p:obanlTiino conciui fuo.Solutc.
I5m oieb*^ p:$rcriti8 ^Mobe vix magnifìcc ad mcaa
nian^oc cóponédtó beyamctjo « pctatnaro carmi/
nib^^ractfci maiaraci) tiri i vtraq5 lingua fjitilTim
opufculu t>i'cni!Tct.3Uud cu ppt ffllaba:;: qua còti/
nel cjcactà noticiàttu vd nuxie q? ea qug ^ a grgcia
« larims vatib'^ obfcruata fòt ilUc opigc rcferr.nf IJlìarinoangclo
ìgcnno fìlio tuo q nó miiioia ^ pf m bucufq5 oié cótulc:ii bnftda
fuo igcnio ac i'tuic i noftrà rép.c collaturof; niaxinm aditù jd oja
rojià arte plta re poffc tudicui . 3'aq5 oedi opera vi Ului magna
cu otUgctia ip limerer impfTuj ^d mati^ DHariniangcli Ijoncftif
fimi fili) tui q'OciiVime pucniret: vt me nibil aliò oie noctuq5 ma/
gis cogitare i{dligcrc6:<^ id quo t tibi i pnmia « buie tug vniucr
(g familig bono:i3:laudi9:o:namcntive m.]j:imi accelTionc aliqui
fieri polTe C)ci(limc:at q: ^racifc^ outaj:at oe bcxametro i pelame
tro carmimb"^:^ oe eoiu pedib"^ffllabie: nó min^oiferte ^ recte lo
cntus fuerat: Vifti é mibi baud abfu:dij:bjenib^qug fentiebà oe q/
bufda IjTicis carniisiib^iq^g maioii i vfu bnr ^ cgtcrarpoft fuij o
pufculij prcribcrcrq fi tibi z marinoangdo ftlio tuo q fua ^tuie to
fa noflra remp.illurtrabit: grata fuilTe itelIgcero:ma)cimo ipfc gau
dio afftdar.-z odceps quicqd in bac focultate qó màrinoan gdoa/
ditu ad doqoentià pltarc poflTit l'uenerotid oé n ad fuas man^ p/
ucniat pdiligérer curabo.àt bec nó ca ouct'' réne pftabo vt illi re
bus bo\^cemói adnodii opusciTe e]cilìimé:On antoni'ijoittìni»
ì vtraq5 lingua eruditilìlm^mc^'z pccptoi:^ pf optim^cui me fcmp
plurintó oebere fatcboj'.nó bgc oat9)rat:f5 lógc pigftàtioja eij 00/
coerit t ooceat nó igno:o:f5 bac ouictus oiitaxat róne id agam : vt
meu ire animij eu die q eft valeas ìtueri. Hate totius agripiccni:
tt
t itoftrg in pjimie ciuitatfó mjpmu c pr^dpuum omattwitam.
DcXarmtnu Ifricoiu pcdibu»
fdcsaui mctra oc qmb'^ Diciurt fum^ingrcdiuntur
aliquOiJ oiirylaboB'.aliquoo trii,llabos:quadriffila
bos oliquod ciTc iuttiio.DiniUabi qrtuo: fui:£>p6
de^Irodx^.33'n'>"S'"Py*T4d?i^.6pódcu0quat/
_____ f U02 tcponbD3 OHlabas ooas longas coniplccrir: vt
pbocbi.Oiu.taHomj tcrtio. 3a"0'J t"nc fC3»8 pofira virct arbo:c
pbocbi.Xrocbcus ouabiis Ioga « b:cui fyUabiB t:ia rcpow rctinct
w DHartisj.Ooi i ibin.Ie fera ncc quic^ placidu fpondctia mar
ti9. 3ji»t>usj cria tcpoia « ouas ff llabasialtcrà b:cuc:longà alteri
poffidct VI ocoe.pjTridJius duo rcmpow « btcuis ouae fyllaba»
babctivr bcos.Iriffllabi font ireaiZDaciilusianapdìus « Iriba
d>u0, Dactil''trt9 longà pnmàtf bicois oua» poltrcmas fy1laba9
quattuo: cu tpibu8b5.vifocmina.Oui.li.ùr.ocarte.5j.minancc
flamas: ncc fccuosexcuiit arcua. anapcH'-totidé tga c tris ff Ila/
bas b:cutd ouas t nouilTtmà longà polTidet^vt pictaa. Xribacb^
tribus bicuib^tria iga ffllabia cóplcctitur vt aquila. £% qdrifflla/
bis vnus otitapt carininib^ oc quibus oiccmu9 c nccclTarius qui
£o:iambu8 oicir .bK (cja tcpou « ouas mcdiaa b:cui8 lógid Q^trc
ntts Duabus ffllabis cóplc^ua ed. vt terfifiicane.
O23oni3 nictraC ve in cétimetro inquit faui^)qusdà a pcdib^
a rebu9:qu^ qa^ fcribunr :qu^dà ab inQéto:ib^:a pedti nu
mero qugdà nomia fouiunt. 6apbica ^ adonica.afd^lcpiodca 7
pbeUucia carmina ob id ab tnuentoiib^ ftc Dieta ccnfemu9.
jDc Carmine Sappbico.
03ppbicu carme pedcs quinq5 polTidct.nà fede pma trcd^eis
feciidi fpondeti :terti3 oacrilu :quarta trocbcii iquinta fpon/
dcfi vcl trocbcii ^ f^pifTiuic rccipit. De larmine adonico*
'tXDonicii carme cy ouob'' oiìtajKJt pedib^.boc é oactilo z fpó/
deo fine trod^eo conficitur . 6appbicie adonica carmina ita
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
8 plcrifq5 cótutigfir vt poft tris fappbiVoa vcrfua xm «rmc fcqt
adoiiicu: VI bowt.3i f^tis tcrris niuis atqj oirg: iSrandmis mifi
pater ^ rubcti.Dcj:ccra cui^iaculat^arccs: lerrmt vrbétSappijica
Ira fc3iiciur.3à fa-ti^ rcrtrie niui0:atq5:o<r5.-Ora(i».nif mi:fi par
« ru:bcnri.Dcxrc:ra curius lacu-.latusrarci. adonicu carme qua
rarionc fcadi oportcat.nemo qui oaailD pjimo: ocide pedéaltcvS
fompfCTit fiuc trocbcue illc fiuc fpondcus focritngnowbir.
£^ 6clq>t jdcu canné quatcuo: pcdib^córiarc tuacnio^lìa in pii
ma regione fpondcu:3n fecuda i terna couàbu « in nooéli/
ma fpondeii fiuc pfrricbiu:fiuc trocbenm frcquctilTime tnoenics.
bora.2)f5oecena0 aiauia edite regibus-Scandif ftc 2)l3oecg:na8
atai}id:cdire rergibna. De £arminc pbeleocio.
ÌDdeuciu arme exquinq5pedib^componif.Tl3i»pjimarc/
'gione fpondeu i nónunq?(licct raro)trocbea,3» Teaìda oa/
<tilu.3" f^"'^ ' quarta trocbeii fcmp : r vlrima Irocbeu vel fpon
deii rcogc folet: vt ratullu0:"p)aITcr oclitig mcg pnellf .6càdi boc
mó opoitet p>alTcr:ocIiti:5mc:5pu:dl§. 3»p-i.naciià regione
quoJ rarù cft i fugiendu pfrrid^ius inucnir.vt bic.2?l3ca0 elTe a/
liquid patate nugae. De Xarmtne 3^nbico.
ISmbicom Carmen ab 3')mbo fic oictu ab jBntiocbo p:tmfi fejc
iambie cópofiiù é.Di3ox poetarti licania cfi'ccta ed vt rpon /
deus in quauie bui^carminis regione raipi poHct oempta fccun/
da «quarta 3" ^^^^ niW poctaru licétia obftct:iambu8 perpetua
locu polTidet.3ntcrdu in in pma fi fpódeo anapert^ii in fcóa re
gióe p iabo trib:acb'^repenr:bm^ aiit ró eft qi anapeft^ fpódeo:^
tribiacb'^iàbo fuia gquanr tg02ib^.£armé tale é.tberfius.llcc fótc
labia piolui caballino.Scandit aiii boc mó.llec fon:tcla:b:3 p:o:
lui:cabal:lino.babes bicuib"'inaninc àgele quc oe bis Ifrtcis vcrfi
bus fcnticba qug fi e^cerciiatiói accomodaueris nó vercoi quin pia
rima in cóponcndis carminibus ^ficias i locij teneasbonclìilTi/
mum.Bale TNìcinenfiii adoicfceni» vnica occus « oaiamanij .
3acobos Bcntinns f^icincnUs Icctojì.Salotè
23crfus fcribere qui cupit (tquoic
Imct08py«no:IbaUa vclquoa
Dictat vatibus atmaiqui corfmbo
JCingunt tempo:a fonte cunt biberunt
23ndaa cornipedi volanti^ alrg
puUi'.palegat apta fcripta palTùn
^rancifci tinmeris viri oifcrti
3cl<:in33fobu8
Qaifqaie amas Catoni cantus: vd qaifquie snbelae
lenderc pfaia Igtus in aftra Via
bac fit itcr:fcript9 bgc francifci pcrlcgc oocti
jCompos tu voti fi cupis cfìfc Cui.
£iufdcm3acobi
£amiina quifquia amat facro pcrtincta liquóre
9cribcre:$randtIoquum perlegat iiìud opua*
frbardug ratdolt ausuftcnfis pjobatilTimud libjarig artis ejca/
«02 fumma confccit oiligcutia.anno cbiifti.Dl3.ccccl)cvii j.vi) .ca
lcn.Dcccmb2i8.23cnctij8.
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
i'
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibh'oteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Mogi. A.5.30
CONSILIO DI MarfiUoficino fiorenti
nof contro ia pcftilentia *
A carità inucrfo la patria
l mia tni muouc a fcriucr c
qualche conùglio contro
la pcftilcntia. K acciocbc
ogni pctfona tbofcana la t
tenda bC polii conelfo me
dicarc pretermetterò le dilputationi fottili
bL lunghe* ctiamdio fcriuerro in Ungua
tbofcana^ baftì faperc che qualunque cola io
aprouerro* benché per brcuita nó narri mol
tOf niente dimeno . c approuata con molte
ragioni Si auctorita di tuta cdoftori antichi
c moderm* SCfperientie di molti* &Cfpetial
mente del noftro padre macftro Beino me
dico fmgulare^ilquale lamaggiorc parte de
gli morbati fanaua * preghiamo iddio dona
torc delia uita Si riuelatorc delle mediane
ucrc et falutiferc ♦ checci riueli fuffìciéti ri
mcdii contro alla pcfte* èCconfcrui anoi el
dono fuo uitalc ad fua laude «gloria
Che chofa e pcftilcnoa ♦ Capitolo primo ♦
l A peftitcntia e uno uaporc «clcnofo
concreato ticllana imniico dello fpirì
to uitalc I Inimico dico noti g qualità cicmé
tale ; ma p ^ppricta fp;cifica fi come c ^ ami
ca latiriaca. La quak nò e . ptoptio amica : g
che fia calda o fredda / o fccca , o / bumida :
ma pctcbc intuirla la compofitionc fua rifui
ta una forma proportionata alla forma dello
fpirito uitalc f Cofi quello uapore pcftilcntc
non proprio per calidita * frigidità +ficcita<.
Humidita , c* inimico : ma perche lapropor ✓
tione fua c quafi apunfto contraria alla f)poc
tionc : nella quale confiftc lo fpirito uitalc
del cuore* Et come interra nafcono continu
amctc ueteni : coù nafcic qual che uolta que
fto uclenofo uapore ncllaria Ma nò e ^ fi po
tètc : p che ✓ e ^ più fparto + Nonfi può ferma
re nellaria pura* perche tale aria e conforme
alto fpirito t hi come il fuoco perche per fi a
potcntia non piglia mixtionc cioè mefcolan
2a daltra natura pero nonfi putrefa cofi lana
pura non haucndo mixtionc non ha putrcfac
toc* Ite lo dcfto uclenofo uapore nò fi apic
ca Icorpo humano : fc nò uc homori apti ali ^
febbre : che fono homori difpofti a putrefar >
Ci ; 8^ adifiamarfi* Se lo fjpito uitale ✓ e ✓ più .
debole che lui : lo fpirito lofuggc come fuo
€Òttmó *SzZy più potete lo rimuoiic dalle j
Pero bifògnia corrcggicrc lana* purgate
gti humoti } se fortificare il cbuorc ♦ Nota
Che per intendere resamente quando dico
quello uaporc cfTcre uelcnofo : tu non crcd^
lia proprio ucleno fecondo la forma 8C tucta
natura fua * gcbe tutti gU buomini inferme
rcbbono j ma / e / di qualità da diucntare fe
cilmentc uckno : 8C diuenta ucleno proprio
quando nel corpo bumano p elfo fi putrefai!
no bC ribollono gli bomor! incerto grado *
Il cbc fa comunemente nei terzo giorno SC
qualcbc uolta prima : maxime ouc habbon ✓
dono bomori fuperflui fpetialmcntc fanguc
SCcollcra. Et quado inuelenifcic piglia m *
tura di calcina o darfcnico : 8C gli cifefti fw
oi fono putrefarci rodere: ardere: di
drcnto 8C di fuori*. Pero bifognia fempre rc
fiftcrc aqueftì tre ertcfti maxime dréto
Onde ftafcie la pcftilcntia et ouc regna*
capitolo Sccundo ♦ •
Vefto uaporc uelcnofo fi concrca nel
lana nelle pcftilctie più generali dal
le coftcllationi maligne* maxime dalle co
iun^tioni di marte con Saturno negli fegnì
bumanif et dagli eclipfi dcluminari come c
la prcfeate pc'ftc del M*cccclxxYiii*ct del
aii
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
M*cccclxxviiii*ct maxime offende gUhu
omini* et luoghi li quali hanno la fcédétc in
fortunato per dcftc conftellationi^ma nelle
peftilcntic più patticulari clfopradccto uelc
no nafcie da uèti et da uapori maligni + dalli
laghi et patani* et da tetrcmuoti* il Da qua
lunquc cagione proceda principalmente re
gna nelle arie groffe et padulofe* et ncbulo
fc* et fetide* et quàdo fi diftcde nellarie fot
tili penetra* et uccide più prefto* M a prima
et più fpeffo* et più lunghamente regna nel
lane groffe calde et humide et fetide Alcu
ni doSrori dicono che la putrefaftione pefti
lentialc prima comincia nellaria fottile*ma
dura più nella groffa* non fo come maproua
re la prima parte* conciofia che la fpericntia
ci monftri elcontrario* et oltre aquefto la ra
gione ci deftache non fi potendo putrefare
lo elemento puro ; ma el mixto : quanto me
no mixto e +come e . laria fottile meno e ap
to alla putrcfaftòe* Et pero noUa piglia fer . ó
continuando hC crcfcendo la influentia pefti
lentialc dcUe ftclle Ma larie groffe SCncbu
lofc facilmente fi putrefanno chome lacqua
grofia hi mixta hi ferma : R amondo da quc
fta fententia j che quado lapeftc uiene difot
to fi fugga allaria alta èCfottilc Ma quando
m^ciz difopta fi fuggba due mcfi diprima
aliarla balia grofletta ; et frigida et numida :
f urc che nò lia comuncmctc inferma* Glial
tri due mefi amc2:a piaggia Dipoi più alto ai
lana fccca.licdda*. lottile fcmpre fuggudo
lane calde et bumidc : et nebulofe *
Nelle quali gli buoml fono tali quali cpcfci
ncllacque torbide*. Et fappi cbellaria peftilé
tiale ; e quali alli buoi come lacqua caligino
fa apcfci* Ma quello cbe e ucleno alli buo
mini / nò ^ e . necclfario cbefia fcpre uetcno
aglialtri alali : perla diucrfita dclli fegni ce
Icftì j et delle fpctie naturali Di qui nafcie :
cbe io nò fo cbe mi dire della opinione dico
loro : cquali dicono cbe quando el ueleno pc
ftilentiale comicia dallana li uccielli confa
ctiuolareinalto . uolano baffo et babitano
nelle pianure* Ma qn comincia daHa terra c
lombricbi*et ferpenti efcono delfcno della
tetra* et li uccelli cófucti uolarc et babitarc
albaffojuolonoalto: et amonti* Agiungbx»
no cbe qualche uolta lialali fuggono dallo al
to: albalTo^ct poi tornono aUalto : quando il
ueleno faccende prima nellaria : et poi nel ✓
la tcrra*Di qui ba traete el uolgo :cbc nibbi
fugbono laria pcflrilcntialc : et ouc ufano hib
bi non. mala aridf Habbiamomtcfopiti
uoltc dTcrfì apf)iccl:ato dagli Jjuomi a potei
Può forfè cffcre 5 qualche fimilitudine nó
dico di fpitriti ma di carnagione* Due uolte
in qucftì giorni gatto* et cane ha portato ci
morbo di cafa i cafa* bC nó fono malati detti
atali* Et nonti marauigliarc che qualche uol
ta la bcftia ✓ o ✓ huomo pigli dccto uapore 8i
nò fia o?efo da dOTo* 8C offenda altri* gchc il
ferro cadito infiama SCcòfuma la ftoppa* 8C
la paglia* Sinófi confuma lui* Q^^ucfto ^pcc
de pia difpofitione del fubiefto che riccuc+
nella quale confifte la maggiore parte dello
cffe^fto fccódo ariftotJlc * Galieno : et auicc
Jì3* Inmodo che ìqucfti giorni I uilla noto
uno babino danni due tutto uno giorno ftet
te ftrctto còuno morbato dani fette : et mol
te noltc mangio de bocconi che lui mallica
ua*non fappicco allui ma fi adaltri che ftaua
no più difcofto* nò ti fidare po nel dire io n
fono forfè difpofto ariccucre Tieni amentc
quella regola phy fica : cheqn lamatcria c mo
Ito difpofta la cagióe agétc p debole che fia
adopera prefto* Cofi la fauilla accède la ftop
pa SCilzolfo p cótrario lacagione potcntif
fima adopera nella materia benché non pai^
difpofta : Sd bcchc ilzolfanello pigli elfuoco
più prefto chcllegno i hC ili egno fccco 8C mi
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
fiuto più cheglialtf i j nictc dimeno lafornacc
ardete accede fubito lelcgnc groITe hC uer di
^cbc la Còma potctia dello agetc difponc hi
forma prcftof £t moke uolte cluaporc pcfti
Icntislc g. laforza delle caufc fuc . c / fortifii
mo. et tu nò fai qii Ancota chi nò ^ e ^ difjo
ito in uno tcpo / e / difpofto £ uno altro ♦
Come fi diftcnde la pcfte in
quali j^.fone* Capitolo, iii*
Vcfto uapore uelenofo molte uoltc C
i modo fottile*chc nófi uedc * et qual
che uolta fidifloluc^ Ma facilmcte fi tigenc
ra durate la influètia difpofta aquefto Anco
ta ^ poco che fia da prtcìpio molto più cbel
zolfo qn faccèdc . fifpande di luogho in luo
gbo : et corre ucloce bC f cza ccparatióc ^ c ^
piucótrario bC inimico allo fgitouitale del
cuore* elquale / e , uapore di (angue fottitc*
che nò e elzolfo alnafo* Eldefto uapore dal
lana tfe<5l:a facccde folo ne corpi *cbc fono
aqucfto molto difpofti ma dapoi che c / acce
fo Icoftoro ficome itzolfo acccfo có mirabt
le uclocita 8C fecilita fìdiUta dilungi molto
più che prima fpetialmctc quàdo . c / acccfo
ihomori fottiU. bC ncllaria fottile deliaftatc
et fpargefi daluno corpo allaltto bC acccfi ^
dcfi maxime douc ttwoua gtaftdc fìmilitu ^
ziiii
dine di natui-a et clcoi^po pieno dimbràtti et
di uapori fetidi difuod* et didréto* et cibi* e
bomori fu^flui*et apti adlftamatfi ♦ c putte
farfi+ et ouc e / materia calda et bulda * et el
cuote t dcbolito p coito et pafiioni dalo el
corpo aTaticato alcalde fenza modo Vfato
bangi arfit cpori troppo apti , o / molto oppi
lati * Q^ueita / e / fctètia di gaHeno * et daui
cena . Hfanciulli &<C femine fono molto fotte
foftì aUapeftc^pcbc lamatcria tenera facil ,
mete piglia ^ n anfmutafi j Si fono pieni du
midita putrcfcibilc* &C uiuono fensa ordine
et mifura^ Et come ilucto caldo; èi grofib i
torbida^ 8C fa cercone eluino.cofi decto ua
porc uelcnofo intorbida* et ficirconifcc pri
maglifpiritifPoi li bomori intorno alcuorc
eguali putrefacti ribollono* &d quefto bollo
re , e ^ la fcbrc la quale indi fi fp«rge p tutto
Et più chelaltrc fcbri fa bolla . o ^ inBato p,
che e / tato uelenofa materia *cbc lanatura fi
fforza fubito rimuouerla guato può da mcn
bri pricipali Può detto uaporc maculare qua
lùqucliómorc*ma maxtc il figuc ♦ Secodo
la colora + Tcrtio fléma* quarto melacolia*
Si che cfaguigni fono più pericplofi EcoUc
rici poco meno Poi flcmatici* Meno che tu
tti cmclaolici ;gchc lomorc freddo 3C fccco
no e afito a infumatfi Siputtcfarfi : maxime
j)chc bino ic uie ftrcttc*^ ouc . a / apafiare ci
uibiiD. Pero cucchi fono alquato più ftcud
Benché la pefte di qucfto anno nò riguarda
cuechi* forfè j:^chc oltre allaltre maligne có
fteliationi* Saturno retrogrado fu fi gr.orc
delIannoEt ■ e . gradc marauiglia che effcn
do fuggito difirczc quafi tutto ci populo ne
muore p di ceto cinquata*
De fcgni della pefte* Capitolof Q^uarto
m A quab fcgni dimoftri pcquali fi di
fcerm prefto Si chiaro lafebhrc effe
te peftilctiale neffunopuo bene dichiarare *
Tato Cf accidètc diucrfo 8C fallace* e qucfto
còfcffono tutti cdo fiori fpctialmctc Auczo
ar et rafis I orina fata qualche uolta chiara.*
IP che lomorc nò adera alfegato/Sara o appa
rira poca febbre p che iluelcno nò farà inho
mori caldi o / nò adra ifuori : 8^ lo infermo
perirà* Parrà alleggerito, pchc la natura ha
rimolTo dal cuore clprimo affalto delude
no 'poco poi perirà Perche nò rimoucra ilfe
cado aflalto <• cffendo ella afaticata nelprimo
ce effendo ilucleno multiplicato o malingni
ato o più apprelTaeo alcuoce che prima* quafi
t;jtti fano qucfto primo miglioramcto*p.chc
lanatora da principio robuife adopeta fubito
tutte fue fotzc cotto atato inimico^ Ncllal
tre malattie meno mabgrx no ^ c / tdocla a
fare tato &C tato fubitc fibtzo* Ite jarta ro y
bufto^f che detto udcno nó c / ^t^prio mimi
co aprlcipio dcgUaltri mcbti cerne del cuo
re*. bC quàdo graua quello pretto luccide Pc
ro nó {idcbba Iqucftì tcpi mettere tèpo alca
no mdifaminarc efegm delmale+gcbe efcx
gni tmgànano^ hi la natura nonti afpeAa; fc
non corri colli rimedii prefto*pla qua! coCi
fubito j che fi fcnte fcbrc Idcdi tcfi ^fuppo
ni o che fia o che pofli diuétarc pretto peftilè
tiilc* et come tale lacura* ÌA axie gcbc duri
te la infiuctia uelenofa nellaria ogni fcumorc
fup.fluofecilmète lapiglia+Et qualùquc tfct
mita ageuolmÉtc fipuo cóuettire i pcftilctia
fpctialmcte lefebbri furiofe H continue* Di
qui dipcdc che intcpi morbofi comunemctc
nó apparifcono altre i fermita che motbuct
fc multiplicono altre i fermita allora fcema
lapeftilctia. SiceiTa .fono alcuni fegni difeb
bre pcftilentiali cioè febbre continua fcnza
ordinata àCmaifefta declinatóc* affino di fia
to: àCpefto* 8ifubitadcbilita.dipolfo grata
mèto ditutta la pfona* maxie di capo* farne
ticof fchorticamcnti arfioni* fere* macchie
di fangue i uarii luoghi^orina gro{& : tot
bidaf et quad dibcttic*purc tiricotdo che fc
giii ingSnano * Tieni allamftc chz qualu
quc faciuUo I qucftì tèpi / ha male di migna
tri ù può dire smorbato : j)cbc ^ e / materia
difpofta alla pcftilctia come elzolfo alfuoco
se molti ne fono ingànati : hC de fegni della
pcftc jpptqua oltre allaria torbida bC abùdan
tiadaiaiidiputrefactóc 8d principalmctc la
multitudic dcmignatti bC uaiuoli : et rofolic
se febbri cótinue: Si cóclufcài orine torbi
d - roiTori doccbi 8i fcoriationi di palato :
bC farneticbi bC uniucrfalmentc inqualùquc
febbre fc lomore fpcffo ùdiriza uetfo ilcuo
r iffignifica la cóplcxione bumana difporfi
apzfticntia ^ Nota che quido ci uapote pe
ftikntiale dura affai tépo nellaria chegU ma
cala larquc bC frufti della terra, pia qualcofa
c ' più ficurta cuocere lacqua 8i fare etiadio
acqua ferrata, ctconcfia inacquare el uino +
pcbe eluino fùmofo* bC ctia elumo puro tdc
6ti tépi fecódo Auiccna Sirafis no fi conuic
ne Bifogna acora laltre cofe cuocerle o eoe
reggerle con odori buoni: SCfapori falfi bC
acetofi* Maxime qn lapcftc nafcie dopo tre
muoti* bC e più urite ufarc cofe di luogbi ari
di : odoriferi mótuofi jcbc altre cofe cbabi
tare e mòti bC l palco +
Come fìconfcrua dàlia psitc 5 rcgc^a diuita
Capitolo Q^uhito*
Nota che mquefta o^ziph mcdofto più co
fc fotto uno pcfo mcdclimo i lintèdc ana ci
oc di ciafcuna cola digfc tato quàto inporta
tufto quel pcfo *
Él tempo della pcftc tidcbbi aftcnctc
dalle cofc : che infiàmaix) : aprono
molto* i^cbc fanno preflo pigharc il uelcno
cbc fono clmolto caldo-di fuori* di fole : fuo
co : ueftc* et drcto molto falc* molte fpctic
rie* e medicine calde : et herbe molto calde
SCfalf; mi potèti+e molti agrumi cxcepto ù
poco di cipolla . o / diradice collaccto* ^chc
fono cótro aueleni*. Dauini molto fummofi
dallo cxercitio fopta elcibo et m tépo caldo
et dal fudorc* pchc altera li homori : et nel
laria infccta nófi cóuicnc pigliare molta ari
3 ^ ne forte excrcitio allo fcogto : f cbc rilcal
dando e apredo cpori ^ piglia Cubito molta a
ria infecta* Itè debbi aftencrc dalle cofe che
fanno opilatione et in ficmc putrefactionc *
^chc dino materia alla febbre pcfìrilcntiale
che fono cofc uifcofe et inficmc fredde et
huide maxime qn pigliono clcaldo acadcta
le* A ncora le cofe uifcofc et calde et humi
de* oue lumido uincc ci caldo : et - cotto
tiiale In Comma la humidita / e / madre
di puttcfaftioiic Et lacofa cht hoti dinoi fi
cófcrua poco infua natura difficitmctc fìcon
ferua dréto anoi: Fuggi adunque cpcfci qua
to puoi : intra cquali nuocono meno cpiccoli
di fìunnc chiaro petrofo corrente iricti in
olio con falina dipoi mefli inagrefto o aceto
o mclarancic con fate hC un poco di pepe o
cennamo* Ancora fcbifacllacl:e&C ricotte:
fc lufi fia pel primo cibo tC poco c6 zu
cheto Fuggi le fruAc excepto Icmandorlc*
amarene ; pere* huiliachef pcfche cotognine
nocciuolc* fufine afciutte prugnole* corgno
le : ncfpole cotognie t Melagrane appiuole*
malatefte Dellaltre firufte non ufare o uero
di rado bC poco* Puoi ufare più ficuramentc
le fracte 8^ herbe fredde Si fecche hC agre o
uero alquanto amarette* M a fe ufi cofe cai
de 8d humidc : come e fico : Vua Mora Ciri
egia dolce fia poco 8i mangia inmedi ate me
larancia con fale* Item fe ufi cofe fredde hC
bumide come e popone Si pefche molli Site
nere: Silìifìne grafie mangia inmediate fi ✓
iiocchio,8imelaranaa confale bccdo alquan
to uino puro Si bùono Si odorifero* fuggi efù
ghi Si lerbehumide Si porcellana Si zucche
tCogni humidita Sicofa che poco fi cóferua
Sifrufti Sicofc molto dolci Si humide Intra
\
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
itthz humidc ticòctdo lalattugha cortcggé
doia có mèta . o / co cennamo* Puoi ancoia
correggicrla có bafiilico garofiiato cioc mi
fiutiffimo bC quali roffcggute hi. ha odore di
garofani lelqualc / c /Cordialifumo Ccccdo
ti laciccrbita^Cfclbaftreila : Etamomkoti
che ildc^R:o dirafis nòti £gàniicltj[ualc ne té
pi molto caldi fcccbi eccede ler be bC fruc
te fredde bC huide ; j^bc lui Kabitaua nel cai
1:0 ouc ^ c ^ ficcita extrema 8C tali cofc pelcal
do extrcmo fono decotte dalla natura * Sia
cauto di nò pigliare quefb licétia ipaefi cbc
nò fieno fimiii alcairo*. Etnota cbclle co
fe agre* afpre ; bC acetofe fono da ufare nel
cóferuarc ; bC nel curare Perche limicolo y c
nelcaldocollohumido bC nella putrefadóc
che indi dipende : bC nella refolutione di fpi
riti bC nel correre ilueleno inuerfo ilcuorc +
Et le cofe di tale fapore focchorrono a tufti
quefti mali*. Perche rinfrefcano difeccono:
conferuono Fortificano Riftringono uni
fchonof bC cetera* Nota chellc cofe molto
agre ouc fi teme ftretteza di pe^o o ^ debi
lita diftomaco fi tcperano con zuchcro falc
lafte di mandorle^ ccnamo'f pcpCtfìnoccbio
zafferano* huou3f bCm poco duntOf Conmc
doti clp^nc della fpclda*.dimiglio5ipatuco
Si dorzo». Si uiuàndc faftc di qucfli* Itcm
bifcotti* Rifot paffulc* agrettCf Pane djbuó
grano cotto bene alquanto falato Vfa fpcfiò
capperi c6 aceto ài qualche uolta un poco di
marzolino tépato Schifa clcacio molto gra
fio o molto faifo clcauolo nòti lodo ne ciua
ic cxccpto qualche lente + uituperoti fopra
tutti efagiuoli ♦ nò lodo peto molto le tape
8C li fpinaci + cóccdoti prezemoli Si paftric
ciani Si uieto la ruchetta Si carote Si f apa Si
f cnape e cidrioli melloni baccelli ceci fref
chi e cocomeri e y ciriege dolci e tenere e *
me et fichi et more dolci* nòti ricpierc tro
ppo diurno carn** e uoua accio che nó multi
plichi troppo f5guc et coUora e putrciaAóc
et mflamatóc* V fa luoua có agrefto e aceto
et melariaCf Le carni fieno leggieri et alci
utte Polli uccelli cauretti : et caftrati pippio
ni tortole et faluaggiumi* Se ufi carni humi
de falle arrofto ma forale bene dréto empie
dole p tutto di cedimenti agri Si alquato pC
p3 o ccnamo et curiìdoli et fale Euini tor ✓
bidi f jno dannofi maxime e mofti * Ma
già Si bei meno che lufato* El cibo fia alquà
to più chelbere* N5 patire po grade fcte ne
molta fame V Nò tenere loftomaco faftidito
ripara col poco magiare et bere có cxcrcitó
r
et qualche digiuno ctuotagioiii apropmtc
licua el colto clic f afliom dello animo eleo
ito dico in quanto non ti fcnta perlabfcntia
diqucfto molto grauarc : Pure abbi amemo
ria il detto da uiccnna dcUibro tcrtio del ✓
li animali cbcUa fupctflua cuacuationc del
fcme nclcoito nuoce più che fe ufciiTi qua y
tanta uoltc tanto di (àngue* Dice bipoctatc
clcoito cflcrc una certa fpetie dimotbo ca /
duco : d Guardati dallaria ftrcc^a molto riti
cbiufà èCbutda 8C fappicbeUaria laqualc ncfì
muouc fpcffo àCrinuoua : bCout foiecò uéto
afciufto non purga facilmente piglia ttiixti
one SCputrefactionc uclcnofa come lacqua
che fìa ferma * Guardati dallo andare fpeffo
fuori &C maxime digiuno bC quàdo mene cai
do fopra lumido bi bumido fopra caldo* Ite
dallaria troppo calda gcbc apre indebolì ^
fce molto* Lana e babitatóc fia molto afcm
ttafjmprc iC diftatcoltraqucftofiafrcfcai.
Guardati quando fe molto caldo di non fcn
tire freddo o bumido dalla nebbia Si dalucn
to caldo bC bumido maxime ne luoghi infec
ti SCancora fe mene da luoghi inferi* Et da
ogni uento che uienc da dcSi luoghi fe non
fono molto dalungi o rotti da poggi* El ucft
to che fa laria fredda SCfcccba 5i ehm» / c ^ g
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
fua natuta falutifcro riccucdolo tcpcratamè
te &C / c ' ilprLCipalc medico contro aque fto
uelcno.Habbiti gtandc cura dauenti che uc
gono daftagni / o / paduii : da acque oue fia
betbs marce &d lino imaccro e / da qualùquc
male odore Sta difcofto da luoghi padulofi
da mali odori dallodotc de cauolu de noci*
ruchette 1 8C herbe puzolenti ♦ Abftienti da
bagni* dal fonno dimezo giorno*Dalla ftre
tta cóucrfationc bC dalla turba^fuggi pretto
SCdalungi: *: torna tardi * Perche lùgho te
po rimane ci ucleno apto aoffendere più chi
uc meno ufoi- Vfa elpiu chepuoi cibi afcì
urti. Saporiti* Agri. Acetofu fuggendola
broda elgralTo Si lunto: dolce uifcofoSC
ammaccatOfVfauinifottili .chiari* odori
feri* poco fummofi : hi nò dolci* Alquanto
brufchi t bC annacquagli con acqua molto fo
ttilc bC chiara * In fomma fchifa per ogni te
po lecofe : che fanno fanguc / o ✓ troppo / o x
acquidofo / o ^ focofo . o . groflb : hi torbido
ÒC qualunque cofatoffendcloftomaco*
Q^uefta ^ c fomma regola *. Infulic uiuS
de , c / utile a Imio parere qucfta fpetictia ♦
Recipe Sàdoli rofli oncia meza* ccnamo fi
ne darmc tre Si mczo* zafferano dramma
mcza* Gètile dafuUgfto wfa qucfta fpcticria
bi
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
in ogni tcpo* Recipe * Ccmia«fio t oncia me
23+ Manna f dramma una Si mczo^Garofa
ni : Bccn bianchi bCtoSd i dramma mcza *
Coralli roITi dramma* una * Cardamomo ;
dramme due* Zafcrano * dramma mcza :
Ziuccbcro al pefo del tutto* Itcm : alcbuni
danno qucfta riccpta : perle dramme * due*
Coralli bianchi hC roffi* dramma meza* Ro
fe * Spodio fcropulo* uno : Ccnnamo dram
ma una: Zaferanofcropulouno* ItcmCcn
liamo oncia mcza + Garofani : dramma me
za* Coralli rofli fcropuli due* Zaferano drà
ma mcza * Zucchero alpefo del tutto * Per
primo Cibo / e y utile fe la catdcza nonti of ✓
fende* Bcho fecchojRuta jNoceèi fale ;
maxime in tempi freddi ^ o ^ humidi : Nota
chellefpetierie molto calde chome ✓ e^ la
quarta : che narrai fono daufare folo luiuìde
molto humide fredde: agre : jL altre per tut
to^Dopo clcibo fono di gràde uirtu ccurian
doli preparati et etia adigiuno fecódo auicé
na : elquale molto gli loda i qucfto cafo Fa
gualche fregagione adigiuno Si pettinati bn
Si expurga ogni fupfl uita Si tieni tutta la g
fona bene lauata Nò dimcticharc lamattina
clfuocotcperato:S£ ^cora eldi : Si maxime
ftctcpi tumidi* Afvimigalac;>f3fpeirocon
buoni odorif Similmente Le ueftc* Tieni at>
nafo ÒC in bocca douc più iporta della tiriaca i
Lattrc uoitc fcotza diccdto / o / Zcttouariér
o y inccnfo ♦ V fa tale pomo in mano > Rcci ;
pc Laudano jdramma una* bcenbtancbo ì
roflbf RoferoiTc; dramme due: Storace li
guida : fcropulo uno * Mirra* menta ; Garofa
nu dramma una* Sandali bianchi: &C roITi :^
Campbora dramma mcza ; Fa pomo con ac i
qua rofa mofcadata* Porta cotno dunicorno '
8C Iacinto: èCtopatio: BC Smeraldo al collo
che tocchi clpcfto : in boccha : Dice Auì
ccnna che bifogniacbcl Iacinto bC fimili fi
nfcaldino dal caldo noftro naturale : ci qua
le defta la loro uirtu ad operare in noi : Por
ta in mano per odorare pomi odorifcti
maxime: Cedri: Limoni :Mclarancie8Ccc
tera : Spcflb ti laua la boccha el uifo : 8C ma
niconaccto: 8C qualche uolta con ulno potè
te : Non dimctjcarc lodore della mèta : mei
liflài Si querciuola: hCtutihC uiiuole rcflcj
èimirto: SCufaliodorifrcfchiSCtéperacon
cfli ccaldi i {modo chcl fircfco utca maxime
netèpi caldi Impocbc lodore caldo gfe apre
et Ifiama béche purghi laria Sq?ra tutt© me
fcola pequale parte aceto rofato bilcho c ac
qua rofa co poco di uino biàcbo &C fotftc iC
cohù poco di zcttouatia / o / fcotza dictdto
Di qucfto bei fpcflb qualche gocciolina* Spe
ffo tcfidaua mani* SCuifo : ZC portane la fpu
gnia in mano in Icgnio di frafTmo*. Con quc
fto tiepido ti laua la mattina : 8i fera tutta la
pcrfona*. Vfacxcrcitio temperato* Ncluo
ghi infedi alcopcrto : 8C inluogbo fpatiofo*
et adigiuno* NcUialtri luoghi allaria: &ipu
re adigiuno * Configlerei eruttici bceffino
aceto inacquato in luogo diuino* Configlio
ogni pfona che abbi grande riguardo { al toc
charc Iccofc* cbelTarecano da luoghi morba
ti Si none mangi fe non fi cuocono ^ o . mon
dinov o ^ lauino* Ho quafi uoglia di paflàrc
confilentio che alchuni doftori danno bere
fpeflb adigiuno orina calda di giouanctto fa
no^Oy tannata * Datelo f rimedio accomo
datoaruftici*
Come fi conferua dalla pcftc pmodo me
dicinalc Capitolo Scfto*
A feptimana due uoltc ✓ e . nccc/Taria
Q^uella regina di tutte Iccompofitio
ni mandata da dio cioè Iatiriaca*la ucra tiri
aca fa lungo faporc in bocca fetej hC ftiti
co del ucntrc* Dcbbc palTarc anni quattro *
ma non anni dodici* Dcbbafi prouarla £ ani
mali auclcnati t la tltiaca clc^fla fecondo ga
Ucno: ai Auicenna&i Aucroisfaiìcuroda
ogmucicno: bC motbouelenofo: corrcc'
doila ctiam nella febbre pcftitentlaic:Dic&i
Galicno che prouo latiriaca fopra tutte Icco ■
fc elTerc diurna nel cófetuare bC nel curare*.'»
Moyfe degipto dice : efTerfi faftc di qucfto
pruouc mirabili nelle peftilentic dantiochia^:
Honuoglio palTarc confilentio Lafigurat k
che fa gabcno dacia pcfte > c ^ uno dragdfìtì
c ó corpo daria t ci quale foSa uclcno cótro
allubomo ♦ Et la tiriaca / c / uno purgatorio
che purga il dcfto ueleno ZC doma el drago -
ne.Pigliafi dopo clcibo bore* noue* &C inaiti
zi borcfcttc . o / iku Chi non può pigliarla^
fc la pògba alaiore^itomacG : Sial nafo 8^^
apolfi fpcfib*. Daflcne una dramma agrandf
Aglialtri mcza dramma ^o/ terza Lcpfo
ne calde ne tempi caldi ui beano fopra uno
terzo biccbieire dacqua rofa con un poco da ;
ceto rdfato*dlaltri et inaltri tempi deluino
biancbo conacqua difcabbiofa: bC mctifià t
Et fc nò bai tiriaca - o , fcUa nò fi confà alla
tiatora tua piglia clmitridato laltrc mattine
piglia Icpitlolc contra morbo almeno bore J
quattro/o /Ctquc : ianzi cibo una /O/ due
o . più fccódoìacòplcxioiic bccndoui fopta
bili
uno poco di vdno bianco i coiiacgua di fcabbi
ofa bC melifia ne tempi freddi ^ o . ucto dac
^3 rofa con aceto rofato ne tempi caldi I. c
pillole antiche fongueftc* Recipe mirra* c^a
ferano* oncia una* Aloe : once* due* Ma per
che aprono èirifcaldono hi rifoluono gli fpi
riti molto y alcuni lauano laloe ; hC agiun ✓
gono <. Terra figillata y o ^ bolo armeno alpe ,
fo della mirra o / campbora perla terza par';
te della mirra*. El bolo ^ c < meglio ♦ Altri j
compogono cofi Recipe Aloe dramme fei
Mirra dramme tre* Z^ifcrano dramma una
Reubarbaro dramme due* Agarico dràma
uoa : fGarofani fcropulo uno ; Scorza di ce r r ?
iko dran^a una : Seme di cedro* fcropulis:
cloctTormcntilla dramma mcza i Sandaliì
irofli dramma una: Seme dacctofa dramma, «
una 8^ mezo* Coralli roflì : dramma una òt
nac^os Bólaacmcno: dramme tre: Cam ^ , .
pbbfa* grani * due* fa con firoppo di cedroj
Aijic^nha U A uci-oi^ dicono : che chi ufa
alpe 0)0 Mitra &C Xaittàm x non peri maid
di pcftc t Le compofitioni deftc tempera / 5
np:la qualità loro: S^auguhicntono la uir
tvh Umoito meglio la Compofìtióne di Ni q
choh^ fecondo il quale le uerc pillole fono
•arminoi Catabc i Cotallo rofib : dramma
una : Hmblici ♦dramme due * Aloe lauato
al p:fo del tutto. Ta pillole con uino bianco
odorifero * Credo farebbono più ucrc pillo
le : K più al proposto : fe inluogbo dclU cm
blici fimcttefiì terra fìgiliata : drammcduc
: U el bolo armeno fuffi dramme tre * : a
raccendo pillole con acctofita di cedro: hi
pigliandole ♦ con uino biancho * Acqua rò
fa* Aceto rofato. Intendi che nellaltrc co >
fc fcgbuiti La cópofitione detta ♦ Fa chellò
aloefiafplendido. leggieri* alquanto rofb
feggiante. Dilicaro * Odorifero * Frangi >
bile* gtafictto* 8i fiatandouifoprafi bagni
la Mirra fia cbiara.El corallo dilicato*
Sanza la tiriaca ctlc pjllole dette nófipuo
bene confetuarfi Sicché fopra tutto ufà quc
ftc due cofc J cioè la tiriaca due di diucrfi ♦
et le pillole tre di almeno* Perche difeccan
do labumidita conferuono dalla putrefettio
«e* Itcm fortificano clcuorc* Stringono le
uie cbc nò paffi el udcno atcboore* et cima
ouollo dallui*Parmi cbello aloe indette pit
Iole negli tempi bumidi feC freddi* Sipct
fonc f imili nonfi debbi lauarc : ma fi ifl al /
tri tempi et bvomini* Pigliare /
otiii
lacòpofitioiie delle pillole infoluere* c*mc
glio folo ouc fretta Pigliare àcora fjj izo
manzi cena bore tre o quattro come itutvzi
difmarc* Puoi la feptimana una uolta ^ o ^
due el più : quando Icpilble te oSendclTino
benché non fieno da offendere pigliare di ^
uernoj hC itcpi huidi in luogbodellapillola
un fico fecco:còuna meza noce* tre grumo
li diruta c6 ùpoco difale ✓ bcendoui fopta un
jpoco dàcqua rofa / o . aceto rofato j Et fe quc
dfto toiTendciTi : ufa liuogho diquefto qu Adò
iiòn pigli altro unpoco di pane bene arroftì
to intimato £ uino biìcbo bC potente con me
larancia bagmata inaceto rofato : bC intinfta
incennamoi Alcuni danno qucHc pillole fe
ra Si mattina una per uolta : Recipe i cgnio
8lo£;dramame2a+ Tormctillafcropuli due
Dittamo biaco fcropulo uno zettouaria dri
ma meza :2afer3no drama una Berberi dri
mamcza Corno diceruioarfo.:fcropuli due
Sàndali rolli fcropulo uno : Semedacetofa
Si coralli rofii : Bolo armeno dramma una
Campbora fcropuli due : Geme delle qua
lififa ellattouare di geme: dramma mcza:
|)crlc dramma una* Giacito dramma meza
Fa con firoppo dcribcis / o /- di limonio Io da
tei iftogni tempo ctiam nccaldi qucftc pillo
k* Recipe Zcttoaatia *Icghioaloc * Agri
moma. /.afcrano* Anftologia ntonda* Dit
tamo bianco* Gentiana. corteccia diccdtoj
Seme diccdro : ana fctopiilo uno : Curiaiido
li preparati* TormchtilJ a. Sandali rofi"!* Co
talli rofli* Rote roffc* S podio * Emblici :
dramma una* Terra ùgiUata * dramme due
Bolo armeno dramme quattro . Ta pil
Iole con acctofita dicedro* Da con uino bian
co * Aceco rofato bianco acqua rofa* Ho
fede grande inquefta noftra compofitione:
Pigliandola quando non pigli le pillole con
aloe compofte Si ctudio doppo loperationc
delle pillòle dette fc agiungni alla dtciz co
pofitióc ambra « Mufco . lacito . Smeraldo
Tc^tio Perle. Corno dunicornofcropulo
uno Sara meglio Ancora lodo molto adigiu
no bere in uino acetofo / o , uero inaceto bi5
co conacqua rofa Terra figiUata : hi. bolo ar
meno ftacciati con unpoco difmeraldo: bC
di Iacinto ài topatio . o . almeno conperle
coralli Q^ueftecofe fono molto conmc
datela Galieno: SC Auenzoar . Altri dan
)io fcorza SCfcmi dicedri : bC limoni conui
fio / o ^ aceto rofato hC acqua rofa : Io do quc
fta noftra confeftione fcplicc efficacifiima
Sicura più uoltc ci di con uino biancbo / o /
aceto tofato : SC acqua rofa j Recipe bolo at
meno : dramc due : Tetra figiHata t Coralli
rolTi ; dramma una ; Scorza di cedro : Zetto
uana : Zafferano drama meza : Zucbcro ro
fato dirofc rolTe ^ candito*ócie fcif Acctotì
ta di cedro oncic* x , fa lattouarct Ramcdo
bC arnaldocompogono pillole Tinacaliin
tre modi: Recipe bolo armeno dramme
tre : barba di tormentila drame due i barba
dcrba T unizi dramma uha^. Zucbcro alpe
fo dd tutto. Fa pillole*. Item ambra dram ^
ma meza ^ Mufco+fcropulounof Campho
ta grana feif Item* Smeraldo* ladnto. To
patio per equatparte triti hC lauati come me
fue laua lapietra lazula fanne pillole con fu
go dacetofcHaf Dicono dette pietre chiama
rii daUi antichi* Bczoar+ cioè liberatori del
la morte* Siche auanzano La tiriaca in quc
fto che la tiriaca caccia da fe ilueleno : bL nó
lo tira ad fc ♦ Ma le dcfte pictte fanno luno
Si laltro; Sipero fidebbono dare per bocca
Si anchora porre macinate in fulla piaga et
morfura et bolla uclenofa * Item uóno quc
ftacompofitione^orofinef perle •• Setactu
da trita ^Lodono ellattouare diambta^dc gè
tnis et Chrcmcs di mefue»^ Lodono granati
ctfubinif Carbunculif Zaffittr Pallad^i*
Coralli* Là grana dz ttctori 3 et lapietira : che
fi truoua ncL capo dello afpido corno
fuo J hi il corno dello unicorno. Itcm illat
touaro letifiCAte dal maforc ufando co qual
che cofa frefca - Itcm ufarc cofe da clarifica
re ilfanguc cioe*Lupoli mirabolani et fumo
fterno * Credo chello ufare coccole di gmc
prò con cocccic di mirto fia molto utile có
tra qucfto «elcno * Itcm quello lattouarc +
Recipe uno cedro intero* Macina tutto bc
ne : et cuoci con zuchero ; et aqua rofa* Cuc
non > e / cedro, fa con limoni y o / mclaràcia
interi* Molti ufanolaberbenacioe la ber
minaca : et fchiatea faluatica* Do apoueri or
liccio di pane bene arroftitc intindo in buo
no aceto con um poco di ruta : et qualche u
uolta um poco di cipolla conclTo * bcendoui
fopra alle uoltc um poco di buono uino pu ✓
ro* Item dcfto pane arroftito intinfto in
a^cto rofato con um poco di cennamo : et al
kuoltc foprellò con melarancia . bere •
buono uino* Puoi dare di qucftc cofe ho
ra luna i et hora laltra in quelli due di ? che
non fi piglia tiriacha* et pillole ucrc ^ o / uc
ro dopo uefpro ne di mcdefimi* Puoi an
chora ufarc * La fera a digiuno um poco di
gucfta noftra confezione +
Recipe Zuchcm tofatoj diamarcfiato*-,
oncCfUUfCoriandri preparati* Coralli loiiu
dramma una* Ccnnamo*drame*duc* Ma
nel caldo, drama una ♦ Sandali roffi» iiaftc
irano* dramma mcza* Mancicaldo zafcrano
fcropulo uno* Tépcra con acctjofita dicedto
once quattro* bcui fopra un poco di buon ut
tìoyo^ aceto rofato ♦ Puoi ancora ufarnc la j_
mattina qualche uoltam luogbo delle cofc
prededCf-Ramondo dice cbè ne tcpi fuoi fi .
cóiunfono*faturno* ioue* Marte nei diciaii
noue grado dellaquario* Nel Al*ccc* xlv#.?t
di marzo ♦ Laqualc coniunftionc fignifico
cofc tetri bili maxime peftil cntie molte imi
più uoltc per fpatio dani quaratactquc* PctX
che fu L fegfìo hiìano fixo* cafa difaturno : im
tra Icquali fi la pcftc del quaritotto* Onde
cmedici di parigi ♦ di uingnonc* bL di pia ^
mòte compofono una nuoua tiriaca prouata i
in loro; bC cóferuogli fcliccmctc* Arnaldo
fcripfe laricetta* Ramódo fuo difccpolo la
recita* co qucftc parole* Recipe feme di gì
ncpro* dràme due cmezo* Garofeni* macc*.
noce mofcada* Gcgiouo*2ettuana*drImc
due*arifìolog(a lùgba òCtòda barba di gctia
Ila* tormctiUa* barba dcrba tunizi+diptamo
cUa campaiia* dramma una ♦ emczOf faluia*
/
ma >■ Seme di balfamita Menta f peonia . pu
IcggiOfCcruinOf dramaunaf coccole dallo
ro* ironici tomani^Sctnc dacctofaiScmc
di cedro : hC dibaJTiiico* Mafticc : inccnfo * '
bolo armeno i Tetra figiUata* Spodio joflb
di dicuore diceruiOf Rafura dauorio: Si di
corno dunicorno i Perle* zafiri* Smeraldi*
coralli rofli* legno aloe+ Sandali rofli* lacin
ti* topatio*drama meza^zucbero rofato Di
abaraginato ♦ DiabuglofTato* Dianenufarato
DiacetofcHato* polpa di tamerindi acetofi*
Tiriaca dràma mcza ♦ zucHero libbre tre :
Fa lattouare / o ^ morfcUetti co acqua di fca
biofa ÒC rofata capborata alquanto : et còuino
di corognie : bC mettiui foglie doro* xxxx*
Chi . ha / gride fete fuori dicibo ufi tace
tofo femplicc c5 un poco dacqua frcfca / o ^
uino dimclagrane agre có giulebbo rofato*
o uino brufco*Puciflì pricmcre midollo di
cedcrno / o / limoni / o / mclarlcie hC bere
c5 acqua bC zucberof Ite. fugo di rofe : zu /
cbcrorofato j diamarenato. Diaprunis:Di3
citonitcn : diffoluto in acqua t colato i prema
to bzzào co acqua frefca : Ite rofe* Mirabo
lam Tamaridi: amarene jprune*pcfche fec
che* cotognie trite* diffolute : colate : premu
re; bei con acqua; Si zucchero; ponendo zu
cbcto t>iu oirc c ^ meno caldcza meno 2U
cfccro ouc X c ^ più ardore * Item fugo di ro
co uino di mciagranc* Item loxizacbcra
con acqua firefca ♦ Et utile eluino di coto
gme m molte cofc* Item ufarc herbe cordi
ali* Cloe borrana^ buglofia* McUi£ìa+ Endi ✓
uiaf ufìpoco dimcnta* Iti le fef te herbe con
tra ucleni prima . c . Ipericon . cheCi chiama
^forata. Secóda uincc tofiicon^ Tcrtia ctiu
bf Cloe ella ♦ C^uarta raphano cioè radice*
quinta diptamo, Scxta Ariftologia. Scpti
ma lattuceila* Arnaldo bC tamódo agiungo
no lerbatunizi* Non pretermettere iagri
moni3f Lacctofclla ; bC radicchi* marrobbio
ifopo> Scabbiofa^ Cinque foglie* Capperi*
Limoni* Cedcrni hi mclarlcie : &C in fom
ma qualunque chofa . e ^ agra bC afciutta ♦
Etfappicbel fiore della uitc ^c^utilc
molto nel uino : bCm uiuande* bC m lattoua
tri bC che lacqua della fcabbiofa: è^mcUiHa
e / mirabile in tutte le cofc fi danno a fani :
SCaglinfcrmi: Per che difecca lahomidita
uelcnofa : bC ouc bifogna difeccando rin ^
frefcare molto , piglia più prefto acqua din
diuia* di rofe ♦ dipiamagine* Aceto roùtot
bC acqua ^ o ^ fugo dacctofc Ha ♦ di timoni*
di cedro f dimclaraiKicj bC di radicchio i
&^ pimpineUa > bC fumoftcmo ♦ ouc bifognia
cordiali temperati acqua di borranaS^ bu »
glofla^ In tU"ftc k decozioni metti dama ^
fccnc* mirabolani T amarindi * Et tieni
a mente che inogni rimedio ftanno bene
quattro cofe cioè uino bianco* Aceto rofa ^
to biancho: acqua rofa per cqiiale parte:
hi minima parte di zafcrano + Cuc bifo
gnia fare opcratione prefta : facile da el
rimedio m forma fottile * 8i liquida / o . tu
uida fopra bere le cofe dcftc* Ramondo di
cecheoue il tempo afpcfta la compofitio
ne delle pillole fopra deftc/C / meglio in
pillole : che in polucrc* Prima per che > e *
più fermentata perla quale fcrmentationc
oltre aila uirtu complexionale contrabe uit
tu fpecifica * Secondo perche più di moran
do nello ftomaco più conferua: conforta
ricerca meglio eluogbi remoti becndoui
fopra qualche poco di cofa liquida i digiu
nando affai j non fi uuolc pero chelle pillole
fieno fccchiffimc : 8i fe fono molto fecchc
dcbbonfi riformare : Conuienfi ai fangui
gni laflcbbottomia cioè trarre clfanguc per
confcruarglij fc già no aueffino altro fluxo
difanguc: Sifaguigni Itcdo bucini cóucnic
temete carnofi:roffi jpilofudiuene groffc
robuili: Siche ufono cofe di gride nutrirne
toi Twhi ci aguc della bafilica dextra \ idi
a due mcfì della finifba* non faflarc lalibra
per uoka* Trabi in tcpi tcpcrati ; Siche la iu
na non fia Ifortunata* Elfanguc puto fitnco
ue aUcuare del fole* elfanguc colìcirico amc
20 di* elmclanconico guado ci fole fi pone
ci flemmatico ameza ncftc * Pero ramon
do fecondo lordine da uiccnna uuolc che!
le quatro fpctie di fanguc dette fi ttagbmo
fecódo quelle quattro hore* Q^uellc Ipetic
prima fi conofcono per loro fegni ♦ Li
tcgnono fecondo le quattro età j fucceden
do collo ordine narrato : Et ouc non appare
molta abondantia diiànguc / non uuolc
fenetraggha ne per confcruare i ne per cura
rcf Et quando lo trabi : fa cbel giorno dinan
21 abbi facto argomcto: èddata qualche me
dicina non folutiua* Non uoglio ptetermet
terc : che oue ilfanguc pende molto in uerfo
glialtri homori nò lo tragga* Ricordati che
galieno 8iauicenna quanto più mcdicorcno
più diuctoro timidi nella flebbottomia*pcr
che trabc più del buono : bC delli fpiriti : che
non fa la medicina : bC da meno tempo alla
natura adifcerncre: el trifto dal buono* Co
uicnfi afanciulti le cofe contra mignatti che
in qucfti tempi fono pericolofilìimi* Da bc
re lorolafcttimaha un» uolta dittamo
dramaf una*coft uiho ftitico / o ^ uino incbc
lia cotto alTcntio &C nigella . o / fcme fan^o
ctùgiftomacotbcUico/ hi gola Spetto co
ola amari &C herbe amare* hi cctera* Et da
pillole di rcubarbero qualche uolta* ^pchc
la complexione molto humida hC molto cai
da , c / pcricolofa nella pcftc . c / ncccfiarjo
rinfrekarc hi dif eccare 8C uotare fpeflb con
modo ♦ Porta inful cuore queito faccbcc
tOf Recipe Rofc rofic : dramme due* San x
dali U coralli rofli ^ fpodio* dramma una* zc
ttouaria : Lcgnio alocs* Cennamo / garofani
Scorza diccdrof Zaferano dramma mcza*
Sia diligente afpurgarc ogni fuperfluita 8Ca
dapta che! ucntrc non ftia ftitico : 8£ fia tait
do alriferrare Icconfuctc purgationi /O - £lu
xi r bC fuperf luita 8i morici / rognic . fudorì
naturali* piaghe àtiche aperte che fanza mo
leftia gettino homore* lattimc* fangui di na
fo ordinarli* gotte uniuerfali* perche dcftì
ffogamcnti fanno più ficuto dal morbo*
Ricordo fecondo tcxpcricntia dippoara
te agoruernatori delle rcpubliche che fc ot
dinaflino fi faccflino fuochi et profumini di
gincpcro , mirto 8C trementina t ccnfo mac
tina ÒC fera fuori alle porte diqualunchc cafi
fi fpcgniacbbc la peftc fubitOf In luogo
di ginepzto >- c > buono lalloro / Salma* Ra
merino* SC tuftc herbe odorifere * Latrc^
mentina . e ^ mirabile* Molti doiftori dico
no che fempre nella pelle elfuoco ✓ e ^ «titc
perche diflblue ogni uapore* Ramondo di
ce :confortarfi folo quando cuapori appari
fcono grofli 8i bumidi* Ne tempi caldi gli
odori ftefchi debbono fupcrarc glialtri* Ne
tempi freddi 8i humidi per contrario ♦ le
Rofc * Sandali * Mirto* Campbora * Bue
eie di mele* Sd mclegranatc*tcmpcrono e
caldi odori* Similmente aceto &C ucrzure
frefcbc* E magi cófigliorono ^ ci Re diper
fia per difendcrfi da ogni ueleno SC mcMrbo
uelenofo faceflino fcolpire nella pietra cma
thitt uno Huomo inginocbiato cinto di fer ^
pente* et tengba colla dcxtra elcapo delfcr
pètc : et colla finiftra lacoda ^ SCmetteflìno
^elb pietra t anello doro* et fofto lapietra
la barba della ferpcntaria* èC portafiino dee
to anello* Aucrois loda lodore dellorina
del becco* Ricordoti cbe ufi rimcdii con ✓
tinui fVando i n luogbo infcfto / o ✓ prcflb +
psrcbc la contagionc / e ^ fpefla 8d laria in y
fefta continuamente o^cnde* Voglio tigu
ardi bene quando laluna fi congiungnic col
fole* U anco gwandofopponc ; cioè guanto
c.^icna. Item* Q^^uatidoficohgiuiignic
con Saturno y pm Q^uando fi congiun /
gnic con Marte, item. Q uando fa quadra
tura con dcdi pianeti. EtTappi chcl uekno
pcftilcntc fi muoue fotte nclleuare del foie
ncL porre* Nel mezo giorno è^mcza no
ftc fecondo Rafis ♦ Per che ci fole queflc
quattro uoltc fa mutationc nellaria. Rcgnia
nella primauera \ più nella ftatc. PiuncUo
autunno ♦ Nella primaucra , c / lana alda ^
se humida / muoucfi ci faftguc * Nella ^
ftatc riarde la collera, laria chalda apre
forte Si penetra. Indcbolifcbonoecorpi*
Empicnd di fruftc corruptibili cbe danno
materia bumida al caldo dellària ♦ £1 quale
cbaldo fc fuffi con ficcita di fuori et dentro
vocerebbe pocbo . Si cbomc lumido quan
do , e , con frigidità daria &C di complexio
ne pocbo nuoce . ci pericolo / c . grande :
oue fi congiungnic ci caldo coUumido / o ✓
difuori f o / drcnto . Habbiamo experimcft
tato cbcUa ficcita lungba nel caldo minui ^
fcc U pcftc y 8C nel freddo la fpegnic. Bnal
mcntc4icllo autùno crcfcic iapiencza delle
fruftc &C debol ezza dicorpi* Laria ^ c / aflot
tigliata perla fiate preterita cbe fecilmcntc
pigUa «acori non rifolwc uapoti pel caldo
diminuito* Onde / c y ncbulofa Si uariabilc
Spcflcuoltcucntogroflb Si bumido* Si ci
caldo fopra tumido* SifpdTo lopiUtionc de
pori f laria fpcflb dopol caldo fredda* Sappi
che pori troppo oppilati rinchiuggono la ma
tcria putrcfcibilc in drcntro ♦ Si pcrcontra
rio cpori troppo aperti pigliono troppo fubi
to lana uelcnofa* Immodo che qual che uol
tà fpctialmcntc doppo fudorc ^ o / coito uc
ade in poche ore guafi come coitclio ♦
Della cura fecondo la phyfìca*
Capitolo fcptimo*
Ella febbre pellilentiate y fc non y e ✓
purgato el ueleno no ufarc cofe ne di
fuori ne di drente che aprmo femplicemen
te iepttrtidclpcftoper che danno lauiaal
ueleno tucrfo ci cuore Si agli fpiriti ad cxa
lare infuori*. Ma fubito nfa cofe che rinfrc ^
fchino alquanto Si difccchino molto per ob
uiarc allinflammationc Siputrefa<fbbric* Ite
fortifichino ci cuore Si ferrino le uie che ul
fio inucrfo lui accio che ci ueleno non m cor
ra* Si parte purga bene lomore Si ricrea con
nutriménti fpcJfo gli fpiriti * Si continua y
mente da cofe contra ueleno* cignale corre
pct fua iiatuta i ucrfo et cuotc*. SCfc afpccti
tanto uifia corfo molto ✓ forfè non fi conuct
rcbbc molto rifcrtarc dcftc parti + Et forfè
[aprirle potrebbe nuocere aflai : hC non mol
to giouare* Adunque come prima alcuno
fi fcnte inquefti tempi molto grauarc cica .
po 8C tufti emembri 8C febbre ,^ nò cicrcatcì
g fcgni che tingànano SCnon afpcftarc chci
apparifcba ifìato o ^ bolla . ma quato prima
puoi ungni fubito con olio difcorpioni Sicò
tiriaca epolfi delle tempie * dcUc mani ^ de
piedi* Le nari del nafo ^ lanuca+ Gola* Pec
to* bC circa labolla : et poftcma ^ Se appari
fcc* Lolio uero ^ e ^ quefto * Recipe* Clio
danni* cinquanta* once* otto* fa bollire en
tro fcorpioni * cinquanta * inmodo fi fondi
no : fallo dittate : maxime dagofto* et fcrbsi-
8C ungni , e / cofa mirabile contraluelcno*'
Se lo ftomacho non . e ✓ uoto di cibo prouo
ca el uomito facilmente con acqua tiepida :
acetose olio* radice* 8^ tentando conpenna
Et fubito fa argomento 8i rifanne ogni di*
concocitura di malua : mammola ^ bietola : '
orzo* lattugHa: camomilla: mcleuiolato +
zucchero rolTo : tuorlo duouo hC diafcna y
o / cani3*oncie una* Sugo rofato folutiuo +
dramme due* Sale* 8< olio uiolato ♦
c ni
Giteato iatgomèto f>oni lapittima alcuorc
dicofc cordiali frcfcc iprcdomimo Recipe
Acqua trofa di buglofia Dacctofclla Dincnu
fairc drame due Acqua dimelliira ♦ Sugo di
maciani Acctofitadiccdro+dràma* una Su
go dicotognic ócic una Sàdali biacbi àCrof
fi e gialli dramc duc*fpodio rafura dauorio
fcmc diccdro Scwic dacctofa drama meza
Grana ditltori* grani fci*Caphora; dirama*
mcza ; pcfta bene et rifcaida i uafo uctriato
sepuro poi cópano di grana poni Iful pcfto
téperatamctc caldo : rimutando ogni tre ho
te* Itcm* Alloik>macho qu.c.ftacc!mpofid
onc m faccbedo per uiuificarc uioiùùitcc
fuoi rpiriti* Rccjpe AjOfentxo* Menta* Ma
nipulo uno* Melbiraf acctofa* manipuio me ;
5SO* RoferolFe^oncicuna* Cottccacdicc
dro-rifo* dramme tre* Coriadri preparati*
drimc due . coralliiroffi* mafticc fandal i ro
ffi* drama una* M acc foghe di garofani dra
ma meza * Noci diciprclTo numero quattro
còponi cófugo dicotognic Ite Softo lebrac
eia poni quefta Recipe* Rofe fior di camo
milla . meliloto Fior dimirto* noce diciprcf
fo se fandali : bolli i acqua Ifondi fpùgnic o s'
ftoppe pricmi hi poni tcpatamcnte calde U r
muta fpeflbf qucftoc/ mitabilc* Poftc che
fcai queftc ttt cópofìtioiii a ttc mcbri ^ o ^ al
meno quctcbc puoi: dipoi fcgia clfegnio nó
fufli nelle gambe : ptcito poni quattro uèto
fc*duc cicca alfcdcrc SC due alle cofce didd
età* : Spiccbatc le ucntofe gUlticbi uogli
ono Ctragga et (angue* Se non appatifce le
gmo tralo della ucna comune dallato ritto*
difcoftarc elueleno dai cuore* Se appari
Ice tralo dalmedcfio lato acciocbe noli Ipar
ga bC dilatifi elueleno ptufte Icuenc bC patti
della ^fona cbello fuole fecilmttc fare Adù
que ic^Cy dallurecbio o nel collo : tralo del
la ucna della tefta preflb al dito grofTo della
mano dallato medc£imo*.Scfodo eibraccio
dalla ucna del fcgbato nel braccio da quello
-lato Se ✓ e ' ncllaguinaia tralo della fapbena
mcdcfimaciocfotto eltaUone Infomma do
uiìcbe e dalia fontanella della gola infu ; trai
dcUa ucna della tefta daquellato* Se e indi £
£ino albcUico o / dinàzi o di dricto trai del
fcgbato fimilmcte<.Se ✓ e ^ dalbcllico ingiù
dalle fapbenc come dicemo* Et trai elfan -
gue almeno fubito cbe apparifce la poftcma
et trai copiofamète fcgia nó c pouero di fan
gue». Tracio cbenai circa oncic due* ferma
tanto cbe conofcba fc / c ^ ttifto fangue ^ o ^
buonof Se ^ c ^ trifto j^wi tmn più quatita
ciiiì
Se ^ c ^ buono meno quantitaf Et nelle perfo
ne debili ✓ o / dipoco fanguc / ballano leduc
ondedcftc* Nello trarre in fui freddo del
lafcbbre*- Q^^uado trai* da melarancia Si
cofc agre per bocca àCaceto al nafo fronte
8^ polfi delle tempie + Q_^uefto ^ c / comu
ne modo di flebotomia * Gentile dafulin /
gno loda molto quefto che diro come cola
prouata *. Sei fegnio uiene a pie dell e fpallc ✓
poni uctofe oue Icfpalle ficbiuggono K trai
clfangue dcUa ucna mediana y che fi chiama
comune bC ncra^^ Se c ✓ nel collo o / capo dal
la ucna della tcfta circa amcduni ledita grof
fe * Se y e x foflo o ^ nei braccio deftro dalla
ucna del polmone itra dito dimezo &Cildito
dello anello dallato medefimo* Se * e / circa
albraccioyo4atofinifìxoy dalla uena della
milza nella mano dcxtra Itra dito dello anc
ilo &<:j [mignolo + Se . e ^ neUanguinaia ^ o a
lato fjnjftro dalla ucna paralitica del pie dal
hto medcfimo inmczo del dito groflb ^ o ^
diquclla che glie prcflb ♦ Se/C^nellaglba
dcxtra y o >"picdc dalla ucna chiamata uena
delle donne* Edoftori fpagniuli bC catela
ni elprimo di / o ^ ilfecùdo almeno fa6bo br
gomento fanno la flebotomia in due uoltc +
hC negli buomini fanguigni robufti SCdibuo
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
na età ÒC nel ptimo di fino cofi* Prima trag
gono clfanguc dalla parte oppoUta*g che io
more <.Cv ancora Inmouimcto 8C non / e ✓ an
Cora fa5to uclcnofo + Sei fcgnio . e / fotto ci
braccio. fmiftxo traggon luStto dalla dcxtra
mano ócie fei ^ o. quattro , o ^ ucro della ca
uilla4elpic.fjmftro*oncie tre ♦Indi a bore
fci. Ov òtto ricreato linfcrmo 8Cripofato tra
ggono dd braccio fìniftro onde fci ^ o / qua
ttro y o > trc*fccondo la conprcflionc hC uir
tu ' dalla uena più groffa. per che quella mo
ftra hauere maggior bifognio di flebotomia
: Sci fegnio / ncUanguinaia / fanno pel
contrario ♦ prima del braccio daUato mede
fimo* la fecundà uolta dalpie medcfimo del
la làpbena * Ma fc linfermo non y c , molto
robufto ne ripieno difangue * Pure , e / daf
fai uigore naturale: Si la uirtu ^ e , collante
o ^ ucro fi truoua nelfine del fecùdo / o ^ nel
terzo quando la materia uerifimilmentc ✓ c
già corfai-C fefta uelenofa y traggono oncic
duo o> quattro* dalla parte medefima 8C ;
dclluqgo più preflb alfegnio chefli può ,
Se / c / il fegnio dopo gliureccbi traggo
daila uena della tefta dallato mcdefimo fc
qucfta nò fì truoua bene della mediana cioc;
uniuctfalc a tuttol corpo + fc qucfta non
fi maftifcfta dalla ucfta della matto mcdefì >
ma * che , c - m tra cldito groflb laltro ► H
fanno cofi damczo il fecondo in la innanzi
! farcbbono dalla parte oppoùta*
Similmente da mezo il fccundo mia fcl
, fcgno X e ^ fottol braccio ^ dalla ucna del tw:a
ccio mcdefimo U della uena umuetiàlc / o /
I almeno del fegato . o , della mano mcdcft ^
; maintraidito dimezo 8C laltro ♦
. Se elfegno ^ e . neUanguinaia nel mcHcfi *
Ìmo tèpo decto traggon di fotto clgmocbio
medeìimo ^ o . di quella che ^ c ^ iotto la a
uiUadelpicmcdcùmo* Sci fcgno piega
drieto in uerfo elfcderc , ttaggon ^ deUapiu
I ; grolTa che apparifce in fui dolTo del pie me
'™ dcfimo laloro regola /- e ✓ che damezo elfc ^
j I, cundo di mnanzi el più delle tolte comin y
I Clono a fanguinare dallato oppofito* da indi
: ingiù ^ per contrario ci più delle uoltc *
' !ì Ma ucgniamo alle regole noftre comuni *
i Per che quefto male ^ c ^ o. nel fenguc ^
O/' negli homorimixti col fangue peto tni
j J>3rc da trarre fangue a tutti da anni* quatttw
dicif a /fcxantaf Fo più ftima deluelenocbc
f fiata pella ucna aperta che del (àngue pto /
' ' priof Tr^Mrlo in due uoltc mcflctìdo» (et
ore in mC20 > Arobufti hi molti fangui.
g«i in tuélo libbra una ♦ A mediocri fan
guigni *oncicoc^o * Adcboli ftante fermo
ci poUo oncic guaaro . o ^ tre * o / due* o
una almeno » Ouc collera predomina non
pm che oncic due * Molti comandono fcnc
traghi tanto che chi non y c > debole indebo
lifca f Qiicfto amc non piace > per che dif
foluc ghfpiriti ♦ Ouc uagilla ci poifo non
ne trarre puncìo* Piaccmi che innanzi ap >
parifca apoftema anche poi fi prouochmo
le morici con frcghagioni con cofc afprc ÒC
fugo di cipolle alluogo con uentofe U lance
•t ttààimigniattc* Ouc abonda (angue lo fa
tei doppo laltra flebotomia : Oue ne mol >
to poco fereiqucfto almeno* Di poi che
C/traftolaprima uolta ci fanguc + alchuni
pongonla pittima* Maepiufapienti lapon .
gono da principio* Sdfpeflb la rimutono *■ >' :
cioc.ognt trc bore in panno di grana ♦ calda
temperatamente ♦ Narramonc una di fopta
laltra / e / qucfta* Recipe Acqua roft*
Dcndiuia*Di Buglofla*Di McUilTa^Iibbra
m C2a* Aceto oncic due* Sandali* Rofc* co
talli* dramme* tre. Spodio dramme due
Perle ♦GiKitttit Zaphid* fcropolo uno*r
Becft biacbo &iro/To * ofib di cuore di ctt *
uio +Scmc di cedro* dramma mcza* Mu *
fco fcròpulo mezo^Gampbora* ILz^ttzXiO
fcropolo unof Et fc ucdi caidcza mufitata
ungi ci fegato 8i filo di reni coUungucnto
fandalino due uolte clgiorno* Indi a bo ^
re quattro fecondo lordine antiche fi da api
gliareconuifio biancbo 8C acqua dmdiuia*-
isL acctofcila della polucre contra morbo ♦
drimauna ^ o , dramme due* H tiriacba*
dramme due+o / una ..almenof Et doppo el
bere aiuta con panni caldi SCcom profummi
al fudarc^Cbi dcfiì la tiriacba fola non erre
bebbe ^ ma e ^ più ufttato darla colla poluc
re* Alcuni mcfcolano aceto 8C piaccmi*.
Piacemi ancbora darla più uolte : 8C ouc > ;
non e gram calde2:a / e / utile mcfcolarui
acqua di fcabbiofa SC melliffa Là poluerc an
dcba> e / quefta* Recipe dittamo biati^cfoot*
CdrkiJ)! bianchi* Tormentilla* Bolo^rmc r '
no* Gctiana oncie un3*tcrr3 figill3t3*of^d«^
meza+^Lc polueri moderne fó qiicftc* Liwtìi l
Rccipc+Barba di diptamo di tormétilla da
grimonia* legnio aloe * bolo armcno*uatcti
ana*lap3ccio * fàdali roflì g cqoal parte* bst '
ba difccabbiofa al pefo del tudo mcfcola ì
có fanguc di toro fcccato ai fole &C ftil latOf
Xattta Recipe Spodio ♦ Dinamo biancbo*
Gcnriana.TormétiUaf fcmc di gmcpcro*
Seme di ccderno. Carlina dramme quattro
Foglie dalbatrooncic due* Latcrtia* Rcci
pc Tormcntitla* diptamo bianco . corno di
ccruio arfo* Zettouaria^ dramma una^ perle
coraDi*rofli*fcropoli due * laquarta torme
riUa diptamo biancbo*Bolio* armeno* Cam
pbora* Perle* fidali rofij*corno diccruioar
io Ariftologia ritonda* Zuchero biancbo ,
dramme due* La quinta* Recipe tormentjl
la* diptamo* dramme due* Seme dacetofa :
Seme di cedro drime tre*Gégiouo biacbo
CcnamOf zaferano fcropulo uno* bolo arme
fio* terra figillata*drame due cmc2o*2iicbc
ro oncic due* CJ_.uefta ha gram fama centra
ogni uelcfìo Si innanzi iC dopo* lafexta*.
Recipe* Radice di Tormentilla* dramme
due* Sandali rofll* diptamo biancbo frefco
Corno di ceruioarfo* Margherite* boloar
meno* Ariftologia ritonda dramma una*c5
pbora dramma me2a*2ucbero bianco dram
me due* Pampinella* Mirra* zettouaria dr5
ma una * Sandati; terra figillata dramc due
Seme di cedro* zarterano fercolo uno*cor
«odunicorftO'òxuero Iacinto* dramma
mcza* Q^ocftc polucri fottifìcano
el cuore hCzdiutohio afcacciarc dafic ti ucic
no* Difcccono lomorc putr cfcibilc* ftnngo
Ho le UIC del cuore cbel ucleno non ui palìi *
Sdfpcflb lo mandono per fudorc* Di quella
prima che ficbiama àtica èCdiquefta modct
na ultima fi fono fatì:e migliori pruoue<:be
dellaltrc ♦ Alcbuni fafto eluomito fe bifo y
gna Si fafto largomcnto SCuntionc dàno pri
ma la potuere mfiemc ponédo la pittima do
po el tcpo delia fua opetatione traggono el
fanguCf fel fanguc abódaèC Éotfc nò errano
Doue non fi può trarre fangue - o ^ doue no
abonda (àngue , danno in luogo di qucfto la
fudarc* Nonafpcftare la digeftione cfello.
more* Percbc non ue tcpo aldigeftire* Non
obferuatc cdiufitati+Percbe lancceflita nó
fca Icggie + Non fperare in euacuatione cbc
fecci la natura f Per cbc fono in regolari
perla indigcftionc bC furia del ueleno ♦ Et
la natura opprcITa fa più quello cbc può t cbc
quello cbc debba ♦ Pero fubito doppo ci de
Dito tempo del fudarc ^ o . tu trarrai fanguc
fcl fanguc abonda ^ o / fe txMi abonda pitga
nò dicoconcofe cbc foocttino loftomaco
Pct d>c dUiomito woiciito ap*:ctido te vie
del ptfto cotteti cluclctto foftilc'alcuo >
ttbC aiKora lo tira al cctcbro i- Pero erra
chidalacspraggmc 8i fimilicofcuomiti^
ue 8i udenofc ♦ Apcna può la natura refi ^
ftere a uno uclcno* Potrebbe qualcbuno
o^pxù dicendo che ncgliauelenati fi fanno
cuculiti^ Dico cbc non > c / pari conditionc
Perche gUaltri fono uclcni più materiali ap
ti arrjaoergli* pcic uomitoSi fono nello fto
macoytx^ guefto/C/unouaporc ueleiiofo
«elle pgrti del peélo ♦ Adun«5uc non fia me
dicina cbc faca uomito uiolento. non dan >
ncr ci pero cluomito quando non fulfj uiolc
to* Ma più appnjouofio ci diuiare per le par
ti di fo5to * Da la medicina ftcmperata in ■
uino biancho hC .acqua di fchabbiofa indimi
rofa^piàtaginc^bugloffa Mellifla. aceto ro
fatOfincbc fieno cotte* Damafcenc* Mira
balani* Tamarindi* Ma fc el male giun
gnic aftomaco pieno che faraitu Secódo lor
dine modernov^ dc^)po luntione con olio di
fcorpioni tiriacba* Fa uomitarc con fa
cilita con acqua tiepida con aceto hC olio hC
fugo diradicctctldocópcna làga*Poi fa ar
gomcnto-^ Poi poni lapittima ÒC da la poluc
rc^ poi altcpo ripesato lifermoSCricrcatofa
la flebotomia fc / c . faftguigiio . fc no da U
mediana t fcfaifj.ebotomiacbc pafii ✓
quattifo oncic di fanguc non dare U medici
na fe non paflòno dipoi bore dodici* Si ben
che facci flebotomia nonti fidare dilei fola
maxime fc - c . corpo ripieno fatiguigno ro
bufto : bC anche fe faceili negli altri poca flc
botomia : pero da pure lamcdicina aitempo^
fecondo lacóplexione uutu* 8i fc dai me
dicina prima ancora nontcne fidare ^ fe ^ c ✓
corpo ripieno / ma ftante la uirtu fa la flebo
tomia a tempo bC modo i bC fa quella difhnc
rione cioè che fecci luna cofa bC laltra Douù
cbefìpuo bC conuiene t macbeoucabonda
fanguc ♦ uadi innanzi la flebotomia bC fia
più copiofa ;ouc non abonda uadi innanzi 1^
medicina j èCpoi la flebotomia Ala poca flc
botomia ^ cioè più per cagione diffiatarc et
uclcno che diminuire clfanguc j dalterzo di
inla nófi debba trarre fanguc ^ fc già la ttop
pa guarita nòti fforzafli^^ Q^ualùqucuol
ta tu dai medicina ^o ^ fai flebotomia . o uo
miti acoocbc per tale mouimcnto clueleno
del fcgnio non torni indctro* Sci fegnio fc
fcopcrto Éichc L tale mouimcto ponga inful
fcgnio et di fotto ucntofc et migniattc» et t
fui d)Uorcpitimc fircfcbc ^ et da per boccba
jprima Sipoi cofc dadifcndae dalucletìo ciò
c* utiicàt bolo armcno*Smcraldi + Iacinti*
Topati! / o ^ almeno altre géme* Si coralli*
cò lugbi dcrbc còtraucleiu Q wando pur
gbi ^ da lamcdiona conun pocoS zaifcrano
ticlla dccofbonc Cupra dcrta* laprmcipalc
medicina ^ c y piu ùcura fecondo e medici g
ùani bC mcfue ^ c ^ la tcifcta pcrfica^ ócc una
conlattouarcamccb* dràmeduC/O ✓ alme
no trifcra.ócia mcza^JLaftouarc amecb dri
ma ima ^ o ^ drama mczSf Ma arobuftinimi
fenc da onac una *con lattouare amccb del
mentre, E pcrfiani lodanno con acqua frc -
fcba ^ o / fugo di morella ^ o . didiuia Di quc
fta bo mtefo ÒL fafto felici cxfpcrientie più
uoltc ga* èCinqucfìo anno*Cue non e trifc
ra ÒL lattouare amccb ; da ladiafcna inluogbo
di Taf era ài diamanna . o , fugo rofato inlu
ogbo di lattouare amecb : nel modo dcctos
Ho prouata molto utile hL ficura quefta com
poCidonc* Recipe ♦Trifera ^fica^ polpa di
aSiìA* onda meza« Rcubarbaro* Diamanna
o / lattouare amecb^ dràma una^ Ma oue : e
tobufla natura ài uctre ftiticov do o ^ Diami
tia ,o 4 ddlaftouarc amccb * drimc due* ftc
pera tacqua dibc^fla ^endiuia colle decoti
atiif^deftc; dCac^ ^edcdc * Tengo
ci Rcubarbcro nel uino bianco ✓ acquai
ditìdimi con unpoco difpigo p qualche bora-
poi lodo mfubftltia mcicolando tufto infic
me* Molte uoltc aggiungo poi mana. once
unaXonuengonfjetiamdiolcpillolc difunjt:
mofteirno: èCaggregatiuc ^ cgualparte aro
bufti* dràma una ; intuir Agiialtri i tu<ìlo:
drama mcza.Bccndoui fopraiuno biancfco
con acqua dindiuja . o > rola / bC fcabbiofa *
Anchora Icpillolc aggr cgatiuc fole : inogni
tempo fpctialmentcìntòpi meno caldi* dra
tnaunao/UCtodrimajiicaa hiotachcfc
lafebbrc C / inbomGi:j fomli.òi caldi appari i
fce granfcte arfioni digoia i lingua neta^dói
tot dicapo acuto» farnetico^ ovfinaiii accidlì
ri grandi* Se e £ homori più grolTi ÒC ^lenoJ
furiofi lafebbrc pare lenta; qucftì accideip
ti fono minori* Confiderà e fegni dcdi y hC
lappi che inqualuncbc homore fia ficouicnc
!atrifera coIJsgari^jèC pillole aggrcgatiucl
é> folcv o-^ co pillole di fumoftcrno elfirogri
po fòkitiuo che difofto diremo*^Sc e > ncglj>
|}omori furiofi ctiàdio > c> conuemctc diàfcr;
na cólattouarc amccb . o ^ con fugo rofato v ^
Ite* Cafiia con reubarbcro* Ite* Manna con
diiamina mdccotioni frefcbc * Se / c ^ negli
fx>mori groffi freddi hi humidi /fi coniiicnci
arobufb pillole aggregatiuc^ fcropuU cjuc*
Pillole dagatigo fcrojjulo uno Adcboli die
Catoiiconronccuna.condia&nicon^dràmc*
due ^ o / co agarjgo ttocifcatot drama* una o
dramamczalté pillole cètra morbo dedc
difopra dcama una.o* dramttia nicza 8C foc
f e quelle pillole fono utili mqualuncbc ho ,
more* Nota cbellagarigo bene ifcclto 8C
troafcato ^ e y fmgulate ì qucfto cafo i ogni
bomorc se membro^ Et pero quàdofufii cet
to della fua prcparatióe fcptc ladoperrei cq
ogni medicina ne darcudràme due+o* dea
ma una , o ^ dràma meza di fuoi trocifci fc
condolaforza delia medicina 8^ fecondo U
CQplcìaoc dcUhuomo Et doue dubitafli del
lapccpajrationcgliiaactterei tinfufionc nello
owoielifquilmcon ialgemmo* Dipoi coti
do mfefteteiinfuGa medicina nòprcmctìdo
làpeza^ Ite* Nota cbellc pillole aggregatiuc
fono^pptopri^e? &C inluogo di qucftedeb
bi dare le pillòk finequibus aglibuol meno
robuft'i Et fappi che dare lamedicina c me ^
gliotbéLtpiUolenelcafo Si ouc puoibaucrc
diamanna / e ^ meglio cbel fugo rofatoSi; ^
% ; più forte* EUattouarc amccb / c / meglio
cbe amcduni finalmcte logni bomote e mi
tabilequcfto firuppo folutiuoj in luogo di
medicina^ oncicynaelmcfto/ 8C d«ccli?to
cò acqua rofa hC uino bianche* Recipe Scor
^ di cedro* Radice di capperi* berberi* Sa
dali roiTi* Spodio* dramme due* Garofiiaca
bugickilà* Mellifla*Borran3 Radiccbio* ma
mpulouno* Acctofa* epatica* Praffiomani
pillo unoSi mezo Scariota faluadca*drimc
due* Semi di zuccba di popone* dicidriuolo
di cocomero* uiuoic * manipolo uno * Ti
mo * epitimo* agarigo* Rcubarbero* Se
iia* polipodio» dramc due* Sugo daflicntio:
di fumofterno* eboli òC dipiantaginc dràme
fci* Mirabolani cbebuli drima una * Mira
bolaniatrini* dràmamcza* Diagridiidri
me due* Zucchero bianche libbre due* Fa fi
ruppo conaccto dicotogmc* Q_uello firup^
po dadoiftori ^ e / chiamato diurno nel cófcr
«are iC nclcurarc : pche fubito difccca lumo
re putrcfcile* Cóforta emèbri prtcifolrmi
daeluclcno iXuori èifonfene faftc molte ex
periétic Intraglialtri* Piero datofìgnanoS^ '
gctilc dafulignio lo cómcdotìo mirabilmc
te Ammc pare fìa facto alia itetóc della tri
fera ^ica* Ma c ^ più folutiuo Sipiacemi fin
gularmctc nelle pfonc che nófono debolilTi
me 8Cchc nò hàno cUientrc molto lubrico ♦
Pigti^fi lafcptimana una uolta pc fani Siper
gii infermi* Et notacbe dopo lopcrationc
della medicina U fcnò dai medicina dopo ci
trarre dcL fanguc laltro di ùda latiriaca* dra
ma una cóacqua rofa oncic tre* bC unpoco da
ceto rofato* Et nó temere la caldcza della ti
naca gcbc fipocba quatita può poco ri£calda
rCf Im^ che lacuali ta clemétalc quale . c >i
lacaldeza bC ftmili elFendo molto materiale
nó adopera molto £c non co molta materia*
Malauirtufpccjficaeirèdodono cclcftialc
et quafi fpiritU3le*3dopcra molto etùdio có
poca materia fecondo Galicno* 8C la tixiocA
adopera cótralucteno p uirtu fpccifica Et ol
traqucfto apcna cpic ci fecundo grado di cai
deza ; et pero . e molto più potè te acacciarc
eueleni che arrifcaldare Et ia febbre pcftitc
tiale ' e ^ molto più ucknofa che calda* Ma
debbafi date cóacqua rofa : hC nellaltrc cofc
pendere inuerfo elfirefcho * Acciocbc pofii
ufare quefta* PuolTi dare clmitridato in luo
go di tiriaca: Ma della tiriaca fifono ucdutc
maggior pruoue* Pero moyfc dcgipto dice
che uno fapictc medico glidixc che medica»
cb neUa pcftc dantiocbia ^puo tutte laltre co
fe elTerc debili Ma folo quegli cbe ptefotxj
latiriaca p fuo tóf jgtio fi cófctuocono : nóft
glialtri 8C folo quegli cbe nelmale làptefofto
furono libetati tutti i «glialtri jpkoiio* Par
diif
gucffco fi cófcrma cidccto ài galictto ncUi
bro delia tidaca adcefarc cbclla tiriaca c co
trana atufti euclcni* 8C c y potete ouc laltrc
incdicjnc Ìon deboli» bC qucfto ha da uurtu
miracolofa > Sono alcuni che dano orina y o
rinata Ite* fugo diclpoUc biachc có aceto ♦
Nó foche mcncdirc Tieni améte che pur >
ghato che hai lonfermo bC migliorato che tu
uó tene fidi . Maqntiparcbearicrcatonel
terzo di o quarto dopo lapurgagionc» fe abó
da elfanguc àcor molto ritragli «poco difan
guc^i ridagli lamedicinamedcfima* Seno
^borida el fangue trop^ripurghalo almeno
toUa poluerc &C medicina accio nó ricaggi +
Alcuni danno ieuforbio colia maftice èC
CoU^ gòma elcmi* Recipe Euforbio drame
ciquc hi fcropolo uno* gòma elcmi ócie due
JViafticc* once una hi mezo Dànonc dràma
una arobuftì* adcboli fcropulo uno có acqua
didima di difcabbiofa* E picolofa hi nófi có
uicrte fe nó arobuftiffimi hC nel pricipio * Di •
cono alchuni chella góma clemi c ✓ Ugómif^
dcJlalbero delccdro* Sappi che i qucflo ca
fonò fiuuolcf la prima medicina darla imo
do debile che facci poca otìcrationc pchc la
uatuta nó afpetì:» lafctuncfa» Se laprima nott
Éijbttooa opera A«(Cor^ Opfi^ouici^c fglucriÉt
có molta forzai gcbc firifoluono gli fpiriti *
Et qucfto male cófiftc più in qualità uekno
fa:cbcinquantita dimatcriaf Gcntikda full
gnio dice baucr faftc molte cxpcriétic coU^
fopradcda polucrc^Daiiala dapticipio coli?
Recipe Euforbio dtàma mcza Maiticc del
ma una* dauane fcropuU duc+ Ht nella giatifv
.pieticzadramaima Piaccmt molto più la
garigo > gcbc fecondo dcmoccito Galieno*.
Amccna / tua datuftì cmcbri qualùcbc bo
more òCba uirtu di tiriaca eontta tuftì cuclc
ni hC fortifica et cuore bC purgalo da ogni uc
leno* Purga ìprincipalmcntcglicmoti grò
ffi : se nó lafcia adricto efottili . Ma bifognia
fia agarigo tondof biàco*potofo lieue^fràgi
bile dolce co poca amaritudine bC ftipticit?
bè macinato òCmixto colla terza parte diùl
gemo* Et coù fia corredo col falgémo hC ro
fato colato 8i oximel f quilitico . 8C uino nel
quale fia infufo gcngiouo &i fia t rocifcato .
^ c . più ficurta darlo adebili có molte al
tre cofe cbe folo Et indecotionc più prefto
cbc infubftantia ♦Perche fpefib fa tungbi uo
miti /O/ dolori diucntrc * fc non ne bene
ifccttoKpreparato 8i fc/C/ ifcclto &C ptc
parato , c ^ medicina fanda SCfamiliatc icy
condof DcmoceitodCMcfuCf . .
Co ouefto habbiamo fa<f^c felici pruouc nel
mo4o dedo* Ma circa leuforbio + Noi bab
biamo prouato che fa qualche uolta gram bc
«e* ma fpcfib grà male ♦ In fom ma uota
prcfto hi fpeffo conmodo* hi fpcflb ricrea g
cheglifpiriti firifoluono bC non dare cofc
o y medicinali / o / cibali che folamcntc mot
Ijfìchino* Ma mcfcola có cofe che nnfrdchi
no et difecchino fortificbino clcoorei rcfiftì
noalueleno*
Del cibare bC goucrno dello infermo*
Capitolo 4 C^tauo*
1 cibo (la fecondo rafìs bC auicenna ♦.
nel quarto . fpelTopo cho per uolta* I cg
gicri bi di molto bC humido nutrimento ief
fb*condito<:on cofe agre Sdfrefchc* Confe
mi communi lattuga*cndiuia*iacetofella ♦
aceto* agrcfto melagrane * melarancieJiy
moni, amarene* fufine* Hi cibo e . pollo ftar
na* fagiano pelto Confumato ftillatohuoua
frefche* bC / e ^caurctri non ti uieto * In fó
tft» nutrica di cofe li<5uide frcfchc di gra m
trimcto* inmodo pure che fi fopporti * bC nò
multiplichi la febbre* In qucfto cafo faJbon
da più affai in nutrimento che neglialtri * di
ceauicenna nel quarto che la piencxa delle
wcnc di nutrimento* rcfiftc al ttapafiarc del
2V
uaporc uelcnofo dcUatia bC dcilomorc * 8C
che quegli più fi liberano cquaii faiucono ui
uamctc coaummcnti* Et nota che facto che
ha iargomtto folutiuocbc diccmo difof a le
bifogma più riftoco diqucllo piglia pboccba
Debbi o ^ co càna dargomcto / o ' co fh:2.a
tojo mettergli pdifoifìo indi a ore quattro
dcnutrimcnti cquaii narramo poco dilopra ^
Elumo biàcbo fottilc hi odorifero, annac
«fuaro ai mzno p cqual parte cóacqua ferrata
frcfcha . lacqua dorata incbc fia fpento oro af
focato farebbe meglio* puofTì acora fpcgnc
re loro nel uino* Non gmeftere foftègba la
fcte / o X bocca fccca* macontinuo fa garga
rizare co umo biaco bene Inacquato . tieni
1 bocca cofe frefcbc 8ifpeflb da bere acetofi
, ta di cedro et luleb rofato p cqual gte co ui
no dimclagrane et acqua . o > fugo dacetofel
Uy c y utile lacetofo fcmplicc có acqua ferra
ta ^ c ' uti le fugo di cedro . o . di limoni / o ✓
di mclaracia premuti cóacqua et zucbcro fi
ne forfè cóacqua dorzo^ c meglio/ O/CÓ
ferrata. Ite zuchero rofato *o x diamarenato
o y diaprunis et diacitonitcn diflbluto inac /
qua colato et premuto* Oucro rofc / amare
ne y mirabolani* tamaridi* prunc* cotognic
peftbc fcccbc trite et iniiiftifìoiic in acqua ♦
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Di poi colaec Siptcmote ticò zucbero hi ac
qua frcfcba ✓ c . utile* còmcnù etiàdio aceto
faiackocóacqua ferratale zucberopllfami
8C fanu cóuicfi loxizacbara cbc fi con acc
to buco fugo di mclagtanc agrcSCzucbcro
Con&fli fugo di mclagtane di mczo fapote
o / fugo dcilagtc ^ o y uino dellagrc có poco
tzucbcfo ^ ancora acqua dotzo có uino dime
lagranc^c ^ buono fregare ucrgbc doro inde
fta aqua tato cbe tofcggi * Ité bollire acqua
còoroSCadoparc quella ncUcuiuàdc abc
re Ite puofli forfè fare oro tforma dabcrc co
fi fecondo gentile da fiiligno* Recipe oro*
oncic una * Aricnto uiuo oncic due Alcfco
la Sitato ftieno infieme cbc loro lidifiblua*
poi poni inlembicco a fuoco lento tanto cbc
laricnto uiuo efca pel foro dellembicco* Poi
togli loro nel fondo dellembicco ♦ A ggiun
gni aqua di buglofia oncie quaranta lette .
poni ncUenabicco di uetro betn turato*Tic
tii fofto el fuoco tre di hi tre nofti bcne;p >
pórtionato i- In fine fe tu fapcrrai ] arte tro ^
uerai lacqua no cófumata bC loro liquefarlo
Et qucfto . t ^ loro dabere cordialillimo hi
puoffi digeftircf Loro laltra forma e - poco
©tilc» perche nò fi digeftifcc Da«ldtduc
volte sdigiuno di qucfti firoppi cioc daccto
(ita dictitQiMitxionu di cicorca ♦ di fum ^
motenp/PiìCia- tnezaf con acqua di m^uiu
Ktugo d.icctpfcilaf pncia una + Ite firoppo
da^ccAa^ dctibcs rob di berberi di coro ^
gfuc dijgpiaciani* di melagrane có acqua din
diuia&idi biaglofla* Ite firoppo dindiuia có
acqua.dindmia conacctofita di cedro + fugo
dacctofclla aCuino di melagrane agre* Itcm
iugo dilimoni o / di cedcrm o / dunciaràcia
premuti có acqua ài zuchero ♦ Nò mi d ifpia
ccrebbc i luogo dacqua la peuerada del poi
lo o xftarna cotta có agr cfto &i co idiuia . poi
colata òCagmtoui qualcuno didcftì lugbi có
zucbcro tépcrido d dolce collagro come fa
lanatura ncUc melagrane dimezo fapore* an
Cora lamclagrana agi;a i fugo o / £ uino fuo e
Colo SCcoglialtti fughi ^ o / có zuchero codi
fcc bcnc+ Ite fugo dirofc mirabolani tamari
di zucbero rofato / 8i diamarenato» diapru ^
nis* diacitonitcn difToluti iacqua Succiati et
premuti becdo có acqua frcfca Ite loxizachc
ira* có iulcb rofato et acqua ferrata * Ite fugo
di rofe et acctofìta diccdro ♦ có uinodi mela
grane* Nota cbcllacctofo fcmplicc in qualiì
que firoppo y eguale ♦ oucnon /cacetofita
diccdro pricmi limoni / o ^ mdaracic hC tcm
f eraccnisuchaco è< ouC/ C/ piucaldczafi*
più iagifo i oue mciio fia mcfto i out fto t ice
tofo ; da aceto hC acqua 8i zucbero inlictnc i
iaccto bucho ^ c ^ migliotc cbcllaltro* Ité fi
toppo optimof Recipe Sugo dimcUifla* Di
borrana Oi buglolla oipurato òcie tre» acqua
rofa X aceto buco once una èimczo* Accto^^
fita diccdn bC dilimoni oncia mcza^ sajcche
ro buco libbra una Danc óac due có acqua
di bugloflà&C dacctofellaonccuriactmezo
Da diquefti quale ti fate cócCb due troci
fci di ciipboraf Alcuni fapiètidàno £ luogfco
di fci'oppo qucfta potionc Recipe Acqua to
là libbra una* Vino bianco odorifero libbra-
mcza Bolo armeno be pcftoèiftacciato on
eia meza* Dannoncpuoltaoncieduc U-t
rimedio antico SC potete* Gli fperimètatori
ufono duecofe^clfugo defioràa coluino nel
cafo e liiazi alcafo : e àcora dàno clfeme del
cardo fancto con umo* pcHc lanno ^uato f o
tcte n ciuci cno de funghi Efapiéti dàno quel
lo dlccmo Icora fugo difcabbiofa ccie tre
Terra figi Uara dràma una Co unpoco diurno
Ite * fcme diccdro dràmeduc có uino buono
Ite ambra bC carabc có uino . Item le fpetie
de coagoli dram ma una con uino* c coagoU
fono muccKagini che fono in certe uefacl^t
appiccate nelle ìtetiori dccaurcéli et lepri ♦
Itcm radice della palma cbtifti con uino*
C^ucfte cofe de fapienti rimuouono elude
no datcuore» Conuengonfi alconfctuare bi
alcuraic; fimilmentc qucfte confeftionu
ho gr^dc fede inquefta noftracompofitionc
femplice :citicaciffjma ficura* Recipe Bolo
armeno* dramme due» Terra fìgiilata ♦ Co
ralIiroJ[Ii*dramauna> Scorza di cedro* Ze
touaria* Zafferano dramameza* Zucbero
rofato di rofc rofTe candito»oncie fei * Ace
toTita di cedro oneie dicci * Dolla con uino
faiancboSiacquarofafemfreèt gualche uol
tauaggiungho aceto tofatOfUnpocho* Puof
fi farne pillole merendo in luogo di zuc
chero rofato ^ rofc roffc* oncia mezà» Facce
do pillole con acetofita di cedro quanto ba
fta* Alcbuni danno qocfte compoCtioni ♦
Recipe Zucbero rofato* Triafandali * Die
draganti * oncie quattro * Foglie doro die
ci*Pcrlc* Iacinti * GjlTo di cuore di ceruio ♦
dramme una * Item Recipe perle fcropulo
uno ^Zapbiri * Iacinti * Smeraldi dramme
due* Terra figillata* grani tre* Seta cruda
trita dramma meza ♦ Smeraldi dramma
una* Manufcbrifto rofato quanto uuogli *
Acqua rofa nellaqualc fi freghi pezzi doro
aflài quanto bafta* Item acqua rofa* zucbero
faianco4ibbt:a*ufta*SafidalitofiÌ bianchi
CoralJi f Rofc* Spodio dtrima meza* Perle
dramma una ^ Iacinti* Smeraldi* 2afiri+ ofTo
d i cuore di ceruio+ fcropulo uno * Nota
che tuAc le cofc aromatiche fi coftuengono
nei conferuarc nel curare / maxime lefirc
fcbe* scie calde etiàdio bemcbc nófi coftué
gbmo al caldo dcUa febbre / conucngofìo al
ueicno di quella * A\akime temjperandolc
inmodo colle frefcbc che pendino tuerfo ci
frefcbo bC molto più ui pendino ftantc la cai
dcza de tempi - o ^ complexionc ^ o ^ acuta
febbre* Itcm Nota che intra laterrafigil
lata bC Bolo armeno^ e. quefb diÉfercntia
che ben che amenduni fi conuengbino auclò
ni a al morbo niente dimeno efapienti aé^
pcrano più quella che qucfìo ncglialtri vele
ni ^ ma nel ueleno peftilendale adoperano
più qucfto che quella ♦ tu<Fti facccrdcnoctc
ncglialtri ucleni ^ nulla , c ^ fopra la terra fi
gillata f maxime dandola con umpoco di bo
lo armeno bC granelli di gine|)ro bC aceto a
nacquato feccdo lordine di galieno* perche
fubito ferra le uie del pcfto inmodo chcl uc
leno non ui pafia. àCgitta eluclcno pctuomi
to etiamdio etueleno de foiudui* Cofi dan /■
dola poi come inanzi* mainnan7:i aluclctio
C ; più ficutta r Similmente tufti cóieiitono
cbc alcòfcruarc della peitcòCamcdicatla cL
baio armeno iiincc ogni altra cofa f empl ice
maxime con nino bianco bC acqua roia fccó
do lordine di galieno S^ferapionc auiccn
na* cquaii dicono baucrc cxperimcntato nel
£c pcitilcntic gradi cffcre co qucfto gli buo.
mini felicemente confcruati bi fanati*cibo
Io armeno fia rolTo Si alquato giallo ^ dilica
to fr agibile* La terra fìgiUata {la ù poco rof
fcggiante agretta bC afciuttaalguftoumpo
<Jo uifi^ofa / ma nò fapiccbl alle dita ♦ Sap
pi cbe alcbuna uolta el morbo comincia con
^uto di fanguc copiofo* In quefto cafo non
fi da 4 bolo ne altra cofa laqualc riftringba
dcttafangueuclenofo+anzi faiuta expurga
re con cofe pcAora^li bi trafi fanguc damen
due le {afene ; fecondo la conp! exionc* bC fc
e ✓ molto fanguigno . di poi deL'a mediana >
Nó prctcrmcftere le fregagioni adigiu
fiOf fa cbc tenga la fpugna al nafo Itida lac
qua rofa Si aceto rofato òCcò uino odorifero
SCfpclTo fcnelaui tufti cpolfi bC ci uifo*ouc
fofpccli di farnetico poni alla frótc qualcbc
uolta acqua rofa con aceto rofato» bC fc non
temi fonnoléntia agiùgniun poco di capbo
r»,Nó lafciarc profondare lifetmo nclfónò
Bafb hott fci / o / cinque intra didi hi dimoc
te* eldormirc molto ritira cluclcno mdcn y
tro*Lapiccarc ucntofc didricto Siórc frega
gioni bC legature allcxtrcmita giout alfatnc
tico bC alia iomnolentia.^ Ite gioua la foppo
fta difapone duro con un poco di ialgcmmo
El poco dormire nciprincipio dclmalc e utj
le» Ma nóf p tata uigilia che fi rifoluino gii
fpiritulacamera iia exalata ò^rpenòccapti
re et aroftare firimuoui iaria *■ Nòuó ^ cbc
iinfcrmo fenta freddo» Tendi intorno aiiet
to lenzuola bagniate in aceto ^ et %argi del
lacero anacquato pie muraKperlo ipazo^^
£mpi lacamera dipampani: canne Saki R(^-
fe* Qtriuoli U aire ucrzure bC doti èC pomi -
odoriferi» Fa profiimmi difandali bC txì^* et
mortine : et camfixjra : et trementifia ; Incè
fo; buccie di cedro» Scorze dimclagtanc ♦
et buccic dimcle con unpoco digar<^no bC
zafcrano Nota fopra tuttoché muti allin
fermo ogni fci bore epanni del dofioj et icn
zuola bC profommale col profummo dect04>
Se puoi mutagli ogni* uétiquattroorc letto
à^chamera: bC innanzi lorimecta nella cba
mera di prima purghala bene 8Cp£d|AnaU*
Altrimenti elueihre bC lecto Uiiabitatione
còtmuamète laudcna^ Hon uoglio pairai:^
con fìlcfttio che ouc ap^ifcc caldcza imù
tata ac forte ftomaco bC intcftinc rimofic da
dolori^ Rafis lobannitio danno bere una
uolta acqua frcfcba ingtandc quantità* Io da
rei per più ficurta acqua dorzo ficefcba^Ub
brc tre* con zucchero* onae tre* forfè fu
go dum buono cocomero libbra meza bene
mefcolato con zucchero*, oncieuna Dipoi
fugo dinaclaranda , o ^ di melagrana* onac
una con iwccbero dramma una * Vno huo >
mo robufto dei pacfe noftro fubito che quc
fto morbo loprefe fi miflc inuno pelago dac
qua frcfca per ifpatio di due bore 8i fu libera
tOf Ma / c/ expcrientia fallaciiTima* Forfè fa
rebbc più ficuro tenere braccia bC gambe
federe in acqua tiepida ;laquale non toccafls
teparti del pefto: perche nonfì debba aprire
quelle ne adqueUe prouocare gliomori *
Q^ualcbc uno inquefto cafo ha prcfo ueleni
maxime dmatura fredda : 8i forfè ancora di
calda : bC prima / o ^ poi Tiriaca ^ o . terra fi
gillata :con bolo armeno* bC aceto anacqua
to* bC fimilicofccontrauclcni* intra quali
uno medico fii liberato* Farmi cofa pcrico
loGflima «
JU cura 1^ ciruiiiaf Capitolo Nono^-
ci
>. On afpciftatc tanto che apparifca infia
^ to / o X bolla* Ma fafta la purgagionc -
O y flebotomia * prefto fafti inàzi tu atrarrc
food clucleno Saponi fermento co càtcrcllc
o X qualche altro roftoro diquelli che difoc
ta ti narrerò Almufcolo dei braccio rifto«.
fofto ci góbbito di dentro/o^uero douefi
toccba ci polfo Ma non m fui polfo hC ùmil
mente fopra cltallone della gamba dcftra *
quattro dita di dentro 8i fa uefcica èC apri 8C *
ticnla aperta* Etfeapparifccfegnio&C fc
labreuita del tempo S^mcommodita non ti.
^difcc lordine trai el fangue bl purga bi poi
poni fad^ lapurgagione > o . almeno fa<f^:a la j
flebotomia elroftoro dallato medefimo fo
fto el fegnio* fci dita ♦ Sono alchuni cbc
non ficon&dcrcbbono nel tempo òCCarebbo
no erimcdii &C prima 8C poi quafi in fiemc
con modo come potefTino* £t forfè nò erre
tcbbonof Lordine moderno dalcbuni oue fi
potcffi ^ che purghi prima con argomenti
polucre flebotomia medicina* 8i poi facci
coftori etiam che fegnio non apparifca co v
mcdiccmomapiu ficurta/Cx porre prefto
croftori Si altre cofc appropriate x o ^ appari
(ira ^ o / no» Si fe apparifcc facci in quello
modo ♦ ciò / c /fc/ appatifòc citcalorccchio
fubito t'Olii nel collo didrieto dallato mede
fimo ♦ Se apparifcf Ibfto ci braccio foni nel
mutcolo di dcdo braccio / o ^ ucro ouc fi to
cca ci polfo / ma non mful {«Ifo * Se appa ^>
tilcc ncilanguinaia poni prclTo alla cauiUa: i
Cloe fopra ci tallone dal mcdcfimo lato* Se
cfcic altrouc poni focto ci male fci dita ^ o ^
una fpanna : pure che non pongba inful pcG
to<-Et fc uicnc nella gola dinanzi poni dat )■
lato 8C di dricto . Se uicne di dricto nò pot
re dinàzi anzi difetto Tato uiftia cbc facci
ucfdcba et aprila : et poi poni infulla ucfcica
Bituro : et foglie di cbauolo * Itcm una fpi
gnia intinta mqucfta dccoctione ♦
Recipe Camomilla* Brctonica. Mcliloto ♦
Scabbiofa * Manipolo uno* bolli in Ubra
mcza dacqua tanto torni alla meta + Ticnue
la in fino alfine della cura rinnouandola per
che tira elueleno >
Rocftori femplici , Capitolo * Decimo * r
Roftori fon qucfti VincctoCcoft Ve
muoio fior di rame Noce ràcida+cot
dumcnii ♦ Arfenicof Calcina uiua* A nti>
fàrmaco* Hammula* Calcina con Capone d|
panni A Baurac* berba lingua canc*^
Cii
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Ili;
f crmcftto cott ranno * Galbano calda. Equi
ftai Euforbio* Stecco dicolombo : di fparuic
tiidochc: danitrc: Nafturtio: lumaca uiua
o , pcfta con fua fcorza* Ranocchio fcortica
to 8C arroftito* Calamcnto* Paleggio Ccrui
no* Ariftologia* Rafano» V cruifco* Cento
nodi* Collo : pepe : bl pietra di fpugnia mari
iia*Rammula trita: Ortica*. Senape* Vital
ba* Mcntaftro* Scabbiofa* Canape Canapac
ciò* Canterelle SCfalgemmo* Grano mafti
acto* Piretro* Tuorlo duouo có molto falc
Lacófolida maggiore àilafcabbiofa trita tra
due falTi . e . mirabile* Edccti roctori fi^f
fono bC debbonfi prefto porre come io dixi
^forfe fimilmente inful fcgnio : Secondo
alcuni quando nonfi medica per altra uia* la
quale altra uolta diremo* Conquefta difcrip
eionc che e y nelle pfone dilicatc fufino cpiu
dolci i hi ncglialtri epiu forti et che ✓ e . più
ficuro porgli fotto ilfegnio che fuui / o / fu
ui / C . più doler et difotto c più fotti ♦
Di guàtc ragioni . c « ilapoftcma + C xi
L qual fegniofi chiama poftcma yty
- . quàdo uiene [nanzi alla febbre fignifi
ca clcuorc eflcrc forte acacciarc dallungi el
L ÈLià
udcno: ella febbre / e / allota accidéte dellt
poiicma : qn mene dopo &C g cótrario* Q_^ue
fta poftcma . e ✓ di due gcnerationi : luna ✓ e
bolla che (icbiama Antrace Sicarbunculo*
Laltro / c / infiato che ùcbiama Bubone Si
grandula * Labolia comuncméte mene fuori
degli cmùtorii aoc acquai* quàto ^ c ^ ^
diLùgi damcbri pruiapali tato oicno ^icdo
fà Lancra , c ^ pcllima dituftc Nel fecùdo lo
Ggo ✓ e laucrdcfiid. terzo La gialla Nel qaat
to la rofia : K quato più / e y arida tato peggi
ore* Imfiato cómuncméte uicnc negli ernun
torli ♦ Cloe purgatori! de mébri priapalicbc
fono infa liioghi^cioe dopo gliurcccbi* foe
to le braccia, nelle anguinaie* clcerebro gct
ta cluclcno dapo gli orecchi nel collo* El
cuore fotto Icbraccia* elfegato dalligulnaic
o . circa. Pero Itfiato e peggiore che bolla g
cbe fignifica eflcrc corfo molto ueleno amc
bri pricipali* 8C Ufiato quàto più prcfib alai
ore tato peggiore: la cura delle bolieèidd
infiato ^ e ^ quafi fimilc Sono alcuni cquaii
qiì fi fcnte la doglia inizi aUa febre . e / dilù
gi dalcuore* Sifubito LtraldoloreèCelcuotc
Fino legature &C pógon cofc fredde Si fechc
p ripercuotere t ma infutdolote pógono cofc
calde 4 -SChumidercfolutiuc : Altrtfubito
eiii
che àp^rifce lapoftcma Siifìficmc pongono
ftiui hi difcofto come diccmo ucntofc bC roc
ftorii dando fubito qucfta medicina ♦ Reci
Elleboro nero preparato : Sena. Cenarne
drama meza^Diagridii fcropulo mezo* In
fódi luino dimclagranc ócic quattro SCzuc.
cbcro once una* poi cola bC pricmi U ftando
infufionc parecchi bore ✓ e . meglio Danola
quando apparifce la poftema prima che dor
tna / 8C preparano Icllcboro cofi diuidcdolo
p lùgo i pczi minuti* Mcdólo in una mela
dolce Luolta iftoppe bagniate dacqua rofa; c
~ cuocóla fofto lacencre calda Q^uàdo > c ^
cocto gettò lamela 6C ricuocó Iclleboro inu
tia altra mela fimilmctc Cóferuono Icllcbo
rodi^fe dalpomo. Ht da no arobuihlTimi ci
leboro có fua cópagnla nelmodo defto *
Aglialtri dano fol depomo fecódo* prepara
no la fcamonca coctdo £ mela cotognia ^ o ✓
inpafta difarina dorzo fafta cóuino dicoto /
gnic* Non ripruouo larcgola dicolloro» ma
torno alia noto t
ia regola del porre eroclori* Capitolo* xii
Ve nò / c / mòdo difanguinare cóucn
c tofcòCmigmattc&CincèdcrecIfcgnio
lì debba fccódo alcuni porui fu / o / di focto
o . iniiemc de roftori dcftì bC dKjUCgb che
diro nelle fcquenticompofìtionii- U^ni ic
dcftc cofe £e credi uilia tempo * Di
poi cbc bai tratto cifangue &C ripofato un po
co iinfermo , o ^ almeno data lamedicina
compiuta ia fua opcrationc* Et fc non hai in
ordine cibarbiere da la polucre^ fé nonlat
da la medicina / fc nonlai poni lenza alpe
ctarc eroctori inful fegnio et fuor dclfegiio
condifcretionc come dicemmof Ancora fc
credi ;cbe lifermo non afpecti tempo bauea
do tu dapurgbare bC daporrc eroctori purga
mfiemc ÒC poni roctori . et mai non ceiTatc
difare rimedii : nonti confidando difare col
fempof Guardatii cbe non pongba inful ic
gnio cofe inrtrodo fredde ÒC ititicbe cbe rip
cuota eluelcno indentro * Poni cofe da trac
re bC rifoluerc ✓ lequali fono calde ; ma tem
perale fc lai acontinouarc qualche uolta al
quanto colle cofe frcfcbe aedo non linfiam
mi troppo». Non pero inmodo cbc rifìringa
Non tcxncrc molto elduolo perche tira cluc
Icno alla poftema* No uoglio pero fia cxcef
fiuo pcbc malignerebbe clucleno bC febbre
bC ftraccbcrebbc la natura * Non faldarc
intuao per arte fc non paflano tre tncCi*-
S^ripurgalo quando faldi* Vno noftro fìoti
tino notaio tqucfta primauera cffcndo da tal
male mmodo rilcuato che non era dittctctc
dafani dfaldo infuna la piagha* In capo di
xxxx^di onde peri in due giorni ^ maxime
per che non fi ripurgo quando riftrinfc ♦
Sappi che chi pcrifce doppo elfcptimo di pc
rifce più per mala cura* che per natura di tal
tnalc ♦ Sappi che poi cbel uclcno ^ c r tan
eo corfo alla poftcma che mcbri prlcipali fo
no alleggeriti* Se tu non tiri bene fuori con
tinuamctc bC re<R:ificbi òl purghi dentro che
clucleno della poftema continuo più fi mali
gnia hC doppo el migliorarne to uapora £ dcn
tro ÒC uccide* Pero continuo fottific» ci cuo
re ftttngncndo le fue uie per diiùori òC dea
ero* uota fpeflb lomorc*purga Si tedifica ci
oekno delia piagha*Non ti fidare uno punc
to di loro miglioramento maxime fc nò p-af
là d feptimo giorno*
'-- BiOftori comporti bC impiaftri forti ♦
fn-ii Capitolo tcrtio decimo» ^
Roftori comporti forti da tiràrc ci
ueleno infuori fono in moltemanictc
Narrcronnc molti ^ accio che otic nò fi può
o . Aò fi còuienc luno fi&cci kkro* Recipe
fichi hC yrcos cioè barba di gichcro gmo
pcfto per cqual parte* Q_^ucfto matura prc
ito ÒC ronpc* Itcm Fcrmèto con olio òC (aie*
Ite Pece conuuc paflulc&imclc» Itcm colo
bina con aceto* Itcm opoponaco con ferme
to bC mie paflulc» Itcm ftcrco di paffete con
fugna di porco* Itcm uctro pefto con tremé
dna * Itcm fi: non fufli faffadiofo lo ftercbo
bumanpualc arrompcrcèC doppo la roiftiita
Aggiungnendouifopra midollaidipaae ini
tinta in olio bollente ♦ Itcm olio bolli
tp con cenere ♦ Ite canterelle * x* uue pafTu
le once una * Fermento* oncic una emezo *
Scabbipfa* berba lingua cane* Gófolida ma
ggioircAntifarmaco oncieuna^Inicorpora
c<5n oliodi gigli* bC{z uuogli piu fortc ag a
giungni.fale+colombina* Ruta dramme
due* Itcm Nafturtio con olio hi fale ♦ Itcm
orpimento pepe drame due t Fichi fccchi ♦
X* Fa impiaftro con mele quanto bafta * Ite
Bautac* Salcàrmoniaco*Scabbiofa Antifar
macp* Aglio Pepe, per equal parte* Fa inpia
ftro con fugo difcabbiofa * Itcm Galbano*
Radice di gigli bianchi Sterco humano con
folida maggiore tritaintca due faffi* Itcm
fermento onde quattro Senape* Ruta Scab^
biofa* AJTcntio ♦ manipulo uno* Radice di
gigli biàcbi jpla tctza ^ttc^uemuolo dram
me due* Canterelle cliecuGalbano*ofìcic*t
noa tdcidc tre * Olio di gigli bianchi* ^uan
to bafta fa mpiaftro cocédo in olio lerbc bC
te radia* 8C aggiungncndo laltrc ccfcfccoa
do iartc ♦ Itcm càterellc con olio di iaponc
Icem cenere di quercia lacuale uiàno etmto
ri parti quattro* calcina parti fci*meicolaSC
éoprapohifoprakmpiaitro prederò ♦ Ma
{a queito impiailtoconolioduiiuc nere ^
c . più forte le dcdo olio bolle colla cenere
ite fermento+ortica. Gtafio dicarne lecca*
barba dimaluauiiìco^ Maina per equal parte
Nota cbecl^ucberbc ii conucégonologm
ìnpiaftro ihqucfto cafo &dancora,.pet bocca*
Pee che rctòonoaiuelcno detrq icori
fono quaii temperate doe ♦corioiida* hcab
biolAf Agrimoniav Br ctonica* Atiftclcgia
£m(iaÌlci(tèpa3d«c:>.Capii»ksNr;i «3^^
no:) • Soprade^li roélorifii impiaftri fono J
I molto forti arrompcre pretto bC tirare
fiiori cluetcno* Ma nonìì debbono contino
garcpcrchciofiammcrcbbono troppo ♦ M«
\
gotrcboftfi^iu ufaif e oue non fufii colore
molto uttdz ' o y roflb ^ o / nero Si cortofia
ne che impigUaflì ♦ Narrcronne alcbunì
più temperati che fi conucngono più ouc te
meflì di grande inflammationc + Recipe
Barbadi maiuauifco+oncic.due* Vlitó-ca/,
po di gigli biancbi* Farina di iimCcmèfpnx:
eia ► una ài meza > Fa boUire i acqua comune?
hL pelta co fermento Si fugna ucccbia &C po
ni caldo * Itcm Crufca con fcmola Manipu
li due ♦ cuoci ncUacctQ* Itemcolóbina con ;
aceto olio rofato* Itcm Farina dorzo con?
fugbo ^ o y di Brc5tonicba > o ^ di ctololidfe
Itcm Cipolla coftacom birurq+ F;cbi jfcc>-!
cbi aggiunti di poi 6i fermento con olio di
camomilla ♦ Se bifògnia adolcillo per ca ,
gione di gram doglia ^ aggiungni mela cot
ta / o X m2uamfco c / matuaf hi lord mucel
lagini- Si fe bifogna più dolce togli cipolla
cottasi mela cotta combituro Si olio di
momilla* Itcm Maluaf Barba di ma^luaui /ii
fco * Scabbiofa-iVlanipulp uno* Farina di £163
grccbo*farina dorzo* oncic una*Fa bollire \
tcrbc in acqua commune Si poi pcfta Icrbc j
&i coneH*» ac^ fondile fidine
>CJE
A QS2m
et condifci con graffo dt gallina et olio dica
momiila oncic una^ Zafcrano dritnatncza
Q^ucfto . c . diUcatiffimo Ipiaftto Ite Scab
biofa* pie colóbino*Cicorca*Con£olidami
tìotc* Dopo queitì ù cóuiene unpiaf^to* dap
pio i di brettomca &C farina di orobo cofugbi
ddltrbe fopradc^c y bC ciciaca fecódo alcu
ni Ite limpjaftto dipoponaco trito cópalTulc
Ité Affa ruta bC nitro có mele^qualcbc uolta
cftato utile ùgnerc cótiriaca bC porre cipolla
cotta bC malua cotta Alcuni pogon fioranci
cò foglie peffe co fugniaé^malua^ Ma de £i
òli della tiriaca dicono alcbxmi che ncfi deb
ba porui fu • ^chc manda eludeno dentro*.
Etnpiàftri tcpcratifiì mi ♦ Capitalo* xv ^
' Tquando labolla ✓ c / molto nera U co
cete foprà modo molto prcfto impt
gtìacortodcdo bC dilatafi* Sappi che Iccoft
che póni debbono effereancora più tcperatc
nfcUacaldcia et fieno difeccatiue có alqwn
tótìnfrtfcamcto et tefolutiuc c6 caldea» ti
pcrata Vert)i gratia* Recipe Piatagine Gal
le cotte cóàcf to* ItemXcnti cópane nufctì
ato confìacciatura* Ite melagrane agre et di
mczo fapore tagliate Iquattro parti et cucci
1 aceto
V
V
tanto fi diflbluino poi pcfta et poni* Conuic
fi dal principio mimo alla dccimationc* quc
fto altro cmpiaftro ficonuicnc innanzi aliul
ccrationc fafta per tale bolla* Recipe acacia
draganti* oppio corteccie dimelagrane* dra
ma una* Rori de riffa / o / ucro uerdcramc ♦
lufquiamo biacbo*fa impiaftro con uino et
fcrba per ufarc* Q^uando uedi fafta lui
ccrationc y poni qucfto che difecca alquàto
Recipe cfdra con uino et rob di melagrane
et fimili cofc* Habbi cura chele parti circfi
ftanti alfcgnio non fi putrefaccino ^ difendi
te col bolo armeno &d acqua rofa olio rofato
et aceto rofato et cetera * Q_^uando fi parte
linflammatione Si rimane lulceratione poni
impiaftro dilitargiroetcofc conuenienti al
le piaghe malingnc et corrofiuc + cioè cofc
che rifrefcbino* difeccbino et ripercuotino
che no defte di fopra alcbunc* Ma poni tcm
pcratamentc et ripurga dentro*
Per mitigare el dolore circa la poftema ♦
Capitolo fexto decimo ♦
Vcfto capitolo difopra fintcndc delle
■ boUe nere molto et corofiue ♦ ma nel
(altre che non fono di tanta arfionc procedi
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
più temperato nel ripctcuotcte^Sc uuoi mi
tigare lardotc dolore che procede parté
dal male ^ parte darodori ^ o > dallmccdcrc
poni intorno alfegnio midolla di pane firc ✓
ìcho caldo come cfcic del forno* mtinéto t
ci lèti coUamidolla prcoèftataccto Saponi
bC fpcffo muta bC acciocbc nonù difeccfci It
piaitro di fubito fopra poni foglie dipiatagt
ne* Q_^uàdo Ucui iipiaftro lana cóuino bru
fco o acctofo Poi poni ferma dorzo còmcie
Sépte intèdédo che nó pcga deftc cofc iful
(a piagba ma intorno Bemcbc dcftc cofc nò
cuotono molto* fccódo Piero da tofigni
ano ÒC altri doftì hC praticbiMa fpcngono la
caldeza bL confortano cUuogbo Si con certo
caldo temperato rifoluono*lapiaga che uiri
mane y curai a colle cofc appartenuti alle pia
gbc corrofiuc i>C uclenof e*
Per fare cadere la carne trifta dalla poftcma
Vando uct» la piagba già mortificata
ordina fubito cbcila cbarne morta cag
già * Recipe Brancba orfina^ barba dimalua
uifcof erba uinca* foglia di malua^oncie una
cuoci SCpcfta bnèCmcfcolacófugfìiadipoc
co nò itifalata 8C bituro Àtico : bC lafcia ilare
tre dù Poi cola pticmi hC agg i ùgm alla co
làtuica ù paco diccraSi maftice bC lerba guia
re * Et acciocbc lapiaga facci crofta ragione
uoie bC gettila bene Vfato che arai cldcdo £
piaftro ungnerai cóbituroSioIio Non tirare
la crofta p forza pcbe noccrefti forte j afpcc
ta cbcUa natura lagitti aiutandola colle cofc
lene nò rodi hi corra pie parti fané foccorri
t qucfto moda Intaccba Itorno alfcgnio Igi
ro laparte fana che tocba ilfegnio bC ttaccba
p còtJnuata linea circuiate fopra poni una uc
tofa gtade p trarre dal f)fondo el fangue uc\
lencfo* accio cbe indentro nò ritorni^
Per modificare la piaga Capitolo* xviii
otto cbe e lapoftcmaàCtraftalamate
ria uelenofa } poni cofe cbe aftergbino
et módificbino* Recipe Farina dorzo còme
le Uà poco difale fopra poni foglie dicauolo
ItcSarcocolla poluerizata 8C mclcp cqual
parte 8i fe louuoi più forte prima cuoci elmc
le* Poi aggiùgni lafarcocolla / e / cofa folen
ftc*fcc6do gctile da fulignoSi Tofigniano
Impo cbe mondiftca ogni ferita Si piagba fa
niofa* Cernendo àcora cldiaquilon ♦
Per rigenerare lacarne buona C xix
Iv' I!
ili
Vando harai mondificato accio cht fi
rigeneri la carne buona poni foglie di
bajOTilico bcm pcfto* ltem*.Kccipc Anteos
Centaurca maggiore Pentafbylon* Confoli
da maggiore per equalc parte bC fa acqua &ti
lata per iembicco tprimauera ^o^ uero fa fu
go dìqucftì ^ èCiafcia far lafofatura * Poi ag
giungni iaccjua ulte la^umta parte èCferba p
ufarc<> Perche quefto / e ^ mirabile arrigcnc
rare iacarnc Itcm gioua labarba dellafcidilo
Cloe lappa cotta cò feccia diurno* Item Lim
piaftro faclo di curiandoli firefcbi con mete
^uuc palTulc*
Dello Intaccare ^ Sanguinare* Incendere ♦
Capitolo Vigcfimo ♦ i
Vfta la cura predella circa al fcgniochc
fi fa có roftori femplici SCcópofti cerne
habiamo narrato ✓fi farebbe molto meglio
fecódo tucti edoctori italiani* nclmodo che
narrerò alprcfente ^ lafdàdo eroctori indri
ctoàC faccende i talmodo. Poni eroctori di
fcofto dalfcgnio ✓ come già dicemmo* Ma
infiemc inful fegnio poni una uentofa gran
de fpiccbata laucntofa intaccalo mpiu luo y
gU c6 rafoio / o / làcetta* poiripooi lauètofa
SCconella tirarci fanguc* Q^uando nctira
più fpicca* fcpuoi appiccba tre migniattc
bc purgate Q^uando tono piene le migniat
te bC fpiccbate / poni galleftì . o ^ pippioni ^ .
o / colombi aperti pel mczo del dolio caldi
luno dopo laltro* Voi fecondo alcuni ungni
contiriaca lafcia un poco ripofarc * Al
cuni mluogo diqucfto pclono clgropponc a
uno gallo^toggono faponc alquanto bigio
óce una* Cppio fcropulo mezo* èipcftó bc
neSCconfalina£»nno unafoppofta algallo
8C tufto inficmc pongono inful fegnio *
Fado quefto ricrea linfermo bC f oi lince
di dolccméte ^ nò dico co cera ne con olio
bolliti . ^ che oppila J ma co oro aitocato . o
atiéto ' o . ferro* Linftrumcnto babbia nella
fommitaun piano tódo aforma dun quattri
no groflb* net mczo dclpiano fia appuntato
aforma didiamante baffo non molto acuto*
Doppo linccndere ungni com bituroèicuo
pri con foglie di cauolo hC lafcia alquanto ri
pofarc : (Quefto / c . molto meglio che fare
con roftori : perche opera più pretto * Spc .
gnie meglio ilueleno SC lafcia migliore qua
tita nclmcmbro^Doppo quefto fufono lece
fe infuUa piagha 8^ intorno . le quaU dilopra
dicemmo douerfì ufare doppo erodori / K
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
nel modo mcdcfìmof Alcuni peftilcntia
ti flon fanno altro fcgnio cbc macchie di fan
guc perla pcrfona come rofolia * Coftoro fi
debbono tenere mpanni di grana caldi* Gu
ardargli dal freddo* Porre loro due fpugnic
grandi aldoflb et reni et pecto+calde tuffate
nella decoctionc di meliloto Camomilla et
lenti* bene premute* Speflb mutate adigiu
Ho* Da bere decoctione di fìcbi fccchi* ien
ti* grana di tintori* zafferano *
Della cura fccòdo gli fpagniuoli et catelani
Capitolo* xxi*
Abbiamo trattato della cura fecondo
lintentione di dottori greci* Salatini
Si barbari maxte fecódo lufo detaliani.ho
ra tracterenio certe cofcfecòdo lufo de me
dici fpagniuoli bCchatclani* Secondo cofto
ro fifa fubito argomcto * U fe abóda fangue
fitrac dipoi ci fangue : fc non abóda dino al
tra medicina fecondo lomore peccante* Pó
ghono da principio la pittima , bC facta qual
che cuacuatione almeno co argomento atte
dono alla poftema* Secondo coftoro non
fi dcbbc porre infuUa poftema cofe che riar
dino ^ perche fanno 1q fpafimo . accendono
la febbre hi fanno eludcno f>iu maligno ; ma
ximc fc la poftcma / c / negli cmuntorii *
itcm^ Nonfi debba porre 3a principio cofc
che maturino Si macerino molto per che in
mfcono < opilanoèC putrefanno* ribollono et
mandono ci ueleno indentro - ne etiamdio
porre cofe fredde * Nonfì dcbbe porre con
ipugnia ^cbe difeccba* Ne copino pcbe fet
ra euapori indetto ♦ Ma co lana nccta / e . a
fciutt» X o . cóiftoppa fpctialmcte di canape
Q^uefta decozione ^ c < femiliare maxime
adiiicati bC negli emuntorii* Recipe Fior di
camomilla * Meliloto . capeluencro / bolli
inacqua TufEa lalana y o y ftoppa* priemi. po
jii tiepida y o . poco calda*.Muta dora m ora
tanto che rifolua / o / apra* Doppo laptura x
dal quinto inla ufa cofe damaturare . mondi
Ccare rigenerare* Infulle bolle per romp,
le fi pone ficuramcntc fcabbiola pefta . fola
o . confugnia diporco infalata antica ♦ Se la
bolla . e . nera . o . uerdc 8C non ^ e ^negli e
mùtorii aprila fubito inpiu luoghi co lancet
ta . o ^ rafoio* acciocb'c etucteno cfca prefto
poi laua fpeffo con acqua infalata y accio cbc
nòui rimaga fangue rapprefo / o / gàgolofo
èCappicca migniattc* Poi quando / e . rotta
et ifuelenata dalquito inla p^ni da maturare
fii
mofldifìcat c rcgcncrarc + Dcbbafi fc già
tìòyc / età molto tenera oltta qucftc cofc fu
bito dapricipio porre nò l£ul fcgno y ma fot
fo al fegnio fpctialmétc fe ✓ c / negli emuto
rii* Porre dico difcofto fei dita dai fegnio u
na uitofa gràdc Poi có lancetta ✓ o ✓ rafoio i
taccar e* Poi riporre ucntofa per tirare fan ✓
guc oncic due / o . tre ^ ov più fecondo cibi
fognio bC la uirtu ♦ Guardati che fcl fegnio
t. y tìtoli cmuntorii tu non intacchi in lui fe
gnio proprio ne taglilo ne troppo lomolefti
fpclTcggiando uentofc p che fi crefcc lofpa
fimo* Tironfi molti bomori caldi* diucnta
ui peggiore iLueleno bC molti diqueftopc
tifcono * Ma fel fegnio > e / dallorcccbiov o
nella gola ^ in tacca alcoUo drieto ^ non fo
pra . ma fotto gli fpondili del collo • o ^ net
le fpaUc + Se e . fotto le braccia in tacca di
fotto dallato pendendo uerfo ildofib ♦ Se , e
nellanguinaic intacca nella cofcia ^o^ dric ✓
to nel federe* bC inqualunque di qucffci caCi
fa coli * poni fci dita difcofto dal fegnio co
me dilTi la ucntofa Si intaccando tira ci fan
guc* èiua|?lo lungo i quattro gradi pone do
uentofc intaccido ^ c ^ tirando el fangue có
uentofc Si con migniatte : Ma in fui fegnio
l^oni la dcccf^ionc fopra dec^a per dolcie
temperatamente U tifoluccc * Se puoi po
111 concffa qualche pietra da titarc ci uclc ,
no / o poluer czata / o ^intera :cbe fono ♦
Ifmeraldo . Giacinto . Topatio* Pure fc
condo alcbuni di lorof fipuo porre inful le ^
gmo migniattc 8i poi qualche uoita uentola
bcmcbc fia negli cmuntorii non illorzando
molto / poi lauace con acqua falfa ^ Qjjcfto
ù fa quando el fcgmo / e . molto enfiato . o
di mal colore* Et quando, e. aperto .dal
quinto inla maturare * «cetera* Ht fe ladcc
ta dccoftione nonfa etfefto faUa informa di
doccia ♦ Q_^uando lapoftcma fa infiato
ifmifurato fuori del confucto + Alchuni dop
po il terzo tagUono forte per lunghe delmc
bro righuardando leuene « arterie / bCid
fangueufciffi troppo ^ "parano con iftoppa
bagniata intuorlo duouo Si olio rofatox 8C
non ncUalbume perche . e . freddo SC uilco
fo , Et in quel tempo confortano lin fermo
con cordiali dentro 8C fuori* Ma . e più faui
intra loro non confentono quefto taglio gm
dicandolo di pericolo grandiOimo * maxy
me negU emuntorrii . Dal quinto mia fc
la febbre non . e , grande . hi, fc ilfcgnio no
e . molto uclenofo W nero / o . uccde Si le
uittit aroftura 8C fdcorfo ^ c . ben purgato
comicia cotnaturatiui ma nó prima* per ma
turare» Recipe Barba di maluauifco* Digi ✓
gli* dilelia campana di coccomcro afinino*
cipolla libbra mcza Fichi feccbi gralTi ucnti
Seme di fìen greco * Seme di lino ♦ oncia
una * Foglie di malua hC di maluauifco* Bra
cbaorfina* Erbauiolaria Manipulouno ♦
cuoci forte in acqua * Pefta bene* Se uuol >
gli pcdilicati qucfto maturatiuo più dolce*
cola dcde cofe cofte U pefte bC pricmi ♦
Poi aggiungni fugna di porco frefca liquc
fefta bC colata libbra una*o^ quanto bafta*.
Alcbuni aggungono lumache colla fcorza
(apellc molto denlà * Come ✓ e ✓ ncUangui
naie Si doppo gliorecchi ♦ Altri aggiungo
fio fermento dipane grcffo once due o piu
o meno per tirare et rompere* Ilche e
più conucmcntc nelle bolle che negli enfia
ti degli cmuntorii* Sono altri maturati
ui piu leggieri cioè farina di grano olioac
qua * Infiemc bolliti tanto diuentino tegnic
ti X o con midolla dipanc di crufca 8i Sebi
fecchi graffi cotti infìemc Si poi pefti*
Puoffi aggiugncrc olio duliua / o / dimane
bem pcftc ♦
dorlc dolci / O y fugnia diporco frcfca^Sc ta
le fugnia fufii Ifalata ucccbia farebbe tale
ipiattro utile arrópcrc le bolle dolccmétc
♦ Ancbor fi può aggiungnerc graffo di galli
na fcefco .Se cotale graffo/ et ^ fugnia frc
fca bituro frefco ♦ olio uiolato * Barbe digi
gli cotte fi fa ipiaftro / c / grato maturatiuo
pcdilicati* Q^ucfti maturatiui come dixi
li fanno doppo le purgagioni calata la fcb/
bre hC quando el fcgmo ^ e . aperto U bc >
ne ifuclcnito dal quinto inla * Poi fufono
cofc damondificate * poi da rigenerare*
Poi da faldare. Sella bolU . e . nera . o . uct
de bC corrofìua 8C nonfia negli emuntorii
intacraui fu profondamente con rafoio / o y
lancetta* Poi doccia con acqua infalata cai
dcfta per che el fangue non fi rapigli come
difli * poi poni uentofa . o / tnigniatte . o ^
groppone di gallo pelato* Alcuni pon^
gono lumacba uiua ♦ altri ranocchio uiuo ♦
Q uefto ù può fare quido ilfegnio no ^ c /
negli emùtorrii* Poi (ipuo porre roctoro fa
die quale pofi di fopra* Et àcbc quefto^Rc
cipc Tuorlo duouo có poco falc* U nò più
forte roftoro p nò malignare laboUa * Mu
ta fpcffo eldcdo roftorof Se cócffo laboUa
^ Ci ti à
fi malingnà ♦ adopera la fcabbiofa fola trita
o y fugna di porco ucccbia infalata ^ o ^ amc
duni inficmc ♦ Sono alcbuni roftori forti
che non fi debbono porre in fugli emùtorii
ne oue ✓ c ' gram febbre : Si porgli folamcn
treouCx cmcno forti no uagliono*. Recipe
Fichi fecchi crudi K fermento» Item fe quc
ilo non ualc fanno quefto più forte pure col
le conditioni defte* Recipe canterelle tri ✓
te bene 8C laterza parte difugnia di porco ♦
Póni in fulla bolla malignata tre ^ o ✓ quatto
uolte* Dicono ecerufichi qucfto elTere mol
to experimcntato» quando lo uogliono forti
fìcare aggiungono la quarta parte di {apone
da panni* Ilche nella bolla malignia SChuo .
mo di dura pcUe dicono fare opera mirabile
Item unaltro forte per Icbolle* Recipe Poi
ucre di uetro bene poluerizato oncia meza
Grano pcfto / o / mafticato oncia una * tuor
,'iduouodue* Ziafcrano dramma una* Tre
mentina oncia una + Mefcolabcne 8i poni
foconiftoppe monde ^ Altri pongono quid
uauioa con fapone da panni* Ma per che
quelli 8C tali roftori chcflbno ardenti Si uio
lenti fpeflb fanno la poftcma Si la febbre più
malingna pero . c / più finirà uia innanzi al
lulccrationc attendere Siche lamatcria non
fottìi in dentro 8C ancbora chclla non fi facci
arrabbiare con quelle cofc acute* fpctialmé
te nelle cópleirioni o y deboli y p / molto col
lericbc pero aquefte mtcntioni / e y utile por
re impiaftro di galicno fopra tutto el mcn .
bro* Recipe Piantagine* lenti* Pane di cru
fcaper equal parte cuoci in acqua tato torni
fòdo poni fopra luogo 8C intorno per buono
ifpatio ♦ Auicenna aggiungne le galle ouc
appatifce fangue fottile più che groffo *
Itcm * aquefto y e y utile limpiaftro di mela
grane dolci &C forti cotte inaccto hi acqua*
fpetialmente oue apparifce materia focofa *
Dipoi che / e / quafi fpcnta larficne ficonuie
ne limpiaftro dauicéna* di hchi grafiì* pafTu
le* Noci* Farina dorzo cotti infieme per ma
turare Si rompere» Poi fafto la roftura mon
difica con fugbo dappio / daffentio - di pian
tagine y mele rofato*farina cotti con unpo /
co di Trementina lauata * Poi fi falda fecó
do lordine dcllaltre piaghe . Ponfi intorno
[unguento del bolo armeno Scolio rofato ♦
AtcHuni da principio per tirare forte pon
gono nel mczo demufcoli della ghamba . o
del braccio . o ^ alle fpaUe lerba flamula tri
ta*LaqualefaccendoefcharaSCulceratione
tira alfe gli bomori degli emuntorii ^ &C de
membri principali* O "cfto rimedio aro
bufti , douc nò / c / febbre > c ✓ utile altro
ue ^ no ♦ A Icbuni fanno ci cbautcrio aftu
ale infulfcgnio con ferro affochato ^cl <jua
le fi conuiene più arobuftì 8C doue non > c
gram febbre ♦ Ramondo dice chclla tiri
acha &C Bolo armeno fpingbono daffe ci uc
Icno noUo tirono affé * Pero dice non fi die
no per boccHa dal fccundo x o ^ dal terzo in
la * Q^uando la materia ✓ c ✓ già fecta uelc
nofa aggiunta già alcuore fella non . c v
bem uota ✓ o / correfta ♦ Item non uuole fi
pongbino mai inful fcgnio ♦ 8C uuole fi pcn
gbino quando clfcgnio c ^ fuori degli emù
torli ♦ Etinanzi al terzo di 8Cnon fuux ^ ma
intorno ♦ Puoffi bene adoperare ci bolo an
cbor dal feptimo inla quando la piagba , c ✓
ifuclcnata ugnendo intorno ♦ Si che conuic
ne innanzi al terzo * prima che fia la^iagba
ucknofa ♦ Et doppo il feptimo quando . e ^
già ifuclenita / Madico intorno ccn olio ro
fato / aceto rofato . acqua rofa - per difende
re el membro. Habbiamo narrate le oppini
oni degli ifpagniuoli fcicatbelamcoUccor
reftioni darnaldo ^ 8i di Ramondo fìfici fin
gulari* Vera cofa ^ c / cbc Ramondov c
doppinionc di non purgbarc con flebotomi*
o / medicina . o / uomito / quando lapoftc /
ma >C/moltopicna Si inudcnita: cioè dal
fccódo inta , accio che duclcno pet tale mo
uimcnto non tocni indcnti:o+ Q_ucfta oppi
moncmiparcdacotrcggierla iccondo gli
altri . cofi cioc che fipurghi fe bifongnia ne
modi dc<fti ctiam dal fecundo inla. Ma che
incflapuirghagioncfappiccbiucntofc Si mi
gniattcmfulfcgnioSd fotto 8i difendafi ci
cuote difuori concotdiali freddi Si fimilmé
te di dentro* Et quello ancbota nonfi difco
fta dalla intcntionc del dccto Ramondo
Della confcruationc di chi gouerna glinfcr
mi*»Capitolo+ xxii*.
Valùquc gli gtjoucrna oltre alle cofc
dccte dalprincipio al cóferuarc > cioè
TiriacbaSi pillole 8C cofc fimili^ Se non.
e^moltopoucro di fangucfcnctraggbaal /
quanto della uena communc ♦ F acta buona
purgbagionc con dectc pillole dramma una
o/almcno dràmamcza* E. utile* pigli la
polucrc più uoltc . Si medicina da morbati
« ftia clpiu difcofto che può / maxime fc y
e X digiuno * Apri fpeflb labitationi « tao
ci ^fummi dicofe dedc / nò diincnticando
^ ^^ ^
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Biblioteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
mai la Trementina f Porti in mano gran ✓
de lumiera / o y molta brade bene accefa
fumigante di buoni odori y Lauifi tudo con
aceto tiepido due uolte ci giorno da madi ✓
na Si fera ♦ Mutifi cpanni del doffo fpeflb
se fpeffogli profummi maxime con incea
fo8C trementina se Ginepro ^Myrto^ San
daii y Rofe SC Campbora ^ o ^ Kamerino ✓
o / Alloro ^ o / cole limiti : Tengba inma /
no Melarande SCuno mazo di Ruta ✓ o ^ di
querciuola SC di Menta SC meUiffa con mir
to se ùori frefcbi dinanzi * Stia bcm purgba
to daogni fuperEuo cibo Se bomorc* Ancbo
ra tireplico quello (alutifero odore * Acqua
rofa aceto rofatoSCcó maluagia* SCcon zc
toaria / o ✓ fcorza di cedro* Sopra tuif^o fi la
ui fpejOfo con quello mani Si uifo Se beane al
quanto: SC tengane una fpugniabagniata al
nafo : legbata mlegnio di frafiino* Pcrcbe el .
fralTmo ba tanta potentia contrai uclcno cbc
nclTuno animale uelenofo faccofta alla fua ó
bra se fuo odore* Se prima fi gittcrcbbc
nel fuoco cbe faccoftafli aqucfìo* Facci fpcf
fo fuocbi gradi ptutta lacafa maxime dicofc
odorifere Et no dicba cbc cbie liberato d^l
morbo una uotta nòoc pofia più perire* ^ cbc
uno noftco fìorétino in qucfto anno tre Lchc
amorbo . le due uoltc filibcco i tufto* la m
za oolta no potè li bcraclì Ancora inqucfto
anno nel mcfc di fcptctnbtc io Uberai una
donna dal morbo ♦poi fendo fana come qua
làchc altra petfona conucrfo eoa amorbati
èCrammorbo'doppo giorni diciofto Si peri
non baucndo le medicine a tempo* NclTuno
fi ùdi dcllefrer e più fàno Si forte che gUaltri
Perche ci ueleno uccide e forti come cdebo
li Si queik) ueleno più o^endc quegli che fo
no fanguigni* Si robufti * Per che hanno le
uie delpefto aperte^ Elcuore molto caldo af
fai fangue caldo Si humido * Pero lacaldeza
del cuore tiraaflai aria trifta pie uie larghe
Si tira fubito prima chefli temperi per uia *
ì.a caldcza del fangue prefto piglia Si infi a
mali . lumiditafubitofi putrefa Sicoucrtefi
in dcfto ueleno*Et come quanto più umo >
Si più potente ^ e ^ nei uafo . tanto più et pm
potente aceto fa. Cofi quanto più fangue et
più potete ^c.nelpcctotantopiu abondan
te : et più forte ueleno diucnta. Q uando Q
Lconucrtc inueleno et facilmente ficonucrte
et per poco ueleno che fi pigi i bafta alcon
ucttire* per che fi fa di parte inparte . et poi
luna parte conucrte laitra. Ancora un poco
dacctO/O/di fiele tranfmuta di fapore
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
molta matcriaf Tu che goucrtìi lifetmo
lappi cbc quanto più gli fc propinquo di fan
gU6 X o / più firaiie di compldionc hC coftc
1 ationc . più porti pericolo di contagionc y.
Per che da fugetto fimiic alfimilc agcuol ^
mente fi diftendc iaqualita ^ come da fuoco
in aria* darla tacqua* dacqua intetta « Et qua
do due cithar e o / due corde fono tfulla me
dcfima tcpcra / et mouimcnto &C fuono del
luna rifpcndc ncUaltra ♦ Se tu mi dimari
di per quali uic entra quefto uelcno rifpon
do* g. ludi epori del corpo / maxime pe più
aprrti acquando entra per bocca hC mio ÒC
polfi o&ndc prefto* Spetiaimcntc tròuan ^
do le UIC aperte drente ♦ gliomori caldi hC
humidi foftiii 8i fe mene da bumcri fimi
li coUinfluentia di Matte* Ma quando vi
cnc per contrario modo 8C con influentia di
faturno fi ditnoftra più tardi* Molte uoltc
fa lunga dimoranza ne panni y Si circa la
pelle delia pcrfonaSi UIC communi bC ucnc
di lungi dal cuore* 8C non pare che iui graui
pche . e , poco uaporc - e . leggiere 8i nó ha
quella contrarietà allaltrc patti che ha alcuo
re* Ma fubito che naggiungnc pùfto al cuo
te offende manifcftamcntc * Similmente
cluelcno del cane tabbiofoSC altri udcni do
^oluttgo tCmjjo dimofttano laloro olendo
ne* t^inatmcntc tieni atncntc chclla per
Ibna tiene ci ucicno due mcfi^ Icmura ice
n bC Icgniami fcnon fi corrcgono conlauan
de profummi hC fuochi per tuda labitatio
ne lo tengono uno anno * E panni fpetial^
mente elani fe non fi fciorinono hi fuffumi
gano fpeKb SClauinfi ^ o . ponghinfi alfuoco
àiucnto bC fole/ tengono eiueleno più che
tre anni * Tu bai prouato che una calTa tie ,
ne lodorc duna melaràcia muffata molti an
ni* Similmente la bambagia del mufco*
Sa^i che la lana / c / nutrimento di qucfto
ueleno . come lolio del fooco : inmodo che
nò folamcnte lo conferua , ma ctiamdio lau
gumcnta se fortifica * Nonfi dcbbe mangia
re ^ o / bere con uafi da motbati ne toccbarc
cofa che tocchino loro* Debbefi uiuer lieto
perche lalctitia fortifica lofpirito uitale* Yi
ucre continente Si fobrio . perche la fobric
ta se continentia del uiuere / e / di tanto ua
lore che Socrate philofopho con qucftafola
fi confcruo in molte pcfblentie extrcmc ^
che furono nella citta dathenc * Pero Ari ^
ftotitc hC Galicno dicono che corpi puri fo
no tali che quafix c /imponibile fcntino
pcftc y 8^ lucro fdJa fchtotio almeno iioiiiic
pcnfcoiio*. Due cofc finguUri do per con
icruarc* A ricebi Io fmeraldo per bere* per
toccbare &i per tenere inboccbaèC atcollo*
Lauirtu del quale ^ c ^ tata centra ueleni cbc
Aué2oar+ Rafis ^ 8C Serapionc dicono ct:c
fe leboctc Tin loueggono caggiono lo
ro gli occbi* Apoucti do ekafano laluatico.
aoc radice faluatica un poco pct uolta accio
cbc non infiammi el lànguc dje ^ e ^ di tanta
uirtu contrai uclcno cbe IWis dice cbel fu
go fa fcoppiarc lofcorpione fello toccba. Et
Diafcoridc dice cbe cbi ftlaua lemanicol fe
me fuo pefto con aceto toccbcra ferpenti %L
non gli noceranno* Cbi trouafii la pietra be
zaar barebbc el principale rimedio fopra tu
ttif BemcbcgUanticbi cbiamino in lingua
perfica bezaar / ogni cofa laqual per fua prò
prieta ficontr apone &i libera da ueleni méte
dimeno fecondo Scrapione 8i Rafìs prin
cipalmctc ficbiama bezaar una pietra la qua
le refiftc atucti e ueleni caldi freddi 8i
morfi 8^ ferite uelcnofe gioua pigliando
la dentro et foncdola difuori diportandola
alcoUo et mectendola imboccba* la fua mi
nera ^ e ✓ infuria &i india SCpcrloricntc ^ c ^
di tre colori A Icura ^ e . giaUctta feCfufcha*
Alcuna tiene conducilo del ucrdc . Alcuna
c y bianca giallcda aoc di colore di uino
biancbo bcm chiaro ♦ Qjjcfta . e y loptima
se / e / leggiere èCdilicata . molle fàza fapo
re Splédida come lume*Laprcfa fua .e y gra
ni *xii«. Sctapioftc &C rafisfaccordoijo che
fefafta cxpccientiacbelauincc ogni altra
medicina IcmpUce 8C ancor le tinacbe con
pofte^Habamed dice che ùmctìam an4
lò èCfcolpifcafi in cfia limagine dcUofcor .
pione quando la luna / e . mfcorpione* t\
fguardi lafcédcnte * Dipoi fi fuggclli concf
£a Imcenfo quando la luna . e / in Icorpionc
Impero che dcdo mccnfo dandolo bete tri
togioua aueleni come decta pietra* A bdal
labanarach drcecheuide deda pietra bczaajf
SCcbeunofìgliuolodamamari prepofto del
la legge conpero quefta pietra Si defte
prezo ci palazo dicorduba nel principio del
la guerra Scrapione dice cbc due fono lepru
oue diquefta pietra nelle bcftie y oltra lepru
ouecbefenefanelluomo * Vna cbetoccan
do concfla le punftc dellofcorpione gU leua
la potentia del pungnere* laltra che tritado
la se meftcndola con acqua in bocca alerpi
ucknofe fubito luccide*
Fuggi ptcfto Si diluftgi hCtom tardi,
Capitolo ♦ V igcfimo terzo*.,
O ^ to fcrbata hclfìnc dcllibro ladicbi
tatione delle regole principali in quc
fta materia ♦cioè che tu fugga le conuerlatì
oni maxime adigiunoy bC quando conuerfi
ftia difcofto dal conpagnio due braccia al >
meno hC altuogo aperto / bC quando . e ^ di
fofpcftoftiaetiampiu dilungi almeno fci
braccia 8C allo fcoper to ^ hC fa cbel ucnto no
facnga dàllui in uerfo re» Intra te iC lui fia fo
le* fuoco^ odori* . o y uento cbefoffi muerfo
lui* Lamcnfa SC elicevo SC luoghi ftrccti
se molti fiati infieme fonodigram pcricbo
lo* Ancora ti dichiaro che ouc / c . procinto
di mura ^ o / cafe còtinuate multiplica la co
tagionc ♦ Sopra tufto fuggi dalluogo pc
Ibicfttialcprcfto Si dilungn Si torna tardi
Prefto dico ipfo fafto che apparifcono efc
gni di pefte* che fono laria quando efcie fuo
ti del fuo naturale di tale luogo pendendo i
uerfo caldo Si bumido Si nebbie Si nugoli
fpclTi Sipoluerii Si urti gtofli tiepidi come
Cy aucnotoinqucfti tempi preteriti^ Anco
ta tuando tacque Si campi fumigano fpcfla
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
èCrendono odore non buono: Epefci non
banno buono iaporc odore: bC abondano
ammali nati di putrctactióc*fungacci Kber
bacac puzok h £tuca della tetra 8C ammali
fonoinlipidi&C confccuonfipoco : cmmdi
ucntono torbidi^ Molti ammali di terra U
aria dacflb luogo fi dilungono : Nafcono in
f crmita difebbri in ufitatc continue . Nalco
ftc tutiolc* Fallaci conafanno di pefto cadi
mèro di polfofiC farnetico èCorinc torbide*
Scorticamenti di palato bC dinteftinc . rof
fon doccbi. Migmatti uaiuoU> bC roloUc bC
fconciaturc di donne affai * Ire bC riXIctab
biofe bi guerre crudeli Miraculi di natura
o. di dio molto nuoui* Neilanno innanzi
alproximo preterito cioè ^NcUanno* M ♦
ecce. Ixx* vii. nelle fcfte di natale le rcli ^
quie di fan Piero apoftolo dinuouo trouatc
inuoltcrra dimofttorono in uno mefc dicci
ftupendi miracoli mamfcftì atucto ci popu
lo* Onde io : prediffi apiu fiorcntim crede
te a MarùUo Ficmo che faf^areccbia extr c
matribjlationediguerra&Cdipefte. L)poi
clfequcnte aprile . addi * xxvi* nacque la y
crudeltà della ferocie gbuccra più che mai
fuflì ♦ Poi la Gofto nacijuc la x
pcftc tale quale honhi già fa più di cento àia
Q^uefU bC fimiU fono fegni di pcftc prò
pinqua* Allora fuggi inprima che lia elpri y
mode dodici niilia fegniatu Imperocbc fc
afpeéti tanto ne fia fcgniati molti* ctiam fc
tu nò farai fegniato indccto luogo ^ quando
ti partirai farai forfè fegniato poco poi j per
due modi > o ^ jcbe già barai prefo gualcfcc
eontagionc dagliamorbati / o - percbe barai
prefo laqualita diquclla aria» fi apoco apoco
cbc ti farà fafta quafi familiare ^ qualche te
^ imodo che lanatura nó ifurgcra córro ac
ffa ne effa córra lanatura» Ma andado tu co
ftelTa aliarla aliena fuggédo . qìi barai prefa-
laltra aria noti farà più familiare la prima
Pero lanatura ifurgcra cótta cifzibC cfTa co^
tra la natura * ode nafcie elmorbo ♦ A nco '
ra ti dicocbe fugga dilùgi / cioè iluogo cbc
fie pfona necofe ditale luogo pcruèga atc bl
fialuogo oue ftofifi oda ne fuono ne roftiorc-
atlcunodclluògomorbato* SCcbeuifia mon-
ti alti i«mczo cbe inpedifcbino cbcl uaporc
iiclcncfo ^ o ' per uento cbe dila fdti ^ o / ptr
re per dilatatione hi amplificatione nóui ag
giuftgba* Confiderà cbe luogo oue fuggi nò
fi cóuenga có pcftilcte inmodo cbc fia fimi
tcincafdo' Trcddo» Secco bum ido* nebbie
piouc y ucftti* Ponti intuogo che quando fof
£ia ucnto caldo &i humido nonti uengha dal
luogo motrbato: Si che Icncbbic didcdo lu
050 nonfi dilatino infino adtc : Si cbclle pi<^
u; nonlì muomno dila* Sappi che lafcendca
te duna cjtta . o , caftello morbato fpcffo di
ftcnde la pcftc mtuftì cluogbi da principio
fottopoftì aquella che hanno conformità
conde^co afccndcntc ♦ Tertio tidico tor
na tardi y perche p poca mfcclionc che reitt;
baftaamacuaiai-elubito quelli che pertem
po fene fono fafbi alieni* Pero chi dopol fu-
ggire fpcfib uifita clluogopcftilétc ^mcor
re più pencolo che chi uifta fermo con cau
tela ♦ Perche mal fopporta la natura el nuo
ooSCfubito accidcte . hi oltra qucfto , rima
ne lamala qualità perlungo tempo ; come di
fopra dicemmo nelle mura : legniami : pani
eccetera Inquanto alla qualità delJaria bafta
tre mefuelqualc fpatJo ^ e ^ una delle quarte
dcIJannox in modo che oue nefluno per tre
meli , c / morbato lana fintende purghata *
Purché fia cautiffimo del tocchare laltre co
fc che tégono più el ueleno chelariaSicomc
le mura della fornace tengono più el caldo
chele legnie* Ma ufando le punficationi al
tre uoltc dcctc la ]^fona fi purifica in quator
dici giotmVLabitatiotic^Lcgnjami* Sicetc
ra*in ucmuno* cpanni in uentc^lo* Inqucfti
tempi tieni hC potta uafi fepatati da bete bC
mangiare 8^ panni dilefto almeno lenzuola
hi fc non puoi laua alm eno le detì:e cofc / o
tu le profumma + la caualcatura&C pecunia
Si ogni bcftia hi mafferitia ti può fcrbare ci
uelcno fe nonfe molto cauto * Concbiu ^
dendo preghiamo iddio donatore della uita
8C riuelatore delle medicine uere bC falutifc
rc^ cbecci riueli fuiticienti rimediicontra
la pifte y Siconfctuici el dono fuo mtale ad
£ua laude gloria* AMEN*
*HNIS*
Impreffum Tlorenticapucl
San^lum lacobù de
Ripolis*M*
cccc+lxxxi*
Lsusdco ^gloriofcuifgim Marie
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
r i ...
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30
a
Early European Books, Copyright © 201 1 ProQuest LLC.
Images reproduced by courtesy of the Bibhoteca Nazionale Centrale di
Firenze.
Magi. A.5.30