Skip to main content

Full text of "Joannis Duns Scoti ... summa theologica, ex universis operibus ejus concinnata, juxta ordinem, and dispositionem ... S. Thomae Aquinatis"

See other formats 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2009  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/joannisdunsscoti01duns 


JO  ANNIS 

DUNS  SCOTI 

DoSioris  SubtiUs  Ordinis  Mimrum 

SUMMA    THEOLOGICA 

Ex  univerfis  operibus  ejus  coficifftiata  , 

juxta  ordinem ,  ©  difpofitiomm 

Summa  AngeUci  DoSioris 

S.  THOMi^  AQUINATIS^ 

V  E  K 

F  R  ATR  EM 

HIERON  YMUM 

DE  MONTEFORTINO 

Ex  Reformatis  S.  Francifci  Vrovincice  Romana . 

PRIM/£  PARTIS  TOMUS  PRIOR  COMPLECTENS. 

(  De  Sac.  DocStrinas  qualitate  . 
Tra^latus  ( De  Deo  uno . 

(  De  Deo  Trino  . 


ROM^    MDCCXXXIX 
Ex  Typographia  S.  Michaclis  ad  Ripam . 

Per  Hieronymum  Mainardi  . 


SVPERIORVMPJ^RMISSV.  r^ 


^o^ 


tX-i    ' 


U 
174'? 

D87 


I 


.  ■::.-  ••^'^51  3{5^Wi       ,    J^  .•>,,H^w.:^'>'^  v^S 


V  •ij. ;    »u*v2l858 


E>  1} 


PHILIPPO  QUINTO 

CATHOLICO 

Wfpamarumy  ^  IndiarumMonarcha 
MagfJOy  Pioy  G/orioJo. 


Lle  idemJoAKNE»DuN*  Scotus  Suhtilijfimi  Do^ 
<?<?r/jpr£eclaro,  fiDgularique  agnomine  ab 
_     ,  ,  Acadcmia  Parifienfi  primCim  ,  &  exinde  Or- 

3is  Univerfi  confenlu  jure  decoratus ;  llle,inquam  ,  ipfe,  qui 
nondum  elapsa  annorum  centuria  Philippo  Quarto  Regi  Hif- 
paniarum  Majefl:atis  Tuae  materno  Abavo,  fe, fuamqueom- 
nemfupclleftilem  ultro  obtulit  ,ut  mirecomptam,itamul- 
tiplici  planeque  neceffaria  eruditione  auftam ;  nunc  aufpica- 
to  ad  Regem  Catholicurn  ,  Do6tor  eximieCatholicus  ,  fyn- 
cerapietate  prasftans,  &depugnaturisbellaDominiftrenuus 
dux,  invidufqueantefignanus  ;  fuafponte,  ac  praepropere 
proficifcitur :  non  ea  fane ,  qua  olim  onuflus  flrue  librorum , 
fed  mdubia  fecuritate  fretus  tantundem  utilitatis  fe  orthodo- 
xxreIigionial!aturum,quantumfortafllsreputabiturimmi. 


Lii£S  ':?. 


nutus ;  frontem  interim  candem  oftentans  ,  eademque  fenfa 
fecumtrahens  MonarchtE  fefiftit  Hiipaniarum;  Quod  gen- 
tem  Hilpanam  pro  Coeli  indole  mentis  acumine  pollentem, 
fubtiliilimps  do^^rinaefu^  impense  addiclam  (ciaf.quodve  ip- 
fum  inter, &  REGl-iM  PHiUPPUM  arcanum quoddam  illi- 
cium,&.  glutinum  mutui  amoriS,de  pari  pietatisafiedu  obor- 
tum  feprodat ,  unumad  alterum  identidemihfleftens  ,  &  in 
Catholic^Reh'gionis  emolumentum  alterna  quadam  conver. 
fione  alterum  alteri fubjiciens ;  Nec  quidquam  obinde  depe- 
rit  decori  H egice  Majeftatis  ciim  cedat  in  gloriam  ilHus ,  qui 
ultroPrincipibuselargiturprincipatum,  jubens  hunc  &  il- 
lum  aliis imperare ;  Nam  &  tu  ,  inquit  uni, poteflatem  habe- 
to fuper  decem  Civitates }  alteri  vero  ait ,  at  tibi fubjedas  fun- 
to  quinque  Civitates . 

rquidemScotusipfePrincepsScholis  invexit,  &pul- 
cherrimis  juxta  ac  efficaciflimis  dedudionibus  humillime 
cxpofiiit ,  videri  fibi  Mundi ,  &  Angelorum  Dominam  mi- 
nime  fubjtiSlam  ahquandoextitidecu^pasiiri,  qua^propterea 
quod  communis  propagationis  lequela  iit,  unam  eandemque 
originem  fj^eftans ,  Originalis  rede  nuncupatur.  tllud  tamen 
fobrie  ,  aclapienter  addens  :  ModoCathohcje  Fcclefixdog- 
Tenui.  df  niatibus  diflenraneum  non  inveniatur .  JSIam  nohis  preclare 
^^^p-^'  '  ait  ille  )  nibilex  noftro  arhitrio  inducerc  Ucet ,  nec  eligcre ,  quod 
aliquis  de  arbitriojuo  induxer  it.Jpojtolos  Domini  hahemus  au- 
8orcs,  quincc  ipjiquicquam  cxfuo  arhitrio  quod  induccrcnt, 
clcgcrunt  '^fed acccptam  d  Chrijlo  difcipUnamJidcUtcr  nationi- 
ius  acifignavcrunt,  Itaquc  ctiamJiAngcUis  dc  Ccelo  aUtercvan. 
gcUzarct ,  anathcma  diccrctur  d  nohis .  V if um  ergo  id  Doflo- 
ri  Subtili  ,&  non  vifum  compluribus ,  &  praiclarifHmis ,  qui 
eum  prsECeileranr  Sacrac  ThcologigD  Magiftris ,  reputantibus 
sequumi  non  efle  attribuere  Virgini  Matri ,  qucd  fuperabun- 
danti  redemptioni  Salvatoris  Mundi  plurimum  detrahere 
prohabatur  .  Atjoannes  faflus  hypotheilm  hanc  firmiflima 
ac  fvnccrifTmia  niti  veritatc ,  de  acutiinmae  mentis  perfpica- 
ciainde  mox  intulit,  longe  pr^ftanticri  modo,  altiorique 
rerum  ordine  fore,utredempta  Deipara  intelligeretur ,  fide 
meritisChriltiDei  noflrigratix  ubertate  prxventa,  atque 
aflfatim  plena  ,culpam ,  quceacceifuraerateodem  momento, 
non  naturx  origo ,  fed gratia  Dei omnino arcuiflet . 

Vi- 


ViditproindcPhoenixilIe  lageniorunLi ,  &nem!ni  de  ». 
nicntalisvilusacumineconcedensAquila ;  vidit,  inquam  ,  ^^^^^, 
cum  alterojoanne,  Apollolo,  Evangelifta,  videnteHccIe- 
ficcperegrinantispreflurasj&victoriasufqueadfacculifinem: 
profpexit  ergo  Mulierem  foJe  amiftam,  llellifero  ferto  redi- 
mitam,  luna  m  vero  pedibus  calcantem .  Vidit ,  inquam ,  & 
ftatim  protulit ,  illam  xterni^olislumineundiquecircum- ^. 
fufam,  teclam,  ac  velutimurovallatam,  viciiritudincmlu- 
cis,  &  tenebrarum  pati  minimepotuide  .  Refpexit  generis  , 
noftri  fundam£ntum,veluti  labem  pafIum,cumulo  cooleftium 
donorum  planeexutum  jatquedenudatum,  veruntamenuf^ 
que  ad  collum  ;  idenimexcipiendisgratiarumomnium  in- 
fluxibus  deputatum  in  Ecclcfiae  membra  transfundendis , 
admodum dedecere ,  ac  proindefaflium noncfse pronuncia- 
vit,  aquis  limpidifiuiiisde  fupramundanis  fontibus  abunde 
erumpentibus,  fordidatum  paratum  fuiffe  canalem  .  Afpe- 
xit  Reginam  a dextris  Regi  aftantem in  veftitu  deaurato ,  c^-* 
teris  Ad^pofteris  ad  levamconfiftemibus  ;  acutipraeomni- 
bus  participibus  dile6lam,  &  impenfius  adam9tam,etiam  pp. 
fteriora  dorfi  unicae  Columba^  in  paliore  auri  emicuifie .  Prae^ . 
didum  quippe  fjerat ,  ferpentem  afiniftris  tendicuhs  parat«-u 
rum  calcaneo  illius  ,  dorfum  fubinde  clanculum  infcendere 
adnitentem ,  in  fplendore  fulgurantis  haftae  iax ,  &  in  luce  fa- 
gittarum  fuarum  arcupallentis  humilitatis,  &  fulgidifTimae. 
charitatis  excuftarjm  ,  dejeftum ,  obrutumque,  contuitus  eft. 

Quantoperepiilfimafenfahaec  arrideant,  grataque  fmt 
rvlonarchgHiipaniarum  K  egi  Phiuppo  ^  quamve  avidis  atten^ 
tifque  auribus  excipiantur  ab  iis  ,  qui  ipfius  fubduntur  impe- 
rio,nifi  aliaargumentalongiusrepetitaextarent,  illudlucu-> 
lenter  dcclarat ,  &  plane  e  vincit ,  quod  cum  fupremus  Catho- 
liciOrbisHierarcha  edixiftet,  Piacerejibi ,  acjiibere  fcjlum.  ci 
Immaculatce  Conceptionis  Beatijftmce  femper  Virginis  AtA-  f^^ 
Kl/Eperumvcrfam  Ecckfiam  ritufokmniffmo  celebrari .  Po- 
puli  Hifpaniarum  perinde  ac  cum  T.Quintius  I3ux  Romanus,  ^,^^  ^^^^ 
devi£lis  Maccdonibus  ipfa  Ifthmiorum  celebritate  Gra:cia£  '■  ^'^"' 
Provincias  dc  fententia  Senatus  liberas  effe  fuifque  lcgibus 
vivereju/f't,  ubitantusclamor  prcela:titia  omnium  exortus 
pethibetur  ,quantumcredibilevix  fittitailliexultabundiper 
vicos ,  S;  plateas  palantes  in  mutuos  ruere  amplexus ,  de  pie- 

tatis 


e.Ti.  XI. 
crit.  6. 
"ceijibr. 
70S. 


tatis  afFeflu  lacrymis  ubertim  manarc ,  Patri  luminum  humi* 
les ,  ingentefque  rependere  grates ,  quod  Catholica  Hcclefra 
fpiritu  veritatis  edo(^l:a ,  planeque  informata,f]c  feniim  ab  eo- 
demfpiritu  irnpelleretur  ad  latentesinicripturisvcritatesvel 
declarandas.velprope,  prouttemporuriimomenta  poftula- 
rent ,  vel  fini  ab  Redore  univerfitatis  rerumintento,exaftius 
congruere  probarentur . 

Communia  quidemhaecomnia  Regi  PiiLippo,  populif^ 
que  fuo  imperio  fubjeftis  :  fed  ipfe  quantum  caeteris  prjeftat 
poteftate  terrena ,  tanto  pulchriora ,  ac  proeftantiora  religio- 
nfs,  cateraiumque  virtutumexempla  pr^biturus,  &pr^ce- 
dentium  Kegum  pietati  acceffionem  fadurus^etiamcurisma- 
ximis  implicitus  Rempublicamconcernentibus ,  mirabile  il- 
lud  religiofifFimum,  ac  piilTimum  edidit  C^fareaguflanum  de- 
•iS.'ij"i  cretum  Philippo  Rege  digniffimum,  in  quo ut  flellae  immorta- 
litatis  fibi  coronam  pledentes  ad  miracuJum  emicant  Catho- 
licac  religionis  ardentiffimus  zelus,  invifta  Regii  pefloris  con- 
ftantia ,  fyncera  fides  in  Deum  altiffimum ,  firmaquc  fpes  de 
pr^fenti  illius  patrocinio ,  &  odium  plane  ingens  in  perditif- 
limos,acteterrimos  hoftes  dogmatumimmaculatorumChri- 
flij&orthodoxaereiigionis  .  Jnibiergoutin  fpeculo  habent 
ciim  Regia  foboles ,  &  nati  natorum ,  &  qui  nafcentur  abipfis 
RegeSjtumc^tcriFidei  Catholic^  Principes  ,  quod  imiten- 
tur  ipfi ,  atque  aliis  imitandum  proponant ,  &  incundanter 
repraeientandum  exagerent . 

i\tqueh3eprok6l6  caufae  fuerunt  Magiftro  Scoto  con* 
fugiendi,&convolandiinfinum  Philippi  Registanto  ardore, 
&devotionisafteclumyfterium  hnmaculatx  Conceptionis 
DEIPAR^  proficentis  ,  &  quantum  intereft  terrenas  pote- 
ftatis ,  fatagentis ,  ut  ad  optatum  exitum ,  &  maturitatem  de- 
ducatur. 

Atuniverfb  Ordini  noftro  nonminoris  ponderis  oc- 
currunt  argumenta  occafionem  quamh*bet  non  prxtereundi, 
quotantoperedebitaofhcia,  atquehumilHmaobfequia  tot 
nobis impenfis  beneficiis ,  &  teftemur ,  &  profiteamur .  IVlor- 
tales  quippeomnes  nonlatent  magna,  &perpetua5  quibus 
Ordinem  noftrum  profequeris,bcneficia,pariautique  Regiae 
magnificeniiae ,  &  pietati ,  ubique  gentium  nos  verfari  con- 
tingat  .  Quorum  fi  per  fummam  injuriam  oblivifceremur 

quo- 


quomodo  memoria  excidcrcpotcrit  ufquead  liecuii  {ineai 
plane  ingens  ,  &  maximum  commodum  ,  quod  nobis  nuper 
attulifti  ?  Nam  annuenteTevotis  RomaniFontificis  ,  utRe- 
gem  vere  pium  ,  &  Catholicumdecet ,  humanis  poilhabitis 
rationibus ,  Comitia  noftra  magno  Ordinis  bono ,  nec  mino- 
re  gloria,  qu^  jam  in  Hifpaniis  celebranda  indida  erant,  Ro- 
mx  habita  funt  .  Cum  vero  per  longum  interregnum  non 
pauca  Urdo  detrimenta  accepifTet ,  de  Comitiorum  celebra- 
tione,  moxpriftinumdecorem,  &  fpeciemrecipiente,  a<5tu- 
tum  depulfa  vidimus,  omnibusprovifum  incommodis,dam- 
naillataabundeflirta, vulneribusacceptis  opportunam,  at- 
queefficacemiis  obducendis  &  paratam , &  exhibitam  medi- 
cinam.AdhaecSacrofanfta  IVlajeftasinnocentii  Xlll.  Domi- 
ninoftriglorioforum  Atavorum,qui  Deinutu  Pontificatum 
JVIaximum  geflerunt ,  feque  pracceflerunt ,  & fub  quorum  re- 
gimine  Francifcana  Rehgio  initia ,  &  incrementa  accepir, 
pietatem,  zelum.paternamque  in  nos  propenfionem,  &  amo- 
rem,  vel  fupergrelfa,  velimitata,  rebus  noftris  extricandis, 
&  perficiundis  coram  adeffe  dignata  efl.  Qui^ plane  ingentia, 
&maximamunera,&decora,  quoniam  de  indulgentia,  & 
munificentia  Regis  Philippi  ,  neceffaria  etiam  fubfidiafubmit- 
tentis,nobis  obvenere  ,  qui  fieri  poteft ,  utnon  fateamur ,  to- 
tique  orbi  teftemur  per  Regem  Philippvm  magna  haec,  &  prae- 
clara  fupra  fpem  ,  &  expedationem ,  nos  confecutos  fuifle  ? 
Et  interim  ad  omnes  mundi  nationes  perlata  fama  Regiarum 
&  Chriftianarum  virtutum  Monarch^Hifpaniarum  Philippi  , 
adipfiusamorem,  &imitationem  ,  &excitentur,  &accen- 
dantur. 

Haec  quidem,  etfipaucaadmodum  in  multis  ad  nos, 
noftrumque  Magiftrum  Scotum  mcrito  pertinere  videbun- 
tur .  Nunc  proprius  accedentes  Regnorum  tuorum  fellcitas , 
veluti  una  tecum  redux ,  regiafque  virtutes  tuas ,  ac  pietatem 
comitata,ftri£l:imperpendendaeft,  quo perfpedum  omni- 
jbusfit,  abdito  Divinae  providentiaeconfilio  ad  ampliffim^ 
Monsirchiae  regimen  Te  evocatum ,  omnibus  his  virtutibus  , 
feuqu^politicumreipubh*cae  gubernium,  feu  oeconomicam 
adminiftrationem ,  feu  rem  beUicamconcernunt ,  Deum  in- 
ftru6tumeffevoluifle,queis  totpopuli,  nationes,  omnibus 
ferme  Coeli  plagis  fubjedx ,  diverfis  fgbinde  moribus» ,  legi- 

bus, 


&    iib.    30 
c.  4 


bus ,  natura  inditis  inclinationibus  difcordes,ad  Te  ut  patrix 
ipforumqueparentemimpenriusdiligenduniallicerenturjat- 
que  in  eo  uno  unanimes  convenirent ,  ut  Regem  P  iiL  ppvm  ab 
Carololl  h^redem  ex  alie  didum ,  verum,  legitimumque 
Monarehiacredorem  ,  &  RegemHifpaniarum  agnofcerent, 
vcnerarentur,  dicloque  obedirent  .  Afcitusquippeesadre- 
iar»  gnum  gradu  codem ,  parilique  jure,  quo  olim  ad  Regem  Ca- 
ttell^  Ferdinandum  ,  Aragoni^  itidem  rcgnum  pertinerc 
de  novemvirorum  judicio,  edidumfuit,  cxfuggefto  fen- 
tentiam  pronunciante  Vincentio  Ferrerio  jamdiCi  Sandis 
adfcripto . 

Cum  vcro  Monarchiamccucorpuspcne  cxangue,  fe- 
mimortuum  offendifles,  flatini  ejus  languori  fublevando 
medicas  manus  admovens ,  parem  fane  pr^valido  morbo 
medelam  afterre  nequiviiH  .  Bcllorumenim  tumultibusim- 
plicitus,  &multipliciterdiftra<5i:us ,  hisrepellendis  incum- 
bens,  acDeipraelentiifimoauxiliodemumfemotis,  quietis 
naftus  tantillumillico  totum  Tc  afl'licl:is  rebus  luperimpen- 
dens  ,  mirumdidu,  necfacilecreditu  ,quantum  brcvi  Mo- 
narchia  refloruerit  .  llluduniverfo  Orbi  ftupori  fuit,  Re- 
gnum  viribus  propedeftitutum  ,  a^rario  undequaque  exhau- 
fto  5  mercimoniorum  ratione ,  feu  ncgleda ,  ieu  interclula , 
&omnibus  denique  in  deterius  qua  vergentibus,  quajam 
prolapfis,  mentemox  agitatumP  jlkpi  ,  per  politicas  virru- 
tesejus,fixaftationecuique  pr^fcripta,  multaqueintentata 
his j  qui  autordinem  deleruifient,  aut  demandato  munere  de- 
fungidefideseftentjfupremifquecum  mediisad  neceflariam 
concordiam  redadis ,  Refpublica  adeo  firmo  veftigio  ftare, 
tantifque  pollere  viribus ,  eo  ufquc  divitiis  ,  citra  omnem  in- 
j uriam ,  abundare ,  vifa  eft,  ut  terra  marique  maxima ,  piaque 
bellainferre  potuerit: 

Interea  temporis  (  ea  eft  amplitudo  Regi^  mentis 
P  riLiPP  ,  amor,quo  impellitur  adprofpiciendumutilitatifub. 
ditorum  )  ad  cx:conomicam  adminiftrationem  converfus  bo- 
nisartibus,quareparandis,qua  inftituendisintentus ,  Gallo- 
rum ,  Anglorum,  &Batavorumfingularem  Jnduftriam  ad 
tuostransferrc  connixus ;  artium  omnium  excrcendarum  pe-r 
ritiffimos  magnisftipendiisexcivifti ,  iifquemagiftrisHifpa- 
nos  docuifti,quanto  rei  familiaris  compendioaurodifpergen- 

do 


doparcerent,  quantoveReipublicce  commodo  domi  mer- 
carentur ,  quae  ab  exteris  nationibus  coemenda  erant . 

Rem  nauticam  de  1  emiftoclis  (ententia  Monarchiai 
tuendiEpenitus  neccdariam  ,  &  jamdiunegledui  habitam  , 
oppido  reparandam  ratus  ,  primCim  jam  bene  multos  ,  qui 
naviumconflruendarum  artificio  addifcendoin  Celtiberia 
addifti  eflent ,  felegifti ;  &  dehinc  ad  Gades  Collegio  ex^difi- 
cato  ,  deleftaque  Hiipanorum  juventute  ordinis  equef1:ns,co- 
que  convenire  jufla,  cum  navium  gubernandarum,  tumclai- 
fisregenda  fubmagilterio  peritifiimorum  artem  utiliimam 
perinde  ac  difficilhmam ,  ut  addifcerent ,  fingulari  providen- 
tia  efFecifli .  Quofafto,  &  fidelitatigubernatorum  conful- 
tum  fuit ;  &  provifum  ,ne  impofterum  Principibus  opus  eJiet 
e  longinquo  accerfere,  queis  cura  rerum  nauticarum  conimit- 
teretur. 

Mercimonia  Europam  inter  &  Americanos,  undead 
Orientis  regna  ingens  vis  auri ,  &  opumdefluxit ,  (eu  incuri  i, 
feuclolomalopraifidum  ,  feu  etiaminjuria  tempc)rum,&cal- 
liditate  inimicorum ,  propemodum  coliapfa ,  intelligens  pri- 
ftiniE  fidei ,  &  robori  fore  reftituenda,nec  aliter  imperio  ner- 
vos,&  vires  pofTe  con(lare,incredibili  prope  induflria  difpo- 
/itisnavium  flationibus  ,  ac  veluti  exi'-uropa  ad  Americam 
ponte  conftrato ,  deteftis,  fubmotifquefraudibus  ,  depuifis 
Piratarumdeprasdationibus,  brevi  fadumefl:,  utregiagaza 
divitiisabundaretfed&populi  Hifpaniarumde  promcrcali- 
busditefcerent. 

Tantis  vero  rebus  pro  R  epublica  gefiis ,  quo  nihil  ad  de- 
corem ,  &  Majeftatem  imperii  fpeftans ,  defideraretur,  ac  una 
oftenderes  ,  perinde Te  de  magnis  ac  parvis  follicitum  eiie , 
paremqueomniumgererecuram  prout  in  Galliis  fieriexpe- 
rimentocompereras,  acin  Jtalia  nonnegligiinaudieraSj/^^ca- 
demiam  in  urbe  Regia  inflituiflijCujus  prcecipue  pai  tes  ellent 
fatagere,  &  conariut  Caftellanum  idiomaprifiino  nitori ,  & 
puritati  redderetur ;  ei  negotio  promovendo  ,  Sc  maturanJo 
pra^pof itis ,  ut  par  erat ,  eruditifiimis.  Nam  barbariem  qux  & 
ofcitantia  literatorum,&  imperitia  pravoque  uiu  popularium, 
fuperinduda  erat ,  majeiiatem  &  decorem  Hilpanici  fermo- 
nis  deturpantem ,  nifi  ocyiis  abflerfifies ,  tiniendum  erat ,  ne 
genuina  verborum  proprictas,  qua;  frequenter  ab  Authori- 

^  t  bus 


lib.  1.  c-   4- 


Tulliiii     *• 


bus  ipfam  mutuatur  au6loritatem,in  deformem  abirct  impro- 
prietatem ,  licque  demum  venerandaeantiquitatis  monunien- 
ta  vix  edet  qui  ailequeretur .  Nec  quiiquam  interim  rem  par- 
vi  momenti  Philippum  Regem  molitum  dixerit  ;  Nam 
,  jntii.  (  "^  fcite  ait  quidam  j  idplus  hahct  in  rccefiu ,  qudmfrontc  pro- 
mittit, 

Preclaraquidemhaecomnia,&rplendida,  &utilia,  & 
fimavis,  etiam  neceffaiiaperegrinanti  noftrae  mprtalitati ; 
Ut  proinde  verilTime  ,  &  appofite  ad  Kegcm  Philippum 
diredus  videatur  fermo;  quemquidam  liberalitei  eruditif- 
fin  us  vigilans  in  fomnio  audiit :  Omnihus qui patriam  conjcr^ 
varint ,  adjuvcrint ,  auxcrint ,  certum  cjjh  in  Ccelo  ac  dcjinitum 
locum ,  ubi  bcati  cevo  fcmpitcrno fruantur  ,  Nibil  cfi  cnim  illi 
principi  DEO ,  qui  omncm  hunc  mundum  rcgit ,  quod  quidcm 
in  tcrrisjiat  acccptius ,  qud  conJiUa ,  ccetufquc  hominumjurc 
fociati ,  quce  Civitatcs  appcllantur :  Harum  RcBorcs,  &  Confcr- 
vatorcs  bincprofcdi ,  huc  rcvcrtcntur . 

Veruntamen  nobis  Rtx  Serenissime  ,  quoruTi  pedibus 
lucernaeftlex  divina,  ne  dumin  caliginofb  verfamur  loco  - 
inter  eundum  de  tramite  redo  aberremus ,  longiCis  acies  pro- 
tenditur  mentis  ,  folofque  illos  felices ,  acbeatos  Reges  didi- 
cimus ,  &  reputamus,  fi  cordis  eorum  receflui  penitiinme  h^- 
fit ,  quod  diftum  homini  eft :  Eccc  Domini  ipfa  cftfapicntia , 
S  rcccdcrt  d  7nalointclligcntia,  Sapientiam  hanc  atque  intel- 
ligentiamTuatenerisin  aula  Magn  LuDOVici  Avi  tui  plc- 
ni]]'me  edoctus ,  &  cum  vitam  ageres  lub  adoribus  ,&  tutori- 
bus  ,  £c  poftprincipatum  adeptum  rerumquc  potitus  ,  mire 
adultam  ,noftri  &  noviorbis  miranturhomines,reverentur, 
colunt ,  illudviritimingeminantes,  Philippum  Kegem  Hifpa- 
niarum  ,  prce  timore  Domini  Dei  fui ,  &  ,  ne  excidere  contin- 
gat  ab  amore  divinx  bonitatis ,  regiia  omnia ,  imperium ,  ga- 
7am,&quicquid  bonorumhumana  ambitio  ad  magnitudi- 
nempernnereputat,prompto,Ubentiqucanimoamiilurum; 
alta  quipppe  mente  a  tenera  aetate  tibi  manet  repoiium illud; 
^uoniun:  tanquayn  momcntum  jlaterce  jic  cjl  antctc  orbis  tcr- 
rarum  ,  £^  tanquam  gutta  roris  antclucani ,  quce  dcfccndit  in 
Efj,  ^o.  tcrram,  Et  rurftis  :  Omnes gcntcs  quaftnonfint  ificfunt  coram 
eo ,  quajinibilum ,  c^  inanc  reputatcefiint  ei  ,  Illinc  enim  pro- 
direre61:eintelliguntur  cumea,  quaornaris  modeftia  plul- 

quain 


,J,3b,  »»• 


Sap.  II 


lib.  5.  &  6. 
&  dciiiceps  . 


quam  fingiilaris ,  comitas  ,  bcnignitas  ,  &  mifericordia ,  tunt 
c.rterarumvirtutumciiorus,  propterquas  orthodox^  fidei 
iedatores  felicem ,  beatumque ,  de  fcntentia  Magni  Augufii-  Aug.  d<u* 
ni  Tepra:dicant:  Ft'//a'5  Principcs dtcimusji jujtc  i?nperant,Ji  ^.l^  '' 
intcr  linguasfuhiimitcr  honorantium ,  ^f  ohfcquia  nimishumi- 
Vircrfalutantium,  non  cxtoUunturiJifuam potcjiatcm  ad  DEl 
cultum  maximc  dilatandum ,  Aiajcjlati  cjus  famutam  faciunt : 
Jt  DEVM  timcnt , diligunt, colunt.  Talcs Chrijtianos Principcs 
dicimus  cjScfcliccs ;  intcrimjpc ,  pojica  rcipfafuturos . 

Complura  fane ,  &  illuftria  ,  Rex  Piissime,  domi  inveni- 
fli  bellicas  fortitudinis  ,  &  egrcgiarum  exempla  virtutum ;  ut 
cum  Gothorum  hnperium  in  Hifpania  apicem  felicitatis  at- 
tigilfe  videbatur  ,  Reccharedi  Sisebuti  ,  wamb.^  ,  ahommque 
piurium  zelo  Chriftiance  rehgionis  tlagrantium .  Et  poficol- 
iapfam ,  ac  reftitutam  Rempublicam ,  juxta  Magni  Isidori, 
vaticinium,  Pelagii,  Ramiri,  Aephonsi,  utriufque  Ferdinandi 
queis  res  prseclare  fortiterque  geflae  Magni  cognomen  pepe- 
rere  ;&:adhuclongeplura  ,&  illuflriora  epaterna  domo  te- 
cum  detulifti :  l  tenim  optime  noveras  Gallicum  Imperium 
Magni  Clodovei  pietate  fundatum ;  au6lum  vero  auguftaU  di. 
gnitate  per  Carolum  offlciis  ,  &  reverentia  erga  Christi  .So'';!^" 
V  iCARiuM,  &  I  ccleiiam  Romanam  :  perpetuitatem  denique 
adeptum  religione,  &  pietate  in  Auguftiffima  C  ^p£-tla  domo: 
iifdem  paffibus  intelligensl  ibiforeprogrediendum  ,&prae- 
cedentium  Regum  ,  &  Atavorum  premenda  vefiigia,  eas, 
quas  1  ibi  DEUS  indiderat  virtutes5&  educatione  atque  exer- 
citio  faftigium  adeptas ,  ampliffimam  na6tus  materiam  expli- 
candi ,  Regix  foboli ,  ac  infequentibus  Principibus  illuflrif^ 
iiina  exhibuifti  documenta . 

Qt^fia  crgo  acccptuscras  DEO  neccftcfuit  ut  tcntatiopro- 
laret  tc .  Nam  ,  qui  non  eji  tentatus  quidfcit  l  ait  Sapiens  .  Et 
vero,  quom.odo  fcire  potuifies  quanti  Tefaciant  Hifj3ani, 
quanto  venerationis  aifeSu  prolequantur  ,  &  colant  Sacra- 
rium,  quoconduntur  eximia:virtutes  Tux,  qualia  demum 
offlcia ,  &  obfequia  exerat ,  prodatque  bencvolentia  capta 
beneficiis ,  &  ardens ,  &  verus  virtutum  amor ,  nifi  difcrimi- 
nibus  implicitus  ,  &  magnis  periculis  multifariam  objetlus , 
ipfiinfeeaonmiaexcepiilent  utincolumis,  tuexillis  enite- 
rerisi  Undique  fiquidem  Te  appetente  hofiilimanu,  &  ter- 

'*  t  2  ra, 


Idem  Au» 
7.H.2. 


Tob. 


Ec! 


Efaix   ^■J 


ra,  mariquemagnis  excrcitibus  Regna  tua  invadentibus, 
Hifpani,  neabeis  diveilererislubmetuentes,  fortiirimeob- 
llicerunt,  MagniLudovici  menteincomparabili  prudentia 
omnia  dirigente,  atque  etiam  neceUaria  auxilia  fuppeditan- 
te  .  Quarationeetiamcertior  fieri  poteras  Te ,  ut  prmcipali 
poteftate  aliis  excellis  ,  ita  tibipoileimperare,  niliavitage- 
nerofitateab  gloriofilTima  profapiaderivata,  &  fortitudine 
contra  tot  procellas  immobiles  iletifles ,  &  ad  optatam  quie- 
tis  flationem  fato  tibi  commiiTum  Regnum  tandem  addu>:i(- 
fes  l  Faftum  efl  enim ,  at  cum  putareris  fuccubuifle  ,  fortior 
&  terribilior  hoflibus  infultares ,  ac  poflremo  Regnis  tuis  ex- 
cederecompelleres , 

Porro  detrimenta  qua^dam  in  EuropafubP^iLiPPO  Rege 
Monarchiam  accepifleputatur .  ^ed  omitiendoid ,  quofdam 
artem politicam  profitentes ,  conilanter  negare ;  illud  praete- 
reundum  non  efl  Ob  U  M  ne  ambiguam  admodumob  caufam 
a  tuis  minusdiligereris  ,  innovo  Orbe  adfeptemtrionesdam- 
na  abundantius  compenfare  voluiffe ,  ignotis ,  in vifisque  R  e- 
gnis  tibi  patefaftis ,  auroque  abundantibus  provinciis  tuo  im- 
perid  fubjuga  tis ,  Ego ,  inquit ,  a?2tc  te  iho ,  S gloriofos  tcrvce  hih 
tniliaho ,  &  daho  tihi  thcfaiiros  ahfconditos ,  utfcias ,  quia  cgo 
BorninusOEUS ,  qui  voco  nomcn  tiium ,  RexgloriofifTime  , 
acpiiffime.VALE,  ViVE,  VINCE. 

Rom^Kalendis06tobris  1721, 


TV^  MAJESTATI. 


HumiHimt  addictiffimui  ,  iy  obfeqeuntiffimus  Sinm  . 
Frater  Hieronymiis  de  Montefortino  Ordinis  Minonim  bttitl.  ObferTan,  S.  Francifci , 

AI) 


A  D   LE  CTOREM 

rT-7^>:r;#^  Oltea  quam  Lucns  Wadingus ,  vir  de  Ordine  noftro  longe  benemcritif. 
limus  ab  fc  conceptum  ,  diuqye  agitatum  confilmm  ,  in  unum  corpuj  co- 
gendi  ac  edendi  univei Tas  Magiftn  Scoti  elucubrariones ,  ad  exitum  fe- 
liciter  perduxit,  &:adic(fl:isgraviflimorum  virorum  Commentariiscum 
fuo  ,  tum  multorum  dcliderio  fiitisfecit .  Et  ex  quo  de  omnis  pcne  Euro- 
px  partibus  diverfi  eximiique  Dodores  Scoti  fententiisqua  clucidandis , 
qua  dcfendendis  impigram  operam  impendcrunt,  nihil  huic  fcholaftico 
ftudio  addendum  fupereCie  videbatur  .  Equidem  ita  quemque  fenrire 
debuiile  ,  &  debere  ultro  fatcor .  Nihil  cnim  ferme  in  mcntem  cuique-»  ' 
venire  poteft ,  feu  in  defenfionem  communis  Magiflri ,  feu  in  elucidationem  ditftorum  Cjus ,  quod 
ab  illis  non  fueritprius  diclum  ,  fubtilinimequc  expenfum ,  atque  difcuflum  .  Sed  non  proprerea 
tamen  ea ,  qua  fper:;bariir  ubertate  fcholaflicorum  noftrorum  torcularia  redundarunt ,  nec  mef^ 
fium  proventus  de  fundo  tantis  laboribus  fubaiflo  ,  grandi  fudorum  imbre  irrigato,  acumine  praz- 
clarifliniorum  ingeniorum  ceu  aratro  quaquavcrfumdifciflb,  colligentium  expciflationi  ad  vo- 
tum  refpondit ;  Quinimo  ne  in  noflrum  quidem  Magiflrum  ,  non  modoimperitorum,  (  quod 
fmc  lolerabile  erar )  fcd  ctiam  eruditorum ,  quive  rem  fcholaflicam  promoviflc  videri  volunt  di- 
cicria  cefiarunr .  Alijsmiram  fubtilitatem  Cjus ,  ac  abflradam  difli^rendi  rationem  ,  obfcurita- 
tem  appellantibus^  alijs  methodum  &  neceflitateminhaerendi  fententijs  Magiftri ,  quem  more_» 
rnajoruQ-;  mtcrpretaudumfufcepcrat,  confufioncm  quandam ,  &ineptum  TheologiiE  tradendae 
r.iudum  carpentibus ,  &  caviUantibus . 

ha  proprer  cogitare  coepi ,  an  eriam  haec,  quibus  plerique  tcnebras  offundere  Scoricse  do- 
clrinx  conanrur ,  &  peniriirimam  cnergiam  ,  viinque  rarionum  ejus  fubriliflimarum  elevare  per- 
guor ,  depelli  pofienr .  Quoniam  vero  hadenus  obviam  iri  non  potuit  totegrcgiis  commentatio- 
iiibus ,  fcholi|S ,  &  qucEfiionibus  multa  fubtilitate  ac  prolixitate  difcuflis ,  aliam  viam  efie  incun- 
dam  probe  intellexi .  Rem  iraque  graram  ac  jucundam  fadlurum  rarus  fum  ,  ncn  modo  Theolo- 
gicis  dogmaribus  iniriari  fatagentibus ,  verum  ctiam  illis ,  qui  fub  uno  aut  altero  Duce  plura  fii- 
pendia  fecerunt ,  fi  fub  certam  methodum  pracifumque  ordmem  rcvocata  ,  ac  coadla  qux  in  di- 
verfis  Scoti  voluminibus  difiunda,&  per  occalTonem  diflerta  invcniuHTur  ob  oculos  proponerem. 
Vetcranis  quippe  remporis.compendia  placiturafcio .  Tyrones  verb  veluti  e  devijs  fentibufquc^ 
ehpfos  plurimumgavifuros,  fi  in  apertis  plamfquefemitis,  quibus  ad  fapientiam  pcrveuitur, 
vidcant  fe  conflitutos ;,  magno  enim  animo ,  fpeique  pleni  iter  aggredientur  ,  (enticntes  fe  levatos 
niagnotadioatquc  labore  circumeundi  pcr  Scotica  volumina  ,  uteorum  quaeiirorum  diicerent 
foUaianem  ,  qux  Magifier  in  terminisaliquando  nadus  non  eR  caufam  expendendi  .  Qjaecun- 
que  eriam  ab  ipfo  perrradara  funr ,  blandiori  quidem ,  fed  non  fucaro  vulru occurrenr:  nihi!  enim 
alienum  ,  nihil  aliunde  accerfirum  his  fcripris  inferendum  duximus ,  quo  Scoti  Summa  Theolo- 
gica ,  6c  efler ,  &  dicererur  y  crfi  non  raro  unde  ad  rem  facienria  perenda  fiur ,.  indigitare  no:i-_» 
piguerir .  Sed  paulo  altius  repetito  initio  ,  initum  confilium  eft  cxplicandum  . 

M^gnus  ille  Alcxander  lialenfisin  cujus  confpedu  terram  filuifle  argumento  eft ,  quod 
Dod^or  IrrefragabiHs  fui  xv\ ,  ik  infequentium  fa^culorum  judicio  efl  appellatus ,  editis  in  Magi-- 
flrum  fcntentiarum  Commentarijs  locupletiffimis ,  primusomnium  juflulnuocenti)  IV.Romani. 
Pontificis  Summam  Theologicam  fcribere  aggreilUs  ex  fcriptis  fuis  fcliciflimeperfjcit .  Qaantuni 
hinc  increaienti  acceperit  Theologica  difciplina  patefadis  januis  iu  fantiffnr.a  penetralia  ilJias  in- 
gredi  volentibus  ordineaptiihmo  vcl  invitis  dexteramadiutricem  porrigenre  .  Er  quid  d.^corisac 
urilitatis  in  Cc^tholicam  Ecclefiam  redundaverit ,  ipfi  Acatolici  lividooculo  afpcxerunt ,  &aaia- 
re  conqucfli  funr :  G^anturn  (  inquit  quidam  ')adplnraplaclta  Rornan£  Ecckft£ jiabillmda  con- 
tukritnovahacfchoiajlica.  Theohgia  y  coecusfit  oportetquinonvidet . 

Nempe  filii  hujus  fa:culi  fiiii-i  lucis  longe  prudeatiores  in  generationibus  fui$ ,  ac  animum 
defpondeutes fe  irrumpsre  poiTc  in  viaeam ,  quam  cocleflis  agricola  plautavir ,  fch olaflica;  Thco- 
logicEmuro  vallatam  fjrriilimo,  hanc  pcr  cuniculos  adarri ,  primum  coutcmptim  habere  coe- 
perunt ,  de  firibiliginefchoiafticis  multipliciter  cxagitatis ,.  omnique  eorum  fcribendi  rations_^, 
velutiiuepta ,  atque  inerudita  paffim  tradu£li ,  fcio/is  &  imperitis  poft  comptulam  ornaramquc 
phrafimeuniibus,  grande  quid  &  prseclarum  ingcrentes  ,  prudenribus  iutcrim  recliflime  iudi- 
cantibus ,  eosiinq  i-.  prorfus  pudcndaque  asliimatione  cxterna  verborum  fpccie  captos  fenfaum 
rccefVus  coutemncre ,  &  deridiculo  conaru  res  di vinas  circumfcribere  veilc ,  ac  metiri  de  canonc 
Grammaticorum  .  Exindegradum  infere^itcs ,  &  iufcitiadivinarum  fcripturarum  impudenrif- 
iimo  mendacie  fcholaflicis  e\probata,  ac  impenfiui  exaggerata  in  facratiilima  Dogmata  (  qui- 
bus  fiar  omnis  Chriftiana  rcligio  &  pietas )  infauo  furore  dcbaccautes  lus  deque  vertcrunt ,  &  do- 
ftrinam  abiramaculato  Dcirilionobis  eCocIoallaram  muififariam  deformarunt,  unum  illud 
pcrfiiidcrc  enixifliaic  conteudentes  ,  fuprcuio  Ecclcfis  Magiflro,  dc  cuias  folius  pcau  pcrtinax 

co- 


Vvsdi  ig.  de 

Script.    Or- 

di.is  V. 

,A:exanA(r 

ie  Hu.n  . 


Cave  fscula 
fLii<.la:t.  ii) 
troccnila . 


corum  phfJBneH^  ranari  potuifTet ,  aufcultare  non  oporterc  ,  fa<fto  comprobantcs ,  ac  offenden- 
tes,  inadco  execrandas,  abfurdafquc  h^refes  nunquam  proiapfuros  fuifli?,  nifi  fcholafticaj 
Theologiae  conteir.ptus  praeceiTiflet . 

Sedqiridqufffoprofuitplufquamimprobo  laborein  Jibris  magno  numero  confcribendis 
animum  diftraxifle  ,  pubhcamque  quietem ,  &Ecclefi2e  tranquillitatem  tot  tantifque  niolimini- 
busvexafle?  Viresomnes,  non  dicohominumluteascafas  inhabitantium,  fed  fupernarum  po- 
teftatum  poterunt  ne  Veritatem  de  folio  aternje  ftabilitatis  fux,  non  dcturbare ,  fed  vel  tantii- 
lum  dimovere  ?  Si  ab  Ecclefia  Romana  deficere  animus  erat ,  prccftabat  tantis  parcere  curis ,  & 
recogitare  cui  nam  demum  laborarent ,  fraudantes  animas  eorum  bonis .  Faciendl plures  Ubros 
nullm  cjlfinh ,  aitSaiomon  ,  Eccl.  ult.  Ubi  cximius  Ecciefi^  Dodor  S.  Hicronymus ,  exccpth  ,' 
inquit ,  hh  vcrbh ,  qu£  ab  unofajlorefunt  data ,  &  a  confdio  atque  confenfuprolatafaplenthim  , 
nihilfaclas,  nihiltibivindices;  niajonmfequere  vefigia  ,  ab  eorum  auStoritate  non  difcrepes. 
Alioquinqu£rcntimultainJinitus  librorum  numcrus  occurret ,  qui  te  pcrtrahat  ad  errorem ,  6^ 
legentem  mutiafrufra  faciat  laborare , 

Sjecultjm  iliiid  aureum  quo  Dodores  Parifienfes  Petri  Lombardi  Sententias  quaftionious 
fubtiliflimis  intcrpretantes ,  Theologiam  ,  oiim  iibrum  involutum  ,  acSigillis  obfignatuin  ceu 
currutriumphalifubueaam,  expenfam,  atquecxpiicatam  ,  dubijsque  exfoiutam  in  orbem  ter. 
rarum  invexcrunt ,  innumeros  codiccs  vidit ,  cftque  admiratum ,  veruntamen  fidei  unitatc  ,  & 
dodrinsfynccritate  omnesunum  voiumcncrant.  Frequenter  quidem  unus  in  aiterum  in.ur- 
git,  iaceflit,  contradicirque  inhis,  quae  infubfidium  Theologij^  accerfitafunt,  eique  fubancil- 
lantur  :  aut  ctiam  in  illatis  dc  principiorum  naturalium  diverfitate  procedentibus .  At  quoniam 
omnium  omnino  eadem  iunt  dogmata  fupcr  iifdem  revclatis  extru(£la,  &  conftabihti^* 
principiis,  magiiis  tot  voluminibus  in  parvuium  unum  codicem  definentibus ,  finem  fcribendi 
librosoppidoinvenerunt,  &qui  plurimam  magnamque  eflc-  Theologiam  docuiflent ,  verbis 
quK  ab  uno  fuut  data  paftore ,  &  a  confilio  atque  confenfu  fipientium  prolatis ,  nihil  penitus  ad- 
Di©oy-Arf-  ^entcs,  nihiifibi  ipfis  vendicantes ,  rurfum  juxtafententiam  Apofl;o!i  Bartholomxi  minimani_. 
Inyft  '"^Tf  ]   CQncifamquc  ,  ac  propemodum  manibus  attre^ftandam  hominibus  exhibuerunt . 

'" '  Verum  co  ,  unde  digrclfi  fumus ,  revertentes ,  Halcnfem  Par>fiis  docentem  duo  prarcla^ 

Vvadin  An  rifiima  mundi  lumina  audicrc  ,  Thomas  Aquinas  ,  &  Bonaventura  a  Balnco  regio  Etrufcu": . 
iia\  tom.  i!  Ambo  Sanaorum  faftis  adfcripti ;  ambo  inter  Ecdefiae  Doaores  cooptati .  Hic  fui  Ordinis  re- 
adaii.i245-  gimini  prafedus ,  cum  cx  fchoiafiicis  concertationibusad  Afcctica  fciibcnda,  ficraque  vo.u- 
Oriilirv.  ininaexplanandafeconvcrtiflet,  Do^orferaphicuseanppti\htu^  .  Hle  ctfi  non  omifent  lacros 
yiie^^aniier  .  codiccs  AngcHco  plane  fpiritu  pertradarc ,  Theoiogicis  tamcn  difertationibus  infiftens ,  m  icn- 
£t  vurfiis  V.  jjgj^jjj  tertia  partc  Summa.'  animam  pofuit ,  coeioquc  rcddidit . 

s.  honM.  ^^^  Magifter  Scotus  excepit ,  &  qus  prius  Oxonii  ediderat  fcripta  Parifiis  rcportans ,  alter 

/poilo  lui  tcmporis  iiabitus  eft  ,  ex  omnibus  fere  mundi  partibus  ad  audiendam  fipientiam  e;us 
dflcipulisincrcdibili  numcroconfluentibus .  Inde  Coioniam  Ubiorum  amandatus,  ut  Theolo- 
oiamdoceret,  novseque  Academia;fundamcnta  jaccret ,  &  paucis  poft  menfibus  e  vivis  imma- 
turamorteful^Iatus,  recenf;reac  pcr  fummamlegcrcdoflrinam  fuam  nonpotuit,  fDrlitan  ia- 
aurus ,  fi  licuiflcr ,  crat .  . 

Ea  de  caufi  faaum  eft  ut  fui  nomlnis  cciebritatc  toro  Orbe  notiifima  doftrina ,  quippc  qux 
nullafitilluftrior  ,  Accademia  ,  in  qua  magiftrale  fuggeftum  non  obtinucrit  ,^  mmus  utihs 
habeatur  ,  quix  minus  pervia  .  Nam  tanta  ingcni;  acrimonia  &  fublimitate. ,  co  dille- 
rcndi  acuinine  &  rationum  pondere  fertur  Magifter  Scotus  in  dificrtationibus  fuis  cum  aiiena_j 
exagitans  atquc  conveilens ,  tumfuaacfuorumcxaaiorifubiiciensexamini,  utnifi  omni  adhi- 
bitoconatu,  veluti  nubibus  fefe  infercntcmintentiflima  profequaris  acie  ,  mox  ex  oculis  con- 
tuentium  fubducatur. 

AdhcEC  adco  admirabili  profundaque  eruditione  humana  atquc  divina  fcripta  fua  rclerlit 
Scotus ,  ut  neceflario  impervius  fit  illis ,  qui  horum  fubfidio  deftituti ,  nihilominus  tenuem  cym- 
bam  piocellofo  committentes  mari ,  littora  fc  tenere  pofle  putant,  Ariftotelcm  omnem  ,  Avi- 
ccnnam,Avc;;-ocm,&  quotquotPhilofophonun  ea  tempora  prodiderant,Doaor  Subtilis  eiiqua- 
veraf,ac  in  fe  transfuderat.  Sententias  omnes  Magiftri,  &  opiniones  Theologorum  qui  fc  pra;cel- 
fcrant ,  ut  Halenfis,  Aiberti,  Thom^,  ^gidij ,  Bonaventurae ,  Richardi,  Varronis,  Gandavcn- 
fis,  GoflTrcdi,  aliorumqueplurimorum ,  ad  miraculumcallebat ,  acpenituspcrvafcrat,  ficque 
Commentationibusfuisintcxuitfeurefeliendas,  fcu approliandas ,  aut  etiam  luculentms  expo- 
«endas ,  ut  quiiilorum  aliquali  faltem  notitia non  fuerit  imbutus ,  nuiium  pene  fruaum  e  Scoti 
leaionc  dcccrpct .  Elcmentorum  ifem  Euclidis ,  Optices,  Aftronomise,  Juris  Pontifici)  ^cien- 
tiflimum  aftatim  oftenduntmonumenta  quaeextant ,  Tn  veterum  Patrum  lcdionc ,  &proefertira 
magni  Auguftini  ufque  adeo  vcrfarus  erat ,  ut  vix  quieftionem  ullam  ab  eo  difcufTam  mvenies ,  in 
qua  de  Auguftini  fcntentiafe  ioqui  non  profiteatur.  Deniaue  mctaphyficaiibus  ,  artifque  me- 
thodicce  regulis ,  ac  ctiam  ipfis  vocibus  quoad  modum  fignificandi  earum  ita  frequenter  utitur, 
adhiberquc  ad  fidci  dcclaranda  myftcria ,  ut  nihilfupra  humano  ingenio  hcere  videatur  .  Qma 

di- 


dicain  d?  fcientia  divinarum  lcripturamm  j  qua  adeum  gradum  prceftabat ,  qualem  feffantur  ilii, 
qui  e)us  commentarios  in  utriufque  Tclkmenri  codices  diflftcillimos  viderunt  ?  lure  proinde ,  ac 
loniie  veriusquamSocratcm  AlcihiadesScotumpernmilem  dicerctSilcnis,  qui  fcdentes  ioter  PiatoinC 
a!!.;s  imagines  a  Sculptoribus  figurantur  ,  ita  ut  rtftulas ,  tibiafvefeneant,  qui  fi  bifariam  divi-  vivio'1-  " 
ciantur  ,  repcriuntur  intus  imagmem  habere  Deorum .  £t  vero  horridum  quiddam  fpirans,  du-  ^'"'^'^  '^'■'•^- 
rum ,  &  fubagreik ,  &  veluti  tibi^s  clailicum  canens  a  longe  perfonat ,  &  obauditur  Scotus .  Cui 
ii  propius  accelierii ,  &  pe^floris  racripervafcrij  recelTus ,  mox  rerum  longe  pulcherrimarum_j 
Ipedamina  ,  &  vifenda  fcie ,  &  manibus  plene  contre^tanda  occurrunt . 

Qui  ergo  mirabili  prorfus  pollcbat  ingenii  praeflantia  ,  &  omnigena  excultus  crat  eruditio- 
11C  ,  etli  nonnifi  particulas  quafdam  infperierit  fcriptis  fuis ,  pervius  ellc  non  potefl  nifi  ijs ,  qui  e 
medio  vulgi  fecedentes ,  qus  defluxerc  alas  rccuperarc  occeperunt ,  ut  in  Phxdro  ait  Plato  :  aut 
lalebras ,  fcopulofque  cnixi ,  verticem  montisinfederunt,  ubi(juxtaexemplum  Auguflini^.  de 
Trinit. )  puro  sethcre  perfruentcs  infra  fe  aerem  cernunt  nebulofum  i  De  imperitia  proinde  cil 
quodScotusinfimuIeturobfcuritatis .  Hi  profctfto  non  intelligunt  fe  veluti  judices  ineptos  haud 
iidcm  fafkuros  tuUfie  fentenfiam  re^^am ,  quando  oculatiores  vertant  in  vencrationcm  do^lrinas 
cjus,  quaiifliobijciuntin  depreflionem.  Vapulat  fed  immerito  ab  his ,  qui  vix  a  limine  Philo- 
fophiafalutata,  CiEteroqui  omnisexpcrfes  neccflarixerudifionis ,  mox  ac  Scoti  commentarios 
funnint  m  manus  doleju  &  queruntur  non  admitti  ad  ipfmi  familiaritatcm  .  Belle  huc  facit  quod  ^;"'"'^^'"' 
narrat  Muretus  de  quodam  familiari  fuo  ,  qui  cun»  vitio  jctatis  furdaflcr  rffedlus  cfTet ,  ferio  con-  i:i?n\ 
qucrcbatur  pravam  ,  quajinolevifletconfuetudinem  magis  magifque  fubmiflius  loquendi .  Adeo 
libenter  hominesvitiorum  noflrorum  culpam  in  alios  regerimus  .  Sed  deploranda  interim  efl 
temporis  jaclura ,  quam  faciunt  ij ,  qui  Thcologiae addifcend^  caufi  ipfa  Scoti  fcripta  diurnaL_^ , 
nodurnaque  verfant  manu ,  &  magis  illi  coarguendi ,  atquc  iacufandi ,  queis  Tyronum  inftrucn- 
dorumcura  demandataefl ,  cofque  fubinde  necefTaria  difciplina  imbuere  impigre  conantur  . 
Haud  profedo  abfimiles  videntur  cuidam,  quiEpidetiStoici  1/chnum  fiiflilem  trecentis  dcna-  f!"'^'^"|j^'^' 
riis  mcrcatus ,  fperans  fore  ut  fimilis  cfKcerctur  admirando  feni ,  fiad  lucernam  ipfius  legiflct,  {\iiini$tium 
ita  if^i  putare  videntur  Scoti  fapientiam  adcpturos  quotquot  leditavcrint  ipfius  Commentarios  in 
Magiftrum  fcntcntiarum  .  VidiiTe  profedooportebat  non  ad  juniorcs ,  initiandofve  Theologica 
difciplina  Do£lorem  fubtilem  fcripta  fua direxifTe ;  optime  enim intelligcbat  cibos  fb'idiores  im- 
becilJiori  flomacho  ingeflos ,  magis  obruerc  quas  fuperfunt  vires ,  quam  prodeflc  robori ,  ac  cc- 
dere  in  penfum  dcperditarum. 

Difcutiens  ille  quceitionesprodivcrfitatc  matcrierum  Magiftri  motas ,  ut  plurimum  nullo 
nexu  inter  fe  conftantes ,  ordinem  fubinde  tantoperc  do(ftrinis  addifcendis  opportunum  tenerc-» 
iiequiit.  Eoautemfablato,  novisatque  novisfempcr  occurrcntibus  rebus,  memoria  confun- 
ditur ,  &  dum  altera  alteri  auxilio  efTc  non  poteft,  unaquaquc  fuis  propriis  flantc  ac  procedcnte 
principiis,  cuncla  &  fingula  velufi  clavi  clavis  trufa ,  facillime  labuntur,  intantum  ,  ut  omni 
Scoto  piyjef^o  ,  tcmporis  &  laboris  pcnfata  ratione,  modica admodum  ejus  Thcologis  menti 
adhsreat  cognitio  .  Hac  mihi  veriilimc  diccnti  propoiitum  non  eil  deferrere ,  ac  averterc  ab 
Scoti  !e<flione ,  quemimpense  diligo,  fufpicio  maxime,  &  tantopcrc  admiror,  quem  citra  ul- 
lius  injuriam  ,  cupio  omnes  ampledi ,  qucm  fcio  innumeros  protulinc  in  Ecclcfia  Catholica  Do- 
d:ores,  &M;igiilros:  Scddoleo  remporis  jaduram ,  conqucror  importunc  obtrudi  illis,  cui 
mcthaphyficalibuA ,  iriifque  Logica:  prajceptis,&  fcientia  Animaflica,  &  naturali ,  probe  cxcuJi 
non  funt ;  deploro  demum  Scholafticorum  noftroram  pauperiem  tot  inter  divitias ,  &  ^o?i  tan- 
lum  temporis  impenfum  Scotico  tcxtui  explicando ,  veluti  viatico  deflitutos  ad  optatam  metam_* 
pertingcrs  non  potuifTe  . 

H2EC  igitu'.-  pofiflimum  fpedans  operaprctium  mc  facfturum  arbitratus  fum,ii  (utdiceba.n) 
univerfiui  Scoti  Thcologiam  ,  quasvc  in  fubfidium  cjus  adfcita  funt  philofbphica ,  ccrto  ordinc 
mcfhodoque  digefla  in  medium  produccrcm  .  Indeenim  id  emolumcnfi  capfum  iri  fenticba.n  , 
ut  dum  fub  propriiscapiribus  coada  qucecunque  corum  interrunt ,  modo  Magi;ler  Scotus  aiiqua 
rationecaattigerif ,  obiiciuntur  legcntibus ,  unicopropemodum  contuitu  luflrnnda,  &:permc- 
thodumintclligenticeplurimumconfultum  forct,  &  una  tcmporis  ia^flurx  profpiccretur  .  Nam 
cum  ad  certaqusfita  cunda  ad  eadem  fpefTantia  rcducuntur  ,  opportunc  in  articulos  difpertita  , 
&fingulade  eodem  principip  undc  fiiis  gradibus  proficifcuntur ,  lumen  mutuanfur ,  &  alttrna 
intcr  fe  collatione  ,  alterum  in  alterius  adjutorium  ccdit  &  fulcrum  .  Fortiori  fubindc  veftigio. 
itantibus  rcbus  cfficacius  atquc  uberius  menti  dodrina  illabitur ,  oninem  ordinc  arcentc  di/lra- 
(ftionem  .  Etfi  enim  ad  mulfa ,  quibus  formanda  excolcndaque  mens  cft  :  nccefTario  cxtcndatur, 
attamen  qucmadmodum  in  tabula  afljbre  variis  pi(fta  coloribus  unicum  contucmur  cxcmplatum, 
ita  complura  fcitu  digaa  cerris  qu.e(itaru»n  ,  titulorumquc  conclufa  limitibus  ad  fua  quce- 
que  collimantillata,  intantum  uthsecomnia  fuisaptafaprincipiis ,  &  viciilim  cadcm  iblutioni- 
bus  applicata  ,  mirum  quantum  brcvi  mcntisacics  lucc  perfundatur  juxta  atquc  oblcLtctur,  nul- 
lam  piHa  viciilitudincz^a  (c (e obtrudcntium  ,  mutuoque  pcUcntium  icitorum . 

Porro  videntcs  eos  inter ,  qui  ad  hanc  diem  Summam  Thcologicam  cdiderunt  S.  Thomam 

Aqui- 


Aqumafem  oi-dJncpulcherrimoproctfrifTe,  ac  plane  principcm  locum  tcnere  ,  quippe  qur  me* 
thodum  ab  Akxandro  invcnram ,  perfccerir  mulraque  defupcr  addiderit ,  eum ,  prout  materia 
parirur  ,  imirandum  cenfuimus ,  exfcriptis  quasitionum  omnium  connexjonibus ,  ac  arriculoruni 
titulis ,  jdqiie  pluribus  de  caufis .  Primiim  ,  ur  monumcntum  extaret  nos  S.  Do(5tori ,  nunquam 
faiis  commendato  maxime  deferrc  &  fufpicere ,  &  ut  par  eft  ,  vcnerari ,  veluti  a  Deo  Ecclefiae- 
In  Scotl  VI-  f^se  fingulari  beneficio  provifum  ,  quem  pariter  Doftorem  Subtilem  fecilTe  plurimi  cxinde  nobis 
ta  cap.  15.  pcrfuafum  cft  ,  quod  fcriptis  ejuj  impenfius  addid^us  eadem  accurarius  difcuriendo ,  &•  nomen^ 
(jus  (  inquit  Wadingus  )  reddidit  illuJJrius ,  (^  doctrinam  famojtorem .  Deinde,  duorum  Sac.  Theo- 
logix  procerum  collatis  qua:ftionibus ,  articulifque ,  ac  verbis  prope ,  alteriusexalrera  fenren- 
tiap^rfpicuirare  accepta,  &depondere  rationum  ,  &  firmirare  fblurionum  fecurius /udiciuni-»' 
ferrerur  .  Quamquam  alioquin  Magifter  Scorus  in  folurionibus  fuis ,  fi  quis  alius  lucidus  fir :  re- 
vocans  fiquidem  omnia  ad  ea  ,  ex  quibus  pendenr  principia  ,  &  una  effecir  ^  ur  perfpicuirare  mul- 
taornaraeprodirenr  iblutioncs  fuae ,  urque  defenfumenreque  ipfius  in  paucis  omnino  apud  no- 
ftrosaddubirarcru/ i  cum  S.  Thorn^EExpofirores  ur  pkirimum  inrer  fefe  diflenrire  comperian- 
tur  .  Nam  San6tus  Docftor  quo  ftridior  eft  in  iermone ,  prje^ertim  in  prima  parre  ,  eo  iHriorem 
campum  aperuit  Sedaroribus  fuis  in  diverfas ,  contrariafquc  fjnten'ias  abeundi  .  Poftremo  om- 
nem  ScoriTheologiamjuxraordinem  S.  Thomae  digeftam  exhibenres ,  urquibus  antea  difpli- 
cuiilet  placituram  fperamus ,  ita  ranrundem  Orbi  Chriftianoconfidimus  profururam  .  Et  quo« 
niam  Magiiler  Scotus  pro  temporum  fuoruni  conditione  introducit  circa  Ariftotelis  mentcm  in-^ 
quifiriones ,  mirabili  proFfus  indagine  difl"erras ,  has ,  nifi  prxcise  ad  fcopum  fpe£tenr  quiefiro- 
rum  ,  veluti  inuriles  avcrruncandas  putavimus .  Ubi  vero  doiflrinam  ejus  exuberare  reperimus, 
quo  enucleatiusfenfaipfiusexpiicarentur  ,  atque  Uiculcntius  paterent,  articulos  iterare  noii  pi- 
guit ,  QMiTcve  ctiam  ex  animi  fentenriadifleruit ,  &  San£lus  Thomas  obiter,  levique  manu  tcti- 
giiTecontenrusfuir,  nos  e\  incidenti  ad  formam  qu£EfItorum  redada,  in  medium  proponere-* 
non  dubitavimus . 

Interea,  utfubiit  mirari ,  tot  prjsclara  ingenia,  quorum  omni  xvo  f:hola  noftra  ferax 
fuit ,  huic  pcratillimo  labori  non  admovifle  manus ,  ita  nobis  nihil  attribuimus ,  fed  animadvcr- 
tcntes  Petrum  de  Alvernia  cx  Scriptis  San<fli  Thom^fupsr  j^.fenL  fupplementum  ad  ^.par.  ipfius 
conflafle  ,  &  Coriolanum  cx  i./ent.  S.Bonaventurae  Summam  de  Deo  Vno  ,  d^  Trino  ed  diife , 
idipfum  tieri  poile  cxConimentariis  Magiftri  Scoti  diffifi  non  fumus .  Nan  latet  quidem  Ange- 
lum  W' Ipium  ,  &  Bcrmingham  Hibernum  Scoti  Summam  (  ut  pollicentur )  aut  magna  ex  parte_> 
lcripfiOc  ,  aut  fcribereaggreflosefle  .  Sedpriorisopera  Wlpiimagis,  quam  Scoti  dici  debent : 
Poiierior  vero  dum  cupidius  infiftit  fuo  modo  quinquies  obiiciendi ,  probandi ,  &  rcfpondendi , 
a^iena  multaScoto  infircicns ,  propofito  non  excidifle  nequiit . 

Nos  contra  ex  ipfb  Magiftri  Scoti  textu  Summam  hanc  Theologicam  fore  concinnandcim_j 
putavimus ,  etfi  frequentcr  fenfa  magis ,  quam  verba  demus ,  per  quandam  quafi  paraphrafim 
c:;pHcata  .  Nobis  autem  non  fitis  fidertes ,  non  modo  prscipuos  Scoti  Commentatores  confu- 
lendos  duximu^ ,  fed  etiam  eos ,  qui  per  quasitioncs  Theologica  Dogmata  pertra<flarunt .  Com- 
piures  articulos ,  imo  intcgras  qusftiones  non  raro  ex  diverfis  variilquc  Magiftri  Scoti  locis ,  6>: 
codic'buscompegimus ,  ipfiusfententiasappofite  juxtaquxfita  pronunciare  ,  dcclararc  ,  atqiic 
cx  didis  ejus  defcndere  fatagentes .  Interdum  quoque  doif^rina  ufi  fumus  inftar  principiorum  ,  iti 
queis  multce  involvuntur  concIufiones,&  qua  proinde  facilitate  potcrat  refle^fti  in  ipfam  autho- 
rem  ,  ita  conandum  ceniliimus  juxta  incidentcs  opportunitates ,  &  docendum  quo  fenfu  ea  pro- 
tulerit  Doiflor  ,  quave  ratione  oprime  cohaereant  dida  ipfius . 

Sed  aiunt ,  venditas  ergo  ut  Scoti  quce  Scotus  non  dicit ,  nec  fentit .  Utiquc  interdum  con« 

tra   folutioncs  eiaj      produco    fundamenta  Aquinatis  ftantis  e  regionedo^flrinae  fu^,  qub  dc 

eadcm  diflolvantur ,  nifi  in  terminis  per  magiftrum  cis  obviam  itum  fit  :  aut  certe  adfero  ex 

textu  quce  alii  obicciiTent ,  &  de  verbis  ac  fenfibus  ejus  refponfi  appono  .  Atque  hxc  agens , 

ficque  me  gerens ,  ajo ,  Summam  fcripfifle  Theologicam ,  qux  Doiftoris   Subtilis  ,    &  ha- 

beatur  &  vocetur  .  Qn^od  ii  nihilominus  iknt  in  fententia,&  deceptum  me  putent,  his  ta- 

nien  non  moveor ,  ncc  feciiTe  poenitet  ^  Novienim  dudum  ha^c  eadem  ob)e<fla  fuiiie  Lipno, 

Principi  ilii  Literatorum  ,  dumcxvariis  diverfbrum  authorum  di<ftis  aureos  libros  Coi/ij /^i5- 

\\\     ^xo<xy  5/r;>/ir  contexeret;  mihiergo,  &  illi  eft  cadem  refponfio  communis  :  ^on  reBi}  inquiunt, 

•".''^  ^'^i^"  necex  Scriptorimwente  quadamcitai  .  ^am rijl' cum  hoc  audim>.  ^amrevera  culpant  infciti 

V.    Caium-  homines .  quod  clegantior  aliquis  mihi  det  in  laudem .  ^)  aliterpotuiaut  debui  in  hocfcripto  ?  Id 

fiieaUira ,     ntodofpeBundum  ejl  ne ,  quidinfententiam  improbam  aut fafam JleHatur  . 

Denique ,  ^\  hsecpropria  Lipfianae  fcriptioni  vidcantur ,  noftraeque  cum  illa  nihil  efle  com- 
mune ,  ctii  fortafle  ii  dc  fententiadeccdcnt,  ciim  viderint  Scoti  textum  ad  hunc  ,  atque  illuiru* 
fcopum  dedu<fi:um  ,  divcrfifqueconcluiionibusaptatum  ,  quod  illc  non  fecerat ,  nec  futurumu» 
praeviderat ,  &  nedum  ad  complcmentum  ,  &  ornatum  quendam  quaefitorum ,  quae  Do(ftor 
aliquandointerminis  non  extcndit ,  fedad  fpiritum,  &vitanj,  e  fonte  Magiftri  Scoti ,  pet 
quofdani  veluti  canalcs  dcrivatam  \  his  tamen  ego  non  muJtum  rcfragor ,  fciens  alioqui  cona- 

tum. 


tum,  &- \x)fum  nonimprobntui^os,  &  laborem  impcnftim  rei  Scholaf^icat  promovenda;  .  Hoc 

iotim  (  ait  i!ie  )  qf^r.m  ardutm  In  ard:'.a  Ifta  matcric  mihi  fucrit ,  fruftra  dixcrim  apud non  expcr- 

tmr. .  Si  quis  voletper  tcntamentim  ,  &  'wcunipanca  aliquot  capita  concinnet .  ECCE RHOD VSy   l;  f  j,i,-  r 

ECCE  SALTVS.  Enimvcropsneinnumcraadhuc  iuperfunt  exTheologica  difcipiina,  Me-    ^xzlnProa- 

fl^aphvficis,  rcientiaquc  naturali ,  qux  coniimiii  modo  ex  Scoti   codicibus  pcrtradari  queant,    *''"• 

fi  quis  llbi  proponat  imitandam  rumaum  7\lberti ,  aut  Ilenrici ,  aut  Altiiiodorenfis .  Hac  igitur 

rationeprima,  «S:  tertia  partecum  omnilupplemeato  ,  atque  etiam  prima  lecundx  perfe6lis, 

juxta  ordincm  niateriarum  a  B.  Thoma  his  codicibus  comprehcnlarum  ,  Magiftri  Scoti  Theolo- 

oicam  dotlrinam  diflribuentes ,  inquinque  tomos  digen.imos .  Duopriores,  tra(fl:atus  ad  pri- 

mamparrcmfpcclantescomplc£luntur ,  totidcm  ultimi  eacomprehendunt,  dcquibus  in  tcrtia 

parte  agitur .  Prima  iecundaz  de  vitiis ,  Sd  virtutibus  in  communi  traiflatur . 

Ca;terum  illud  nos  male  habuit ,  quod  non  licuerit  ut  Pctro  de  Alvernia  ,  aut  Coriolano 
(  quamqusm  ismagisdocftrins  pcr  Serapliicum  Dodorcm  explicatae  titulos  fuper  impofucrit, 
quam  quaefitis  a  B.  Thoma  materias  aptaverit )  cunftis  &  fingulis  Articulis ,  &  Q^aeftionibus  cjus 
cx  Scoto  fblutiones  apponcre  ,  at<[ue  adhibere  .  Defuit  quippe  m,ateria  quarundam  quacftionum 
opcr-a  fexdicrumconcernentium  ,  &  nonnullarum  ad  tertiam  partem  fpedantiam ,  quibus  pro- 
fc«R6  dinolvendisabundc  materiam  fuppcditafTcnt  Scoti  expofitionesfuper  Genefim  ad  literam  y 
&  in  Evangelia ,  ac  PWi^//?(j/<2jfimvcniripotuifTcnt .  Acproinde,  neThcoIogkra  hxcSum- 
ma  hiulca  ,  mancaque  cdcretur ,  ex  textu  Magiftri  fentcntiarum ,  quem  ut  ab  Scoto  approbatum 
cccipimus ,  ubi  reiicicndum  non  putavit ,  &  dcMagifiriHalcnfis  do<flrina  fupplendas  duximus  , 
talc  fadum  approba^urosopinati ,,  tum  Do£lorcm  Subtilem  ,  qui  nonfemcIHaL^rifem  A4agiflri 
nomine  honorificcappellat,  tiim  Aquinatem  ,  quiGerfone  tefte,  huicunietiam  aique  ctiam_j 
incumbendum  effe  identidcm  cxaggerabat  :  fcd  pr-cieftataudirc  Gerfoncm  ita  loquentem  :  Ale- 
xandri  dv  Hales  dodtrina  qttant^e fit  ubertatis  dici  fatii  nequiit.  De  quo  fertur  re^po-id''ffe  S,  Tbo- 
mas  durn  inquireretur  ,  quis  effet  optimus  modus  fudendi  Tbeologtts  ?  refpondet  excrcere  fe  in  uno  5  p"ft-  *^ 
DoBore pr£cipue  .  Lurnultrapeteretur;  quis ejfet talis do^or  ^.  Alexandcrde  Hiles  ^Hqc  i\]e  .     ^ff"  e^n  mt- 

Diflcrtationesctiam  ,  qucis  Vitia,  &  Virtutes  in  fpeciai  cxplicantur  ,  quibufve  poflerior  mrtm  .to.  i. 
pars  fecundse  S.  Thomae  conflatur ,  Do<f^or  Subtilis  ex  profofso  aliquando  non  attigit .  Nam  curu 
exadiilime  aciuculcntiffime  id  praef^itum  inveniffet  ab  Ha!enfl&  Aquinate,  &  re<5te  ;udicans 
cadem  abunde  fufficcre  ad  eruditionem  x  &  pietatem ,  nihil  fermc  addendum  duxit- .  Quapropter 
nospoft  primamfecundae  Scoti,  edcndam  curavimus  Summani  de  virtutibus  Magiftri  Alexan- 
dri ,  qub  omnem  prorfus  Theologiam  ex  Dodoribus  noflris  cxhiberemus .  Quaefita  ,  qus  huic 
Summae  dcfunt ,  &apud  Aquinatem  excuffainvcniuntur ,  in  tertia  parte  Halenfis  Lc<5lor  poterit 
reperire.  QuaecunquenihilominusexMagiflri  Scoticodicibusinveniri  potucrunt,  quae  fccun- 
dam  PartemfccundaeS.  Thomceconcernerecomperimus,  Prim?B  Secunda;  veluti  appendix  ^ 
nobis  abje^fla  funt . 

Poftremo  indigitandos  cenfuimus  codicesomnes  Magiftri  Scoti ,  ex  quibus  Summa  hic 
coaluit,  utflle^niori  periculumfaccre  libucrit,  utrum  quae  in  mcdium  protulimus  cohzereant 
di<ftis,  mcntique  ipfius ,  iciatur  quibufcumconferri  qucant,  Potiffimum  igitur  funt . 

Scriptum  utrunque  fupcr  Magiftrum  fententiarum ,  Oxonienfe  fcilicet,  &  Parifienfe,quod 
Fcportata  vocant . 
Quodlibcta  ,  qux  Do<flor  Parifiis  (cripfit ,  De  primo  rerum  principio  .  Sivc  quaeflioijcs 

unius  ^  &  viginti  quaeftionum  .  Deindc .  difputatae . 

De  primo  principio  .  CoUationcs  Parifienfes  . 

Dc  cognitionc  Dei .  Quaeftioncs  mifccllaneae , 

Theorematum  Tra£latus  cgregius .  Qnxftiones  fuper  Logicam  Ariftotelis  ., 

Super  libros  Mctaph.  Ariftotelis ,  Quaeftioncs       Tra<ftatus  de  modis  f3gnificandi;&  fuper  libros 

&  Commentarii .  Meteororum . 

Quaeftiones  fupcr  libros  de  Anima . 

Omnia  igitur  adhibui-mus  Scoti  opera  edit.  Lugdun.  1 6^^  9.  cxcepto  operc  phyficarum  quar- 
ftionum ,  quippe  quod  Do<flon  noftro  adjudicandum  cfTeprocerto  tcneamus  .  Phyiicam  fme 
eum  fcripfiile  ,  tumalii,  tumipfe  non  fcmelcommemorat  in  Metaphyfica ,  &  in  Theoremati- 
hvLS^\ibnomu-\tTahularum  Phyficarum  .  Scd  plcraqucfimtadco  abfonainhis  quxftionibus  ab 
reiiquaMigiftriScotido(flrina,  itadiffimilis  modusdiftcrendi,  ut  mirum  fit ,  noftro  Arretino  , 
qui€asquaEftioncsCommcntarii$illuftravit,  abScoto  fcriptas  perfuaderi  potuiffe  .  Haec  prac- 
fanda  videbantur . 


^^^  ^P' 


A  PPRO^BATIOJ^ES  THEOLOGORVM  0  RDmiS. 

JUnuReverendiffimi  Patris  noflri  Vjcc-Commiflarii  Generaljs  pcrlegi  tria  volumina  PrhncC 
Parth  Summ<e  Thi^ologic^  'JO A^^Nf^JlS  DV^S SCO 7Y)uxtaordiiiem  quKftionum , &  Arti- 
culorum  Summa;  Doiftoris  Angelici  ab  A.  R.  P.  Hicronymo  de  Montcfortino  Refonuata:  hujus 
Romanje  Provinciae  Le(florc  Emerito,  atque  E  x-miniftro ,  fummo  ftudio ,  ac  labore  difpoiita.Nil 
certe  rcperire  fuit ,  quod  aut  catholicae  Fidci ,  aut  probis  moribus  officere  vel  ininimum  pollit , 
cum  non  aliudcontineat ,  quum  ipfius  Scoti  dodrinam  ,  fcd  adeo  nove  concinnatam ,  atquc  di- 
flins^am  ,  ut  non  modo  noftrce  fcholx  ,  verum  &  aliarum  Theologos  dcleiftare ,  &  juvarc  pluri- 
mum  valcat .  Dcnique  quod  Lirinenfis  Vincentius  in  Ecclefiailicis  Scriptoribus  maxime  dcfidc- 
rabat ,  cum  diceret :  ^fto  fpiritalh  tahernacult  "Bcfeleet  fpreclofai  Dlvini  dogmatis gemmas  excuU 
pe  jfideUter  coapta,  adornafapienter\  adiice  fplendorem  ,  gratiam ,  vcnuflatem  .  InteUigatur  /C-» 
exponenteillufrius,  quod  antea  ohfcurius  crcdchatur  :  per  tepofleritas  intelkBum  gratuletur  ^ 
quodantevetfffas  non  intellcBum-venerahatur .Eadem tamen^quie didicifi^^Ua  doce,ut  cwndicasnovi 
mndicas  nova,\\oc  reipfa  adimpletum  circa  Scotica  dogmata,  totamque  Subtilis  (choloe  dodlrinam 
invcni .  Quaproptcr  Opus  cgrcgium  ,  diuque  exoptatum  dignum ,  quod  typis  mandetur  ,  publi- 
caiiique  tandcm  lucem  videat ,  cenferem  .  In  quorum  fidcm  &c. 

Romas  in  Conventu  S,  Francifciad  Ripam  Tibcris  die  S.Martii  lyzo. 

^go  Frater  Deodatus  h  Roma  LeUor  Emeri- 
tus  &>  Ex-Vice  Commijfarius  Generalis 
Reformatorum^.  Francifci . 

DE  commifTione  Reverendiflimi  P.  N.  Fraf risjoannis  CofmcE  de  Montcminiano  Le^ftoris 
Jubilati ,  ap  Vice-CommifTarii  Generalis  flridlioris  Obfervantix  S.  P.  N.  Francifci  atten- 
tiffime  perlcgi  tria  Volumina  complcc^entia  Primutrs  Tomum  operi^;  cuinfdam  ,  cujus  titulus  efl; 
Prim^  Purtis  Summt  neologi^^  'yOAf^mSDVm SCOTIDOCrOR/S  SVSriLlS  Ordi- 
ms  Aiinorum  a  R.  A.  P.  Hieronymo  de  Montefortino  Le<fl:ore  Jubilato  ,  atque  Ahnne  Provinciae 
Romanae  flriiftioris  Obfervantiae  Ex-Provincialiconcinnatae  juxta  difpofitionem ,  &  ordinem 
Summoe  Angelici  Dodoris  S.  Thomae  Aquinatis :  nilque  in  hujufmodi  Opcre  animadvcrti  Ortho- 
doxje  Fidei  contrarium ,  nil  optimis  moribus  noxium  ,  nil  a  fima ,  tutaque  dodrina  alienum,nil 
demum ,  quod  praelo ,  luce  ,  laude  publica  dignum  non  fit ,  quia  nil  novum  ,  nifi  novam  difpo- 
fitiofiem  ,  atque  methodum  litcrae  Subtilis  Do£loris  ex  variis  ejufdenj  Scriptis  colle^flae ,  laborio- 
jam  tamen ,  atque  perutilcm  omnibus  continet .  Ita  cenfeo  in  hoc  facro  AracsElitano  Conventu 
dic  S.  Thoms  Aquinatis ,  nempe (eptima Martii  Anni  1720. 

F.  Emanuel  Fernandez  deel  Rio  LeBior 
^uhilatus  Ex-Cuflos  Provinci^  'Bur- 
genfs,  &  Commijfarius  Gsneraiis 
Terr^  SanB^  in  Romana  Curia . 

UM  juxta  Apof!olicas ,  noflriquc  Ordinis  Conflitutiones  per  idoneos  Cenfores  revifutn 
^^  fueritopus  quoddam  compofitum  a Rev»  P.  Hicronymo  a Montefortino  Le<ftore  Emeri- 
to,  &exProvinciali  noftraeRef.  Provinciae  Romans,  cujustitulus  efl:  Primtc  Parti%  Sumyna 
Theologic^  'yOA^WIS  DV^S  SCOTI Dol^oris  SuhtilisOrdin.Minorum  concinnata  juxta^ 
difpofiionem ,  &  Ordinem  Summa  Angdici  DoBoris  San&i  Thom^  Aquinatis  Tomus  Prkr .  Te- 
nore  praefentium  ad  falutaris  obedientix  mcritum  facultatem  eidein  irapertimur,  quafenus  fer- 
vatis  fervandis  illud  Typis  mandare  valeat . 

Dat.  Romae  die  9»  Martii  1720.  In  Convcntu  S.  Francifci  ad  Ripas  • 

fr.  'JoaH.  Cofmas  a  Montemintan» 
V.  Coffits,  Gtfieralfs . 


c 


Impri- 


Impmnatur  - 

Si  yidebitur  Reverendiffimo  PatriMag.Sacri  Palat.  Apoil. 

T.  Cerulnui  Ep.  j^racleae  Vicefg. 

APPROBATIO. 

Rc-oerendjjjimi  Patrh  Domnl  Augttfllm  Romanlde  Floribma  Crcmona  ,  Ordhth  Catnalduknjis , 
Sacr^  Theologic  Ledloris  Emcriti ,  (>  oLimfiia  Congregationis  LeBorum  Examinatorh ,  Rc- 
vifcris^  Librorum  SanBi  Ojfcii  Fa-oenti£ ,  Q*  Exarmnatoris  Symdalis  Ravenncc  \  ^iinc  autcm 
Abhatis ,  (^  Procuratoris  Generalhfua:  Qngregationh  in  Vrbe ,  Academia  Theologic£  Ro- 
man£  Cenforis ,  Sacr£  Congregationis  Indicis  Confuhoris ,  Sacri  ConciUi  Laterancnfis ,  ^ 
Eminentiff.  Cardinalis  de  "Belluga  Theologi  de  Camerapronuntiati . 

QUA  potui  diligcntia  tegi  de  mandato  Rmi  Patris  Magiftri  Sac.  Palatii.  SUMMAM  THEO- 
LOGi/E.  SCOTICyE,  priniae ,  &  terti^  parris  Tra^ftarus  complcL^Tientem ,  quatuor  To- 
^"  mis  diiiindtam  ,  ab  Admodum  Reverendo  Parre  Frarre  HmRONyMo  a  Montefortino  ma- 
gno  ftudio  ,  judicio  ,  ac  labore  juxta  methodum  Summs  S.  Thomis  DoBoris  Angciici  conanm^ 
tam  .  Praftta  SummatotiusTheologia;  Subriliflimi  Do^lonsJoANNis  Duns  ScoTiabfblurifluxium 
niihi  videtur  complementum  ,  quippe  quae  quod  ilh  deerat  ex  omnium  fenrentia  ,  abundc  eidem 
conrulit>  nullo  fado  do^flrin^  Scoricas ,  exfuo,,  vel  alieno  addiramenro  .fed  ranrumnvjdoSum-. 
uix  Angelicx  exadiflima  imirarione .  Tentaveranr  jam  dudum  difficillimam  hanc  provinciam 
nonnulliex  Schola  Subriliflimi  Do£loris ,  at  enim  vero.Hic  unus  optarifTimam  obrinMir  fpartam  . 
Tandem  igitur  unius  P.  Fratris  Hibronvmo  de  Monreforrrno  opera ,  ac  irr^enio ,  oninis  fere  ob- 
fcuriras  fublara efl  otVo'  t5  2>co't?>  QucEflionum  difliniflione  Theolo<  icarum,arqueilli  ingens 
addita  facilitas ,  methodb laudatifp-ma  cunif^arum  difficultatum  mirabiliter  clucubrata  .  Sic  in  Sco- 
to  ,  quodomniumeratin  voris,  fadaeftdiflindlio  lucis  t^' 2!cot5>  dum  belle  folis  Aquinatis 
g'y  TwSjcoT^luxIucet,  tamlucis,  quam  t^  2)&o't«  diflinclione  fervata  ,  proprietateque  re- 
tenta,  ita  ut  univerfx  demum  Theologiae ,  quse  in  daobus  primis  Theologorum  omnium  Magi- 
flris  profundiflime  continetur,  illud  jam  intelligi  pofTit  Davidicum  aenigma,  Jg  to'  (r5CQW 
a'oTe«,  Vtm?  W  T5'cI)Cd«  a'uT«$  C  Pfal.  158.  V.  11..)  Sicut  ten^brceejus  ,  ita&  hmcnejusy  quia 
clarir*slucisfiliaa  merhodo  Angelicahabetur  ,  &profunditas  tenebrarum  genirrix  a  fpecula- 
tione  Scorica  indivifim  ,  &infeparabilitcr  muna,  eademque  Summa  Theologica  continetur  . 
Opus  itaque  cedro  dignum  laudo,&  ut  typis  quam  primum  detur  ad  rrtriufqueceleberrimaefcho- 
J-F  ,  nimirum  Scotics ,  &  Thomiftica;  beneficium  ,  &  decus ,  digniflimum  cenfeo  . 
Romae  tertio  nonas  fextiles  Ann.  1711.         D^Augufinus  Romanus  de  F^oribus  Camaldulenfis. 

.Approbatio  Rcverendidimt  "P.  C!ni(lt,phori   Rajfler.  Soc.  '^efu  . 

VIDi,&  excomniifIioiieReverend'fritni  PatrisSac  Pulatii  MaEjiftri  ftiidiosc  periegiprxfentem  Tradatum. 
prxcipuasquafquedeSanfliffiniaTrinitateQuxlh^onescompleclcntc.deprehendiquein  eodem  profondam 
d-..  akiflimo  liocMylterio  Dodor's  vere  Si  bcilisScoti  Theologiam  ,  per  varia  ipfius  Opera  fparfum  ,  in  unani 
Sumniam  Angelicx  D.  Thom^  ex  arquo  refpondentem  mjgno  judicio  ,  ncc  minore  fide  ,  &  accuratioiie  col- 
kdam,  ordinatamq,ue  txhiberi ,  Qu^ac  resciim  non  poffit  nifi  percommoda  ,  gratilTimaque  accidcre  Lvcf^ori 
Vcricacis ,  &  reconditioris  fapientia  Itudiofo  ,  nec  etiam  in  toto  hoc  Opere  quidquam  fit  ,  quod  vel  Ortho- 
dox2  Fidei,  vel  bonis  moribus  adverfctur,  dignifTimum  fcilicet  eflTe  cenfco,quod  ad  commune  Litterari.e  rci 
bonum  typis  beneficio  cum  infigni  Authoris  commcndatione  in  lucem  publicam  proferatur  . 
£x  Collegio  Romano  6.  Martii  Ann.  1721.  ClmdopliuTUs  I{oj]ur.  Soc.  Jeftt . 

^pprobatio  Reverendilfimi  T.  Leonis  Bartolotti  Cler.  T^egitl.  Minorum  . 

EXcommifsiorreReverendifsimi  Patris  Sac.  Palarii  Apoftofici  Magiltri  vidi  librum  ,cui  titulujJOANNlS 
Y)\.\^ShQOTiDo[toris  Suotilis  Sum-mx  Theoiugica  JHxtadifp>fitionem&-  urdinem  Sunume  .^^ngelici  Do- 
iturii  S.  Thomie  concinnatx  Vrimc  Tartis  Tc^nusTnor  -.  ab  Adinodum  R.  P.  HlfiROXYMO  de  Mon:cfortino 
Ledore  Emerito  Ord.  Min.  Provinciac  i\.omann;Reformat.£  compoft:um;&  quemadmodum  in  eo  rihil  repe* 
riri  Fidei  ,aut  bonis  moribusdilTonuai  ,ficmir^ri  licuit  Authoris  ingcnium  ,  quicumom^iia  trahat  abanti- 
quis ,  meretur  tanien  placerc  de  propriis ,  &  tiimqiiam  fcribadoflus  profcrcns  de  Thefauro-f;o  novM  &  vcrera 
jta  vetera  apta  difpofitione  concinnat  ,ut  nova  prorfus  dicere  vidcafur,  ac  inaudita  picrifque  .  ("J^-.m  is.nim 
5ubtilisi"coti  dortrina  folida  fit  ,ac  profunda  ,  non  ira  tamenerat  omnibus  pcrvia,  utdatu.n  elT.-t  ci.ilibet  iiu_» 
Cjus  libriseamdiU:cide  ,  &ordin.te  invenire;  Dnde  infatigabiii  hujufce  A-uthoris  (tudio  i  li  DOMmhil  acccfsit, 
dum  utfinguiareScoti  Decus,  &  Prsfidium  ,ordinem  contulerit  ,&  fplcndorem  .  Typi.s  proptcrea  mandan- 
dumcenfco  OiHis,  quod  lit  raiii:  Reipiibli(.;c  v.ildeprofuturum  confido  . 

ExColIcgioSS,  Vii.centii  ,&  Anallafii  Roniit'  dic  prima  Dcccmbris  1710. 

LtoBartclotti  Cler.  Rtgul.  Mintrum  Sac.  Thttlrpg 
Ltcior  ,  ec  Sac.  Cdfigrcgat.enii  ln...iii  Confultor, 

Imprmatnr . 

Fr.  Grcgorius  Selleri  Sacri  Palatii  Apoitol.  Magifler  Ord.  Pr^ed  . 

►f  ►i'  vj»  2  INDEX 


I   N   D   E   X 

t    R    J   M    ^       P    A    R    T    J    S        S    V    M   M    JB, 


Qusftionum ,  &  Aiticulorum 


infintibus  ,  pag-  42- 

Q_U  ;E  S  T  I  O    III, 

^e  fimplicitatcDei  . 

f.  Uirum  Deusfii;  corpus.  pag.  47. 

2.  Utrum  in  Deo  fu  compofuio  formce,  &  materiJE.  pag,49, 

".  Utrumritidem  Deus,  quod  fua  eflentia  ,  vel  natura  » 

pag>  50' 

4.  Utrum  inDenfit  idemeflentia  ,  &ene,  pag.  51. 

5.  Utrum  Deusrit  in  generealiquo.  pag.  52. 

.6.  Utrum    in  Deo  fint  aliqua  accidentia  ,  Articuli  duo 

pag-  54- 
7.  Utrum  Deusomninofimplex.  pag,  57. 

Articulus  Incidcns;  Utrum  aliqua  creatura  fit  fimplex, 

pag-    58-  -  .  ,. 

S.  Utrum  Deusin  compohtionem  aliorumveniat.pag.^^, 

Q^u  M  s  r  l  O    IV. 

De  Dei  perfe^ione . 

1.  Utrum  Deus  fit  perfeiSlus  .  Pag.  60, 

2.  Utrum  in  Dco  fint  perfeftiones  omnium  rerum,  pag.5i, 
<    Ucrumaliqua  creaturapoflitefle  fimili^Deo.  pag,  63, 


QU^STIO    PRIMA. 

^ualisjit  h<£(;  doVtrina  ,  i^  ^dqutjlt  extendat , 

f«  T  TTrumfit  neceffarium,  proster  philoibpliicas  dlfcia 

\j    plinas,aliamdoflrinam  haberi,Articuliduo.pag.^. 

Articulus  Incidcns;Utrum  cognitiofupernaturaiis  neceA 

faria  Viatorifit  fiifficienter  tradita  in  Sac.  Scriptura , 

pag,  9. 
5.  Utrum  Sacrado^rina  fit  fcientla.  Articuli  duo.  pag.  14, 
Articulus  IncidensrUtrumTheologia  Viatoris  fubalter- 
netur  Theologiaj  Dci ,  iiBeatorum.  pag.  16. 

3.  Utrum  Sacra  doftrina  fic  una  fcientia ,  pag.  18, 

4.  Utrum  Sacra  dottrina  fit  fcientia  praftica ,  ArticuH 
quatuor.  pag.  29. 

Ariiculus  Incidens:  Utrum  fit  pra^ica  i  fine,vel  abobie^ 
aopag.  19. 
Iterum  idem  articulus  incidens.pag.  21. 

5.  Utrum  Sacra  do6lrina  fitdignior  aliis  lcientiis.pag.z^, 

6.  Utrum  hxcdoflrina  fit  fapientia  .  pag,  27 

7.  Utrum  Deusfitfubjeftumhujusfcientia,  Articuli  duo 

pag.  28. 
Articulus  Incidens;Quxnam  fit  ratioprimi  fiibjefll  fcien- 

tis ,  An  fit  primo  continere  virtualiter  veritates  habitus 

icientifici  .  pag.  28, 
Iterum  Articulus  IncidensrUtrum  Theologia  fit  deomni- 

bas  ex  atcributione  ipforum  ad  primum  ejus  fubjeflum  , 

pag,  32. 
S.  Utrumha:cdoftrina  fitargumentativa  ,  pag.  3;. 
.«.  Utrum  Sac.  Scriptura  debeat  uti  metaphoris  pag.  34, 
io.  Utrum  Sacra  Scriptura  fub  una  literji  habe^t  plures 

lenOis  .  pag.  35. 

Q  U  iE  S  T  I  O     II, 

"-Be  Deo  iin  Deusftt^ 

j.  Utrum  Deum  efle  fit  per  fenotum  ,  pag,  37. 
Articulus  Incidens:  C^Vusenam  fit  ratio  propoficionfs  per  ft 

nota  p3.q.  37- 
%,  Utrum  Deum  eflefit  demonftrabile.  pag,  41.  3. 

5.  Utrum  Deus  fit  pa<>.  42. 
Articuliis  Incidens;  An,  &  quotuplex  fitordo  eflentialis      4. 


Q^U  iE  S  T  I  O    V. 

De  bono  in  commtini  . 

T.  Utrum  bonum  dilTerat  fecundum  rem  ab  ente .  pag.  5j. 
2.  Utrum  bonum  fecundiim  rationem  fit  prius ,  quam  ens  . 

pag.  67. 
t,  Utrum  omne  ens  fit  bonum  .  pag.  68. 
4.  Utrumbonum  habeatrationem  caufsfinalis  .  pag.  59. 
<r.  Utrumratioboniconfiftatinmodo,  fpecie ,  &ordine  . 

pag,  70. 
<5,  Utrumconvenienter  dividatur  bonum  per  honeltum, 
milc,  &delcaabile.  71. 


Q_U  -E  S  T  I  O    VI. 

De  bonitate  Dei . 

j,  Utrumefl*ebonumDeoconveniat.  pag.  7j. 

2.  Utrum  Deusfit  fumnmmbonum.  pag.  74. 

-'.  Utrum  eiTe  bonum  per  eflentJam  fit  proprium  Dei. 

pag.   75. 
4.  Utrum  omnia  fint  bona  bonitate  di  vina .  pag.  77. 

QU^STIO    VII. 

De  infinitate  Dei . 

1.  UtrumDeusfitlnfinitus.  pag,  78. 

2,  Utrumaliquidaliud,  quam  Deus  ,  pofllt  efl^e  infinltum 
per  elTiJntiam  .  pag.  80. 

■>.  Utrumpofllteflealiquid  infinitum  aclu  fecundum  ma- 

gnitudiriem  .  pag.  82. 
4.  Utrum  poflit  t-fl*e  infinitum  in  rebus  fecundiim  multitu- 

dinem  ,  pag,  84, 

QU  iE  S  T  I  O    VIII. 

'T^e  exifienttaDei  inrebtiu 

1.  Utrum  Deus  fitin  omnibus  rebus  .  pag.  87. 

2.  UtrumDeusfit  ubique.  pag.  89. 
->.  Utrum  Deusfitubique  per  eifentiam,  pra^fentiam  ,  « 

potentiam  .  pag,  89. 
Utrum  efle  ubique  fitproprfum  Dci .  pag.  90. 

Q  U  iE  S  T  I  O    IX. 

De  Dei  immiitabilitate . 


1,  UtrumDeusfitomninoimmutabilis.  pag.  91. 

2.  Utrum  efle  immutabile  fit  proprium  Dei .  pag.  gj. 

Q_U  iE  S  T  I  O    X. 

'^e  'Dei  xternitate, 

1.  Utrum  convenienter  diffiniatur  aetemitas  ,  quod  efl  in- 
terminabilis  'vitce  totafimul,  ^ perfe^a  pofSeJjio .  pag.95. 

2.  UtrumDeusfitxternus.    pag.  97. 

3.  UtrumefTe  in  Kternumfit  proprium  Dei.  pag.  98. 

4.  Utrum  ffiternitasdifl^erat  a  tempore.  pag.  ^^. 

Articulus  Incjdens:  Utrum  efle  rerum  generabilium  , 
&  corruptibiIiwmmenfureturtempore,veIfflvo.  pag.io2.    ! 

5.  Dedifferentiaqui,&  temporis.  Articuli  duo.pag.103. 

Articulus  Incidens  ;  An  operationes  Angelorum  men- 
furentur  tempore,    velsvo,  pag.   106. 

Iterum  Articulus  Incidens;Utrum  iEvum  realiter  di^ 
ftinguatur  ab  sviterno,  cui  eft  intrinfeca  menfura  . 
pag.    loS. 

6.  Utrumfit  unumxvum  tantum- pag.   109. 

Articuluslncidens:  Utrum  tcmpusfitunum.idemque 
numej-o  .  pag.  11 1,  Ite- 


Iterum  Articuhis  rncideixs  :  Utrum  tempus  differat 
realiter  a  motu  .  pag.  iij. 

Q^U  /E  S  T  I  O    XI. 
De  «nitaic  "^ci , 

T.  Utrum  unum  addat  aliquid  fupra  ens  ,  pag.  ri5. 
2.  Utrumunum  ,  &  multa  opponantur.  pag.   jiS. 
5.  Utrum  Deus  fit  unus .  pag.    119. 
^.  Utrum  Deus  fu  tnaxime  unus.  pag.  121, 

QU^STIO     XII. 

HaoiHodo  Deus  a  mbis  cognofcatur  . 

I.  Ufrv.m  aliqnis  intelltflus  creatuspoint  videre  Deum 
per  eflcnt^sm  .   pag.    125. 

2.  Utrum  cflentia  Dei  ab  intelUfli  s  creato  per  aliquam 
fimih'tu"'inem  videatur  .  Art'CLiIi  duo  .  pag.   125. 

3.  Utrum  eflTcntia  Dei  videri  pofi"it  oculis  corporalibus  . 
pag.  128. 

4.  Uirum  aliquisintelle^lus  cre«fusperfiianaturalia  divi- 
nameflentiam  v!d°re  poflit  .  Articuli  duo  .  pag.   130. 

Articuluslnc;dens  :   Utrum  primum  objeftum   intel- 
lcftus  noftri  fit  quiditas  rei  materialis ,  vel  aliquid  aliud. 
pag.   134. 
y.  Utnim  intellectus  creatus  ad  videndum  Dei  eflentiam 
aliquocreato  lumine  indigeat .  pag.   136. 

^'■ticulus  Incidens:   Utrum  lieri  poflit  creatura,qua 
Deum  naturali  fua  virtute  videat .  pag.    159. 

5.  Utrum  videntium  eflTentiam  Dei  unus  aJio  perfe6tius  vi- 
deat.  pag.   140. 

7.  Utrum  videntesDeumper  efl^entiamipfum  comprehen- 
dant .  pag.   142. 

8.  Ltrum  videntesDeumpereflrentiamomniiin  Deo  vi- 
deant .  pag.   143» 

9.  Utrum  ea»  quffi  videntur  in  Deo  a  videntibus  divinam 
efl^entiam^per  aliquam  fimilkudinem  videantur.  pag.  i^j. 

10.  Utrum  videntes  Deum  per  eirentiani  fimul  videant 
omnia  ,  quss  in  ipfb  vident.  pag.   146. 

1 1.  Utrum  aliqnis  in  hac  vita  pofllt  videreDeum  per  eflTen» 
tiam.  pag.   148. 

12.  Utrum  per  rationem  naturalera  Deum  inhacvitaco- 
gnofcere  poflTimus.   149. 

13.  Utrumpergratiam  habeaturaltiorcognitioDei,quam 
ea »  quae  habetur  per  rationemnaturalem  .  pag.  151, 

Q^U  .^  S  T  I  O    XIII. 

'De  nominibui  Dei . 

j.  Utrumaliquodnomen  Deoconveniat .  pag.  rjj. 

2.  Utrum  aliquod  noraen  dicatur  de  Deo  luhftantialiter  . 

3.  Utrum  aliquod  nomen  dicatur  de  Deo  proprie.pag.  15^» 

4.  Utrum  nomini  didta  de  Deo  fint  nomina  Sinonyma . 

pag'  'S?' 

5.  Utiumea ,  qus  de  Deo  dicuntur  »&  creaturis ,  univocc 
dicantur  de  ipfis  .  pag.   159. 

6.  Utrum  nomina  ,  per  prius  dicantur  de  creaturis ,  quam 
de  Deo.  pag.  161. 

7.  Utrum  nomina,  quffiimportantrelationemad  creaturaj 
dicanturde  Deoex  tempore.  pag.   162. 

8.  Utrum  hoc  nomen /)<r«j  fit  nomen  naturas.  pag.  164. 

9.  Utrum  hoc  nomen  DfiVj"  fit  communicabile  .  p3g.   165*. 

10.  Utrumhoc  nomen  DeusMmMOck.  dicaturdeDeo  per 
participaiionem  lecundiim  naturam ,  &  (ccundum  opi- 
nionem.  pag.   166. 

11.  Utrum  hec  romer  ,  ^«;V/iy/?fit  maxime  nomen  Dei 
proprium .  pag.    168. 

j2  Utri.m  propofitiones  aflirmativx  pofldnt  formari  de 
Deo.  pag.  169, 

Q  U  ;E  S  T  I  O    XIV. 

Dej^icnt.a  Dei . 
1  Utrumfn  Deofit  fcieiuia  .  pag.  170. 


2.  UtrumDcus  intelligatfc.  pag.  172. 

3.  Utrum  Deuscomprehendat /eipfum  .  pag.  173. 

4.  Utrumipfum  intelligere  Deifit  ejusfubftantia.  pag.  173. 

5.  Utrum  Deuscogno/cat  alia  afe  .  pag.  i^j. 

5.  Utrum  Dcus  cognofcat  alia  a  fe  propria  cognitione, 
pag.  176. 

7.  UtrumScientia  Dei  fit  difcurfiva.  pag.    178. 

8.  Utrum  Scientia  Dei  fit  caufa  rerum  .  pag    179. 

9.  Utrum  Deushabeat  fcienr.iam  non  entium  .  pag.   180. 
jo.   UtrumDeus  cognolcat  mala.  pag.   182. 

11.  Utrum  Dt^uscognotat  fingularja  .  pag.   183. 

12.  Utrum  Deuspoilit  cognoicere  inhnita  .  pag.    184. 

13.  Utrum  Scientia  Dei  fitfuturorum  contingentium.ArV 
ticuliduo.  pag.   iS5. 

Articulus  Incidens  :  An  prima  radix  conting^-^ntiffi^it 
ftatuenda  m  omnium  caufa  ,  vel  m  caufis  proximis  con- 
tingenter  produftorum  .  pag.   1S6. 

14.  Utrum  Deus  co.r^norcat  cnunciabilia  .  pag.  192. 
I^-.  Utrum  lcientia  D>ii  fic  variabilis  .  pag.    192. 

i6.  Ur.rum  Deus  de  rehus  habeat  fcientiam  /peculativam. 
Articuliduo.  pag.   194. 

Q_U  ;E  S  T  I  O    XV. 

Dc  ideis  . 

1.  Utrum  Ideae  fint .  pag.   197. 

2.  U'rum  fint  plures  idere.  pag.    19S. 

Aruculus  Incidens:  In  quonam  fit  ftatuenda  ratio  for- 
malis  ideac:  an  inrefpeftibus  divinam  efllentiam  determi- 
nantibus  j  vel  In  rebus  cognitis ,  ut  faftibilibus  ,  &  polfi- 
bflibus  a  divino  intelleftu.  pag.   199. 

Iterum  Articulus  Incidens  :  Utrum  creatura  ,  inquan- 
tum  eft  fundamentum  relationis  jeterns  ad  Deum,  ut  co- 
gnolcentem,  habeat  vere  <r,^  eflentiaj .  pag.  202. 
5.  Utrumomnium,  quacognolcit Ddus,fint  idox.  Arti- 
ticuli  duo .  pag.  204. 

QJJ  ^  S  T  I  O    XVI. 

De  i'eritate  . 

1.  Utrum  veritas  fit  tantum  in  intelleflu .  pag.  soS. 

2.  Utrum  veritas  fitin  intelleftucomponente  &  dividente. 
pag.   210. 

3.  Utrum  verum,  &  ens  convertantur  .  pag.  211. 

4.  Utrum  bonum  fecundum  rationem  fitpriu.quam  verum. 
pag.   213. 

5.  Utrum  Deusfit  veritas  .  pag.  214. 

(S.  U'.rum  fit  una  fola  veritas ,  fecundum  quam  omnia  funt 
vera.  pag.  21 5. 

7.  U^rum  veritas  creata  fit  sterna  .  pag.  218. 

8.  Utrum  veritaslic  immutabilis.  pag.  219. 

QJJ  ^  S  T  I  O    XVII. 

De  falfitate. 

I-  Utrumfalfitasfitirtfebus.  pag.  2si. 

2.  Utrumin  fenfu  fit  falfitas  .  pag.  222. 

3.  Utrum  falfitasfic  in  intelleclu  .  pag.  225". 

4.  Utrumverum,  &fal/iim  fint  contraria.  225. 

QJJ  ^  S  T  I  O    XVIII. 
De  lita  Dei . 


227. 


1.  Utrumomnium  naura^iumrerum  fit  vivere-  pag. 

2.  Utrum  vita  fit  qu^damoperatio.  p.;g.   230. 

3.  Utrum  Deo  convcniat  v  'a  .  pag.  230. 

4.  Utrumomniafint  vita  inDeo  .  pag.  232. 

Q_U  ;E  S  T  I  O    XIX. 
D*  i'oluHtate  Dei . 


1.  Utrumin  Dco  fit  voluntas.  pag.  234. 

2.  Utrum  Deus  velit  alia  d  fe  .  pag.  235. 

5.  Utrumquic(juidDeu$vult,exnccelfitate  vclit.pag.237. 

Ar- 


Articulus  Inci'lens:  An  Deiis  de  nccerTitate  velit  crea- 
turas  polTibiles .   pag.  240. 

4.  Utriim  voluntas  Dei  fit  cai.'.ra  rerum  .  pa^.   242. 

5.  Utrum  voluntatisdivins  fit  agnolcere  alicjuam  caufam, 
pag-   245. 

6.  Utrum  voluntas  Dei  fcmper  imnleatur.  pag.  247. 

7.  Utrum  voluntas  Dci  fit  mutahiiis  .  pag.  249. 

8.  Utrum  voluntas  Dci  neceflltatem  rebus  volitis  imponat, 
pag.  250. 

5.  Utrum  voluntas  Dci  fit  malorum.  pag.   ^^'^. 

10.  Utrum  Dcus  habcat  liberum  arbitrium  .  pag.  z^j. 

11.  Utrum  fit  d:ftinguenda  in  Deo  voluntasfigni.  pa^.^^^y. 
J2.  Utrum  convenientercirca  Jivinam  voluntatem  ponan- 

tur  quinque  figna.  pag.  Zj^, 

QU^STIO    XX, 

De  amore  D's  . 

1.  Vtrum  amor  fit  in  Deo,  nag.  25S, 
%.  Utrum  Deusomnia  amet  .  259. 

3.  Utrum  Deus  :equa'itcrdil  gat  omnia  .  pag.  z6o. 

4.  Utrum  DeusrempermagisdiligatmeliQra ,  pag.  261, 

Q  T  T  iE  S  T  I  O    XXI. 

J^e  jti^^^tia  ,  i^  tNifericordia  P?i , 

1.  Utrum  in  Deo  fit  juftitia  .  Articuli  duo.  pag.  26^, 

2.  Utrumjuflitia  Dei  fit  veritas.  pag.  266, 

3.  Utrum  miiericordia  competat  Deo  .  pag.  258. 

<j.j  Utrum  inomnibusoperibus  Deifit  mifericordia  &  juftn 
fia.  pag.   259. 

Articulus  Incidens.  Utrum  in  Deo  diftinguantur  jufti- 
tia  ,  &  mifericordia  .  pag.  271, 

QU^STIO    XXII. 

De  provideniiaDei . 

i<  Utrum  providentia  Deo  conveniat ,  pag.  275. 

2.  Utrum  oainia  fint  fljbjeifla  divin»  providentia; .  pag.z^J. 

3.  Utrum  Deus  immediate  cmnibus  provjdeat ,   pag.  277. 
^  Utrum  piovidentia  rebus  provifis  neceflitatem  imponat. 

pag.   279. 

Articulus  Incidens  :  A"  ^fiecutio  finis  in  ratione  for» 
jnaUdivmffiproyideptiaB  ineludatur ,  pag.  281. 

QU^STIO    XXIII. 

De  prxdejiinatione . 

I.  Utrum  ho^nines  prasdefi^inentur  a  Deo  .  pag.  285. 

Articulus  Incidens  :  Utrum  prffideftinatio  fit  aclus  in- 
telle6tus  ,   vel  voluntatis  divinae .  pag.  2S5. 
g,  Utrum  piajdeil^inatior.rquid  ponat  in  prsdeitinato,  feu  , 
An  fint  aliquis  efiFcctus  prsde/liuationis.pag.  274.  274. 
fecundo  . 

5.  Ut.um  Djus  aliquem  hoTiInemreprobct .  pag-  2S8. 

4.  Utrum  prxdeft.nati  elig.iarur  a  Dco  .  pag.   290, 

5.  Utrum  prafcientia  meritorum  fit  caufa  prasdel^inationis. 
pag.  291, 

6.  Utrumpraidellinatiofit  certa  .  pag.  294. 

7.  Utrum  numerus  prasdeilinatoxmu  fit  certuj  ,  pag,  295, 

8.  Utrumpr.tdellina:io  pofTitjuvari  precibus  Sanftorum, 
pag,  297. 

Q,Ui?:STIOXXIV. 

De  libro  'vit£  , 

I,  Utrum  liber  vitK  fitidem  ,quod  prsedeflinatie.  pag.300, 
8.  Uttum  liber  vitje  fit  fblum  refpectu  vits  gloriic  prwdcrti- 

natnrum  ,    piit:.   gc  r. 
3.  Utrum  aliquis  dcleatur  dc  libro  vita  .  pag.  301, 

QJJ  iE  S  T  I  O    XXV, 

De  divina  potentia , 
I.  Utrum  !.'  Deo  fit  potcntia  .  pag!  ^03, 


2.  Utrumpotentia  Dei  fit  infinita.  pag.  304. 

.>   Utrum  Deus  fit  Omnipotens  .  Articuliduo»  pag- 305". 

4,   Utrum  Deus  poifit  facere,  quod  prsterita    non  fiiennt  , 

pag.  310. 

Articulus  Incidens  :    An  prima  ratio    impofTibilitatis 

rei  fiendx  fit  ex  parteDei,  vel  ex  parte  rei   faftibilis, 

pag.  II  \. 
5".   Utrum  Deus  poffit  facere  ,  quod  non  facit .  pag.   3  12. 
6.  Utrum  Deus  pofiTit  meliora  facere  ea,qu«  facit .  pag.3 14. 

Q^U  iESTIO    XXVI. 

"^De  divina  beatittidine . 

1.  Utrum  beatitudo  Deocompetat  .  pag.   315. 

2.  Utrum  Deus  dicatur  beatus  fecundum  intelleflum . 
pag.  317. 

3.  Utrum  Deus  fit  beatitudocujuslibet  beati .   pag.   319. 

4.  Utrum  in  Deibeatitudine  omnis  beatitudo  includatur. 
pag.    320. 

Q^y  tE  S  T  I  O    XXVII. 

De procejjione  ,  Jhe  origine  di-vinarum  Perfonarunt . 

1.  Utrnm  procefllo  fit  in  divinis,  pag.  322. 

2.  Utrum  alqua   proceffio  in  divinisgeneratio    dicipoflTit. 

pag.  j^.-r- 

3.  Utrum  fit  in  Divinis  alia  proceffio  a  generatione   Vcrbi 
pag.   326^. 

4.  Utrum  procefi^io  amoris  in  divinis  fit  generatio.ArticuIi 
duo  .   pag,  328. 

5.  Utrum  fint  pluresproceffionesin  Divinis  ,  quam  duiE  , 

pag-  332- 

Articulus  Incidens  :  Utrum  in  Deo  poffint  elTe  plures 
proceffiones  ejufdem  rationis  .  pag.   333. 

Iterum  Articulus  Inciuens:  Utrum  ex  numero  opera- 
tionum  refte  inferaturnumerus  proccfiionum  divinarum, 
adeo  ut  illas  firjtformales  rationes  haru.m   produ6tiv£e. 

QU^STTO    XXVIII. 

Dc  relutionibtis  Di^vinis . 

1,  Utrum  in  Deofint  aliquae  relationesreales  ,  pag.  339. 

Articulus  Incidens  :  Utrum  rehio  in  D  vinis  fit  res 
quatenus  ad  efl^entiam  comparatur  .  pag.  340. 

2,  Utrum  relatio  in  Deo  fit  idemquod  'ua  effcntia.par^.^^z. 

Articulus  fncidens  primum :  Ufum  detur  in  Deo  di  • 
ftinclio  perfeflionum  eflentialiump'scedeps  aliquo  mo- 
do  omnem  a6lum  intelle6lus  .  pag.   344. 

Iterum  Articuluslncidens  :  Utrum  relatione.";  divinas 
fint  formaliter  perfefts  ,  &innnitaB.  pag.  347. 

3.  Utrum  relationes,  quc6  funt  in   Deo  ,  reaiiter   d  ilin-  ^ 
guantur,  pag.   350.  (' 

4.  Utrum  in  Deo  fint  tantumquatuor  relationes  reales  'iri- 
licet ,  paternitas,  filiatio,  fpiratio,  &  proctffio .  pag.  351. 

Q_U^STIO    XXIX. 

De  perjlnis  Divinis . 

1.  De  diffinitione  perfbnas.  pag,   353. 

2.  Utrum  peribna  fi'  idemqiiod  hypoftafis,fubfiflent!a  ,  & 
efTentia  .  pag.  355. 

3.  Utrum  nomen  nerfbnffi  fit  ponendum  in  Divinis.pag.355. 

4.  Utrumhocnomen/^f/ybrafignificet  relationem.pag.357. 

Articulus  Incldens  :  Utrum  perfbna  tantiim  figniiicet 
duplicem  negationern  duplicis  communicabilitati^ 
P^g-  ZS9' 

QJJ  iE  S  T  I  O    X  X  X. 

De  pluvalitate  perfonarum  in  Divints , 

I.  Utrum  fitponere  pluresperfbnas  in  Divinis.  pag.  36'r. 
Articulus  :  Incidens:  Utrum  in  Dco  fit  aliqua  ratio 
totaJitatis,  aut  majoritatis  .  pag.  363. 

3.  Utrum 


Utrum  in  divifiis  fint  plures  perfbnar,q'jam  treJ.pa!».;^?^'. 
;  Utrum  termini  numerales  ponant  alicjuid  in  Divinis  . 

pag.  ;6<f, 

j  Utrum  hoc  nomcn perfona  poflTitefre  commune  tribus 
pcribnis.   pag.  i',c. 

Articulus  Incidens:Utrum  aliquis  conceptus  pofitivus 
prima  intentionis  poflit  ffle  communis  ibla  communitate 
raiionis  divinisperibnis.  pag.  572. 

Q^U  iE  S  T  I  O     XXXI. 

De  bis ,  qua:  ad  unitatcM  ,  i'el  p/ur  alitatem perfotuvnm 
perti7:e72t  in  Divinis . 

Utrumfit  Trinitas  in  Divinis.  pag,  ^74. 
;  Utrum  Filius  fit  alJus  a  Patre  .  pag.  575-. 

Utrum  diftio  excluilvayc^///jfit  addenda  termino  effen- 

tiali  in  Divinis  .  pag.   577. 
,  Utrum  di6iioexcIufiva  pofllt  adiungi  termino  perlbnali 

pag.  378. 

Q_U  M  s  r  l  O    XXXIT. 

De  Diiiftarum perfuHarum  cognitione . 

Utrum  Trinitas  divinarum  perfbnarum  pofiit  pernatu- 
ralcm  rationem  cognofci  .  pag.   580. 
Utrum  fint  ponend»  notiones  in  Divinis.  pag.  385. 
Utrum  fint  quimjue  notiones  .  Articuliduo.  pa?.   ^8^. 
Utrumliceat  contrarium  opinari  de  notionibus.pag.^Sj. 

QJLJ  ^STIO    XXXIII. 
De  perfona  Patris  . 

Utrum  competat  Patri  efie  principium  .  pag.  589. 
Utrum  hocnomen /"^/er  fit  noraen  proprie  dtvina:  per- 
fonffi .  pag.  490. 

Utrum  hocnomen  Pater  dicatur  tn  Divinisper  prius  , 
fecundum  quod  per/bnaliter  fumitur  .  pag.  392. 
Utrum  eiTe  ingcnitum  fitPatriproprium  .  Articuliduo 
P»g-  393- 

Q^U^STIO    XXXIV. 

De perfona  Filii . 

Utrum  Verbumin'Divinis  fit  nomenperfbnale.pag.jpp. 
Articulus  Incidens  :  Utrum  Verbum  creatum  fit  intel- 

leftio  aftualis  .  -p.ag.  -400. 

,  Utrum  Verbum  fitproprium  nomen  Filii ,  pag.  403. 
.  Utrum  in  nomine  Verbi  iinportetur  refpeftus  ad  creatu- 

ram  .  pag.  403, 

Q^U^  S  T  I  O    XXXV. 

De  imagine  . 

.  Utrumimago  in-Divinusdicatur  perfbnaliter.pag.  407. 
.  Utrum  nomenimaginis  fitproprium  Filii .  pag.  4®S. 

QJJM  S  T  I  O      XXXVI. 
De  peyfona  Spiritus  Sancii  . 

.  Utrum  hoc  nomen  Spiritus  Ssnclits  fit  pronrium  nomen 

alicujus  divins  perlbnx.  pag.  409. 
!.  Utrum  Spiritus  SanCkus  procedat-a  Filio  .  pag.  4. 
Articulus  Incidens  :  An  exhypothefi  quoJ   Spiritus 

Santtus  non  procedereta  Filio  ,  diftinguerecur   ab  ip.'b . 

pag.  412. 
;.  Utrum  Spiritus  Sanflus  procedat  a  Patre  per  Filium. 

pag.  415. 
|..   UtrumPater,   &  Filiusfint  unnm   principium  Spiritus 

Sanfti .  Articuli  duo.  pag.  416, 

Articulus  Incidens:  An  Pater ,  &  Filius  fint  dicendi 

unusfpirator,  velduo  Spiratorcs.  pag.  420. 


Q^U  JCSTIO    XXXVII. 

Dc  somine  Spiritus  ScinUi ,  ciuod  ejl  amor . 

1.  Utrum  amor  fit    proprium  nomcn    Spiritus    Sancli  . 
pag.  422. 

2.  Utrum  Pater,&Filiusdi!igant  ie  Spiritu  San6lo.pag.424. 

Articulus  Incidens  :  Utrum  Pater  fit  fapiens  ftpiencia 
genita.  pag.  425. 

Qju  ;estio    XXXVIII. 

De  noriiine  Spiritus  Saticii  ,  quod  cft  donum  . 

1.  Utrum  donum  fit  nomenperfbnale.  427. 

2.  Utrum  donum  fit  proprium  nomen  Spiritus    Sancti  . 
pag.   429. 

Q^U:ESTIO     XXXIX.  

De  perfonis  ad  epentiam  relatis . 

!.  Utrum  in  Divinis  efTentia  fit  idem,quod  perfbna  .  p.  ^^-o. 

2.  Utrum  fit  dicendumtres  per/bnas  efit  unius  e.ltn,  a:. 

pagi453- 

3.  Ucrumnomina   efTentialia   praedicentur  fi.ngulariter  de 

tribus  per/bnis  .  pag.  435". 

4.  Ucrum  nomina  efientialia  concreta  poiTtnt  fupponere  pro 
perfbna  .  pag.  4J7- 

5.  Utrumnominaeflentialia  in  ahfira6to  fignificata  pofllnt 
flipponcrepro  perfena  .  ArTicuIi  duo.  pag.  43S 

6.  Utrum  perfons  puflint  prctdicart  de  nominibus  efll^cintia- 
libuspag.   441. 

•7.  Vtrum  nomina  efl^entialia  fint  approprianJa   perfonis   . 

pag.  443. 
8.  Vtrumconvenienter  a  Sac.Dofloribus  fint  eflfentialia 

perfonis  attributa  .  pag.  444- 

Q_v  ;e  S  T  I  O    X  L. 

De  perfonisincomparatione  ad  relationes  ^  five 
pr6prietcaes . 

1.  Vtrumrelatiofit  idem,  quod  perfona,  pag. 44^. 

2.  Vtrumperfonxdiftinguanturper  relationes  .  Arti:uli 
duopag.  447. 

".  \'trum  abftraftis  per  inf.elleftum  relationibus  a  per:o- 

nis,  adhuc  remaneant   hypofta fes  .  455. 
4.  Vtrum    aflus  notionales  praiintelligantur  proprietati- 

bus  .  457- 

QJV  iE  S  T  f  O     X^L  I. 
De  perfonis  in  cotijparatione  ad  aau.s  notionnles  . 

1.  Vtrumaflusnotionales  fintflttribuendi   perfonis.  .  \6\. 

2.  Vtrum  aftus  notionalesfint  voluntarii  .  pag.  462. 

Articulus  Incidens  -  Vtrum  Spiritus  Santtus  proJu- 
catur  per  modum  voUtntatis  pag.  454. 
2.  Vtrumaclus  notionalesfintdealiquo.  pag.  467. 

Arciculus  Incidens  -  Vtrum    Verbura  divinum  Tu  de 
efientia  ,  ficut  de  quafi  materia  .  pag.  46S.  :  a  , 

Iterum  Arciculus  Incidens    Vcrum  divinaEproduclio-.. 
nesfint  univocx,  ve!  ajquivocae  pag.  471. 
4.  Vtrum  in  Divinis  fit  potentia  rc  pe6tu   accuum    no- 

tionalium  pi'.g.  473. 
5^.  Vtrum  potentia   gcnerandi    Signincet  relationem ,    & 

noneflentiam.  pag.  476. 
6.  Vtrum  a6tus  notionalis  ad  plures  pcr.^bnas    termina- 
ripofllt.  pag.  477. 

Q_\^  ^  S  T  I  O     X  L  I  I  . 

De  aqualitate ,  <3 fitiiilitidine  Divinar^nit petfonarutit 
ad  invicem . 

1.  Vtrum  Jtqualitas  iocum  habeatin  Div^nis  .  pag.  4S1. 

Articulus  Incidens  -  Vtrum  aqualiias  in  Divinis  fit 
rclatio  rcalis.  pag.  4S3. 

2.  \^tium   peribna  procedens fit   coxterna  fuo  principio  . 
ut  FiliusPatri.  pag.  4S7. 

?.  Vtrum 


J.  Vtrum  in    divinis  perronis  fit  ordo  natura;  pag.  488. 

4.  Vtrum    Filius    fit.    aqualis    H.itri    fecundum  magnitu- 
dinem  p?.g.   390. 

5.  Vtrum  Filius  llt  rn  Patre  ,  &econverfb.   pn;^.  451, 

6.  Vtrum  Filius  fit  squalis  Patri   fecundum  potentiam , 
pag-  453- 

ciy  B  s  r  ]  G   X  L  I  I  r. 

T)?  reiijlhife  dk;inaruin  payfovarutyi . 
T.  Vtrumalicui  pe:ibnxconveniat  mitti .  pa».  495'. 


2.  Vcrum  miiTio  fit  «terna ,  vel  temperalfs  tantum.pag.^^S'. 
5.   ^''trum   min^io  invifibilis  divinje    per/bna;   fit  (blum  fe- 
cundumdonum  »ratirc  gratum  facientis,  pag.  497. 

4.  ^'■tri.imPatr^  conveniat  mitti   pag,  498. 

5.  ^''trum  Filio  conveniat  invifibiliter  mitti  pag.  299. 

6.  ^'■trum  mifiloinvifibilisfiat  ad  omnes  ,  qui  funt  partici.!' 
pesgratiae . 

7.  ^''trum   Spiritui    Sanclo    conveniat  vifibiliter    mitti » 
pag.   502. 

8.  Vtrum  aliqua  perlbna  divina  mittatur ,  nifiabca,aquo 
proccdit  asternaliter .  pag.  503. 


F////V  Qji^Hlonum yZy  Ankuloytmprimce panh  Summt^ 


D  V  B  I  A    E  X    I  NC  I  D  E  NT  I   D  I  STVTA  TA, 


r,  Vtrum  cognitio  fupernaturalis   ncceflaria    viatori ,  fit 
fufficienter  tradita  in  facra  fcriptura  .  pag.  ^, 

2.  Vtrum  Theologia  Viatoris  fubalternetur    TheolQgiae 
Dei  ,  &  Beatorum  pag.   16. 

3,  Vtrum  facra  do6trina  fit  praftica  a  fine  ,  vel  ab  objefto, 
pag.    »9. 

4.  Quffinam  fitrflt:o  primi  fubjefli  fcient?a:  :  Anfitprimb 
continere  virtualiter  veritates  habitus  fcientifici.pag.  28. 

5,  "\'trum  Theologia  fit  de  omnibus  ex  attributione  ip/o- 
rum  ad  primum  ejus  fubjeftum .  pag.  32, 

^.  Quanam  fit  ratio  propofitionis  per  fe  nota*.  pag.   57. 

7.  An  ,  &quotupIex  fit  ordo  eflentialis  in  entibus  ,  pag.43. 

8,  Vtrum  aliqua  Creatura  fit  fimplex  .  pag.  58. 

p,  Vtrum  efle  rerum  generabil  ium,  &  corruptibilium  men- 

furetur  tempore  ,  vel  aevo  .  pag.    102. 
to.  Anoperationes  Angelorummenfurentur  tempore  ,  vel 

avo .  pag.  106. 
§1.  VtrumiEvum  realiter  diftinguatur  ab  aviterno ,  cui 

ell  intrinfeca  menfura  .   108. 
II.  Vtrum  tempus  fit  unum,  idemque  numero  .  pag    iii. 
j,.  Vtrum  tempus  difl^erat  realiter  a  motu  .  pag.  113. 
34.  Vtrum  primum  objectum  intelleftus  noftri  fit  quiditas 

rei  materialis  ,  vel  aliquid  aliud  .  pag.  134. 
j j-.  Vtrum  fieii  pofllt  Creatura  ,  quaj  Deum  naturali  fua 

virtute  videat.  pa;:;.  139. 
16.  An  prima  radix  contingentJK  fit  ftatuenda  in  omnium 

cauia  ,  vel  in  caufis  proximis  contingenter  produfioruiri. 

pag.   186. 
in    in  quonam  ftatuenda  fit  ratio  formalis  ide»  :   an  in  re- 

fr>eftibusdivinam  eflnsntiam  determinantibus  ;   velin  re- 

bus  cognitis,ut  faciibilibus,&  poflibilibus  a  dlvino  intel- 

leftu  .  png.   199. 

18.  Vtrum  Creatura  ,  inquanti^im  efl  fundamentum  rela- 
tionis  ffiterna:  ad  Dcum  iit  cognofcentem,  habeat  verS 
efle  efl"entia;.  pag.  202. 

19.  An  Deusde  neceffitate  velit  creaturas  poflibilcs  . 
pag.   240. 

20.  Vtrum  in  Deo  dif^inguantur  jullitia  ,  &:  mifcricQrdia  . 
pag.  271. 


21.  An  afl^equutiofinisin  ratione  formalidivin?5  providen- 

tia:  includatur .  pag.  28/. 
32.  Vtrum  prsdeftinatio  fit  a6lus  intelle6lus ,  vel  volunta- 

tis  divina:.  pag.  ^S^. 
25.  An  prima  r^t''o   impoffibilitatis  rei  fiendafit  ex  partc 

Dei,  vel  ex  parte  rei  faiftibilis  .  pag.  311. 

24.  Vtrum  inDeo  poiTJntefl^fepIures  procefliones  ejufdem 
rationls.  pa^?.  jjg. 

25.  Vtrum  ex  numero  operationpm  reft^  inferaturnume- 
rus  proceflionura  divinarum ,  adeout  ills  fint  formales  r»- 
tionesharun' prodnftivre.   pag.   17,6. 

25.  Vtrumrclatio  in  Divinisfitres,  quatenusad  eCTentiam 
comparatur.   340. 

27.  Vtnim  de«^ur  in  DeodillinflJo  perfeflionum  eflfentia- 
lium  praecedensaliquo  modoomnem  aftum  intelleftus. 
paf^    344. 

28.  Vtrum  relationes  divinat  fint  formaliter  perfefta,  Sc 
infinita.  pag.   547. 

29.  Vtrum  perfbna  tantiim  fignificet  duplicem  negationem 
dnnlicis  communicabiliratis.  pag,  gyp. 

30.  Vtrum  in  Deo  fit  aliqua  ratiototaljtatis,  aut  majori- 
tatis.  pa?.  563. 

31.  V*rum  aliquis  conceptus  pofitivu?  primae  intentionis 
poffit  efl^e  communis  /bla  communitate  rationis  divinis 
pcrfbnis  .  pag.  372. 

32.  Vtrum  verbum  creatum  fit  intelleflio  a6lualis.pag.400. 

33.  An  ex  hypothcfi  ,  quod  Spiritus  Sanflus  non  procede. 
retdPilio,  diftingueretur  ab  ipib  .  412. 

34.  AnPater,  &  Filius  fint  dicendi  unus /pirator  ,veIduo 
fpiratores  .  420. 

3  f .  Vtrum  Pater  fit  fapiens  fapientia  genita .  425". 

36.  Vtrum  Spiritus  Sanflus  producatur  per  moium  vo- 
luntatis .  pag.  454. 

37.  Vtrum  VerbumdivinurnfitdeefTentia,  ficut  de  quafi 
materia  .  pag.  468. 

38.  Vtrum  divinx  produ6lIpneJ  fint  uniyocaB  vel  «quivoc* 
pag.  47  r. 

39.  Vtruma;qualitas  inDivinisfitrtalis.  48^. 


Finis  Duhiorum  ex  incidtnti  difpuf^torm  ♦ 


I 


R.  P.  R 


(I) 
R.     P.     F. 

JOANNIS    DUNS 

SCOTI 

DOCTORIS  SUBTILIS 

ORDINIS   MINORUM 

V   I   T   A 

A.     J^.      P: 

F.     LUCAVVADINGO 

Infuis  annalibus ,  Tomo  tertio ,  Anno  MCCCIV. 
Et  Anno  AiCCCVlll.  dcfcripta . 

Et  ab  eodcm  per  varia  Capita  diftributa  < 

Caufa  fcribendl . 

CAPUT    PRIMUM. 

Elices  viri  magni ,  fi  invidiam  non  conflarent  :  ut  pcfteni  hanc  fu- 
giant ,  miferos  effe  oportet  .  Sola  mileria  invidia  caret  .  Percurre-* 
aninio  terras  omnes ,  faECula  praeterita ,  cundas  hiftorias  evolve-»  , 
vix  in(igncm  virum  malo  hoc  immuncm  reperies  .  Iter  facientes 
pcr  folem  ,  ncceflario  comitatur  umbra  ;  inccdentibus  per  glo- 
riam  ,  comes  invidia  .  Prajclara  igitur  facinora ,  &  res  a  quopiam_. 
cgregie  geftae  magnum  plerumquc  livorem,  &  graves  calumnias 
conflare  Iblent,  atque  ob  id  magnos  legimus  inrerdum  viros  ,  ut  (ecuri  viverent  ,  & 
virtutem  ad  tempus ,  &  ingcnium  occultaflc .  Joaknbs  Scotus  vir  probus ,  virtutc  integra, 
dodrina  fingulari ,  fublimem  gloriam  aflecutus  ,  certam  hanc  expertus  eft  malae  focis 
fequclam ,  ne  inter  bonos  bonorum  (brtcm  vidcretur  fuperaflc  . 

U.  Quidem  liberioris ,  quamparerat,  calami ,  gloriose  vagantem  oblcurarc  ,  &:compri- 
aiere  illius  famam  tcntarunt;  fed  tarde  nimis ,  poflidente  finceros  animos  cequo  ante  ali- 
quot  faecula  judicio  .  Uttanti  viri  ego  confulerem  honori ,  dctradoribus  co  animi  candorc 
occurrcndum  duxi  ,  ut  illis  inoffenfls,  fuus  Scoxo  mancat  honos ,  &  ablquc  calumnijs  , 
calumniae  refellantur  :  neque  enim  illorum  vitupcno  ,  fed  hujus  laudi  ftudeo ,  cujus  vi- 
tam  flncere  fcribendam  ,  non  scniulorumulceraacerbiusfricanda  in  animum  indaxi  .  Tanti 
viri  decor  abaliorumdedccorenonpcndet ,  ncque  iliorum  ignominia  ingcniorum  Phsnici 
quidquam  aduchit  cxccllenti^  .  Scoxus  fupra  omnem  invidiam  eft  i  xnuilatoriae  raentes 
uti  invidere  pofl^unt ,  fed  nocerc  non  poflunt  :  ira  fulgentiflimo  fyderi  nubcs  opponuntur  , 
led  non  imponuntur ;  &  dum  difcutiuntur,  ingenit;t:  luci  nihii  accedit  claritaris  .  Sol  ali- 
quandolaborat,  fed  fub  iplbnitet  labore ;  femper  idem,  fivc  conftipentur  aeris  pafliones, 
five  diflipcntur  .  Qualis  itaquc  fuerit  Scorus  Culgentiflimum  pictatis ,  &  fipientice  jubar , 
non  qualem  cum  quidamcffbrmant ,  (cudcformant,  (crio  defcribam  :  &quidquid  alij  i:T-_» 
quseftionemvocarunr,  abfquequxftionum  conrentione  vel  clarius  diflblvam  ,  vel  tamquani 
probabilius  exponam  .  Patria  ,  aetas,  mors,  haec  plus  careris  incerta,  neque  in  his  nos 
quidquamplus  ccrti  ftatuemus,  quam  quod  ratio,  (i\re  authoritas  ingcnuis  viris  velit  cflc 
perfuafum. 


Viyh  wagnii 
alij  iK-aidetit. 


Scotiii  quc~ 
tufidam  paj- 
Jui  invidiatn. 


SCO' 


Antipater. 

lib.  i.Epi>;r. 
PJiitarch. 


j^n^li  Seotu 
tjfe  nigar.t . 
Cron.  Angl- 
fol.  487. 


Stajiihxirft. 


Vernii!. 
iV.ttrnh  (li- 
iuAicatur . 


Amalth. 


(II.) 

SGOTI  Patria. 


C     A    P     U  T 


1     I. 


Tria  rt^HO-f 
fro  Sioti  na- 
taHtiis     ie- 
ttrtavt . 
Gictro . 


Mauritius 

Hil  rni. 
V-'rle  tufidcm 
Mr.uritium 
in  Frtefatio- 
ne  ed  qu£- 
ftior.ei  Diale- 
ttic6i  Sccti  . 


Ca)  Cavtll. 
iii  vita  Scoti 
c    I. 

Cb^^Camdcn. 
ii.coniitiitu 
Dui.ctiri. 


III.  ipx  E  patria  ccrtant  Hiberni ,  Angli ,  Scoti.  Tanti  enim  viri  gloria  dcfiderium  exci- 
JL^  tat ,  utunaqusqueex  his  provinciiscivcman"eratluiim  :  non  alirer  quam  Grx- 
ciae  urbes  olim  pro  Homcri  natalitijs  acriter  pugnarint ,  uti  teftatur  Cicero  pro  Archia: 
Homertm.^  inquit,  Colophomi  dvemcjfe  dicuntfumn ,  Cbiffuum  vendkant ,  Salaminl] repe- 
iunt ,  S:Hyrn£  verdfumn  ejje  conHrmant  :  itaque  etiam  dchthrum  ejas  in  oppido  dcdicaverunt  . 
tnultialij praterea ptignafit  interfe  y  atqtie  contendimt  .  Alias  enumerant  urbes  Antipater  , 
Aiflius  Sincerus  Sanazarius  in  Juis  Epigrammatis ,  &  Plutarchus /;?  Homeri  vita  .  At  pro 
ScoTO  fibi  vendicando,  non  oppida ,  fed  regnaj  non  urbes,  lcd  integrae  decertant  Pro- 
vincicE  .  Studium  laudo  ,  gloriam  non  invideo^  nulli  genti  quod  fuum  eft  dctraiftum  velim  : 
jieque  me  jequequiscondemnabit,  fi  alijs  non  adjudicavcrim,  quod  mcum  efie  multi  pro- 
clamant  .  Domefiicos  teftes  miflbs  facio  ,  caufani  enim  agunt  fuam ,  Cavelium  ,  Connceuin, 
&fi  quosalios  noftrates  :  extraneos  convoco ,  cx  adverfa  clafle  produco  Anglos,  qui  faci- 
lccedant,  Scotosa  judiciorepeilant,  <f^.  Scotum  Hibernisadfcribant  .  In  Chroiiicis  Anglii.-e  , 
Scotia: ,  &HiberniaE,  Anglico  idiomate  editis  in  initio  cata/ogi  lcriptorum  Scotias ,  itain- 
quit  Chronologus  :  Anteqnam  bujus ,  quod  traUaturus  fum  difcuftonsm  aggrediar  oportet 
(  non  ut  quicquam  detrahamgloria  nationis  Scoticte  )  dicere  quid  cenfeam ,  de  quihufdam  Scripto- 
rihus  Scotis ,  pro  talihus  hahitispcr  multos  Scotorum  hiforicos ,  qui  ohferva?ites  multos  eruditos 
Scriptores  vocari  Scotos ,  omnes  transferunt  infuam  Scotiam  .  Sed  in  eo  mihi  videntur  nimis  ava- 
ri ,  aliis  auferentes ,  qtiod  ipfisjure  dchettir  :  quia  (  ///  vereftippono  )  mtilti  eorum^  qui  Scoti  vo- 
carjur ,  in  Hiherniafunt  nati-.,  nam  {fime non failit memoria )  ufqtie  adreceniia tempora,pati- 
lo  ame  conqtieflum ,  Hihcrni  vocahanttir  Scoti ,  (^  hinc  efl  quod  Scoti ,  (^  Hiherni  Du.vs  (  Do- 
<5lorem  fubtilem  intelligit )  Colimhanum  ^  ^  alios  utrique  ftios  eife  contendtmty  aliis  j  afjercn- 
iihus  eos  in  Scotica  natos ,  aliis  H  bernos  ejfe  uffirmantihus ,  ^-  Scotos  reprehendentihus ,  qtiod 
eosflhipretenderent  .  ^amlicet  Scotiex  Hihcrniavenerint ,  &  H-herni  Scoti  diUi  fuerint  , 
rationi  diflontm  efl  vocare  Scottmi  in  Hihernia  nattm  ,  nominc  Ssoti  in  Scotia  natti-n ,  ut  ficittnt 
nonntdli  Scriptoresfuh  mnphihologico  nomine  Scoti  .  Defcriptionem  Hiberniie  olim  a  Ricchar- 
do  Stanigurfto,  Anglo  genere  ,  etfi  in  Hibernia  orto ,  Profeflore  publico  in  Academia_* 
Oxonicnfi,  concinnatam ,  Anglice  ediditcum  iconibus  Raphael  Holinshed  ElifabethcE  Re- 
ginaChronographus ;  in  qua  ita  habetur  :  '^omen  Scotia  non  itapridejnfi/mi  Cicpit pro  illcL-i 
"Britanni^ parte  ^qu£modb  Scotia  ,  Hihernis  h\\!>^\-\\^  dicitur  .  Varii antiaui  FJ.hcrm  fcriptores 
putanttir  in  Scotia ,  idefl  ,  Alhania ,  nati ,  qtiorum  tamcn  natale  folum  vere  Hihernia  efl  .  Fa~ 
moftis  ille  Adagifler  ]omms,  Duns  Scotus  ,  z7//^j-  Dotlor  Subtilis  .,  fuhtilihtis  quidditatibus 
in  fcholaflicis  controvcrjih  fic  nominatus ,  in  Hlhcrnia  natus  efl  jpro  Scototamen  hahetur  .  Aliqui 
putant  nattmi  in  oppido  Tathmon  nonproctilct  Wexfordia  •,  fed  alii  natum  afjertmt  in  Ti\x\\per- 
vettifla  civitate  y  in  boreali  Hherniieparte  fita  j  indeque  auttimant  cognominatum  Duns  .  Ita_j 
Annales  Anglici  ^  atque  illi  in  Anglia  vernaculo  fcrmone  confcripti  judicant  de  Scoto  ,  ut 
Plibernis,  non  Anglis ,  neque  Scotisdcbeatadjudicari  . 

IV.  Tertiumaddo  tefteniBelgam  ,  iseft  ornatiflimus  vir  ,  Nicolaus  Vernuktus ,  celcber- 
rimus  Lovanii  cloquenfice  Profeflbr,  qui  in  Panegyrico,  aeternce  memoriaE  6:  famae  Scoti 
dicato,  dumeum  Anglis  &Scotis  ncgat,  Hibernis  aperte  afferit  his  verbis  :  Tutis  verb  efl  b- 
Hihernia^  tutis  ille  Scotus .,  qtiemtihi  cclcherrima .,  ac pcrvetufla  1)rhsT>\m  ^  tanquam  tcterniS- 
gloritcpignus  quoddam,  &  ingeniorum  omnlummiractiltnngenttit  .  Quartum  do  Italum  Pau- 
lum  AmalthcEum ,  qui  circa  Annum  1400.  in  Epigrammafe,  quo  laudat  Commentarios 
Scoti"  in  Mctaphyficam  Ariftotclis ,  per  Maurilium  de  Portu  Hibcrnum  Archiepifcopum 
Tuamenfcm  caftigatos ,  ita  canit. 

AJfertor  jneus  cfl ,  pricfentis gJorta  ftCcU . 
Alauritius  conjors  ingcnii ,  & pa^ricc  . 
Conterraneos ,  fcuejufdem  patriae  coi  -tes  Scotum  facit ,  &MauritiunT,  quod  &  ip(e 
prxdicat  Mauritius  in  Epiftola  nuncup^torit.  \}nantumy  inquit,  rem  Chriflianam  juverit 
JoANNfiS  ScoTus  cvnterrancus  meiis  .  Neque  Iblum  ejufdem  regni ,  fed  &  regionis ,  feu  po- 
puli  vult  cum  eodem  confbrtium  \  paulb  namque  inferiiis  fubjungit  :  Ego ,  non  quia  ynelitti 
qtiamc£teri  idprtfflare  pofftm ,  fed  officitim  potiils ,  &  pietatemfecutus ,  cum  nuper  in  btec 
^coTi popularis  mei  montimenta  incidiffem ,  ©'i:.  Populum  autem ,  vel  locum  nativum  Mau- 
ritij  Portumefle,  a"quo  cognominatur  de  Portu  y  Duno  verfus  Adriam,  duabus,  vel  tri- 
bus  Icucis  diftantem  autumat  Cavellus ,  {a)\\r  dodus  illius  regionis  .  Littus  fane  multis 
viculis  confitum ,  fcribit  Camdenus ,  (Jt)  Dunumque  in  extrcmi  Promontorij  Lecali^  I.lhmo, 
vetuftjE  memorii£ oppidum  i  mox Sedem  Epifcopalem  SS.  Patrifij ,  Columbani,  &  Brigidas 

tumu- 


(111.) 

rumulo  nomiiutilTimum  floruinc.  Scd  Portum  huncMauritii  hunc  verius  alii  in  MoraonizPro- 
vinci.icoiJliituunr. 

y.  Hisadiungoex  eadem  Mctaphyfica  non  Icve  argumcntum,  ipfis  Scoxi  verbis  con- 
ceptum  .  Namut  cxpiicarct  mentemPhilofbphi ,  dicentis  in  definitione  accidentis  copulati 
ponendum  efle  neceflario  determinatum  fubjcclum  ,  fubdit  iftud  exemplum  :  Jicrtt ,  inquit, 
in def.nltlone  S.  Franci.ci  ,  vel  S.V.KTRnu  pon/(ur  necfjfarid  homo  .  Occurrerunt  enim  ex 
aftcdumcntis,  Religionis,&  nationis  patroni  ^  Francifcuslnftituti ,  &  Patritius  regni  :  ita 
iiamque  in  confuetudinem  abiit ,  ut  quos  ferventer  amamus ,  facilius  iermone  compelle- 
mus ,  &  quos  aflc£tu  fovemus ,  exprimamus  afl^atu . 

VI.  Adnede  deindc  traditionem  populi  Dunenfis ,  indigne  ferentis,  fi  quis  fibi  perfua- 
deri  permittat  contrarium  .  Adde  etiam  confpirationem  totius  regni ,  &  innatam  univerfis 
Hibernis ,  ad  Scoti  dogmata,  propenfionem  :  nequcenimFranciicanis  duntaxat,  &  Profcf- 
fis  dodriii^  afleclis ,  verum  &  omnis  inftituti  viris(fblos  illos  excipias,  quijurarunt  in  D. 
Thomx  do(flrinam  )  inditum  hunc  Scoticaz  fubtilitatis  confpicies  aflTed^um ,  &  defiderium 
ingcns ,  proferendi  gentilis  fuis  dogmata ,  quibufcunque  dodrinis  externis  .  Demum  co- 
ronidis  loco  eam  produco  rationem ,  convenire  patrix,  quam  prsfcribimus ,  cognomcn 
Duns ,  &  agnomen  Scoti  ,  ut  illuda  civitate  ,  vel  oppido  nativo  ,  hoc  a  regno  ,  vel  famiha 
deducatur  .  A  DunoDvns  contradle  pro  Dunftus  y  \c[  Dunjenjis  :  Scotvs  a  regno  ,  quod 

ctiam  Scoticc  nomine ,  uti  &.  Hibcrnije  ,  non  foliim  per  priora  fecula  ,  uti  multi  viri  do(fti ,   ^''^'    ^!^"[ 
plufquam  aperte  produ(ftis  manifeftis  teftimoniis ,  ik  optimis  monumentis ,  demonfirant ,  ve-  Scoui*. 
rum  (Sc  hac  ipfa  Scoti  state  audiviflc ,  ultro  hquet  ex  Provinciarum  partitione ,  a  S.  Bona- 
ventura  praefcripta  ,  quam  alibi  ex  (f )  vetuftis ,  &M.  SS.Ordinis  monumentis,  in  gratiam   Hibfmia  di- 
antiquitatis ,  &primarum  Provinciarum  notitiam  produximusin  luccm  .  Etcnim  vigefima   ^"'- ^^^^^"  • 
fexta  ita  infcribitur  Provincla  Hibernits five  Scoti^:,  cum  tamen  Monafteria  regni ,  quod  adAn.^i"'<o. 
nunc  Scoti£  nomine  infignitur  coaluerint  ob  fuam  paucitatem  fub  Prov  incia  Anglix  ,  &  Cufto-  "•  14. 
dia  Novicaftri;  fi  tamcn  flib  illa  Bonaventur^  partitione ,  ahquem  habueruit  tunc  Scoti 
Conventum  .  Nam  fi  verum  eft,  quod  fcribuntThomas  Demfterus ,  (<^)  &  ex  eo  Matthx- 
us  Fcrchius  Veglia ,  (<?)  Monaferium  Dunfrifj ,  omnium  Scoticorum  (  inquit  Demfterus  ) 
primum,nonnif  Anno  1 1(52.  ab  Alano  DevorgilU  conditum,fub  illa  divifonefaBa,  Anno  1 160. 
nuUum  erat  monaferium  Alinorum  in  Scotia  :  atque  ita  nullafadta  ejl  ineer  Provincias ,  neque  ,  .>^    p. 
inter  Cufodias  Scotia  Albiomim  memoria\fed  Hibernia  Provincia  fub  utroque  nominc ,  (^  Sco-  ncr.  Ih  ^1^- 
tiae ,  t3  Hibcrnia  recenfta  efl .  Atque  vel  hoc  fan^  teftimonio  mihi  amplius  probatur  quod  Ge-  p  •r-i  ift-Sco- 
rardusMahu,OrdinisS.  Benedi(fti  fcripfitin  Vita  S.  Aidani  dic  1  ?.  Au^ufti,  &in  Additionibus  !^ 'jf".'-"*'^* 
ad  eandem  ,  quae  habentur  m  nne  Thomi  j.  nimirum  optimos  quofque  authores  ufque  ad  an-  (O  Vei^iia  in 
jium  odingentefimum ,  immo  miliefimum  ,  abfbluto  nomine  Scoti/e  abfque  alio  addito  >  in-  '*'"^*     s^'*^" 
tellexifTe  Hiberniam  ,  quod  ille  pluribus  dcdudis  teftimoniis ,  cxvetuftis,  &probatis  monu-  j^li.a. 
mentis  plus  fatis  probat . 

VII.  Moneoobiter,  mc  dixifTe  alias(/)introdu(flosMiaon'tas  in  Scotlam  Anno  1124. 
aflertionisenim  habuiauthoremlUuftrifs.  D.  FrancifcumGonzagam  :  fed  hunc  annis  feptem  /^nj„Ann?! 
lapfum  ipfe  afTerit  Demfterus  ciratus ;  idque  ex  fide  Codicis  manufcripti ,  quem    fub  no-  An. "  i""  4! 
mine  Scotichronicorum  pafliim  legentibusobijcit,  ubiaif  (_^)  Minores  Scotiam  penctrafle_»  n.66.  ^ 
Anno  Millcs.  dicentcs.  trigefimo  primo  .  Chiodfiita  eft  ,  meum  non  conftabif  aflertum  ,       „v^'T'^ 
quoalias(/7)dixi  per  piures  annos  prius  Minores  Scofiam ,  quam  Hiberniam  penetrafle  .  tiam  inirif- 
Etenim faltem  hocanno,  quem  aflignat  Demfterus,  vel  alio  anteriori  largius  probavi  (/>  ^' 
cosinHiberniam  pcrvcnific  .  Sed  &  aliorum  retuli  (X')  opinionem  ,  qni  volunt  prius  ilJuc  cSo.i.^^l^V. 
tranfmiflbs,  idque  mihiomnino  perfuafum  vellent  Patres  Provincix  Hiberm\E,  qui  dicunt  c.  47. 
fibide  hisfuppeterenoninfirma  monumenta ,  qua:  tamenadhuc  non  protulerunt  .  Horum  00A"-«»<5o. 
fidemmeodubioinfringiego  nolim  ,  neque  authoritatem  enervari  ;  nihil  tamen  undequa-  ^([^klx  nj», 
quecertum,  omnifque  dubij  expcrs  invcniocircaorigincm  Minorum  in  hoc,  velillo  re<7no.  »•>?• 
Iftudduntaxatmihicertumcft,  plures  &  breviori  tempori  fibi  ftatuifle  fedes  in  Hibernia  ;      ^^^,  ^"' 
quippe  quae  ante  Capitulum  Narboncnfe  fubS.  Bonaventura  coaluerint  in  intcgram  Pro- 
vmciamin  Cuftodiasquinque  divifam ;  quam  in  Scotia  ,  qujectiam  annoij^fp.uri  ad  ilhid 

tempus  dixi  in  AnnaHhus ,  pauca  domicilia  habueritfub  nomineduntaxat /'7rar/>,  &  An-         ^ 
no  1399.  ^^^^  fcripfit  Bartholomsus  P.fanus  {a)  librum  Conformitafum  ,  recenf  bantur  mo-  coiiorm.  lu 
nafteria  Scotia  fiib  praidiaa  Cuftodia  Novicaftri ,  videJicet  Conventus  Dunfrifi; ,  Bervici, 
Adiiigtonx,  Dundiv,  &  alij  :  quod  dum  obfcrvaret  Ferchius  citatus ,  fubjunxit :  ^iare  ah  ■ 
AngUs  reVigio  iyugravit  ad  Scotos  ,  CJ-  FrancifcanorummonaReria  Scotorum  Anglicana  Provin- ■   -v. 
cieaggrcgatajuni,  ctunita.^  Scot.-ri.n,^ 

Vill.  Ut  vero  ad  propoiitum  rcgrediamur ,  nullum  firmum ,  aut  indclebile  video  {'^-  fi"''<3im^'i-«. 
bcfu:  Scotis  argumentum  ,  ut  Joak.ne.vi  Scotvm  civem  aflerant  fuam  .  Quod  enim  prsci- 

a  2.  puum 


(IV) 

puui-nadduci  fblet  cx  agnominc  Scoti,  facileeludi  pofeft  cxaffixa  ctiamHibernias ,  per  tot 
fiicula  ,  ead;;m  appellatione  .  Traditioni  autem,  qua  in  ProvinciaMarchiaj ,  in  vico  Danfeo 
natus  afleritur,  alteram  opponuntHiberni,qua  in  Provincia  UitoniXjin  urbe  Duni  vetuftiflima, 
ortum  contcndunt .  ScOTietiam  cognomen  a  familia  ,  non  a  natione ,  aut  a  regno  derivari  po- 
tuit  :  nam  &  hcec  Scotorum  ex  fimilijs  deduda  appellatio ,  creberrimaeft  ,  tnm  in  Hibernia , 

Itrm  Anglo  tum  in  Belgio ,  &  in  Italia . 

pum.  IX.  Quod  vero  maximumab  Anglis ,  Zelando  prEefertim  ,  afFertur,  ex  infcnptionc  quam 

pafTim  ait  in  codicibus  Bibliothecx  Martonenfis  Oxonii  comparere  nimirum  :  Explich  kciur£ 
Do^orisfubtUis ,  in  univnfitate  Oxonienf  ^fuper  Ubros  fettentiartm  ,fcilicet  DoBioris]o\^mi 
DvNS  j  natl  in  quadam  Dilia  dc  Ewyldcn  vocata  Duflane  (  contraBh  Duns)  in  comitatu  '^orthum- 
hriii: pertinentc  ad  dominium  Scholaflicorum  de  Alarton  Bavulain  Oxonio,  (jj^  quondam  diBa 
Domusfocii ,  non  adco  irrefragabile  efh ,  ut  infcriptorem  ,  vel  Scoti  originis  nefcium , vel  adfci- 
titiae  gloria;  cupidum  reijci  non  pofllt,  Etpari  ratione  refponderi  pofTit  ad  eos,  qui  cum  Pifano, 
vel  aliis  dicunt  Provincis  Francifcanorum  Anglicanae  Scotvm  fuifle .  Nam  vel  ex  diuturno  tem- 
pore  quo  in  priEdi(5ta  vixit  Provincia  ita  licuit  fufpicari,vel  rcvera  potuit ,  uti  pafTim  &  quotidie 
fit,  ex  Hibernia  ad  Anglicanam  Provinciam  tranfmeare;  vel  etiam  quid  fi  dicam  incadem 
initiari  \  &  prius  in  praedi£to  Collegio  Martonenfi ,  ob  fingulare  ,  &  rarum  acumen  ingeni; ,  li- 
f  cet  externus,conlracommune,quodobi;citur  ,  ftatutumadmitti  .  De  hominisorigine  con- 

tenditur ,  quam  vel  ipfbs  Anglos  diximus  fuperius  Hibernis  adjudicare  .  Certe  ipfum  ejufHeiii 
Epitaphium  ,  quod  in omnium ore  verfatur ,  contra  Anglos  ultimam  fert  fcntentiam  . 
ScoTiA  megenuit ,  Anglia  mefufcipit . 
Gallia  me  docuit ,  Colonia  me  tenet . 
Anglia ,  inquit  ^fufcepit ,  veUd  facri  iuflituti  rationem ,  vel  ad  Scholaflicam  capefTcndam ,  aut 
eftbrmandamdifciplinam . 

X.  Tandem  vero  ita  haec  pro  Scoto  Hibernis  vendicando  ,  fincere  congeffi  ut  minime  me 
caufam  contra  alios  omninoevicifTc  putem  \  non  enim  tantum  mihi  tribuo  ,  ut  qui  aliorum  ar- 
gumenta  dixerim  fblubilia ,  mea  judicaverim  refponfionem  omnem  refpuere .  Novi  enim  noii 
defuturos ,  qui  his  meis  rationibus  alias  opponant ,  &  ulteriori  conatu  Scotvm  repetant ,  civem-- 
que  afferant  fuum  .  Id  per  mc  liccat ,  dum  urbane  &  chriftiane  abfque  livore  ,  &  fellc  amaritu- 

•  dinis ,  caufim  egcrint .  UtcnimScoTigloriaeefltotvindices  habere  :itaiIlisignomini2e  vertc- 
werjto  debe.  tur ,  fi  Tuodefliae  hnes  tranfiliant .  Hoc  interim  adijciam  i  {\  m  caufa  dubia  ferenda  fit  fententia , 
tur  Scotiis .  potiorem  habcndam  effc  Hibernorum  rationem  .  Etenim  fi  pro  meriris  prsmium ,  &  pro  labo- 
re  mcrccs  adfcribenda  fit ,  nullisnifi  Hibernisadjudicanduseft  Scotvs  .  Qais  enim  aliquando 
ex  Scotis ,  aut  Anglis  in  Scoto  illuflrando ,  aut  operibus  ejus  cafligandis  operam  publicam  in- 
fumpfit ,  aut  laborem  impendit>  Qojs  eorum  a  calumniis  defendit  ?  Ultra  omnes  laboraverunt 
in  hoc  genere  Hiberni :  Mauritius  Hibcrnicus ,  Archiepifcopus  Tuamenfis ,  in  Acadcmia  Pata- 
vina  multorumannorum  Profeflor  publicus ,  ejus  opera  elucidavit ,  terfit ,  Commentariis  ex- 
plicavit .  HugoCavellusHibcrnicus ,  Archiepifcopus  Armachanus ,  &Hiberni2  Primas,  ea- 
dem  denuo  expolivit,  adauthographorum  vcritatem  reduxit,fpuria  a  genuinis  diftinxit ,  adie- 
£lis  notis  marginalibus ,  citatifquc  Dodloribus  pulchriora  fecit ,  &  infertis  ad  omnes  dubias, 
obfcuras,aut  ab  alijs  impugnatas  ientcntia,«,do£lifTimis  fcholijs  pro  omnium  votis,cum  omnium 
laude  ultraquam  dici  poffit ,  egregie  clarificavit;  itaut  fummo  defiderio  &  magno  pretio  con- 
quirantur  quse  prius  negligebantur ,  &  dum  aliae  priorcs  editiones  ubique  proflabant ,  ablque 
cmptore  ,  hujus poftremae  non  fit  invcnire  volumen . 

XI.  Denique  cumScOTi  manes  agitaret  Abrahamus  Bzovius ,  atqueultra  omnes ,  quot- 
quotpraecefTcrunt ,  famam  denigraret;  quis  ex  Scotis ,  aut  Anglis  e;us  defenfionem  fufccpir  ? 
Quis  pro  contcrranco  pugnavit?  fbliHibcrni,  tanquam  pro  fuo  cive ,  caufam  fufccperunt , 
ftylum  acuturn  in  Bzovium  rctorfcrunt ;  Scotvm  ab  injuflis  calumnijs  pilam  ,  &  doi\Q 
vcndicarunt  .  Primus  feoppofuitpraedidus  Cavellus,  Magiftrum  fequutus  eft  Hugo  Magne- 
fms  etiam  Hibernus  editis  in  Bzovium ,  ejufquc  defenfbrem  Nicolaum  janfenium  binis  Apo- 
locijs  .  Mox  difTertiffime&foIidetotam  rcmpercgitauthorNitelae  Francifcanac  Religioiu? , 
item  Hibernus ,  ad  fingulas  injurias  minutim  rerpondens ,  calumnias  onines  veritatis  pondere, 
vcluti  fole  nubesdifcutiente  ,  miradextcritatcrefellens  .  Hi  omnes  Hiberni ,  hominis  inno- 
centiffimi  intcgritatcm  ,  &  a  detradloribus  illatam  injuriam ,  omnibus  manifeflam  voluerunr, 
&fecerunt  ,  Itaquc  fi  Hibernorumcalami ,  &do£laeelucubrationesSc3TVM  illuflrant,  quos 
porius,  quam  Hibernos,  illuflrarc  dcbct  Scoti  nativitas  ?  Scoto  honorem  diligentcr  imper- 
tiunt ,  ab  ejus  ortu  honorem  fibi  debitum  viciffim  repofcunt  .  Qiiai-e  fi  ipfa  caufa;  cvidentia 
jion  cvincunt ,  faltem  mcritorum  titulo  ,  fibi  vScotumadjudicandum  non  defperant  .  Suuseft 
ex  meritis  Scotvs  ,  fuus  etiam  critexproborum  judicio . 

SCQ- 


(V.) 
SCOTI  ortiis,  pucritia,  initiatio . 

C     A     P     U     T         III. 

XII.  T  T  Is  pfolixius  proScoTi  incunabulis  prajmififis,  reliquam  brcvius  vitam  profequemur. 
X  X  Natus  ell  Anno  niiilerimo  ducentes.  fexages.  fexto ,  fi  verum  eft  ,  quod  Andreas 
Thevet  rciib;t,obijfierci!icet  Anno  ijoS.annum  agentem  quadragelimum  tertium  .  Atfi, 
guod  alijvolunt,  annos  vixit  duntaxat  trigintaquatuor ,  ejus  nativitas  in  Annum   1274.^^0 
ctiam  mortuus  eft  Seraphicus  Do^flor  S.  Bonaventura ,  mira  Dei  providentia  ita  fuaviter  difpo- 
nente  ,  &  pufillo  Minorum  gregi  confulente  ,  ut  uno  do^lrinse  (ole  occidente ,  alter  Minoribus      (^.  c^^^j^ 
oriretur .  Puerulus  (  uti  refert  traditio ,  {a)  dum  litteris  incumbit ,  non  tamen  finc  labore  ,  &  c.  1. 
taediojob  mentis  ftuporem  ,  &  ingenij  habctudinem  ,  quadam  die  fub  arbore  foiitarius ,  Vir- 
ginem  facratiffimam  Dei  Genitricem  multis  lacrymis ,  &  pra:cibus  orat ,  utintelle^flum  illumi- 
narc ,  vivum  ,  &  vegetum ,  &ad{cientias  capeffendas  facilem  efformare  dignetur.  Cui  mox  y^.B.Vhji- 
fomno  corrcpto  Dcipara  dignanter  apparet ,  fcientiarum  copiam  ,  &  multam  in  eifdem  addi-  "'  ^«"o^  ^^- 
fccndis  exprimendifque  facilitatem  promittit,  eo  tamenimpofitoonere,  adhibitaque  condi-  "^/J""   "^^'' 
tione ,  ui  fibi  per  easdcm  ,  ubi  occafio  fe  obtulerit ,  fludeat  infcrvire .  Expergefadus  fummam 
concepit  de  tanta  apparitione  ,  &  illuminato  intelledu  laetitiam  ,  crefcentein  eoquotidicfa- 
pientia  ,  &  ad  doctrina;  menfuram  ,  erga  Virginem  facratillimam  devotione . 

XIII.  Adokfcentulum  jamGrammaticis  initiatum  ,  Oxonium  dudlum  a  duobus  Minori-  dc^ciisSco- 
tis ,  fcribitjoannes  Major  (h)  atque  in  Minorum  aede  gratia  iftorum  Fratrum  converfatum  ,  in-  tt>r.  lib.  4- 
ftituto  nomen  dedifTc  .  Circa  initiationis  locumdifcrepantauthores  :  Hiberni  Dunum  ,  Scoti  1^/' v' ^  ••- 
Dunfrifium  ,  MajorOxonium,  Joannes  Pitfeus  (c)  apud  novum  Caftrum  in  Northumbria  ,  ta ,  o-'uh'. 
Matthaeus  Fcrchius  (d)  VVare  Cuftodise  Londinenfis ,  idquc  ex  Pifano  &  Rodu'pho  (e)  afti-  CO  P'tf-  ^^ 
gnat:  fed  Pifanus ,  &  Rodulphus  illinc  prodiiffe  Scoxi  Magiftrum  ,  non  autem  ^c  jtum  ipfum  ,  ^'J^^^'^/  f'fl[ 
^ffeverant ,  Ego  vero  in  tanta  (ententiarum  varietati  initiationis  locum  reputo  incertum .  (d)  itrch. 


Admirandusin  litterisprofcBus . 

C    A    P    U    T        IV. 


Clt.  C.  1. 

Rodulpl..  itt 
Cuitod.  Loc» 
diu. 


XIV.  y^Xoni;,  flve  alibi  initiatus,  gravioribus  littcris  opsrani  dcdit  P  •seceptore  Wil- 

V>/  lelmodc  VVarra,  five  Gulielmo  Varrone  ,  uti  aiii  appeliant  .  Joannem  vocat  Sccti  Mcgi. 

Pifanus,  ied  vel  error  eft  ,  vcl  alius  fuit  ctiam  Sc)ti  Magifter  .  Dum  cnim  bisipfe  Scotvs  ■^'l!'- 

(/)infuis  operibus  VVillelmide  VVarra  mentionem  agit,  adnotat  Mauritius  Hibernicus  ,     Metaph! 

(^)ScOTVMfuum  citaffeMagiftrum  :  eique  communiter  fcriptores  hunc  tributint  Prscepto-  q- '• 

rem,immo&in  circuitufepulchriejujdem  ScOTiapud  Colonienfes  ,inter  quindecim Dodo-  C.O  .^^""' 
res , quorum  nomina ,  &  cognomiua  in  aere  funt  jncifa ,  fcriptum  cft  ita  :  Aiagijler  GuUelmus 

Varro  Pr£Ccptor  Scoti  \  uti  alias  Qj)  admonuimus ,  &  encomia  cjus  ex  aliis  produximus  autho-  (h^An.n;©. 

ribus .  Hujuj  opera  crudita  valde ,  in  libros  fententiarum  ,  affervantur  apud  Minores  Conven-  "•  i^- 
tuales  Chamberii  in  Sabaudia .  Quod  vero  Trithemius ,  (a)  Sixtus  Senenfis ,  (h)  &  Bzovius  (c) 

ScOTVM  dicant  Alexandri  Alenfis  difcipulum  ,  planus  eft  error  \  etenim  Alenfis  prius  vitam  ab-  CO  Trlthem 

folvit ,  quam  eandem  Scotvs  inciperet.  Annum  ,  quo  natus eft  Scotus  ,  jam  deduximus  fupc-  '^'^b^serfn 

riusexcerto,  &ftatutGab  omnibus  mortistemporc.AIenfis  vcro  deceflitanno  i24<j.uti  fuo  lib.  4.   Bi- 

locolargiusdocuimus(^)annofaltem  uno  ultra  viginti ,  ante  Scotum  natum  :  vel  fecundum  Lii^>ti!. 

aliorum  opinionem  ,  annisferme  triginta.  C^in  &  duas clafTcs  Dodorum  inter  Alenfem  ,  &  ^^^^}  ,^^^^ 

Scotum  numerare  licet :  videlicet .  DD.  Bonaventuram,  &  Thomam ,  deinde  horum  difcipulos  n.  i. 

^gidium  Romanum  ,  &  Richardum  de  Media-villa ,  Scotustertiapoft  Alexandrum  clafl'e->  C'^).^'^*/'"'^ 

fucceflit .  Hinc  ipfe  Bonaventuram  fub  antiqui  Dodoris  appellatione  recenfet .  (e)  'J'frj!s'.' 

XV.  AdcQvero  in  ftudiis  profecit  Oxonii,  utbrevi  Magifter  in  omnibus  fcientiis  eva-  CO  ^>-ot-  '" 

ferit .  Nullaenim  cftex  liberalibus,  quam  non  fe  plene  pofledifie  paflim  in  fuis  operibus  0,^.."-^^.^^^" 

oftendat  .  Logica  tam  acurcufuseft,  ut  nihilultra  fieri  pofle  videatur  .  Qiiaproptcr  a  non  ;-fff.;;V5.-;f/.- 

percipientibuscjus  acrimoniam  (  quod  impcritorum  eft  proprium  )  fophifta  captiofus  ar-  '■"' ' 
guitur  .  Phyficam  calluit,  ut  quam  maxime&:  eam  frcquentiflime  accerfir  ad  rcs  Thcolo- 
gicas  enuclcandas  .  MeraphyficamperfeclifliHie  tenuit,    adeoutquidam  aufi  fucrintcum  iii__» 
Metaphyiicis  Ariftotcli  pra:poncrc  .  Ali)  volunt  ejus  Philofjphiam  Pcripatheticam  flngula- 
rem  efle  ,  atque  ad  Philolophos  Ariftotclicos ,  contra  lidem  fcfc  armantcs ,  rctundendos  efli- 

cacifli- 


(VI.) 

caclnr.mam  ,  uf  cuni  nmlti  Th  colo-^orum  adverfus  hajreticos  polleanf ,  Scotus  advcrfus  Philo^ 
rnr  -  d  ropiiosj  t.uiquam  prniceps  pri-Elium  ducat  .  Mathematicam  podeditegregie  .  Geometriccs 
r.  y."  '  ^  peritiam  tam  luculentcr  demonftrat,(/)  ut  ad  Scotum  mtel!igcndiim  ,  nemo  nifi  peritus  Geo- 
Q.)  1^"'^-  ^-  meterrufnciat.  Aftrorum  notitiamoftendit ,  (^)  nec  non  &  Optices  callentiflimum  fe  probat 
fh^lii^  d  C'^)}^^^^  Civilis  rara  (;)  in  ejus  opcribus  dida  ,  Canonici  vero  apprime  niulta  (^k)  .  Aliquandp 
4^ q.V  acute  refelHt  Gloffatorem  (/) ,  aliquando  plura  profert  ficrorum  Canonum  loca ,  ut  fuam  fen- 
CO  1^'^^:  ^-  tentiam  ,  ma^ime  circa  res  morales ,  ftabihat .  Theologia:  pra^ftantiam  in  ejus  Commcntarijs , 
ti^  10  '.'9.''^*  ^^  quatuor  libros  Magiftri  Sententiarum,  adeo  pleriquc  admirantur,  ut  Theologorum princlpem 
(K)  lii ».  d.  vocitare  non  vercantur  .  Divinarum  fcripturarum  cognitione  ita  enituit,utpiuresexfacro  Co- 
j^  q.  J.&  4.  ^:,-g  libros  Commentarijs  illuftraverit . 

(iVln  4"  d.(5.  '^^y^-  Non  mc  difpliciturum  puto  Le^ftori ,  fi  dc  ejus  eruditione  tarita ,  &  fxcundilTia  fcien- 
<].  s.d.  7.  &  tiarum  comprehenfione  ,unum  ,aut  aiterumproborum  virorum  teftimonia  fubijciam  .  Fuit 
iiU.  d.  I  j.  q.  jj^quit  Pitfeus  (?;?) ,  c/V  Ingenlo plan^  ad Utteras  fadlo ,  d^  ad miraculumfubtilt ,  atque  acuto ,  ut 
*' yiiicrumde  non  tam bominem  acie  mentisfupendum ,  quam  inter  argutos  Pbilofophos  quendam  dixeris  Deum. 
tjui  (iotirina  Hiftoria  univerlalis  Hartmanni  Schedeli; :  («)Joannes  Scotus ,  Ord.  Minor.  Tbeologus  fubti- 
r ' ^"phf  ci-  /^i/^^^"''^-^ )  ^^'^^°  Dom.  1 3 00.  "dcl  tirca ,  velut  alter  Apollofloruit ,  O^pr^  C£teris  Theologis , y//^//-i 
tat.  '  /iy^v;^  quxdam  opera  edidit  .  Cardinalis  BtWznmxwxs  (jr\vir fuit  acutiffmo  ingeniopricditus  . 
(lO  Sciifdci.  Hedlor  Boetius  (/)) :  Tantx  cruditionis  Theologus ,  ut  ejusingenio  illudfteculum  cenferi pojfet  in^ 
«tate  fbi!"^'  dignum  .  Sixtus  Senenfis  :  (q)  Vir  admirand£  eruditionis  ,fubtiUtatepr£ditus .  Trithemius  (r) 
i,i\.  Vir  in  divinis fcripturis fudiofus ,  ^  eruditus ,  d"  in  Philofophia  Arifotelica doBijfmus ,  & 

(o^  Belarm.  ^^^^  profundus ,  ///  cjus Jcripta paucis  fnt pcnetrabiUa,  &  ob  id  quoque  minus  ufttata .  Alphonfus 
fp-)  i:k)"t.*iib.  Ciwconius  (j)  :  In  divinisfcripturis ,  &  Philofophia  Peripathetica  verfatijpmus ,  ob  ingenii  acn- 
j.  Hift.  Sco-  ment  &  rerum  abditarum  accurati(ftmas  interpretationes  Do£lor  Subtilis  mcitatus .  Jacobus  Phi-.. 
*^'* ,  lippus  Bergomenfis  (0  •"  Tbeologorumfubtiltffymuspcr  boc  tempus  -jclut  alter  Apollo  floruitj  ^ 

^/BiWiotn. '  pr£C£teris  Theologis fubtiUfima  edUit ;  quantum  valent  ejus  Commentarij  in  divinis  Codicibus  'i\ 
(r)  Tritii.  dc  abfquc  uofro  tefimonio  ipfofendunt .  Joannes  Poichc  (u)  Vir  omni fapientia profundus ,  & pgA-- 
icriptor.        yitKs  ■^iinde  &Do£torSv\hx\\h  nuncupatur  .  JoannesLeslcEusEpifcopus  Roffenfis  (*)  :  Tanf9' 
iniita'ciem'  fuit  ingenij  acumine  ,  judicij  in  doBrin£  cognitione ,  ut  Theologiam  illam  reconditiorem ,  quauL^ 
V.  fcholallicam  vocant ,  multis  fubtilitatihus  exquiftis  ^felicifm^  auxerit ,  in  quihus  quod  multcL-*  , 

^^  r^^fjg"^]  qu£  in  obfcuro  pofiia  latebant,  ^  tenebris  acerrima  ingenij perfpicientia  cruerit ,  qui  ejus  vitam,  ae 
dironic.  docirinum  avidius  confeBantur\  immb  qui qu£fiionis  alictt]us  intimam  rationem ad vivum  refecant, 
pO  Rioche  ^r  filjtllius perfrutantur ,  Scotif^ Jumma  tanti  ingeni]  laude  vocantur  \  qtiaf  nihilftt  aut  tanta 
111  compeii  .   j;iv^£f^fg  interceptum ,  aut  tam  denfa calizine  involutuwt ,  quodScon  in^enium  non  potueritpeni-- 

temp.  lib.4.   "''.%.  K     .  .        ....     J      ,     ^.,,.         ,     .  /.  ,        ^       .      .       ■Cv     ,         '. 

c.  8  4.  tiis  infptcere ,  ac  ctare  aperire.  Verum  hoc  tUtus gloriam  attquantutum  tmminutt ,  quod  qu£  tnve-^ 

(x)  Lesl  liP.  jDcravitfapienter ,  non  itu  orationis  cultu  illufravit  \  quodtamenptito  non  tam  hominis,  quam  £ta^ 

Scot  zA  llxQ  ti^ )  ^f^^  cultiorem loquendi formam  afpcrnata  ef  ,  vitio  accidijfe  . 

Rcs    divi;.is       XVII.  Vcrumefteam  xtatcm  non  ita  orationis  cultui  ftuduifte;  ita  tulit  illud  fieculum  ,. 

facu..di..m_j    Jn  quo  Thcologi ,  &  Acadcmici ,  nontamin  verbis  nitide  proferendis,   quam  in  rebus  ipfis  1 

inaiiam!  "'  clare  cxplicandis ,  &  rite  intelligendisoperamomncmimpenderunt .   ^tque  divina  illa  my- 

fteria  ,  nelcio ,  quid  habent  majeftatis ,  ut  comptulos  modos  humanae  fpernant  eloquentia;  , 

&:venerands  fimplicitatis ,  ut  fucumomnempoliti  abhorrcantfermonis  .  Proindse  viri  ma- 

gni  qui  hujufmodi  perfcrutantur  arcana  ,  non  qualitcr  dicant,  fed  quid  dicant  reverenter 

attendunt .  Peculiarem  habent  fuum  loquendt  niodum ,  qui  eo  clarius ,  quod  demifTius  fecre- 

th     de"do-  tapanduntdivina  .  In  hoc  dicendi  genere  fimplicitas  haeceloqueutiaeft,  (a)  qu£viros  fum- 

e^riiuChrift.  wa  attthoritatc  digni(fimos ,  planeque  divinos  docet  .  Hac  ilXilocuti  ftnt;  nec  ipfos  decet  alia  , 

c.  <.  i.Cor.i.  fiec  alios  ipfa  :  ipfsenimcongruit ,  alios  antemquantovidetur bumilior  ,  tanto  altiusnonvento- 

^'"*'  fitate  ,  fidfolidiiatetranfcendit  .  kes  divin£{b)nQnperfuafbilibt4shuman£fapienti£verbis  , 

fed  in  o(lenfone  fpiritus  &  virtutis  cxplicantur ,  &  dum  veritatem  duntaxat  proponunt ,  non 

expetunt  phaleratos ,  {tdiixm^pXxct^^txwiOw^^.ic)  ^£veritatioperamdat  oratio ,  incompofta 

(0  Seneca_3  ^^^^^  ^rt^  ^  ^  fmpkx  .  Nihil  crgo  derrahit   Scoti  laudibus,  neque  gloriam  ejus  minuit  , 

^'"*°*  quod  peculiari  illo  Theologorum  loquendi  genere,  candido  &:  fimplici  fit  ufus  lermo- 

ne  .  LegePicumMirandulanum,  qui  in  praefationc  ornatifsimuseft ,  in  defcriptione  fcho- 

Jafticanudus,  &jcjunus.  Sane  fcholafticae  fubtilitates ,  &  anfra£lus  vix  hujufmodi  nitorcm 

patiuntur . 


DO^ 


(VII) 

Docct ,  fcribit  Oxonij . 

c    A    P    U    T        V. 


X\'III.  'nr' Anto  itaque  Oxonij  litterarum  incremento  cnitultinipni  adolefcentia  Scotus, 
X  ut  humanas  vires ,  &  communem  natur^  curfum  tranlcendifle  vifusfit ,  & 
vcrum  efie  probavcrit ,  quod  fapra  (d)  retulimus  de  peculiari  Dei  dono  concedendo ,  pcr  Vir- 
cinis  Deiparx  ,  fibi  apparentis  intcrcefTionem  .  Tantumporro  lumen,  fui  inftituti  Reiflores 
non  fub  modio  abfcondendum  ,  fcd  fuper  candelabrum  ponendum  decreverunt  .  Quare  evo- 
cato  ex  Academia  Oxonienfi  ad  Parifienfcm  ,  Gulielmo  Varrone ,  ejus ,  uti  diximus ,  (e)  pra;- 
ceptore,  adcathcdram  Theologalem  regendam  ,  Scotus  fuffe<^us  efl  prxceptori  .  Utroquc 
hoc  viro  adeo  floruit  univerfitas  Oxonicnfis ,  ut  catervatim  illuc  confluxerint  auditores ,  &  ul- 
tracenfum  communem  trium  millium  ftudiofbrumfub  annum  1300.  quo  tempore,  iilic  legit 
Scotus ,  triginta  millia  fuifie  reccnfita  ,  fcribit  Pitfeus .  (f)  Concurrebant  enim  ,  tefte  Rodul- 
pho  (^),e>i- tinitimis  cunfliscivitatibus ,  &  peneexomni  mundi  angulo,  plurimiadeum  vi- 
dendum,  &  audiendum  ,  quem  tanquam  quoddam  ccelioraculum  venerabantur  .  '^lhilenim 
tamoccult-m  ,  inquit  praedictus  author  (b) ,  &  ahflrufiim  ,  quod p^rfplcax  ejus  Ingemum  nonpc- 
netraverlt ,  <Sf  e  tenebrh  erucrtt  \  nlhil den '.que  tam  nodofum ,  quod  Ule  quafi  quodam  0 Ed'ipus,non 
diffoluerit :  nihilfmqua?n ,  adeo  erat  dljficultate  interceptum ,  vcL  denfa  caligine  involutum  ,  quod 
Sccti  ingenium  nonpotuerit  expUcare . 

XIX.  Scripfitautem  Oxoni; ,  ultra  philofbphica  ,  crudiriflimosCommentarios  in  quatuor 
libros  fententiarum  ,  profundius  in  pnmum  ,  difFufius  in  quartum .  Incepifle  hoc  opus  pofl;  an- 
num  13G0.  conflat  ex  fccunda  quseftione  prologi  (i)  ,  ubi  air  anno  prsdiiflo  multos  Mahometi 
cultores  occifbs  fuiflc ,  &  plurimos  fugatos .  H^c  dixifle  putem  de  CafTano  Tartarorum  Rege  , 
defponfata  fibi  Regis  Armenorum  Chriftiani  filia  ,  Chriftianam  ipfe  fufcepit  fidem  ,  &  devidis 
Pcrfis ,  pulfbque  ^gyptiorum  Imperatorc  ,  Svri^  iura  dabat  (k)  .  Hinc  indiclo  Romse  Conci- 
|io,  Bonifacius  validum  mifit  fubfidium,quo  adiutus  fortiter  egir  contra  Mahumetanos.Secundo 
dtat  Scotus  (/)  Decretalem ,  qua  Bonifacius  VIII.  approbat  librum  fextum  Decretalium;  data 
efl  fexto  Nonas  Martii ,  anno  quarto  Pontificatus,qui  mcidit  in  annum  Chrifli  1 298.  Tertio  ci- 
Xzx(m)  Bullam  Benedi<fli  XI.  qui  anno  150J.  undecimoCalendas  Novembris,  fuffedusefl  Bo- 
nifacio .  Qaare  pofl  haec  tempora  hos  fcripfit  Commentarios ,  nifi  fortadis  priiis  opus  abfblve- 
rit,  &pofleaillafais  locis  inferuerit .  Similiter  occurrendumefl  eis ,  qui  fcrupulum  moverint 
ex  eo  ,  quodfcripfaftiOxo;?/(?/?/^dicatur ;  Scotus  vero  Parifiis  habitaveritanno  1304.  uti  con- 
flabit  ex  litteris  proxime  adducendis ,  quo  tamenprobabilius  eft  Benediclum  XI.  non  nifi  ad 
finem  anni  praicedentis  eledum,  dediffe  Iitteras,quas  Scotus  dicit  fe  legiffe:  uti  namque  diximus, 
potuit  Parifiis  diploma  vidifle ,  &  dum  fcripta  peicurreret,  commodo  loco  dubium  intc- 
xere. 

XX.  Hoc  autem  opus ,  etfi  Authoris  immatura  morteab  incudibus  ablatum ,  omncs 
fummis  laudibus  extollunt  :  In  eomonfravit ^  quodfucrit  ingenioperfpicaci'pmus ,  ait  Ferchius 
citatus ,  (^) ,  ^  in  rerum  ahditarum  perfcrutatione  abditi'firrius ,  non  contentus  exteriore 
quadamfuperficie  doHrinac ,  fcd ad  veritatum profunditatem  afplrans ,  fcut  difceptationmn  eh/f- 
dem  prolixitas ,  opinionum  expenfarum  varletas ,  argumentorum  congcflorum  pbiralitas  demon- 
flrant  .  Duabus  in  rehus  excellu ' '  :  prima  quidem  'mfamofis  propofi.-iotibus  valdc  accuratis ,  (j^ 
univerfalihus  eruendis ,  adquas  tanquam  adprincipia  refoluit  fuhtiliftm^  theoremata  qu£quz_j  ; 
undeft ut ilUs ,  ceu  fortifms muni-ment'i^^  Scotiftnc  tum  argucndo ,  tnm refpondcndo  evadant  robu- 
flijimi .  Secunda  ,  in  rerum propriis  rationihus ,  vel  effentiis  ,fve ,  utfoti/Ijr  loquuntur ,  quidlta- 
tihus ,  ratiomhus  formalihus  indagandis ,  ef  incomparahi>Js  .  Crm ,  enim  a  rerum  aij'!nt'iis  ac- 
cidentia  ^  fve  com^nunia  ,  fvepropriaea  fmt  ^pendere  nofcantur  ^pr^ecipwis  Doctorun  fcopHS  ift 
tntium ,  quod  quid  efl ,  nofcendo  confifit .  Accedit  nativa  quccdam  Scoticx  pihtilitatis  longanimi- 
tas^quam  &  inpropoftionihusy  &  fpecuJationihus  ccnflantem  dlfcernis  \  ob  'idjue  requirit  le&orem 
valde  attentwn ,  (>  laboriofum  ,  aUoquin  fructu  vacumn  dimittit .  Commt^ntarios  hos  rcd.-git  in 
locoscomm'mes  magno  f!udio&  labore  Hieronvmus  Ferraricnfis,  Ordini;  Pr3?dicaro'um  , 
quos,tefie  Pafcaiino(^)Regifelmo  Veneto,  cenfuit  foccundos  amoenofque  hortos  felicium 
arborumexcelfarum  contcmplationum  ,  in  agro  Ecclefivt  fatarum  . 


((i)niim.  it. 


(e}  fiipra  ii. 
1^-L.egUma- 
gno  applnti'}/ 
oxor.ii . 

Acad.  oxco. 

C.6. 

(■0     Rodul- 

pi:.    iii    vita 

Scnti . 

Q\)    Pitf.dc 

fcriptur . 

Scr:[<f.t  ibidi 
in    4.   lib. 
Se?:tentiar. 
(iif  quando  . 
(i)    Scot.  in 
prol..",/  q.  1. 
D;  feptinio  . 
[K]  Emil  iu 
Pi.il.. u;Icl;ro 
[1]  Scotiis  iii 
4.diil.  (?.c].S. 
(m)  Ibid.  d. 


l^aniiautur 
tins  Ctmma.- 
t'-:'j  in  Ma- 
^'.lirrim  . 
(a)rercli.c.6. 


(b)  Pr.fc2l.iii 
Epift.  oper. 
M;incup3t . 


Mo' 


(VIIT.) 

Modefl^fcrihit,  ScathoUc^i 

C     A     P     U     T         VI. 

XXI.  TT  TJud  pratter  reliqua  potifTnnum  inhocopere,  atquein  reliquis  item  elucrubatio- 

J^oieli  elic-  JL   Mibusejuseft  admirandum,  quodcum  neminem  fibi  propofuerit  re(ftandam_.  , 

rum     refdii   ffcque  i  .  allius  verba  juraverit;  fed  in  veritatis  gratiam  modo  hunc,   modo  illum  Do£lo- 

epinionei.       j-em  ,  ctli  nominatiffimum  ,  etfidodb-inse ,  &  fanclitatis  titulo  confpicuum,  pro  Scolaftico- 

rum  more  refellens;  &  S.  Thom^  do6lrinam  multis  nominibus  illuftrem ,  &  communi  cal- 

culocommendatam,  plurimis  in  locis  impugnaverit;  praeftrtim  vero  quxin  prima  partc_-» 

(0  Caetan.    j^  Dodor  edocuit  uti  ad  eandcm  Caetanus  praefatur ,  dicens  (e)  Tbeologl  complures ,  7ieque  adco 

partis*.  ^'*  '*  contemnendi  magnimfibl  nomen  ingenl]  ac  doBrln^  faBuroi  hlnc  fc  ejje  putarunt ,  fivelutl  wu- 

nltilfimat  arces  fortifml  Ducesfoknt ,  ita  lUipartem  hanc  primam  fim  machinationihus  oppu- 

gnarent  .  Joannes  verb  Scotus  egregia  ,  pneter  caeteros ,  hac  in  re ,  laboravit  fibtilitate  ,  £2? 

copia  \  quippe  quifingula  ejuspartis  -verhalabefaBare  contendat  :  attamen  ita  modefte  ,  &  rcli- 

giosefccit,  ut  ne  verbum  ullum  iniuriofum  exciderit,  autquod  iuftam  offenfim  generarc^  , 

poflit ,  minuscauteprotulerit .  Adde  quod  majus  eft  ,  hominem  Catholicorum  virorum  ,  & 

Omnetejus  orthodoxorum  Do(5lorum  fcripta  convcllentem  ,  nihil  minus  orthodoxum  ,  nihil  non  catholi- 

''athoi'i(!e""  ^""^  dixiffe  ,  ita ut  ejus  dodrina  per  tercentum ,  &  plurium  annorum  intervallum  nullo ,  vel 

niinimo  ,  fufpedas ,  aut  minus  fana:  neuo  communi  Ecclefi£e,aut  uHius  ex  tot  Concilijs,qu2B  toto 

hoc  tempore  celebrata  funt ,  iudicio  fit  affeda  . 

XXII.  Utramque  &  candidam  menteni ,  &  fanam  doL^^rinamincofincerelaudavit  Anto- 

jnapparitu  .'  nius  Pofl"evinus  (^)  :  Scoti ,  inquit,  doBri"n£ grave  teflhnonium  extat  ■^  quode]us  libri  abfquc^ 

(/)  Aui;ua;  hHq  crroris  naevo  ufque  in  hanc  diem  trecentos  circiter  annos ,  in  occumenicis  Concilijs  inviolati 

fcam.j*. d^  pgyrijanferint  .  Certe cmn  illudD.  Augufini de laude charitatis  ■,  verUMft(c)i\\e.  tenet  quid- 

quid  latet,  &  quidquidpatetindivinisfermonibus ,  qui  charitatem  fjrvarin  moribusj  haud 

tnirumfaerit ,  f  ingenium  Do&oris  Subtilis  modefia ,  (^  charitatepraditum ,  altifimos  fenfit 

eruere potuerit  adveritatem  indagandam  .  '^unquam  enim  fuamjcntentiamprefertinatiorum 

iniuriam ,  vel  depreflonem ;  quin  quorum  aut  errores  convellit ,  aut  opiniones  excutit ,  tam  id 

modefle  y  &adedpierumquefuppre[fonominefacit^  ut  Chrlfiano  pemri  haefffe  U  Dominofa" 

(f)  Vorilo.  picntiam^certh  integram  mentem)coni'ici  poflt  .  Gulielmus  Vorilongus  eundem  Doftorem 

'"^"R*'a''i'"  compellansaitC/"):  Adirum  totfublimia  fcrlbens  y  quod  in  errore  non  es  deprehenfus  aliquo. 

phfcita.t.        Similiter  fere  adnotarunt  Petrus  Rodulphus  (^  )  &  Bargius^Z»)  Qjiare  non  unmerito  facrae  ' 

[1.]  Bargius  Inquifitionis  gencralis  Roms  Tribunal ,  anfe  Annum  i5io.  pracepitdodrinarum,  aut  li 

in    prol.  j.  i^foi-umcenforibus,  utquidquid  Scotiefle  conftaret,  intaclum  iaviolatumque  perfranfirenf. 

Ccrte  qui  ad  ejus  fcripta  oculos  converterit ,  facile  videbit ,  quod  non  modo  pietas  Chriftiana 

orthodoxo  Do(ftore  digna  ;  verum  etiam  do(flrina  ,  <Sc  humilitas  pari  greffu  in  eisdem  ince- 

dunt  .  Difleruit  ille  quidem  quod  magis  ex  veritate  vifum  eft ,  ea  tamen  animi  moderatione  , 

ut  (\\\t  cujufquam  prieiudicio  veritas  fuas  ferat  partes ,  &  illi ,  quorum  fententia  impugnatur, 

debitam  reverentiam  .  Nec  enim  fua  ita  leclori  inculcare  ftuduit ,  vclut  fine  omni  hxfitatione 

fequenda;  immo  ne  eundem  abaliorumfequelaabfterrcret,  propriainterdum  placita,  non 

fecus  aliorum  ,  jequa  difcutit  lance ;  ut  vel  in Je  non  fjlum  animi  fincerus  candor ,  fcd  verita- 

tis ,  non  glorise ,  ftudium  in  eo  fuifle  legentibus  appareat . 

Quce  Jcrjpfirit  Varifijs . 

'■4 

C     A    P     U     T         VII. 

_  ...  .  f     XXIII.   T  T  y£c  diximus  dcijs,quae  fcripfit  Oxoni; ,  prsefertim  in  Magiftrum  fentcntia- 

riFfanX .'  XX  rum  intcr  rcliquas  cjus  clucubrationes ,  ut  laudatiflima  ,  ita  magis  obvia  ,  & 

ufitata  .  Scnpfit  denuo  ineundem  Magiftrum  Reportata  quxdam  Parifijs ,  uti  omncs  indi- 

gitant  i  attamen  ea  ,  quae  fubejus  nominecircumferuntur ,  aliquas  patiuntur  cxccptiones  ; 

p  t>  t  etenim  praeter  ftilum  longe  diverfum  a  fcripto  Oxonienfi ,  difcrcpat  ctiam  ab  eodcm  valde 

Farifen.   an  do(flrinam  .  Adde  longe  humilius  ,  &inferiuscfle  prioriopere,  atquc  proindc  ingeniojam 

ere.t      Sccti  provc^f^iori  Do(floris  fubtilis  indignum  :  qui  namque  fieri  potuit ,  utiuniorexaclius,  fenior 

^Tdieium       minoricum  laude  docuerit  c'  Arque  hac  rationc  fa(flum  eft,  ut  negle^flis  Reportatis  Pari- 

'yiuthcrii  de  fienfibus ,  omncs  inhaereant  Oxonienfi  Commentario   .  Ex  Scoti    fe^flatoribus    non  fuir, 

T^^^-^^^th  r    qui  Reportata  haec  elucidaret,  aut  fuis  commentationibus  lUuftrarc  tentaret  :  folus  nofter 

erij,enjt  «:.  -y^^^^  CavcUus  laborem  hunc  aggreffus  eft,  ut  nihil  quod  Scoti  doiflrinae  capeflendx  , 

aut 

V 


(TX.) 

Mutfjus  nomlnimagnlhcandocondaccrctjprstcriref.jamprodierunteiujfcholiain  hocopus, 
jnColiariones,  Qiodlibcra  ,  &  alia  Thcologica  opufcula  .  Id  aliqui  excogitarunt  effugij  ,  ut 
plurinu  hinc  inde  collegerit  Scotus,  &cx  fcripto  Oxonienfi  reporravcrit  tumultuaria  quadara 
colledlfone  ,  ut  aWolutum  opus  opportuno  tempore  concinnaret ,  pr^propera  tamen  mortc_-» 
jnfedum  ,  ex  difcipulis  aliquem  voluifTc  edere,  ne  periret,  atqueexpropnopenu  aliqua  addi- 
difie  ,  fupplefle  ,  cummutanc  .  Profedo  Matthxus  Ferchius  (a)  omnino  Scoti  eflb  negat ,  potius 
alicujus  ait  ef^e  Scotiflse ;  fed  cgo  partim  Scoti ,  partim  efle  Scotifis ;  contraiftiori  cnim  volumi-  c^-.  p^  , 
re  cxfcripfit  i!Ie ,  qua;  Scotus  hbris  quatuor  difFufius  fcripfit  Commcntaria,  &  qua:  nos  in  hac  «it.  c.  n! 
cditione  damus  ex  Bibliotheca  Vaticana  ,  aliorumque  codicum  MSS.  fide  correda  ,  dc  quibus 
in  Prafatione  ad  ipfum  opus  amplius  diccmus  Reliqua  ejus  opera  ubi  fcripra  fiut ,  non  conflat  i 
omnia  commodius  ubi  dc  Scriptoribus  Minorum  fcorfim  egerimus  , refcremus ,  8c  de  fingulis 
nofirum  proferemus  judicium . 

XXIV.  Quando  vcro  Reportata  vel  fcripfcrlt ,  vel  collegerit  Parifi;s ,  aut  quo  certo  anno 
vciKritLutetiam,  efl  incompertum  .Subannum  1J04.  illic  habitafleconflatex  littcris  Mini- 
ftri  Generalis  F.  Gondifalvi ,  quibus  concedit  faculratem  ,  ut  ad  Baccalaureatum  Scotus  poflit 
promovcri  .  Harum  excmpIarexPetroRoduIpho(^),  quieasexipfb  tranfcripfit  authogra-   (b)  Rftdi.l- 
pho ,  hic  fubiungo  .  pn.  foi.  m  5  • 

IN  CHRISTO  SIBI  CHARISSIMIS  PATRIBUS, 

Gulielmo  Guardiano  Parifijs ,  vel  ejus  Vicario ,  &  Magiflris  , 
F.  Gondifalvus  gaudens  in  Domino . 

AdexpeditioKem  dilecli  in  Chri/Io  Pacris  y^gidlj  de  LegnacQ  ^  de  quo  per  litteras  veftras   _    r  ,.fg.^ 
(ertificatus  exijlo ,  cum  de  alio  (  ut  moris  eft )  eodem  calculo  prcsfentando providere  oporteat ,  (^  aA  hnuaiox' 
eumfecundumfatutaOrdinis,  &  fecundum-uejtriflatuta  Conventus  y  ^accalaureus  hujufnodi  reatum. 
frgfentandus  adpr<ffens  debeat  ejfe  de  aliqua  Provincia  ,  aliarum  ci  Provincia  Franci^ ,  dileBum 
in  Chrifo  Patrem]o2i\\v\c\x\  Scotum  ,  dc  cuius  vita  laudabili  ^fcientia  excellenti ,  ingenloque fuh- 
tilijfmo  aliifque  infgnibus  conditionihus  fuis  partim  experientia  longa  ipartimfama,  qua  ubique 
divulgata  ejl  informatus  fum  adplcnum  ,  LYUeBioni  "oeflra  a(Jfgnopof  dictum  Patrem  ^gidimn 
principaliter ,  d^  ordinarie prtffentandum  \  iniungo  nihilominus  vohis  admeritum  falutaris  obe- 
dientia  quatenus pncfentationem  hujufmodi  cttmfotemnitate  folita  ^flne  multo  difpendiofacere  de~ 
heatis  :f  tamen  confjterit  vobis ,  quod  Dominus  Cancellarius  velit  duos fmullicentiare  de  nofrisy 
volcj  O^placetmihi,  quod  Frater  Albertus  M^tenfs  ^f  ad  Cbnvsntum  redire  poterit ,  cum prtc- 
fato  Fratre  ^oannc  debeat  expediri  .  [n  quo  cafu  mando ,  &  ordino ,  quoddiHus  Frater  Alber' 
tus  antiquitatis  meritoprius  incipere  debeat ,  dicto  Fratre  '^oannefub  es  pofmodum  inceptura  . 
Valete  in  Domino ,  d^  oratepro  me .  Datum  in  loco  Bfculi  Provinci^  Marchi^  Anconitate  XIV. 
Kal.  Decembris  Anno  i  J04. 

XXV.  Magnum  illud  fane  encomium  fuprcmi  Religionis  Rc^ftoris  de  peculiari  viro ,  eoque 
tdolefcente  .  DileBum  in  Cbriflo  .  P.  joanncm  Scotum  ,  de  cuius  vita  laudabili  ^fientia  excel-   Grdte  epff- 
lenti , ingenio fubtiUIJimo  ,  aliifque conditionibus fiis , parthn experientia longa  ^partim fama^ ,   scJo" ttfti^ 
qu^  ubique  divulgata  ef ,  informatus  fum  adplenum ,  dileBioni  vefr£  aflgno  dJ^c.  Quantus  ve ro,   msr;ium . 
qualifque  fuerit  hic  Gondifalvus  Generalis  Minifter  ,  apud  quem  adeo  egregie  Scotus  audie- 

bat ,  docet  luculenter  hoc  fuo  teftimonio  Alvarus  Pelagius  (a)  coajvus :  San^a memoria  Gondi-      (a)  Alvar. 
falvus  Hifpanus ,  de  Provincia  Galici^ ,  nobilisgenere,  fednobilior  vita ,  0>  moribus ,  &  Evan-  ''!'•  *•  ^^ 
gelicapaupertate  verd frater  Adinor ,  (^zelatorardenti'ffmusreguUy  (3  d<jminus paupertatis ,  \_(,%/ 
(^  Dominica  humilitatis.  Magifer  in  Tbeologia  realijjfmus ,  verbo  ,  &  opere,  de  maioribus  mun- 
dl  litteratis  in  trivio ,  (^  quadrivio  ,  quiparum  pofl  rnortem  fuam  Parifis  in  vifone  quibufdam 
Fratribus  nofris  apparuit  glcriofuSyin  throno  repdcns  cum  coronaaurea^&  fceptro\qui  dixit  tunCy 
quodfedes  thronifbi  ajfgnata  erai  in  c£lo ,  quia  pluriffm^  in  Ordine  infitiam  obfervavcrit . 

Luteticje  laureamfufctpit  Y)oSioris^pro  irnmacu. 
lata  Virginis  Marice  Conceptiorie  decertat . 

C     A     P     U     T         VIII. 

XXVI,  T\  Arifijs  itaque  Baccaburei  primum ,  moxDoiftoris  infignibus  laurcatus,  dcin-  [j^j-' ^"^'  ''''* 

Xf   deafiii^bin  Comifiis  ToIof(ni\  Anno  1507.  Regens  crea.ius  (b) ,  primum  io-     [c]Po(reu. 

cunt,  inquit  Poffevinus^^:) ,  in  Schola  Parifenf  affecutus ,  Academiam  illam  multum  illu-  cit-  TieftnAit 

fravity  Tbeologia  fcolafica  multis  fuhtilitatibus  acuth  .  Hic  primum  publicum  inmit  ccr-  ^^^.''"-/.^f. 


b  tamen 


ftttUIM 


(X.) 

famen  pro  imtnaculata  Virginis  Manas  Conceptione ;  qui  candcm  etiam  Oxonij  fecutus  fucrat 

fententiam  ,  &  libro  tertio ,  brevi ,  (hd  folido ,  commendavitdircurfu  .  Nam  cum  publica,  & 

Iblemnis  de  hac  re ,  difputatio  (d),  ad  fedandos  iam  exortos  tumultus  inter  Minorcs ,  &  Prxdi- 

fd]  Vermil.    cafores ,  Apoftolico  praeccpto ,  Apoftolicis  etiam  praeftntibus  inftituerefur  Legatis  (  neque 

Burt- inoffic.   enim  Scotus  primus  omnium  hanc defenfavit fententiam ,  licet primus  pro  ea  defendenda  gra- 

Coi.cept.    a   viora ftraverit  fundamenta )  miflusefl ,  iibenfque  venitOxonio  Pari{ios,prodefendenda  Vir- 

sixto  IV.ap-   gjj^jj  puritate  ,  cui  fuam  omnem  ,  uti  diximus ,  acceptam  fercbat  dodrinam  .   Advsrfif  partis 

[c]  Pelbart.  tutoribus  (  inquit  Pelbartus  Temesvarius  )  {e)fe  oppofuit  ingeniofijfimm  DoBor  ,  niagnu.n  fuit 

lib.  4-ftf  llar.   pondus  argumentuni ,  quibus  impetebatur,  erantque  numero  zoo.  omniafne  interruptioue ,  qule- 

p.  j.  art.  g.     fQ  ^^  tranquillo  animo  attent^  audivit ,  (^  mirabili  memoria fuo  ordine  refmpfit ,  folvendo  in- 

tricatas  eorundem  dijficultates ,  &  mdofos  fyllogifmos  ea  facUitate ,  qua  Samfon  DaliU  llgamina 

infavorem  Philifinorumpofta:,  dirumpebat  .  Addidit  Scotusmultas ,  (^forlif.nas  rationes  , 

probans  Virginem  SanHifinamfne  originalispeccati  macula  concepta  .  ABus  obflupcfccit  fapien- 

ti'fnjamilla  Vnivcrftatem  Parifienfem ,  qu£ in gratifcationem  Scotuni  celeberriwo  nsmine  Do- 

yt  ^mpitx^   (J^oris  Subtilis  infgnivit .  Hoc  itaque  adu ,  &  ijs  quas  fcripfit  in  Tertium ,  allexit  U;>iverfitatem 

pVfiivcrjjcs  Parifienfem  ad  illud  efformandum  decretum ,  quo  cavit ,  ne  ad  ullos  gradus  Scolaixicos  admit- 

/arijft»j-^of  j.gj.gjm.  ^  q;j[  piius  nou  juraret ,  fe  defenfurum  Beatam  Virginem  a  noxa  originaria  .  Dccreto 

tj>ifiiD      .     ^jjjjjj  ^jr^  votum  de  celebranda  quotannis  fefiivitatc  immaculataz  Conccptionis ,  Revcren- 

rn  Anton.  «iif^imo  Domino  Urbis  Antiftite  MifliE  ficrificium  ofFerente ,  &  uno  ex  Magiftris  concionem_» 

Cucar.    in-»  habentc  .  Qu£  feflivitas  dum  in  diem  Dominicam  cadit ,  in  Conventu  Pra:dicatorum,  aliis  tem- 

Elutid.  Virg.  pQi.il)us  in  Conveiitu  Fratrum  Minorum  habetur .  Scripfi  alias  (g)  largius  dc  hujus  voti  nuncu- 

P*"*  *'  patione  ,  eamque  Scoto  debitam  oftendi .  Ipfi  fine  pia  ,  &  communis  opinio  illi  fert  acceptam 

ftabilitatem  fui  principi; ,  &per  Iblida,  quae  jecit,  fundamenta  ,  fuum  incrcmentum  .  Li- 

cet  enim  plurimi,  maxime  ex  Francifcanis ,  in  hac  re  adlaboraverint ,  &  fuppctias  tulerint 

[g]  Lib.  de   ^jj-     j^Qji  j^j{5  Scoti  iadisfundamentisfuafuperflruxerunt,  &  adverfariorum  molefiijs  fe  ex- 

Virg^^ti.  j.   pedierunt.  Ut  non  immcrito  noflrijevi  vir  dodus  ita  conteflatus  fit  (i')  :  fubtilif/imus  do^or 

tra£t:.i ?•§•••   quemadmodum omnibus  Theologis immaculatce  Conceptionis propugnandcc author  extitit\ita  nihil 

riis  hzar    prntermift ,  qtiodin  hac  re  admajorem  Virginis  gloriam  facere  pojfet .  (  Deinde :  Joannes  Du  ns 

lib  de  Coii-   Scotus  priecipuuT ,  ac  maximuspur^  Conceptionis  vindex  ,  qui  tantamhuic  doclrinx  fua  auihori- 

cept.  c.  1 5  •&   tatefidem  comparavit ,  quantam  nullus  alius  ante  velpof  ipfum  )  . 

rn     Pineda       XXVU.  Qu.i  dc  publico  hoc  cjus  congrefl"u  fcribunt[ij,  illud  fingulare  ,  &  miranduirL-; 

jn  adver.  ad   commemorant ,  quod  dum  ad  difputationis  locum  procederet,  coram  obvia  B.  Virginis 

privil.  P.eg.   f^atua  marmorca  breviter  oraveiir ,  ejufque  opem  expoflulariti  fimulacrum  vero  incHna- 

•  vita  Scoti   to  capite ,  fignificarit  fupernum  ei  non  defuturum  auxilium  .  Communis  ita  fert  Populi 

>lorej,.depu   Parifienfis  traditio ,  ipfique  imago    rem  confirmat  patcnti ,  &  ufque  in  hodiernum  diem 

ritaeVirgin.   pgrfeveranti  capitis  inclinatione  .  Profeclo  nonnifi  fuperno  auxilio   ita  potuit   invalefcere 

l«z*ana  )n_»   Cjus  fentcntia  rcfiflentibus ,  eamque  impugnantibus  ex  adverfo  perlria  integra  fecula  do- 

Apoloo.c.Tj.   (f^iffimis  viris ,  quotquotex  Angelici  Dodoris  Schola  prodicrunt ,  fipaucos  excipias  .  Nihil 

&alii  plnn-   p^Qfe(f^o  Scoti    nomen    reddidit   illuflrius,  quam    fufcepta  hxc ,  pro  Virginis  indcmnita- 

^Ex  JoHrifia  tc,  tutcla  :  nam  &  exhac  difputatione  Doilioris  Subtilis  nomen  accepit,  &  perennem_j 

hac  mapiam   g]oriam  acquifivit  .  Quamquam  enim  in  Theologicam  fiicultatem  plurimas  invexerit  no- 

mvfninetqiit-   ^^^  ^  &  antiquas  innovavcrit  fententias,  ex  hac  una  deMariae  immaculato  conceptu  ,  tan- 

quam  propria  fiemmate  gloriofus  enitefcit,  &penc  omnibus  pofterorum  votis  collauda- 

tur  .  Pioftudio,  &  laudabili  conatu,  ille  Marice  Virginis  confuluit  honori,  fed  &  ab  im- 

penfbfludio,  &  prxf^ito  obfequio  magnum  ille  vicifllm  honorem  reportavit  .  M.igna  qui- 

demillagloria,  quam  quidam  incidant,  &cla'-iusinnuere  videtur  Epigi-ammi  adejus  f.- 

pulchrumappenfum ,  utpro  vidoria  cx  illa  difputatione  reportata,  non  fblum  ex  audito- 

rumapplaufu,  vcriim  &cx  authoritate,  feu  nomenclatura  Pontificia  ei  tribueretur  hono- 

Vfiie  tcctpt-   rificus  titulus ,  DOifloris  Subtilis ,  ita  carmen  vetuflum  ,  fed  impolitum . 

rit  nemnDo.  Conccpta  cf  Virgo primifnc  lahe  parentis ,  H  c  tuUt  (Jc.  \ 

Bons  Subti-  Inde genusmeri^i  tantumfibi  Papa  rcfmdens  Dociok  S\jzxilis  ,  dicitur ,  inde  dedit  . 

Papa  hic  probabiliter  erat  Clemens  V.  nam  fub  PontificatuBenedi(fli  XL  aliquot  menfes 

[a]  fupra  n.  Oxonij  adhuc  commoratum  Scotum  duximus  \jr\  probabilius ,  ex  Bulla  Benediiflina ,  ab 

xf.  eo  citata  in  fcripto  Oxonienfi  .  Ab  hoc  tamen  Benedi^flio  indicflam  publicam  difputationem_^  , 

ad  quam  Scotusperrexit;  deinde  relatam  Clemcnti  V.  in  Gallisanno  fequenti  creato  ,  cui 

dum  hominis  acumen ,  &  dexteritas  in  refellendis  advcrfariorum  objedis ,  narrarentur  , 

Subtilis  Dodoris  agnomine  cohoneflaflc  non  efl  omnino  improbabile  .  Nifi  &  probabiiius  , 

&  vcrofimilius  videatur  Epigrammatarium  per  Papae  nomen  intellexifTc  Epifcopum  Pari- 

fienfem-,  ita  enim  prifca  ferebat  aetas;  utctiam  Epifcopi  Pap£ ,  vel  Patres  Patrum,  quod 

illavox  fonat,  appellarentur  .  Exempla  habes  plurima  m  Anguflini,  Hieronymi,  &  alio- 

rum  Epiflolis  ad  Epifcopos  confcriptis .  Colo- 


(XI.) 

Cokniam  mittitur ,  £?  qi/a  de  cai/fa  ? 

C     A     P     U     T         VIII. 


XXVIII.  T  T  Onorifico  eofjarus  nominc  ,  magno  audiforum  concurfu  Tegit  Parifiis  ^  dcnec 
X  X  Anno  I  ?o8.  fuDCrvenereMiniftriGeneralis  Gondiftlviobedienriales  litrere, 
ut  G jloniaui  /i^ripinam  fe  transferret .  Acceptis  litteris  extra  Lutetiam  ,  in  prato  Clericorum, 
quo  codiecumdifcipulis ,  reniittendi  animi  gratia,  feceflit,  casca ,  &prompta  obedientia  , 
[^J  va!e  di£l3  iis ,  quiaderant,  re£la  Coloniamiter  anUmcre  coepit ,  antequam  donium,  li- 
bros  ,autfcriptacolle.:1urus,  llniFratres  falutaturus  rediret  .  Admirari  difcipuli ,  interroga- 
runtcurnon  abirctin  Conventum,  Fratribu:?  valedidlurus  ?  at  ille  dignam  foanne  protuHt 
{ententiam  :  Pj^/f-"  Generalis  Coloniam  ire  lubet ,  non  in  Conuenfmi  adfalutandos  Fratres  redl- 
re  .  Gravisfane,  &pondero(drubcfle  debuitcaufa  ,uttantushomo  ,  ex  Academia  om:iiuai_» 
prima  ,  def^inaretur  ad  Ubios ,  apud  quos  Univerfitas  non  erat ,  neque  ipfacivitas ,  quantum- 
vi$  inferioris  Germania:  Metropjlip  amplifliuu ,  pulchcrrima  ,  atque  potentiflima ,  pr-xf^ren- 
da  Lutetice .  Varias  varii  rcferunt :  quidam  volunt  Lutetia  evocatum ,  atque  Coloniam  mifliim, 
ut  Accademiam  cetcrarum  inftar  fundaret ,  &  certe  abfque  fcrupulo  aflerit  Petrus  Rodulphus 
\c~\ ,  quod  Vritverfitatem  Coknia  inflituit ,  o* primus  fundamcnta  iecit  .  Atqui  improbatum^» 
putant  alii ,  ex  eo  quod  teftibus  Licobo  Middendorpio  [ij  ,  &  joanne  Pitfeo  [_e]  Academia  haec 
fubUrbano  VI.  Lcgatisex  Mendicantium  Ordinibus  ab  Agrippinatum  Senatu  def^inatis ,  ad 
Annum  138  3.  fundatafit  .PoHuattamen  hxcinterfccohaJrerc,  ut&  Scotus  cuni  aliis  Doflo- 
ribus  inceperit,  &fub  Urbanoalii  perfecerint  .  Primafundamentabonarum  artium  ,  &  ho- 
neftazdifciplinaeiecerit  Albertus  Magnus ,  Thomas  Aquinas ,  &  Scotus ;  alii  fupereflruxerint 
cxtera,  qu^ad  Univerfitatis  ornatum  ,  &  complemenrum  pot^erintdefuifle  .  Neque  enim 
repente,  unicoimpetu  ftabiliri  poteft  litteraria  hajcrefpublica,  qux  tot  fumptus ,  r^^dditus, 
Magiflros ,  miniftros ,  aulas  difciplin^  &  id  genus  alia  plura  requiri,  Atque  ita  infinuare  videtur 
Pitfeus-,  non  enim  abfblute  tunc  inceptamfubUrbano  dicit,{ed  publicis  iam  fundatis  lectionibus, 
debitis  aflignatis  ftipendiis ,  Academiam  erectam,  ftabilitam,  &privilegiis  munitam  ad  Univer- 
fitatis  Parifienfis  fimilitudinem .  Concordat  Pctrus  Dratepolius  [a]  his  verbis :  Tempors  Frede- 
rici  Ifl.  Archiepifcopi  Colonien.  Anno  Dom.  \i%%.fuh  Vrhano  VL procurante arnp,iJmQ  S:na~ 
tu  jinitiurrihabuit .  Primamte^ionem prafente  Scnatu  ■,  acCiero  ,  indorno  Cipitularima'^ori: 
Ecclejiar  fecit  D.  Gerardus  Calcaricnfis ,  ac  Theologus  quidam  Prrifenfs ,  h}c  qucque  olim  huius 
Vniverfitatisfundariicntaiecere ,  D.  Alberttts  Magnus ,  S.  Thomas  AquinaSy  Joannes  SccJtus 
dodti;]imiviri,  fub  his,&fab  Scoto  fortaffis  incepta ,  tunc  fmt  omnibus  pr^miflis  requifitis  Pon- 
tificia  authoritate  flabilita . 

■  XXIX.  A!iamaliicaufam  afllgnant,  ut  fcilicet  privatam  interfratres  fui  folidatii  Acadc- 
miam  inflitueret  .  At  probabile  non  efl  tantum  virum  ,  publicum  Profeflbrem  in  LJaiver- 
fitate  Parifienfi,  illinc  amovendum,  ut  pfivatjeinter  domefticos  dumtaxat  Schols  princi- 
piapras/Irueret  .  Immo&irtflitutum  iam  fludium  apud  Minores  Colonienfes  probat  tabula  , 
(eu  index  Fratrum  ibidem  fepultorum  ,  qualis  communiter  in  monafleriis  Ordinis  habctur ,  in 
quocum  cateris  Religiofisibidem  connumeratis  ,hi ,  qui  inc^teris  recenfentur  illiusceiis  Le- 
tlores :  Fr.  Andreas  qtiondam  Lector  Coloniie .  Fr.  Albertus  ds  Adediolano  q^iondzm  L°dIor  Co- 
lonitf  .  Fr.  Hvnicus  Vol  quondam  Ledlor  ColoniiS  .  Fr.  G^rardus  quondam  LiStor  Colonie .  Re- 
■jer.  P.  Fr.  VVilklmus . . .  Lcctor  ColoniiS  ^qUiobiit  Anno  Dom.  i  jo> .  Deinde  in  eadcm  tnbu- 
a ,  pofl  trigciimum  quintum  fcquitur  ^ever.  P.  Fr.  ^oannes  Scotus  Sacrce  Theologhc  Profef- 
^or  y  Doclor  Subtilis  nominatus  ^  quondam  LeStor  Colonias  .quiobiit  Anno  1508.  VI.  Idus  j^o- 
lembris . 

XXX.  Scribit  vero  Matthxus  Ferchius  [^3  Petrum  Paulum  de  Novaria  Infub;-ice  virum 
rruditum  ,  teftari  fe  in  fvL  SS.  quibufdam  vetuf^is-  codicibus  caufim  ,  quam  fubiicio  ,  legifle  :  ■ 
^  conventu  Parifenf  Francifcano  legi^bant  Regensprimiis  Reginaldus  Provincialis ,  fcu  titulo , 
Iture .  fuper  Provi/icia  Provinciie:  Rcgens  fecundus]o2.\\t\e%i^i\m  .  Ctm  i/mior ,  Scho/aprg-^ 
iaripmis ,  cc  frequentifmis ,  qui  ejns  doHrinam  exofcularentnr  viris  rcfcrta ,  in  S:rhone 
Mtbedram  confcendiffe  (  in  qua  Reportatapro  iUorum  temporuni  tonfHetuiine  dlcitur  compoftif- 
f^fenior  nota  non/j<r/;V  .  S;d  prcclaram  njftcs  occifonem  qnod  Scabini  Colonienfcs  ta'''?:^-» 
Zolonic  in  Germania ,  qualis  Luteti^  in  Giilia  erat ,  Academiam  crigere  optarcnt ,  a  P.  Gnie- 
'<7/;Joannem  Scotum/^?.'?'!?  oficri prcfcicndum curavit  .  Rccepfaspro  vo'o  litteras  Provincialls^ 
tore  impatient ,  ad  Scotum .,  qui  tunremttsindi  animigratia  extra  P.irifios  crl-n  difcipuiis  ^ 
iiifque  bonefifmisviris  elfet  ^  tranfni/tt  .  D)6l  )r  SubriHs //.'/^rdrx  omni  eum  reverenfia  ex- 
epit ,  &  n:c  iLutetlam  qnldcw  ingrejfis ,  ColarJam  recta  pcrrexit  .  Sed  &  ha:c  caufa  incidit 

b  1  cum 


Ccleniam 
tnittitur  aii. 


[b]  Vori- 
loiio.  iii  i.d. 
iilt.  c;.  I. 

TrOKptcL-, 

chedienti'! . 
Quzrc  T«'lf'it 
Co  onicm  ? 
Vt  Vi.iverf. 
iatem  fnnAa.- 
ret . 
[c]  Rf^dul- 

pl:    f  I.    ?X5. 

[d]Middf,.d. 
d.  Acad.Co- 
1  1.. 

C  )  Pit.  de 
icript.  Ar.- 
gi.  Aii.ijoS. 


COCr^teDol. 
d".  Arci.iep. 
OIo.;itii.  ij. 
6i. 


y^r,  ut  fcholei 
inter  ftui  in- 

R'ti'.eret . 


[b]  Ferch.  c. 

7- 

An  oVioruni 

inti.iiu  . 


(XII.) 

eumprima,  variatquc  fblum  In  modo  n.irrandi ,  &omnium  vofa  potucrunt  concurrere ,' 

uf  Cj'oniaui  Scotum   mittcreturi  civium  Agrippinatum  ad  (uaz  urbis  fplendorem  ,  Conlbr- 

tis  Reginaldi  ad  amulatonem . 

.   W  r""^^-        XXXI.  Gravior  illa ,  quam  Ferchius  (c)  prefcribit .  Bmefferat  ^hiquit  tantc  allquot  anrtot 

yinut  chfi- fi^^  "^^^^^^ormn  i  d^  Ulorumy  quifede  ordlne  Apojlolorim ,  fuperhe  nmis  nuncupabant  ^ 

feret  Hatt-  totie:  a  Pijntljicibus  condemnatiid)  \  qui  etiam  friSta  frcnte  h  fidei  Catholic£  linea  exiiientes , 

rdi  vid"Aii-  ^^"^^^f^^  Fidci  Catholice  fatores  infirgchant ,  pr^fertim  adverfn  Fratres  Pr^dicatores ,  o^. 

naJ.  Mi...Aii.  Minores ,  eo  (■ifque ,  ut  iis  conciones  habentibus  H^retici publice  obfferent ,  acpetulanti  difpu-* 

iji8.  n.  38.  tatione congredi auderent  .  Erunt  Coloni^plures  ex  Dominicanafamilia  alumni  Alberti  iVI(t' 

*^'  gni  Anno  i  z85.  inde  in  c^lum  ajfumpti  .  A4inorit£ ,  Ledtore  eorum  defunBo  Anno  1 5 C) .  hac  dc 

re  Generalem  Gondifahum  ,  vei,folum,  •veletiamcum  Archiepifcopo  Colonienf  ^  fecere  certio^ 

remy  Gcneralis pro  zelo  Chrifianf  fidei ,  (^keligionisFrancifan^ferventiffmus,  il/uc }oin- 

nem  Scotum  nunquam  difputando  viBtum ,  ad  trucei  Hcreticos  revincendos ,  ac  radicitus  evel- 

lcndos  direxit  .  ^am  etfi  'Brgardi ,  atque  'Beguin^  in  Lalia ,   Provincia ,  aliifque  in  locis  ebul- 

lierint ,  audaccs  nimis  ,  &  ejfrontes  erant  tn  Germania ,  eoque  prorimpebant  infolenti^ ,  utpii- 

hlicis  in  concionibus ,  inmedio  plenijfmorumconfefuum  injurgerent  in  Pr^dicatores ,  (^  Aii- 

Hofes  ,  illorum  h^refei  «•  noflris  condemnantes  .  Patulum  extat  hujus  temeritatis  teflimonium  in 

Codiceflatutorum  Colonienjlum ,  uhi  ad  Annam  1305.  referiur  decrettm  Henrici  II.  Comitis  de 

Virnenburch ,  Archiepifcopi  Colonienfts ,  eontrahoc  errores,  (ubhis  verbis;  Feriafcundapofl 

Dominicam  Ittvocavit  compaUum ',  &  quod  amaricante  mente  referimus ,  eorurn  aliqui  laici ,  ac 

litteras  nefcientes  ,    Prgdicatoribus  ,   (j;*Alinoribusinfermonibuseorum,&prfdicationibus 

publicis  (  quibus  in  agro  Theologic^  Sapienti^  continue  laborantibus ,  pr^dicationls  verbunt  per 

facrcfan^am  EccLefiam  efl  commijfum  ,  &  minifleriorum  Dei ,  d^  fideifecrcta  lucefcunt )  nonfn^ 

vehementi  fufpicione pravitatis  H^yetic^puhlice  refliterunt ,  infideiium  iniuriam ,  (^  Sanct^  Ec- 

clef^  errorem ,  &  cecitatis  caliginem ,  in  veritatis  lucemfpargentes ,  temere  infiltarunt . 

XXXIl.  A!ii  tandcm  miflum  Scotum  volunt  Coloniam  ,  ut  Alberti  Magni  difcipulis  pu- 
y4n  ut  Cen-  gnam  rcdintegrantibus ,  &conti'ovcrfiam  deConceptionc  Virginis  renovantibus  obiiftcieti 
eeftienim  caquc  dextcritatc ,  acdoilrmsfubtilitatc,  apud  Agrippinatcs ,  quaapud  Parilicnles,  Virgi- 
jnmecuiatje    ^^j^  jmmunitatem  a  peccato  originali  aflereret  <. 

feuderetl  Quatuor  iltae  cauise ,  a  varns  relatae  poterant  eodem  tcmpore  concurrcrc,  atque  propter 

Anverbpro-.  omnci  Scotum  tranfmitti  Coloniam  *  Fortaflis  tunc  exorta  cogitatio  Academiam  publicam  in- 

yaicaitjai}'  ft'fuendi ;  tuncMlnorcsLe£torecarcbant  :  Hcreticiinfolentiusruum  virusfpargebant,  atquc 

Albertidifcipuli  Virginis  a  noxaoriglnali  indemnitatem  majori  oppugnabant  conatu  :  omnia 

haec  cflficicius  movere  poterant  Primicerii  animum ,  ut  Dodorem  ,  quantumvis  valde  apud 

Pariiienles  doflrina ,  &  au£loritate  pollentem  ,  ad  Ubiorum  votum  Coloniam  deftinaret  , 

Argumento  eft  cum  a  Prioribus  U;  bi$  experitum  ,  quod   advenienti  Procere» ,  cum  CIcro,& 

populo  obviam  proceflerint  j  &  quaiifblemni  pompaufquead  Conventum  fuorum  deduxe- 

Marfil.    ri-  j.int.  Non  aliter  quam  olim  vcnicnti  Platoni ,  Syracufanorum  Rex  quadriiugis ,  albis  &  \  ittata 

Platojii»^' *  havi;  itanobiliflTimacivitas  haec  Scotoadventanti  magnapopulifrequentia,  crebro  Magna- 

[a]  Midden-  tum  apparatu  ,  occurrit ,  ut  eum  tanquam  (blem  aliquem  ,  fibi  exorientem  fufciperet ,  &  am-, 

dcrp.   tita.  piexaretur  .  Jacobus  Middendorpius(<?)  Colonieniis  fcribit,  eum  incoenobio  Minorum  frc- 

pjtf"^Vofi-  quenti  fcola  iegifle  ,  &  difputafle  faepius  cum  immacuIataeConceptionis  impugnatoribus  .  Sed 

!ong.  vvii-  &  Hacreticos  fupradidos  acriter  infeAatuni  Fuifte  >  innuit  tabula  Epitaphii  ad  (epulcrum  appen- 

!ot.  cititi,  &  {^   i^  Qva  hoc  diftichon  pra;  rcliquis  habetur . 

Bauhii.  Berti         »       n  ^       n  ry  ■     •  r       ,    r 

in  f  jus  vita .  Loncepta  ejt  yirgoprimipne  labe  parentis . 

[b]  Rodui-  Hic  tulit .  Hic  h^refli^  Bergardorum  de  quibus  infra  Cap.  XI.  ')pr(liadura  dedit . 

VVilT-V' ci"-^  Ncque  cnim  re£te  exfcripfit Rodulphus  {f) ,  aut  fi qui alii ,  qui  ita  legunt. 

tati  Berti  \a.  Hoc  tuUt ,  hoc  diUoprcHa  dura  dedit . 

vitaScoti.  Priori  quippc  modo  habctur  prjetumulo  appenfum  ,  neque  ad  fervandam  metri  rationem 
mutanda  cil  narratio  Epigrammatarii  >  aut  veritas  fadi  .  DedititaqueScotus  liaerefi  horuno^j 
nebulonum  dura  prslia,  fermone,  fcriptii,  &frequenti  congreflu,  eormn  errores  profli- 
gans ,  atque  ipfos  nullo  loco  confifl^erc  permittens . 

SCOTI  moTS  5  ^cd  qitalis  l 

c    A    P    U    T        IX. 

XXXIII.  T^Lurimisdcmumfacrarumadionum,  concionum  >  difputationum ,  &fcriptio. 

X7     num  ad  iidem  iilu^trandam  ,  morcs  corrigendos  ,  religionem   amplifican- 

dam ,  poftcros  inflrucndos ,  meritis ,  &  virtutibus  plenus  :  confumatus  in  brevi ,  cxplevh 

tempo- 


(XIII.) 

ttmpo'/a  mulist  i  donecei  pro  femporariis  laboribus ,  D;uj  actcrnam  requiem  offerrc  ,  ac  c 
terns  r^icriiiTi,  in  coelum  (  ut  pie  credimus  )evehere  dignarus  e/l  .  Itaque  Anno  ijo8.  VI. 
Idus  Novembris ,  ipfa  omniumSaniflorum  Sc^avadie,  ad  Sandorum  omnium  communib- 

nem  evocarus  eft  .  Ira  confpii-anr  omnes  in  huncannum,  <5cdiem,  ulfra  tabellas  fepulcro  Scotus  pit 
appenrw,  utmirumfit  quomodo  folus  Abrahimus  B2ovius(^)  ^lmisfepinatofiinere  eum 

fcpulcro  adbuc  vmntem  illatum,  in  eoque  mifere  nimii fuffocatam  Anno  1194.  fcriptitarit  .  ^^^  BzovJu» 

Miium  etiam  quam  varie,  &  inconflanter  deejus  mortefcribant  Authores ,  non  aliter  ,  Amio  ny*. 

quamdePythagora,  &Empedocle,  (i)  graviftimis  Philofbphis,  fcripferuntalii,  quoruin_.  "-^»' . 

mors  una  multipliciter  refcrtur  .  Id  autem  communitcr  circa  homincs  praeflantiflimos  iit,  ^^Jul^^\"^' 

quia  horum  fama ,  uti  major ,  ita  multoties  incertior  :  &  quorum  non  intereft  glorize  eorum  ,  c^)  Laert.de 

aliorum  rumores  facile  excipiunt ,  noa  veram  fa£li  rationem  conquirunt  .  Scotum  vero  J-''',^^^''^"'°" 

prxpropera  morte  raptum  recentioresfcribunt  Authores,  apoplexia  correptum  :  (ed  id  a  Jiquidhuut 

Jacobo  Philippo  Bergomenfi  exordium  coepit;  &  abejusxtate  viresacquifiviteundo  .  Etenim  prcpiexia  c- 

ante  Authorem  iflum ,  nullum  invenio  ,  qui  apoplexis  hujus  modi  meminerit  .  Cooevi  Har-  pj',',y^tu,^ 

tmannus  Schedel  Nuremburgenfis ,  &SabeIIicus  primi  excoerrorem  hauferunt,  a  quo  ma-  q-]  ]„  Ap.^- 

gnam  partcm  fas hifloriac  mutuati  funt  .  De  Sabellico  ita  largiusalihs  p'obiviMdc  Nurem-  l'\i;-d'   Mo- 

bergenfi,  Trirhemiifjbiicioreflimonium  :  Hartmannus  Schedel^^tremburgcnfii^c.  S<.ripfit  '^fl^'l'^^!f'' 

inter  alia  ingeniifui  opufcula  ex  '"[facoho  'Bergomenfi ,  (^  aiiis  H/toricgraphis ,  addens  nonnuUa  jm  pift  hss 

n.axime  derchus  Hermamrum^  opus grande  ^  infigne ,  quodconfinet  hlforias  temporum  .  Vi-  ''-''"ticne  , 

vit  ufque hodie  apud  W. remburgam ,  fub  Maximiiiano  ^ege  Anno  Dom.  1 494.  1'u"naditam 

XXXIV.  AtramenTrithemius(/)quantimvisapudhos,  eorumque  ducem  Bergomen-  ampiexeti , 
lem  ,illud  mortis  genus  legerit  ,tanquim  commentitium  neglexit :  novitenim  tamquam  Scri-  (^rcri ■"/»*" 
ptor  domeflicus ,  &  loco  vicinior ,  'eviter  nimis  adinventam  hanc apoplexi? m  ,  quam  ante  hunc  Tritiicm.  dc 
novumaflertorem  nullus  retulerit,  nequealiquodGerma-iise,  maximseColonix,  ubiScotus  faip. 
jacebat ,  monumentum  indicarit .  Abfque  ullo  itaque  difcrimine  a  communi  obitu  aliorum ,  ita 

fcribit :  Joanne  Duns  &c.  7^5//Vvr  temporibus  Alberti  Lnperatoris  Anno  1^0%.  IJ^.  Idus  '^o- 
vembris ,  Colonie  apud Mlnores  fepultus  .  Idem  etiam  in  Chronico  Hirtfaugienfi :  Awo  ,  inquit, 
pr^notato  ,{cilicet ,  1^08.  VI.  Idu<;  Novembris ,  obiitin  C?  W/<2'Joannes  Scotus ,  Doctor  Subti- 
lis  jOrdlnis  Mimrum  fibidem  infuo  ConventUy  adintroitumfacrifji^fepultus  •,  qui  quanta  fcri- 
fferit ,  quamfuhtilia ,  & prof^'t:idt  in  Theohgia  receptiva ,  omnes  fbeolcgl  noveru-it ,  d"  nos  in 
libro  noflro  de  Ecclefiafllcis  fcriptoribui  adnotavimus .  OmififTct ,  fcilicet , ,  T.-ithemius ,  fi  quid- 
piam  rei  novitate  circa  Scoti  mortem  notandum  occurrifTet;  qui  tam  difliniteannum,  menfem, 
diem ,  fcpulturam ,  &  f.-'pultura2  locum  adfcripfit  ?  Ad  eundem  modum  Chronicon  etiam  Co- 
lonienfe  ,eodemaevo,fcilicet  i^pp.imprefTum ,  mortemScoti  refert,  &aliudejusfepulcpum, 
quo  translatus  eft  in  Corum  . 

XXXV.  Improbabiliusvalde,  quod  alii  comminifcuntur  nimirum  feftinato  nimis  funerc 

pro  mortuo  tujnulatum.  Fismentum  hoc  abunde  refellitfolemnis ,  &  religiofus  ritus  Conven-  y^}''  ^'f''y ' 

tus  Colonienfis ,  ab  ipfis  iniriis  inf^itutus ,  &  retentus ,  qucm  &  communiter  univerlum  obler-  ,^^  ^  5;,^  ,^, 

vat  fodalirium  ,  Fratrcm  Defuntflum  ,  non  nifi  fequenti  die  fub  mifla  folcmni  tradere  fepultura;,  ra^t . 

quo  diuturno  temporis  intervallofopiti  fenfus  foporcm  orancm  excutiant .  His  adde  varia  mc- 

dicamina,  diverfa  item  experimenta  ,  quae  in  hujufmodi  morbis  folent  adhiberi ,  non  defaifle 

Yiro ,  quem  externi  fufcipiebant ,  domefHci  venerabantur  ,  difcipuli  diligebant ,  &  oinncs  ia_j 

univerjiim  cupiebant  incolumem  .  C^is  credat  Magiflrum  gratifllmum  ,  omnium  votis  expeti- 

tum  ,  omniu-n  iubiio  ante  paucos  menfes  cxcepfum  ,  ita  feflinanter ,  &  feraliter  ad  fepulcrum_» 

rapi  potuine  ,  ut  nullus  ex  plurimis ,  quos  plena  edocebat  fchola  ,  difcipulis  id  fcirc  ,  adeoquc 

breve  tempus  elapfum  fit  inter  fenfuum  fbporem  ,  &  feftinatum  fanus ,  ut  nullus  ex  difcipulis , 

quos  abfentes  fingunt  fupervenire  potuerit  e  Deinde  mcnfe  Novembri ,  quo  mortuus  e  fl  Sco- 

tus ,  maxime  vacatur  fludiis ,  nequecredendum  efl  ita  feriatos  foris  difcipulos ,  ut  nullus  adfue- 

rit ,  qui  ref;rret  hujufmodi  fenfuum  foporem  Magifbo  fuo  fuifle  familiarem ,  uti  ipfius  fabells 

afferunt  Aurhores .  Si  vero  infolitus  fiiit ,  &  prima  h3C  vice  eum  efl  paflus ,  quomodo  aftruerc 

p  ^terant fupervenientes  difcipuli ,  eum  vivum  ,  &  in  extafi  conftitutum  tumulatum  ,  &  non  po- 

tius  niortem  obiifTe  ?  Dcmum  adeo  fui  immemores  credemus  eos,  qui  adfuerunt,  &  fepelicrunt, 

Utimmanishomicidiipericulum,  quod  fab  oculoserat,  contempferint,  nequeinDeum,  in 

nomi  latiiTimum  communis  inflituti  confbdalem  ,  peccare  timuerint  ? 

XXKVI.  Quod  vero  exPauIo  lovio  adiunxit  Bzovius,  redeunte  fcilicet  vita ferh  morhi  ^„^,v/,„^„ 
impetum  naturam  difculjijfe ,  frufra  eundetnad petendam  opm  miferabiU  mugitu  ceiito  ,^  pulfa-  perieritinje. 
toque  diu  lapide  y  elifoiandem  capitc periiffe;  admirationem  incutit ,  quod  vu- Religiofus  ,fra-  f"i<^*- 
ternx  charitatis  vinculo,  filtem  debito,  conjun^ftus ,  adeo  fxcili  calamo  tranfcripferit   in 
celebrem  Doifiorcm  fummani  iniuriam ,  eamque  non  mediocri  auxeritincremento  afTeve- 
rans  tetcrrimo  mortis  renere  ,  manifefli .  iut  certe  occulti  criminis  po^nas perfoluiffe  .  Tantx  ^''"^'  ^»»'' 


(XIV.) 

fideitatitseauthontatis ,  aut  opinionis  lovius,  ut  BzovJo  Ecclefiaflico  Ann?M{\x  unlis  fLiffi- 
ciat  pro  fcribenda  re  gravi ,  ampliliimo  Minorum  inftituto  exofa  ,  clatrico  Doflori ,  viro  Chri- 
ftiano ,  numerolifl^imie  lcolx  Antefignano  injurioia?  'Judlclo  &  Jlde  amblguu;n ,  dicit  Lipfius,^^) 

\z\  l?p.i. lib.  ^  ^^i affc^m adfunt ,  obnoxhm  adgratiamfe  dare d^  aura .  Robertus  Turnerius  (b)  Mal:  fo'. 

l[    '  ■  •  •  •  „^{yfi  ^  ^■^^  ^fcyiptorern ,  qul  laudat  fVkuperat  iUon  admrma^nvcritatis  ,fed prorationc  prpnil  •.■ox. 

(b)  Tiircr.  nonnnmeriro,  elogiiloco,  ei  fimbolum  AIbertusMyrxus(Oappofaerit  ;  Venallscuipenm 

apiid     Hcr-    r-^^  _  ^^-j  ^^.(.rbius  cjus  vacillantcm  fidem  infringunt ,  Paganifmum  potius ,  quam  Chriftianif. 

tiFa V'c. "^fi"  mum  redolere ex  Gentilium  more  loquendi  probant :  cui  potius  verborum  lenocinium  ,  quam 
(c)  Miraus  hiftoriiE  vcritas  applaudebat ,  cui  mentiri ,  fingere ,  fallerc ,  religio  fuit,  modo  fub  affeiftata  ver- 

ia  Giirofl-  borum  illecebro  Leclorem  circumvenire ,  inefcare ,  &  capere  poffet ,  ipfam  veritatem ,  ccrtis, 
&  imnortunis  figmentis  nova ,  peregrina  imprelllone  inficere :  ea  demum  fcribere ,  qua»  aiii- 
mus ,  non  veritas  diiftabat.  Ante  hunc ,  quem  mihidabit  Authorem  Bzovius ,  qui  mTeraiTLj 
hanc  refe'-at  traga:diam ,  aut  Scotum  fui  ipfius  dicat  homicidam  ?  Bina  integra  ftcula  clapfi  lunt 
ab  obitu  Scoti  ,antequam  fabulofum  hoc  mortis  genus  adinveneritjovius ,  pro  quo  nuUum  ci- 
tat  Authorem  ,  traditionem  nullam  prasfcribit ,  neque  ipfum  vulgi  profert  rnmorem  .  Adfait 
fcilicet funeri  Scoti  folusjovius ,  quiea  referat,quaenullus  vidit,nullusaudivit,  ducentisannis 
nullus  exfcripfit?  Hic  tantus  Hiftoricus  folus ,  &  unus ,  quem  gravis  injuria^  Authorem  prjeferat 
Bzovius?  Ex  quocalumniam  univerlam  in  fuos  corrivet  Annales? 

XXXVIL  Dicet  tamen  fe  plane  retuliffe,  &  exfcripfifle  loviana  verba ,  £'d  judicium  reliquin. 
fe  penes  Authorem ,  neque  fidem  propria  extorfille  fuadela .  Qaid  tamen  fibi  volunt  illa  narra^ 
tionis  cxordia  ex  propria  pcnu  defumpta  >  Hoc  anno  volens ,  nolens ,  ex  humann  abllt  loannes 
Dunfius  &c.  Quid  item  (ecundas  editionis  audarium  ,  quo  plurimum  aggregavit  injuriamc^Mo- 
nitus  orroris  primS  impreftionis ,  Minorum  querelas  eo  tempcramento  lcnivit ,  ut  ad  narra- 
tionem  lovianam  de  feftinatofunere  ,  miferabili  intra  fepulcrum  mugitu  ,&  elifo  capite  ,  addi- 
derit  etiam  manas  deuorajfe ,  Authorem  citans  Genebrardum  .  Sed  poftquam  fincere  &  candi- 
de  Genebrardus  ex  Trithemio  retulit  nihil  aliud,  quam  Scotum  obiiik  Colonia»  \  adiunxit  de  fe- 
ftinato  funere ,  rumorem  incertum  quorundam  fubdubio  vzvhofcruntyO^wod  tamen  Bzovius 
Omifit ,  certum  volens  apud  Le^fiorem  ,  quod  dubium  ,  &  fibulofum  erat  apud  Genebrardum  . 

XXXVIII.  Adde  didtum  ,  apertofepulcro  ingradibus  Maafoiei  devoratis  manibus  repertum 
fui(]'e  :  Sed  omnia  haec  figmenta  ,  unus  ille  mos  fepeiiendi  Fratres  apud  Colonienfes ,  facile  rc- 
fellit.  Nullus  enim  aut  fuit  unquam  ufus  {epulcrorumconcamcratorum,  in  ea  Ecclefia  Franci- 
fcanorum  Colonise :  Fratres  namquc  effoffa  ,  & injcda  humo ,  tervx  commendantur;  fic  auteni 
fieque  fpirare,neque  mugire,nequepu'fare  neque  gradus  afcendere  poftuntfepuIti.Adjunge  ri- 
tum  communem,&  pcrpetuum  Ordinis  alligatis  manibus,^  pedibus  defundtos  fepeii^ndi .  In  il. 
la  vero  provincia  Colonienfi  ultra  hoc  fubfternitur  eis  affer,  feu  tabula ,  cui  cadaver  alligatur,fl{; 
fic  fVati  fepulcro  inferuntur.  Demus  ergo  hominem  fanum,  robuftum ,  afleri  nexis  manibus  fi- 
mul&  pedibusalligatum,&extra  fepulcrianguftiasinplano  localum;  necaffurgere,  necquod 
defuper  eft  pul^are  tapite  poterit ,  neque  ligatas  manus  devorare .  Quomodo  ergo  in  fepulcro 
(  demus  concamCratum  fuiffe  )  infirmus ,  &  cum  infirmitate  mullis  horis  ludatus ,  id  p;  xftarc , 
eaque  vehementia  potuit ,  utcaputcliferit  ?  Deinde  d  ad  gradus  afcenderit ,  ibi  pulfaverit ,  mi- 
ftrabilimugituopem  inclamavcrit,  idquein  Ecclefiaad  introitum  Sacriftiie,  ubi  communis 
Crattranfitus  Fratrum,  adeoimpii ,  &cfudeleserant  in  virum  ,  oprime  de  illis  meritum  ,  ut 
liec  fepulcrum  aperirc ,  nec  lapidemamOvere  voluerint  ?  Demum ,  fifeftinatofunere  raptus  efy 
quod fupercfle  potuit  tanto Maufbleo  condendo  tempus  ut  per  gradus  afcendi  ,&  defccndi  opor- 
tueritQupd  fi  antea  coilditum  dicat,cui  qua:fb!FratribuSvin  alicui  Heroi?Non  il!is,quibus  humile 
aperitur  fepulcrum ,  non  verograduale  ,  aut  magnificum  extruitur  Maufoleum .  Si  Heroi ,  qua 
authoritate  ,  vel  prcEfiimptionC  ,alieno  tumulo  Fratresfuum  Confbdalem  infcrrent  :• 

XXXIX.  Poftrem6  ,  vellem  in  hoc  cafu  confiderarct  P.  Bzovius  ,  qua  facilitate ,  qua 
levitate  abfqid  uUo  fundamcnto  Jecundum  varias  aflef^iones  hujufmodi  fparguntur  ca- 
lumnice ,  &  diflHinduntur  injuriie  :  quarum  ipfe  patulum  ,  &  manifcftum  palpavit ,  &  cxfcri- 

t<i]   Viae  pfit  exemplum  .  Hsc  etenim  ipfa,  quaj  Scoto  imponuntur,  nimirum  extrema    rnanuum 

Ciaecoii.   ia  ^^^^^^^j  &  captlt  adparielcm  elifjfc  y  etiam  dcBonifacio  VIII.(</)  SummoPontifice  fcripfc' 

Piilda'in_j  ruiit  varii  Authores,  Paulolovio,  &  rumorc  incerto  apud  Genebrardum  longe  potio- 

Moharcii.lib.  res ,  &  tamcn  invcnta  funt  corpus  ejus,  caput,  &  manus  illccfi ,  Anno  i50(^.  quo  diruto 

42.  C4p.  M.  fgpulero ,  invCntum  eft  cadaver  integrum  in  farcophngo  reconditum  ,  Pontificalibus  vc- 

Villaii.  iTb.g.  ftitum  :  ita  ut  ad  hoc  manifeftum  fpcdaculum  non  immerito  ita  ipfe  fcripferitBzovius  :  (e) 

cap.  6}  falfum  efl ;  quodin  Regis  Pbilippi ,  atque  Columnenfarn  grafia?n  aliqui  impofores  olim  dixe- 

(t)B2(;v  An.  ^^  ^  _^'n  •^^q„ii}jqI;(^  if^  tam  'niolentum  morbum  inciderit ,  utjibi  ipfe  manuum  e\crema  eroferlt  , 

hirJf  i'i  dcfuriWifimilis.,  cupite parieti  elifo  ^  decefjerit .  ^ammeinurbc  ^(^'Bonifaciifepulcroaper- 

vtii.fcrpus  t^    tQiaurbeadfpeUaculumconcurrente  yrepertmn  efl  eiuscorpiis  Ponti/icalibusveftibus  indu- 

inugrum   #/         »  •'■^  x  j  i  .  tum  ^ 


(XV.) 

tum ,  edco  itifgrum ,  ineorrupiumque ,  ut  non  ?iiji  extremtm  na^  deftderaretur  .  Porrb  'manm  , 
quai  ad-verjarii  erofax  inentiuntur ,  tam  vivid^  ,  tam  intcgr^ ,  omnibufque  digitit  integris  conjlaji^ 
$es ,  ///  ctiam  Tienf ,  o*  nervipclk ,  O*  camibm  operti ,  extuberantefque  vifi/fuerint .  In  earum 
tjnius  digito  erat  annulus pontlf.cius  fapphiro  dives ,  quem  Cardinalis  Cajctanus pretio  centum  au^ 
rtorumdato  redimit .  Si  ergo  ei  exemplo  manifefto  ,  &  publica  cxperienria  compertum  fuit ,  \n 
hujufmodi  calumniis  prajvaluineanimi  pafliones ,  ut  quidam  in  grariam  Phiiippi  PuichriGallQ* 
rum  Regis ,  aut  Columnenfium  ,  Bonifacii  inimicorum ,  cas  indigne  effinxerint  \  cur  edfdem_» 
i\^  nominatifiimi  viri ,  &  celeberrimi  Dodoris  in;uriam  effidas ,  non  potius  refellerit,  quam  re- 
tujerit ,  aut  tanquam  dubias  potius  filentio  involvcrit ,  quam  fuo  probaverit  judicio  ! 

XL.  Atque  ad  primum  Authorem  lovium  redeam  ;  admiror  lane  undc  exorfus  eft  hujuf- 
modi  fabcl!-'.m,  neque  fcire,  aur  perfcrutari  potui  unde  fundamentum,  aut  occafionem  aliqu.im   ^«''f  (o^um- 
eandem  fcribendi  defumere  licuerit  .  Nifi fortaffeea,  qua  univerfam  fuam  hiftoriam  ufus  eft   "J//^^-''Z 
fingendi  licentia ,  voluerit,  quae  de Zenone  Ifauro  Imperatore lcgir ,  Scotoctiamin  alicujus  viui} 
gratiam  adfigere .  H^ec  cnim  ipfa ,  quai  de  Scoti  loviui  rcfert,  fcripfit  ctiani  Evagrius  (a)  de  Ze-   Ztneninfau.. 
none  .  Narrat  ex  hoc  Authore  Baronius  [/?] ,  comitiali  morbo ,  quo  crebro  laborabat ,  arre-   '^'c^^  eJ 
prum  ,  pro  morruo  habirum  ,  vi vum  fepultum  cfle :  cum  vcro  e  i^cpulcro  lamentabiliter  dome-  la-.g.cap.i  '^. 
fticos ,  &  fatellites  imploraret ,  prohibent  Ariadua  uxorc ,  cui  invifus  efle  coeperat ,  ne  quis  mo-     C^^  Baron. 
numentum  apcriret ,  mifere  periit ,  fuis  ipfius  lacertis ,  &  caligis ,  quas  geflabat ,  comeflis ,  ut    ,  "'  *^''  ""* 
pofl  compertum  eflc  Cedrcnus  {c)  narrat .  Quid  fi  Jovius  pro  fuo  arbitrio  ,  &  libertate  fcribcn-  CO  Cedren. 
di  Scotum  nobis  pro  Zenone  fupponat  ?  Aut  hominem  pium ,  fibi  tamen ,  vel  fuis  infenfum_j,  i'\C»'npe"d- 
denigrarc  contcndat  infami  morte  fcclcratiffimi  Zenonis . 

XLI.  Quid  fi  aliunde  fortaflis  errorhic,  ex  alio  exortus  cf^  majori?  Sandiffimum  in- 
venio  virum  Geronem ,  Archiepifcopum  Colonicnf  m[^Jcu;uiele£lioniex  Angelica  moni- 
tionc  Summus  Pontifex  confenfit ;  &  confecrationi   intcrfuerunt  SS.  Petrus ,  &  Ambro-  Qiron^H"'" 
fius ,  olcuminfundcntes,  in  cxrafim  adum,  haercnrcmque  diutius  immobilem  a  Vvalramo  Uug.  ' 
Diacono ,  Epifcopatum  ambicntc  vivum  tumulatum  efle  .  Dudus  tamcn  tanti  fccleris  poe-  c '■on.  Bel- 
nitudine  Vvalramus  po/l  obtentam  Epifcopalem  Jedem ,  Romam  vcnit,  &a  Pontifice  ea  s^^^jJmAnno 
ratione  abfblutus  efl ,  ut  autnovum  inflitueret  Mona!knum  ,  aut  vetus  aliquod  in  fua  dioe-      firufch.dc 
cefi  inftauraret  .  Coenobium   itaqucD.  MarriniCoIoniaereparavir,  &  bonis  mulris  pro  Re-  %'f<:*i:  Co- 
ligiofiscxScotiaadventantibusdotavit  .  Non  immcrito  MatthausFerchius  [^Jhinc  prodiifle  filron.    An. 
putaterrorem  .  Dum  enim  Monaftcnum  Scotorum  audiunt  populares,  ob  hominem  vi-  f^i.GeroHis 
vum  fepultum ,  fuifle  conftru£lum ,  facile  fufpicari ,  aut  dici  poflct ,  &  vulgari  fpargi    ru-  ^'J^'/^' 
morc  ,  proprcreaillipercgrino  narioni  darum  grave  Colonias  Domicilium  ,  ob  aliquem  fua;  (e)  Fsrch.c'. 
genris  ira  indignc  occifura ,  &  crudclirer  fepulcro  vivum  in;e(flum  .  Sic  itaquc  Scotum  vi-  »°- 
vuro   tumuiatum  fuifle   facile  credi   potuit ,  &  a  viro  icoto  ad    loanncm  Scotum  brcvi 
morbo,  utmoxdicam,  fublatum,  transferri  fabellam,  ex  errore  prognatam  .  Ego  mihi 
[anepcrfuadeo,  vclcxdentato  calamolovii,  vclcx  ignorantia  quadam  fupina,  merum  hoc 
prodiifle  figmenrum . 

XLII.  Aliud  honorificenrius   mortis  gcnus,  quidam  ex  S.  Bernardino  Sencnfi  cxcogi-    ,    _ 
taruntut  vclutalter  Moyfes  mortuus  {\X ,  jubente  Domino  .  (/)Dicunt  enim  in  cxtafi  con-  54.  v.  5." 
flitutum  ,  dum  Deo  fruerctur ,  ex  hoc  mundo  tranfiifTe  adPatrem,  &aFratribus  hujus  rci     DUuntain 
ignaris  itatumulatum ;  qua  ratione  paries  intcrmcdium  diflblutuscfl,  utquiantea  Deoper  ;^^'/>w^/^' 
altiflimam  contemplarionem  uniebarur ,  eidem  abfque  carnis   impedimenro  inrimius  con-    [^]  Pfeudo 
iungcrerur per gloriam  .  VerbaquaECxBernardinotranfcribunt,  {vihnciol^g^Oportetfuble.  Bei^^ardin. 
vare  mtntem  ab  ijlis  fenfialibus  ad  infcnfualia ,  fcut  accidit  Magifro  Subtili  Scoto,  qui  traor'd.''part' 
fuit  extraUus  de fenfualibus  adinfenfualia ,  &  itafuitelevatus ,  quod  Fratres ,  qui  ignorabant 
kuncfoUtum  ejus  morem ,  credentes  ipfmfore  mortuum ,  fubterraverunt  eum  vivum  ,  &  poftea 
vcnientesejus  difcipuli ,  fcientes  idfaepe  accidere ,  (^  quidforet  de  ejus  modo ,  interrogantes  re- 
pererunt  emn  vivum  fubterratum fore  ,  ideft ,  Juffocatum . 

XLIII.  Artamcn  quantumvis  honorificum,  ego  apocryphum  hoc  mortis  genus  repu- 
to  ,  &  c6  difficilius  admittendum  hoc  tcflimonium  ,  quolevius,  &  abfque  ullo  fundamento  7'«""*  4.  S. 
S.  Bernardino  attribuirur  .  Nam  quartus  ille  Tomus  Scrnionem  ,  qui  §Jiadrage[fmale  Se~  oJmiullt^i 
raphin  infcribitur,  &  S.Bernardino  adfcribitur  ,  ex  quo  teftimonium  hoc  defumptum  cfl , 
non  eft  S.  Bernardini ,  fid  cujufiam  Colleftoris  Danielis  de  Purziliis ,  uti  in  ipfius  libii 
froitc  abnotarur ,  &  Perrus  Rodulphus ,  cujus  opera,  &  ftudio  cdira  funr  S.  Viri  opera, 
Icf^orcmadmoner  inepiftola  prceliminari  .  Immo  &  ipfc  CoIIcclor  hoc  abunde  probar ,  dum 
poftScrmonem  decimumfeptimum  illorum  ,  qui  extraordinarii  nuncupantur ,  plura  gcfta, 
&  miracuIaS.  Bernardini  reccnfet  .  Suntctiam  inillo  univcrfb  opere  quamplurima  S.  Bcr- 
nardino  indigna  ,  ftylus  barbarus ,  &  inconcinnus,  totus  fcatcns  idiotifmis ,  &  vocabulis 
italicis  :  funt  etiam  multa  ludrica ,  &  futilia ,  neque  methodus  corrcfpondct  ordini  ab  co- 

dem 


(XVI.) 

dero  obfcrvato  in  i-eliquis  voluminibuj  .  Deinde  (aepius  citatui' ipfe  S.  Bcrnardinuj ,  &  tan-- 
quamagens,  velloquens  a  Colle(f^orcintroducirur  ^  uti  viderecftin  plurimis  Sernionibus 
przeferrim  in  eo  ipft,  exquo  defamptumefl  fuprafcriprum  reftinioniuni ,  &  in  Sermonc  un- 
decinio,  parretertia. 

XLIV.  Nullo  iraquc  modo,  five  ad  opprobrium,  five  ad  laudem  fcribatur,  admittendam  pu- 

yujius snti-  to  violentam  hanc  mortem  ,  aut  feftinatum  funus ,  quod  merum  figmeatuni ,  &  inanem  fabel- 

^uui  tutbcr  ]am  efle ,  ultra  rationes  fupra  allatas ,  coutra  fenfuum  foporem ,  comprobat  filentium  omnium, 

h't(^ c^cu'  q^ J^vii ,  aut  hujus  Danielis  xtatem  prajceflerunt :  eorum  prxC. rtim ,  qui  non  diflimulanter  , 

twjeferiirit.  fed  pahm  ,  8c acriter  in  Scotum  fcripfcrunt ,  &  do(flrinam  omni  fludio  labefadire  conati  funt. 

pritisfaqu^  Ex  horum  numero  ,  prxtcr  domefticos  Occhanium ,  &  Aureolum ,  fuerunt  adfertores  D.Tho- 

i^gi"'  ""'  mcc  : Hervjeus ,  quidecimofeptimoannopofl  Scori  obitumdeceffit,  &  cum  ipfo  Scoto  Coio- 

nix  de  fummis  Tficologix  apicibus  difputavit ,  uti  mox  amefubiiciendum  loannis  Echii  viri 

piiffimi  teftiraonium  doccbit .  Item  Paludanus ,  qui  codem  tcmpore  floruit ;  Joannei  Caprco- 

!us  antiquior  hoc  Daniclc :  in  his  nulla  efl  memoria ,  five  dc  apoplexia,  five  de  cxtafi ,  fivc  quod 

hac ,  aut  illa  affe(flus  Scotus ,  vivus  cktus  fit  in  fepulcrum  . 

XLV.  Aliundc  ctiam  hocidem  confirmatur  cx  vcrbis,  &  attcflarionibus  corum  ,  qui 
prupiiis  ad  Scori  feculuro  dc  cjus  morrc  (cripferunt,  quorum  vcrba  ftati  fubiiciam__»  , 
intcr  qua:  nullum  cfl,  quod  hujufmodi  violcntum  indicet  decefTum  .  Ncquc  tamen  haec 
tanto  ftudio  profcquor  ,  aut  rcfcllo ,  quod  Scoti  honori  potiiis  confultum  vclim ,  quim  vcri- 
tati  .  Etenim  iicctapudhomines,  quicxtcrna  refpiciunt,  &  repentinos  atque  inopinatosca- 
fus  infauflos  putant,  accclerata  nimis ,  vcl  violcnta  mors  finif^ram  generet  opinionem  ,  apud 
Dcum  tanti  efl ,  fi  hoc ,  vel  illo  modo  deccdat  quifpiam  ,  dummodo  benc  vixcrit,  8c  in  juflitia 
pcrlevcraverit  .  Quaecunquc  illaj  fuerit ,  pretiofaifuntfcmper  mortesjufloruni .  Temcjcita- 
Ca^  Auguft.  que  judicavent,quiexcelcri,  vcl  violenta  mortc  malam  obiifTe  quempiam,  autmale  vixiffe 
H ^^h  t  ^^*  deduxerit : ^omodo , inquit  Auguftinus  {a)  rejpiciet  Dominus  mala cogitantes ,  ^  dicentes :  Ilte 
Holciiot.  w;*?/^  mortaus  efl  ?  cum  iujlus  ejfet  a  hefliis  eonfumptus ;  non  erat  ille  iuflu\ ,  ideo  m*Uperiit ,  Tiam 
nonperiret  ^fliuflus  ejfet .  KtCtQ  Holchotin  Sapientiae  cap.  4.  illudcccinit . 
Morsjuflisfuhita ,  quem precefjit  hona  vita , 
tion  minuit  merita ,  fl  moriatur  ita . 
Quis  filios ,  &  filias  lob  ruina  domus  fubitooppreffos  damnabit?  Quis  Simeonem  Stylitco-* 
fuimine  percufTum  ,  cujusanimam  ab  Angelisefferri  vidit  S.  lulianus?  Quis  S.  Agathonicum 
k  leonibus  difcerptum ,  qucm  alias  in  frigore  noiftu  fovebant  ?  Quis  S.  Belinum  a  canibus  lacc- 
ratum  ?  Author  efl  praedi(£lu$  Holchot  San^ftum  quemdam  inter  libros ,  &  fludia ,  in  fuo  Mu- 
(eoobiiffci  &  dumquidam  indc  fjfoicionis  calumniam  conciperent ;  inventuseft  digitoex- 
tenfb  cum  verfum  dcfignafTe  :  (h)  *Juflus  quacumquemorte  pr£occupatus fuerit ,  in  refrigerio 
erit  .  Numquid  damnandus  Martinus  V.,  loannes  Albertus  PoIoniGB  Rex,  Paulus  II.  , 
C  j  ap.4.v.  j2arolus  VIII.  Rex  Galliae,  aHique  viri  pii,  qui  quotidie  fub  oculis  apoplexia  ititercunt  ? 
Ergo,  manifefli  ^  vel  occulti  criminis  pptas  luunt>  Gero  ArchiepifcopusCoIonienfis  Sandlif- 
fmius ,  a  \VaIramo  cathedram  ejus  ambicnte  extafi  correptus ,  vivus  tumulatus  cft ;  an 
manifefti  criminis  poena  ?  Quot,  vivi  in  dies  aqua ,  terra  ,  ruinis  domorum  ,  &pirietum  fc- 
pcliuntur,  feu  opprimuntur?  Praitcrita  vita,  non  violenta  mors,  in  pocnam  imputatur  , 
autpraemium  .  Morsomnium  ccrtafuit,  caufam  fibi  Deus  ref.*rvavit  .  Qaod  i\  igirur  Do- 
£lorem  fubrilem  apoplexia ,  autalia  quapiam  fubitanca  morte  fublatum  fuiflc  dicatur ,  quid 
fingulare  contra  eum  inferendum  cratex  fuccefTu,  totvirisfandis ,  &  piis  communi  ?  Re- 
pente,  &  violcntcrperieruntplurimi,  nomine,  &fan(flitateclariffimi  :  pcr  me  itacum  illis 
perierit  SCOTUS ,  dum  fic  pcriifTc  probetur ;  &  non  cx  livore  potiiis ,  quam  ad  hiftoriat 
veritatcm  rcfcratur . 

Autboris  judicium ,  £f  aliorum  dc  SCOTI 
mortctejlimonia. 

r  C    A    P    U  T        X. 

XLVI.  TTJ  Go  vcro  ut  intcr  tot  finiftra,  meumfincerede  Scoti  mortc  judicium  intcrpo- 
mi  nam ,  naturalcm  more  aliarum  fuifTc  dixerim ,  celerem  tamcn  ,  brcvi  morbo 
praecunte  .  Iraenim  indicarc  vidcntur  aliquot  carmina,  ex  variis  vctuftis  Epitaphiis,  ad 
tumulum  appcnfis . 

Tem» 


(xvir) 

Tcnifdrapofi  Ojrifii proprla  dnlccdlne  ktbwn '   ^     v  ,  ""T 

Vcnlt  atrox ,  raptim  carcerc  compojtto  . 

iccundum  itcm  hoc  diftichon  : .      . ,      .  ^ 

Dodfor  Suhtilh fohais faa  hfira  Joannes 
ScoTvs  in  objcc^is  iiltima  verha  dedit . 
£j(  qufbus  colligo ,  eoip^odic,  quo  rcpentinus  morbus  invafit ,  publice- difputaflc  ,  fortafiis 
.conrra  illosHcereticosBegardos,  lcuBeguinos,  &;profimde  (ccum  deperad^is  in  confclluc6- 
gitanrem,  dum  domum  redirct ,  cxacricongreflu  ,  frigido  anni  tcmpore ,  calore  comtipato, 
_  &  fudore  repreflo ,  rcpente  dolorc  corrcptum ,  brevi ,  &  raptim ,  prsmiflis  Chrifliani  homi- 
.-iiis  oflRciis ,  placide  fpiritum  exhalafle  .  Ita  enim  pr^fcriptos  intcHigo  verfus ,  utpoflrema  ver- 
,  ■   fbaprotulerit  indifputationejuxta  ultimum  carmen: 
ScOTvs  in  ohje^tis  ultinia  vcrha  dcdit . 
Dcindc  taciturnum  fecum  alre  penfi^antem  invaferit  morbus,  ?nox  propria  dulcedine  lccthinn 
venerit  y  (cd  raptim  .  Illa  autemprima  vevba,  /ifw/7(Jirj'/^(5/?  Q/r^/,  non  ita  mihifbnanr,  uti 
&  aliis ,  utindicent  Scotvm  objifle  poft  annos  statis  Chrilb  ,  amio  fcilicet  trigefimo  quarto  , 
aut  quinto  5  fed  annum  poft  Chrifl;i  nativitatem  ,  quo  ScoTvsobjit,  fignificant  appofito  tamen 
.    e  regione  inmargineannorum  coraputo,  proutEpigrammatariusappofuit,  &  cx  illoRodul- 
.    phuscxfcripfitinhuncmodum :  •  *Aiin.ijoS 

;  Temporapofi  Cbrifii*  propriadukedine  hctbiim . 

f' ,Ufus  cnim  ef^  hac  partitione  propter  difficulratem  diftribuendi  compufum  Arirhmeticum. 
.  .Confideratione  vero  dignum  eft  ,quod  (i  calore  difputationis  pro  fidei ,  aut  veritatis  zelo ,  iii_» 
:  morbum  inciderit ,  &  occubuerit ,  gloriofiiis  fane  in  certamine  fpirituali  vitam  profudit ,  quam 
,  qai  pro  tcrrena  re  incorporalipugna  moiiuntur  .  O  fortunata  mors ,  c\\.\x  pCccaro  dcbita, 
j  cftgrarioE  rcddirai  nectamproinjuda  Adamicompenfanda  ,  quam  pro  gloriaChrifli  compa- 
randa ,  efl  fufcepra !  ^  ^ncandidf^ 

XLVIl.  Exfcribcre  hic  placuit  eorum  teflimonia  ,  qui  ScOTimortem  paulo  ab  ejus  obiru  rcfmml^  ' 
reft'runt,  ncquequidquamexhis  fabulofis  commcnrisinrermifcenr  .  Undc  firmiora  poflunt 
j   dcfumi,  quamexipfa,  inquajaccr,  ade  c'  Tria  jam  profcro  ;  primum  habcrrabuIaFrarruni; 
,   defundorum  in  Sacrario  ,  &alia  in  auIaCapituiari,  quodfupcrius  jam  reruli ,  arque  hlc  repc- 
.    to  :  D.  P.  Fr.  JoANNES  ScoTus  Sacrcc  Theokgu  Profcjfor ,  DoUor  fuhtilis  nominatus ,  quondar,: 
LeBoy  Coknicc ,  qui  obiir -4;/;/(?  150S.V1.  Idns  ^ovemhris  .  Sccundumcx  appenfis  adfepul- 
,,,  crum  Epiraphiis  proximereruli,  inquoaflcrirur  ,  morteutpropria  dukedin.e  venifj};  quomodo 
.,  \g\\.\x\' ffiino  impetu ,  aut  repentina  viokniia  irruiflc  dicarur  >  Tcrrium  exaltcro  Coenotophio  : 
\k  Anno  milkno  lercentum  cuinquc  adderet  oHo , 

*  -   •  Pofirernoclaufit  Utho  qgitante  diciA  . 

;,  Qii_artum  dcfumo  exc;us  difcipulo  i^ntonio  Andrca ,  qui  ad  calcem  Commcntariorum  ad  Me- 
;.  taphyficam,  in  quibus  ScoTidodtrinam  per  onmia  fecutus  cfl ,  ita  fubdit  :  Tam  fententiandoy  \\^^^^^'    "" 
j.  itihrn  notando fccutus fuh doBrinarniirun  fuhtitifini  ,(>  excelkntifuni  Dodioris ,  cujusfama,  O^ 
.    memoria  in  hencdiciiore  efi ,  utpote  qui  fuafacra  ,  O^profunda  doBrina  toturn  orhcrn  adi}npkvit , 
ij.  ^  facit  refonare  ,fciUcet  Aiagijier }Qji.^^iis  Dvns  ,  quifuit  nationc  Scotus,  religionc  Adinor .  Hoc  ■ 
^  :eftimonium  excludir  filtcm  omncm  maia:  fiifpicionis  aculcum  ,  dum  memoriam ,  8c  famam  in 
^j,  Dencdiciionc  confignaram  viguifle  adflruir .  Qu^inrum  cx  Barrolomxo  Pifuio  ,  (a)  ejufcicm  fccu- 
I,  i  Sc-iptorc,  qui  in  reccnfu  provinciarum  Orduiis  ,  ira  fcribir  dc  Colonienfi :  Provincia  Coknicf      '^f^  ^'''"- 
„,hahctf'ptem  Cufiodias;  Cfiodia  Coknicnfis  bahet  locum  Cokni£ ,  in  quo  jacet  DoHor  S-ihtiUs 
rv..  jo.^NNES  Sc  )Tus ,  qui  ihidem  Lc&or  deccfit .  Scxrum cx  Mariano Florcnrino  (Z»)  proximi  pofl  ,,  ^  . ,   .^ 
5c.'Tviv{fccuIifido  Hiflorico  :  ^Q^^ijyjs  Cokniic tandem  confunrtnatus  inbrevi,  cx  operibus  fuis  lib.  j.  c.  i"). 
eternaprt£rniareccpit  •.ihiquein  Convenlu  Colonicnfi  Agrippino fupcrioris  Gcrmanice  ,  honorifc^ 
epultus ,  inrnagnaqu.cvcneraUone  hahitus  efi.  Exccfjit  Annofalutis  150"^  Scpnmum  do  cx  lllu-  ' 
Inflmio  Francifco  Gonzaga ,  (c)  pofleriori  fcculi  Aurhorc :  Scqtvs  ,  inquit ,  CokniiC  ohijt  An-      /-^.-j  ^^^^.^^ 
w  1  ?oS.  magno  fuis  Patrihus ,  ac  difcipulis  reliao  dcfidcrio  .  in  con.Parif. 

XLVIII.  Trcs  deinde  addo  ,  qui  non  fblumrcferantcommum  cuni  aliis  fjrtc  cxtindum  ,    q,-c 
eci&  rcfellanthtccportcntofifigmcnta  .  Joannes  Stommclius  (i)  Colonienfis ,  orarionc  iii_>  T^;  km  ,(. 
pfiUi-bc  Colonia,  pro  roflris  habira,  hv^lm  hocfcfi'inatu>n  funus  impugnat ,  coquc  nihil  fi""^:^- 
,^, '.nprudcnrius,  nihil  inconfulriusdicipofic,  aflcvcrar  .  PctrusRodulphus  (c")  Epifcopus  Scno-  in^i.^^omTic 
;.,,  Lallia; ,  Paulumjovium  ,  in  fuoaflcrro  ,  nuUa  rationcfurtliltum  fcribir;  cumque  tanquam  ju-  Scoti ■  Uadi-' 
j  iceminiquumindefcribcndaScoTimortcfcgcfliflc  :  AubcrtusMiraius ,  (/')  vir  fincerus.  &   ''"*• 
andidasliifloricus  :  Joannes  DvnsivsScotvs,  Dociov Suhhlis  cognomento  ,  Ordinis  Francifca-  ph.foLiu' 
i,  Jnoritur  Coknitf^.  ^cvcnhris  .  FahulofnniUl  mortisgcnus  Pauius  ^ovitts  in  Elogiisvi-  Cf)Miraus 
p^m^doctrina  illufirium ,  afinxif,  utpotccufnnHllajlt  Gjtonl-cmeworiain  Monafierf}  Arch]'  '-'  '■'"■"'"^' 
r.s ,  aut  Epitaphiis  varii: tumuh  appcnfs .  .  ■  ""  '  ' 

c  Et}U. 


c 


(XVIII.) 
Epitaphia  ad  SCOTI  vumulum  appenfa . 

c    A    P    U    T        XI, 

OEnotaphia  omnia  tum  ad  fuperiomm  confirmationem  ,  tum  ad  confulamus  pofteritati, 
nepereant,  placet  exlcribere  .  Ipla  inconcinnitas ,  phrafis  demiffa  nimis ,  rudis  Mi^ 
nerva  ,  &  planus  diccndi  modus ,  vetuftatis  ingerunt  reverentiam  .  Primo  lapidi ,  qui  fuper- 
pofitus  erat  fepulcro  paulo  poft  mortem  ,  infculptum  hoc  primum  Epitaphium  ;  carmine  Leo- 
nino,  cujus  etiam  exemplar ,  Sc  rei  narratio  confervatur  in  quodam  codice  MSS,  Bibliothccae 
Minorum  Colonienfis  inter  litteras  G  ,  &  H  ,  in  3.  pluteo  ad  dextcram  ingredientis .  Primum 
Scoti  Epitaphium . 

Claudltur  hlc  rlvus  ,  fons  EccUJlae ,  "via ,  •nivin , 
DoBor]uJllt'i£ ,  Jludiiflos ,  arcafophta , 
Ingenio  Jcandens ,  Scrlptura  abdita pandem 
In  teneris  annisfuit  \  ergo  mementojoannis . 
Hii»c  Dnns  ornatumfac  ccelitus  ejfebeatum 
Pro  Patre  translato  moduleynur pectore grato : 
Duxfuit  hic  Cleri ,  clauflri  lux ,  &  tuba  veri . 
Additi  funt  poftea  hi  quatuor  verfus,  in  prima   translatione  offium  vencrabilis  Dofloris,' 
ad  mediumChori,  quam  mox  refcremus,  &  habentur  in  codice  praedidto  ;  Additio  ad  pri* 
raumScoti  Epitaphium. 

Hic  LieUor  Scotus  Subtilis ,  (ithene  notus, 
DoBior  humifratus ,  hacfubque  mla  tumulatus , 
Pro  quo  orate ,   Chrijli  veniamfiagitate , 
Dicentejque  pie ,   Tu  Summe  Deus  miferere . 
Sub  annum  i^op.editius ,  &  pulcherius  eiaboratum  eft  fepulcrum  ;  &;  ad  pedcs  ejuldcm  hoe 
Epitaphium  cultioris  Minervaz  incifum  eft  laminae^neae  ad  pedes  affixae : 
Ante  oculos  faxum  Do&orem  deprimit  ingens , 

Cu]us  ad  interitum  Sacra  Adinerva gemit . 
Sife gradum  Ledlor ,  fulvo  dabis  ofculafaxo : 

Gr^f/x  Joannis  hac  tenet  urna  Scoti 
Anno  milleno  ter  ccc.  cumque  adderet  o&o 
Poflremum  claufit  letho  agitante  d^em . 
Deinde  in  duabus  tabulis  pendebant  ex  fepulcro  haec  ,  quae  fequuntur  ,  inculta  carmiHa  , 
qux  poftea  in  unani  redafta  funt ;  eaque  nunc  fervatur  in  Bibliotheca  .  Primum  in  tabu- 
la  fequitur  hoc  Epitaphium  : 

Parifus  plora ,  moefis  incedelacernis  \ 

Hicperit  in  toto ,  qtiod  mlat  Orbe  decus . 
0  Sorhona  tuis  humiles  compone  Cathedras  ♦ 

Cultus  ab  ingeniis  fons  facer  artis  abejl  • 
Straminis  in  vicopiacidi  certaminis  ordo 

Cejpitat ,  heu  belU  defnit  ejfe  caput  ? 

Pondere  fupremi  validos  componite  luBus , 

DoBiloqui  ^lfet  trifia  corda  pavor . 

Hunc  ,  pofito  vultul£to  ,  deflete  togati,  ^ 

Difcipulis  lahor  hic  omnibus  unus  erit. 

In  cadem  deinde  tabula  fequitur  hoc  fecundum  : 

Do£lor  SubtWis  folvensfua  lujira ]ozm\Q% 

Scotus  in  objedlis  ultima  verba  dedit . 

Huic  humilis  cafo  Francifci  cordula  renes 

Strinxit ,  eratfapiens,  Presbyter  oJficiQ ». 
Fervebat  fudio ,  nMi  virtute  Jecundus , 
Qupd didicit  totum  ,  mox  alios  docuit . 
*  Begardo-  Concepta  ef  Virgo  primi  fme  labeparentis: 

'""^  •  Hic  tulit :  hic  httref* prtelia  dira  dedit , 

Indegenus  meriti  tantumfibi  Papa  refundens , 

Do{5lor  Subtilis  dicitur  ,  inde  dcdit .  ' 

^atuor  infcriptis ,  quafunt  divinaprohavit , 
Hinc  rcUquis  vates  tumineplus  viguit . 


0uift  o^fanBa  mihi ,  qii£  dlgna  prohlemata  allqiat, 

Ingcnih  nQjIrlsfertiliora  valent . 
Artibus  egit  opem  tiito  ,  nunc  ille  modernos 

Profequitur pandens ,  qu£  viafit  veterum. 
Temporapojl  Cbrijii  *  propria  dulcedine  laihum 

Venjt  atrox  raptim  carcere  compofito  . 
Dogmata  ,  qui quondam  retuiit  non  injimus  Qrbi y  *  Ann.i^ot. 

Exicruus  cundtis  nunc  Jh et  exanimis . 
^i  rationefetit ,  non  viBus ,  femper  Achilks 

Cjenofordidiorvinciturillefmo. 
Horrida  jam  farcos  trabiturfub  ute  voranda , 

Hunc fubeantvermes ,  prob\  novapricdavenit^  , 

Antegradus  medios ,    ^ola  nunc  ubipendst  ab  alto. , 

Hlc  Chorus  in  terris  ojfa  tenet  tumulo  . 
Turbafutura  canet  bona ,  qucc  congejft  in  unwn 

Singula  ,  qu£  docuit ,  fcripta  reli^a  manent . 
Flebile  qui  bu[}i pr£fns  Epigramwa  tusris  , 

Hanc  animamfociet ,  pofce  Deumfuperis . 

Dulium  incidcns  ,  an  fubfcripfcrit  Scotus  operihus 
Kaymundi  Lulli  l 

c    A    P    U    T      X  I  I. 

XI.  T^  X  his  Epitaphiis ,  &  cerro  calculo  mortis  Scoxi,  quamomnesboni  Authoresuna-' 
lit  nimiter  icribunt  hoc  anno  accidifie ,  manifefie  fequitur  errare  cos ,  qui  dicunt , 
aut  putant ,  Scotum  hunc  noftrum  approbafle  opera  Raymundi  Lulli,  leu  propria  manu 
illius  Arti  parva  ,  fivce  brevi  fublcriplifle .  Etenim  illa  approbatio  facta  fuit  Parifiis  1309.. 
menfe  Februatioj  Scotus  vero,  ut  vifum  eft  ,^  deceflit  8.  Novcmbris  anni  pr^Ecedentis  in__» 
civitate  Coloniae  .  Verum  eft  duos  fubfcriptos  efle  Joannes  Scotos  inter  quadragin- 
ta  Dodores  qui  illam  Artem  pfobarunt  ,  unus  ita  fublcripfit  ,  'Joannes  Scotus  in  artibm 
JHagifler ,  aliu^fic.  ^oannes  Scotus .  Servatur  autographum  Parifiis^exemplar  veroauthen- 
ticum  in  Archivio  rcani  Balearium  .  Hoc  ejus  initium  :  Vniverfs pr^fcJJtes  litteras  infpeBu- 
ris ,  ojficiales  Curi£  Parifenfium  in  Domino  falutem .  '^thverint  univerft ,  quodinpr^Jentia^ 
Magijlri  ^oanrJs  dc  Saiinis ,  &  Alicbaelis  de  '^Jonquerio  nofrorum  C.ericormnjuratorum,quh- 
hus  in  his  ,  ^  majoribus  jidem  in  dubimn  adbibemus ,  d^  quibus ,  qucad  b£C  ,  covirxufmus  te- 
norepr^fcntium  vices  nofras ,  propter  hoc  perjbnaliter  confituti  ,  Magifler  Adartinus  in  Mc" 
dicina ,  Adagifler  Joannes  Scotus  in  Artibus  Magifter ,  &c.,  finis  vcro  approbationis  ita  ha- 
bet .  Datum  An-ao  Dom.  \^og.  die  Adariis ,  puft  oBavamfefli  Purificationis^B.VirginisglO' 
rioft  A4ari£ .  Hodem  anno,  &  die  ,  fadam  efle  hancapprobationem  confirmat  privilenmm 
Alphonfi  Aragonum  Regis  datum  Neapoli  Anno  1449.  Etaltcrum  Caroli  V.  imperatoris 
Elifpali  Anno  i^jk?.  quibus  Lullianx  patrocinantur  do.flrina; ,  infertaad  verbum  pr^didta 
approbatione  Parifienn  .  Convincitur  itaque  non  fubfcripfiffcjoannem  noftrum  jam  defun- 
dum,fed  alios:nifi  fortaflis  dicatur  ,  eum  priufquam  Parifiis  difceflerit,  fubrcripiifle;  confec^um" 
tamen  poftea  approbationis  publicum  inftrumentum,vel  authenticatum  per  acla  jurisfblemnia,   ^'/j,_    i,^." 

LII.  Vidifle,  6c  cognovifle  Scctum  Panfiis  Raymundum  probabileeft  jnam  &  ejus  tem-  «.  !)■ 
pore  LutetiiE  fuifie  conftat  exiis,  qus  fcripfimus  alias  {a')  feruntquc  Lullianx  do'flrinx  fedato- 
res  eurn  interfuifie  aliquando  Scoti  ledionibus  ;in  quibus  dumfubmiflb  murniure  ,&  nutan- 
te  capite  fignificaret  aliqua  ex  iis ,  quK  dicebat  Scotus ,  non  adeo  fibi  probari ,  idque  cxterio- 
ribusfignis  Dodor  animadvcrtifiet,  hominem  incultum,  &  viliindutunihabitucontcni.pfif^ 
fe  ,  &  ut  periculum  faceret  an  Grammatice  fciret ,  qui  Theologos  improbabat,  interrogafie  j 
Dominus  qu£parsi  fcilic^t,  orationh  .  Et  Raymundum  refpondifie  prompte  nimis :  Domi~ 
nusnon  efl pars ,  fedtotum:zx.C[\xQ  hincfumpfifie  occafionem  profundius  loquendi  cum  Scoto  de 
myfteriis  divinis,&  dc  colloquio  hoc,peculiarem  fcripfiflc  tt  adutum.Sane  interLuUi  operaquo- 
rum  catalogum  attcxuit  Alphonfus  de  Proaza  in  calce  Artis  inventivx  veritatis ,  hu)us  opufculi 
aictio  habctur  his  verbis:Z./^d'r /^ii%jrjDominus,qucE  ^^vs^ui  fuit  difputatio  Raymudi,<^>  Scoti. 

Varice  SCOTI  funeris  tranlationes  , 

C     A    P     U     T      XIII. 

t-III-  T^  Iximus  jam  ,  ut  ad  Scoti  tumulum  regrediatur  oratio ,  quo  loco  primum  tumula- 
JLJ'  tusfit,  ad  introitum  Sacrarii  j  prope  AUarctrium  Rcgiira  ,  ubi  pcr  aliquot  an- 

d  ?.  nos 


(XX.). 

iios  requievitjdonec  glifccnte  ejus  hima,&  latius  in  dics  fc  difFiindcnte,nobi!ioi-i  loco  digna  judi, 

y  ■•  <7 '  3nf.  ^^^^  ^""^  ^^"^  "^'^^  *  Quaproptcr  in  medium  Choruni  fub  campana  de  tedlo  pendentc  in  lapidea 

intio .  urna,latiori  cooperta  lapidcjfunt  rcpofita,  dehinc  tcrra  complcta  fofla,  lapis  honorabilior  fuper- 

pofitus  cft.  Tunc  fada  cft  illa  additio  ,  Hic  LcBor  Scotus  &c.  ad  primum  Epitaphium  .  Hujus 

translationis,&  tumuli  tcftimonium  perhibet  Chronicon  Colonicnfc  Gcrmanice  ab  A.Milmano 

editum  Anno  1499.  fi6^a  fait,fi  coniccturare  licct,  tcmpore  Sixti  IV.  quo  miflerium  immacu^^ 

latos  Conccptionis  B-Maris  Virginis  illuftratum  eft  Pontificiis  decretis  Indulgentiis  pcccato- 

rum,  proprio  Eccleflaftico  officio,  aliifquc  incrementis,  tunc  cnim  decebat  prxcipuum  infignis 

privilcgii  Dodorcm  priECxcellentius  innotcfccre,  atque  inomnium  prodirc  confpedum  . 

LIV.  Deindc  cum  Anno  1  ^o^.ardcntcr  agcretur  de  hoc  myfierio  inGcrmania,alibi  uti  refe» 

SecurJa^   ruut  Audrcas  Thevct  {d)  Surius  (Z-^jTrithcmius  ((:),Chronicon  Citizenfe  (^),&  alii,  rurfus  pro- 

trar.i:<:tio .     ^jj-j.  Scotus  jerutis  olllbus,  &  collocatis  pone  fummumAltare ,  doncc  editius ,  &  nobilius  mo. 

(Uvirislllu-  numcntum  aurichalcoaffabreelaborato  teclum  flibric^rctur  :  dcindeoperecomplcto  ,  Anno 

Ar.  in  Joan.    i  ,j  i  j,  in  cadcm  ,  quam  fupra diximus ,  pila  repolita  funt  ad  caput  fepulcri  .Conflant  omnia  hcec 

5coto .     _     ^^  chirographo  in  arcula  plumbea  prope  Scoti  oliii  invcto  ,  quod  Jofcphus  Pifculius  Melphicn- 

Ci  ron.  Aii.  fis  tunc  Commiflarlus  generalis  in  Archivio  Conventus  collocavit .  En  ejus  exemplar  . 

i$o9-_  LV.  ^otumfitomnlhiis  ^  &  patcat  evidentcr  mroerjts  ^  &  JinguUs  ,  tamprefentihus  ^qriam 

CO  ^^*  j,Q^^  futurh  )  quod  A-nno  Domlni  milkfimo  quingentcfmo  nono,  penultlma  mcnfn  Augujli ,  juh  Ponti' 

Spancheim.     Hcatu  Sfin^iijjimi  in  Cb.rifo  Patris ,  &  Do-mini  'JuHi  divina providentia  Pap^fecundi ;  Archie- 

(d)  Chroii.  pijcopatu  Coknienfi  PhiUppi  Dcihersflein\  atque  Imperio  Alaximiliani  Archiducis  Aujtri^elc 

^od""'  ^"'   ^O-^minifleriatutu  Colonienf  Fratris^' effcli Goshrinch  de Monaflerio ^  Sacrofandta  Theologitc 

Adagifri  \  Gnardianatu  hujus  injtgnis  noflri  Co?tventus  Cotonienfs  Fr.  '^oannis  Cufler ;  LeBo- 

ratu  vero  Fr.  ^'illelmi  Franck  Theslogi^e  facultatis  Magifri  \  Pxnitentiariatu  Fr.  Gcrardi 

Pauti  facultatis  diB^  'Baccalaurciformati  \  Cnrforatu  Fr.  Cornelii  de  Daventria  \  fludii  Ma^ 

glflerio  Fr.  Rogerii  de  Ratinge ;  apertum  eflfepulcrum  DoHoris  S-jhtilis  Fr.  ^joannis  Scoti ,  ob 

jingularem affecUonem  Patrum^  &  Fratrum:  inventa pint  ejus  olja integra ,  (^ad.mcdumredo- 

lentia  )  Juhrubra  y  (^  in  junBiuris  alha\  ad  injlar  laais  unBa  .  Et  ex  tunc  in  Altari  fmmo 

•retrorfumpofta  >  Moxin  hoc  farcophago  ex  aurichalco  fa^o  ,  ut  apptWet  ex  nunc  ^  eleemoflina 

Guardiani prediTii  collecia  Anno  vero  Domini  milleflino  nuingenteflmo  dccimotertio ,  fextadccima 

menfs  Augujii )  h^c  ejus  cundta  offa  hoc  in flarcophagopojita ,  atque  recondita ,  Pontifcatn  Do- 

mni  SanFiifmi  Leonis  X.  Archiepiflcopatu  Dom:  Philippi  Deiberflein ;  Minifleriatu  R.  P.  F. 

Hermanni  Haveil^r ,  flacra  TheologiiS  Magiflri ,  Cujiodiatu  Oiflodide  Friflce  R.  P.  F.  hannis 

de  Durjien\  Guardianatu  R.  P.  F.  Gherardi  PauU  JupradiBcC  facultatis  Magiflri ;  Ledioratu 

Fr.  Cornelii  de  Daventria  'Baccalaurei  formati ,  Scnioratu  Fr.  lacohi  Rutgerii  Provincivtoris 

Conventus ,  0*  "Bogerii  Rattingen.  Sacrijia  Conventus\  Cnrfloratu  Fr.  '^acchi  de  Mondirp ;  flu'- 

dii  Magiflerio  Fr.  \'illelmi  de  ScUgen.  quo  quidem  Anno  in  odiava  Regum  ,  ex  tumultu  populi 

Colonienfls  decollati  funt  in  fro  Fcniburgi  Magijlri ,  videlicet  loannes  Reit ,  (^  loannes  Oiden' 

dorp.  nobifcum  in  capella  S.  Francifci  fcpultus ,  &  Rcddituarius  Civitatis  loannes  BerguiiL^ , 

alias  Papegei ,  (>  aliiplures ,  ex  civihus  tres  ,  quorum  amm^  in  pace  perpetua  l^tentur  . 

Kohili  Scoti  ScriptUra^er  me  Fr.  Lihorium  Rodolphi  de  Conventu  Paterhornenf ,  majorisfludiihujin 

ScpuUrtm.     Infignis  Conventus  Decani ,  Anno  Dom.  i  <)  15.  16.  diemenfls  Augnfti . 

■  LVL  Nobile  fanetuncextrudtum  fepulcrum  ,  quod  aliquanto  clarius  libet  ln'cdcfcriberc_-». 
Defcendente  a  fummo  Altari  ad  Chori  planitiem  occurret  ultimus  gradus  lapidcus ,  in  quo  lit- 
teris  excultis  ita  habetur ,  Obiit  Fr.  Joannes  Scotus ,  SacirtC  Theologice  Doiflor  Subtilis  jtomina^ 
tus  Aj.nno  1508.  Diflat  ab  hoc  gradu  ,  in  Chori  planitic  media ,  Scoti  fcpulcrum  pcdis  Geome- 
trici  mcnfura,  tribufquc  fcre  Goemetricis  palmis  cminet  a  terra  quadrangulum  alte- 
rapartc  longius ,  laminaex  aurichalco  ,  vel  ctre  coopertum  .  Li  medio  ^enci  tcgirmenti  efl 
imago  Scoti ,  libruni  tenentis ,  fcite  elaborata ;  ad  ejus  pedes  hinc  inde  flrati  jaceat  duo  leo- 
nes ,  vclut  cuflodes  „  In  extremitatibus  longitudincm  ad  dexteram  ,  &  ad  finiftram  occupant 
infculpti  pracclariffimi  quidam  Rcligionis  noftrce  Dod^orcs ,  non  omncs  tamen  funt  Scoti  dif 
cipulis  cos  afcendens  cnumero  .  k<^  dcxteram  Guilelmus  Okam ,  Ugode  Novo  Caflro, 
FrancifcUs  de  Mayronis  j  Richardus  de  Media-villa,  Alexander  dc  Ales .  Adlevam  Nico- ■ 
laus  de  Lyra,  PctruS  AurCoIus,  Rogerus ,  Varro.  In  fuperiori  parte  fcpulcri  ad  caput  Scoti,  treS 
in  medioexfcuIptifuntPontificcs,  quos  MinoruniFamilia  tunccnixacrat,  Alexander  V.  Ni-1 
colaus  IV.  Sixtus  IV.  cum  eorum  fleinmatibus .  f n  angulis  latitudincm  ,  &  longitudinem  im-  t 
plentcs  funt  duo  Cardinalcs  ,fcilicet  D.  Bonaventura  Dodor  Ecclefiie ,  &  Bci  trandus ,  cum  in- 
fignibus  eorum  .  Tegumentum  vero  efl  egregium  ,  &  psrpulcro  artificis  opificio  intextum  .  A 
fcpulcro  ftatim  in  pavimcnto  Chori ,  lapis  quadratus  invenitur  ,  lus  litrcris  defuper  ornatus  Hic 
aperitiir  fepulchrum  Dodoris  Subtilis ,  di^ii  Joannis  Duns . 

LVlL  Poftremo  Reverendifs.  Jacobus  Bagnacaballcnfis ,  Ordin.  Min.  Conventualium  Ge- 
Jicralis  Magiflcr,  corani  lllu^trifs,  Domino  D.  Antonio  Albcrgato  Epifcopo  Vigilarum  ,  & 


(xxr.) 

NuntiO  ApoiloYico pcr  Tradum  Rhenanum ,  cum  potcftate  Legati  de  latei''^ ,  Anno  i6ig.  die 
j ;.  Jaiiuarii ,  Scoti  jufllt  erui  ofla  .  Elato  itaque  lapide  ad  caput  fepulcri ,  efFoflis  ad  perpendi- 
culum  duobus  pedibusGeometricis  humi,  quadratus  lapis  alter  fublatus  eft  :  tum  in  pila  lapidea, 
(rium  palmorum  extente  manus  apparuit  calvaria  fuper  majoribus  oflfibus  corporis :  fub  his  ali- 
quanta  terra ,  minoribus  quibusdam  oflibus  concreta .  Oflibus  in  Sacrario ,  fub  duplici  ciave, 
repolitis,  die  fequenti  fepulcrum  eruderatum  ,  parietibus  lateritiis,  atque  ftrato  quadrangu- 
jari  opere  sdificafum  ,  aflereinmcdio  librato  .  Item  duplex  arca  parata  ,  unalignea,  qux 
Jiomo  fub  Scoti  oflibus  cxiflentc  repleta ,  in  fundo  fepulcrf  collocata  efl ;  altera  piumbea  quat- 
(uor  palmorum  exertis  digitis  emenlbrum  longitudinis ,  duobus  latitudinis ,  pene  duobus  alti- 
tudinis  ,  &  in  hac  rurfus  arca  querna  ,  tegumenfo  vitreo  tedla  efl:  adamuflim  inclufa  ;  in  ca  plu- 
ribus  collocatis  odoribus  die  i<^,  Joannis  Duns  Scoti  oflii  recondita  ,  fuperque  medium 
lepulcriaflerem  collocata.  Cum  Scoti  oflibus,  ineademarca,  repolitumeft  chirographum-» 
fuperiiis  relatum  Anno  i^  i  ^.  fadum  ,  &  iequens adjet^lum  in  vafculo  plumbeo . 

LVIII.  Innomine  SanBliJima; ,  &  indrjidue  Trinitatis ,  Amen .  Anno  pojl  '^ativitatcm  Do^  re-rUa tranj:. 
niini  noftri  'Jefu  Chrifli  1 6\  9.  Pontijicatn  SanHifs.  D.  W.  Papa  Pauli  V.  quartodecimo ,  Invi-  iatio . 
^iifimi  Imperatoris  Matthi^  Auftriaci  femper  Augujli  fepthno^  Screnifs.ac  Illuflrif.  Ferdi^ 
nandi  Ducis  'Bavari<f  Arcbiepifcopi ,  &  Ele£Ioris  Colonienfls  Amo  odlaw ,  Indiclione  fectmda: 
ctim  prima  die  menfis  Decembris ,  inhancilluflrilfmam  dvitatem  Colonienfe-m  paterno  affcHu, 
&'  zelo  duStus  Reverendifs.  in  Cbriflo  P.  F.  '^acubus  'Bagnacahallenfls ,  Ordinis  Minorum  Con^ 
vcntualium  Minifler  Generatis ,  advifltandumy  &  reformandum  ejuflem  Ordin.  Minor.  Con^ 
-jentualium  D.  Fruncifci  Conventttm  venifjett,  ctimque  muUa  pia ,  faluhria ,  &  fan&a  in  aHi~ 
hus  vfltationis  infltituijfet ;  mandavit  quoque  tit  flepulchrum  F.  '^oannis  Duns  Scoti  di&i  Ord. 
Min.  Conventualium  Dodioris  Suhtilis  in  medio  Chori ,  fluh  campanafltum,  &  ccnea  kmina^ 
(  qucC  ipflus  Dodtoris  Sahtiiis  efigi''  iUuflrata  efl  ).  coopertum ,  aperiretur :  advidcndum  uhi  ,  (> 
quomodo  o(J'a ,  omni  veneratione  digna ,  requieflcerent ..  Die  ergo  1 2  -  mcnfls  '^anuarii  ,  praflenti- 
hus ,  &  hiflpeBantihus  luuflrifls.  ac  Revercndifls.  D.  D.  Antonio  Alhergati  Bononien.  Epiflcopo 
VigiUarum ,  ac  "^untio  ApofloUco  :  per  Tra^um  Rbenanu7?i ,  cu:-n  poteflate  Legati  a  laterc^y 
item  Reverendifls.  D.  D.  Otbone  Gercon ,  Epiflcopo  Cyrenenfl,  (^  fl"ffraganeo  Co.onien;  eadem' 
met  etiam  Reverendlfls.  P.  ^acoho  'BagnacahaU.  GeneraU ;  admodum  Rcverendo  P.  '^oanne  Pel^ 
ckingio  ProvinciaU  Mhiiflro ;  £^  Guardiano  Colonia ,  ac  Vifltatore  GcneraU ,  admodum  Re- 
ver.  P.  Mattb£0  Vcglenfli  ProvinciaU  S.  Bonaventura ;  admodum  quoque  Rev.  P.  Ludoyico  dc 
Caflro  ProvmciaU  Leodicnfl  R.  R.  demum  Patribus  Sacroflan^a  Tbeologicc  Dodlorihus  Gerbar- 
do  Romero  &c.  flupradictum  flc^ulcbrum  apcrtum  efl  per  VeflpiUiones ,  fuhlevando  lapidcm  ja^ 
centemadcaput  flcpulcbri ,  cui  inflcriptu?nerafiii\c  aperiturfepulcrum  Joannis  Duns  Scoti,  Do- 
^leris  SuhtiUs .  Ejfofla  ergo  aUquantuUtm  terra  irrventus  efl  flarcopbagus  ex  lapide  vivo ,  cooper- 
tus  aUo  lapide  .  Et  in  eodem  reperta  flant  pleraque  offa\flupradiBi  Do^oris  vatde  rithea  \  fled  quo- 
niam  boc  modo  pariim  decenter  condita ,  &  flervata  putahantur ,  eo  quodadcaput  ipflius  fepuicri 
in  lapide  impoflto  requieflcerent :  binc prafatus  Reverendifls.  P.  GeneraUs  prcccepit ,  ut  evacuata 
cx  jcpulcro  terra ,  opus  concamcratum  fuh  ipflo  lapide  conflruercnt ,  utfupra  memorata  ofja  bonC" 
flius ,  ac  decentius  pro  tanti  Doctoris  dignitate  coUocari  poffent .  ConfleBa  efl  ergo  arcaplumhca, 
tui  ojfa  arcuU  Ugnea;  inclufla ,  pie  flunt  impoftta ,  ac  poflmodum  in  fepulcro  concamerato  reveren^ 
ter  coUocato  .  Sarcopbagus  quoqtie  Ugneus  pr£paratus  efl ,  in  qno  terra  rccondita  efl ,  qu£  in  an- 
t.ediUo  flarcopbagolapidco  o,'Jfhus  intermixtUy  jactfcrat :  idemque  in  flepulcro  apud ojfa  coUocatus, 
alfidente ,  &  adfpeBante  cum  fupradiWs  Patrihus  Reverendifs.  P.  'Jacoho  BagnacabaL  Mini- 
ftro  GeneraU .  admirahiU  cum  affMu  ,  zelo ,  acpietate ,  pro  decore ,  ac  iiUfiratiojte ,  honore,ae 
gloria  DoHoris  fluhtilVfimi ,  atque  Religionis  Serapbic£ .  Inquorumomnium  fidem  cgo  F.  Gbc- 
rardus  Romerus, Sac.  fheologi£  DoUor,  '^otarius  ad  boc  aReverendifls.  P. GcneraU  flpcciaUter  dc, 
putatusipr^flens  boc  inflrumentum  {flalva  femper  copia  uUerioris  dilationis  )  confleci;  vocatis  adil- 
Uididcm  teftihus  admodum  R.P.  Vberto  'fmickmano,  Patre  Provinci<e,&  P.  '^oanne  Molmanng 
Trcmonienfl .  ABum  Coloniain  Conventu  noflro  S.  Franciflci  Anno  idt  9-  die  menflis  ut  j".pra. 
F.  ^ccohus  BagnacahaUenfls  Alinifler  Generalis ,  ita  cfl  .  Ego  F.  Gerbardus  Romcrus  Sacro- 
fandtiC  Tbcologi(C  bumilis  L)oUor ,  tanquam  fZotaritts ,  ut  fupra  attcflcr : 
Ego  F.  '^oannes  FeUx  de  Brixia  Ord.  Min.  Convent.  S.  Francijci  fecundus  Secretarius  fldem  fa- 
cio ,  &  tcflor pradiicta  fuiffe  fcripta  a  P.  Magiflro  Gcrhardo  Romcro  ,  de  mandato  Rcverendi.fl» 
mi .  In  vcritatis  tcflimomium,c^c.  die  i  <,.  ''^anttarii  \6\<).in  Conventu  S.  Francijci. 

Lociis  ^Sigilli. 

LIX.  Plumbeum  arca:operculum  intrinlccus  in  membranajoflTepellucido  te^fla  ,  hxchabet: 
Hinc  jaccnt  o/Ja  F.  '[Joamis  Diins  ScoU ,  Doctoris  SuhtiUs ,  piijflmi  cultoris ,  &  defcnfloris  im- 
macuJata  Conceptionis  Dciparac  Virginis  Mari£ :  qtd  c  tcrra  cjfofus  ,  &  in  btrnc  lccum ,  terra, 
qiiaplcnuscrat\  cjcFta ,  lapide  flra)um ,  jujfu  Revcrendifls.  P'.  Magjifl.  F.  lacohi  Bagnacahal- 
lenflsOrd.Min.  Convent,  MiniflriGcncralis ,  Anno  1519.  A7/.  Calcnd.  Fehrttarii .  Extrin- 

fc- 


(xxir.) 

fecuspaginainrcrlptahsceft  Rcvcrendlfs.  P.  F.  hcobns  'BagnacahaUenJis ,  Artl/m,  d^  Sacra 
Theolo<y-ii£  Do^ior ,  nec  non  ttnherfi  Ordlnh  Min.  Convcntualkmi  Minljler  Generalis ,  Ann» 
16  ig.  diim  hunc  Conventim  vifitat  F.  ^oannis  Dms ,  Do^loris  Sithtilis  mcritb  nominati ,  inte- 
meratis  Conceptionis  Virginis  AdaridC  piijfmd  ctdtoris ,  (^  acerrimi  propugnatoris ,  ojfa  ,  qu£ 
terr£  imviixtaindiemillim  ufquejacuerant  ^  effofa  humoy  inloculum  concameratum  ftratum' 
que ,  ejufdem  Reverendijfmi  ju/fu  conllruBum ,  ac  plumhea  arcula  inclufa  intulit  XVIII.  Ca^ 
knd.  Fcbruarii .  His  cxa<£\is  arca  plumbea  conclufci  eft  a  quatuor  lateribus ,  ne  poflet  aperi- 
ri ,  fioillo  Relicionis  Min.  Convcntualium  munita ,  duobus  Provincialibus  Matthazo  Veglenle, 
&  LudovicoaCaftro  ferentibus,  pr^lente  Reverendifhmo  Patre ,  egregii  facinoris  aufpice; 
toto  Conventu  ,  &  quanipkirimis  cum  doctrina ,  tum  nobilitate  praeftantibus  viris ,  qui  ad  tan- 
ti  Dodoris  reliquias  videndas ,  confluxerant,  a  Sacrario  in  fepuituram  delata  ,  &fuper  a(Te- 
rcm  in  mediof.-pulcro  pofita  eft  .  Ncc  mirum  fi  defenfor  immaculata^  Conceptionis  hoc  tem- 
poiegloriosccxilivitefepulcro,  dum  pauloante,  Anno  videlicet  idij.die  12.  Septembrisy 
Paulus  V.  honorifico  decreto ,  &  paulo  poft  Gregorius  XV,  Anno  1522.  die  Maii ,  altero  non 
minus  gloriofoconftituto ,  ccleberrimi  virifententiam  cxtulerunt ,  jubente  primo ,  ut  illafo- 
lain  publicisquibufque  adtibus,  addente  altero,  ut  etiam  in  fecretis  doceretur,  proferretur, 
&  commendarctur  ^  &  ab  onmibus  mifterium  hoc  celebraretur  fub  Conceptionis  dumtaxat  vo- 
cabulo  quo  vel  folo  nomine ,  fi  non  aliunde  multis  prjeclaris  titulis  laudari  mereretur ,  magnis 
effertur  prcconiis . 

SCOTI  pcta$ ,  &  plurimce  virtutcs . 

C     A     P     U     T  XIV. 

LX.  nr^  Antam  horum  Patrum  curam  circa  arida  Do<floris  offa,  tantamque  impenfim  opem, 

1      &  opes  circa  e)us  iepulturam  magnificandam,&  nomen  celebrandum  non  tam  e)us 

dodrintE  ,  quampietati  ego  tribuerim  .  Sufpiciunt  omnes  ejus  do^ftrinam  ,  coluntalii  pieta- 

tem  ,  utramque  alii  admirantur  .  Vcrc  duplici  titulomirceprobitatis,  &  fummte  eruditionis 

omnem  fuse  a;tatis  gloriam  ,  &  pofterorum  promeruit  venerationem  Dodlrina  omnibus  notif^ 

fimaefti  pietas&  virtusmultis  apparuitargumentis.  Peromnem  integerrimiE  vitaz  curfumLj 

jiullum  invenio  qui  vel  minimum  nccum  obiiciat ;  invcnio  tamen  plurimos ,  quifindarum 

virtutum  fplendorem  micantem  afHrmcnt .  Euangelic;:^  paupertatis  rigidum  probat  fedato- 

fsuptrtai    rem  ,  fegmentitia ,  &vilis  laccrna,  fub  qua  inceffifre,  nubis  ctiam  pedibus,  boni  fcribunt 

(0  M;i!c,  2.  _/Yuthores  {a) ,  concinitque  Poeta  ille  vetus  trito  illo  carmine  : 

M^VM-^^th"  ^)uem7)efiisviUs .,  pes  nudus  ^  chorda  coronant .  >    ■ 

Adde  ,  mendici  more  ,  ad  ftipem  hilari  animo ,  miffoque  omni  honore  accefTiffe :  quod  in  eo, 
duobufque  prsclaris  coiifodalibus ,  Alexandro  Alcnfe  \  &  Ricchardo  de  Mediavilla  gravis  Au- 
,-„.    .     thorCZ'),  non  indignehis  verbis  commcndpt :   ConPat  quodin itinere ,  ubi non  babebant  Cje- 
4.d.g6,q.''i'j"  nobia  ,  amore  Dei  vi&um ,  hofpitium ,  tranftum.  per  Oceanum  a  'Brittania  in  Galiias ,  O'  e  con^ 
tra  )  petehant ,  in  grande  r/teritum  fibi ,  S*  aliorum  tfdificationem  .  ^odviri  Summo  Pontifi- 
catu  digni ,  digito  demonftrati ,  ob  eyninentes  fuas  virtutes ,  fic  eleemofynas  mn  funt  verccundati 
OMiauia.   pctcre .  ObcdienticE  religiofie  fpecimcn  dedit  heroicum  in  celerrima  egreflu  ab  urbe  Parifienfi 
prompto  ,  &  expedito  animo  omnia  relinquens ,  civitatem  ampliflimam  ,celeberrimam  Aca- 
demiam  ,  coenobium.  omnium  gravifhmum  ,  amicos ,  difcipulos ,  fcripta,  charos  ingenii  par- 
tus,  Cathedrae  denique  regendcE  non  contemnendum  honorem  .  Quis  ita  relinquat ,  nifi  ve-. 
rus  obediens ,  &  perfciftus  Religiofus  >  Caftitatem  fummo  ftudio  coluifTe  probant  ejus  fcripta 
U^slvl'  hi  variis  in  locis  (f)  ,  &  iilud  ,  quod  fuperius  exfcripfimus  carmen  : 
4.  d.  n.  &  Huic  humilis  cafo  Francifci  chordula  renes  flrinxit  &c. 

d.  41.  c].  1.  peccata  magna  cura  profligaire  ,  &  per  multos  annos ,  Deo  auxiliante  ,  a  ir.ortalibus  cavifTe, 

utlharc'.'  ex  ipfis  e)us  verbis  deducunt  quidam  {d)  non  inepte .  Neque  tamen  fervili  timore  ,  fed  gene- 

fd)  iRttr.r.  lofo  Dci  amorc  bcllum  hoc  indixifle  peccatis,  indefcimus,  quod  ipfe  praclare  fcripferit, 

jii  i.  d,  1 5 .  s^^.^  ^^-^  idcurandum  quod  creatura,fedquod  Deus  offendatur  •,  quodne  committatur ,  eligendum ' 

(f^'scct.  \n  potlus  in  nihihm  reduci-,  idque propter fmeerum  Deiamorem ,  non propter pxnas gehenne  fugien- 

4.d.  jo,q.  I.  /;''^x  Nobilis  fane  do£lrina,&  charitatis  excellentiflTimaz  argumentum,velle  potiiis  non  efle,quam 

Deo  offenfo  fupcrefle  .  Hinc  ille  non  frigide  ,  aut  fegniter  ,  fed  divini  amoris  ardore  ,  morta- 

les  quofque  pro  veritate ,  &  virtutc  afTcrenda ,  ad  mortem  generose  obeundam  ,  multis  cohor- 

tatur  rationibus . 

LXl.  Qui  tanto  ftudio  peccata  vitavit ,  &  vitanda  perfuafit ,  quanto  conatu  putcs  virtutibus 
acquircndis  incubuifli;  ?  Mali  odium  ,  virtutis  fubinfcrt  amorem  ;  &  qui  illud  ferio  profligat , 
iftam  ftudiofe  fedatur .  Ita  fecifle  optimum  hunc  Do^fhorem ,  &  obtinuifle  prreter  antiquas  in- 
fcripjionesfupra  pofitas ,  in  quibus ,  wYw  DoBor jufiiice ^  duxclerij  clauflri  lux  nuUivirtute 

fi- 


(XXIII.). 

J}c:ind:/s ,  aliifquc  fux  probitatis ,  &  pietatis  clogiis  inligniter  aiidit  j  teflantur  etiam  vctufti ,  & 

candidi  fcriptores ,  e\  quibus  aliqui  cocetanei ,  quos  prsEterniittimus .  Prcelatus  cjurdcm  ,  &  to-  ^umUvMtt 

tius  Ordinis  Primarius .  Gundilalvus  {a)  expericntla ,  &  fama  ubiqiie  divulgata  ,  ait  iibi  confti-  gro-va  \Aii- 

i\^^ds  ejus-jitalaiidahiUy  C-^fcientia  excellenti .  Antonius  Andreas  (i^^difcipulusfcribit,  f/V/x  f°^"'    ,. 

faynam ,  ^  wemoriani  in  henediBione  ejje .  Piilinus  (^)  yprohe  educatum  in  divim  cultu ,  cif  reli-  f!ivus  fupra 

alojis fartcfionibus  Gulielmus  Fyfengrenius  (J)  commendat  in  co  Fidei  Catholic£  profejionem ,  ""•  ^4- 

(^  in  divinalcgc  exercitationeni .  Abbas  Trithemius  (f)  (ludiofaynccelefliumfcripturarwn  erudi-  ^^zuft'^^ 

tionem.  Antonius  Poilisvinus  (/)  ?W(?/7i<:? ,  0^  charitate  ^ait  ipr^ditirm  y  0^  hcefffe  Cbrifiano  (c)     Piian! 

ejuspedJori  inditam  a  dor^ino  fapientiam  ,  ^/^/y^  integram  mentern.  Non  obicurum  iane  charitatis  ^-oi.form.  1 1 

argumentum ,  &  indits  a  domino  i^ipientix  proximis  proiicuaE,  illud  ,  quod  de  eo  rcfert  Guliel-  ^^  teft/bus 

mus  Vorilongus  (<^  ) ,  nimirum  per  Brittanniam  majorem  ,  ieu  Angliam  iter  agentcm ,  occur-  verlt.  Aaa. 

riile  cuidam  agricokt  hordeum  ffminanti  ,&  Chrifiiana  pietate ,  cundem  fortaflis  jurantem,aut  '^'^2,- . 

laborisimpatientem  ,  aternae  ilUuris ,  &  divinie  legis  monuiilb  .  Cui  indignabunde  ruf^icus  :  Ut  sci-iptor.^ 

quid  fruftra  vcrba  profundis  ?  illud  pcriliafum ,  &  certum  habeo  ,  Dei  admiplendam  crga  me  (f^Poflcv.in 

voluntatem  ,  &  cetcrna  pf^fcientia  jam  vidilTe  quidquidde  raeaiflurus  iit:  iifalvare  ,  vel  con-  ^^'''-^   ■ 

demnare  me  i^atuit ,  mea  inanis  efi:  opera  ,  five  bona  ,  five  mala ;  neque  illa  ialvabit ,  neque  ifta  io..g.  in  i.d. 
condemnabit .  Excepit  patienter  vir  piuspernicioiam  doftrinam  ,  &  familiari  rcto-fit  exemp'o:       ?s. 
Si didina , inquit ,  fcientia ,  ut arbitraris ,  banc  nece'Jitatem rehus imponit ,  ut  qu'd hunc  ferni- 
nandi  laborem  affumis  ?  Etenimfi  Deus  pr£vidlt  nafciturum  hordeum  yfvefcmines  ,  five  ahjiineas 
ah  opere ,  nafcetur  ;  fiverb  non  nafciturum  prcvidit  utique  non  najletur ,  aren£  itaquefemina 
mandas .  Illum  obmutefcentem  fubindc  pius  Dof^or  inflruxit . 

LXII.  Ex  hac  etiam  charitate ,  illa  profluxit  devotio,  quam  idf  m  Author  Qf)  tantoperc  com-  ^^    j^^    . 

mendat,&apertiilimepatctinejusoperibus(i)in  quibuscrebrisad  Deum,  veri ,  ac  boni  to-  proam.     i. 

tius  fontem  perenncm ,  invocationibus  .aculatoriis  amoris ,  asftuantem  alto  corde  f^ammam  qui-  Sif'  et- 

vis ,  quantumvis  rigens ,  animus  experirctiir  .  Eafdem  jaculabatur  fiammasamoris  in  no^fte  '-'•?  ',!,  prjnl 

Chrifli  Nativitatis  Pariiiis  (X;)  >  dumcunas  Salvstoris  tcncrrimadevotionc  cclebraret,  &pro-  c.  &i;iprin, 

funda  mcditaretur  contemplatione.  Nam  iupra {z  raptus ,  &  in  ie  pof^ea  revcrfus ,  Dci  erga  nos  <=•    Locics . 

dignationcm  ,  qua  Frater  nofier  per  afliimptam  humanitatem  fieri  voluit,  digne  coniiderans ,  y2x\zvi.^\'t 

fuucio  corde  ingeminabat  il!a  Sponiai  fuipiria  (/) :  ^is  mihi  det  tefratrem  meum,fugentem  ube-  Ctic;arius  \n 

ra  matris  mea ,  ut  juveniam  teforis ,  (>  deofculer  tc  '<  amatoriiique  verbis  petebat  Chriiium  iibi  -•  P^';^  ^^"' 

dari ,  non  folum  tanquam  Deum  in  anima ,  fcd  &  vifibilem  tanquam  Fratrcm  in  Virginis  gre-  n') Cantic.s. 

mio  ad  ubera  cjus  pendentem  .  Ad  cujus  ferventes ,  &  repetitas  preces ,  ci  Chriilus  apparuit  in  «.  i. 

pueri  forma ,  deditque  fe  in  brachia ,  &  amplcxus  devotiiervi  contreclandum  .  Difparente  au-  CJn^jlam  iti- 

^  -r  \     ,  ■  n  ■  ,!    •         •  r  j  •  j    \    -rr      ■  fantem  uIhis 

tem  viiione  ad  altiora  ie  accingens ,  &  in  virture  prohc  ens  propter  devotionem  aulciflMU  pue-  a^ceph . 
ruli ,  &  San(fliilimae  Genitricis ,  deinccps  camibus  abflinuit ,  nudis  pedibus ,  abjculis  etiam  ian- 
daliis  inceifit ,  &  pannoia  tunica  ,  novam  admittere  nolcns ,  humilis ,  &  abjcdlus  inceilit .  Ejus 
porro  erga  ipiam  Dei  Genitricem  iingularem  devotionem  ,  teftantur  ubique  cjus  opera ,  prae- 
fertim  ,  quse  in  cjus  innocenti»  defenfioneni  conicripfii ,  &ejufdem  Virginis  erga  illum  mira 
dignatio,  quacaput,  uti  diximus(^//)oranti  inclinavit . 

LXIII.  Hircaliqui  intei-divos,&  Beatospium  Doiloremcnumerant-, quibus,doneca  San-  An. 77-4.11. 
fta  Sedc  approbetur  ,  non  fubicribo  ,  Ludovicus  de  Manganellis  in  vita  ejufdcm  a  ie  icripta,  &   ^{^."„02^.  in 
commentariis  fuis  in  primum  iententiarum  prxiixa  Madriti  in  Typographia  regia  impreila  an-    Vita'scoti 
110  i5i 9.  &  a  Generali  inquiiitionc  approbata  ait ,  non  deeiTe  homines ,  qui  eum  i^in£lum  vo-  J''*^^'   ^!'-* 
cent .  Vere  in  libro  revelationum  ,  qui  MS.  ci  cumfertur  f  ib  nomine  B.  Amadcei  fccpius  a  {'xn-  tatem. 
ditate  ,  &  gloria  commendatur ;  plenum  iciniflitarc  Angelum  ibidem  dixit,  diademate  Beato-  A;nad.   rap. 
rumincapite,&aureQla  Do£lorum  iniignitum  oflendit;  ab  Angelis ,  &Rcgina  CKlidileclam    ^-^^- 
appellat .  Erardus  Vinheim  Caithufianus  in  facrario  ^Egryppincnii  ,cum  divum  vocat.  Petrus 
Cratcpolius  in  libroeditoanno  i  ^91.  Colonijc  eum  inter  ilicros  enumerat.  Thomas  Dempfle- 
rus ,  prceterquam  ,  quod  intrcpide  Bcatorum  adnumeret  catalogo  ,  rcfcrt  cx  Gilberto  Bruno  Eru.i.;  s?.cr, 
Dulcicordii  Abbate  Ciftercienii ,  eum  coluifle  Scotos  Dunfrifii ,  tamquam  coelitem  ,  &  Eccle-  q^^^^'  j^ 
fiafticoofficiQcohoncfbne  .Bargium  item,  Do(florem  vetuflum  ,  &cruditum  feruntquotidic  Sanais  Gtr. 
commcmoratione  cccleiiaftica  Confeiloris  non  Pontificis ,  cjus  auxilium  imploraili: .  Novi  cr-  Dempii^r.m 
go  profe(f^o  nuncplurimos  ciTe  in  variis  regionibus,  pra;f:rtimin  regno  NeapoIitano(  ubi  vita  torum'. 
ejus  largius  defcripfi ,  quam  etiam  huc  tranfluH  )  qui  magna  fiducia  ,  &  devotione  ejus  nomen 
invocent  j  neque  id  inanitcr ,  dum  cjus  opem  in  variis  neceflitatibus ,  &  cEgritudmibus  fe  cxpcr- 
tos  narrant .  Vidi  pluriraa  tcflimoniaautentica  Notariorum  fyngraphis ,  &  figillis  munita  ,  in 
quibus  varicE  hominumconditioncs ,  &  xTates  cjclcfiia  muncra  ianitatum  ,  aliarumque  gratia- 
rum  ,  i^Q.  Scoti  mcritis ,  &  invocatione  accepiflc ,  omnibus  volunt  manifcilum  .  Non  ca  refcro  fi- 
gillatim  ,  dum  ordinariorum  ,  aut  Rom.  Curiae  approbationc  non  confirmcntur,  A  variis  a'gri- 
tudmibus  quam  plurimos ,  ,\  pcriculis  alios  ,  a  moleftis  puerpcriis  foeminas  libcrafTe  tcflantur,& 
in  litibus  gravioribus ,  icriiiquc  dcllidiis  ie  cundcm  expertos  propitium  jure jurando  ,  &  juris  fo- 

le- 


Ejusfcripta  Ecckjice  Dci  valde  effc  prqficua . 

C     A     P     U     T         XV. 

1"  Is  de  vita  ,  &  rebus  prcEcIare  geflis  diffLifius  explicatis ,  ad  do£li'inam  defcciido,& 
fummc  proficuam  ciTe  Dci  Ecclcficu;  ejufque  fideiibus  oflendo.  Alrius  indagandi 


vcritatem  ,occafionem  prKbuit  Scotus ,  utpore  fua  diflertatione,  dc  flricto  examine  fecit,  ne  cc- 

co  qrelTu ,  &  placido  dudu ,  omncs  in  unam  abirent  fententiam  ;  aut  in  unius ,  vel  alrerius  Ma- 

jriflri  jurarenr  doftrinam  .  DifcufTit  ille  abfque  dele^u  omnium  Scholafiicorum ,  qui  fe  pnrcef- 

ferunr,fenrenrias :  neque  animi  aflecftus ,  fc-d  veriratis  pondus  in  hanc ,  vclfllam  inclinabatopi- 

nioncm .  .^quo  arcioredomcfticos ,  &  cxrernos ,  ubi  judicabat  redargucndos ,  impugnavil: 

tam  D.  BonavenrurcE, quam  D.  Thoma;  Aquinaris  placira  ad  vcritaris  flateram  rcduxit .  Ea  ta- 

men  modeflia ,  &  proprii  judicii  fabmifTionc ,  ut  rarifl^ime  Authores  ipfbs  nominavcrir ,  &  nul- 

liusfenrenriam  graviori  aiTcccritccnfura  .  Longe  aberara  quorimdam  Scolaflicorum  confue- 

C  mis  t-udinc  (b)  qtit  ex  ophuGnnn: ,  qr/as  In  fchola  acccpirunt ,  pr^judtcVn  ,  slrot  Catboilcos  'iiothgra- 

lib  8.  df  lo.  vloribia  inuntnt ,  Idque  tanta  facilitatc ,  ///  merito  ridcantur .  Nihil  indifcufliim  pra;teriir  Sco- 

cisc.4.        tus ,  nihil  non  ad  Lydium  lapidcm  tentatum  ,  &probatum  duxerat  fcribcndum  :  diligentcr 

^/'httivi/au^  examinavirunivcrfa  rerum  principia  ,  conclufiones,  &ipfas,  quibusprobanrur ,  rariones . 

Icriffit .  LXV.  Atque  hacdc  caufapuratur  S.  Thomre  Anragonifia  ,  dum  non  fblum  quodfentit, 

j^erici^jff'  Yej.^ni  &  fenfus  fundamentuni  impcnfius  conveliit  .Lcdion:  S.  Thomasmagis  intentus,  plus 

w^ .  "  ruminabat  quod  ex  illo  cxcipiebat  •,  &  qucm  faciiius  alii  f^quebantur ,  voluit  plus  ca^teris  difcu- 

adverfarius!  ticndum  .  Nunquam  Thomam  exagitavit  quem  in  fimimam  habuit  revercntia  ,  cujus  fau£lum 

nomen  ubique  rcricuir ,  in  qucm  verbum  nuilum ,  quodoffenfionisumbram  pra'fcferret ,  ef- 

fudit ;  ejus  doftrinam  ,  non  nifi  juf^is  pondcribus  libratam ,  voluit  admitti .  Hc3c  Autem  &  Aii- 

i^elici  Dotloris  nomengioi-iofius  cffecit,  &  doiftrinam  reddidit  illuflriorem  .  Nefcio  itaquc_jr 

quid  adeodifpliccatin  Scoto  ,  quodabfque  Aquinatis  offenfione,  quoiabfque  ullo  ejus  mrvo, 

doftrinam  rcddideritfecuriorcm ,  quod  nomen  extuicrit ,  quod  difcipulos  ad  Magiflri  fui  dog- 

mataclarius  illuftranda,  acriusdefcndenda,  quodam  veluti  clalTico  cxcitavcrit ,  &univcrfos 

Theologix  fedatores ,  conflitutis  alternis  aciebus ,  ad  Chrifiianum  bellum  convocaverit,  ia__» 

(0  Sencca-,  p^cifica  pugna  inftrui  docucrit ,  ur  quid  in  cruenta  curn  Hcercticis  quoridie  ineuiida  ficienduni 

Ep.  18.         ^j^^  niarurc  prccmedirentur  •,  &  qualitercum  vafrisinimicis  congrcdiendumfit ,  opporfune 

confpiciant  ?  (c)  ^ui  in  ipfobcUo  crepidare  nolucrit ,  anteheUtimjemet  exercet . 

LXVL  Magnum  hoc  ficrae  dociirinse  emolumentum  cfle  perccpcrunt  Ecclefii^  Doiftores ,  & 
Mcgn ifit  in  ^^j  litterariae  prafefti .  Nam  tantum  abcfl  ,  ut  has  fbpire  litcs ,  aut  contentioncs  extinguerc  vo- 
lucrint ,  ut  propolitis  potiu^  prcemiis  fovcrc  ,  inffitutis  ftipendiis ,  crcc^is  conrrariorum  dogma- 
rum  carhedris ,  folcrrer  excogirarinr .  Pccuiiares  haber  Profeflbres  ,&  f^iflarorcs  in  Academiis 
Dodlor  Angelicus ,  &  fuos  haber  &  Dodor  Subrilis :  cx  pcculiari  docetur  carhcdra  D.  Thomce , 
ex  alrcra  Scori  doftrina .  Ad  tres  nobiliflimas  in  Hifpaniaacceffi  Univcrfirares  ,Conibricenfcm 
falmanricenfem  \  Complurcnfem  in  unaquaquc  harum  vidi  infl:irura  fubfclHa ,  &  dcflinaros  Ma- 
gifl:ros  pro  Scori  difciplina  tradenda  .  In  Parifienfi  ircm  Academia ,  in  Paravina ,  Ticinenfi ,  im- 
ino  &in  ipfiUrbc,  Orbiscapite,  pcculiarcs  carliedra  Scorus  obtinuir.  EoetiKm  habeturin 
pretio ,  utdignitatc ;  flipendio ,  authore  commodiratc  multis  in  locis  non  ccdat  cjuscatlr^^dra 
illi ,  quse  S.  Thomx  rctinet  nomen.In  Conimbricenfi  etenim  Academia  c^qualis  funr  ftipendii , 
&  auftoriratis .  In  Salmanticcnfi  haud  minoris  emolumcnri :  quas  Scoti  cfl ;  &  magno  conatu  ad 
illam  adfpirans  docTifllmi  illius  AcademiceMagifi:ri  \  in  Complutcnfiomnium  primariam  Sco- 
tus  obtinuir .  Ultra  ha!c  ftriclc  cavit  Univerfitas  Salmanticeniis  [.-/J  ne  Scoti  cathedra:  Prof:flor 
Sal.nau!'"  aliam  ,  quam  Scoti ,  difcipulis  tradat  docirinam  ,  neque  cam  fummatim  ,  aut  per  conclufioncs 
3.  ^.  4-         duntavat  coniprchcndat ,  fed  clarc  mcntcm  cjus ;  &  textum  largituscxponar , 

LXII.  Per- 


(XXIV.)  . 

lemnitateconiirmatit.Sufceptam  pro  Virginis  mnocentia  litcm  feliciter  terminavit,nih!l  mirurn 
fi  in  aliis  prcetenlionibus  ho:icflis  invocctur ,  ut pitronus .  P:nrimi  .lutcm  cx  his,  qui  fe  cxauditos 
dicunt ,  aliquot  donariis ,  tabellis ,  laminifqus  magnis  argenteis ,  quas  pr;c  manibus  habiii,jiiain 
gratitudinem  funt  profcfii  •,  quae  in  fua  qucEquc  tempora  ref^rvantur,  opportunius  producenda. 
LontTC  ,  lateque  nunc  fpargitur  ,  &  divino  quodam  confiJio  diffunditur  cjus  gloria  ,  eo  maximc 
tcir. pore ,  quo  famx  infidiari ,  &  nomen  obfcurare  quidam  intentarunt .  Sed  ita  {o^jit  ei,  quem  \ 
f  1  E<1  r  6    ^^^'  honorare  depderat ,  ut  quanto  majori  conatu  a!i;  detrahuiit ,  eo  follicitius  Deus  illius  coiifli-   { 
V.     ^     '  lat  honori .  Sane  illud  erga  Dei  Genetriccm  impenlum  obfequium,dignQ  pi-^mio  non  potuit  6.t. 
fraudari :  immo  eodcm  tempore  &  Vi:"ginis  priviiegium  ii  Scoto  affertum  ,  &  Scoti  honor  mi- 
rificcdiffufus ,  mngnum  fufcipiunt  incrementum .  Ho;iorificavir  Scorus  DeiMarrem,  ab  eadetn 
COEcc!.  M.  viciflim  honorificatur  •,  cgrcgie  elucidavit  Deiparam  ,  nihil  abfonum  piis  viris  vidcbitur ,  fi  pie 
^- S  '•  dicamus  vitam  confccutum  ceternam  :  juxta  illud  fapicnfiflimi  viri  cnunciatum  [o)  :  ^i  eluci- 

dant  me ,  vitani  cternam  babehunt . 


(XXV.) 

LXVII.  Perccpcrunf  utique  optimi  illi  Magiftri ,  &  cathedrarum  inftitutores,  magiium  ftu- 
diofbrum  profe^flum  ex  fcolaftica  hac  concertatione ,  &  quotidiana  difertatione  provcnirc^  : . 
quorum  alias  ingenia  torpefcerent ,  &  tabelceret  intelledtus ,  fi  communibus  duntaxat  princi-  •• 
piis ,  qaaii  ftatutis  fcholafticie  difciplins  metis ,  caeca  quadam  manudu£lione  devoverentur  (<f) : 
Fcrrwnferro  exaciihur  \, &  homo  exacult  faciem amicifui ,  conferendo  ,  diflerendo  ,  penitus  ^_ , ^^f^'^''' 
cxaminando  .  Si  plura  obiiciantur ,  &  fententiae  retundantur ,  uti  fcrrum  ferro  confricatum  , . 
aciem  concipit ;  ita  ex  adverfb  docentis  ingenium  exercctur ,  excitatur ,  acuifu  {a)  Expedit  ita-- 
que  contrarias  infudijs  Ecclejtaflicis  e^Je  opiniones  adexercendum  ingenium ,  (^  excutiendamflu-        -i  chf 
dentium pigritiam .  Non  immcrito  de  hac  ipfa  Scoti  doiflrina  fcripfit  Paulinus  Berti  (^)  familis  ord.  in  1. 1. 
Auguflinianse  vir  doilus :  Si  afcbolis  auferas peculiaresScoTi  opiniones ,  reliquum  efl  ut  ipfe pla~  R«g-  c 
nc  dijferendi  ufus ,  (^  occafio  languefcat .  Hinc  magnus  ille  purpuratus  patcr  in  rebus  Ecclefi^ ,  |.  -^  ^ 


Qa)  Berti  in 
unciip. 


quanturavis  arduis ,  dextre  pcragcndis ,  &  morum  gravitate  illuflris ,  Dominicus  Cardinalis  operum  Sco. 
Gvimildns  (c)  Scolum pro  coff^muni  litterarum  utiUtatefcripflfeteJlaturef.  Communis  pro- *' • 
fe£lo  illa  &  maxima  in  litteris  utilitas  efl  ut  veritas  indagetur ,  &  inveniatur ;  at  Scotus  his  prxci-  ^^^  ad^An- 
puis  audit  elogiis  {d) ,  Inquifitor  maxirnus  veritatis ,  rcdargutor falfitaitis ,  veriarca  {e)yL<eritatis  ton.  de  fan- 
pnecipuus  amator  dcmum  idque  appofite  fatis  {f)Uma-9eritatis ,  d^-  Scotis  ingeniorum .  :  ^'»  • 

LXVIII.  Probe  hoc  intellexi ,  &  longo  experimento  probavitConcilium  fupremum  Hif^-  in  fine"l?4l 
paniac,  quod  per  Antonomafiam  prje  tof  tantifque  aliis  ,quibus  illa  florentiffmia  regitur  Mo--  fer.t. 
narchia ,  Regium appellatur  \  dum  Anno  i  (^18. ;  maturo ,  &  gravifTimo  dccreto  fartam  tedam^    i^'j',^°''"'' 
que  voluit  Scoti  dodrinam .  Rem  narro ,  &  perpetua:  confccro  memorize ,  ut  paflcris  relinqua-  s<!oti ;  ^  ^': 
tur  exemplum  ,  &  fciant  qui  pofl  nos  venturi  funt ,  quid  ante  ipfbs  a  prudentiflimis  viris  dehac  CO  lul  Sca- 
doclrina  fitjudicatum  ,  graviffmia  ,  &  nobilifTima  Academia  Salmanticenfis ,  in  TheologijL-»  ,'f'-/^"*^' 
praefertim  Scholaftica ,  nulli  toto  Orbe  fecunda  ,  propter  quafdam  rationes ,  quas  nequc  refcr-  itajudhavU 
re  ,  neque  ad  trurinam  revocare  modo  plurimum  interefl  (  nifi  illam  fpeciofiorem  folumindi-  fiprimoni_, 
gitem  ,  ad  excludendas ,  videlicet ,  novas  quorundam  dodrinas ,  quae  in  fiorentiflimas ,  &  fua  Q^„cUiMn . 
vetuflate,  acfoliditate  comniendatiflimas  fcholas  invehebantur,  communi  fuorum  Magiftro- 
rum ,  et  Do^orum  calculo  ftatuit ,  ut  fola  ,  qux  S.  Auguftini ,  aut  D.  Thomae  dodrina  eflef  i 
aut  judicaretur ,  e  cathedra  doceretur  ;  licer  tamen ,  fi  vellet ,  cathedr^e  Scoti  moderatori ,  ut 
cjusdogmata  fequeretur  :  Statutum  folemni  juramenri  formafixum,  et  firmum  voluerunt, 
eanque  die  9.  menfis  Junii  Anni  1 5 1 7.  in  hunc  modum  ediderunt :  '^uro  in  quotidlanis  leSiiom^ 
hus ,  quas  irt  Academia  vel  Catbedra moderator ,  vel voluntarius  Profejjor  lcgero  ,  mt  dodiurum\  Nozum  Sai' 
atqjie  le^urum  in  Tbeologia  Scbolaftica  doBrinam  S.  Auguflini y&  conclufiones  D.  Tbcme ,  quas  'Vj^Jf^um. 
infumma  Tehologice  docet ,  ubi  horumfandiorum  mens  aperta  fuerit ;  ubi  vero  anceps ,  C^  dubia 
nihll  doHurmn  ^  neque  leUurum^  quod  eorum  doctrin^  adv^rfari  fenferim\  fed  quod  velfuxta 
meumfenfum^  vel eorum  qui difcipuli  SS.  Auguflini  ^  &  Tfson^  communiter  cenfentur y  tantO' 
rum  Patrmn  doBrinnc  magis  conforme  invenerim .  Exciplo  opinionem  de  immaculata  Virginis 
Conceptione  \  &  ea  qu£  jure  Ecclefiafico  immutatafunt ,  velpoftea  immutabuntur  :  'O*  que  cum 
oiim controverfa^ejjent  j  }am confitutionibus  Apoftolicis definita funt .  Etfiquando  Cathedra?ft^ 
Scoti ,  vel  Durandi  moderabor ,  quamms  adidteneri  nolo  ,  licere  tamen  mlhi  volo ,  pro  eo  tart- 
tumtempore  t  probabiles  corum  Doctorum  opiniones  fequi  ^  abfqueperjurii  crimifie.-  iftproijtu^ 

LXIX.  Qniatamen,  utUniverfitatis  ftatutafiio  roboreconftent,  et  futuros  conftringant ,  d.Re^hCer.. 
debent ,  vcl  fblent ,  a  fupradido  Concilio  approbari,  et  confirmari .  Dum  Magiftri  eo  recur-  "''"  * 
runt ,  qui  Scoti  caveant  prKJudicio  .  Concurrunt ,  etiam  et  alii ,  qui  opinandi  libertatem  fibi 
denegari  dolcbant .  Vehementius  vero  ,  et  acrius  fe  oppofuerunt  Minoritce  vchementi,et  acri 
Magiftrorum  conatui,  donec  porreflis  hinc  inde  libellis ,  caufi  utrinquc  diiX^  coram  gravif- 
fimo  Senatu ,  devenicndum  fuit  ad  ulfimum  rei  examen,  librandumquc  fuit  juftum  pondus  fla- 
tuti  confirmandi ,  vel  potius  irritandi .  Conclave  ingrefli  omnes  Confiliarii  VI.  Idus  Februaiii 
fimul  cum  Reverendiftimo  D.  Gabriele  de  Treio,S.  R.  E.  Cardinale  digniflimo,Archicpifcopo 
Epifcopo  Malacitano  ,  Concilii  Pra:fide,fumma  maturitate,et  ftrido  examine.psr  oflo  integras 
fcrme  oras ,  ab  odava  fcilicet  antc  meridiem ,  ufque  ad  quintam  ,  vcl  paulo  minus  pomeridia- 
nam  ,  rc  difcufla  ,  unanimiter  ftatuerunt,  non  efTc  confirraandum  quod  Academici  ftatuebant 
ctvolcbant.  Subfcripferc  omnes ,  quoruni  nomina  recenfeo;  praditflus  Eminenrid.  Dom. 
Cardinalis  PriEfes ,  joanncs  de  Frias ,  DonFcrdinandus  Ramirez  ,  Don  Gondifalvu?  Percz  , 
Don  Francifcus  dc  Tcxeda ,  DonBerengarius  deAoiz,  Don  Garcias  dcAro,  Donjoannes 
Coelio  ,  Don  Joannes  de  Chaves ,  Don  Didacus  dc  Corral ,  Don  Joanncs  dc  Frias  Mexia ,  Don 
Perrus  Marmolexo  ,  Don  Didactis  de  Contreras ,  Don  Francifcus  de  Alarcon  . 

LXX.  SapicntifTimi ,  et  graviftimi  viri in  eadem  fiorentiftima  Univcrfitarc cnutriri ,  dignam  ^.'^'J^  ^^^u_ 
couHrmarionem  ,  autcommendationcm  magni  Auguftini ,  Aut  Angclici  Aquinatis  dodrinx  p-^jTt.^.irs- 
dencgandam  non  judicarunf ,  quam  omni  commendatione  pri^ftantiorcm  eilc  non  ignorabant  l"'''  • 
neque  tamcn  ita  probandam  duxerunr ,  ut  caeferi  omnes  Dodlorcs  optimc  ,  ct  honorificcntif- 
fi;nc  de  Ecclcfia  meriti ,  pcrpctuo  condemnarefur  ,  ct  ab  iis  fcholis  qus  ilio^tum  creverunt 

d  do- 


« 


(XXVI.) 

dotlfina ,  ^tetnUm  exularent .  Itanc  pereat  Aiexander  Alcnfis,  et  niagnuj  Aibertns  Aquiriatis 

tismagifterc'  Ita  exulet  S.  Bonaventura,  Aquinatis  xrollega  "e  Ita  difpfrat  Scotus  Aquinari^ 

exercitator  >  Perpctua;  tradatur  oblivioni  Occhamus  Nominalium  antefign^nus }  .Sileiitio  ob- 

ruantur  Durandus  ,    Gabriel,    et  alii  quique  viri  lapicntiilimi ,  quorum  eluciibratio.nibus 

crevit ,  &    rcvirefcit  facra  dodrina  ,    dummodo  unus  laudetur  Aquinas  ,    &  ejus  com-. 

mendetur  Summa  TheoIogicE?  Grave  hoc,  &  indigne  ab  aliis  referendum  prjefenfitam-- 

plillimus  Senatus  .  Quid  &  Hieronymus   nihilifi^t,  qui  cum    AUguftino  aliquando  pu- 

gnavit  accerrime,  et  floccipendantur  alii,  qui  ab  ejus  doiflrina  difcedunt,  duai  folus  au-. 

diatur  Auguflinus?  Neque  id  etiam  lequum  reputavit  prudentifTimus  Confe(ms  .  Adduo- 

rum  duntaxat  judicium  univerfa  m«derctur  cslel^is  difciplina?  Centeni ,  et  Milleniaurho- 

rcs,  Orbis  Magiflri,  Ecclefiaj   DocSores  repellantur,  non  audiantur  ,    in  cafuni  fcripfe-^ 

rintj  hiduoduntaxatecathedris  doceant?  Id  etiam  iniuriofum  iudicavit  gr3vifr»mus.Con-. 

ventus  .  Vivunt,  etinseternum  viventinfcholis  AugufJinus,  et  Aquinas,  etfi  reliqui  noiL-* 

moriantur  .  Cceteros  incommuni  hominum  fenfupraecedunt  tanquam  Antefignan-i,  id  non' 

fufficiet ,  iiifii  fuerint  &  fbii  ?  Ceteri  omnino  aberrarunta  veritate ,  foli  Auguftinus ,  &  Tho- 

mas  eam  attigcrunt ,  atque  ita  fcripferunt ,  ut  in  omnibus ,  &  per  omnia  fint  fequendi  ?  Ipfos 

invoco  e  coelo  tefles ,  &cauf«  ;udices  ut  apertam  m  hac  caufa  proferant  fententiam ,  &  dicant 

an  expediat  ad  duorum  duntaxat  judicium  univcrfam  referre  Theologiam ,  &  propterea 

'    verum  omnino  cenfendum  fit ,  quoddixerunt,  quia  illidixerunt  .  Communi  eft  ia  hac  re 

Ca^Thom.i.'  utriufque  lententia;  quamThomas  C^)ex  Auguflino  exfcripfit  (Z')  :  Soliir,i  Scrlptur^  Sacra: 

^•''"*-^V   lihrls  i  qul  Canonlci appellantur ^  didici hunc honorem deferre  ,  utnulium'Authore7n.:eorumiit 

3  j.:paulopoft  y^'''^'^^'^^  ^^^^  ^^%^^^'^/^^^^  aiios  autevt  Itaiego^  ut  qu.tntalilKt  fanl^iitate  ^  do- 

med.       _     dlrinaque  prapoileant  i  non  ideo  vsrum  putem  ^  quodipf  fenferunt^  vel  fcripferunt.,'Ei-A\\}yi 

(Oldemhb.  Auguftiuus  (f)  fuos  Jibros  non  tantum  credendi  necellstate  ,  fed  cum  judicandi  iibsrtate 

uft!cf.        legendos  effe  proteflatur  .  Et  nihilo  minus  libenter  homines  Auguftini  ampleilanhir  do- 

«flrinam,  &quodipfius  fit,  putant  abundantei*  fufficere  .  Certe  adAuguftiai  feque!am_j , 

;non  fuit  aliquando  necefie  homines  cogi ,  qui  fponte  currunt,  neque  jurisjurandi  falcmni- 

.  tate  cavendum  erat  dodlrinaj ,  quam  nullusorthodoxus  non  acriter  defendat  .  Ubi  illi  Au- 

guftini  dodrinje  contemptores  ?  Ubi  qui  negent  ?  Ubi  qui  impugnent  ?  Ibi  fartaflis ,  ubi  ni- 

hil  a  fe  redle    didum,  neque    foiide   fcriptum  putent,  quod   Auguftini   non    confirmet 

feiitentia . 

'jfiihi  tenta-       LXXI.  Antp  aliquot  annos ,  hoc  idem  tentatum  fuitcirca  Aquinatis  duntaxat  doflrinano 

%7laha*!  ^"  Academia   Complutenfi ,  neque   tamen   obtinuerunt ,  qui  cogitaverunt  confilia,  quae 

^    ^    ^  '    iionpotuerunt  ftabihre,  dum.  miflo  fub  Philippo  III.  D.  Gabriele  de  Cefp.^d.-s  olim  Audi- 

tore,  feuConfiliarioGranatenfi,  nuncMagiftro  fchoi^eSalaminrina» ,  qui  rem  cxarainaret, 

.&  per  eum.plane  relata  in  Confiliis  Regio,  &  Suprems  luquifitionis  ^  confjlium  eorum  > 

qui  idattcntarunt,  penitus  evanuit  .  Gloriofus ,  utilis ,  fblidus ,  nervofas  S.  Thom.is ,  ne- 

que  tamen  reliqui  inertes  fuerunt  in  acie  Domini,  fed  tanquam  felediflimi  pugiles,  gladiis 

accindi,  fortcs  perftiterunt  in  excubiis ,  cuftodientes  le^ulum  Salomonis  .  Legatur  itaque 

Thomas,  atJegantur  &alii ,  Alenfis ,  Albertus ,  Bonaventura  ,  Scotus  &  clallici  Authores . 

fd^Auonft.   ^on  omnia pojfumus  omnes  i  nequc  quifquam  fuit ,  aut  erit ,  qui  itafcripferit,,  ut  univerfo- 

Ep.y.adMar.  rum  comprehcnderit  virtutem  :  immo  nuiium  ejfe  mortalium  j  ait  Auguftinus  (i)  ,  cui  con- 

ccll  in  prijic.  cefjumfit  hucufquc  ^  utinnuiio  omninb  erraverit  .  Qj^od  unus  omifit,  altcr  fjpplebit;  &  ia 

Metc.".&i!  quo  unuserravit,  alter  ad  veritatem  perringet  .  Nou  inaniteranimadvertit  Peripateticorum 

Eleiich.c.ult.  Princeps(f),  poftcriores  prioribusaddidifTelucem  ,  &Iimam;  muitacorrexiiie,  mulfacon- 

tulifle,  utex  omnium  inventis,  ars  tandem  perledtaeflbt  .  Q^id  imp?dir,  ne  idaiii  pofl^ 

Aquinatem  fiiit  aflecuti  ?  " 

SCOTI  doBrinam  fummo  profeqjmntiir  odio  Hceretici  * 

CAPUT  XVI. 

LXXU.  /'"X  Uanto  autcm  in  prctio  habetur  ab  Orthodoxis,  &  in  Carholicis  LTnivcrfi- 

V^       tatibus  Scotus ,  tantoeum  profequuntur  odio  ,  qui  Ecclefiam  profequun- 

tur  CatholiCc.in  .  Premuntur,  ftringuntur,  coardantur  a  nervofis  Scotirationibus ,  &  flibri- 

li  modo  veriratistum  indagandaz  ,tum  probandae,  ncquc  quidquam  eis  profunt  folita;  verfutis, 

CO  Ri"fiill-dc  ut  ab  illius  expediantur  prefTuris  .  Propterea  dixit  haud  immerito  Jacobus  Breullius  {f) 

aiitiq.  Parif,  I3e„edi(5^i,,g£  famiiiiE  vir  do£lus  :  Ejus  'memoriam  nunquam  effe  perituram ,  pricfertim  inter 

fchoiaflicafap.enti^profeffores^  &  truditioneniy  quam  fcriptis  Jliis  inferuit  ^  ticereticortm 

ira- 


V 


(XXVII.) 

mpktati  retuftdendjc  tttaxm}  ejje  opportunam  .  Arque  hinc  Ambrofius  Cathaniius  (_^  )  ex   _Cg)Catiiar. 
PricdicatorumOrdiae,  audenter  affirnuvit ,  Sconlaus  quanta  fit  in  Ecclefia  ,  &  meritb .  fbli   '"  «^'0>-<l«-» 
oriZi/j  ^^cw  wf^/^r  non conjpicntnt .  tcclelix  dogmata  nrmiter  comprobavit  5  Hxreticoruin  in-  c.  Trideut. 
lanias  egregie  refellit  ;  hinc  illis  adeo  infenfus ,  ut  nullum  magis  lacerent,  nullum  acerbius   part.  i. 
mordeant,  nec  acrius  maledidis  infequantur  .  Perfidus  illc  Pfeudoepifcopus ,  impurinimus 
fcriptor ,  impudicus  Centuriator  ,  loannes  Balazus  (^)  ,  ad  vomitum  ufque  opprobria  congerir, 
Sc  calumnias ,  fiviiifquc  contra  Scotum  agit ,  quem  contra  Balxo  li.niiles  doclius ,  &  nervofius     [h]  Balaus 
egiffe  confpcxit ,  Papijlarum  Hirculc;n  deriforie  appellat ;  quem  pro  PapifHs  dofle  fcripfifle  ,  Cei.t.4-&  i+. 
&contraHxreticosconflanter  difpurafl"e,opera  demonflrant .  Acerbius  eriam  in  eundem  in- 
vchirur  loannes  Cafns  M  Oxonienfis  Hcereticus ,  dwmfpinam  ,  o*  urticam  vocat ,  &  e  Cata-  (-^^  Cafnsin 
logo  Dotflorum  veterum  velir  expunflum  .  Deinde  ,  ur  referr  pius ,  &  candidus  Aurhor  Nico-   fumina  Dia- 
laus  Sanderus,  duminvadente  ,  &  depafcente  Angliam  hasrefeos  fiamma  voraci ,  omnia  ad   '^^* 
luumdepravatumufumconverrere,  &impedimenra  fux  peflis  diffandend^e  removere ,  arri- 
bus  quibufcunque  ,  fluderent  H^i-erici ,  i.Mam  praecipuam  excogirarunr ,  ur  rollerenrur  e  medio 
•  omncs  Orthodoxi  Dovf^ores ,  &libri  comburerentur  .  Ita  rem  narrar  Authorprxdicftus  fub     Ct^DSandcr. 
Edovardo  VI.  impij  Henrici  VII I.  digna progenle  (b) .  Libroi  omnes  eorum  Mugiflrorum ,  qui  A^llc.lib.i. 
vi ,  {>  rdtione  Theologiam  ,  c£terafque  difciplinas  tradiderunt ,  quia  iftorumfotida  doclrina ,  ^ 
methodica  infiitutione  ,  fiiereticorum populares  fraudcs  ^mn  difji:uuer  cerni  y  &  difpellifciebanty 
(fudioforum  manibus ,  &  fere  i  'Bibliothecis  excutiunl  \  JL^^mbardi ,  Aquinatis ,  Scoti ,  c^tcro- 
rumque  doBifimorum  Scholafiicorum  nomina ,  de  barbarie  ,fcripturarumque  ignoratione ,  <^  va- 
riadeceptione  traducunt  y  tnemoriamque  quantum  poffunt  ^  damnant .  Deniquc  ne  quidqnam  ad 
fummam  &  impietatem ,  ^  ftultitiam  imhocgeneredeejfct ,  pjfecerunt  \  ut petulantes  juvenes,  ho- 
rumfcriptorum  ,  tanquamfam  recenter  mortuorum ,  ingemem  conquiftam  liruem  in  ludicro  fpe" 
Uaculoper  urbeminferetro  circuynferrent\  (^*  demum  in  foro  cum  cantibus  lugubribus  concre, 
marent .  Hoc  appellabant  funus  ,feu  exequias  Scoti ,  acS:otiflarum  .  Ita  in  omnes  Scholafticos, 
quafi  in  unum  Scorum  ,  &  ita  in  unum  Scorura ,  quafi  in  omnes  debaccharenrur  ,  infaniunt. 
Pius  omnibus  Scorus  invifus ,  quem  prae  omnibus  volunt  fcpultum  . 

SGOTI  doBrince  ohijciuntur  contentionis  Jludium ,  £f  do* 
ccndi  objcuritas ;  fcd  utriquc  occuritur  objcBioni . 

c     A    P    U     T        X  V  I  I. 


LXXIII.  T*\  Uo  fortaflis  quibufdam  In  Scoto  difpliceant ,  quas  jam  olim  lovius ,  &  alij  ejuf^ 
I  J  demafFeCtionis  viriobjecerunt .  Primum  ,  quod  lires  fjvcrir  immorrales  iii 
icholis ,  acicfque  inflruxerir-adverfintium  fibi  Religiofjrum ,  quorum  f-nfas  unus,  &  cor  unum 
efli:  deberet .  Secundum  ,  quod  quidquid  fcripferir,  obf.uro  d:cendi  modo ,  denfaque  involue- 
rit  caligine .  Verunramen  imn^.erito  accufarur  ,  qui  f]nce'-o  er  candido  animo  veriratem  inda-  pr-Ji'' cbji- 
gavit ,  mente  tranquilia  ,  ct  pacato  corde  ,  rccondira  fidei  myf^eria  tradavit .  In  his  explican-   fi/x . 
dis  ob  fuam  proRiPiditarem  in  varios  abeunt  fenfus  Doclores :  neque  vero  cuiquam  impropera- 
tur  ,  quod  fuam  aperiat  fententiarn  ,  etfi  .ib  aliis  difientiar .  Si  a!ius  cegre  ferar ,  quod  hic  fuum 
fcnfum  depromar ,  et  proinde  litcs  ferat ,  er  bella ;  non  hujus ,  fed  illius  eft  culpa ,  qui  alreri  ne- 
gare  vehr ,  quod  fibi  licuerar .  Dixir  ilie  libere  quod  fibi  vcrius  vifum  efl:  \  cur  non  et  huic  idip- 
fum  licebir  i  Qnod  fi  licear ,  liccbit  eriam  ,  quia  pofterius  dixit ,  fentcnriam  eius  qui  pr.^ceflir , 
examina:  e ,  er cum  dicenribus  cx  adverfb  difpurarioncm  inire .  Difpurabanr  cum  ipfb  Dco  fervi 
fui ,  neai  e  timen  rarioneseorum  dedignarus  eft  excipere  \  neque  ranquam  litigiofbs  ipfbs  reie- 
cit .  Adnotavit  hoc  A^guflinus  contra  Crefconium  Grammaticum  ,  qui  in  femetipfb  condem- 
nabat  acrcm  dicendi  modum  ex  principiis  Dialedicae  fumpium,quibus  contra  eundem  utebatur: 
Habes,  inquit  (t),  &  apudlfaiam  Prophetam:  VeJiite,  difputemus,  dkit  Dominus,  &  multis  aliis    , ..  AupuH. 
divinar//m  S:ripturarum  locis .  Lcge  ubi  invcncris  hoc  vcrbum  ,  (>  infpice  codices  Gr£COS ,  in  eif  1. 1.  contra.^ 
dem  tefimohiis  Sandtarum  Scripturarum ,  (^  videbis  unde  fit  appellata  Dialedtica  \  ne  quodomnes  Crefcon.    c. 
]ufli  cum  Deofaciunt ,  quibus  diBum  efl.  :  Venite  difputemus  \  djcit  Dominus  ,  '^on  innitaris    ^" 
fapienti  pietate  ,  Jedinfulfa  temcritate  crimineris . 

LXXIV.  Plurimorum  h^c  confuetudo  eft ,  utdum  non  pofTunt  re<fle  argumentantem-» , 
etfblide  redarguentem  ratione  refellere,  f^arim  confugiant  ad  calumnias ,  ct  dotflum  dr- 
Ipuratorem,  lirium  (arorcm  confcfiim  appellenr  (</)  .  C^i  enim  veritati  mnjacquicfcmt , 
cnerose ,  ac  moleft^ ferarit  eos ,  qui fecum fednlb  agunt ,  nec  ab  eorum  convincendo  errore  difpmu-  (d)  Ibidem 
lant ,  litigiofos ,  (j^  contentiofos  vocant .  Falfitas  enim ,  qna  nudari  ,  &  redargui  metuit ,  corum  «^- '  ?• 
vitiorum  nomine  y  qu£  veritas damnjt ,  diligentiamveritatis accufat  .  Magna  fanceflinrer  Xv- 
'  :Viofam,  ctChrifliane  difputantem  diffcucntia  :  lirigiofus  enim  vcrbis  contendit ,  et  non__i 

d  2,  cu- 


(XXVIII.) 

^  tf]  Wc"  curat  (0  ^otModo  error  verhate  ■vlncatur ,  fcd  quomodofua  dlcta  di^loni  alterm praferantur , 
a^  ciirlft  T.  Porrb  qui  non  verbis  contendit ,  ^ve  fubmij]}  ^five  temperate  ^five  granditer  dicat ,  id  verbis  agitj 
is!  ut  veritas pateat ,  veritas placeat ,  veritas  moveat .  Perquifivit  itaque  Scotus  veritatcm  ,  et  plii- 

CO  If"*»-  <5»  res  aliorum  fententias  examinavit ;  ut  in  vera  quiefceret ,  juxta  illud  Domini  confilium  (/*)  h~. 
fp^/zenon.  terrogatc  fcmitas  Dei ,  qu£  via  ef  bona ,  &  ambulate  in  ea .  Quod  ita  S.  Zenoni  explicuit  (g): 
Jn  Ffai.  1 1  y .  ^ulta  "via  interrogandx funt ,  ^  in  wultis  inffiendum  cf ,  ut  unam  qu£  bona  efl ,  invsniamus , 
[a]  Berti  ci-  ^^^  multorumfcHicet  doBrinam  .  Subiicio  de  Scoti  ftudio  veritatis  indagandae ,  mente  pacata ,  i 
"**  contentionibus  alicna ,  unius  Paulini  Berti  Auguftiniani  tcftimonium  (a')  ^drw  r^w  Joanncs 

Scotus ,  inquit  invefigandar  veritatis  fudio  mentis  aciempaulo  altius ,  quam  alii  intenderet ,  m^ 
vas  rationes ,  &  argu^nenta  invenit ,  peculiares  difficultates  excogitavit ,  alias  opiniones  prater 
communsm  difertiffpme  tuetur ,  &  aliorum  diUa  a(que  rationes  fubinde  carpit  .  H^cfer^  omnia 
difputationis  graiia\  ut  inde  vtritatis  amatores  y  (^  dijferendi periti  baberent ,  in  quo  felicijjimi 
cxercerentur . 
jtfeJiitur       LXXV.  Obfcurum  autem  cfle ,  quod  {ecundo  loco  obijciebatur  ,  dupllciter  poteft  accidere 
fituhda  ctjc-  (jj^  1,(1  quia  de  indufria  ita  quis  loquatur,  ut  non  intelligatur,  ut  Heraclitus  cognomento  SjcoT» KeV 
n  ^  r      1   perhibet ,  quia  de  natura  nimis  obfcurh  mcmoravit :  aut  cum  ferum  obfcuritas ,  non  verborum  fa^ 
«.  de  fineTol  cit ,  ut  non  intelUgatur  oratio  :  qualis  efl  in  Tim^o  Platonis ,  Scotus  ftylum ,  et  methodum  ada- 
jio,  &  malo.  ptavit  profundiflimis  ,  quae  difcuticbat ,  arcanis .  Per  univerlbrum  Theologiam  ,  et Metaphyfi- 
cam  ,  iifi  naturalibus ,  et  fupcrnaturalibus  fcientiis  fubtilia  excogitavit  argumenta  ,  novas  adin- 
venit  quaeftiones  ,  abfcondita  detexit  myfteria ,  quare  fublimia  rerum  principia  fubriliter  fjjecu- 
latus ,  nihil  mirum ,  fi  terreni  fenfus  obtutum ,  velunt  inter  nubes  Aquiia ,  fupervolarit ,  humi 
repcntibus  obfcuris ,  quibus  id  duntaxat  verum  eft  ,  etclarum,  quod  manibus  palpant,   aut 
_  . .         fcnfuum  rudi  conta(i^u  cxercent  .  In  profunditatem  myfteriorum  obicuritatem  operis  rcjicit 
de  Scriptor.'   Trithcmius  {c) ,  dicens :  DoBifmus  Scotus ,  &  adeo  profundus ,  ut  ejus fcripta paucis  fnt pene^ 
Cd)Co,.tar.     trabilia  .  Et  Antonius  Contarenus  {d)  Patriarcha  Aquileienfis :  Scripta  ejus  reconditiifmos  fejt" 
E^.  ad  Tar-    n   jj^jjg^f  ^  jj^a^.  etiam  ratione  obfcurus  multis  in  locis  Auguftinus,  obfcurus  Ari'iotcles ,  obfcu- 
[*e]  Petrui   rus  Plato ,  obfcurus  &  ipfe  Paulus  Apoftolus ,  in  cujus  Epiftolis  dixit  S.  Petrus :  (f)  qutcdam  ejfe 
Ep.  j.  ii.  i6.  difficilia  intelleStu ,  qua  indo^i ,  &  infahiles  depravant .  CJuod  dc  illa ,  quam  fcripfit  ad  Roma- 
nos ,  potiflimum  intclligunt  inteypretcs ;  inqua  vocatio  Gentium  ,  rcprobatio  ludeorum  ,  a!,. 
tiffima  divins  Predeftinationis ,  &  elcdionis  myfteria  ,  non  ex  humano  fenfu  tra£lavit  Apo- 
(r)Roman.  ftolus ,  Dci  Spiritu  inflatus ,  ad  myftcri) ,  &  quasftionis  obfcuritatem  fufpenfus  atque  excla- 
»i.n.3|.       xs\^i\%(^f)altitudinem divitiarum fcienti^: y  (^ fapientia  Dei ,  incomprehenfbiliajudicia,atqu9 
imiefigabiles  vias  ejus . 

LXXVI.  Quid  itaque  condcmnandus  Scotus ,  qui  profunda  Dei  fcrutatus  eft  arcana_-», 

propterea  quia  non  complanavit,  quaealii  arduo  non  pofTuntftudio  percipere  ?  Propterca_j 

judicandus  obfcurus ,  quia  obfcura  ponderose  tradlavit,  &quia  pucrili  obvia  non  fccit  in- 

genio?  Quidam  funt  delicatuli ,  qui  abfque  ullo  labore  omnia  fibi  velientpervia  ,  &  dum_j 

altiffmia  non  percipiunt  rayfteria ,  non  hoc  fuo  imputant  imbecilli  ingenio  ;  fcd  docentem  fa- 

cile  obfcuritatis  incufant  .  Iniquos  &  ineptos  hos  judices  apte  rcdarguit  Ju4as  Apoftolus 

Cg)Iu^.iju»  (^g)  G^£cunque  quidem,  inquit ,  ignorant ,  blafphemmt  ;   qu^cunque  autem  naturaUter 

Ch-)°Cyrin.iii   tanquammuta  animalianorunt  inhis  corrumpuntur  .  Hi funt  murmuratores  quterulof ,  fecun- 

Ipan."lib.  1.   ^^^/^  dc/ideria  fua  ambulantes ,  &  os  eorum  loquitur  fuperbiam ,  mirantes  perfonas  qu£fm 

*^'*'*  (rratia  .  Eosdem  fimili  affecit  ccnfura  D.  Cyrillus  Alexandrinus  (.^)  :  Fatuls  fan^  confuetudo 

h£c  ef ,  femper  entm  fublimiori  do5lrin£ ,  quam  ipfnon  intelligunt ,  darabere  foient ,  cumqm 

attendcre  magis  deherent ,  (^  fuhtilitate  rerum  elevari ,  contra  dejiciuntur ,  durum  appellant  fer- 

moncm ,  qucm  admirari  deberent  .   ^on  aliter  igitur ,  quam  edentuii foleant ,  moUiora  enwtJ 

eligunt  elementa ,  etiamf  pe'wra  fmt;  foiidioraverb ,  acmeliora  edidia  magnopere  vituperant, 

egrotationem  fuam  celare  fudentes ,  mentis  quoque  acumine privati fcicntiam  abliorrere  folent  ^ 

quamagnofudio ,  magnaque  opera  ejfet  conquirenda . 

SCOTl  doBrina  multorum  commdatur  dogijs  . 

CAPUT        XVII  L 

LXXVII.  f^  Onfirmant  haec ,  elogia  variarum  Authorum  ,  quse  profunditatem  &  fubtilita- 

\^  tcm  in  cjus  opcnbus ,  Commendant,  &  multis  titulis  illuftrem  ejus  voluntdo- 

ci  *'l"n  "   ^'"in^m  .  Plura  opportune  fuis  locis  dcdimus  fupcrius ;  alia  hic  libet  fubneflsre.  Joannes  de  Ra-i 

"'*  ^ '  *     gufio  (;) ,  vir  do^us ,  Prazdicatorix  Familis ,  in  oratione  ,  quam  habuit  in  Concilio  Bafilisnfi , 

de  communi -ne  fub  utraque  fpecie,  &  habetur  ad  calcem  ejusdem  Concilii:  Scotus ,  inquit,/;r4 

altitudine ,  &  fubtilitate  do^rina  antonomafic^  nomen  Do^^oris  Subtilis  in  Schoiis  obtinuit  '&c' 

S.  Aiuo- 


(XXIX) 

S.  Antoninus  (/&)  Cjufdcm  inftifutijoannes  Scotus  qrii fcripfu fupn- fmtentlaSyimlta fubtlUa\tmde 
O"  (i/citui'Do£ior  Subtilis.Guillelmus  Ocham  (/)  erli  Scoti  fuiMagiftri  antagonifta;^/<7  opinio  ejl     [K]  Anton. 
ut  credo ,  opinio  Dodoris  Subtilis ,  qui  alioi  infubtilitate  excellebat .  Antonius  Andrcas  (m)  per  t't.  »4.  «•  t- 
omnia  optimus  ejufdem  Scoti  difcipulus:  SubtiHj/imus ,  (^  excellentijfimutYiodLor  .  Aftenfis    ^j.^Qcham. 
(«)  ,  &  Nurcmbergenfi>  (c)  : famofijjimus  ^(^ fubtitijjimus .  Henricus  V Villot(/;)  Talesfu^fub-   jn  i.d.a.q-*- 
tilitatis  ri^os profundit ,  utDoi\onsSubti\isnomencalculoomnium,/ibi  congruentilfmum  in-   [m]Ahdr.i« 
venerit .  ^ihii  erat  'oeltam  dijjicile ,  -del  tam  denfa  caligine  involutum ,  quod  iUius  vivax ,  ^    ^,"^j- 
perjpicax  ingenium  nonpcnetraret :  nihil  adeo  dijlgrtum ,  (^  nodofum ,  quod  non  dijjolveret  &c.    [i,]  Aden.  in 
H.c ,  ut  Apollonius  alter  difcipulos  ex  emni  climate  adfe  traxit ,  Jecitque ,  ut  nihil ad hice  ufque    »-pa«e  Sum 
mlira  tempora  aliud  Tbeologica gymnafia preter  Scoti  mmen perfonarent ;  fibiquc  egrgi^  beatus   f^-,  Nuremb. 
^uijque  videatur ,  qui  eo  duce  atitur,& facra  Teologix  adyta  illo  Aiereurio praeunte  ingreditur.   ciut. 
Paulus  Scriptor  {a) ,  author  vetuftus ,  &  dodtus ,  dum  agcrct  de  iis ,  qui  Theologiam  fuis  elu-    tpJ  VViUot. 
cubrationibus  illuftrarunt :  In  quos ,  \v\c\i\n ,  falna pace  omnium ,  unumaliispluribus  pmefan-    rajPaul.in 
tiorem  j  loMinem  Dnns  natione  Scotum intueor ,  quipnediBaomnia,  tam  clare ,  tam  luculen'    i.Prologi 
tur ,  tamfubtiliter  enodavit ,  utmcritb  omtiibus  admirandus ,  omnibus  venerandus ,  &  omni-  ^'^"^* 
h\x%ftfudlo ,  (^  charitate  ampleBendus :  cuius fententid: funt  profund^ ,  ut  patebit ,  propoftiO' 
jtcsfaecund^ ,intantum ,  utuniuspropofitionis  fcecunditas,  frequenter  decem,  vel  viginti  alias 
fubtiles ,  veras ,  &  utiles propoftiones includat .  Vorilongus  (f)  Doiflor  antiquus ;  Scotus ,  honor   [*»]  Vorllon. 
^iudii  Parifenfs  ,mentes fufpenfas  faciem  pre fupore ,  cu<us  diS^a  communem  tranfcendunt  fa-    r^j/^idj^^n 
cultatem.  Idemalibiipfumalloquens  Scotuai(c):  In  tanta  univerfitate  ,  (  Parificnfi  fcilicct)    priac.i.fcnt. 
ianiafcientia plenus  eras ,  ut  Docloris  Subtilis  nomen  rctineres ,  cuius  doHrinam,  cujus  opus 
nullus  error  maculavit .  Devotione  confopitus prcecipua  Jcribebas ;  dum  nempe  tuam  Logicam  in- 
cipiebas ,  ita  dicebas :  O  Deus ,  qui  es  rerminus  fiiK^  tcrmino  ,  da  mihi  bene  loqui  de  termino. 
£,tfepius  tuo  in  tibro ,  quem  de  Primo  Principio  intitulafi ,  talibns  foUtus  es  fari  fermonibus'. 
O  DomincDeus  noftcr  ,  qui  Vencrabilem  Auguftinum  &c.  fnte  mu!-ta  devotione  referto  com» 
pletum  ef  id,  quod  Homerus  de  ^efore ,  jarn  vetulo ,  folitus  erat  dicere .  Ex  cujus  orc  mellc 
dulcior  fluebat  oratio . 

LXXVIII.  Maui  itius  Hibernicus  (d)  Archicpifcopus  Tuamcnfis :  Elevahittir  Aquila  ,  inar-  [d]  Maur.  ia 
duisponit  nidumfuum .  Qvipd  dc  Scoto  ita  exponit :  '^uUus  adnaturcc  divint  fecreta  revelan-  p^S-  pf*!'»". 
da altius volavit ,  mentifque aciemfirmius ajjixit , ihipofuit nidum  Jutmi ,  idef ,  quietem  contem"  ^^^ Sabell.l. 
tlationis ,  viae  fcribendo ,  & patrix perfruendo .  S.ibellicus  (e)  :  ^emofubtiiius  divinas  traBa-  7-  Exemp.  c. 
vit  litteras  .  Et  alibi  (/)  agens  de  praecipuis  Theolo.pis  Scholafticac  Magiftris ,  ait:  Vtvelfola  jf-  . 
appellatione  fnt  abundhtoti ,  feraphici ,  Angelici ,  Subtiles ,  Irrejragabiles ,  titulo prfclarijjimi  c.  5.  ^™  '  * 
'viri ,  'Bonaventura,  Thomas  ,]o!Limis  Duns  Scotus :  (^  Akxandcr  Alenjis ,  inter  quos  Scotus  (t^Corius  de 
ipfc fplendide promicat .  Bernardinus  Corius  (g)  :  Florcbat  hisdlchu^  F.  lojnnes  Scotus ,  cogno-  ^'^^*  ^^^ 
minatus  Dodor  Subtilis ,  tanquam  hujusfecuU  Pboenix  ,  inter  eos  qui  Chrifianam  fidem  iltumi-  ai,.  i^ciy. 
nant .  Cardanus  (Jj)  dubitat  quis  fubtiiiiis ,  Ariftotcles  fcripf^rit,  an  Scotus  ?  Nicolaus  Audec  ['■!!  Cardan. 
(/■)  Carmelira  :  Altius  Scoto  nemo ,  veldoWiis  uno ,  dogmata facra docet .  Ejuflcm  inftituti  altcr  rn*Audec  ia 
vir  notiffimus  Baptifta  ]\iantnanus  (Jk)  prxclara  euni  laude  donat ,  dicens :  facr.Poemat. 

^i  Jas  ef  homini  Dcum  tencri ,  [K.]  Maiitu- 

Scoto  Relllgo  ,  Dcufjue d:bcn' ,  ""' '"  ^''  * 

l-GuillclmusEyfengrenius(/) :  V.r  omnilittcratura  icMiJimus ,  fide  CatJjolicus ,  in  lege  Dei   [!]  Eyfengr. 
exercitatijmus  ,atque  infcripturis  abfolutifmus .  Gernrdus  Mercator  On):  '^ihil  ef  quod  c''t- 
nonfuperarepotuiffet  i?gen ium  Joannis  Duns  Scofi ,  fi  temporamodocuUum  animi  elegantio-  j^A^^ia^eT 
rem  ei  non invidljjcnt .  Nunc  in  Schoiaftico  iI!o  (  curiojone  ,  an  utili  )  de  rebusfacris  dljputandi   i! de^cotia '. 
gcnere  ,  nihil  eo  acutiiis  nihil  accuratius  ,  ni  /d  ahfolutius . 

LXXIX.  Aliud  ctfi  aliquando  diftufius ,  I  iculentius  tamen  pii  viri  loannis  Eckii  Qi)  ,  de  rara  C"]  Centur. 
Scoti  fabtilitatc  adjungo  teftimonium  .  Is  in  fiioopere  ,  c\\iod  Chrijopafus  infcripfit,  pluri-  *" 
bus  in  locis  Scotum  laudat ;  fed  pctillimum  ,  Centuria  lecunda  ,  in  Appcndicc,  ubi  loqueni 
de  MagiftroHervxo ,  ita  ait :  /;  ef  Hervfus  ex  familia  S.  Dominici ,  Do&or  Illuminatus  (  at 
LazarujScarduscognomcny?//'////jei  tribuit)  quicuin  loannc  Duns  ^coXo ,  vero  cognomine 
Do(fi:ore  Subtili ,  apud  Agrippinam  Coloniam ,  nohilHJmam  Germania  Academiam ,  publicitus 
defummis  Theologiarapicibusjnagna  cum  laude  difputajjefertur  .  Verumpahnam  Scotum  tulijje 
ajunt ,  in  eo  articulo  ,  qui  de  Immaculata  Vrginis  Conccptione ,  fortajje  tunc  in  controverfia^n  ve- 
nit .  E  regione  vero  Hervteum  infgniter  contra  formalitates  Scoti  dhnicalje  \  uti  bodie  Colonien- 
fes  fihmurmurant :  Suhtilitates  Hervtci  defruxerunt  formalitates  Scoti .  Statimpofl  hoe  debitum 
natur^perJolvit^zoxwsColoniicapudChordigcrcsfepultus,  Annogratia  \^o%.  VI.  lius  "Ro- 
vembris .  ^o anno  invi&a  Alpefrium  Hduetioruminfupericri  Germania  ,  multis  ^obilibus 
&  Principihus  exitiofa  confcederatio ,  (^  liga  initium fumpft :  fed  utcunque  fit ,  explcratum  efl 
nafuto  ,  &  doBo  Lel^ori ,  Hcrvdrum  fuijfe  virum  doHum.,  acri ingenio  ,fubtiU :  attamen  loanncm 
S:ot\immultis fubjeiliis eiprcferendumd^^c.  AndrczsVcg3.(o)  vir  omniu:n  cakulo  crudiius:   ^^-^  vttade 

Tan-  ji;uif;C.q.i  I. 


(XXX.) 

Tanta efl mihi pletas  in  Doiflorem  Subtil  em  ,  tamquepiam  haheo  opinioneM  de  illius  f^Uci^mt^ 
ingenio  ,  ^  Catholico  ,  &  omnino  fmgtilari ,  & pracellenti  doBrinam ,  ut  neque  illis  argumcHr 
r  T  Bar"iu«  ^'^^  adduci pOjfm  &c.  lacobijius  Bargius  (a)  :  ^oniam  Deo  duce pro  utilitate  eorum ,  qui infequi 
in  priifc.  Tjolunt fanbiam  ^profundam  ,  ^  inejfabilem doUrinam  Do(ftoris  Subtilis  loanpis  Scoti ,  Jum  de^ 
commeiit.ad  claraturus ,  &  ex^ofiturus  ejufdem  irreprehenfibilis  Do&oris  primum  Ubrum  fuper  fententias^ 
'rbiLeflius  Lconardus  Leflius  (/i^^inapprobationcoperum  Scotieditionis  poftrema  Antuerpienfis ,  eum 
in  limino-»  \oc2Lt  cotcm  ingeniorum  y  &  Umamfubtilioris  Theologitc  ^ac  PhilofophiiSj  qutff  infcholis,  ^ 
operum  Sco.  (yti^itis  difputationibus  maxime  triumphare  confuevit . 

\q\  Sarnan.  LXXX-  Claudcmus  hsec  tcftimonio  Conftantini  Sarnani  (^)  S.  R.  E.  Cardinalis ,  qui 
inEp.pr«li-  dum  de  vctuftis  Dodoribus  fcholafticis  fermonem  inftituit ,  ita  fubjunxit:  hter  quos  lo-Annz^^ 
^'"•^P""*"  Duns  Scotus ,  velut  Sol ,  lucidiffmum  inter  radiantia  fydera  aflrum ,  acerrimo  ingcnii  acumi-^ 
ne ,  fubtilitate  ,  ac  profunditate  abditcc  &  mir^  recondit£  dodirin^ ,  pra  cateris  omnibus  fubti- 
Ulfimus  DoHor  corufcat ;  nemini  mea  quidem  fententia ,  qui  in  hoc  fcienti^  gencre  ulla  atate^ 
floruerit  ^fecundus .  Cujus  ingenii  monumenta  ,  (  qu£  non  fne  maxima  DoBlorum  hominum 
admiratione  diligcntijfhne  leguntur  )  cum  &  doBrintc  gcnere ,  c^  fubtilitate  ejufmodi  fint ,  ut 
cptima  qu^que  ingcnia  exerceant ,  txcitent ,  acuantque  adfublimiorem  quandam  divinarum  re~ 
rum  cognitionem  \  mirandum  mn  efi gravi/JJmos  viros  in  eafententiafuiffe ,  ut  dicercnt ,  Scotum 
unum  ,  nonfolum  cpos  fuosfed  ^.  priorum ,  pofieriorumque  f^culorum  fmnmos  Theologos  in-. 
genii  magnitudine ,  doBrinaque  fublimitate  fine  controverfia  fuperaffe  .  Fuit  fubtilis  hic  Do- 
Bor,  nobilijim^  Scoti^  ScSi^  Author  ,  (j^  dux  longe  clariljimus  \  que  doBrina^n  fuam  com, 
plexa  confianter  docet ,  defendit ,  amplificat ,  &  ubiquefic  diffundit ,  ut  ]am per  univerfum  Oraern 
diffeminata ,  nulla  eafit  illufrior  .  Ex  hoc  feBa  tanquam  ex  equo  Tro/ano ,  piurimi  poftmodnm 
prodierunt  ilHus  fcienti^  laudatiifimi principes ,  quorum  (^  in  dicendo  labor  innumcra  do&is  vi- 
ris  commoda  attulit ,  &  infcribendo  indufria  facram  Theolcgorum  fchoiam  ita  cxorna-oit ,  au- 
scitque ,  majorem  ut  eruditionis accejfionem  videatur  nonpoffe  recipere .  Cardinaiis  alter  IlluftnC 
{inius  ,  &  do£liifimus  Staniflaus  Gofius  in  Confutatione  Prologomenon  Brentii ,  duirLj 
valorera  mifiie  contra  perditum  hominem  probat  ,  enumeratis  aliis  magnis  Dodioribus, 
qui  de  hac  controverfia  tra^ftant,  unius  Scoti  teftimonium  fibi  fufficere  ait ;  ^luamvis ,  inquir, 
multifim ,  qui  tra^ent  qu^flionem  hanc  ,  Utrum  Sacerdotis  mali  mifla  tantundem  vaiear, 
quantumboni?  (^tra&ant  enim  eam  Thomas de  Aquino,  &  Pr^ceptor  efus  Albcrtus ,  "Bona' 
yentura ,  foannes  Gerfon ,  Gahriel  'Biel,  (^  alii  nonnuUi : )  nos  tamen  velunius  loannis  Sco- 
ti  tefiimonio  contenti  erimus ;  &  ejusverbupaucis  adfcribemus:  Miffa,  inquitiik  ,  non  folum 
va!ct,&c.  Quae  verbadefumpfitexQuodJibeto  zo.  in  quo  egregic  rem  hanc  Scotus  pertra- 
dat.  Videri  etiam  poteft  loannes  Picus  Mirandulanus  ,  Epiftola  ad  HermoJaum  Barba- 
tum . 

SCOTI  Difdpuli. 

C     A    P     U     T      XIX. 

LXXXI.    I^    Eh"quumeft,  uttanti  Magiftri  difcipulos  cnumercmas,  &  qucm  fecit  a!'- 

J^.  borbona,  fru6lum  bonum  oftendamus .  ProdieruPit  cx  fipicntilfimi  Do- 

^  ftoris  fchok  p  urimialiorum  Magiftri,  qui  Relisionem,  &  univerfiim  Ecclefiam  fuis  fcri- 

ioHui.  P*^'^  egregie  illuftrarunt  .  loannes  Baffolius ,  quem  tanti  fecit  Scotus ,  atque  in  ea  habuir 

[d]Rada_j  aeftimatione  ,  ut  hoc  folo  prjEfentc  fufficiens    adefle   dicerent  auditorium  -  (^)  Errat  itaque 

tom.  I.  coi,-  Pofievinus ,  dum  fub  annum  1^66.  vixifTe  dicit ,  Gulielmum  Eyfengrenium  fccutus .  Habcn- 

tur  in    aliquot  Gallis    Bibliothccis  ,  ejus  opera  MSS.  ia  quorum  fine  admonetur  ea  ab 

ipfb  perledta  Rhemis  Anno  15  j.  Omnium  ,    qui  tum  fuere  ,  doiftiffimum  ,  oratoreni_j 

facundum  ,   &  Theologorum    nulli  fecundum  dicit  Eyf^ngrenius .  Cujus  fucrit  Baflblius, 

iioninvenioqui  dicat,  t^\xhctci  ordinatifjimi  docloris  ,  pro  iliius  tcmporis  rationc  ,  quo  illu- 

flrioribus  vi^-is    agnomina   affigebantur  ,    ex  optimo  ordine  ,  &    clara   methodo  ,  gau- 

det   inter  antiquos   Theologos  .   Secundus  Antonius  Andrcas  ex  provincia  Aragonis, 

fideliflTimus  per  omnia  fiii   Magiftri  fedator   ,  DoBor  dulcifluus   nuncupatus  .   Tertius 

Francifcus  Mayronius  ,  cognomento  Doctor  illuminatus ,  provincis  S.  Ludovici  in  GaU 

%tar.  '  '    ^i^  ■   celeberrimum   adum    Sorbonicum   inftituit   (ut  fuo  loco  diximus  )  (f)  &  pluriraa 

Frattdfim      rcliquit  fui  ingenii  monuraenta  ,  in  quibus  crebro  grata  animi  recordatione ,  fui  Magiftri  re-» 

'^ciT/ai'-  minifcitur  .  Quartus  Alvarus  PeJagii  Hifpanus  ex  Gallecia ,  uti  cx  quibufdam  monumen- 

jial.    AiiiiO  ti":  Pontificiis  ,  difpenfantibus  circa  quemdanTdefe(5lum  natalium ,  eiicioj  vulgo  Aharo 

ijij.  n.  14.   Paio,  dsQ  de  S.  Paio pvovmcxx  tamen  S.  Francifci  alumnus  :  licct  Matthaeus  Ferchius  cum 

le^i''"^  ''  Pii^^f  c^  ^oc  numero  Scoti  difcipulorum  expungendum  :  quia  receptus  eft,  inquit ,  An- 

no 


trov.  4. 


ytnton.  An- 


^.X 


(XXXI.) 

j  ijo^.ad  Ordinem  ,  ipfo  tefte  lib.  i.  de  Plandlu  Hcclefi;^ ,  c.  ^5.  &  Pifis  fiiiflc  conltat  An- 
3  i^oS.  Unde  Scotum  in  Gallijs  florentem  audirc  non  poterat,  nccantc.Qrdfnrs  ingrtfrum . 
ijdivit ,  quiBononii"e  fub  Archidiacono  Jurifprudentiic  addifcendit  operam  dcdit  .  dum  tn J  j '<?-♦«* ;V[ 
len  omnes  Scoti  diicipulum  fuilli?  confpirent ,  non auderem  refragari ,  pra2fertim  cum  ipfc  ni'-     '       '  '*^^- 
il  amplius  dicat ,  quam  fe  a  Gondifilvo  Generali  Miniflro  admiflum  ad  Ordmem  AflilU  .'  Id  .   ..\\p 

item  nos  verifimilius  contigifie  diximus  (<?)  in  CapituIoGcnerali  celebrato  AlTifij ;  in  quo  ele-  WIi^Annai. 
;useilinMiniflrumGeneralcmpra!di£lus  Gondifalvus,  Anno  1^04. Expleto  autointyroci-  „/,'      ^^'^' 


io  in  provincia  S.  Francifci ,  ubi  ipfc  fc  novitium  fuifle  alibi  (Z-)  teflatuf ,  tranflfiitti  potuit  Lu-  C^)  Aivar.  l. 
:tiam  uti  tunc  moris  erat  majoris  expedationis  Fratres  illuc  dcftinare ,  nequc  diu  ha^filfe  Pifis  ^^J  ^^^^fl 
obis  ullatenus conflat  .  Scotus  autem  nonnifl  fub  illud  tempus(uti  alias  ((/^pra^monuimus  )  rore  j.k- 
oruit  Parifiis  .  Lutctis  vero  per  aliquod  tempus  fuiffe  Alvarum  ,  multis  in  locis  fui  operis  ipfe  cardor. 
cmonflrat  (0  Audiviflc  ergo  potuit  Scotumper  unum  ,  aut  alterum  annum  :  nontamen__>  ,j^,.^"^!^^,"* 
am  in  onjnibusfequitur  :  utvidere  licctin  loco  proxime  citato  .  Quintus  JoannesCanoni-  (e)  AJv»r,ar 
is,  fiveCanon,  alias  Marbres,  utihabet  VVillotus  :  citat  fT^pius  Scotum  j  &  cocEtaneos  |''^:5.".*^'^  r* 
lOsFrancifcum  deMarchia,  Petrum  Aureolum  ,  Landulphum  Ncapolitanum ,  Gerardum  ^,,^'' '  '  ^'^ " 
eOdonis,  GualteruniBurlcEimi  .  Sextus  Gualterus  Burlxus  Anglus ,  fui  Prceceptoris  acer-  ^oavnei  Ca- 
imusimpiignator,  quem  52.  Annum  agentem  claruifl^e ,  &  aliqua  adhuc  fciij>fifle  iTiemorat  '"'^^^"/^^,,.,^^ 
.elandus  apud  Pitfsum  (e) .'  Septimus  Francifcus  de  Marchia ,  .quem  cx  cognpmine  Picentem  f,urUus . 
redit  non  immcrito  Poffevinus ,  &  ex  fragmentis  a  Canonico  relatis , '  egregie  fubtilem  repu-  (0  l'itf.  de 
it  Ferchius  (/);  & Scoti  difcipulis  annumc^rat.  Oclavus  Landulphus  Caracciolus  Neapolitanus,  ^'.'|^7"j 7.^'' 
irdodiffinaus,  fmguinis  claritatc,  dignitate  Archiepifcopali  ,prxclaris  funflionibusfubRei-  fra-idjcai  d: 
ibus  Parthenopxis  notillimus .  EjUs  Commentaria  in  Evangelia  habentar  MSS.  in  facrb  G  Jn-  '^'1!''''^";^  . 
entuAfiifiate  .  Nonus  Gulielmus  Occham  ,  quemimmerito  Hibernuni  facit  Vblaterranus  ^^^^ 
_^)  ,  ut  aiias  oftendi  (Z;),?vfagi{}rifui  antagoniflaaccerrimus.  N  )mina!ium  antefign^nus  com-  Lirdrrphus 
nuniterappellatur;  non  quod  cam  fedam  inceperit,  qtiam  S.Bonaveutura,  (/)  pluribus  Neapoiita- 
nte  eum  annis ,  refellitj  fcdquod  magnopere  iliuflraverit,  doilis  etjam  principiis  canfjlt-  Qufkim.Oe- 
^averit  .  His  adnumeraturjoannes  dejanduno,  Averroiflarum  fere  pr-tcipuus ,  pleram.que  cbarn. 
Maciflri  placitis  defcifcens  .  Peccavit  uterque  ,  non  ta.m  in  faum  Micjiflrum  ,  ejus  doft  m-  .Cg]  Volatcr. 

V  1  V...  •  n  \  -^       i    r  "  I  xrkriT     '"  Aiitrepoi. 

\am  impugnando,  quam  tcmcrenimisin  univerialem  iicciefice  prseceptoremjoannem  XaII.  i.  j,. 
nfurgendo  .  Pocnituifie  tamen  utrumque  fui  erroris  alias  oflendi  (k)  :  Dd  &Occhamum  OOlnAn- 
n  Hibernia  tanquam  fanilum  coli ,  fbribit  Volatcrfamrs ,  vero  ne  fimdamentOj.an  falfo  ^  "j|',f'^,"'*_ 
•umorc  nefcio  .  Uudccimus  Hugo  de  Novocaflro  Anglicus ,  quem  Scoti  difcipulum  ,  &;  (i)  Bonav.iu 
h-cnuum  dcfcnforem  faciunt  VVillotir!  &'PitfiEiis  ,' etfi  hicin  recenfu  fcriptorum  eum  Sco-  i.d.4i-q.»i!t. 
o  prccponat'.  Petrum  Arrcolum  his  attexucrunt  alii ;  fed  cemulum  potiusj  quam  difci-^  |^"^"  '^"^" 
julum  aliiappellarunt.  ^cnn.    ic^, 

LXXXII.  Omnes  hi ,  prater  alios  minus  notos ,  doi^ifllmi  evafl^runtMagiflri ,  multof- ^^^'"■«^".^  _ 
:^ue  cdideruntin  Theologiam,  &  facramScripfuram  Commentarios  .  Bonus  Ma-gifler  bo- J-^^j^  ^[" n*J"' 
nos  creavitdifcipulos ,  &  exundante  fucE  fapicntire  fonte  prjeclare,  abundeque  aliorum  ir-  i?  15.11.  i,-. 
rioavit  in^enia  .  Bona  fors ,  bonum  obtinere  Magiflrum  :  hzeret  enim  bona  difciplina ,  H^icrfirAa- 
&apudbonumPr2Eceptorcm ,  velaflidue  federe  profcifto  juvat;  quotidiealiquid  bom  leret  fitrus/^uno 
difcipulus,  aut  melior  domum  redibit  (/)  .  ^i  In  fokm  scmt  •,  Ucetnoji  in  hoc  venerit  ^  c'o- tm 
^-■,'ab'itur  :,  qtiVm  ungnentarla  tahernlarefedcnmt  ^  aiitpaulb  dlutiiluomrnoratl funt  y  odorem 


iicca_> 


,  .ur/i  loclfcrunt  \  qul  aptid  Pbilofopbura  fuerunt ,  traxerint  aliquidneccffc  cfl ,  quod  prodcjfet  (0.  ^*'' 
rtiamncgllgentihui  .  Solem  appellaveruntaliiScotum  ,  uti  pauioanteadiximus  .  liluminavit,    P" -'^  * 
fovit,  calefecit  ad  fevenientes,  excitavit,  &accendit  difcipulorum  animosad  vcritatis  ftu- 
dium,  itaut  omncsarderent,  omnes  luccrent,  &videretur  inter  difcipulos   Scotus ,  quali 
Sol  intcraflra  .  IIlc  profedblumen  ampliflime  in  omnesdifFudit;  fed  &  illiabundc  exccpe- 
runt ,  neque  tamen  inanitcr ,  aut  ingrate ;  abfque  invidia  enim  ,  &  iiberalitcr  communicarunt 
quod  hauferunt  .  Nonexillorum  numcro  fidi  funt  (;«) ,  qui  ad  modum  illorum,  qui  drrm  (nOl^Intar.;. 
ip-nem  petunt  h  vicino  y  diinde  luculento  ilUc  reperto  foco  defdent  ^  mancntqus  :  ita  hifeni-  uiMorsj. 
per  a'fdent preeceptori  j  nec accendunt  ingenium  fuum ,  utdomi ^  fuo  fruantur  igne  .  Sublato 
namquc  hocjubare  ,  &  extrudo  ignc  tanti  Magiflri ,  ipfi  lucere  ,  ardere  vifi  funt ,  quoruni 
fulrrorad  folis  confpeftum  prius  abf^rbcri  vifuseft  .  Mirum  fane  quomodo  adeo  pnucis 
annistot  potuit  infignes  creare  difcipulos ,  qui  aliorum  non  contcmncndicvafcrunt  Magi- 
flri  .  Neque  fcio ,  an  fuerit  ex  Theologis  principibus ,  qui  ita  gloriose  refulfcrit  in  fuis 
auditoribus . 

LXXXIII.  Omnes  hi  r.uditores,  fed  non  per  omntafj^latores ,  plure^  cnim  non  pau- 
cas  Scoti  fcntentias  impugnarunt-,  alii  pcr  omnia  fcrme  fc  ei  oppofuerunt  .  Hoc  autem  noa_j 
cpponendi    ftudio  ,    fjd    vcrit.ifis    indagand;»     ardori    tribuit     Mauritius     Htbernicus  , 
ita  fcribens  de  Occhamo  (^7)  •,  Forte  •,  inquit ,  non  in  vitupcrium  Dodioris  ,    quem  ftmn  ,  [-.-|  Maur.  in 
&  Rdigionls .,  &  fubtilem  plcruinquc- 'nominat  y  fcripft  :  fed  rigore  A^ilnoritm ^  qurnevnni  c.4.  Hiridf 

■  "  • tax- 


CXXXII) 

tarcant  y  fynierefi y  €^  confclcntla  ^  Jtbi  appropriatis  moii  .  Familiarcm ,  &  ingenltam  dixeris 

Mineritis  hujusfodalitii  viris  libertatem  ,  &  facilitatcm  fuisobfirtendi ,  velquod  veritatem  lib^re  qua- 

fimiliare  ejl  rant,  vcl  quod  nolint  vidcri  fuis  pcromnia  applaufiflb  .  Placetin  veritatis  inquifitione  ani- 

terttatis ftu'  j^us  ab  omni affe^ionc  liber ;  procul  fitamicorumftodium,  &.Magifl:rorum  amor  ,  utfaci- 

lius  appareat  veritas ,  quae  omnium  praeferenda  eft  diledioni .  Si  tamen  haec  cohierere  pofl"unt, 

ut  illa  vigcat ,  &iftamaneat  indemnis ,  habenda  eft  ratiopracipua  Magiftrorum  .  Illisfuus 

nianeathonos,  perquos  ipfam ,  quam  venamur ,  gloriam  fumus  aflecuti  .  Turpeeft,  ut 

quaeaccepi,  in  eum  a  quo  accepi ,  arma  convertam  .  Occhamus,  &Jandunus  plus  cceteri« 

Scoti  dodrinam  labefadare  conati  funt  .  Sedcontra  illorum,  cazterorumque  adverfariorum 

ftudiuminconcuflapermanfit :  nequefuit  hucufquequifblidilfimaejus  principia  deftruere_>| 

aut  firma  fundamenta  pofTet  convellere  . 

Scttus  fra-       LXXXIV.  Ab  ipfb  fcrme  obitu  coepit  haberi  in  honore  per  univerfum  fodalitium  ,  &eju^ 

mis^Mazijftr':  do(^rina  placcrc  :  eam  tradiderunt  aliis  difcipuli ,  &  ab  his  ad  pofteros  tranfivit  .  Abuno  Sc 

altero  faeculo  in  difciplina  fcholaftica  ab  univerfis  Minoritis  habetur  pro  Astefignano  ,  8c  com. 

muni  Magiftro  :  &  in  aliquot  Comitiis  generalibus  ftatutum  eft ,  ut  Lciflores  omnes ,  &  Ma. 

giftri,  tam  in  curfu  Philofbphico ,  quam  Theologico  ,  ejus  fententiam  fequantur  .  Mirum_j 

cft  quomodo  omnium  infederit  cordibus  ipfe  Dodor ,  8c  ejus  dodrina  toti  placuerit  Sodalitio, 

ut  ncglc(ftis  ccleberrimis  Theologia;  principibus  Alexandro  Alenfi  irre.fragabili  Dodore,  & 

Seraphico  S.  Bonaventura,  quorumdodrina  tantpperecommendata  eftabEccIefia,  unum_ 

Scofumfibipraefixerit,  cujusdifciplinaimbuendieltentuniverfiFratres,  inomncm  terram_ 

"■*  fidem  Chrifti diflfeminaturi  .  Quo  vero  tempore  ita  primum  ftatuerint  Ordinis  Re:1:ores ,  ndn 

omnino  conftat  y  video  tamen  Occhamum  eum  indigitare  prasclaro  illo  agnomine  Qrdinis  Do 

Uor  \  &  Antonium  Andream  pro re  magna  reputafle ,  ^\  ejus  doilrinam ,  tam  Mctaphyficam 

-   ■  quam  Theologiam  clariori ,  &brevioricompendioOrdini  tradidiflct,  in  quam  probabilite 

jam  omncsinclinabant  .  Uterque  vero  cum  fuerit  Scoti  difcipulus ,  &  paucis  poftcjusmor 

tem  annis  fcripferit ,  facile  judicandum  eft ,  &  virum  omnibus  placuifle ,  &  poft  mortcm  eju 

lcripta  valde  do£lis  arrififlie . 

LXXXV.  Scotiporro  tanquamSchoIafticiexercitus  Imperatoris,  nomen  elicftimationer] 
tanti  faciunt  univerfi  confodales ,  ut  nihil  fupra,  &  ad  minimam  ejus  ofFenfioncm  commovean| 
tur ,  &  calumniatorem  infiirgant ,  nequea  fcrjbend  j  defifUnt,  donec  laefum  hoiiorem  inftau' 
yent  .  Vilis  quippe  nota  eft  probrofinn  habere  Magiftrum .  Hinc  tot  Apologi^  pro  Scotl  fam; 
indemnitatc  fcriptas ,  ut  fblus  Matthseus  Ferchius  Vegleufis  Dalmata  Ordin.  Min.  Convent.  nc 
iler  amicus  ,  vir  gravis ,  &  fblite  duiflus ,  tres  ediderit ,  primam  contra  Frederlcum  Matene 
fium ,  fecundam  contra  Abrahamum  Bzovium  Polonum  ,  tertiam  in  Paulum  Jovium  Novc 
comenfem  .  AliamfcripfitlHuftrillimus  D.  Hugo  Cavellus  Archiepifcopus  Armacanus ,  H 
bcrnias  Primas  ex  ordine  Minoru.m  Regularis  Obfervantix  aflumptus ,  in  eundcm  Abrah<' 
mumBzoviumi  alteram  ejus  difcipulus  HagoMagnefius  ejuf^Jem  Ordinis,  &  nationis ,  in_ 
Nicolaum  lanfenium  Bzovii  confodalcm ,  &  defenforem  ,  loannes  Stomelius  Colonieni 
Minorita  Convcntualis  do<5te  pro  roftris  declamavit  \  nec  non  vir  clariffimus ,  &  profefTor  el( 
qucntise  apud  Lovanienfes  Nicolaus  VernuIIsus ,  oftendens  &  palam  demonftrans  Scotum^ 
mi'nmt'us  p^^'^^'^'^'^^^^  ^jf^  •  Optimc,  folide,  &nervose  proeodemdecertavit  Autiior  NitelaeFranc 
•^tmjerifft.  fcans  Rcliglonis ,  Hibernus  in  principio  fui  operis  .  Scoti  vitam  fcripferunt  Paulinus  Ber 
ratit,  Auguftinianus ,  Petrus  Rodulphus ;  fedbrevius,  minufque  exafte ,  quam  oportebat :  graviii 

vcro,  largiiis,  &  doflius  Ferchius  prsnominatus,  uterque  Ordinis  Minorum  ConventU'| 
lium  .  Ex  Obfervantibus  Marianus  Florentinus ,  Ludovicus  a  Mangauella ,  lUuftrifiimus  C. 
vellus  largiffime,  ad  principium  fcripti  Oxonien.  Marcus  Ulyifiponenfis.  fecunda  parte  Chr< 
nicorum ,  Gregorius  Ruiz  in  limine  Commentariorum  in  lib.  4.  fententiarum ,  loanncs  a  P^ 
la  in  principio  operis  in  primum .  ■ 


S{ 


E    P    I    L     O    G     U     S 


\ 


LXXXVI.  T  T  JEq  difHifius  in  Scoti  commendationem ,  &  defenfionem  dlximus ,  no 
XjL  periclitanti  fam«  tanti  Doctoris  deeflb  yideremur  .  Inglorium  volut 
«muli ,  quem  gloriae  fu^  authorem  depraedicant  Francifcani ;  quotidianis  calumniis  exp-J 
tunt,  quem  hi  perpetuis  laudibus  profequuiitur  i  &obfcurareconantur  virum,  cujus  doili-: 
na  univcrfiis  Ordo  clarefcit  .  Aliorurh  fada  brevius  cgo  licet  perftringam,  licet  indt- 
gentius  calumniatoribus  obfiftam  :  pro  Scoto  tamcn  viriiius  puguandum  ,  acriusdece- 
tandum,  nervofius  fcribendum  duco^  in  cujus  nomine  tota  periclitaturReligio  ,  HocuJ 
gloriatur  Magiftro  \  hujus  indefefie  fedandam  fibi  propofuit  difciplinam  :  quid  fiat  ,  5 
hKceliminetur  ?  fi  ille  non  audiat  gioriose  ?  Peritcum  filio  parentis  honos,  &  cum  mats  - 
gloriaimmenfxprolis  honorificentia  .  Non  licet  communis  Magiftri,  &totius  Ordinis' 

niam 


(XXXIII.) 

niam  conremaere  .  Ille  confodalibus  daclriium  tradit;  illi  per  O.bi.s  pknitudinem  diflTan-. 
dunf,  ii  caluariiis  denigratam,  li  derrailionibas'  obfcuram  ,  quid  Taper2lt ,  nifi  ut  pufilli 
fcandalizentur  {a) :  ^Jliniatloncm  boKiffiw  mnfihm  hnpudenter  ,  v^nan  ,  t>  crudcUtcr  r,i 
hac  re  conte-mftcremta  ,  cim  anhmi  occlderemui ,  qu£  ex  bono  nomine ,  ex  bona  oplnlone  Aiao-l~ 
jlrorum pendcnt .   '^ohh  itaque  necejjaria  efl  vita  nojira ,  aliisjama  nojlra . 

Porro&alia  mihicft  ratio ,  pro  honiine  illhoc ,  graviiis  agendi ,  quod  indigne  tradu- 
catur  vir  aequus ,  &  bonus ,  qui  nulli  detraxeriti  quod  gratis  perfecutionem  piriatur  ,  qui  im- 
pugnatur  fine  crimine ;  quod  vituperetur  at  noxius ,  qui  fuerat  undequaque  laudabilis :  quod 
abinferioris  not^  hominibus  crimeu  inferaturei,  quicommunem  hominum  f:)rtem  tr.m- 
fccndit  .  Hujusproinde,  &ceterorum  virorumfapientiflimorum  ,  qui  Chriftianum  Orbem 
fuxdodrinaj  iiiCt  illuftrarunt,  acerbius  fero  nomen  traduci  (^5»)  Pro  quorum  Ja:na  ,  gloria^ , 
mfMoria,  non  firas  ac  prp  patriis ,  atque  dcluhris  propugnandum  putarim\  acfipro  illorum 
latide  wibi  arrna  capienda  ejjent ,  non  miniis  Jlrenue  llbentcr  caperm  ,  quam  illi  pro  com^ 
mttni  JaltiU:  ceperunt  .  Ignolcendum  itaquc ,  fi  fermonem  longiiis  protraximus ;  pro  viro  bo- 
no  iiidigne  traduiflo  fcripfimus ,  pro  Magiftro  decertavimus  :  iniuftasutiqueillatas  calumnias 
fulcepimus  refelJendas . 

I 

Teftimonia  variomm  Authorum  ^ 

dc  SCOTl  opcribus  » 

TrUhcmius  dc  Scriptorihiis  Ecclcjiqflicis  .        ., 

JOANNES DVNSyKatione  Scotus, Ordrnis  fratrum  Mlnorum ,  Alexandri  Alenfis  AngVid , 
quondam  Parifiis  auditor,  vir  in  divlmsScripturisJlud:vJus ,  <fk  erudiiu.y&in  Pijilffophia 
ArijloteUca  do^tijji^nus ,  ^  adeb  projundus ,  ut  e]us  Jcripta  paucis  fint  pemtrahilia  ,  (^  ob  id 
moque  mintis  ufitata  .  Edidit  qu£dam  inflructa  volumina ,  Qulbus  nomen  fuum  ad  nbliiiaik   Y'^^  *^!'* '^'- 
lojieritatis  tranpnilit  .  h  quibus  extant .  ?  ^  Scoti  n.  j  *. 

Super  Sententias .  ..      lib.  4.  ,.  ^  Cupientes  circa  Prolog. 

Q^odlibeta  quoque  .     ^       ^   ._^,lib.  i.;  _  ;,  _ CunStc  resdijpciles , 

DeCognitioneDei.       ^p^  ^  ^  •l'^.!.ri,D  :  •  i iV  1  o-toi i?.il^t8  '•:'^iajummamhis , 

In  Metaphys.  quaeftioncs .  lib.  1.  ;•  ■      -  .      , 

SermonesdeTemporc,  lib.  i.   ,  ErUntJigna  &c.  h  boc. 

Sermones  de Sandis .  lib.  i..  :  ^ 

Commentarios  in  Evangdium ,  ^  Apojlolum  Jcri'fjJ;  dicitur ,  aliofque  ixarios  compofuijjc^ 
tradlattts  ^  qui  ad  notitiammeamnon  pervenerunt  .   Moritur  temparibus  Alberti  Inperatdris  ■T">7^ 

Anno  Dom.  i  jo8.  IndiSi.  6.  Colonia  apud  Minores  fepultus , 

GuiUieJmus  Eyengrenius  de  Tejiibus  Catholica 
^,  ^    veritatis  ad  Annum  Cbrijii  1303. 

.'^•?   "^   .  rnrr^   • 

F^OANNES  DUNSO,  natione  Scotus,quem  multi  Do£lorem  fubtiliflimum  vocant,  &  prin-    . ,    .. 
cipcm^TheoIogorum,0,rcii|iis,M.injQrum  ,  Alexandri  Alenlis  Anglici  auditor  quondam  n!,..  ^'"^^ 
„  Parifiis,  atquedifcipulus  ,,  vir  omni  Jji4;t^er4tura  dodilTimus  :  fide  Catholicus ,  in  lege  Dci  ^''«le  ibidem 
„  exercitatiflimus,  atquein^ct:ii5cj"ij?Xutis  abfoluriffmius  .  Decognitione  Deivolumen__»  "''*" 
„  fcripfit  .  AHud  Q^od  i'  eroruna  cojifecit-  .  Lucubrationes  in  (acra  quatuor  Evangelia  , 
„  &  Epiftolas  Pauli  abfoluit  .  Quatu.^.r.jli^ros  {ententiarum  Lombardi  cxpofuit  .  Senno- 
,j  nes  quoque  in  honorem  Sanclo/um  Jiabitos  plurcs  reliquif  .  Moritur  in  Agrippinatum 
„  urbe  Coionia  ex  apoplexia^  Anno,  Chrifti  MCCCVIIL  ibidcm  ad  Minores  (epultus  . 


e  S'>:!iit 


(XXXIV.) 

Sixtus  Senenfts  Jibro  quarto  Bibliotheccc fanSlije. 

T  OANNES  DUNSIUS ,  natione  Scotus ,  ex  Minorum  familia ,  Alexandri  Alenfis  Britanni , 

vide  ibi  em  ^  quondam  in  Gymnafio  Lutetis  auditor,  Vir  admirand^e  eruditionis  ,  fubtilitate  prae- 
„  ditus,  ob  profundiffimam  dicendi  obfcuritatem  2)coT«^oy  idejl  Unebr icofas  f'c\uodo\)m 
„  obfcurillimi  Anaxagorae  cognomen  fuit  ,  cognoininatus  >  &  ob  novam  fcholaftics 
„  Theologias  Academiam  de  nomine  fuo  di6tim  omnibus  fcholis  notiflimus  ■■,  fertur 
„  fcripfifle  Commentarios  in  Evangelium ,  &Aportolum;  equibusipfe  fragmentumlegi  in 
„  Epiftolam  ad  Romanos  valde  eruditum  ,  ac  fenfu  profundum  >  fed  juxta  Authoris  nomen 
„  tenebricofiim  ,  obfcurum ,  &  vix  in  ejus  fchola  detritis  pervium  :  cujusinitium  efl ,  Cina 
„  Epijlolam  PauH  ad  Romanoi  .  Id  cum  proximis  annis  Typographus  Lugdunenfis  excude- 
„  remoliretur;  &a  meepigrammaefflagitaret,  operis,  utfierifolet,  initio  praefigendum ; 
„  venitillicoinmentem  nullum  aptius  carmen  laboris  obfcurati  convenire,  quam  illud  > 
„  quod  Hieronymus  cuidam  Ezcchielis  vifioni  prsponit ,  his  verfibus  : 

Hier.  1.14.111        Hic  labor  illa  domus ,  6c  incxtricabilis  error  , 

Erech.  vir-       Ut  quondam  Cretam  fertur  Labyrinthus  in  alta 

Meni  lib.V        Parietibus  textum  cajcis  iter ,  ancipitcmquc 

Mille  vijs  habuiffe  dolum  ,  quo  figna  fequentum 
Falleret  indeprenflis ,  &  irremeabilis  error . 
Claruit  Anno  Domini  i  J03. 

Hemicus  VVillot  in  Athenis  Orthodoxorum  Pa- 
trum  Sodalitii  Francijcani .  ^ 

j 


OANNES  DUJNS .  Hujus  viri  natalcs  dum  exploro ,  idem  illi ,  quod  Homcro ,  &  omnibu*  ^ 
iis,  quiinquocunquegeneredifciplinarumexcelluerunt,  contigiffe  video  .  Cum  enim_j 
„  regionis  &  populi  inter  tt  certent  quis  opulento  pignore  ditefcat ,  fit  ut  plerumque  qui- 
„  libet  fuum  cfle  glorietur ,  quod  alienum  efl  .  De  Homcro  videre  eft  Plutarchum  & 
„  Herodotum  :  de  Stefichoro  LyricoPoeta,  Gyraldum  .  De  noftro  Dunfio  varise  funt 
„  opiniones  :  aliiAnglia,  aliiScotia,  alii  in  ulteriori  Britannit  ,-aJ  Caledoniam  filvam_# 
„  ortum  cenfsnt  .  Recordentur  tamen,  qui  in  aflignando  bujus  clariflimi  viri  folo pitriii 
H  laborant ,  non  omnia  squa  fertilitate ,  omnes  producere  ,  ferreque  regiones  :  adeo  ve- 
„  rum  efl  illud  Maronis , 
Ceorg.hb.!.       Hic  fegetes ,  illic  veniuntfcliclus  uvje, 

Arborei  foetus  alibi,  atque  iniufTa  virefcunt 

Gramina , 

„  Partim  Oxonij ,  partim  Parifiis  S.  Theologiae  inflitufa  haufit ,  talefquc  hauf^is  fabtilitatis 

„  rivos  profudit  ,utDo(5loris  Subtilisnomcn  ,caIcuIoommum  fibicongruentiflimum  invene^ 

„  rit  i  Nihil enim  erat ,  vel  tam  diflPcile  vcl  tam  denfa  caligine  involutum  ,  quod  iiljus  vi vax,& 

„  perfpicax  ingenium  non  penetraret :  nihil  adeo  diflortum  &  nodofum,  quod  non  difTolve- 

„  ret  .  Faciunt  eum  quamplurimi  Colonienfis  Agrippinse  facultatis  au£lorem ,  &  ere£lo- 

„  rem  :  quo  cum  mifTus  veniflet  conftans  fama  efl  primprcs  cum  toto  Clcro  obviam  pro- 

„  diifle ,  dedudumque  ab  iis  m  urbem ,  maximo  cum  hohore ,  &  applaufu  incredibili  . 

Vide  Philo.  jj  jiic  ut  Apollonius  alter  difcipulos  ex  omni  mundi  clinlate  ad  fe  traxit ,  fecitque  ut  nihil 

JtaApolIon.  »  ad  hzEC noftra ufquc  tempora ,  aliudThcologica  gymnafia, 'prjcterScoti  nomen  perfona- 

„  rcnt  :  fibiqueegregie,  beatus  quifque  videatur;,  quieodiice  utitur ,  &  Sac.  Theologi» 

„  adyta,  illo  Mercurio  praeeunte ,  ingreditur  .  Quam  multis  acutrffimi  ingenii  vircs  tefta- 

„  tas  reliqucrit ,  quia  laus  noflra  illius  meritis  impar  omnino  cenfetur ,  non  diutius  in  iis  expli- 

„  candis  verfemur,  fcriptatantummodocnumeremus ,  &i  Thcologicisincipiamus . 

„  Sixtus  Senenfis  poft  aliquos  jocos ,  memorat  fcripfifTe  in  Evangelium ,  &  ApofloUim  ; 
vide  sixti  jj  e  quibus  fragmentum  fe  legiffe  dicit  in  Epiflolam  ad  Romanos  valde  eruditum  ,  ac  fen- 
ft^'^*oi,'i„ntl'  ))  fii  profundum  ;  &  vix  in  ejus  fchola  de  tritis  pervium  Commentarium  :  cujus  initium  efl 
fupra  reiatu .  Crca  Epijlolam  Pauli  ad  Romams . 

„  ScripfifTe  autem  in  quatuor  Evangeliflas ,  &  Paulinas  Epiftolas  varios  libros  ,   extra 
„  omnem  controvcrfiam  efl . 

Edidit  &  Lei^uram  in  Genefim .  lib.  i. 

Sermones  de  Sanilis .  lib.  i. 

Sermones  de  temporc .  lib.  i. 

Supcr 


(XXXVO  

Supef  Magiftrum  Scntenf.  duo  divcrfa  (  ut  vocant .  )  ' '"  r!''"»iff*'>i  .  hz  s.b  ,, 

Scripfa  egregia  quorumprius  Oxonicnfe ,  altmm  Parifienic  appdlahaiur  \^'^^^  ^iB^iniji.  J  „ 
Traclatun-kdcpnmo  rcrumprincipio.  •     '  '•'   '  ■.i;{t)i::''i  •o!:;barjl':c;.t  ,, 

De  cognitionc  Dci .  i^nA  nt  ^-i-.ovoi  ifrf-jvc"?  frii;D  zuvijjg  j^^ 

CoUationcs.  ->  rnuD  h   •  ,         ;)ni  liiKi^*  ,^ 

Tetragrammata  qujcdam .  hM^.r,  ?  .  .  ;  (  VA  m-.  )  ,. 

Reportationej .  y.a  tmu:'i/.\fni.v.  r.   supliin'";!-; '2  ,  lfujnx;--|j]^,  ^ 

Quxftiones  QuodIibetaIe« .  •        ■itRuilh^ni'  lilj.  t. 

De  Perfc^ione  Slatuum .  •^oIoafiT  iii  a/jpnsl'?  :■  .-i  z-i*rir.o'  .  jjjj^  j" 

De  Rerum  principio .  . '..'ioiiq~"jin.  lib.  ii. 

De Primo  principio .  .t^acfslp-')  i-inf^  S\ti  ...;. ;^  :|jjj^  ,^ 

Veniam  ad  Pbilofopbica .  •  "•  .^^^  'v;MV\t:^'tii„r^  x.\  vt.i  ^.Aq-iM  •.!-/v.J  7  rpni  Ly : o 

Scripjttm  lib.  UnivcrMum .  •  '£:n--.:,*.i  ..  ^.IriUi^ili;;.''!  ti.jji^ji  }i|^,2^ 

Praedicamentorum ,  .    "'  ■  «^iibci^,  i. 


PerihermeniJS .  ^  ii»v.ii\AXi  i^-j  i  'Ijfe.  i, 

Priorum.  ;         .  i^nt^i  i'si;4  >jnoij£!!qi^.  2, 

Poftcriorum.  .>tvi\«tM^«au.  jibJ  a. 

\\\  Elenchos .  •       '        i  nf.nai. mni-imo  orftiK;  ijb.  i. 

Ommentatus  ejl  Metaphyficam  Ariftotclis .  ..5«vs"\(V; v^V  \  •nn'/i ..  lib.ia. 

In  libros  Phificorum  .  ^fn"  icy^^,  g, 

Quaeftiones  in  lib.  de  Anima  .  .>-■,,  ^  T  ^^5;  j, 

//«/'f/ &  Theoremata  qusdam .  ••  :    !  ■      lib.  r. 

Commentariorum  imperfrdorum .  #    '  lib.  i^ 

Eft  &  tra£latus  quidam  de  modo  fignificanSi ,  qui  Grammatica  fpeeulatim  dicitur  \  fed  a  Y'***  P''*^*- 
,>  quibufdamcrediturefle  AibertideSaxonia.  •  ftr?mTdp"ri' 

„  Floruit  Anno  1508.  Orbi  invidens  tantum  virum  mors ,  illuni  fuffurafa  coelo  rcddi-  diaum opus. 

dit  Colonix  Agrippinx  VI.  Idus  Novembris  temporibus  Albcrti  Imperatoris ,  &  apud  '^ '•'v.j^,'^" 
>  Minorescondituseftin  medioChoriadarammajorem  :  cujus  turtiulo  pius  quidam  vatcs  Annale«no! 

hocEpitaphiumasneis  litterisappinxit.  ftroi    Ann. 

Ante  oculos  (axum  &:c.  v^j*'-'^"*'. 

„  Proftat  etiam  ibidem  tabella  ab  ejus  difcipulis ,  cum  verfibus  his  appenfa :  n.  4^.        * 

''^  ••  Parifms  plora  &c.  ;  J  rxjc;)  ^roi 

„  In  altera  quoquc  abrafa  tabula,  &  prope  vetoftatc  exefa,  lcguntur  iubjeili  verfus   ibidemn.jo. 
,»,^  leonini : 

Clauditur  hic  rivus  &c. 

„  Leguntur  quoque&  alia  carmina  quibus  expHcatur  pictas  ejus ,  &  maxima  reiigio  in  ibidemn.4# 
„  Beatae  &  Immaculatac  Virginis  Conceptionem  :  nam  fuborta  Colonias  Agrippinae  gravi 
■  „■  dc  Conceptioiie  B.  Virginis,  inter  difcipulos  Alberti  cognomento  Magni,  &  Joannem 
„  Scotum  concertatione ,  tantaingeni;  fubtiiitate,  &  argumeutorum  copia  adverfariorura 
„  tela  detorqucbat ,  ac  retundebat ,  fuamqus  tam  validis  rafonibus  ftatucbat  fententiam  , 
„  utfummopercauditorumcorona  plaudcrct ,  unoque  orc  Doita.eai  fubtilcm  pioclama- 
j,  ret  .  Ilia ,  brevior  ut  fim  ,  miffa  facio . 


» 


■) 


> 


Antonius  Poffevinus  in  Apparatu  facro. 


T  OANNES  cognomento  Duns ,  Ordinis  Minorum  ,  natus  in  ultcriorc  Britannia ,  ad  Cal- 
j  cedoniam  filvam  ,  Gulieimi  Varronis  Anglici ,  cjufdcm  inftituti(non  autem  Aiexandri 
,,  de  Hales,  uti  putabat  Trithcmius ,  &  ex  co  Sixtus  Scncnfis  ,  qui  Anno  i24<f.  diem 
,\  obierat )  Parifiis  quondam  auditor ,  &  difcipulus  floruit  Anno  Domini  i^oo.Hicapa- 
„  tria  Scotinomenin  fcholis  obtinuit,  &  in  divinis  fcripturis ,  ac  in  Philofophia  Ariftote- 
„  iica  adeo  prajftitit ,  utin  difputationibus  palmam  Cirtcri^  p^aeciperet,  atque  ob  id  Dodor 
„  Subtili.s  fuerit  appellatus  .  Hic  primum  in  Anglia  Oxonii  fententias  interpretatur;  dein- 
„  dcinfchola  Parificnfi  primum  locum  afTecutus ,  Academiam  illam  illuftravit-,  Theolo- 
„  gia  fcholaftica  multis  fabtilitatibus  exquifitis  au£ta ,  inquibus,  quodnoulta,  qua:  non  ita 
„  patebant,  eruerit,  fa6lumcft,  utqui  cjus  doiftrinamfedantur;  Scotifts  voccntur  .  Hunc 
„  au^cm  complures  inftituiffc  difcipulos  conftat  :  inter  quos  fuerc  praecipui  Francifcus 
„  Mavronis,  Antotiius  Aiidrea:  Aragonius ,  Alvarus  Pelagius  natione  Hifpanus  ,  &  loan- 
„  nes  Canonicus  ,  Qui  vero  huic  Dotftori  primam  Dionyfii  Areopagitae  librorum  parteni 
„  deficraHicrarchia  c  Graeco  convcrfionem  afcribunt ,  falluntur  :  alteri  enim  loanni  Scoto 
;;  Monacho,  qui  multis  iftum  feculis  anteccftit  ,  &  Athcnis  Gracce  didicit  ,    ca  refcreiv- 

e  z  da 


V 


:»  mir: 


(XXXVi) 

„  daeft  .  NimirumiUcvixitAnno877.&;ufluCaroli  Calvi  Francorum  Regis  libros  illos 
"  Latinitatc  donavit  ■■,  difcipulus  olim  Bedae ,  &  collcga  Alcuini ,  five  Albini ,  &  uiuis  ex  qua- 
"  tuor  fundatoribus  Gymnafii  Parifienfis ;  qui  poftea  ab  Alfredo  Regc  e  Galliis ,  ubi  Carolus 
"  Calvus  cum  fovebat  revocatus  in  Angliam  in  fchola  Ox»nienfi ,  qus  ab  ipfo  Alfredo 
""  fuerat  inftituta,  prslegit  .  Sed  cum  Ordini  S.  Benedidi  fe  addixiflet  difcipuli  ,  quo$ 
***  (  ut  fit  )  erudiendos  fufceperat  apud  monafterium  Malmesbcrienfe ,  contra  ipfum  con- 
"  fpirarunt ,  graphiifquc  aflumptis  transfixerunt,  atque  illum  fxviflime  intremerunt  ; 
&  martyr  Chrifti  acftimatus  eft . 

Porro  fcripfit Joannes  Duns  plcraque  in  Theologiam ,  &  dodtrinam  Perjpateticam  : 
,,  quorumhaefuntinfcriptiones. 

Scriptum  Oxonienfe  fuper  fentcntias. 
quod  incipit  Qrca  Prologum  bujus  priml  Ubri , 
■   Scripium Parifienlc fuper fententias .  .  .'-uiljn-iovuiU  .dii  fii  v.     Iib-4. 

*.   Quodlibetft.  .' >"-^'m.       Jib.i. 

C«»^^  f^^  dijficiles . 

CoUationes  Parifienfcs .  .:-:i     i^b.i. 

[Virum  taniumfi  &'C.  ^    _^  .  "nro^-       _ 

De  primo  omnium  rerum  principio .  ha,!. 

f^jnfum  rerum  principium . 

Thcorcmata .  ■*'"•'• 

JntdleBus  intelligibili: . 

De  cognitionc  Dei .  —  Jib.|. 

Quiafummambis .  '  ^*  > 

TetragrammataquaBdara,  ,1  ^-k    '^ 

Sermones  dc  tempore .  "^*  '^ 

Zruntjtgna&c. 

Sermoncs  de  Sandis .  ■  "Ojijf 

Commentaria  fuper  4.  Evangeliftas .  et 

Commentaria  fupcr  Epift.  Pauli .  «l 

.8.4. 8 jf.'.    Qyca  Epljl.  Pauliad  Romanos ,  &c. 

"    '"^        Le£luramfuperGencf  adliteram  ^JD-i* 

QuseflionesfipcrUniverfaliaPorphyrii  ^b,!-. 

Circa  Logicalia .  , 

Q^sdlioncs  fuper  Praedicamenta  .  ■■'*  'ff 

^aritur  utrum  liber  Pradic. 

QuEeftiones  fuper  lib.  Perihermcnias .  "b.v 

QrcafubjeHumhujus  Libri .  ^, 

Qusftiones  fuper  lib.  Priorum .  •     H 

^£riturcircalib.  Priorum.  11    1 

Qusftiones  fuper  lib.  Pofteriorum  .  \m.%g 

Scire  autem  opinamur . 

Quxftionesfuperlib.Elenchorum.  nb.i, 

§lu£ritur  utrum  Logica . 

Quseftiones  fupcr  lib.  de  Anima .  ^'"-^- 

§lu£ritur  utrumfenfus .  ru 

Quxftiones  fuper  Metaphys.  lib.i  2. 

Omnes  homines  natura . 

Expofition.  Metaphys.  ^^b.  1 1, 

*juxta  eon[uetudinem . 

CoUeaion.  conclufion.  Mctaphyfi.  iib.i  i. 

Conclufion.  Metaphys.  Arifot: 
SuperPhyficamAriftotcIis.  !^-' 

Super  Categorias  Cjufdem .  r -tr      v      .    n.  W^ 

„  Feruntquefcripfiflefuper  cseteros  libros,  variofque  compofuiflir  alios  tradatus  .  De 
„  niqucapoplexiacorreptuscxhacIucemigravit,die8.Novembris  ijog.CoIoniae    Agrip 

phis,  iepultus  in  Conventu  Fratrum  Minorum  .  Quamvis  a  plenlque  exiftimetur  vi 
"  vusfuifl^shumatus  .  Ferunt  enimdiem  totum  &  amplius ,  immobilcm  intcrdum  fedcn 
'  folitum,fenfibusfopitis,  mcntenimirum  rapta  inaltiflimarum  rerum  contemplationcm 
„  atquc  ita  dcmum  ab  hominibus  hujus  rei  nefciis  feftinato  funcre  pro  mortuo  elatum  . 

„  CxterumAnno  i^So.Venetiis  a  Melchiore  Seffaedits  funt  Qua:ftiones  quatuor  vo 
„  luminum  fcripti  Oxonienfis  fuper  fententias ,  cmendatiores  quam  [antea  .  Addito  libr 

Rc- 


iiA       »•■'' 


<  XXX  VII.) 

„  Rvrfblutionom  Joannis  Scoti  d  Melchiore  Flavio  illuftrato ,  &  authoritatitms   novi  ,    & 
„  vetcris  Teilanienti,  acSandlorum  Patrum  fententiiscomprobato. 

„  Adiecit  autem  Bartolucius  AHiiias  huic  editioni  Syllabum  gencralem  five  accura- 
„  tum  Indiccm  in  illud  Scriptum  Oxonicnle  loannis  Scoti,  ex  antiquiore  Indice  colle- 
„  iXiim,  quemlacobus  ab  Aufculo  vir  do£lus  olim  ediderat  ^^  Eo  videlicct  Syllabo  peror- 
„  dinem  Aiphabeti  fek<flos  doiflrinae  Scotica;  flofculos ,  &  materias ,  definiriones ,  diftin- 
„  <f;tioncs ,  axiomata,  cnunciatioues ,  infigniores  propofitiones ,  tum  Theologicas ,  tum_j 
„  Peripatcticas ,  ftritflim  attigit. 

»  Qiiinetiam  quoniam  Jovius  fuis  elogiis ,  &  alii  dc  loannc  DunsScoto,  quafi  non  folurai 
„  obfcuriore,  fed  &  veritati  (  ut  non  rc£le  putabant  )  tcnebras ofFundente ,  licentiusfue- ' 
„  rant  locuti ,  Bartolucius  Apologia  Syllabo  prefixa ,  vindicat  Scotum  ab  obtrctftatione , 
„  cujus  dodrinjBgrave  illud  teftimonium  cxtat,  qupd  ejus  libri  abfqueullo  crroris  naevo, 
„  ulque  in  hanc  diem  treccntos  circitcr  annos  in  oecumenicis  Coiiciliis  invialati  permanferint . 

„  Certccum  illud  D.  Auguflini  de  laude  charitatis  verumfitj  Lle  tcnet  quidquid  lat et ,  kug.  Urm. 
^  qfjidquidpatet  itidivims.  fermonibus  y  qui cbaritatem  fervat  in  moribus  :  haud  mirum  fuc-  3?- ^lysinp' 
„  rit,  fiingenium  Do(£loris  Subtilis  appellati ,  modeilia,  &  charitate  prxditum  altiflimos 
„  fenfiis  erucre  potuerit  ,  ad  veritatem  indagandam  .  Nunquam  enim  fuam  fententiam_ji 
„  profert  inaliorum  injuri/m,  vcl  dcprcffionem  :  quiu  quo-um  aut  crroresconvellit ,  aut 
„  opiniones  excutit,  tam  id  modeftc,  &ade6  plerumquc  fupprcflb  nomineficit,  utChri- 
„  fliano  peitori  hKfifle  a.  Domino  ftpientiara  (  certc  intcgram  mentem  )  coniici  poffit. 

Infignes  Scotkcc  doSlrindb  Scriptores . 

INter  eos  autem ,  qui  Scoti  do(f]trinam  illuflrarunt ,  fuitPerrus  Aquilanus,  OrdinisMi- 
norum ,  cogaomento  ScotcIIus  .  Hoc  cnim  Do(f!lore  non  fblum  ad  Scoti  fubtilitates, 
„  verum  etiam  ad  D.  Thoms ,  ac  reliquorum  Scholaflicprum  do<5lrinam  faciJis  paratur 
„  via  .  Hic  vero  audis  duobus  Indicibus ,  altero  C^aeflionum ,  altcro  verborura  ,  Ste- 
„  phauiNoveliitiiopera,  prodiit  cmendatior  in  luccm  Parifiis ,  cx  Nicolai  Nivellii  offici- 
„  na Anno  1585. 

„  Atet  Antoniusde  Fantis  Tarvifinus  Tabulam  generalem  Scoticae  fubtilitaris  cmiferat , 

„  iterum  abs fe  cafligatam  Anno  1  ^jo.Lugduni,  optimim  iUam  quidem  &Oi5to  Sedioni- 

„  bus  per  Alphabeti  crdinem  quamlibet  diftinulam  .  Qj^arum  prima  materias    omnes  i 

1   „  Scoto  difputatas,  vel  pcrtradatas  :  fecunda  decifas  conclufionci  circa  pertradlatas  ma- 

„  terias  :  tertia  prxcipuas  entium  definitioncs  :  quarta  fubriliffimis  djvifiones  ex  omnibus 

:    „  volumiuibus  Scoti  congeflas  ;    quarum  cognitio  facilem  prajftat  adituni  ad  pleraque_» 

„  omnia  percipienda  :  quinta  reguias  in  explicandis  rerum  omiium  proprietatibus :  fexta 

,;    „  propjfiriones,  tanquam  certa  Theotcm.ita  pro  decidendis  conclufionibus  ex  Philofophiae 

■„  penetralibus  deprompta  :  feptima  plurimas  fan»fiorum  Intcrpretum  ambiguas   propoii- 

■.   „  tiones  nimirum  Ambrofii  ,  Hilarii ,  Auguftini,  Gregorii,  Damafceni,  Anfelmi  :  qui:i_# 

,  etiam  triplicis  PcrijXitericiie  Pniblbphice  Arillote^is ,  &  Avcrrois  pugnantes  fententias  : 

).    „  06>ava  quae  omnium  fe>fl:io  uberior,  &  fruclu^fior  ,  Epitomen  fcibiiium  ,  feuMarcma- 

„  gnum  fcoticarumomniumfpeculationumcontinet .  Ad  quarum  fedionum  calcem  idem_» 

„  Aud)r,  five  Collcctor,  digrcflloncm  perbrcvem  adiecit,  qua  eorum  ,  quaein  ununi-> 

„  congefiit ,  feriem  methodicam  oculis  fubiicit . 

„  Dccrat  auTem  huic  cditioni  fcunda  fc-c^iio,  fcu  Tabula  refblutionum ,  Cwc  decifarum 
„  conclufionum;  fed  &  hafcc  poflea  curavitidcm,  qucm  diximus  Bartolucius,  adiici  al- 
„  tera  editionc  Vcixra  ad  fingulos  Scoti  Tomos . 

„  Scd  &  idem  Antonius  de  Fantis  cxplanandae  Scoti  Logicx  ,  atque  adco  intclligcn- 
„  do  Scoro  operam  fuam  ,  quae  extat ,  impendit . 

„  PrcetcreafuitPauluscognomentoSciiptor,  quicum  C^aeftioncs  Scoti  in  primumScn- 
„  tent  .  Tubingae,  quatumcrat  Catholicas  civiras ,  Anno  i^pS.cxpofuifTet,  deinccps  hic 
,„  liber  Carpis ,  eius  oppidi  Principe  Albcrto  Pio  procurante,  editus  cfl  Anno  1^06.  a 
„  BenedidoDuIcibello. 

„  Gratianus  item  Brixienfis  in  Qnxf^.  Scoti  in  fccundum  fentcntiarum  cum  dode  fcri- 
,  pfillet,  eodemPrincipc,  Typographo,  loco  ,  &  anno  eraiflus  cfl . 

,,  Francifcus  Lychctus  Brixienfis  Commenraria  crudira  in  trcs  primos  Scntent,  libros, 

„  &  in  Quodlibera  Scoti  cum  abfolviilet,  \\£C  pofiea  a  Paganino  dc  Paganinis  Brixienfi  , 

j,  Anno  i^jiy.cvulgatafunr  Vcnctiis,  fed&polka  novifiimcin  omnes  fjntcntiirum  libros 

„  ab  Andrea  Zenario  Veneriis  exiit  iterum  in  luccm  . 

fc  ,       „  Pctrus  Tataretus  fcripfit  Rcportata  in  4.  fintent.  Scoti ,  &  in  (^sfl.  Quodlibetalcs 

Kj  I  cjuf- 


(xxxvin.) 

})  ejurdem  Scoti  ,  qUar  dciiiceps  Anno  1519.  &  1526^»  Claudid  Chcvalerio  Typographo 
„  Parifiis  excufla  funt. 

- ',j  Joannes  VigeriusGenuenfis  in  Primum  fcntentiar.  Scoti ,  quem  Venetiis  Anno  1527. 
,-,  ediditjoanncs  Taurinus  de  Tridino  . 

„  HieronymusGadius  j  qui  20.  annos  in  publico  Bononienfi  Gymnafio  docuerat  Me- 
„  taphificen,  fcripfit  in  Quodlibeta  Scoti ,  qucein  eadem  Civitate  ex  officiiia  loan.  Bapti- 
„  ftae  Paelliprodierunt,  Anno  1^53. 

„  lacobus  MalafoffiuJ  Bargius,  qui  &  ipft  Patavii  publice  Metaphyficen  profefius  eft, 
„  fcripfitEnarrationem  in  Primum  fentent.  lib,  Scoti,  quam  Gratiofus  Percacihus ,  An- 
„  no  I  5(^0.  Patavii  dedit  in  lucem . 

Acceffit  denique  novus  labor  hac  infcriptione  j  ncmpe ,  Rcpertorlum  locupletiffimumj 
tam  librorum  fententiarum ,  quam  Quodlibetorum  Dodtoris  fubtilis  loannis  Duns  Scoti  j 
olim  a  Hieronymo  dc  Ferrariis  Fantano  Viglevanenfi  Ordinis  Prxdicatorum  Obfervan- 
••'  '  ;  tium,  &  Haeretica:  pravitatis  Inquifitore  Ferrarienfi  collecftum  :  nunc  opera  R.  P.  F.  lulii 
'  !tjt'L!Hiflbpij  Caefanatis,  Le^floris  Patavini ,  ejufdcm  Ordinis ,  in  laccm  editum  :  a  quo  adjctflae' 
funt  etiam  opiniones,  &  propofitioncs  a  Scoto  contraD.  Thomam  ad  probandum  afTum- 
ptaz  :  quafque  loannes  Capreolus  confutavit  hoc  figno  *  demonftratae  :  opus  maximo  ufui 
futurum  non  tantiim  Scoti ,  &  D.  Thomae  do(flrinam  profitentibus ,  fed  &  omnibus  ferio 
Theologica  tradare  cupicntibus  .  Ytntxns  ap^adi  Melcbiorem  Sejfam ,  Amoi<;38. 

„  Caeterum  quoad  hoc  gcnus  Indicum  five  Repertoriorum  attinet,  fpero  viris.  eruditis 
„  valdeprobatumiri  loannise  Colonia  ordinem  Alphabeticuin  ad  Qjjxfl.  Scoti ,  tam  in  4. 
„  lib.fentent.i  &in  Quodlibeta,  quam  in  Metaphy.  atque  in  lib.de  Auima  .  Eas  eniiiL-» 
„  omnes  in  Compendiom  ita  redegit,  ut  magnus  fludiofis  labor  ademptus  fit  .  Porro 
„  cum  multos  ante  annos  libcr  hic  fuiffet  editus ,  rccufus  cll  a  Wcndelino  Spircnfi ,  locis 
„  eScoto,  undceadem  depromptafunt,  adnotatis. 

i  „  Edidit  quoque  Romae  Anno  1589.  apud  Dominicum  Bafam  Confl:antius  Sarnanu^ 
„  Cardinalis  librum  qui  infcriptus  efl  :  ConcUiatto  dilucida  oninium  contronerfiarum ,  q^iifi 
mdoHrina  D.  Tkoma ,  &  'Joannis  Scoti  leguntur . 

„  Quod  fuperefl ,  admonitos  velim  pro  meo  captu ,  candidatos  five  Philofophia: ,  fivc; 
„  Theolcgi^,  ut  quoniam  tanti  viri ,  qualis  fine  dubio  fuit  loannes  Scotus ,  plerique  in-: 
„  terpretcsnoiomnino  ejus  mentem  fuiit  aflecuti ,  defpiciant,  quinam  in  primis  fiiit  ver- 
„  fmdi  .  Etquoniam  antequam  adTheologiam  accefTcrint ,  folidafuntin  Philofophia  fun- 
„  damenta  jacicnda ,  curentut  ha;ce  ScotorcifleintcIIigant.  Quamadrem  permuUumcoiv:  1 
i,  ferct ,  ut  prae  manibus  habeant  Philofbphiam  naturaletTi  iplius  ex  4.  libris  fi;stent.  &  " 
„  ^odlibctis  collccftam  k  Philippo  Fabro ,  de  quo  videt  in  verbo  P.bilippus  Faher  . 

„  Etenlm  prodiit  loannis  Duns  Scoti  Philofophia  naturalis  ,  ex  4.  lib.  fentent.  & 
„  Quodlibetis  collecla ,  in  Theoremata  di/iributa ,  &  contra  adverfarios  omaes,  tam  ve- 
„  teres,  quam  rcccntiorcs  impugnationibus ,  &  defenfionibus  illuftrata,  ac  dilucidata_j  . 
„  Cui  prxmifTa  funt  20.  Theorcmata  prj£cipuas  difricultates  Logicas  comp!e£lentia  :  &  in 
„  cujus  fine  additus  efl:  tracflatus  brevis  ,  facilis  ,  &  ncccfiarius  ad  FormaliMtes  Scoti  , 
„  Audore  eodem  Philippo  Fabro  Faventino  Ordin.  Minor.  Conventualium  ,  Artium ,  <Sc 
„  S.  Theologiaj  Dodore ,  &  in  Parmenfi  Gymnafio  Regente  \  accoeaobioS.  loannisEvan- 
„  gcliftx  Ledore  .  Vcnctiis ,  Anno  1601.  apud  loann.  Bapt.  Bcrtonu:7i . 

yoannes  Pitfeus  de  Scriptoribus  Anglis . 

JOANNES  SCOTUS  ,  quem  alii  Duns  ,  alii  Duns  \  nonnulh  etiam  Dunsot  ,  vocandum  pu- 
tant  .  Aliqui  denique  loanncm  Duns  Scotum  appellant ,  intelliguntj  ut  olim  , 

„  tcfte  Sencca  epiftola  i2.Hcraclito  cognomcn  Scoti  non^Q.c\t  ov^xIova'>  obicuritas  .  Sixtus 
„  Senens.  lib.  4.  Bibliothecae  fancfls  Dunfium  Scotum  appellat ,  non  tam  a  patria  ,  vel  na- 
rxoTE-yaV   „  talitio  loco ,  quam  ab  ingenio  obfcuro  .  Sic  enim  fcribit  :  oh profandiffimam  dicendi  ob- 
^^^'*  ^Scoti  fi^^^^^^^^^'^  idef  tenebricofus ,  (juodoUm  ohfcurijfmi  Anaxagora  cognomen fiit  ^  cegnomi- 

e.  1.  ),  natus  .  Ncm  redc  tamen  addit  fuiflb  natione  Scotum  .  Nam  quare  tam  follicite  probat 

„  cognominatum  Scotum  ab  obfcuritatc  ,  fi  fic  vocari  exiftimeta  natione  ?  Dicamus  igitur 
„  &  ego,  quod  Heraclitus,  &  illc  quod  Anaxagoras  fint  natione  Scoti;  fcd  revera,  ut 
•„  ego  exLelando,  &  Lelandus  ex  vetuftis  codicibus  Collegii  Mertoncnfis  Oxonii  mani- 
„  fefte  colligimus ,  fuit  hic  Joanncs  Scotus  cognomcnto  ,  Anglus  natione  ,  Northumbrius 
„  patria ,  parochia  de  Emildon  ,  villula  Dynftani ,  contra<fue  Duns ,  qua  tribus  circiter 
„  ab  Alvcffico  diftat  milliaribus  y^nglicis  ,  &  ad  Merionenfe  Coilegium  ,  ubi  aliquando 
„  Scotus  ftuduifle  dicitur,  pcrtinet  ,  Fuit  vir  mediocri  fortuna,  ingcnio  plane  ad  litcraS 

»  fa- 


I 


(XXXIX.) 

fa^o,  Sc  ad  miraculum  fubtilis ,  atque  acuto,  ut  non  tam  hominciii  mcntis  acie  ftupen- 
dum  ,  quamintcr  argutos  Philolbphos  quendam  dixeris  Deum  .  Poftquam  Oxonii  ali- 
quot  anr.os  magno  cum  fruclu  ftuduinet,  in  patriam  fuam  Northumbriam  rcverfus  , 
apud  Novumcaftrum  Dunelmenfis  Epifcopatus ,  oppidum  non  ignobile ,  Divi  Francifci 
fandionibus  {e  obftrinxit;  habitum  fulcepit,  &  fuo  tcmpore  fub  illa  (anfla  obfervantia 
profeflionem  edidit  .  SuccelTu  temporis  denuo  miflus  ad  Oxonien.  Academiam  inter- 
miflum  nonnihil  ftudiorum  curriculum ,  ardente  quadam  dilcendi  aviditate  ,  &  inex- 
tinguibili  fcientiarum  fiti  redintegravit  .  Adeoque  inceflanter  libris  inhasfit,  ut  pedem 
non  retraxerit ,  donecibi  fupremam  in  facra  Theologia  laurcam  eflet  conlecutus ;  fimul 
ineafublimifacultate  &Doiflor  crcatus,  &  Profeflbr  faflus  .  Itaque  primum  Oxonii  Ma- 
giftrum  feutentiarum  explicavit;  deinde  Anno  Domino  1507.  ab  Ordin.  Generali 
Gonfalvo  Tolofae  in  Capitulo  conftitutus  Regcns  ,  feu  Profeflbr  Perifiens.  ubi  Confale 
denuo  TheoIogijE  curfum  docuit  .  Tcrtio  tandem  ColonisE  Agrippin«  idem  praE- 
ftitit  incredibili  cum  Auditorum  applaufu ,  &  mira  fubtilis  ingenii  fui  teftificationcL-»  . 
Nihil  enim  erat  tam  oblcurum ,  dcnfaque  caligine  involutum ,  quod  ille  fibi  faltem  non 
reddiderit  perfpicuum  ,  &  clarum  :  nihil  tam  occultum  ,  &  abflrufum  ,  quod  pcrfpicax 
ejus  ingenium  non  penctraverit;  &e  tenebris  eruerit  :  nihilque  denique  tam  nodofum, 
quod  ille  quafi  quidam  OEdipus  non  difToIuerit . 

„  Mon  defunr  qui  fcribant ,  hunc  fuiffc  primum  auflorem ,  fundatorem ,  &  inflituto- 
rem  Academias  Colonienfis,  cumquc  inuemifTum  a  primoribus  urbis  obviamprocedcn- 
tibus  cum  Clero  &  populo  perhonorifice  fafceprum ,  &  quafi  folenni  pompa  ufquc  ad 
Conventum  fuorum  dedaflum  fuiffe  .  Poflea  fcholas  aperuifle ,  facram  Theologiam 
docuifTe ,  jam  tcrtio  Magifl.  fentcnt.  pablicitus  com  nentariis  illuflrair^ ,  fuseq  le  erudi- 
tionis  ,  &  ingenii  monumenta  indelebilia  ibi  rcliquifle,  ut  ufljue  in  hodiernum  diem  ex- 
cellentis  hujus  Doftoris  nomen ,  &  eruditio,  opiniones,  feu  fintentiae  argumenta  ,  & 
f()Iutiones  ,  fundamenta  folida,  &  f ibtilcs  diflin^iones  ,  omnis  denique  mirabilis  viri 
memoria,  fummoin  honore  illic  habcantur  .  Ferunt  tamen  non  tunc,  fedpoft  annos  fe- 
recentum,  Anno videlicet  Dom.  1588.  fub  UrbanoPapa  VI.  publicis  fundatis  leilio- 
nibus,  debitis  affignatis  f^ipendiis  Academiam  ^rec^am ,  flabilitam,  &  privilegiis  muni- 
tam  ad  Univerfitatis  Parificnfis  fimilitudinem ,  fuum  exordium  accepifTe  . 
„  Quo  tcmpore  Coloniae  docuit,  concurrentibas  uadique  viris  dofliffimis ,  ortaefl  in 
fcholis  controverfia  gravis ,  quid  de  Conceptione  B.Marise  Virg.  fentiendum,  efTet  nc 
in  originali  peccato ,  an  fecus ,  concepta  ?  Omncs  Alberti  Magni  fcdatores  in  peccato 
conceptam  fuiffe  afleruerunt  :  Scotus ,  &  quotquot  erant  fuae  fcholae  contrarium  mordi- 
custenuerunt  .  Quee  fententia  iiunc  etiim  potiores  partes  obtinct,  magifquecommuni- 
ter  ,  &  pie  defenditur  .  In  hac  autcmconcertationeScotustam  accurate,  tamfubtiliter, 
tam  nervose ,  omnia  contraria^partisargumcntainpublica  difputatione  difTolvit,  ut  ipfi 
etiam  advcrfarii ,  vcl  inviti  flupcndum  hominis  ingcnium  confeffi  cum  univcrfb  praefen- 
tium  confenfu ,  tanquam  uno  ore  Doiflorem  Subtilem  cnim  pronunciaverint  :  quo  titu- 
lo  ufque  in  hodiernum  diem  innotefcit  .  Sed  unde  cvidentius  argumentum  magni  illius 
ingenii  fumere  poterimus ,  quam  ex  iis  qux  vivens  fcripfit ,  &  moriens  pofleris  reliquit. 
Scripfit  autem  pro  brevitate  vitae ,  quam  vixit ,  &  altitudine  rerum ,  &  multitudine  iibro. 
rum  plane  mirabilia , 

LeduraminGenefim .  lib.  i. 

De  rerum  principio  .  lib.  i. 

De  primo  rerumprincipio.  lib.  i. 

Doniine  Deus  nojler  . 
AfSS.Oxoniiin  Colkgioncvo  .  Extat  Venetiit  Anno  1497. 
'^anctti  vidi  in  Whliotheca  Francifcanorum . 

Ccmment.  in  Evangelia .  lib.  4. 

In  Epifl.  D.  Pauli .  Hb.  plurcs  . 

Sermon.  dc  Sandlis .  lib.  i. 

Serm.de  tempore.  lib.  i. 

Eruntfigna  .  In  hcc  Evang, 

In  Magi:l.  Sei.tent.  Commcnt.  Oxonicn.  lib.  4. 

Vtrum  hominipro  ffatu  ifofit ,  6fc. 
AlSS.Oxon'i}n  CoU.nodO  j  ^  tn  Mertonenft,  &  in^BaUioknfi  .  Cantahrigt£  inpt/hUca 

in  CoUegio  S.  Pdri  .  Et  in  CoUegio  Caij  hahetur  MSS.  in    Primimi  Sententiarim ,  cuyn 

his  verfibus  infinc  Uhri . 

Iftud  opus  fcripfit  Scotus  dum  corpore  vixit , 
Parifiis  dixit ,  &.  ob  hoc  fua  fama  revixit : 
Ndm  fibi"SUbtiIJs  nomen  fubtilia  donant ,  Qucnn 


Vide  fup?a_j 
iii  vitan.4y. 


lib. 


iib. 


lib.  I 

hahentur  M.SS,  mulk 


Jib. 


12 


Q£?iri  vefiisvili5,  pesnudus,  chordacoronant. 
Jn  cmidem  Magiftrum  Keportationes  Parifienfes , 
Grca  PrQlogum  i.feyttentiarum . 

MSS.  cummultis  alUsejus  operibus  Oxonil  /«  CoUegio  'BalUonenJt  ^  Lincolnien.  Oriakns 

De  cognirione  Dei . 
^lj^afumma  nobis  cognitio . 

Dc  Perfedine  Statutum 
Status  PnclatQrum . 
MSS.  Cantabrigice  in  Collegio  S.  "Benedicti  . 

Quodlibcra  Scholaflica  .  lib.  i. 

Cun^£  res  difficiles ,  ait  Salomon. 
AiSS.  Ozonii  in  Collegio  novo  Aierotn.  Aiag- 
dal.  Cantabrigia  in  puhlica  y  (^  in  Collegio 
Caij  .  Extat  JJorirnherg£  Anns  1481.  Pl- 
di  ^ancai  apud  Fra  ncifcanos . 

Quxftiones  in   Porphirium  &  vetei-em_j 
artem  Ariftot. 
MSS.  Oxonia  in  putfUca ,  Bxtant   Venetiis 
Anno  i%\x. 

De  modis  fignificandi .  lib,  r. 

AiSS.  ibidem . 

Jn  Categorias  Ariftotelis .  Hb.   i . 

Quaeftiones  Univerlalium .  lib.   i. 

Qi_iaeftiones  Prapdicamentorum .  lib.  i. 
''Puto  ejfe  qutejliones  2 1 .  qU£  habentur  Oxonii 
AiSS.  in  Colleg. 


nen.  ubi  etiam 
lib.  cjus  opera  . 
Qu2eft.  in  Metaphys. 
fnprincipio  Metapbyficte . 
MSS.Oxoniiin  CoUegio  'BaUione/.^fi  .  Extani 
Venetiis  Anno  1497.  &  1501.  Vidii% 
'Bibliotbeca  Francifcanortm  ^anctci . 
In  Analytica  pofteriora .  lib.  2. 

Scire  autem  opinamur . 

In  Ariftotelis  Phyfica  .  lib.  8, 

InEjufdem  Meteora  .  lib.   i. 

MSS.  Oxonii  in  CoUeg.  Magdalen»  BaUio- 

len.  Orialen. 

In  Elenchos .  lib 

Theorcmata .  lib 

Tertib  principaUter  circadiBa  DoHoris . 

Extant  Venetiis  1497.  Vidi  in  BibUothec^ 

Francifcanorum  ^NanCici . 

Quceftiones  in  lib.  de  Anima , 

Commentarios  imperfedlos . 


iib. 
lib. 


m  mileg.  Wiccamico  ,  &  Merto- 

„  Et  alia  plunma  .  Inveniuntur  operum  cius  volumina  o£lo  MSS.  Oxonii  in  Collegio 
„  Balliolenfi  .  Pleraque  ejus  Philofophica  MSS.  funt  Oxonii  ia  Collegio  Balliol.  &  Can 
ji  tabrigiae  in  CoUegio  5.  Petri .  ..A  /f.f-  .-ft  m> 

„  Tandem  setate  virili  prapropera  morte  raptus  eft  Colonias ,  ta(£lus  apoplexia  VI.IduA 
„  Novembris  Anno  Chrifti  ijo8.  fub  Anglix  Regc  Eduardo  II.  Jacet  autem  ibi  fepulrus 
„  in  magno  Francilcanorum  Conventu,  in  medio  Chori,  ante  fummum  Altare,  tumba. 
„  admodum  fplendida,  in  cujus  circuitu  nomina  quindecim  Do£lorum  Ordinis  S.  Fran- 
„  cifci  infculpta  kguntur  :  videlicct  in  parfc  fuperiore,  tres  Summi  Pontifices  ,  &  duo 
„  funt  Cardinales  :  alateribus  hinc  inde  Dodlores  decem ;  ex  quibus  lexfunt  Anglinatio- 
„  ne  .  Ad  pedes  autem  hoc  fequens  Epitaphium  lamiuis  «neis  incifum  habetur : 

AntCOmksf(imw,&C*  zii-rFq-xir.^li.oj  ;.;  ;,- 


.  aiii')-  '  ..*  i.irn.ririf:^..     i 
.ciqo,;:.    , 

.i!rKr.a.:^hqir;i 
.    /.'     ,      sb  .nb:flit)3    -,^ 

,'nA  »^   -t^    c'    ■ 


;  iixiv3i  S'ii\i\  ti^  30r{  ric^ 

,  tiiRnob  £iiildi;i  ivahw.  ■  PRIME  PAR- 


M 


PRIMyE  P  ARTIS 

SUMM/E   THEOLOGICvE 

JOANNIS  DUNS 

S   C   O    T   I 

DOCTORIS  SUBTILIS 

ORDINISMINORUM. 

Concinnatcejuxta  difpolttioncm ,  S  ordinem  Siimmct 
Angdici  DoBoris  S.  Thomcc  Aquinatis , 

TOMUS  PRIOR.  COMPLECTENS 

(DeSacrse  Dodrinse  Qualitate. 
Tradatus  ( De  Deo  Uno. 
(  De  Dco  Trino. 

P  1^0  L  0  G  U  S. 


U^NAMpartcs  explcndis,  quxvemnnia  obeunda  efibnt  Dodori 
CsthoiicjE  vcritatis ,  paucis  quideni  ,  fe  1  accurate  admodum  per- 
ftringcns  Auguftinus  ,  14. de  Trinit.  cap.  i.AHi'Jefi,  \\\C[\x'\{ ,  fci-   *wr,-.'"',""f.> 
re  tantimmodo ,  quidhomo  credcredcbcat  ,proptcr  adipifcendam  vitam  ■^*^"'"'- 
beatam,  qu£  non  nifi  ccterna  efl:  aliud  autem  fcire  ■,  quemadiHodum 

m.^'^^s--^^j<^-Y.''m    ^^°^  ^"^^'"^  ^f''^^  opitulctur  ,  6*  contra  i^7?pios  dcfcndatur^ .  Simplices 
i%fe5?o^l^.^r^^&'j|  cnim  fidelcs ,  quamvisomnia  imp!icire  credant ,  qua:  Ecclefia  fir- 
c>^;^g#<g(M^fc:g<sy  mifluna,  certifiimaaue  fideexplicitc  tcnet ;  ipfis  tamen  ne  dum  nou 
fuppetit  facuitas ,  quze  credunt ,  adversiis  nen;antes  defendcndi ,  fcd  ne  cxphcare  quidem 
velperfundorienorunt  .  At  majorum  in  Ecclefla  fcientia  Theologica  pollentium  intereft 
&piisperfinceram  dodlrinam  opitulari ,  &  quaecumque  fidcs  docet,  aut  exinde  necefia- 
rio  deducuntur,  contra  impios  tueri,  hoftcfque  verifatis  gladio  verbi  Dci  prolkrnerc  . 
Unde&  fimplicium  fides ,  vcluti  nutrimcnto  vivit,  ftat ,  &  augctur,  alioquincito  intc- 
litura  .  Porrofcientiahffic  ,  quajides falubcrrimagignitur  y  nutritur ,  dcfcnditur ,  robora-    *^'/)'''- ""  •''*• 
tur ,  quave  nonpolkmfdeks  plurimi ,  quamvis  polkant  ipfa  fid:  plurhmiiH ,  ex  eo  in  iiobis    -»;.'||',|;';^»*-*; 
gigni  probatur ,  quod  Scripturis  feu  cxplicandis ,  feu  defeivdcndis  alias  viribus  naturs  jnJicmoi..' 
acquifitas  facultates  ,  &  prxfcrtini  metaphvficalia  utiliter  adhibcinus  :  iiscnim  maxime 
aciesmentis  acuitur ,  idoneaque  fit  percipi^ndi'?  veritatibus  rerum  abflraiflinimarum  dc 
Trinitatc,  &  Intelligentiis,  quarum  facr^^  litera:  mentionem  facientes  ,  vcl  per  umbram 
fignificarunt,  vel  diferte  cxplicavcrunt ,  iis ,  quse  homtncs ,  aut  ncfcire,  aat  amb-.gerc    rroioeii.i. 
pra;ftabat,  altacaligineobteais,  miroque  filentio  obfignatis  .  Qaxcura  itafint,  propo-    ■''•'»""/"•"• 
iltum  nofh-um,efl,  divinaadjuvantegratia  ,  doclrinam  traderc  Thcologicam  ea  ratione  , 
Tonul.   '  A  &mc- 


».di«.  I.r.  |. 
^  linentts  ,  V. 
jldJi^unJitm  • 


*:>»i-»-36- 


Dererura 

Cip.0'1'  >• 

i.uitt.  is. 


prm. 


Cap.  !•■.  T. 
Cap.  ;.n.  I. 
i.  scnt.  tiatini 

M.c,  insaUi . 

Qn..;.!      q.   il. 


&  mefhodo ,  iit  inde  a  piis  plurimum  utilitatis  percipiatur  ,  &  qujecumquc  dc  infallibili 
revelationc  Veritatis  ad  nos  devenerunt  firmiHime  credentes ,  etiam  ccrtis  rationibus 
proiit  humanje  licuerit  imbecillitati,  tenere  (atagamus  .  Hanc  enim  viam  Auguftinum  , 
6c  Anfelmum  ingrcfTos  fuifle  conftat ,  qui  credentes  inquirebant ,  utper  rationes  intellige- 
rent  ea ,  qua:  crediderunt . 

Magiftri  Scoti  Oratio  Theologica  ad  Deum  AltifiTimum  . 
Ex  Hbro  deprimo  Principio . 

O  M I N  E  Deus  nofter  ,  Moyfi  fcrvo  tuo ,  dc  tuo  Nominc  filiis  Ifrael 
proponendo,  a  te  Dodore  veraciflimo  percontanti,  (ciens  quid  de  Te_* 
poHet  concipere  intelledtus  mortalium  ,  Nomen  tuum  benedi^lum  re{e» 
rans,  refpondifti  :  Ego  fum  qul  ftm  y  Exodi  3.  Tu  es  \tY\xvr\  ej]'e  \  Tu  cs 
tutuii)  cjje  .  Tu  enim  es  primum  omnium  efficiens  ,  itemque  ultimus  finis  .  Tufuprc- 
mus  in  pcrfe^flionc  ,  &  cuntfta  tranfcendens  .  Tu  penitus  incaulatus,  ideo  omnino  im- 
po(libi!e  non  cile,  ac  proptcrea  acternus,  interminabilitatem  durationis  fimul  ,  ac  plc- 
niirmie  poHidens,  potentix  omnis  ad  fucceflionem  expers  .  Tu  vivens  vita  nobiliflima, 
quia  intelhgens,  &  volens  .  Tu  beatus,  imo  ipfa  beatitudo  ,  quia  tu  es  comprehenfio 
tui  ipfius  .  Tu  vifio  Tui  clara ,  &  dilc^flio  jucundiflima  :  &  licet  in  Te  folo  beatus ,  & 
Tibi  fumme  fine  aliis  fiifficias ,  Tutamen  omne  intelligibile  fimul  a.(\\i  intelligis  .  Tu  omnc 
caufibilecontingenter,  &  libere  fimul  potes  vellc,  &  volcndo  caufarc  ;  vcriffime  ergo 
cs  infinitx  potentiae  .  Tuincomprehenfibilis ,  infinitus  :  Nam  nihil  cun^fta  fcicns,  eftfini- 
tum  ;  nihii  potcntise  infinitascftfinitum;  nihil  fuprcmum  in  cntibus ,  atquc  finis  u'timus, 
eftfinitumi  necpcrfe  exiflens  fimplex  penitus,  efl:  finitum  .  Tu  es  infinits,  &  fummac 
fimplicitatis ,  nullas  partes  habens  re  diflinclas  .  Tu  fblus  fimpliciter  cs  perfe£lus ,  cui  ni- 
hil  deeflentispofliibilis  alicui  inefle  .  Fieriomnino  non  poteft ,  utcntitas  omnis  in  aliquo 
fecundum  efle  formalc,  &proprium  rcpcriatur ;  fedpoteftin  aliquo  formalitcr  ,  vcl  cmi- 
nentcr  habcri,  quomodo  tu  Deus  przeaccipis,  &  poflides  quicquid  efl  ,  &  efle  potefl 
perfedionis  in  enribus,  ideo  in  fupremo,  celfiflimoquc  vcrticc  conflitutus ,  unicc  es  in- 
finitus ,  caetcris  ab  hac  excellentia  pro  naturae  conditione  in  infinitum  deficientibus  .  Tu 
bonusfinetermino  :  bonitatis  xux  radios  libcraliffimecommunicans,  ad  qucm  amabilif^ 
fimum  fingulafuo  modoconcurrunt,  utad  ultimuro  fincm  omnium  .  Tu  cs  intclligibilis 
fab  perfe(f^iflima  ratione  intelligibili  .  Tu  cs  tuo  intcllecftui  praefens  .  Tu  folus  es  vcritas 
prima  :  quippe  apparcns  id  quod  non  cft ,  falfum  eft ;  ergo  eflaliud  fibi  ratio  apparendi ; 
quia  fi  fola  ejus  natura  eflet  ei  ratio  apparcndi ,  apparcrct  efle  quod  eft  .  Tibi  nihil  cft  ratio 
apparendi  i  omniacnimin  tua  apparcnt  cfTentia  ,  Tibi  primitus  apparcntej  acperhocni- 
hil  pofterius  Te  eft  Tibi  ratio  apparendi  .  In  illa  ,  inquam,  eflentia  omne  intelligibilcfub 
perfediflima  rationeintelligibilis,  cft  intclle^ftui  tuo  praefens  .  Tu  es  igitur  intclligibilis , 
praeclariflimaveritas,  &veritas  infallibilis ,  &  veritatcm  omnium  intclligibilium  certiffi- 
me  com.prehendcns  .  Praetcr  haccdcTc  a  Philofophisprobata,  fiepe  Catholici  Te  laudant 
omnipotentem ,  immenfum  ,  ubique  prxfcntem  ,  verum  ,  juftum  ,  &  mifericordem_j; 
cun<ftiscrcaturis,  &  prjecipue  intclligibilibus  providentem  .  Ergo  Dominc  Dcus  noftcr , 
Tucs  unus  naturaliter ,  Tu  es  unus  numeralitcr  .  Vcre  dixifti ,  e>ctrame  tion  eflDeus  .  Tu 
csDeus  verus  unicus,  Dcus  cx  quo  omnia,  in  quo  omnia ,  pcr  qucm  omnia  .  Adiuva 
nicDominc,  inquirentem ,  adquantam  cognitionem  poffit  pcrtingcrc  ratio  noftra  per- 
traftansea,  quae  nobis  rcvelarc  dignatuscs,  &  certilfima  fide  tcncmus  .  Tc  cnim  pri- 
mum ,  &  noviffimum  efle  proedicafti;  doceigitur  fervum  tuum  i  oftenderc  rationc,  Te 
efleunicum,  vcrum,  &  totum  ejfe  ^  primumquc  omnium  efficicns,  itemqucfincmulti- 
mum ,  &  praefertim  eorum  ,  quorum  praecipuam  curam  geris ,  uti  eft  intelle<fluahs ,  & 
rationalis  crcatura  .  Tu  es  benedidus  in  fecula  feculorum .  Amen . 


QU-^ 


Q^UESTIO     PRIMA 

DE  SACRA  DOCTRINA, 
Qualis  fit,  &  ad  qux  fc  extendat , 

IN  DEGEM  ARTIGULOS  DIVISA. 

Itaqtfe  nt  intentio  noflra  fub  aliquibus  certis  limitibus 
comprchcndatur ,  necejfarium  eji  primo  invejligare 
de  ipfafacra  DoBrina  qualisjit , 
^  ad  quce  fe  extendat . 

CIRCA  QU/E  QU.€RENDA  SUNT  DECEM . 


i. 

II. 
ifi. 

IV. 
V. 

vr. 

VH. 

viii. 

IX. 
X. 


De  neceffitate  hujus  doflrina: . 

Utrum  fit  fcientia  . 

Utrum  fic  una  ,  vel  plures  . 

Utrumficfpeculaciva,  velpraflica. 

De  comparatione  ejus  adalias  icientias  • 

Utrum  fic  Sapientia . 

Quid  fit  fiibjeflum  ejus  . 

Utrumfit  aigumcntativa. 

Utrum  uti  debeat  metaphoricis  ,  vel  iymHolicts  locutionibus  . 

Utrum  Scriptura  facra  hujus  do6lrin!e,fit  fecundum  pluresfenfus  exponenda. 


ARTICULUS    I. 


Q33X 

Utrum  fit  neceflarium  ,  prxter  philofbphicas 
diiliplinas,  aliam  doclrinam  haberi. 

^oB.inOxen.q.  r.^Prologi,  in  Report.  ibidem  ^ 
q.  3.  S.  Thom.  1.  p.q.  i.  art.  i. 

IDETUR  haud  efl*e  necefl"a- 
rium,  prwer  philofophicas  di- 
tiplinas  ,  aliam  doftrinam  ha- 
beri .  Nam  5.  de  Anim  Tex. 
Com.  18.  IntelleUus  agens  efi^ 
qtio  ej}  omnia  facere  :  i^  intel- 

le^us  poJ]ibiiis  efi ,  quo  efl  om- 

fjiafieri  .  Ex  hoc  arguitur  fic  :  Aftivo  naturali, 
&  pafiivodebite  approxirtiatis  ,  &  non  impeditis, 
neceflario  fequitur  a6tio  :  aclivum  autem  refpc- 
£tu  omniumintelligibilium  efl  intelleflus  agens; 
Scpanivumeftintelleflus  poflibilis  ;  qui  funt  na- 
turaliter  inanima,  &  non  impediti  ;  crgo  virtu- 
tenaturali  harum  caufarum  poteft  fequi  attus 
intelligendi  cuncta  intelligibilia,  ac  proinde  priE- 
ter  ea  ,  qua:  innata  virtute  intelleftus  poni.imus 
attingere  non  ell  alia  doftrina  nobis  necefla- 
ria. 

Confirmatur  :  Omni  potcntix  pafliva:  naturali 
correfpondct  aliquod  aftivum  naturale,  alioquin 
potentia  fruilra  eiret  in  natura.  Sed  intclleclus 
poflibilis  ,  eft  poteotia  pafliva  ,  &  naturalis  rcfpc- 
6lu  quorumdam  inteiligibilium  ;  crgo  oportet, 
quod  correfpondeatilli  aliqua  potcntia  aftivana- 
turalis.  Minor  eft  manifcila  cx  eo  ,  quia  intelle- 
£luspoflibilisna'.uraliter  appetit  cognitionem  cu- 
jufcunque  cognofcibilis  :  naturaliter  etiam  per- 
Tomui  I. 


ficitur  per  quamcumque  cognitionem  ;  ergo  eft 
naturaliter  re:eptivo  cujufcunque  inttllcflionis. 

Praeterea ,  6.  Mstaphyf.  Text.  c.  3.  d  viditur 
{cientia  fpeculativa  in  Metaphyficam  ,  Ph^^fija''', 
&  Ma:hematicam  .  Et  ex  probacione  hujus  divi- 
fionis  non  videtur  poflibile  ,  plures  habi-us  elFe 
fpeculativos:  quia  in  ifiisconfideratur  de  toto  en- 
te  ,  &  in  fe  ,  &  quoad  omnes  partesejns  .  Sicut 
autem  nequit  efle  aliqua  alia  fcientia  fpeciilativa 
a  prajdiftis  ;  fic  nec  ulla  alia  pra6lica ,  a  praclicis 
acquifitis  de  genere  atftivorum  ,  & /activorum; 
ergo  quemadmo'lum  fpcculativae  acquifita;  fuffi- 
ciunt  ad  pcrficicndum  intelleftum  fpeculativum; 
ita  &  prafiicaacquifita:  fat's  funt  perficiendo  in- 
telle6tui  praftico  ;  ac  proin^e  nulla  eft  alia  fa- 
cultas  neceflaria  ,  ultra  prsdiflas. 

Praeterea  ,  Potens  natu»-ali  lu-nine  inte'I-gere 
principium  ,  potell  in  eodcm  lam^ne  intel!i*cre 
&  conclufiones  in  tali  principio  inclufjs:  led  na- 
turaliter,  ideft,  cicraomnem  revclationcni,  in- 
-  telligimus  principia  prima  ,  in  quibus  virtualiter 
includuntur  omncs  conclufiones  fcibilcs  ;  igicur 
cum  naturali  virtute  ponimiis  intelligere  omnes 
conclufiones  fcibilcs  ,  non  cll  nobis  ncceflaria  al-a 
doftrina  .  Majorpatet,  quia  fcientia  cor:c'ufio- 
num  non  dcpendet,  nifi  ex  intellcftu  principii, 
&  ex  dcduftione  conclufionum  ex  illo  ,  i.  "Pofi. 
Text.  c.  I. 

Probatio  mfnoris  ,  quoaJprimam  partem  ;  nam 
tcrmini  priinoruni  principiorum  func  com-nunifli- 
ini;ergo  naturalitcr  intelliguntur:  principia  autem 
cc^nofcimus  ,  inqiutntum  terminos  cognofcimus, 
I.  Poji'  Text.  c.  6.  Probatio  fecunds  parcis  mmo- 
ris  :  quia  ciim  termini  primorum  prmcipiorum 
fint  communiflimi  ,  prcfcfto  quando  dillribuun- 
A  2  tur  , 


Summcejoannis  Diins  Scoti. 


7.  $.  A:l  <»%«- 
mcKta  .  V-  jid 
ftcitndum  • 


Drfl.    Theore- 
m.iie  I-).  n.  ij. 


tur,  dillribnuntur  pro  omnibus  conceptibus  infc- 
rioribus  ;  i^itur  cxtendunt  fe  ad  omnes  conceptiis 
p«rticuiarcs,  &  per  confequens  ad  extrema  om- 
rium  fpecialium  conclufionum  ,  ac  proinde  inclu- 
dunt  virtualiter  ipflis  particulares   conclufiones. 

Praeterea ,  Naturali  lumine  rationis  cognofci- 
miis,  atque  inteil  gimus  terminos  omnium  necef^ 
lariorumrevelatorum  ;  ergo  in  eodemlumine  pof^ 
fumus  percipere  eadem  necefTariorevelata  .  Pro- 
batur  afrumptum  ;  quia  fidelis  ,  &  infidelis  difpu' 
tantes  de  fta  ^''Dc^ts  ej} unus ,  O"  trinus ,  non  con- 
tendunt  dumtaxatde  nomin  bus^fed  de  concepti- 
bus  per  nomina  fignificatis  ;  crgo  omnem  con- 
ceptum  fimnlicem  ,  quem  habet  fidelis  ex  reve- 
latione  ,  liabet  &  infidelii  virtute  inteJIigentiS 
naturalis.  Probatur  igitur  prima  con/equentia: 
Nam  illoE  nece(rflri»compIexjones  aut  funt  imme- 
diatas ,  aut  mediatce  :  ^\  immediatfc  ;  igitur  cogno- 
fcuntur  cognitis  termirtis,  ex  r.  PoJK  Text.  c.  6. 
Si  mediata:  ;  ergo  quandoquidem  valemus  conci- 
pere  extrema,valemus  (ubinde  concipere  medium 
inter  ipla  :  conjungendo  itaque  medium  cum  utro- 
que  extremo  ,  aut  habentur  prasmiflGE  immediatce, 
aut  mediatiE  ;  &arguo  ut  prius,  quoadufque  ve- 
niamus  ad  immediata  ,  quK  intelliguntur  ex  ter- 
minis,  ex  quibusfequuntur  omnia  necefTaria  mc 
diata  ;  ergo  ifia  mediata  per  immediaia  fcire  po- 
terimus  naturaliter  ,  citra  revelationem  . 

CoNTRA  ,  Qiiamvis  in  beatitudineni  ,  qucecfi 
fruitio  Dei  ,  intuitivam  vifionem  terminantis, 
homo  naturali  appetitu  feratur  ;  ad  ejus  nihilomi- 
nus  cognitioncm  nemo  Philofbphorum  pervenire 
aliquando  potuit  .  Unde  Arirtoteles  10.  Etl>/c. 
cap.  10.  ftatuithominisfelicitatem  fn  perfectiiTima 
fpeculatione  caufarum  altiflTimarum ,  poiTibili  in 
vita  ifla  ,  quapropter  fubdit  ;  oportet  &  corpus 
funum  effe  ,  ^  cibum  ,  ^  famulatuni  effe  :  non 
tamen  (SJliinandum  multis .,  &  magnis  indigere, 
falicem  .  Non  efl;  ergo  lumine  naturali  cognofci- 
bilis  fffilicitas  ,  quam  nos  poil  hanc  vitam  expefla,- 
mus  ;  opus  e!l;  igitur  alia  do6h  ina  defuper  infufa, 
ultradifciplinas  omnes  acquifitas  ,  quae  nos  eru- 
diat ,  atque  inilruatde  fine,  quem  natura  noflra 
appetit,  acde  mediis  prceterea  perveniendi  ad  il- 

lum. 

Respondeo  dicendum  ,  ultra  philofophicasdi- 
fciplinas  ,  qus  ratione,ac  induflria  humana  acqui- 
ruiitur,  efle  plane  neceflTariam  aliam  doftrinam  a 
Deorevclatam  ,  qua  valeat  homo  falutem  fem- 
piternam  confequi.  At  quia  nequit  lumine  na- 
turali  intellcttusprobari  ,  hominem  efie  ordina- 
tum  ad  beatitudmem  ,  affequendam  inlccculofu- 
turo  ,  proinde  evidenti ,  &  neceflaria  ratione  non 
poteft  praE!ensy&/«r/o  demonflrari,  fed  probabi- 
liter  declar.itur  primo  fic  :  Omni  agenti  per  co- 
gnitionem  ,  neceflaria  efl  dillincta  cognitio  fui 
finis,  cum  enim  non  nifi  pcr  opcrationes  valeat 
attingere  proprium  finem  ,  ad  quem  ordinatur; 
nifi  dillinfte  cngnofcat  fuum  finem  ,  fciatque 
in  hoc  determinat^  confiflcre  propriam  rationem 
ejus,  non  poterit  proprias  a6tiones  ad  illum  diri- 
gere  .  Sed  homo  naturali  lumine  non  potett  fcire, 
hunc  determinate  efTe  proprium  finem  ,  &  non 
alium  ;  ergo  oportet  inflrui,  &  doceri  per  aliam 
doftrinam  ,  quifnam  fit  finisejus,  ad  quem  pro- 
prias  dirigatoperationes  .  Minorem  probat  ratio 
ad  opptfiium  andufta  ;  &  rurfus  probaturratione; 
quia  non  pofTumus  cogno.'cere  proprium  nnem 
alicujusfubflantia;,  nifi  ex  actibusejusnobis  ma- 
nifeftis  ,  ex  quibus  nempe  conlfet  ,  eum  finem 
efie  tali  natur»  con  venicntem  :  kA  nuUos  aftus 
cognofcimus  ,    aut  experimur  inefife  nobis  pro 


prcE  cnti  ilatu,  und^  cognofcamus  vifioncm  fub- 
ilantiarum  feparatarum  eire  nobis  convenientem; 
ergo  non  poflTumus  naturaliter  cognofccre  dillin- 
cte  ,  feii  determ^nat^  ,  huncfinem  efle  convenien- 
temnobis:  requiritur  ergo  alia  doftrina  revclata, 
perquam  de  tali  hne  certi  reddamur.  Et  etiamfi, 
qualis  fic  finis  nofler  ,  naturali  ratione  addifli  pof- 
fet,(quod  tamen  non  oflenditur  )tamen  non  con- 
cluderetur ,  hominem  ,  anima  ,  &  corpore  conflan- 
tem  ,  pofTe  potiri  perpetuo  tanta  fslicitate  ,  ut  fu- 
turam  aflTequimur  per  revelatlonem  .  Kt  nihilomi- 
nus,hominem  adeo  fa^Iicem  fore  perpetuo,  efl:  con- 
ditio  aliiciens  ad  avidius  appetendum  ,  &  quasren- 
dum  tale  bonum  .  Has  ergo  ,  &  confimiles  condi- 
tiones  finis  neceflTarium  eft  nofle,  quo  eflicacius  in- 
quiratur  ,  &  quifque  aflequi  conctur  \  ergo  requi- 
ritur  doftrina  tradita  per  Dei  revelationem  , 

Deinde  :  omni  per  (e  agenti  per  cognitionem, 
neccfTaria  efl  triplex  cognitio  :  prima  ,  quomodo, 
&  qualiter  finis  acquiratur ;  fecundo  ,  cognitio 
omnium  ,  qu.^e  funt  neceflTaria  ad  finem.-tertio  tan- 
dem,oportet,  agens  cognofcere,  ea  omnia  ad  ejus 
finis  aflTequutionem  fuflicere  .  Etquantum  ad  pri- 
mam  ,  manifeflum  efl; ;  quia  ,  fi  nefciat  quomodo 
finis  acquiratur  ,  ignorabit  fubinde  qualiter  ad 
confequutionem  illius  fe  diiponat.  Secundum  prg- 
batur  ;  quia  ,  fi  nefciat  omnia  neccflTaria  ad  ipfUrn 
finem  ,propter  ignorantiam  alicujus  necefTaiiiipO- 
terit  excidere  a  fine  .  Et  tertium  etiam;nanifi  ne- 
fciat  ea  necefTaria  fuflicere  ,  dubitando  fe  ignorare 
aliquod  neceffarium,  nec  eflicaciter  profequetur  il- 
lud  ,  quod  efl  neceflTarium  :  Si  autem  ignoretut^ 
(  inquit  Auguflinus  i  r.  de  Civit.  cap.  ^^qua  euu- 
dumfit ,  cjuid  prodefi  nofe  ,  quo  eundum fit .-' 

Sed  ha:c  tria  nequit  viator  ratione  naturali  co- 
gnofcere .  Probatio  primi ;  quia  beatitudo  confer- 
tur  tanquam  pra^mium  pro  meritis  ejus  ,  quem 
Deus  acceptat ,  tanquam  dignum  tali  praemio ;  & 
confequenter  nulla  naturali  neceflitate  fequitur  ad 
a6tus  noflros  qualefcunque;  quia  contingenter  da« 
tur  .1  Dco ,  actus  aliquos  in  ordine  ad  ipfum ,  tan- 
quam  meritorios  acceptante.  Id  autem  non  efl:  na- 
turaliter  fcibile:  in  hoc  enimerrabant  Philofbphj', 
ponentes,omnia,quffifunt  a  Deo  immcdiati^,  ef- 
ic  ab  eo  necefTlrrio  .  Aut  faltem  reliqua  duo  mem- 
bra  funt  manifefta  :  nam  non  poteft  fciri  natura- 
liter  acceptatio  voluntatis  divinas ,  quippe  qu» 
contingenter  taiia  ,  vel  talia  ,  ut  digna  vita  aeterna 
habeat  accepta  .  Et  quod  etiam  ha;c  ,  aut  illa  luffi- 
ciant ,  dependet  mere  ex  beneplacito  voluntatis 
divinas  ;igitur  omnino  necefl"aria  eft  alia  doftrina, 
qua  inftruatur  homo  viatorde  his  necefTariis,  fin(^ 
quibus  non  licet  ei  confequi  ultimum  iinem,  quem 
appetit,  &cuius  gratia  operatur . 

Si  aliquas  inftantias  ha:  rationes  habere  videan- 
tur  ;  ut ,  quiaexcaufatocognitopoteft:  a  pofterio» 
ri  oftendi  qucelibet  per  fe  caufa  ,  a  qua  eflentialiter 
dependet :  Tum  ,  ex  eo  quia  homo  naturaliterap- 
petit  finem  ilmm  ,  in  quo  perficitur ,  &  quietatur; 
ac  proinde  cognita  natura  ficordinata,  poteft  & 
ipfe  finis  cognolci ,  &  concludi  lumine  naturali  in- 
telleftus:  Tum  etiam  ,  quia  eft  naturaliter  cogno- 
fcibile  ,  primum  objcftum  intelleftus  cfle  ens  ,  ut 
ens  :  naturaliter  quoque  eft  cognolcibile  in  Deo 
repcriri  perfeftiffimam  rationem  entis  ,  ac  proinde 
oportere  hunc  efle  potenti.x  finein  ,  tanquam  opti- 
mum  .  Rurfus  ,  cum  eft  naturaliter  cognofcibilis 
potcntia  aliqua  ,  eft  quoque  naturaliter  cognofci- 
bile  ,  quid  fit  ejusobjettum  primum  ;  Auguftinus 
autem  14.  de  Trinit.  cap.  4.  vult,  mentcm  eflfe  fibi 
notam.  His,  inquam,&  confimilibus  inftantiis 
unica  refponfione  fatisfieri  poteft,dicendo,  omnes 

fup. 


Tomus  L  Pars  L 


i.er[^(Mh»i)T.  fupponere,  naturam,  vel  potentam  intellect  vam 
tionf  ,  quj  «d  ^ff^  a  nobis  naturaliter  coffnofcihilem:id  veropla- 
n^  ralliim  elt ,  lub  illa  icilicet  ratione  propria  ,  & 
ipeciali ,  fub  qua  ad  ultimum  finem  ordinatur,& 
fub  qua  capax  eil  faslicitatis  aterns  ,  Sc  fubqua 
habet  Deum  pro  perfectiflimoobjecto.  Nam  non 
cognofcitur  anima  a  nobis,  nec  natura  noftra  pro 
ftatu  ifto  ,  nifi  fub  ratione  aliqua  generali  abitra- 
hib'Ii  a  lenfibilibusf  (ecundiim  quam  rationem  ge- 
neralem,  ron  convenit  fibi  ordinari  ad  talem  fi- 
nem,  nec  efie  capacem  £>ratix  confummats,  nec 
habere  Deum  pro  objefto  perfcctifiimo  .  Quam- 
vis  igitur  Deus  fit  finis  naturalis  hominis,  ab  eo 
naturaliter  concupitus  ;  tamen  non  eft  naturaliter 
attingibilis  ,  neccognofci  pariter  naturalilumine 
potell,efle  attingibilem  ;iib  ratione  nnis:  nec  item 
cognofcitur  ,  ens  ut  ens  efle  primum  obje^tum  in- 
tellefius,nifi  iiippofita  revelatione  ;fedpotius  lu- 
men  mtelleclus  videtur  diftare  ,  id  objectum  etTe 
quiditatem  abftrahibilem  a  fcnfibilibus  .  D'tlum 
deniquc  Auguftini  ex  14.  de  Trir:it.Q\\  intelligen- 
dum  deafta  primofufficiente  exle  adaftum  fuum 
fecundum;qui  actus  fecundus  nunc  hiberi  non  po- 
teft,  ob  impedimenrum  aliquod,  nempe  quia  intel- 
leftus  in  intelligendo  dependet  a  phanta^matibus . 
Tertio  tandem  prsmifla  refblutio  declaratur  fic: 
cognitio  fubftantiarum  feparatarum,&  eorum,qu£e 
funt  propria  iliis,  ell  m.ivime  nobiIis,nobi!iiue  ne- 
ceflaria  :  fed  eam  cognitionem  ricquimus  nobis 
comparare  per  naturalem  inquifitionem  ;  ergo  ul- 
txa  omnes  difciplinas  naturales,cft  nobis  necefla- 
ria  alia  doftrina  revelata  .  M inor  probatur  ;  Tum 
quia  y  fi  poflib  le  foret  devenire  ad  cognolcendas 
proprietates  Dei ,  &  Intelligentiarum,effi  tradit^ 
eflent  in  metaphyfita  :  fd  autem  faftum  non  eft  , 
necficri  poteft  ;  quia  nonincluduntur  virtualitcr 
in  primo  fubjefto  metaphyficx  .  Tum  qtiia  ,  ills 
proprietates  propter  quid  non  cognofcuncur  ,  nifi. 
cognitis  fubjectis,quorum  funt  proprietates  :  ne- 
moautemdixerit,fubjei5ta  illa  efle  naturaliter  co- 
gnofcibilia  .  Necinveftigari  poflunt  ex  efFectbus, 
vel^it^wo^/^ra/^/w/^^^A^jNamnuIlacreaturacften- 
diteam  proprietatem  elTentis  Dei,quce  eft  elfe  in 
tribusindivifa  .  Philofbphi  etiam  ex  eftVi:tibusde- 
duxerunt,  primum  principium  agere  adextra  ne- 
ceflTario ,  ciim  tamen  conftet,  agere  libere,  &  con- 
tingenter  .  Confimiliter  ilii  ex  eflcitibus  aiguen- 
tes,concludendum  efle  putavcunt,  Inttlligentias, 
&  Mundum  efle  ab  ieteiTO  ,  efie  impeccab  les,  Sc 
tot  denique,  nec  plures,  vel  pauciores  ac  fint  mo- 
tus  orbium  ccckftium  :  qux  omnia  finccra  fides,& 

kdoftrina  revelata  docet  efle  faifa  ,  &  abiurdiifimas 
extitifle  ejufmodi  opiniones  Philolbphorum  .  Eft 
ergodoctrina  revelata  omninonecefraria. 

His  r.ition''busconcIufioprobabilitcrdecIarata, 
confirmatur  ex  Auguftino  1 1.  de  Civit.  c  3.  <s^^t' 
remotafunt  afcnjibus  noftris,  quoniam  tcJJiinouio 
nofirojcire  non pofiumus , de  his alios  tejlcs recjui- 
rimus.Qi\m  igitur  complexioneSjtx  quibus  tffor- 
mata  funt  addufta  argumenta,ex  fe  nobis  fint  neu- 
trac  ;  Quod  enim  noftra  beatitudo  confiftat  in  cla- 
ra  Dei  vifione,  &  fruitione;  i<qucd  viadevenien- 
di  ad  illius  confequutionem  fint  merita  ,  &  alia  id 
genus,defe  non  cogunt,  nec  fleftunt  intelkftum 
ad  elfentiendum  ipfis  ;  nemo  ergo  poteft  fuo  tefti- 
monio  aflentiri  illis  ;  oportet  ergo  aliud  teftimo- 
nium  adhibere  ,  quod  lliperius  fit  tota  fpecie  hu- 
mana  ,  ac  fiibinde  fiipernaturale  .  Qualiter  autcm 
prima  revelatio  ,  five  traditiotalis  do6trin:efa(fta 
fit;  an  fcilicet  loquutione  interiorc,  vcl  exteriore  , 
an  cum  aliquibus  fignis  ad  ciufandum  aflenfum 
fufficicntibus, dubium  cft  .  Attamcn  fiitis  eil,cui- 


QuceJlioLArt.L  5 

que  perlliarum  elle  ,  utroque  modo  5:  ratione  fieri 
potuifTe,  acdoctrinamnecefTariam  revelatam  effe; 
quamvis  impoflibile  fit  ,  aliqua,  ratione ,  &  via  ab 
homine  primocitra  errorem  traditam  fuifTe. 

Porro,  quamvis  ratione  naturali  oftendi  poffit , 
eoque  Golliment  prxmifTa  argumenta,ut  fuadeant, 
necefTlirium  effe  fcire  alteram  partem  determinate 
hujus  contradiftionis,f/7///'/o  eJlJinis-.Fruitio  non 
tflfinis  ;  ne  intelleftus  fit  mere  dubius  ,  vel  neu- 
ter.Nam  profe6i6  ea  dubitatio,  vel  ignorantiaim- 
pediret  confequutioi^em  finis;ratione  nihilominus 
naturali  demonftrari  nequit ,  hanc,  aut  illam  par- 
tem  problematis  efTe  neoefTario  cognofcendam;un. 
de  necefTario  infertur,necefrariam  efle  do6trinam, 
&  lumen  fupernaturale  ,  in  quo  videantur  qus  fu- 
p jrant  omnem  hominis  capacit  atem.  R  ationes  er- 
go  adduftie,  ut  funt  naturaliter  notx  ,  concludunt 
de  altera  contrad  clionis  parte  ,  hac  nempe  ,  vel 
illa  ;  de  hac  vero  parte  determinat^  non  conclu- 
dunt ,  niS  ex  creditis  tantiim  . 

Alii  fic  probant  conclufioncm  haclenus  declara- 
tam  :  Ordinatum  ad  aliquem  fiem  ,  ad  quem  eft 
cx  fe  indifpofitum  ,  necefle  eft  paulatim  promo  ve- 
ri,  acdifponi  pro  confequutione  ejusfinisrfed  ho- 
mo  ordinatur  ad  finem  fupernaturalem  ,  ad  quem 
eft  ex  fe  indifpofitus;  ergo  indiget  paulatim  difpo- 
ni  ad  habendum  illi:m  finem:  difponitur  autem  ho- 
mo  per  difciplinam,vel  lumen  fiipernaturaliter  '\n- 
fufum;  ergo  eft  plane  neceffaria  doctrina  fnperna- 
turalis  ,  ultra  omnes  fcientias  humanitus  acquifi- 
tas  .  Hsc  ratioefficax  eflet  contra  Philofbphos,  fi 
duo  qua;  lupponit ,  probarentur  .  Primiim  quidem 
probandum  eft;  homincra  efle  ordinatum  ad  finem 
fupernaturalem.  Secundum  vero,  per  cognitionem 
naturalem  haud  fufficienter  hominem  pofle  difpo- 
ni  ad  hnem  fuperpaturalem  r  quandiu  autem  hxc 
affumuntur  ,  &  non  probantur,  non  fatis  concludit 
contrarprocedentcs  fblo  lumine  naturali  intelle- 

aus. 

AdArguenta  .  Ad  primumrefpondeo:InteI- 
leftus  agjns,&  poffibilis  fiint  principia  naturalia  , 
&  fuffi-ientia,  ex  parte  animx  ,  concedo:  fiint  fuf- 
ficientia  abfblute  ,  nego,  tanquam  evidenter  fal- 
fum  .  Ciim  enim  cogmtio  dependeat  &  ab  anima 
cognofcente  ,  &  ab  objecto  cognito  ,  ex  Augufti- 
nop.  de  Trinit.  cap.  ultinio  ,iy  ^.de  yini.  Text. 
CoiJ.  14.  quatenus  actio  intelligendiconvenitob- 
jefto  cognito  ,  nequit  ea  vis  inefle  anim-e  fine  ob- 
jecto  ;  oportet  ergo  objectum  ipbm  concurre  ad 
intellectionem  ,  aut  certe  aliquid  gerens  vicem  ip- 
fius  objefti . 

Ad  confirmatior.em  dicendum  ,  fallum  effe  cor- 
refpondere   in  natura  omni  potentis  palTivx  pro- 
prium  naturale  act  vum  ;  In  natura  enim  ell  natu~ 
raliter  receptivum  animx  intelleftiva:,  nec  tamen 
eilin  natura  potcntiaanimx  intellecTtivxefTecliva, 
quatenus  accipitur  natura  pro  principio  intrinfeco 
motus,velquietis.Quod  d  accipiatur  proprincipio 
activonaturaliter  ,  prout  naturadiilinguitur  con 
tra  arte;n,fiv(^  propofitum,propter  oppofitum  mo 
dum  principiandi ,  adhuc  major  propofitio  eft  fal 
fa  in  quibufdam  ,  ciim  fcilicct  natura  propter  fu 
excellcntiam  ordinetur  naturaliter  ad  perfefliO' 
nem  ita  eminentcm  ,  ut  nequeat  fubeffe  caufalitati 
agentisnaturalis,juxta  hanc  acceptionem  ;  ficuti 
efl:  in  cafu  .    Et  ciim  probatur  ,  quia  aliot^uin  po- 
tentia  paffi  va  effet  fruftra  .   Negandum  eft  aff^uM. 
ptum;  quia,  etfi  per  agensnaturale  nequeat  redu- 
ci  ad  actum;  tamen  ejulrnodi  agens  poteft  difpofi- 
tionem  inducere  ad  airtum^inducendum  per  agens 
repertum  in  natura  ,  ideft ,  in  tota  coordinationc 
entium  ,  eftque  a^ens  fupernaturale . 

Ad 


Summcc  Joannis  Duns  Scoti 


Cajfttnuf  in 
Cninment^  io 
ultitBr  f>lrer« 
h<nc  In^nnti  m 
Difloris  ,  fed 
Magiittr  Lydie- 
tus  ofttni!  t  > 
aclm.ir»  eiu» 
«xpofitione.fo- 
reiitnon  im'!- 
{frcmus  flm. 
rli  itei-  notitii 
alioua  rev«lata 
g^odn-.llnsGii- 
tticl.corura 
«lixtrft . 


Afl  fecundum  efl:  refponfiodicentium  fic:divcr- 
fa  ratio  (cibilis,  diverfitatem  fcientiarum  inducit; 
candem  enini  conclufionem, ut  hanc,7V>>-./  e/}  ro- 
tuniiat ,  demonftrat  Allrologus  ,  &  Naturalisjfed 
ille  per  mediummathematicum  ,  idefl:,  a  materia 
abftraftum  ;  Naturalis  autem  per  medium  circa 
rhateriam  confideratum  .  Fieri  ergo  poteft ,  ut  de 
iifdcm  rebus,  de  quibus  Philorophicce  fcienti» 
agunt  ,  1'ecundum  quod  funt  objefla  cognofcibilia 
lumine  naturalis  rationis  ,  etiam  alia  fcientia  tra- 
ftet,  fecundum  quod  cognofcuntur  lumine  divinx 
revelationis  .  Contra  hanc  refponfionem  arguo  : 
Siqux  cognofcuntur  in  Theologia  ,  attingi  quo- 
que  pofluDt  per  alias  fcientias  ,  licet  in  alio  lumi~ 
ne  ;  ergo  non  tft  de  eis  ncceftaria  cognitio  Theo- 
logica  .  Confequentia  eft  evidens  in  exemplo  al- 
lato .  Nam  cognofcens  terram  efie  lotundam  per 
medium  phyficum  ,  opusnoneft  fibi  idipfum  de- 
monftrari  ,per  raedium  mathematicum  ,tanquam 
fimpliciter  neceflarium  .  Ideo  refpondeo  aliter  ad 
argumcntum ,  In  fcientiis  fpcculativis,  etfi  trafle- 
tur  de  omnibus  (jjecuiabilibus  ,  non  tamen  quan- 
tum  adomnia  cognofcibilia  dteis^quia  nonquoad 
propria  illorum;ac  proinde,  ut  ea  fciantur,  id  prx- 
ftari  debet  perfcientiam  aliam  uhra  pradiftas,  in 
qua  diftincte  tradantur  neceflarja  qusque,  &  quo- 
rum  fcientis  naturaliter  acquifit»  ,  nec  memine' 
runt ,  nec  ulla  ex  parte  attigerunt . 

Ad  tertium  dico,  falfum  cflre,  omnes  conclu- 
fiones  virtualiter  includi  in  primis  principiis  , 
adeout  cognofcens  prima  principia,  attingat  pari- 
ter  omnes  omnino  conclufiones  fc  biles  .  Ad  pro- 
bationem  itaque  fecundas  partis  minoris  refjion- 
deo,  quemadmodum  termini  fubjefli  funtcommu- 
nes,  ita  &  termini  prcedicatijquando  igitur  termi- 
ri  fubjefti  ficdittributi  accipiuntur  pro  omnibus  , 
nonaccipiunturnifi  refpeftu  terminorum  prsdi- 
catorum,qui  funtcommuniffimi;  &  per  conlequens 
virtute  talium  principiorum,  non  fciuntur  de  infe- 
rioribus,nifi  prxdicatacommuniffima  .  Ethoc  ul- 
terius  declaratur ;  quia  medium  non  eft  ratio  de- 
inonftrandx-  pafiionis  de  fubjecto  ,  nifi  qus  ineft 
virtute  infiusmedii  .  In  ratione  autem  (libjcCti 
principiicommunifTimi,  non  ineluditur /'re/rfr 
f,uid  aliqua  paffio  particuiaris,fed  tantiim  commu- 
niffima  ;  ergo  tale  fubjeftum  nequit  cfle  ratio  co- 
gndfcendi  aliquas  padlones,  nifi  communinimas  . 
Ad  fciendum  ergo  particulares  pafliones  entium , 
alia  profcfto  funtmedia  adhibcnda  ,  acfint  termi- 
ni  primorum  princfpiorum.  Exemplum ;  omne  to- 
tum  eft  majus  fui  parte:  Hoc  primum  principium, 
etfi  includat  iftam  ,  Quaternarius  eft  major  bina- 
rio,&aIias  confimiles  ;  nontamen  incladit  alias 
particulares,  utquaternarius  eftduplusad  bina- 
rium;rernarius  fe  habet  in  proportione  fefquialte- 
ra  ad  dualita^em  ,  &  alia  id  genus  .  Nam  ad  intel- 
ligendum  inhKrentiam  talium  pradicatorum  ad 
propria  fubjefta,  oportet  uti  fpecialibus  mediis  , 
cx  quibus  nccefiario  deducuntur  .  Ex  intelleftu 
igitur  primorum  principiorum  non  /ciunturomnes 
conclufiones  fcibilcs  ;  quia  nec  omnes  includun- 
tur  virtualiter  in  illis. 

Ad  Qiiartum  refpondeo,  de  fubftantiis  fepara- 
tis  fiint  aliqusveritates  immcdiatffi,  ut  haec,  Dei- 
tas  efltrina  ,  ^  una  5  in  ca  incluJuntur  complures 
veritates  mcdiatas,  omnes  ncmpe,  quxformantut* 
cx  terminis  communibus  ad  fubjeftum,&  excom- 
niunibus  ad  prffidicatum  ,  fubquantitate  particu- 
lari  ,ut  aiiqtiod  ens  eft  trinum ,  6*  nnum ,  vel ,  ali- 
CjUafubflantia  ejl  trina  ,  i^  una  .  Complexiones 
igitur  mediatcE  nonhabcnt  evidentiam  ex  fe  ipfis, 
fedeam  mutuanturab  illa  immediatajnon  contin- 


git  propterea  eas  lcire  ,  nifi  immedkta  intellefla  . 
In:elle6tus  ergo  potens  inte/ligere  terminosme- 
diatarum,  &  earumdem  compofitionem  efficere  , 
fi  non  detur  ei  intelligere  terminos  immediata,nec 
componet  eos  /iibinde,nec  inteliiget  terminos  me- 
diatarum,  nec  eorum  compofitionem,  quatenus  ab 
immediata  evidentiam  accipiunt ;  eruntergofibi 
expropofitionesneutrae  .  Etitaevenit  nobis  ha- 
bentibusquofdam  conceptus  communes  fubftan- 
tiis  materialibus ,  &  immatcrialibus  ,  quos  utique 
valemusad  invieem  componere.Etquoniamcom- 
plexiones  ejufmodi  non  habent  evidcntiam,  nifi 
ex  veris  immediatis  ,  quas  funt  de  illis  quiditatibus 
fub  ratione  propria,  &fpeciali,  fubqua  ratione 
non  concipiuntur  a  nobis  illx  quiditates;  ideo  nec 
fcimus  illas  veritatesgeneralesde  conceptibusge- 
neralibus  ;quia  earum  evidentia  propofitionum 
latet  nos  ;  nec  apparct,  nifi  immediata,  und^  illam 
accipere  pofTunt,  cognofcatur.  Exemplum  ;  fi  im- 
pofTibile  foret  alicui  conciperetriangulum  fub  pro- 
priaratione  ,quamvis  aliunde  pofTitconcipere,  & 
abftrahere  rationem  figuras^impoffibile tamen  eflfet 
illi  concipere  primitatem,  ut  eft  propria  paffio 
trianguli  ;  pofTettamen  aliunde  primitatis  ratio- 
ncm  abftrahere  .  Quanquamigitur  is  intelleftus 
pofTct  formare  hanc  comp]cxiontn),y^/i t/ u a ^gura 
cjl  prima  ;  tamen  illa  compofitio  formata  erit  fibi 
neutra  ;  ea  enim  eft  mediata,  inclufa  in  ifta,i')va»- 
ou/us  efl  fic primus  :  &  hanc  immediatam  non  po- 
teft  intelligere,  quia  neo  terminos  ejus;  ideo  nec 
mediacam  poteft  (cire,  quae  ex  illa  immediata  tan- 
tum  habet  evidentiam  . 

Ad  afTumptum  igitnr  argumenti,  jamdidum 
fuit,  qua  ratione  nobis  innotefcanttermini  revela- 
torum  neceffariorum,  nempe  duntaxat  in  commu- 
ni ,  &  ex  conceptibus  generalibus ,  qui  funt  com- 
munes  immaterialibus  ,  &  fenfibilibus ,  ex  quibus 
abftrahuntur.  Et  negatur  confequentia  ;  adcujus 
probationem  refpondeo ,  eas  cornplexiones  effe 
mediatas  .  Et  cum  dicitur,  cognitisextremis,cc>- 
gnofcatur&  mediuminter  illaoportet:  Dico,  du- 
plex  efTe  mediumextremorum;nam  aliquando  eft 
elTentialiter  ordinatum  interextrema,fcilicet  cum 
efl:  diftinitio  (libjcfti ,  vcl  paflio  prior  refpeflu  po- 
fterioris  pafTionis;  per  quodmedium  univerfahtcr 
concluditur  extremum  de  extremo,  feuprffidica- 
tum  de  fubjefto .  Aliquando  vero  medium  eft  par- 
ticulare  contentum  fub  altero  e\tremGrum,&  non 
eflentialiter  ordinatum  inter  extrema  .  Loquendo 
de  medio  in  prioriacceptione,  concedo,  oportere 
&  ipfum  cognofci,  cognitis  extremis,  tum  fir  dif- 
finitio  unius,aut  pafllo  priorrefpeftu  alterius  paf- 
fionis  demonftrandx  de  fubjeflo  .  Atfimedium 
juxta  fecundum  intelleftum  fe  habeat ,  tunc  mini- 
me  oportere  concipientemextrema  intelligere  & 
medium  illud  particulare  re/jiectu  extremorum  ge- 
neralium ,  ut  liquido  conftat  ex  allato  exemplo  de 
Triangulo ,  cujus  eft  proprium  efle  primam  figu- 
ram  .  Ita  evenit  in  cafu ,  nam  Deitas  fub  rationc 
propria  ,  &  particulari  habet  eam  paflionem  ,  pro- 
pterquameft  una  in  tribus,  proiit  &  revelatum 
efl,  Deumefleunum,  &  trinum  ,  id  eft, illud  ens  , 
quod  nominamus  Deum  ,efle  trinum,  &unum  , 
Ex  cognitione  igitur  entis  ,  &  unitatis ,  &  trinita- 
tis  ,  non  fequitur  nos  cognofcere  medium  interil. 
Ja,  quod  eft  efTjiitia  divina  inparticulari  ,cui  dufl- 
taxat  ineft  illa  paflTio  , 


ITB^ 


Tomus  L  Pars  I' 

ITERUM  ARTICULUS  I. 

"X^rum  fit    neceflTarium  ,    prjcter  philofbphicas 
difciplinas  ,  aliam  doftrinamhaberi . 

©c/f?.  &  S.  Thomas  locis  artictilo  pracedenti 
ciiatii . 

VIDETUR  ,  prster  philofbphicas  difcipli'- 
ras  ,Gpus  nobis  non  efTe  aIiado6trina  de- 
fuper  infufa .  Nam  omnis  potentia  habens 
aliquodcommune  pro  primo  ohjefto  naturali,  po- 
tellin  quod;ibet  contentum  fub  ilIo,ficut  in  per  fe 
objeftum  naturale  :ex  eo  enim  primum  objcftum 
dicitur  ,  quod  fit  adcsquatum  potentiaj  tendenti  in 
illud  ;  fi  autem  in  aliquo  reperiretur  ratio  ejus  ob- 
jefii,circa  quod  non  pofTet  potentia  habere  aftum 
naturaliter  ,  profefto  non  ada;quaretur  potentiae, 
fed  ipfam  potiiis  excederet.  Et  ita  in  quodcunque 
eft  rat.o  primiobjefti  viliis,  illud  a  potentia  at- 
tingitur  vifiva.Sed  primum  objeftum  naturale  in- 
telleftus  noftri  ,  eft  ens  ,  in  quantum  ens,  fecun- 
dum  Avicennam  i.  Metaphyjic.cep.^.  ^  dicentem, 
ens,  &  res  prima  imprefiione  imprimi  in  anima, 
nee  polTe  manifeftari  ex  ahis  ;  ergo  intelleftus  no- 
fter  pOteft  naturaliter  habere  aftum  circa  quod- 
CUnqueens,  &  ita  circa  quodcunque  intelligibile; 
igiturultra  ea  ,qus  attinguntur  per  philofophicas 
difcipllnas,  non  eft  nobis  alia  doftrina  neceffaria. 

Praeterea  ,  Senliis  non  indiget  aliquacognitione 
fupernaturali  pro  ftatu  ifto  ;  ergo  nec  intelleftus. 
Affumptum  eit  manifeftum  .  Probatio  confequen- 
tiat :  Natura  non  delicit  in  necefTariis,  ;.  de  An. 
Text.  c.  ^.  &  ^. ,  &fi  in  impeifetiis  non  deficit, 
muho  magis  non  deticere,  credendum  eft  ,  in  per- 
feftis;  ergo  fi  non  deficit  in  potcnt  ,is  inferioribus, 
quantum  ad  necefTaria  eis  propter  a£tus  fuos  ha- 
bendos  ,  &  finem  earum  conlequendum,multomi- 
nus  dtficit  in  neceflariis  potentiK  fuperiori ,  ad 
aftumfuum  ,  &  finem  confequendum  per  ipfam; 
igiturultra  eaomnia,  qux  intelleftui  prafto  funt 
ex  natuialibus  ,  nihil  aliud  eft  fibi  neceffarium 
aliunde  infuliim ,  aut  revelatum  . 

Prae:erea,Si  alia  doftrina  fit  neceffaria,  ultra  na- 
turalesdifciplinas  ,  profefto  iderit  ,  quoniam  po- 
tentia  inpurisnaturalibus  eft  improportionata  ob- 
jeflo  fic  congnofcibdi ,  ac  proindeoportet  fieri  per 
aliud  proportionatamobjeirto  illi  ;  ergo  iliud  ,  per 
quod  potentia  evadit  obje<?to  proportionata  aut 
eft  naturale  ,  aut  fupernaturale  :  fi  naturale  ;  ergo 
perinde  potentia  eft  objetto  improportionata  cum 
illo,  ac  fuerit  priiis  .  Si  fupernaturale  ;  ergo  poten- 
tia  elt  improportionata  huic  fnpernaturali :  ac  per 
confequensexigitper  aliud  proportionari ;  &  fic 
in  infinitum  ,  ("um  ergo  non  liceat  procedere  in 
infinitumex  2.  Metapbyf.  Tsxt.c.  5.^  /W(?;onor- 
tet  ftare  in  primo  ,  dicendo,  potentiam  intelleirli- 
vam  ex  fe  effe  proportionatam  omni  cognofcibili, 
&  fecundum  omnem  modum  cognofcibilis  ,  fcili- 
cet  tam  abftraftive  ,quam  intuitiv^  . 

CoNTR  A.a.ad  Timoth.c.  i.OwnisScriptttra  di' 
vinitus  infpirata,utt/is  ef  ad  docendum.,ad  argiien- 
du».\ad  iorripiendutn  ,  ad  erudiendurtt  in  juftii>a: 
RurfusBaruch  3.  de  Sapientia  dicitur:  ISIon  eji 
qui pojjitfcire  lias  ejus:fed  quifcit  uniierfa^vo- 
•vit  eatM  ;  ergo  nullus  alius  poteft  habere  eam  ,  nifi 
a  fciente  univerfa  infpiretur  ;  hoc  quantum  ad  ne- 
ccftitatem.  De  h^io  fiibdit  :  Tradidtt  ecm  yacub 
puerofuo  ,  iS  Ifrael di/eHo  Juo  .  Hoc  quantum  ad 
vetus  Teftamentum.  Etfequitur.  '•'Pofr  hatc  in  ter- 
ris  vtfus  ej} ,  CJ'  cum  honiinibus  con^-.-erJatus  ef;'-'c'\- 
licet  quando  tradidit  eam  per  Filium  fuum  ,  a  quo 


Qucejlio  L  Art.  L 


tit  nova  Lex  ,  novum,ac  fempiternum  Teftamen- 

tum . 

Respondeo  dicendum  ,  ultra  philofbphicasdi- 
fciplinas,  neceflariam  effe  aIiamdo6trinam  fiiper- 
naturalemdivinitus  revelatam.  Pro  cujusdeclara- 
tione  prsmittendumeft,&  videndum  ,qua  rationc 
aliquid  fupernaturale,  vel  naturalc  dicatur.Poten- 
tia  itaque  receptiva  poteft  comparari  &  ad  actum, 
quem  recipit  ,  &  ad  agens  ,  aquo  recipit ,  fibique 
a6tus  imprimitur  .  Sub  prima  corifideratione  po- 
tcntia  recepti  va  vel  eft  naturalis  ,  vel  violenta,vel 
neutra.  Naturalis  quidem  fi  natural:ter  ad  aftum 
inclinetur:  violenta  ,  fi  fit  contra  inclinationem  na- 
turalem  ejus  :  neutra  tandem  ,  i\  neque  ad  hunc 
aftum  ,  neque  ad  oppofitum  inclinata  fit ,  ut  fuper- 
hc.es,  quE  non  magis  inclinatur  ad  albed  nem, 
quam  ad  nigredinem .  In  hac  igitur  comparatione 
nulla  eft  fupernaturalitas.  At  comparando  poten- 
tiam  receptivam  ;id  agens,quod  formam  imprimit; 
cft  naturalitas  ,quando  agens  fuapte  natura  natum 
efl  imprimereeam  formampaffo:  Supernaturali- 
tas  vero  ,  cum  comparatur  ad  agens,  quod  non  efl: 
naturaliter  impreflivum  illius  formsc  in  tali  poten- 
tia  receptiva . 

Comparando  igitur  intelleflum  poffibilem  ad, 
notitiam  aftualem  in  fe  ,  nulla  eft  fibi  cognitio  fu- 
pernaturalis;  quia  intelleftus  poffibilis  quacunque 
cognitione  naturaliter  perficitur,  &ad  quamcum- 
que  naturaliter  inclinatur.  Atcum  compara:ur  ad 
agens  intelleftionis  imprefiivum,  ea  cognitio  eft 
fupernaturalis  ,  qusgeneratur  ab  aliquo  agente, 
quod  non  eft  natum  movere  intellectum  poifibiiem 
ad  talem  cognition?m  naturaliter  .  Pro  fta.u  au- 
tem  ifto,  fecundiim  Philofbphum  ,intellectus  pof- 
fibilisnatuseft  moveri  ad  cognitionem  ab  intelle- 
<ftu  agenfe,  &  phantafmate;  igitur  Ibla  illa  cogni- 
tio  na'uralis  eit ,  qusab  iftis  agentibuspoteft  im- 
primi .  Virtute  autem  iftorum  potelt  haberi  omnis 
cognitio  incomplexa  ,  quaj''ecundum  Legem  com- 
munem  habetur  a  viatore  de  neceflariis  revelatis, 
ut  expofiaim  fuic  in  refponfione  adultiniuvH ^  arti- 
culopraecedenti ;  Ideo  licet  Deus  poflit  per  revela- 
tionem  fpecialem  caufare  cognitionem  alicujusin- 
complexi,ficut  in  raptu;  non  tamen  taliscognitio 
fupernaturalis  eft  neceflaria  decommuni  Lege  . 

At  de  complesis  veritatibus  feciis  eft;  quia(  ut 
probatur  rationibusadduft  s  articy.lo praceder.tt^ 
pofita  omni  aJtione  intelleftus  agentis  ,  &  phan- 
tafmatum,  multx  complexiones  remanebunt  igr^or 
t*  nobs  ,&  neutrx  ,  quarum  nihiiominus  cognitio 
tantopere  neceflaiia  eft,  ut  fine  illa  fit  penitus  i  n- 
ponibdis  aflTecuutlo  ultimi  finis  .  Oportet  igitur 
talium  comple\ionum  notit'am  de  fupernaturaU 
principio  ,  ac  lumine  procedentem  a  J  nos  perve- 
nire  ;  ,quia  nemo  potuit  in  naturali  lumine  illas 
complexiones  fic  invenifle  ,  ut  afl^v^ntiretur  eis,tra- 
dcretque  aliis  per  doctrinam  ,  Nam  ficuti  uni  ho- 
minumfunt  neutra:,  idcft,non  percip'un;ur  ut  ve- 
rs  ,  neque  ut  fallie  in  luminenaturali;  ita  &  omni- 
bus  aliis  .  Opus  igitur  fuit  Doi5tore  aliquo  fupri 
totain  fpeciem  humanam,  &omnem  creati  intelie- 
6lus  intelligentiam,  a  q jo  revelarentur;  extitit  er- 
gu  eadoctrina,  vel  ipladoctrinx  prima  traditio 
fupernaturalis  ;  quia  tradita  fuit  ab  agente  ,  quod 
non  eft  naturaliier  motivum  intellectus  noftri  pro 
ftatu  ifto  . 

Ulteriiis  alio  modo  poteft  dici  aliqua  cognitio 
fupernaturalis ,  quatenus  nimirum  eft  ab  agentc 
fupplente  vicem  objefti  rupernaturalis  ,  Namob- 
jeclumnatum  cauiare  notititiam  hujus  ,  'Deus  ef} 
trinus.,^  untis .,  velfimilium  m}  Iteriorum  natura- 
liter  noncognoicibilium,  eil  elFentia  divina  fub 

pro 


Sermade  ni- 
tur  lit  te  ,  k 
iiiptrnaiiir,tli-« 
«1  e  focia» 
>  uai , 


Csiruiai  hic 
&in  prop'ia__» 
</»c/f.  rciicit 
P">ieqti,itn  neu» 
tram.  ScotiflB 
pe'f .ad«re  co- 
■  iitur,  ipfuim 
ii  h<Jc  falli  , 
M^^iis  virletar  , 
ejndeai  eoni.«» 
P:UTi  fjieiT»^ 
fliverfif  t<kJ« 
bui . 


Puttmei  !>»- 
«Sorein  fent:re 
fo<-marum  fii- 
pernaturaiii.i- 
lfmpra:.iseat" 
tenui  >i«r)e-e_j 
per  relpeAja» 
ad  sjem  ,  non 
tencntmentem 
ejas  ,  q.i,a  3c 
iple  aoSr:iit 
firin.i m  iBtrio- 
lecefjpemii,!- 
riletu  ,  S:  n;c  , 
•Stll  b;f  e,;'ieii- 
ter  ;  (.'e  qua  re 
Schol.ailet  ,  %. 


Reveiais  de- 
ftrinaiii  ruper- 
iistur*leiii_.  , 
fupplct  cauftli- 
Itiem  obirfli 
iuperiiatiiriJis . 


jJnti  6mnii  «9» 
titi.1  ,  qujiii_, 
l>ii»infii''de  e 
po-.eiteiltuper- 

jiiiiiraUj. 


s 

propria  ratione  cognita:  ipfa  autem  fub  tali  ratio- 
ne  cognofcibilis  eft  objettum  nobis  fapernaturale; 
cnufans  igitur  notitiam  aliquarum  veritatum,  quas 
per  tale  objeCtum  fic  cognitum  natasfunt  effe  evi- 
dentes  ,  profe6lo  in  hoc  fuppJct  vicem  illius  obje- 
6ti.  Et  porrofi  agens  cau(i-t  notitiam  perfeftam 
objefti ,  qualem  ipfum  caufaret  ,perfe(5te  gerit  vi- 
cem  iliius,  fin  minus,  imperfefte  ;  quatcnus  fcili- 
cet  imperrefta  n9titia,quam  eiHcit,  virtualiter 
contineturin  illa  perfecla  ,  quam  ol-jecium  in'(e 
cognitum  caufaret . 

Revelans  igitur  hanc  complexioncm  ,  DeuseJI 
ir!fitis^(S  unta^  caufat  in  mente  al^qualem  noti- 
tiam  ejus  veritatis  ,  nempe  obfcuram ;  quia  caufat 
de  objefto,  non  fub  propria  ratione  cognito.  Qua- 
tenus  itaque  notitia  obfcura  in  clara  ,  &  perfet^rta 
emincntcr  continetur ,  ficut  imperfeftum  in  perfe- 
fto*  eatenus  revelans  obfcuram  ,  &  caufans  noti- 
tiam  eius,fLippIet  vicem  objeftiillius.  Nam  noti- 
tiamfjufmodi  complexionum  naturaliternon  co- 
gnofcibilium  non  poITet  revelans  caufare  ,  ut  iiip- 
plens  vicemalicujiis  obje<fti  inferioris  iI'o,  quod 
de  feclaramnotitiam,atqueperfeftamearumcom- 
plexionumfaceret,fi  di/tinfteagnofceretuf ;  quia 
nullumtaleobjectum  inferius  includit  virtualitcr 
notitiam  illarum  veritatum,  reobfcuram  qiiidem, 
&  imperfeftam  ;  oportet  igitur  revelantem  fupple- 
realiquallter  vicemobjecti  fupernaturalis . 

Differentia  horum  modorum  ponen  Ji  fuperna- 
turalitatem  notitia:  revelatffi,  c(t  manifefla  feparan- 
ti  unum  ab  altero  .  Si  agens  cnim  fupernaturale 
caufaret  notitiamobjefti  naturalis,  ut  fi  infunde- 
ret  geometriam  alicui,illa  efTet  fupernaturalis  pri- 
mo  modo  :  fed  nonquatenus  fupplet  vicem  objefli 
fupernaturalis,  quale  non  eft  objeflum  Geome- 
triK  .  Si  vero  infunderet  notitiam  hujus  ,  Deus  efl 
trinus^vd  fimilium  ,hxc  fupernaturalis  eflet  utro- 
que  triodo;  quiafecundus  infert  primum,  licet  non 
feconvcrlb  .  Quamvis  igituragens  per  revelatio- 
nem  poifit  imprimeieintelleCtui  notitiam,adquam 
per  aftionem  naturalium  cau'arum  nequeat  per- 
tingere  ;  nilvlominus  quia  poteft  etiam  infundere 
nrritiam  objecti  raturalis  ,  ideo  non  fequitur  ne- 
CcfTario^omne  infufum,  &  revclatum  ab  agcntefu- 
pernaturali,  effe  fupertaturalequoad  ejusfubilan- 
tiam  ,ctfi  hc^beatmodum  aliquem  fapernaturalita- 
tis  .  Atubieil  modus  ,  quo  fuppletur  caufalitas 
ohjefti  fupernaturalis,  oportettalerevelatum  effe 
firTipliciter  fupernaturaJe,  quia  naturaliter  haberi 
ron  poteft. 

Quoniamigitur  requiritur  doftrina  revelatade 
myfleriis,  qug  lumine  naturali  inteileftus  attingi 
ronpofTunt  ;quia  eorumdemnotitia  ,  ne  obfcura, 
&  imperfedta  quidem  virtualiter  continetur  in  ob- 
jeftis  inferioribus  illo  ,  excijus  cognitione  nata 
liint  &  myftcriacjurmodi  cognofci ,  profefto  do- 
6lrina  hoec  ,  primaqnc  ejufdem  rcvelatio,&quoad 
modum,  &quoad  iubftantiam  fiipernaturalis  eH;: 
adeoque  ellnobisomnino  neceflaria  prster  omnes 
philofbphicas  difciplmas  ,  naturali  virtute  i.itelle- 
ftus  creati  acquifibiles  ;  licec  infunderentur  ab 
agente  fupernaturali . 

An  ARGUMENTA  M  primum  refpondeo;obj>  - 
£lum  naturalepoteft;  dupliciter  accipi,  fcilice*-  •  el 
proeo,  quod  naturahter ,  fivc  ex  aftlone  caufa- 
rum  naturaliter  aftivarum  ,  poteitpotentia  attin- 
gere  :  vel  pro  illo  ,  ad  quod  potenti.i  naturalitcr 
jnclinatur  ;  fivepoflit  illudpropriis  viribus  attin- 
gerc  ,  five  non.  Loquendo  igitur  de  oHjefto  na- 
turalis  attingentiae,  minor  efl  faifa  :  fed  vcra  de 
ohjefto,  adquod  naturalitet*  inclinatur,  de  quo 
■&  efl  intelligenda  Avicennae  duftoritas .   Primum 


Sutnmcejoannis  Diins  Scoti . 

auttm  obje  :t  ,m  naruraliter  attingibile,  eft  qufdi-    ^jia!''.'^?!? 

tas  rei  fenfibilis  ,  pro  hoc  flatu  .  Ex  natura  vero 

potenticE  ,  ell  ens  limitatum  ,  etfi  igiturad  ens  , 

quatenus  efl;commune  Deo  ,  &;Creatura2,  intel- 

leftus  inclinetur  ;  nonefltamen  ab  ipfbnaturali- 

ter  attingibile  ;  quia  tunc  naturaliter  attingerfit 

omne  id  ,  in  quo  talis  ratio  per  fe  includitur  ,  at- 

que  ita  naturali  virtwte  intelletlus  creatus  attin- 

geret  objeftum  tnfinitum  ;   id  vcro  efle  falfum , 

declarabitur  infra,  q.i2.artic.  4.  Quod  autem  non 

fit  irconveniens ,  potentiam  efTc  naturaliter  incli- 

natam  ad  aliquod  objeftum  ,  &  nequeat  illud  na- 

turaliter  cognofcere  ,  declaratur  etiam  ex  Anfel- 

modc  libreoarbir. cap. 2.  A^v //<;«,  inquiente,  ut 

puto  .,  babennis  poteftatem  ,  qua  folafufficiat  ad 

a^tlum  ;  &  exemplilicat  de  fenfu  vifus.  Quemad- 

modum  igitur  potentia  qucelibet  ex  fe  (bla  ,  lic^t 

ordinata  ad  aftum ,  nequit  tamen  a£lum  ex  fe  fo- 

la  producere  :  ita  fieri  potel^i ,  ut  fuapte  natura  ad 

aliquod  objeflum  inclinetur  ,  quod  nihilominus 

per  proprias  vii"esnaturalesnequeat  attingere. 

Ad  fecundum  ,  neganda  eft  confequentia  .  Ad 
probationem  refpondeo  exdi6tis  ad  confirmatio- 
nem  primi  principalis  articulo  prxcedentr .  Quia 
enim  fuperiora  ordinantur  ad  perfeflionem  majo- 
rem  pafllverecipiendam  ,  quam  ipfa  queant  afti- 
v.-  producere  ;  ideo  talis  perfciftio  nequit  caufari, 
nifi  ab  aliquo  agente  fupernaturali .  Non  ita  au- 
tem  eft  de  perfeftioneinferiorum  ,  quorum  peife- 
ttio  ultima  poteft  liibeflTe  attioni  agentium  infe- 
riorum.  Et  ideo  natura  non  deficit  in  necefTariis 
in  potentiis  inferioribus  ;  quamvis  cnim  earum 
pctentiarum  eminentiores  perfeftiones  nequeant 
fubefle  cau  alitati  agentis  naturalis,  polTunt  ta- 
mcn  produci  abagente  in  tota  entium  coordina- 
tione  reperto  .  At  quia  perfectiones  inftriorum 
entium  naturali  caufalitari  fublint,  deliceret  na- 
tura  ,  fi  non  daret  ipfis  entibus  unde  poflfent  eas 
perfeftiones  attingere  ,  fibique  comparare . 

Ad  tertiumconcedo,  intelleftum  effe  ex  fe  im- 
proportionatum  obie6tis  illis  cognofcendis  ,  qux 
attingi  nequeunt  aft^one  intelleftus  agentis,  & 
phantafinaium  ;  ac  fubinde  oportere  proportiona- 
ri  per  aliquid  aliu'l ,  nempe  ,  per  ip^ammet  cogni- 
tionem  fupcrnaturalem  formaliter,  Deo  interim 
revelante  in  ratione  motivi  ,  &concurrente  effe- 
(ftive  ad  ejus  cognitionis  produ6tionem  :  igitur 
p  oportionatur  per  aliud  in  ratione  moventis  j 
q  lia  permovens  fupernaturale  revelans  aflentitur 
vjrira  i  revtlatas:  &  per  aliud  in  ratione  forms 
quia  per  iftum  aflenfum  faftum  in  ipfo,  qui  efl 
quafi  quedam  inclinatio  in  ;ntelle6tu  ad  illud  ob- 
jectum ,  evadit  intellcftus  objefto  proportio- 
na':us. 

Et  cum  inflatur  ;  M,  perquod  potentia  pro- 
pnitionatur,  aut  ell  naturale,  aut  fupernacurale  , 
Dico,  illud  efl*e  fupernaturale,  fivc  intelligas  de 
agcntc ,  five  de  formi ;  &  nego  ,  intellectum  eiTe 
ptrinde  iinpronortionatum  ad  hcec  ,  ficuti  ad  ob- 
jcftum  .  IVam  intelleftus  ex  fe  eil  in  poticntia 
obedientiali  ad  agens  ,  &  ita  fuflicienter  propor- 
tionatus,  ut  ab  illo  moveatur  :  ell  pariterexfe 
capax  aflenfus  caulati  a  tali  agente ,  &quidem 
naturaliter  capax  .  Non  oportet  ergo  intelleftum 
per  aliud  proportionarii  illi  aflenfui ,  in  recipien- 
do.  Statur  igitur  in  fecundo  ,  non  in  primo;  quii 
veritas  ifla  revelata  non  eft  fuflicicnter  inclinatl 
va  intcllectus,  ad  afTentiendum  fibi  .  Sed  agens 
fupernaturaleeft  fulficienter  inclinativum  intelle-, 
6tus,  caufando  aflTenfum  inipfo,  &  cum  ipfb  , 
quo  mediante  proportionatur  veritatibu»  rcvela- 
tis;  non  oportet  ergointelleftum  pcr  aliudpro- 


Quilittr  qorj_, 
fit  proifiTiis  ia 
iiiinituni  in_j 
farniisfupern»» 
turaJibuiiaor* 
'line  ad  rect- 
ptivumniturt* 
Je. 


por- 


Tomus  l  Vars  h 

portionari  ta?i  agenti ,  nec  rormae  ab  ip'b  imprer- 
faB,  fivi  aflenfui  impreflb  j  qiiia  tale  agens  e(t  fuf- 
ficiens  ad  immediate  caufandum  talem  aflenfum  . 
At  contra,  opusomnino  eft  ,  intelleftum  poiTibi- 
lem  veritatibus  revelatis  proportionari  per  aliud 
&  in  ratione  agenti« ,  &  in  ratione  forma ,  ut  de- 
claratum  ell . 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  cognitio  fiipcrnaturalis  neceflaria  viatori 
Ct  fufficienter  tradita  in  Sacra  Scriptura  , 

Pnefentis  quafiti  hypothefim ,  nempe  de  di<vina 
tfjelatione  "jeteris  ,  Koiique  Tefiamentt^fcriptu- 
ram  omnem  ,  quamnjecabtilo  aptijjimo  Sacram  ap- 
pe//amus,ad  nos  de-venifSe^acfpecia/iSpiritus  San- 
cfiinfinclu  perCanonicos  Scriptores  confeclcm  ef- 
fe^mu/tip/ici  ex  Sanciis  Tutribus  adhibita  erudi- 
tione^egregie  ciMagifro  Scoto  pertra^atam^ac  di- 
fcufiam^  buc  potiffuiiftm  fpe^are  animadvertentes 
(^inde  enim  potiora  quaque,  ^  quibus  nefas  fit  re- 
fragari  a  Theo/ogis  depromuntur  argumenta)  ac 
propterea  id  quod  qupitur  in  pracedentis  arttcu/i 
comp/ementum  cedere^prb  infiituti  noflri  ratione 
tttciinaue  opportune,  ac  uti/iter  in  medium  propo- 
ttendum  ejjejudicavimus .  Huaritur  ergo  . 

An  Sacra  Scriptura  vetus,ac  novum  compleftens 
Teftaraentum,  inhixa  fit  auftoritati  divinae. 

Do^.  Pro/ogi  q.  2.  §.  Ih  ifta  quaedione  .  S.  Thom. 
i.p.  q.  i.  art.  t.  §.  Ad  oppofitum. 

VIDETUR  Scriptura  ,qii*  Sacra  per  anto- 
nomafiam  nuncupatur  ,  non  ita  innitiau- 
tlioritati  divinai  ,  ut  confcribi  fubinde  non 
potuerit  ingenio,ac  induftria  humana.  Eteniin  ex 
eo  prafertim videretur  Dei  inftinctu,  aci^evela- 
tione  confefla  ,quia  plures  divcrfimode  difpofiti, 
in  eorundem  prad  ftione  futurorum,  ac  a  fenfibus 
humanisabfconditorum  confen/erc^adeoque  opor 
tuiflfe  per  Doflorem,  qui  fupraomnemefTet  intcl- 
ligentiam  humanam  ,edoceri  ;  Sed  hoc  non  pro- 
bat,  Scripturam  ,  de  qua  loqu'  mur ,  Deo  revelan- 
te,acceptam  fuiflejergo  hic  locus  propofitum  non 
,oftendit .  Probatio  minoris  :  Scriptores  ,  qui  Ca- 
Qonici  dicuntur,non  omnes  uno  tempore,  led  unus 
poft  alium  fcripferunt;  ergo  fieri  potuit,&  factum 
cfle  fufpicari  poteft,  ut  pofteriores  doctrins  prio- 
rum  acquiercentes.illis  confenferint ,  ficuti  Difci- 
puli  doi^rinam.  ampleftuntur  Magiftrorum  ;  Ex 
hypothefi  ergoquod  Deus  illos  non  doceret  quid 
fcribendum  eflet ,  adhuc  poterant  eadem  fcribere, 
nec  difl*entire  ab  iis  ,qu3e  literis  mandaverunt  an- 
tiquiores  -= 

Prgterea^Evenire  potuit,ut  illi  Scrlptores  in  ta- 
libus  fcripturis  condendis  decepti  fucrint  .  Quid 
enim  facilius,homines  falfa  illufione  decipi  ?  Non 
propterea  ergo  quod  afierant,//*'*:  nicit  Dotnin:'.s, 
fequitur  revera,ea  a  Deo  prolata  fuiflercum  pras- 
terea  talia  fcribendo,  mentiri  potuerint  propter 
lucrum  . 

Prsterea.  Non  aliunde  didicimus  ,  Scripturam 

hanc  efl*e  authoritatis  infallibili!;,  nifi  ex  teftimo- 

Pfolflf.^.  t.f.    nio  Ecclefias:  und^  Auguftinus  contra  Epiftolam 

?/.?'""«'*  ^'   Fundamenti ,  Non  crederem ,  inquit ,  Ei^anne/io, 

tijjjquta  hcclejia  Latho/ic^e  crcdo-y  Ecckiia  autcm 

\\xc  non  prohibetur  tenerc    vcritatis  proponendas 

infallibilem  authoritatem  ,  nifi  quia  id  habetur  ex 

Scriptura  eadem  ,quam  efl!*e  veritatij  infallibilis  , 

EcciefiacredendumproponJt;  ergo ,  cum  unum 

Tomus  /. 


Quceftio  LArtA.  9 

aueri  vicillim  tcftimonium  perhibeat ,  utrumque 
tellimonium  videtureffefufpefls  fidei,&  veritatis. 

Praeterca  ,  Si  fentire  deberemus  ,  doftrinam  in 
Canone  contentam  efle  divinitusinfpiratam,  ma- 
ximeadid  /entiendum  cogerent  miracula  ,  qus 
perhibencur  patrata  in  conhrmationem  ejus  ;  Sed 
etiamfi  concedatur  miracula  facta  fuifle  ,  exinde 
propofitum  non  demonftratur  :  Etenim  &  Anti- 
chriftus  in  confirmationem  fuas  falfitatis  eft  factu- 
rus  figna  &  prodigia  mnlta  ad  deceptionem  orbis 
terrarum;  igitur  .miracula  non  oftendunt  infallibi- 
litatem  doctrina,  ad  quam  conftabiliendam  fieri 
dicuniur. 

Prffiterea  ,  Non  abfurde  fortafl^e  pofl^emus  fenti- 
re  Eccltfiam  hanc  tenere  do6lrinam  infiliibilis  au- 
thoritatis ,  eamque  a  Deo  fundatam  ,  ex  eo  quod 
tamdiuduret  fucceflione  RomanorumPontificum, 
quorumefl:,  doftrinam  hanc  fervare,  ac  aliis  cre- 
dendam  proponere;  Sed  hoctitulo  non  poffumus 
ei  attribuere  authoritatemdivinam  :  Nam  multas 
alis  Setlx,  quas  falfas,  hsreticas,  &  abfurdas  ap- 
pellamus ,  pariter  perfeverant  ,  &  long'flimi  tem- 
poris  decurfu  in  mundo  vigent,  &  pra:fertim  Ma- 
homctana  ,  ^JudKorum  Refpublica  . 

CoNrRA,Sancb'  determinantes  ea,que  funt  ne, 
cefl^aria  ad  lalutem,femper  pro  certa  regula  recur- 
runt  ad  Scripturam,quam  Sacraw  appellamus;  fit 
ergooportet  infallibilis  authoritatis  :  Und^  Au- 
guftinus  2.  fuper  Genef  ad /it.  cap.  9.  Major  ejl , 
inquit,/:'///'*^  Scriptur^  authoritas,quam  otnnis  hu* 
mani  ingenii perfpicacitas .  Et  Epift.p.quaE  eft  ad 
H'eronymum  ;  So/is  eis  Scripturarum  libris,  qui 
Canonici  appelluntur,didici  hunc  honorent  deferre 
ut  nul/iim  Do&orem  earum  fcnbendo  errafie  fir- 
miter  credam  :  a/ios  autem  ita  /ego  ,  ut  quanta  /i- 
cetfanclitate  pr,£po//eanty  non  ideo  verum ptitem^ 
quia  ipfij^cripferunt  . 

Refpondco,  Circa  hanc  controverfiam  longS 
graviflimam  multiplicesoccurrunt  HKreticorum 
errores  ,  qui  a  Damafceno ,  &  Auguitino  in  libri» 
de  Hare/jbr^s recenCentur  .  Quidamigicur  ex  eis, 
nihilomninode  Sacra  Scriptura  recipientes,  om- 
nem  iili  divinam  auftoritatem  abrogant.  Quidam 
vero  novum  Teftamentum  ultro  admittunt ,  fcd 
vetus  non  recipiunt ,  facrilege  blafphemantes  ,  fe 
propterea  illud  repudiare  ,quod  a  malo  principio 
fit.Ifti  funt  Manichxi,  quos  lateconfutat  Augufti- 
nus  multis  editis  voliiminibus  contra  eos  .  Con- 
tra  verojudxi  vetus  Tetlamentumampleftuntur, 
novo  pertinacilfime  explo/b.  Alii  vero,  ut  Maho- 
metani  particulas  quafdam  utriufque  recipiunt 
Teftamenti ,  quibus  immundus  Mahometes  innu- 
meras  immunditias  immifcuit  .  Qmdam  aliquod 
fcripturcE  di6tum  male  intelleflum  ,  peju/que  in- 
terpraitatum  pro  fundamento  habentes  ,  varios  , 
novofque  errores  in  Ecclefia  dilfeminaverunt,no- 
vjeque  exinde  harefcs  funt  exortK  ,  aut  exojetaj 
iterum  reftaurata.ExempIo  fit;Jacohus  ^-.diccns, 
confitemini  a/terutrum  peccata  ■veftra  :  Ex  eo  Se- 
ftarii  perperam  ftatuerunt  Poenitentia:  Sacrjmcn- 
tum  poffe  aquocumque  difpenfari.quamvis  Sacer- 
dos  non  fit ,  contra  Chnfti  inftitutionem  ,  &  Ca- 
tholicx  Ecclefix  doi!?trinam  . 

Dicendum  eft  tamen,  fuppetere,  &occurrere 
mulca  argumenta,  quibus  non  modo  redargui,  fed 
plane  omnes  fic  fentientesconvtnci  poflint  trroris, 
&  falfitatis  ,  C\  ratione  uti  velint ,  &  non  pertina- 
cia,&  arrogantia  pugnare  ;  non  quidem  adJucen- 
tes  Scripturx  authoritatem(quam  vis  is  modus  ar- 
guendi  validiflimus  fit  contra  i!los,qui  admittentcs 
aliquidejus,  aliud  negant  )  fed  adhibcndo  media 
generaliora  ,  quibuo  impugnari  queant  Hxretici 
£  omnes 


Mifctll.  <14.  q. 
7.  $.  Circ.t  }e 
ftxmmn.  &  {• 
Circafrimifm  • 


Vrlendai  Yort' 
«lus  in  €-•»>/>. 
hinc  Contro- 
vcrfiimrgrrgie 
tra^^.TPia.*  Trx- 
tiim  Do/lo^Ii, 
&  mtilii  <uz- 
dam  p  «:crea 
ad>>ns. 


lo  Summcejoannis  DunsScoti. 


JWedU  eetivin» 

tcnttiHa  reticos 
rrg;in(ej  Stri» 
plil-.iiii  >  •11' t 
fit-^m  ejus  tfi 
ftir;%d\wc\  nc.< 
bib  dhinj  re- 
veltiore  ,  1-r  - 
Uiun)  e'-i  pri- 
n  nciaiio   pro« 


G^eg.    Ho.    f. 

JHiguft.  ij,  Jtj 

SfcnnHum  «U 
eonlonintia — > 
S(;iptuiarum  < 


CjT.',c.4i-  varii» 
Jo  ,  ei  !•  rat  ton- 
t'—'U5e><ci"plis. 
yhU  iphorum, 
<  «ur.eipfo,  af 
«i;e  ii«  >  qu* 
f  irii«(i  linein_s 
»iei,ti!»riJ    psf- 

ifint      «liifitieurs 


TtriiMmAfcfpiw 
JMt    yb  :iuflo,i» 

t.up     Jrtibfn» 
ttam» 


omniis  in  communi .  Primurn  ergo  efl  p.anuncia 
tio  prophetica,quas  frequenselt  in  Sacris  literis  , 
imo  major  eftearum  pars  :  Nam  folus  Deus  ,  & 
non  alius  ex  naturjc  fiiac  conditione  ,  noyit  futura 
priuiquam  fiant :  ergo  tantum  ille ,  vclquiabeo 
fyerit  inftru6tus,pQtelt  futura,qua5  pcflTunt  efTe  ,  & 
non  cfre,  certo  prxdicere  ,  Complura  autem  pra- 
nunciatafuifTe  per  Prophetas  Scriptura  comme^ 
morat ,  eifque  pra:di6tionibus  evontusexaftiffime 
refpondit  ,  ut  evidenseil  legcnti  libros  Propheta- 
]es;  ergo  dub'um  nullum  ratione  utentibus  occur- 
rerepotefl,  quin  pari  ccrtitudine  reprrefentanda 
fint  pauca,qu«reflant  ad  mnlenda^epor.mit  igitur 
eos  .qui  talia  futura  pradixerunf  a  fblo  Deo  cjidi- 
cifTc  ;  vel  ab  mIiq  .  qui  ab  illo  de  futuris  eventibu5 
certofuerit  init.uftus  . 

Secundum  medium  eft  harum  mirabilisconcor. 
dia  Scriptuiarum;juxta  quam  arguo  fi(.:Eis,qu£e 
non  funt  ex  ttfminis  cvidentia  ,  nec  cx  principiis 
evidcnter  deducuntur ,  ron  afTentiuntur^nec  con- 
cordant  hrmiter,  &  infallibiliter  mijIti,diverfimo^ 
dedifpcfiti,  nifi  acau/a  luperiori  ipfbrum  intel 
]e£tus  ad  affenfum  inclinetiir  ;  Sed  .Sacri  Canonis 
Scriptores  vari^  difpofiti ,  &  diverfis  exiflentes 
temporibus,  in  iis,  qux  ex  ternimisevidentia  non 
erant,necex  princip-isevidenterde  iuQi  poterant, 
omnino  concordes  fuerunt :  ergo  necefi^ario  caufa 
fupcrior,cn!  confpecta  erantomnia  ,  illos  docui-t, 
inclinans  eorum  intellettum  ad  hrmifiime  affen- 
tiendum  omnibus ,  quas  ipfis  revelabat .  Probatio 
majoris  :  Intelleftus  ad  afTentiendum  movetur  ab 
objtfto,  vel  in  fe  evidente,  vel  in  alio,  &  profeflo 
rihil  ^liudeum  afTenfum  potefl  caufare  ,  nifi  vir- 
tualiter  indudatevidentjam  objefti ,  Namfi  nihil 
tale  moveat  intelleftum  ,  equidemfibi  erit  Theo- 
Jogia  neijtra  ;  ergo,  quoniam  Theologicam  noti' 
tiamnon  caufat  objtftum  in  fe  evidens,nec  inalio, 
fblus  intel!e6tus,  ve!  Doctoromni  creata  intelli- 
gentia  fuperior  poteit  movere  ad  afientiendum  'is, 
quae  ex  le  ad  alTenfum  non  movent  ;  concordanti- 
bus  igitiir  in  docftrina  Theologica  Canonis  Scri- 
ptoribus  ,nccei]ario  deducendum  eft,Sacra;  Seri- 
pturx  Deum  authorcm.  extitifTe, 

Tertium  auvem  tft  au6toritasScriptorum  Sacri 
Canonis,  Etcn  m  ?ut  I;bri  Scripturx  iflius  funt 
eoriim  Anctori-m  ,  quibus  attri  buuntur  ,  aut  non: 
Si  reverailii  eos  librosconfcriplerunt ;  ergociim 
damrtnt  mendacium,  praerertim  in  iis,  que  perti- 
rent  ad f.dern  ,  &  moies,quomodo  ell  veiifimile, 
eos  meotiri  voiuifTe  dicendo;  H<ccdicit  X)vwtnuSy 
fi  reipfji  Dominiis  non  fuifiet  loquutus,-'  certe  nul-, 
lomodo,  Si  vero  libri  illisabjudicantur  Aictori- 
bu£:Id  inprimis  ipvolvit  n^aximum  inconveniens; 
pam  eadem  facilitate  idipfum  dici  poterlt  de  librq 
quocunque,nempencn  efTe  ejus  Authoris,  a  quo 
dicitur  confgriptus  fuifle  .  Vel  fi  ncgetur  extendj 
^d  alios  ,  quare  ergo  ibli  ifti  falso  adlcripti  funt 
/luftoribus,  quprum  non  erant  ?  Dcinde  ,  aut  illj, 
^ui  adfcripferunt  librosiflos  ?is,  fuerunt  Chfiftia- 
|ii,aut  non:Si  extra  Legem  erant  Ciihriil:anorum ; 
quomodo  eft  verifimile  ,  illos  tales  HbrosconfcriT 
bere  voIuifTe,  &  attribuere  Au6toribus,non  modo 
J^egis  alterius,vcri!m  etiamquos  ipfi,utmal{!;  fen- 
tientes  arguebant^Nempe  potius  ftuduifllent  ede- 
|-e  libroscontra  illos,  quam  magnificare  fcriptis 
fuis  S<;ctam  eprum,  SiChriftiani  extiterunt,quo- 
modo  jnduci  potuifient  ad  imponendumEcplefi» 
adeo  enormi  mendacio,cum  Lex  eorqm  maxime 
mendacium  damnet.^Et  quomodo  afTererent^Deum 
hasc,&  illa  ^^z  loquutum  perfbnis,quibus  libri  in-? 
titulantur,  fi  ea  non  evenerunt  illis  perfbnis.-Qiia 


per  orbem  univerlum  divulgatum,  efle  illorui». 
Authorum ,  quorum  nomine  intitulantur ,  n'fi  re- 
vera  pereoldemediti  forent,  &ipfi  eorum  Au- 
thorcs  authentici  fuififent  .^  Qujire  Richar.  i.  de 
Trinit.cap,2.C^>/(r,  inquit  ,  a fummis fanilitatit 
virisfunt  nobis  tradita.^l  Augullin.  1 1,  de  Civ% 
cap.  j.  loquens  de  Chrifto,  Hic^mo^xX prius per 
Prophetas^deinde  perfe  ipfum,poJ}remdper  ^po- 
flolos^quantum  fatis  efie  judicavit^  locutus^Scri- 
pturam  conduiit.,  qua  Canonica  nominatur ,  emi- 
nentijfvua  aiiUoritatis , 

Quartum  medium  recipientium  diligentia  efto; 
&  fic  procedit :  Aut  alicui  aredcndum  eftde  con- 
tingentibus,quas  nobis  evidentia  non  fuerunt;aut 
nulli.Et  fi  nemini  quidem  fides  habenda  eft  de  his, 
qua:  extitiffe  nus  latet  ;  pariter  fidesabroganda 
erit,  dicentibus,  mundum  ante  nos  fuifife,  nec  cre- 
dsndum  reperiri  in  univer.b  loca,  aut  urbes,quas 
non  vidimus,  &  extare,  aut  extitifiro  crebra  fama 
tulit;  item,nec  prb  firmo  tenendum,  ab  his  paren- 
tibus  nos  ortum  traxifl^o.  Ejufmodi  autem  incrc- 
dulitasfundituseverteretomiiem  vitampoliticamj- 
eft  igitur  fifes  habenda  aliquibus  dc  contingenti- 
bus ,  quas  nobis  nianquam  evidentia  fuere  .  Atqui 
fi  revera  credendum  alicui  ell,.maxim(^  com.muni- 
tati  illi ,  quas  prascjar^  famola  fit  honeftatem  com- 
mendans,  &  potiffinie  rpen^iicia  damnans,ac  pra- 
fertimcum  conftiterit,lummam  diligentiam  adhi- 
buiflTe  ,  ne  decip:retur  in  recipienda  dotlrina  acl 
falutem  necefTaria  ,  quaJis  eft  quanj.wmpleftitur 
SacrasScripturas  Canon.  ,  Judasorum  autem  ,  & 
Chriftj^norum  Refpublicatanta  tbJicitvdine  ,  &• 
diligentia  ufa  eft  in  definiendo  quina-m  tandem  li- 
bri  ponendi  forent  in  Canonetanquamauthentici, 
&  Dei  revelatione  con.tfpti  ,  ut  nuingu,im  ftlias 
de  alia  doftrina  perinde  fuerit  difput^tum  ;  ergo 
ratioiiabijiter  iis  Communitatibus  eft  hdes  habeu- 
da  ,  dicentibus  eosl  bros  DtJi  inftinflu  ,  fpeciaJi- 
que  ejus  alfiftentia  confeftos  ,  &  tajes ,  quales  ab 
eorum  Scriptoribusediti  funt  ,ad  nos  devenifle  ;, 

Quintum,  ex  rationabiJitate  contentorum  ili 
Scriptu;a  accipitur.  Namquid  demum  rafonabi- 
Jius,quam  pra::cipi,Deiim,tarquam  finem  ultimunt 
fupcr  omnia  eiTe  diligendum,  &  proximum  ,  ficut 
no.s  ipfos  ?  Deus  enim  rcvera  eft  prima  omnium 
caufa,  ac  pariter  iiltimus  finis  ;  ei  crgo  ut  fummo 
bono  ,  ac  bonorumomnipm  auftpri  &caurae,eft 
rependendus  prasomnibuscultus,  obfequium,  & 
fimor;&  quoniam  eftcommune  bonum  ,  omnibuj 
cfl  expetendum,ac  in  votis  habendi}m,ut  abomni- 
bus  perinde diligatur*  In  his  duobus praceptis uni- 
lerfa  Lex pendct^  ^  Prophetx^  Mgtth.  22.  &  jbi- 
dem,cap.  7.  vmnia  ergo  quacum ^ue  vultis^  ut  fet 
ciantvobis  homines^iS  vosfacite  j//is:Ex  quibus, 
tanquam  ex  principiis  pra6ticis,alia  confequuntuf 
agenda,qua:  inScriptura  traduntur,  honefta,  uti- 
lia,  &  rationi  apprime  con.'bna,  prout  confideran- 
ti  prascepta  fingula,  confiba,  facramenta,eft  mani» 
feftum  ,  In  omnibus  enim  elucet  explicatio  qu«- 
dam  Lfgis  naturas,  qu^fcripta  efl  in  cordibus  no- 
flris ,  ad  Rom.  %•  Praeclaie  Auguftinus  2.  de  Civ, 
Ci}^.2^. IVihi/  turpe,\nqn\t,sc  flagitiofum  fpeBan- 
dum,  imitandumque  proponitnr^ubi  veri  Dei  attt 
prxcepta  injinuantur.,aut  miracuia  narrantur^aut 
dona  /audantur,(fut  beneficia  poJlulantur.Ex.  qui- 
dem  nihi!  nobis  proponitur  credendum  de  Deo, 
quod  ipfiim  dedeceatjqninimo  quicquid  fide  tene- 
mus  magis  diviniE  perfeftioni  atteftatur,  qu.am 
ejus  oppofitiim,  ficuti  eft  unitaseflentias,  &  Tri» 
nitas  perlbnarum,  Verbi  Incarnatio ,  &  cjufinodi, 
Nihilcnim  incredibile  credimus,  quia  tuncincre 


Qrtarta  yi»  » 
recipientium_. 
dirgcnti»«r|U- 
laentura  famii. 


Videndus  Au« 
guilin.  8.  de^ 
Civ  f.;8.0  4«. 
Itcm  Canus  dc 
locis,  Uh.i' 


Qjiem    tsmeii 

poft  Tridenti- 
nuin  niiriraur 
fcriplilTecxp.  5. 
concluf.  i.iii_, 
hunc  modum  : 
Jiaritcb  i  Caitc- 
nt  StmilaritirkM 
Scrifturnrttnot 
txi*ncyt  >  noTij 
fitii^n  temtram 
rii»»,fedt:j-er- 
rtnium  efi .  Er- 
r»iteum  vero  bie 
appelln  id,  ijutri 
hirefi  froxi- 
murn  ,  htrefnn 
non  attieo  voca- 
re  .  tt  concl.  >, 
'rhobiam  ,  Ji*- 
liith  ,  Sapiin- 
tiarn ,  hcclejia' 
fiicitm  ,  dnpfijnt 
Michabiriritnij 
hhres  ,i  Canont 
reiicere  ,  mtthi 
mafiserrentunt 
eji  j  nt  dicam 
htredcitm . 


Qiiintus  Ioca$  i 
lit  i  mtioniibi- 
litRtecoriiin^,  'i 
qu*in  I;e  ij  li« 
teris  >  Le  jcqu* 
Chriili»norum 
(ontinentar , 


ratjoue  denique  libri  ifti  fuifTent  ita  «luthenticig  5?     dibile  effet  mundum  talia  credere  ^ificm  deducit 

Au-   ' 


B»  htc  tuttik 
Le(e ,  <Sc  lione- 

flHia  Chriltia- 
n  rum  vldej 
A«gHll.  de  ttti- 
litate  crfdtudif 
M7- 


Tomus  l  Vars  L 


shS.:. 


riir.<  h'i>i   ,    & 

ilibi    fr«^.er.» 


■relogi  (i.l-^. 
rts  Tiititnes 
rtnu  • 


.clefi.c  ftshiU- 
:aie  jccip;t;ir. 


Auguftfnus  Sa.i^^C/ivV.c.j.  &  nihilominus  mun- 
dum  hxc  credidifTe  vfdemus  , 

Sexto,accipi  potert  argumentum  contra  Hxre- 
ticosex  irrationabilitate  Seftarum,  quas  damnat 
Commun  tasChriftianorum.  Et  quidem  ab  ipfis 
idolatriae  cultoribus  incipiendo,quid  ipfi  adduce- 
re  poflunt  prdcultu  inanium  Dcorum  ,  in  quibus 
nihil  effe  numinis  dudum  Philofbphi  oilenderunt.^ 
Quid  Saraceni  vililTimi  porci  Mahometidifcipuli 
pro  eorum  Legibus  allegabunt.^  Expetlantes  pro 
beatitudinequod  porcisconvenit  ,gulamnempe , 
&  coitum.^Quam  promiflionem  irridet  &  ipfe  Avi- 
ecnna^^./ua  Metaph.cap.  7.  quamvis  fe  Mahome- 
ti  Seftatorem  efleprofiteatur.  Quj.djudsi.-'  Qi»o- 
modo  oftendent  novum  Tefliamentum  effe  reii- 
ciendum,  ut  ipfinutant,  quum  in  veteri  ,  quod 
compIeckuntur,promittarur:(///>>-tfw,  3  !• )  ut  de- 
clarat  Apoftolus  ad  Hebrxos .,cap.  ?.  %%.  Quam 
infipids  funt  eorum  cjBremoniae  fin^  Chrifto  ? 
Quem  advenifle ,  novsquc  Legis  authorem  exti- 
tifle,  ac  proinde  ab  orbe  univerfo  excipiendam,e(l 
reperire  in  veteri  Lege,ut  Genef^p JVb»  a«/£'rif- 
tur  Sceptrum  de  ytidtt ,  nec  Dux  defemore  ejus^ 
ionec  'veniat  qui  mittendus  f//'.Et  Danielis  q.JV- 
ptuttgtnta  hebdomades  abbreviatx  funt  fuper  po- 
pulum  tuum.,^ fuper  urbemfinc\am  tuam^ut  cou- 
fummetur  pravaricatio ,  ^finemaccipiat  pecca- 
tum^  6'  deleatur  iniquitas  ,  (^5*  adducatur  jttflitia 
fempiterna,^  impleatur  vi/io.tf  prophstiaj^  un- 
gatur  San^clus  SanUorum ,  Quid  afini  Mariic^aei 
fabulantur,adftruentes  primum  malum  de  quo  ce- 
tera  procederent  mala  ;  quumipfi,  etfi  non  pri- 
mijtamen  valdd  mali  eflVnt .'  Nonne  vident ,  ens 
omne,io  quantum  ens,  bonum  efle  .•'  Nonne  etiam 
in  novoTeftamento  depr^hendere  potuerunt  ,  & 
vetus  efl*e  authenticum,Deique  auftoritate  appro. 
batum,  ut  magnifice,  &  difertifllim^  traftat  Augu- 
ftinus  lib.  12.  contra  Fauftum  Manichceum  .•' 

Quid  caeterorum  hjreticorum  infania  obtende- 
repoterit.-'  Quialiqua  divinarum  Scripturarum 
difia  male  intelligentes,  fuperbia  tumidi  ,ac  Ec- 
clefie  judicio  refragantes,  eontra  Spiritum  San- 
ftum  ,  qui  pcr  Canonicos  Authores  loquutus  eft, 
cornua  erexerunt  ,fa1fi$privatofpiritu  dogmati- 
buseffiflis  ,  ac  in  animarum  perniciem  difTemina* 
tis.  Id  vero  evenit,  quia  pr^cedentia  cum  fequen- 
tibus  conferre  neglexerunt  .  Unde  Auguflinus 
lib^  83.  qq.  q.  6^.  Non poteft ,  inquit ,  error  oriri 
palliatus  nomine  Chriflittiio,nifide  Scriptttris  noK 
intelle^is.  Et  infra:  Solet  circumfantia  Scriptu- 
rarum  illuminare  fententiam ,  nec  etiam  alialoca 
Scripturarum  contulerum.Vndc  hfrefesortafunt 
perfe  legendo.,qua  conferendo  repu/fafunt :  c/uia 
conferentes diverfas  fentcntias  adduxerunt ,  qu<t 
exfe  invicem  mutub  vidcri  poterant.,  quomodo.,^ 
qualiter  efent  intelligcnda . 

CoNTRA  hos  omnes  eft  illud  Auguftini,contra 
Epiftolam  Fundamenti;  A^??  crederemEvairgelio, 
nifiquia  EcclefiaCa-.hoVnct credo  Irrationabile  eft 
igitur  aliquid  Canonis  recipere,  cateris  reje£l's  ; 
ciim  EcclefiaCathoIic.i,cui  credens,Canonem  re- 
cipit,totum  perinde  amplei?latur,ac  quasliber  par- 
tesejus  .  Confimiiiter  doflrina:  PhiIo'bphorum 
/catent  erroribus  tdverfus  rationem  pugnantibus, 
prout  hte  profcquitur  Ariftotcle,^,  2.  A/.v.agens 
deRebufpuhlicisper  diverfbs  ordinatis.Sed&ea, 
quam  ipfe  inftituit  reprehenfibih*s  cftinmultis: 
7.enim  Po/it.cap.i.doctt.,'D{:os  efle  lionorandos  , 
decet.,  inquicns,  cultam  exhibere  Diis.,  &  ibidem» 
Lex,2.\i,nu//um  orbatum  tradit  nutriri.  Et  in  eo- 
d€mlil>roc.i6.knh\t,9portetfieriabort!t  incafu . 

Septimum  medium,eft  Ecclcfiajftabilitas,  tam 

ToiHUS  I. 


QuceftiolArtA.  ii 

in  capite,qaam  in  raeniaris.  Quoad  primum,  Au- 
guftinusde  utilitate  credendi ,  cap.  17.  Ciim  tan~ 
tum,\nci\.\k,a'ixi /i um  Dei,tantum profeclum,fru~ 
TlHmquc-jideamus^duhitabimus  nos  ejus  Ecc/efia 
condere  g  remio,qu<t  ufqtie  ad  confeffionem  generis 
bnmani  ab  ./ipofto/ica  Sede  perfucceJJtoncsEpifco- 
porum^fruftra  hereticis  circum/atrantibas:^  par- 
tim p/ebis  ipfiiis  judicio^partim  Conci/iornm  gra- 
"jitate  ,  partim  etiam  miracu/orum  mtijeflati  da- 
mnatis,  cu/men  aucloritatis  obtinuit  .  Et  parum 
poft:,^^V/  eft  a/iud,quod  tam  ingratumpoteft  effe 
opinioni^atque  auxi/to  divino.,  quam  ta>!ro  /abore 
praditla  a:i'cloritative//e  refiftere^  Undi  Gama- 
liel ,  A61.  j.  Si  eft  ex  hominibus  confi/ium  hoc,aut 
opus  difil/vetur  -.fivero  ex  Deo  eft,  non  poteritis 
dipo/tiere  i//tid,  neforte  iS  '^Deo  repttg!fare  i-idea- 
mini.Et  Luca  22.ait  Dominus  Petro;  Ego  roga- 
'vi  pro  te  Petre,tit  non  deficiat  fides  tuay^  tu  a/i- 
quando  converfus  confirma  fratres  tiios.  Firmita- 
tem  autcm  Ecclefis  in  membris  declarat  Auguftl- 
nus,  de  utilitate  credendi,c.  1 7.  Imperitum  etiam 
c«/^«x,inquiens,  marium,fccminarumqtie  intant 
mu/tis,  diverfifque gentibus,  &  credit,^ pradi- 
ca^.  Confimilem  fententiam  dicitcontra  Epifto- 
lam  Fundamenti.^v/>  enimtantam  mu/titudinem 
ad peccata  prona»i,ad  Legem  contrariam  carni,^ 
finguini  fervandam ,  i;:dticeret ,  nifi  Deus  ? 

Oftavbdenique,  urgeri  poteft  miraculorum  in 
Fccltfia  reprsfentatorum  chritas  fic:  Deus  cum  feduTdlriut^ 
fitin^afinceriffima  vcritasefTenequitteftis  falfita-  miricuiorum • 
tisrS^ed  D;:u<;  invocatus  a  pradicante  Scripturam, 
ut  oftendcret  doclrinam  ejus  efTe  veram,id  often- 
dce  d  gnatus  eft,  per  opera  fbli  Deo  proprJa,cu- 
ju%iodi  funt  miracula,acperhocteftiticatus  eft  , 
veracem  efle  doftrinam  invocantis  ;  ergo  om:-iin6 
crcdendum  eft,  Scripturam  hanc  nobis  traditam 
effe  authoritatef^ivina.  Qiiod  fi  contendas,  nulU 
hic  miracula  intervenifle  ;  acutiflim^  inftat  Augu- 
ftinu s  2  2.de  Ci  vit.ca  p. ^.Si  i//a  miracu/a  fa^a  ef- 
fsnnn  credun\boc  tinum  nobis grande  miracu/une 
fuff.cit.quodjam  terrartim  orbisfine  u//is  miracw 
lis  credidit .  Et  prsclara  omnino  funt ,  quffi  eo  lo- 
ci  difl*erun'ur  ah  Auguftino  .  Si  enim  dicaniur  in- 
credibilia  effe^quac  credimus,non  minus  eft  incre- 
dibile,inqnit  homines  ignobi/cs  ,  infimos  ,  paucijji- 
mos,imperitos  rem  tam  incredibi/em,  tam  efticaci- 
ter  mundoj^  in  i//o  etiam  doUis  perfuadere  p(y 
tuifre,ut  mtindus  i//ud  credat  ,ficutjam  credibile 
videtur',ni/i  per  i//os  a/iqua  miracu/a  fitrent,peY 
quf  mundus  ad  credendtim  inducerettir.Uivie  (iib- 
dh.^Hi  propterea  exigtio  ntimero  ignobi/ium,  in- 
firmorum,imt)eritorum  hor/finum  credidit',qu)ia  ifi 
tam  contemptibi/ibtis  teftibus ,  multb  mirabi/iits 
divinitas  fe  ipfa perftafit.Et  profe6t6  quid  incre- 
dibilius  paucos,  &  rudes,  &  pauperes  ad  Legem 
carni,&  fmguinf  contrariam  plurimos  potentes,& 
fapientes  nertrahere  potuiflTc  .^  Etquidem  legonti 
Ecclefiaft;c:?m  Hiftoriam,per  omnes  states  occur- 
rit  ,  mundi  Sanfente»  ,  &  fidei  hoftcs  ad  veritatjs 
lumen  converro^in  EccIefiB  gremium  per  Bapti- 
fmum  fe  conrulifle  ,  uti  evemt  in  P.iu!o,  Donyfio 
Areopa^i-a.Iuftino,  Cypriano,  Auguftino,&  in- 
numeris^liis.Accedit  etiam,quod  Deus  non  deeft 
quxrentihiistoto  corde  falutem;compIures  autem 


inquirenteseam  , 


ad  Le?em  (yhriftianorumcon- 


verfi  funt;  imo  qub  ferventius  falutem  ,  &  verita- 
tem  pcrquifiviflTe  perhihentur,  ebmagis  in  Reli- 
gione  Chriftiana  confirmati ,  ac  dc  priteritis  er- 
ratis  pcBnitcntes,fanae,pieque  vixerunt.  Inliipcr 
&  tormcn-a,  maximofque  cruciatus  in  magna  ipi- 
ritus  exultatione  complures  tolerare  non  dubita- 
runt.QujB  non  videtur  probabile  evenire  potuiflc, 
B  2  nifi 


U-gct    tux-.v  . 
hic   D-.;'or 
flimoni»    tw..~ 
roriim  .  iit  f.  - 
fephi  ib.  A.: 

Syljiii*,  q.;i 
wtitur    Asgi!'- 
iJ.rffCiv.f,:: 


%%  Summct  JoamhDum  Scoti 


nifi  Deus  hlftt  Gommunltatcm  Sacrs  Scriptura: 
jnnitcntem  irrefragabiliter  approbaret ,  &  dirige- 
ret  ad/alutcm. 

Ad  ARGUMENTA.Adprimum  rerpondetAugu. 
ftinu.^  ,  i8.  ^V  C/f/V.  c.  41.  Phibfophos  ,  qui  la- 
bore  jiterario  monumenta  fuorum  dogmatum  reh', 
querunt ,  inter  feCe  In  pluribus,  &quidem  necef^ 
fariis  di;T.'ntire  ,quamvis  unum  interdum  habue- 
rint  communcm  Magiftrum,  ut  de  dogmatibus 
Ariftippi,  &  Antifthenis  liquet ,  etfi  ambo  Socra- 
tici  fuerint ,  &  nihilominus  ille  in  voKiptate  cor- 
poris  Rimmum  bonum  reponebat.-Antiilhenes  ve» 
ro  virtute  animi  fierihominem  beatum,a(revera- 
bat .  Eadem  i/>itur  Canonis  Scrjptoribus  eveniP- 
fent ,  &  pofteriores  prioribus  contradixiflent  fal- 
tem  in  ah'quibus,  nifi  doftrina  cpmmuni  edofti  ef- 
Jent,  inclinante  eorum  inteilecium  ad  afTentien- 
^um  iis  ,  qu«  mimme  eraRt  evidentia  . 

Refponderi  po-eft,  nbn  e(fe  parem  rationen> 
^e  Phiiofophis ,  &  Scripturs  Sa.crx  Authoribus  j 
Quia  enimilh'rationeprocedebant ,  poterant  Ma- 
giftros  improbate  ,  &  ab  iOis  diffentire  ,  ut  fecifTe 
conrtat .  At  primi  Canonis  Authores  ,  non  modo 
literis  mandaverunt ,  qug  minime  evidentia  erant 
tx  fe  ipfis,  fed  ne  per  rationem  quidem  naturalen» 
attiigibilia,  ideo  pofterioribus  non  licuit  illos  ra- 
tionibus  improbare,  ac  proptereain  omnibus  af- 
fenferunt ,  nihil  omnfno  difcrepantes  .  Contra  , 
Ezcchiel  prophefans  Babylone ,  tempore  codem , 
quo  leremiasinludgaprophetavit  ,  ciimnon  fo- 
lum  ilia  loquerentur,  que  a  Moyfe  ,  tanquam  i 
communi  Magiflro  acceperant,  fed  cSc  alia  Infuper 
multa,nt  liquet  legenti  eorum  voIumina,faltcm  in 
lis  potuiiTent  non  concordare,  aut  etiam  qug  unuj 
aflerebat ,  alius  negare,  cum  ex  terminis  eviden- 
tiamnon  haberent;ergocumhocnon  evenlreteis, 
manifeftum  eft  ,  Doftorem  aliquemlupra  intelle- 
6ium  humanum  ad  aiTentiendum  iifdemlatentibus 
veritatibus  illosimpuiiflc. 

Ad  'epundiim  refpondeo,  negandum  evenire 
pmnino  potwifle  ,ut  Scriptores  Sacri  in  excipien- 
dis  diyinis  revelationibus^quasEcclefi^  traderent, 
deciperentur  .  Nam  Pauhis  ,  2.  ad  Corinth.  c.  1 3. 
Sc/o ,  inquit ,  homiMem  in  Chrijlo ,  &  fubdit,  i)er- 
ba  arcana  audiz^iffe ,  qucc  nor.  licet  homini  iaqui . 
Nifi  certus  prorfus  fuiflletjre  his  in  revelationibus 
non  decipi ,  non  potuifTet  ea  affirmare  citra  men- 
dacium,quia  aflrereredubium,veleft  mendacium  , 
velcerte  non  long^  a  mcndacio  abeft.Ex  iis  ergo 
reveIationibus,quas  Paulus  excepit,  &  compluri- 
bus  aliis,quas  ad  feipibs  faftas  aflirmant  prophe- 
tf ,  conflat ,  eos  aflenfum  firmiflimum  prgflitiirB 
inis,quofum  notitiam  ex  naturalibus  haudire  non 
potuerunt,  quia  certiffimi  erant,  imo  experieban- 
tur,fe  non  errare,  ita  firmiter  aflentientes.  Quod 
tangitur,propter  lucrum  mentiri  voIuifTe ,  nullam 
habet  apparentjam  .  Nam  non  lucrum  captantes, 
autcupientes  nitebantur  perduccre  homines  ad 
credendum  his,  qug  dicebant,  fed  magis  tribu- 
lationes ,  perfequuUones ,  &  mortem  ipfam  espe- 
ftabant . 

Ad  Tertium  dicimus^Fideli  aut  effe  controver- 
fiam  cum  infideli,  aut  cum  eo,  qui  Scripturarum, 
aut  partem  cjusadmittit,  negans  interim  Ecclefig 
infailibile  teflimonium.  Si  Scriptura  admiitatilr , 
exea  probabimus  Ecclefie  infallibilitatem  3  Scri- 
ptum  efl:  enim  Lucj  zz.Ego^Qnqnit  Salvator^w^tf- 
viprd  te  6  Petre^ui  7ion  deficitftfides  tua\^  tu  ali- 
quMKdo  coKverfus  coKfirwafratrestvos:8iM3.tt.i0. 
T:'.  es  Petrus^  iS  fuper  hanc petram  didifical/o  Ec- 
cleftam  meam\^  port£  inferimn  pravalebunt  <td' 
vtrfus  esm  \  (j  tibi  dsbo  c/aves  Regni  CxloYum , 


Petro  autem  iuccedunt  RomaniPontlfitfeS  i'n  ptrl. 
poteflate,&  auftoritate;  quicquid  ergo  is pronun». 
ciaverit  ita  eflTe  tenendum  \n  materia  fidei,  &  mo- 
rumjincunaanter  efl  ei  adharendum.quia  de  Spi. 
ritusSanfti  afTjfleotia  loquitur.  Ex  Scriptura  er- 
go  probantes  Ecclefi»  infallibilitatem  ,  contra  iL. 
Jamampleftentes,  reflifllm^proceditur.  Confi- 
militer  vetusTeflamentum  conditumfuiflTe  Dei 
infHn6lu,ac  pollere  fubinde  infallibili  auftoritate  , 
ex  novo  conflat  Tefta.mento,&  viciflJim  iftud  in  il- 
lo  promittitur .  S\  autem  contra  gentilem,  &  infi- 
delcm  fit  nobisdifputatio.qui  nec  Scriptur«,nec 
Ecclefi^  credit ,  nos  probamus,  Ecclefia  fuiflTe  rc- 
velata  eloquia  divina,  eique  fubinde  cfle  creden- 
dum  fn  iis  ,  qua  fpeftant  ad  falutem  ,  ex  omnibus 
capitibus ,  &  notis ,  quibus  ufi  fumus  in  probanda 
fblutione  , 

Ad  Quartum  dicendum,utfque  Deum  fnnume- 
ra  fecifle  miracula  ad  teftificandum  veritates  do- 
flrinx,  qug  in  Ecclefia  &  creditur,  &  pr^dicatur  j 
&  cumdicitur,non  convinci  propofitum  ex  mira- 
culis,quia  &  Antichriftus  eft  miracula  fafturusin 
confirmationem  falfitatis  fu§  doftrinf  .  Refpon- 
deo  fic;  Si  quis  invocatus  in  teftem  ,  fignnm  con» 
fuetum  teftificandg  veritati«,permittat  adduci,  ni- 
hil  intcrimcontradicens,  ca  taciturnitasnon  ftat 
cum  veritate  perfefta  .  Miraculum  autem  eft  tals 
fignum  Dei,ut  teftis:  Si  igitur  permittat  fieri  mi- 
raculaa  Dgmonibus,  non  contradicens,  non  vide- 
tur  efle  perfeft^  verax,  quod  eft  impofTibile  .  Et 
revera  Deus  contradixit  miraculis  ,  qug  fafturus 
eft  Antichriflus,  annuncians  ea  non  fore  teftimo- 
nia  veritatis,  ut  legjtur  Matthat  24- ^  t.ad  Tef- 
fahnic,  cap.  a. 

Ad  ultimum  concedimus,  ftabilitatem  Reipu- 
blicg  Chriftianorum  efTe  notam  fignificativam,pe- 
nes  ipfam  tantummodo  afll;rvari ,  ac  profiteri  ve- 
racem,ac  Dei  inftinSlu  revelatam  doftrinam^quj 
doftrina  eadem  perpetuo  in  ipfa  eft ,  quara  Chri- 
ftus  ,  ac  Apoftoli  tradiderunt ,  idem  Princeps  fa- 
crorum,ideft,  fimilisPetro  inpoteftate  ,&  autto- 
ritate ,  eadcm  Sacramenta  a  Ghrifto  inftitu  ta,ea- 
dem  preccpta  ab  initio  traditajetfi  Romanus  Pon- 
tifex  proopportunitate  ,  &exigentia  temporum 
DonnuIIa  fepe  magis  declaraverit ,  qug  nihilomi- 
nus  continebantur  in  generalibus  revelationibus  , 
auttraditionibus  Ecclefig  ab  Apoftohs  configna- 
tis .  NuIIa  alia  Sefta  ,  aut  Refpublica  eadem  de  f<» 
ipfa  docere  poteft .  Necobftat  principatus  Maho- 
metanorum,  quiatantam  illuviem  hominum  igna- 
vorum  caro ,  &  fanguis ,  &  pronitas  in  libidinem 
fub  illa  tyrannide  detinet,  profitentesLegem  eo- 
rumimmundiffimis  moribus  congruentem.  Ref^ 
publica  Hebreorum  nufquam  eft  5  Nam  tot©  orbe 
dffperfi  (  utprfdixerunt  Daniel  cap.  t).  &  Cfea  j- 
futurum  propternecem  Chrifto  illatam  )  funt  fine 
principe,fin^  tempIo,fine  Saccrdote;  &  quam  mo- 
dica  eft  apud  illos  obfcrvantia  prgceptorum  ,  qu^ 
Deus  per  Moyfen  eis  pr|fcripfit  J  Sienim  illa  fer- 
varent,forte  auferretur  velamen  ab  oculis  eorum, 
ut  dixit  Snlvitor,loa.n.^.Si e/fim crederetis  Moy- 

fi,  crederetis  forjitan  i^  mibi\  de  nte  enim  iile 

fcripfit, 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  cognitio  fupernaturalis  neceflaria  viatori 
fitfufllicienter  tradita  in  Sacra  Scriptura  . 

Do^.Prolegi  ^.2.§.Habito  igitur.ij:  Th.  \.p.q.\.a.  l, 

VIDETUR  fupernaturalis    cognitio  homi- 
ni  viatori  necefTaria  haud  iiifficienter ,  & 
prgcisc    contineti    in  Sacra    Scriptur^  ,    Nam 


ProIs{.  %  t» 
cit.  $■  T)t  »R*» 
ro .  V.  Contriu 
/etintiitm  • 


feptitno . 


I.  rfiH.  II.  «.I, 
5.  Ai  fiiit»im  I 

iHa  . 


A«Snff.  firm, 
I  dt  Adyenlu . 
Vii!efi(!u!  Tlie 
ifias  €impaac! 
la  fingiilnrifli 
Ole  arii-erjksj» 
cti'^s .  Et  coBtr 
Mihoraetanoi 
in  Atbeifmt  tn 
umfhaso  ,  Hi 
IWtjihetalHuf 


Tomus  L  Vars  l 


:ip.  I.  A"jffl_. 
cum  Dens  buti:-' 
lateprxjiet  ,  ft«- 
''ifrifeiUomni 
mtppt,ii:ator  eji 
*l  uHt  nee i»"^'!' 
iU  ,  net  ttllis 
t!jei]ihiis  llbc- 
'tt,  Protitl  enim 
iiivinanMinra 
thejt  inyt.ii.s-.. 
fieitpe  jH.tper* 
tnrhatione  omiti 
meat  yfiUqut 
bona  ef  .  PrO" 
indenf  tunSx^ 

rxpUrAia  ha» 
i  ens  tr  <l»oi 
tuiqfte  tdnduct 
hit  frotHTms  > 
id  •7uoii  nojtra 
feire  intertrat , 
afiruit  ,  fuod 
d»ci»  ijufmoii 
trat  ,  ui  yires 
neflras,  ©•  '*' 
ftnm  exttitret, 
reHciHt  .  HXC 
iUe. 


Dthii^.dilln* 
i.q.  7.  1. !{</■• 
fomih\ 


LcgJs  naturae  decurrente  tempore,  non  extabat 
hxc,qux  appellatur  ,  Sacra  Scriptura  :  Moy/cs 
cnim  primo  fcripfit  Pentateuchum  ,  &  exincJc  alii 
aJia  fcrinferunt  volumina  ;  nec  uno  tempore  totum 
vetus  Tellamenrum  confeftum  fuit .  Sed  omni 
«tate  Deus  providit  generi  humano  de  doflrina 
receffaria,  qua  mediante  ponet  falvari  j  non  eft 
igimr  fcriptura  ncccffaria  ad  falutem  . 

Prffiterea,Quicumque  Author  fcientiarum hu- 
manarum ,  qi-o  acutior  intelleflu  ,  eo  magis  vitat 
fuperfluifatem  in  tradcndisdifciplinLs  ;  Sed  in  Sa« 
cra  Seriptura  videntur  complura  fuperflua  conti- 
neri ,  cujufmodi  funt  casremonia: ,  &  hiftoria  mul- 
ts  ,  quarum  co^nitio  nihil  efl:  faluti  profutura; 
ergodoflrina  ad  fa'urem  nccefiaria  non  exaft6 
Ccnfcribitur  in  Sacra  Scriptura  . 

Pra2t^rea,rompIura  occurrunt ,  de  quibus  non 
certo  cognoicitur  in  Sacra  Scriptura ,  utrum  fint 
peccata  mortalia  .  Sedomnium  ejufmodi  peccato- 
rum  cognitio  eft  omnino  neceflTaria  ad  falutem: 
ignorans  enim  per  aliquem  afium  fe  inciderein 
mortale  peccatum  ,nonfufficienter  cavet  illud,& 
ita  excidet  ab  xterns  falutis  confequutionejigitur 
fn  Sacra  Scriptura  non  ccntinerur  fufficienter  do- 
ftrina  neceflaria  viatori  pro  aflequenda  aeterna  fa- 
lute  . 

CoNTRA,  Auguflinus  ir.  de  Civit.  cap.  3.  lo- 
quens  de  Scriptura  Canonica  ,  ait :  Cui fidem  ha- 
bemm  de  bis  rebns.,  quas  ig7torare  nott  expedit.,  nec 
per  >!os  ipfos  no/Je  idonei  fumus . 

Respondeo  dicendum  ,  revera  in  Sacra  Scri- 
ptura  contiiieri  nccefiariaquffique  homini  viacori 
ad  falutem  ,  &  in  ea  quidem  fufiicientia,  ut  mem- 
bris  Ecclefiae  Catholicas  k  fuo  vifibili  capite  influ- 
xum  excipfentibus,  non  fit  ultra  quasrendum.  De- 
claratio  ;  Nam  ex  dlctis  articulo  primo  .  Homini 
viatorincceflaria  eft  diftincla  cognitiofui  finisjin- 
fupcr  quomodo  is  finis  acquiratur,&  omnium  ne- 
ceflariorum  ad  finem  ,  &quoddenique  ea  fini  aA 
ftquendo  fufliciant .  Sed  in  Scriptura  divinitus  in- 
fpirata  contineturdifert^qui  fit  finis  hominis  in 
particulari  ,  quia  vifio  ,  &  fruitio  Dei,&quidem 
fccundum  circur^  ftantias  maxime  inducentes  ad 
quKrendum,&defiderandumcon'equutionemejus, 
docens  poflefljonem  finis  fore  (empiternam,  non 
anim«  folius  ,  fed  animffi  iterum  corpori  units  in 
refurreftionc  gcnerali;dcterminantur  praeterea  in 
Canone  ,qua!  funt  neceflaria  ad  finem  :  funtautem 
decem  Legis  mandata ,  lie  quibus  F.xodi  20.  eo- 
rumque  obfervantia    fufiicere    pra  confequenda 
aetemafalute  ,  habetur  Matthaei  2  j.  Si  vir  ad  vi- 
tam  ingredi  .,ferva  mandata.  Horum  etiam  expli- 
tfatio,&  quantum  adcredenda,&quantum  ad  fpe- 
randa,&  quantum  ad  operanda,  continetur  ,  atque 
colligitur  ex  diverfis  locis  Sacrjs  Scripturas .  Pro- 
prictates  denique  fiibftantiarum    immatcrialium 
traduntur  in  ipfa  ,quantumpoflibile  eil: ,  &  utile 
viatori  nofle  .  Continetur  ergo ,  atquc  docetur  in 
divina  Scriptura  talis ,  tantaque  fupernaturalis, 
feu  revelata  cognitio  ,&inftru6lio,  quae  fatis  fit 
perducendo  homini  viatori  ad  finem  vitce  beatac, 
prOpter  quem  conditus  fuvt . 

Ad  Argumenta  -  Ad  primum  ,concedomajo- 
rem  ;  &  cum  fubditur :  InLege  naturs  Deus  non 
defuit  generi  humano  de  neceflaciis  ad  falutem. 
Relponfio  :Legis  naturae  ftatui  pauciora  fufficic- 
bant,qua!  filiis  parcntes  oretenustradentCjs,  me- 
moria  tenerc  poterant,  &  fubinde  tradere  aliis  fer- 
vanda  ad  falutem.  Illi  enim  homincs  long^  pras- 
ftabant  aliis  fccuutarum  aetatum  in  naturalibuj, 
ideoque  modicadoftrina  infpirata^fatis  fuit,ut  in 
vcri  Dei  cultu  detinerentur,&  tanden  ad  praimisi 


QuceJtioLAnX  \\ 

vics  xterna  pervenirent;  donec  humSna natura  in 
dcterius  vergente,  malitiaque  in  immenfum  au6ta 
fubventum  efl:  per  Legem  Moyfi  propagatis  dc 
Abrahamo,&  univerlborbiper  Legem  Evange- 
licam  . 

Aliter  ctiampoteft  refponderi  ad  id,  quod  ad- 
ducitur  de  Legis  naturs  decurfu,  &  Legis  mofay- 
casconditione  ,  juxra  Auguftinum  lib.  83.  qq.q-  J. 
Icribentem  ,  ^uifquis  duorum  Tefamentorum  di' 
fpenfationespro  temporum  congruentiageneris  hu.' 
mani  diligenter  atatibus  diftribttta  intueturfatis^ 
quanttim  exiftimo.,  intelUgit ,  quid  propric  priori 
iStati generis  bumani  ,  quid pofteriuri  coni^eniat. 
Nempe  ex  hoc  ipfbcognofci  poteft ,  eju';  doclrinK 
Authorem  alium  efle  non  potuifle,n  fi  Deum,  qui 
folum  convenientem  cuilibet  artati  potuit  dediflTe 
do£trinam  ,  ut  inftruercntur  homincs,  qua  ratio- 
n%  eflent  xternam  falutem  confcquuturi . 

Adfecundum  neganda  efl:  minor ;  &  cum  pro- 
batur  ex  ceremoniis  multis  in  Lege  Moyfi  confcrl- 
ptis  .  Refponfio  :  Carcmonia:  illx  utiles  funt  ad 
excitandumlegentiumdcvotionem  ;  illa:  enim  fi- 
gurs  funt  eorum  ,  quas  in  novo  Teftamento  rcprx- 
fent.ita  fuere  ;  Quis  digni^  ergocommendabit  bo- 
nitatem,&  fapientiam  divinam  ,dumnovit ,  gefta 
in  Lege  Evangelica  fub  figura  velata  fuifTe  in  Le- 
ge  mofayca  i  Quia  ergo  dulcius  ,  majorique  cum 
devotirane  intelligiturquod  latet  fub  aliqua  fcn- 
tentia  ii  cerali,ac  fi  foret  exprefie  diiJlum;  ideo  non 
fuperflu^,  fed  utillimt;,  ut  diftumeft,  fervat  Ec- 
elefia  Scripturam  cxremonias  veterisLegis  cora- 
pleftentcm  .  Hiftorias  quod  attinet ,  dicimus,  in 
eis  contineri  exempIaLcgis  declarativa,quffi  quan- 
tura  profint  dirigendis  aftibus  noftris  ,  nerad  eft, 
qui  non  inteiligat.  Deniqueex  ipfb  totius  Scri- 
pturce  proceffuutcnti  refta  ratione  evidenseft  or- 
dinatifrim,a  Dei  gubernatio  hominis,&  rerum  uni- 
verfitatis . 

AdTertiumrerpondeofic.NulIa  fcientia  omnia 
fcienda  explicavit  ,  fcd  i[]a,ex  quibus  pofTunt  alia 
fufiicienter  elici .  Nec  igitur  in  Sacrae  Scri[?tura8 
traditionc  oportuit  alitcr  faftum  efTe  j  fatis  eft 
enim  exaft^^  explicari  illa,in  quibus  alix  veritates 
minus  cxplicite  tradita  virtualiter  continentur, 
ficutconclufiones  in  principiis  ,  circa  quarum  in- 
veftigationemutiKsfuitlabor  Doftorum,  &  Ex- 
pofitorum . 

Et  fi  dicas  ;  fuppofitisDoftorum,  &  Expofito- 
rum  I>o(?lrinis  omnibus  ,  adhuc  multa  in  aitibus 
humanis  funt  ambigua  ,  utrum  fint  peccata  morta- 
lia  ,  an  non;ergo  non  efl  fatis  provifum  faUitis  ho- 
minis  viatoris  per  Sacram  Scripturam,  etiam  ad- 
ditis  Do6iorumexpofitionibus  ,  &  do6lrinis.Re- 
fponfio :  Via  falutis  non  eft  dicenda  fimpJicitcr 
dubia,  aut  perplexa  volentibus  in  finccritate  cor- 
dis-ingrediper  illam:  nam  ab  his  actibus  ,  de  qui- 
busficdubitatur  ,debet  homo  fibi  cavere,  &  cu- 
ftodire  f^^,nedum  minusvitat  periculum  ,  incidat 
in  pccca^um,donecvvritasexpiorata  fit,  vel  per 
fe  ipfum  ^  vel  pcr  alios  confcientix  prohats.  Quod 
fi  noluerit  qusn-re  falutem,  fed  contemnendo  ex- 
ponat  fe  periculo,  peccabit  mortaliter  fe  tali  pcri- 
culo  exponendo  ,etiamfi  fortuflTe  dc  genere  aftus 
noji  fit  ^eccatum  mortale . 


AR. 


»4 


Summce  ] oannis  Duns  Scoti . 


ftt  ?.  flttt  f. 


ARTICULUS     If. 

Utrutn  Sacra  Doctrin^  fit  Sci.entia. 


poSl.  iK  Qxon.  q.  4.  Prokgi  .    In  Report.  ibidem 

q.  2.  i3  l-  ^ifi'  24.  unittfquefaipti . 

S.  Thom.  i.p.q.  i.art.t. 

Vlf^etur  fncra  doflrina  itfle  fcicntia  .  Nari) 
ApoftoUis  F.  ail  Corifith.  cap.  12.  dillin- 
guensdona,  quidiftribuuntur  fnembris  Chrifti, 
proilir  Spirifus  vult  ,  ait:  ^lii  iaiur  fermfietf- 
tiee  ^c.  Scd  fcientia  ,  de  qua  Paulus  loquitur, 
T^eolo^^ia  cft  ,  &  fcientia  Sciiptura  ('ivirse;  igi- 
tur  TbroIo,eia  ,  vcl  iKra  f'octiina  tfl  fcientia  ,  de 
qua  dicit  'Ai'i>ift:n.  alleprrs  veibijm  litatum 
Apoftoli,  14.  dcTrin.  cap.  J.  jHidc  fciemiK 
trikuo  illuJ ,  cv.o  fidesfahiberrinia  gi^nitur ,  niC'. 
0-itt4r ,  defenditfir  ,  (^  rohratnr  . 

Pratere?,  .^i  Theolog  a  non  tfTet  fcientia^Fnaxi- 
pie  quia  principia  ,  ex  quibu«  conclufiones  dtdu- 
cit,  nonfuntevidentia  exratwia  reijftd  dumaxat 
credita:ftd  hoc  non  impeditquomiBUs  ip^a  fit  ve- 
r^  feicntia  ;  &  probatur;quia  fcicntia  fubalternata 
qua  talis  ,  fcientia  eft  ;  k^>  ftbalternata  non  habet 
principia  fuarumconclufionum  evidentia,  fed  ma- 
fris  fupponit  ea  ,  Scaccipita  iubalternante  ;  ergo 
ftare  poteft,  notitiam  aliquam  vere  fcientiam  efle, 
et(i  fnpponat  fua  principia  ,  &  non  fint  fibi  eviden- 
tia  ex  natura  rei . 

PrKterea,  Scientia  eft  habitus fimpliciter  perfe- 
ftior  quocunque  alio  habitu  cognitivo  ,&  lo^uor 
de  flientia  commBrjter ,  proiit  includit  &  fapien- 
tiam  ;  i^itut  fi  viator  non  poteft  habere  fcicntiam 
de  Deo,  fub  ratione  deitatis  ;  habcrct  RGtitiam  in- 
feriotem,&  habitum  imperfeftiorem  ipfa  rpientia: 
Sed  hcc  falfum  eft  ,  cum  fitf  erfeftie  portionis  fu- 
perioris,  fecundiim  Auguft.  12.  de  Tiin.cap.i^.zx 
quocircgdi¥ina  verfatur;igituroportet  talemha 
bitum  effe  propric  fcientificum  . 

Fr3Eterea,LumennaturaIe  fufScit  ad  habendum 
fcicntiam  viribus  naturae  acquifitam  de  obje^to  na- 
turali ;  ergo  ciim  lumcn  fupernaturale  non  fit  im- 
perfeftius  Uimine  naturali  ,  intelleftus  viaroris  in 
Jumire  fupernaturalipotcrit  habere  fcicntiam  de 
(6bjefto  fiipcrnatursli . 

Praetcrea .  Ubi  efl  notftia  cum  majori  cerfritudi- 
f  e,ibi  eft  ma  jor  ratio  fcicntias;  quia  certitudo  per 
feconvenit  fcientias ;  igitur  notitia,qux  efl  magis 
(Certa  ,  potiorem  fcientie  rationcm  habebit :  fed 
pur.quam  contingit  The»k)gum  dubitarede  vcri- 
tate  a  Deo  revclata  ;  impperfliarum  fibi  omnino 
eft ,  ea  tfTe  long^^veriora  ,  certioraque  quacunque 
alia  appH-ehenfa,veI  fcita  lumine  naturali;  ergono- 
titia  habita  exprincipiis  a  Deo  i.evelatis  eft  pro- 
prie  fcientia  . 

CoNTRA  ,  2.ad  Corlnth.  cap,  ^.Dum fumus in 
(orpore  ^peregrinamur  a  Domino:  Perfidem  enint 
ambiilamus  .,  nov per  fpcciem .  Glolfa  :  modo  ptr 
Jjdem  tan-ion  illumiuamur ,  non per  fpccieni'  Non 
prgo  illuminamur  pcrcognitionem  fcientificam  de 
rnyfteriis  revclatis  .  Rurfus  per  rationem  :  Impof- 
fibile  efl,  cx  principiis  opinatis  fequi  conclufio- 
pem  nifi  opinatam  ;  igitur  pcrinde  impoffibilc  eft, 
ex  principiis  creditis  fequi  uliam  conclufionem, 
guam  creditam  :  certitudoenim  conclufionis  non 
cxcedit  certitudinem  principiorum  . 

Respokdco,  quoniam  alia  eft  Theologia  in  fc, 
alia  eft  in  nobis  :  &  rurfus  alia  ut  in  comprehenfb- 
ribus,  a!ia  in  viatoribus  ;  deomnibus  fingillatim 
vidcndum,  an  ipfis  ratio  fcientias  competat.Et  ab 
pltitno  menibroinc"ip'endo,  dieendum  ,  eam  non 


effe  fcricnt  amlecundum  quod  de  fcientia  loquituf 
Philofophus ,  I.  Pofier.  c.  2.  Porro  per  facram  do- 
6^trjnam  ,  feu  pcr  Teologiam  noftram  intelligimus 
babitum  tendentem  in  ea,quscontmentur  in  Scri- 
ptura  divina  ,  &  qju»  poffurt  elici  ex  ipfis  ;  Nam 
Eiblia  complcflitur  qucecumque  Deus  per  revela» 
tionem  gencralem  tradidit  Hcclcfia:.  Hanc  ergo 
facram  doftrinam  noneffe  fcicntiam  ,  declaratur 
ex  Philoibpho  /oco  citato^  ubi  de  fcientia  diflerens, 
ixt^^^ujqfcire  opinamur  tinumquodquefimpliciter^ 
iS  nonfophifiico  modo ,  cim  caufis  arbitramur  co- 
gncfcere  ,  6*  quoniam  illius  efi  caufa ,  iS  qtioniam 
impofiibile  efi  aliter fe  babere .  Hacc  ex  fententia 
diccns,fc;entixquatUor  conditiones  attribuit:  Pri- 
rna  eft  notitix  certitudp  ,  quam  exprimit  Philofb- 
phus  illis  \e.Th\s:,fcire  Qpinamur  unumquodquefim- 
pliciter ,  i^  ncn  fopbiftico  modo%omx\tm  dubitatio- 
nem  ,  atque  incertitudinem  fubinde  a  fcientias  ra- 
tioneexcludens.  Secunda  conditiocft,  ut  fitde 
cogniio  necefTario  ;  quare  ait;  quoniam  impojftbile^ 
efi  aliterfe  /&fl^f  >  f  ;nempe  quod  fcitur.Tertia  con- 
ditio,  ut  lcientia  caufata  fit  a  caufa  intelleflui  evi- 
dente  ;  &  ideo  dicit;yc//r  arbitramur.,cttm  caufas 
arbitramur  cognofcere  .  Qiiarta  denique  conditio 
eft,  eam  caufam  effe  debere  applicatam  ad  conclu- 
fionem  per  difcurfum  fyliogifticum  ;  unde  &  fub- 
dit ,  quoniam illius  efi  caufa  ;  ideft  ,  oportet  fcire, 
rem  ita  fe  habere,aftu  cognofcendo  caufam,  &  ap- 
plicando  ad  conclufioncs  ccgnitas  atque  fcitas. 
Ex  quibus  concludit,  fcientiam  demor.ftrativam 
procedere  ex  primis ,  &  veris ,  &  notioribus,  cau^ 
fifque  conclufionis  . 

Cum  igitur  facrffidofiriniE.  noftiaeque  Theolo- 
giffi  manifi  ft^  defit  evidentia  ex  natura  rei ;  nequit 
ei  convcnire  hasc  fcientia:  ratio  .  Eccnim  Theolo- 
gia  noftra  ex  pripcipiis  revelatis  fuas  deducit  con- 
clufiones  5  accipiendo  vel  ex  Scriptura  fententiam 
cIariorem,ut  exponat  minus  claram  ;  vel  adhiben^ 
do  alias  fcientias  naturales,&  prscfertim  metaphy- 
fical  a:Si  primo  modo  quis  procedat;turcnon  ha- 
bctmajprem  certitpdinem,necevidentiam  clario- 
rcmdc  Scripturaexpofita,quam  de  exponente:  Si 
^dhibe^t  fcieptias  naturales,  tunc  conclufionon 
erit  ex  natura  rei  magis  evidens  intelle£lui,Jquam 
^liera  pramifTarum  ,  qua  minorem  habet  &  certi- 
tudinem  ,  &  evidentiam.  Quemadmodum  &  in 
omni  mixtionc,certitudo  concIufionis,eftcertitu- 
do  pramifTa:  minus  ccrta: .  Cum  igitur  prasmiflTa 
fumpta  ex  fcriptura  ,  autexarticulisrevelatis,& 
ex  his  ,  qusneceftaridfequuntur  exillis,  non  fit 
evidens  ex  terminis,  fed  credita  ;  igitur  &  eredita, 
feu  non  evidcns  erit  conclufio,  ac  proinde  non  de- 
monftrata  ,  necgenerans  fcientiam;  quamv^s  pof- 
fit  ,acdefa!ftoexinde  innafcatur  in  intclleftu  ha- 
bitus  alius  a  fide  .  Qus  di6la  funt  de  exppfiiione, 
proccdunt  quoque  de'  contrariorum  folutione; 
Nam  folutio  argumentorum  habet  tantam  certitu- 
dinem  ,  &  evidentiam  ,  quantam  ea,qua:  ad  id  ad- 
hibetur:fi  igitur  accipiantur  illa  ex  fcripturis  ,  f«- 
lutiocredita  folummpdp  erit :  fi  aliunde,  eam  ha- 
bitura  eft  certitudincm ,  quam  habere  ppteft  fcrir 
ptura  cui  innititur  :  nunquam  tamen  certitudinem: 
ex  evidentia , 

Veruntamen  his  de  faflo  ita  prpcedentibus ,  dc 
pofiibili  tamen  viatorj  pofTet  ex  fpeciali  privile- 
gio  communicari  Theologia,  quas  fibi  efTet  pr»> 
priifiim^fcientia,  habens  nimirum  omnes  condi- 
tiones  ,  quas  fcientia  ,  de  communi  fententia  ,  in- 
trinfece  exigit .  Siquidem  (  ut  declarabitur  infr«, 
q.  12.  qrt.  2.  )viatori  ppteftinfundi  habitus,vel  fi- 
miIitudo,in  qua  divina  eficntia  diftin6ie,&  abflra- 
ftiv^  cognQfcaiur,ft?.nte  jplbftatu  viaj(  huic  enin» 


Ubi    fnjra    J. 


Uco.  cit.  H.  16. 


Scienti»  pro» 
prle  fuaipt* 
quatuor  comli* 

tiolKS. 


tiC   Oxbii.     J, 
cii.  i-  SiUqut^    i 

muT  . 

Th»nloj;a_» 
noftra  'le  fnAo 
non  eit  fciea» 


<itod'*'»''* 


Tomt/sl  Vars  tQuceftio  L  Art.lL 


n 


ftatuf  tantilm  iUa  Dci  cognicio  repugnat.qua  m  ha 
bent  Beaci  in  Patria)  fed  inte!le6tus  potens  hahere 
conceptum  virtualiterincludentem  omnes  verita- 
tes  orJinatas,.qu»inohje£lofic  cognitocontinen- 
tur,  poteil  de  tali  objei^o  haberc  fcientiam  pro- 
prid  acceptam  5  ergo  de  poflibili  Thcologia  in  in- 
teHeftu  viatoris  potefi  habere  omnes  fcientiaEcon- 
ditiones.  Minor  cftevidens  ;  quia  dirtinftUfimus 
«onccptus  fubjcfti  Theologias  ,  quod  ell  Deus, 
communicari  poteft  citra  cognitionemintuitivam: 
ram  de  quocunque  obje£lo  (cientia;  poteft  haberi 
cognitio  diftinftiffima  abftraftiva  ,  citra  intuiti- 
vam;omnis  cnim  fcientia  eft  de  re  ,  non  prascife,  ut 
cxiftens  eft  ,  quamvis  alias  ipfa  exiftentia  fit  ratio 
intellefia  in  ebjeflo  .  Is  autem  conceptus  diftin- 
fiiftimus  de  objecloabftraCtiv^  cognito  ;  virtuali- 
ter,  &  e videnter  continet  omnes  veritates  receffa- 
xiasde  fubjefto,  fecundumquod  funt  inter  f^  or- 
dinatae, &  /lata;  inferri  una  ex  alia.Et  quam viscon- 
tingentes  veritatesnon  includanturin  ilk),  quoad 
«ftum,quia  tunc  forent  necefTariie;  tamen  diftin- 
fie  cognofeeretur  earum  pofHbilitas,  &  oftendere- 
turper  illam,  veluti  per  caufam,  exfubjefli  ra.io- 
ne  diftinft^  intellei5ia  .  Viator  ergo  habenstalem 
conceptum  ,  haberet  perfeftam  fcientiam  Theolo-- 
gif,  cum  perconceptum  diftincliflimum  ('ivinita- 
tis,  haberi  in  Itatu  vias  pofTibilem,cognorceret  of- 
dinate  veritatesomnes  neceffarias  ,  five  illasi  qua: 
funt  de  intrin^ecis  ,five  illas,  qujefiint  de  poflibili 
extrinfeca  refpicientes . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  dico^fcientiam» 
de  qua  loquuntur  Apoftolus  ,  &  Auguftinus,  non 
eflfe  fcicntiam  propri^diftam  ,  quasfcilicet  habet 
exobjefto  evidentem  certitudinem  ,fed  fcientiam 
magis  ,qua  pollens  idoneus  eft  exponendi,  decla- 
randi  ,  atque  defendendi  fenfum  SacrxScriptura;, 
e|Uo  utique  habitu  inftructi  funt  majores  in  Eccle- 
fia  ;  eorum  eft  enim  declarare  fidei  myfteria ,  &ea- 
dem  tueri  contra  Ecclefias  hoftes  .  Veruntamen  is 
habitus  ron  cft  evidens  ,  ut  nuper  extitit  declara- 
tum  .  Nec  facit  quod  Apoftolus  /oco  citato  diftin- 
guat  donum  fcientiae  contra  hdem.-quia  utique  eam 
icientiam  non  habent  fimplices  in  Ecclefia,qui  ta- 
jnentcnent  finceram  fidem  ,  fed  fidei  myfteria  ne- 
fciunt  declarare  ,  &  multo  minus  defendere  adver- 
ftis  contrariorum  impugnationes  . 

Ad  fecundum  refpondeo  fic  :  fubalcemata  efl 
{cientia  proprie  difta  ,  &  talis  non  effet ,  nifi  fua 
principia  (  quas  funtfubalternantis  conclufiones) 
pofTent  reduci  in  principia  prima,ex  cvidentia  ter- 
ininorum  nota  :  In  illo  igitur  intelleftu  dumtaxat 
cftfcientia  ,  qui  poteft  reducere  ejus  principia  in 
alia  principia ,  ex  quibus  illa  propter  quid  demon- 
ftrentur ,  quod  utique  efficere  non  poterit  ille,  qui 
habst  fubalternatam  ,  nifi  pariter  fciat  &  fubalter- 
nantem .  Si  vero  intelleflus ,  qui  prasditus  cft  fub- 
alternata,  credat  duntaxat  vera  eflTe  priticipia  fub- 
alternantis^  aut  de  illis  habeatopinionem  ,  ea,qua2 
fubalternatadicitur ,  non  crit  in  tali  inteilettu 
lcientia,fcd  fides,  vel  credulitas,aut  opinio  .  Qiio- 
niam  igitur  facrs  doftrins  principia  in  intelleflu 
viatoris  nequeunt  demonflrari  per  alia  ex  eviden- 
tia  rei,  cum  talem  evidentiam  /bhis  habcat  com- 
prehen^br  ;  non  erit  profefto  fcicntia  in  viatoris 
intelle6lu  ,  fed  folummodo  in  comprehenfore  . 

Adtcrtiumdicendum  ,  fidci  infu&habitum  ef- 
fe  lopg^  nobiliorem  omni  fcientia  acquifita  ,  cum 
ad  eum  produccndum  non  fufficiat  omnis  naturai 
conatus ;  Eifi  vero  fatendum  fit ,  hunc  habitum 
Bon  prjpceljcre  icientiac,  quoad  evidcntis  conditio- 
nem ,  cum  tameBhabeat  aliam  nobiliorem  condi- 


tionem,quia  cum  majoricertltudineinclinatad  ob- 
jectum,fcientiK  acquifitseft  omnino  prasferendus. 

Ad  Qiiartum.negandaeft  paritas;quia  in  lumi- 
ne  naturali  objeclum  eft  diftinfte  prefens  intellc-  : 
6tui ;  fed  in  lumine  fupernaturali  fidei  noii  eft  ob-  ; 
jeftum  fupernaturale  praefens  intelleflui ,  nifi  in- 
quibufdam  conceptibus  abftraftis  a  creaturis;un- 
de  femper  remanet  non  evidens  ex  natura  ret . 

Ad  quintum  refpondeo  fic :  revelatum  magis 
accedit  ad  rationem  certitudinis  ,  fed  nonadper-. 
fecliorem  evi-Jcntiam  deobjefto,  &quoniam  hoc; 
efteffentialefcienciffi,  dequanobis  cft  hic  fermo; 
ideo  facradoftrina,  etfi  certilTima  fit ,  non  attin- 
git  tamen  fcientiae  naturam  . 

ITERUM  ARTICULUS  II. 

Utrumfacradoftrinafitfcientia  . 

T)oZi.  Prologiq.  4.  laterali  ,  S.  Th.  \.p.  q.  J.nrt.t. 

Vldetur  Theologia  haud  efte  fcientia  in  in- 
telleclu  divino ,  &  Beatorum  .  Nam  acqui- 
rere  fcientiam  per  dili^urfum  ,  videtur  efTe  imper- 
feftionis  in  nobis  ;  quia  id  importat  necefTaria 
potentialitatem  ;  ergo  cum  divinus  intellectus, 
fitincapaxomnis  imperfeftionis  ,  non  poteft  fibi 
cognitio  Theologica  effe  fcientia  . 

Praeterea  ,In  intelleftu  quoque  Beatorum  vide- 
tur  Theologia  non  efledifcurfiva;  ergone  in  Bea- 
tisquidem  fcientiaefTe  poteft.  Probatur  aflum- 
ptumex  Auguftino  ly  de  Trinit.  cap.  16.  ubi  di« 
cit ;  Fortape  non  erunt  ibi  volubilei  nofiviscogita- 
tiones  ab  a/iis  in  a/ia  euntes  ,  atciue  redeurwes^fed- 
fcienuani  noflram  unico  intuitu  i^idebinrus  ;  ergo 
inJ-enpft.is  Beatorum  non  difcurrit ,  ac  fubindein 
ipfi<;  Theologia  non  eft  faentia  . 

PraEterta  .Qiiemadmodumad  Theologiam  fpe- 
6lant  necefTana,  fic  &  contingentia  .  Et  quidem 
Theologia  noftra  eft  de  contingentibus  quoad 
omnes  articulos  delncarnatione  ,  fed  &Th€oIo- 
gia  Beatorum  pariter  cft  de  contingentibus,  fecun- 
diim  omnia  co.^nofcibiliade  Deo  in  refpeflu  ad 
creaturas  extra .  Seddecontingentibus  non  po- 
teft  efTe  fcientia,  ex  ipfius  fcientiae  dcffinitione  ;  er- 
go  Theologia,  qua-enus  fe  extendit  ad  omnia,qua5 
compleftitur  ,  nequit  habere  rationem  fcientia:, 
fcu  acquiratur  cum  difcurfuieu  ,  non  . 

CoNTRA,  Theologia  &  in  fe  ,  &  Beatorum  eft 
certifllma  ,  atqueevidentifiima,&  de  objefto  emi- 
nentiflimo  ;  ergo  eft  fcientia  perfectiflima  . 

Respondeo,  Quemadmodum  eognitio  quslibefe 
in  fe ,  eft  illa  ,  qucs  nata  eft  haberi  de  ^objeclo  ejus, 
fecundumquod  natumeft  manifeftare  fe  intelle- 
aui  proportionato;itaTheoIogiain  feeft  talis  co- 
gnitio  ,  qualem  natum  eft  facere  objecturn  Theo- 
logicum  in  intellcftu  fibi  proportionato.  Cum  igi- 
tur  objeclum  primum  Theologicum  fit  ens  infini- 
nitum.continens  omnia  intelligibilia^plane  non  nifi 
intelkctui  infinito  crit  proportionatum  ,  cui  inno- 
tefcere  facitomnia,qu«  virtualit.;r  continet;quan- 
doquidem  id  objec^um  a  tali  intelleftu  compre- 
hendatur.  At  Beatorum  Theofogia  habet  termi- 
numex  voluntate  Dei  revclantis  ;Etfi  enim&ipfi 
clar^  intucantur  objeftum  Theologicuni,in  quo  & 
beatificantur  ;  non  tamen  ex  co  intucntur  omnia, 
qux  in  iUo  continentur  ,  icdduntaxat  quxcunque 
Deus  vult  ipfis  innotefccre. 

Tunc  dicendum ,  Theologiam  in  fe  ,  quaeeadcm 
eft  ac  Theologia  Dei,  non  cfTe  fcicntiam  ,  quoad 
quartamconditionem,  aiticu/o  praeedenti  anno- 

H. 


AgitHrhic  de_* 
Thcslogia  in_« 
iniell«ftu  divi- 
110  1  ic  Beato» 
riitn  • 


»fo!og.  <.  j.  i. 

Cirfa     /»/»;;•< 
nem  < 


Pr^log.  q.  z.i. 
Sed  JubiMm . 


Thfologi*  in_. 
ime.lefla  divi» 
Ro  cft  fcientia 
«ertifliat  nnc 


Sfrvrfu  .  Tn_j 

Ji#?.(oruin    ha- 
tif!  riiam  hanc 


1 6  Summce  Joamis  Duns  Scoti . 


taram  cx  Philofbpho  :  at  Theologiani  Beatomm 
efle  propric  rcientiam  fecundum  omnes  fcientiaB 
conditiones  .  Declaratur  prima  pars  ;  Nam  caufa» 
tiofcientiarper  dircurfum  a  principio  ad  conclufio- 
nem  ,  includit  imperfeftionem  cx  parte  fcieQtis; 
eft  enim  cffcftus  xqiiivocus  ,  deficiens  fubind^  a 
perfeftiore  caufas;  &etiam  includit  potentialita- 
tem  ex  parte  intelleclns  redpienns,  ergo  Theolo-r 
ffia  fn  Te  non  efl  fcientia  ,  quantum  ad  ultimam 
con^^itionem  fcientiar ,  fed  quoad  alias  tres  condi^ 
tionrs  eft  fcientia  'n  fe  .  Scin  intellcctu  divino  , 

Quod  veroin  infeIlt(?tiiKeatorum  habeatTheo- 
loi^ia  omnes  fcientiaf  conditiones  ;  declaratur,quia 
qiiidita<;  ful-jcfti ,  in  quocunque  lumine  vjdeatur, 
coptinet  virtualiter  veritates  ,  quas  potcfl  facere 
notas  intelleflui  pafTivo  a  tali  pbjetto  ;  fi  igitur 
quiditaslinea?  vifa  in  himnc  naturali  poteft  notas 
facere  verltates  in  fe  inclii'as  inttlltftui  noftro; 
parirat'f)ne  8c  ut  vifa  in  efTentia  divina:  fed  omnis 
veritas  cau^a^a  in  intcllectu  noftro  per  aliquid 
pr  us  raturahter  notum  ,  caufatur  per  difcurflini; 
quia  difcurlis  non  rcquirit  fuccefTionem  temporis, 
necordineTi  ipfius,  fed  ordinem  naturce  fcilicet 
qi'od  principium  difcurfusfit  naturaliter  prius  no- 
tum  ;  a*^nue  ut  fic  ronjm  ,  fit  caufativum  alterius 
extremidifcurfus:  Theologia  igitur  in  intelltdlu 
JBeatorum  eftfcientia,  quantum  ^d  omnes  ffipn* 
tiae  conditioncs  , 

Ad  Arcomenta.  Ad  primum  patet  ex  di£li$ 
in  prima  parte  fblutionis. 

Ad  fecundum,  refpondeo,  Auguftini  auflorita- 
tem  ncn  co^ere  ;  quia  ipfe  non  loquitur  afTertiv^, 
ied  dubitatjve  5  dicit  enim't  Fortaffe  non  erunt 
ibi  i^c. ,  nec  illud  intendft  afferere,  (ed  ,quod  ver- 
F)um  ro<!-rnm.  C!'iant"mcumque  perfeftum,  non  fit 
fljquaV  Verbo  Dei .  Poteft  etiam  exponi  Augufti- 
riauftoritas  de  vifionebeata,  quas  refpicit  tanturn 
efrenfia!'a  in  Deo;  auxetiamfi  non  foret  difcurfl- 
va  ,  tali<;  nihilominus  poteft  efTe,  ut  tendens  in 
alin  obie^a  , 

Ad  tertHim  rffco  ,  in  fc'ent'a  perfeftionis  eil: 
qrnd  fit  evidens,  &c,crta  .  Quod  autem  fit  de  ne- 
cefTa i-ioobjefto  ,  hffic  eftconditlo  objefti.non  co- 
prit'on!S  ;  quia  quanrumcumque  fcientia  fit  de  ne- 
cpfTario,  ipli  in  fe  po^cft  efle  continieens,  &  per 
o^l  v'onem  deleri.   ,^i  i^itur  aliqua  alia  cognitio 
eft  cer^a  ,  Sc  ev'nen<: ,  Sc  quantum  eft  de  fe  perpe- 
tlia;  infa  in  fe  vi-Iptur  formaliter  perfeftior  ,  quam 
fcicntia  ,quaE  rrquiri'^  neceffifatem  objefti .  Con- 
tln?entia  autem,  ut  pertinentad  Thcologfam,  na- 
ta  fvmt  hahereco^nit'oncm  cerram  ,&  cvidentem, 
&  quantum   eft  ex  pa^te  fui,  evidentiam   perpe- 
tuam  :  Ejufdem  enim  contin^entia  nata  funt  vi^ 
deri  in  nrimo  objeiflo  Theologico  ,  &  in  eodem 
ifia^a  elTl  videri  conjuni?tio    iftarum  veritatum  con- 
tinppntium;  und^  inmenti  illa  ,  funtevidenter  ve- 
ra^&certa.   Quantumetiam  eft  cx  parte  objeitf 
Theoloeicf,  na^a  fimt  videri  in  tali  objcfloperpe- 
tuo  5  qi:afenus  ipitur  contingcntia   prrtinent  ad 
Theologiam,  nata  fiint   habere  rerfeftiorem   co- 
pnitionem  ,  quam  fcicntia  acquifita  de  necefTariis, 
Et    njhilominiis   hujufmodi    cognitio  contingen- 
tium  certa  ,   &  evidens  non  poteft  appellari  fcien- 
tia  ,  fecundMm  quod  fcientia  requirit   neceflitatem 
objcfti  ;  quia  cognofcere  contingcns   ut   neceffa- 
rium  ,  non  eft  cognofcere  contin!>ens:  tamen  fe- 
cundum   quod    accipitur   i    Philofopho  fcientia, 
6.  E^hic^  cap.  5.  ut  dividitur  ctjntra  opinionem,  ac 
fufpicionefn,  ben^  poteftefTe  fcientia  ;  quia  eft  ha- 
J>it\3s ,  quq  detej-minat^  verum  dicimus. 


ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  Theologia  viatoris  fubalternetur. 
Theologis  Dei ,  Sc  Beatorum. 

'DoB.  in  0x0».  q.  5".  hter.  Prologi:  &  in  lociscit. 
art!C.  pracedenti .  Iii  Report.  ibidem  q,  ?. . 
quffiftiuncula  4.  S.  Tbum.  \.p.  q.  u       * 
art.  2.  in  fblutione. 

Vldetur  Theologia  noftra  eflc  fubalterntta 
Theologis  Dei,  &  B;atorum.  Nam  Theo- 
logia  viatoris  fupponit  fua  principia  eflt  nota  ,  at- 
que  evidentia  intelleftui  comprehendenti  ,  ac 
videnti  primum  objeftum  Theologicum  :  Acci- 
prt  enim  illa  tanquam  certa ,  &  explorata  pet 
fcientiamaltiorem  in  perfeftiori  kim  ne;igitur  hec 
Theologia,  accipiens  pro  principiis  ea,  quaefunt 
evidentia  intelle6tui  comprehenfbrum,  plan^  fijb- 
akernatur  ilJi . 

Pra^erca  ,  Quoniam  Perfpeflivus  fupponit  fu» 
principia  effe  demonftrata  ,  arque  evidentia  Geo- 
mctra:;  ideo  Per/peftiva  fubalternatur  Geometri» 
fubalternantf;crgo  cum  paritcr  Theologia  Viaco. 
rum  flipponat  fua  principia  ,und^  conclufionesde- 
ducit,  efl^e  evidentia  Deo,S:  Bea  is,  erit  fubalt^r- 
nata  refpectuakeriu^  fubakeriiantis . 

Confirniafur ,  ex  Philofopho  6.Ethic.  cap.  ^.wbi 
vult ,  fatis  effe  ad  fcientiam,ut  quis  al  qualem  co- 
gnitionem  habeat  de  principiis  ,  ex  quibus  conclu. 
fiones  dcducendo  ,  fcientiam  acquirit  ,  unde  ait; 
Ciiin  aliqualiter  cognita  ,  O^  credita  funt  ipfa 
principia :  Ubi  Commentator  dicit ,  ad  fcientiam 
habendam  fufficerc  indu6tioncm  ,  qus  eft  a  fingu- 
laribus  ad  univer'ale:&  cognltisfit  principiis  uni- 
veriiiliter  ex  indu6tione,  neceflario  'equiturfcien- 
tia  ,  quK  profefto  fcientia  eft  alterius  modi  ab 
ea  ,  quai  habetur  per  'yllogifinum  .  Ciim  igitur  fa« 
tisiit,  principia  efl^e  aliqualiter  nota  ,  &  credita, 
&  'uppofita,  &  accep  a  a  fupcriori  fcientia  ,  inqua 
{nntnoi^ propter  quid  ^  plan^  nqftra  Theologia 
erit  fcientia  jlii  uticjqe  fubaltern^u ,  quip  eft  Dei 
&  Beatorum . 

CoNTRA,  Una  eademque  fcientia,  aut  certa  no- 
titia  nequit  effe  refpeiStu  lui  fubalternans,  &  fub- 
alternata.fed  de  Deo  fub  ratione  deitatis  unica  efl 
fcientia  confiderans  ,  atque  extendens  ie  ad  omnia, 
qu«  virtualiter  in  illo  continentur ;  ergohxcnon 
habet  rationem  fubalternantis,  &  fubakernats; 
quatenus  eft  in  diverfis  intellcftibus  .  Nam  etfi  ut 
eftinintelieftu  Viatorum  regulariter  non  fit  dt 
omnibus  illis  ,  dequibuseft  fcientia  comprehen- 
fbrum  ,quia  long^  paucioracompleflitur,  nihilo- 
minus  utraque  eft  primo  de  eifdem  conclufionibus; 
igitur  eum  fubalternata  non  fit  primo  de  eifdem 
conclufionibus  ,  dequibus  eft  fubalternans  ;  quia 
conclufiones  fiibalternantis  funt  principia  fubal- 
ternatx,  fequitur  Theofogiam  noftram  haud  dici 
poffe  fubakernatam  Theologia-  Dei,&  Bcatorum. 
Refpondeo  dicendum  ,  Viatorum  Theologiam 
minime  effe  fabalternatam  Theologix  Dei,&  Bea- 
torum.  Nam  ex  Philofbphi  doi^trina  communiter 
recepta,!.  '?'(;//£'r.  TV^-.^^. fubjeftum  fubalterna- 
tx  fe  habet  per  additienem  refpec^tu  fcienti»  fubal-  tunoivertha 
ternantis  ,  ideft  minus  latc  patet  per  differentiam  ,nem°'-'sedMa 
accidentalem  additam  illi,!L,bqua  limitatione  fub-  giner '  Lycbe 
alternata  confiderat,&  verfatur  circa  fubalternan-  confuM?"^'' 
tis  objeftum  .  Thcologiee  autem  noftrjE,  &  Beato-  <oiationes  ;  1 
rum  ,  &  Dei ,  eft  idem  omnino  fubjc£tum  ,  nempe  in'e 'scoti  '^ri 
Deus  fub  ratione  deitatis,  ut  infra  declarabitur  tion».  lUr»  i« 
5r/*/c,  7»  &tenentillj,qui  qppofitum  adftruerecQ-  ca^eiuin»'  i 

nao- 


t-  Thomis  hii 

coiuiJrium_» 
opinjtur . 

CajrtjtBUi/x 
Commen.    niii 


Tomis  l  Vars  IQuceJlio  l  Art.  11 


•«mmtiti    vi( 

tc  Thfololorn 

q«3i(l  ratio» 
item  fci»»!!* 
iiib  jlif  mifttis. 
ii  fybiUtiftUls 
cectdere» 


nantur;igitttr  etiam  inillorum  principiis  Theo 
lo^ia  Boftra  non  eft  diccnda  rubakcrHaia.Deinde, 
oppofitam  conclufionem  defendens ,  2.  a.  qu.  i. 
tfj/.j.dicitex  Sententia  ,fidem  5c  fcientiamnon 
pofTc  ftare  fimul,dc  eodem  objcfio;  Sed  fi  Theo- 
logia  noftra  fit  fcientia  fubalternata  Theologi» 
Bcatorum,  /cientia  fub  propria  ratione  fcientias 
fubalternatas  ftateum  fidein  Viatore,  &   de  iif- 
dem  :  Nam  eadem  forent  &credita,  &  fcita . 
Nec  (blvitur,  etiamfi  dicatur  in  z.a.loquutumdc 
fcientia  fubalcernante  ,  non  ver6  dc  fubalternata  ; 
nam  perinde  implicat ,  fcientiam  fubalternantem 
effe  fimul  cum  fide  ,  ac  fubaliernatam ,  cum  utra- 
queexigat  evidentiam  exnaturarei  ,  quam  fides 
ciTentialiterexcIudi»  .   Nim  qui  novit  principii 
concluiionum  ,  poteft  &  ipfasftirc  conclufiones  : 
fubalternantem  igitur  fcientiam  tenens  ;  poteft  & 
una  addifcere  fubakernatam.  Et  confimiliter  quo- 
niam  principia  fubalternantis  funt  univerfaliora  , 
&  priora,  fubinde  faciliora  funt  intelleftu  ,  quam 
principia  fubalternats  :  illa   enim  cognolcibilia 
iunt  ex  evidentia  terminorum  ,  citra  diicurfum  , 
quopaflo  non  funt   cognofcibilia  principia  lubal- 
ternatas  .  At  in  cafu  eft  impoffibile  utrumque  ; 
Nam  tam  repugnat ,  Beatos  habere  Thcologiam 
noftram  ,  quam  Viatori  ineffe  illam  Beatorum  . 
Denique  fcientia  fubalternata  dependeti  fcientia 
fubaltcrnante ,  quatenus  cognitio  principiorum 
fubakernataecaufatur  a  notitia  principiorumiub- 
alternantis  ;  veIfaItemabobje6lo  fubalternantis, 
vel  a  principiis  ejus  :  Sed  notitia  Theologica  no- 
bis  revelata  ,  quod  Deus/ji-  trinuz ,  ^  unui ,  non 
caufatur  ahquo  modo  a  notitia  Beatorum,  quat  eft 
clara  vifiorevelatorum  myfteriorum;ergo  noftra 
Theologia  non  eft  Beatorum  Theologig  fubalter- 
rata  .  Minor  eft  evidens  ex  «o ,  quia  fcientia  non 
dependetefTentialiternifi  ex  potentia,  &  objetto 
in  fe  ,  vel  in  fpecie  fua  :  Theologia  autem  Beato- 
rum  non  eft  objeflum  Theologi^  noftrg  ,  adeout 
cognita  illorum  notitia,  cogn«fcamus  myfteria 
Tevelata  ;  nec  eft  potentia  anime  ,  nec  fpecies  ob- 
jefli ;  igitur  habitus  Theologig  Viatorum  in  nul- 
lo  dependet  efTentialiter,  tanquam  a  caufa,  a  vi- 
iione  Beatorum  :  ac  proinde  exeoquod  fcientia 
intuitiva  iIIorumfitdeilIis,qu^  nosfide  tenemus  ,, 
ron  fequitur,habitum  noftrum  Theologicum  fub- 
tlternari  notitig  Beatorum . 

Ad  ubcrioremhujus  argumenti  declarationem, 
addendumj  Theologiam  in  fe  nulli  fcientig  fubal- 
ternari,nec  effe  refpeflu  akerius  fubaltcrnantem. 
Nim  etfi  fubjeftum  ipfius  pofTrt  aliquo  modo  con- 
tineri  fub  objefto  metaphyficg  ;  quia  tamen  nulla 
omnino  principia  accipit  a  metaphyfica  ,  cum 
jiulla  paffio  Theofog^ica  demonftraoilis  fit  per 
principia  entis ,  vel  per  rationem  fumptam  ex  ra- 
ttone  entis ;  non  eft  metaphyficf  fubakernata 
Nec  item  efl  alicujus  altcrius  liib.ilternans*  nam 
rulla  aliafcientia  accipit  principia  ab  lf)fa:  Que- 
libet  enim  alia  in  Hnea  cognitionisnaturalis  habet 
lelblutionem  fuam  ultimo  ad  aliqua  principia  im- 
mediata  naturaliternota  . 

Nec  per  hoc  quod  refblutio  ulcima  cjuorum- 
cumque  principiorum  ,  &  conclufionum  ftet  ad 
vifionem  eorum  in Verbo,in  quo  utiq  le  pcrfetlius 
orania  cognofcuntur,  quam  in  fe  ipfis  ;  fequitur , 
lcientiam  Theologicam  fubalternare  fibiomnes 
al"as  fcientias  rvaturales  ;  Quia  ,  etfi  revera  ,  ut 
diftum  eft,perfe6liiis  cunfta  cognofcantur  in  Vcr- 
Ijo^quam  infe  ipfis,  fatisefttamcn  ,  ut  principia, 
ad  qug  ukimo  ftat  refblutio  naturalium  fcientia- 
rum  ,  evidenter  cognofcantur  ex  terminis  ,  adco- 
ut  fcientifici  inde  deduci  queant  conclufiones, 
Tomus  I. 


17 


five  ea  principia  perfe(?iius  pofTint  cogno/ci  ,  fi- 
ve  non.ExempIumrMetaphyficus  perfeclius,acdi- 
ftinflius  cognofcit  quiditatem  linec  quam  Geome- 
tra,  qui  ex  conceptuconfufb  terrninorum  deducit 
fjas  conclufiones  fcientific^;nec  probat  per  d^ftin- 
fliorem  cognitionem  Metaphyfici,fed  ukima  fua 
refblutio  ftat  ad  terminosconfusi^  cognitos,habcn. 
testamen  evidentem  ,  ac  necefTariam  connexio» 
nem:eadem  ergo  propofitio  poteft  effe  per  ie  nota, 
terminis  diftinfte  ,  &  confuse  conceptis  ;  nec 
tamen  ipfa ,  ut  diftinfti  termini  cogp.ofcuntur  , 
caufat  evidentiam  fui  ipfius  ,  ut  termin!  confuse 
apprehenduntur;fcdutroque  modo  eftper  fe  nota, 
lic^t  clarii!is  videatur  in  uno  ordine,quam  in  alio. 
Theobgia igitur  in fe,videns omnium  fcientiarum 
principia  ,  longe  perfeftius  ac  ipgmet  fcientig 
apprehendere  valeant ,  non  propterea  easomnes 
fibi  fubalternat  fcicntias  ;  quia  notitia  hccTheo- 
logica  non  cftcaufa  notitie  principiorum  inferio- 
risfcicntie;  quod  ipfa  fuhalternationis  ratio  in- 
trinfece  poftulat . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  fic  ; 
ex  eo  quod  Theologia  noflra  fupponat,arque  cre- 
dat  principia  ,  exquibus  conclufiones  deducit, 
ipia  nequitefTe  fcientia,ut  de^claratum  fuit  articH- 
lopracedenti  ;  at  quia  habet  idem  objeclum ,  eft» 
que  de  omnibus,  dequibuseft  Theologia  Bcato- 
rum,  a  qua  non  habet  eam  dependentiam,  qualein 
habetllibalternaca  refpeflu  fubakernantis,  nequit 
dici  fubalternari  illi,ut  profeatum  tfiiti foltitiune  • 
Ad  fecundumdico,  utique  Perfpeftivam  pro- 
prii  Geometrix  fubaiternari  ;  fed  plane  non  ita 
fu^-ialternaretur,  nifi  forent  Perfpeflivo  evidentia, 
atque  nota  ex  natura  rei  pWncipia  illa  ,  ex  quibus 
ipfe  fuas  deducit  conclufiones  :  Si  dumtaxat  ergo 
credat ,  atqae  opinetur,  vera  eflTe  principia  de- 
monftrata  inGeometria  ,  fibi  Perfpectivanon  erit 
f(;ientia  ,  (edfides,  vel  opinio  .  Unde  quoniam 
noftra  Theologia  creditprincipia  fua  :  non  enim 
funt  nota  ex  natura  re'  ,  nifi  Comprehenibribus  , 
nec  fcientia  efTe  poteft ,  nec  fubakernata  ,  ut  ex- 
plicatumeft . 

Ad  confirmationem  ,  que  fundatur  in  auflorita- 
te  Commentatoris:  diccndum  :  iHduBionem  pof- 
fe  duplicir^raccipi  .  Primo  quitenus  eft  una  fpe- 
cies  argumcitationis :  fecundo  prout  indactio  ap- 
pellatur  omnis  cognitio  ,  quxoriturex  lenfu  ,  fi- 
cut  dicimur  principia  cognofcere,  quia  per  fen- 
fum  terminos  apprehendimas.  luxta  priorem  in- 
telleftum,  negamus  indu6lionem  fufficere  fcien- 
tioE  acquirendx.  Nam  non  ideo  fcitur  univerfale  , 
quia  cx  particularibus  deducitur  ;  fedpotius  vir- 
tute  terminorum  eft  evidens,  &  nota  intelleftui 
connexioeorum  ;  idqueperinde  eveniret  exiften- 
tibus  ,  ac  fublatis  particularibus  .  Exemplum  ; 
omne  totum  ejl  majttsfui  parte  :  non  cft  ea  propo- 
fitio  perfpefla  intelleflui  ex  hoc,  &  illototo, 
fed  ex  terminis  ipfis  in  univcrfali  concep:is  .  Qiiji- 
rcfcientifice  quidem  deducitur  ,  omne  totum  efl 
majusfui  parte  ;  igitur ,  hoc  ,  iS  il/ud  totum  ;  fed 
non  at.jue  fcientifice,qu?.m  ^  converfb  :  //oc  ,  ^ 
illiid  totum  efl  majusfui parte  ;    igitur ,  omne . 

Atjuxta  pofteriorem  acccptionem  ;  verum  eft, 
notitiam  principionimdependere  a  fenfu  ;  verun- 
tamen  non  quscunque  tcrminorum  notitia  fatis 
eft,ut  cognofcantur  principia  effc  prima  ,  feu  ta- 
lia  ,  cx  quibus  conclufio  neccfiaria  inferri  queat  ► 
Pracexigitur  ergo  cognitio  terminorum  fubpro- 
priis  rationibus  ex  cvidentia  iIIorum;fed  non  fem- 
per  immediate  ,  &  diftinfte  :  fiquidcm  in  aliqui- 
bus  fcientiis  fufficit  notitia  terminorum  confufa  , 
ficut  in  fubaltcrnatiSjtametfi  earum  cognitio  con- 
C  .       fuf» 


}.  diftiB.  H.i, 

Sc.i       fl     lo^lt£- 

muT  .    V.     Ad 
CjmnintAtori . 


a.<iri.  I. 


18 

fula  pofTitretiuci  in  cJiftinftam  .  Nam  oainispro- 
pofitio  nota  de  fe,  termipis  confusc  cognitis  ,  eft 
pariter  per  fe  nota  ,  terminis  diftinft^  cognitis  , 
quamvis  non  t  converfb  .  Quamvis  crgo  ratio 
fcientia?  fubalterratiEnon  poftulet  cogno/cere  ter- 
ininos  fuorum  principiorum  d:fl:in£te  ;  opus  eft 
tamen  ,  ut  notitia  complexioniseorum  ,  velcon- 
fuse  cognitorum  ,  fit  fibi  evidens,  alfoquin  ,  ut 
difl\ini  eft  fupra  ,  deduftio  conclufionum  ex  eis , 
non  erit  fcientia ,  fed  opinio,  vel  fides  ;  &  ita 
evenit  in  TheoJogia  Viatorum  ,  quae  cum  fit  pras- 
terea  de  eodem  «bjeflo  ,  iifdemque  veritatibus, 
quasintuentur  in  patria  iJeati,  propri^  dici  noq 
debet  ilji  fubaltern^ri . 


Suninta  Joannis  Duns  Scoti  • 


ARTICULUS     III, 

Utrum  Sacra  Dofirina  fit  una  Scientia , 

Voii.  I,  ^(f/cr/.quaEftiuncuIa  i.Prologi.  S.Thont, 
i.p.  q.  I.  qrt.  3 

VIDETUR  Sacra  Doftrina  non  efle  una 
^ Scientia  ,  Etenim    tunc     dicenda    efTet 

tammfoauifrx  una  Scientia ,  cum  fubjefia  partium  ejus  con- 
tinerentur  fub  fubjefto  totius  ,  vel  tanquam  par- 
tes  fubjc6tiv£e,  vel  integrales  objefti  primi ;  Hoc 
eft  falfum;  &  probatur  perGIofTas  multas  in  p»'in- 
cipiis  librorum  Scripturxdivince  affignantes  cau- 
fas  aliquas  materiales  illorum  ,  quae  non  funt  ali- 
quid  Dei .  Unde  fuper  Ofeam  dicit  GlofTa  ,  quod 
niateria  libri  Ofea  eft  Decetn  tribus  ;  ergo  ejuf- 
modiobjeflorum  ,  quffi  reduci  nequeunt  ad  obje* 
^lum  primum  Scienciae  Theologica: ,  efle  non  po- 
teft  idem  habitus  ;  non  eft  igitur  Sacra  Do6lrina 
Scientia  una . 

Pra^terea  ,  In  aliquolibro  Sacras  Scriptura;  nf- 
Iiil  ad   Deum  proprie  fpeftans  ,  narratur  ;  quia 
rullum  faftum    in  eo  defcribitur ,  nec  continet  , 
proptcrquod  fignificetur  ,  aliquid  ex  parte  Dei 
ijjecialius  intervenifTe  ,  aut  intervenire  oportuifTe, 
prjEter  (blam  influentiam  gencralem  >  ergo   tale 
objecftum,  vel  liber  non  cadit  fub  eodem  habitu 
TheoIogia:,quicirca  Dcum  ,&  divina  verfatur  . 
Pra;terea,fi  Sacra  Doftnna  dicenda  effet  Scien- 
tia  una  ,  maxim^  quia  ipfius  principia  omnia  vj- 
dentur  in  unolumine  fupernaturalisrcvelationis  ; 
fed  ex  hoc  fequeretur  ,  onrines  fcientias  Philo/o- 
phicas  effe  fcientiam  iinam  ;  cum  earum  principia 
jipprehendantur  in  codemlumine  naturalis  intel- 
Jigentjs;  ergo  fi  fcientias  omnes  natur«Iiter  ac- 
quifitsenonfunt  una  fcientia,  nee  Sacra  Doftrina 
talis  erit . 

CoNTRA,  Inornnibus  ordinatis  ,  &  unitatem 
habentibus  necefTe  tftftare  ad  aliquod  prjncipium 
in  illogenere  ;  igitur  in  gcnere  fcientiarum  ftan- 
dum  eft  adaliquam  primam  Scientiam  ,  quae  fit 
maxime  una  .  Cum  igitur  Sacra  Doftrina  fit  om- 
nium  fcientiarum  prima  ,  quia  dc  objecto  fimpli- 
citerprimo,  oportet  &  unam  cfTe,  &  maxime 
unam  . 

Respondeo  dicendum  ,  Sacram  Do6lrin?m  ef- 
feunam  fcientiam  .  Htenim  Scientis  unhas  ab 
fubjetti  primi  ipfius  «nitate  accipienda  eft;  In  illo 
enim  virtualitcr  continenturnrincipia  ipfius  ;  & 
conclufiones  ex  illis  deducends.Cum  igitur  Deus 
fub  ratione  Deitatis  fit  Sacra;  Doftrinas  fubje- 
fitum  ;  inilloenim  continentur  omnia  principia 
robis  revelata ,  &  nota  clar^  intuentibus  illud 
objeflum  5  &  fubindeconclufiones  omnes  inejuf^ 
modi  principiis  incIufiB  virtualiter;  igitur  Sacra 
Dcctrina  eft  fcientia  una  ,  nobis  tradita  in  Sacra 


Hcr»  'nitolo» 
i>     uni 
•bitui  I 


fi>     uniu    «K 
«b' 


Scriptura  ,quantum  ad  revelationem  generalem  j 
dequibusproinde  eft  Theologia  noftra  de  fa£lo, 
&dehis,  qus  poinrunt  ex  illis  deduci  .  Deinde  , 
fi  Sacra  Doctrina  duobus,  vel  pluribus  habitibus 
integraretur  ,  altcr  profefld  foret  fpeculabilium  , 
alter  operabilium  .  Sed  fi  hac  de  caufa  diftinguen- 
da  ipfaforet  induos  habitus,  eadem  ratione  opor- 
teret  ponere  duos  habitus  fidei  infufa:  tendentes 
in  duo  illa  genera  objeftorum .  Hoc  autcm  eft  fal- 
fum  ;  quia  unicofidei  habitu  tendimus  in  omnia 
revelata ,  cujufvis  generis  fint ;  ergo  pariter  uni- 
co  habitutendimus,  &  verfamurcirca  omniaea  , 
quas  in  Sacra  Scriptura  continentur ,  quantumvis 
generumdiverfbrum  ;  quia  habitus  non  habens 
evidentiam  ex  objeflo,  non  diftinguitur  fecundun» 
diftinftioncm  objeftorum  ;  cujufmodi  eft  habitus 
Sacra;  Doflrinasjadeoquc  una  omnino  eft,non  mu- 
tuans  diftinftionem  abobjeftis  fibi  non  evidenti- 
bus,fed  accipiens  unitatem  abobjefto  primo,  in 
quo  omnia  revelata  myfteria  ,  &  omnes  Theolo- 
gica:  veritatescontinentur, 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo ,  fa- 
tis  efle  ad  fcientia;unitatem,  fi  partialia  ipfius  fub- 
je6la  dicant  attributionem  ad  primum  :  &  hanc 
profefto  attributionem  ad  Deum  dicit  qua:vis  ma- 
teria  reperta  in  Sacra  Scriptura  ,etiam  prout  per 
GlofTas  diverfis  Scripturae  libris  adlcribitur  .  Ali- 
ter  etiam  poteft  dici,  matcriam  ,  feu  obje(5lum 
primum  cujuslibet  libri  efTc  Deura  ;  de  quo  nem- 
pe  narratur,  qua  ratione  genus^  humanum  per 
ejus  providcntiam  gubernatum  fit;gentem  autem, 
aut  perfonam  ,  circaquam  Dei  providentifTlma 
fapientia  defcribitur,  effe  materiam  remotam;  de 
qua  materia  remota  fubindc  funt  intelligendsc 
Gloffa  citata , 

Ad  fecundum  refpondeo  ex  ftatim  di£lis ;  Nam 
licet  exftaret  aliquis  liber  in   Canone  Biblia: ,  in 
quonullum  Dei  fpeciale  miraculum  contineretur , 
tamenin  quolibet  clucet  providentia  ,  ac  regimen 
Dei  circa  genus  humanum ,  id  eft ,  vel  determina- 
tam^entem,  velper/bnam:  adeout,   fi  eandem 
hiftoriam  ,  quam  de  Pharaone  fcripfit  Moyfes  ift 
Exodo  ,  pariter  aliquis  iEgyptiorum  digeffifTet  in 
Chronicisejus  Regni  ;  quemadmodum  fubjeftum 
hiftoriae  Moyfi  eft  Deus  ,  cujus  ille  potiflimum  de- 
(cribit  mirabilem,  fapientiflimamque   providen- 
tiamgeneri  Ifraelitico  impe>nfam  ,  fubdu(^is  He- 
braeis  tyrannidi  Egyptiorum  gravifTim^  illos  op- 
primentium:atquc  ita  ejusliberationis  forma  ordi- 
nata  aptiffimt>,interventu  mirabilium  fignorum,  ut 
inde  populus  ille  inveniretur  difpofitusrccipicnda» 
Legi,  quam  erat  laturus ,  ea  animi  promptitudine, 
devotoque  afTe£lu,qui  rem  tantam  decebat:ita  fub- 
jeflum  primum  h'ftoriaprophani  Scriptoris  efl^et 
Regnum,vel  Rex,vel  populus  ^gyptiacus,  cujus 
gefta  V  &  cafus  ,  qui  in  eis  repraEfentati  funt  ,  ille 
lcribere  intendit ;  ita  quod  incidens  eft  fibi  quod 
Deusfecft-it;  fed  principale  ,  quid  gens  fuagefTe- 
rit ,  aut  pafla  fit :  contra  verb  Scriptori  Canonico 
prscipuum  eft  enarrare  Sapientiam ,  &  provi.^en- 
tiam  Dei ;  ac  fecundarium ,  &  quafi  acceflTorium 
fubjeftum  ,  circa  quod  talia  repraefentata  fuere  . 

Et  quamvis  verum  eflfet ,  aliquo  in  Scripturas 
libro  nullum  Dei  miraculum  enarrari  ;  hocipfo 
tamen  quod  defcribatur  in  illo  quid  Deus  permi- 
ferit,alTriftendo  fecundum  influentiam  generalera, 
&non  impedierit ,  ut  potuiflet,  id  principaliter 
intenditur  in  libro  ilio ,  quatenus  eft  pars  Sacra; 
Scripturffi,  &quatcnus  coBvenienter  ordinatum 
fit  ad  bonum  aliorum  ,  fi  fuit  ordinabile  ,  vel  jufti 
punitura,fi  extitit  malum  .  Velfi  fort^eadem  in 
narratjone  non  addatar,  infli^iam  fuiflTe  poenam 

con- 


m 


Tomus  L  Vars  IQuceJlio  l  Art.  IV. 

<r»ndlgntm  patratls  peccatis  5  tamen   Scriptur» 


Ql«r»  fc!tr» 
ti»  nstnralitef 
«<lirv»nt«  no« 
f«rti»Mr.t  »d 
anuni  •urn- 
^•mfu«  habi' 
tum . 


ej      |»\id  Do- 

orem  loco  cit. 

AliliT    ii''' 


i 


\ 


Irequentcr  loquitur  in  generali,  quod  «mnfa  mala, 
fi  Bon  puniuntur  in  pra/inti  fieculo,  in  fcrturo  ta- 
men  flagitiisomnibuscfTc  repcndcndas  condignas 
pcenas  .  Cam  igitUF  nihil  inv^niri  poffh  in  Sacra 
Doftrina  ,  quod  non  Ct  /crmo  de  ipfb  Deo  ,  aut 
de  Creaturis  ,  ut  in  eis  elucet  miiericordia  ,  &ju- 
ftitfa  divina  ,  &  regimen  ,  &  providentia  Condi- 
toris,  manifeilum  cft,  unam  prorfus  efle  feien- 
tiam,quseft  Sacra  Doftrina  . 

Adtertium  refpondeo  ex  d\6iis  in  folutione  ^ 
quaravis  principia  naturalium  difciplinarum  vi- 
deantur  in  uno  lumine  naturalis  intelligentiK; 
quia  tamen  habent  evidentiam  exobjeclis,  ab  iif^ 
demut  a^cipiunt  unitatem  ,  ita&  diftinftionem: 
At  Sacra  Doflrina  non  habet  evidentiam  ex  obje  - 
6lis  ,  und^  propria  efformet  principia  caufa  infe- 
rendarura  conclulionum :  fed  ea  omnia  accpit  per 
revelationem  .  Accedit  etiam  ,  quod  fcientiarum 
Baturalium  confideratio  non  eft  de  uno  fubjefto, 
inquo  omniacontineantur  ,  &adquodomnia  di- 
cant  atttributionem  ;  uti  omnia,qux  in  Sacra  Do- 
ftrina  traduntur,  aut  in  eo  virtualiter  continen- 
tur  ,  aut  ad  illudattributionis  dependentiam  in- 
volvunt . 

ARTICULUS     IV. 

Utrum  Sacra  Do6lrina  fit  fcientia  pra6lica  . 

Dof?oy  q.  4.  'Proligi  ,  &  u  Metaphyf.  q.  7.  6*  8. 
S.  Tbom.  i.p.  q.  1.  art.  4. 

^Honiam  prafentis  quixjttifolutio  penitus  per' 
fpeBa  efie  non  potefl ,  nififciatur  unde  namfcien- 
tia  aliquafit  praBica^yelfpeculativa  ?  ideo  qua- 
ritur . 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  (cientia  fit  praflica  a  fine  ,  vel  ab  objefto. 

DoB. ,  &  S.  Tbom.  locis  nuper  citatis . 

Vldetur  fcientia  prtflica  efTe  non  ab  obje- 
£lo  ,  fed  a  fine  .  Etenim  quod  habitus  fit 
pra6ticus ,  profefto  aut  ab  objefto  eft  aut  a  fine: 
non  ab  objefto  ;  quia  intelleftus  extenfione  fit 
praflicus  :  id  autem  non  eft  verura  ,  nifi  de  eodem 
intelleftu  prius  fpecuIativo,&poftea  praftico  ex- 
tenfo  ad  opus  ;  igitur  cura  idem  obje6^um  poffit 
efTeconfideratiopra^lica  ,  &  fpeculativa  ,  ipfbfi- 
ne  una  ab  altera  diftinguetur  . 

Praeterea,  Medicinadividjcur  fn  fpeculativam, 
&  pra6licam  ;  &  nihileminus  utraque  de  eodem 
obje6lo  eft ,  nemp^  de  fanitate  ,  vel  de  corpore  fa- 
nabili ;  igitur  non  ab  obje6lo  ,  fed  a  fine  accipien- 
da  eft  diflin6liopra6tici  a  fpeculativo. 

Praeterea  ,  A6tusdicitur  pra6tieus  ,  quia  bonus, 
vel  malus  moraliter;  bonitas,  &  malitia  mori* 
competunta6tui  ex  circumilantiis,  quas  inrer  pri- 
ma  &  praecipua  eftcircumftantia  tinis ;  Eft  jgi- 
tur  habitus  pra6ticus  a  fine  . 

Prsterea  ,  Idem  probatur  Ariflotelis  au6torita- 
tibus:  nam  5.  de  An:  Tex.  c.  49.  jHtellecfus  exten- 
fione  (  ut  communiter  deducitnr  "^fit  praBicus,  c5* 
differtafpeculaiivofine.  jtem  p.  Metaphyfic.  ir> 
praxmio  ;  Praciica  efl  mtnus  nobilis ,  quam  fpecu- 
lativa^  quiaillaefl  gratia  ufus .  Hsc  rationulla 
eflTet,  nifiufusefTet  pcr  fe  finis  habitus  pra6tici. 
Rurius  ,  2.  Metaphyf  Tex.  c.  -s^.Finis fpeenlativdt 
•veritas  ,praclic<ic  autem  opus :  Vult  ergo  expreffe 
ftientiam  effe  pra6ticam,non  ab  objefto,  fed  k  fin«. 
ftomus  1. 


Fabcr  ,  Mt. 
f^rius  ,  Poa- 
ciui   ,    Scoti- 


11 

CoNTRA,  6.  Metaphyf  Tes!.'c.  t.  diftinguit 
Philofbphus  pra6lica  facultates  a  fpeculativis  pe« 
nes  obje6la  ;  &  non  ex  finibus  .  ftem  6.  Ethic. 
cap.  a.diftinguit  ratiocinativum  a  fcientificopenes 
obje6tum  necefTarium  ,  &  contingens  &  5.  de 
Anim.  Tex.c.  jr.  dicit ,  obje6tum  pra6lics  efTe 
bonum,non  quodcumque,  fed  agibilc  ,  &  contin- 
gens  ;  ergo  fcientia  cft  pra6tica  per  fe  ex  obje6to, 
non  igitur  ex  praxi ,  ut  a  fine  . 

Respondeo,  fupponendum  effe  h)c,  tanqutm      f.Connahtc 
concefTum  ab  omnibus,  habitum  pra6ticum  aliquo  Y''^"  •J-j^oo» 
modoextendi  ad  praxim :  Nonune  item  praxis   ,rei -,1^  y.jid 
intelligendam  efTe  operationem  ,  quae  ex  fe  poteft  s»-»"' 
bene ,  vel  male  fieri .  Et  ben^  quidem  fit ,  cum  futs 
eft  regulae  conformis  ;  mal^  verb,  cum  ab  illa 
aberrat.  Ejufmodi  regula  fcientia  eft  ,  vel  habi- 
tusqui  quatenus  eft  dire6tivus  operationis,  vel 
praxeos,  dicitur,  &  re6t^ad  illam  extendi.    Sed 
proprius  ad  rem  accedendo ,  fit . 

Primum  di6lum ,  'Praxis  (  cujus  cognitio  pra- 
ftica  eft  dire6ti va,&  regulativa  )  efi  acius  alterius 
potentia  ^quam  intel/eBus  ,  naturaiiter  pofierior 
intelWclione.,  natuselici  conformiter  rationi  recia^ 
ad  hoc  utfit  hacius  reElus  .  Porrb  dicitur,^c7us  al- 
terius potentia  quhm  intelleclus'^  eo  quod  fiftendo 
praecife  in  a6tibus  intc]le6tus  ,  nulla  eft  praxis; 
quianecextenfioejufdem  intelleclus  :  tunc  cnim 
ver^  extenditur ,  cum  extra  fe  tendit  regulando, 
&dirigendoa6tus  alterius  potentitE  .  Dicitur,  ««- 
turaliterpofierior  inte//e&ione:qu'\a.a.clus  non  ha- 
bentes  ordinem  ad  intelle6tum  ,  vel  illum  prffice- 
dentes ,  ut  a6lus  negativi ,  &  fenfitivi ,  non  funt 
praxes ,  nec  ad  illos  ut  talcs  extenditur  notitia 
pra6tica,  nifi  quatenus  eft  aliquo  modo  iliorum  Ji'^  Recent: 
moderativa.  Ex  quibus  fequitur ,  praxim  ,  ad  putsnt.  aftnta 
quamextenditur  habitus  pra6ticus,  non  effe  ,  nifi   'nt""*'-'^"?  i^; 

n  1       ^      •        I-    •.  I    ■  ^.  ••    portaturn  ,  cu 

a6lum  voluntatis  elicitum  ,  vel  imperatum  :   11   eil  bonus ,  «el 

enim  tantum  funt  efTentialiter  intelle6tione  pofte-   malm    cffi^» 

riores  :  Etrurfus,  primam  rationem  praxis  ineffe   prss'^       «« 

ipfi  a6tui  voluntatis  elicito,  quia  is  eft  efTentiali- 

ter  inteIIe6tione  pofterior,  ac  proinde  regulabilis 

ab  illa.  A6tus  igitur  imperati  flint  quidem  pra- 

xes,  fed  fecundarib,  &  per  accidens.  Additur 

denique  ,natuse/ici  conformiter  rationi retia  ad 

hocutfit  a&us  re^us',  quia  ,  fecundum  Philofo- 

phum6.  Ethic,  cap.  5.  ,  ele6tio  re6ta  neccffario  re- 

quirit  rationem  re6tam  :   &nedumipla  ele6tio  id 

poftulat ,  fed  etiam  qualihet  re6ta  volitio  exigit  t«llefHoneiii_i 

racionemre6lam  ,  fecundiim  quam  eliciatur  ;  cum  Jicendi     «ffe 

i?ituromnis  praxis  fit  ipfa   volitio,  aut  fequens  P"<^'carTLj    , 

^  ..  .  "^       1  n  1-  .\      I-    .    "^"     praxiin. 

volitionem,  cvidens  eft,  qualiter  nata  eft  elici  Aureolus     11» 
fecundum  rationem  re6tam  ,  ad  hoc  ut  &  ipfa  rc-  Pralogo   pu- 

ftafit  '  "'    Lo»icam 

"^""^-  ...  &      Rethori. 

cam  «ffe  habitus  prafticat ,  quia  Jireftivos  aliornm  habituum  inrellcftua- 
lium  .  Cen(et  enlm  ,  refpeSufn  aSivitatis  e(Te  illuin  ,  ex  quo  luibiru;  m- 
duit  praitici  ratioaem  .  bt  ituit  prjtterea  fpecQlativiim  ,  &  orarlicnm  elTc 
«ffentiales  diiferenrias  fcientii  divi^vas .  Sed  fortaire  (  uc  <)ui,1am  ,  ex  no- 
ftris  annotaverunt  )  par$  magiu  haruui  difleafioHuui  fpeftat  ai  aomiamn 
ulurpatioii«ni  > 

Ev  hoc  igitur  intelligitur  pra6tica  notitia  ex- 
tendi  ad  prax'm  ,  quatenus  illa  eft  naturalitcr 
prior  ,  &  conformativa  praxis  ,  idiit ,  potins  di- 
rigere  ,  &  regularepraxim.  Extenfio  ergo  ilH  in- 
tegratur  duplici  refpe^tu  apcitudinali  ,  tilicet 
confbrmitatis ,  &  pnoritatis  naturalis;  Etenim 
non  eportet  eos  refpe6lus  eire  a6luales  :  namfiab 
a6tuali  extenfione  fierct  al:qua  notitia  practica, 
nulla  profe6to  foret  ncceflario  talis  ,  fed  quando- 
que  eflet  pra6tica  quandoquc  fpecuIativa,quod  ni- 
hileftdi6tu. 

Pra6ticum  itaque  ,  &  fpeculativum  non  funt     rM-^ncnm.., 
differcntis  eflTentiales  fcientia:  ,    vel  notitis  in   «t     jp«.-uJAii- 
C  %  com* 


D.ft. 
41.    er 


diff. 

diff. 
6.  er  alibi 
At  eppofituia 
vid«tur  ve« 
rjus  ,  Tatare- 
to  ,  Lichct» 
Smifingho  ,  ic 
aliis  opinan» 
cibus  tunc 
quoque 


pem  fnn?  f'if- 
fffr.tii-  :.c<.i- 
/fir..ilei  fciens 


^H  fsJij  Bon  il' 
^Pf  ,  qui  eft 
^f »iO  firalitjHfd 


»i  *.    'jii    tm 


Ihlc'ftn  f,  .^(^ 

ftff:-;-f,<frpei);« 
■niontm     fppi^ji- 

f  * :     ■       ■ 


30 

coininuni ,  qnx  utfque  quoJdam  ab  blutum  eft. 
J>Jam  prafticum  dicit  duplicem  refpeiSlum  ,  con- 
formitatis  ,  &  pripritatis  ad  praxjm:  fpecula- 
tivum  vero  privat  h>ihftum  ejufmodi  refpeftibus; 
Atqui  neque  prjvatiQ  ejus  eft  de  efTentia  abfolu- 
ti*.  Eft  igitur  quafi  divifio  generJs  per  proprias 
palTiones  fpecierum  :  ficuti  dividitur  numcrus 
per  f)ar,  &  impar  ;  linea  per  reftum ,  St  cur-r 
yum . 

Secundum  diflum  ,  N^ititJa  praftica  dicifur,& 

accipit  efle  praflicum  abohjefto,  ncn  a  fine  qui 

eft  caufa  finalis  .  Probatio  ;  Hab'tus  praflicus  ta- 

lis  dicitur  ,prDpter  extcnfionem  ad  praxim  :  ron 

quidem  aflualcm  ;  qu'a  tuncfabro  ron  aftu  ope? 

ranti  ,non  foret  praftica  ars  ,  qua  pollet  agendo- 

rum  ;  'ed  aptj^udinalem  .  Aptitydp  aiucm  non 

Convenit  uni  naturs  ,  &  alteri  rtpugnat ;  nifi  pro- 

pter  aliquod  ahfblutum  in  tali  natur^  (quia  enim 

Jiffc  r.atura  efl  ta!is,ideo  fibironven'ttflI's  aptitu- 

do)igitur  prffuppDnit  in  ifta  natura  habitus  ali- 

guarn  cqnditionem  intrinfecam  ,  per  quam  fibi 

CDnTCf^iat  aptitudo  falis  ;  igitur  a  quocftentitas 

jjlips  patur^ ,  ab  eodt  m  efl;  &  aptitudo  cjus  .  Cau- 

fjp  autem  pripres  hahitus  (lint  intelieftus,  &  pb- 

Jeftum  5  ergo  ,  cum  caufa  fpecifirativa  nequeat 

ffTe  intelleftus;  quia  tiinc  quehbet  ncitia  foret 

jpraftica  .fiiperefl ,  utabobjefto  acc'piat   notitia 

praftica  efle    praxeos  ipfius  regulativa  ,  &  dire- 

fliva.  Neque  ex  eo  quod  finis  cft  caufa  prior, 

irriQprima  interpmres  ,  ftcundum  y^i-icef!.6.  Me- 

(qpby.  cap.  «//,,DOteft  dedi;ci ,  ipfum  finem  influe- 

re  ip  hanc  naturam  ;  &  in  aptitudirem  ejus  ;   quia 

f  nisnon  eft  caufa,  nifi  in  quantum  amatus,  &  de- 

fideratus  movet  cfficiens  ad  opus  ;  fed  aptitudo 

^irigendj  praxim  ineft  notitig  praflicg,  fcu  fit  fi- 

yiis  amatus  ,  feu  nor  ;  poteft  pnim  in  intelkftu 

efTc  talis  cognitio  ,  qualitercunque  voIunt3S  fe 

Ji^beat ;  igitur  a  fire  ,  tanquam  a  finalicaufa  ,  non 

jncilcognitioni  hsc  aptitudo  proxima  dirfgendi. 

Dcinde  ,fi  finis,  qui  eft  caufa  f.nalis,  trihuit  ha- 

)>itui  ratiorem  praftici  :  igitur  aut  hnis   habitu? 

pxtra  id  pr^ftat;  ^ut  ut  copfideratus ,  &  intcntus 

Nonfinis  extra  ;  quia  fub  hac  cpnfiderafione  eft 

habitu  pofterior,&  tffeflus  :  caufa  autem  non  di- 

^inguitur^b  efTtctibusejus.  Si  utcognitu<:  ;  tunc 

habet  rationem  obj' fti  ;  ergo  objeflum  diftinguit, 

&  'pecificat  habitum:  fi  ut  intentus  ;  jam  id  impro- 

^atum  efl  nuper  ;  quia  naturaliter  antequam  In- 

^endatur  ^eftprattica  cognitip  ;  imp  etianifi  yo- 

^urtas  npnfpret  conjunfta  inielleftui  ,  adhuc  cp- 

eritio  perinde  fe  haberet,  quoad  rationem  pra- 

£tici,&    fpeculativi^ergo    independenter  a  volun-! 

tatealiqua  nptitia  eft  direftiva    praxis,  &  aliqua 

jion  direfiiva  .  Denique  ,  fi  fcientiam  cffe  prafli- 

^am  ,  &  ordinari  ad  praxim  ut  ad  finem  ,  conver- 

tantur  5   ergo  moralis  fcientia  non  eft  prafticao 

Confequen?  eft    contra   Philofpphum  ,  i,  Etbic, 

cap.  1 1.  confequentia  probatur  \  quia  finis  cjus  cft 

falicitas,  qucc  fecundum  ipfum  20.  Ethic.  cap.  8. 

confift  t  in  f'pecuIatione,non  in  praxi ;  quamquam 

in  hocerrafle  videatur  ,  putans  notitiam  ultimi  fi- 

pis  efie  tantum  pftenfivani,  &  non  directivam  vo- 

Jitionis  illius:  exiftimavit  cnim  ,  aftum  amandi 

iiltimum  fmem  necefritate   naturali   ineffe  volun- 

tati  intelligentiarum,  ut  amatum  ,&dtfideratum, 

e>r  i2.  Metapbyf.  Tex.c.  ^5. 

^D  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  ,  fie- 
ri  npn  poffe  ,  utcirca  idcrn  ©bjeftum  fub  eadem 
ratione  ,  fit  habitus  pra6ticus  ,  &  fpeculativus. 
Et  cum  probatur ;  quia  intelleftus  extenfione  fit 
piacticus  .  Dico  ,  Ariftotelem  nunquam  pofuiffe, 
incelkctum  fpcculativum  quacunquc  extenfione 


Sumnt(c]oannis  VunsScotil 


evadere  prafiicam:  Sed,  cumdiftinxiffet  tresgrai 
dus  intelleftus  ,  quorum  prius  eft  confiderare 
fpeculabilia  tantum  ;  Secundus  ,  cpnfiderarc  agi- 
biHa,  non  diftando  de  mediis  ,  quibus  attingi 
poflint  :Tertius  denique  ,cum  ea  confideratio  di- 
ftat  de  mediis  in  particulari :  und^  efficaciterprp- 
fequendafint,  vel  fugienda  ;  in  tertio  gradu  rta- 
tuit  cognitionem  perfect^  prafticam  ;  quia  proxi" 
rn^di6tat,&  regulat  praxim  :  rcfpe6tu  cujus  no- 
titia  in  fecundo  gradu  pptcftdici  fpeculativa  ,  etfl 
ver^,  ^  effentialiter  prattica.  Non  extenditar 
igitur  cognitippbjefti  fpeculabilis  ad  praxim  di- 
rigendam ,  fed  imperfetSte ,  vel  rempt^  praftica 
evadit  proxim^  ,  &  complet^  dirfctiva  praxis, 
peroftcnfionemmediprum  in  particulari . 

Et  quamvis  cpncederemus  intelle6tum  fpecula- 
tivum  extenfione  cvadere  prafticum  ,  non  proptc* 
rea  inferreturpropofitum  j  o^x^fpeculativum^^ 
praBicum  funtdifferentia:  accidentales  intelleftus, 
licetfintefTenpales,  id  eft  neceffario  confcquen- 
tes  eflTentiamhabitus,  ^aflus,  qui  funt  vel  pra- 
(ftici ,  relfpeculativijac  propterea,  etfi  intelle6tus 
exrendiqueat ,  non  tamen  extendi ,  feu  mutari 
poflunt  habitus  ,&  a6tus , 

Ad  fecundum  dico ,  Quando  funt  aliqua  duo 
extremaoppofita,  quando  aliquidrecedit  abuno 
oppofitorum  ,  tanto  ad  aliud  accedit :  nunc  autem 
ea  nptitiahabetaaualifllmam  rationem  pra6tici, 
qu»  nata  eft  immediate  cfTe  conformis  formaliter 
praxi  eliciendae ;  quanto  itaque  magis  aliquid  ab 
hac  ratione  recedit ,  tanto  magis  accedit  ad  'pecu. 
lativum  .  Hab-tusigitur  univerlalis,  qui  non  eft 
immediate  natus  effe  conformis  praxi  eiicienda:; 
poteft  dici  fpeculativus  refpett"  ejus  habitus  ,  qui 
proximenatuseft  efrccpnfprmis  praxi  elicienda-^ 
Oua  ratione  A"poteft  vocari  fpeculativa  in  cpm- 
pa"ratipne  ad  habitum  Expert;;quatenus  Ars  tan- 
quamuniverfalipr  habitus  ,  npn  eft  ira  immediatfe 
direaiva.Unde  i.  Msthaphyfin pvoemio  habetur; 
Artifex  frcquenter  errabit  .  Cpnfimiliter  potefl 
dift ingui  medieina  in  fpeculativam  ,  quas  nempe 
eft  de^univerfalioribus  caufis  ,  &  certis ,  veluti  co. 
gnitio  remotior  a  praxiselicienda:&  in  pra6ticam, 
quffieft  de  particuiaribus,  &prppinquioribus,  &; 
immediatius  conformibus  praxi  .  Tamen  fecun- 
dum  veritatem  ,  illa  univerfalior  (  qi.aein  compa- 
ratione  vocatur  fpeculativa  )  eft  fimpliciter  pra- 
aica  ;  quia  virtualiter  includit  illam  particularem 
ipfi  praxi  forjnalitcr  confprmem  ,  ideft  ,  direai» 
vam  ,&regulativam  . 

Ad  tertium  refpondeo  ,  negando  ,  quemjfbef 
aaum  bonum  cflc  primo  taltm  a  circumftan- 
tia  finis  :  imo  eft  aliquis  bonus  a  circumftantia 
objeai:  cum  fcilicet  finis  eft  objeaun:  &  tune 
circumftantiafinis  ,  yt  pbjeai ;  primo  datrcaitii- 
dinem  a^ui .  A^us  cnim  diljgendi  Deum  ex  pb- 
jeao  eft  fimplicitcr  bonus ,  citra  alias  circumftan- 
tias.  Falfiimeftigitura  fine  ,  quatenus  finis  ai- 
ftinguiturcontraobjeaum,  accipi  primo  boqita- 
tem  a6tus  morahs  ;  de  quo  magis  itt  fequentt  «r» 

culo,  «././% 

Seddireaaargumenti  folutio  eft  ifta :  ^^am^ 

vis  circumftantia  formaliter  circumftet  praxim, 

utfitbona;  non  tamen  formaliter  circumftat  m- 

telleaionem    praaicam  .    Non  enim  intclleaus 

moderate.,  five  medio  modo  diaat  aaum,  itaquod 

direae  circumftaniionetur  hac  circumftantia  me- 

diocritatis  :  fed  intelleaus  diftat  fecundum  ulti- 

mum  fus  potentia:.  Eft  autem  illud  diaare  re- 

aum   a  principio ,  &  principium  fumitur  a  pri- 

mo  objeao ,  non  a  fine  ,  ut  diftinguitur  ab  ob- 

^^"•-  Ad 


•  J.i  ■iriufun. 
fitiUs, 


Tomus  l  Pars  IQticefth  l  Art.  IV. 

Ad  mduflis  aufloritates  refpondeo.  Adpr 


It 


trsijtud  ATim' 


ter  iieittT  .  V. 

Si  iicatur , 


i-  Conttit  tfl»\ 


mam  ex  3.  de  (^nima  ,  dicendum  ,  Philofbpho  eo 
loci  (ermonem  cfTe  de  fine ,  ut  cognito  ;  qua  ra- 
tione  e^l  ipfum  objeftum.Nam  inteileftus  propter 
aliquid  ratiocinans  ,  ratiocinatur  propter  finem 
cognitum ,  ut  ell  principium  demonftrationis .  Ad 
aliam  ex  primo  Methaphy.  dicendum  ,  praflicam 
ron  eiTe  gratia  ufus  ,  ut  per  fe  finis,  ftd  magis  ob- 
jeftum  cognitum  efle  per  fe  finem  prafticae ;  qua- 
tenus  id  objeflum  natum  eft  dare  reftitudinem  ta- 
linotitia; .  Fatendum  eft  tamen  prafticam  habere 
aliquam  habitudinem  ad  vfuml,  ^^dcout  ufiis  fit  per 
fe  objeflum  ejus,  vel  aliquid  virtuahter  includens 
ufum  ,  Quod  vero  Philo/bphus  poiuerit  fpccuiati- 
vam  praftica  nobiliorem  ,  ex  eo  evenit,  quia 
putavit  prafticamnonefTe  circa  finem,  fed  circa 
ensadfinem;  quo  pofito  fpeculativa  circa  finem, 
eritnobilior  omni  pra6iica;at  Philofophus  in  hoc 
erravit ;  quia  dileclio  finis  cft  verilTim^  praxis, 
regulabilis  per  notitiam  prafticam,  ut  magis  de- 
clarabitur  in  fequentibus  .  Ad  aliam  aufloritatem 
ex  B.  Methaphyf.  eft  refponfio  ,  fpeculativa,&  pra- 
ftica  hEbent  diverfbs  fines ,  Icquendo  de  per  fe 
finibus  infra  genus  cognitionis,  fed  illi  fines  non 
diftinguuntprimo,fed  prioreftdiftirftio  ex  ob- 
jectis  ,  nam  habitus  ifticaufantur  ex  confimil.bus 
actibus ;  aflusveroaccipiuntprimo  ex  objeflis, 
ut  dicantur  praflici ,  vel  /peculativi  ;  Ex  quibus 
proinde  habitus  (peculativus  fiftit  in  confideratio- 
ne  fui  objefti ;  prafticus  vero  diftat ,  &  regulat 
praxim  eliciendam  ;  non  ergo  ex  his  per  fe  finibus 
eft  accipienda  prima  diftinftio  praftici  a  fpecula- 
tivo  ,  Ted  a  propriis  objeflis. 

ITERUM  ARTICULUS  INCIDENS . 

Utrum  fcientia  fit  praftica  a  finc ,  vel  ab  otjcclo. 

JDof?. ,  i3  S,  Thom.  locis  artic.  antece- 
denti  citatis . 

Vldetur  Scientia  efle  praftica  a  fine,  non 
ab  objcfto .  Etenim  principia  primapra- 
£lica  femper  fumuntur  a  finc  ;  ergo  femper 
finis  includit  virtualitcr  notitiam  principio- 
rum  ,  &  conclufionum  fubinde  in  illi»  inclufa- 
rum  ;  ergo  notitia  praftica  eft  talis  a  fine  ,  &  non 
ab  objefto . 

Prasterea ,  Omne  formalitcr  tale  ,  profefto  eft 
tale  per  aliquid  fibi  intrinfecum;  crgohabitusfor- 
maliter  praflicus  nequit  eam  rationem  habere  per 
objeftum  omnino  illi  cxtrin^cum  ,  fed  magis  per 
aliquid  fibi  intrinfecum  ;  igitur  notitiat  non  ineft 
ratio  praflici ,  aut  fpeculativi  abobjeftis,  fed  a 
fine . 

Prsterea ,  Objeflum  non  eft  habitus  diftinfli- 
vum  ,  nifi  utcaufa  efficiens  :  fed  caufas  efficientes 
ron  diftinguunt  effeflus  fpecie.  Nam  a  caufis  fpc- 
cie  diffcrentibus  poteft  efle  idem  eflfcftus  fpecie; 
ficut  idcm  calidum  poteft  gigni  univoce  ab  ignc, 
&  sequivoc^  a  fble  :  igitur  diftinftio  fpeculativi  a 
praftico,non  potelt  a  divcrfis  objc6tis  prove- 
rire  . 

CoNTRA,  Finis,utcaufa  finalis,feu  ut  ab  ob- 
jefto  contradiftinguitur  ,  non  caufat ,  nifi  ut  ama- 
tus  ,  &  dtfideratus:  fed  feu  ametur ,  fcu  ron  ame- 
tur  ;  imo  etiamfi  voluntas  non  effet  intcllcftui 
unita  ,  adhuc  aliqua  notitia  foret  practica  ,  &  ali> 
qua  fpeculativa  :  igitur  ratio  prafiici,  vel  fpecula- 
tivi  incft  notitiaecxobjcclo. 

Respondeo  dicendum ,  notitiam  prafticam  ha- 
bere  talem  rationem  ,  non  a  fine :  feu  caufa  finalij 


fcd  ab  objefto  dante  illi  conformitatem ,  feu  apti- 
tudinem  diligendi,  &regulandipraxim  .  Etquam- 
vis  interdum  habeat  eam  conformitatem  ad  pra- 
xim  a  fine  ipfiuspraxis  :  non  tamen  in  quantum 
eft  finis,  feucaufa  finalis,  fedin  quantum  eft  pri- 
mum  objcftum  .  Et  quijem  quod  aliquando  no- 
titia  praflica  accipiat  extenfionem,  feu  rationem 
dirigendipraxima  fine  ipfiuspraxis,  declaratur: 
Nam  quandoque  prima  principia  praflica  acci- 
piuntur  a  fine  ipfius  praxis  ;  igitur  is  finis  veluti 
caufaprimain  taligenere  ,  incluJit  virtualiter  & 
principia ,  &  conclufiones  fubinde  ,  &  ita  totam 
notitiam  prafticam:  ergo  tali  praftica  notitia  ha- 
brt  quiditatem  fuam  ,  &  confequenter  quamlibet 
proprietatem  ,&  aptitudinem  a  fine.  Exemplum: 
Deuseftultimus  finis  intellectualis  creaturas  at- 
tingibilis  peroperationem:  in  eo  itaque  virtuali- 
ter  includitur  hocprafllcum  principium  :  ensin- 
finitum  eft  fuper  omnia  diligibile  :  ac  proinde, 
ciim  Deus  fit  tale  ens ,  fuper  omnia  eft  diligibilis. 
Et  ita  pariter  a  fine  Scicntix  moralis  accipiuntur 
principia  praftica  :  in  eo  igitur  fine  continentur 
virtualiter,  &  princip]a,&  conclufiones  Scientise 
moralis,  quseft  verepraftica,  quia  direfiiva  ,  & 
regulativa  praxeos  . 

Quod  vero  tunc  finis  praxis  non  fe  habeat  ut 
finis,  fed  tarquam  objeflum  cognitum ,  declara- 
tur  :  Siquidem  ideo  finis  praxis  dat  talem  aptitu- 
dinenvfive  naturam  habentem  talem  aptitudinem, 
quia  ut  objeflum  primum  includit  principia,  & 
mediantibus  illis,  conclufiones,  &  ita  totam  no- 
titiam  pra^fticam :  fed  id  efficit,  non  inquantum 
cauia  finalis  :  qna  ab  hac  caufa  nulla  natura  ,  vel 
aptitudo  nafiiralis  habetur  ,  nifi  ut  amata  ,  &  de- 
fiderata  ,  &  fic  movente  efficiens  ad  agendum.  Sed 
prius  natura  ^  quam  ametur  ,  includit  talia  princi- 
pia  ,&  conclufiones  .  Veritasenim  principii  pra- 
£lici  necefTarii  ron  dependet  a  voluntate  magis 
quam  veritas  principii  fpeculativi,  necconclufio- 
rcs  receffario  illatae  ex  his  principiis .  Quum  igi- 
tur  prircipia  praflica  accipiuntur  a  fine  praxis, 
ron  fe  habet  is  finis  ,  ut  caufa  finalis ,  fed  tanquam 
objeftum  cognitum . 

AdArgumenta.  Ad  primum  poteft  admitti 
ar?umcntum  in  fenfu  fbatim  declarato  ,  nempe, 
etfi  femper  accipiantur  principia  a  fine,  non  ta- 
menut  finiseft  ,fcdut  objettum  cognitum  .  Et  li- 
c^tea  principia  non  femper  accipi  queant  a  fine 
proximo^:  quia  fortafTe  notitia  pra6tica  Scientix 
moralis  non  continctur  virtualiter  in  fxlicitate 
raturali ,  quae  eft  finis  proximus  ejus  :  continetur 
tamen  in  fine  remoto  ,  qui  eft  ipfe  homo,quoad 
animam ,  non  tamen  ut  finis  ,  fed  ut  fubjeftum  il- 
lius  Scientiae:  ficut  idem  homo,  fecundum  cor- 
pus  ,  eft  fuhjeftum  medicina  . 

Poteft  aiiter  refponderi ,  negando  antecedens: 
Non  femper  enim  principia  praftica  defumuntur 
a  fineejusfcientia;:  fedduntaxat  cum  ratio  finis 
non  concluditur  ex  aliquo  pertincnte  ad  fcientiam 
praflicam.  Itaque  cum  felicitas  naturalis  ,  qui 
eft  finis  moralisScientis  ,corcIudatur  ex  ratione 
ipfius  hominis  fecundum  animam  ,  non  ab  ipfa  fat- 
licitate  accipiuntur  principia  fcientie  moialis, 
fed  magis  ex  ratione  hominis,  qui  eft  fubjcclum 
in  tali  fcientia  .  Anteccdens  igitur  cft  verum  dum- 
taxat  in  cafu  particulari ,  cum  fcilicet  finisron  in- 
cluditur  virtualiter  in  aliquo  alio  /pe6lante  ad 
candem  Scientiam  prafticam . 

Ad  fecundum  ,  utiqueconcedo,  e^e  pra^licum 
importare  aliquid  intrinfecum  notitix  :  ficut  re- 
fpefluf  aptitudinalis  eft  intrinfecus  fundamento, 
Quod  enim  notitia  aliqua  fit  apta  nata  refcrri ,  id 

fani 


%%  Summce  Joannis  Duns  Scoti: 


fan^  debet  inefle  per  rationcm  ipfi  no;itia:  in  rn- 
/etam.  At  eamrationem  notitia  accipit  ab  ohj^^^- 
^o  ,iit  a  caula  cxtrinreca.  Habitus  igitur  pratTti- 
cus  elt  pcr  quid  intrinfccum,  ut  per  caufam  for- 
ma!em:  per  objeftum  vero,  ut  per  caufam  effi- 
pientem. 

Ad  tertjum  refpondeo,  Quamvis  a  caufis  effen- 
tialiter  ordinatis,  quarum  una  eil  univoca  ,  alte- 
ra  xquivo>  a  poflit  pro  iuci  efTcflus  unius  rationis, 
ficut  exempl  ficatur  de  calore  :  tamen  quando 
caufa:  eificientes  proximcejuldcm  ordinis  caufant 
aliqua  ,  in  quantum  ipCs  caiife  funt  dillinclf  ,  ma- 
Xime  fi  utraque  fit  univoca  effcciui,  five  univoca- 
tionecompIe;a,  fivediminuta;  nequit abejufino- 
di  caufisfic  diilinciisproceJere  efFcftus  unius  ra- 
tionis:  V^^vocationem  completam  dico,  quando 
efl:  fimilitudo  in  forma  ,  &  in  modo  effendi  formg: 
^l^iminntam ^  quando  efl:  fimilitudoin  forma  ,  fub 
liiio  modo  eflendi  :  quomodo  Domus  extra  ,  eft  ?i 
Domo  in  mente,  unde  &  produciionem  hanc  ali- 
QUO  modo  univo.am  appellat  Ph  lofopfius  7.  Me- 
taphyf.  T.c.  50.  Quia  igitur  obje6lum  ell  caufa 
prpxirna  refpeftu  notitia;,  &  univoca  ,  licet  dimi- 
nute  3  lcquitur  ut  diftinftio  formalis  objectjrum 
ciim  caufant  notitias  ,  in  quantum  ipla  funtdilliin- 
<fta  ,  neceffario  concludat  dillinftionem  formalem 
fiptitiaruni. 

ARTICULUS    IV. 

Utrum  Sacra  Dockrina  fit  Scientia  praflica  . 

^o&,  ^rologiq.  4.  .r.  Thom.  i.part.  qiixfl.  \, 
(frtic.  4, 

Idetur  Sacra  Doflrina  efTefpeculafiva ,  non 
pra£tica  .  Siquidem  Joan,  20.  habetur: 
Hacauteinfcriptafunt^  ut  credatis  ;  SeJ  credere 
plt  Ipeculativum  :  ei  enim  fuccedit  vifio:  igitur  & 
/peculativa  Sacra  Doftrina  erit  . 

Prasterea,  ^.de  ^nim.  Tex.afi.  iS  $1.  &  J. 
Et/Jic,  //;  p>  osmio'.  Pra£t'ca  ponitur  cfie  circa  con- 
tinger.s :  led  .Vacrcc  Doctrinx  objeclum  non  efl 
contingens  ,  fed  necefTarium  ;  -ergo  ejus  objefti 
Scientia  non  cfl  praftica  ,  fed  fj?eculativa  . 

Praterea,  Boetius  ^e  T^r/w/Vw/^  ,  aflij^nat  tres 
parte.s  fpeculative  :  quarum  una  efl  Theologia, 
fecundum  ipfum  :  &  quod  loquatur  de  ifta  ,  vide- 
tur  :  quiafubdit  tbi  de  fubjefio  illius,  quod  fit 
prima  iubflantta,  de  qua  dicit,  c[\i'A  fubftantia 
Dei  matei  ia  ca}  et , 

PrKtereaOmnipraftica  aliqua  fpeculativa  eft 
nobilior  :  nulla  aufem  eli  Sacra  Ductrina  nobi- 
lipr  j  ergooportethancScicntiam  effe  fpeculati- 
vam.  Probatiomajoris:  Tumquia  fpeculativaefl 
fui  gra~ia  praft  ca  vero  gracia  uiiis  .  Qiiia  fpecu- 
Jativaefl  ccr tior;  i.Metaphyf  in pyoemio.  Knr- 
fus  ,  haDc  inventa  efl  ommbus  neceffari  s  exiiten- 
tibus  ,  nrop^ei^fu^^am  ignorantiae :  Qui.)d  apparet 
qu  a  rollicitudo  orea  neceffaria  impedTt  ab  inqui- 
(itionehujus  Doarinjc-  ergoipfa  eft  fpeculativa. 
Hacratipne  probat  Phdo  bphus  i.  Metaphyf.  in 
froemio.,  Metaphyficam  efl^e  fpeculativam. 

CoNTRA,adRom.  /^  Finis  Legis  e/i  di/eciio. 
Item  Matth,  22.  /•/  hisduobus  preceptis  tota  Lex 
pexdet  ,t'  froph*t<s .  Itcm  Augufi.  delaudecha- 
ntatis  ;  lik  tentt  quicquid  latet.,^S  quicquid  patet 
in  divinisfermonibus^  qui  charitatem  fervat  iu 
'"'■"•'■■■■    Hae  autemaucloritates   probant,hanc 


pJortL 


fcieqtiam  non  effc  prascise  propter   fpeculari  :  fpe- 

culativr,  vcxo  uItray/'<rc///«^/nihilrcquirit,fccun- 
^''^'^.h^JV^mmv^.XsMetaphyf.cap^i, 


Respondeo,  Aliqui  fentientes  Sacram  Doflri- 
nam  efle  unum  habitum,  juxta  difla  fupra  artictt' 
/c//fmo,  putant  nihilominus  hunc  unum  habitum 
fimul  efl^e  fpeculativum  ,  &  praclicum.  Ciim  enim 
Sacra  Doflrina  una  exiflens  fe  extendat  ad  ea, 
qux  pertinent  ad  diverfas  fcientias  Philofophicas, 
preut  funt  divino  lumine   cognof«ibilia  ,  ex  eo 
evenit,  ut  licetin  Scientiis  Philofbphicis  alia  fit 
fpcculativa ,  alia  praiftiea  ,  ipfa  tamen  Sacra  Do- 
.ftrina  comprehendat  fub  fe  utramque  ,  ficut  & 
Deus  eadcm  Scientia  cngnofcit  (e ,  &  ea  ,  quas  fa- 
cit.  Magis  tamcn  arbitrantur  effe  fpeculativam, 
quia  principalius  agitde  rebus  divinis,  quam  de 
•aciibus  humanis.  Qiia;  opinionon  videtur  vera, 
quia  quando  aliquod  commune  primo  dividitur 
per  oppofitas  differentias ,  impoflibile  cfl ,  utram- 
que  differentiam  inveniri  inaliquo  uno  contcnto 
fubcommuni:  fed  Scientia  in  communi  dividitur 
primoin  pra6iiffam  ,  &  fpeculativam  :  ergo  fieri 
nonpoteft,  uthasduaE  dififerentiaB  fimul  invenian- 
tur  in  Scientia  una  .  Major  efi  manifefta  ;  quia  fi 
difiTerentiaECondividentes  aliquod  commune  ,  pof- 
fent  fecompati  in  aliquo  contento  fub  communi, 
tunc  idem  corpus  pofTet  cflTe  corporeum  ,  &  incor- 
poreum,  ,&  idem  animal  fcnfibile,  &   infenfibile, 
&.  idem  homo  rationalis  ,  &  irrationalis  ,  qu:e  pla- 
nS  funt  abllirda  .  Minor  patet  per  Avicennam   i. 
Metaphyf  in principio,8(.  per  Comment.  i.Ethic. 
fomm.  1.  Deinde  juxta  di<?ia  ,  artic.  anfecedenti 
primum:  Prafiicum  eflentialiter  dicit   duplicem 
refpcftum  apritudinalem  ,  fcilicet ,  conformitatis, 
&prioritatis  ad  prax'm:fpeculativum  vero  impor- 
tat  negationem    horum  refpefiuum  :  igitur  {ieri 
omninonon  potefl ,  ut  h^  duse  rationes  in  uno, 
eodemque  habitu  uni  iereperiantur  :  Nam  notitia 
practica  extenditur  adpraxim  per  conformicatis, 
&prioritatis  refpeftus  ad  illam:  indeenimfit,  ut 
notitia  praftica  reguls-t ,  &  dirigat  praxim :  c©n- 
tra  vero  fpeculativa  notitia  de  fe  extendi  non  po- 
tefl  ad  praxim  :   imofibi  intrinfece  talis  extenfio 
repugnat:   igitur  (i  ha;  rationes  in  uno  habitu  re- 
perirentur,  de  eodem  duo  contradi(5ioria  feque- 
rentur,  quse  funt  extendi,  &  non  extcndi  ad  pra- 
ximdirigendam . 

Dicendum  eflergo  aliter :  Etquoniam  in  S-a- 
cra  Doftrina  agitur  de  veritatibus  neceflariis  ,  & 
contingentibus:  Aliae  enim  funt  objefi.orum  ne-  ne«fl-'riori1ii1 
ceffariorum,  alia:  contingentium:  de  utriufqueper  iHquarto  ^e_» 
ordinem  fingillatim  difl^erentes^cenfemus  ,  Sacram  tinjeatfum^^f 

■■■*  i 


Diffsrijur    hie' 

duobinfequeH" 
tibns    articiilis 


citor    praaict» 


Dofirinam  ,  quoad  vcritates  necefl*arias  efle  ablb 
lut^  ,  &  fimpliciter  prafticam  in  intelleciu  creato. 
Probatio:  Namcx  di6i'\s  articuio primo  incideati: 
Acius  voluntatis  efl  veriflimt^praxis  ,  cujusintel- 
Iigiturefledire(?tiva  cognitio  pra6iica  ,  per  hoc,  '^'"°'°*jjf^,"|°i 
quodeft:  prior  praxi ,  &  conformis  ,  id  eft  ,  con-  rum  eii  iunpU' 
/brmativa  ipfius  praxis  ;  igiturea  profetio  eft  co- 
gnitiopraftica  ,qu£eeft  aptitudinaliter  confoimis 
volitioni  refix  ,  &  naturaliter  illa  prior ;  S\^d 
omnis  Theolo^ia  neceflariorum  in  intelle(5tucrea- 
toeft  fic conformis  a(5tui  voluntatiscreatas ,  &  ta- 
li  volitione  prior :  ergo  eft  fimpliciter  praciica. 
Probatio  minoris.  Primum  fubje(5tum  Theologiau 
eft  virtualiter  conforme  volitioni  refia: ;  volitio 
cn'm  re(5ia  exhoe  dicitur  refia  ,  quia  conformis 
objf,<Fio  dc  cognito.  Ciim  enim  a  ratione  formali 
ejus  objedJii  accipiantur  principia  prima  :  ea  voli- 
tio  retia  erit ,  qu£e  confjrmiter  ad  ea  principia 
farmaliter  re(?ta ,  elicitur.  Unde  quandoquidem 
cx  ratione  entisinfiniti ,  fcquituripfiim  eflfe  fuper 
omnia  diligibile:  volifio  huic  principi»  cbnformis, 
eritrefta.  /pfum  etiam  obje<5tum  Theologicum 
determin5tinte''i;f£um  creatum  ad  notitiam  refii- 

tudi- 


m 


Tomns  l  Pars  IQuceJlio  l  Arf.  IV. 


tMiHnis  determlnttx  ip/i.is  pia.vis  ,  quo;id  omnja 
Theologicalia  neceflTana,  prius  natuialiter,quam 
«liqua  voluntascrcara  velit ;  ergo,  cumex  primo 
fubjefto  Theologia;  fequatur  tam  conformitas, 
quam  prionras  Theolo^ix  neceffariorum  ad  voli- 
tionem  ,  neceffario  hxc  Theologia  prattica  erit , 
quia  praxis  regulativa  ,  &  dire6^t:va , 

Ad  Argumenta  -  Ad  primum  refjjondco,  ne- 
gando  minorem  ;  quia  ficuti  vifio  fuccedens  aftui 
credendi,  non  eftfpeculativa  ,  ftd  praftica  ;  ita 
rec  credendi  a£tus  cfl  fpeculati  vus,  fed  pra<?licus; 
ijuia  ordinatur  adpraxim,  feu  diIe6t'onem  cre- 
dendorum  .  Vifio  confimiliter  objefti  beatifici, 
n»ta  eft  conformis  encfruitioni;  &  pnus  niturali- 
ter  habetur  in  inteilefla  creato,  utrecli  fruitio 
conformiter  illi  eliciatur . 

Ad  fecundum  dico  fic  :  quamvis  objeftum  agi- 
bile ,  quod  prsfupponitur  cognitioni  practicae 
Theologicas ,  fit  ex  fe  necefi".irium ,  &  non  contin- 
gens  :  quia  tamtn  finis  agibilisobjefti ,  e'l  ;(5tio  , 
fecundum  Philofbphum,  6.  Ethk.  cax-^.  ;  qu«  ia.- 
ne  a6tio,q'iiacontingenter  caufatur,  pra6tica  efl; 
circa  object-im  contingcns  ;quiacitra  Ifam  aftio- 
nemcontingentem.  Nequeobftat,  qujd  Scientia 
«ll  objcfti  necefllirii,  ex  i.Po/}.  ceip.  2.quia  de 
ipfiscontingentibusfunt  miilta;  veritates  necefla- 
risB.  Actus  itaque,  qui  contingentcr  elicitur  ,  con' 
cluditur  necelTario  debere  efTe  talis ,  ad  hoc  ut  fit 
reftus  .  De  ipfb  ergoeft  Scientia  ,  quantum  ad 
conclufionemdemonftratam  neceflario,  licct  in  fe 
fit  contingens  ,  in  quantum  elicitur  a  potentia. 
propria . 

Ad  tertium  refpondeo  ,  Boetium  nomine  Theo- 
logiae  intelligere  Mefaphyfi.am  ,quam  efllerpecu- 
lativam  ultro  con  •edimus  .  Et  cum  probatur,quia 
exprimendo  objeftum  ejus  ,  fi  >nifica  vit  loqui  /e 
de  Theologia  noftra.  Dico  ,  Metaphyficam  confi- 
derare  primam  fubftantiam  ,  quantumfieri  pateft, 
&  poffibile  eft  fpeculari  de  illa  in  lcientiis  huma- 
nitus  acquifias  .  Veri!imquia  nonagitur  de  prima 
fubftantia  in  Metaphyfica,  quatenus  elt  attingibi- 
lis  per  a6tum  voluntatis,  fed  dumtaxat  ut  intelli- 
gitur  per  conceptusquofdam  fibi,  ac  fenfibilibus! 
communes,  vcl  faltcm  abftra6tosab  iis,  qux  fen- 
fu  percipiuntur  ;  ha:c  metaphyfica'isconfideratio 
de  Deo  non  dirigit  praxim,  ideo  non  ell  praftica, 
fcd  fpeculativa  ;  &  per  contrariam  rationem  pra- 
ftica  debet  efTe  noftra  Theologica  confideratio  de 
eodem  objefto ,  quoJ  qua  ratione  efTe  queat ,  dc- 
clarabitur  articulofequenti . 

Ad  quartum  dico ,  nobilitatis  cfTc  in  inferiort 
attingere  fuum  fiiperius ,  lecundum  Philofbphum 
7.  Politic.  cap.  9.  Und^  fenfitiva  hominis  eft  nobi- 
lior  fenfitiva  brutorum  ;  quia  ordinatur  ad  intel- 
le6tivam,  cuinonunitur  incasteris  animalibus  . 
Nobilitatis  igitur  eft  in  Scicntia,  ordinari  ad 
actum  nobilioris  potentis  .  Sed  Philofophus  non 
putat  aliquamScientiamefie  conformem  praxi  vo. 
luntatis  circafinem  ;  quia  nec  exiftimavit ,  volun- 
tatem  circa  hnem  habere  praxim,  fed  quandam 
motionemfimplicemnaturalem  :  Ideonullam  po- 
luit  t^%&  nobiliorem  per  conformitatem  ad  finem  . 
Quod  fi  ftatuifset,  aliquam  praximcirca  fincm  , 
ron  negafset  (  ut  videtur  )  Scientiam  pra6licjm 
Tefpe6tu  illius  praxis, efse  nobiliorem  fpeculativa 
Scientiacircaidem  .  Etfi  aliqua  efsct  fpeculativa 
deillis,  circa  quae  verfatur  moralis  Scientia,non 
diceret  Philofbphus,  eam  fpeculativam  nobilio- 
rum  t^te^  moraJi  Scientia .  Ponentibus  igitur  nobis 
vcram  praximcirca  fincm  ,  &  fubinde  cognitio- 
nem  practic*m  illius  directivam,  neganda  eft 
major  afsumpta ,  quxvidetur  polse  dcfumi  f;v  i. 


Mstaphyf.  quia  talis  praclica  Cognitfo  nobilior  eft 
quacunque  fpeculativa . 

Et  cum  probatur  primo,  quia  fpeculativa  cft 
fui  gratia  .Re/|iondeo,  eam  Scientiam,  qua  eft 
fui  gratia,  utique  tkz  nobiliorem  illa ,  qus  cfl; 
gratia  altcrius  actus  nobilioris  fuo  a6tu  proprio  , 
quiagratia  praxis  cliciendae  circa  ultimum  finem, 
noneft  ignobilior  fpeculativa  notitia,  propter  ta- 
lem  ordinem;quia  tunc  fenfitiva  noftra  foret  igno- 
bilior  fenfitiva  bruti . 

Ad  aliam  probationem ,  ciam  dicitur ,  fpecula* 
tiva  eft  certior .  Refpondeo  ^\c  :  quaElibet  Scientii 
refpe6tu  fui  obje6ti  eft  a^que  certa  ,  fecundum  pro- 
portionem  ;  quia  quslibet  refolvitur  in  fua  princi- 
piaimmediata  :  non  tamenaiquecerta  fecandum 
quantitatem  ;  nam  qusc  eft  obje6li  perfcctioris  ,  & 
certioris  ,  eft  certior.  Q_i^a  igitur  Philo.ophus  po- 
fuitScientiampra6ticam  tantumcirca  media  ad 
finem ;  &  aliquam  fpeculativam  circa  ipfum  fi- 
nem,  &fubftantias  feparatas ;  ideo  putat,  ali-. 
quam  fpeculativam  nobiliorem,  &  certiorem  omni 
pra6tica  .  At  nosponimuscognofcibileoperabile, 
id  eftnatumattingiperoperationem  ,qaxeft  ye- 
rapraxis,  tht  maxime  cognofcibile,  quia  infini- 
txcognofcibilitatis  ;  &  ideo  cenfemus  S  lentiam 
deipfo,  operationis  utiquc  dire6livam  ,  nec  le- 
cundum  proportioncmabaliquaaliapoi.se  fupe- 
rari . 

Ad  ultimam  probatlonem  de  necefsariis  exf- 
ftentibus,dico,TheoIo.'^iamnonefscinventampro- 
pter  necefsaria  extrinfeca^fedob  necefsaria  intrin- 
feca  ,  fcilicet ,  moderantiam  pafllonum  ,  &  regi- 
menoperationum ;  &  ideo  pra^licaomnino  ell: 
quemadmodum  &  moralis  Scientia  eft  pra6tica;S: 
talis  quoque  efset,  etiamfi  fbret  adinventa,  poft 
omnia  necefsaria  extrinfe.  a.Non  eft  autem  Theo- 
logia  inventa,  propter  fugam  ignorantix,  q.iia 
longe  pluratradi  potuifsent  in  hac  do6lrina  :  Sed 
h»c  eadem  nihilominus  replicantur  frequenter, 
quo  eificacius  inducantur  auditores  ad  exequenda 
quecunque  ibi  tanquam  ad  falutem  necefsaria  pro- 
ponuntur. 

ITERUM  ARTICULUS  IV. 

Utrum  Sacra  Do6trina  fit  Scientia  pra6l;C3 . 

jDoc?.,c3'  S.Thom.locis  artic.  antecedenti . 

VIDETUR  Sacra  Doarina  th&  fpeculati- 
va  .  Etenim  fi  Sacra  Doftrina  prattica 
efset,  &diceretur;  non  alia  utiqueratione  ,  mfi 
quii  verfatur  circa  ultimumfincm,  ut  actingibi- 
lem  per  operationcm  ,  que  eft  praxis  :  fedet'am 
Metaphyficdtractat  deeodem  ultimo  fine  :  ergo 
&  ipfa  ab  illo  acoiperet  principia  perinde  practica, 
undepratticai  deducerentur  conclufiones  ;  foret 
ergo  etiam  Metaphyficapra6tica  :  quoJ  videtur 
cfse  contra  communem  fententiam  . 

Prxtcrea,Quamvis  primum  objeftum  Theolo- 
gis  includat  virtualiter  confbrmitatem  ad  praxim 
rc6^tam;  non  tamen  fblam  co>nitionem  fic  onfor- 
mem  includit  ;  alioquin  non  poflet  eflfe  de  illo  co- 
gnitio  ulla  fpeculativa  ;  quod  vic!ctur  inconve- 
niens  :  Nam  iftx  ,  T)eus  cfl  tr::i'.'.s  ;  Pater  gev.erat 
Filiioiit  &  confimiles,videntur  fpeculativffi  ;  ergo 
primHm  obje6tum  includit  a'iquum  veritatemfpe- 
culativam  ;  igitur  ex  conform  tate  illa  virtuali 
primiobjeiti  ad  praxim,  nonlcquitur,  Theolo- 
giam  t['st  pra6ticam  ,  ciim  mjlca:  vcritates  ,  quc 
fimt  maxime  Theologicc ,  quatenus  Thcologia 
diftinguitura  Metaphyfica,  fint  fpeculative . 

Pre- 


Dofl.  I.  MettSj- 

p:i>j;q.7. 


rrol-ig.  o.cira- 
titr. 


^.  jflU  tft  cpi' 
pie  itfccrdaiii. 
V,  pTMtrtiKlt' 


94 

i^ixtercs,  Ratio  tcrtn'nardipr.ixim,  feuaftum 
dflectiQiiis  voluntatis,  contineiur  inter  Dei  efleq- 
tialia  :  led  Theologiii  eft  'Tiagis  propriii  de  perfo- 
rallhus,  quam  de  ciTcntialibus  :  eflVntialia  rnim 
plurima  pofTunt  a  nobiscognofci  in  Metaphyfica; 
ergo  Theologia  ,  uta  Me-aphyficadiflinguitur  , 
ron  efl  prabtica  ,  fed  rpecu'ati  va  .  Major  patet , 
cxeoTuia  alioquin  elTet  aliqua  ratio  diligibllita- 
tis  in  una  pericna ,  quasnon  eflet  in  alia  ;  qtiod 
falium  eft,  quia  tunc  nulla  bcatiiicaretur  in  fev 
jpfa  . 

Prsterea.Prima  princip'a  praflica  accipiuntur 
a  fine  :  fed  Deus  non  lub  ratiot^e  rinis  ,  fedquate- 
Dus  hsc  eflencia ,  eil  ,Saor£e  Do6tnns  rubjeftum  ; 
ergo  ab  ipfo  ,  ut  lubjc^tum,  nequeunt  accipi  prin- 
cipia  practit-a  ;  igitur  Sacra  Do^trina  magis  erit 
ipeculativa  . 

PrKterea  ,  Sl  Sacra  Doclrina  forct  praftica  , 
qiMa  de  Deo ,  ut  de  fubje^to  primo  ;  igitur  pariter 
^  5cientia  Dei  foret  praftica;quia  de  eodem  fub- 
jectoprimo:  id  autem  videtur  falfum  ;  quia  Dei 
voluntas  cum  fit  prima  rcgula ,  non  indiget  aliqua 
Scientia  direftiva ,  &  regulativa  ipfius ;  igitur 
omnis  Scientia  Dei  eil  poenitus  fpeculativa. 

CoNTRA  ,  Primum  lubjeftum  Theologiae ,  eft 
ens  ,  habt-ns  rationem  rinis  ultimi :  Sed  principia 
accepta  ab  ultimoiine,  in  intelle61u  creato  funt 
praftica;  igitur  ,  cum  Theologiae  principia  fint 
praftica,&  a  prafticisprincipiis ,  nonnifi  prafli- 
capolTintdcducjcpncIufioneSjTheologiaehabitus 

praftiCHS  erit, 

Respondeo  ,  Thenlogiam  in  intelleflu  creato 
elTe  praflicam  ,  Miarticulopracedenti^aiX.  proba- 
tum  ;  &  rurfus  Jeclaratur  :  qu^a  illa  Doftrina  eft 
fimoliciter  practica  ,  inqua  non  agitur  de  fpecula- 
bilibus,n  fiquaterus  eorum  cognitio  inferuitpra- 
Xidirigerds:  inTheologia  autem  nontra6tatur 
de  fpeculabdibus,  n;fi  ut  per  illorum  notitiam  di- 
rigantur  operationes  voluntatis  creatoe  circa  fi- 
nem,  vel  nordine  aJ  ea  ,qua:  luntad  finem  ;  er- 
go  Theologia  eft  venflime  praftica  .  Probatio  mi- 
rons;  nam  qualibet  cognitiode  conditionibus 
appetibia  atis  hnis,  &  de  conditiOnibus  eorum  , 
qu«  iiint  ad  tinem  ;  &  de  conditionibus  utrorum- 
quc  .  cjica  quas  contingit  potentiam  operantem 
errare  ,  nifi  dirigafir  ,  &  regul«tur ,  ut  oportet  ; 
non  intenditur  in  Thcologia,  nifi  in  ordine  ad 
prax!mdirigendam,nevepotentiaopcrativaerret 
circa  finem  ,  &  ea ,  quae  funt  ad  finem  ;  igitur  hxc 
Poftrina  eft  fimpliciter  praaica.  Licet  enim  Tri- 
ritas  perfonarum  non  oftendat  finem  appetibilio- 
Tem,quamfieflet  non  Trinus;  quia  cft  finis,  in 
quantum  unus  Deus  ,  non  in  quantum  Trinus; 
tamen  voluntatem  ignorantemTrmitatem  contin- 
git  errare  in  amando ,  vel  defiderando  finem  . 
Confimilter  nefcientem  Dcum  fecifle  mundum  , 
oportet  errare ,  non  rependendo  amorem,  qualem 
gratitudo  requireret  proptcrtantam  communica- 
tionem  bonitatis  fuoe ,  &  exhibitam  propter  utili- 
tatcmnoftiam  .  Paritcr  neceflc  eft  a  viafalutis 
aberrare  eum.quem  latent  articuli  pertinentes  ad 
fioftram  reparationemnon  folumquia  tam  impcn- 
se  diligentiabeo,qui  prseftita  bencficia  ignorat, 
pon  rependcretur  debitus  amor ,  5c  honor  ;  verum 
etian  quia  non  uteretur  mediis  neceflariis  a  Chri- 
ftoinftitutis  pro  aetern»  vitac  confequutione  ;  & 
ita  de  aliis  Theologicis ;  igitur  omnis  Thcologica 
traditio  ordinata  evidenter  cognofciturad  pra- 
3{im  dirigendam  ;tftergo  fimpliciter  ,&abfolute 
praftica  , 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum,  negandum 
Metapliyficam  cfle  pra6licam;  quia  nullam  habct 


Lyckct.    lufti 

q.  ^.  Prologi  j, 
Ai  QOsJiitBenu 
0.9. 


SummaJoannisDuns  Scoti  .  i,.w.„«, 

extenfionem  ad  praxim  :  omnibHS  enltn  cxiftenti-  ptr  pnmunu,! 
bus  ,  qux  funt  necefliiria  ad  voluptatem,  ^r  erudi  i.n.ii.CiM. 
tionem  (ut  ait  Ariftoteles  i.  Metaphyf.  T.  c.  5.)  s:ho.  2.  fuper 
inventaeft,  adeoque  propter  feipfam  ,  &  ipfum  p^yf. 
fcire.Theologia  vero  tradita  eft,  ut  per  eam  diri- 
gantur  opcrationes  ,  qua:  funt  circa  finem  ,  &  ea  , 
qusfunt  adfinem  .  Et  cum  argu,tur ,  quia  Meta- 
phyfica  eft  de  eodem  fubjefto  ,  de  quo  ,  &  a  quo 
Theologiaaccipitprima  principia  praftica  .  Di' 
cendumMetaphyficam  confiderare  idcm  obje6lum 
materiale,fedfub  diverfis  rationibus,  acTheolo- 
gia  ;  quia  etfi  inveftit^et  de  primo  Ente ,  &  infini- 
tatcm,  &  fapientiam,  &  bonitatcm  ,  &  poten" 
tiani,  &  alia  id  genus,  tamen  dumtaxat  qurerit ,  Sc 
fpeculatur  de  illis  An  Ihit ;  non  autem  inveftigat , 
necqusrit,  qua  ratione  fitultimus  finishominis  , 
&quibus  mediisattingibilis  :  Hoc  enim  cxcedit 
lumen  naturale  inteileftus  ,  &  opus  eft  alio  lumi- 
ne  ,  in  quo  id  doceatur;&  porro  docetur,&;  tradi- 
tur  in  Sacra  Doftrina  ;  hcec  igitur  dirigit  praxim: 
Mctaphyfica  non  item  ;  ideoque  eft  gratia  ipfius 
fcire  iimpliciter  fpeculativa . 

Ad  fecundum  dico  fic  :  Primum  TheoIogiiEob. 
jeflumincluditdumta.vatnotitiamconformemvo- 
litioni  rcftx  ;  quia  virtute  ejus  nihil  dc  ipfo  co- 
gnofcitur,  quod  non  fit  vel  rectitudo  volitionis 
alicujus,  vel  virtualitcr  includens  notitiam  talis 
reftitudinis  .  Concedo  e.^i^o  quod  infertur  ,  nul- 
lam  cflTe  pofle  de  tali  objefto  Scientiam  fpeculati- 
vam  :  NcceflTario  enim  notitia  ejus  ,  &  cujufcun- 
que  intrinfeci  per  ipfu.Ti  cogniti  ,  conformis  eft 
praxi  apMtudinaliter,  &  prior  ,  fi  cognitum  eft 
necefl"arium.  Cum  itaqne  inftatur  dc  illis  verlcati- 
bus  ,  qus  videntur  maxim;;  Theologica:  ,  &  non 
Metaphyficffi  ,  ut  Deus  eft  Trinus ,  Pater generat 
Filium  '.  Dico,  eas  efl^e  praaicai ,  &  non  fpecula- 
tivas  .  P.dma  enim  includit  virtualiternotitia^m 
reftitudmisd.Iectlonis,  tendentis  in  tres  perfo- 
nas;eflet  enim  aftus  non  reftus,fi  in  unam  tantum 
traderet ,  excludendo  alias ,  utque  infidelis  atlum 
illum  eliceret  .  Secunda  etiam  includit  notitiam 
rcaitudinis ,  quatcnus  aftus  eft  circa  duas  perfo- 
ras,-.quarum  una  cft  ab  alia  :  &  fic  de  cxtcris 
complexionibus  in  primo  objeclo  Theologico  in-  ^"^^f^j^^^ 
clufis  ,  &  virtute  illius  cognitis  ,  vel  virtuale  alte-  ^ 
rius  perfeae  fupplentis  vicem  illius  primi  objefti: 
tunc  profefto  ,  uti  diaum  eft  ,  illa:  coraplexjones 
funt  prafticx  ,  quia  virtualiter  direaivat  praxis  . 
Atfipracis^  ck  confiderentur ,  &  inadaequat^  . 
nempc ,  non  fub  ea  ratione ,  fub  qua  objeaum 
Theologicum  natum  eft  caufare  notitiam  illarum, 

feu  non  fub  ratione  ,  qua  ab  illo  accipiuntur  prin-  ^  ^ 

cipiapraaica,   in  quibus  faltem  virtualiter  inclu-  $,-J;-^;;^; 
ditur  notitia  mediorum,  tunc  profeao  ejulmodi  stnifmgh.ci» 
complexiones  funt  fpeculativa,  quia    non  diri- 
gunt  ne  virtualiter  quidem  ipfam  praxim  :   Eam 
enimnatsfunt  dirigerc  ,  velquatenus  objeaum 
eftmotivumadnotitiamearum  ;  yel  in  quantum 
aliud  agens  fuppiet  vicem  iHius.  Cum  autem  con- 
cipiuntur  in  fuisterminis  praecis^,  &  inadasquate,   ^,^.^^^ 
recfuntnotitix  complexionum,  ad  quas  movet  ;„»«j 
objeaum  ;  ncc  prout  proponuntur  per  revelatio- 
nem,  qua  reicitum  eft,  primum  objeaum  Theo- 
logicum  eflTeultimum  finem  attingibilem  perope- 
rationes  reaas,  quas  regulant ,  &  diriguntpra- 
aiCE  cognitiones. 

AdTertium  refpondeo,  EJfentiah\T\AW\n\^ 
effe  rationem  fbrmalem  terminandi  aaum  dile- 
aionis  :  perfonale  vero  efle  rem  ,  quae  terminat 
eundemaaumdileaionis  .  Ad  reaitudinem  au- 
tem  aaus ,  fatis  «on  eft  ,  ipfum  habere  rationem 
formalem  ccnvenientem  inobjeao,fed  etiam  ul- 

terius 


It»    infllig«l 
(lus  Dsi^or . 


^.dld-  i/(.q. 


Prologi  q-  4. 

HiS    -iKfii  ■   ' 

'ritertii  ail 


Tomus  l  PanlQuceJlio  LArtAV. 

tcrius  requirijHt  tendat  ,  hahcatque  obje6lum 


«S 


Henrlti  ratio» 
les  ,  «iiibus 
iroSit ,  Th«o- 
oji.'  tn  elle_j 
impJicit»r 
petiilativam 
nonini  intel- 


.  Iflt  tres  -vU  . 
'.  ttntrn  h*itc 


«onveniens  in  quo  illa  ratsofornaliter  reperitur. 
PrsLcr  igicur  notitiam  re6timdini$  ,quam  includit 
cflentiale  in  attu  amandi  Deum,  per/bnaiia  inclu- 
dunt  propriam  notitiam  rectitudinis  requifita:  5 
hfficigitur  notitiaefl:  proprie  praflica ,  cum  ad 
hocut  a.6lns  fit  reftus,  debeat  neceffarioei  con- 
fbrmari  . 

Ad  Quartum  dico  ,  rerpectum  finis  utique  non 
efle  id  ,  a  quo  accipiuntur  principia  in  aliqua 
Jcientia  ;  fed  potius  abfblutum,  in  quo  fundatur 
iilererpcclus:  Abfblutum  autem,  in  quo  fundi- 
tur  ratiofinis,  eft  efTentia  divina  ;  ut  bxc . 

Ad  Quintum  rerpondeo  ,  concedendo  Theolo 
giam  Deide  necefiariis  non  effe  praflicam  ,  fed 
fpeculativam  ;  quia  etfi  cognitio  prior  fit  volitio- 
ne,  cil  tamen  dumtaxat  oftenfiva,  &  non  regula- 
tiva  il!ius;quia  ipfa  ciim  fitefientJaliter  recta,  non 
efl:  regulabilis:  fed  de  hoc  iterumredibitprolixior 
iermoinfra,  g,  i^^artkulo  tthimo,. 

TERTIO  ARTICULUS  IV. 

Utrum  facra  do^lrina  fit  fcientia  praftica  . 

'PeB.  Prolcgi  q.  4.  §.  His  vifis  Jl  Tbom.  u  p^ 
quaJL  i.anic.  4, 

VIDETUR  facra  do6trina  effe  fimpliciter 
fpeculativa  .  Nam  aflus  principaliter 
intentus  in  illa  fcientia,  efl:  aftus  voluntatis 
circa  finem  '.  fed  voluntas  tcndens  circi  ultimum 
finem  ,  nou  indiget  notitia  ulla  dirigente  ipfam  , 
fed  tantum  opus  eft ,  ut  fibi  ofl:enda.tur  objeftum» 
circaquodnon  contingit  ipfam  errare  ,  &  refli 
agere  ;  ergo  iacra  doflrina  non  eil  practica  ,  led 
omnino  fpeculativa  . 

Prsterca,  Auguftinus  ifyfermone  delacob,  & 
Efau  ;  omniu  ,  inqnit  yOpera  nojhafunt,  ut  mitn- 
dctur  aculus  interior^  quo  -jideatur  Deus  ;  igitur 
Dei  vifio  eiluitimum,  adquodopera  noltra  or- 
dinantur ;  adebque  ta.Iis  vifio  non  eflpra6lica  ,  f&d 
fpeculativa. 

Praeterea ,  Ubi  nullus  potefl:  efle  error ,  nec  ali- 
aua  ibireqairitur  fcientia  direcliva,  feuregulati- 
va  ;  fcd  San6h"  ,  &  Beati  non  poflunt  errare  circa 
ultimum  finem  ,  quem  clarc^  intuentur ,  &  fruun- 
tur  ;  ergo  Tiieologia  Reatorum  eft  prorius  fpecu- 
lativa  ,  &  non  practica  ;  ergonec  nottra  pratli::a 
erit ,  cum  fit  eadem,  quia  de  eodem  objeiSlo,  ac  il- 
U.  Beatorum  . 

p££eterea;Deusnon  hab^t  fcientiam  praclicam: 
maxime  autem  habet  Theologiam  ,  vel  folus  ha- 
bct,  cum  poflideat  eam  perfeflifllme  ex  (e  ipfo  ;; 
ergo  fi  in  Deo  hac  non  eilpraclica,  nec  in  ahqua 
alio  intelleflu  . 

CoN'TR.A  ,  Inconveniens  eft,  pot>ere  aliquani 
operationem  efle  in  poteftate  honiinis,  adeout  ve- 
re  fit  aftus  humanus  ,  nec  fit  proprie  fpeculatio  » 
necpraxis  ;  talis  operatiofbret  amor  iiHis  .  Rur- 
fus,  inconveniens  ell,  cognitionem  diref^Livam 
volitibnis  cujuicunque  ,  non  efle  praflicsm  ,,cum 
fit  'verittis  confefse J^e  habens  appetitui  reiio.^ii.6^ 
Ethic.  cap.  j.idell,  talis  cognitio  efl:  conformati- 
va  appetitusreitirlld  appetitus  nequitefle  re6tus» 
nifi  in  eliciendo  a6lum  conformitcr  lc  habcat  tali 
cognitioni  ;  Quoniam  igitur  cognitio  Theologica 
cft  direftiva  voluntatis  creats  ,  tendentls  in  ulti- 
mum  finem,   erit  verillime  pratiica  . 

Reshondfo  dicendum,Theologiam  in  intellc- 
ftu  crcato  efl"e  fimplicitcr  pra^ticam.  Dcclaracur; 
nam  etfi  voluntas  crcata  ncqucat  errare  circa  ft- 
7'omus  I. 


neni  in  univeriaJi  oftenfum  ;  poteft  tamen  errarc 
circa  finem  oftenfiim  in  particulari;ut  patet  ex  va- 
riis  ,  diverfifque  Philorophorum  opinionibus  ,  c^e 
ultimo  fine,  primo  Echic.  ;  ergo  ad  hoc  ut  recti 
agat,  ac  fin^  errere  tendat  in  ultimum  finem,  in 
cujus  afliequutione  ftat  vcra,  &  unica  natura:  in- 
tellc(51:ualjs  foelicitas,  requiritur  direftivanotitia  , 
&oftenfio  .  SedTheoIogiaoilendit  finem  nan  in 
univerfali,ut  iMetaphyiica  ;  fed  in  particuiarijer- 
go  hsc  doftrinadircftiva  voluntatis  in  verum  fi- 
nem,eft:  ver^praclica.  D^inds;  habitus  directi- 
vus  non  ponitur  propter  fubftantiam  aclus  ;  fcd 
proptercircumftantiasejufdem:temperanti»  enim 
habitus  non  ponitur  propter  fubftantiam  a6tus 
comedendi ,  vel  akerius  hujufmodi  ,  fcd  ob  cir- 
cumftantias  ;  ergo  quamvis  voluntas  eflet  deter- 
minata  ad  fuljftantiam  actus  tendentis  in  nnem  ia 
particulari ,  requireretur  tamen  direflio  quantum 
adeircumftantias  illiusactus  ,  adqnam  fane  non 
extenditur  direftio  ,  qus  eft  circa  fubftantiam 
afius.  Deinde  ,Cujus  dileftio  principaliter  inten- 
ditur  extra  genus  cognitionis  ,  cjus  cognitio  prin- 
cipaliterincenditur  intragenus  cognitionis  :dile- 
6lio  fiiis  principaliter  intcnditur  in  Theologia ex- 
tragcnuscognicionis;ergocognit5o  finis  principa- 
liter intenditur  in  genere  cogiironis  Sed  in  qua- 
libet  fcientia  intenJitur  principaliter  cog->i:io  fui 
fubjefki  primi ;  ergo  finis  eft  principale  fubjeJlum 
iftiusfcienti^  .  A  fine  autem  fumuntur  principia 
pra6lica:  principia  praelica  concludunt  conclufio- 
nes  pra5ticas;igitur  ifta  fc;entia,queprimo  intendit 
dilaclionem  nnis  extra  genus  cogn.tionis.  eft  pra- 
6lica.Poftremo,A.i  idem  genus  fecundum  praxim, 
vel  fpeculationem  i-iertinentprinciiOia,'*^:  conclufio- 
nes  :  concUiiiones  autem  practicx  relblvuntur  in 
principia  pra<5tica.^non  in  fpeculativa  ;  ergo  cum 
co»nitio  finis  fit  dir>i;£tiva  in  aclbus,  circa  ea  , 
qua  funt  ad  finem.;  &  cognitio  eorum  ,  qux  funt 
ad  finem,  fit  quafi  inclu  a  virtualiccr  in  cognitione 
fini.?,  quafi  principii.  Abentitateenim  finisacci- 
piuntur  prmcipia  practica:  fi  cognitio  eorum.qux 
funt  ad  finem  fjt  co^nitio  concUifionum  praftica- 
rum  ;  ergocognitio  finis  eric  cognitio  practica  , 
quia  de  prinoipio  pra6tieo  ,  aI'oquin  cognitio  pra- 
6^ica  vircualiter  inclaJeretur  ia  cognitione  fpecu- 
lativa  ,  quod  eft  impoffibile  . 

Ad  Akcsumsnta.  A  J  primum  refpondeo  ,  vo- 
luntatem  creatam  poflo  errare  circa  niem,  laltem 
in  particulari  ,  ut  declaratum  eft  tnfulutione.?o- 
teftetiam  errare  circa  circumftantias  zzti^  ;  Vo- 
luntasenim  cre.ua  rcipecl  i  cujufcunque  objcfti  , 
non  eft  determinata  ad  a6tum  rectum  ;  ideni.m  s..-!iS.  2». 
proprium  eft  folius  voluntasis  infinitas.  Et  etiamfi 
foretdeterminatafic  ,  utnon  pofleterrare,adhac 
Gognitie  ultimi  finis  erit  vcvh  pra6lica,  uc  probant 
dus  ultims  ratones  . 

Adfecundum  refpondeo,  Augu.ftinum  loqui  de 
operationibus  cxterioiibus  ,  qu.ilcs  funt jejunia  , 
vigilix,orationes  ,&  alia  id  genus  :  hsc  igitur 
non  funt  bona  moraliter  ,nifi  fint  conformia  a6iui 
interiori  re6to,  aqiio  mutuanteam,  quam  habent, 
bonitatcm;  &  infuperad  alium  a6tum  interiorem 
ordinantur ,  nempe  ad  perfecliorem  cognitionem 
Dei:  Sctandem  ea  cognitio  adintenfiorem  dile- 
clionem  ipfius  Deiordinatur  ;  non  eftergo  vifio 
ultimum  ad  quoil  cxtcra  ordinai^tur,  fed  migis 
dile6lio  ipfius  finis,  adeoquc  pra6ti>ra  funt  ea 
otnnia,  quce  dirigunt ,  &  rcgulant  illam  . 

Ad  Tertium  dicendum  ,  quemadmodum  agens 

per  fc  intendit   inducere  formam,  per  accidens 

vero  vukrcmotionam  contrarii  ,  cum  quo  eft  in- 

compoflibilis  Ibrma  inducenda;  ita  Theologisha- 

D  bitus 


frolog.n»  4-<S- 
Si  rujLfis  .  V. 
ConirA  boc  , 


Ubi  fiipr»  {.  Ji 
ijinris  ■  V.  Ji 


26 

bitus  pcr  fe  dirigit  ,  /tm  dlrigere  intendit  vokinta- 
tem  in  aftibiis  iuis  ,  re  ibrtc  ir  operando  erret  ; 
fcd  pcr  accidcr.s  cxcludit  errorem  ,  tanquam  ali- 
rjuid  incGmpoiTibiJc  fibi  .  Et  quidem  fi  habitus  efb 
perftctus  ,  j;on  con^patitur  fecum  errorem  ,  &.fi 
compatitur,utique  perfcftus  non  eR.  Beati  igitur , 
quanquam  ex  perfe6li6ne  habitus  Theologici,  ne- 
queant  errare  ,  non  propterea  fcquitur  ,  eos  non 
haberc  habitum  per  fe  dire<5tivum;quia  per  impof- 
fibile  ,  eo  habitu  ablato  ,  poflcnt  errare  ;  etfi  ex  il- 
Jius  pof  tionc ,  propter  fui  perfeftionem  omnis 
error  excludatur . 

Ad  Qiiartum  eftrefponfio  y^d ultimurM  in pre- 
cedetiti  articulo  .  Etii  igitur  in  Dei  intelleftu 
Theologia  fi'  omnino  fpeculativa  ,  qnia  ejus  vo- 
luntas  non  tfl  rcgulabilis,  obfui  perftftiorem  : 
non  proptcrea  tamen  perinde  fpeculativa  efl:  po- 
renda  in  intelleftu  creato  ;  quia  voluntas  creata 
cujulvis  fit  perfeftionis  ,  ell  regulabilis  ,  &  nifi  re- 
guletur ,  errabit . 

JRURSUS  ARTICULUS  IV. 

Utrum  facra  doftrina  fit  fcientia  prafiica  . 

DoSi.Vro/ogi  g.4.^.Secmdus  Articulus.ir.  ThoNJ. 
i.p.  q.  I.  art.if. 

Efi  bicfermo  de  Theologia  contingentitim . 


f  ■  P.v  hocfAttt. 
V.   /•'*    chjcSa 


TheoIog!a_. 
eontirgentimn 
in  le  eil  fpecu" 
luiv.i  ,  in  in- 
tele/>'d  vrro 
*cfi;opra<5ici. 


VIDETUR  facra  do£lrina ,  prout  com- 
pleftitur  contingentia  ,  eife  fpeculativa 
refpeflu  cujufcunque  intellectus.Nam  hgc  Theolo- 
gia;  pars  eil;  per  fe  fpeculativa :  ex  fe  enim  non  efl 
direftiva  ,  &  regulativa  praxis  j  igitur  in  nullo 
intelleftu  debet  fibi  attribui  ratio  praftici:Proba- 
tio  confequentiffjcui  unum  oppofitorum  inefl:  per 
fe  ,  reliquum  nec  per  fe  ,  nec  per  accidens  inefle 
poceft  ;  ergo  fi  Theologia  contingentium  eft  per 
fe  fpeculativa  ,  nec  per  accidensquidem  praftica 
erit  refpeftu  cujufcunque  intelleftus . 

Praeterea,  Theologia  contingentium  ex  obje£li 
ratione  eft  fpeculativa  ;  quiaex  objefto  non  eft 
nata  haberi  aliqua  notitia  determinatas  reftitudi- 
ris  contingentis ;  ergo  fi  hsc  notitia  poflet  efl*e 
alicui  inttlleftui  praftica  ,  praflicum  non  rcpu- 
gnat  fpeculativo:  &  per  confequens  ha;  dux  ratio- 
res  non  fequerentur  differentias  efTentialesdivifi- 
vas  habitus  in  communf ;  &  ufterius  neque  Theo- 
lcgiKneceffariorum  repugnaret  efle  prafticam  , 
&fpeculativam  ,  cujusoppofitum  dictum  efl  fu- 
pra  Jwc  articulo  /^.primuw. 

CoNTRA,  Colere  TDcum  in  Sdcrificio  ^haris^ 
eft  unum  de  Theologicis  contingentibus  ;  quia  fa- 
necultus  reftusefl;  in  noTO  Teflamento,  utfuif- 
fetnon  reftus  in  vcteri  ;  igitHr  notitia  Jirigens 
eum  aftum  colendi  Deum  ,  efl:  praftica  ;  quia  ex- 
tenditur  ad  praxim  dirigendam  . 

Respondeo  dicendum  ,  Quamvis  Theologia 
contingentium  in  fe ,  &  cx  objefto,  fimpliciter 
fit  fpccu'ativa;  in  intelleftutamen  creato  effc  pra- 
fticam  .  Declaratioprimse  partis  :  Talisenimefl: 
Thcologia  contingcntium  in  fe  ,  qualis  cxobje- 
ftoeft,  Exobjcfio  autem  ipfa  non  eftconforma- 
tiva,  feu  apta  nata  darereiStitudincm  ,  &  confor- 
mitatcmpraxi ,  anteomncm  aftum  voluntatis  ; 
qualis  eilTheoIogiancceflariorum  ;  Si  enimcon- 
tingcntia  quieque  praefeferrent  determinatain  re- 
6litudinem  ,  profecto  id  acciperent  a  voluntate 
divina,  &  non  cx  objeftis  eorum  ;  ergotalisno- 
ritiaratione  objecti  non  dirigit  praxim;  ert  ergo 
per  fe  fpeculativa  .  Hucquoque  facit ,  quod  in  in- 


Summajoannis  DunsScoti . 

tel!e6tu  divino  negaturefTe  praclica  ;  tnlis  autem 
eft  if!  fe  ,  qualis  eft  in  perfefto  gcnere  illo,  non  au- 
tem  in  imptrfcfto  ;  Si  ergoin  intelleflu  divino  eft 
fpeculativa;  in  e,  &exobjefto  fimpliciter  eriL 
fpeculativa  .   Sed  de  his  infra  ,  q.  24.  art.  \6. 

Q£od  vero  re/j^eftu  intelle6tus  creati  fit  pra- 
ciica  ,  declaratur  :  Nam  notitia  objc6torum  con- 
tingentium  eil  direftiva,&  conforinativa  praxis, 
&  prior  ea  in  inteJIfflu  creato  ;  eft  igiturprafti- 
ca  .  Aflumptum  patet  in  exemplo  allato  ,  de  cultu 
Dei  in  facrilicio  Altaris  :  notitia  enim  hujusveri- 
tatis  contingentis  revelats  dirigit,  &  regulat  pra- 
xim,  feu  aftum  voluntatis  ne  crret  incultu  divi- 
no  ;  prout  revclatum  eft  ,  Deum  velle  coli  in  Le- 
ge  novi  Tcftamenti  ;  eft  igitur  pra(?l:icd  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,  uti- 
que  Theologiam  contingcntium  c^g  /peculativam 
per  fe  fecundo  modo  ;  fed  prafticum  peraccidens, 
quale  eft  ab  extrinfeca  caufa  ,  &  non  ab  objefto  , 
non  opponitur  fpcculativo  nec  per  fe  ,  nec  per  ac- 
cidens  :  imoftantfimul,  quemadmodum  efl~e  ni- 
grum  fimpliciter ,  &  efle  album  fecundum  quid 
non  opponuntur  ;  bene  tamen  opponuntur  prafii- 
cum  per  fe  ,  quod  ex  obje<5lo  eft  ,  &  fpeculativum 
per  fe  . 

Ad  Secundum  dico  fic;ficut  efTe  ex  objeflofpe- 
culativum,  eft  e/Te  per  fe /pecuiativum  :  ita  efTe 
prafticum  exobJLcto,  fufficienter  determinante 
intellectum  ad  noiitiam  reftitudinis ,  eft  efl^e  per 
fe  praflicum  ,  &  qiiidem  ante  omnem  volitionem; 
Si  fic  opponuntur  'liXs.  d\io  ^praciicu,'»,  ^  fpecula- 
tivum:  ut  ifta  ,  nonextenfibile  ad  praxim  ,  &  ex- 
tenfibile  ad praxim  .  At  efl*e  prafticum  aliunde 
quam  ex  objc(5f:o,nempc  a  caufa  extrinfeca  ,  fcili- 
cet  a  voluntatedeterminante  inte!Ie6tum  ad  noti- 
tiam  praxis  elicienda: ,  eft  efl^e  accidentaliter  pra- 
fticum  ;  atque  concedo  ,  Theologiam  contingen- 
tium  efle  prafticam  nobis,  licet  fn  /e  fit  fpeculati- 
va;  quod  /kne  dici  non  poteft  de  Theologia  necef- 
firiorum  ,  qua^eft  per  fe  pratiica  cx  objefio  ,  ut 
in  antecedentibus  extitit  declaratum  . 


ng.ij. 


P 

Sei  tliud 
bium  .  in  5ij 
latcrnli , 


ARTICULUS    V, 

Utrum  facra  doctrina  fit  dignior  aliis 
fcientiis . 

Doct.  locis  in  margine  citat.  S.  Thom,  \.p. 
q-  I .  artic.  5. 

VIDETUR  facra  docirina  non  efTc  dignior 
aliis  fcicntiis  .  Nam  facrn  doftrina  raa- 
gna  ex  parte  eli  de  cognofcibilibus  contingen- 
tibus:omnes  enim  articulide  Incarnatione  funtde 
contingentibus;  &:  omnia  cognofcibilia  de  Deo  in 
refpeciu  ad  creaturas  extra,funt  pariter  de  contin- 
gentibus:  De  contingentibtis  autem  non  vidctur 
efle  fcientia,  ex  ipfius  yiv;i?definitione  \.Poft. 
cap,  2.  igitur  Theologia  digniores  cenfendffi  lunt 
illae  fcientis  ,  quoe  funt  dc  objeftis  omninonecef^ 
fariis . 

Praeterea  ,  Theologia  noftra  eft  habitusnon  ftc- 
cipiens  evidentiam  ex  ohjeirto  ,  nonfblum  quoad  Aft^imami 
contingentia,  verum  etiam  quoad  necefl"aria  .  Sed  •{uijHonem . 
doctrina  habens  evidentiam  ex  obje6to  ,  prafe- 
renda  eft  illi  quK  eft  incvidens  ;  ergo  cum  multte 
dirciplina;  fint  ex  propriis  ohjeftis  evidcntes ,  hae 
Theologia  excellentiores  videntur  . 

Prffiterea,  .Sacra  do6^trina  ut  fit  utilis  communi-  3-  f'<*-  «^-  i 

.,-,,.  .1.  ,../-.  .         iir-i-.         Slloijuav.ur  a 

tati  hdelium  indiget  aliis  fcientiis  phylo/ophicis  ,  janutlo  mtjD 
&prcE(ertim  metaphyfica,  quibus  ipia  indiffici- 
lioribus,  &obfcurioribus  fententiis  declaretur; 

igitur 


Tomus  l  Pars  L  Qucsjlio  l  Art.  V. 

igitur  dignorcs  funt  alis  rciencs,  quifaus  iaci^ 
dottrina  indiget ,  ciim  ilUs  opus  non  fit  Theo- 


»7 


i  cpia-.o  .  V. 


tlia. 


Kejjort.-t, 
lOg.  q.2.n. 


Jogn  . 

Prsterea,  Doftrincc  d/gnitas  prffifertim  acci- 
pienda  videtur  a  certitudine  ipfius  :  fed  lacra  do- 
£lrina  certiores  funt  qua;dam  alix  fcientie.  Pro- 
batio  ;  Tum  quia  fpeculativa  ell  ccrtior  praftica 
ex  \.  Metaphyf.in proxmio  ;  facra  vero  doflrina 
praftica  ell ,  ex  diclis  articulo pr^ceder.ti  .  Tum 
quia  juxta  di£laa?/;'c,v/(y  2.  ip.^a  non  eft  lcientia; 
certior  elt  autem  fcientia  ea  facultate,  quc  fcien- 
tifica  non  eft . 

CoNTRA  ,Baricch.  5.  dcfipientiadicitur,  A^« 
ej}  (jUi  poffitfcire  i-ias  ejus :  fed  quifcit  univerfa 
;:u%'it  eani.  Nemoergo  poteft  facram  doftrinam 
aut  proprio  acumine  invenirc ,  aut  ab  a!io  addi- 
il-ere  ,  nifi  a  lolo  Deo  infniretur  ,  &  revelctur;  igi- 
tur  longilTime  antecellit  dignitate  aliis  lcientiis, 
quas  humana  induftria  vel  invenit ,  vcl  ab  aliis  in- 
ventas  addifcerepoteft. 

Respondeo,  fiicram  doclrinam  aliis  omnibus 
fcientiis  effe  dignorem ,  &  excellentiorem  :  Di- 
gnitas  enim  doftring  ab  objeflo  circa  quod  ver- 
fatur,  dimetienda  eft  ;  a  quo  etiam  &  propriam 
mutuaturcertitudinem  .  Quamvis  igitur  quslibet 
doflrina  fit  asque  certa  ,  fecundum  proportionem, 
quatenus  unaquseque  refolvitur  iii  fua  principia 
immediata  ,  nihilomrnus  una  eft  alia  perfeftior, 
ideft  dignior ,  &  certior  ,  quatenus  fubjeflum  cx- 
cellentius  ,  &  certius  confiderat.  Sacra  autem  do- 
ftrinaeft,  &  Ibla  dc  \p\b  Deo,  quodeftprimum 
fubjeftum  Theologia  ;  igitur  &  eadem  evidentif- 
fima  doclrina  erit ,  cui  nulla  alia  naturaliter  acqui- 
fitafit  comparanda  .  Etquamvis  ob  ipfius  excel- 
lentiam  obje(5li,non  attingatur  a  nobis  ftcundum 
perfeflionem  ,  qua  intelliguntur  imperfeftiora; 
nihilominus  nobilius  eft,  pauca  attingere  de  no- 
bilioribus  obje6lis,  quam  multum  de  ignobilio- 
ribus. 

Ad  argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,  quo- 
niam  contingentia  ,  ut  ipe6tant  ad  Theologiam, 
nata  funt  habere  perfeftiorcm  cognitionem,  ac 
cognof.antur  nectfiaria  per  fcientiam  acquifitam; 
quia  nata  funt  videri  in  primo  objeflo  Theologico 
cftendentc  rerum  veritatem  .•hinc  lacra  doftrina, 
etiam  ut  ccmpleflitur  contingentia  ,  eft  dignor 
omnibus  fcientiis  acquifitis  ;  quia  enim  de  fe  eft 
ccita ,  &  evidsns  ,  &  perpetua,  ideo  eft  perfeftior 
fcier.tiis  requirentibus  neceirnatcmobjecti . 

Ad  Secundum  dico  ,  utique  facram  doctrinam 
non  efie  ex  objecto  evidentem  ,  ac  ea  de  caufa, 
articulo  fecundo  negavimus  ,  habere  ratlonem 
fcientis:.  Sed  non  propterea  tamen  non  eft  di- 
gnior,&eminentior  fcientiis  omnibus  humanitus 
acquifitis:  qula  etfi  ei  defit  prgdicla  evidcntix 
conditio ,  habet  nihilominus  alias  longe  preflan- 
tiorcsinam  cum  majoricertitudine  inclinat  inob- 
jecta  revelata  ,  quam  clliGere  polTint  quicunquc 
habitus  acquifiti  . 

Ad  Tertium  concedo,  co  tandem  dcvenifle  Do' 
ftores,ut  in  exponendis  Sacris  Scripturis  philo- 
fbphicis  utantur  difciplinis;  veruntamen  id  non 
evenilTe  ex  illius  imperfeftione,  orta  cx  aliqua  in- 
digentia  difciplinarum  humanarum,  fcd  potiusob 
ejus  prreftantiam  ,  &  perfedrtioncm  .  ("uni  enim 
veritates  abicraclas  ncceflariorum  ,  &  inteiligcn- 
tiaruma:grc  admodumnolhi  intellcfius  imbecilli- 
tas  attingaf  nam  ita  fc  habct  noltor  intellc6tus  ad 
•  ca,  qux  funt  rnaniHftifllma  n.ituKc,  ficut  ocuius 
noftux  ad  lumcn  Sulis  ;  con,'uIro  ,  ac  utditcr  no- 
tiora  qnseque  adhibuciunt,  ut  indo  mauducerc- 
mur  ad  ea ,  que  nobis  funt  csptu  diihciliora .  Uti- 
\ 


lur  er^o  Thcolog.a  philolbphicis  ,  ficuti  dominus 
utitur  lcrvo  ,  &  /ervus  obtemperat  in  bonum 
fuum  . 

Ad  Quartum  ,  diclum  eft  infolutione.  Sacram 
doftrinam  efle  aliis  dignorcm  ex  certitudine  ma- 
jori ,  quam  accipit  ex  primo  objecto  certiori,  ac 
fimpliciter  necefl^ario  .  Et  cum  probatur  primo, 
quia  praftica  Ipecaiativa  certior  ponitur  a  Philo- 
fopho.  Relponliim  fuit  {wx^xz^articulo  i..prirr!Ui;i, 
Ad  aliam  prcbationem  ,  quia  ha;c  non  eit  lcientia; 
ergo  non  eft  /cicntia;  prxferencia  .  Nego  confe- 
quentiam  ex  dictis,  ^d fscundu»/ ^  &  (^rtic.fe- 
cundo ,  'Dtrumfucra  do^rina  fit  fcientui .  Princi- 
piis  enim  ,  exquibus  facra  doctrina  fuas  deducit 
eonclufiones ,  firmius  Theologus  aHentitur,  eo 
quod  aDeo  revelata  fint,quam  quibufvis  principiis 
lcientiarum  humanitus  acquifitarum . 

ARTICULUS     VI. 

UtrumhKcdoctrina  fit  fapientia. 

Docl.  '^rologi  q,  ^.feu  5".  laterali  §.  Sed  nunquid 
/-'■.  Magis  tamen.  J".  Tbom.  i.p.  q.i.artic.  6. 

VIDETUR  hffic  doftrina  haud  effe  ftpien- 
tia  .  Siquidem  fapientia  eft  perfectio  vo- 
luntatis  ;  eft  enim  habitus  appetitfvus  ,  quo  fapit 
habenti  illud  obje6tum  ,  quod  eft  in  /e  fapiendum; 
led  facra  doftrina  fpcftatad  intelie^tum  tanquam 
propria  perfeftio  ejus  ;  ergo  facra  doftrina  ne- 
quit  eflefapientia . 

PrsEterea,  Sapientia  eft  propter  ipfum  fcvre,  ju- 
xta  conditiones ,  quas  illi  attribuit  Phiio/ophus 
I.  Metaphyf.  cap.  2.  docens  proinde  Metaphyfi- 
cam  efle  (ap'entiam  :  fed  facradoctrina  noneft 
propter  iplum  fcire  fed  magis  propter  praxira 
dirigendam  ,  &  coercendas  animi  pafliones  ;  ergo 
non  eft  fapientia . 

Prasterca,  Sapienticc  potifllma  conditio  eft,quod 
fit  fcientiaomnium,  quantumheri  poteft:  nequit 
autem  aliqua  fcientla  efl"e  omnium  ,  nifi  ejusfub- 
jectumfit  omnibus  illis  commune  ,  de  quibusipfa 
fcicntia  traftat ;  fuhjeftum  autem  facrxdo6^trina; 
eft  Deus,  qui  eft  eflentialiter  fingularis  ;  ergo 
fcientiade  Deo  efle-non  potcftdeomnibus  ;  atque 
ita  nequc  fapientia  ell  appellan;la  . 

PrcEteres,  Alia  fapicntis  conditio  eft,  ut  fitde 
dilBcillimis  ,  &remotil'iim:s  d  communi  hominum 
captu  :  fed  fidei  articulos  ,  dc  quibus  facra  do- 
6lrina  cft  ,  rudcs  &  illiterati  pcrcipiunt ,  intclli- 
gunt ,  &  credunt ,  ergo  non  elt  de  diflicilliiriis  ,  Si 
arduis  ad  intclligcndum  ;  non  cft  igitur  fapicntia  . 
Praeterea  ,  Etfi  Theologia  focundum  le  fit  fa- 
pientia  altiflima,  quiaclt  lcicntia  Dci  ;  noftra  ta- 
men  non  videtur  fic  diccnda,  cum  pcr  ftudium  ,  & 
induftriam  humanam  acquiratur . 

CoN  I  R  A  ,  Auguftinus  \2.de  Triint.  cap'.  14.  & 
13.  de  Trinit.  cap.  19.  vult  ,  Thcologiam  tflc  fa- 
pientiam  ,quatenus  aitcrna  contcmplatur. 

Respondeo  dicendum  ,  Thcoloj^iam  iecundum 
fe  cfle  lapicntiam  .  Nam  dc  ncctflariis  contencis  in 
ea  ,  ipfa  Iiabet  evidentiam ,  &'  ncccflitatcm ,  &  cer- 
titudinem  ,  &  ohje6tum  altiirimum  ,  &  pcifevrtiflt- 
mum:  quia  primam  euontiam  ,  in  qua  luntomnia 
fuo  modo  ,  qu.x  per  iplam  intelleCtui  proportio- 
nato  irnotefcunt.  Quantum  vero  ad  contingtntia 
attinet ;  de  iis  om.nibus  h.ibet  evidentiam  in  ob- 
jcfto  Thcologico  ,  ut  in  fc  vifis  ,  &  ron  innote- 
fcunt  cx  aliis  principiis  prioribus  .  Quanioprcr 
notitia  harc  contingt-itium  in  Theologia  magis 
afllmil.itur  ir.telicctui  principiorum  ,  quamfcicn- 
D  2  tis 


4.  Rerort.<!ift'. 
55.  <j-  z-  11  •  4« 


ff.  diil.3  5.  f;.^<l 
uhitvtim      j.,i 


j.dia.?.,.?.;/.^. 

fupfofuit  .   V. 
De  dmv.s . 


Do^.  in  Cori. 
fHfer  I.  A.'.:.;- 
fhjj.cap.l. 
frcJog.  q.  ^- 
§  Ad  uitimi*»* 
frincipale  fri' 
mi  't*i-tinirii  - 
Docl.iii  Coin. 
ioco  ciiAt»  , 


Oui^u.l      f!C    . 

liWim  <f  ;■  i" 

ihs  .  V.^nur 
a>t;cm . 


8 


SumnKsJoannis  Duns  Scoti. 


Prolog .  <•  ^.  $. 

pinu  i;l».i/J.V. 
Ail  sliitd  dico  . 


Sed  i»t>iiem . 


D»rerurBpri«' 

«ip^oi-  iS.srt. 

i.j.i*</«»n.8. 


Ibidem   $.  Ji» 
«rx». 


$.  T),f«j3ihnitA- 


}.  riift.  fl-  $• 
jililtT  pffj*  f" 
Kj  icr!iH.»4-§' 
aluUim.prin- 

t:p. 


rroiogn.i  &»• 


.Jc/f.24. 


tix  conclufionum  ;  efl  igltur  Theologia  lecLindum 
fe  firrpliciter  fapientia . 

Ad  ArGumbnta  .  Ad  prjmum  refpondeo,  con- 
cedendo  fapientiam  ,  prout  eft  Spiritus  Sanfti  do- 
num  ,  cum  charitate  coincidere  ,  ac  fubinde  tflc 
habitum  appetitivum  :  at  Theologiam  ,  vel  fcien- 
tiam  S?.cr«  Scriptur»,quamvis  praclica  fit ,  nr.n 
cfle  iplam  charitatem,  /ed  habitum  intelkftivum, 
qui  fapientia  reftc  vocatur,  ut  declaratum  eft /V/ 
Jlltitione  . 

Ad  Secundum  dico,  propterca  Philofbphum 
attribuiffe  eam  conditionem  Metaphiikae  ,  cjuam 
fapientiam  appcllat ;  quia  exilbmavit  ,circa  ulri- 
mum  finem  nullam  efle  praxim  dir'gendam  per 
rotitiam  prafticam:quam  praxim  fi  pofuifTet,  pi^o- 
fefto  r.otitiam  direftivam  illius  cenruiflct  lonp^ 
robiliorem  (cientia  ,  g\vx  e/1:  propter  ipfum  fcire 
pra;c'S^.  Qi_)are  Theologiam  cfle  ordinatam  ad 
dirigendam  praxim  circa  iiltimum  finem,  nihil 
detrahit  illi  ,  quominus  iapientia  dici  aueat.  Sed 
de  hoc  fuiius  aftum  iupra  ,  avticulo  qtiarto  pri- 
tnum  . 

Ad  Tertium  concedoafTumptum^Ft  diro,Theo- 
logiam  fecundiim  /e  effe  de  omnibus  fchilbus  ,  ut 
taftuni  efl  fupra  aniculofecundo  iterum  repetito: 
quia  omnia  nata  funt  fciri  virtute  primi  objecli 
Theolo»ici ;  e'fi  Theologia  tum  noflra  ,  tum  Bea- 
torum  habeat  tcrminumex  voluntate  Dei,  vcl  re- 
velantis,  vcl  ufiendetis  hxc  &  non  alia  in  obje- 
Eio  Theologico  .  Et  cum  fubditur  ;  i.^^itur  oportet 
fubjeftum  ejus  t{^c  commune  omnibus.  Dicen- 
dum  ,  non  effe  commune  per  pricdicaticnem  ,  hd 
per  originariam  ,  &  radicalem  continentiam  ,  qua 
c6mp!e6titur  omnia,  utfons,  &  caufa  omnium, 
quae  funt ,  &  fciri  pofl^unt  per  ipfum .  Eft  er,'>o 
Theologia  fecundum  /e  altifrima  fapientia,  &  uni- 
vcrralifTima  ,  quia  de  omnibus ,  &  omnis  cognitio 
ron  includens  impcrreftionem  :  &  ideO  in  intelle- 
6lu  divino  eft  omnis  cognitio  :  quamvis  non  fit 
omnis  cognitio  fimpliciter  rcfpeiJtu  intellefius 
crcati  ,  qui  ultra  cam  ,  poteft  ex  lin'  iinperfcct  o- 
ne  habere  alias  notitiasde  obieftis  crtatis  ;  &  ni- 
hilominus  etiam  Thcologia  uof^ra  tit  dcomnuuis 
entibus  quantum  ad  ahqua  cognofcibih^a  de  illis, 
quoad  refpectus  nimirum  ,  quos  hnbentad  effen- 
tiamdivinam,  wtbxc  ejfcr.tia ,  Sed  de  hisinfra, 
poft  articulum  7.  in  Iiicide?tti  . 

Ad  Quartum  rcfpondeo  ,  Theolog'a  noftra  ce 
faftonon  eft  nifi  de  his  ,qu£e  continentur  in  Scri- 
ptura,  &  quie  poiTunt  elici  ex  ipfis  revelatis.  Re- 
velatfo  autem  lecundum  communem  Legem  ,non 
cft,nifidehis,  quorum  termini  naturaliter  pof^ 
fiint  concipi  a  nobis  ;  oportet  igitur  qucmque  ra- 
tionis  compotem  concipere  terminos  articulorum 
fidei ,  faltem  eorum  ,  qui  funt  necefl^arii  ad  falu- 
tem  ;  &'cd  non  propterea  fequitur  cos  intelligere 
illorum  terminori  m  quiditates  ,  aut  non  cfle 
Theologiarn  de  difiicillimis  ,  ^  .'tn^o^iiiin  is  a  fcn- 
fu  humano .  Ciiirtadea,  qus;  in  Theologia  do- 
ccntur  de  fine  hom  nis ,  &  mediis,  perqu^adil- 
lum  pervenitur,  nulla  hamana  inveftigatio  ali- 
quando  pervenire  potuifl^et  . 

Ad  Uhimum  dico  ,  noftram  Theologiam  cflle 
de  his  ,qu£Continentur  in  Scrfptura  ,  &  eliciun- 
turex  ea  ,  ut  fupra  dictnm  fuit  :  ftudio  autem  fie- 
ri,  ut  quisacquirat  hab.tum  exponendi  Sacram 
Scripturam,'vel  adhibtndo  Sentcntiam  clariorem 
cjuldtm  Scripturcc,  vtl  utcndo  aliis  icientiis  ho- 
manis  ;  per  hoc  autem  non  excidit  a  ratione  fa- 
pient'as  ,  quia  &  ipfa  eft  de  fubjcfto  altiflimo, 
nempe  de  ente  inhr.ico  ,  ut  de  priir.o  noto  ,  &  (ua 
principiaa  nulla  alia  accipit  priori  fe,  fed  revela- 


ta,  &cer;iliiniaiuppoiiit :  ac  renique  cft  dc  omni- 
bus  (cibilibus,  iecundijm  quod  dicunt  refpeftum 
ad  divinam  Eifentiam  ,  «/  hisc. 

ARTICULUS    vn. 

Utrum  Deus  fit  fubjeftum  hujus  fcienti.i» , 

Docl.  Prologiq.  3.  ittReport.  ibideuj q.i.SThom, 
\.  p.q.  I.  artic.  -j. 

y^Viuri  de  pritKO  Theologix  ohjeao  ,  opporttitth 
prceiinttendum  puramus ,  ac  dedaranduni ,  quid 
tiomine  primi  objeUifcienti(X  iiitelligendum  'ne' 
uiat .  Sit  etgo. 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Qujcnam  fit  ratio  primi  fufcjcfti  fcientice  :  An  fit 

primo  continere  virtuaiiter  veritateshabitus 

lcientifici  . 

Dfif?.  Prologi  q.  i.  §.  De  fecundo  .  In  Report.  ibt^ 

dem  q.  i.  art.  2.  S.  Tbom,  \. p.q.  1.  artic.  7. 

in  folutione  . 

VIDETUR  ratioprimi  obje<?li  fcientix  ron 
efie  continere  primo  virtualiter  omncs  ve- 
ritates  habitus ,  cujus  eft.  Nam  ficut  fe  habet 
objeftum  primum  po:en*i.Tj  ad  pctentiam  ;  ita 
fe  habet  objcetum  primum  habitus  ad  habi- 
tum  :  Sed  objtftum  priroum  potentia  eft  aliquo'1 
commune  ad  oinnia  pcr  feobjcfla  illiiis  potentia:; 
ergo  ,  &  primum  objiftum  habitus  oportet  efTe 
ahquid  commune  ad  omnia  per  ie  objectaejus,  & 
aliquid  virtualiter  continens  alia  , 

Confirmatur  ,  quia  alicquin  non  inveniretur 
adxquatio  in  tali  objcfto  ;  qus  tamen  requiritur 
in  primo  objeclo  cujufcumque  fivcpoientia; ,  five 
habitus. 

Praiterea  ,  In  fcientiis  communitcr  afifignatur 
pro  primo  fubjefto  aliquid  ccrr.mune  ad  illa  ,  quas 
fcienria  fua  cxtenfione  compit  ftitur  ;  ficut  in  Me- 
taphyfita  ens  ;  in  fcientia  nnturali  corpus  ,  vcl 
ens  mobile  ;  in  Gecmetria  rrjngnituco  ;  6c  fic  dc 
aliis:fed  cjufmcdi  communia  non  continent  vir- 
tualiter  ea  omn.a  ,  qua:- per  hafcitum  attinguntur; 
ergo  contineie  virtualiter  i,on  eftratic  pnmifub- 
je6'ti  fcientiarum  . 

CoNTKA,  In  efTentialiter  oruinatis,  neccfreeft, 
omnia  reduci  ad  alifjuod  primum  fimplic;  er  :  co- 
gnofcibilia  autcm  cuju/cumquefcicniiehabent  or- 
dincm  efTentialem  inter  fe  in  ccgno(cibil;tate;quia 
conclufiones  cognofcuntur  exprincipiis,  &  prin- 
cipia  ex  terminis:  terminivcro  ex  ratione  ipfius 
fiibjtfti ;  ergo  omnia  ad  quK  fe  habitus  extendit, 
viraialiter  includuntur  in  funjcfto  primo  . 

RcsKONDEodicerdum,  rationcm  primi  fuhjefti 
fcientia:  eflTe  ,  contincre  in  fe  primo  virtualiter 
omnes  vcritatcs  illius  h«"bitus,  cujus  eft  .  Decla- 
ratur:  Cum  enim  contlufioncs  iint  in  principiis 
virtualitcr  :  &  principia  virtualiter  in  (ubjftto: 
nam  flibjcftum  virtusliter  includit  prasdicatum  in 
principiis  primis  :  idque  tf!cntia!itcr,  fi  fint  per 
ie  primo  mcdo  :  vel  virtualiter,  fi  fint  per  fe  fc- 
cundo  modo ;  fcnuitur  in  fuljtcto  incomplexo 
quiditative  cognito,  vrtualiter  contineri  princi- 
pia  ,&  conclufionesde  tali  liibjcfto:  atque  ita  to- 
ta  notitia  ,  qua  de  ip.'6  fubjefto  nata  eft  habeii- 
&  etiam  ulrer]us,qus  nata  eft  habeii  de  aliis  per 
rationem  ejus,fivt'  fint  infeiiora  contenta  fub  ip/b, 
five  fintalia  att.nbuta  ad  ipfum  ,  tanquam  ad  prj. 

■nium 


E*    Rep,  l— 


fy.   Rep.    I»f» 


))hy(.  q.    i.  (,. 
Initr  difftlS  tril 

opimonti . 


Hfe   fubti]'*. 
me    ex  onun- 

tllrj  M   gillVO. 

Ly>.l  e..o      iiu 
Cvmnnnt. 


Tomiis  l  Pars  l  Qucejlio  l.  Art.  Vll.  19 

ARTicuLus    vrr. 

Utrum  Deus  fit  rubjeflum  priinum  hujus  fcientiB- 


mum  :  HaSi^us  ig'tur  inclinans  foi  malitcr  2.A  fyc 
c^iliridum  talc  fubjeflum  fecundum  rat  onem  qui- 
ditativam,  inclinat  virtualiter  ad  omniacomplc- 
xa  cogno!cenda,  qu£  attingi  pofTunt  per  rationem 
illius  modo  pradifto. 

Voxvo primitas  hie  acctpitur  ex primoPofleYior. 
7V.V.  c.  14.  (3*  15-.  in  dchnitione  Univerlalis  ,  fe- 
cundumquod  dicit  adsquationem  :  objeclum  au- 
tem  ie  habet  ad  habitum  ,  ficut  caufa  ad  effcflumf 
non  eflcnimcaufa  adaquata  ,  nifi  contineat  rri- 
m6  vinuah>er  totum  effi-ftum  .  Exponoquod  di- 
xi  ^primo  •uirtttaliter  :  quia  ficut  illud  efl  primum 
cns  ,  quod  non  dependet  ab  aKo  :  fed  magis  aha 
abillo:  ita  primo  continere,  ett  ab  aliis  non  de- 
pendere  in  continendo,  fed  alia  ab  ipib,  hoceft 
circumfcripto  per  impoffibile  omni  alo  manente 
intcileftu  ejus,  adhuc  contmeret;  &  nihil  aliud 
continet,  nifi  per  rationem  ejus  , 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  refpondco  ,pro- 
portio  objefti  ad  potentiam  ,  eil  propoitio  moti- 
vi  ad  mobile,veI  activjad  palTivum:  At  proportio 
fubjcfli  ad  habitum  ,  eft  ficut  proportio  cauiiE  ad 
efft6lum  :  Quandocunque  autcm  aliquod  agens 
.ig!t  in  aliquod  paffum,  potcft  quodlibet  agens 
ejufdem  rationis,  in  quodlibet  paffum  ejufdem  ra- 
tionisagere;  ergo  prima  exrrema  proportionis 
aftivi  ad  paffivum,funt  communia  adomnia  per 
fe  extrema  iffius  proportionis  .  Nam  inter  illa 
communiffimaeff  adaquatio,  quia  in  quocunque 
eft  ratiounius  ,  illud  reipicit  quodlibet ,  in  quo 
eft  ratio  alterius.  Prima  vero  extrema  proportio- 
nis  caulae  ad  effeclum  non  funt  communiflima,quia 
intcr  illa  non  eft  adaequatio  Non  enim  fequitur: 
fi  commune  poteft  cauJare  habitum  :  igitur  &  fpe- 
ciale  poterit ,  aut  k.  converfo  ;  non  enim  quodlibet 
contentumfub  illocommuni  refpicit  habitum  ,  ut 
cffeiSlum  ejus:  fed  tantuiu  aliquod  primum  obje- 
clum,  quod  virtualiter  continet  omnia  ,  ad  quae 
ipie  habitus  fe  extendit  :  ac  proinde  iuhjcftum 
fcientias  non  eft  communc  ad  omnia  confiderati 
in  fcientia  ,  nifi  per  eorum  continentiam  vir- 
tualem. 

Et  ex  his  adconfirmationem  ;  Nam  potentia? 
non  poteft  adsquari ,  nifi  commune  ,  quod  prx- 
dicatur  de  omnibus  fubjectis:  atfcientis  habitui 
adofquatur  aliquid  communc  contentivum  om- 
rium,  fecundum  continentiam  virtualein  ,  non 
autem  commune  per  prsditationem  , 

Ad  fecundum  dico  fic  :  Multorum  habituum 
fptcie  differentium  poteft  ii?it  aliquod  objeftum 
commune  ,  ficut  ab  objeftis  eorum  habituum  po- 
teft  abftrahi  objeflum  commune  .  Ec  hoc  modo  in 
fcientiis  affignatur  objeiElum  commune  ,  a  quo 
proinde  non  eft  unus  habitus  fecundum  fpeciem, 
fed  tantum  fecendum  genus.  Et  ideo  ejufiuodi 
Rep.  hta  commum/ecuKdu>/f  (j^iid  tAmum  ,  &  diminute  eil 
objeftum  primum  :  quia  ,  etfi  habeat  conditio- 
nemadaquationis  refpeftu  habitus  ;  quia  tamen 
nec  ipfum  habitum  continet  virtualitermec  eft  fu- 
binde  menfura  illius ,  ex  5.  Metapbyf.  cap.  de  Ad 
aliquid  ^deCunt  ei  potiffimsconditiones,  ieu  rat'o 
formalis  objecli  fcientia: ,  habentisadccquatianem, 
&  continentiam  virtualem  ,  &  rationcm  menfurx 
habitus  tendentis  in  illud . 


Dof?.  Trologi  q.  5.  in  Rtport.  ibiiem  q.   l.  art.  4. 
S.   Tbom.  i.p.  q.  i.  art-  7. 

VIDETUR  Deus  haud  effe  huius  fcienticc 
fubjeiftum  .  Siquidcm  Boetius  primo  de 
Trinit.  Forma  f.mp/a: ,  inquit  yfubjeFinr,?  ejfe  non 
potejl'.  Deus  autem  eft  forma  iumme  fimplex; 
ergoincapax  videcur  fundandi  rationem  fubjeiti 
(cientia:  hujus . 

Prfficerea,  Materia  non  coincidit  cum  aliis  cau- 
fis  ,  neque  in  idem  numero,  neque  in  idem  fpecie, 
ex  2.  Pbyfic.  Tex.  cow.^j.Deusautem  eftfinis  hu- 
jus  fcientiK,&  efficiens  ;  ergo  effe  nequit  ejufdem 
fubjeftnm,  five  materia  ,  cui  confiderands  ,  & 
meditandx  incumbat  . 

Praterea ,  Ex  1.  Pofterior.  cap.  1.  fabjectum 
fcicntias  oportet  habere  partes,  principia  ,  &  pai- 
fiones  :  Deus  autem  expers  eft  partium  omnium, 
feu  integralium,  cum  fit  omnino  fimpicx  :  five 
fub]eftivarum,cum  ex  le  fic  fingulariiumum  effe. 
Neque  habet  principia  ,  cum  ipie  fic  primum 
omnium  princip  orum  ,  neque  painones  :  nam  paf- 
fio  ineft  fubjecto  fic,  ut  fit  cxtra  efientiam  ipfits; 
nihil  autem  hoc  modo  ineffe  poteft  Deo  . 

Prffiterea,  Sacradoftrina:  fubjeftum  eft  aliud 
quid  a  Deo;  ergo  cuin  unius  fcientis  unica  fit 
prima  materia  circa  quam  verfatur,  D^us  non  erit 
Theologisefubjcftum.  Antecedcns  nrobaturmul- 
tipIiciter:Tum  per  Auguftinum  dedoftiina  Chri- 
ftiana  I  b.  i.  cap.  r.  Omniz  doFtrina  vel  yerum  eft.^ 
i'c/ /-'gfm-ffm  :  UfitUY  ics,  vel  figna  func  hujus  do- 
6tnnae  fubjtctum . 

Deinde  Svripfura  habet  quatuor  fenfus,  fcili- 
cec  ,  Anagogicum,Tropo!ogicum  ,  Allegoricum, 
&  Literalem:  fcd  cuilibet  iLnfui  correfpondet  ali- 
quod  fuhjcctum,  fecundum  illum  fenium  ;  igitur 
facras  do6trira  quituor  erunt  fubjccta  . 

Tertio  ,quia  ,  fccundum  Euftachium  /;.'  /";  t/o- 
go  I.  Eti:b.  Maralis  eft  de  homine  quoad  animam: 
Medicinjlis  ellde  codem  quoadcorpus.  Ex  hoc 
ergo  accipicur  hx^  propcfitio;  omnis  fcientia  pra» 
ftica  habet  pro  (ubJLfto  primo  illud  ,  cui  acquiri- 
tur  finis  prafticaj,  6c  non  ipfum  finem  :  fed  linis 
iftius  fcientice  acquiritur  homini ,  &  non  Dco  ;  er- 
go  ipfe  homo ,  &  non  Dcus  eft  Theologiae  primum 
fuhjcftum  . 

Denique  ,  (  &  quafi  rcdit  in  idem  )  Finis  /cicn- 
t\x  eft  per  atlumfuum  attingere  ohjeftum  pri- 
mum  inducendo  in  ip'um  formam  pr'ncipaliter 
intentam  a  fcientia  ;  puta  ,  in  fpcculativa  in.Iucere 
in  illudeffe  cognitum  ,  quia  cognitio  ibi  intendi- 
tur  :  &  in  practica  inducere  fcrmam  ,  adquamor- 
dinatur ejuspraxis:  finisau'emhic  intencus.eft 
bonltas  movalis  utique  in  homire,  &■  non  in  Deo 
inducenda  ;  igitur  homo  cft  objcetum  primum  fa- 
cra;  doclrins. 

CoNTRA  ,  Auguftinus  8.  de  Civit  Dei  ,  cap.  r 
Tlyco/ogia,  i-erbo  GyfcoJ'g}J:ficari  itttei/ig  imus  di' 
drcinitate  rationei»  ,  J:i'e  fernrvnem  .  Si  igitur 
Thcologia  eft  fermo  ,  vel  ratio  de  Deo  ,  profcfto 
ipfe  Deus  eft  primum  Theologiac  fubjeftivm  . 

Respondeo,  Quoni;im  cognitio  quffihhet  in  fe  p.^i^o^^f.lsfcA' 
eft  illa  ,  quaenata  eil  haberide  objeflo  cjut,  fe-  vr-itj:u:n  ne- 
cundum  quod  na'um  cft  manifcftarc  fe  infellett'i!  ^•/he'in™i'^,n 
proportionato:  &  cadem  cogri*io  in  nobis  ca  i  ft,  le  ,  in  o-^''"" 
qUiC  nata  cfl  haberi  in  intcllc<5lu  noftro  de  o*-!-6lo  Jr/pUVi-^n.au, 
illo  intellefto  :  Theologia  in  fe  talis  eri*  cc!>'''io,  5c  eCpcaj  n- 
qualcm  natum  eit  faccce  objcttum  Theologicum 

in 


'<3-.M    tmetfit 

imcr  ThfoJf- 
^;  im  In  ir  ;  *C 
Thf  obg  i  !n_. 
-utiaaosis . 


ThecIogi;r  in 
■Sc  cft  ipfe_j 
X)eut  QL.^tc- 
11119  /i«c   ^i^iro» 


3° 

in  intelleclu  fibi  proportlonato  :  Thcologia  vero 
in  nobfs,  talis  cognitio,  qualem  intclleftus  no- 
■fter  natus  cft  habere  de  illo  objefto  .  Exemplum: 
fi  aliquis  intelleftus  nequiret  "intclligerc  Geome- 
Uicalia,  pofTetautemalicuiGredere  de  Geometri- 
cahbus,  Geometria  eflet  ei  Bdes  ,  non  fcientia; 
cnettamenin  Jefcientia,  quia  objedTlum  Geome- 
triiE  natum  eft  facerede  fe  fcientiam  in  intelleau 
proportionato .  Rursum  ,  veritatum  TheoIo,^ica- 
Tum  alitE  funt  necefTariffi,  qus  nempe  infunt 
Deitati ,  independentcr  a  principio  libero  :  alioe 
vcro  flipt  contingentes,  quarum  nimirum  caufa 
prima  cft  divina  voluntas  .  Juxta  eigo  hacomnia 
TOcmbra  foluturi  Quaftinnem . 

Diccndum  primo  ,  Primumfubjeclum  Theolo- 
glx  in  (e  ,  quantum  ad  veritates  necefTarias  ,  efl 
jpfeDeus^non  fubratione  aliqua  iiniverfali ,  at- 
tributali  vel  refpecliva  ,  fed  qua  cfl  h^ec  efTentia. 
Prior  conclufionis  pars  probaturprimo:  Nam  ob- 
jei!:tum  pnmum  fcieiitiEcontinet  virtualiteromnes 
veritatcs  illius  habitus  ,  cujus  c'l  primum  fubje- 
£tum:  fed  nihil  continet  veritates  Theologicas, 
rifi  Deus  5  crgo  ipfe  Deusfit  oportet  Theologice 
fubjcftum.  Probatio  minoris  ;  Nihfl  aliud  conti- 
Tet  ens  utca'jfa,  five  illud,  ad  quodomniaredu' 
cuntur  per  attributionem  :  Nec  aliquid  continet 
ensut  effefius  demonflratiDne  quia:  nam  nullus 
cfTeftus  oflendit  Deum  Trinum,  quK  nihilominus 
«fl  potiflima  veritas  Theologica  ;  &  fimilia; 
quandoquidem  igjtur  omnes  Theologica;  verita- 
tes  in  Deo  continentur  ,  nihil  aliud  ab  ip^b  eft  pri- 
rnum  Theologiffl  fubjeftum  .  Defnde , '  Theologia 
in  fe  efl  de  his,quffi  fbli  intellefluf  divino  funt  na- 
turalitercognitarergo  efldealiquo  foli  Dco  natu- 
raliternoto;  fed  fblus  Deus  efl  fibi  naturaliter 
notus  ;  ergo  Theologiaeft  de  Deo,  ut  dcprimo 
ejus  fubjefto  .  Prohario  antecedentis :  fi  ifla  fcicn- 
tia  cfldealiquibus  alicui  aiii  intelle£iuf  naturali- 
tcrnotis;  ergo  prster  ifla,  aliqua  alia  fun--  co- 
gnofcibilia  naturaliter  fbli  intelleftui  divino:cum 
infinitus  fit  ,  acfubinde  longe  plurium  co!>nofci- 
tivus,qiiam  intelle£tusfinitus,cni  potcft  efTe  na- 
turaiitcr  cognita  omnis  cffentia  creata,  igitur  alia 
fcientia  eft  fuperior  Theologia  ,  neinpe  ea  ,  qus 
ef^  denaturalitcrnotis  Tantum  intelleftuiinhnito, 
quia  eflerit  de  naturaliter  notis  intellcftui  crca- 
to  .  Deniqre  probatur :  quia  in  nulla  fcicntia  tra- 
dituritadiflinfta  cognitiodenonper  fe  fubjeflo, 
iicutde  per  fe  ejus  fubjefio^alioquin  non  effet  ra- 
tio,^quareiIIud  fubjefium  ponerctur  magis  fub- 
ySium  ejus  .quarn  ailiud  :  igitur  fi  Deus  non  efiet 
Theologiae  in  fe  fubjeftum  ,  non  traderetur  ita  di- 
flin6ta  cognitio  de  ipfo  ,  ficut  traderetur  in  ulia, 
cujus  poffet  efl^e  fubjeaum  .  Potefl  autem  revera 
cffe  fubjeftum  fcientia; :  igitur  illa  fbret  Theolo- 
gia  inleprior:  ergo  ci!im  nulla  fcientia  fit  prior, 
&  altior  Thcologia  in  fe,  ipfiusTubjeftum  non  efl 
aliud  ,  nifi  Deus  .  Acceditetiam  ,  qucd  fecundiim 
Auguftinum,  14.  de  Turiit.cap,  \.  ^  4.  Ifla  fcicn- 
tia  efl  de  illis  ,  quibus  (ides  gignitur  ,  defenditur, 
&  roboratur  :  ergo  efl  de  illo  eodem  fubjefto, 
quodefl  primum  fubjectum  fidei:  fed  fides  cfl  de 
veritate  prima,qus  Dens  efl:ergo&  Theologia  in 
fe  erit  de  eodem  Deo,  utde  ipfiusprimo  fubjefto. 

Polierior  conclufionis  pars,  nempe  ,  Deum  fub 
ratione ,  qua  efl  h^c  efientia^  efie  fubjeftum  Theo- 
Jogix  in  fe,  feu  intelleftus  divini:  &  non  fub  ra- 
tione  aliqua  univerfali,  attributali  ,  vel  refpecli- 
va  :  probatur  :  Nam  nullus  conceptus  communis, 
attributalisjjvel  refpe(5tivus  ,continet  virtualiter 
omnes  veritates  proprie  TheoIog!cas,pcrtinentes 
a(^  pluralitatem  pcrfbnarum^^Etenimfi  contineret. 


Summce  Joannis  Duns  Scoti , 


ciim  ejuimodiconccptus  naturalitcr  concipiantur 
a',nobis  ,  &  propoli  lones  fubinde  immediatffi  de 
illis  conceptibus  pofTent  a  nobis  naturaliter  conci- 
pi,  &intelligi:  &  per  illas  propofitiones  imme- 
diatas,  fcire  pofTenius  conclufiones ,  &  ita  totam 
Theologiam  naturaliter,  &  citra  omnem  revela- 
tionem,  addifcere  ,  quod  nemo  dixerit  .  Deinde 
conceptus  illicommunes  ,  attributales,  velrelpe- 
ctivi,  cx  quonon  funt  fbli  Deo  naturaliter  noti: 
quia  attingibilesper  Metaphyficam:  nec  veritates 
in  illis  inciufx  conceptibus  ,  de  quibus  efl  Theo- 
logia  ,  erunt  Ibli  Deonaturaliter  nota; .  Theolo- 
giaautem  infe  dumtaxat  intelle«5^tui  divinoelipro- 
portionata  ,  &  naturaliternota  :  ergo  ipfius  obje. 
6^tum  formale  efl  naturaliter  immutativum  folius 
intelleftus  divini:  cfi  ergo  talis  ratio  prioromni 
alia  ratione  vel  communi ,  vel  attributali ,  vcl  re- 
fpefliva  .  Denique  Theologia  inj  fc  efl  fcientia 
eminentiffima  omnium  ;  ergo  de  altiffimo  obje6io, 
&  fub  ratione  perfe6iiflima  :cognitio  autem  ipfius 
quodquid  efl  ,  eft  perfefiiflima  ,  ut  ait  Philofbphus 
7.  iMetaphyf.  Tex%  com.  4.  igftur  cognitio  iliius  ef- 
fcntftE ,  ut  hsc  effentia  ,  efi  perfeftior  omni  alia 
cognitione  ,  qute  poffet  haberi  de  eodem  fub  prx- 
fatis  conceptibus :  Theologia  igitur  in  fe  erit  de 
obje6io  perfeftiffimo  ,  &  fub  ratione  item  perfe- 
ftiffima  ,  ablbluta  ,  &prioriomni  alfa  fpeciali ,  & 
contracia  perconceptus,  feu  univerfales  ,  feu  afe- 
tributales  ,  feu  Vefpefiivos  .  Exemplum  :  Homo 
intelligitur  ut  animal  rationale ,  ut  fubflantia  ,  ut 
manfuetum  natura  ,  ut  nobiliflimum  animalium. 
In  primo  intellectu  concipftur/ccundum  rationem 
quiditativam  propriam :  in  fecundo  ,  in  communi: 
in  tertio ,  per  accidens,  ideft,  in  propria  pafiione: 
in  quarto,  per  refpe<ftum  ad  aliud.  Sed  perfediifli- 
ma  notitia  de  homine  non  potcfl  elle  in  refpefiu 
adaliud  ;  quia  ilta  prce/lipponit  notitiam  abfbluti: 
nec  fub  propria  paffionc  :  quia  hrec  notitia  prx- 
flipponit  CGgnitionem  fubjefii ;  nec  dc  homine  in 
univerfali :  quia  illa  efl  confufa  ,  igitur  nobiiiffima 
cognitio  de  homine  eft  fccundamrationcm  quidi- 
tativsm  .  Ita  &  in  Deo  . 

Dicendum  Secundo  ,  Theologix  noflrse  \x\  fe 
confiderats  fubjefium  continenti»  vcritatum  ne- 
cefl^ariarum,  eli  ipfe  Deus  fub  ratione  Deitatis. 
Quatenus  vtxbTheologia  noflra  f/?,ejus  fubjectum 
evidentiffi  efl:  ens  infinitum  .  Prima  pars  ex  eo  pa- 
tet,  quia  inter  Theologiam  in  (e  ,  &  nollram  non 
intereft,  nifi  quidam  refpeflus  rationis,fecunduni 
quemTheoIogica  notitia  refertur  ad  intelleftum, 
qui  ipfa  pra;ditusefi  notitia  ;  ergo  &  Theologias  5^^^-^.^^^^;«^« 
in  fe  ,  &  ut  iu  intellcfiu  creato  reperitur,eft  ulem  'ibiaUi-.A   »c- 
continentiffi  fubjeftum  :  quodobjeftum  adsquate  ■^'''•'" 
notum  eflfbli  jntellefiuidivino  ,  Beatis  veroina- 
dxquate  ;  nobis  autem  dumtaxat  cx  determinata 
revelationc    aliquorum  ex  inhnitis:  qii»  in  tali 
objeftocontinentur.  Cum  igitur  habitus  ex  ob- 
jefto  evidentiara  accipiat ,  primum  objeftuin  ejus 
&  virtualitercontinct  ipfum  habitum  &  in  fe  ,  & 
quatenus  efl  notum  exparteintelle(5tui  creato.Ex 
quodeclaratur  fecunda  pars  :   Etenim  Theologia 
noflra  ,  etiam  quoad  veritatcs  necelfarias,non  ha- 
bet  cvidcntiam  ex  objecto  ,  /ed  ut  accepta  per  re- 
vclationem:  aliter  propterea  /c  haberc  non  poteft, 
ac  illa,  quK  efiievidtnsex  objcclo:  duntaxat  er- 
go  noftrdi  77^i?&/c*2v>,r//«o/?rxell:  affignandum  pri-  vwenc^j  gicft 
mum  ohjeftum  notum  ,  de  quo  iminediat^  cogno-   Migiftri    Ly- 
fcunturprimffi  veritates.  Illud  nutem  primum no-  '  *"' 
tum  efl  ens  infinitum.  quia  ifte  efl  conceptus  per- 
fcfiiflimus  ,  quem  poffumus  habere  de  illo ,  quod 
cft  in  fe  primum  continentia:  fubjefium  .  Ab  hoc 
ergo  conccptu  perfeftiifimo  accipiunt  evidentiam 

Theo- 


coiuineDii,c 
Thoologlx  nc-  ' 
\i\ii  e.t  Deus 
fub  r.itiona_j 
Deit.uiii.  Siib- 
Irrliim  3  t'm 
evideti.xellEn» 
infinituni  • 


TofJtns  l  Pars  l  Qucsjlio  l  Art.  VI. 


THeoIogicara  qna;que  rclpcCta  nollrum  a>.c  nj^oo 
tiUiii  piocaula  compleX'onumThcoIo.>icarum,ra- 
tionem  entis  infiniti  ;  etfi  intt.rim  \s  conceptus 
non  contineat  in  fe  virtualiter  Theolo^iam  no- 
ftram  ;  nec  multo  minus  ut  nobis  cft  nota  . 

Ad  Argumenta  .  AJ  primum  dicendum,Boe- 
tio  eo  loci  effe  fermonem  de  rubjeclo  accidentis  , 
non  de  fubjetFlo  confiderationis  .  Quamvis  igitur 
Deus,  utpote  fumme  fimplex,nec  alceri  componi- 
bilis  ,  nequeat  uUum  accidens  recipere,pote(l  ta- 
men  eSe  fijbjeftura  Theologica;  faculratis  , 

Ad  Secundum  refpondeo ,  Philolbphum  intel- 
ligers  de  materia  ,  ex  r/ua  aunt  res  naturales;qujc 
fane  materia  nequit  efTecfHGiensrnon  vero  de  ma- 
teria  in  qua  fiintaccidentia^nam  interdum  ea  m^- 
tcria  e(l  caufa  effectiva  eorum  :  neque  dc  materia 
circaquam  verfatur  confideratio  fcientis;  quia 
talis  materiaeftcaufaefTefliva  una  cum  intelleiSta 
carum  veritatum  ,  qux  continerstur  virtualiter  in 
illa  matcria  ,  five  (ubjeflo  corifiJerationis. 

AdTertlum  dico  ,  fubjeftum  fcientiae  cujusli- 
bet  naturaliter  adinven-.E  ,  efTe  aliquod  univerfa- 
le  ;  ideoque  habeatoportet  partes  lubjcclivasiAt 
Theologiffi  fiibjeftim  effe  ha>ic  effentiam  (ingula- 
rifTimam.Scindivifibiiem  'ubindc  in  raaltis.Nam 
in  natura  creataimperfe6loniseft  ,  dividi  in  plu- 
ra  fingularia  ;  nequitergo  Theologis  fubjeftum 
habere  partes  fubjeftivas  ;  fed  non  proinde  non 
eftfcibile,  cum  fit  innnits  intelligibilitatis  .  Pof- 
funt  feamen  aliquo  modo  ip'»  nerlbn^  divins  ap- 
peliari ,  quafi  partes  fabje6l'v£e  cfTentiaj  divins, 
ied  tamen  efTentia  in  eis  non  numeratur  .  Cutn 
fubditurde  pafuonibus,  qusnon  videnturconce- 
dendae  in  cfirentia  i^ivina  .  Refpondeo,  ultra  prx 
dicata,  quaeco^nofcuntur  de  Deo  per  inquiiuio- 
nem  Metaphyficam  ,  ut  fumnaafapientia  ,&  boni- 
tas,  acprovidentia ,  Scfimilia,  funt  alia  ,  qua; 
conveniunt  illi  efrentije  nt  bac ,  qua:  proinde  noa 
funt  natacognofci  de  illa  ,  nifi  per  ipf.im  cogni- 
tam  :  quse  interim  predicata  ,  «juia  fciuntur  per 
effcntiae  rationcm  ,  habent  modum  paflionum  ,  fed 
ron  fiant  ab  effentia  caul;i:a  ,  cum  fint  ea^dem  illi. 
Et  quod  dxitur,  oportere  fubjeitum  habere  prin- 
cipia.  Dicendum,  haud  neceflariuinefife  princi- 
pia  fcibilis  fore  &  principia  in  fe  ipfius  fubje6li: 
cumentis,  in  quantum  ens  (quod  nonitur  rubje- 
ftum  Metaphyfiv.3e  )nulla  fint  eifendi  principia; 
quia  tunc  prof.i6to  cfTent  cujusl;bet  entis:  Oportet 
ergo  cujuslibet  fubjc£ti  &9iii  principia  .  per  quae 
derrvonrtrentur  ejus    paffiones  de  eo,  ex  qulbus 


31 

gia;  .  Cum  igitur  eae  veritates  virtualiter  C(..uti- 
neantur  in  folo  Dco,  is  eft  ftatuendus  primum  hu- 
jus  icientia:  fubjettum  . 

Ad  ultimumdico,  primam  propofitionem^efTc 
falfam;quianihil  aliud  eft  tinisfciencia; ,  quam  at- 
tingere  pef  aclum  proprium  objectum  ipfius  ; 
Non  ergo  inducit  aliquam  formam  per  aftum 
fuum  in  objeclum  ;  quia  fcientia  non  eft  factiva . 

ITERUM  ARTICULUS  Vir. 

Utrum  Deus  fit  fubjectumhujus  fcientia:. 

Doci,  Prologi  q.  i.%.  Nunc  autem  videndum  eft 
S.  Tbom.  x.p.q.  i.artic.  7. 

VIDETUR  non  Deus  in  fe ,  fed  ipfum 
Verbum  efTe  fubjeftum  adEquatum 
Theologiffi,  pro  quanto  comple6titur  veritates 
contingentium  .  Nam  iiludeft  ponendum  fubje- 
£tum  primumcontingentium  dcquoprimo  verifi- 
cantur  veritates  Theologica^contingentes  :  Sed 
de  Verho  immediate  vcrificantur  omnes  articuli 
reparationis  noftrs;  iit  eft  evjdens;  Verbumenim 
C3UO  factum  eft  ;  palTum  ,  mortuum,  refurre- 
xit&c. ,  igitur  Verbum  eft  pnmum  fubjeftum 
contingentium . 

Coniirmatur ,  Hugo  de  Sacramentis  inprinci^ 
/>/o,vult,  opera  reftaurationis  efTe  Theologix,  uti- 
que  contin^entium  ,  fubje6tum  :  Et  Caillodorus 
fuper  Pfahn.  d  cit  expreiise,  Chriftum  caput,  cum 
membrisefTe  flibjettum  . 

Prxterea  ,  fecunium  Linconienfem  in  Hexa- 
meron  art  culos  pertinentes  ad  humanitatem  non 
continct  Deus  ut  fubjectam;  quia  per  naturam  di  • 
vinitatis  fibi  non  competunt  .  Illud  autem  fubje- 
6tum  primo  continet  paifionem,  per  cujus  formam 
pallio  fibi  inelt;  igitur  cum  infint  per  humanita- 
tem  ,  CiHiftuserit  contingentium  veritatum  pri- 
mum  fubjeftum. 

CoM  n<A  ,  Si  Verbum,aut  Chriftus  fit  adsqua- 
tum  fubje£lum  Theolo^i^  concingentium;  igitur 
veritates  contingentes  de  a'iis  Perfonis  ,  ut ,  Spi- 
ritus  S.ifi^rus  m^fns  sfl  ■v[ribiliter,^  invifibtliterx 
nec  veritates  contingentes  de  Deo  Inno,  ut , 
^sus  creat,  gubernat  M.uniu.n,remittit  pcccata^ 
punit^pr^miat ;  ift;TJ,  inquam  ,  &  confimiles  ve- 
ritates  non  forent  Thcologi-a:.  Et  probatur;  quia 
a  1  nullam  fclent  am  per  fe  pertinet  aliqua  vericas  , 
nifi  fitde  ful->ject3  primo,  veldeejus  partelub- 


fbrmantur  pr/ncipia  complexa,  ficut  propofitio 
nes  perfe  notx:qna  rat''oiq  pofPant  effe  principia 
cu)ufcunque  fcibilis  ,  &  ^x  nulla  habeat  efTendi 
principia  ,  refpectu  fuarum  rationum  . 
.Ahtn  umen.  Ad  Qu?.rtum  ,  cum  probatur  antecedens  per 
'»nitHT.\.Ad  Au.^uftiniauftoritatem,  dico,  eoloci  cfTe  fermo- 
nem  d«  matcnaremota  hujus  lcienti.-e  in  commu- 
ni ,  non  vero  de  ejus  fubjetto  formili .  Ad  fccun- 
dam  probatianem  dicendum  ,omnesquatuor  fcn- 
fusrcduci  ad  fubjeftum  primum  .  Cum  probatur 
tertio,  refpondeo  ,  argumentum  efTe  ad  oppofi- 
tum  ;  Homo  enim  cft  objeftum  mor;ilis  feientia;  » 
vel  mcdicipe,eo  quod  contineat  virtualiter  omnes 
veritates  carum  fcientiarum  rclpc6tive,fcu  fecun- 
dum  corpus  ,  feu  fecundum  animam  :  idco  enim 
fanitas  hominis  eft  talis  ,  quia  ejus  corpus  cft  fic 
complexonatum:  &  anima  confimiliter  continet 
virtualiter  rationcm  felicitatis  naturalis  ,  f.v  i. 
Etbic  At  qui  homo  non  continet  virtuaiiter  veri- 
tates  Thcologicas,  cum  fint  fiiptrnatura!cs:igit«r 
infe  homonequit  ef!e  primum  fubjcctum  Tiicoio- 


Qtxi.  I.  Iit«- 
rali  in  prin.'..- 
fio  . 


f.  AUtertaaien 
pQOilur  . 


§.  fx pr^-ii£!.-s^ 
app.iref  imjirf^ 
bali»  . 


principiis,  tanquam  ex  mediis  demonilrationis,     jcftiva,  vel  integraIi,veIeTentiaIi ,  vcldealiquo 

efi^entialiter  ad  fubjra  im  attributo  ;  Nulio  e.v  his 
modis^peftantpr.sdifts  veritates  ad  Chriftum  ; 
non  cfTent  igitur  illas  compiexiones  Theologica: 
veritates ,  quod  nemo  dixent . 

Respondeo  ,  dicendum  primo ,  fubjc6tum  pri- 
mum  TKeologi.Te  contingentium  tam  in  fe  ,  quam 
in  intelleaudivino,  &  Beatorum  eftefTentia  di- 
vinii ,  qua  bac  e^entia  eft .  Declaratur;  Nam  vc- 
ritatum  continyentium  nullum  eft  fubjectum  vir- 
tualis  continentiae ;  quia  tunc  ,  non  conn"ngentes  , 
f«d  neccfl-nises  veritates  forenc ;  fubje£tam  igi- 
turearumccquiliteronortet  fe  habeat  ad  ipfas,Sc 
adoppofiras  carum  ;Et  nihilominus  inter  ipiaseft 
ordo,  quia  aliqua,  ut,  vo/unt.:s  i-u/t  eft  pnma  ve- 
racontingens  ;  igitur  fubjeiStum  primummulta- 
rum  veritarum  contlngentiuin  illud  cft,  dequo 
primo  ,  ((!cft,  imine;Iiatc  dicitur  pr;cdicatum  pri- 
ira;  contingentls  ,  qux  eft  quifi  primum  princi- 
pium  in  ordine  contingcntium  ,  vrl  pra:d:ca'a  phi- 
rium  primarum  contingcntium,fi  plures  funt  pn- 


AgUur  hic  rfe 

TheMojiacon* 
tivigeniiun»  il 
fe  ,  m  intilie- 
rtnliviiioBe.'.- 
to.iini  &  rei- 
pt  1u  noftri  • 
ln  verit.nibus 
cpnt:'  gcntit>H5 
e(t  o.i.o  ,  i: 
St  ctis       in_> 

omniuni     pri* 
rai . 


ma: .  Incontinecntibus  autem  pnmum  notum  ron 
"  eft 


21  Summcejoanms  Duns  Scoti , 


Subjefliirn  evi- 
«irniii-  Tlieolo- 
E-.v  nnOra-  ce 
corti"gentibui 
eii  tn»  inSni- 
tum . 


1:1 


clt  nifi  per  intuftionem  extremorum  ;  ergo  pri 
mumintuibile  ,cui  ineft  primum  pradicatum  pri- 
mx  veritatis  contingentis  ,  ell  primum  fubjeftum 
omnium  veritatum  contingentium  ordinatarum  . 
(iiimigitur  tale  intuibile  primumfit  cfTentia  divi- 
ra  ut  t(ec:  ea  enim  vifa  ,  nata  ilint  videri  conjun- 
gi  cxtrema  coinplexionum  contingentium,  fcili- 
cct  primtc,  &.  reliquarum  pendentiiim  ab  illa  ;  igi- 
tur  efientia  divjna  ut  bac  efi  fubjeftum  primum 
Theolog'e  contingentium  in  fe  ,  in  intelleftu  Dei , 
&  HLatoiLim.C^teriim  vifioefTentic  divin^  in  Bea- 
tis,eftficut  cognitio  entis  in  Metaphyfica;  &  ideo 
beata  vifio  non  eflTlieologia  ,  «jng  eilde  veritati- 
bns  complcxis  ,  fed  eilquafi  perfecta  incomplexa 
apprehenfio  fubjefti ,  prccedens  naturaliter  fcien- 
tiam  Theologia: . 

Dicendum  Secundo ,  Theologijss  noftra:  contin- 
gentis  lubjeftum  primum  cfl  Deus  ,  fub  ratione 
entis  innniti ,  fubqua  eflquoque  fubjeclum  pri- 
mum  TheoIogiffinecefTariorum  .  Non  quia  eo  in 
conceptu  virtualitercontineaturhabitus  Theolo- 
giffi  contingentium,  etiamfi  intuitive  vidcretur  ; 
fed  quia  ut  a  nobij  cognofcibilis  ,  proximus  eft 
illi,  cui  intuitive  noto ,  natum  efTct  praEdicatum 
prims  contingentis  cognofci  evidenter  ,  fuo  inhas- 
rere  fubjttto  .  Etproftfto  vcri^^ates  contingentcs 
in  Theologia  magis  perfuaderi  pcfTant  nobis  per 
rationem  entis  infiniti,  quam  per  aliam  quamcum- 
que  pro  prxfenti  flatu  notam. 

Ad  Arcumenta  .  Ad  primum  rcfpondeo,  ali- 
quod  contingens  potefl:  pnmo  dici  dc  ^'■crbo  ,  & 
aliquodde  Spiritu  Sanc^io,  &  aliquod  de  Deo 
Trino  ,  ut  ,  creare  ;  erunt  igitur  Perfbns  divinx 
quafi  partes  (i.bjf  «^ti  primi ,  qui  eft  Deus  ,  ut  hxc 
e/Jentia-S^cvit  enim^quamvis  afqua  neceffaria  fint 
primo  vera  de  diverfis  perfbnis  ,  non  propterea 
ipfx,  aut  afqua  earum  ,  cft  primum  fubjeftum  ne- 
ccfTariorum ,  fed  Dcus :  ita  &  contingentium  ,  ut 
extitit  declaratum  . 

Ad  confirmationcm  diccndum  ,  Hugonem  ,  & 
Cafrjodorum  non  exprefniTe  fubjectum  formale 
Thcologia:  contingentium  in  fe,  &  in  intelleclu 
divino,  &  Beatorum,  qiiod  aliud  eflc  nequit  , 
quam  fuhiectum  necefiariorum  ;  fedefi^e  loquutos 
de  materia  proxima:materia  enim  proximailifcje- 
6to  Iheologia:  contin,^entium  ,  efl  Chrifhis  ut  re- 
fiaur3tor,&  utcaput  Ecclefi^^at  is  tamen  involvit 
ukcriorem  «rdipiem  ad  ipfum  fubjcftum  formale . 

Ad  Sccundum  dico ,  veritates  enunciatK  con- 
tingenterde  Chriilo  ,  in  nullo  fubjefto  continen- 
tur  virtualiter  ;  quia  tunc  inefifent  neccifario,  ut 
ta6^£um  fuitfupra  :  habent  nihilominus  aliquod 
fubjectum,  de  quoprim.o,  &  immedjatc  enun- 
ciantur;&  illud  ell  Verburn.Nam  verftates  Theo- 
logica;  de  Incarnatione ,  PafTione  ,  Nativitate  &c. 
funt  iilx :  ycrbutij  cjlfaUum  hor,io :  l^erbtvn  efl 
hor,)o  na,us:yerbum  cf  hofno pafus  &'c.  Chm  ita- 
que  dicitur,  PaiTio  inhceret  fecundim  naturam  hu- 
inanitatis  :  Refpondco,  humanitasnonen:  ratio 
primi  lubjecti ,  ad  quod  ftet  refolutio  ;  fed  efliqua- 
fi  paiTioprior  medians  inter  primum  fubjeftum 
iftaruni  veritatum  ,  quod  eft  yerbum ,  &alias 
polreriores  pafiiones  ,  ut  ?/atut ,  pafus  &c.  Efl: 
enimevidens,  qualiter  hu.manitas  ncquit  efie  ra- 
tio  fubjefti  reipectu  pafiionis  prims  ,quc  eft  ,  e//e 
i ijcar-aiuw,  quiz.  iilud  dicitur  de  Verbo,  non 
praintellefta  humanitatein  ip.^b.  C^ucccunque  igi- 
turratione  humanitatis  inefTe  intelligunturChri- 
fto,?.d  Verburn  reducuntur;&  tandem  ad  primam 
contingcntem ,  quffi  eft  ,  yolnnias  vult :  &:  quo- 
riam  ejus  complexionis  veritas  nata  eft  efTeevi- 
densintuenti  divinam  efssntiam  jn  k]b:scefent!a 


ftatuenda  eft  primum  objeclum  totiMS  ThcoIogi£8 
receflTariorum,  &  contingentium  in  fe,  &  in  intel- 
lcftudivino,  ScBeaiorum,  ut  dccJaratum  eft /« 
foliitione . 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  Theologia  fit  de  omnibus  ex  attributione 
iplbrum  adprimum  cjus  fubjeftum. 

Tjo^.  Prologi  q.  3.  i»  2,  /atera/i.  In  Report, 

ibidem  ,  Quffiftiuncula  y.  S.  Thom.i.p. 

q.  I.  artic.  7.  in  foiutione  . 

VIDETUR  Theologia  non  efTe  de  omni- 
bus,ex  attributione  ad  primum  fubje- 
flum  ejus  .  Nam  Auguftinus  14.  de  Trinit. 
cap.  I.  A/on  uticjue  ,  inquit ,  quicquidfciri  ab  ho- 
rriine poteftin  rebushnr,iaii:s  ^c.huicjcientia  tri- 
buens  .,fed  i//udtantummodo ,  quofidesfa/uberri- 
ma^  quce  ad%'eraw  beatitudinem  ducit.,gignitur^ 
fiutritur.,defenditur,roboratur-y  igitur  Theologia 
noneft  omninode  omnibus  per  attributionem  ad 
ejus  fubje<5tum  primum . 

PrKterea  ,  Q^uiditatesdiftinftas  abefi^entia  dlvi-' 
na  ,  uttfihtec  eJ/cntiafwguhTls  ,  continent  pri- 
mo  multas  veritatesde  fe  :  quia  per  impoffibile 
circumfcripto  omnialio,  fi  illrequiditates  efient 
increataj,  adhuceas  veritates  continerent ;  igitur 
cfTentia  divina  ut  hcec  ^prxcisi  caufat  Theologiam 
inintelleftudivino  :  Geometriam  autem  caufat 
linea  :  &  Arithmeticamnum.erus  ;  &  fic  de  aliis 
habitibus;igiturThcologia  non  gft  ita  de  omnibus, 
utomnia  fint  nota  virtute  primiiobjeftiejus  intel- 
lectui  proporticnato . 

CoNTRA  ,  Philofbphus  4.  Metaphyf  Tex.  c.  2. 
Eade/ij  ej}  Jlientia  de  a/iquo  ,  iS  de  attributis  ad 
ipfum  :  Et  exemplifijat  de  fano.  Sedomnia  alia 
attribuuntur  efTentialiter  ad  fubjectum  primum 
hujus  ;  ergo  Theologia  eft  de  omnibus  per  attri- 
butioncm  ad  primum  llibjeftum  ipfius  . 

Responuco  ,  di(:endum  primo  ,  Theolegiam 
Dei  efTe  de  omnibusomnino  cognofcibilibus  ,  ac 
proinde  etiam  Theologiam  in  fe  invoivcre  cogni- 
tionem  omnium  icibiiium.  Namobjectum  pri- 
mum  Theologicumfacit  cmnia  aftu  cognita  intel- 
leftuj  divino  ;  nam  poft  cognitionem  fui  ,  & 
omnium  neccfTariorum  ad  intra  ,  in  fecundo  figno 
naturffi  movet  ad  cognitionem  omnium  virtMaliter 
contcntorum  in  ente  infinito  :  &  intertio  figno 
inovet  ad  intelligendas  veritates  virtualiter  inclu^  ' 
fas  in  illis  quiditatibus  ;  adeout  non  fit  ordo  fe- 
cundi  adtertium  ratione  cauftlitatis ,  quia  illx 
quiditates  nihilcaufant  in  intel!e6tu  divino  ;  ft^ 
dumtaxat  eftordo  clTeftuum  efrentialiter  ordina- 
torum  refpc6tu  eiufdem  caufs; ,  itaut,  fi  in  tcrtio 
jrftaBti  natura^efientia  divina  non  moveretad  no- 
titiam  illarum  veritatum,eflrent  divino  intelleftui 
ignotac:  Cum  cnim  fit  ini!iu'tu$  ,  non  ell  natus  per- 
fici  A  quiditatibus  finitis;  quia  infinitum  nullo  mo- 
do  perfici  poteft  a  finito  :  Nam  alioquin  divinus 
intel!e6tus  vilefceret,  fi  immutaretur  ab  aliquo 
alioab  effentia  fua.  Nam  in  illo  inftanti  naturic  in 
quo  intelligitlineam  ,  adhucefTet  quafi  in  poten- 
tia  ad  cognofccndas  veritates  in  linea  exiftentes, 
virtute  ipfius  linc.'E  ;  ergo  linea  quafi  effetliv^ 
imprimeret  cegnitionem  iftarum  veritatum  intel- 
k<?tui  divino  ,  qui  a  linea  proinde  immutaretur  . 
Deinde,omnispotenticpotentis  a6"tuari  a  diverfis 
objectis  per  ie  virtute  propria  eorum ,  pnmum 
obje6tum  eft  aliquid  com.mune  eis:fed  fi  linea  vir- 
tute  fui  caufaret  veritatcm   in  intelle6tu  divino  , 

pari- 


Henric.     quotl 
Jib.  j-q.». 


Theo'og'a  0* 
eft  lie  oinnibui. 
protlus  cogno' 
fcibllibus  • 


ExQuodl.b.  •• 
14.  ^.Mkiiltl' 


Tofiius  l  Pars  IQticefiio  l  Art.  Vll 


-tt  eft  rra-ci^e 
e  h.  s  ,  quK 
)eaf  reveljvii. 


heo!^g;»  «"• 
ra  efie  noii_, 
3tefi«!eom:ii- 

js  cognolcib;- 
bi!S  pro  pra- 
ati  ft.uu ;  eft 
nien  dp  . 
mnibtu  fo- 
tndiiin  ?li- 
lifl  cognofci- 
le<>  eis  pcr 
velatioiicin  . 


p.iriter,  &  ciEfcrre  quiciiuucs  caulabunt;  igitur 
primum  obje<5tum  inttllc(?tus  divini  Forec  quid  his 
omnibusconimunc ,  &  non  effcntia  divina  fingu- 
liris.  Nccoblliitquod  alia  cbjecta  attribuuntur 
ad  efltntiam  fuam  ;  quia  etiam  aba  entia  attri- 
buuntur  ad  iiiblbintiam  ,  &  tamen  otyettum  intel- 
Itctus  noftriefl  ens.  Efligitur  Theolojia  in  fe  , 
&.  in  intelleftu  divino  de  omnibus  prorfus  cogno- 
ftibilibus,  ac  proinde  Deus  de  omnibus  illis  dum- 
taxat  habet  cognitionera  Theologicam  ,  quia 
omnia  cognofcit  vi.rtute  foliusobjecti  Thcologici 
acluantis  intellcctum  ejus . 

Diccndjra  Secundo,  Theologiam  in  intelle^li- 
bus  Ueatoruni  non  eflc  dc  omnibus  cognofcibili- 
bus  ;quia  intelleiflus  eorum  nati  iiant  immutari  a 
quiditatibus  creatis  ad  cognitionem  veritatum  in- 
cluiarum  ineis  ;  &  ideo  pra;ter  iHam  veritatem 
Theologicam  ,  quam  habcnt  de  illisquiditatibus  , 
ut  oilenfis  ineflentia  Dei ,  poQunt  habere  nacura- 
lom  cognitioneai  deeiid«>:m  ex  propria  motione 
earundem  quiditatum  .  Theologia  igitur  Beato- 
rum  dequibulcunque  creatis,  non  eil  omnis  eo- 
gnitio  poflibilis  de  ipfis  tali  intelltftui . 

Dicendiimtertio,  Theobgiam,  utefl;habitus 
periiciens  intelle>ftus  Bcatorum ,  effe  pofle  de 
omnibus  fcibilibus  ,  ello  de  faclo  non  flt  de  opnni- 
bus  .  Namnullum  ell  lcibile,  adquod  cognofcen- 
dumnon  poirmt  determinari  abeflentia  divina  in- 
tuitive  ab  ipfis  vifa  ;  prxfertim cum  fcibili  a  fpeci- 
fice  dirtin6la  non  fint  inlinita  .  De  facto  autem 
non  habet  limitationem  ,  niu  ex  voluntate  Dei 
o.lendentis  aliquid  in  eflentia  fua;  &  ideo  afluali- 
ter  Theclogia  eorum  ellde  tot,quot  voluntari^ 
Deus  ofliendit  eis  in  effentia  fua  . 

Dicendum  quarto,  Theologiam  nolbara  non 
effe  a6lu  de  omnibus  fc:bilib:is,  fedde  iisdumta- 
xat  ,quje  Deus  revtlavit .  Nam  ficut  Theologia 
Beatcrum  habet  terminum,  ex  voluntate  Dei 
oltendentis  tot ,  &  non  plura  in  efltntia  fua  ;  ita  & 
Theologia  noitra  terminum  habet  ex  voluntate 
Dcirevelantis  .  Terminusautem  prcEfixus  a  vo- 
kmtate  divina,quantum  ad  revelationem  genera- 
lem,  efleorum,  qus  continentur  in  Sacra  Scri- 
ptura  ;  quia  ,  ficut  habetur  Apocalyp.  ultvmo  :  S: 
(^uis  appofuerjt  ad  hxc^apponet  Deusfrtper  ilium 
pUigasfcriptasiii  libroijto.  Igitur  Thtologiano- 
llra  dc  facco  nonefl,  nifi  de  his  ,qua;  continen- 
tui  in  Scriptura  ,  &  de  his  ,  qua;  pofi!"unteiici  ex 
if'lv 

1  andem  dicendum  ,  noftram  Theologiam  effe 
non  pofle  deomnibus  cognofcibilibus  ,  ftcundum 
prtcfcntem  flatum  .  Tum  proptcr  defttium  intel- 
lectus  noflri,  nequeuntis  in  fpeciali  conciperc 
multas  quiditates  :  revelatio  autem ,  fecundum 
communem  Lcgem  ,  non  eft: ,  nifi  de  his  ,  quoruin. 
termini  poflunt  naturaliterconcipi  a  nobis.  Tum 
pronter  defe6tum  Theoloi^ia; ,  quK  cum  fitdere- 
velatis  ,  dequibusefl&  fides  ,  nequit  fimul  elfe 
cumevidenti  cognitionc  deeifdem  cognofcibili- 
bus  ;  cum  igitur  pleraque  fint  nobis- iiaturaliter 
cognita,  deillisnequit  eirc  noftra  Thcologia  re- 
velata  .  Tamenomnis  Theologia  five  noflra  ,five 
Bcarurum  ,eft  de  omnibus  entibus  ,  quantum  ad 
aliquade  eis  cognolcibilia  ,  lc.Iicet,  quantum  ad 
re!pcctus,quos  habent  ad  cflentiam  divinam  ,  ut 
hixc  ejfentia  \  ad  quam  orane.';  creatura:  dieunt 
efientialcm  dependentiam  ,  prout  cognolcimus  in 
noflra  Theologia  .  Nam.li  id  inteUigerctur  a  no- 
Lis  per  metaphyficam  inquifitionem  ,  talis  cogm- 
tio  non  fpectarct  ad  noflram  Thcologiam,  qu;c 
eitdt  his,  quts  habcntur  in  Scripuira  pcr  revela- 
tior.tm  Dei,&dc  omnibus,qua;  clicmntur  ab  illis  . 
To''itis  I. 


33 

Ad  Argumenta  .  Ad  pranumdico,  Augulti- 
num  loqui  utique  de  Theologia  ,  fed  non  in  i'e  , 
fcd  prout  traditur  in  Sacra  Scriptura  ,  unde  fub- 
(^\t\quafcientia  tton poUent  fidcles plurimi^quam- 
•vis  polieant  ipfafide  plurimiint  .  Non  vult  igitur, 
Theologiam  five  in  fe  ,  five  in  intellectu  divino  , 
non  eflede  OTinibus  prorfus  fcibilibus;  fed  dicit, 
nollram  Theologiam  non  efi"e  de  omnibus  ,  quod 
ultro  eft  omnibus  fitendum  . 

Ad  fecundum  patet  ex  diftis,  in  declaratiine 
primt:scon:i:'fionis:E,i'i\  enim  quiditatesomncs  in- 
cludant  aliquas  veritates  per  ie  ,  nihilominus,  ut 
comparantur  ad  intelleftum  infinitum  ,  non  mo- 
vcnt  ad  cognitior-em  earum  ;  fcd  movetur  ab  ob- 
jefloinfinito  ad  cognofcendas  eas  quiditates  ,  & 
tandem  ad  notitiam  earundempairionum. 

ARTICULUS    Vlir. 

Utrum  hfficdoflrina  fit  argumentativa  . 

Ds5?.  locisin  margine  citat.  S.  Tbom.  i.  p. 
q.  I.  articulo  S. 


V 


IDETUR  facra  dotlrina  minime  t{^i. 
argumentativa  .  Nam  "Joann.  20.  habe- 
tur  :  H(Sc  autcuifcriptafunt ,  nt  credatis  ;  fed 
iis ,  in  quK  credimus  ,  non  aflentimur  propter  di- 
fcurfum  extorqaentem  afTenfum  nollrum;  led  ma- 
gis,  quia  Deusitarevelavit ;  ergo  ha;c  doctrina 
nonefl:argumentativa  . 

Prsterea,ln  facultatibus  argumentativis  affen- 
timur  conclufion?  propter  argum<?ntum,  &  cjus 
evidentiam  :  fcd  inhac  doctrina  non  alTentimuy 
uni  propofitioni  propter  aliam,  ut  conclufioni 
affenfum  prsfi:emus  propter  principium  ;  fed  ex 
squo  fide  tenemus  tam.  ea  ,  quce  videntur  princi- 
pia ,  quam  conclufiones  ;  ergo  non  eflr  hae;  doftri- 
naargumentativa.  Minor  dedaratur :  CLiin  enin> 
dicit  Paulus  i.  ad  Corinth.  cap.  15.//-V/O/Y.T/  no^i 
refirgent^nec  Otriftus  refcrreyit\zx  ?cquo  credi- 
mus  Chrift:um  refurrexiire ,  ficuti  mortuos  effe 
rcfurrefturos :  ne:  unurn  pcr  aliird  . 

Prsterea  ,  Si  Theologia  foret  argumentativa  , 
maxipne,utprobaret  veritatem  articulorum  fidei  : 
ki.  articuli  ndei  hoc  ipfo  ,  quod  proponunturcre- 
denJi,  vel  funt  indemon.ftrabiIes,  vel  inutile  cfi 
conaneosoftendere  per  argumentationcs;  quia 
tunc  &evacuaretur  meritumfiJei  inter  credentes; 
&infidfles  putarent,  nos  cos  articulos  credere  , 
propter  rationes  fortafl^e  fohibiles  ,  &  non  propter 
auaoritatem  Dei  rcvelantis,  &  Ecclefi;c  afleren- 
tis  ea  revelata  fuifle  ab  illo,  qui  nec  pot^efl:iaIIere  , 
nec  falli  ;  &  ideo  tales  difputationes  in  ndeipotius 
praijudicium  cedcre  videntur . 

CoNTRA,  Augultinus  14.de  Trinit.  cap.  r, 
Hiiicfientix ,  inquit ,  trihuo  i/l".'l ,  qitofides  fa- 
luberrima  ^izai^ur,  uutntnr,  dsfsnditttr,  &  ro- 
horatur-.^itA  hsc  omnia  Theologia  praeflare  nequi- 
ret  ,  nifi  elTet  argumentativa  ;  ergo  revcra  argu- 
mentativaell,  &argumentis  ipfam  hdem  contra 
adverfantestuetur. 

Respokoeo  Jieendum  ,  Theologiam  t^c  argu- 
mentativam.  Etcnim  Thcologia  nolba  defaao 
cfldehis,  qux  continentur  in  Sacra  Scriptura , 
&deiis,  qua:pofl"unt  elici  ex  illis  ;  feJ  ciim  ex 
aliquopriusnotoin  quocunquc  lumine  ,  ehcitur 
aliud  inclufum  virtualitcr  in  illo  ,  excrcetur  for- 
maliterdiicurfus;  qui  aliudeflentlaliter  non  re- 
quirit,,  nifi  quod  principium  ejus  fit  naturaliter 
priiisnotum,  &ut  itanotum  fitcauliuivum  altc- 
riusextrcmi  difcurfus;  igitur  nolba  Thcologia 
E  cft 


Protog.q.-?.  I. 
primofrinc:*'.: 
U. 


5.  clift.  2?. 


;.  (iia.    14. 
V.y.dictf. 


i.riift. 


1.  :.«. 

t.iti»" 


HiC  diciiUT  . 


I.  M-r'rFi, 


j.diR.  :4>  -'«J 
aryinK)i'isli\:- 
ci^Mihui  . 


Prc!-'q.'!.  ;.  5. 
Sel.iiihiH'>it:i. 

V.De  f>l'ir;jA 

ii<ntmii(^tr.i  • 


34  Summcejoannis  DunsScoti . 


».    rlift.    14.   \ 
Ali.t  tjtopmio 


Ji  aliuA  prc 
epimone  Jicun- 
ii. 


1.  R«Port.di!l. 
I.  q.  4-  $•  E< 
CMn»  diciiur  n. 


l.din.  J.q.j.  §. 


j.  Hia.  i.q.J.  $. 
lciientcs  ■  V. 
AJ Jecimiu/n  , 


eit  argMiTientat!  va  .  Rur.um ,  lecunduiii  Augulli- 
num  14.  de  Tnnit.  cap.  i.  ^/lud  eflfcire  tantum- 
-    modo  ,  (jtdd  homo  credere 'iebeat  propter  'vitam 
atermm  adipifcendam-.alittd  eft  fcire  quemadmo- 
dumhoc  ipfum  ^ piis  opituletur,<^  contra  impios 
defetidatur,  quamproprio  appe//are 'vocabulofci- 
entiami-idetitr  ^pofio/us  .  Porro  hxc  /cientia  ,  & 
piis  opituIatur,&  contra  impios  infurgii^ut  propu- 
gnetqu."sin   Scripturis  Sanftis  divinitus  tradita 
fiint  :  vel  e.xponendo  Scriptunc  Jocum  ohfcurum 
per  clariorem  ,  evidentiorem<]ue:   vel  adhibcndo 
alias  lcientias  in  conclufionum  latcntium  dcdu- 
^lione,  &  contrariorum    fbhitione,  &  prxfertim 
per  ufum  ,  &  applicationem  Metaphyflcs ,  ut  ve- 
ritasScripfira;  de  Trinitate,&  intelii<;entiis,cx- 
teri  que  abftractis  ,    intelii,.?atur  .    H^ec    omnia 
Theologia  prsltare  nonpofrc:,  nifi  facti   argu- 
mentatione  ,  &  dcJuftione  unius  exaltero,  mi- 
nus    cihcet  noti  ex  notiorihus  in    lumine  lidei  . 
Unde  &  oportet  habitum  Theologicumoranino 
eiTe  alium  ab   habitu  fidei  infu;b  :  q.  ia  fcienMa 
TheoIojix^inquitAuguflinus  i^deTrinit.cap.i.') 
non  poUent  plurimi  fidel-s  ,  quamvis  cgregie  cre- 
dant,  polLantque  (ubinJe  ipfa   hde  .'Simplces 
itaque  creduntomRia  implicitd,  qus  Ecclefia  fvn- 
cera  fide  explicite  tenet :  nec  fciLint  fidtm  expli 
care,  necdefendere  :  ha;c  igitur /cientes  habcant 
oportet  habitum  diftinftuma  fide  ,  quamvis  non 
alio  lumme  ,  quam  fidei :  quia  is  habitus  non  in- 
nititurprincip.is  notis,  nifi  in  lumine  fidei :  &  ideo 
conclufio  nequit  habere   majorem    evidentiam, 
quam  habeataltera  pra:mifiarum  minus  evidens  : 
quemadmodum  &in   or>-ni   m  xcione  ,  certitudo 
conclufioniseft  certitudo  prsmifia;  minus  certs  . 

Ad  Argumenta  .  .Adprimum  eitrefponfio 
ex  fi:atim  diftis  ;  qula  Theologia:  habitus  efi:  ah\;s 
a  fide  infufa  ,  &  pfopterea  Theologia  potefl:  efil- 
difcuifiva  ,etfi  fi  iei  hab  tus  non  effet  arguinenta- 
tivus  .  Et  per  idem  adrecundum. 

Ad  Tertiiim  re/pondco  ,  diftum  tKciti  fo/utio- 
ne^  quid  pra:llet  Theologia  per  hocquod  ell:  ar- 
gumentativa:deducit  enim  conclufio.nes  inclufas 
in  Scripturisdivinis,  eafque  declarat  in  Ecclefi-s 
adiricationem  ,  &  tuetur  contra  infideles  ad  erro- 
rum  confutationem  .  (".^ijinfideles  e.vinde  intelli- 
gentes  porfibilitatem  cred;bilium  ,  &  /bphifhcas 
tfle  eorum  rationes ,  a  protervia  recedentes  ,  fa- 
cilius  difponuntur  ad  ampkttendam  veritatem. 
Necper  hoc  quod  Articuli  proponuntur  creden- 
di ,  propterea  funt  indemonl^irabiles  etiam  nobis, 
quia  p;ero'que  demonllrare  pofilimus  ,  ficuti  funt 
doginata  de  exif!:?ntia,  &unitate  Dii ,  &  qwce- 
damalia.  Ho£cip'"a  nihilominus,  quajpofiunt  de 
monftrari  ,  utile  eficommunitati  tradi  per  viam 
authoritatis  ,  tum  prop:ernegIigentiam  commu- 
pitatis  in  inquirendo  veriiatem  ,  tumob  impoten- 
tiam  int^IIeitus  ncilri  .  Non  omnes  enim  eas  de- 
niondrationes  valent  aut  conficere,  aut  ab  aliis 
inventasintelligere  ;  &  denique  propter  errores 
inquircntium  per  demonilrationem  :  quia  verita- 
libus  fuismuita  falfa  permifcent,  ut  ait  Augufii- 
niis  1%.  de  Civit.  cap.  41.  ideo  tuta  ,  ut  diftum  eft, 
via  &facilisefi:  authoritascerta  ,qua;non  potefl 
fallere  ,  nec  falH  :  cuique  afienticntes  fimplices, 
eertifilmifint  de  veritate  revelatorum,  qui  alias 
dubii  remanere  potniflTent  ob  falfitates  admi.xtas 
demonftrationibus . 

Et  ciim  fubditur,  inutile  cfie  ,  declarare  per 
demonllrationes  fideiarticulos  ,qu,a  deperit  fidei 
meritum  .  Refpondeo,  DoCtores  Catholicos  in- 
quirentesveritatemcreditorumhaud  exiflimavif- 
/eimminui,  aut  deperircmeritumfidei  ;imo  Au- 


gufl.uum  ,  An:e!mam,  &  aliosinnumeros  pnta- 
viflTe  meritorie  laborare  in  Ecclefiasasdificationem, 
&  errorum  deflrui^tionem.Credcntes  cnim  inqui- 
rebant,  ut  intelligerent  ea  ,  quKcrediderunt  per 
rationes  .  Etfi  fatendum  fit ,  lcientiam,  &  fidem 
de  eodem  minime  compati  pofiTein  eodem  intel- 
leftu  . 

Quantum  ad  infideles  attinet ,  fiiationesne- 
cefiaricE  occurrant,  utile  foret  eas  adducere  ,  ad 
extorquendum  ab  eis  affenfum  circa  Articulos  ita 
evidenterdemonflratos.Quod  i\  tantumoltenda- 
tur  eorum  poiribJitas,  acihuc  id  cederet  in  emo- 
lumentum  Ecclefix:  quia  exinde  infideles  aliqua- 
liter  perfuaderentur  :  ne  rcfifterent  pertinacius, 
tanquam  impofiibilibus  .  Adducere  nihilominus 
fbphi.'mata   pro  demonflrationibuscontra  infide- 
les  ,  periculofum  effet  :  ^uia  e.x  hoc  e.vponeretur 
files  derifioni .  Arguentes  tamen  contra  fidci  ho- 
ftes  arbitrantur  fe  non  adduccre  fophifinata  ,  fed 
rationes  necefiarias  ,  &  veras  demonltrationes; 
&ideo  nullum  pr.-cjudicium  videntur  fidei  inferre, 
necrefpejtu  fidelium  ,  nec  in  ordine  ad  infidcles  . 

ARTICULUS    IX. 

Utrum  SacraScripturadebeatinimetaphoriS. 

Docf.  /ocisin  margine  citatis  .  S.  Thom.  i.p. 
q.  I.  articu/o^. 

IDETUR  rainus  convenire  Sacrs  Scri- 
pturce  ufijs  metanhorarum  .  Siquidem 
S.-riptura:  Sacra;  doctrini  argumentativa  e!l 
uti  articyJo  antscedeati extitit  dechratum :  ergo' 
ron  debet  uti  metaphoris.  Prohatio  confequentias: 
fiquidem  Philofbphus  3.  M:tathyf.  T.  cora.'.  5.  de. 
ridet  modum  procedendi  Poetarum,  qui  in  tra- 
denda  doctrina  philoibphica  metaohoris  uti  con- 
fuevere,  eoquod  non  polfitfKis  intelligi,  quid 
dicatur  ,&  fignificetur  per  tales  fermones  parabo- 
licos,  vel  me'-aphorico<; :  igitur  tradcntibus  fcien- 
tiam,  &doi.-trinam  abftincndum  eit  a  metaphori- 
cis  loquutionibus  . 

Prceterea,[nScriptura  continenturqux  funt  ne- 
cefiliria  ad  iaIutem:ergo  non  oportet  eam  uti  me- 
taphoris  .  Probatio  confequentie  :  remedia  pro. 
omnibus  tradita  ,  debent  effe  pariter  communia 
omnibus  eadem  fibi  adiiibere  volentibus,  ut  patec 
de  Sacramentis.  Per  hocautem  quod  Scriptura 
utatur  parabolis,  &  metaphoris,  non  eil  omnibus 
communis:  imo  vi.x  pauci  cum  muko  labore  ejus 
afifequuntur  inteiligenciam  ;  ergo  prffiflaret ,  nul- 
\xs  cfie  rn  divina  Scriptura  metaphoras  ,  propter 
quas  ejus  intellectus  efi^e  nequit  omnibus  obvius  , 
atque  exploratus . 

Prosterea,  Ejufmodi  figurat;3  loquutiones  ,  &  5!  k!!-',/«7.'''' 
metaphorica:  ducunt  in  errorem:  aut  faltem  anci- 
pites  reddunt  Iegentes;ergo  debenc  abefie  a  Scri- 
ptura,  in  qua  veritas,  &  doftrina  necefiaria  aJ 
falutem  proponitur.  Afiumptum  declaratur  rquia 
cumait  Apofiolus  1.  adCorinth.  cap.  10.  ^Pi'tra 
auttm  erat  Chrifrus .  Et  joan.  1 5.  Egofuni  fitis 
•vera .  inquit  Salvator,  fimplices  ,  &  imperui 
poficntduci  in  errorem  ,  &  perperam  fentire  de 
CJiriflo ,  quasdam  illi  atLribuentes,qu£eomninofi- 
bi  repugnant . 

CoNiRA,  Danielis  lo.Ir.te/iigentiaopus  ef  in 
1-ifor/e '.  qua.-ergoollenfa  funt  Prophetis  in  vifio- 
ne  ,  habebant  fenfumoccultum  ,  &  myflicum,  re- 
bus  vifis  fignificatum  ,qui  non  erat  perlpeftus  per 
ipfam  vifionem  ,  fed  per  aliam  intelligentiam  erat 
inve/ligandus,  &  profequendus:  utcum  Hiere- 

ni:as 


Viclendiis    -^u- 

gu(linns:'i6  iij. 

Scd  .  SiM  •'- 
fiei  Alcnfis  i.p. 
q.  1.  >nem')TO^ 
-jrr.  4.0-5« 


2.  difl.  y.f.Gx» 
tr.i  fecundunu 
ti.i».  V.  Pn- 
terea  cnnlriL. 
excmplurrt . 


.„.  .  ] 


Prol-g.q   j, 

,  Hi!l.  2.  q,i.f 
Uefpon.iei> 


Ooa.  Mifcell. 
qq.q.  fi.  $.  Ai 
eriJentiii  H»  7'' 


.4.1  ficur.du-Jij 
pir.cipsle  • 


miaspo.1:icli:mLMre  in  Eiiphrate  ,  i-c  ii;vcnic  illuu 
putrefactum  :  &  Pharso  vidit  ("picas  ;  &  Balthaf- 
iarmanum  fcribentem;  &  innumera  a!ia  metapho- 
rica  ,&  figurata  ,  tam  in  verbis,  quam  in  faclis; 
ut  cum  Jacob  fimulando  fc  cfie  priniof>enitum, 
c:-::orn.t  patcrnam  benetiiflioncm  ;  &  confimilia: 
Ad  Scripcuram  igitur  fpcftAt  maxinie  uti  meta- 
phciis,  quibus  intelligibiJia  figr.ificentur  ,  non 
per  verba  tantum  ,  fedetiarn  per  res  verbisfigni- 
dcatas  . 

Respondeo     dicendutn  ,  apprime   convenire 
j.dift.ii'§,   Scripturc  diviji?  ulbm  metapliorarum,  adexpri- 
jd    uhimurL.   itienda  ,  &  figniiicspda  ,qLiaTitum  fieri  poteft,di- 
vina,  &  intelligibilia  ,  rncdiantibus  fenfibilibus, 


prii<ciptlc  ,   tc 

4.  difi.  X.  y-  7- 


D'i  <;•  *.  n«'i 
J.d  JtCHmiitnt 


nionyf-  c!e_. 
txkll-     Hier. 

te  enim  fct- 
liill  ji^hnt 
ku;  Jieclc* 
fix  ,  Uf  eoi 
tlcjcriieret 
il>lriius  , 
t>ui  f<.rmis 
(i-.rent  ,  ajfit' 
tii»  Ulilur  : 
hiirvarje  fci- 
licet  mentii 
iiijinnitaiem 
116/1  igncraniy 
tique        fifo- 


Tomns  l  Pars  l  Qucejlio  l  Art.  IX.  1 5 

ik  quEnam  prx"'crea  fint  nccciTaria  p:c  cj;isniiiS 
aflequutione  ,  iicmpc  dcccm  Lef,'is  mandata  :  cc- 
tera  autein  reveiata  perinde  nofie  ,  non  efie  nccei- 
farium  vivis  hominum,  fcd  iis  dumtaxat,  quo- 
rum  intcrcib  alios  edocere,  &  inllruere  in  via  fa- 
lutis  ,  coquod  illorum  rcqimen  fufcepere  ;  vcl  ad 
quos  fpcftatfidei  dogmata  adverfus  iniidclcs  pro- 
pugnare,  &  tueri  .  Veruntamcn  plcraquecfie  in 
divinis  Scripturis  obfcura  ,  ac  difficilia  intcllcfti!, 
r.oncafij,  fedDei  fapientiflima  di.']ieri(iitione  fa- 
ccumeflTe  ,  docct  Auguilinus  1 1.  de  Ciiir.c.ip. ic). 
Prcterquam  quod  dulcius  capitur,qaod  latct  (~ub 
ciliqua  (entcntia  litcrali ,  ac  fi  efiet  nud^  ,  &  e.v- 
preflTe  diftum  :  &:  idco  ad  devocionis  aflfeflum  in- 
iiammandum,  &  acuendum  ,  cotiferunt  illa.  Qua- 
re  earum  cognitio  figurarum,  &  metaphorarum 
promovet  fine  dubio  chriftianam  pietatem^  Ad 
quam  cxcitare  in  Ecclefif  adificationcm  poflTunt 
quicunque  ,  ultra  fenfum  literjc  ,  habent  intelli- 
gentiamexponendi  illam  magiftraliter  lccundum 
fenfus  latentes  in  litera  . 

Ad  Tertium  cfl  refponfiojex  ftatim  diais^quin 
quemadmodum  neceflaria  qucque  ad  falutem  di- 
lucide  ,acitra  omnem  figuram  ,  &  metaphoram 
continentur  in  Scriptura:  ita  dirficilia  irtelleftu, 
&  perfiguram  prolati  fermones  ,  ut  percipiantur 
abomnibus  ncpoportct^  Vcruntamen  \\h  ,  quo- 
rum  intercft  tala  dec'araread  Ecclefic  KdiBcatio- 
nem,  habent  rcgulam  non  errardi ,  ncmpc,  vel 
Patrumexpofitiones,  vel  alia  ejuidem  Scr;pturffi, 
loca  .  Univerfaliter  enim  intelledus  Scripturs; 
ar  fcilicc  loquutioni  fuhfit  tiguia  ,  &  metaphora, 
colligi  poteflcx  prascedentibus  ,  ve!  con'equenti- 
bus  ibidcm  ,  vel  cx  aliis  .  Unde  appofite  Augulli- 
nus  jib.  83.  qq.  q.  6,..fo/et ,  irquit ,  circutKfiaruia 
Sciipiuiiii  um  itir.niivarefententiam .  Et  cum  ait 
Salvator ,  Egopm  i'itis  i-era ,  fnbjunxit  ,  St  t'w 
tdmiits  :Corftat  autcm  ,  Diftipulos  haud  exti- 
tifle  palmitesnaturales  ,  itA  dumtaxat  figurative; 
&  iia  de  aliis  figuris,  &  metaphoris  . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     X. 

Utrum  Sacra  Scriptura  fub  una  litera  habeat 
plurcs  fcnfus. 

DocL  Mifcell.  qq.  q.  6.  §.  Circa  primum  ,c:-  §.Cir- 
ca  '^cwAwm.S.Thoni.  i.p.  q.  ijntii.deci.-:;o. 

VIDETUR  Sacra  Scripturahaud  contincre 
fubuna  litera  multiplicem  fcnrum  .  Nam 
Sacra  Scnptura  ,  (  qus  veteri  ,  &  rovo  Tc- 
ftamento  concluditur  )eft  legula  infali.bilis ,  pcr 
quamaliquid  probari ,  aut  rciici  poteft;  Scd  fi 
ha:c  Scriptura  nniltipliccm  (i:nfum  contineret ,  pcr 
iplam  ncquirct  aliquid  certo  probaii :_  ergo  prs- 
ftatfateri  ,unicum,  fimpliccmque  fcnfum  (iib  li- 
tera  latere  .  Minor  coftat  ;  quia  ciim  in  argumcr.- 
toaflumitur  vox  varia;,multiplici(que  fignificatio- 
nis,  committitur  fallacia  ^quivocationis,  &am- 

phibologix. 

Pra^crca.  Scripture  Sacra:  fubjcflum  eft  um- 
cum  ;  eigo  &  unicumoportet  in  ca  fenlum  ,r,c  in- 
telligentiamcontineri.  Probatio  conlcqiicnt-e  ;  ^i- 
multipliciter  poffct^aut  intelligi  dcberct,  utique 
cuilibct  fcnlui  corrcfponderet  proprium  fubje- 
aum,  (cd  circa  tot  fuhjeaa  verfarciur,  quct  mo- 
dis  litcra  intcll  gi  poflct ,  S:  (ieberct . 

Prccterea  ,  Inca:tcris  d.iciplinis  omnibu.t  unicu» 

cft  fcnfus,  quem   pra;'"crt  litcra  ipfii-.s^diicipl;r.T; 

imo  fi  multipicx  foret,  id  profcito  LiTct  imptife- 

ttionis  talis  ii.-icntie.  quia  ccderct  in  dctrimcn- 

E  2  tum 


]'r->hg.  q.i.  f. 


Sccorporalibus  figuris,  Sc  formis .  Etenim  pro 

pn^fenti  ftatu  ipfa   inteiligibilia  ncqucunt  iinmu- 

tare  noftrum  intelleccuni  ^  quia  is  imniediate  no.''i 

1"  V..*v '■' .^.' *"   fft  natus  movcri  ,  nili  ab  aliquo  immaginabili,  vcl 

lc.Tribili  prius  moveatui  ;  non  quidein  ex  naiura 

inaus  intelleciui  ;   (ed  ir.agis  cx  iniirmitate  ,  &    ■ 

conditione  prcfentis  Itatus,  ortt  e>-  Adas  prt;v.i- 

ricatione;  undii  Augullinus  i^  de  Trinit.cap.  ult. 

Attolle  ,  inquit ,  cctt/os  tid  ipfaiH  /u-a,/  ,  (f)  eos  it' 

eansfige  .^i'/  pi^tes  (3'c.^ua  igitar  eft  carfa^  cnr 

aciejixa  ipfar»  'iiJere  nu/ilpofjis .,  «iji  ^iiiqi^s  injir- 

mitaslEt  qua  caiifa  infirmitatis  ^  /iifi  i/.-jqnitas? 

Stanteigitur'noftri  intelleclufi  conditione  imper- 

fefta  ,  caligantis  ad  ea ,  quc  fant  nvanifeftiflima 

|'.'i/"'iJ;'<o-  naturas ,  opus  fuit ,  ad  utcumque  percipienda  in- 

mtm.v.  Aii'  telligibilia,  &  divina  ,  manduci  quibufdam  diflli- 

ipntiim.         iTiilibus  fimilitudinibus,  ac  proinde  oftendentibus 

analogicam  attributionem  ,  fabmotadfnmilitudi- 

ne  ,  ac  prsftantedebito  gradu  proportionis  fun- 

Vtrerum  prii-   dintis  fibi  corrcipcndcntem  fimilitudinem:Qiiam- 

fi^ieq.i.trt.5.    yjj  gnim  rc velatoruui  in   Scriptura  contcntorum 

termim  fint  naturaliter  conceptibiles  ;  (  rcvelatio 

enim  ,  fecundiim  communem  Legem,  cfc  de  liis, 

Pe  coxniiii»"-.    quorumtcrmini  pofiimt  naturalitcr  concipi  a  no- 

bis  )  impottns    nihilominus  noftcr  intelic£lus  eftj 

cd  intclligendum  ea  omnia  ,  qus  iunt  rcvclata, 

&  quK  poflunt  ehci  ex  illis  ;  ideo  mediis  figuris, 

&  verborum  ,  &rerum  (tjr.fibilium ,  eleva:ur,  & 

nianuducitur  ad    inteliigenda    pio    modulo   (uo, 

qucE  alioquin    ipfum  latcrcnt  ,  ob  cuu.^am  pra- 

diitam  - 

Au  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,  con- 
ccdcndo,  non  oportere  in  traderdis  Philofbphi- 
cis  didiplinis  intioducere  mctaphcras,  quia  tunc 
fortafiTis  non  eft  aliqua  utilitas  in  tis.  Philolbpho- 
rumenim  dogmata  dc  rcbus  natural.bus,  &  de 
his  ,  qux- poflunt  dcduci  cx  illis  .  ron  funt  fupra 
captum  intelicauscrcati ,  ut  is  cxxcditur  a  Theo- 
logicis  revelatis  ,  ac  projuerca  ,  fi  metaphoricg, 
&  figurat»  loquutioncs  non  func  adhihenda;  in 
Philofephia,  qnia  inutiles  ,  earum  tamcn  ufusin 
.,    Thcoloffia  eft  plane  ncccflarius  . 

priiim    ,      c~  ■-*  ' 

C^nitam  vi.im  ,  ptr  i;ua>»  ad  altiora  feraitir  ,  benigni/Jiixc  frovi- 
atnif  ac  i;/iici  mtda  ,  in  fiicrit  lnerii  Litfnf/r.oii  aiievfionii  {'irre. 
fa  flerneiit  .  Hxc  ille  pergeiis  cxinje  c!ccl.)r.irc  earuni  fncrairirut 
ijttioniim  .ibdiras  roticiics  ,  .ic  confnt.iiis  exiliiniantcs  ,  incliiK 
notis  fonfu':uin  fiiilfe  ,  li  incorpor.-ilia  qii,x'qi.ie  pcr  inccrDcrj- 
li.i  clTcnr  fir;nn  cxplic.ita  ;  oft  id  profi.^o,  inquit  ,  eiufntoc.i  e,':  ,  et 
Ij  diuinai  %>ir:uiei  nefarit  Iniuriii  oisitt  ,  CT  noflr^tn  eti.^t/:  frt.ij. 
fit  mcniem  in  pr^cipitia  trrorii  imptlUl  ,  propl.an-s  ill.ir»  .f^it.i. 
fit',tniiui  proriu.1  fjfuigtns  .  Ac  Ccnicuc  aptiiis  ,  ac  coi.^rii;;i:iiis 
r.obis  divina  tradi  ii&ii  potuiiTc  coriciudcns  :  i/  erga  ,  ai:  ,  in  di- 
vinit  rebui  nes^cticnes  quidi.'»  vtra  Junt  ,  cjjirmati-i>:ei  -vcro  nccjaa- 
ifUcr»  taniii  ercancrum  iatihni  con^ruunt  :  illa  jar.e  ccnvtnitiu 
:ur  !h  ril.H!  invi/ii-ilibui  erit  exprefy.o  ,  qu.t  pcr  difTiiili.i  jlpia^ 
Ktnptaiur  . 

Ad  fecundum  dicimus,ca,  que  fiint  recefTaria 

ad  falutem  clar^,   &   difcrtc   in  Scriiitura  divina 

r. .,        ^        ccntincri  :  N?.m  ip(a  tradit  ciuis  fit  f  uis  particula- 

:.-./. .C!!»,V." '    J"-'S  hominis^fcilicet  vifio  ,  £i  fiUitiC  pcrpttua  Dei, 

Tonttfs  •/. 


f.  .<;cicil  nt.\. 
.■ilteriinrii  • 


A'tj:lliKji'JITt  . 


5.din.2.-.-j.  j-/ 
loqnantur . 


4.c!ift.  lo.q.  t 


FroVj.  rj.  ». 
i.}r:,.cipali 


56 


tu.nadJifccntinm  ill.iTi.;  igitur  fi  (acia;  dottrina: 
litera  ahaRdat  fcnfilius,  id  non  videtur  fcare  cum 
ma.xima  pcrftaione  cjus  ;  quia  ciim  unus  fit  Tatis, 
reliqiii  videntur  efTe  fiiperflui ,  Si  etiicerc  cjuomi- 
nusfacilius  addi'ca'ur. 

CoNTR  A,  Ad  Galat.  i-Lex p(Cdagogus  mftcr 

r-p)ng.,.s,  j.  j'-i.n  m  Cby:jro ,  nemp."  ,'quia  AfoniVca  Le.v  eyit'! 

i^'J'*'»  ■  di;V.ritio  ad  evaneelica:?»  latam  a  C.hriRo  ;   i^itur 

cum  h.Tc  omnia(  Nam  pleraque  diler-e  exprimiin- 
ti:r)non  contlnearltur  in  Lc»<c  Moyfis  fecundum 
l.teram  ,  .'bcriptura  divina  lili.ia  renfiim  litcralem, 
alium  hahet,  myflicum  ,&fp!ritualem. 

Respondeo  dicendum,  divins  Scriptura;  (  de 
qua  ait  Augtflinus  2.  fiper  Gercf."ad  lit.  cap.  p. 
JiLyor  efi  hujus Scripnaa  uuFIoritf,!!,  auani  omnis 
hicniani  ir.genii  peyfpicacitcs  )  renrum  efTe  multi- 
plicem  ;  (cilicet  lireralcm  ,  qut  m  ipfa  prafefert  li- 
tcra  ,  eflque  primus:&  fpiritualem  ,  feu  myflicum: 
Porro  myilicus  in  trcs  alios  dividinir,  rempe 
Allef^oncum  ;  Tropolof^icum  ,  feu  Moralem,  & 
Anagogicum  .  Literalis  itaquc  fij^nificat  quafx  rem 
gefhrn  ;  Moralis  autem  ,  feu  Tropolopicus  efl, 
quum  tx  rtgefla  exprimitur,  autdeducitur  quid 
agendum  flt  in  moribus  .  Allegoricus  verofenfus 
fpe6tat  ad  ea  ,  quae  credenda  funt :  Et  Anagogico 
dcnique  fenfu  fignificantur  ea  ,  qua;  fperare  debe- 
mus  .  Exemplum  ,  vox  yernfalem  fenfu  literali 
importat ,  cxprimitque  Civitatem  regiam  in  ter- 
ra  PromifTionis^fccundum  fenfum  vero  Moralem, 
animam  fanftam  :  Allegorice ,  Ecekfiam  militan- 
tem  :  fenfu  denique  Anagogico  exprimitur  Eccle- 
(ia  triumphans.  Scriptura  igitur  divina  multipli- 
cem  fenfum  in  fe  necefTario  claudit . 

AdArgumenta  .  Adprimum  refjjondeo,  di- 
vinam  Scripturam,  quatenus  efl  regula  infallibi- 
lis  flabiliendi  dogmata  ,  feu  probandi  vera  ,  & 
reiiciendi  falfa,  unicum  continere  fenfum  littera- 
]cm ,  fecundum  quem  dumtaxat  fcnfum  poteft  ad- 
duci  ad  probandum  aliquid  ,  &  reiicicndum  q^ic- 


Stmtincs  Joamtis  Dtins  Scoti 


quid  ScripturoE  a<Jvcriatur.  Unde  Au;uflinus  Epi- 
Aola  ad  Vincentium  ,  qua:  cft  4S.  i^riis ,  inqui% 
fi.fj  impriidsntijjime  Hitatnr  aliquid  in  allegoria 
pqfitum  profe  interpretari,  nifihaheat  i^  marJfe- 
fa  tef}:in'jnia,quorum  lumine  illuftrartur  oLfcura} 
Alii  ergofcnfljs,  quos  Sacra  Scriptura  in  fe  con- 
dit  a  literali,  non  funt  adducendi  in  dogniatuni 
propugnati-jne  ,  auterrorum  exclufione  ,  nifi  ab 
ip-b  liierali  hubeant  cvidentiam  ;  ac  proinde  nulla 
a-quivncatio  ,  aut  arfiphibolotjia  ell  pcrtimelcenda 
exmultiplici  fenfii  Scripturarum. 

Ad  fecundum  dicendum  ,  (  ut  ctiam  fupra  ta- 
ftum  fuit  attc.  7.  primum  )eifi  Scriptura  abundet 
fenfibus  ,  unicum  tamen  efTe  cjufdem  fubjeftum 
prinuim  ,  &  non  multiplcx  ,  quia  omnes  ad  unum 
crdinantur .  Refpondco  prasterea  fic  :  fenfus  ,  qui 
in  una  parte  Scriptuiae  non  cfl  literalis,  in  alia 
parte  elt  literalis ,  Exemplum:cum  Luck  i  j.  fcri- 
bitur :  ^hiet  in  regionem  longinquam:  fenfu  mo- 
rali  fignificatur,  receflifTe  perpeccatuni  a  gratia 
Dei:  &  isipfefenfiis  moralis ,  alibi  literalis  eft: 
puta,cijmdicitScriptura  :  Longe  a  peccatorihus 
faltis:  &  ita  de  reliquis.  Etfi  igituraliqua  Scriptu- 
ra5  pars  contineat  diverfbs  .feufus,  tota  nihilomi- 
RUs  Scriptura  habet  omncs  fenfus  iftos  pro  fenfii 
literali,  ex  quo  defumuntur  argumenta  ,  &  per 
quem  eft  rcgula  infallibilis  vrritatis  :  ac  propterea 
unicum dtbet  efTe ejus  primum  fubjeflum  ,  ut«r- 
//V.  7.  fuit  declaratum  . 

Ad  Tertium  refpondeo  ,  fpeftare  ad  emincn- 
tiam  Scriptura:  divinae  abundare  fenfibus  moralf, 
&  myftic© ,  ultra  literalem .  Undd  quamvis  in  di- 
fciplinis  humanitus  inventis,  &  acquifitis  meta- 
phoricas  Icquutiones  ingerant  inutilem  difi^culta- 
tcm  ,  &  confufionem  addifcere  fatagentibus  ,ni- 
hilominus  contraria  omnino  eft  ratio  in  his ,  «|U£e 
exceduntcaptum  inttlleftus  humani,  vit  articnh 
pritctdenti  cxpofitum  eft . 


QU/£. 


Vi'!**' 

<Vi      M«v 

roa-  1 

.  i-\-\.    1. 

1-   '• 

1  vche:. 

fc-^r 

Di   '^'- 

cit<t. 

k  F  b«r 

sr 

«-111  ie_> 

^^oluiune 

fffi 

t.  ;«  Hfii» 

pmi,'. 

:»      lll_» 

tom 

A'     M." 

ftri<i4 

in  Logi- 

Tomtts  l  Pars  L  Quceflio  llArt.  I.  37 

Q^U  /ESTIO     SECUNDA 

DE  DEO  ,    AN  DEUS  SIT . 

^^/a  igitar  priucipaHs  ititentio    hnjtis  facra  doTirittiie  ejl  ,    'Dei  cogtiitioKetti  tradere  ,   (Jy  «fi« 

JoliiDt  fectindtit)!  qtiod  itt  fe  efl ,  yjf^  etiattj  fectittduttt  quod  ejl  priticipiunt  reruin ,  iS 

Jinis  fpecialiter  rationalis  creatura ,  ut  ex  di^is  efl  ntattifefum  ;  ai 

hujus  dociritia  expofitioitettt  ittteiidentss  . 

I.       Traiflabimiis  de  Deo  . 

If.      Dc  motu  rationalis  crcatur.t  in  Deum  . 

Ilf.    DeChrifto,  qui  fecundumquod  homo  viaeftnobis  tendendi  in  Deum  . 

CONSIDERATIO  AUTEM  DE  DEO  TRIPARTITA  ERIT. 

I.       Namque  confiJerabimus  ea  ,  qua:  ad  eflTentiam  divinara  pertinent  * 
\l       Ea  ,  quc  pertinent  ad  didmflionem  Peribnarum  . 
III.    Ea  ,  quffi  pertinent  ad  procefTum  creaturarum  ab  xpro  * 

CIRCA  ESSENTIAM  VERO  DIVINAM  . 

I.  Confiderandum  crT;  ,  an  Deus  fit . 

II.  Ouomodo  fit ;  vel  potius,  quomodo  ron  fit. 

III.  Cofifiderandumerit  de  his,  quaj  ad  operationem  ipfius  pert/ncnt,  ^cWvciit^  Az.  fcicncia    &  de 

voluntate  ,  &  de  potentia  . 


CIRCA  PRIMUM ,  OyiERUNTUR  TRIA 


I. 
II. 

III. 


Utrum  Deum  efle  fit  per  fe  rotum . 
Utrum  fit  demonftrabile. 
An  Deus  fit. 

RRTICULUS     I. 


Utrum  Deum  eife  fit  per  le  notum , 

Oc.'?.  I.  dif.  2.  q.  2.X  Thottt.  \.p.  q.  2.  art.priino, 

Cui}}  prafentis  quefiti folutio  necefiario  prasxi- 
gat  nutitiam  propofitionis  per  ie  note,  orditie  coii' 
^ruo  procedentcs  .,  'videndum  eft primiim  ^  quidftt 
propojitio  1,'otu  defe  ;  Ejio  igitttr . 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Qusnam  fit  ratio  propofitionis/fryc? //o/^, 

Dccl.  ^  S.  Thom.locis  articulo  aniecedeuti  citatis. 

R  O  intelligentia  di- 
cendorum  /Liendum  , 
in  propofitione  per 
fe  nota,  loperfe  non 
accipi  qi'a:enus  diflin- 
guitur  contra  f-er  ac- 
cidens  ,  ied  prout  tx- 
non  cll 
pro- 
pofitionem  efle  p(r  J'e 
rotam,  idtmfit,  ac  non  efie  notam  per  aliud, 
icdex  ;e,feu<!e{e  aptam  elTe  neri  intellectui  con- 
cipienti  illam  ,  r.otam  ,  ieu  eviden'-em  ;  Igitur 
c.um  excludicurqutecunque  a!ia  caufa  ,  vclratio, 
a  qua  evidentiam  mutuctur  ,  non  .excluduntur 
termini  ipfius  propofitionis  :  nam  ex  i.  "pvjfcr. 
'7'cx.c.  16.  principia  prima  co.enofcimus  ,  in  quan- 
Tum  tcrminos  ccgnoicimus  .  Neque  ittm  intcllc- 
^tus  ,  ',cui  nata  ell  efic  perfpt6ta  ,  2c  evidcns  con- 
rtxio  trrmir.oium  ,  conflantiuni  p;onofitionein 
ro-.am  de  <e  ;  !td  intclligitur  ,  crcuaifcriptaqua- 


cn.'  e  cat- 
f*.  ISUIIUO 
16. 


^;l|S?f4j|/i     Pi-^f^^t  id  ,  quod  n< 
W$^^^^  leraUnd^  adeout 


cunque    alia    caufa  ,    quas  cft  cxtra  per  f«  con 
ceptum  teiminorum  prcpcfitionis  per  fc  nots  . 

Vere  igitur ,  &  refte  videturexprimi  ejus  ratio  E«  Anicni.11. 
fic  :  Pj.opojitiopsrfe  nota  ea  ejl ,  qua  extermtnis  ^'^"•Tej'-^"^- 
propriis ,  quijunt  aliquid  ejus  ,  titjunt  ejusjjabet 
evidentem  veritatem  .  Nempe  intelleftui  conci- 
pienti  illam  ,  non  apparet  evidens,  &  vera  con- 
nexio  extremorum  ejufmodi  propontionis  per 
aliquid  aluid ,  quod  fit  extra  terminos  proprios, 
fed  prfficise  flectitur  ,  atque  afientitur  illi  per  in- 
telligentiam  extremorum  ipfius,  ut ;  omne  totum 
ejl  majusjuiparte  :  linea  ej}  /ongitudojine  latitu- 
dine :  &  ,  qtiacunqmjunt  eidem  aqualia.,  ^  inter 
Je  pariter  J'ant  aqtiiiia'-,  &  alia  id  genus  ,  qus  ne  a 
poileriori  quidem  demon/frari  pcfTunt  .  C'ontra 
vero  hxc  :  hcmo  ej}  adtnirativus  ^  non  prsfefert 
evidentem  ccnnexionem  prsdicati  cum  fubjecto, 
extcrminis  ipfius  ;  fed  ah'undeil!am  accipit ,  fci- 
licet  ,  ex  hoinin''sdeffinitione  . 

Quoniam  itaque  propofuio  intcrdum  eft  nota 
de  fe  ,  &  ex  fe  ,  terminis  confuse  conceptis  :  (  cvi- 
dens  eft  enim  .  rreometrnm  ,  cui  funt  prxfira:  pro- 
pofitionesper  ic  note,  haud  riiflinfte  intelligere 
quantitatem  ;  nec  fciread  quodgenus  fpectent  & 
lmea,&  iigura  ,  &  fimilia  ,  que  Metaphyfioum 
non  latent)a!iquando  veroefi;  |  er  fe  notaexdi- 
flincta  notitia  terminorum  ,  ex  quibus  conflatur: 
fequitur  primo  ,  alium  terminum  efTe  diiinitio- 
nem  ,  alium  vero  definitum  ,  fcu  accipiantur  ter- 
mini  propofitionis  pio  vocibus  figniticantibus; 
five  fumantur  proconccptibus  pcr  voccs  impor- 
tatis,  &  fignificatis  :  quod  ex  eo  conftat,  quia  i. 
Pof^.  Tex.'  10.  &  ?c.  &  -1.  PoiL  Tex.  S.  ^odquid 
ejl  alterius  extremi  ,  efi  medium in  denioifjirn-io- 
re  :  ergo  alfera  prccm^fiarum  non  dilTi  rt  a  conclu- 
fione  ,  nifi  ficut  deiinitum  a  delinitione,  Exem- 
plum  :  jinima/ratiotials  cfl  rifhile:  Hr.mo  cfl 
ii-iimjl ratiottalc:  <rg'  Hano eji rijliiiis .  Prirria 

prx- 


$.  liic  prt)ri!- 
tcn.ln-i  ■  V  i  .- 
•n.UlMT  rine . 


58 


5.    jy^n.  hi 


pra:mifrariim  efl  principir.m  per  fe  nocuni;  C>c  con- 
cIuHo  ron  eft  nota  de  fe,-(ed  demonftraca,  leu  no- 
ta  ,  non  per  rationcm  propriorum  terminorum, 
/c'l  ex  prxmiflis  ;  ell  igitur  definitio  alius  termi- 
nusddefinito,  alioquin  in  demonftratione  potif- 
jfima  efTft  pctit'0  principii ;  ncc  tribus  terminis 
conflaret ,  fed  tantum  duobus  ;  quod  pland  ell: 
falfum . 

Sequitur  fccundo  ;  qiiamvis  propofitio,  qux  efl 
pcr  fe  noca  exconfiila  ,  &  inuiflinita  terminorum 
irtclligeiitia  ,  fitctiam  per  fe  rota  iifdem  tcrminis 
difVni:tc  intelleclis  ;  attamen  f/  per  fe  nota  fit  per 
diflinftum  conceptum  tcrmirorum.  ncquire  pe- 
rindc  pcr  fe  notam  cflfe  terminis  confV.se  concc- 
ptis.  riim  enim  alius  terminus  fit  deffinitio  ,alius 
dcffinitum  ,  ron  cportet  enm  evidentiam,  quam 
habct  prxdicatum  cum  dcffinitione  ,pariter  habe- 
rc,  cum  unitur  ,  &  comparatur  ad  dcffiritum  ;  & 
ideo  (  ut  taftum  ert  fupra  )  quamvis  per  fe  notum 
fit ,  a7r.malY<itiu;:ak  efl  rijibile ,  non  propterea  ta- 
men  notum  evidcnter  eft,  Homif^emejjc  rijibiler,i: 
fcd  id  magjs  probatur  per  hominis  ipfiusdeffini- 
tionem  .  Similiter,  habere tres  augu/os  f^qnahs 
auohus  reclis  •  eft  per  fe  rotum  Geomctia;  fcienti 
trianguJi  definitJoncm  ,  qua  efl  ifta :  ontnis  jii^ura 
p!a7:a  tribiis  lineis  contenta  ^  hahet  trcs  ctJgu/os 
c:(;ua/es  duobtis  rc^clis .  At  concipienti  deiinitum, 
five  triangulum  confuse,non  eflid  per  fe  nutuni; 
fcd  probandum  per  ipfius  definitionem  ,  qiiod  ha- 
beat  tres  angu/os  ^quales  dtiohus  retiis  .  Rurfum, 
fi  propcfitio  nota  de  fe  ,  terminis  diflirctc  concc- 
piis  ,  habcrct  parcm  cvidcntiam  cum  tcrm;;ni  coh- 
fusc  concipiuntur;  igitur  dcffinitio  nuHo  modo  di- 
ftingucr  ctur  adcffinito  ;  i>i  tunc  (  prater  abfiirda 
deducta  fuperius  )  Gcometre,  cui  funt  perieno- 
tcE  plures  propofiticnes,  pcr  confulam  apprehen- 
fionem  terminoruni^  e^demforent  pariter  per  fc 
notar,  codem  pufto,  ik  ratione,  qua  intelligun- 
tur  n  Metaphyfico,  cuius  cfl  ,  di^iSic  compre- 
hendcre,  ad  quodgenuspertineat  Jinea  ;  &quod 
fit  fpecics  qViantitatisconcinus ,  dillirfta  contra 
fuperficiem  ,  &  corpus  .  Id  vero  efl  planti  faifum. 
quia  Geomctta  ,  quamvisfibi  nctiflimum  fit ,  li- 
ream  cifo  longitudinem  fine  latitudinc  ;  ignorat 
nihilominus  qu.i  talis ,  ea  omnia  ,  qua  prxtcrea 
declarantur,  &  fciuntur  de  Jinea  in  Metaphyiica; 
ciim  igitur  evidens  cll  ,  prsdicatum  convenire 
fubjecto  diflinfte  intellefto,  non  proinde  notum 
dc  fe  erit ,  inefle  eidem  confusc  intellefto . 

Scquiturtertio ,  non  effe  probandam  notifica- 
tioncm  propofitionis  per  fe  nota; ,  dicentium  ,  eam 
^ro\!cSn\oni:meJJe perje  notat»  .^  in  c\k\^  pradica- 
tur,i  includitur  inratione  Jubjecii  '.  ut  homo  cll 
animal :  redum  quia  ,cum  paffio(  qu»  non  inclu- 
ditur  in  ratione  fubjedti:  )  pia;dicatur  de  dcffinitio- 
ne  .  cfficitur  propofitio  de  fenota:  non  enim  indi- 
getope  altcrius,ut  evidentervera  appareat .  Sed 
ctiamquia  nonqualibet  propofitic,  quc  eflvera 
in  primomodo,  ut  Homo  cil  animal,  &  corpus, 
ufque  ad  fiibflantiam  ,  cfl  per  fe  nota :  quamvis 
enim  fi  "tcnnini^diflinfte  concJpiantur,  evidentcr 
verc  apparcant  intelle6tui  ,  id  nihilominus  non 
cvenit  teiminisconfiisc  conceptis:  quia  non  efl 
manifLllum  ,  unum"e.xtrcmum  indudi  in  alio ,  quo- 
modocumque  flibjeftum  concipiatur:  Non  enim 
apprehendenti  hominem  confuib  modo ,  flatim 
rotum  efldc  fe  ,  ipilim  cfire  animal :  imopotefl  de 
"  hocdubitare  ,  quod  fanc  non  accidit  in  propoficio- 
nibus  per  fe  notis  ,  cum  nullius  Indigeant,  ut  evi- 
dcntcr  vcra;  appaieant  intcllgftui  terminos  earum 
percipienti . 


Summcejoannis  Duns  Scoti . 

£x  hactenus  dictisconflat  ,non  tfTe  dirtin^ucn- 
dum  intcr  propofitionem  pcr  fe  notam,  &  per  fe 
nofcibilem:  Nam  iJem  omnino  efl  ,  propofitio- 
nemcflTepcr  fe  noram  ,  &  effc  per  fe  norcibilcni: 
Kon  enim  appellamus  ,  neque  Jure  vocanda  eil 
propofitio  per  fe  nnta  ,  co  quod  aftu  cognofcartir. 
quia  tunc  fi  nullus  intelleftus  actualiter  cognofcc- 
ret,  nulla  efTct  propofitlo  per  fe  nota  ,  quod  nc- 
modi.xcrit.  Efl  igitur  aliqua  propofitioper  fc, 
&  de  fe  notn,  propterea  quod,  quautum  cflex 
n.uura  ,  &  ra'ione  terminorum  componcntium 
ipfim,  nat.i  cft  habere  cvidentem  vcritatem  ,feu 
caufire  afrenfum  intcllcflus  percipientistalcmex- 
tremoi  um  comple.vionem  ,  ut  hic ,  Totunt  ej}  nta- 
JHsJui parte  :  idque  fcu  apprehendatur  ab  aliquo 
intellccfu  , /cu  non.  Non  alia  autem  cfl  propoli- 
tio  per  fc  nofcibilis.  Cumigiturhxc  mernbra  re- 
ipfii  coincidant ,  nulla  cft  eiufinodi  divifio  . 

Contimiliter  ,  nulla  efl  difiinftio  propofitionis 
per  fe  notx  in  fe  ,  &  notas  quoad  ncs  :  Etenim 
qucscunque  propofitio  cfi:  in  fe ,  &  per  fc  nota, 
cuicunque  intelleftui  efl  per  fe  nota  ,  licet  non 
a61u  cognita:  tamen  qua"tum  efl:  ex  terminfs  ejus 
eflevidenter  rota  ,  fi  termini  concipfantur  :  quia 
opus  non  cfl  ei  aliqua  ratione  extranea ,  a  qua 
cvidentiam  mutuetur,  ficut  dicit  Arifiotcles  i. 
Pvjler.c.  J.  dc  (yllcgirrro  pcrfccto,  quia  nuliius 
indiget,  ut  apparcat  reccfliarius  .  Nam  da  oppo- 
fitum  ,  &  profc(fto  perfcttus  non  erit . 

Ultcriiis  ,  nec  probanp'a  cfl  diflinflio  putan. 
tium  ,aliquid  effe  per  fe  notum  fapientibus ,  (|Uod 
infipientibus  non  clf  notum  .  Nam  quod  aliqua 
taiis  p7opcfi!.''o  rcnfitperinde  nota  (apientibus, 
ac  infipicntihus ,  non  cvenit  ex  co  quod  non  fit 
per  fc  nota  (  modo  tahs  fit  )  refpectu  cujufcunque 
intcllcftus;  fcd  potiusquia  infipimtes  non  perci- 
piuntterminosillius  :  Siquidem  illorum  fignifica- 
tione  percepta ,  impofiibile  efl  qucmcurque  in- 
te'le6tum  eju/rnodi  complexioni  nonaflfentiri  ,  ut 
cKinetotum  eft  niajus  J'ni  parte .  Neque  obflat , 
Q^xT^A^^otUw^  in  Hebdomadihus\\.-i  dillinxiffe  in- 
veniatur  communem  animi  conceptionem  :  quia 
vel  non  cft  idcm  commun'S  an'mi  conceptio  ,  ac 
propcfitioper  fe  nota  :  vel  fi  esdem  fint ,  ipfe  in- 
tciligit  de  propofitione  ,  qtis:  concipituv:  non  de 
conceptibili  per  fe  nota  ,  modo  fupra  explicato  : 
manifeftum  cfi:  autem  fapfentes  multas  propofitio- 
nesconcipcre  ,  qus  la'ent  infipicntes:  illarum  ta- ' 
men  pcr  fe  notarum  terminos  fi  intelligerent  ,  & 
eoium  complexio  foret  ipfis  Kqu^  pcrf]-)e6ta,  ac 
fapientibus  :  ut  diftum  efi. 

Poftremo  ,  nec  illa  div  fiocfl  ampleftenda  ,  fe- 
cundumquam  aliqui  diflinguendum  putant  inter 
propofitiones  per  fe  notas  primi  ordinfs  ,  &  notas 
perfefccundi  Ordinis:  Nam  qufficunque  per  fe 
notx  propofitiones  conceptis  lerninis  propriis, 
ficuti  funtjtermini  cjus  habent  evidentem  verita- 
tem  in  ordine  fuo,  qua  evidentia  fi  careant,  etiam 
perceptis  terminis  propofitio  per  fe  nota  dici  noii 
potefl :  quia  nec  talis  revera  eft  . 


GuJiel.  V.1 
lent.  diil. 
8. 


AR- 


Tomiis  l  Parsl 

A  R  T  I  (J  U  L   U  S'     1. 

Utrum  Deum  tffe  ,  fit  pcr  fe  notiim  . 

Dolt.  I.  d:Jr.  2.  qsia/i:  2.  S.  Tbom.i.part.q.z. 
artic.primu  . 

VIDETUR  hxc  propofltio  ,  ^eus  e/}  , 
e!le  per  fe  nota  .  Nam  Dainafcen. lib.  i. 
de  fide  Ortod.  cap.  i.  8c2.  ejus ,  inquit  ,  quod 
eJ},T)ei(ni  ejfe^cognitio  omHibus  efl  natui  alner  in- 
Jerta  fed  illud,  cujus  notitia  eil:  omnibus  indita  , 
e(l  per  fe  notum  ;  Unde  Philofbphus  2.  Metaphyf. 
Tex.  c.  I.  (^  4.  vult  prima  principia  efTe  per  (e  no- 
ta  ;  quia  funtquafijanua  ,  a  qua  nemo  aberrat . 

Prsterea  ,  lllud  quo  nihil  majus  cogitari  potcfl: 
pc-r  fe  notumeH:  exillere,  ■&  elTc  :  Deus  autem  ta- 
]is  eft,  recundum  Anfei.  Prorol.  cap.  2.Et  quidein 
credimus ,  inquit ,  Do>n:ne  te  ejfe  aUquid,  quo  ni- 
hi!  majus  cogitari  pojftt .  Illud  autem  non  ell:  ali- 
quid  finitum  ;  ergo  iniinitum  .  Prima  propofitio 
probatur  ;  quia  oppofitum  prxdicaci  rcpugnat 
rubjefto  :  fi  enim  non  ell:  in  re  ,  non  ell:  profe6lo 
quo  nihil  majuscogitaripotell ;  nam  fi  foret  exi- 
Jlens ;  majus  omnino  eflet ,  quam  fi  dumtaxat  in 
intelJeftu  effet . 

Praterea,  Veritatem  t^i^,,  efl  perfinotum; 
Tieus  autem  efl  1'critqs  :  ergo  Deum  elle  efl  per 
fe  notum  .  Probatio  majoris  ;  quia  (equiturex  fuo 
oppofito  :  fi  enim  nulla  veritas  ell;  ergo  verum 
cft,  nullam  veritatem  efTe  ;  ergo  veritas  eil: . 

Prffiterea  ,  Propofitiones  neccffarix  fecuudhn 
^«/(/exterminis  habentibus  encitatemyc'j/^//i«-w 
qtiid  t  funt  per  fe  nota:  .  Sicuti  prima  principia  , 
qus  funtperfenota  ex  terminis  habentibus  efTe 
in  intelleftu;  ei-go  multo  magis  erit  illa  per  fe 
nota ,  quainecefTaria  eft  ex  terminis  fimpliciter 
xieceflariis  ,  qualis  eil  ilia  ,  Deus  efl .  Airumptum 
patet ,  quia  veritas  ,  &  neceffitas  primorum  pnn- 
cipiorum  ,  non  pendet  ab  exiftentia  terminorum 
in  re,  fed  lunt  talia  ex  connexione  cxtremorum,ut 
funt  in  intellectu  concipiente . 

Pra:'erea  ,  Hanc  ,  AlcccJJc  efj'e  efl  oportet  effe 
pcr  fenotam  ;quiaoppofitum  prxdicati  repugnat 
rubje6'to;  fienimnoncll,  non  efl  necefli  effe  : 
Deus  autem  efl  necelle  efTc  ;  efl  igitur  per  fe  no- 
t!;m,  Deum  exiftcre.  Rurfum  ,  rccundum  Dama- 
fceru:n,  l;b.  r.cap.  i  z.De^j  juxta  communemex- 
p'-'ficionem  ;  dicifar  ab  operatioite  a'c1uali,JVjere , 
'cel  ardere ,  i:clcO'iJiderare  ;  ergo  lecundam  com- 
munem  acceptionem  idem  ell,  Deus  eJJ,  ficut  ope- 
rans  aclu  ej} .  Cura  igitur  per  fe  notum  fit ,  aftu 
oper?.ntem  exiflcre,  quia  oppofitum  prsdicati  re- 
pugnatfubje6to  ;  pariter&  per  fe  notum  crit  , 
IDeHm  cfle . 

CoNTRA,  cuicunque  propofitioni  per  fe  notaj 
ita  afTcntitur  intellcctus,  ut  oppofitum  judicarc 
non  pofut ,  ut  conftat  de  principiis  primis  :  Sed 
dixit  infipiens  in  cordefio;  non  ej}  Deus  ,  Pfal.  i  5. 
igitur  Dsum  efTe  non  elt  per  fe  notum  .  UnJi 
Avicenna  i.Mctaphyf;  fucccap.  i.  Iit.  C.  Df .'.';;/ 
efe,  inquit,  non  efl  manij^ejrum  perj'e  :  nec  ej} 
defpcratum poffe  manifej}ari:  quia Jigna  l)abemus 
de  eo  .  QiKe  autcm  fiunt  manifcfta  aliundc  ,  ac  [ler 
proprias  rationes  ,  non  funt  nota  de  fc  ,  fed  ex 
aiiis  . 

Respondeo  ,   Aliqui  ,   prajmiflTa  diflinftione 

propofitionis  pcr  /e  nots:  in  fe ,  &    quoad  nos 

(  quam  articulopreccedenti  ,  ron  effe  probandam 

i.i)in.?.q.j.«.   oitcndimus  )  putant  hanc ,  Deus  eft ,  quantum  elt 

itr.  mlc,  per  (e  notani  efie  :  Sed  quomam  nos  non 

pcrf.ngimus  r.d  cogno.tcndiim  d^  Dco  quid  ej} , 


Qiicejlio  llArt,  I.  39 

ideonobis  non  effe  de  ie  notam  ;  fei  magis  indi- 
gere  demonitrari  perea,  qus  funt  magis  nota 
quoad  nos . 

CoNTR.\  ,  Eciamfi  illa  diflinflio  fubfi.leret,  & 
refti  explicaretur  propofitio  per  fe  nota  ,  dicen- 
do,|ilIam  effe ,  in  qua  prsdicatum  includitur  in 
ratione  fubjecti ,  (quod  non  putamus)  ju.xta  h2:c 
principia,  prxfata  propofi:io  cffet  pcr  fe  nota  . 
Nam  nedum  pofiumus  habcre  naturaliter  conce- 
ptum  proprium  dc  Deo  fub  ratione  attributali , 
verum  etiam  quiditativum  ;  crgoex  hoc  foret  per 
fe  notum  ,  Dcum  effe  .  Aflumpaim  probaturquo- 
ad  conceptum  quiditativum  ;  quia  concipientibus 
Deum  ,  ut  fummc  fapiens  ,  infinitum  ,  bonum  &c. 
obiicitur  per  modum  entis  exigentis  necefTario 
habere  fummam  fapienti;im,bonitatem&c.fed  talis 
conceptus  eft  proprius,  iS:  quiditativus  Dei;  ciini 
-  non  fitattributalis  :  is  enim  femper  prxfupponit 
alium  ,cui  attribuatur  ;  ergo  ille  eftquiditativus , 
quem  attributales  refpiciunt,  eiquc  attribuuntur. 
Illum  ergo  conceptum  ,  in  quo  ell  ftatus  ,  oportet 
eflTe  Dci  quiditativum:  &  multatalia  affirmantur 
convenire  Deo:  adeoque  cognofcere  pofTumus  de 
illo  quid  ej} . 

Dicendum  efl:ergo  prim6,hanc  propofitionem  , 
Dcus  efl,  effe  per  fe  notam  .  Nam  diltintte  appre- 
hendenti  terminos  illius,  fcilicct  Do'/;!^/ ,  ^ejTe 
vel  exiflentiam  ;  mox  ex  ratione  ip'brum  ,  citra 
omnealiud  motivum  ,  determinaturintellcftus  ad 
afl!t;ntiendum  illi.Hoc  autem  porro  ell  aliquid  cfle 
notum  per  fe  ,  vel  de  fe  intelleitui  apprehendenti , 
&itaDso,  ac  Beatis  intuentibas  divinameflen- 
tiam  utz&^ec  ^nothTimum  .  ac  exploratiiumum  efl, 
illi  efl^entiac  competere  eflTe  ,  vel  exitlerc  ;  idque 
ex  natura  horum  evtremorum  ,  &  non  aliunde  : 
Nam  ^\  ejls  includitur  in  illa  cfTentia  ut  prsdica- 
tum  effcntiale  .  difl  ni?te  concipienti  illam,  rio- 
tum  efl ,  'pfi  ineffe  dpra:dicatum.  Si  vero  pona- 
tur  mo  lus  ipfius  eflTjntia;  Dei ,  aut  ejufHem  pro- 
prietas  :  adhuc  per  fe  nota  erit ;  qucmadmodum 
per  fe  notum  ell  concipieiiti  aniinal  rationale  , 
ipfiim  elTe  njibile,  v<i\fih'itum  ;  quia  hs  propofi- 
tionesexna  i;ra  ip.'brim  tcrminorum  habent  evi- 
dcntiam,  nec  indigenr  oie  al  erius  ,  per  quod 
flectatur  intelleftus  ad  nflfjntie  dum  ;  ut  expofi- 
tum  fuit  articulo  pr<sccdenti  . 

Veruntamcn  dla  vidcur  in  primo  modo  diccn- 
di  per  fe,quia  e[]'e  non  ell  extra  rationem  fubicfti, 
fed  per  fe  primo  modo  ;  quia  efl  immedia'ifuma, 
adquam  rciblvmtur  omnes  pronofit'ones  er.un- 
ciantes  aliquid  de  Deo,  qualitercunque  concepto; 
conc^picnti  ergo  ''iibjcftumillius  ddlircle  ,  ip  um 
exiflere  notumell,  ex  ratione  ipforum  extre- 
morum  . 

Dicendum  fccundo,  Q^iatenus  .«•/?«?  enunciatur 
de  Deo  ,  prout  a  nob;s  pro  prsfenti  Itatu  concipi- 
tur ,  in  conccptibus  entis  infiniti,;ntis  necejfarii, 
fummi  boni ,  prim.e  cauf-e  ,  &  fimilibus  (  qui  funt 
Deo  proprii,  adeoutrepugncnt  creatura;)  h.inc  , 
Deus  cf} ,  non  elTe  pcr  fe  notam  .  Probatio  :  Pro- 
pofitio  per  fe  nota,  ex  cognitione  terminorum 
eius  ,  cvitfcns  efl  cuilibet  intelleftui  ;  Sed  ejuf- 
moJi  propofitiones,ii;;/x////!>/'//^/»  efl :  fummum 
honumexiflit  :  Trimacatifa  datur  (^j^l-.  non  funt 
nobisevidcnter  notaj  ex  cogni.ione  terminorum 
earum;  ergo  non  funt  nobis  per  (e  notrc  .  Minor 
probatur;nam  prius  concipimus  terminos  earum  , 
quam  eascredamus,  vel  fciamus  per  demonitra- 
tiones  :  in  illo  autcm  priori  non  funt  evidcntes 
concipicntibus  ;  fed  ut  firmiter  eis  adharreamus, 
fide  nobis  opus  eft  :  aut  certc  demonrtrarfonc  :  Si 
forent  autcm  pcrfcnota:,  non  intJigercnt   ii(?e , 


Qiislitcr  ■  fic 
per  fe  iioti  , 
Dens  ejt ,  inie!- 
Ie:^ui  diviiib  , 
&  Beitoruni  . 


tJt  abftr^iistiir 
a  conirovrriii 
illa,  Alt  rjie^.t 
de  qmdiutiiLi 
Dei. 


Qiiodlib.  <i.  7. 


Hic  ,  DeiiS  eji  , 
nnbisnCi)iui  c  » 
fc  prr  :e  notp.  . 


'vel 


Exliis  m.^-.T^irr- 
iiin;  rit,  ha';c 
propcriiioreiri 
T-.ic.ilcin  7-V«J 
ej,  DjcIo  i  '• 
fe  a;jiiivoc«m  , 
qni^  Bon  ilg';!- 
Scar  Mncieiil_. 
^bjtflivim . 
Ai:a  fft  enim 
0,-iie.^.va ,  Q-.i* 
Cgniacit  aobis 


YisnrioL!:  3iu 
vero  figniSci- 
iiir  lefieflii  ir- 
f.-'lrcTi!«aivini 
)'e.i!0'i:ni  •  <\e 
<)!!'     «•  oftinie 

C  iiiKieniana 


S.Thcm.hkJ. 
Ad  tcTtittm  . 


40 

vclrationibliS,  ut  adeaium  allenium  fliCtcieiar 
quivis  iiitelleftus  ;  quemadmodum  evenire  expe- 
rimur ,  ciim  primcrum  principiorum  term'nos  co 
gnofcimiis  .  Deinde,  Nihil  potcft  cfTe  per  fe  no- 
tum  dc  conceptu  ron  fimplicitcr  fimplici ,  Ceu  non 
iinum  ,  fed  duosconceptus  includente  ,  nifi  &  evi- 
dens  fl.birdefit ,  eos  duos  concentU5:  interfeuni- 
ri  .  Nam  non  potcft  tfTe  per  ie  notum  ,  homincm 
alhum  cxiftere,  nifi  fit  cvidens,  homini  reipfii 
albedincm  inharcre  :  Nullus  aurcm  conceptus, 
quem  pro  prcEicnti  flatu  habemus  de  Dco  ,  qui  fit 
ei  proprius  ,  ell  fimpliciier  fi.nplex  ;  (  ^cfi  emm  is 
conccptns  detur  ,  ncn  pofiumiis  tamcn  in  eo  con- 
cipeveDeum,  utdiftir.6tum  ab  omni  crcatura  ) 
imo  plures  includit  conceptus,  perinde  ut  conce- 
ptus  eKris  mjiiiiti :  fumm:  bo^:i:  Primx  caufa:  (3'c. 
ergo  nihil  por.ell  efle  per  fe  notum  de  Deo ,  ut 
concipitur  a  nohis,  nifi  &evidensfit,  iilos  duos 
conceptus  efTe  intcr  fc  unitos  .  Id  vero  haud  no- 
tum  ell  e.^  perceptione  ipfa  terminorum,  utde- 
du6^tum  cll  inprima  rationerquia  intellectusaliun- 
dc  muveturad  afientierdum  cjufinodi  complexio- 
ribus .  Et  rurfus  ,  id  eft  demonllrabile  ,  vel  per- 
fuafibile  per  duss  rationes,  quihus  piobari  po- 
tefl ;  Stea  extrcma,  autalterum  illorum  exifiere; 
&  ita  oportere  efPe  unita ,  &  non  feparata  .  Ma jor 
afTumpta  ex  eo  patet ;  quiaficutiex  5.  ^ktaphyf. 
Tex.com.  54.  ratio  infcfalfa  de  nullo  poteftefle 
vera  ;  Mtbotno  iyyationa/is .,  de  nullo  potefl  vere 
pra;dicari ,  ciim  ratio  penitus  faTa  fit ;  nec  aliquid 
ver^  de  illa  enunciatur  :  iia  nullum  prajJicatum 
potefl  efTe  pcr  fe  notum  de  aliquo  conceptu  con- 
pIcAO,  nifi  &  per  fe  notumfit,  partcs  illius  com- 
plexionis  interfe  uniii  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rtfpcnueo  , 
Damafcenum  non  alia  ratione  dixifl"e  ,  Dci  noii- 
tiam  cfTe  omnibus  naturaliter  inditam  ,  nifi  qua- 
tenus  ex  ipfis  creaturis  pofTumus  cognofcere  , 
Deum  cfTe,  fen  Primam  caufam  exiflere  ,  ve!  fum- 
xr.um  bonum  ,  vcl  Ens  intinitum  tfife  .  Porro  qus 
ita  cognofcuntur  ,  non  funt  de  .^e  nota  ,  im.o  funt 
nota  tx  aliis.  Quod  vero  hEC  fit  DamaReni  mens, 
rec  intel''gat ,  aut  vclit,  quemque  !:abere  aftua- 
lem  Dei  cognitionem  ,  tanquam  rei  pcrfenorce, 
patet  ex  eoquod  fubdit  ibi ;  Nsmo  'ito^vit  euni  ^r.i- 
Ji  quanturii iife  re-velavit  .  Non  fentit  ergo  iliam 
propofitionem,  Deusefi .,  habere  evidentem  veri- 
tatem  ex  ratione  ipfa  exfremorum. 

AdSecundum  dico,  Anfelmum  non  veile  ,  pra;- 
fatam  propofition*m  efTe  perfenotam,  cum  reve- 
ra  non  fit  :  etenim  efl  evidens  cx  evidentia  alte- 
rius  ,  &  non  cx  fe  :  ipfa  fiquidem  potefl:  demon- 
ftrari  /}'lIogiftice  per  duos  f)  Hogi/mos ,  fic  ar- 
gucndo,  on:xi  }:on  e:::c  €t:s  ef}  t)7ajas:,ftin;tno  r.ihit 
ef  tttaj;is'y  ergo  nullittttfumntum  efl  non  ens  .  Ex 
obliquis  in  fecundomodo  fecundas  hgura:  .  Alius 
fyllogifmus  cfl:  ifk  :  ^nod  non  €f}.,non  ens^eft  cns  : 
jHitittiumnon  eft  ncn  ens\srgo  eftens.  Neganda  eft 
igitur  major  argumcnti  :  &  cum  probatur;  quia 
oppolitum  prxdicati  repugnat  fubjefto  .  Refpon- 
deo  ,  id  non  efle  per  fe  evidens  ;  ut  nec  fubijeftum 
habere  conceptum  fimpLcem  5  aut  faltem  ,  partes 
conccptus  compiexi  efTe  reipfa  unitas  .  Cum  igi- 
turexiftentia  of^endatur  de  ente  fummo  ,  non  efi: 
per  fe  notum  ,  fummutn  ens  ejfe  ;  ciim  propofitio 
accipiat  cvidcntiam  aliunde  . 

Ad  Tcrtium  efl  refponfio,  concedendo  ,  eflTe 
per  fe  notum  ,  veritatem  efTe  :  fed  non  fequi  cxin- 
de  paritcrelTe  perfe  notum,Df/;/;?  <?/fi' :  imo  com- 
mitti  fallaciam  confcquentis,  pcrinde  ac  fi  argue- 
retur  ,  yinima/ey.iflit ;  ergo  O'  honto  ej} ,  cumfit 
anitttaf. 


Snmrnce  jGannis  Duns  Scoti. 

RESpoNDEoeL.ani  negando  inajorem:cum  pro- 
batur  '^Jinullawritas  ej}  ;  ergo  nullam  '■jiritatem 
epe .,verutti  ej}  ;  confequentia  elt  neganda  ;  nam 
veritas  aut  accipitur  pro  fundamento  ventatis  in 
re,  aut  pro  veritare  in  aftu  intelleftus  cemponen- 
tis,  vel  dividentis  .  S\  autem  nulla  veritas  efl ; 
nec  vcrum  fubinde  efi: ,  aliquam  veritatem  eirc, 
quia  nec  veritatem  rei:  ciim  nulla  res  fupponatur 
eflTc  :  nec  veritatem  intelleflus  :  quia  nullus  in  ca- 
fu  cfi-  e  contra  ieitur  refte  feq'iitur.:/7>////a"i'(?j-/- 
tas  f//:ergo  non  efl  verum  aliquatn-^jcritatem  efie: 
quia  nul'a  in  fuppofitione  revera  cfl:  .  Non  igitur 
potcfi  inferri :  erpo  'verum  efi  ,  aliqnatti  i-eritateitt 
r.on  efie:  imo  eft  fallacia  conftqucntis  a  negativa 
habentcduas  caufas  veritatis,  ad  afnrmativam  , 
qua;  ef!:  una  illarum  . 

Ad  Quartum  neganda  efl  confequcntia  :  quia 
propofiriones  non  fimt,  nec  dicuntur  per  fe  notrc 
obnecefricatem  exiflendi  feuinre,  feu  in  intelle- 
ftu  :  (ed  ex  eo  quod  nats  fint  determinare  intet- 
leftumad  aflfenfum  ipfarum  ex  fbla  intelieftione 
terminorum  ,  utfrequenter  diftumfurt  .  Modo 
aliqua:  propofitiones  ,  quce  habent  neceflitatem 
fecundum  quid,  funt  cx  fe  evidcnter  vctJE  intelle- 
ftui  ,  ut  omne  totum  efi  tnajus  fui parte:  aliqux 
autem  qua  a  parte  rei  funt  fimpliciter  necefT.iria: , 
ut  T)eus  ef}  ,  non  funt  ita  intelleitui  evidcntes, 

Ad  Uitimum  refpondco  ex  d!i5l'S  in  fecunda 
probatione  fecunda;  conclufionis  :  negando  maj®- 
rcm  utriufque  inflantiie  .  Et  cijm  probatur  :  quis 
oppofirum  prffidicati  rcpugnat  fiihjefte  ;  Dico  , 
liaud  fitis  efic  ad^propofitionem  perfenotam, 
oppofitum  prKdicati  rcpugnare  fubieifto,  fed  in- 
fupcr  oportere  eam  renugriantiam  t^\t  notam  ,  & 
evidentem  :  &  ulterius  dthcre  etiam  p^r  le  notum 
efl^e  ,  partes  fubjefii  inter  feuniri,  nifi  importet 
conceptum  omnino  fimpliccm . 

Sed  inflatur  :  fi  aliquod  pradicatumrepugnat 
fahjcclo  ,  ergo  evidens  tll,  oppofitum  pr^dica- 
tum  convenire  illi  ,  ergofi  negatioexillentias  re- 
pugnet  enti  neceflTario ,  evidens  eft ,  exi/lentiam 
ineffc  illi  :  Cum  igitur  Deusfit  ens  neceflarium  , 
evidens  erit  ,ipfum  exiflere  .  Refponfio  ;  Quan- 
do  in  antecedente  includuntur  dao  oppofita  ,  & 
infertur  cnnfequens,  non  infcrtur  fane  raticne 
alicujus  totius  extremi :  quiatotum  extremum 
non  facit  aliquein  conccptum  unum  :  fed  tantuin 
ratione  alterius  partis  c.vtremi .  Exemplum  :  Ho- 
ino  irrationalis  ej} :  ergo  aitimal  ej} .  Ratio  co.n  fe- 
quentiiEnon  e(i  Jjonto  irratio::aIis:  quia  nuK^  m 
unum  conceptum  facit :  fed  /^awo  in  antecedente 
infcrt«;//tt?rt/ in  conlcquentc  :  &  ideo  cathi.gori- 
ca  per  fe  vera  debet  formari  ex  illis  extrein  s  qiije 
crit  ifla  :  Hjtio  ej}  anitttal .  Ita  in  propofitc ,  ^i 
propcfitio  habetc^tremum  non  fimpLciter  fim- 
plcx,  cujus  partes  non  fiant  per  fe  nat»  un  ri ,  & 
aliquid  infertur  rationc  talis  extremi  non  fimpli- 
citerfimplicis  ,  infertur  ratione  alterius  partis, 
qus  includit  illud  ,  quod  infertur  in  confequentc  ; 
&  ideo  tenet  in  virtute  cathegorica:  eonjungentis 
illa  duo  ,  alteram  fcilicet  partem  con!ec|.uentis  . 
Confequensitaque  iflud  ;  trg,o  Deus  ej}  ,  non  in- 
fertur  ratione  totius  fuhjefti  ,  fcilicet ,  necejfe  e/fc 
efi  :  fcd  tantum  ratione  unius  partis  idefl ,  ra'io- 
neefi:  igitur  ludicra  cll  ifia  argum.entatio:  ciim 


non  difTcr.it  confequensab  antecedente  :  perinde 
eft  enim  dicere  ,  Deus  e/}  ens  necefjariutit'.  ergo 
exijiit  :  ac  arguere,  Deusexiftit:  ergo  Deus 

exifiit . 


AR- 


roi'    1.  i.iil.  1, 


1-  ■,.!}. 3.  q.a-in 
JV.Hti::ie  Jt  i.q 
Quotliibctali  . 


Qiio.;i;b.  7.  j, 
"^"tUconcUjie 


Tomus  l  Vars  l  Qticejlio  II  Art.  IL 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    II. 
Utrum  Dcumeflj;  fit-  demonftrabile  . 


41 


Do&.  locis  in  mnrgine  citat.S.  Thom.i.part^ 
q.  2.  artic.  2. 

VIDETUR  hauJ  efTe  demonftrabilis  exi- 
ftentia  Der  .  Nam  fides ,  &  fcientia 
funt  incompofllbiles  in  eodem  intelle^lu  de 
objeflo  eodem :  Sed  Deum  efie  articulus  lidei  eli, 
Credere  eitim  oportet  accedei!,e»i  ad  Deioit ,  qi^ia 
efi ,  inquit  Apoftclus  i  \.ad  Hacbreos  y  igitur  fieri 
nonpotefljUt  de  eodem  articulofit  &  demonftra- 
tio  evidens ,  a  qua  neceflario  fidcs  deilraeretur  . 
Prxterca  ,  Nequit  oftendi  Deum.fquPrimum 
principium  ciTe  ,  nifi  prius  probetur,  autfuppo- 
naturjOrdineineflentialem  efle  incaufiseilicien- 
tibus,in  quibus  procedi  nequeat  in  infinitumrSed 
ejufmodiordinem  efreniialem  reperiri  in  caufis 
ellicientibus  probari  non  poteft  :  Tum  quia  tunQ 
rulla  duo  repenri  poflTent  no.T  ta  interfe  ordina- 
ta  ;  quo.I  tamen  eil  evi  lenter  fa!  iin  :  Tum ,  quia 
talisorJo  non  reperitur  ioter  efTL6tus  ;  ergo  nec 
in  caufisell  admittendiis  :  igitur  ol];enJi  nonpo- 
tefl,  Deum  CAutere  . 

PfSterea  jSi  h.xc  ,  Deus  efi^  foret  conclufio  de- 
monllrabil  s  »  utique  oflenderetur  ex  efFu6libus  : 
Sed  effectus  id  non  olljndunt .  Piobatio  :  efFeftus 
quicunque  creati  funt  ci  «quo  a  tribus  Perfbnis  , 
ut  inllruimur  per  h  Jem  :  per  nullam  autem  crea- 
turam  hoc  cogno.cere  polfumus  :  quia  vel  relin- 
quunt  intcllectum  iiubtum,vel  ducuat  in  erroremJ 
crgo,  cum  neqiicamus  oflendere  ex  cfFc6tibus 
DcumTrinum,  ncc  ip  "um  oTinino.  efTe  tfTeflus 
dcmonftrabunt,qui  non  ell,nifiTrinitasinPer(bni's, 
CoNTRA  ,  PhiIo:bphis  perfuafiflimum  erat  , 
Deumexiderei  idquc  rationibus  Te  ollendere  pu- 
tabant :  Et  inj.er  eos  Ariftoteles,  12.  Metaphyf.h 
Tex.-i^Q.  i^  faquentibits.,  tandemconcludit,  opor- 
terc  unum,  effe  Prmcipem  univerGatis  rcrum  • 
Unde  &  Apoftolus  i.  ad  Rom.  Invifibilia  Dei , 
inquit ,  a  creatura  mundi  per  ea ,  qudefoBafuHt^ 
intetle?!u  confpici untur,rt6iz  igi:ur  rationc  uten- 
tibusdemonllrabile  eft  peripfat  creaturas,Deuni 
earum  effe<5lorem  exiftere . 

RESpaNDEo  dicoidum ,  Deum  exiflere  oftendi 
poiTe  demonftratione  ^/^/a,  non  autem /»o/'/<rr 
quid  .  Et  intelligendum  ex  i  Pojl.  tex.c.  jo.  dc- 
monftrationum  aliara  effe  propter  qttid ,  five  per 
caufam:  aliam  ^a/(j,five  per  effcftum  .Namom- 
ne  necefTarium  verum  non  evide;  s  ex  termins  , 
habenstimenconnexioncm  neccflTaiam  &evi- 
dentem  ad  aliud  ,  ut  necefTariura  evidens  ex 
terminis  ,  poteft  Jeraonftrari  per  illuJ  veruraevi- 
dens:a!iquoJ  autcm  verum  neceffariumnon  evi- 
dcns  ex  termi:  is,hibet  connexionem  necefl"ariam 
adaliquod  verum  acciptum  a  caufa  :  &  aliquod 
ad  verum  acceptum  ab  efFectu  :  ig  tur  poteft  ali- 
quod  verum  demjrLtrari  per  aliquod  verum 
evidens  a.ceptum  a  caufa  ,  &  tunc  propter 
quid  :  vel  per  aliquod  verum  acceptum  ab 
cfFcftu  ,  &  tunc  quia  .  Tunc  dcclaratur  conclufio, 
quoad  partemnegativam  :  E/fc  ineil  Deo  per  le 
immediatc  :  prasJicatum  autemnon  habenscau- 
fam  fuw  inha:renti^  ,  nt^quk propter  qn:d  demon- 
ftrari  de  fubj;-cto.Etetiamfi  effe  convcoirct  cffcn- 
tisdivina;  ratione  alterius  pcr  prius  inharentis, 
adhuc  ncquiret/'r6'/'>/f/-i7*/Jdemonftrari  de  fiib- 
jc6to,  nifi  id  (libieftum  continens  virtualitcr  prs- 
dicatum,  &  ita  totam  notitiam,  eflet  intellettui 
notum  in  co  genere ,  in  quo  demonllratio  fit:  non 
Tumus  L 


habemus  autem  pro  piffifenti  ftatu  ejufmodi  uoti- 
tiam  de  effentia  divina  .  Q^uod  vero  dcmonilra» 
tione  qxia  ollendatur,  Deum  e/fe^  probatur;  quia 
per  omnem  conditionem  effcftus,  poteft  demon- 
ftrari  de  caufa,  cuia  e/7,  qi-am  conditionem  imix>f 
fibile  cft  incfll'  effeftui ,  nifi  cau'3  fit  :  Scd  mahce 
paflionesi ,  <k  conditionc.^creatuiarum  cognofcun- 
tur  prDefertim  in  Metaphyfica,  quas  impoffibile 
eft  inefl!e  ,  nifi  ab  aliqaa  caufi  prima  ajcipiant  ef- 
fe  in  effeciu  ;  ergo  ex  illis  paiTionibus  Me;aph\  fi- 
cis  poteft  demonftraii  ,  aliquain  j;rimam  caufam 
iftorum  entium  efTe .  Af  inor  prob.itur  ;  jai.i  mul- 
titudo  entium  ,  dependentia  ,  Sr  comp«:ifitio  ,  & 
ejufrnodi  conditiones,  &  paflior.es  nobisevidcn- 
tes,  eamconnexionem  habent  tum  evidenticau- 
fa  ,  ut  perfuadeant ,  atque  oftendant ,  alquid  efFe 
a6tu  fimpkx  ,  independens,  ac  neceffe  efle  ,  a 
quo  ea  omnia  fint  ;  cvim  enim  ex  le  ipfis  effe  ne- 
queant  ,  neceflTario  abaliqua  caufa  fupra  o.mnes 
creaturasexillente,  efle  accipiantoportet  .  Sed 
de  hoc  articulofequenti . 

Ad  Argumenta  .  Adprtmum  concedo  majo- 
rem  ;  &  pariter  efli;  fidei  Artieulum  ,  Deum  exi- 
ftere  ;  ncgandum  eft  tamen  ,  Deum  effe  demoa- 
ftrSri  non  poflTe .  Et  cum  dicitur ;  Hac  demonftra- 
tione  dcftruitur  fide."i  de  exiftentia  Dei .  Refpon- 
deo  ;  Si  omniu.m  Articulorum  fit  una  fides  infufa, 
(  ut  videtur ,  ciam  nutla  fit  neceflitas  eos  habitus 
multiplicandi  )  per  hoc  quod  non  fe  extendat  ad 
unumex  itlis,  dequo  habetur  demonftratio,  non 
proindefidei  habitusdefineret ,  aut  cvacucrctur; 
quia  quamplura  adhuc  fupereffertt  credanda,  neta- 
pecaoinnia,  de.  quibus  nequeunt  fieri  demon- 
rtrationes. 

Ad  Secundum  refpondeo  ,  ordinem  eflfentialem 
effe  in  caufis  efiicientibus  ,  deraonftrari  pofTe  ,  ut 
paiebit  artictilofe.que/>ti ;  ac  proinde  ncganda  eft 
miRor :  &  cum  probatur  ;  quia  tunc  ornnia  fb^-ent 
itaordinata  Refpondeo,  Ariftotelem  12.  M:ta- 
phyf  Tex.  com.  ^2.  ex  ordine  partium  uni  verfi  ai 
invicem  ,  qui  eft  intrinfcca  perfe«5tio  ipfius,  con- 
cludere  exiftentiam ,  &  unitatem  primi  principii . 
Und^  dicr;omnia  "jerdfunt  aliqua/iter  ordinata^ 
fed  nonfimiliter:  Nam  planta,&  vegetabdia  une 
propter  animalia  ;  &bruta  propter  hcwnines  :  & 
homo,  &  reliqua  omnia  fubinde ,  gratia  Prirni 
prineipii,ut  Exercitus  propter  Dacem  .Cscerii  11 
ordo  ifte  effentialis  ip'as  (pecies  per  fe  afficit,quas 
proinde  Ariftoteles  10.  Metaphyf  Tex.  c  lo.nu.- 
nveris  comparat,  in  quibus  quodcu-nque  addi- 
tum  ,  vel  fubtrattum  variat  fpeciem :  ita  &  in  for- 
mis.  Si  igitur  non  inveniaturidem  ordo  inter  in 
di  vidua  ,  non  cxinde  concludendum  eft ,  nec  effc 
in  fpeciebus  .  Cum  fecundo  probatur :  q'iiaejuf- 
mod  ordonon  invenitur  inter  effcc"ius  :  crgo  nec 
tn  caufis  ,  Neganda  eft  confeqaentia  :  quia  unus 
effcctus  non  dependet  ab  alio  effe^lu  (  fi  diverfa- 
rum  caufarumcffeftus  confidcrentur^qucmadmo- 
dumquifque  a  fua  cau'a  eflenrialcm  prifefertde- 
pendentiam  .  Quod  fi  de  duobas  effcctibus  ref  e- 
£lu  cau^x  «jufdem  fir  fermo  :  tunc  quoque  effen- 
tialioremordinemdicit  uterquead  caulam  ,quam 
inter  fe  :  nam  prcpter  dependentiam  corum  ad 
caufam  eandcm ,  ordinate  dcpcndent  ad  invicem  , 
&  non  iconverfo.  I'>itur  etiamfi  dcftrueretur  or- 
do  effciStuum  inter  fe  ord:natorum,  non  piopterei 
deperiret  ordo  &  dcpendentia  utriulquc  ad  cau- 
fam  ;  quia  propter  minus  impoffibile  non  eil  con- 
cedendum  majus  impoffibilc  ,  nec  propter  minus 
neceflriirium,  eft  negandum  majus  neceffarium. 

Ad  Tertiuon  ,  concedo ,  nullum  eft"^ctum  crea- 
tumollendere  intelle6tui  via  nicurali  proccdenti 
F  Tri- 


Prohg.  9.  .?-A.^ 
mintK.m  fnini.' 
fecimdo . 


j.HW.  »4?.Ai 

primuit    pri» 
ctpMt . 


D">^.  i"i  iona, 
11.   Meuphyf. 

Q.El. 


J.did.  i.q.f.5. 

terr.itmarti<.K~ 
linrti 


4« 


SuTnmaJoatmis  Duns  Scoti. 


'S.tib('ftiprt.  J. 

aJ  iximjlioatm  • 


Tiinitatem  Pcrronartim  ;  ncgo  tamLn  ,  ncqi.e  de- 
monltrari  ex  eis  exifltntiam  Primi  principiiin» 
caulati;iit  patebit  articulofequenti.  Et  ciim  pro- 
batur  ;  quia  Deus  caulat ,  ut  Trinus  e ll  in  Pcrfb- 
nis  .  Reipondeo,etfi  revera  tres  Per/Jjn»  habeant 
parcm  virtutem  caufandi,  eas  nihilominuscaula- 
rc  ut  unum  luppofitum  ;  quia  fi  per  impofiibile  '\n 
*livin's  una  duntaxat  eflct  Perfona ,  ndn  minus 
foretomnipotens,  &  poflet  caufare  omne  caufa- 
bilc. 


ARTICULUS 

Utrum  Deus  fit. 


iir. 


j.^.j.^.  Siiut 

^iiei    11-111.  e. 


I»  ^'f-^rt.  f. 


fif. 


eet,  ijUod^rijto' 
tttts  , 


j.rfif».5.<i.7.§. 
A/  piimiiprtn- 
tit.i.e      V.      Ad 

miud  iito  • 


Doi^.  I.  Se):t.  dip.  a.  q.  i.articulo  prfmo  .  In  Rt" 

port.  ibidcm  a.\  6"  2-  <^  de  Priim principiQ 

caf.  5. ;  ;;  MetapbyJ'.  q.  6.  a  ?j.  ij  ^feq, 

i^' \i.  Alstapfjyfq.A..  S.Thom.  i.p. 

q,  i.  artic.  3. 

^nandoqtiideinratiotres.,  qttte  addiici  poffunt  ad 
cfendendam  exzfhntiam  pi  imi  principii  ^fuppo 
nunt  ordinem  efjentialem  c/Je  in  entibus  ,  /riuf- 
cjuam  ea  in  meditim  addiicantur  ;  de  ejifmodi  or- 
dine  ePcnticli  cntium  putavimtisefie  difjerendum, 

ARTICULUS  INCIDENS. 

An  ,  &  quotuplex  fit  ordo  eflentialis  in  entibus  , 

tibcl.  de  P,imo  Principio.  1.  difl.  s.  (j,  i.&  2.Ms- 

lapfrf.  ^.  6,  n,  ij.  S-  Thom.  \,  p,  q.  2.  in 

articulo  j. 

VIDETUR  non  eflc  admlttendus  in  entJ- 
bus  aliquis  ordo  eflentialis  ,  in  quo  or- 
dine  fitftatus  ad  urum  primum.  Nam  re<.undum 
Philo'bpbos,  pofiibi !is  cfl;  inliniiai  in  afcendendo 
unde  putabant  ,  generationes  efle  perdura  uras 
tcmpore  iriin^tt;  igitur  confim  liter  <  itra  omnem 
incotnpofllb  lita  em  poflumus  inttlligert,non  efle 
ftatum  in  caufis  ;  ac  proinde  nulluni  inter  eas  or- 
dinem  efientialern  fore  at'fl  uendnm  . 

P.  ae^crea,  fn  numeris  el1;  proftflTns  in  infinitum; 
Sed  entia  ,  q  liinis  corftn  univtT  um  ,  /e  habent 
ut  rumeri  ,  8-  Mdaphyf.  Tex.  lO.trgo  in  cntibus 
non  fl:'tur  ad  a!  quod  jinum  ,  atque  ita  nuilus  eft 
ordo  i.flrent'al!S  in  eiS'. 

CoNTPA  ,  12.  MetapbyC  Tex.c.jg-  cunBa  au- 
tem  ,  inquit  Anfloteles ,  coordinata  quodammodo 
fint.,  "  erum  non  Jlmiliter^  ^  natantia  ,  <^  lolati- 
/iu ,  ^'  planta ,  nec  iiafe  babent ,  n:  fu  ullum  al- 
teri  ad  aherum  .,fed  funt  ad  quippiam  :  ad  tmum 
tiamque  coordinataftnt  omnia:,eileTgo  ordo  efTen- 
tialis  in  entibus  ,  fecundum  Pnilofbphum  . 
•  Respondeo  ,  !n  omni  gencre  caufarum  cflc  or- 
dinem  t  flVntialem  .  Et  dcclaratio  efl  iila  ;  Or</o  , 
fecundum  Auguftinum  ,  19.  de  Civit.  cap.  ij.  ,<y? 
parium ,  impariumque  rerum  unicuique  loca  fua 
diflribuens.,  congrua  difpojitio.  Ratio  igitur  ordi- 
nisrequirit,  &reperitur,  &  in  imparilitafe  na- 
turarum,  feu  fpecierum  ,  &  in  paritate  individuo- 
rum  fpccicmeandem  paiticipantium  . 

Veruntamen  Ordo  paflio  relativa  entis  eft:que- 
madmodum  enim  ens  dividitur  in  unum  ,  &  mul- 
ta  ,poflerius  membrumhujus  divifionis  coniequi- 
tur  ordo  ,  pcr  quem  tam  fpecies  multa;  univerlum 
integrantes  ordinantur  &  inter  fe  ,  &ad  unum  , 
ficuti  ordinatur  exercitus  ad  ducem,  &  domus  ad 
Patrcmlamilias  ;  quamvis  non  eodem  modo  ,  ut 
ait  Arillotcles  12.  Mctaphyf  Tex.c  52.  cit.  Nam 


fi  mulcitudo  non  foi  et  ordinata  ,  aut  fi  vel  unum 
entium  extra  ordinis  rationem  reperiretur,  care- 
rct  entium  multitudo  ca  perfeflione  ,  qus  eft  in 
ordine,  &  cntia  ,  aut /altem  ens  non  ordinatum, 
eflTent  fruftra  :  Quod  enim  non  efl  finis  ,  nec  ad  fi- 
nem  aliquem  ,  eft  fruflra  ;  in  entibus  autem  nihil 
eflfru(lra,oportet  ergoomne  ens  in  univerfoeflie 
ordinatum  ,  &  fubinde  ad  aliquem  finem  ,  fi  non 
fitiDfefinis  .  Hunc  ordinem  necelTario  inhaeren- 
tem  entibus  ordinatis  ad  finem  ,  appellamus  ordi- 
nem  eflentialem  in  genere  caufae  finalis  .  Rurfus  , 
a!iquam  naturam  efle  caufatam  ,  conllat  ad fen- 
fum  ;  oportet  igitur ,  &caufam  ejus  efTedlus  efle. 
Hscautem  caufa,  autcaufat,  efficitque  per  vir- 
tutem  fibi  propriam,fuamquc  formam  confsquen- 
tem  :  aut  caufat  per  aliquid  fibi  extrinecus  inha:- 
rens  .  Ec  priori  quidem  modo  vocamus  caufam 
P^^f^t  ut  homogenerans  hominera  :  pofteriori 
vcro,  caulam/»<r^  accidens.,ut  lignum  calidum  rc- 
ipeftu  calons  in  alio  cau  ati  .  Ulteriijs  ad  unum, 
eundemque  efF.ctumnoT  una  duntaxat  eaula  per 
fe  con^'urrit ;  fed  ultra  nroximam  ,  &  univocam 
alia  rcquiritur  neceflTario  ,  utCoelum,  vel  Sol. 
Hx  ig  tur  cauite  unum  effc^tum  fimul  caufantes, 
nonfolum  funt  per  fe  cau.w,  fed  prasterea  funt 
ord  natas ,  5cquidem  ordine  neCcfTdrib,  quia  al- 
terutracX  ili  s  deficienfe^cffeftus  non  fequeretur  . 
At  caufcB  non  ita  ncccfl",ir:6  fimulrequifuas ,  non 
d:cuntur,  nec  ,'ane  Tunt  eflxntialiterordinatK  ftd 
fblum  accidentaliter,utPater,Avus,Abavusrcfpe- 
ftd  filii,qui  perindeeflTepotell  a  Patre,reu  exiftant 
Avus,8cAbavus,reU  non  exillant.In  ejurmodiergb 
perfe  caufis,  quasomnes  fi  nul  necefTario  prffieXi- 
git  effeftus,  ad  hoc  ut  fit,  eftordo  eflTentialis  ,qua- 
lis  efTe  nequit  in  iis  caufis  ,  quirum  fimultatem 
in  exiftendj  ,  ncc  mfluxum  effectus  prxrequirit . 
Porro  caufas  neceffario ,  vel  effentialiter  ordi- 
natae  differunt  a  caufis  accidentaliter  ordinatis  in 
tribus.Primo  quidem,  quia  in  caufis  neceffario  or- 
dinatis,  &  requ  fitisad  aliquem  effectum,  caufa 
fecunda,  inquantumcau^,  dependet  aprima, 
nonqudfi  aliquid  recipiat  aprima  ,  dum  caufat, 
fed  quoniani  prima  non  agente ,  nec  fecunda  age- 
re  valeret.  At  in  iis  quas  funt  per  accidens  ordina- 
t» ,  non  eft  talis  dependentia,  licet  fecunda  in  P^ff 
a  prima  dependeat ;  u*^  Filius  a  Patre ,  at  rcrpe£l6 
alterius  Filii  producendi ,  ille  non  dependet  a  Pa- 
tre  ,  ut  eft  evidens .  Secundo  ,  in  per  fe  ordinatis 
eft  cauialitas  akerius  rationis ,  &  alterius  ordinis; 

?uia  fuperior  eft  perfectior  ;  ad  plures  enim  effe- 
tus  per  li;  concsrrit ,  ac  proinde  ,cam  in  virtute 
€OS  omnes  contineat ,  oportet  &  perfeftiorem  effe 
caufa  proxima,qu«duntaxat  unumeffeftum  per 
fe  efficere  valet  .  In  accido-ntalibus  autem  ordina- 
tis  non  eft  ita;  quia  indiviiua  cjufdem  fpeciei  non 
admittunt  hunc  ordinem,  cum  in  omnibusfit  ca- 
dem  forma  ,  &  natura .  Tertio  denique  differunt  , 
(juia  omnes  cau  ie  per  fe  ,  refpeftu  unius  effcftus  , 
fimul  neceffario  requiruntur  a  1  caufandum  ;  alio- 
quin  aliqua  per  fe  caufalitas  deeffet  effeftui ;  con- 
t.  a  vero  in  accidentaliter  ordinatis ,  id  non  requi- 
ritur,  cum  una  non  dependeat  ab  altera  in  cau- 
fando . 

Ulterius,non  poffumus  intelligere  aliquod 
ens  nuUum  habere  perfcctionis  gradum ;  imo 
unumquodque  fi  eft ,  aliquem  gradum  propri.-u 
poifidet  perfeftionis;  nam  alioquin  taleensnihil 
eflet ;  quod  plane  contradiftionem  involvit  ;  igi- 
turomneens,  quod  non  eft  fiiprernum  ,  eft  ab 
alio  exceffum  :  Ex  hoc  enim  Ariftoteles  8.  Meta- 
phyf.  Tex.c.io.  fpecies  rerumaffimilavit  numeris 
in   quoiumcoordinatione  unus  excedit  alium  in 

pcrfe- 


4.df8.  !.:«.  i; 


De  Primo  prin 
eipio  •  cp.  %.%' 
.'>imiliter  dt  t- 
nintntt  \\.  I4. 


Ihiilem  csMlitf 


Tomus  I.  Vars  I.  Quceflio  IL  An.  IIL 

perre<?b'one',  &  aliu»  eft  exceffiis,  per  unitais 
fubtraftionem.  Et  confimi.'i:er  duas  fuh  eodem 


4? 


De  maitiplici» 
MC*  ordinis  «^ 
ftntitiii  • 


communi  nequeunt  habere  gradum  jequalem  . 
Nam  dffcrenf  is  dividentes  genus,  ut  funt  diflTimi- 
les,  &oppofitffi,  ita  .S:  inasquales  .  Intelleflui 
igitur  rationabiiiter  di(rerenti,apparet,omnes  ens 
effe  ordinatum  ordine  emincntiffi  j  &  efle  ordina 
tum  ai  aliquem  finem  ;  &  eflle  ordinatum  ad  fuam 
caufam ,  a  qua  eft  produfium  .  Et  quia  orane  ens 
eft  ordinatum  ,  itaut  quodlibet  nonfit  pofterius, 
$c  non  quodlibet  prius ;  quia  tunc  vel  idem  ad  fe 
ordinaretur  ,  vel  circulus  in  ordine  poneretur. 
Quemadmoilum  igiturnulla  res  eil,  qux  fe  ipfam 
gignit :  ita  nulla  omninores  eirentialem  ordinem 
habere  poteft  ad  /e .  Nam  impoflibile  rft  ,  idem  (e 
ipfumexcedere  fecundum  perfe6lionem  eflrntia- 
lem  ,  fecundum  quam  eftordo  emincntiae ,  &  ita 
pariter  impolTibile  ,  idem  a  ie  ipfb  dependere  in 
genere  caufae  final^s  ,  aut  efficientis .  Ratio  igitur 
naturalis  reftadiftat,  ordinem  cffcntialem  efle 
in  cntibus . 

Loquendo  itaquedeejufmodi  ordine  commu- 
nitcr(ideft  ,  non  prout  quidam  volunt  ,pofterio- 
ra  quaqu®°ordinari  quidcm  ad  prius  ,  fed  ipfum 
primum  eflc  fupra  ordinem  )  ordo  relatio  qua;- 
dara  squiparantic  eft,  di(fta  de  priori  refpeflu 
pofterioris  ,&^  converfb,  ac  prcnde  ordinatum 
fufficienter  dividitur  per  prius,  &  pofterius  .  Is 
itaque  ordo  primaria  fiji  divifiine  dividitur  ficuti 
«quivocum  in  fuaequivocata  ,  in  ordincm  emi- 
nentis  ,  &  nordinem  dependentjjc  .  Juxta  emi- 
nenMS  ordinem  ,  prius  dicirur  eminens ,  &  pofte- 
rius  (ifcepunr,  qu'cqu'd  igitureft  nobiiius  ,  &  per- 
feiftius  lecun^um  effenfiam  ,  (ft  ita  prius .,  vel 
emine- s  re  n.fta  cxcefli  vel  ignobilioris  ,  3c 
Imperfeftioris  le  .  Q^i^ad  dependentia;  autem  or- 
dinem  ^/'j/wjdiciiur  ,  aquo  al  quiddependet  \  & 
pofleritis^Q^\oA  dependet  ab  lllo  .  Er  licet  ad  prius 
neceflario  fit  pofterius,  itaut  fine  pofteriori  cffe 
non  po(fit;id  tamen  evenit ,  nonquia  ad  effe  fuuin 
egeat  pofteriori  ,  fed  e  converfb  ;  nam  ^\  ponatur 
non  eflle  pofler  us  ,  non  minus  prius  erit  fine  in- 
clufionecontradiftionis  ;  at  non  ita  de  pofterio- 
ri .  Omne  igitur  pnftcrius  cfTentialiter  a  priore 
necefTario  dependet ,  fed  non  e  con  verfb . 

Rurfus  dependens  efTentialiter,  aut  eft  caufa- 
tum  ,  &  illud ,  a  quo  dependet  e'ft  caufa  ejufdem; 
aut  dependcns  eft  caulatum  renotius  alicujus 
caufas ,  &  illud,  a  quo  dependet  caufatum  propin- 
quiusejufdem  caufjB  .  Efftftus  ille  remotior  de- 
pendetefTentialiter  a  propinquiore :  nam  nequit 
efTe ,  illo  noncxiftente.  Caula  etiam  refpicit  il- 
losordinate  ;  igitur  &  effeftus  habent  ordinem 
efTentialem  inter  fe  ,  ut  comparlntur  ad  tertium, 
quodeftcaufa  amborum  ,  Quas  caufa  communis 
inteJligitur  effe  remota  refpeftu  remotioris  ,  prio- 
ri  efTeftu  non  caufato  ;  ad  hunc  ergo  remotior  di- 
cit-ordinem  efrcr.tialLm,  per  quem  rerpicit  cau- 
fam,  utproxime  danttm  fibi  effe  ;  ergo  &  effen- 
tialiter  dependet  ab  eo ,  ex  quo  caufa  eft  in  po- 
tentia  proxima  ad  ipfum  . 

Primum  membrum  fecunda  divifionis  ,  quod 
eftcaufa  ,  famose  fubdividitur  in  qnatuor  caufas: 
finalem  fcflicet ,  efiicientem  ,  materialem  ,  &  for- 
malem.  Et  pofterius  fibioppofiaim  parier  divi- 
ditur  in  quatuor  fibi  correfpondentia,unumquod- 
gue  refpefl  vi  ad  fuam  propriam  cau(;;m.  Ordo 
igitur  cflentialis  per  fex  ordines  dividenteseva- 
cu.nur ,  fcilicet,  &  per  quatuor  ordincs  caufae  ad 
caufatum ;  S:  per  unum  caufati  pofterioris  ad  cau- 
fatum  prius  :  &  alterum  (ecundum  clTentiam  emi- 
nentis  ad  minus  nobile  . 
Tmius  I. 


£x  his  tres  ILbiicimus  propofifiones  .  P  ...la  Dep-inopr'n* 
eft  ilU  .  Jnfinitas  in  effentiahter  ordinatis  eft  ''p-*^*v'"j- 
impoffibilis.  Secunda :  Infinltas  n  uccidental-^er 
ordinatis  eft  pariter  impoffib.lis  ,  nifi  ponatur  fta- 
tus  in  efTeniialiter  ordinatis  .  Tertia  :  ex  ^uppofi- 
trone  quod  tolleretur  e  medio  ordo  effentiafis, 
adhuc  infinitas  eft  impoffibiiis  ;  ndc6que  cum  in 
Omni  cafu  ponendus  fit  ftatus  in  rebus  feu  ordina- 
tisper  fe,  feu  non  ordjnatis,  eft  ftatuendum  ali- 
quod  ensfimpliciter  primum . 

Quantum  ad  primam  propofitJonem  attinet, 
fieri  ,  nimirum  non  pofl!e ,  ut  in  effentialiter  or- 
dinatis  fit  proceffus  in  infinituni ,  multipliciter 
declaratur  .  Primo  ;  quia  univerfiras  caulatorum 
efTentialiter  ordinatorum  eft  caufata  ;  ergo  opor- 
tet  caufatum  effe  ab  aliqua  caufa  ,  quae  ron  fit  il- 
lius  univerfitatis  ,  quiatunc  foret  caufa  fui  ipfius, 
quod  nemo  dixcrit .  Tota  enim  univerfitas  depen- 
dentiumdcpendet ;  a  nullo  igitur  illius  univcfi- 
tatis  dependere  poteft  .  Secundd  ,  ex  tertiadiffe- 
rentia  caufarum  eflentialiter  ,  &  accidcntaliter 
ordinatarum  ,  caufasomnes  nereffario  ordina'as 
oportet  exiftere  aclu  ,  dum  aliquis  effeftus  caufii- 
tur;igitur  fi  in  illo  ordine  iretur  in  irfirifum, 
cauis  infinita:  cflent  fimul  in  aclu  :  conlcquens 
nemo  Philo^bphorum  concedit  ;  ergo  Inrrine  na- 
tUrali  intclle6ius  conftat ,  ftatumeffe  in  effentia- 
liter  ordinatis.  Tertio;  6X5.  Metaphyfl  cap.de 
priori  :  Pritis  efl  .^  quod  efl  pvimo  propinqu'tis\ 
ergoubi  nullum  primum,  nihil  f  ffwntiali^er  priu» 
Quartb  ;  Superior  caufa  eft  perfe?tior  in  cau^an- 
do  ,  ex  fecunda  differentia  ;  ergo  in  infinitum  fu- 
perior  eftin  inhnitum  perfeftior:  &  ita  infinit» 
pefre^lionls  in  caufando  ,  &per  corvfequens  noa 
caufans  in  virtute  alterius  ;  quia  quslibet  in  vir- 
tute  alterius  caufans, eft  imperfc6i>  caufans,  cum 
dependeat  abalia  incaufando.  QLunta  deniq.ie 
proban"oef^  ift.i  ;  Ra:ioeff<(!rtivi  nullam  imperfe- 
ftionemper  fe  involvit;  ergo  potefteffe  in  al  quo 
fin^  ulla  imperfefiione  .  Secl  ^x  ea  ratio  in  null^  fie 
fine  dependentia  ad  aliud  prius  ,  in  nullo  profetlto 
eft  finc  imperfeflione :  ergo  ^\  vis  effect' va  inde- 
pendens  poteftineffealicui  naturac  ,  quG  proinde 
fitprima:  igiturgft  &  in  effeclu  ,  quia  alioquin 
non  foret  independens,  &  ita  nec  fimpliciter  pri- 
ma  .  Eft  ergo  in  caufis  ordinatis  efTentialiterpro- 
cefius  in  infinitum  plane  impoffibilis . 

Secunda  etiampropofitio  ,  nempe  ,  impofTibi- 
lem  effe  infinitatem  in  oVdinatis  per  accidens ,  nili 
ponaturftatus  in  iis,qua5  per  fe  ordinantur  pro- 
batur:  Etenim  infinitas  per  accidens  ordinatorum 
non  eft  fimul  ,4ed  fuccellive  duntavaf; ,  ut  alterum 
poft  alterum  ;  adeout  fi  fecundum  fluat  aliquo 
modo  a  priore,  non  tamen  dependeat  ab  illo  ia 
caufando  ,  ut  evenit  caufis  per  fe  ordinatis .  UndS 
filius  perinde  poteft  generare  patre  fuodemortuo, 
ac  in  vivis  agente.  Ejufmodi  autem  fucceffio  in- 
finita  eil  plane  impoffibilis  ,  nifi  continuetur  ,  vel 
perpetuetur  abal'qua  natura  infinit(}  durante  a 
qua  tota  flicceffio  ,  &  quodlibet  ejus  dependeat 
Namnulla  difformitas  perpetuatur.  mfiinvirtu- 
tcalicujus  permanentis,  quod  nihil  fit  ejus  fuc- 
ceflionis.  Cumenim  omnia  fucceffivafint  ejuldem 
rationi.<: ;  oportetefle  aliquid  prius  effentialiter  i 
quoquodlibetejus  fucceffionisdependtat:  &  qui» 
dem  in  alio  ordine  ,  q'iam  a  caufa  proxima ,  qu» 
eft  aliquid  illius  fucceffionis  . 

Teitia  denique  propofitio,  fcilicet,infinitateni 
effe  impollibilem,  etiamfi  negetur  ordoeffentialis, 
probatur.  Nam  ciim  a  nihilo  nihil  effici  poffit, 
fequitur  aliquam  naturam  effeeffeftivam  alterius 
enti$  ,Si  negeturordo  effentialis  aftivorum  ;  igi- 
F  3  tur 


44  Summcs  Joannis  Dttns  Scoti 


t5e  rtrunfL.* 
yri"i.ipioq.  itf» 


In  Report.  |. 

rlift.  4.  Qu.^.n. 


tur  natura  illa  eflFefllva  in  nuilms  aUynus  viroure 
caufat:  &licetjipfa  in  aliq^jo  fingulari  ponatur 
caufata  ,tamen  in  aliquoerit  ron  caufata  ;  in  ip  a 
igiturerit  llatus  .  Si  enim  in  quolibet  pona  ur 
cauHua  ,  ftatim  implicatur  contradicl-o  ,  ncgando 
ordinem  cfTentialcm  ;  quia  nulla  natura  potefl  po- 
ni  in  quol.betcaufata  ,  itaquodfit  ordo  acciden- 
talis  iub  ipfa  ,  ffini}  ordineeiTentiali  ad  aliam  na- 
turam  •  ut  in  fecunda  propbfitione  extitit  declara- 
tum  ,  Efligitur  ordo  eflentialis  in  entibus,  in  quo 
ron  efl  procedere  in  infinitum  ,  &  cujus  virtute 
extenditurfucceino  per  accidens  ordina-orum  in 
iniinitum  ;  Et  \\  per  impofiih  !e  is  ordo  tolleretur, 
adhuc  in  caufiseflet  impoffibilis  procefTus  in  infi- 
ritum . 

Ad  ARGUAfENTA  .  Ad  primum  refpondeo,  Phi. 
Jofbphos  nonpofuifle  intinitatem  in  caufis  per  fe 
&  efl^entialicer  ordinatis  ,  'ed  tantum  in  iis,quaB 
funt  acGJdentaliterordinatffi;  ut  patet  per  A  vicen- 
nam  6.  Hetaphyf.  cap,  y.  de  infinitate  individuo- 
ruminrpecie.  Cur  autem  impoflib'Ie  fit ,  effe  in- 
finiTatem  incaufis  ptr  (e  ordinatis:  ulcra  cxpofita, 
^atfcbit  articuUfeauenti .  Nam  nifi  (taretur  in  ali- 
qua  unacaufa  in  his,  quit  tfl^entialiter  ordinan- 
tur  ,  requc  prfT.bilis  tifet  proctflus  in  infinitum 
in  caufis,  qi£  ibnt  accidentaliter  ordinat»  ;  ut 
fi^nificatur  per  difFerentias  inter  utra/que  caufas 
afllgnatas. 

Ad  fecundum  dicendum,  f|:>ecies  quidem  efle 
ficuti  numeros  in  quibufdam  ,  non  autcm  in  omni- 
bus  ,  adcout  fi  in  numcris  fit  proce flTus  in  infini- 
tum  ,  idem  pioceffus  par  ter  debeat  admitti  &  in 
fpeciebus  ,exquibus  rerum  univerfitas  eflentiali- 
ter  conrtat  .  Iraque  fpeciej  funt  ficuti  numeri, 
quia  quemadmodum  unus  numerus  depcndet  ab 
alio:  ita  &:  in  ordine  tflentiarum  quaslibct  depen- 
detabalia  ,  vel  in  ordire  emincntis,  vel  finalis 
vel  cfficientis  ;  funt  ctiam  ficut  num-jrf:quia  que- 
madmodumper  unitatis  additionem  ,  vel  fubtra- 
ctionem  variatur  fpccies  ,  ita  per  additamenrum 
gradus  effentialis  variatur  &  fpecies ;  funt  deni- 
que  ficutni.meri;  qnia  ficuti  nequcunt  eflTe  du^ 
Ipecie?  numcrorum  fimiles,  ita  nec  di  ai  fpecies 
in  univerfb  paris  perftctionis  ;  n»m  una  erit  alte- 
ra  perftftior  ,  ac  perffctifl^mo  proximior.  Con- 
tra  veio,numeri  perfcftores  dcpendentab  imper- 
feftioribus  in  afcendcndo  ;  qiia  a  prioribus  ,  qui 
funt  imnejfeftiores  ,  &  partes  pofleriorum  :  At  in 
fpeciebuK  ncc  impcrfectioV  eft  pars  perfeclioris, 
nec  pirfeftiores  fpecies  ab  imperfeiftioribus  de- 
pendent  .  Denique  unitas  ,  quas  efl:  principium 
numeri,  reperitur  in  omnibus  numerorum  fpecic- 
bus  per  fiii  multiplicationem  ,  vel  alia  ratione, 
ac  intelligantur  numerorum  fpecies  oriri  ab 
unitate  ;  at  in  ord^ne  fpecierum  ,  iiitelliguntur 
proficiici  quidem  ab  uno,  non  pcr  ejus  multipli- 
caLionem  ;  fedficuti  principiata  a  principio,  & 
imperfecta  a  perfectiflirno  in  eo  ordine  ;  in  quo 
perfect  ffimo  contmentur  omnia  ,  qna  funt  pofl 
Ipfum  eminentiffime  ,  &  unitiflima  virtute  ,  per 
quam  illaomnia  producuntur,  ^  confillunt,  Sed 
de  his  artic:dufeciHcnti , 


ARTICULUS. 
Utrum  Dfius  fit. 


iir. 


©o5/, ,  ^  S.  Thom.  locis  ttYticu^o  i.citatis. 

V 


IDETUR  Deus  non  cfle  .  Nam  8.  Phyfzc. 
Tex.  c.  I.  &  infra  ;  Motus  nunquam  inc»- 
pit,  &  maxime  circularis ;  igitur  nec  gcneratio 
initium  agnofcit ,  ex  2.  de  Generat.  Tex.  Co»t. 
56.  ergo  infinitaigenerationes  fiunt  :  &  quslibet 
generatlo  habet  propriam  caufam  eflicientem  pro- 
ximam,&finem,  &  materiam  in  his  ,  quas  ge- 
nerantur  per  propagationem  ;  igituromnes  caufae 
funt  infinitce  ,  ac  proinde  nulla  caufa  eft  omnium 
prima,  qus  appellanda  fi   Deus . 

Praterta  ,  Multi  efl^eftus  ita  fe  habent ,  ut  unus 
refpeftu  alteriusnon  (iibeat  rationemefiFe^us  ,  ut 
bos,  afinus  ,  &ejufmodi;  ergo  nulla  efl  ratio,ob 
quam  putandum  fit ,  omnes  cau fas  ita  effe  ordi- 
natas,  ut  una  fitcaufaalterius,  atqueitaneceffa- 
rio  ft  .ndum  eflfein  una  omnJum  prima. 

Pt a:terea ,  In  caufis  accidentaliter  ordinatis nc- 
gant  Philofbphi  primum :  in  iis  enim  Avicenna 
adm'ttit  proceffum  in  infinitum,  6.  Metaphyf. 
citp.  5".  ergo  nec  probari  poteflin  effentialiter  or* 
dinatis  ftandum  effe  in  uno  primo  :  Probatio  con- 
fequentia  ;  nam  utrobique  caufa  fecunda  praifup- 
ponit  prioremcaufare  ,  &  utrob;que  datur  pnus} 
ergo  fi  in  accidencaliter  ordinatis  non  datur  pri- 
mum  :  neque  in  his,  qus  dicuntur  ordinats  efTen* 
tialiter . 

Praterea  ,  Molta  mala  lint  in  univerfb:  ergo 
non  «ft  Deus .  Probatio  confequentia:  quia  Deus 
ponitur  bonum  quoddam  infinitum:  pofita  autem 
a  parte  rei  mfinita  bonitate,  nullum  malum  vide- 
tur  (uperfuturum  :  nam  quodlibetexcluderetinfi- 
nita  bonitas  :  ficuti  fi  inuniverfb  exifteret  unum 
corpus  infinitum  ,  nullum  aliud  corpus  (ecum 
compateretur ,  fed  omne  aliud  loco  propelleret . 

CoNTRA,  2.  Metapbif.  Tex.  ultimo:  Eftpri- 
mum  efficiens^  igitur  primum  in  a6lu  exiftens: 
qu  i  a  tinumquoique  agitfecundum  quod  efl  in  aBa 
&.  conequentcr  tale  agenseft  primum  in  entitate, 
&  perfectione . 

Respondeo  ,  dicendum  ,  Deum  exiftcre  .  At 
quoniamjuxta  di^ta  articu/o  fecuKdo  ydemondrs.- 
tione  quia  oftendi  poteft  exiitentia  primi  Princi- 
pii ;  cum  proprietates  illius  relativaj  adcreaturas 
immediatiusfe  habeantad  ea,  qua:  funt  media  in 
demonftratione  quia,  quam  proprietatesabfb^utg: 
nam  immediatede  (f/7i?unius  relativi  infertur  fj^e 
fui  correlativi  :exejufmodi  proprietatibus  relati- 
vis  .  De'^/;?^*'//?^»^^  adftruendum,&declarandum 
arbitramur.  Porro  proprietates  relativa;  primi 
Principiiad  creaturas, aut  (unt  proprietates  cau- 
falitatis  ,  aut  eminenti».  Caufalitatisautem  ,  aut 
eflicienti$,aut  finis.  Caufa  vero  exemplaris  non 
cft  aliud  genus  caufie  ab  efliciente  diftinftum 
imd  e  t  ipiiim  agens  per  intellefluin ,  proiit  ab 
agente  per  naturam  contradiftinguitur. 

Qup  autem  exaftius  propofitum  oftendatur, 
tres  conclufiones  funt  per  ordinem  declaranda, 
Prima  ;  Aliquod  dari  actu  exiftens  ,  quod  e(l  fim- 
pliciter  primum,  (ecundumeflicientiam  ;  Aliquod 
fimpliciter  primiim  ,  fecundum  rationem  finis  : 
Et  aliquod  fimpliciter  primum ,  fecundum  emi- 
nentiam. 

Secunda  ;  Illud  ipfum ,  quod  eftprimim  fecun- 
dum  unam  primitatem,  idem  effcprimum,fecun- 
dum  alias  duas  primitates . 

Tertiadcnicjiie;  HanctripIiccmprimitatemunJ 

feli 


Do«.  i.Mcta,» 
phyf.  Iq.  4*  '"^ 
primo  frincip*^ 

ii , 


Theorem.  i^. 
■§•  ietitmia  ptti' 


Tomus  I.  Vars  l  Qucefth  II  Artk.  lll 


fbli  natur»  convenire  ;  ita  quod  ,  non  pluribus 
raturis  differentibus  fjjccie  ,vel  quiditative:  Eam- 
que  naturam  ita  primam  ,  effcftricem,  ac  ultimum 
finemomnium,&excelleDtiffim6  emincntem  ,  cf- 
fe  Deum . 

Pnma  conclufionis  dcclaratio  de  primo  cffc- 
6tivo  ,  quod  non  iit  effecflibile ,  nec  effeflivum 
virtute  alrerius,  fed  a  le ,  ell  H\a.  :  Aliquod  ens 
eft  effi;flibile(ut  argumentum  procedatcx  necef- 
faiiii  ,  &  non  ex  contingentibus,  quale  eflet,  fi 
cor.ftaret  propofitioribus  exprimentibus  aftua- 
lem  fafiiorem)  AI  quod  ,  inquam,  ens  eft  effefti- 
bile  ;  aut  i^iiur  a  fe  ,  aiit  a  nullo ,  aut  ab  aliquo 
a);o.  NcnaVni:llo;  quia  quod  nihileft,  nullius 
poteft  fffe  caufa  ,  Nec  a  fe  ;  ron  eft  enim  intelli- 
gib'Ie.  aliqiiid  fe  ipium  eifjnere  ,  autefficere;  er- 
go  ab  aI'o  efftftivo  :  ilk'd  al-ud  appellatur  j^:  Si 
rf^. eftprimum  modot>. pofi  o  habetur  intentum, 
S\  non  '^  ft  nrimum  ;  cjgo  tft  pofterius  efftftivum, 
quia  cfftctibile  abalio  ,  vel  virtute  alterius  effe- 
ftivum."  Si  enim  nrgetur  ne!>atio,  ponitur  affir- 
ma'io.  Petur  illiid  alierum  ,&fit  B.  ,dequo  ar- 
guitur  ,  ficut  de  ^. ;  &  ita  aut  procedendum  eft 
irinfinitum,  aiit  ftabitur  in  aliquo  non  habente 
aliud  prius  fe  .  Intinias  autem  tft  impoffib.lis  in 
afcenr'erdo  ;  utoftenfum  eft  articulo  pr^cedenti\ 
cr%o  ftandum  in  aliquo  primo  effeftivo  ,  quod  ncc 
efficiat  virtutealterius,  nec  fubindealiqua  ratio- 
re  fit  tfftclibile,  utpotinon  habens  aliud  effe^U- 
vum  priiis  fe  . 

Ex  his  fequitur  primo  ,  hocprimum  eflfeftivum 
effe  fimpliciter  incaufabile.  Nam  eft  ineffeflibile, 
&  independens  effeftivum  ;  igitur  eftomnino  in- 
cau<ab  le  ;  quia  non  finibile ,  ncc  mateiiabile  ,  nec 
formabile  .  Quod  non  finib  le,  ex  eo  conftat, 
quia  finis  non  tit  caufa  ,  nifi  inquantum  ab  ip(b, 
tanquama  priore  effentialiter  dependet  effeimitv. 
non  dependet  autem  finitum  ,  quantum  ad  effe  .>  a 
fine  ita  priori ,  nifi  quatenus  finis  ,  ut  amatu.v, 
movet  efficiers  ad  dandum  fibi  ejj'e  ;  mhil  igitur 
cau^at  hnis,n  fi  quod  cfficitur  abefficiente  aman- 
tefinem.  Cum  ergo  primum  efft6t  vum  fit  ineffe- 
ftibilc,ciuia  indtpendenstfftctivum  ,  nccfinalem 
caufam  poteft  habere.  Quod  vero  non  fit  materia- 
bile,  nec  formabile  ,  declaratur  ;  quia  caufk  in- 
triniecae  funt  caulktffi  ab  extrinfeca  ,  vcl  fecundum 
^^earum,  velinquantum  caufant  compofitum, 
vel  utroque  mo'Jo  ;  cauli»  enim  iftae  non  cau- 
fant  tompofitum  ,  vel  corftituunt  fe  ipfis  ,  fcd 
requiritur  agens  de  nectffitate  :  fi  igitur  pri- 
inum  tfftftivum  fit  caufafum  a  materia  ,  &  forraa 
intrinfec^  ,  oportet  &  caufatum  eflfe  ab  aliquo 
agente  ;  a  quo  ills  caufa;  dependent  in  caufando. 
Ca'im  crgo  contradiftionem  involvat ,  primum  cf- 
feftivum  habere  caufam  cfficientem  ,  impoffibile 
quoque  erit  habere  caufas  intrinfecas. 

Sequitur  fecundo ,  primum  effe6l'vum  efTe  in 
aftuexiftens.  Nam  cujus  rationi  repugnat  fim- 
plititcr  tffe  ab  alio ,  illud  fi  potelt  efie,  poteft 
effe  a  fe  :  rationi  autem  primi  effet^ivi  repu^nat 
eife  ab  alio  :  alioquin  non  forct  primum  effefti- 
vum  :  &  ipfum  poteft  efie  ,  quia  effeftivi  latio 
nullam  imperftftionem  involvit  neceffario:  adco* 
que  non  repugnat  effe  in  jiliquo  fine  imperfectio. 
re:  igitur  eff>6tivum  fimpliciter  primum  potcft 
cffe  afe :  ergoefta  le:  Quia ,  quod  non  elt  a  fe 
non  poteft  effe  a  fe  :  alioquin  enim  non  ens  trahe- 
retaliquid  adf^,  quod  eft  impoffibile.  Et  prs- 
tereaidcmcauiaret  le  ,  &itanoncrit  incaulabile 
omnino.  Cumitaquc  primum  efftftivum  fit  ne- 
ceffario  incaufabile ,  &  entitati  talcm  ineffe  pri- 
mitatem  non  rfepugnet ,  imoinconveniensifit  uni- 


45 


vcrfitati  lerum  deeflefupremuin  gradum  poffibi- 
lem  ,  &  contradiftionem  fubinde  involv^at,  ali- 
quid  effe  prius  eo:  oportct  Primam  o-nnmo  pof- 
fe  effe  a  fe  ,  &  ita  de  faao  cft  a  fe,  quia  repugnat 
fibi  accipere  e^eabalio  . 

Secundapars  primj  conclufionis.  dari  nemne 
aliquid  finicivum  ,  quo  nullum  aliud  fit  prius  ,  feii 
ita  primum  in  fimbus,  ut  ad  nullhtn  aludfit  ordi- 
nabile  ,  probatur  iifdem  omnino  argumentis ,  fiui- 
h\is  articulo proscedenti  ^  oftenfum  fi.it ,  i-fi-iita- 
tem  in  effentialiter  ordinatis  effe  impollib  lem: 
fedprimumillorum  fatis  erit  tetigifft  fic  :  Uni- 
verfitas  caufatorumeft  finita  :  ergo  dependet  ab 
aliquotanquam  a  fine  :  ron  abaliquo  iilius  uni- 
verfitatis  ;  quia  tunc  idcm  effet  tinis  fui  ipfius ,  er- 
go  ab  alio  extra  illam  umverfitatem  finitorum, 
ad  quod  tota  uriverfifas  ordmatur  . 

Ex  hoc  fcquitur  primum  finitivum  effe  incau- 
fabile,a6tuqueexiflere.  Nam  ipfuni  eft  infinibi- 
le,  alioquin  non  effetprimum:  igitur  cft  ineffe- 
«3tibile  :quia  ciim  omneper  feagens  ag4t  proptei: 
finem  :  cujus  non  eft  finis ,  profe£to  nec  ejus  erit 
perfeagens:  primiim  ergofinitivum  eft  incaufa- 
bile  .  Ipflim  vt  lo  aftu  exiftere ,  probatur  :  Etcnim 
cuirepugnateffeab  alio,  fi  potefteffe  aferergc  eft 
a  fe:Primo  autem  finitivor^pugnatelTeabaliOjCiim 
fit  ineffef^tibile:  igitur  fi  poteft  effe,potell  effe  a  fer 
eft  igitur  a  fe  ,  ciim  fieri  non  poffit ,  ut  fit  ab  ^lio , 
Tertia  denique  conclufionis  pars,  quse  eft  do 
eminente  fimpliciter  primo  ,  declaratur :  Ciim 
enim  inuniverfo  omnes  natura,  qug  (unt  ad  fi- 
nem  ,fint  finitas ,  fubinde  cxceduntur  ab  illa  ,  ad 
quam  ordinantur  :  illa  ergo  natura  ,  qus  eft  alia- 
rumfinis,  fimpliciter  praeellit,  eminetque  cacto- 
ris  omibus  fecundum  pCrfectionem  •  FormsB  ''nim 
fe  habent  ut  numeri  ,  Tefte  Ariftotele  8.  Me- 
taphyf.  Tex,  lo.  Ac  proinde  in  hoc  ordine  ef- 
fentiali,  ftandum  eft  in  uno  :  wtartic. praceienti 
fuit  dcclaratum , 

Hancautem  naturam  omnium  eminentiffjmatn 
oportere  effe  &  incaufabilem,  conftat  ex  co  ,  qu^i 
ipfa  eftinfinibilis  ;  Nam  finibile  excellitur  a  fine 
in  bonitate,  &  fiibindein  peife6tione,  efl;  igitur 
ineffe(ftibilis,  &prorfus  incaufabilis  ;  cujus  enim 
non  cft  finis  ,  ejus  nec  eft  pjr  fe  agens:  &  ita  mul- 
to  magis  eft  incapax  alterius  caufs  cau*al!:atis. 
Etinfiiper  eft  a  parte  rei  exifttns  ;  quia  quod 
emnem  Gaufamexdudit,fi  potefttffe  ,  poteft  effe  i 
fc,&  ita  cfl  a  fe;cum  a  nullo  alio  accipere  effe  queat. 
Declaranda  eftnunc  fecunda  conclufio  propo- 
fita,  &oftendendum  triplicem  primita'cm ,  effi- 
cient'aE,finis,&eminenti.'euni  tantiim  natursconve- 
nire.Nam'primum  efficiens  efl  ultimus  ti.iis.jdemq; 
entium  eminentiffimum  :  ergo  triplcx  primi- 
taseidemomninonatur^convemt.Probaturaffum- 
ptum  quoad  primam  partem:omne  per  fe  efficiem 
agit  propter  finem  ,  &  altior  eiTiciens  agit  propter 
finem  altiorem;ergop:imum  ctficiens  agit  propter 
ultimum  finem:  Sed  propter  nihil  aliud  a  fe  princi- 
paliter,&  ultimate  agit ;  quia  nihil  aliud  a  fe  po- 
tcft  effefinisejus;  igitur  agit  propter  fe  ficutpro- 
ptcr  ukimum  finem;ergo  primum  etficiens  eil  ulci- 
mus  finis.Affuttiptifecunda  parsprobatur;Primum 
elTicicns  non  cft  univocum  relpeilu  intium  a  fe 
tauliitorum,  fed  aquivocum  ;  ergo  eminentius, 
&  nobilius  illis  ;  adcoque  ipium  primumefficiens, 
qui  eft  &ultimus  finis,  eft  ipariter  omnium  emi- 
nentilTimum  . 

Tertis  conclufioni  probtndjE(  quas  erat  ,tripli- 
cem  primita^em  ,  qua  poUet  pnmum  efficiens, 
non  poffe  pluribus  naturis  quiditativd  divcrfis 
competerc)praBmittendumcft  hocdittum  :  lllud, 

cui 


46 


Stimma  Joannis  Duns  Scoti . 


cui  triplex  convenitprlmitas ,  ut  in  fccnuu  loh- 
clufiMie  ,  hahere  omnino  necefiitatem  cilcnr},   re- 
ftiquc  proinde   appellari   necejfe  effc'  Namtafe 
primuni  cil  prorfus  incauftbile  ,  ut  in  rupctiorihus 
fuit  oftenfum  :   fiquidem  omnino  contradiftionem 
includit  ,  alquid  efTc  prius  eo  in  £>enere    caufi 
efficentis,  velfinis;  &  per  confequcns  in  ^enere 
cujufcunque  caufa: ;  er_;^o  eft  prorfus  incaufahile; 
igitur  habet  necefil^atem  effendi  .  Hsc  confequen- 
tia  proba^ur  ;  Nihil  potfcfl:  non  cfle  ,  nifi   ciii  ali- 
quid  incompofllbile  pofitivt^ ,  vel  privativ^  potcft 
Ineffc  :  Sed  ei  ,  qiiod  eft   a    fe  ,  &  penitus  in- 
caufabile ,  non  po*efi  aliquid  ineffe ,  quod  fit  ei 
incompoffibilp  pnfitivf^  ,  vel  priva^lv^  ;  ergo  e(l 
fieceffe  effe  .  Major  patet ,  quia  nullum  ens  poteft 
deftrui :   nifi  per  incompofllbilcfibi  pofitive,   vel 
Jjrivative,  Minor  probatur  rWam  illud  incompor- 
fibile  ,  aut  pofeft  efTe  a  fe ,  vel  ab  alio  :  fi  a  fe  ;  er- 
goefta'e;  adeoque    duo  incompofllblia  funt  fi- 
niul :  vel  neutmmerit,  qula  utrumque  deflruit 
r/7>alterius.  Si  abalio  :rontra;Nulla    caufa  po 
teft  deftruere  alquod  crs  pronter  repugnanriam 
fui  tf!fffi:s  ad  illud,n'fi  Hio  efTlftui  det  perftftlu.<:, 
&  interfiiis  i?/7^,qiiam  fit  f^  al^erius  deftiuftibi- 
lis  :  nuUipAUern  enti  ab  al'0  incft  perftftiiiS  efe  a 
flia  caufi  ,  qiiam  fir  e/fe  en*  is  a  fe^nam  omne  cau- 
faruni  habet  effe  denenden.^ :  quod  aurem  tft  ex  fe, 
habet  effe  Independt  ns :   Primum  igitur  efficient, 
eft  fimpli.:iter  necefje  efTe . 

Pro^^atur  nunc  prafa^^am  triplicem  primitatem 
De  pM-no  pluribus  na turis  alterius  ra» icnis  competcre  non 
tottdm  i6r  pofie,  fed  unam  perrtus  efle  debere  naturam  ita 
primam.  Namfi  pluribusnaturis  incfTet  tals  pri- 
mitas,  aut  refju^lu  eorumdem  pofleriorum  ,  aut 
diverfbriim  :  Utrumque  eft  impofllbile  :  ergo  & 
impoflihilc  cft  pariter  eam  triplicem  primitatem 
inefl^e  pluribus  naturis  quiditativ^  diverfis.  Pro 
batio  minoris  quoad  primam  partem  :  Etenim 
impoflibile  cft  ,  idcm  quacynque  dependentia 
dcpendere  a  duobus ,  quorum  altcrum  ejus  de- 
pendentiam  nenitus  tcrminat:  ita  enim  alteruni 
non  (uflicienjer  terminaret,  fi  a-Ihuc  ad  reliquum 
depcnderct:  igitur  ficri  omnino  non  poteft  ,  ut 
idem  effcCtis  pofterior  fit  pluribus  principiis  pri- 
rr.is  in  aliqr.o  genere  caufa;  :  Una  enim  caufa  to- 
tali  caufan*e  in  aliquo  ^^erere  caufa: :  impofllbile 
cft  aliam  caufare  idcm  in  eodem  genere  caufjs; 
quia  tunc  idem  bis  caufaretur ,  vel  certe  neutra 
fbret  caufa  totalis  :  contra  id  ,  quod  fuppouicur: 
igitur  refpectu  corundem  effeftuum  nequeunteflfe 
Tjlura  princtpia  prima.  Sed  nrquerefji.ftu  diver- 
forum  :  qua  tunc  dus  c  frenc  entium  coordinatio- 
nes  inter  .'cfc  minimi  ordinat£e,  ac  fubinde  non 
conftituentes  unum  univerfiim,  fcd  aliud  ,  &  aliud; 
ramcntia  unius  coordina'.!on's  non  ordinarentur 
inter  fe ,  nec  ad  idem  princlpium :  fin^  autem  or- 
dinis  unitate  ,  non  cft  univcrfi  unitas .  Unde  in 
ipfb  hne  uno  ponit  Ariftotelcs  i  2.  Meiaphyf.Tex. 
£.  ^z.  ^'  s^de.bonkAtevn  univerfi  principalem.-quia 
adunumlummum  eft  Mnusordo.  Ciim  igitur  fieri 
non  poflit  ,  i-t  plura  principia  prima  fint  rcfpc6tu 
tntium  eorunflem,n(:c  refpeftn  diverfbrum,  opor- 
tet  omnino  unum  cfTe  primum  principium  ,  quod 
fit  primum  effeftivnm  aftualifTimum  ;  quia  virtua- 
Jiter  contirens  omnemaflnaiitatempoffibilem  :  & 
uitimus  finis  omnium  ,  &  ootimus  ,  utpote  virtua- 
litercontiriens  omncm  bonitatem  poffibiiem  :  & 
primum  deniqueeminens  ,  idcfl,  entium  eminen- 
tiffimum ,  &  perfeftifilimum  ,  in  quo  fit  eminenter 
omnis  perfe6^tio  poflTibiiis. 

Naturam  igitur  habentem  hanc  triplicem  pri- 
ipjtatcm,  neceflTarioinunoduntaxat  concurren» 


tcin(fi  cn^m  una  fit  in  una  natura  ,&  aliffl  in  diver-' 

fis  na'uris,   quxnam    rcliquis  eminentior  foret, 

non  pofTer  dari  )  appcllamus  Deum ,  cujus  tripiex 

priiTiitas  exprimittres  ra^ionesfiimmffi  bonitatis, 

quse  funt  fumina   communicabilitas,  fummaama- 

b^Iira.s,  &  fumma  inte<>ritas  .  Bonumenim  eft  ap- 

peribile  ,ex  i.  Fthk.  &  (iii  communicativum,per 

Avicennam6.   Metaphyf  cap.    <;.  nuHum  autem 

pcrfefte  communicat,  nifi  quod  liberaliter  com- 

municat :  Bonum  vero ,  &  nerfeftum  idem  fijnt: 

y.  Metaphyf.  Tex.  c.  ?  i.  &  perfeftum  ,  &  totum 

ex  5.  '7'hf.Tex.c.6^.  Unica  igiturnatura  cxiftens 

eft  prima  triplici   hac  primitate  reHiectu  cujusli- 

bet  altcrius  natura; ,  adeout  quslibet  alia  eft  fim- 

pliciter  pofterior  illa  ,  fecundum  triplicem  ordi-    Thcorem.is.$. 

nem  ,   ir«  quo  unica  illa  n-n^ura  eft  prima ,  ideft,   f;*/^,"'."''*"'''' 

perfeftiffimum  omnium  en'i"m,  &  fummum  in 

omni  differcnfia  entis  .  qua;  fimpliciter  importat 

perfeftionem  ;  cujufmodi  funt  verum  ,  bonnm,  ne- 

cefliarium  &c.  Atque  is  cft  Deus  gloriofus,  &  ex^ 

celfus 

Ad  ARGtTMEVTA  .  Ad  primum  dicendum  ,  uti-  tiaa.z.-Mtm 
que  ejus  mentis  "hylofbohum  fuiflTi',  ut  putaverit,  phy(.'q."(?.an. 
cau^as  accidentaliter  ordiratas  procedere  in  infi-  "•ei^/f!?«'<*- 
nitum  ;  arbitratus  eft  enim  oenerationes  effe  per- 
petuas  ;  quamviseadem  fir  materia  fucceflive  ge- 
neratorum  ,  nempe  ,  eadcm  in  p-rrerato  ,  &  cor- 
rupto:  Sed  non  pronterea  pofuiffe  exiftimandum 
eft  cundem  proceffum  in  effeiirfalii.er  ordinatis  ; 
imo  2.  Metaphyf.cap.  2.  oppofitum  oftendere  co- 
natuseft,  fcilicet ,  fn  omnieenpre  caufarum  per 
fe  ordinatarum  eflfe  ft^^tnm  .  Non  fiint  ergo  omnes 
caufa:  infinitae ;  imo  fi  forent  infin'tffi  per  fe  ordi- 
nat«  ,jam  nulla;  effcnt  e)ufmodi  caufs  .  Nam  fi 
funt  ipfinitK,  nulla  eft  prima  ,  atque  ita  necali- 
qua  eflTe  poteft  media :  igitur  nulla  erit  caufa  .  Ex 
ordine  igitur  philofopus  deducer'?  intendit  pri- 
mitatem;  atex  infinitate  fequitur  ,  nullum  effe 
primum  ,  &  ita  ex  ordine  nullam  effe  caufam; 
quodefl  impoffibile ,  ut  articulo pr^cedente  extitit 
declaratum  . 

Ad  Secundum  refpondeo  ,  quamvis  effeflus 
plerique,  ut  comparantur  ad  invicem  ,  videantur 
minime  inter  ^t^t  ordfnati  nihilominus  inveniun- 
tur  refpeftu  aliorum,  ficuti  &  fpeciei  ,  qus  in 
ipfis  quodammodo  pcrpefuantur  ,  ordinatK  com- 
periuntur.  Quare,  ecfi  unum  vegetabile  ad  aliud 
non  inveniatur  ordinatum  ,  omnia  tamen  vcgeta- 
biliaordinantur  adgenus  fenfibilium  ;  &  hsc  ad 
hominem  ,  qui  eft  finis  c[uodammoJo  omnium. 
Specits  igitur  funt  ordinata  ficut  numeri  ,  & 
etiam  individua  earum  ,  ut  in  fpecie  confideran- 
tur  ,  &  non  unum  ad  alluJ  comparatur  intra  id 
genus,  ut  expofitumeft. 

Ad  Tertium  refpondeo,  articuh  antecedenti 
aflignatam  eflTe  rationem  ,  cur  in  accidentaliter 
ordinatisnon  fit  impoflibilis  proceffus  in  infinitum, 
ex  ratione  fcilicet  taliier  ordinatorum  ,  ut  incom- 
poflibiliseft  in  effentialiter  ordinatis.  (Jum  enim 
caufa  per  fe  ordinatae  refpeftu  unius  etfeftus 
aliam,  &aliam  habeant  ratfonem  caufandi ;  per 
accidens  veroordinataieandem  omnino  ;  oportet 
per  fe  ordinatas  omnes  pror^iis  fimul  exiftere, 
alioquin  aliqua  pcr  fe  caufa  deeffet  effeftui .  At 
fecus  cvenit  in  eis ,  quas  per  accidens  ordinantur; 
quia  una  duntaxat  earum  eft  neceffaria  effettui 
cauHindo  ,  necopuseft,  aliquamex  prscedcnci- 
bus  fimul  cum  proximaexifterc  ;  ac  proindeficu- 
ti  ex  proceffu  ininfinitum  in  his,  non  fequitur, 
inftnitas  caufas  fimiil  effe  ;  ita  admifla  infinitatc 
caufarum  per  fe  ordinatarum  ,  oportet  omnes 
eas  fimul  exifts.^e  in  cffe6iu .  Nulla  cft  ergo  con- 

fequcn  - 


Dofl.  fuper  ii^ 
Metsph.  Ttx.et 
53- 


«.dift.JJ 


|)hyJ".j.tf.f(»,  ij. 


I 


Tomiis  l  Vars  l  Quiejlio  111.  Art.  I. 


47 

tualiter,  nempe  ,  ^ecundiim  ra'ioncm  eff. £lus  ui  , 
quem  virtualiter  includit .  U:roque  en.m  modo 
impcdirctquodlibet  incompoirjbile  fuoeffeftui. 
Deusautcm  eft  libere  ,&  voluntarieagens  rerpe- 
6lu  omnium  ,  quK  funt  extra  ipfum  ;  &  ideo ,  et- 
fi  infinuajfli  bopftatis,nonexcludit  cmne  malurp, 
fed  multa  talia  fiev'  pcmlttit ;  quia  id  eft  mel  us 
Univer(b,qaamomnia  omnino  impediri  :  ex  hoc 
enim  tollerctur  bonltas,  qujc  eft  jufta  correrpon- 
dentia  poenjc  ad  culpam  ,  qus  nulla  efTe  pofiet  fu- 
blata  e  me<?io  omni  malitia  in  moribus ,  Et  cjuam- 
vis  id  non  fit  raelius  perlbna  peccanti ,  &  ita  pu« 
niendse ,  <:(i  tamen  melius  rerum  uni verfitati ,  quia 
pluralitas  graduum  bonitatis  facit  ad  perfectio- 
nem  Univerfitatis  rerum  ,  qua:  Mundus  appel- 
latur . 


fequcntili  Cum  a^guitur  ex  infinitate  caufarum 
per  ie  ordinatarum  ;  imo  in  h's  ftandum  efle  in 
unaprimaplunbus  dcclaratum  fukarticu/o  pr£- 
cedenti^  &  prrefertlm  ,  quia  caufare  ell  fimpliciter 
perfeclioTis,  omni  caufs  caufatSE  hoc  imperfeclo 
ineft  ;  nam  in  quantum  caufat ,  dependet  ab  alia  ; 
igitur  iftud  crit  in  aliquo ,  fine  ulla  imperfeflionc 
(quicquid  enim  cft  fimpliciter  perfeflionis,  fi  in 
aliquo  eft  imperfefte,  eft  a  pcrfc6to  m  eo  ordine  ) 
fed  illuJ  ,  in  quo  cft  caufare ,  fin^  aliqua  imperfe- 
£lione,non  caufitur  ,quia  tunc dependeret  j  igi- 
tur  eft  primum  Principium  a  quo  omnia  depen- 
dent. 

Ad  Quartum  ixc^ ,  caufa  infinita  ,  agens  ex 
necelTitatenaturK ,  non  compatiturlecum  aliquod 
contrarium,fivefit  coiitrarium  formaliter,lci!icet, 
(ecundum,qaod  convenit  fibi  elTentialiterifi  ve  vir- 

Q^U  iESTIO     TERTIA 

DE    DEl    SIMPLICITATE, 

IN    OCTO    ARTICULOS    DIVISA. 

Cogflito  de  alicuo^  an  Jit .,  inquirendum  reflat  quomodojit,  ut  fciatur  de  eocitiidfit  .  Sei 

quia  de  T[}eo  fcire  non  pofixmis  quid  fu  :  fed  quid  non  fit  :  tion  pojfumus  confide.are 

de  Deo ,  quotmdo  fit ,  fed  potiUs  quomodo  fiitt  fit , 

I.  Ergo ,  confider^ndum  eft ,  quomodo  non  fit  • 

II.  Quomodo  a  nobis  cognoicatur  , 

III.  Quomodonominctur. 

'potefl  autem  ofiendi  de  ^eo  quontodo  nonfit ,  removendo  ab  eo  ea ,  qua-  ei  mti  covaeMiufff^ 
utpote ,  compojitionetti ,  tnotum  ,  ^  alia  hujufmodi . 


I. 


Ergoinquiraturdefimplicitateipfius ,  ptrquamremoveturabeo  compofitio 
in  rebus  corporalihus  funt  imperfctta ,  &  partes  . 

II.  Inquiretur  dc  perfei^t  one  iplius, 

III.  De  inhnitateejus  . 

IV.  De  immutabilitate. 

V.  DeUnitate. 

CIRCA    PRIMUM    Q_U  /ERUNTUR    OCTO, 

f.     Utrvim  Deus  fit  corpus  . 

II.    Utrum  fit  in  eo  compofif'o  forniffi,&  materia  . 

in.  Utrumfit  in  eo  conpofiLJo  quiditatis,  fiveefienti»,  veluatur«,  &fubje£li. 

IV.  Utrum  fit  in  eo  compcfitio  ,  quxeftex  eflentia  ,  &e(re. 

V.  Utrum  fii  in  cocompofitio  generis,  &  differentisc . 

VI.  Utrumfic  in  eo  com^-ofitio  (ubjefti,  &  accidentis. 

VII.  Utrum  fit  q-iocu  qne  modo  compofitus,  vel  totaliter  fimplex. 
Vlll.Utrum  veniat  in  compofitionem  cumaliis. 


D«    priia* 
FrJiciF.r»^.  4. 


1.  dill.  8.  4.). 


^.dift.  4*.^.,. 
%.  De  lir.i»  «r» 
ticnto  in  Aidil% 


t2.  Mtti^ht  f. 


£t  quia  fimplici« 


ARTICULUS    I. 

Utrum  Dcus  fit  corpus . 

DoB.i.dift.Z.q.t.^.SQCxxndo.S.Thm.i.p.q.i.ar.  1. 

IDETUR  Deus  efle 
corpus,  five  corporeus, 
vel  habtns  corpus.Nam 
Genef.  i.fcrihit  Moyfes, 
Formavit  Deus  homi- 
nem.i3  infpin.v-t  infa- 
cieti'  eju:  fpiraculutn 
wVi^rlnfpiratio  autem 
proccdere  non  poteft  , 
nifi  ab  habente  corpus  , 
ficutlegitur  deChrifto;y&J««.«o.quod  infufflavit 
in  Difcipulos,  dando  eisSpiritum  Sani^umj  er- 
go  Deus  eft  habens  corpus  . 


Pro!->g. 


prim}fr:neifi^ 


Pr«terea.P(alm.  1 1 8.  Manus  tua  ^omine  fec$'      ^  rtrnnc 
runt  me  y  (ff  p/afmaverunt  ttte:   Et  alibi  frequen-    princif.  ?.  5. 
ter  in  divinis  Scripturis  attribuuntur  Deo  mem-    "**  " 
bra  corporis  humani    viventis  :  Divina:  auem 
Scriptura»nuIIum  omnino,  nelevilTimum  quidem 
continent  mcndaciiim  ;  igitur  ver6  Deus  pollet 
membris  corporis  perfe6t.flimi  ad  inftar  corporis 
humani  viventis;  ergoeft  corporeus. 

Prffiterea  ,  Dcus  cft ,  quo  cogitatojini  contradi' 
Flione  tnajus  quid  cogitari  non  potefi .,  ex  AnCel. 
Profol.  2.  Sed  intelligendo  Deum  corporis  ,  vel 
corporcK  magnitudinis  expertcm  ,  poflet  intelligi 
quid  majus,  nempe,  mentcm  perfettilTimam  in  4.  rf;j».  ^j.j.i^ 
corpore  perfcctifilmo  ;  ex  quo  tamen  nullum  in- 
eommodum,  vel  impedimentum  in  illam  redun- 
det,fcd  magis  ad  cumulum  perfeftionis  Ipe- 
ftans  ;  ut  corpus  immortalc  anima:  beatx  poft 
refurre^ionemjcrgo  videtur  ponendus  Deuscor- 
poreus . 

Pr«. 


Tli*8rem.  i5, 
to»ciuf,  14. 


48  Siimmce  Joannis  Dms  ScotL 


Qnodlib.?.?.}. 
Al  i:tum  er%o 
^KthoriCiHcm 


Pmcins  in  fo- 
in. /«<).•)-.'!/  .«-  . 
1.  Snu.trxm  ;-! 
«.it  r-t  one; 
il'i.ii  S.TInmst  . 
ad'.l'.!<;it  .1.  ci!-!. 
cl.ir.-n,|riin  to- 
in'11'eni,  co»i.>! 
clufiouein  • 


PicEterea,  .^ico^eremiir  atliti;n.)x  ULiin  .are- 
re  omni  corporea  mai^nivudine  ,  iirique  it)  cfTe;  g^ 
ordine  revum  :  nam  .iliunde  non  ed  via  d;  venien- 
di  ad  primum  Principium  lumine  natur;)Iis  ra'  '0- 
nis  proccdcntihus  .  Scd  e.Y  ordine  concludinon 
poteft,  Deum  ciTe  incorporeum:  Siqndem  fupe- 
riora  non  funt  minusquania,  imtS  lon^e  msjora 
cunftis  fublunaribus  :  ii>itur  magis  concluden- 
dum  videtur  ,  Deum  habere  cprpus  omnium  ma- 
ximrm  ,  &  nubilin"imum  . 

CoNTRA  ,  Natura  intelltftualis  non  bsbens 
materiam  corporcam  ,  carct  ma£;nitudme  :  Nam, 
fi  aliquod  intelleftuaic  tR  quantum  ,  utique  con- 
ftat  mater'a  ,  cuins  efi  corporca  mni>ni<.udo  ne- 
ccflaria  fequela  .  iicu-  rft  m  homme  :  Deus  autem 
eft  natura  intellcfiUiilis,  omns  penitus  cxpers 
maferia;:  ergo  fibi  intrinfece  rej3Ugnat  omnis  ma- 
gn  'udo . 

Respokdeo  dicendum  ,  impoflibile  omnin6 
cfle,  D^.um  haberc  niai^^nitudmcm ,  vel  efl^e  in 
corporc.  Quod  &  probacur  a  Philolopho  S.  "Piyyf' 
Tex.c.  78  ~,o  inde,(^  12  Metupbyf.  Tex.  f.41. 
iS  ivde.,  per  hoc  ,qui;i  Deuseil  potenr  ce  mn:;iiJE: 
poientia  au:cm  iniinita  non  clt  m  nia:*nitudine  . 
Nam  major  potenti.i  eit  in  majori  maomtudine  : 
igitur  infiniiam  potcn.jam  exiltjie  oporteiet  in 
infinita  magnitudine:Nalia  elt  autem  magnitudo 
infinita  ;  er^o  uec  al.qua  inrinita  potentia  in  ma- 
gnitudine. 

Qua;  Ph  lo^c^phi   prohatio  ,  ei.fi  habeat  inltan- 
tiam  de  anima  incelltftiva  ,  quas  .;on  t  il  maiorin 
majori,   nec  minorin  niinon  magniiiidii.e  ;  aihi- 
Jominus  effi;ax  eit  ca  alia  conciufiyiie  ab  eodem 
prffloflenfa  12.  Metnphyf,  Tex.  c.  jo.  Deum/cili- 
cet  efle  prorsus  fine  mateira  ,    Ciim  igitur  Deus 
potentite  fit  infinitce  ,  &  omnino  immaierialis,  (e- 
quitur  ipium  carerc  omni  magnicudine   .  Nam  fi 
fit  in  magnnudine  ,  quu;ro  quid  elt  illud  ,  quod  eft 
extenuii!  ipia  magnitudine  r  Non  pjcentia  infini- 
ta;   quia  ha;c  iion  potelteire  extenla,   nifiinma- 
gnitudine  iniinita  ;   Magnitudo    aucem  infinita  , 
ruliaeit  ;  nec  magnitudincm  quamhbet  perricit 
po  eiicia  inhnta,  uiiuriii^  matenaiic  quiapoten- 
tia  iiihni;.i  non  eli  in  maeria;  ergooportet  po- 
nerc  ma:er.am   e-wti.n.am  iita  maj^^nitudine,  quce 
mattrm  ptrni.tret>.ir  potencia  ii.tinita  ,  ficutcor- 
piism.ltumcxLendiuirma^nitudme  per /e  exten- 
ia,  &  ptrhcitur  ptr  anin  am   intellectivam  non 
exten.am   .  At  nujla  mateiia  omnino  eitinprimo 
habtuce  poitn:i.im  iruiiiitair.von  habet  igitur  ma- 
gnitudin.  m  ;  e-<  i.mT.a;.trjdhCute  itaque  prieollen- 
ifa  accipic  ea  pnyio  ophi  ratio  erficaciain  . 

Sed  tvident.ofibus,&.  tlHciciur  bus  mediisde- 
claratur  contluiio;  prhTo  li..-.piimum  Prjncipium 
lic  torporeum,  ■eiito;  llani  cprpore,  cjh:  quo  com- 
jjonatur:  igitur  litid  componens  aut  ibrmaliter 
tx  ie  tlt  necejje  cjk  ,  y^ixt pujjihile  eJSe  :  alterutrum 
enim  ntteflai  o  oportet  daic.  .Si  igicur  ^m  pujjibile 
ejje  :  trgo  ueQeJfe  e/je  ex  le  ponltat  parte  ajiqua  , 
fiua:  efl ,  pojjibile  eJSe:  atque  ita  elle  non  poterit 
vecejje  ejje  ex  le  .  Quod  fi  proptcrca  dicatur  ,  il- 
lud  toinponcis  ueceJSe  (JJe  .  Contra  :  quodcunquc 
necejjg  ^JJctiieK  iv.  in  ultima  a6tu.ilitate  :  quod 
xit  autem  in  ultiina  aftualitate  ,  elt  incompoffibi- 
le  aken  ,  cum  quo  faciat  per  fe  unum  .  Nam  da 
oppolicu.m,  &nen  eritin  ultima  aftualitate  ,  Rur- 
iuin,  fi  magnitudo,  qua  conllare  ringitur  Primum  , 
fit  necejje  cjje  :  igitur  erit  bis  necejje  effe.^Ex.  deni- 
que,  pnmumcomponeretur  per  aliquid  ,  quofu- 
biato,  adhuc foret  neceffe  ejfe  :  cum  utrique  parti 
4;o!nponenti  dicatur  perindt;  competere  ratio 
cffvn:.ii  ncctlTario . 


».  dift.  17.  g.  t. 


.Secuniio  piobatur,Deum  necelTariorarereom- 
ni  ma  ."litr.dinc,  ex  ratione  infinitatis.  Nam,  ciim 
Deu.s  fit  i'  finitus  (ut  infra  ^.  ■].artic,\.  dcclarabi- 
tur  )  non  eft  cum  alo  componib  lis  :  igitur  repu- 
gnat  fibi  corpus  huberc  .  AITumptum  prohatur  j 
e-enim  omre  compcmbile  poteft  efle  parsalicu- 
jus  totius  compofiti  :  qiod,nempe,  conflaturex 
partibus  componentibus  :  qiicelibet  autem  pars 
exceditur  a  toto,cujus  pars  eflTe  intelligitur  :  con- 
tra  rationem  vero  infiniti  eit ,  pofTe  excedi :  ergo 
inlinitum  non  elt  componibde:  repugnat  igitur 
Deo  cx  ratione  infinitatis,  haberemagnitudinem, 
vel  eflTc  corporeum . 

Deinde  ,  omnc  componibile  caret  perfeftione 
iIIius,cumquo  coinponitur  ,  ira  quod  illud  aliud 
componibilc  non  contineat  in  fe  omnem  perfe- 
^ionem  ,  &omnimodam  identitatem  cum  illo  ; 
quia  tunc  profectto  nequ.ret  cum  co  componi:nul- 
lum  autem  infinitum  caret  eo,  cum  quo  poteft  efTe 
idem  ,imo  omnetale  neccfTario  includit  per  iden- 
titatem  ,quia  alioquin  poflTet  inttlligi  perfe£tius, 
puia  fi  haberct  illud  in  fe  ,  ficuc  compofitum  ha- 
bet,ccillud  infinitumnon  habet :  contra  ratio- 
nem  autem  infiniti  cft ,  fimpliciter  ipfum  pofTe  in- 
te  ligi  perfeftius  ac  fit ,  vel  aliquid  perfeftius  eo 
excogitari  pofrc.  Nam  profcfto  tunc  non  cfTet  di- 
cendum  fimplicicer  infinitum  . 

Ad  Ai  gumenta.  Ad  primum  rcfpondet  Ma- 
gifter  2.  dij}.  n, ,  cutnair  .Scriptura  homini  infpi- 
ratum  fuifTe  a  Deo  fpiraculum  vitae,  ea  loqucndi 
fo.ma  aliud  non  fignificari ,  quam  animamratio- 
nalem  in  Corpore  creatam  eflfe  :  &  fane  recte  fen- 
tientem  ,  &concipentem  Dci  fubflantiam,  opor- 
tct  intelligatillam  indiv  fibilem,&  iral'.erabilem  , 
ac  proinde  fieri  non  pofle  ,  ut  de  ipfiusDcifub- 
ftantia  faftusfit  homo  in  animam  viventem,  ac 
omninodifTimilem  extitiffcChrifri  infufflationcm 
in  Apoftolos  ,  quippe ,  qu»  fecundiim  organa  cor- 
poris,  quo  Chrifti  humanitas  conftat,  perafta 
fuit . 

Ad  Sccundum  rcfpondco,  qunm  humana  mem- 
bra  in  Scripturis  Dei  attribuuntur,id  efTe  pcr  me- 
taphoram  diftum  :quarum  metapho^^arum  ufum  «'•'^ 
utillime  in  divinis  fermonibus  adhiberi  o.t.art.g. 
declaratum  fuit .  Quod  aulem  ita  fit  intclligenda- 
&exponenda  Scriptura  ,  quotiescorporea  mem. 
bra  ,  corporeolquea6tus  Deum  habere  comme- 
morat,  exinde  conflat,  quod  in  ipfa  dfert^appel 
ItturDeus  Spirit.us,  inrinitus,  infinitas  fapien'iffi, 
&  potentiffi  ,  &  intelligentiffi  ,   ac  replens  omnia , 
&  alia  id  genus  innumera  ,  qucs  manifefte  nemo ,   bciim  firecop 
nifi  plane  infaniat  ,  corpori ,  aut  corporis  magni- 
tudinem  habenti  attribuet . 

Ad  Tertium  reljwndeo ,  cnncedendo  majorem. 
Ad  minorem  veio  dito,  qui  concipit  Deum  habe- 
re  magnitudinem,  nedcim  non  percipere  quid  Deo 
majus,  fcd  abfblute  non  intclligere  Deum  ,  Ens 
enim  illud  omnium  mdximurw,&  eminentifijmum , 
quo  nihil  majus  cogitari  poteft  ,  non  debct ,  nec 
poteft  continrrc  in  fe  omnia  entia  formalitcr  ;  Sed 
duntaxat  ea  ,  qu£e  iiint  fimpliciter  pcrfeftionis  ,  & 
nullam  involvcntia  imperfeftionem  ;  cffitera  vero 
cntia  impcrfefta  continenturinPrimo  tantum  vir-  -.lim. ,.,.  i. 
tualiter,  &  eminenter  .  Non  cfTet  igitur  Deus  §.AcUrzumrn- 
major ,  vel  perfeftior,  fi  corpus  haberet,fed  pla- 
ncnonefTet  Deus  ;  quia  in  quo  eft  aliqua,  vel 
minima  impcrfeftio  ,  non  eft  ens  omnium  opti- 
mum  ,kd  eo  cogitari  potcil ,  &  efCe  majus  ,  illud 
nimirum,  in  quo  nulla  fit  imperfei^tio  ;  quia  nul- 
h  talis  habet  locum  ,  ubi  infinita  elt  pcrfciFtio  . 

Adquartum  dico,  utique  cxordine  nos  decla.- 
rara  exiltcnti.Tn  primi  Principii  gloriofi  ,  ut  latt^ 

dedu- 


1 


gufliniislib.Sj. 


M^igifl^r  i.did. 
37.  llt.  A.  Et 
porrAreitulii- 
tn\ilibro  2.cont 
tra  Marcientm 
cap.jo.  Cj^  coif 
tra  l'r.ixr.im 
ctp.  7.  &..<ej 
Anim.  tab.  J. 
-irtur  lentire 


p-)ieum,Sc  tan« 
to  in  eo  ilhi- 
ftrior  ell  ,  hxc 
inf.inia  ,  qiun- 
to  8c  erliditii) 
major . 


tHT  . 


I.  AU\.  S-q.^. 

^.Ijla  etiamofi 
nio  V.Nttnth 
AdJil' 


Qt:3r:]ib.  ?.  T. 


Tomtis  I.  Vars  I.  Qucejlio  III,  Art.  U. 

deduftumefl,  quxfi.  pracedent:  articulo  tertio . 
Stabil  ta  au  em  cxifientia  primi  Principii ,  mox 


1«  Dto  hibere 
lo«nm  non  pof- 
ft  comp-(fitio- 
nem  cx  mite- 
ria  ,  Jc  fjrmj  . 


evidenter  concUiditur  ,  ipfum  oporterc  efle  ens 
prorfusneceflrarium  ,  cum  non  fit  dabde  aliud  ,  a 
quo  ^M  .  Quoniam  autem  e(l  a  /e  ,  omnem  perfe- 
ftionem  habeat  cportet  ;  quia  qus  partem  dunta- 
xat  perfl6l;on'S  nancifcuntur,  ab  aliis  accipiunt. 
Erit  igitur  tale  Principium  primum  infinita  per- 
fcfiionis  .  Enti  autem  inhnito  in  pcrftftione,  & 
f  rorfus  ncceflario  repugnare  efl!*e  in  magnitudine, 
evidenter  oftendun^  rationes  adduft»  in  fulii-~ 
tioiie. 

ARTICULUS    Xr, 

Utrum  in  Deo  fit  compofitio  formaB,&  materiat. 

Do?l.  1.  difl  8.  q.\.  §.Ad  qucfliinem  F'.  Primunj 

fic  ,  6*  di/}.2.q.z.^.ln  primo  articulo  ^.  Sc- 

cunda  conciufio  de  primoefficl  vo,  ^ 

de primo  ^.  incipio  ,  i-ap.  4.  (^  12. 

Metaphyf.  c[.6.S.  Thom.  i.  p. 

q.  3.  trtic.  3. 

VFDETUR.  in  Deo  eflrecompofitioformx,& 
materis .  Etenim  perfcflionis  ell  in  forma, 
ip^amdare  effe  miteria:,  etfi  imp:rfe(5l-onis  dein- 
de  fi: ,  ab  ea  lem  materia  dependcre:  Sed  primam 
raionem  fepirari  i  fecunda  pofllSila  ell  5  cijm 
•nullam  id  involvat  contra  Iftionem  ;  crgo  Deiti- 
ti  pofl^amu?  attribuere  rationem  formas  dantis  e/fe 
Quh  depen  Ient'a  ab  illo,  cuieflfe  datur  ;  i^itur  Ci' 
ne  ulla  imperfettione  poni  poteflin  D^o  campo- 
fit  o  materic?  ,  &  fjrms :  vel  laltem  componibili- 
tas  Dei  ut  formx. 
.  Praeterea  ,  Ex  divina  eflTentia,  &  tribus  rela- 
tionibus  ,  vel  proprietatibus  peribnal  bus  tribus  , 
exurgunt  tres  Peribns  divina:;ergo  oporcel;  eflen  • 
tiam  tribus  illis  relationibas  djterminari ;  ac  per 
confequens  ip.'a  erit  matcria  fin^uUi  imper1'6tio- 
ne  refpectu  perfonalium  proprietatum  .  Probatio 
confequ°ntia!,  nam  nifi  incelligatur  cflcntia  deter- 
minari  rela.ionibus  ,  adeout  ipfa  fit  purus  aflus, 
uterque  aflus  erit  per  fe  fubfiilens  ;  ergo  noi 
erunt  in  eodem  per  lc  fubfiilente  ;  igitur  ex  his 
non  fit  unum  per  fc  :  Unitasenim  qaalitercun- 
que  diflinflorum  efle  non  videtur,  iecundam  Ari- 
ftorelem  ,  n.fi  per  rationem  a5las,  &potenti3c. 

Prffiterea  ,  Caufa  non  dat  efle  eff^'6lui ,  nifi  quia 
continet  effectam  ;  rgitur  quicquid  eft  in  effeftu  , 
verius  in  caufa  ip!ius  r^peritur  :  S&d  materia  eft 
incaufatis;  ergo  veriusdebet  tfl".,  in  priraa  om- 
jiium  caufa .  Ubi  autem  ell  nateria  ,  ibi  &  formi 
C:  oportet ;  igitor  efh  in  Dea  compofitio  maceria:, 
&formaE. 

CoNTTRA, Phylo.^bphus  1 2.Metaphyf.Tex.c.io, 
Primum  principiumeft  expers  omnis  materias, 
quia  aflus  purus,  RurCus,  omne  haben*  mate- 
riam  ,  habjt  mignitadincm  :  fubftantia  autem 
prima  non  habet  magiiituiinem  ;  ell  igitur  omni- 
no  ex_iersmaterix,  ac  omnimoJae  compolitionis. 

RESpoNDEodiCendum ,  compofitioncm  mate- 
riae,  &  formvC  Deo  omnino  repugnare.  Nam  cau- 
falitas  miteria: ,  &  fbrmx  non  ell  fimpliciter  pri- 
ma;neceirari6  enimpra  lipponit  cauialitatem  eifi- 
cientis,  unientis  formam  materia;;  cxgo  fi  Pri- 
mum  eflet  compofitum  ex  materia,  &  forraa,  pr»- 
fupponeret  caufalitatem  caufae  efliciencis  .  Non 
autem  cau*al  tatemejus,  ijuod  appellamus  Pri- 
mum ,  quia  idem  non  eificit  ic ,  conjungendo  ma- 
teriam  liii  cum  forma  ;  crgo  alterius  elficicntis 
prioris  ;  ergo  admifla  compofitione  materi»  ,  5? 
ToiiiHs  L 


49 

formsmDeo,  ipfe  non  cflTct  primum  efliclen,, 
contra  cemmunem  ^uppoficionern  ,  quam  dechra- 
vimus  q.  2.  art.  3.  Qjpd  vero  cau/alras  mareria, 
&formsnon  fit  fimpliciter  primi ,  probatiir. 

Etenim  ea  caufiilita»  involvit  imperfctionpm 
neceffariof  quia  ra.ionem  nartis;  at  caufaPtas 
eflicientis,  &rinisn.Jlam  imperf:6t  onem  inclu- 
dit ,  fed  perfc(5tionem  omnino  .  O.nne  autem 
imperfeftum  reducitur  ad  perfectum,  fic^^r  ad 
prius  fe  efTentia/iter  ;  ergo  cauiiil'tas  m3  e»  ia: ,  & 
formsnon  eft  fimpliciter  prima.  Deinde,  mate- 
ria  de  fc,&  ex  fe  efl  in  potentia  palfiva,  &  contra- 
dictionis  ad  formam  ;  ergo  non  efl  ex  fe  Tub  for- 
ma  ,  fed  fit  fub  forma  peraliam  cau.^am  rcducen- 
tem  ipfammateriam  ad  acftum  forms.  !i1i  autem 
caufa  reducens  ncquit  clfe,  nec  dicz  forTii  in 
quantumforma  ,  quia  fic  non  re-Jucit  materiam, 
nifi  aftuando  formaliter  ipfam  materiam  ;  ergo 
oportet  ponere  aliquid  reducens  effcctiv^  ipiam 
materiam  ad  :ftam  aftualitatem  ;  adeoque  fi  Pri- 
mum effet  compofi-.um  ex  materia  &forma,exi- 
fteret  aliquod  efficicns,  per  cujus  caufalitatcm 
effeflivam  foret  materia  prima  fub  forma  ejus ,  ac 
fubinde  ipfum  non  effet  Primum  eificiens  ,  quod 
efl  impoifibiie  ut  prius  .  Tandem,  omnisentitas 
una  caulata  habet  aliquamunam  caufam,  a  qua 
efl  ejas  unitas  .  Nonpotefl  enim  poru  unitas  in 
cauato ,  fi  i^  unitate  in  caufa .  Un'tas  igitur  com- 
ponticumfit  caa'ata  requirical:quara  u.iam  cau- 
fam  ,  a  qua  fit  iplim  caaiatum  :  Illa  ca:a  a  non  e.t 
maceria,  autFor;na;  qu'a  utraque  eil  C3.n->ofito 
imperfe6i:or ;  igitumeceiTario  ali.jaa  alae.l  pD- 
nenda  ;  qu«  noneri:  alia,  quam  einciens:  oTi-ii 
igitur  com  lofito  ex  materia ,  &  .'orma  eil  erfi.iens 
prius.  Piimiergoelficienti  ita  repugnateff-J  co:n- 
pofitum  ex;  materia  &  forma,  ficuti  repugnac 
non  effe  pri;num. 

Ad  Argumevt.\  .  Ad  primum  re^pondeo,  effe 
in^eparab  lem  imperfe^lionem  abiIlo,qaoi  pec 
modam  rbrms  l.it  effv'  alteri  i  .'e  rcahrer  diilin- 
6to  :  qu  a  neccffari»  includit  lim^tationen  ejus  , 
quo  i  ita  dateffe  :  eum  non  includat  per  id:nt-ta- 
temillud,  cuidateffo.  I.afuper  nec  depcnJe.i:ii 
omnimo  la  poteft  ab  eo  feparari :  licct  enim  .'cpi- 
rareturab  eo  dependentia  aJ  m.iteriam,  femper 
tamen  manet  depen Jeotia  ad  cffi-iens ,  virtute  cu« 
jusforma  materiam  infbr.mat . 

Ad  fecu;idamdi:enJum  ,  utiqus  relatione  ,  at- 
queeffentia  con.lire  Perfbnim,  atneutramcflo 
formim,  aut  materia:n  akcr  us,  feJper  peifcclam  v."  " Qh^u:: 
identitatem,  unum  effe  alterum ,  qaamvis  non  Xtl ^»'/11% 
formaliter  .  Curaigitur  per  bna  non  fi:  co:npofi-  t»TD<itas. 
ta,  nejquaficompjfita,  quia  perfeiSlio  identita- 
tis  ex  in."iaitateexj!aJ.to,-nnem  co:npjfi  lone.n  : 
noi  eft  ibi  ni-.ena  ,  vel  .juafi  matena,  idc.l:  ,  m.i- 
teriafiie  imperfe.-t  oie  .  E:  c:im  Jicitur,  qua  li 
urerqueaflas  ellpcrie  rubfiitens,  non  intelli-^un- 
tur  effi-  in  eoJe  n  jpDofi.o .  D  ctun  efl ,  effe  illi 
duo  unum  per  perf  Siwn  idjnntate.Ti  realem:  c.«- 
teru.n,  r.;Iatio  non  pcriicit  eff.-ntiam;  nec  eil  ter- 
miius  fbrmi!  srecep.us  in  eirintia  ;  qiliarelatio 
(  ut  inquir  D  i  ni^tenus^ion  determinat  natura.m, 
fed  hypollafim  .  Non  intell  gitur  itaque  relatio 
else  in  esentia  uc  aitus  in  po:entia  ,  fed  ut  relatio 
in  fundamentoiuo  ,five  rad  ce  ,  quatenus  idcnti- 
ce  contcntus  in  pelago  infinito  .  Sed  de  hoc  infra 
^.41.  att.  3. 

Ad  Tertium  ,  concedimus,  else  incaufa  quid- 
qui  J  in  caufatis  reperitur ,  lcd  modo  eminentiori, 
ac  perfe^iiori,  qua:n  fitin  ipfis  caulatis  .  Non 
enim  omne  quod  eff  in  cauiato  formahter  perinde 
iacaufatfoncinetur  ;  imocaufa  qusvis  ffitjuivoca 
^  noQ 


I.dit.  ^4.1.$. 
R  ■/»'.-.  ito    ■  >!• 


f.  cit*f  . 


-5° 

non  nifi  virtualifer  propiios  tor.tmct  cflLCtus  . 
Materia  ii^itur  licet  iii  eflcftibus  caiifttis  cx  ilat  , 
non  el^  tnmiin  in  caufa  prirtia  ,  nifi  virtuaHtcr, 
quatenus  nimirum  ipfa  tli  materis  proclu^tiva  . 

ARTICULUS     Jir. 

Utrumfit  idcm  Deus  ,  quodfua  efientia, 
vel natura . 

"DoB.  I-uc.'!  hi  tnaygi;:e  ciiai,S.  Thom.  i. par. 
quctjl.  3.  artic.  3. 

VIDETUR  haud  efTe  idcmDeus^acfua  eflen. 
tii  ,  ve!  natuia  .  Namea,  quibus  conve- 
I.  <iift.  5.5. 1.  niunt  a!ia  ,  &  alia  pridicata  realia  ,  non  poflunt 
efl*e  idem  in  re :  (ed  ha^c  eft  vera  ,  Deus generat 
Deum  ifta  autem  falJJ.  Effeniia  di^vina generat^ 
ergo  non  cfl  idem  Dcus  ,  ac  fia  tflTentia,  velna- 
tura  .  Minor  conftat ,  8i.exJymhoio  ,  &  ex  Cap. 
Damnanius  dc  Su»f.  Trinit.(^  Ji'le,  ubi  exprcls^ 
babetur qualiter  u>iafur,/i>?a  res  ,  qua  ej}  efjentia  , 
<vel iiatura  diiina  ,  nec  gene,  a:  ,  tiec generatur . 

PrcEterea  ,  Divina  eflentia  ,  vel  natura  ea  efl:  , 
quffi  conftat  prxlicatis  quiditaivis  ,  ipcCtantibus 
ad  ipfam  pra:ci,SL;Deus  aut^m  ukra  l.)i  itatcm,'eu 
prjedicata  quiditativa,  involvit  praeterea  prasdica- 
tum  dans  indiviUiatiOnem  pra:d  ca^is  quiditati- 
vis  ;  ("ed  hascprx.licata  re  peftiv^  realuer  infunt  , 
tam  efl^entisc,  vel  naturs  Dci ,  quam  ipifi  Deo  ; 
ergo  non  eft  omninp  idem  Deus ,  ac  iua  ipfius 
eflentia  ,  vel  natura  , 

Confirmatur,  7.  ^f etaphyC  Tcx.  c.  20.  Ineis^ 
quisfuntjhie  materia:cjUod  c^uid  cj/,  ej}  ideni  chra 
eo  ,  cujus  f//,  ideft  in  iis ,  quas  non  conftituuntur 
per  materiam  ,  quie  eft  entitas  indi  »/IduaI  s  ,  con- 
trahens  qu-ditattm  :  ,Sed  in  Deoeft  enritas  indi- 
v'dualis  ,qua  eft  ■umm'^  unum  e.^s,  &  hoc  cns  in 
fi.iaum;igiiurcj;is  quidquideJJ,^^\i  tflentia  ipfius, 
\el  n-atura  non  eilidem  cum  eo,  cujus  eft  ea  qui- 
(litas  ,qu!  eft  ipie  Deus. 

CoNTRA,  Magifter  i.dift.S.cap.Hujus;  Hujus 
autem  efSentia  ,(  ini]U\t)  J,mp/!ci:cs,acfynceritas 
tanta  sft  ,  cjuod  non  cj}  in  ea  aliquid  ,  (^uod  non  Jit 
i;fa  ■  S'.,'  idi:m  ejl babens ,  ^  c^uod  bahetn-i  ;idque 
pe^gi.''.  clarare  varii,<  S?n5to-umauthoritatibus: 
de  quo  e'iam  cap.primo.  l  )em  igitur  eft  Deus,  ac 
Tua  (.iTentia  .     '  ■'  ; 

R  E^poN  DEO  drcenduni,'nDeo  coincidere  omni- 
no  fjUOdcuid  i?//',cuiTi  co,  cujus  cj}  ipljm  ciuodquid 
f/?,  feu  eflentia.-.&f  decl.-iratio  hujus  eftifta  :  Pri- 
mumprincipium,  tiinfir  neceflfario  incaufabile  , 
oportfiteflea  Te,  &  !!.'bere  entitatem  a  fc  ;  quod 
&utem  habet  a  fe  aiiGi-id  ,  accipit,  &  poflldet  illud 
in  tora  plenifudine,  qua;  fibi  poteft  competere  . 
Nihilerim  h;,hetur  limi-att^  in  aliquo  ,  nifi  id  ab 
alT.agcnte  rietur,  de-erminante  illud  ad  certum 
gradum  .  (^^ionlam  igitur  Primo  principio  repu- 
gnat  habere  cau/am  ,  a  qua  accipiat  effe  ,  hnbet  a 
ft  effe  in  tota  ph  nHudine  omnimodic  peifeftion  s  , 
ut  nihil  ei  detfl^e  poflu  ;  tft  erpo  fibi  effe  univer'h- 
liihmum,  quia  tota  plenitudo  en^jraris;  &  fimul 
rnaxime  particularc  &  individuum,  quia  extra 
-ipluni  tft  nihil,  ciiin  a  fe  acceperit  omne  ,  ideft, 
-quK!quid  potuit  in  unocontineri ,  &  uniri  per  ne- 
>um  ir.finita:  neceflltatis  ;  igirur  prorfus  roincidit 
in  ipfe  eflentia,  cum  eo  ,  qui  eflentiam  illam  ha- 
bet  ;  quia  nequit  intelligi  iplum  qvodquid  ej}  ^ 
■  nifi  maxim^  unum  .  Nam  quando  aliquid  eit 
de-(c  ejje  &  non  tantum  capax  illius  efje^ 
tunc  tttam  de  fe  eft  habens  quamlibet  con- 
-ditioncm  neceflario    requifitam    ad  e£«  :  Hoc 


Summcejoannis  Duns  Scoti . 


I.  6\H.  S.  f.  ;. 
$.  Ai  frimunij 
frincipale   .  V. 


I.  (lift,  4-  ?•»• 
cit.  ^.Aclprimii 
Axl. 


autem  effe  de  fe  ,  feu  per    eflentlam    convenit 

Dco;  ergoefTentialiter  involvit  quamlibet  con- 

ditionem  fpcflantem  ad  iprnm  effe  ;  potifllma  au- 

tem  coriditionum  eft,  ut  tale  ens  per  efTentiam  fit  'SfdfuitemquA^ 

omne(f/7>acceptum  ,  nempe,  quicquid  poteft  ac- 

cipi  ;  er-goficuti  de  feeft  omne  effe,(c\i  infinitum 

effe,  itade  fe  eft  hoc  f/7J? ,  adeout  ea  pra:cis(^  de  t,ph"i-'fi/).  4, 

caufa  repugnetfibidividi,  &  multiplicari  inplu-  ii'-s. 

ra  ,  qnia  eft  de  fe  e.fe,  fi  ve  totum  effe ,  vel  ens  per 

eflfentiam  .   Non  eft  aliud  igitur  ab  ipfb  e/fe  ,  id  , 

quod  habet  tale  efl^e  ;  idem  eft  ergo  Deus,  ac  fua 

efl^entia  ,  vel  nanira  Deiratis  ;   &  ideo  ,  quia  id  , 

quod    exp'imitur  per   Hic  Deus ,  non  eft   quid 

diverfum  ah  quiditate  Dei,  fcd  omnino   coinci-    ,_<:iif(. ^.,.2.§. 

dens  cum  illa  ;   ideo,  inquam  ficuti  eft  Dei  quidi-   Setproqitofup' 

tascommunicabills  tribus,  ita  &  tribus  commu-  ^'""'* 

nicatur  ille  ,  qui  eft  Deus  Deitate  ,  vel  natura  di- 

vina  - 

AdArgumenta  .  Ad  primum  concedo  hanc 
Dsus  generar  Deuttr ,  eflfe  veram  ;  quiaterminus 
concretus  in  fuppofitione  perfbnali  poteft  fuppo- 
nere  pro  fuppofitis  .  Qiiemadmodum  igitur  hsc 
eft  vera  ,  De's  Pater  generat  Deum  Filium  :  ita 
&  ifta  ,  Deus generat  Deum  ,  Et  concedo  pariter 
illam  ,  Effentia  divinagenerat .,  eflfe  falfam  ;  quia 
de  ip^a  mneft  namm  prsliciri  verbum  ^f?;fr^/; 
cnm  fubjefium  il'ud  fit  abfti'a<?lum  ultimata  ab- 
ftraftione,  ac  p''oinde  nil  vere  de  ipTo  pra:dicari 
poffit,  nifi  quiditative  includatur  in  illo  ;  de  quo 
intra,r/.5Q.  artic^.  5>e;i  cum  infertur,  igitur  Deus  ptobauontmpir 
noneft  idem  ac  flia  cfTcntia  ;  neganda  eft  confe-  Dam.iffinuM. 
qnentia  ;  quiadiverft  fuppnfitio  orta  ex  diverfb 
modo  figpificandi  abftrafli ,  &  concreti  ,  non  po- 
nit  diverfitatem  realem  :  concretum  enim  ,  &  ab- 
ftraftum  idem  'mnortant,  nempe,  ip^amformam 
diverfimode  fignificatam,  fcilicet  cum  concernen- 
tia  ,&  find  concerncntia  ad  ^ubieflum  .  Erfi  igi- 
tur  ob  concernpntiam  fubjecli  pr'or  propofitio 
funponat  per^bnaliter  ;  non  autem  fecunda  ; 
non  propterea  tamen  hic  'Deus  eft  alius  a 
Deirate  ;  quia  natura  iHa  deitatls  ihvol- 
vlt  eflentialiter  effe  innumerabilem  ,  &  immulti- 
plicabilem  :  acproinde  aliu<:  efTe  non  poteft  ipfe 
D"us,  ac  fua  natura  ,  &efrentia  ;  nec  propterea 
tamenopor^et  eadem  pr^dicata  realia  deutrifque 
verlficari  ;  ficut  enim  de  Deo,  ut  eft  talis  Deitate, 
verlficantur  quaidam  predicata  realia  independen- 
ter  a  nerOjnalitatibus  ,  fed  prscis^  ut  exiftens  eft, 
&  fubfiftens  Deitate  ,  ut  Dcus  crcat ,  &  ejufmodi, 
qiiod  nrofeflo  verum  efl^et ,  etiamfi  per  impoflihi- 
le  unica  duntaxat  perfbna  divina  abfbluta  fubfi- 
fteret:  ita  ,  quamvis  idern  fit  Deus  ,&  fua  efTen- 
tia  ,  no'>  exinde  tamen  ex  hoc ,  Deus  generat ,  eft 
inferendum  idem  praidicatum  de  fua  efllentia  veri- 
ficari . 

Ad  fecundum  refpondeo,  declaratum  extitiflTe 
in folutione ,  quiliter,  etfi  Deus  fit  maxime  unus,  Opi^nfitum  vf, 
&  fingularis,  eius  nihilominus  individuatio  ne-   tl<^"irknire_j 
quit  efie  diftinctum  quid  ,  vel  additum    ipfis  pras- 
dicatisquldirativis  ;  imo  re  ,  &  ratione  cum  illis 
poincida»:  oportet . 

Exquibuspatetadronfirmationem  ;  quia  enim 
qui'  quid  ef}  Dei  eft  totum  «'/^^.utpote  non  ab  alio, 
fcda  fea?ceprum,  nihil  perfeftionis  fimpliciter 
poteft  effe  e.vtra  ipflim  ;  ac  propterea  quia  de  ra- 
tioneejfumodi  plenitudinis  perfeftioniseft  ,  mul- 
tiplicari,  &  numerari  non  pofl^e,  alioquin  nec  to- 
ta  foret  accepta  ,  nec  ex  fe  ,  &  a  fe  in  uno  habere- 
tur  ,  evidens  eft  ,  idem  omnino  re  ,  &  ratione  efle 
quodquid  ef}  ,  cum  eo  cufus  efl  in  illo  ,  qui  habet 
omnimodam  plenitudinem  perfe6lionis ,  ctfi  in 
al!i.<;  partem  duntaxat  perfeftionis  poflTidentibus, 

jndi- 


I.c)ift.,f.(|.j.$. 
A.\  erijeiitiam. 


Idem     j,, 

nnmquiii 


Sei 


i 


q.  ;.(lia.  b.l'li- 
nii  Scnt.  id  $. 
.Se.lfalteiii  qtn' 
ras . 


.  iiiR'  3.  Q-y» 


Tomus  I.  Vars  l  Quafllo  III  Artic.  lll 

inJivic?»ati'or>'s  ratio  fit  netedario  extra  eorum 
«{Tentiam  ,  cum  quslibet  c/Tcntia  creata  fit  numc- 
rabilis,&  inplura  individua  multiplicabilis. 


5» 


I.  rf"ft.8'  fl.  ;. 
$  Si.l  f.-.crm^ 
^mrts .  V  *"  /• 
fen.Uo  ,  &  j. 
ji.4  trimuttLj 
fr:n:.f>.7U  Jc 
QUOcUi».  q.  S- 


J.  AJ 


c.ittne 


<!•  |. 


ARTICULUS     IV. 

Utrum  in  Deo  fit  idem  eirentia  ,  &  efle . 

2?6f?.  \-Repon.  difi.  S.q.r.  S.  Thom.i.p.q.j.art.^. 

VIDETUR  in  Deo  haud  coincidere  efTentia» 
&  e/I'e  .  S  quidem  ens  ut  convenit  Deo,  eft 
ens  per  elTentiam,  fivc  ipliim  efie  infinitum  :  ut 
i|uafi  per  prius  intelli^atur  alijuo  modo  infinitas 
modus  entitatisper  efTentiam  ,quam  ipfum  intel- 
liga^ur  efie  hoc  ;  ied  inrinitas  non  ingreditur  ratio- 
nemforma'em  entitatis  illius,  fed  duntaxat  mo- 
dusejus  efi  ;  ergo  mulro  minus  f/T(f ,  five  exiften- 
ti.i  poteft  efle  dc  ratione  fbrmali,  &  quiditate 
efTcntixdivipa:. 

Prxtcrea,  Cognitio  abftraftiva  eft  notitia  obje- 
fti ,  ut  a  propria  exiftentia  abftrahentis:  intuitiva 
vero  eft  notitia  ejufdem  quatenus  in  propria  exi- 
ftentia  prffi'"entis.  Poffibilc  ert  autem  Deum  in- 
fundeie  intellettui  creato  notitia  fiii  abftra£li- 
vam;imo  talem  videtur  defafto  infudiflle  Angelis, 
dum  ei  ant  in  via  ,  &  Paulo  in  raptu;igitur  fn  ratio- 
nlfcrmali  divinE  eflentiac  non  includitur  efley  alio- 
quin  impoflibileforetipfam  cognofcicognitioneab- 
ftraftiva  ;  quia  non  cognofceretur  eflentia  divina: 
quemadmodum  non  JTitelli.^eret  hominem,  qui  co- 
gno*"ceret  ipfum  non  quatenuseftan  malrationale. 
Pra;  erea  ,  Qjjf  univoce  dicuntur  de  Deo,  & 
creatura  ,  eodem  modo  fe  habent  repeftu  eo- 
&  cia.  s.  n- ;.  rum  extremorum  .  Et  ita  ens  ,  &  fapiemtia ,  qus 
un:voce  d  cuntur  de  Deo,  &  creaturiS  :  quia  ens 
quiditative  cnunciatur  dc  Dco,  pariter  &  de  crea- 
tura  :  &  qu;a  fapientia  denominative  diciturde 
uro,  &de  al-ero  pariterextremo.  Sed  e^  ,  ^xs^ 
cxftentia  univoce  dicitur  de  elJe  Dei ,  &  creatu- 
rarum  :  (  quxcunque  enim  argumenta  probant 
univocationem  entis  ,  &  trafcendcntium  ,  perin- 
de  probant,  &  effe  prxfsferre  conceptum  unum, 
univoce  de  omnibus  exiftentibus  prffidicabilem) 
igitur  aut  eft  de  efl*entia  utriui^que  cxtrcmi ,  aut 
nullius.  Cum  autem  conilet,  exiftentiamnon  in 
cludi  in  conceptu  eflentiali  creaturarum;  eft  enim 
modus  intrinlecus  creaturae:  ita  pariter  nec  erit 
dequiditate  Dei . 

Prajterea  ,  De  primo  Principio  fcire  poflumus, 

^nfit :  non  tamen  quidfit  :  Sed  nifi  fuum  efife  fo- 

Hpthk."' ^''"'  ^^^  ^''"^  ^  quiditate  ipfius,  hoc  ip'o  quod  innote- 

fcere  .^fi  fit ,  fciretur  una  ,  &  qitidfit :  igitur  in 

Deo  ejfe  ei\  aliud  ab  eflentia  . 

CoNTRA  ,  Magifter  i.  diA.$.cip.i.  Sicut  aieo 
'•dift.  «•«•;.$.  quod  efifapere  di'clae/}fap;e»tia ,  itaabeo  quod 
u.  •!.  t.  sc  (jl  j!  ej}  effe ,  dicla  eft  effentia .  Et  quis  ntagis  eft  quant 
vAdtpp.fitum.  ille  ,  qui dixit famulofno  Moyfi-.Ego  fum  qui  fum, 
'tittipio eap.i.  &  dicos  Filiis  lfrael:qui  eft  mifn  me  ad  vos  .•'  Hac 
ille  ex  Auguftino  ,  5.  de  Trinit.  ejfe  igitur  eft  de 
quiditatfe  Dei . 

REspoKDEodicendum  ,  Efl^emiam  ,  &  exiftcn- 

tiam  ita  efl^e  idem  in  \^to  ,  ut  elaudatur  ipfum  effe 

>pportira  ce-  in  rationeformali  eflentia.  Et  declaratio  hujus 

^K  iv^I™'' li  eft ifta  :   Na m  ideo  creatura  quaHbet  non  eft  de  fe 

wiin.j.ifj.j.  ^J}^  1  ^^^  tantum  capix  recipicndi  effe ,  quia  caiet 

•Kmiwnit.n.  aliquo  eradu  entitatis,  &  pcrfe6tionis  ,cuiuseflet 

'iW  ftt-jucu-  capax,quatcnus  enselt:oc  proptcrcaquafviscrea- 

"•  lura  efl  poflibileefle,  &  terminis  potentia;  dantis 

cflTe  ,  nam  ens  intmitum ,  quia  nulla  fibi  deefle  po- 

teft  perfe(5tio,nectcrminus  alicujus  pocentia:  fim- 

pliciter  poteft  efle.  Ex  carentia  igitur  perfeftio- 

Tomui  I. 


Do^.  ij.  Me. 
lapliyi'.  q.  i%.i) 


nis  entitativK  ht ,  ut  omnis  crcatura  fit  po  fibilfj 
&potensrecipere,f^a'  ab  alio.  Cum  itaqae  enil 
per  (fl^entiam  omnis  infit  perfeJlio  poJibilis.al  .0- 
utinfinitJEperfeftionis  entirativs  fit,  none.-ft  pof- 
fible,  fed  potiusens  fum.Tit^  neceflarijm;  igltur 
clauditur  in  cjus  quul^r.ativo  concep-u  ipfum  ^yjf, 
quoddefenon  involvit  poflib  le  elT; ,  qu  a  illud 
accipit  abalio.  f^uoniam  ergo  necefli;  effe  habet 
eflenM"am  a  fe  ,  &  ip  a  eflcnn*a  e.<fe  exiftemiam^ 
vel !?/?(?  involvat  oportet  ;  quia  &  ipfum  efJet^^vL 
fe  ,perindeacefl^en'ia,  &  plenitudo  perfeclioni» 
entitativscefta  fc  .  Appofiti  admodum  Damafce- 
nuslib.  I  cap.  12.  l^^idetur qHide)fr,\nc[wt princi- 
palius  omnium ,  qua  de  Deo  dicuntur  nominunty 
ejfe  qui  eft ;  &  fubdit ;  totum  enint  in  fe  compre' 
hendenshahet  effe,ve/ut  quoddam  pelugusfubftan* 
tia  infinitum.,  i3  interminatum.  Et  Auguftinus  7. 
deTrinit.  cap.  4.  yfbeo,  inquit ,  quod  eft  efje  ap- 
pellatur  effentia ,  propter  quod  Deus  ipfs.,cui pro- 
priijfmd  ,  ^  'verijffne  convenit  effe^  'verijfuni  dici- 
tur  effentia.  In  Deo  igitur  idcm  eft  efK.ntia,  &  e^e 
fed  non  in  aliquo  alio,  quia  ip'.'^^  fblus  veriflim^i 
eft,  eo  quod  a  fe  fir:  catera  vero  qu^a  ab  afio  funt, 
in  fe  ipfis  nihil  funr ,  &  ideo  in  eorum  quiditativis 
rationibus  non  cadit  ipfum  effe. 

Ad  Argumenia  .    Ad    primum   rerpondeo, 
concedendo  Deum  efle  fingularifnmam  untatem, 
eo  quod  fibi  conveniat  e//i-per  eflentiam  ,  &  i.ifi- 
nitum ,  a-^eout    ejus    nia.fima    fingularitas    non 
aliundefit,  quam  ex  infinitate  .  Per  han^-  enim, 
ci!im  fit  pelagusquoddam  omnem  abbrbens  fub- 
ftant  a:  perfe£l:oncm  ,  nequitefleci  par,  aut  fi- 
m-le  extrE  iplim  ,  quiatunc  nonomnem  comple- 
fteretur  poflibilem  perfeft  onem  ,  eft  ergo  Deus 
immultiplicabilis  ,  &  unu,s,  quia  infinitus  .  Verum 
eft  ergo  aliquo  modo  intclligi  per  prlus  infioica- 
tcm  efl^e  modum   enttatis  per  cffentiam,  quam 
tale  ens  eft'e  h&c .  Sed  inde  non  debet  inferri ,  exi- 
rtentiam  non  involvi  in  quid  tativa   rato^^e  tal.s 
entis  ,  imo  n.fi  caderet  in  conceptum  ejus  quiJita- 
tivum,non  forct  intinitum  ens  :  necper  efTentiani 
habens  a    fe  quicquid  eft  fimpllciter  perfeftio- 
nis  ,  quoJ  fi  per  efl^jntiam  eft  ,    habens     a    /e 
quicquifJ  cft  fimplic;terp.:rfccfcion  s,  profe6lo  ve- 
riflima-eftrSc  talis  non  cfle:,n  W  eJentialiter  ex  ftc- 
ret :  quia  c;E:eraquK  ex  itunt  per  eJJe  nh   efTen- 
tia'dift  n;?tum  ,  verillimL;  non  funt  :  fed  ejfe  ab  alio 
cum  accipiant ,  duntaxa:  parrem  aliquam  en  itati- 
\x  perfectionis  c.ipiunt  ,&  a  largiente  accipiunt; 
fed  quod  habet  a  fe  omnein   perfe6l  onem  ,  & 
ejfe  proinde  pcflidet :  &  idco  efllntialiter  eft  ,  it»- 
ut  idem  in  eo  eflTentia  fit ,  &  eJSe  .  Eatenus    ergo 
infinitas  videtur  appellanda    modus   intrinfccus, 
quatenus  fundat  prsdicationem  in  qua/e  :  Se«l  re- 
verarft  quod  fornnliterconftituit  cfTentiam  Dei, 
&indefyj'.?  ordine  q.iod.im   con/equi  vidctur,  &    «•rfi».  «.  (.  1 
neceflita!» ,  &  afTeiras  ,  &  omnis  periei.^:o  :  ciim  6 
converlb  in  creatura  a  finita:e  fit  &  poilibile  efle 
&  ab  alio  efTe  ,  &  rel  qu-.£  impcrfecVones  confe- 
quentes  fimtarem  entis  ab  alio  ,    &  participati, 
quamvis  noxordine  inverlorem  inteliigamus  . 

Ad  'ecundum  dicendum  ,  Angel-,;s  viatorcsha- 
buifle  Dei  notitiam  abftraclivam  ,  non  quia  vidc- 
rint  in  illa  fpccie,  aut  puta  verint  e  viftentiam  non  i  Repnrt.  Hi». 
claudf  in  Dei  conccptu  quid'ta;ivo  ,  quia  itec  nos  '■«"•«•""i?' 
putamus,  quamvis  fpecie  Dtfum  diltinfle  rcprs- 
ientante  praditi  non  fimus  ,fcientcs  cns  fummc 
necefiarium  inciuderc  e/fe  in  fui  ratione  quidita- 
tivat.Sed  abftraftivam  ,  quia  non  erat  fac;alis,'"cu 
objetli  in  fe  prafentis  ,&immutantis  intclieftarn 
per  fuam  realem  pra;'bntiam,  cum  prxcise  id  geftii 
exiftimamus  per  lui  d  ftinctum  repraeientativum. 
(^  2  Ad 


51  Simmce  Joannis  Duns  Scoti/" 


J.tlift.f.q.  ?.«. 


!• 

m. 

3-<l'  »• 

♦  •I 

npr. 

'T.l  :H^r 

;'' 

V.     Ar» 

eu 

crt 

Jyti,:. 

Xhtrt  < 


I5bi    fnprl    <5' 

0i  pri,n*m  11^^^ 
Jtiontm , 


Ail  Tcrtiiii.Ti  rerpondeoj  Si  cuita  exillenti* 
modus  intrin/ecus  ell'<-;nti.x  fit ,  ci^mhabeat  smo- 
dus  conceptum  fimpli-iter  rimpliccm,  &  fubinde 
primo  ilivcrlus  ;;  quovis  alio  conccptii,  non  poten; 
univocd  dici  de  illa  ,  &  e-villentin  13ei  quitl  com- 
muncj  cum  njhil  tale  lit  ahilrahibilc  a  modis  in- 
trinfccjs,  ut  rec  ab  ultimis  diffcrentiis,  Ex  hoc 
igitur  quod  cxillentia  creata  fit  extra  efrentiam, 
entis  iiniti,&  participati,non  fequitur  perinde  con- 
tingcre  in  entc  per  eflentiam,&  imparticipato;imo 
contrariwm  tanquam  verum  debet  inferri ,  ut  de- 
claratum  fiut  /n fo/utioie . 

Ad  Q^rtum  ,  ertrefponfio  diccntium  ,e^e  du- 
pliciter  liici  ;  &  uno  modo  quidem  fi^nificare 
aiftum  cfTjndi  :  alio  modo  autem  importarecom- 
pofitionem  pronofitionis  ,  quam  anima  adinvenit, 
conjungens  prwdicatum  lubjefto  .  Juxta  primum 
intelleirtjm  accif)iondo  f//'e,  non  pofi^e  nos  fcire 
ej/e  Dci ,  ficuti  ncc  ipfius  efientiam  ;  at  in  pofie- 
riori  acceptionc,  pofle  .  Namfcimus,  hanc  pro- 
pofitionem  'D'.'is  ('y?,veram  efi^K  Porro  non  aliun- 
de  id  icire  pofi^Jmus,quam  ex  effeftibus  ipfius  Dci, 

CoNTR/*  ,  HiEG  Hil1:in6t'o  ellnulla  in  cafu;Nam 
fi  potcll  tfic  qiKcfiio  de  veritate  propofitionis  ,  in 
qvi  f/Je  tanquam  prcdjcatum  quceriturde  fubjc- 
fto  ,  ad  conLipicndam  veritatem  illius  qiiceit'onis; 
Vt'que  oportet  pr:cconcipere  termjnos  ejufmodi 
quKfiionis,  &  decoiceptu  fimplici  Ilius  iiibieif^i, 
fi  efi:  polTibilis  naturslitcr,  nunc  ertqufeftio  , 

Respwnueo  fgiturex  diftis  ^ii' /^un^lum ,  eoi- 
(Jem  modo  concip^re  nos  quicqiiid  ejl  Dci  ,  quo 
&  ipfius  exil^entiam,feu  An fit  inteiligimus.Nani 
noh  fblum  noJfumus  habere  naturaffcr  con>:cpius, 
in  quibus  qu;ifi  per  accidcns  concipitur  Deus,  iit 
puta  fub  aliquarationeattributali  ,  fed  etiam  ali- 
q.,em  concep  um,  in  quo  per  fe ,  %  quidi.ativ^. 
concipiatur  Deus  ;  ut  ciim  intelligimus  ens  ,  cuj 
rtcefiar.o  inUmt  attributa  ,  ut  jnfinita  fapientia, 
omnipotentia  ,  &  a!ia  id  gcnus;&  ita  parite r  cum 
concipimus  ex  ilere  pnmum  ens  ,  caufam  primam 
&c. ,  t;fi  iiconceptusfint  omnino  confufi,  &  in-f 
diftiafU , 

ARTICULUS     V, 

Uin.m  Dtusfit  ifi  genere  aliquo. 

jDtf?,  I.  d/.  S,  0,  3.  in  Rcport.  ibiienj  q.  5.  &i'  10. 

Mciiifhy/.  qu.  3.  J'.  Thom.  \. par.  q.  3. 

artic.  5. 

VIDETUR  aliquidfnrmaliterdiaumdeDeo» 
ac  proinJe  ipie  Deus  fub  genere  alJquo 
Contiperi,  Namfi  Deus  ad  nulium  genus  pertine- 
ret,  maximi  quia  e!l  inhnitum  ens  ,  &  genera 
pmnia  linita  iiint:  ,*?ed  propterinTintatem  non  efl 
a  gcpere  excludendus  ,  ergo  iiib  genere  afquo 
Deus  continetur  ,  Probai.io  minoris:  Si  daretur 
linea  aliqua  infinite  protenla,  profefto  ad  genus 
quantaatis  fpe(ftarct  ;  crgo  infinitas  Dei  non  im- 
peditquin  iple  fitin  generp  ibbi^antia: ,  veluti  en- 
tium  pcrfcftMfim.um  . 

Prsetcrca,  liihltantia  creata  ,  &  fubllantia  in- 
prcata  non  habent  conceptum  fimplicitcr  fimpli- 
cem  ,  ftd  relblubifem  potius  in  conccptum  fub- 
ilant;C  contriihibihs  ,  Sc  in  alios  contr;ihentcs  ad 
creaturam  ,  &C  ad  Dcum  ;  ergo  ratio  fubftantias  in 
feinJiff,rens  ell  ad  utramquc  fuhllantiam  ,  crca- 
tamfcilicet,  &  incieatam.  Sic  autem  intellefta 
fubllantia  habct  rationem  generis  ;  igitur  Deus 
efl  in  genere  fubfiantiic .  Qupd  &  exprefTe  po- 
fuifie  Damalctnus  videtur ,  dum  Hb.  ■^.defide  Or- 
tod.iap.  li^.  vult  efientjam  divinam  pradicaride 
P.erfbni.v,  ut  fpecips  de  mdividuis  :  conflat  autem. 


fpeciem  non  efiefine  generc  ;   fccundum  Porphy- 
rium ,  cap.  de/pecie :  i^itur  Deus  eft  in  genere  .' 

Confirmatur  ,  10.  Metapby/.  Tex.  c.  ^.vult  Ari- 
floteles,  aliquam  effe  primam  fubllantiam  ,  qua: 
fit  menfura  aliarum  .  Et  Commentator  dicit ,  eam 
fuhftantiam  cKc  prjmum  motorem  ;  ergoficut  in 
aliis  generibus  Primum  cft  aliquid  illius  generis: 
ita  Primus  motor  cftaliquid  degenerc  fubftantis. 
PrcBterea,  Deus  formaliter  ,  &  quiditativ^  eft 
ens  ;  is  autcm  conceptus  non  eft  proprius  Deo, 
fcd  fibi  ,  &  creaturis  communis  ;  ergo  ad  hocut 
fit  proprius  ,oportetut  determmetur  per  aliqucm 
alium  conceptum  contrahentem  ,  &  determinan- 
tem.  Ejufmodi  determinans  fc  hibet  ad  conce- 
ptum  entis  ,  ficut  conceptus  qualis  ad  conceptum 
quid\  &  per  conf  quens,ut  conceptusdifferentic 
ad  conceptum  generis  ;  igftur  pra:dicario  entis  de 
Deo  eft  ut  generis  de  inferioribus:  omnis  enim 
conceptus  diij^tus  inquid ,  fi  eft  communis  ,  veleft 
conceptus  generis  ,  veldeffinitionis  . 

Ptajterca,  Sapientia  formaliterdicitur  de  Deo 
&  quidem  fecundum  candcm  rationem  ,  fecun- 
dum  quam  dicitur  dc  nobis  ;  igitur  fub  ea  ratione 
qua  Sapientia  dicitur  de  l)eo  ,  eft  fpecies  generis: 
Quod&  probatur  per  diftum  antiquorum  Doflo- 
rum ,  afierentium  fpecicm  transferri  addivina, 
quia  dicit  perfe5lionem,i;cet  non  genus,ob  iinper- 
feftionem  fui :  ut  fapientia  transfcrtur  ad  div^, 
etfi   non  transferarurgenusqualitatis  . 

Cpnfirm3*ur;  Boetius  in  libclhfiiode  Trinif. 
videtur  fentire  ,  duo  gcnera  manere  in  divinis, 
fcijicet  fubftantix,  &  relationis.  Neque  exponi 
poteft  ,  id  intellexiffe  Boetium  quoad  modum  fi- 
milem  prsdicandi;quia  fecundum  Auguftinum  i  j. 
de  Trinitt^ap.  i;,Si  dica>nixternus,injmortalis  (^c, 
Spiritus  horum  omnium  Jiovijftmum  ,  quod pofui^ 
quafitantunt  videtur  fignificare /ub/iantiam  ;  eft 
igitur  revcra  in  Deo  genus  fubftanti*  ,  ficut  &re- 
Jationis  . 

(vONTRA,  Magifter  \.di\?i.%.\\t.Q,Ecce fifubti- 
liter ,  inquit ,  intendas ,  ex  his ,  atque  pradiclis 
aperitur ,  illa  pradicamenta  artis  dialeUica  Dei 
natura  minime  convenire ,  qux  nullis  efl  fuhjeBa 
accidsntibus .  Porro  Th  ey  his  refert  ad  ea  ,  qu» 
adducit  cx  Auguftino  t^.de  Trin.  cap.  i.difertd  re- 
movente  a  Deo  novem  ultima  Praidicamenta  .  Et 
7.  de  Trirfit.  cap,  4.  i3'.  5".  flibftantia:  Prffi.licamen- 
tum,dicens,  Deum  abufivi  vocari  fiibftantiam; 
co  quod  fubftantia  ea  fit ,  in  qua  aliqua  ,  ut  in  flib- 
jefto  fubfiflunt ;  fed  proprie  efleappellandam  Ef- 
fentiam  . 

RESPONDEodicendum  ,  nihil  diflum  de  Deo, 
nec  fubinde  ipfum  Deum  ^{'ie  in  genere.  Probatio; 
conceptus  habens  indifferentiam  ad  ahqua,  ad  qu£ 
conccptus  generis  nonpoteft  efi^e  indifferens,pro- 
feftorationem  generis  nequit  habere  :  Scd  con- 
ceptus  ,  qui  de  Deo  prasdicantur  ,  &  creatura,  .in- 
differentes  funtad  finitum,  &  infinitum,  ad  qu;c 
extrema  genus  nequit  efle  indiffcrcns  ;  ergo  nihil 
di(5lum  de  Deo,  nec/i^binde  ip/e  Deus  cft  m  ge- 
nere  .  Sccunda  pars  minoris  probatur;  Etenim 
genus  fiimitiirab  aliquare;ilitate  ,  qua;  de  fc  eft 
potentialis  ad  realitatem  ,  a  qi;a  accipiturdiffc- 
rentia:infinito  autem  repugnat  effe  potentiale  ref- 
pe6tu  altcrius  ;  quia  fibi  deeflet  perfeftio  aftus 
aftuantis  potentialitatem  fuam,atque  ita  infinitum 
non  fbret  .  Alfumptum  vero  patet  authoritate 
Ariftotelis  8.  Metaphyfcap,  4.  oportet  termtnum, 
idefi  ,defiiiitiofiem  efie  ratienem  longam ;  ,uiaji- 
gnificat  a/iquod  de  a/iquo:(3'  oportet  hoc  quidem  ut 
materiam  ,i//ud  'jerd  utformam  efic .  £t  fanc  illa 
realitas ,  a  qua  accipitur  genui ,  eflct  tota  quiditas 

rei , 


fonciiu,  ut  fti- 
tu3t  ,Dcuin  ef- 
fe  la  gener2_> 

comminirsiinr 
jilmj  qunciHim 
genuj  a  prKHi- 
ciment»luii_, 
^«•1  .fitcontrf 
^v.Bm  fibtiliteir 
agit  M.tftriiw 
difput.  ;.  Me^ 
tjpli'.  fcaiitli  • 


Tomtis  t  Pan  IQuceflio  Ul  Arf.  V. 


Voncias      in 

Cam.  contra . 

banc  r.itioneiu 
iliii  inilaiuiam 
<!e  «;uc  ,  a-lod 
•X  l<r  iiDii  fS 
■  ctelle  efiij  , 
ncc  f,.ttbi!e_» 
elle .  iu  (litf- 
retur  &  liege» 
serls  intriitia- 
iic  .  Vcruin.. 
c;;i  cii-,  abii.-.i. 
lii-.ln  iii.  3b 
«triqj  r.itione, 


Tei,fbli!m  •^eniiscfimplctt}  detinirct,  nec  oportc 
rctdcffinitionem  conftnre  diffcrcntia  ;  quia  quic- 
qiiidprimo  ineffetdefinito  ,  per  fblum  genus  ex- 
■pnmcretur,&  fij>nificaretur  ;  quod  neme  dixerit . 

Porro  hs  generi»,  &  differentiaj  intentiones 
ftl:quandoaccip;\intUr  increaturis  abalia  ,  &  alia 
re ,  ut  ponendo  plurcs  formas  in  homine  ,  nni- 
mal  accipitur  a  fenfitiva  ,  &  ratibnale  ab  intelle- 
ftva  ;  &  tunc  res,  a  qua  accipitur  gehus  ,  vere 
efi:  potentialis  ,  &  perfeflibilis  ab  re ,  a  qua  acci- 
pitur  differentia  .  Aliquando  vero  non  funt  re5,& 
Tcs  ,  ficut  in  accidentibus,  &  in  fiibllantiis  fpiri- 
tualibus,  ut  aliqui  arbitrantur:  fcd  nihilominus 
realitaj,  a  qua  accipitur  genus,  eftpotentialisre^- 
fpeftu  realitatis,  a  qua  defumftur  differentia  :  fed 
quod  unum  non  pcrficiatur  realiter  ab  alio ,  ex 
identifate  eft  ,  qua  fublata  ,  unum  effct  realiter 
perfcftivum  al'crius  .  Eil  tamcn  compofitio  realii 
tatum  potentialis  ,  &  aflualis  ,  quae  compofitio 
eft bmnino  impofllbilis  in  eo ,  cujus  omnis  reali- 
tas  eft  formalitcr  infinita  . 

Deinde  ,  conceptus  fpeciei  non  eH:  tantum  con- 
ceptus  realitatis:  &  modi  intrinfeci  ejufdem  rea- 
litatij :  quia  tunc  albedo  poffct  efie  genus  :  & 
gradusintnnfeci  albedinispofilenteffie  differentise 
ipecihcas :  illaautem,  perqu^  commune  aliquod 
contrahitur  a<l  Dcum,  &  creaturam ,  funt  finitum, 
&infinitum,  quccd'cunt  gradus  intrinfccos  eorum 
extremorum  ;  Infinitas  enim  profefto  non  dicit 
rifi  modum  ,  &  gradum  intrinfccum  quantiiatis 
virtutis,  five  quiditatis  Deirigitur  conceptas 
ipfius  Dei  non  potefl  effe  conceptus  fpccici  h%- 
bcr^fsgcnus,  &  differentiam  . 

Ex  quo  medio  de  Dei  infinitate  ,'  habet  eviden- 
tiam  ratio  Auguffini ,  ta6la  ad  oppofitum  .  Nam 
Fitbtlantia,  ut  cft  genus  ,  limitata' eft  :  quxlibet 
auttm  fuhrtancia  limitata,  capax  eft  recipiendi 
accidcntia  :  adcoque  fubftantia  omnis  ,  qux  eft  in 
gencre  ,  poteft  recipere,  &  fubftar€  accidentibus: 
quod  cum  Dco  repugnet  cx  fui  infinitate ,  minime 
liibftantia  appellanduscft  ,  qusfit  in  generc  ,  fed 
magis  (  ffcntia  ,  cum  fblus  veriffimefit,  &inconr- 
municabilis  fit  . 

Peftremo,  Avicenna  8.  Metaphyf.fua  cap.  4. 
probat  Deum  non  effe  in  genere .  Primo:  quia 
Primum  Principium  non  ha^ct  quiditarem:  Sed 
quod  non  habet  quiditatem  ,  non  habet  genus. 
Komine  zwicm  quiditatis  intclligit  perfcCtioneni 
participatam  ,  &  de  /'e  poiTibiiem  ,  eui  accidit  effe 
extrinfecLis :  Deus  autem  cft  ipfumcflc,  &  ipfiira 
unum  ,  &  neccffe  efll'  de  fe  :  ideo  eft  liapra  omnem 
quiditatem,  ili.nul'a  fit  ci  additio,  fed  debemus 
intelligere  ipfum  effe  pereffcntiam  ,  &  de  /c  infi- 
nitum  ,  &  ideo  caudens  in  fiia  eflcntia  unitatem 
maximam  ,  cui  repugnat  omnis  muItipLcatio: 
juxta  dicti  Xnduobus prtscedentibas  articalis.Sc- 
cundo,  arguit  Avicenna  :  Gcnus  aliquo  modoeft 
parsrci,  cujuseflgenus:  Scd  Frimum  cll  omRi- 
no  fimpkx  ,  expcrs  omnis  partis  :  ergo  non  cll  in 
gcnerc.  H;cc  ratio  dcciaratur  pcr  primum  argu- 
mentum  ex  medio  infinitatis .  Tertio  tandem  pro- 
bat  fic:  intcntiogeneris  non  potcfl  circ  ,  quin  fit 
vel  /lece/fe  e/fe :  vel  non  .  Si  ponatur  neceife  e/fe: 
tunc  non  celfabft  ,  quoufque  fit  ibi  differentia:. 
idcft  ,  dsito  quod  genus  fit  neceffc  eflc  ,  tunc 
ipfiim  gcnus  includerct  formalitcr  differcntiain: 
nam  r.eceffe  c(/e  cft  in  nltima  aftiialitatc  :  fi  quip- 
piamcnini  ei  defit  ,  profcfto  non  crit  j/ccc/Se  ejle 
igitur  oportcret  intelligerc  gcnus  forinahtcr  in- 
cludcrc  differcntiam  ,  pcr  quam  cflet  in  ultlma  fiii 
actualitatc,  quod  figcnus  includat  diffcrcntiam. 


53 

igitur  non  cit  genii.s.  Si  vero  inrentio  generis  non 
fit  ftece/Je  efe  ,  fed /antum  eonftituivum  ipfius 
ftecefe  c//e  ;  \g\tw,!ece//e  e//e  erit  conftitutum  p?r 
id,  qnodnon  eft;/^6-^^?<r/rd';  quod  efl  inconve- 
niens.  Primum  igiturnon  habet  genus ;  ideo  nec 
differentiam;  nccproinde  explicari  potcft  dellini- 
tione  ,  qu£  fit  medium.  demonftrationis  .  Uxc 
Aviccnna. 

Aliis  vidctur  probandum,  Dcum  non  cffe  in 
genere  ,  per  hoc ;  quia  principium  ,  quod  reduci- 
tur  in  aliquod  genus,  non  fe  extendit  ultra  genus, 
illud ;  Deus  aiitcm  continet  in  fe  perfcftioncs 
omnium  generum  ,  cum  fit  principium  totius 
ef^e'^  adcoque  mlnime  contineri  poteft  in'aliquo 
genere,  ficutprinclpium  ipfius. 

VcruVn  bac  rationenon  videtur  declarari  pro- 
pofitum  ;  quia  continens  alfquid  ,  contiaet  illud 
permodumfui.  Subftantia  enim  ,  quce  eft  gcnus 
gcncraliflimum  ,  ut  accipitur  pro  omnibus  fpe- 
cicbus  inferforibus,  continet  virtualitcr  omnia 
.iccidentia  ;  ita  ut  fi  Dcus  fola  individaa  fubftari- 
tiarumcaufartt ,  illa  habercnt  in  fe  virtutem;-un- 
de  caufarent  omnia  accidentia  .  Et  tamen  non  po- 
pter  hocnegantur  fubflantixcreats  effe  in  »ene- 
rcquia  continet  virtualiter  accidcntalitcr  acei- 
dentia  per  modum  fui,  non  per  modum  acciden- 
tium  ;  igitur  ex  hoc  fblo,  quod  Deus  continet 
pcrfcftiones  omnium  generuai  ,  nort  fcquitur, 
ipfamnon  effe  in  genere  ;  quem:idmodum  e.tfbla 
continentia  generum  omnium  ,  non  excluditur  fi- 
nitas  ;  nam  illagencracontinere  virtualiter,  non 
cft  effe  infinitum :  at  fequitur  ipfum  omn  nonon 
efle  ingenere  ,-nec  aliquid  formaliter  diftum  de 
illo  ,  exabfolutainfinitate  ejus;  utdeductum  eft 
prius. 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  concedo  ,  li- 
neam  infinitam  effe  collocaadam  in  generequanti- 
tatis;  ncgo  tamen  propterea  ,&  Deum ,  feu  cns  in- 
finitUHiefFe  ingencre  :  &  rationem  effe  :  quia  fi 
daretur  linea  infinita,  non  foret  infinitum  ens  ,  feu 
infinitum  fimplicitcr,  fed  duntaxat  infinitum  fe- 
cundum  quid  ,  fcilicet  (ecundum  quantitatem: 
quia  igiturhsc  infinitas  non  tollit  lim  tationem 
fimplieitcr ,  nec  aufert  quamlibet  potentialitatem: 
potcfl  utique  efle  \n  tali  ente  mnMofecH^dtim 
^/■/;V  compofitio  exgenerc  ,  «S:  diffcrcntia  :  at  ir» 
iimplicitcr  inhnito,  ciiin  nulla  poffic  effe  potencia- 
litasrealitatis  ad  realitatem  ,  nulla  pariterpoteft 
cxcogitari  ibi  compo-fitio  ,  &  ita  nuilum  eft  in  e» 
genus,  nec  differentia  .  Qj.iod  vero  ex  inhnitat* 
fecu»ditm  cjuid  ,  non  fequatur ,  illud  oportere  elfc 
&  fimphciter  infinitum  ,  ex  eo  convincicur,  quia 
ad  rummum  in  infeiion  ,  numquam  fcqiiicur  fum- 
mumin  fuperiori,  nifi  illud  inferius  fit  nobililfi- 
mamcontentum  fub  fllo  fuperiori  .  Undd  non  fe- 
quitur  ,  perfeftilfimus  afinus;  ergo  perfcctilfimuin 
animal;'ed  gratiu  matcriujfequitur,  pcrfcvtilfimus 
homo  ,  crgo  perfettiffimum  animal  :  quia  homo 
ufquc  eft  animal  perfc<5tilfimum  .  Dum  i;>itur 
quantitasnon  fit  cncium  pcrfcttiifimum,  ecfi  dctur 
infinita  quantitas,  non  proinde  crit  infinicu.n  cns; 
^quia  ncc  quantiras  cfl  pcrfcctio  fimpliciter ,  cui 
iblummodo  non  repugnat  infinitas  omnimoda,un- 
dc  etiam  fcquitur ,  perfc6t:irinia  veri:as  ,  aut  bo- 
nitas  ,  crgo  perfcftinimnm  ens  . 

Ad  SecundumrefponJco;  conceptus  fubftantia;- 
abftrahcntis  ab  increata,&  creata  fubftantia,  non 
cfl  conccptusgcncri.sgencraliHiini ,  nam  fiibflan- 
tiagenus  includit  cfreotialicer  limitatiuncm  ,  igi- 
tur  non  complcclitur  incrcatam  fubllantiam,  qus 
eft  formaliter  illimitata  ,  &  innivt:\,  Conceptus 


^ni»  coticifi 
fi-rrl  fi.ie  r:i» 
fc.liolie  enti- 
tativi;  *c  ita_^ 
ron  iit  re.^lit»», 
ted  rOHlit.itii 
co»ceFtiit .  C6. 
tra  tJmen  «it 
i*t  intentionc 
generii  ,  qu»; 
ciim  iit   neteli- 

farlo    linit«l >, 

qiii»p«'»eflca- 
tit ,  eft  pjirittr 
■ecfitrjrio  , 
rcclJc  <:'A^_j  , 
aui  po{>ibil?__» 
ci  e  ,  Et  liot 
dicit  DoA.iiu.. 
cit  (j.  %.  Qudii* 
tMn  j.d  iliu  i  »■ 
lS.  cum  «it  , 
quicqi;iil  autem 
tji  alicuiui  fi- 
neris  qmmodi- 
tumqi'.efit  iliiiti 
ger.erii  ,  elt  ne- 
ttjurin  limita.' 
tu-ni  igimr  ra- 
tio  gen-rit  ne« 
quit  .th.^riher» 
iS  om«ipert'«- 
flione ,  ut  cen» 
ceptu:  CBiii . 


5  ^  ;     Summc^  Joannis  Duns  Scoti , 

-ttaq^-ierubf^antiKUtfjc,  Idem  cit  .a  n;i,'.t:,-itui  entis 
:i  nonin^liuVqui  u^ique   i-onceptus  prior 


Virfeu'Ir  coB- 
certitiancs 

c«i  niipcr!i'Ti_. 
Icotiila-'.!in_.  , 
ile  nnivocrtio* 
iir,  pr*;  fi  qe, 
fc  contraiiq-^e 
ei^tit  Ht  Vmdl 
>ii     HiflSiuliatec  m- 

ttrahincdocTrl- 
|j     tiin  Maiiliri . 


VHenflo»    «tiii 

VJllvOCIti  "«nt 

«ntii.  Et  Bon«- 
IU>  iii  Ufti' 
phyfici,  3c  L-  • 
el>ct'ii  in  Coni* 
mint> 


efl  ,  S;.cofnn  unior  cor.ccptu  lubftaniia: ,  quatcnus 

fcneraljiTirnurn  ^(tgrniis  .  Ad  id  qijod  additurex 
)amafceno  ,Vtfpondet  MagilUr  i.  J//?.  \q.I:i  .O. 
DamafcciiVin'  propccr  al  quam  fimilitudinem  eflen- 
tisd.yina:  ci  m  fpede  fiorum  indiv  diioium  ,  ap- 
fieliardam  cenfuiffe  tficntiam  divinam  ,  y^^ifc/iTA^, 
Sed  non  proptcrea  .iFeciern  effe  ,  &  concludit, 
yi^iigupinus  leio  mujorc/ii  vidcns  dijfwiilitudi- 
itcfii  ,  (,ua>vfiniilitudinein  ititer  res  pradiBas  ,  ab 
excellentia  Tnnitatis pradicla  nomitta  t  cmovit. 
Unde  Porphirii  definitio  :  Species  dicitttr  ^  qua 
fr<fdicatiir  de  phniJiis  in  quid ,  dehct  intdligi, 
fpeciem  fecundurn  naturam  plurificari  in  illisplu- 
ribus,  dequibus  piedicatyr.  At  in  Pcrfonis  di- 
vinis  non  plurificatur  natura  ,  feduna  ,  c&demquq 
jndivifibilis  in  tribus  rcperitur  . 

Ca.-terurafi  inveniatur,  Damafcenum  aliquan- 
do  dixine  ,  Deum  efie  ingcnere,  non  aliter  id  ac- 
cipiendum  efl: ,  ac  juxta  fenfum  ;  quem  explicat 
in  Elementario  ,  cap.  ^.fiibftanria,  inquiens,  qu<x 
continetfiiper  fubftantialiicr  ina  eatamDeitatem 
cognofcibiiiter  cinem  ,&  contenti^ve  omnem  crea- 
tu-'  am .,gcnevalij[imum  ef  oenns.  Non  vult  igitur. 
fubltantiam  ,  qbffi  t(l  gencraliflliDum  ,  coniinerc 
pcita:em,  ficut  contiret  crtaturaui?  {td  fuper- 
fubfuniiiUiter  ,  Idtft  ,  accpitndo  illud  ,  quod  eft 
.peifcft  onisin  fuhflantia  ,  qua;  tfl  genus  5  id  au- 
tcni  ctt  eflt  tn.i  prr  fc  ;  &  relinquendo  qukquid 
tfl  in  ipfa  imperftctionis ,  (cilicet  tfft  limiiatum, 
fubftaie  accidentibus ,  &  alia  ejuiinodi . 

Adconhrmatiorem  dicendi.m,  primam  men- 
fur.  m  intrinfccam  generis  Jubflantia  ,  efle  fub- 
ilanriain  a'iouam  ,  cui  convenit  unitas  ,  &  non 
primum  moturcm ,  ficuti  nec  aliorum  generum: 
Don  recipimus  itaque  Gloflam  Averrois  5  rifi 
intellip.at.prinrum  motorem  efle  raenfuram  ex- 
trinlecam,  quo  eufu  u\tro  concedimus  immedia- 
tiuseflTe  menruram  fublhntiarum  ,  quam  acciden- 
tium  ,  eo  quod  perfeft'ora  cntia  fint;  &  magis  fu- 
binde  a.cedant  ad  perfe£l;onem  prima  caufa: . 

Ad  Tertiumdico  fic:  conceptus  entisdiftus  de 
Deo,  &dcCreatura  :n  quid  utique  contrahitur 
I  er  al  quo5  conccptus  dicentes  ^a^/e ;  fed  ipfe 
conceptusdittus  ;»r^»;W,  non  eft  conceptus  ge- 
neris  ;  nec  ilii  conceptus  dicentes  quale  ,  iunt  con- 
ccptusdifferentiarum  ;  quia  ifte  conceptus  quidi- 
tativus  ell  communis  ad  finitum  ,  &  infinitum, 
quacommunitas  non  poteft  tffe  in  conceptu ge- 
neris  ,  ut  eXtitit  deelaratum  in  fulutione  .  Ifti 
ctiam  tcnceptus  contrahentes  dicunt  modum  in- 
trinilcum  ipfius  contia^li ,  &  non  aliquam  reali- 
tatem  perficientcm  illud  .  D.Hrentis  antem  non 
dicunt  modum  intriniecum  realitatis  alicujus  ge- 
ncr  s  ;  quia  in  quocurque  gradu  intelligatur  ani- 
malit,as,  ron  propter  hoc  invenitur  rationalitas, 
&  irrauonalitas  efTTc  raodus  intrinfecus  animali;a- 
tis,  fed  adhucinfelligitur  animalitas  in  tali  gra- 
duutperfeft  bilisa  ratioralitate,  vel  irrationali- 
tate  .  vScd  dc  hoc  magis  dicetur  quix:f.feciuentiar- 
tic.  1-%.  /Idteriinm. 

Chjalia  ilirtergo  prxdicata  dicla  de  Deo  for- 

maliter ;  ciim  non  fint  prasdicata  gcneris,  necfpc- 
ciei  ;  Dximus  ;   ca  cile  prxdi^cata  tranfcendentia: 

Nam  ens  prius  diviclitur  in  infinitum  ,  &  finitum, 
quam  in  detem  Cenera  ;  alterum  enim  iftorum, 
fcilicet  ipfum  ens  finitum  cft  commune  ad  decem 
Genera  ;  ergo  qujecunqueconveniunt  enti  ut  in- 
difFcrens  ad  finitum  ,  &infinitum,  veluteftquid 

propriumenti  ipfinito,  conveniunt  fibi,  non  ut 
detfrminatur  ad  Genus  ,  led  ut  prius  ;  &  per  con- 


leq.ens  ut  eft  tranicendens,  &  extraomneGe- 
nus  :  quscunquefunt  communia  Deo ,  &  Creatu- 
ra;,  conveniunt  enti  ,  ut  eft  indifferens  ad  infini- 
tum,&finitum:  utenim  conveniunt  Deo,  infi» 
nita  fimt ,  ut  creaturae  infunt ,  finita  ;  ergo  illa 
per  prius  convenluntenti,  quamens  dividatur  in 
decemGenera;  ac  fubinde  quodcumque  tale  prae- 
dicatum  eft  tranfcendens . 

Ad  Quartum  dicendum  ,  Sapientiam  ,ut  tranf- 
ferturad  divina^  non  effe  fpecicm  generis  ;  nec 
fecundiim  eam  rationem  transferri  ,  fed  dum'axat 
fccundum  rationen"  SapicntiaE,ut  eft  tranrccndtns 
juxta  ftatimdjfta.  Sapientia  igitur  in  rob'S  vide- 
tur  indiyiduum  Sapientie  tranfcerdentis  :  eft 
fnim  perfeftiofimpliciter :  quia  attrbuitur  Deo 
fub.una  ,  eademque  ratione,  demptis  imperfc(?tio- 
nibus  ;  ac  fubinde  habitus  impor*antcs  perfcflio- 
rem  fimplciter:  non  videntur  effe  in  ^enere  Qua- 
litatis  ,  ftd  mag  is  tran^cendere  omne  Genus . 

Ad  confirmationcm  ex  Boetio  ,  refpondeo, 
nufquam  in  citato  libtlio  inveniri  dictum  ab  eo, 
duo  Genera  marere  in  divin^s.  Dicittamen,  c«/'.^. 
poft  enumeracionem  Praedicamen^orum  ;  H^c  fi 
quis  in divinam ptmdicationem  convenit .,  omnia 
mutantitr  ,  (jU<s  mu.  ari  pofunt :  ad  a/iquid  verd 
omninbnon  niuia:ur  .  Et  mfra  :  f/T^wr/rt  ,  inquit, 
continet  uni:atem.,relatio  multiplica.  Tiinitatcm: 
Ex  quibus  aciipi'ur,  ipfum  innuere  voIuiflV  ,  fub- 
ftantiam  ,  &  relationem  manere  in^divinis.  Sed 
expreffe  fatetur ,  nec  fubftantiam ,  qua  eft  Genus» 
nec  aliquid  ejusibt  inveniri .  Undc  ait:f^;w  dici- 
mus  Deus  ^jubfiafitiam fi^n.ficare  z'idemur  :  Std^ 
eamtamen  ,  quae  fit  ultra  (iibflsntiam  :  quo  etiam 
fenfu  (  ut  retulimusfupra  )  Damafcenus  appellac 
Deumfubftantiam  continentem  omnia  fuperfubr 
fiantialiter .  Intenditcrgo  Boetius,  duosmodos 
prxdicandi  cflTc  in  divinis,  fcilicct ,  prajdicati  re- 
lativi,  &  eflentialis,  quos  modos  Ai-guftinus  5.  ^'^(•JlfbetjtsV 
de  Trinit.  cap.  6.  exprtflius  vocat ,  Ad  fe  ,^  ad 
j^liud  :  adc^ut  omnia  ,  quce  fcrmalitcr  de  Deo 
enunciari  vere  dicuntur ,  fiib  altero  eorum  conti- 
neantnr .  Sed  flib  priori  modo  contincntur  multa 
praEdicata  ,  qua  habcnt  fimilem  modura  pra;dican- 
di  Qualitati,  &  Ouantitati:  Snon  tantum  illa, 
qu£E  inftar  modi  Prasdicamenti  fubilantice  enun- 
ciantur:  fub  poftcriori  autem  modo  continentur 
omnia  ,  quai  habent  fimilem  modum  pra:dicandi 
quibufcumque  relativis  ,five  fint  relativa  propria, 
fivecommunia . 

ARTICULUS     VI. 

Utrum  in  Deo  fint  aliqua  accidentia. 

DoB.difi.S.q.  i.§.  Tertia  conclufio.  De  primo 

Principio.,  cap.  4.  conc/uf  10.  §.  Tertioex 

hocconcluditur.  S-Thom.  i.part. 

quaefi.  3.  artic.  6. 

VIDENTUR  accidentia  eflc  in  Dco  ,  ut  in 
fubjeffo.  Nam  quod  uni  eft  non  fubitantia, 
nulli  eft  fubftantia  ex  i.  '^Phyf.  Tex.  c.  26.  & iH' 
de  X  Sed  Sap;entia,(&  alia  id  genus  )  in  nobis  eft 
accidens  ;  eigo  in  nullo  eft  fubftantia,  vel  non 
accidens  .  Sapientia  autem  &  in  Ueo  ,  &  in  nobis 
eft  ejufdemrationis  formalis:  igitur  &  Deo  ae- 
cidit,ficut  5t.  nobis . 

Prseterea  ,  Deus  nunc  producit  hancanimam; 
igitur  ca  aflio  autefteadem  fubftantia  ipfius  ,  aut 
diverfa :  Si  eft  aliud  quid  ab  illius  fubllantia  :  er- 
goeft  in  ipfb  compofitio  accidentis,  &  fubje^i: 
Si  eft  cadem  cum  fubftantia  primi  PrincipiJ:  igitur 

chm 


Dofl.  iJ-  Me. 
ttph.4.   is.ifu 


Tomtis  l  Pars  IQuceflio  III  Art.  VI 

cum  ipfiusfubflantia  fLeiit  abaiterr.o  paritcr 


Tterircin.     I<f. 

IPIKiuf.  1%. 


yrelog.q.j.»"» 
fr"n.  principa- 


Cortia  hane 
vfr.i-tiir  frntirs 
Ponrics  i]i_, 
Kcmtit  I.  ij.  i. 
Cf  %.  J:jt  8. 
frimi,  Cp"  tli;t, 
39  leqimtus 
tije»anuiii . 


.?;.fr., 


T>c    Primo 
Ptipcii>io  c.  4. 


QiiOfMib.  q.  5. 
^J):  primo  • 


Doft.  ii.Meta- 

jh.Vi'.  q.  t^.ifi^ 
J*mtion9  • 


'li.vron.  i.din. 
JO-q.J. 


;ib 

f  terno  hanc  animam  dicendiim  efl  produxifTeHoc 
aurem  ron  concediturjcrgo  videtur  fibi  aliqiiod  ac 
cidens  ex  tempore  advenire,eiq;ut  rubjcfto  inefle. 
Pra;terea,Si  Deus  careret  omni  accidente,  uti- 
^ue  quia  eft  primaomnium  Caufa;  igiturquoma- 
gis  entia  ad  ipfum  accedercnt ,  c6  ma»is  acciden- 
tibns  carere  oporteret  :  alioquin  Primo  non  ex 
perfeftione  fui  repugnaret  compofitio  cx  fabjefto, 
&  accidente.  Sed  hoccrt  falium  ,  quia  fuperiora  , 
ut  corpora  csleflia  non  funt  minusquanta,ac  fint 
inferiora  ;  imo  long^  majora;  igitur  ex  ordine  en- 
tium  non  pofrumus  concludere  ,  Deum  omni  gc- 
cidente  pcnitus  carcre  . 

CoNTRA,Magifter  i.  difl.8.  cap.^.^W^  ,  inquit 
diviiiita:is  epentia proprii-.,ac  'oerc  fmplexefl.,ubi 
vec  partium  ,  nec  accidentiuni ,  Ttec  quarumlibet 
furnnirum  ttlla  ejl  diver/}tas,(h'e  lariatio^foel  itwl- 
titudo  .  QiTod  &  probat,  &  declarat  ex  Augufti- 
ro ,  6.  de  Trinit.  c.  6.  Huc  quoque  refpexit  Boe- 
tius ,  cum  de  Trinit.  cap.  i.  dixit ;  Forma  fimplex 
fubjetrum  e/fe  no>i potejt,  nempe  ,  accidentium  . 

Respondeo  dicendum  ,  in  Deo  effe  non  poffe 
aliquod  accidens  a  fe  realiter  diflinftum  ,  ac  fub- 
indc  fibi  repugnare  omnem  compofitionem  ex 
fubjefto.&  accidente.  Etenim  Deus  expers  omni- 
no  eil  omn-s  compofitionis  ,  quaj  coalefcit  ex  par- 
tibus  eflen  ialibus  ,  &  quantitativis  ,  juxta  d'6la  , 
articnio  priino  ,  (^  fecundoprafejttis  qunejlionis  \ 
igitur  ca  omnia  accidcntia  ,  quaj  fequuntur,  ac 
inhxrent  ratione  earum  compofi  ionum  ,  necefTa- 
rio  Deo.repugnant  ;  ficuti  ^  fibi  repugnat  com- 
poni  cx  materia  ,  &  forma ,  aut  habere  ullam  ma- 
gnitudinem  materialem  .  Sed  nec  e!l:  capax  uilius 
accidentis  imnia  eriaiis  ;  Nam  fi  fibi  ea  accidentia 
ineffent ,  quK  c;:nveniunt  fpiritibus  ,  maxim^  fo- 
rent  in'elLct  o  ,  &  voliMO  ,  &  habitusillis  poten- 
tiis  correfpondenes  .  Hxcomnia  non  funt  acci- 
dentiain  Deo  ,  fedmigis  ipfius  fubftantia,  ut  de- 
clarabitur  infra,  q.  14.  art.  \.  ;  igitur  cum  Deo 
om.nia  accidentia  fint  incompoffibilia ,  profeflo 
nuUa  effe  potefl  in  eo  compufitio  ex  fubjeflo  ,  & 
accidentibus. 

De  nde  probatur  cx  ratione  inhnitatis  ,  (qus 
ratio  etiamtafta  fuit  fupra  articulo primo')  fiqui- 
demomne  perfeftibile  caret,  fecundum  fe  ,  enti- 
tatc  fuae  perfettionis,  alioquin  non  intelligeretur 
in  potentia  ad  ip  km  ,  'gitur  perfcftio  additur  per- 
fettib.h  carenti  illa  perfe6lione  ,  totum  igitur  efl 
aliq.i.d  perfecl'us  akerutro  unitorum  .  Infinito 
autem  nihil  deefi: ,  aut  dceffe  potefl  perfeftionis  , 
nequit  ergo  fibi  fieri  aliqua  additio  ,  undii  perfe- 
tlio  infit  fibi,  qua  carere  intelligebatur  ,  quia 
alias  infinitum  non  extitiffet  :  &infinito  aliquid 
efTet  majus  ,  impoffibile  efl  ergo  in  Deo  effe  com- 
pofitionem  ex  fubjefto  ,  &  accidente  abipfbrea.- 
liter  diftinito  . 

Poilremo  ,  omne  accidens  realiter  diftm^lum  a 
fubjefto  vel  ell  cau.'atum  e.v  principiis  eflentiali- 
bus  fubjcfti  ipfius  ,  vel  ab  aliquo  extrinfeco  :  in 
Primo  autem  Principio  n;hil  poteil  effe  caufatum, 
cum  fit  cau!a  prima.eft  ergo  perfectiffime  fimplc-v 
&  omn  no  ab.olutus  aqualibet  compofitione  .  Et 
proleftoquippiam  imaginari  Dcoinhffircrc,  rea- 
lit«r  ab  illo  diiluiftum  ,  &  ab  fc  caufatum  ,  vide- 
tur  fictio  exorbitans  a  communi  fenlli  Theolo- 
gorum  ,  &  Patrum  ;  &  abuiiis  vocum  ,quibus  ad- 
mittitur  in  Dco  &mutatio,  &  compofitio  citra 
imperfectionem;  cumnufquam  talequid  inveniri  , 
autconcipi  poffit,  fine  *:6t  one ,  inqua  fentitur 
de  Deo  minus  digne  ,  &  aflirmatur  de  ipfo  ,  quod 
omnes  Sani5ti  negant . 


55 


Ad  ARGfMENf  r.\  .  Ad  primum  refpondeo,  ne- 
gando  Sapxntiam  in  Deo  efle  accidens  .   Et  cum 
probatur  ,  quia  in  ncbis  eft  accidens,  Sc  1  cundum 
eandem  rationemconvenit  Deo;dicendum  (prout 
&  diftum  fuir,  ,^d  quartum  ,  artic.  pra:;denti  ) 
non  transferri  Sapentiam,  &alia  id  genus  a:l 
Deum,  quatenuseft  accidens,   &  quaUtas  ,  fed 
fecundum  quod  efl:  perfeftio  fimplicirer  ,  &  ratio 
quaedam  tranfcendens  ,   &  ahftrahers  fubind^  a    J"^']*"  *' ''' '* 
rationibus  accidentis,  &  qualitatis.  Onamvis  er-    tarpimo.iinp. 
go  Sapientia  in  nobis  ,  &  in  Deo  univoci  conve-   ^cilnli,^',  '*''■'" 
niant  in  conceptu  tranfcendenti ;    in  realitate  ta- 
men  nedum  funtalterius,  &alterius  rationis,  fed 
omnino  prjmodjverfa  ,  nam  altera  finita  ,  altera 
infinita  ell . 

Ad  Secundum  diccndum  ,  efTe  quidem  quaedam 
romina  didTta  de  Deo  principaliter  ,  qurcfignin- 
canthabitud  nem  ejus  ad  creaturas,  &  fubftan-  J'! §.^*J7o«:ff* 
tiamipfius  indircfte,  ficut  06'W;/;/(rj-:  Et  quxdam  '""»• 
nomina  principaliter  fignificant  direcldejus  fub- 
ftantiam,&  ex  confcquenti  indirefte  habitudinem, 
ficut  Creator , producens  ,  motor ,  &  hniufmodi ;  & 
ideo  tam  ha;c  nomina  ,  quam  illa  haud  cum  veri- 
tatedicide  Primo  Principio  aba'erno,  propter 
habitudinem  ,quam  important  ,  '^x^t  direfte,  five 
indirefle.  Cum  igitur  Deus  creat  animam,c>ea//o 
aftive  fignificat  f^^^ipfius  fubltantis^velefrentias. 
Vcrum  quia  creatio  prarterea  importat  habitudi- 
nem  terminatam  ad  ens  produftum  ex  nihilo  ,  ne- 
quit  enunciari  de  Creatore  ab  sterno,  quia  non 
femper  termjnabatur  a6"t'o  ad  creaturam,  fed  dun- 
taxat  in  temporc  ;  &  propterea  Creatorem  eJ3e  , 
dicitur  de  Deo  tantum  in  tempore  .  Sed  de  nomi- 
nibus,  quasdicuntur  de  Deo  ex  temporc  ,  infrtt 
q.  11   art.  7. 

Ad  Tertium  refpondeo ,  ex  ordire  efTentiali 
reftc  oilendi  exiflentiam  Primi  Frincipii .  ut  ex  O^odlib.^.T.f. 
qudejttons pris:edenti  patet .  Porro  oft;nfa  Caufle 
primxexiflentia ,  una  oflenditur,  oportere  effe 
mcaufatam  ,  alioquin  non  foret  prima  .  Cu.m  au- 
tem  datum  fucrit  effe  incaufatam  ,  cvidenter  ic- 
quitur  ,  oportere  effe  ens  neceffirium  ,  q-.ia  a  fe  , 
&  non  ab  alio  .  Ex  hoc  autem  quodeftafe,  fub- 
inde,  &  innnita  eiit  ;  quia  cuncla  rini:a  ab  alio 
accipiunt  e/?^,  aquo  dcterm  n.tntur  ad  tan;am  , 
&  tantam  perfcftionem  .  Ex  infinitate  autem  evi- 
denter  concluditur  ,  Primum  eire  incapix'  cmnis 
accidentis  ;  quia  fi  fibi  non  repagnaret  p^rfcc-tio- 
nem  aliquam  ab  alio  ab  ie  dill:'n6to  reahter  acci- 
pere  ,  profeclo  non  efTet  iniiiiitum. 

ITERUM  ARTICULUS  VI. 

Utrum  in  Deo  fint  aliqua  accidentia  . 

Docl.  I.  dift,  i^.q.  2.  in  Report.  ibidsm ,  q.  unica. 
S.  Tbom.  \.  p.q.  J.  art.  6. 

VIDENTUR  in  Dco  efle  ali.]ua  accidentia, 
faltem  relativa  .  Etenim  Deus  cx  fui  n»tu- 
ra  abfque  ulla  intelleftus  confideratione  efl:  omni- 
potens  ,  ac  omnifciens  :  omnipotentia  enim ,  & 
vis  comprehenfivaomnium  funt  perfeCtioncs  fim- 
pliciter;  ac  proindt^  in  Deo  ex  natura  rei  repc- 
riuntur  formaliter  inhnitx,  juxta  Anfelmi  do- 
ctrinam  Ah-:o/ogii  cap.  i^.  Scd  hx  perfi-t^iones 
eflentialitcr  involvunt  rerpettum  potcntix ,  &  fci- 
bilitatis  ad  creaturas  pjfsibiles,  &fcibiles;  ergo 
in  Deo  funt  accidentia  relativa  . 

Praiterea ,  Deus  ab  cterno  voluit  omne  crcan- 
dum  effe  pro  eo  tempore  ,  quo  urmmquodque  e/Se 
aceipit  ;  Sediftud  vellcdivinumincluditrdatio- 

nem 


princip,:c  .    V. 
intcnfiyi  . 


5'^ 

rcm  ad  creaturam  volitani  ;  ncctanicn  lan  n'S  • 
Piobatio:  per  pnus  vcluit  Deus  fvniriorcm  crea- 
turcc,  ac  in:ellexerit  fe  velle  cani  5  Non  enim  quia 
fcivi:  creaturnm  ,  ideo  voluit  eam  ,  fed  quia  vol- 
uir  eam  ,ideofcivit  fe  velle  eam  5  ergoea  relatio 
fB:crna  voKintatis  Dei  ad  creaturam  ,  eft  rcalis  , 
^uianon  cft  in  vcluntate  per  aflum  alicujus  in- 
tcllfftus  comparantis  eam  ad  aliquid. 

Piaterea  ,  Relationes  fundatxfuper  quantita- 
tem,  funt  rehitiones  reales,  tx  r-  M^taphyf. 
Tey.  c.  10.  :  ergo  irxqualitaj  Feiad  creaturam 
fundata  fuper  qnantitatcm  virtutis  in  Deo,  fcili- 
cet ,  fupcr  inimitatem  m.agnitudinis  eius,  &  fuper 
ma.^nitudmcm  finitam  creaturar,  rft  relanoreahs, 
recefiario  conlequcns  Deitatem:  Sicuti  cnim  ma- 
cnitudo  in  crcatura  fundat  realem  relationem  ad 
aliud  ens  crcatum  :  8'  maenitudo  itcm  in  divinis  , 
eft  radix  cequalitatis  Perfonarum,  ita  cum  compa- 
rantur  ad  invicem  finita  ,  &  infinita,  videntur  efle 
extrema  rtlationis  leahs  inccqualitatis. 

Prsterea,  Relationes  fccundi  modi   relativo- 


Summajoannis  ViinsScoti. 

iiuium  ;tli|uid    ui ,  paris  fubinde  neceflitatis. 


Virf«nd-sM  y- 
ron    t-ilili,  jo, 


pofl"e  ,  non  efle  ,  eo  quod  amplius  non^fit  al/ud  a 
le  ,  pcr  infinitam  fubinde  diftantiam  minus  fe  ne- 
cefl^arium  .  f^^ioniam  ergo  Primum  Principium 
eft  fimpliciter  necefle  effe  ,  &  immutabile,  & 
omnimodx  fimplicitatis;  ideofibi  repugnat  refer- 
ri  relat'onereaIi  ad  aliud  ex^^rafe  ;  quia  tunc  ex 
minus  impoflibili,  ficutieft,  non  efle  neceflarii 
partrcipati,  fequcretur  imnofllbilius  ,  uti  eft  de- 
feftus 'iimmo  nee^flarii  .  Et  quia  de  faflo  tantas 
nece(ri'-ati  eft  incompofllbilis  nedum  variatio  ,  & 
mutatio  ,  fed  etiam  mutabilitas  ;  ficuti  ex  fim- 
plicitate  repu^nat  ei  componibilitas  ;  ideo  impof- 
fibile  cft  ,  pofle  deficere  per  eiefcftum  minus  ne- 
ceffarii :  ac  proinde  paritcr  repugnat  fibi  ad  illud 
reali  relatione  referri  ;  quia  ex  hoc  non  eflet  pe- 
nitus  immutabilis  ;  ideft,  non  perind*  fibi  repu- 
gnaret  immutabilitas,  ficuti  eft  necefTarium  :  de 
qua  re  iteiato  i»fra  qti.  9.  redibit  'crmo  ,  &  ^.  19. 
arnc^.  Neque  inftantiade  f,/^f  pofTibili  creatura- 
rum,quod  videtur  neceflfarium,  quidquam  con- 


I.  dift.  59.  ^.t. 
$.  AdficHmUm 

ad  HitQi , 


rum  ,quxnimirumfundantur  fuper  aftiontm,  &     tra  hanc  declarationem  procedit ;  quiaillud  e^e 

pofl^lbile,  noneft  exfe  neceirarium  in  iMeffe  ., 
ficuti  Deuseft  ex  fe  actus  neceflfarius  ;  funt  ergo 
illasquiditates  necefllirias  per  participationem  ne- 
cefl^irii  fimpliciter  ;quatenus  divinus  intelleftus  , 
comprehendens  objecium  iniinitum,  dat  illis  pri- 
mum  elfe  intcll:gibile  ,  &  pofiibile  .  S*tat  ergo  ne- 
ccflarium  ex  fc  ha  id  mitat"onem  fubiturum  ,  fe- 
cupdum  ahquid  perfe6le  fib  idem ,  quacunque 
pofi"'onc  poifibil',vel  ^mioilibili  ficia  circa  aliud 
a  ie;ic  proinde  lieiicientibus  omnibus  creaturis,in 
Quocunque  tandemif/T^confiderentur  ,  non  exin- 
de  lequitur,  tfl^j  defiturum  ahquid  necefl^^arium  ex 
fe  ;  quia,ut  d  clum  eft,tuncex  minusimpoflibi- 
li  lequeretur  impofnbiliras  . 

Ad  ARGtJMENTA.Ad  primum,  negandaeft  mi- 
nor,  propter  ftatim  d  cta  ;  quia  fi  per  impoflibile 


paflionem  ,  funt  relationes  rcaks  ,  feu  fint  a  cau 
fa  naturali,  ieu  libera,  &  mutusE ,  per  quani 
conditionem  diftinguuntur  diio  modi  priores  a 
tertic,  fecundiim  Pfiihifbphum  5.  Metaphyf.  cap. 
de  y^d alio;i:d  :  Stdejufmodi  videntur  relatiunes 
Deiai  creaturas,  in  q;iantum  Deus  eft  c-ufa 
crcaturarum,  igiturfuntin  Dco  accidentia  rela- 
tiva . 

Praiterea  ,  Sicuti  forrna  eft  in  aliquo  ,  ita  &  de- 
nominat  illud,  quod  afiicit ,  ergo  nifi  fit  aliqua 
relatio  m  Deo  ad  creaturam  realiter  ,  Deus  non 
eft  realiter  Creatorcreatura:.  Id  veroeft  maximi 
abiurdum,  ergo ,  uteftCreator,  ita&adcrea- 
turamrefertur . 

CoNTRA,Relatio  realis  eft  ad  terminum,^ecun. 
dum  ife  eius  reale  •  Sed  terminus  necefl^ar  o  exi- 


Qnotllib-  4.  %. 
^.  Ad  iifa  .  V. 
Ai  Jicnadin»  • 


eitur  ad  relationem  realcm;  ergo  fi  Deus  referre-     creaturx-omnes  implicarent ,  non  propterea  non 

turrcahter  ad  creaturam,  hKclecundiimf/f  rca-      -J"'-^r^-- ■ ^-■^^■•"    '--'-„.    n..„.« 

le  ipfius  fuiflistasterna,  ergo  nulla  efl*e  poccll  Dei 
adcreaturam  rela.io  realis . 

Responueo  dicendum  ,  in  Deo  nullatenus  rc- 
periripofleal  quod  accidcns  refptftivum  reale  ad 

crcaturas  .  Et  declaratio  hujus  eft  accipiencla  ex 

haftenus  d  ctis  de  peiftct  flima  Dei  fiaiplcjtate  , 

prop'er  quam,ut  omnis  compjficio  fibi  repugnat, 

itanihl  eft  in  eo  ,quod  nen   fic  ipfum,   dicente 

Auguftino  ii.de  Civit.cap.  10.  DeusJ.mp/ex  ef, 

cjiiia  huc  e(}  quod  haber.Si.  en  pari  cjuldeni  nccefli- 

ta:e,  a  qua   Deus  eft  tale  ex  lc  ,  ut  fimpliciter 

impcfiibile  fit ,  fubire  quamnbet  vaiiationeni,aut 

mutationt  m  ,  vel  mutabilitatem  ,  cjuacunque  hy- 

pothcfida^a,  etiam  impoHibili  ,  circa  quodtun- 

quc  aliud  a  (e .  Namalia  quacunque  ,  vel  funt 

eflentiahter  contingentia,ut  exiftcntia  m  e/fe  rea- 

li ,  vcl  neccflTar;»  fecundano,  vel  neceflitate  parti- 

cipata  a  Pnmo,  quodeftafe,  &  ex    ienecefla- 

rium.    Ej,  hypothefi  ergo  impolTibili,  quoJ  tale 

neceflar  um  lecundarium  defi.ieret  cfli; ,  pioltflo 

&deficere  oporterctff^  iilius,  quod  neceftario 

coexigeret  ne^eflarium    participatum  .   Relatio 

autem  rcalis  de  neceflitate  cosxig^t  ad  fuum  efJe, 

terminum  ,  ad  quem  eft  ipfa  relatio  ,  &  deficiente 

termino  ,  &  relatio  definat    oportet  :   igitur  ali- 

quid  ,  quod  perftfte  efl"et  idem  Dto,   cffe  dcfine- 

ret,aliquo  alo,  quod  non  foret  ex  fe  necefl^arium  , 

ron  exiftente  .  Dei  igitur  e^e  neceflarium  non 
perinde  fe  haberet.quacunque  fuppofitione  fa£ta, 
circa  aliaa  le  ,  et  am  impoflibili  :  videturautem 
Tiotum  de  fe  intellectui  ,  omnino  repugnare  ,  ne- 
et^flariurfi  fimpliciter  ,  a  fe ,  &ex  le  incaufatum  , 


i.dift. ;?. 


Otnntrl  hoe  cli» 
i5\un«  ffiitit 
Mayron  i.dift. 
jo.  V  i. 


adtflet  Deo  omnis  perfectio ,  quam  habet  ,  ftante 

earumdem  poifibilitate  naturarum  .  Itaq;omnipo- 

tenria  ,  &cmni'cientia  pofllint  confiderari,  &  fun-     i.rfiSM? 

damentalitcr,&  formaliter:Primo  modo  funt  ipfe- 

met  pcrfcctioncs  di  vinae  fub  ratione  abfbluta  .  Se- 

cundo  modo  involvunt  rcfpeflus  rationis  adcrea- 

turas ;  qui  'blus  refpcftus  deperiret  implicantibus 

creaturis  ;    &    fuperefllent    ilJa;  rationes    funda- 

mcntales  abioluts  omnipoteRtis  ,  &  omnifcien- 

tixdivin£e;Sicuti  defafto  Deus  nequit  chvmeram 

producere  ,  nonquia  defi:  fibi  nliqua  vis  produ- 

6i  va  ,   fed  quoniam  chymerffi  nulla   eft  potentia 

paifiva,  ut  producatur  .   Si  igitur  perindeomnis 

creatura   repugnaret,   nonob  id  Deus  non  efliet 

omnipotens  quoad  o.Tinem  perfeftionem  fui  abfo- 

lutam  ;  qua;quum  inhnita:  fitneceflitatis,  impof- 

fibile  ell  involvcre  relpeftum  realem    tranfcen- 

dentalem  ad  minus  neceflTarium  ;  ut  extitic  decla- 

ratum, 

Et  per  idem  ad  Secundum  .  Videndus  tamen 
art.primus  q.  9. 

AdTertium  eft  eadem  refponfio  ;  quia  etli 
creaturie  eflcntia  finitafit  rcaliter  insqualiseflen- 
tixinfinits,  &etiam,  ut  inter  fequanta  finita 
comparantur,  fundant  refpeftum  realcm  ,  pro- 
pterea  quodordo  a  quo  elt  unitas  univerfi  ,  po- 
teft  attendi  inter  ea  quanta  .  At  alia  eft  ratio  Dei- 
ta:is  ,ut  comparatur  ad  creaturas,ut  di6tum  fuit. 
Veruntamen  inter  divinas  Perlonas  eft  realis 
fimilitudo;quia  ftat  cum  fimplicitate,&  neceflitate 
relati  in  fe;cum  utrumque  extremum  fit  paris  fim- 
plicitatis,&necelfitacis;que  non  fupereflent  inDeo, 
u  realiter  referretur  ad  quantitatem  finitam . 

Ad 


Tomus  l  Pars  LQiiceJlio  ///.  Art.  Vl  5  7 


Ad  Qujtrtiim  refporKieo,  PlT.Iofbphum  non  di- 
ccre  relationes  feciindi  modi  efie  reales,  fed  vel- 
le  tartiim  cfic  mutiias ,  pcr  quod  duos  primos 
modos  a  tertio  diflinguit  :  &  in  cafu  potell  falva- 
ri  PhiIo.'bphus  per  rerpeiflum  rationis  in  altero 
extrcmo  .  Scd  quicquid  lit  de  diclo  Piiyloiophi  , 
propoficio  non  ci^  univerralitcr  vera  ,  fed  deticit , 
quum.  agens  efl  ex  fe  neceffaiium  ,  &  perfefte 
fimplex  ,  &  comparatur  ad  minus  neceflarium  ,  & 
ccmpofitum,  velcomponibile  .  C^terum  in  cres- 
tis  eil  vera  ;  quia  qu.-ricunque  pofTunt  efle  partes 
alicujus  tGfus,  funt  pofTibilia  ad  formam  illius 
totius,  eomcdo,  quo  illudeftunum  ,  feu  unita- 
tc  per  le ,  feu  unum  unitate  ordinis  .  f^aproptcr 
Anilo' c]es  <;. Me^apbj,/.  Tcx.14.ii)  30.  vuit  par- 
tes  fe  habcre  ,  ut  materlam  rofpectu  totius .  Cun- 
cta  autem  c-eata  nata  funt  efTe  p:irtes  totius  uni- 
vcifi,  nuod  ^ilunum  un'tate  ordin  s  ,ex  12.  Ale- 
taphyj' Tex.c.^z,&.  idco  quodlibet  illorum  eil  po- 
tentiale  ad  iftam  formam  ,  quxe  lordo  ;  ut  nem- 
pe  habeatof'  1  eai  adal;ampartem,vel  fecundum 
eminenti  .m,  uu:e  efi  ;n  naruri.s  dverfis  in  univer- 
fL> ;  veifecundumffqualitatem  ,  qn  xordo  ejl pa- 
I  i'nn.,dij'pari:'.ni:j:'.e  rerum  diJ'['oJ:rio^]\iXX-3L  Augu- 
ftir.um  ,  I  9.  de  (Jivit.  c.  i  3. ,  vei  fecunr^um  actio- 
nem,  &pafIionem;  five  ecunJumcauraliratcm  ; 
&  ideo  quodcunque  agens  creatum  producens 
effeftum  ,ita  potentiale  e't,  quia  ad  ipfum  ,  &  ad 
effeftum  produ6tum  poteftconfequiordointerea: 
non  fic  inter  agens  illimi.itum,  &  ejus  effectum; 
quia  illud  a^ens  non  eft  potentiale  ,  nec  ad  fbr- 
mam  abfblutarii ,  nec  ad  relationem  ,  propter  ejii"s 
infinitatem  . 

Ad  Qivntum  dicendum  fic  ,  -ri  realiter  vel 
determinat  totnm  com  H).n  ooem,  vel  pronofitlo- 
nem  ,  ut  idem  ^v.  ,  realt  cr  ell ,  ac  vere  elt ;  aut  il- 
lud  finca'hegorema  determinat  ipfiim  pricdica- 
tum .  Primo  .Tiodo ,  Deus  e'l  realiter ,  ideft ,  ver^ 
creator ,  &  Dumipus  :  Sed  fei-undnm  aliam  acce- 
ptionem,e<.i  neganda  ;qu^aror  ^fl  Deuscreacos 
peraliquam  rormani  realem  ,  de  novofibi  adve- 
rientem,  'edduntaxat  ner  term.nationem  relatio- 
nis  realis  creaLura  ad  ipium  :  de  quo  infra  </;v.  1 3. 
aiiic,  7. 

ARTICULUS     Vir. 

Utrum  De.r-  iitomninofimplex. 


Hoil.i.diJlS 
S. 


-XT 


l5oyf.<. 


Me- 

priii 


;.  1.  CJ  cap.  4  de  Vrimo  "^riacipio 
TiJjiU.  \. p.  q.  3.  artic.  7. 


IDETUR  omnimo-^a  fimp  icitas  haud  efTe 
V  Deo  atciibuendi  .  E.enim  nmpliwitas  non 
eftomnimods  perfeftionis ;  ergo  noi>  eft  ponen- 
da  in  Djo  ,  ut  eflentiale  .  Prob.ifo  antecedent  s  ; 
S:  fimplic.tas  foret  peifcit  ons  fimpl  dter;  ig..ur 
quoelibet  reshrb_'ni  fi  nplicicatem,  cfT  t  fimplii.i- 
ter  perf.ftior  non  ha^e-tibus  dlam  ;  Hoe  autcm 
eit  ma.nifeite  Fd  bm  ;  qaia  mi'eria  prlma  quanto 
cft  homnefimplicior  ,  tan*oell  il!a  imperfc.5tior  : 
oppofi;um  autem  foret  a  iftiuendum  ,  fi  fimplici- 
tas  efllt  in  Dt  o  perfect'onis  . 

Prxterea  ,  Illud  quod  eft  optlmum  attribuen- 
dum  eft  Piimo  Princip-o  :  Sed  compofita  aoud 
nos  mcliora  unt  fimplic'hus;  &  compoficiora  funt 
minus  compofitis  perfeftiora  ;  cri^o  Primo  Princi- 
pio  potiiis  cll  attribuenda  perfcCtifnma  compofi- 
tio  ,  non  verofimplicitas  . 

Prastereu,  .Secundiim  Anfelmum  /;;  Mv^l. 
cap.  15'.  De  r;;'.ione  fiHipIiciter  perfv'Ctioni.<:,  clt  ut 
fitmelior  ipiii,  quarn  non  ipfa  in  unoquoquc  ;  ergo 
roiiitcs  1. 


fi  oportcret  Dco  attribuere  maximam  fimpMcira- 
tem  ,  veluti  q.iid  fimpliciter  perfcct'onis;  cjufmo- 
di  fimplicitas  elTet  m^l-or  ipfa  ,  qa;im  non  ip'a  in 
unoquoque  .  IJ  vero  ,ft  manife ftr  filium  ;  quia  ^\ 
fimplicitasna^c  incfTet  homini  ,  profe5to  'pfius  na- 
turam  deftrueret  . 

CoNTKA  ,  .Auj^ufliniJsi^.de  Trinit.  cip.6.Deut 
i-ere  ,  iS)  fninniejiniptex  ef}  . 

Respondeo  dtcendum,Dcum  cfTe  mnxime  fi.n- 
pliccm  ,  ideft  ,  omnis  prorsiis  compofitionis  ex- 
pertein  ,  &  etiamcomponibilitatis  ,  (  ut  nrticttlo 
feqnenti  declarabcur  )  tanquam  actum  purifli- 
mum  ,  &ens  fumme  neceflarium  .  Et  dcclaratio 
hujusex  haclenus  dictis  eft  evidens  :  hJam  omnis 
compofitio ,  aut  eft  part.um  quantitativ  'rum,  aut 
maceriK,&forma: :  autgeneris,  &dilTerentis  : 
aut  efj'e  ,  &efrentia::  aut  /uppofiti ,  &  nanira  :  aut 
accidentis  ,&  fubjecti  :  Sed  nuila  harum  compo- 
fitionum  poceft  poni  in  pnmo  Principio;  oftcn- 
fum  e.ft  enim  in  antecedentibus  renu^narcomnino 
illi  compofitionem  ex  pirtibus  qu.^n.itati  vis  ,  ut 
ex  materia  ,&fo:ma.  Ncc  efle  itcm  compofitum 
ex  gencre  ,  &  diffcrentia  :  nec  e.V  ef!'e  ^  eflentia  , 
ciim  in  ipfius  elTentia  ncceflari.j  claudarur  elj'e.  Ac 
idemeflc  Dmm  ,ac  uiam  eflent  am,  vel  naruram, 
nec  ejus  qHodquid  poflTe  aliud  eflfe  ab eo  cujus  eft . 
E:  denique  nulum  accdens  rcaliter  diftinctum  in 
illo  reperiri  pofTe  .  Eil  ergoomnino  ,  &  ma.xi.me 
fimple.v,  veluti  actus  purifiimus,  &  infinitus, 
cum  nulo  compjnibilis  ,  ncc  alcerius  indig.ns 
perfeclionis.  M  j Jia  iniupcr  de  eo ,  q  loJ  eft  a  fe  , 
neccflc  e^se  ,  &  i-iiinitum ,  prs^acla  articti/opri»:o 
ut  omnino  arcent  a  Dco  quamlibec  compoficio- 
nem,ita  evincunt  max-maTi  iplius  fimplicitatem» 

Denique  ,  fi  aliquam  Deus  admitteret  compo- 
fitioncm,  propter  q"jam  non  efset  perfcct  flime 
fimpleK  ;  ig'turerit  compoficusaut  ex  rinitis  ,aut 
exinunitis:  S:  ex  infinltis  ;  nullum  taleeftoom- 
ponibile;  quia  indnitu.m  non  eiset ;  nam  fib- de- 
efset  alterius  partis  perfect-o,  &exceJeretar  a 
toto,  qaod  cx  utriique  coalacere:,  &  compo- 
nentbus  conftaret  .  Si  ex  finitis  componaturj 
ip:um  fme  non  erit  infinicu.m  ;qaia  ex  qjibufcjn- 
que  linitis  non  ht  aliquol  intin;:um  in  perfiCtione. 

Ad  Arcume-^'  I  a  .  AJ  pri.mum,  concedo  ,fiin- 
plicicatc.m,  qui-enus  e-clud  t  amnem  compofi- 
tionern  ,  &  compo.Tib  lita  em  »  eisc  fimpliciter 
perfcct.onis;  ar  non  propterca  omnemcreaturam 
fimplic.  m  else  perfect  orem  non  fimplici ,  qaia 
al'q.iid,  quod  eft  fiin{-!!iciter  [^verfcJtionis  potefl 
repugnare  alicui  natuix  liuitatcc,  &iia  haud  fo- 
rct  taiis  natura  perxcta  ,  fi  prcedita  efset  eo ,  quod 
fibi  repugnat.  Excmplum  :  Canis  hauJ  ciset  per- 
f:ctus  in  fua  nacura  ,  fi  fapiens  foret;  ciun  Sapien- 
tia  repugnet  natura:  irrationali  ,  Ulterius,  alicui 
natuiae  limitatx  potcft  rcpugnare  aliqaa  perfeflio 
finiplic.cer  ,  St  aliqua  non  repagnare  :  Ex.nde  ta- 
men  non  fequitur  ,  eam  naturam  ,  cui  talis  pcrfe- 
ftio  non  repugnat  ,e;se  pcrfect'orem  ilia  ,  cui  rc- 
pu;.5nar  ;  pr2s.i;rtim  quando  illi ,  cui  i.fta  perfertio 
repu:>nat ,  alia  perfcctio  fi mplicitcrincfL,que  forte 
cft  fimpl.citci  perfc5tior  altera,  que  repugnat  . 
Exemplum:  aftualitaseft  pcrfeCto  fimpliciter ,  & 
fiiuplicitas  item  cft  pcrfeJtio  fimpliciter:  compofi- 
to  autem  convenit  m;ijor  a6"tualitas,  licct  non  ma- 
jor  fi.mplicitas:  materi^' vero:  licitconvcniat  fim- 
plicitas,non  tamen  tanta  at^tualitas.quanta  comne- 
tic  compofito.SimpIiciter  au-em  actualitas  eft  per- 
fcftior  fimplicitate  ;  &  fubinde  fimpliciter  perfe- 
tl^uspoteft  cfse  ilUiJ,  cui  convenit  aftualitasfine 
fimpiici:ate  ,  quamiUud  cuiconvenit  fimplicitas 
fine  aftualitate  . 

H  Ad 


IJ.  MftTh.  q 
\%.infolhtior.e 


frmum  . 


58 


SiiTfimceJoannh  Duns  Scoti. 


Dafhratur  <\e- 
lir.t  »  Ytrfr- 
f\. ■><•■.■  fiiv.plki- 
ter  ah  AiiUlmo 
tjauita  . 


«ii.ilt   Caifianl 
(!efcnfiancm  • 


Ad  Sccurdiim  dicendiur ,  in  liij:,t.j'.i;t  1  ata  iunt 
crmponi,iitiqi!e  compnfluira  mcl  us  iflV  par  ibus 
illud  ccmpor.<.ntibi.;s  .  Exindctamen  Iiaud  flqui, 
ccmpcfi.a  qua[;q;meIioia,p."i(efticraquc  cffe  quo- 
modocunqi  c  rimplici  ;  cui  icilicet  icpi:f!;ret  qua;- 
cunquc  cou  p.oiitio,  &  componihilitas.  Nam  cum 
alia  qualibet  ab  tali  fimplici  c/Je  accipiant,adt6ut 
in  omnibus  omnino  fit  faliem  compt  fitiopartici- 
pantis  ,  &  participati ;  &  primum  a  le  habeat  to- 
tum  e/Te  ,  requit  in  ipfo  eni-  ulla  compofitio  ;  ac 
proinde  crt  omnium  hnis,  &.  cauia  cminentiflima, 
Si  fimnlicifinna  . 

Ad  Terrium,  dico,  Anfelmi  defcriptionem  de- 
bercfic  intcHigi  :  Meli;jrip(i,  quam  non  ipCa  ; 
non  tantum  fuo  contradiftorio:  ita  enim  proftcto 
quodvis  pofirivum  c(t  melius  ,  &  fimpliciter  per- 
fc6tius  fua  ne{>atione:imf)  nulla  negatio  eft  forma- 
liter  aliqua  perf*6tio.Eft  igitur  melior  ipfa,  quam 
non  ipfa  ,  nimirum,  quocunque  fibi  incompoflibi- 
li .  Porro  cum  ait,  /'/;  Cjuociciic/ue;  accipere  oportet 
(7;W/,'/f;t'/ in  quantum  (upjiofitum  pracis^,  ron 
cor-fiderando.in  quanatii  tandem  natura  illud  'bp- 
pufitum  fubfilta';nam  cum  fuppofitumin  hacnatu- 
ra  fubfifi;ir,poti  (t  aliquid  fimpiiciter  perfeftionis 
in  (e,non  clTc  fihi  melius,led  magi.">  natutc  illius  dc- 
flructivum,ut  e.xcmplincatum  fuit,  //;  refporijione 
^d primtir,!  ^  dt;  .Sap^entia  refprftu  natura:  11  ra- 
tionalis;  &  n  hilominus  nu'li  fuppofico  in  quan- 
tnm  nrffiji.se  e(l  ■ubultens,  Sapientia  ,  &  quavis 
alia  perfeftio  fimpluiter  repu^snat.Hoc  iginir  pi- 
ftoco^-fiderata  ratione  fuppofiti.quod  habet  per-* 
feft'onv>m  fiiTipiiciter  ,  erit  fimpliciter  pcr'tftius 
cns  ,  quam  'ix  habcret  quodcunque  fibi  incompoflTi- 
bile. 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  aliqua  creatura  fit  fimplex  . 

^oU.  I.  i.77.8.  q.r.  S.Tboi)!.  ^-p.q.l.  a  ticj, 
6.  Ad  primum . 

VIDETUR  nulla  creatura  eflfe  fimplex,  fed 
q-iv£iibct  m.igis  compjfita  ex  actu,&  poten 
tia  .  Etenim  nulia  creaturarum  eft  pura  potentia; 
cuLa  tunc  non  ex  flsret  :  nec  purus  aftus  ;  Nam 
purus  a5t.us  elt  Deus  ;  ergo  quamlibet  oportet 
compofitamcfle  ex  aclu  ,   &  potentia  . 

Prstcrea  ,  Omnis  creatura  eit  ens  per  partici- 
pationem  ;  i,'>itiir  eltcoitipofita  ex  participantc  , 
&  participato;omni«  itnquc  creatura  ccmnooit  .r 
ex  aiftu  ,  &  potentia ,  tanquam  entitatibus  intcr  fe 
realiterdiltinftis. 

Prxtcrea.AugjRinus  6.  cfc  Trinit.  cnp.6.Q^  in- 
tentione  pr<>bat,nuliam  creaturamefle  fimplicem; 
/ed  magis  multlplicem  ,  ^:!.  compofi' am  :  &  non 
tantum  creaturam  corporalem^icd  ctiam  fpiritua- 
1(  m  ,  &  inco.  poieam  ,  unde  ait :  Creatnra  c^itoc/ke 
fpir::ualis,  liciit  ef  anima,  cjl  Cjuidcm  in  corpLris 
compa)  atibtiefm/licior  y/ine  co»7f-arati'jKe  auuni 
corpor  is,  nr.iiiipUx  cj}  euaiii  ipfa  ,  nonjm/plex . 
Hac  illc. 

CoK.'TKA,Compofi*umcomponiturexpartibus, 
&  illie  non  ex  aliis  :  ergo  partes  illic  in  (e  funt 
fimpUccs  . 

RES!o>'Dro  ,  A^iqui  diccrc  voluerunt ,  nullam 
crcaturuin  ciTc  fimpliccm,  lcd  quamlibet  compofi- 
t.tm  ex  aftu  ,  &  potcntia  ,  quod  &  rationibus  jam 
allatis  periiiadere  conantur  .  Verum  contra  hanc 
pofitionem  cil  difricrUas  ,quam  (tatim  innuimus. 
Nam  fi  inqualibet  cr^atura  cfl  adinvenirecompo- 
fitioncm  partium  realiter  diitin^lrcarum  ,  unum 
ijuidcoir:^-onentium  ,  accipio  partcs  ipias  compo- 


nci  ct  s  .X  qiu-E-(j ,  funt  ne  fimplices  ,  an  compofi- 
tcE  ex  actu  ,  &  potentia  .-'  Si  (Implices  ;  ijitur  non 
qixlit-'et  res  creata  conflit  pnrtibus  realiter  di- 
itinc^is  :  Si  comoofire  perhiheantur  :  igitur  dabi- 
tur  pioctffus  in  inrinitum  in  rcbus  componenti- 
bus  ,  &  t  ompofitis  . 

Dicendumefl  ergo ,  aliquam  creaturam  efTe' 
firnplicem,  ideft,non  compofitamex  rebus  diflin- 
6tis  realiter :  at  nullam  nihilominus  creaturarum 
efTe  ita  perfccti  fimplicem  ,  quin  aliquo  modo 
cofwpofita  fi" ,  vel  cerce  componibilis  alteri,  quod 
enti  prorsiisfirnplici  omnino  repugnare,  &  decla- 
ratumfuit  in  antecedentibus,  Scdicctur  etiamcr- 
ticulofsquemi. 

Qua  igitur  ra'ior,e  nullafit,aut  efle  poffit  crea- 
tura,  quffi  compofita  non  fit,  aut  certi^  alteri  com- 
ponibilis,  declarariirfic:  Quoniam  Deuseltens 
per  eflicntiam  ,  poflTidet  in  fe  omnem  pcrfettionem 
entitatis:  contra  i,jjitur,quia  creatura  omnis  acci- 
pit  abaltero  entitatem,  nequir  habere  plcnitudi- 
nem  perfcftionis  entis,  .'ed  eam  duntaxat  partem, 
quam  Ci  agjus  impartitur;neceflari6  itaque  caret 
aliqua  perfcftior.e,  cijus  foiet  capax  ,  quatenus 
ens  :  (enti  enim  nulla  perfcttio  repugnat,  alio- 
qu  n  intinitum  in  perfe6tione  repugnaret)  non  vc- 
16  ,  ut  taie  ers  .  Nam  talpx,  ut  animal  eft ,  non 
repugnat  vifio,  fed  v  fionis  eftincarax,  uttale 
anin)al,  fA-  5.  Mc.aphyf  cap.  dc priia.ionc.Omns 
igitur  aliud  a  Leo  "ecefT.uid  componitur  non  ex 
re  ,  &  re  pofi-ivis^  '.l  (i  ex  re  pofitiva,  &  privatio- 
ne  ,  idefl ,  cx  tntuatealiqua,quam  habet  ,Stca- 
rentiaaliciij  s  gradus  pcrfeftioni.^  entitatiVK,cu- 
jus  f<);et  cap3X,quatcn;'s  en;  .  Ncc  tamen  ejuf- 
modt  compofitio  e.i  pofiti  vo,  &  pr^  va*ivo  ,  eil:  in 
eflentia  'ei ;  quia  privatio  non  cfl  decflentia  ali« 
cujus  pc  fitiv: . 

Adeam  vercicompofiMonem  'equiruralia  com-. 
pofi.io,  a6tus ,  (cilicet ,  &  potentiae  objeffivas. 
Omne  eniiTi ,  quod  cftens,  &earetaliqua  pcrfe- 
6tione  entis  .  tit  fimplicite-  poiTib  le  :  quia  poteft 
fieri  aftu  exiilens  ,  per  -.sft  onem  agcntis  ,  trohcn- 
tis  iilud  de  pjten'  ;a  objecti  va  ad  exiltentig  a£tum. 
Qj^iod  utique  repugnat  enti  neceifario  ,  hahencl 
plenitudinem  perFcftionis  cx  infinitate.  Qiiemad- 
modu.m  igitur  creature  cuilibet  e.x  carentia  perfe- 
tlionis  entitativx  convenit  neceflario  componi, 
fltque  conftare  pofitivo,  &  privatione:  ita  parit^r 
q  iaiiilbet  oportet ,  &  compofitam  efle  cx  poten- 
tia  objcftiva  ,  &  aflu  entitativo  :  propter  caren- 
tia.Ti  cntitativae  perfc<5lionis  ,  obquamquecunque 
(  ut  diftum  fuit  )  cft  ens  finitum  ,   &  poiribilc  . 

Deinde  ,  quiclibet  creatura  cit  alteri  componi- 
bilis:  quod  conitit  in  primis  de  accidentibus  qui- 
bu'cnr«que  ,  qua:  comparantur  cum  fuis  refpe6tiv^ 
fubjfft  s.  Rurfus  ,  id  evidens  cil:  fn  fubfliantiis  ,  & 
piajfertim  in  materia  ,  &  fjrma  ,  ex  quarum  con- 
cirfu,  &  compofitione  cxurgunt ,  conitantque 
compofitaqu.-eqiie.  Subftantia  infuperquscunque 
perfe  gencrafcilis  ,&  corruptibilis  ,  receptivaeil 
a<:cidentium  ,  nc  componibilis  illis.  Nulla  igicur 
fubflantia  evifthnanda  eflec  non  receptiva  acci- 
dentium  ,  nifi  obperfeftionem  fui .  Sed  perfc(5tif- 
fima  intelligentia  e.t  rece;>tiva  accide.uium  ,quia 
cnpax  efl  fuffi  intelleftionis  &  volitionis,  qua: 
non  funt  fuhftantia  ejus.Probatio  :  n.im  nifi  eilent 
accidentia  ,  identincarentur  fubflanticelntelfgen- 
tix  perfectifllme:  id  ver6  non  effe  probabile, con- 
flat  exeo,quiatunc  cflet  naturaliterbcata  :  cum 
natiira:  intellectualis  beatitU'Jo  confiitat  in  intel- 
leil:tione,&  volitione  .  Sequeretur  etiam  ,  ciim 
ipfa  poflit  intclligere  infinita  ,  quia  omne  intelli- 
gibilcjfi  cjus  inttlieftio  efTet  eadem  ac  fua  eflen- 

tia  , 


TomtiS'lVarsl:QticeJlio  IIL Arf.  Fff.  59 


crerumprin^ 
pio</.  2.  art. 
a.19. 


nixlKb.  «7.  12. 
'Dtprime  . 


ti%  yCcqaeretur  f  inquam,  eam  eflen;iani  fore  inli 
nitam,  quia  identificata  uni  intelleflioni  infinito- 
nim  .  DeiPfie,  ex  contraria  hjpotheil ,  illa  intel- 
k6^tio  nondependeret  ab  Jaliquo  objeflo  ,  nifi  a 
quoilependet  fuum  efle  ;  &  ita  nihil  inferius  fe; 
rec  etiam  fl"  ipfam  inteliigere  vaierct  in  genere 
proprio ;  quicquid  enim  intelligitiu'  in  gcnere  pro- 
pnointelligiturcurn  denendentia  abobjefto  illo 
intellefto.Nihi]  ergo  intelligentia  intelligeret  ,  nifi 
in  objcfto.  fuperiore  movente  ,  nempc  in  Deo  ,  a 
quo  ilependet  fuum  ejlt . 

AdAsgumenia.  Adprimum,  ciim  dicitur; 
NuIIa  creatura  eft  purus  aftus  :  concedo ;  quia 
iion  eft  aftus  purss,  qui  caret  aliquo  gradu  aftua- 
litatis  ;  fi.ut  necluxpura  dici  poteil ,  cui  deefl: 
•liquis  graduslucis;  licet  cum  luce  non  habent* 
omnemgrarfum  perfefti^nis  lucis  non  concurrat 
alia  entitas  pofitiva  ,  qua:  fit  potentia  reahter  ab 
a6tu  diliinfta  ,  fed  duntaxat  carcntia  perfeftionis 
graduslucis  . 

Ad  Stcundum  dicendum  ,  inter  participantcm, 
&  rem  participatam  haud  intercedere  diftinftio- 
nem  realem  ;  quafi  in  crtatuia  aliquid  eflet,  quod 
partem  caperet  ,  diftinctum  ab  ipfa  parte  capta; 
quia  eadem  quasftio  procederet  de  eo,  quod  par- 
lem  capit,  cum  fit  creatura  ;  &  procedereiur  in 
infinitum  .  Capientis  igitur  ad  captum  eft  relatio 
rationis ,  ficuti  inter  dans  ,  &  datum  ,  quando  ali- 
quis  dat  le  ip'um  . 

Verum  quia  intcrdum,cum  pars  oapitur,  impor- 
tatur  relacio  realis,  intelligendum  ,  qualiter  tri- 
plici  modo  pars  capi  poteft  .  PrJmo  ,  cum  totum 
captumeftpars  capientis,  ficutfpecies  participat 
genus  Secundo  ,  cum  participat  partem  alterius 
pro  partefui,  fijiit  homo  aibus  includit  albedi- 
rem  .  Hisdupbus  modis  videtur  importari  relatio 
realis  ;  Sed  neutro  modo  creatura  partieipat 
Dcum  ;  quia  nec  Deum,  nec  partem  fj.js  includit. 
Tertio  tandem  mo.lo  ,  pars  capti  eft  ipfum  totum 
capiens,cui  pars  participiti  eft  totum  participans. 
Qua  ratione  crcatura  eft  ens  per  participatioBcm: 
ubicom.ofitio  ,  (  ut  dittum  eft  )eft  tantum  ratio- 
ris  ;  quia  pon  funt  exircma  realia  .  Itaque  non  ac- 
cipirur  hic pars  propri^  ,  pro  eo  ,quod  eft  aliquid 
rc  ;  (ed  extenfive,  prout  omne  minusdicitur  pars 
majoris.  Unde  omne  finitum  eil  pars  totius  cfl^e, 
vel  infiniti  .  Omnis  autem  perfectio  fimpliciter; 
qiua  na*.aeft  efle  inti  uta  ,  nam  in  creaturis  finita 
eft ,  dicitur  pars  relpeftu  perfectionis  infinit» 
qu^a  minus  ens  ,  &  mmus  periefta  . 

AdTcrtium  ex  Auguilino,  concedo ,  nullam 
creaturam  efle  vevc  fimplicem  ;  non  quafi  quali- 
bet  ex  actu  ,  &  potentia,  tanquam  rebus  diftmftis 
realiter  compofitafit;  Sed  quia  compofita  cx  po- 
fltivo,  &  privatione  perfe(?tionis  entitativa;  ;  ex 
actu  in'uper,  &  potentia  objciftiva  ,  &  deni«[ue 
alteri  creaturw  compombilis. 

ARTICULUS      VIII. 

Utrum  Deus  in  compofitionem  aliorum  vcniat . 

Do&or  /ocis  ia  niargine  citatis .  S.  Thom.  i.  part^ 
q.  3.  art.  8. 

VIDETUR  Deusin  aliorum  conpofitionem 
venire.  Si^uidcm  dictum  San6torum  ell, 
Deum  ita  cun6ta  ,  qua;  condidit  confervare  ,ut  ii 
vel  tantiilum  de  cura  regiminis  rcmitteret ,  in  ni- 
hilum  omnino  omnia  tenderent  :  Ita  Grcgor.  \6. 
Moral.  cap.  i6.Auguftinus  ^-fiper  Gatef.cap.x^. 
ik  alii  paifim  .  Sed  licri  non  poflo  vidctur  ,  ut  is, 
perqiem  confervantur  omnia  ,  in  eorum  compQ- 
ToMXs  I. 


iitionem  non  vcniat :  Undc  &  miteria  prima  ,  c6 
quod  omn'umfit  fiilcimtntum,  &  vis  fubftentifi- 
candi  ,rette  naturiefundamcntum  appellatur  ;  er- 
goficut  primaomnium  materia  venit  in  compofi- 
tionemomnium  ;  ifa  &  primum  efl^ciens. 

Pra:terea  ,  Phylofophus  12.  Metaphyf:  Tex. 
c.gQ.  appellat  Dcum  animai;  Dicimus  arne.ri  in- 
quit,  Xyetim  aninnilfempiterniwi  bptimy.m.  §lua- 
re  vita,^  duratio  covtinua^  ^  atcvna  exiftit  Jja; 
igitur  componitur  Deus  cum  corpore  iftomagno 
quod  eft  univerfi-as  rcrum  . 

Praeterea  ,  Ar  ftotsles  8.  Pbv/tc.  Tex.c.  S^.vult, 
Primum  Motorem  movere  Coelum,  arque  efle  in 
Cocli  circumferentia  .  Sed  movens  ,  cu  convenit 
fitus  in  mobili,  venit  in  compofiMonem  cum  ipfb 
mobili ;  ex  hoc  enim  ,  &  movente  ht  urmm. ;  igi- 
tur  Deus  venit  incompofitionem  aliorum  . 

Prasterea  ,  Deus  eft  ipfum  e//e  per  eirentiam, 
aftuspurHs,  Stpelagus  perfeCtionis  inhnita; :  igi- 
tur  dat  effeomnibus ,  in  omnium  venien';  compo- 
fitionen»  .  Probatio  confequentia  :  dare  efTe  aiteri, 
profecto  ineftforma;  cuilbet  ex  aflus  perfectio- 
ne  :  ergoeiim  Deus  fit  a£I:us  continens  iniinitam 
perfeftionem,  det  eiTe  omnibus  oportet  :  citra 
omnem  imperfcctionem,  fequentem  aftus  finitos. 
ratione  limitationis . 

CoNTRA,  Z>if/.'i  (  ait  Hermes  in  Pymaniro  ),"/? 
Jphxra  tntelleclualis.,  cajus  centruw  ubique  sj},!!f 
circumfsreHtiantifquaitf.W  autem,  cujus  circuTi- 
ferentia  nu  quam  eft,  non  venit  in  c.jmnoricionem 
alicujns  .  Nam  quod  componit ,  vel  ex  quo  qjip- 
piamcomponitur,  neceiTario  ejus  circu.n.ferentia 
cfl  in  comp.,)fi:o  exip^b. 

RESPO.NDEodicendum,  impoiTibile  omn'no  efT^, 
ut  Deus  ;n  compofitionem  alicuJM?  veniat  ;  quod 
etfi  QXprtscedentibus  articulis  conftet ,  in  quibas 
declarata  fui;:  Dei  fimplicitas  per  excluiianeTi 
omnis  ,  &  cujuslibet  co.mpofit  onis ,  &  conpini- 
biiitatis,  qujppa  c:ui  ratione  p-.-e  ercim  inhnita-is 
perinle  repugnat  conftare  parrbus,  ac  partem" 
cfle  :  nihi!o;ninus  alio  etiam  ex  capite  declaratai' 
fierinonpoflc,  ut  Dcus  in  cym:>ofi.ione  n  alte- 
rius  veniat.  Etenimfi  Deusjn  alteriusrei  con^io- 
fitionemcaderet;  profctto  e\  huJLirmjdi  cornpo- 
ncntibusDeonimirum,  Jcaliare,  alqaid  u.ja.Ti 
fieret,  atque  coale  ceret  :  alioquin  nulla  Tan^i  in- 
tell.geretur  comp'jri:,o.  Unde  3)e:ius  ds  U.nita- 
te  ,  6c  Uno  ,  cap.  r.  ciimforma  ,  inq.iit  ,  m.jreriiC 
uriitur  ,  necefSario  ex  conjunciio>JS  utriujque  ali- 
qudd  unum  conjlituitur.  Etfi  igitur  in  formadi  vi- 
na  dante  eflTe,  nulla  fit  imperfec^tio  (  ut  flxpponitur) 
tamen  neceflario  elliceret  unum  quid  cam  al  a  re 
componente  ;  neque  is  intellcclus  eft  iepiribilis 
ab  eo,  cui  componere  convenit.  Qii^are  fc.-ibit 
Boetius  ubi  [^apvA^Tanjdiu  ej}q:iicquidij},quan  U:t 
inje  unitas  cjhciim  auiem  definet  epe  un:tm ,  defi- 
net  ejje  in  ciiod  ej}:unde  quicquidcj}  idco  ?/?,  quia 
unurH  ej} .  Hfle  igitur ,  &  efle  unum,  fimul  funt  na- 
tura  :  &  in  tantumfunt  idem  eflo,  &  unum,  ut 
ubi  verior  unitas,  vcrior fit entitas,  &cconver- 
fo.  Quicquid  itaque  cadit  in  unitatcm  alterius, 
ctiam  incjus  entitacem  cadit:  ideft,  Ax^ieffe  illi  ex 
quibus  fit  unum  ;  ut  in  qualibet  compofitione  ap- 
paret ,  fi vc  eflcntiali ,  fi  ve  accidcntali .  Nunc  au- 
tcm  id  evcnireimpoilibile  eft  incnte,  cujusrfTen- 
tia  cft  unitas:Na!ticx  hoc  eft  totum  eJ^Se  per  cfl"  n- 
tiam  ,  &  impcrmixtum  ,  &  Icpaiatum  ,  &  immul- 
tiplcabdc,  &  lupraomnem  numerum;  ergo  fibi 
pror.iis  repugnat  cadcre  in  unitatemalterius,quia 
oporteret  &  cadcre  in  ejufdem  cntitatem ,  &  ita 
non  forct  unus  per  eflentiam  ,  cui  rcpugnat  omnis 
multiplicatio  ,  &  numcratio  :  imo  numcrarctur, 
H  2  £iiTuii- 


D»>erttm  jrrior 

cip.  J.7. 


Xir^^.li.UtU 


Ubi/wfM- 


1»  dift.  8.  q.  3. 


l.rii![.8.q.  J.lit 
J^cunh   friisei. 

f.tU. 


■iUn.  V  en. 
dis  fhih.  t. 
ifj.   .ill-:;ir.O- 

/.,•  C9n;uf.  lia' 
fitarun  tte-Tl_. 
i-''i;in;  :»  an- 
nfiie  •■.  -ib  S. 
&•?  X  O.  i^yf. 
de  '{:■'! liiS  JV»- 
miiiiti.  cnp.S. 


C.»-.-/..V   Sci 

i,J.i'(»f;;ij». 

D^re'am  T^n. 

Ci3;ji   J.  ;;      .<rN 
l..i>t.i.erfei. 


(5o 


Sttmmiejoanms  Duns  Scotu 


&  multjplicareturjuxta  mulraudinem  eorum,  in 
quorum  compoficionem  veiri xt  5  ficuii  etiam  mul- 
tiplicantur  cx  aclibus;  vel  ficuti  numtrafur  natu- 
ra  in  individuis  ,  in  quboseft,  proptLTea  quo'1 
ron  iit  de  le  indi  vidua  ,  fed  fit  talisper  aliquid, 
quod  non  tflinclurum  in  fua  cfTentia  . 

Ad  Apgumenta  .  Ad  primum  reipondeo  ,ma- 
teriam  efT  totius  natuiK  f.jnJamentum,  co  quod 
cmnia  innitantur  illi  ,  quaeinomnium  veni' com- 
pofitionem  ,  ut  potentia  prima  in  ^^enere  piOlvo- 
riim.  A":  pnmum  omnium  principium  ibllcntare 
omni.i  in  !>enere  pofentias  aftivs  dantis  efFc ,  & 
confcrvaptis ,  ner  influxum  /equtntem  fuum  efTe 
abltractnm,  &  illimitafum  in  gfnere  entis  .  Et 
ideo,  cum  omnia  non  innitantur  illi ,  fed  magis 
ipfa  cfiiciat ,  ut  fint ;  non  vcnit  in  compofirionern 
j|!o'um  ;  imo  vtn  re  impofiirile  eil  ;  ciim  acltis  fit 
ruil  po'enti;e  p.'ffiv«  permixtus  ;  mater''a  vero 
naturajfit  fulrrum  in  ratione  potent'rE  naflTiva!. 
Ad  Sccundum  refooRdeo,  diftum  illud  Phylo- 
Dnif».iT.;if»t/«»  foDfii  cfTe  a'-'c.piendum  per  metanhoram  ;  Cim 
en  m  di -rt. /»!ii,v^d,cat,Deum  ene  iplam  vitam, 
opt  mam  ,  Sc  fempiternam  ;  proficto  non  vult 
Dtum  c-fTf  an  m  i! ;  quiu  de  nailo  anim.^li  id  po- 
tcit  cum  veritate  dici.Quoniam  i^^itur   vihil  vivit 


apud  no'5  vita  inteilccliva  ,  nifi  animal(ratlonale) 
hincquidem  arhitrati  funt,  Primum  Principium 
anpellandum  efTe  aniinal :  Sed  plan^  in  animali 
aliud  efl  principium  vkx  ,  nempe  anima  ;  aliud  efl 
quod  vivi';  qua;  conceptihiles  ra^^iones  locum  mi- 
nim^  '-^here  nofTunt  in  Primo  Principio. 

Ad  TerM'um  refpondeo,  cum  ait  Phylofbphus, 
primum  Movei-^s  cfTe  in  circiimferentia  ,  non  vult 
eflTe  ihifecundum  de'erminat'onem  fiia;  fubflantis 
fed  potius  fecundum  amplitudinem  fu»  virtutis. 
Et  ita  pariter  cum  dicitur ,  primum  efl!e  in  Orien- 
te  ,  efl  inrellieendum  .  Nam  non  eft  in  Oriente, 
quafi  ibi  eius  fiihflanM'a  fit  determ^nate  aflixa  ,  fed 
propter  amnliorem,  &  eflicaciorem  influentiam, 
attribuiturei  locus,unde  incipit  motus  . 

Ad  Oinrtum  dicndum  ,  ideo  Deum  non  poflTe 
in  compofirionem  alicujus  vcnirc  ,  quia  eft  aflus 
purus,  omnem  ,  idelt ,  infinitam  compleftcns  per- 
feflion^^m;  Exinde  enim  fibirepugnat  ratio  partis 
qviam  rationem  cflTcntialier  prafefert  quicquid  in 
alterius  cadir  compofitionem  :  Sed  nec  ab  omni 
prorfijs  dependentia  foret  immunis  ,  fi  alteri  daret 
effc  per  molum  a5lus,ut  decIaratumell</)'//c«/» 
fecundo .  Ad  primum . 


ij.  Metaph.cil 
y  Ad^frinutm 


QJJ  ^  S  T  I  O       QJJ  A  R  TA 

DE    DEI    PERFEGTIONE. 

IN    TRES    ARTICULOS    DIVISA. 

^ijfi  confidcrationem  d:vi)idE Jtmplicitfitis ,,  de perfellione  ipfius  Dei  dicendnm  ej} .  Et 

quia  muin^';Uodq:ie  .^J^icundiim  quod  peifectum  eji,  Jkdicitur  bonum  .  Primd  . 

agendum  ejl  de  perfe^ione  dii^ina  ;  Secundo  ,  de  ejus  bunuaie . 

CIRCA    PRIMUM     qjj  ^RUNTUR    TRIA. 

I      Utrum  Deus  fit  petF.;cius  , 

JI.    Ut  u  71  Oeus  fit  univeialiter  perfeftus  ,  omnium  in  fe  perfcftiones  habens  - 

IIU  Utrum  crea  ura:  fimiies  Dco  dici  polfint , 


.Aiiopp^fititttf, 


ARTICULUS     I, 
Utrum  Deus  fit  perftflus. 
t)o?^,  12.  Meraphyf.,q.  \t-S.  rbom.\.p.q.6^.art,\, 

IDETURPrimumP.-n. 

cipium.quod  ert! JeusAL 
tiflimu',  haud  cfle  perfe, 
ctum.Nam  quod  non  efl 
faftumnor.  ellperfeftum 
Primum  autem  Prin- 
cipium  rcn  eft  f^ftuni 
imo  fi  factum  effet ,  pri- 
mitasin  raiione  princi- 
pii  infi    competere    non 

poilf-  erio  ;nt.que  perk '(.um  dici,  aut  effe  potefl. 
Piscerea,  Principia   "erpm  ,    apud   nos  ,  funt 

imperfefta  ,  ut  fcminaplantarum ,  &  animalium; 

Sed    in  eognitionem  feparatarum   (ubllantiarum 

non  devenimus  ,  nifi  per  cognit  onem  lcnfibilium; 

i^itur  vi''etur  Primum  oTinium  Principium  perfe^ 

(3tum  appelhiri  non  pofTc  . 

P.sterea,  Primum  Principium  efl:  ipfiim  elfe., 

juxta  d.cta  ,  artic  j.^  4.  quaj}.  prxcedentis  .  Sed 

jp!um  e[J'e  videtur  longe  imperfeiftifnmum  ,  cum 
tot  additiones  recipiat ,  quot  funt  entia  particula- 
ria  ,  de  quibus  cns  praedicatur  .  Nam  naturae  illx, 


■^^M^^' 


leu  perfeftiones  particulares  additaj  funt  ad  eJJe^ 
ergo  Primum  Principium  non  habet  completam 
pcrfec^ionem  . 

CoNTRA,  Mattfij.  £/?c/tf/e^/ff?/'(inquit  Sal-  ^ 

vator)//«// iJ*  '^PaierveJier  calejiis  perje&us  eji^  ]jtudficinUmi('' 
ergoquemadmodumjubct  Dommus  nos  elTc  pcr- 
fe6tos  perfeftione  nobis  competente  ;  ita  afTerit; 
Deum  effe  perfeflum  perfe6tipne  fibi  naturali  j  ell 
igitur  Deus  perfe(5"tus , 

Respondeo,  referentc  Arillotele  12.  Metaph. 
Tex.c.  40.  Spcufippus.  ac  Pytagorici  exiflima- 
bantoptimum,&  nobilifilmumnon  cfTe  in  Primo 
Principio  :  propterea  quod  coniiderantes  rertim 
naturalium  principia  ,  ac  animadvertentes  ,  ma- 
teriam  primam  corruptibilium,  &  generabilium 
principium  elfcmaxim^  in  potentia  ,  ac  fubinde 
entium  longe  imperfeftiflimum,  putaverunt  idein 
evenire,acdicendum  de  Primoomnium  Principio; 
Qut  error  per  Phylofbphiam  facili  negotio  refel- 
litur:  Nam  nefas  ell,  putare  Primum  omnium 
Principium  effe  materiale :  imo  efl  efliciens :  quas 
caufas  in  unum  coincidere ,  impofllbile  eft  ,  de 
communi  Sententia  .  Sicuti  ergo  oportet :  mate- 
riam  effe  inpotentia  ,  ita  de  efiicientis  cauficra- 
tioneeftacftualitas,  vel  elongatio  a  materispo- 
tentialitate,  adeout  quo  perfeftius  efficiens ,  eo 
inagis  in  ai^u  fit ;  quia  in  pkires  fe  extendens  effe- 
ftus;  ciim  igitur  a  Primo  omnium  Principio  re- 

rum 


TomiiS  l  VarslQucellio  W.  Jrt.  I. 

rvimuniverfitasprndeat ,  oportet  ip/um  cflc 


6i 


«.V    1  m  p. 


Mtt^b.  T.    rumuniveriKasprnoear,  oportet  ipium   cllc  ma- 

*•  xime  m  act;i  ;  fak  autem  eft  maxime  pcrfcftum: 

i,?itur  in  Primo  Prircipio  eftoptimum  ,  &  robilif- 

iimum;  quod  ilii  perperam  negandum  efTeopina- 

bantur . 

Dcinde  ,  t\d\^\scju.  2.  art.  3.  PrimoPrincipio 
intft  tnplex  primitas  :  in  genere  nimirum  ciiu(» 
efficienris  tinals,  &  emincntis  :  &  nedam  ea  tri- 
*'"""'  ^'■'**'  plex  fibi  con  venit  primitas  ,  fed  etiam  impoftibile 
eft  alteri  convcnire,  cum  omnis  ea  primitas  ,  tum 
una,  velaltera  ex  ipfis.  Si  ergo  perteftum  cll, 
cuin^bWdttil  ,  fiv&  exrra  f/uo4 ?/o/t  ejl  :i//amacci- 
pere  farii:u/a>n  .,  5.  Metaphyf.  cap.  de  Pcrfcfto 
vel ,  cujus  7!il)i/eftextra  ,  id  ej}  pcrfeclum  ;  (3  to- 
/;;w,  PIiVu  Tex.  c.  6^.  Primum  Princip  um  lon- 
gd  perfi.<ftiniinum  cfTe  cportet .  Kam  ut  Primum 
cffcccivum  tfl  aftualifT.mum,  quia  virtualiter  con- 
tinet  omne';  aiftualitates  poirihilcs:  ita  tanquam 
Finis  pr-mus  ;  &  oprimus  virtualiter  poilidet 
omnem  boi.icatem  poniblem  :  quatenus  den  que 
Primum  eminens,efr,inenier  complcttitur  omncm 
pt-ifciftionem  pollibilem  .  Cum  igitur  quicquulell 
ini.elligibilis  ,  &  poflibilis  perfccftonis  ,  uniatur 
tnPrimo,  ing/a'lu  tminentiflimo,  &cumulatifli- 
m^,  &  mieparabilitcr,  adeout  excra  ipfi.im  inhil 
fit ,  autefTi  queat  fimile  ,  vel  par  ,omnem  polTibi- 
Jem  perfeft  oncm  ,  &  ncbili.atem,  &  excellentiam 
efTe  in  illo ,  nect  inr  u.n  '  ft  . 

Ad  Argumeni  a.  Au  primum  refpordeo  fic; 
rtique  dePrimo  Principio  propriedici  non  potefl: 
quod  fit  perfc6lam  :Na.n  pcrfeclum  Ilud  proprie 
dicitur ,  quoi  per  faCtionem  ,de  pocentia  trahitur 
adaftum  ;  qusnullo  modo.Iocum  habent  in  Deo: 
&  ideo  ab  Aviccnna  8.  Mccapbyf  cap.  6.  neceffe 
«^appcllatur ,  non  peifv.cr.um;  f^.<\ p/itfquam per- 
/f-iTWW  .TaTien  quiarei  habcntiaftum  ,  qualiter- 
cunque  >llum  poliid.;at,  attnbuimus  intentionem 
perfcfti  •■  hic  racione  actas  purus  appellandus  eft 
pcrf  ct^fTimus. 

A'i  Sccundum  dicendum,  feminahaud  efT.  Pri- 
nia:  Principia:  femen  enim  dependec  ab  aliquo 
priori  perfc6^to  :  deciditur  enim  vel  ex  animal;bus, 
vtl  cx  plantis.  Non  eft  ergo  mirum,  ejuiinodi  fe- 
mina  haud  efTe  perfet-ta ,  cum  non  fint  princip  a 
prima  naturalium  ;  At  primo  omnium  Principio 
rihil  eft  prius:  idco  ut  eft  actualiflimum  ,  &nobi' 
lifTimum  ,  ita  &  pe  RftifTimum. 

Ad  Tertium  patet  ex  d!(St'S,«r/.  5.  c^  4.  quxf}. 
pracedent.  Nam  quia  ejfe ,  quod  eft  Primum  Prin- 
cipium  ,  nullam  reoiperepotcft  additionem,  cum 
perinde  fit  uni  veifai.Ifimum  ,  ac  finguIarifTiinum: 
ideo  incapax  eil;  onin's  multiplicacionis ,  ratione 
perfeftionisejus  efe  :  id  enim  eft  e(fe  per  eiTen- 
tiam,  complei^tens  omnt  ij ,  quod  ell  poffibilis 
perfeftionis  .  Quarc  in  argumento  neganda  eft 
hypothefis  falfa  ;  efSe  enim  ,quod  recipit  adJitio- 
ncs,  non  eft  ipfum  efe  per  efTcntiam  . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     II. 

Utrum  in  Dco  fint  perfcftioncs  omnium  rerum. 

DoB.  i.dift.  8.  ^.4.§.Ad  quasftionem  l^.  Nota  pro 

difto  Damafc.  Addit.  S.  Tbom.  i.par. 

qudcf.  4.  artic.  2. 

VIDHTUR  omnium  rcrum  perfeftiones  haud 
in  Dco  reperiri.Etenimjuxta  difta  quaft.  3. 
art.  5.  Quidquid  in  Deo  continetur ,  eft  ipfum 
f/J^  rtbftraCtum  ,  &  univerialiflimum  ,  &  maxime 
unum  :  Sed  in  conceptu  ejufinodi  eircnti*  non  in- 
volvitur  vita  conceptus:  qui  nihilominus  videtur 


QaoHlib.  \'  !• 
Dt  ftimo  &  i. 
diA.  8.«.  ^ 


omnium  nobihilimus ;  ergo  in  Deonon  reperiun- 
tur  perfeftionesomnium  rerum.  Minor  probatur: 
qtiia  vitiB  conceptus  addit  funra  i'-  u  n  efe  j  al  o- 
quin  nihil  edrum  ,  qux  funt,  eflijt  non  viv  ns; 
ergo  vitiC  ,  vcl  vive.itis  ratio  non  convemt 
Dep. 

Prsccrca  ,Cum  Deo  attriSnun'ur!n  Scrip-nra 
potentia:,  Scorgana  viven^ium  ,  utocu':,  aures 
&ejurmodi,  in  conftflb  eft  apud  omne.s ,  id  per 
metaphoram  dxi  ;  non  fecusac  cum  ChrilUis  an- 
pellatur  .,/eo ,  petr^  ,  /afiis,  &alia  id  genus .  Sed 
fi  in  Deoomn''uin  rerum  continerentur  perfeft'0- 
nes  ,ea  non  eflfent  cenfenda  dici  per  me^^iphcam, 
feu  figuratc  :  vere  etcnim  Deo  propric  conveni» 
rent ,  cum  fint  rcrum  viventium  prKcipus  perfe- 
6t.ones  ;  ergo  pon  quidqufd  in  creaturis  eil  perfc- 
ttionis  ,  debet  attr  hui  Deo  . 

PiSBterea  ,  .Si  Deo  rerum  omnium  perfeftiones 
attribuenda:  forent  ,  maximc  propter  ordinem 
eiTsntialem  ,  quo  omnia  oi-dinantur  ad  Primum 
Principium  ;  Sed  propter  talem  ordlnem  non  ur- 
gemur  id  affirmare  ;  quod  &  probatur;  nam  C^d 
bos  vivat ,  fbl  tamen  non  vivit  rq  nmvJs  fir  caufa 
fuperior,  .'k  univenalior  viventihus  inferiorib'is; 
habent  :gitur  fuperiores  cauf»  fuperiores,  &  al- 
tiores  perfe(?l>ones,  acfintinrehus  fa£t-s  ;  ergo 
&  Pr'mc  Principio  pot'0'  ■  jure  attribuere  opor^.et 
non  rerom  creaturam  perfciftiones  'el  aVasomni- 
bus  creatis  pf^rfectionibus  altiores,  &  rubliniiores. 
CovTR.A,PrimU'nP:  in:ipium  eft  aufaom  lium; 
ab  eo  enim  cce'um  ,  &  na  ura  dependet ,  \z.  Mj^ 
taphyf.  T^c-y.  c.j8.  quicqnid  igitur  entitatis,Sc  per- 
fcctionis  eft  in  rcb.jsomnibus,  abPrimDeft;fi  u- 
ti  qua:funtca'ida  per  participationem  ,  a  pri:no 
calido  fiint,  &qua;funt  vera ,  a.  primo  vero,  2. 
M^itapb-f  T^^.v.  c.  j.Nihilau^empjtcftreperi  i  in 
efFe6tu  ,  quin  in  caiirapr|habeaCur  ,  vel  fecun.Iura 
formalcm  entita^em  ,  vel  in  ejjs  virtu-e  :  igitur 
omncsperft£t-oncs,  qua:  funt  in  rebus  om-^ibus, 
neceiT.;  cft  prxhaberi  in  Primo  omnium  Prm- 
cipio  . 

RESPONDEodicendum ,  perPccliones  dmn'um 
rerum  omnino  cfle  ,  &  reperiri  in  Deo  ,  v-Iu'}  in 
Primo  Principio  rerum  univerfiatis  ;  Sed  di  verfi- 
mode,  pro  diverfitatenimirum  earumdcm  perfe- 
f^tiunum  ,  quce  funt  aherius  ,  &  alterius  racionis. 
Alis  enim  propterea  quod  ipfis  non  repugnet  in* 
finita  perfcctio,  limpliciter  perfectiones  retl^ap- 
pellantur .  Alia  vero  contra  ,  quoniam  dportet  li- 
mitatas  efle  ,  &  gradum  determinatum  excedere 
non  pofllint  ,fecundum  ijuid ,  feu  dim'nu'ffi  perfe- 
6liones  apte  dicuntur .  Prioris  generis  perfeiffo- 
nes  funt  in  D^^o  formaliter  ;  pofterioris  vero  non 
nifi  virtualiter  (  ut  effc<ftus  fcilicet  in  caufa  asqui- 
voca  )  in  Principio  reperiuntur. 

Porro,  rationcm  perfcftionis  fimnliciter  tra- 
dens  Anielin.  Motio/.  cap.  15.  ait  eam  efle  ,  qu<e  efi 
nielior  ipfa  ,  qu.am  non  ipfa  in  uiroquoque ;  idcil, 
meliorip'a,  quamnonipia,  non  prout  contrali- 
ftorium  excluditur  ;  quia  tunc  omne  poficivum, 
tanqusm  nielius  lui  neg.icione  ,  forct  perfeclio 
fimpliciter  ;  fcJ  non  ipfa,  nempeomnieo,  quod 
cft  ei  incompoflibile  ;  ut  dictam '"uit ,  quxf/.pr-e- 
cedenti ;  artic.  7.  ^./  tertium  .  Rurfus  nl  ii:  u-io- 
quoque  ^  acc^piendum  eft  proquolibet  fuppofito 
infe,non  vero  u:  fubiiftit  ia  hac,  aut  illa  na- 
tura. 

Hanc  igitur  omnem  perfcclionem  fimplicitcr 
efle&reperiri  formalitcr  m  P  imo  omnium  Prin- 
cipio,  probacurfi.-;  Infinico  nihil  d.cft  entitatis, 
eomodo  ,  quo  piifibile  elt,  omnii  haberi  in  uno; 
iSed  omnem  perfeftionem  fimpliciter  poflibile  cft 

reali- 


^•dia.  jo,  5. 


The-M-em.    14. 
toncluj-^rimA^ 


D->^.  ti.  M«. 
tip:i-  n»,  <i. 


r.fll.  8.  q.  f. 
p  Jitiint  n . 


QjoHUS.n.i.ti. 
r)e  ftemmi»  mc^ 
»r«. 


D:j'ccit»it  . 


Vu1e»d4sM«^'- 
na  i. 


62 


St/mmajoannis  Dtms  Scoti . 


fri.mt . 


<\i!^'Si.:art. ic-  realiter,  &  per  idcntltatcm  hahcri  in  uno  :limme 
peifetto  •  eigoDeus,  qui  tftJnfiritus  ,  Iia^et  in 
rerealiter,S:unitiveomnem  pcrfefiionem  fimpl'- 
citer  :  alicquin  aliquid  perfraionis  (iM  fkeffer, 
qiiod  cft  imponibik    .    Onod  vero  poillhile  fit, 
omncm  perfeftiorem  fimpliciter,  pcr  i(^cnti'ntem 
habcri  in  fumme  perfcao  ,  prohatur  :  Nam  fi  non 
omnis,  &quaElihct  perfc^aio  fimph^irer  rcperire- 
turper  identitatcm   rn  fummo  perf^ao:  'd  fane 
eveniret,  proptcreacuod  al'qua  efTet  cfc-eris  in- 
compoHlbiiis  ,  atquc  ideo  oporteret  ea  carere  fum- 
nie  perfeiftum  .   ^Tcd  ruHa  perfaio  fimpliciter  e/1: 
altei  i  incomponihilis  :  E.v  eo  enim  quod  pp^feStio 
hac  fi-  melior  ipfi ,  quam  funm  incnmpofnbile.  in 
unoquoquefunpcfito:  fi  ura  foret  alteri  pcfpftio- 
nr   incompoffihilis,  proff^o  ?rh  rr>p''o.r  illa  :  & 
copfimiliter  alera  efiet  ifti  comrroffib'!!': ,   &  ita 
mclior:  talis  au^em  circnlario  efi:  imp"ffib:lis,qula 
tunc  idcm  effe' 'e  ip^o  impcrfeftius  .  Ono^^tet  i^'- 
-    j.>i.       ^    f'^^  omnem,  &•  quamlihc- eiufinodi  perfeftionem 
j.-f;?fH,;,/n  m.-  (J  cvii-pemne  de  fc  )"riTras  non  rcnu?nar,ac   pro- 
r7-h^'  ^"""'  y^^^'^  pull.im   impe'f':cl::onem  formiff-er  ,  &  per  fe 
ircludit  )cfleformaliter  in  Deo^quiaeffc  formalc 
ipfpitum  efi:  omnium  excellentifiTimum ,  &  nobi- 
)  fri'inim.   A^ipfiim  reale  ,  &formaIe,quod  et  in 
Dpo.cumfi'  prima  ratio  cfT.  ndi  fimpliciter,  ra- 
tinn^^hil  ter  ;i  Sir,£tis  vocatur  efl^ntia  ;  Unde  Au  ■ 
jjullinus  7.dc  Triiiit  cap.  4.  Ab  eo,  ivqult^ryfiod  eff 
e!^e.,(ippelht.t'.r  effentiay  propter  qtiod  Dens  ipfei, 
cti' propriiffime,  ^  vcrijjtmd  convenit  epe ,  '•jerijft- 
pj^d.cittif  efTentia.  Hanc  igitur  efTMr.iam  conci- 
piendo  cncitativ(i  innnifam,   in^elli:»imus  formali- 
ter  ,  &cumi.lat:irinK'  habere,&  pofTidere  omnem, 
&  quamlibet  perfeftionem  ,  qua:  pariter  potefl:  efie 
in  fuo  genere  ,  &  ordine   infinita  :  aroquin  haud 
comnlete  perfecla  intelligere*:ur  :  ut  diftum  efl . 

Atque  exinde  perfpicueconftat,  in  ip^b  reperi- 
ri  haudpoflli  fo^miliier  ,  &  identicA  reliquns  per- 
fcftiones  diminutas  ,  qu^e  dicuntur  perfeiftioies 
fccundiimcuid.  Nam  ex  co  quo  1  repugnet  ipfis 
infinitas:(  ncmo  enini  f'ixerit  infinitum  hominem, 
infinitum  lapi  !6m  ,  fnfinitam  quantitam  ,  &  ejuf- 
Quo(.'Jib.  q.  5-  modi)  &  nihilfit  in  infinit^  perfecfto ,  quod  "non 
fitinrmitum,  ncquit  efic  in  ipfo  aliqua  pcrfc(5iio 
diminutaiqua;  fufainde  tribus  cflet  communis  ,  ficu- 
t!  ab  uno  in  tnbus  exiflente,  quajlibet  talis  produ- 
citur.(Siquid  erim  eft  in  Deonon  infinitum  ,  non 
efl  nrofe(fto  commune  tribus  :  &  rurfus  id  non  efl; 
pofitiv^  finirum,  ut  finitas  formali^^er  oportet  efTe 
omnes  perfeftiones  diminutas  ).  Ideo  ergo  ne- 
queunteflTeformaliter  in  Deo,  fed  funt  virtualiter 
in  illo  ,  ut  prima  ,  &  eminentifiima  omnium, 
caufa  .  Et  hoc  intclligit  Damafcenus  lib.i.  cap.12. 
eum  ait  ,  Totum  enim  infe  comprehendens  hahet 
eff^e,  1'elftt  quuddam  pt/agns  fuhflantia  infinitiim., 
t)  intertninattim  .  Non  intelligens  qiiippe,  Dcum 
efie  pelagus  intinifum  ,  &  interminatum  ,  quafi  fit 
unuinquicl  formaliter  in  fe  contincns  perfeiftiones 
omninoomnes  fub  propriis  rationibus  formali- 
bus  :  quia  id  deflrueret  rationcm  complete  pcrfe- 
6ti  ,  &  intiniti  .  Nam  fi  ponatur ,  uti  efl^infinitum; 
igitur  non  funt  in  ipfb  perfeftiones  Ilmitata;:  Si 
has  enim  errinxeris  infinitas  ,  fanein  alteram  na- 
turam  tranfiiffe  intelliguntur  ,  &  non  amplius  funt 
formaliter  ipfic,  Sentit  igitur,  Dei  eflentiam  eflfe 
pelagus  interminatum  ,  quia  contentiva  omnium. 
co  modo  ,  quo  polTibile  eil  omnia  in  uno  haberi, 
&  ccntineri.Nam  propter  infinitatem  continentis, 
quasnon  ilintformaliterinillo,  continentur  utin 
prima  caufii  ,  &  univerfalifiima  ,  quia  omnia  con- 
tinente  1  Hoc  itaque  modo  hacc  effentia  ef}:  pela- 
gus  ;  quxnedum  eftfgrmaliter  infinita,  ac  unien? 


Q-.iotllib.-.i.f 

S.q.^.Clt. 


f  rfift.3.q.4.cit. 


fiift.e.q.^je 


(lia.  6.  (1.1. 


fibi 'oimahte^  quiquiden:  capax  infinitatis,  fed 
et'am  virrualiter  continens  quicquid  nequit  efl^e 
infinitum  ob  intrinfecam  finitatem  .  Nec  tantLini 
qusedam  ficut  forte  inteilc6tus  infinitus  continet 
fapicntiam,  &  intelligcre ,  &  voluntas  charitatem, 
&  diligere  :  Scd  omnia  :  nec  virtute  alterius ,  fed 
a  fe,  &  ev  fe  .  Iraque  hahet  infinitatem  formaliter 
prjmariam  ,  tam  fcilicet  ,  a  fe ,  quam  refpe(?tu 
omnJum  univerfaliter  caufalem,  &  virtualiter 
contenttvam  :  &idcopeIagus  continens  omnia, 
ficut  queiint  in  uno  unirive  prshabcri. 

Ad  A^.gume  vta  .  Ad  primum  rcfpondeoVirnm 
«/7>quod  competit  Deo,  fit  effe  per  eflentiam  ,  &   Qiio(iiib.4.'7 
a  fc  :  involvit  ncCefl*;irio  omnem  conditionem  fpe- 
ftantem  ad  <?/7d':  aloquin  non  in^elligeremr   a  f6 
fed  ab  alio  determinante  potius  adcertum  gradum 
perfeftionis,   illud  effe  accepiflfe  :  igitur  conce- 
ptum  ,  &  gradum  vitae  involvat  eflTentialirer  opor- 
tct :  nam  'jivercviventibtts  efl  effe^ex  2.  de  Anim. 
Tex.  57.  Neque  huic  gradui  efl^ndi  rcpugnat  infi-   prir.cip^io"^."*! 
nitas,  cum  mehus  fit  ipfum  ,  quam  ron  ipfumin.  "-f* 
quolibet.  Infinira'c  ergo  neceffario  cogitur,  & 
involv^tur  in  illo  f^  univerfaliflimo,  &  abllra-    i-<iift.  8.  (j.  j. 
61  flimogradus  vita^,   quopollens,  praferendum 
judicamus   Tion  habenti  illum  ,  uf  ait  Auguftinus   ^'°  '•«•*' 
15.  (fe  Trinit.  ctf^.  4.  de  qua  rc  infra  r/.  1 8.  art.  j. 
•Ad  .Secundjm  dico,  jamdaclaratum  ex^itiflre, 
quahter  pe^^feifticnes  limiratx  ntqueunt  effe  for- 
maliter  in  Deo,  quia  ipfis  repugnat  infinitas  :  ac 
fubinde  haud  poflTe  nra;dicari  de   illo  formaliter, 
quemadmodum  eniincanrur  quscuYique  funt  fim» 
pliciter  perfe(ftionis  ,  Non  quiaergo  ron  conti- 
neantur  omnia  in  Deo  ,  ca  ratione  ,  qua  contine- 
ri  pofTunt  ,  non  perinde  cuncta  prxdicanturdc  il- 
lo  :   fedqnia  dverfimod^;  in  eo  reperiuntur  :  &; 
ideo ,  &  fi  vera  fit  fta  ,  Detis  efl  ftpiens  ,  non  ta- 
menhajc  Dettscf}  lapis'.  ciim  ipfe  non  fic   iapis. 
nec  ulla   perfc(5iio  limitata  ,  fed  earum  proJii- 
ct' vus  . 

Ad  Tertium  refpondeo  ,  cum  de  Deore^SiifTim^ 
prcerlicentur  &  bonitas  ,  &  veritas,  &  fapientia, 
fub  eadem  ratione  formali ,  qua  reperiuntur  in 
creaturis  ,  demptis  imperfe(?tionibus  ,  quas  ills  'r^^J" ?'''•'•* 
efrentiaiiternon  mcludunt:  linc,  ullo  fundamento 
diceretur,  Primum  Principium  habere  perfectio- 
nes  his,  &confimilibus  altiores  .  Nam  hoc  ipfb 
quod  illcE  in  ipfo  infinit»  formaliter  funt,  ab 
omni  intelle(5tii  creato  comprehendi  nequeunt  fub 
ratione  adsequata ,  &  diftincta:L'cet  concipiantur 
in  conceptu  inadaequato  ,  ut  dicetur  ,  articuhj^e- 
auenti .  Et  ciim  inftatur  ,  quia  caufae  intermediac, 
&altiores,  utCccli,  non  vivunt  :  ergo  nec  vita 
eft  attribucnda  Primo  Principio  .  Refpondeo, 
Quamvis  Sol  fit  caufa  altior  homine,  quoajJ  uni- 
verfaliorem  influentiam  rcfpeftu  corruptibilium: 
tamen  homo  efl:  longe  Sole  perfe(iFtior,&  nobilior: 
&  nedum  homini,  fed  vel  imperfectiflimo  viventi, 
utnoiStua:,  noneftSol  in  perfc6tione  comparan- 
dus,  fecundum  Auguftinum,quum  corpora  ccele- 
ftia  non  vivant .  Nonoportet  ergo  Coelum  habere 
€asperfectiones,qujbus  ornantur ,  qucsdam  cau- 
fjc  inferiores,quia  obaliquam  imperfettionem  fibi 
propriam,quffidam.perfeftiones  nequeuntfibi  con- 
venire.  At  primo,quia  nulla  poteft  repugnara  pcr- 
fctitiomodo  fibi  non  repugnet  infinitas,  in  ipfo 
formaliter  reperitur ,  cxterK  vero  duntaxat  vir- 
tualiter. 


I.  diH.  }•  q.  7. 
4>  (lilt.  It.  g.2. 


I.din.   g.  q.  1, 
$.  A  l  ftri  >iu  itj 


^. 


AR- 


Henrici  -«rjl» 
n.rnta  in  Sum. 
dTl.  22-  f-  I. 
c  PtrJ  Cl.s 
WuvObUigue  • 


ARTICULUS     111. 

Utrum  aliqiia  creatura  poilit  cfle  fimilis  Deo. 

©f,fr.  I.  dij?.  3.17.  2.§  Seciimlo  non  afTerendo  ,  & 

§  Quarto  dico  ,  0*  ^.  3.  §.  Ad  qusftionem 

acdrJf.S.n  3.§.Hic  funt  duxopiniones. 

S.  Thus/i.i.p.cj.^.  art.  i. 

VIDIETUR  culla  creaturarum  prafererre 
pofleaiii]U3m  DeirimiIitudinem.Namfimi. 
l.tudofund.nur  luper  tadem,  (cu  univoca  ratione 
rcpert3  in  ills  ,  qus  fimilia  dicuntur  j  led  nuila 
ratio  ell  univoca  Deo ,  &  crtaturis ;  er»o  nec  ul- 
la  fimilitudo  inter  ea  evfema  repcriripoteft  Pro- 
batio  minoris;:]uia  niliil  pott-ft  tlle  communeuni- 
vocum  ijjij  ,  qusfunt  prorfus  ,  &  immediat^  fub 
cxtrcmis  contradi£l:onis;  Sed  Dcus,  &  creatura 
funt  eitrema  immediaca  contradictionis,  nempe, 
dependere ,  &  non  dependere  :  cau  aiu.ii ,  &  non 
caufatumreiTe  abalio,&  non  abalio;ergonihilom- 
nino  eft  ejufmodi  extremis  commune  univocum  . 

Prajterea  ,  Quicunque  conceptus  communis 
univoce  dif^tu.»:  de  pluribus  ,  eft  neuter  refpeftu 
illorum,  de  quibus  prxdicatur:  Sed  refptftu  Dei, 
&  creatur^ni^llus  e\\  conceptus  neuter  ;  quia  nec 
neutcr  ell:  conceptus  refpettu  contrad-ftoriorum: 
neceffario  enim  efl;  alter  illorum,ergo  necrsfpeftu, 
Dei,&Creature,que  i;Xtrema  contradi£lori<t  funt  . 

Pra5terea,  ,<ux  funtprimo  divtr.a,  in  nullo 
convenire  poffunt ,  alioquin  non  primo  divcrfa  , 
fed  difFerent'a  erunt  :  Deus  autem  ,  &creatura 
funt  a  parterei  prorrusprimodiverra  ;  crgo  Deus 
in  nuilo  convenir  cum  treatura  ;  ac  lubinde  eft 
omnino  creafura  d  (Timilis  . 

Pr£E  erca  ,  Ubicumjueeft  unitas  attributionis, 
fbi  non  eft  unit  js  univocacionis ;  Il!a  cnim  unitas 
ra  nor  ell  uni.a:e  ijnivoCH  ionis  ;  &  ita  ex  ilia  hasc 
inferri  nequit .  Creatuiae  autem  ad  Deum  eft  uni- 
tas  afributionis  in  ratoneentis ,  &cxterofum 
pra:dicatorum  tran'cendentium  ;  ergo  in  his  pras- 
dicatis  pullacft  convenien:ia  univocationis,  nec 
pro.-ndeulla  fim.iitudo. 

Confirmatur  hoc  dupHci  ai.£loritate  -  prima  cft 
L"!  nyfii .  de  divi».  nomin.  cap.  7. ,  ubi  ponit  tres 
gra  ius  cogno^ctndi  Deum  ,  l(;>licct,  pereminen- 
tiam,  percauralitatem  ,&  pcr  abneP3'ioncm  ;  & 
vult ,  hancper  abncgat  onem  cfle  ultimam,  ciam 
fcilicet  removcntur  a  Deo  omnia  illa  ,  qu«  funt 
communia  creaturis,  ^d  id  ,  inquiens  ,  quod 
omnia  tranfceh'dit  viajj^  ovdine  pro  viribHsJcart- 
dimus  ino:]inium  eminentijftma privatione  ;  ergo 
expreisi  nega?:  ,aliquem  conceptum  abllra6tum  a 
creaturis  attribai  Deo,  lecundum  quod  eft  com- 
munis  creaiurx . 

Secupdi  auctoritas  eft  Auguftini  8.  de  Trinlt. 
ca-».  3.  Ciim  iraijue  ,  inquit ,  audis  bunum  boc ,  ^ 
b  nuoi iliiid  ,  Ji potuens Jtnt  lUis^  qnx partictpa- 
tione  boni  bo»aj'unt ,  pe;fpicerc  ipjum  bonum  , 
cuJHSparticipatix-ie  britafunt  fimuienimi^ipfuiu 
inieiligis.,  ch.n  audis  h  i:.,uut  illud  bonum  Si  er- 
go  potueris ,  iUis  da  yaclis  perfpictre  perfe  bonii 
perfpexeris  Oeun .  Dicit  igitur  difert^  ,  qualitcr 
intelligendo  hoc  bonum  ,  &  illud  bonum  ,  intel- 
ligo  illupl  bonum,  cuus  participatonc  ea  funt 
bona;  id  autem  eftbonum  intinitLim  ;  ergo  non 
habeturtunc  prsciseconceptus  boni  in  communi, 
fedetiamboni  perefl"L>nciam:quodnihil  habetcom 
i-'JiH.  20  «  Ai  i"""^  '^^''"  ''^'  ^*^'?  ''^""'^  bona  per  participationem  . 
^jtient:»!.'  P;.-Eterca,  Excrcmis,  quorum  altcrum  eft  fim- 

plioiter  tale  ,  &  alterum  iecundijm  quid  tale,nihil 
cft  cummune  univocum  ;  necproindi^  fimilia  ia 
aliquo  efte  qucunt  :  Scd  Dcus  eft  ens  per  eflen- 


Tomiis  l  Pars  IQucsftiolV.  Art.  IIL 

tiam  ,  &  ipiiim  cfje  fimplicitcr 


«J 


creatura  veruje- 
cundum  quidftxM,,  qu-a  per  par-icpa  onem  ,  & 
neccfli^irio  dericien.^  ab  en^i  a  ediv  ia  ;  cr"o  h»c 
extrema  nullam  habcrt  inr^rn;  fi  nilitud:  ncm  fun- 
dacam  in  racione  aliqua  univoca  . 

Prxterea,SimiIiiutiinis  fundamentum  remotum 
eftres  dc  generc  qualicatis;  proxinijm  verotft 
unitas  talis  rci ;  igifur  uhi  nulla  efle  poccft  ciur.!i- 
tas  ,  nec  adeft  fi.Tiilitudinij  fundamentum  lemo- 
tum,nec  pro^dmum  rubnde;In  Deo  ^utcmni.Ila 
eft,  aut  efll-  po'eft  qu:iLtas  ,  ex  c!ict;s  fj://;c.  <>. 
qu. preSiedentis  ;  ergo  ncc  ali^uam  fimilicudinem 
habere  poteftcum  creaturn  . 

CoNTRA,Gene/I  i.  Faciimrus  hominevt  ad  inia- 
ginem.,  &Jimilitudinc»t  nvjiram  Undi  Hugo  de 
S  Vift.  Iib.  T.  de  Sacram.p.  2  cap.  3.Fc">.;V,inquit, 
ad limiliiudir.em  fuams  quod  difponebat  ad partt- 
cipa:iunemj'ui  :  u:  ex  ipjo  eandem  formani  trahe* 
ret.,quod  cum  ij.fo  idem  bonum  pojjidere  debuiffet, 
Imocrea  uramomnem  a'iquam  Dei  gerere  fimili- 
tud'nem  colligitur  cx  Dioryfl  de  dii'in.  nomin, 
cap.  5.  Deus  enim  non  neceflltate  ulla  ,necde  Cua 
fuhftantia  ,feddenihilo  ,  ^grstuita  pietate  ,  bd- 
nitaic,   &  liberalitate  fe  expnmit  in  creaturis  . 

Respondeo  d;cendiim,  Creaturam  omncm  eflfe 
fim.lem  Deo,  inomnibus  illis  prasdicatis,  in  qui- 
bujunivocc  convenit  cum  illo.Ea  veio  funt,  cum 
conccptus  entis ,  tum  omnium  perfectionum  (xva 
pliciter  incrcaturis  repertarum  .  Ec  declaratio 
iftius  convenientix  univoc^  cft  ifta.  Inquirentibus 
nobis  metaphyfice  Deum,  aiitejufdem  perfettio- 
nesdivinas  ex  creaturis(  {Imt  enim  omnes  d:vi- 
num  efle  participantes,  ut  ait  Vi'on\^.  de d:vin. 
tittiiinibus  cap.$  citato.  )  &  invefti^<trc  latagenti- 
bus  ,  non  alia  via  proceclendi  datur,  quamconfi- 
derando  aliquam  pcrfeftionem  in  creaturis,  fc- 
cundum  propriam  rationem  ^brmalem  ejus  ;  & 
amocis  per  inrelieftum  imp^-rfeCt^on^bus,  qaibus 
eftobnoxiain  creaturis,  a:que  ei  qual  bat  poflibi- 
li  perftftione  attributa  ,  ipfam  de  Dco  ve  <i  ,  & 
re6te  pradicamus  .  Hxemplum.Sapientia  in  crca- 
turis  ,  (  &  fic  de  csereris  ,  quibusiumma  non  re- 
pugnat  perfeftio  )  nnita  t  ft  ,  &  limita:a,  contin- 
gens,  &  dim'nuta  :  CiUon^a:n  ratio  formalis  fa» 
pienti*  poteft  eflc  iniinita ,  reparamus  ab  ea 
omncm  imperfcftionem  ,  atque  e  iLm  rationi  at- 
tribuentesiiitinitatem  ,  dicimus,&  rtcte  ,  Doum 
effe  (apientem  pcrftttifllme  ,  atque  intin^tc  .  Hxc 
igitur  inquificio  ineta]ihyfica  pcrfectionum  divi- 
narum,  fuppon't  inttllejtur.-i  hanere  conccptum 
cundem  univocum  de  iil^lem  pcifett.onibus  a,cce- 
pt'S  excrcaturis:  Alioquin,fi  nempe  Sapientia 
aliam  formalem  ratiorem  habcret ,  ut  convenit 
Deo,  &aliam  ,  ut  incftcreaturis  .-^  ex  nulla  pro- 
pria  ratione  alicujus  pt;rfe6t:onis  repertx  increa- 
tur  s  ,  pofTct  quidpiam  concludi  de  Deo:imoefTet 
fallacia  icquivocation  s  ,  quotios  exaliqua  perfe- 
itione  creata  argueretur  fimilis  perflctio  in  Deo, 
demptis  imperfcctionibus,  utdiftumeft  :  Nani 
eoquod  alia  ,&alta  eirct  ratio  form.ilis  unius  ,  & 
alterirs,  ut  fupponitur,  argumentum  quatuor  ter- 
minis  conftaret . 

Deinde  ,  N:fiens,  ac  pcrfeftioncs  fimpliclter 
fimpliccsdiceient  conceptum  univocum  de  Deo  , 
&Cieaturis,  via  naturali  nullum  rcalem  conce- 
ptum  de  Deo  habLre  polTemus.  Ho::  autem  eft  in- 
convcniens  mamfellum  .  Ergo  oportet ,  Deum  ,  & 
creaturamin  aliquibus  rationibus  univociiconve- 
nire  .  Probatio  fequclx:  quxcunque  naturaliter 
cognoicuntur  a  viaturibus  ,  non  caufant  in  intel- 
leftu  eorumconccptum  alteriusobjefti,  nifi  con- 
tineant  iUudelTeiKialicer,  vel  virtualicer .  Exetn' 

plum: 


i..'ift.  if  tit^ 


p-inLlpio   <1   4. 
tr'-  i.fut  k.H. 


VilendufMny 
rrn  q.deenu» 
unlvocat  .  B». 
netjsin  Meta- 
pliyl.  Scu^.lri. 
U3 ,  Jc  Poncias 
SvotiA-*:  'fcen» 
tiores.liif'  'i'- 
fi  ne  m»'=ri-<™ 
kinc  in    M«"- 

r«mc> 


?i«cius  ■mc». 
loper  *.  r.  rf.-f. 
3.  r.r<-«,  „„,„ 
Ciiet.tnuin  ,  k 
R«c«/i;tu>«_, 
apt  "1  tcH 
ratk»  0..fl«ris 
areureeBcum . 


64 


pluiu  :  Homo  caufal  notitiam  animals  ,  corporis, 
iiibllantJK  S:c.  in  coanofcente  ipflim  hominem  : 
quia  crs^nciaiiter  C;)nllat  ll!;sgrad.bus,  &cntica- 
tihus  rcaulat  vero  notitiam  rifibilitatiSjpropterea 
quod  virtualrter  contine;itpal]iones  proprias  .  Si 
au-cm  innuiloDeus  conveniat  univoceciim  crea- 
turis  :  ipfk  ohjtcta  creata  non  contintnt  efsentiali- 
teraliquid  repcrtum  inDeo,nec  virtualiter;quia  e(- 
fentialiter  pcr.l-ctius  non  poteft  contineri  in  iniper. 


Summce  ]oannis  Duns  Scoti . 

duntaxat  vircualem.  Sentlre  i^itur  debemus  ,  in 
compluribus  rat:onibus,  &:  realibus  pra;dicatis 
creafuras  efle  fimiles  Deo  ,  nimirum  in  his  omni- 
bus,  in  quibus  ea  extrema  univoce  conveniunt . 
A'.que  ex  his  improbatur  ,  pofitiodicentium,ea 
qux  fiint  a  Deo ,  afTimilari  utique  illi  inquantum 
liint  cntia  ,  ut  primo  ,  &  univeriali  princlpioto- 
tiusf^i"  :  non  quafi  ea  fimilitudo  fundetur  fuper 
aliqua  eon  venienria  un!  voca  ,  fed  duntaxat  fecun- 


feftiori  fic  ,  ur  impcrfeftiuscaulet  notitiam  ejus  :  dum   aliqualem  analogiam  ,  ficut   ipfum  f^'^   eft 

quia  tuncperfectij-S  &  priusersen!ir.litercontine-  commune  omnibus,  non  univocc,fed  analogic^  . 

retur  in  e(sc-ntiaiiterimpcrfcct.ori,&  po'roriori  fe,  Improba^ur,  inquam,  nam   alia  ^(1  formalis  ra- 

feciindum  'Xnm  en:itatein:quod  e\\  impofiibde:Si-  tio  entis  in  Deo,  &  in  creaturis,&  caeterarum  per- 

quidem  objeflum  caufare  non  pottll  aliam  noti-  feftionum;i^itur  ex  nulla  ranone  propria  earum  , 

tiam,nifi  eorum  ,  quaireperiuntur  in  eoefsentia-  proutfuntin  creaturis  poteil  concludi   aliquidde 


litcr  ,  vel  virtualitcr,  idque  tanquam  caufa  ada- 
quata,  etfi  partialis  ;  quia  rau';U  una  cum  intel 
lectu  .  Revera  ijjiturnurum  conceptum  realcm 
de  Deo  naturaliter  quishaberepofset ,  fi  ens,  & 
aliK  perfctiones  fimpliciter  non  d'ceien;ur  uni- 
voce  de  Deo,&creaturis  .  A-qciftales  conceptus 
pl  ;rimos  habemus  ,  &  di^jne  D-o  attribuuntur  , 
non  iolumde  divinorum  librorum  authorjtate,  fed 
etiamnarunli  dictanre  ratione  :  Vr.f.e-ifaipfare 


Deo  ;  quod  tamen  negant  Anfilmus  ,  &  Augulli- 
nus  citati.Etenim  objtftum  relucens  in  fpecie  in- 
telligibili  caufat,  ut  effcftum  fibi  adasquatum,  no- 
titiam  dunt:ixat  eorum  ,  q  ute  efllntialiter  inclu- 
dun;urineo,  Sed  ille  alius  conceptus  ,  qui  poni- 
tur  analo^^us ,  non  eft  cflk;ntialiter ,  vcl  virtualiter 
iriclufus  in  illo,  qui  cau^^atur  per  fpeciem  acce- 
ptam  ex  creaturis  :  nec  efl  iple  conceptus  entis  , 
vel  alterius  rations  repertx  in  creaturis  ;  ergo  is 


n!;w/v.v.«/7,(i"quif  Aa^urtipus  i  ^.de  Trin.cap.4.)  concepcus  ana!o»us  non  fiet ,  nec  caufari  poterit 

proLlawa  ,bi'>e^efc  prajlani.-jjinjuwcotidiiorem ,  pcr  fpeccm  ullim  creanirarum.  Rurfus,   ultra 

qui  iioh-s mjnteni^rationtmtjV-dturalem  'edit,cua  conceptum  adsquatum  fib',  nihilcaufat  objeftum 

rji^jentianonnjiitTuibus^feyftiprediiano^ifeniien  relucens  in  (pecie,  nec  quidp  am  potelt  cognofci 

tihu:,!n:elligentiunon inulligeKtii>;is,!/>!n,urta/ia  ex  iIlo,nifi  per  di.'cur'iim;  'eddi:curfus  prffifuppo- 

morcalihus,  :mpO!entibas  poienuu,  injnjfisjujhi:  nit  cognitionem  fimplicis  ,   aJ  quod  difcurrendum 

freciofi  deforrnibns ,  bona  nuilis ,  incorruptibiiia  ell  5  ergo  oportet  ip  lim  pra:cognitum  efl!e  .  Et  ur- 

corruptihilibm^immn: tibilia muiabiiibus,invifbi.  gent  argumenta  fafta^quia  nec  potefl cognolci  na- 

lia-vii^ib  iibusJncorf  0,  alia  corpo;  a/ibus,bea;a  mi  tur.iliterex  creaturis,  necaliquid  eiatcribui  eX' 

feris praferenda  fideamHs:^  concludendo  'iibdit:  iifJem  ,  mododeclarato,  fi  negetur  univocatio, 

u^cper  boc.,ouoniam  reb:is  cyeaiisCrea:orcmJ)(;'.m  Denique  ,  ^\  propter  aliqua'em  analogiam  attri- 

fne  du,bita'ione  prxponimus,oportet  eum,^  fnm-  buuntur  perfeftionescreaturarum  Deo,  adeout 


meiiiere,  ^ cun^Bafe-aire  ,  aique  inieiiigcre  . 
Quffi  ian^  Augufl:ini  raciocinatio  non  videtur  va- 
Jere  ,  fi  ,  qus  ip:e  eaumerar  pi8edica'a  in  creaturis 
rcperta  ,  non  fjrcnt  ejuidem  ratonis  cumi  lis, 
que.dempti^  imperf  ftionibusomn  bus,cumomni- 
moda  perfeCtione  ,  &  innnicate  attnbuuntur  Deo; 
nec  oranino  uilum  conceptum  realem  de  ipfi ;  ha- 


ver^,  &  realter  praedicentur  de  illo  ;  igitur  perin- 
de  vera  efl^et  hasc ,  Deus  ejlfapiens  ;  ac  ifta ,  Deus 
cj}  iapis  .  Frohatioconrequentiae ;  quiaetiamla- 
pis  creatus  habc:  attrib  itionem  adideam  lapidis 
in  Deo  (  prffifertim  in  fententia  eoruni,qui  putant 
ideam  elfe  divinam  eflentiam  ,  ut  imitabJem)  aut 
ad  ^^^ip'um  divinum  ,  cujus  ifte  lapis  eft  partici 


bere  poliibde  foretq.-quia  divinarurn  perfettionum  patioquxdam  :  ergo  ^\  propter  conceptum  analo- 

notitiam  afquam  in  nobis  parere  nequircnt.  Rur-  gicum  vert^  enunciatur  fapientia  de  Deo  ,  pariter 

fus  ,  Anrj;!  us  ,de  iibero  arbicrio  ,  cap.  i.,i'T!pro-  vere  praeJicabitur  de  illo  ,  quod  fit  lapis  ,  propter 

bat  1  beri  arbitrii  definitionem  illam  ,  quadicitur,  candem  analooiam:  quod  nemo  dixerit . 

aliuJ  non  efse,  qunm  peccandi    poteflatem  :  per  Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rcipondeo  ,  ex- 

l:OC,'juia  tunr;  iiberum  a.bitrium  in  Dco  non  efset,  trema  contradiftionis  accipi  pofle  dupliciter  :  /ci- 

cum  pectaienon  pofl^it.  Quie  imnrobatio,quaEro,  licit,  perfe,  &pr3ecise,  {icui  ejje ,  8x.  uonejje  ., 

eft  ilb  ,  ^\  prorfus  fecundum  a^i^m  rationem  dici  dependere,  ij  non  dependere:  &  pro  fundamentis. 

turl.bcrum  arbtrium  deDeo,  &  creatura  ?  Et  quibus  illa  extrem.i  infunt  .  Sub  priori  acceptione 

nullum  profc6to  eit  effugium  dicentium  ,  nos  plu-  concedo  rihil  f:flc  ejufmodi   extremis  commune 

rimacGncluderc  de  Deo  ,  ilHq^je  re6te  attribuere,  univocum,at  Deum  ,  &  crcaturamnon  itaoppo- 

non  propter  al;q.;am  univocam  convenientiam,  niprECise,  ut efl:  de  fe  cvidens:   Deus  enim  non 

fedper  rationer-n  cfFcftus:  ubi  fif^icit  tantum  prO'  e(t  prxcise  hoe  ,  quod  e(l  ^0'/«<!^  «//0  :  neccreatu- 

portio,  &  non  fimiiitndo.  Nullum  eii,inquam,  ra  duntavat  ha;c  negatio  ,  non //^te^^  f/^  .  Sunt 

noc  cff.igium  :  quia   et,fi  confiJerantes  Deum  iub  igitur  aliud  quid  in  le  ipfis,   ad  qua;  fequuntur  il- 

conceptu  primKcau.^a,  excreatuns  cognocatur  \<r  negationes  .  Rationes  itaque  univocae  Deo  ,  & 

perproportionem  ,  'tamen  n^ilia  interim  intcll  gi-  creaturis,   non  accipiuntur  abextremis  contradi- 

tur  perfect  o  Deo  attributa  fofmaliter  ex  creatu-  ctionis  pro  formali ,  fed  ab  his  ,  quibus   illa  con- 


ris,  fed  dunia.vat  quia  ell  cauia  earum  perfctto- 
num,  &  non  :pfi.';  perfechis  formahter.  Perfeftio 
res  autem  fiir.piicitcr  fi.nplices  dicuncur  fbrmali- 
ter  de  prima  caufii :  crgo  nedum  es  cognofcuntur 
de  illa  per  viam  proportionis,  fcd  etiam  pcr  ra  - 
tionem  fimilitudinis  univocx  :  Op.ortet  crgo  po- 
rereconccptnm  communcm  re^pecta  Dei,&  crea- 
tursde  his  perfeftionibus  :  alioquin  per  creatu- 
ras  !,on  cognofccrentur  Deo  formaliter  inefse  ; 
quia  proportio  non  concludit  earum  continentiam 
foriu  i.!cni  (  qup2nihilon)inu3  efl  perfcifliifima  )  fed 


tradictoria  inlint  :  alioquin  extremis  quidvis 
unum  diviJentbusnihil  efletcommune  univocum, 
quia  de  ipfis  dicuntur  extrema  contradiftionis, 
quod  tamen  efl:  manifcfte  falfum  ;  quia  dividentia 
uni  vocantur  in  ipfb  divifb. 

AJSecundum,  concefla  ma)ori ,  neganda  cft 
minot  :  quia  conceptus  entis  non  eft  formaliter 
conceptus  creati ,  nec  increati  :  quemadmodum 
conceptus  animalfs  neuter  efl  formaliter  non  in- 
cludens  inferiora  ,  ad  qus  per  dividencfa  contra- 
hitur  .  Siaut«m  .ntelligatur  ,  entisconceptusita 

effe 


i.ftift.  8c].;.cit. 

^.Conlittilia  ar' 

f!>oiiilea  Afi.lit, 
Vniefu  hanc 
rationfin  con- 
cernentiarr, . 


Tomui  I.  Vars  I.  Qucejlio  IF.  Art.  III. 


$.  AJfTimitm  . 

Dei  iSc  cre.itu- 
r»  Crlo  primo 
divcrfi  in  tei- 
lit.ite  ,  cony«" 
niunt  tainen_< 
nnivoceiB  coB- 
<«f  tibut . 


Vi<^(  «n  Mt. 
firiui  le- 
Be.t  hic  me*' 
sem  M  gifiri, 
&..in  ipfiuscx- 
pofitio  fjciat 
«ontra  diitm- 
^ionein  for« 
inaJem  Sco{i- 
tarvm  ° 


r 


Confldert , 
tuanium  txor- 
biteiPoncii  do- 
flrln.T  a  nicnte 
Magiflri  dum 
»u!t  moduin_, 
intinitaiii  feqni 
ad  tealititcm, 
«ua:  eft  i'rimi 
^iilforentijtcum 
tei|u.s  ipfuni; 
'it  tircnii.ilitcr 
'"?.  lnliB:;j  per 
«fii»  ;  tuiaL_# 
er  ft«nt:mn  . 


effe  neuter,  ut  neutrumcontradifiorium  dicatur 
de  eo  ;  falfum  eft ;  quia  conceptus  entis  eft  ens 
pofitive  ,  quod  cft  unum  extremum  contradi- 
Aionis . 

Ad  tcrtium  ,  concedo  ,  Deum,  &  creaturam 
efie  extrema  primd  diverd  in  realitate ,  &  nihilo- 
minus  univoc^  convenirc  in  entis  ,  &  perfcflio- 
num  fimpliciterconceptibus  .  Citra  igituromnem 
convenientiam  in  re,  vel  realitate,  ftat  univoca- 
tio  in  conceptibus  .  Et  declaratio  hujus  difti  eft 
ifta:  Ciim  intelligitur  aliqua  realitas  modo  intrin- 
feco  affefla,  feu  cum  entitativa  perfeflione  ejus  , 
is  conceptus  non  eft  fani  adeo  fimplex  ,  quin  con- 
cipi  queat  illa  realitas ,  non  concepta  cjus  entita» 
tiva  perfeftionc,  quam  modum   intrinfecum  ap- 
peliamus.  Sed  intereft  inter  utrumque  conceptum : 
ram  intelleftus  attingcns  realitatcm  cum  fuo  mo- 
do ,  pcrfeftum  ipfius  conceptum  habet ;  at  eadem, 
ut  a  fua  abftrahit  perfeflione  apprschenfa  ,  impcr- 
feflum  conccptum  parit ;  quia  non  exprimit,  nec 
attingit  rem  fecundum  quod  cftin  entibus ,  fed 
fblum  fecundum  aliquid  fui .  Exemplum  :  Efta 
partc  rci  albedo  intenfifiima,  etfi  eadem  fit  entitat 
jpfa ,  &  fuamet  intrinfecaperfeftio  ,  qua  eft  ade6 
intcnfa,  poteft  tamen  concipi  abftrafliv^  fub  ra- 
tione  albedinis  prscift  ;  &  poteft  item  intelligi 
quatenus  tantam  habct  pcrfeflionem.ut  pofterior 
conceptus  eft  rei  intclle6l«  adiequatus ,  quia  ob- 
jefti  cxtenfi  expreifivus;  ita  prior  impcrfeftus  eft, 
&  inad«quatu$  .   Quamvis  igitur  tdaequatus  con- 
ceptus  fit  adco  ci  objefto  proprius ,  ut  nequeat 
«Iteri  albedini,  non  tantam  perfcflionem  habenti , 
convcnire;  tamen  conceptus  ille ,  quo  concipitur 
id  objeflum  fub  ratione  prascifa  albedinij  ,  veri 
eft  aiteri  albedini,  vcl  imperfeftifiimd  commu- 
ni.<?,  &  rciSle  de  utraque  albedine  pradicari  poteft  » 
fub  una  ,  eadcmque  univoca  ratione;  Etfi  duxillx 
albedines  in  nullo  a  parte  rei  convenirent;  (uti 
Dcus  &  crcatura  a  parte  rei  in  nullo  convenirc 
poflunt;  juxta  di6la  g.  3.  arifc.  3.^4.)  Excmplunn 
in  omnibus  rei  declarands  quadraret  ;  fed  in  crea- 
tis  hanc  conditioncm  deefle  oportet :  pr«(ertim  m 
iis,  quffi  funt  gcncris  ejufdem;  fieri  ergo  poteft,  ut 
conceptus  adajquatus  objefto  fit  ei  proprius,  & 
inadaequatus,  atque  imperfectus  fit  alteri  commu- 
nis  ,  etiam  illi ,  cum  quo  nullam  habet  convenien- 
tiam  apartcrei.  Requiritur  igitur  diftinttio  illius, 
a  quo  accipitur  conceptus  proprlus ,  &  adxqua- 
tu»  ab  co  ,  i  quo  fumit  intelle6lus  conccptum 
imperfe6^tum  ,  communem  ,    &  inadsquatum  . 
Nam  ifte  accipitur  a  realitatc  ab  fua  entitativa 
pcrfeflione  prxfcindente;  ille  verd  ab  eadem  rca' 
litate  cum  fuo  modo  intrinleco  confidcrata  .  Ve- 
runtamen  haec  diftlnftio  non  eft  ea  ,  lecundum 
quam  diftinguitur  realiras  a  realitatc  ,  fed  quaj  re- 
peritur  inter  realitatcm  ,  &  modum  intrinfecum 
ejufdem  ;  quas  utique  fitis  eft  adhabendum  per- 
fettura  conceptum  ,   vel  imperfc6lum  de  codem  . 
Sed  conceptus  generis ,   fc  differentia:  exigunt  di- 
ftinftioncm  realitatum  ,   &  non  tantum  ejufdem 
realitatis  perfcfli  ,  vcl  impcrfe^li  conccptce,  & 
confiderat»  ,  ut  ta6lum  quoque  fuit ,  qusft.  pra- 
ccdenti  ,  artic.  i^,^.  ^d  Tertium.  Quantumvis 
enim  intelleflus  perfeirl^  concipiat  rcalitatem  ge- 
neris  alicujus  ,  ut  coloris  ;  non  tamcn  proptcrea 
habebit  conceptum  realitatis ,  a  qua  accipitur  dif- 
ferentia  ;  nec  k,  converfb  :  funt  ergo  ex  realitatcs 
duoobjefta  formalia  ,  circa  qu«  intelleftus  acci- 
perc  poteft  duos  conceptus  adsquato»,  &  diftin- 
6I0S  .  At  fecus  cft  dc  rcalitate  &  fuo  modo  ;  quia. 
nequit    intelleflus  habcre    conceptum   realitati» 
adxquatum  ,  non  cointellcfto  modo  intrinfcco 
Tomns  /. 


«5 


ipfius:  imoeri:  imperfeftus,  &  inadaquatus  ,  ut 
diflumeft:  manifcftum  cft  ergo,  modum  intrin- 
ftcum  non  prtcfefcrre  diftin6tam  rcalitatem  ab 
eo  ,  cujus  cfi  modus ,  fed  in  eandtm  prorfus  coin- 
cidere  reaiitatem  ,  &  objcflum ,  natum  facere  de 
fe  unum  tantum  conccptum  adsquatum, 

Quemadmodum  igitur  conccptus  adxquatu» 
cntis  infiniti ;  nulli  enti  finito  congruit ;  nec  cum 
veritate  poteft  de  co  prxdicari:  ita  id ,  a  quo  ads- 
quat^  is  conceptus  accipitnr,  nihil  habct  commu- 
nc  a  partc  rci  cum  ente  finito;  oportet  crgo  Dcum, 
&cre£^turam  in  rcalitatibus,  idcft,  fccundumea, 
a  quibus  accipiuntur  conceptus  adasquati  ,  efTe 
omnino  primo  diveria  ,  &  in  nullo  prorfus  conve- 
nire  .  Et  nihilominus  ciim  intclleftus  creatusab- 
ftracliv^  intclligit ,  propter  imperfeftionem  talJa 
aftus  potcft  habere  pro  objefto  fbrmali  realita- 
tem  entis  ,  non  intellefta  infinitate  perfcftioni* 
entis  ,  quod  efl  ens  pcr  cfTentiam  ;  &  cor  ccptu» 
ejus  objefii  inada^quate  intellefti  univoce,  &  ver^ 
pradicari  dc  omnibus  «ntibus  ,  ut  cxemplilicavi- 
mus  de  albedinis  pcrfeftiflimK  conceptu  lnada:« 
quato  ,  relpe^tu  albedinis  imperfeftiflima: .  Qui 
fan^  entis  conceptus  in  fe  ,  nec  pofitive  finitus,  nec 
infinitus  eft  :  fcd  poteftativ^  uterque,  nec  acce- 
ptu»  ab  aliqua  rcalitate  ,  tanquam  adaquatus  illi , 
fed  diminutus,  &  inadaiquatus,  &  imperfeftus; 
quiaabftrahensabiis  modis  ,  per  quos  conceptus 
realitatum  funt  adasquati ,  &  pcrfefti  -  Stante  igi- 
tur  omnimoda  diverfitate  Dei,&  creatura  in  ret« 
litate  a  parte  rci ,  convcniunt  univoce  in  conce- 
ptibus  inada-quatis,  &  imprrfeftis,  citra  omnem 
imperfeftionem  ;  quia  nulla  omnino  cxinde  fequi- 
turex  parte  Dei. 

Ad  Quartumdico  fic:  Attributio  fbla  non  po- 
nit  unit»tem  univocationis  ;  quia  illa  unitas  mi- 
nor  eft  unitate  univocationij  ,  &  mlnor  unitas  non 
infert  majorcm  ;  tamen  minor  unitas  ben^  poteft 
ftare  cum  unitate  majori;  ficut  quoe  funt  unum  gc- 
nerc,  funt  unum  fpecie  ,  lic^t  unitas  gcneris  fit 
minor  unitate  fpeciei .  Ita  in  propofito  utraque 
hsc  unitas  potefl  ftare  fimul ,  efto  una  non  fit  alia 
formaliter.  Exemplum  :  Speciesejufdem  gcncris 
involvit  effentialem  ordinem,  fivd  attributionem 
ad  primum  illius  gcneris,  ex  10.  Metaphyf.  Tex. 
c.  2.  &  indc  ;  &  tamen  cum  hac  attributione  ftat 
ipfumgenuj  univoc^  dici  de  omnibus  fuis  fpecic- 
bus :  ita  &  in  cafu  ;  quamvis  entiaomnia  dicant 
attributionem  ad  primum;  tanien  ipfa  ratio  ,  & 
conceptus  enti»  eft  inomnibus  cjufHem  rationis; 
quia  nunquam  aliqua  comparantur  ut  menfuratt 
admenfuram,  vel  exccffa  ad  excedens,  nificon- 
veniant  in  aliquo  uno  .  Sicut  enim  comparatio 
fimpliciter  eft  in  fimpliciter  univoca,  7.  'pby.  Tcx. 
c.  24.  ^  iffde:  ita  omni»  comparatio  «ft  in  ali^uali- 
terunivoca.  Quando  enim  dicitur,  Hoc  eft  ilh 
perfeBius  ;  Si  quxratur  quid  perfetliu»  .'  oportet 
utique  afiignare  aliquid  commune  utrique  :  it» 
quodomni»  comparativi  dcterminabile  ,  commu. 
ne  eft  utrique  cxtremD  comparationis  .  Non  enim 
homo  cft  perfeflior  homo  ,  quamafinus,  (cd  pcr- 
feftius  animal.  Et  ita  fi  aliqua  compirantur  inen- 
titate  ,  in  qua  cft  attributio  unius  ad  altcrum  ,  hoc 
profefto  pcrfciftiuj  cft  illo,  quod  attribuitur  ad  (e. 
Quid  ergo  perfeclius  .-'  Ens  utiquc  perfcftiu»  (  er- 
go  oportet  unitatem  effe  aliquo  mo.Io  communcm 
utrique  cxtremo  .  Etfi  igitur  unitas  attributioni» 
formaliter  non  fit  unitas  univocatioti» ,  hic  tameo 
refl^  cx  ill.i  minori  infertur  major ,  quae  eflunitt» 
univocationii  ,  conccptus  enti»  ,  &  cetcrorum 
tranfcendentium ,  fccundnm  qu«  cntia  perparti- 
cipatiuncoi  attribuuntur  ad  piimuni  ens  pcr  effen- 
I  titm. 


Vid«  «tiam  !• 
ilift.8.  <i.  «.  * 
qurn.  'i.Quod" 
lib.Sc  Lychc'. 
filp«r  q.  J.dift, 
g.  J^rimi. 


QUllItar  UHV 
(li  utivocttie* 
■  ij  9«l  carii_» 
un  lat*  tttri* 
biitianii  om* 
BiumtrfDtarB 


66 

ti^in:,  a  quo-  accipiunt  &  unitatcm ,  &  relKjUas 
pcr."tft'oncs  ,  qra:  in  ipfis  funt, 

Ad  piirr.am  aixSlp.  itatem  cxDioiiyfio,  refpon- 
deo  utique  Dion^fium  velle  nos  attendcre  ad  co- 
gnitionem  Dei  ,  Scdivinaium  peifcctionum ,  per 
ahnegationem  crcaturarum  ,  id  cft  ,  imperfiaio- 
nim  inrebus  crcatis  rcpertarum,  At  mcntem  il- 
lius  non  efix' ,  fiilcre  tunc  intcllcaum  fn  folis  ne- 
gationibus  ,  fcd  nugis  \n  aliquo  cnte  pofi-ivo ,  ciii 
vcri{llme  attribuatur  omnis  imperfeaionisneea- 
tio  .  Ejus  cr^o  entis  pofirivi  concep*um  imperrc. 
aum  nosputamus  univoce  prxdicarj  de  Deo,  & 
creaturis.     , 

Ad  rccundamauthoritatem  dicimus,  Au£>uflini 
mentcm  efic  ,  nos  cnm  inteDigimns  bonum  hpc, 
aut  illad  ,  neccff.irio  infimul  intcllj^ere  &  bonuTi 
in  commini,  cnjiis  parf'cipa;io!:e  ,  iit  generis, 
fpeciales  bonitates  bona:  unt ;  acctiam  ir)  um  bo- 
rum  pereffentiam  cujus,  utca^^a,  parti.  patio- 
ne  alia  bona  fiint  ;  non  q  n  ^em  pofiriv^  ,  &  jn  par- 
ticulari ,  fub  concepru  nim;ri.im  boni  per  efien- 
tiam  ;  {tCi  duntaxat  'n  commnni,  quattn'.  s  in  ent  s 
conceptu  inte!I'i>itur  quodcunque  e^^s  in  «nivcr 
fali  .   Etcum  ivh<\\t,J:  potucr^s ptyj/)ice;e pirfe 
ipftim  boffiinj .  'Refpondeo  ,  fi  Jo  per  Je  re:eratur 
ron  ad  aaum  intelli^endi  ,    fed  ad  objfftum  co- 
pnifum,  renfijmeflfe,  cum  co^nofcitur  ij-^fum  per 
fe  bonum  ,  ron  tan*um  artiniji  bonuni  in  univer- 
Tali ,  ut  primum,  fed  ip'um  bonum,  quoJeil  per 
fe  tale  ,    &   per  cfientiam  ;    atque  ica   (.ognofci 
Deum,  qui  cfl!-o"Umper  fe  ,  &  per  efifent  am  , 
Bonuni  igitiir  m  nniverfali  ,  quod  cogno.ctbatur 
e^'  particularibus    bonitatibus  ,    contrahitur  ad 
Deum  per  htu: ,  quod  A\c\xy\x per  fe  bonum  .   E;? 
hoc  cr^o  non  fi?quitur  bonum  in   commun.  non  ef- 
fe  univocum  ad  bonum  per  tfTentiam  ,  &  ^zr  par, 
ticinationem  ;  au;  conceptum  cntis  non  dici  uni^ 
voe^  deoran^bus  entibus  ;  imo  fequiuir  ita   efle. 
Hanc  autem  fu-flfe  mcntem  Anguftmi  ,  ex  eo  con-^ 
ftat;  quia  8.  de  Trinit.cap.  g.dicit,  Noli  c;U(S:  ere 
qivdjit  'veritas.,J}atim  enimfeopponufu  caLgines 
imagintim  corporalium,  &  nubila  phjtitafmaium^ 
i^ perturba?n  ferenitatem  ,  qu<e  primo  ;^u  difu- 
Xit  tibi ,  ciim  dicercm^   P^eriras.  Si  en  m  cfTet 
alius  conceptus  veritatis  in  Deo ,  ac  in  crcatu- 
ris,  tunc  profeao  quserendum  forc  ,  quid  veri- 
tas  ?  quia  quK  efl:  Deo  propria  ,  non  habet  phan- 
ta^na-a  perturbantia  co.iceptum  cjus  .  Id  autem 
ellfalfum,  quia  conceptus  veritatis  in  communi 
perturba^ur  a  phantafmatibus;  atque  ita  i$  conce- 
ptu.';(&  fic  de  cKterisejufmodi  }  formalis  univoce 
jlicitur  dc  Deo ,  &  creaturis  , 


Summce  Joanfiis  Dtins  Scoti. 


Ad  .juintum  ,  elt  refponfio  ex  diSfis  ad  primum 
qui,j  ii;,  qua:  fubfunt  illis  dcrcrminationibus  y^- 
CituUim  quid^  &fmp/icitcr,  eilaliquid  commu- 
neunivocum,  non  vero  \pC\s  fyncategorcmati- 
bus,  per  fe  confidcraiC's  .  Acccdit  quod  crcatura 
non  tHfecundum  r/u:d  ens,  ut  talia  dicunturen- 
tia  rationis;  r«  \s:,h\.\v  fccuhium  guid  non  diilrahit 
a  fignificsto  entls,imo  creatura  ^S\Jimp!i:iter  ens; 
licet  non  fit  taleper  eflen^iam  ,  fed  per  participa- 
ti«nem:  &  quam vis  ex  nde  a  partc  rci  nuilamtalia 
extrcna  haberequeant  convenientiam  ,  pofTe  ni- 
hilom  n  is  cowenire  in  uno  concep'u  reali ,  dccla. 
ratum  frt  'e^bonfione  Ad  Tcrtium  . 

n   exum  refpondco  ,  etii  limiltudinis  relatio   ^.  Ut  fcfttrnl* . 

firlSt^  limpta  aporoprietur  sencri  Qualitatis  ,  ni- 

hilominu'!  fim'Iiudo,   &  ita  difilmditudo  commu- 

niter  acccpta   po^^efl  fundjri     fupcr   quodcunque 

ens,  inquantum   c(l  17 ua/e  ,   &  r/ ua /i t as  quxdzm 

fubflantiilis  .  IJnde  Ph'IoC   5.  Metaphyf  cap.  de 

^ja/itate,  dicit  unum  modum  ^.^litatis  eflt  dif- 

ferentiam  fubflantia; ,  qua  ra.-ione  individua  ejuf^ 

dem  fpeciei  eandern  proinde  differentiam  fpccifi- 

cam  hab^ntia  ,  reae  dicuntur  eflentJaliter  fimdia. 

Smili-udo  '^itur  efl  relatio  tranfcenJens  ,  ficut  & 

idenM^as,  &  aq-ialitas   ,  quarum   fund.imentum 

cft  ens  in  communi,  comp.Trafum  ad  quodcunque 

ens  in  communi ;  neconortet  femper  in  altero  ex- 

femorum  ipfis  corre  fpondcre  itlationem  realem. 

Efl:  1'gitur  creatura  Deo  fimilis  in  his  omnibus 

pra:diefl«-is  ,  qua;  pofTunt  terminare  relationem  fi- 

militudinis,    fecundum  quod  dicit  Auguflinus  15. 

de  Trinif.  cap,  y   S-  dicamus  aternus  ,fapiens    j,  dit,  »,  ,,  4. 

potens  ,fneciofus .juPus ,  bontis ,  beatus,J'piritus, 

hortrfff  omninm  nov-JJlmum ,  quod  pofui,  (luaji tan- 

tummodo  v'd e-  ur  Jign iji  arefubftantiam  ,   cxtera 

•vero  bujus  fubflentia  qua/ita.es ,  fcilioet  ,  quia 

ronip^am  naturam  divinam  videntur   :mportare, 

fed  qax  '^irca  na'uram ,  uf  ait  Damafcen.  iia.   i. 

cap.  a.Sunt  er>o  creatura:  Deofimiles  ;  non  com-    $. ^7r°r^' Wi»« 

pleta,&  perf  fta  fimilitudine,  qua;  nempe  verfatur    prope  finem. 

inte'- duo  habentia  eandem  formam  ,  &  modum 

eundem  ,  ut  inter  individua  ejufdcm   fpeciei ;  fed 

fimilitudine  ma\imi  diminuta  ;  quia   etfi  conve- 

mant  It  iifdem  conceptibus  realibus  univoce  ;  ta» 

men  a  parre  rei  funt  primo  diverfa,  ac  proinde 

conceptusillosoporret  eflTe  inadasquatos,  diminu- 

tos,  ac  maxime  dclicientes  ab  his  conceptibus, 

quos  extrema  illa  ex  fe  ipfis  caufarcnt,  prout& 

caufant  in  intclleau  proportionato  . 


QUiE- 


I. 

II. 

III. 

IV. 

V. 

VI. 


Tomus  l  Pars  L  Quceflh  V.  Art.  l  6/ 

QJJ  MSTIO      QJJ  N  I  T  A 

DE  BONO  IN  COMMUNI, 

IN    SEX    ARTICULOS    T>  l  V  i  S  h  , 

peinde  quxritur  de  beno .  Etprimo  de  bono  in  communi .  Sfcundd  de  bonitnte  Dei, 

CIRCA    PRIMUM    QJU  ^RUNTUR    SEX. 

Utrum  bonum ,  &  ens  fint  idem  fecundum  rem  . 

Suppofito  quod   differant  ratione  tantum  ,    quid    fit  prius  fccundum  rationem  ,  utrum  bo' 

num,  vel  ens  . 
Suppofito  quod  ens  fit  prius ,  utrum  omne  ens  fit  bonum . 
Adquamcaiifam  ratio  boni  reducatur  . 
Utrum  ratio  boni  confiftat  in  modo  ,  fpecie  &  ordine  . 
Quomodo  di  vidatur  bonum  in  honeftum  ,  utilc  :  &  deleftabilc  . 


ARTICULUS    I. 

Utrum  bonum  differat  ftcundnm  remabente  . 


S.    Jxxia     hsi 
^»af  IK  lAteri. 


DoB.  locis  in  margine   citatis  .  S. 
rjua/L  5.  artic.  primo  . 


Thom. 


i.p. 


IDETUR   bonum    fe- 
cundiim  rem   ab    cnte 
differre ,  Etenim   ratio 
boni  addit    fupra  ens  , 
rcfpeflum      quemdam 
ad     appetitum  ,  a  quo 
poteft     prorequi  ,    vel 
amari  ;    igitur    Is    re- 
fpectus  aut    eft   ratio- 
nis  ,    aut    realis  :   Si 
rationis;  ergo  nequic  (.(Tcenti  reali  identificatus: 
Si  realis  igitur  ad  Piffidicamentum  relationis  fpe- 
ftabit.  AJ  lioc  autem   Prffidicamcntum  non  re- 
ducitur  ensnt  ens;  im6  a  1  nuUum  eft  reducibile, 
cijm  omnia  Genera  tranfcendat;   ergo    bonum 
diffoft  ab  ente  diffcrentia  rcali  . 
,        Prxterea  ,  Eadem  cft  ratio  de  bonitate  ,  ac  de 
F/'^"  ^''t-^'   cateris  paffiombus,  «uaB  fi  npllces   appellantur: 
3,  c^.  AM  tujy.s    Sed  unum.  airteit  ab  ente  /ecundum  rem,  dc  quo 
tamen  minus  videtur  ;  ergo  oportct  pariter  &  bo- 
num  abente  realiter  diffijrrc  .  Probatio  minoris  ; 
nam  Avicenna  j.  Metaphyf,  fua  cap.  5.  dicit  ex 
Scntentia  ,  unum  effe  accidens  entis,  ac  fubinde 
QuantHm^   altcrius  naturffi  :  quod  &  prpbat  ibidem ,  prim6, 
quia  ununt  nec  genus  ,  nec  diffcrentia  eft,  fed  prse- 
fupponit  naturaliter  ens  in  a6tu  fpecifico  ;  eftque 
inillonon  ficut  pars;eft  ergo  accidens,cujus&ha- 
Bet  modum  pradicandi .  Rurfus,  unitas  de  genere 
quantitati?^ft }  grgo  unum  non  ei^  convertibils 
cumente  tanqija^n  ejus  pafljorac  proindc  fitopor- 
tet  aherius  natur»  ab  entc.Antccedens  prohatur; 
quia  omuisunitas  cum  alia  coaftituit  numerum: 
numerus  aytem  eft  de  generc  quantitatis.Si  igitur 
unum  diftinguitur  rc  ab  ente;  paritcr  &  bonum 
crit  fecundum  rem  ab  eote  diverfum  ,  &  diiliin- 
ftjlrn-. 

Prccterea,  Boetius  ,  de  Hebdomadibm  cap.  3. 
ex  ilippofitione  impoffibili  ,  quod  non  effet  pri- 
mum  bonum  ,  concludit  in  liac  verba :  Hlnc  in- 
tueor  a/.iud  in  eis  ejfe  ,  quod  bvHaftnt ,  aliud  quod 
funt.Si  autcm  bonum  fecundum  rem  non  differret 
ab  ente  ,  f.i6ta  ,quacunque  fuppofitione,  C\  fupe- 
reflet  in  entibus  per  participationcm  ratio  cntis, 
perinilc  inieiligeretur  manere  &  ratio  boni  ;  nec 
foret  aliud  in  eis  ratio,iecundLim  quam  bjna  funt, 
Tcnius  I. 


fffiitittiim  . 


4.Metaph.g.3. 


3-  q.  %. 


|.  Qif.ntwn  aii 
tfrtfifn  a/UcK' 
lumv-ltcm/ioe-' 

tius  • 


i.din.  I.  n-i 

i»  primo  prln' 
<it<'li . 


».  ilt.\t.$.Ui» 

iil»  . 


8c  aliud  quod  funt ;  igitur  natura  boni  differt  ft- 
cundum  rem  tb  entis  rationc  . 

CoNTRA  ,  Genefprimo,  Vidit  Detts  cuncltt  DerflrmiBrtt 
qux  fecerat ,  ^  crant  •valde  bona  %  igitur  unum-  cipioi-i-a-i* 
quodque  (ecundum  quod  eft  ,  boniHn  eft  .  Nam 
non  dicit  Scriptura  vidiffe  Deum  bonitatem  in  iis, 
quaj  fafta  erant ,  fed  eademmet ,  qua»  erant ,  bona 
extitiifc.  Hinc  i.  Ethic.  cap.  7.  Phylofbphus,  & 
Comment;  dcterminant  qualiter ,  quemadmodum 
ens ,  3t  unum  funt  in  omni  genere  ;  ita  &  bonum^ 
quod  convertitur  cum  ente  ,  adftruendum  effe  in 
quolibct  genere.  Ens  autem,  ^  unum  (  e.\  4.  Mc- 
taphyC  Tex.5.  idem  ac  xna  natura  funt^propterea 
quodfe  invicem  ftquuntur ;  ergo  qiioniam  cns ,  Se 
bonum  fe  invicem  fequuntur,  ac  omnino  ads- 
quantur  ,  una  ,  cadcmque  natura  erunt . 

Respondeo  dicendum  ,  bonum  re  non  differre 
flb  ente ;  fed  magis  rcaliter  identificarl  illi  ,  ut 
paffionem  proprio  fubjecto ;  attamenabeo  non 
rati»ne  diftingui,  nec  aliud  ipfi  enti  addcre,  quam 
aptitudinal  s  appetibilitatis  rationcm  .  Cum  enim 
Metaphyfica  fcientia  fit  realis  de  proprio  fubjeflo 
quod  efi  ens  ,  re-)Ies  paffiones  oftendat  oportet; 
intcr  illas  auteni  &  bonum  connumeratur;  eft  igi- 
tur  bonum  unum  re  cum  ente,  cujus  cft  palTio,  fi- 
cut  &  unitas  ,,  &  vsntas ,  quce  omnc s  in  ente  uni» 
tiv^  contiiientur  ,  cuafi  pofteriora  ipfo  contincnte, 
utpct^  pafiiones  ab  co  emanantcs ;  quas  effe  idem 
re.cum  ente  probat  Phylorophus  4,.M:iat-hyf.Tex. 
c  ^■&  $•*  "^  taftum  eft  Qy4d  opp(fi:um.  Hjj  porro 
paffiones  non  coincidunt  in  eandem  formalitatem 
cum  ente  ;  quia  ens  continet  omnes  inadsquatc; 
&  unaquaeque  cx  ipfis  non  continet  reliquas :  quii 
prsetis^  non  cft  tmaquseque  ex  ipfis,  fcd  magis 
quamlibet  excedit .  At  qualter  cum  identitate 
rcali  ftct  diftinftio  aiiquarum  rationum  forma- 
lium  ,  declarabitui  infra  £>«.  2S.  ayt.  %. 

Cicterum,  ut  apparcat  ,  quajnam  fit  formaiis 
ratio  bonitatis,  ut  entis  eft  paflio  ,  (ciendum,du- 
plicem  poffe  Jios  inteihgere  entis  bonitatem  ;  al-  ^ 
teram  li;ilicet  abrohitam  ,  q-^K  rectc  appcllatur  J-Or; 
primaria,&  effentialis:  akeram  vcro  refpccflivara, 
fecundariam  ,  &  accidentalem  .  Prior  autem  aliud 
non  cft  ,  quam  intcgritas,  vel  perfeflio  entis  in 
fe,  iirjportatquc  pofirivc  ncgationcmimperfeifl  o» 
nis  5  per  omnimodam  enim  integritatem  in  hoc, 
aut  ilio  ordine,  icu  gr.2<iu  ,  cx«luditur  &  diminu- 
tio  ,  &  imperfeclio  :  Ad  quem  ienfum  dicit  Pliy* 
lolbphus,  ^.  Meciiphyf.Tex  21.  bonum,  &  per- 
feftum  idem  effc  .  Poiierior  ver6  honitas;  qus  fu- 
pervenit  entitatieirentialitcr  perfciSlx,  ell  integri- 
tas  coavenientia: ,  v£l  mtegra  convenientia  ejss 
1  3  alt»- 


QwoHIi^.T. 


^Aii  prt  nun)  ■ 


QooHIIb.  q.  iS. 


1.  Hit.  5. 


4.  ffifl.^p.  q.  4. 
iJt,  &./!.'j«r  J<- 
eiiur  , 


68 

ahcri,  cui  d.bet  convcnire  ,  vcl  alttiia.v  lih.. 
Exemi^^Ium  :  liinitas  dicitur  bona  hoiniri,  quia  fibi 
conveniens  ;  &  cibus  dicitur  bonus  ,  quia  habet 
faporem  libi  convcnientem . 

Veruntatnen  neutra  cx  his  bonitatibus  cen.^en- 
da  ell  entis  paflio:  S"iquidem  pr/or ,  qiis  abfbluta 
ell:,  &  clTentialis  bonitas,  non  eft  pafl*ioqua:dam: 
(ed  modus  intrinfccus  elTentiae  cujufcunque  ,  le- 
cundum  quam  una  res  ,  vel  fpccies  cft  meh'or,  vel 
major,  aut  minor  alia  ;  &  de  qua  Auguftinus  ,  6. 
de  Tnnit.  cap.  8.  inquit,  Idem  efi  majus  ejjc,c/md 
fnehtts  e/]e ,  Hanc  igitur  bonitattm  non  elfe  entis 
palfionem,  fed  omni  potuis  jjallione  intimiorem, 
exfo  confiat,  quiatim  i  proprietate,  vel  quafi 
propr!e'.a:e  circum'Lfipta  perintcllcftuin  abomni 
ente  ,  adhuc  ensquoJcupque  in  tanta  ,  ycl  tanta 
entitativa  perfettionc  con(litutum,&  ccnftare  ne- 
ctlTa.lo  intellj«it,ur  :  &prols;6^td  circumicripta  ab 
homi^-e  omni  fua  proprieiate,  adhuc  finitus   efl; 
inordne  entiuin  .    Rurius^ens,  utens^cumfit 
ccmrpunfs  Dco,  &creatunc,  prsctifidatopurtet 
aborani  graduali  perfe^tione.  N  m  fi  cer. am  ali- 
quam  fib=  dfterminaret,  elH  oon  pcfiet ,  mfi  ;n  co, 
cui  t.-inra  perfeftio  conoetere  guflre- ,  atque  ita 
non  foret  ad  oinnem  perfc(ft'onem  indiifirens^igi- 
tur  c.:iam  palTiopes,  quse  cju  dem  funt  ambitus; 
&  fibi  aquiparaptur ,  ipiumijue  neceflTario  conll- 
quuntur  :  non  'bliim  non  poflunt  conll  tui  in  ali- 
qua  giadiiali  perfeciione  ,  verum  etiam  ab  omni 
tali  abllrahere,  ac  prascindere  debent .  Non  ell 
igitur  bonitas  elTentialis  tntis  palfio  :  Ncc  item 
fic!  i  poiell ,  ut  ea  proprictas  coincidat  cum-  boni- 
tate  iecundaria,  accidentali,  &  relativa^quii  h«c 
hor.i'as  re'ativa  fiipervenit  ipfi  encitati  ;  ergo  non 
cft  boniras    e.ntis  ,  que  ip'um  ut  propria  paffio 
conii;quitur,  Cum  enim  cjjiinodi  relativ<i  bonitas 
confiftat  in  convenicntia   unus  ad  alterum  ;  non 
ineft  entibus  intrinfeca  ra'ione  entis  ,   ed  enti  fu- 
perveniens  ,  fundarur  in   lali  ente  deteimi.iato 
quatenus  alteri  com.u  aca  ell  illi  convcniens  :  Ds 
qua  cft  txempluin  Au_?uftini  8.  de  Trinit.  cap.  3. 
^'i  buna  facies  A.  /?;*vi/j(inqMit  ^Hmenfa parilitet\ 
C'  affeciu  bilm  uer ,  ^  lu.ulenter  coloiata  .  Et  fi- 
cut  cibiis  ei^  bonus,  q.ra  habet  fapoicm  fibi  con- 
vementem  .  Csim  igitur  hasc  bonitas  cxtrin.^eca 
rar^bne  criti.<;,  rc^  oriatur,  aut  infit;  icdabex- 
trir:'cca  pjtius  dfferentia  ,  lymmetria,  acdil^o- 
fitone  nroveniat,  propter  qunm  nnum  ell  aUeri 
cctr.venieris ,  profifto  non  ciit   ent  s  paflio  ,  fed 
potiiis  tft  dli  adventiti? ,  &  accldentalis  . 

(^^senam  eft  i.<>itur  ratio  boni  ,  quatenus  entls 
paffio  .'  R«fpondco,,quemadmodum  ens  abftrahit 
ab  ab.^bUito,  &  relpeftivo,  ita  oportet  ejuldem 
adasqua'as  pafliones  ,  ideft  ,  eju^dem  ambitus 
cum  ipro  ,  formalitcr  non  cfle  re;J3ectivaj  ,  nec 
abfolutas,  (ed  qus  reperjri  valeant,  &contrahi 
«h  utrtfque  .  Veruntamen  inordine  ad  oppofitum 
honi  ratio  rett^  declaranda  videtur;quia  quicquid 
fconi  eft  in  entibus  appetitu  proiequimur  ,  feu  na- 
tuia'' ,  feu  eiici^^o,  &  nihii  amatur,  in  quo  aLqua 
ratic  boni  ron  fit  ;  vidcur  igitur  rt6tc  explicui 
bonum  ,  qnod  eft  palTio  entis  per  hoc  ,  quod  pro 
formali  aliud  non  importet ,  necaddat  ipfi  enti, 
nifi  rat^onem  aptitudinaiis  appetibilitatis  .  hns 
enim  ctfi  ab  omni  refpectu  ablirahat,  prasfcmdat- 
que  ;  quia  tamen  eft  elfcntialiter,  &quiditativo 
coptrahibile  abomnibus,  quse  efle  polfunt  ,  eft 
fubindc  !'ui  communicativum  ;  ex  eo  igitur  ens  eft 
borum;dicente  Auguftino  i.dedoflr.  Chrift.c.32. 
^£.'rt  Deus  bonus  efl^fumus:^  in  quantumfnnniSy 
ho>ii  fttmus.''^\ji  ergo  ens  ell  fui  diffufivum ,  bo- 
num  tll ,  &quatenus  bonumeft,  appetibile  eft. 


4.  did.^o.  q.  2, 
$•  Rejppn  leoer* 


4.di(f.49.  f.  4. 
Umiiiter. 


4.di(l.  <)S.  q.u 
^■Ctntraje  »n' 
dan  conehf  V. 
Ratit  illti  mtii) 


Stimmcsjoannis  Duns  Scotu 

Si  enim    boni  a-i  divinic  attrfbuendfuni  eft  quod 

fumus,  idcft,  quod    communicaverit  fuum  tlfe 

omnibus  ,  qusjunt,  profL<5>o  eatenus  ens  bonum 

eft  ,  quia  fui  communicativum  eit,  &  quia  bonum 

ert,  appeiitum  adfe  trahit  aptitudinalirer ,  ideft, 

aptum  eft  ut  ametur ,  ac  profcquatur  ab  appetita 

qtiohbet,  fiveraturali,  five  Iibeio.  Nihil  cnim 

potcft  fimpl  citer  appci,  nifi  ef!e.  Qiiemadmodum 

ergoens  ideo  verum,  quia  fui  maniftftuivum;  ita 

propterea  bonum  eft;  quia  abomnibus  contrahi- 

tur,  jii  omnia  fui  dilfufivum  eft  Nec  verum  'gitur,    '"-^-^" 

nec  bonum  ultra  ens  dicunt  rationes  ab^blutas, 

qiiia  unaquaique  ratio  ci   ineft  in  ordine  aJ  alte- 

rum  ,  fine  quo  ordine  nequeunt  complet^  intelligi, 

nec  c.xplicari  Nec  item  id  habet  per  re^peftus  ali- 

quosafluales  pradicamcntales,  imo  enscum  'uis 

propristatibus  eft  commune,  &  indifferens  ad  re- 

fpeftivum,  &  abfolutum,  fedeft  verum,  &  bonum 

ex  refpe6^t  bus  tranfcendcntibus,atque  aptitu.ina- 

1  bus  ,  ac  neceflario  fundamentum  confequentibu*. 

Adeoque  ens  prxcififiim^  acceptum^quemadmo» 

dum  unam  ,  eandemque  rationem  importat  refpe- 

6la  omn'um,  qus   lunt,  i:a  &  ij^fius  firnplices, 

atque  ad^cquatas  paflionfes  ,  ipdim  in  tili  prsc  fio- 

ne  con;equentej(  cft  enim  tunc  &  fui  manifefta- 

tivum  ,  feu  in'elligibi!e  ;  acdiffufivum  perrcctio- 

nis  elfcndi  ,feu  contrah  b  le  ab  iis  omn  bas,  qui- 

bus  reale  effe  non  repugnat)non  fu'<:ipiunt  ma- 

gis  ,    &    minus  ,    fed  esjem  funt  in  omnibus, 

refpeftu  q-iorum  ens  ,  ut  ens  com.paratur  .  Ex 

qu^conftat,  bonitatem  ,  qua;  eft  entis  paflio  ,  ne-     ^  ^ 

ceffario  elTe  aliam  a  bonitate  entis  effentiali,  &    ttnelu/u. 

abibluta;  cijm  per  hanc  unum  er>$  fit  alio  effcntia- 

liter  perfeflius,  aut  imperfc<5lius,    menfuratum, 

autmeofura  ;  ac  appetibile  fubinde,   vel  propter 

fe  ,  vel  in  ordinc  ad  aliud  :  etfi  etiam  ipfa  entis 

pyflio,  ut  ineft  realitati  cntis  ,  neceflario  eft  magis^ 

vel  minuJ  perfe<5la  ,  juxta  perfei?tionem  m.ijorem, 

ve' minorcm  enf»  rcalifat's,  quam  confequitur, 

eftque  modo  inrrinfcco  pofteiior. 

Ad  Argumenta  .  A  i  primum  eft  refponfio  ex  Nonj^^^ipimus 
prnXimc  (M<;tis.  Nam  ratio  boni ,  n  addat  lupra  ii.iftrii  f,ip,r 
ens  rcfpe<5tti.m  al'quem  ad  oppofitum  ,  non  eft  is  '"""'^  textum  • 
relpfcti.s  rationij,  nec  nra:dicamcntalis;  lcd  tran-    fmijeiieippe 


4.Hifi.  49.  q.2 

y».  V.Secunda 


fcendcns,  &  antitudinalis  .  ideft,  fuo  fundamcnto    'i!^''';'  'i  ordi- 


I.m.i9-V9 


Dn^'  4.  Met«« 


.j  r  1  .    r  U-7-         P-        ..  ne.ici  tincmejc 

identmcatus,  atque  abeo  infep.irabihs.  Siautem    boiiit.uc,  que 

idcm  eft  cumente,  profe6to  fecundiim  rem  non    «'^^""'p'^'»' 

differt  ab  ente  .  Sed  ipfum  ens, quatenus  eft  diifu-. 

fivum  perfcflionis  fux,  ideocftbonum;  &  qua 

ta"e  illud  om.r  ia  app"tun<-,  ut  inqait  Ariftoteles  1. 

E.hic.  cap.\,  Unde  re'pe(ft.^is  ad  appetitum  non  efl 

ratio  bonitatis,  fcd  funda^ur  i.T  ipfa  entis  bnnita- 

te,  necefTarioquidem  i'lam  confequens  ,  &  ideo 

nequc  ejufmodi  refpeclus  alius  eftanatura  entis; 

qaia  identi:"icatus  entis  bonita*i. 

Ad  lecundum   refpondeo  ,  concedendo  majo-    „...,.  ,.,„^1,, 
rcm,  at  minorem  efle  falfam.   Et  ciam  prdhatur    ph.vf.  q.  2.  j. 

A      .  •      J     1  .  r  •     r  |.        /vofA  er£o  a.24 

pnmo  ex  Avicenna:quamvis  de  nis  noois  ir  redi-  *       ' 

turus  fermo  infra  r/U<£fi.  1 1.  artic.  i.  ,  interim  -a- 
men  dicendum  breviter,  Avicennam  cen^uiffe, 
unum  efle  entisaccidens,  nan  quidem  m-icaphy. 
ficum,  fed  Lcgicum,  quarenus  fcilicet  non  clau- 
ditur  in  conceptu  quiditativoentis.  Unde  5.  Ms- 
taphyfcap.  i.  dicit,equinitatem  effe  tantum  ipfam, 
nec  unum.,  nec  mnlta  ^c. ,  nempe  quia  ea,  &  con- 
fimilia  prasdicata  funr.  excra  rationem  formalem 
equinitatis;  fed  exinde  hau<l  deducipoffe  ,unum, 
&  reliquas  entis  paffiones ,  re  ab  iplb  diffene, 
cum  potiiis  fint  illi  identificata;,  rem  unam  fub- 
inde  fimulcum  ente  conficientes.  Ad  probatio- 
ncm  fecundam ,  dicendum ,  unitatem ,  qua:  eft  de 
genere  quiintitatis  difvret»,  feu  numeri  princi- 

pium 


Tomus  l  Pars  IQuceJlio  V.  Art,  l 


1.  Rfp-i-t-  rliH. 
S^.f.  y»'.l.i  cpi- 


4.  Msjarh  <!•;• 
J.   icneinio  ir^» 


4.di:1.4j.q.  T. 


rtfwr. 


).  dirt.  50.  q.  I. 
inarium.prin^ 


i 


l.dift.  5o.q.  I. 
r/4.7«;.rfl . 


plum  ,  efTe  p«r  intelffftiim  ,  ficuti  de  tempore  d\- 
cit  AuguflTus,  OtnfefT.  1 1.  cntisautem  unitatem 
a  parte  rei  reperiri,  peritide  ac  ipfius  fiibjeftum, 
cujuseftpafiio.  Et  cumar^uitur;  quia  unitati  en- 
tis,  addita  alia  unitate,exurgit  numerus.Refpon- 
deo  ,  tunc  unitati  entis  applicari  per  inttlle^tuin 
unitatem,  quse  eftin  anima  :  Sedde  his  infra  q.%o, 
artic.  5.  Numerus  igitur  confurgit  ex  unitatibus» 
qua;  furt  de  generc  quantitatis ,  non  ex  tranfcen- 
dentjbvis  ;  efto  .hs  unitates  fint  fundamentum  nu~ 
meri,  Nam  nihil  potellefie  pars  numen\  nifi  in- 
quancum  liinitatum  eft  ;  quia  de  ratione  partis, 
eft  poflibiiiras  ad  formam  totius:  unum  autem 
quatcnusconvertibile  cum  entc,  noft  dicit  Jimi- 
tat'onem  ;  imo  ell  indifferensai!  rimiiatum,  &  il- 
limitatum  ;  aHcoque  ex  hac  uni-ate  pro  fbrmali 
haud  poteft  confurgere  numerus  :  lic^t  pofTlnt 
ejufmodi  unitares  numeriri  per  num^rum  ,  qi» 
eft  difcrea  quantira>,cujus  efle  perficitur  perani 
mam.  E^  unitare  i£;itur  entis  non  ftqukur,  bonum 
re  ab  ipfbcn.e  diff.ne  ;  imomagis  efie  idem  re, 
ficuti  &de  unitate  tcntnd  'm  . 

Adttn.ium,  Quicquin  fi- dc  menteBoetii ,  ex 
pofi;ione  hypotefii  impofTibilis  ,  dicendum,  cum 
alia  fit  rat  o  enLie,&'  bon' ,  ur  dcvljravimus  ,  re- 
ct^  dic  omnia  que  iunt  per  aliud  efTc ,  &  per  aliud 
bona  eflt ;  etiamfi  hs  rationcs  duntaxat  formali- 
terdicanturdifferre  . 

Aliteretiam  refpondco,  Boetio  eo  loci  fermo- 
nem  non  efle  de  bonitate  eflenriali,  &  abloluta» 
rec  debonitatc  ,  qiixeft  entis  paflio,  fed  de  bo- 
nitate  cxtrinfeca  ,&  acc.dentali,  quam  exprimi- 
m\xsd'CtT\tes.,  HhIc  rei  beiie  ejl-y  refte  igitur  dixit 
aliud  efle  per  qaod  fumus  ,  &  aiiud  quod  boni  fii- 
mus,  quia  etfi  quodcunque  ens  fit  bonum  boni- 
tate  Cbi  intrinfeca  :  non  tanien  omnia  fantbona 
Jiac  accidentali  bonitate  ,  fedprxcise  illa  ,  quibusi 
bene  eft . 

ARTICULUS    II. 

Utrum  bcnum  fecundiim  rationemfit  prios^ 
quam  ens. 

DoZlor  locisiii  margjfte  citatis .  S.  Thont.i,p, 
quaji.  5.  artic.  2. 

V'  IDETUR  ratio  bonl  fecundum  rationem 
cffe  prior,  quam  ens.  Etenim  juxta  Au- 
guftinum  ,  r.  de  doftrin.  Chrift.  cap.  32.  §lula 
Jjeus  boniis  ejl  ,ftintus  ;  igitur  bonitair  adfcriben- 
divmeft,  quod  conditi  fimus,  arquc  effe  habea- 
mus  ;  fed  caufa  ,fecundiim  rationcm  fakem  ,  pric- 
cedit  fuum  eff(.ftum  ;  ergo  &  bonitas  pr«ccdat 
f/feoporLet :  ciim  efle  abonitatc  ,  feu  per  bonita- 
tem  fit. 

Piffiterea  ,IIIudeft  alfo  prius  fecundum  ratio- 
rem  ,  quo'i  pcr  ratioiem  communiorem  pluribus 
eft  commune  ,  ad  qiis  fe  extendit-  Sed  boni  rat^o 
eft  reperibilis  fn  i*i',qux  cntia  non  funt  ;  crgo  ratio 
boni  eil:  commun^or  ,  ac  fubinde  prior  ratione 
cntis.  M  nor  probatur  ex  Mat,  hxi  t6.  ubi  dicitur 
dejuda  ,  pont4merat  ei  ^fii-tartfs  ftonftdffe.  homo 
///f;ergo  bori  natura  afEcit  etiam  non  cns;eftigi- 
tur  ente  prior  . 

Pr:Eterea,.SccundumPhi!afophum  z.Rhet.cnp.i.. 
carentia  mali  eftc^eleCtabilis  ;  fed  deleftabile  eft 
appetibilc;  ergo  carentia  mali  cft  appetibilis: 
quicquid  autcm  appetitur  ,fub  ratione  boni  appe- 
titur  ;  igitur  ratio  boni  eft  prior  cnre  ;  cum  &  ca- 
rentix  mali  inefTe  pofllt  ,  qua  profefto  eft  non  ens. 

Prstcrea,  Angelus  malus  potuit  appetidre  Dei 


t.m.6.^.^ 


6c  le. 


I.  dift.g.q.4.  & 


«9 

jequairtatem:  Jd  au.em  eft  plane  imnofTibile^-ticur 
voluntas  potcft  fibf  appefce  ipfa  impoflibilia:  & 
utique  fub  r,Hio.ne  boni.  Impofnbile  autet»  nihll 
eft  tam  in  re,  quam  in  intcl!c£lu:  igitur  boni  raMO    P^/'^ 
ad  ipfa  non  entia  fe  e>;tendit:ac  proinde  eft  iccan-         '^^ 
dum  ratfonem  ente  p.-  or  ,       ' 

Fra:terea,Nonf)!am  r^ttnqusm  b.^num  ap- 
pctimus,ied  c.iam  ,  &  rorte  magis  bene  efie  ,qualc 
eft  in  confequMone  beatitiidinis  ;  ers^o  ratio  honi- 
tatis  fcXtcriditurad  to.um  Id,  quod  fpcflat  ad  bene 
effe  ,  ut  contrad.rtinguitur  ab  ipfb  efTe  ;  igitur  fe- 
cundiim  rationemoportet  bonitacem  commanio- 
rem  tfle  ipfb  eflendi  conceptu  . 

CoNTRA,Dama(cen./.-Ar.  cap.  i  ^.Effedivinum 
dicit  quoddam  pelaeus  divnafiibftantia»:  cs^era  ?-,^''' 
autem  funt  illa,  quascircumftant  naniram;  ergo 
bonitas  in  DeofeqLiitur  ad  efle  ipfius  :  atque  ira 
etiam  in  creaturis  ,  qux  quoniam  funr ,  horn^  funt: 
igitur  etiain  eft  pofterior  ente  \r\  fe ,  ficut  palTio  fe-  i'^Xi6.  Airit- 
quitur  ad  fubjectum  ,cujos  eft. 

Respondeo  dicendum  ,    cntis  rationem   cfTe 
priorem  bonitatis  conceptu  .  Ouod  fane  eft  evi- 
dens  ex  diftis  artictilo pracedeiiti.  S\  enim  bonurn 
paffioquasdam  fit  entis,  confequens  ipfum  ,  quate- 
nus  eftabornnibusparticipahile:  necenr?.'iodebet   a.r!ii.!S.$. Wf, 
efTe  ente  pof^erius  ,  ficutpaffioeft  fubieflo  pofte-  d.cashur. 
rior  ex  principiis  intrinfccis  ejus  exoriens,  fi  com- 
pofitum  fit  :  fin  per  prius  concipitur  ra-tio  ipfa 
ilibjt^li  fimplicis  ,  ac  in  figno  fcquenti   pafllones, 
quaj  neceflfario  illuJconkquuntur  ,  &  in  quo  uni- 
tivecontinenfur:  &  talis  paffioe''!:  bonum  refheftu 
entis  ,quodeft  MetaphyficsfLibjeftuin  :  eft  igi'ur 
entepoilerius:  Deinde,recundiim  Avicennam  ,  r. 
Metaphyi:  cap.6.£>/j  e'  restaSiafit^t.,^n4od  fla  im  ^''^■^.y k\\ 
imprinturttur  i!t  anima prima  imprelftoHe-.qu^no»  «<it  %■  %•  »•  * 
acquintur  ex  aliis  notioribus-fc.  Ouod  ig,itur  pri-  qLjfT.sl',^ 
mo  concipimus  (  &  quidem  diftin^ti,  utpote  h»-  i»dico. 
bens  conceptum  fimpliciter  fimplicem  )  < d  '-am- 
muniflimum  :  &  exir.t^e  quar  funt  illi  p:opinquio- 
ra.Bonum  autem  non  imprimitur  in  anima  p^-imi 
impreflione  :  quia  ,ut  ait  Avieenna  iiuiem  lit.B. 
Omnes  Domines  imaginantitr  certitudir.em  entis'. 
non  perintte  autem  liintcertt,  quottomne  ens,  irr 
quantum  en»  ,  boaumfit:  imoquidam  imagina- 
bantur  ,  aliqua  entia  efTe  mala  :    ig^tur  c^m  ratio 
entis  communifnma   fi:,   prior   profefto  erit  con- 
ceptu  boni ,  imo  hac  entis  pafllo  videtur  pofle  de- 
clarari  ,  &  demonftrari  de  cnte  ,  per  paflionem   Qix^iib.^.^.o 
priorem ,  puta ,  per  uHim .   taoquam  per  medium    v'.>i.'*i.j!?.",ir 
propter  quid  ,  five  a  nriori.fic:omne  unum  eft  bo- 
num  ;   omnc  ens  el^  unum  :  ergo  omne  ens  elt  bo- 
Bum . 

Ad  Argumenra  .  Ad  primum  rc(]iondeo,  utique 
Dei  bonitatem  extitifTe  caufam,  properquam 
Dcus  condidit  omni a  ,  V^tiverfa  tnim  propter  fe-  ^.  , 
metipfum  optratus  efl  ^cminus.,  Pro  verb. i  ^.('x.  m  \ iB>p,i:l\!'. 
cnim  ipie  fit  bonum  infinitum,  &  univerfilifli- 
mum,  neqniit  participatas  bonitates  ad  fe  nonor- 
dinafle  .  Eft  igitur  bonitas  caufa  flnatis  rerum 
omnium  ordinabilium  ad  primum  ,  &  fiimmam  *'  ''•  '"  ''■'"' 
bonum  :  quod  bpnum  Dcu.<;  cCim  neCfjffario  volu'f- 
fet»  voluit,fcd  bbere,  &  .ilia  a  fe  ,9ratia  fji  ipfius: 
fednor>prop'erea  tamen  bonitas  cft  rationeeflen- 
di  prior.  Bonitas  cnim  fumma  non  eft  aliud,  quam 
Dei  pe:'^(5l-o  infinita,  ut  bomtates  !iin'tata;  per- 
fectiones  entium  conditorum  finits  :  PerfeClio  au- 
tcm  ciimdicat  prse-Jicarumqu.tlitativum  ,  neccfTa- 
rio  fecunJum  rationem  prsfupponft  prsdicatum 
quidifativum  cfl[erdi;de  quoaftum  q.Sf.art.«It:nio. 
Ad  fecundum  refpondeo  ,  ip'um  non  tjje  ab'b- 
lut^ ,  neque  boni  ullius,  nequemelioris  fubinde 
rationcm  pofle  habere  :  veruntamen  comparatum 

ac 


Dtfcxt». 


D»  rtnm  p'> 

i;if:-)!T-  ^.  -i  ■ 

i.JiSi.  J. 

I.  Hi*.  s. '.  I .: 

jHp^-i-nuit ^-   > 

tifilt. 

i.J4  .pf^li».-.; . 


bi<J*m   $.  St- 
\lfi»tdcf  irgo  Mi 

frinti^alt , 


70  'Stmmcejoannis  DunsScoti, 

ad  majus  iralumi  indtiit  ratioriem  boni,  id  elt,rai- 


^.  \\)>i,  fupra  f . 


V.  Aiijecitmili 


jne-t.  /«'.rr 
Ifr.-  Mtt.^phjJ-c, 
Tex.  j. 


*,      Metaphyf. 
eap. 1. 


i.<!i(l.  iz.q.  I. 

f.  .^;<ra;.'i(Br. 


noris  mali,i:;»? $.E:hIc.cap.6.CAim  igicur rccundurn 
reftam  rationem  quiique  deberet  mjgis  clit>cre 
Bon  efle  .creatum  a  Deo  ,  qiiam  injuriam  illi  intu- 
lifTe  ;  profecto  melius  Judac  fu^fTct  non  elfe  ,  qunm 
.Salvatorem  tradidifTc;  id  c(t,minus  malur.ifai/Tet, 
fi  el^eg^iflet  non  eiTe,  fi  inejus  id  potcd.ite  fuiflTcc, 
quamtamenormiter  Deum  offendific. 

Ad  Tertium,  reipondco,  revera  mali  carentiam 
cffe  delecTtabilcm,  &  expctendam  ei,  quief!:;  at 
ron  exifttnti,  non  cfle  dcleftablem  ,  cum  nihil 
prKfupponatur ,  quem  dele^let  fine  miferia  ,  & 
mali.s  eflfe  .  Nec  aliud  velle  Philofbpfium  ,  loco 
praallcgato  ,  nec  fequi  crinde  ,  entis  rationem  bo- 
riratis  conceptu  polleriorem  efle,  ki\  magis  op- 
pofitum  ,  ut  liquet. 

Ad  Quartum  dico  ,  fi  Angeli  mali  reipfa  Dei 
SEquali'atem  appetititerunt ,  in  eo  fibi  ipfis  bonum 
prafi.viffe  ,  etfi  ingens  malitia  fuerit  In  tanta  vo- 
luntatis  inordinat.^one;  id  autem  bonum  prsfixum 
in  entitate  pnriter  h6ta  i>rsextitifl*e.  Et  cum  dici- 
tur  :  id  cft  plAni^  impoflible  :  impoffibilia  autcm 
nihil  funt.Rerpondco,  etfi  totumillud  complexum 
rihil  fit  ,  &!mpofl)bile  ;  tamen  partes  ijifiusfim- 
plices  per  fc  includere 'rationem  entis,  &  boni: 
tfque  id  fatis  cfl^sut  voluntas  velit  unam  in  ordi- 
read  aliam  ,  (cihcet  Dei  aequalitatcm  fibi:  ficuti 
intellcftui  potefi  compararcquodiibet  fimplexad 
gliud  fimplex ,  &  ficutiad  hanc  comparationem 
aliud  non  rrquiritur,  nifi  quod  intellcft^s  txt 'ema 
apprehendtre  queat:  ita  ad  hocut  volimtas  vclit 
unum  inordiueaJ  alA)d,aliudnon  praeexij»!,  nifi 
ut  ea  cxtrema  fub  objefto  voluntatiscadant .  Bre- 
viter.ficut  voluntas  interdum  prfffis>if  fibi  bonum, 
vel  piffifigere  [Oteil ;  ita  &  eam  boni;a  em  pariter 
fiftjs  entitati  fuperimponcre  :  atque  ita  iemper 
quodvijs  bonum  in  cntijate  lubjeft. v.^  ell^,  ac  proin- 
d«  (emper  entitate  pollerius. 

Ad  Q_iiintum  relpondeo  ,  bonitates,  bent  tff^ 
cuju^vis  componentes,  fundari  in  entitate  illius, 
cui  bene  efi  •  Et  .ciiin  dicitur  ,  illa  bona ,  ut  ab  effe 
contradiltinfta  ilint ;  appetuntur  .  Ref|K)ndeo,  fi 
contradiltiiitta  fint  ab  entitate,  vel  natura,  cui  in- 
runt;Sc  i.p!a  tamen  entia  efle,  aJ  q  is  fequuntur  iI!«B 
b  »n:'ta"es  .  Exemplum  :  A  limae  bea:s!  bef!t:  sft  per 
Dii  fruit,ionem,&  vifioncm  Haoperationes  entia 
-funt,  ex  q  lihus  fequitur  unio  cuai  objcfto  beati- 
ficc ,  &  deIect.itio  ,  &  quies,  ex  quo  fi: ,  ut  aniixiK 
T.o\x\^\\.x.h  bcnt:  fit . 

ARTICULUS    III. 

Utrutn  omne  ens  fit  bonum  . 

D&??.  lucis  inmargitte  citatis.  S,  Thom.  i.p. 
q'u<f:jl.  5.  artic.  j, 

V.IDETUR  non  omne  quod  efl ,  bonum  efTe. 
2>Jam  Arifloceles  i.Mctaphyf.  7'uA-.;.j.  pro- 
bat ,  in  mathematicis  non  eflfc  rationem  boni  :  quia 
rihii  ollenditur  in  ep.ifiiiodi  diiciplinis  pcrcauiam 
,  finalcm,  quf  habe*,  rationem  boni .  Nemaenim 
haftenus  abquam  conclufionem  demonflryvit,cx 
co  quod  melius  cll  hoc  modo  efle  ;  vel  quod  dcte- 
rius  forct, fi  aliter  cvcriilfit,  ut  puta  ,  quod  melius 
fit  trian/»ulum  habere  trcs,  quam  non  habere;ergo 
non  omne  quod  efl:  ens  ,bonum  elt .  Porro  iMathe- 
maticafcientia  reahs  efl:,  ac  dc  fubjcfto  fubinde 
reali . 

Prsterea,MateriaenuIIa  videtur  inefTe  ratiobo- 
nitatis:  fiquidem  matcria  cUm  appeLatomnes  for- 
m?.s,  omniurH  eft  receptiva  formaruiT!,  uc  proinde 


inpotentJa  adillas;&  idco  deflinftuf  per  effe  itt p6' 
teniia,  fecundiim  Ariflotelem;  careat  fgitur  opor- 
tet  omni  a6iu  diflinguente,  &  dante  fibi  cfle  fpeci- 
ficum  .  Sed  quicquid  eft  bonitatis  in  entibus  ,  aut 
ab  aftu  ,  autaftuselt:  Hincfummum  bonum  efl 
a£tus  purifl)mus;ergo  materia  primaexpersomnis 
aftus,  caretomni  bonitate  ,  tk  perftftione  aftus 
rationtm  con.eqjente  . 

Praterea ,  In  materia  non  videturefTe  aliquis 
numerus,  vel  pondus,  vel  menfura  ,  in  quibus  Sa- 
pieitti^c  II.  dicitur  Deum  condidiflTe  omnia;in  illis 
autem  confiftit  rerum  perfcfl-o,  &  bonitas  ;  igitur 
ad  materiamnon  fe  cxtendit  ipfa  ratio  bonitatis. 
Probacur  aflumpuim  ,  ex  Auguftino  4.  fuper  Ge- 
neixap  ?.  A/^;;///?-^,  inquit,  omi/i  tei modtim prafi- 
gif.  NumeniA  vmnirei  fpeciem prxbet'.  ^ pondus 
ad  quietem^  acftabiUtatem  i;?a/.;/V5Matcria  autem 
ab  forma  modum  accipit;quia  fine  dla  eft  indeter- 
minata,  acomnium  appetcns  formarum  ,  atque  ab 
eadem  habet  fpeciem,  &  appetitus  fatietatem;igl- 
tur  eafin^  forma  intellcfta,  bonitatem  nullam  in- 
teJIigitur  (brtita. 

Prasterea ,  Odium  Dei  nullam  habere  poteft  ra- 
tionemboni  ;  !ed  damnati  odio  habent  Deum  ,  ex 
illo  Pfcil.j^.Superbia  eorum,  qui  te  odeyu»t;\g\tur 
aliquod  eft  ens  non  bonum.  Probatio  afTumpti .  Si- 
quidem  actus  odio  habendi  Dcum  ,  eftintrin'ec^ 
malus;  eo  enim  odiens  vult  Dcum  non  efle,  juxta 
Philofbphum  2.  Rheioricorum  ■■  actui  autem,  quo 
expetiturfummum  bunum  non  elfe  ,  nihil  intrin- 
feca;  bonitatis  inefle  poteft  . 

CoNTR A,  Gene(!primo,^/i^/V  Deus  cunBa.,qute 
ftcerat,^  erant  'valde  i^&^^/^^quicquid  igitnr  a  Deo 
factum  eft,  bonumeft;  eo  quodinaliquo  gradu 
participant  cmnia  quffi  fa6ta  funt  primi  principii 
bonitatem.  Omne  autem  quod  eft  ,a  Deo  faftum 
eft  :  aJioquin  oporteret  ponere  e  regtonc  primi ,  & 
funmii  boni ,  fummum  malum  .  Hsc  autem  Mani- 
chaeorum  pofitio  abrurdiffimus  eft  fermo,&  pedum 
contra  fitiem ,  fedetiam  contradiflionem  invol- 
vens  in  Philofophia  .  Nam  primum  ejufmodi  ma- 
lumoporteret  efTe  independens,  infinitum,  necelTe 
cflTc,  &  confimilia  ,  qua;  competere  nequeunt  alte- 
ri,  quam  enti  pcrfcftifiinio,  &  optimo;  fiimmo  igi- 
tur  malo  ineflent  conditiones  fummi  booi  , 

Respondeo  diccndum,quicquid  in  aliquogra- 
du  rationem  eflendi  participat ,  idem  &  in  eodem 
gradu  bonitatem  narfcipare,  &  bonum  effe  .  Et 
quidem  ex  fuppoiitione  ,  quod  bonumentisfit  paf- 
fio ,  neceflario  conicquens  illud  ,  profefto  ubicun- 
que   paflionis  (ubjcCi:um   rcpciitur,  cum  propria 
paffione  confiftacoportet.H.nc  fcripfit  Auguftinus 
i.de  DoctrinaChriibana  cap.  ^2.,^W«  Deus l>onui 
eft^futitust,  0*  ift  quantuui  funriis.,  bunifumuslK\xX' 
fus,  ex  ^.Metapbyf.  Tex.  com.  21.  Boiium  idem  eft, 
ac  perfe6tum.  Ex  i.auteii/  Pbij'ic.Tix.com.61.  per- 
fe6tum,  &  totum  idem  funt;  quia  ficuti  nomine  to- 
tius  inteliigimus  id,  cui  nihii  deeft ,  ita  &  perfecti. 
Qutcquid  autem  v^^c  accepifle  intelligitur  ,  necef- 
fario  gradam  enticatisdeterminatum  habet(  fblas 
enim  ilie,  qui  tft  a  fe,  totuni  efTe  ,  omnemque  per- 
fettionetn  prgaecipit,  S:in;initus  cft)juxta  igitu*" 
naturae  fucexigentiam,  r.iliil  fibi  deeft  eorum,qu» 
in  tali  natura ,  graduque  perfectionis  efle   debe- 
bant;  qucquid  igicur  eiljbonuin  eft;nempe  habens 
gradum  intrinrci;um  fucc  entitativf  perfeftionis, 
citra  quam  nequit  inteiligi  aliquid  efle  ,  five  exi- 
flcre:  nam  nihil  eire  potel!:  fine  fua  intcgritate  en- 
titativa,qus  eft  bonitas  ejus  effentialis^ea  namque 
fi  defit ,  profefto  amplius  tale  ens  non  erit;  mani- 
feftum  eft  ergoquaiiterquodlibet ,  quatenus  ens 
exillsns.bpnuro  eils  oportec.Deoiquc  entia  dupli- 

cem 


i.UiH.  ?.«.?.$.. 

Quanlttm  trxo 
Hri/nunJum.V' 
AitiujiinHf  Akt 
diiio  • 


».dlt.  (?.«.!.«. 
Q»id  ttmtn.V. 

Ho(  ttiam  pn-* 
batitr  • 


D«  rera» 
principiT  g..}. 
Arcic  J.  led.». 
n.  1«. 


«.  dlft.  57.  ij. 

J.l  di.Alrt  tjll. 
Jti»nein  . 


4.<Jiil.  4>.q,4> 


Dfprimo  prin' 
cil).  cai  .  ?.  $, 
Item    prihalit' 


QBodlib.  «•  «• 


To7mis  l  Pars  l  Quceftio  V,  Arf.  lll 


I   Q«o>;;;f-,.-.j. 


4.c..'\.  49-q-  2. 
qinjtte»e-n , 


4.  c'iil.  i2.q.  ?. 
j.AJ/ff»rt  /i»'n 


Q«^c:i;b.  q.6. 


piiv  1.  ;.  <.n.  j. 


j.lin.IJ.q. 


h» 


cem  ordinein  habent  ,'ecuncium  naturam ,  cx  Ar.- 
(iotele,  1 2. Ale: a/^hy/.Tex.c. ^ z.^aki^rum  (cilitet  ad 
invicem  ,  aherum  vero  ad  primum  Principium-.fed 
prior  gratia  poderioris  ordinis  eft  :  Quemadmo- 
dumordo,  quo  ordinantur  inter 'efe  milites  ,  ell 
gratia  ordinis,  quemdicunt  ad  Ducem  ,  igitur  en. 
tid  volibilia  furit,  juxta  hunc  duplicem  ordinem, 
nempe  iinum  finitumefl  appetibile  propter  aliud 
ens  finitum  ,  fecundum  quod  alterum  gratia  alte- 
rius  conditumefl:&  omnia  propter  ens  infinitum, 
a  quo  ej/e  accipiunt  ;  &  ordinem  conJequcniem 
ipforum  f/^.r)|ijcquid  autem  e(t  volibile,  &  appe. 
tibile  ,  a  bonitate  id  habeat  oportet ;  nec  aiioquin 
ad  fummum  bonum  efl  quippiam  ordinab  le  ,  & 
ordinarum  ex  fui  natura ,  nifi  &  ipfiim  fit  bonum  , 
omne  igitur  quoden;,   in  quantum  ell:  bonum  cft. 

Ad  Argumenta  -  Ai  primum  refpondeo,  in 
Mathematicis  non  eflc  bonum  ,  quodeft  ex  motu 
velacl.one  agentis  propter  finem.  ("um  enim  Ma- 
themaficus  anftrLihat ,  &a  quali.atib  ■«  na'uralt- 
bus  ,  &  aforma  'ubriantiali  ,  a'>ft  ahit  'ub  nde  a 
motu  ,  &  ab  aftione  a-jentis  .  Sed  non  propterea 
ncgan(^.;me!l:,  mathematica  qusque  carere  boni- 
tate  entis,&  etiam  talis  ent.s;  untenm  necefllario 
ad  alia  entia  realia  comparata,  pereJt.ora  ,  vel 
imperfiictorn. 

Ad  lecundum  ell  reTponfio  dicentium ,  mate- 
riam  efle  bonsm  in  potentia  ,  fi-;uti  eil:  en.s  m  po. 
tcntia.Quod  fi  intelligatur  de  potentia,  uteil  ter 
minus  potentis  ,  five  ad  quod  ell  potentia  ,  ut  al- 
bedo  generanda,  non  vdetur  verum;quia  materia 
cft  rubjeftum  tranrmutationij,non  termnus.  Rur- 
fus  ,  ejufmodi  potentia  multiplex  elt  ,  fecundum 
numerum  aftuum  produce.idorum;matcria  autem 
vina  eft;  reTpectu  fijrmarum  oppofitarum;  non  ell 
ergo  potentise  rerminus,  fcd  ma?i$poten  '5  lubje- 
6lum  .  Denique  ,  quod  efl  per  /epr^ncipium  ^oiTi- 
pbfiti ;  &  per  fe  caufa  ejul(iem,  eft  neceflario  ens 
actu.tXiftens  :  Materia  cll  principiim  per  fe  ,  & 
caufa  per  fe,  ex  xJ^hyf.Tex.c^z.i^  2.Pbyf.Tex.:. 
zS.eil  igitur  materia  aliqu'd,  inquoeft  potentia, 
cum  ens  exiflcns  eflTe  oporteat.  Concedo  ergo,ma- 
teriam  omnes  fuapte  na:u:a  formas  apietere, 
atque  adeafdem  efle  in  potent'a,  p.'r  quam  pocen- 
tjametiam  definitur;ac  proinde  car«re  aJtu  d.ftin- 
guente  ,  &dantefibi  efl^e  fpecificum;  hjec  cnim 
omnia  mutuatur  materia  a  fbrma ,  per  quam,  & 
cumqua  conft  tuit  compofitum  phyficum  deter- 
min.itx  fpeciei .  Et  nihilom-nus  hoj  ip  o  ,  quod  ell 
tale  ens  deffinibile  per  potentiam,  habct  determi- 
natum  efl!e  intali  gradu  cnt  tatis,  unde  eft  per  lc 
principium,  &  fubjeflum  forma:um  ,&  per  fe  cau- 
fa  compofiti:in  eo  lem  ergo  or  Jine  ,  &gra'lu  ,  quo 
eft  ens  ,  ell  etiam  bonum ,  idell  ,  perfeCtum  in  ma 
entitate  ,  adeout  verilfime  nihil  matenae  defit  in 
fuoordine,  utnempefit,  &  naturae  fundamentum, 
&  prima  potentia  ,  &  principium  j&caufa  rerum 
materialium  ;  efl  ergo  expetsreveia  omnisaiftus 
phyfici  quo  conitant  tompofita ,  led  non  a(5^tus  en- 
titativi,  utitadicam,  per  quem  aCtum  eft  extra 
nihii,&  non  produi.enda  amphus;  ied  produfta  ,  & 
tantam  perfcftionem,  atque  bonitatem  nacta  a 
caufa  ejus  produftiva  . 

Ad  Tertium  refpondeo,  haud  profecto  materia 
inefle  eam  bonitatcm,  quac  incfl:  habentibus  aftum 
phyficum,  aut  iis,  qus  nulls  ,  vel  non  conceptibdi 
conttant  mtcria  ;  non  quafi  corruptioni  fubjaccat 
materia,fed  ncxus,  q\io  forms  unitur  ,  &nihiIo- 
minus  ui  entitatem  participat,  ita  &  bonitaCem 
habcre.Cum  enim  intenta  a  natura  fit,  ut  efllt  ful- 
crura ,  &  rcceptaculum  formarum ;  fi  ei  muneri 


7t 

obeundo  idonea  ii  ,  'ane  ficuti  facla  eft  ,  &  quate- 
nus  ell ,  materia  bona  erit ,  ncc  carebit  modo,  fpe- 
Gie ,  &  ordinc  pro  modulo  fuo  :  Nam  h-.EC  tria  ,  ubi 
magna  funt,  ma?--a  hona  llint:ubi  parva,parva  bo- 
na  funt.  Appofite  Augullinus  ;dc  natura  bonicap. 
I  ^.Hylem  dico  ciua-!:da,n penitus  informem,  ^  fine 
qualitate  mate-fiam^u/i.le  iftte^nuas  fe^itimns,  qua- 
litatesformantur  ;  &infra:  ^^^(ncmpe  materia) 
tton per  aliquam  fpeciem  fentiy : ,  fsd  per  om'iimo- 
damfpecici privationem  cogitari  'vix  poteft:  babet 
enim  ij*  ipfa  capucitaremformarum  :  nam Jicapen 
impofitam  abartificeformam  mnpolfet  ^  ne:  matC' 
ries  utiqtie  diceretur  .  Porro  .,fi boitum  aliquodefl 
forma^pYOCuldubio  bonum  aliquod  eft  etiam  capaci- 
tasforma.  Haec  Auguftinus,  quod  &  prsdixerat 
cap.  b. 

Ad  Quartum  re^pondeo ,  fieri  non  pofle ,  ut  vo- 
luntas  aliqua  odio  habeat  Deum,aur  alrquam  Dei 
perfe6tionem  in  !'e;quia  quema>lmodum  circa  ma. 
lum  ollenfum  voluntas  nequit  aiium  actui.n  habe- 
re  ,  quam  nolitionis  ;  ita  &  circa  bonam  ,  in  quo 
nul.a  elt  ratio  mali,nei]uit  aftnm  habere,  nifi  vo- 
litionis  ;  etfi  ,  quia  libere  vult ,  aut  non  vult ,  ab 
utroqMcfe  abflinere  queat  ;  impoifibile  eft  'gitur, 
damnatos  hodio  habcre  Dcum-tS:  cum  probacurex 
Scriptura,  dicendum,damnatos  utique  odfl*-  eTe- 
6tum  jultitios  vindicativffi  Dei;non  quia  is  eff"e6tus 
fit  malus  in  fe  ,it;d  quatenus  efl  :nfl'ctivus  miieria- 
rumomnium;  ex  inordinato  igi  ur  amore  ,  quo 
feipib.';  profequuntur,  noHent  Deum  effe  puni- 
ti  vum  :  id  autem  non  efl  nolle  efl!e  Deum  ,  aut  pcr 
feftioiiem  De' ,  fed  aiiquem  ill.us  effectiim  opta- 
rent  ,  &  vellent  non  eflV  ,quia  malum  inferc  afTe- 
ctioui  commodi  ip.brum  .  Pofitivum  itaque  talis 
aftvis  inordinati  honum  eft ,  quia  &  Deus  ad  illud 
concurr  t  ,  non  au^em  ad  inordinationem  ejus, 
quam  totam  eificit  voluntas  creata  :  vel  potius  fe* 
quitur  ad  actum,  quatenus  non  elicitus  fecun- 
dum  regulam  primam  ,  cui  deberet  eflfe  conform  s, 
&non  eil.Et  non  iecus  eflet  dicendum  ,  fi  per  im- 
pofllbile  oJium  Dei  dire:ur:Is  enim  actas  morali- 
ter  peflimus,phvfice  bonus  cfTet  :  voluntati  enim 
conveniret  tanquam  ipfius  perf.ftivus. 

ARTICULUS      IV. 

Utrum  bonum  habeit  rationem  cau.f»  finalis. 

Dvci.  locis  in  ma-  gine  citatis  .  S.  Tbom. 
x.part.  quxft.  5.  artic.  4. 

VIDETUR  bonum  haud  habere  rationem 
cauie  finals  .  Etenim  bonum  efl  intcgritas» 
&  pcrfcftio  ab:bluta  ,  &  cntitativa  rcrum,  fecun- 
dum  quam  perfectonem  una  fpe  ies  cfl  alia 
niajor  ,  &  melior  in  entium  coordinatione  ,  donec 
peiveniatur  ad  bonum  fummum  ,  &  perfe6l'lTi- 
mumied  id  ,  perquod  una  fpcciescll  altera  nL^rfe- 
6t  or  ,  &  pt  irnum  infinite  perfectum  ,  non  fundac 
rationcm  caulk  finalis  ,  ^t^.  magis  ordinem  emi- 
nentix,  in  quoorJine  primiim  eit  cmin°ntiirimum. 
quiaoptimum,  &perfc6tiflimum :  igitnr  bonum 
non  habet  rationem  caull-  finalis  . 

ProEterca  ,  Ronum,&  perff(5tum  ideTi,ex'  5^.  Me- 
taphyf.  Tex.  c2  i.fed  pcrfeclum  ell,quod  potefl'  ■'"a- 
cere  fibi  (im  \e,  /^..Aleteororum  Tex.c.  j^.Id  aurem 
adgenus  caufcc  eflicientis  fpc^tat  :  er?o  bonum 
magis  hahet  rationem  caufic  eflFei5tiv«,  quam  fina- 
lis.  Unde  Auf^uftinus  i.  dc  doftrina  Chriltiana, 
cap. ?a  ^3^  Dcus,'r\qnh.,bonus eft ,fumus.Sumus 
autem  per  cauiani  etTt.ctivamomnium,bonitatiigi- 

tur 


D«  rtrnm  »rin" 
ci-i;o(.7.»rt.i-. 


i.difi.jtf. 


4.<1i!1-49.q,lo. 

^.  Sci  ir.C  ,jt 
unnn  finbiin» 
V.    llff^iinite. 


i.Report.dift.^. 


i.Hi^l.^i.^.Pri- 
mum  .jhrifmftir 
V;/»r . 


CVi.-iii;i'3.».5.i; 


De  prim->rria- 
(l»f.,z. 


Thcn'«3i  I?. 
etiKlmf.  l.  &•  1. 


4.  dift.  .;;.(.  4. 
Itltt. 


7* 


Dt  prime>iiii« 

«ipiO«.  »■    CH- 

tmf-t.   «■di<. 
jo.«.  1. 


D«  r»rrm  piii 


yrologiq^^. 
C">tr4      utnnL^ 


4.  dW.^j.q-jo' 


fbyf.(.  j.n.  J. 


Ubl  fuprt  n<  8. 


4.  fli«..fy  <j.j- 
^.AJ  oppefitum. 
V.       tritirtx^ 


C'«»ir.i  i//d  ,  Sc 
q.".  ,.ftcitni»m 
fcntcit . 


Summcejoannis 

tur  tftattribucndiratio  caufa:  effcttivas ,  &  ntn 

finali».  ^ 

Praterea  ,fi  bonumhaberct  rationem  caiii»  n- 
nalis  ,  iitiquc  quia  bonum  iprum  concupiCcitur, 
atquc  appetitur;  eo  quod  in  ip'b  fit  appetentis 
pciftclwfed  interdum  evenit  ,  ut  quis  ap;  etat  ne- 
dum  ca,in  quibus  dcterior  evadit:  <"cd  etiam  ipfum 
non  eJTe,  in  quo  nulla  efTe  poteft  ratioboni  :  crgo 
bononon  eflattribuenda  ratio  caulte  final» :  cum 
iilius  caufEConccptus  falvetur  in  iis ,  qua:  habent 
rationem  mali,  vel  deteriorij  boni  :  quia  apparen- 
tis  ,  &non  vere  boni  . 

CoNTRA  ,  i.Metaphyf.  Tex.c  jBonum,*  tinis 
idem  funt.Ronum  ergo  habet  rationcm  Jinis  . 

Resp  NDEodicendum,  rationem  finis  bono  at- 
tribuendam  elTe.  Etenim  ratio  caufttfinalls  eft  mo- 
vere  efiiiiens.i-iagendum^non  quidcm  ut  cogno- 
fcitur  ^fedqun^^^nus  amatur,  &defidera.tur.  Und^ 
Ariftoteles  5.  Metaphyf:  cap.a  /v«//,  inquit  caufa 
efr.Hxc  autem  ef  cujus  caufa  ;  ut  anibulandt  fani- 
las-.vam p;ipter  quid  ambulat:Utfanetur:^dtien- 
tes  ita.putamus  reddidife  caufam .  Et  infra  :  alia 
tcro  iaufa.ut  finisM  bonum  alierum  nam  quod  ejl 
cvjtis  caufa  eft  optimum,^  finis  aliorum  i'ult  ejfe: 
ra»io  igitur  finis.omnino  congruit  bono:imo  quoJ 
eftbonumaliorum,idemefl,  aceorumdem  finis. 
Quai  e  ultimus  omnium  finis,  eft  fumrnum  b»num: 
idemquefummum  appetible,  &  tanquamappeti- 
bilemovet,  &  rapit  naturalem  appetitum  ad  fe. 
Cum  igitur  finis  eft  intentus ,  &  amatu J  ,  tunt;  ipfe 
rovcracaufaeft  ,  &  principium  motivum  agenti. 
Efficiensjamcaufa  effeflus,  vel  aftu  motusa  fine 
producit'formaminmateria":cujuscaufa!itas  uti- 
q»e  eft,  materiam  irformare:cauialitas  vero  mate- 
riaeft'ubftare  formx:  igituromnium  caufalitas 
caufaruma  finesft.  Qua  omnia  di/erte  tradun- 
tur  ab  Avicenna  6.  Mctaphyfic.  cap.  5.  lit.  E. 
Facile  eft  inquiens  ,  intelUgere ,  quod  caufafinalii 
tn  caufilitate pracedit  caufas  agentes  recipientesi 
caufa  enimfinalis  infuo  ejfeinanima  prior  eftcx- 
te;  is  caufis .  In  anima  en^m prior  eft  agente :  ([uia 
anima  adinvenit  ea  prius  :&  poftea  imaginatur 
apudfe  aBionem  ,  i^  inquifitionem  recipientis  .,^ 
qHalitatemformde:  refpeciu  igitur  canfalitatts.,^ 
ref  eclu  eflendi  itt  intellc^u ,  non  eft  rJiqua  caufa 
prior  caufafinali-.imo  ipfa  eft  caufa  efendi  caufasy 
Cdcterascaufas-  e{fe  verd  aliarum  caufirumtn  efte- 
f?«  caiffa  eft  eftndiillam  in  eft'eBu.  Hsc  Avicen- 
ra  ,  Revera  igitur  bonumipfum,  quippe  quod 
cmnia  appetant .,  i.  Ethic.  cap.  4  habct  rationem 
caufsfinalis:  feu  finis  accipiat  effe  reale  per  agens 
motum  intcntionaliter  ab  illo  :  feu  hnis  fit  extrin- 
feca  perfc6tiQ  appctentis,  non  aceipiens  effe  ab 
amante  fine     . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  refpondeo  ,  fpecies 
poffe  &  ad  invicem  comparari,&  quat«nus  immu 
tare  poffunt  anpetitum  ,  &  cxcitare  agens  adopus 
quodlibet:&  fub  priori  confideratione  ,  eas  fuuda- 
re  ordinem  eminentie,  quianeceffario  una  eft  alia 
perfe£tior  perfectione,  feu  bonitate  cffentiali,  & 
entitativa,donec  perveniatur  ad  primum  omnium 
eminentiffimum  ,  &  infinitum  in  linea  cflendi :  qua- 
tcnus  vero  fpecics  ,  vel  perfecia  quceque  inielii- 
guntur  immutare  poffe  appetitum  ,  &  excitare 
agens  ad  opus  •  tunc  cumpetere  ipfis  rationem 
caulJB  fina!is'&  utique  quatenus  bona:  funt  ,  &  per- 
fcct^i  quia  finis  non  movct ,  nifi  prout  umatur,  & 
dcfideratur  ab  agente  ;  ut  diftum  eft . 

Ad  fecundum  reipondetur  per  idcm  ;  nam  per-» 
fi  $lum  prout  formahter  continet  virtutem,  &  per- 
ftftionem  fibi  competcntem,  poteft  producere  fibi 
f.mik;  ut  vero  appeti  poteit  »&  movere  agens  ad 


Proloti  Vi.  |. 

ftcHud*  qi**Jtit» 
nii. 


De  ^rimo  Pria« 
cipie  f.  t.tmm 
t]»f.  i6. 


Oo*.  fuper  /c- 
tun.ium  ci.AU» 
UpfiJif.  n.  la. 


4.  dilt.^a.q.a. 


Duns  Scoti . 

opus,  eft  cau'ii  finalis;ideft  ,fundamentum  relatio- 
nis  caufa;  finalis  .  Ad  idquod  additur  ex  Augufti- 
no  rtfponfum  fuit  fupra  art.  2.  Adprimum.  Nam 
a  caufa  effeftiva  accepimus  effe:fed  ea  caufa  mota 
fuit  ab  infinita  bonitate  ,  cujus  gratia  ,&  propter 
quam  ea  caufa  condidit  omnia  . 

Ad  Tertium  dicofic  :  Finis,qui  non  producitur 
per  agentisoperationem  ,  ex  fui  natura  ,  &  fecun- 
duin  voltintatem  ordinatam,eft  perfcflio  appeten. 
tis  ipfum  ,  &  tendentis  ad  illum  per  immanentem 
operationem.  Nam  finis  natura;  optimum  eft,  & 
pr»ftantiffimum,&  perfeflivum  omnium  ,  quasor- 
dinantur  ad  illum .  Ciim  igitur  quis  fibi  prsfigit  fi- 
nem,in  quo  ,  &  per  quem  deterior  evadit,  non  eft 
finis  naturx  ,  fed  voluntatis  aberrantis  a  refta  ra- 
tione  .  Et  nihilominus  ftat  quafiti  refblutio  :  quia 
adhuc  agens  tendit,atquc  exequitur  aftioncm  pra- 
vam  propter  id  ,  quod  fibi  apparet  bonum  ,  atque 
id  per  fe  intendit ,  efto  reipfafit  maJum:  ut  ciim 
Latrofuratur, &,homicida  heminem  interficit:  di- 
tari  enim  ,  quod  Jatronem  movet  ,  &  ultio  injuri®, 
quam  homicida  intendit ,  videntur  illis  magis  bo- 
na,  quam  oppofita  :  nullum  enim  agens  agit  refpi- 
ciens  per  leadmalum,  bonum  igituretfi  appa- 
rens,&  non  verum,  habetetiam  rationem  caufsfi- 
nalis.Et  cum  diciturrquia  interdum  appetitur  non 
efie^wi  quo  nulla  effe  poteft  ratio  boni  .  Refponfum 
cft  fupra  articulo fecund(j:c\y\\<x  etfi  non  eftfe  non  fit 
iiZ^tt.  appetibile,  comparatum  nihilominus  ad  id 
quod  eft  majus  malum  ,  ut  Dci  offenfa ,  fecundum 
reftam  rationem  ,eft  appetibile  :  qufa  minus  ma- 
luii  :  ficuti&  damnati  de  faclo  appetunt  non  if/Tf, 
quia  nollent  affici  tantis  pcenis,  qu.^mvis  inordi- 
nat^:  quia  id  ipfis  d  ratione  re6ta  aberrantibus  ma- 
giseligibile  videtur. 

ARICULUS     V. 

Utrum  ratio  boni  confiftat  in  modo,  ({jecie, 

&  ordine  . 

Dc&.i.  dift.  i-q.  *;.  §.Qijantum  ergo  ad  fecundun» 

artic-  S.  Thom.  \.p.q.  j.  art.  5. 


VIDETUR  ratiobonihaudconfiftere  in  mo- 
do  ,  fpecie ,  &  ordine  .  Nam  fi  ratio  bon'  in 
illisconfiftereponatur ,  profeflo  ea  ratio  ad  pri- 
mam  omnium  materiamnon  ^z^t.  extenderet:  «>•- 
ticulo  autem  tertio ,  diftum  fuit ,  omne  quod  eft, 
bonuni  effe :  ergo  boni  natura  ,  vel  raclo  nequit  effe 
fita  in  modo,rpecie,  &  ordine  .  Affumptum  proba- 
turex  Au<^uihno,ds  naturti  boni  cap.  iB.Materia^ 
inquit  ^nonper  aliquam  fpeciem  fentiri  ,  fed  per 
emnimodamfpeciei  privationem  cogitari  vix  po- 
teft.  Si  i.gitur  ex  fe  caret  omni  fpecie  ,  adeo  ut  co-  f]*;'/"'^/^!."; 
gitari  aliter  nequeat :  fan^  bonum  ,  quod  in  fpecfe  pimo. 
reperitur  ,  ad  ipfam  pertinere  non  poteft  . 

Praetereajuxta  difla  fiipra  aniculo primo:'Eni 
quatcnus  cns  bonum  eft:Hinc  quicquid  eft,  bonum 
effe  oportet  .Sed  entisbonitas  nequit  confifterein 
modo ,  fpeeie  ,  &  ordine  :  ergo  ratio  boni  non  inte- 
gratur  ex  his  tribus  .  Minor  probatur  :  quiaentis 
bonitasvidetur  abftrahcreab  omni  modo,  fpecie, 
&  ordine '  quemadmodum  &  fubjeflum  ,  cujus  eft 
paffio  :  illa  vero  tria  videntur  effe  ,  vel  confequi 
naturas  entium  praticulaics  . 

CoNPRA,  Auguftinus,  de  natura  boni  cap.  4. 
IIxc  ergo tria(^\nqu\t~)  modus,fpecies,  &  ordo, 
tanquam  generaUa  bontifunt^in  rebus  a  Deo  fa&it 
five  infpiritu,five  i»  corpore  &c.  Et  infra,  Vbi  heee 
tria  magna  fHttt^magna  bona  funt:uhi parva par^ 
Vi  bonafunt,  ubi  nullafunt ,  nullum  bonum  eft. Et 
lui^us  tVbi hgc tria magna  fujit ,  magna  natura 

funt: 


A  ".r.nbi pay-jafunt^  piiY-v£  natur<sfunt:ubs  iiulla 
funt ,  nulla  natura  ejl . 

Respondeo,  cun6ta  qua;  funt  modum,rpeciem, 
&ordinem  habere  ,  atque  ideo  bona  eflc  ,   quod 
idem  ell,ac  omnia  condira  fuiflTe  in  tiufnero^ponde- 
>•<?,  i3  menfura .,  ut  fcribitur  jV//'/>w/if  ii.  Eum 
quippe  Scripturx  locum  declarans  Auguftinuj,  4. 
fuper  Genefcap.g.  Menfura,  inquit,  onini  rei  mo- 
dunt  preflgif.Numerus  omni  reifpeciem  pr^bef.i^ 
pondus  ad  quietem.,<S  fiabilitateni  trahit.^i  cap.j. 
FatemHr,i!i\x.,ita  ditlum  efSe^  omnia  in  metifura,  & 
Humcro,^  pondfre  difpojita^tanquattt  diBum  ejiet. 
Ita  difpofta,  ut  haberent  proprias  menfuras  Juas^ 
^ proprios  numeros ,  i^ proprium pondus  ^  qu<s  ift 
cis  prbfui  cujufque  generis  mutabilitate  mutaren- 
tur,augnientis,S  dimi^utionibus,  multitudine^  ^ 
pau:itct£jevitate,(f)  gravitate,fecundum  dtfpofi- 
tionem  D^/.Cinn  igiturd:cic  Scriptura,omnia  efle 
condita  in  numero,pondere,^  menfura ,  fan^  men- 
//;/■«  accipienda  videturpro  limitatione  cujufquc 
entis  CGnditi,qu3tenus  unumquodque  certum  gra- 
dum  determinatum  tenet,quo  hsc,  aut  illa  rerum 
fpecies  con(1at;major  utique,aut  minor,(ecundum 
entitativam,&  eflentialem  perfeftioncm  cuiqueab 
omnium  conditore  impertitam  ;  nec  aliud  quippc 
De.e.iimprin*  expfimitur,  cum  dicitur  omn'a  fecundum  modum 
cipio.;.  jy.drf  w^j^  ejfp  .  modus  igitur  in  entibus,  idem  ell ,  ac 
eorum  intrinleca  ,  atque  efTentialis  menfura  ,  At 
pondus  rerum,cujufque  inclmatio  natural:seft;nec 
aliud  intelligitur  nomine  ordinis .  Numerus  deni- 
que  pro  fpecie  accipitur :  pennde  eft  ergo  creata 
cunfla  modum,  fpeciem,  atque  ordinemhabere,ac 
condita  efTe  in  numero,pondere,i^  menfura.ltzque 
qiKuenus  omne  ens  creatum  accepit  a  Dco  deter- 
mma:um  quemdam  perftiSlionis  gradum,  &  non 
omnem  ,  ejus  bonitas  refte  dicitur  confift:re   m 
modo,  feu  menfura.  Ex  co  quod  autem  ii  gradus 
perfeftionisfpeciesconftituentes  invariabiles  om- 
nino  funr,  intantum  ut  nihil  ipfis  adimi  ,   vel  addi 
quea',  d'cuntur  conditi  in  numero  ,  &  fpecie  ,  feu 
hab  're  bonifatem  invariabilitatis  (pecihca: :  nam 
fpecles  funt  ficutnumeri,  quibus  fi  vel  unitaem 
detrahas,3Ut  addas,mox  in  alienam  tranleunt  fpe- 
cicm .  Acdenique  propterea  quod  cunfla  creata 
dcterminatam  ,  atque  invariabilem  cfTenciam  ha- 
ben'ia,  fuapte  natura  ad  aliquid  inclinantur  ;  ac 
pvopriam  ,  naturalemque  exercent  operationem, 
vel  :!latam  patiuntur;  le  fint  fruftra,  habent  boni- 
tatem  ponderis ,  (ive  ordinis  ;  ratio  igitur  boni  in 
entibus  creatiscor.fi:lit  completii  in  modo,  (JDecie, 
&  0'dine;  ieu  in  iiumero  pondere:  8c  menfura  .  At 
modum,five  menruram  Auguftinus  un  tatis  nomi- 
ne  exprimir,6.  ?';•/;;.'>.  c«/'.  10.  dicens;  Hi^ec  igitur 
cmnia  ,  qua  arte  divina  fa?fa  funt,  &  unitatem 
quandam  infe  ojiendunt,^  fpeciem  ,  ^  ordinem. 
Nam    unitatem    declaraturus  exemplis    lubdit: 
^uicquid  enim  horum  efl,''^  tinum  aliquid,ej}ficut 
funt  naturte  corpovuni;  ingeniaque  animarum:  Et 
pergit  exemplificando  de  fpecie ,  &  ordine,  dicens: 
Et  aliqun  fpecie  Jormantur  ,Jicut  J\tnt  Jiguree,^ 
qucil. .  ates  corporum,  ac  do&rin^,  •veiartes  aniiua- 
rum;&  ordineni  aliquem  petit,aut  tenet,jicutfunt 
pondera,  lelcollocationes  corporum ,  atqne  amo- 
res ,  r.u'  deleBationes animarum .  H«c  Auguiti- 
nus  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,  fu- 
■fpxz,articuIo  tertio  declaratum  cfTeex  Auguflino, 
qualiter  materia  in  fuo  ordine  cft  bona;  Etfi  enim 
careat  fpecie,  &  perfec^lionc,  qiix  a  forma  eft,  hoc 
ipfb  nihilominus,  quod  illius  eft  capax,  bona  eft. 
Cijm  enim  fitquid  creatum,  modum  fufficntitatis 
haberc  oportet :  &  exinde  pollet ,  &  fpecie,  &  nu- 
To0it'.s  I. 


Tomus  L  Pars  L  Qticeflio  V.  Art.  V.  73 

mero  ;  atque  inde  eft  ordo,  vcl  pondus,  five  incli- 
ad  for 


natio  naturalis  aa  rormas  , 

Adfecundum  di^endum,  aliam,  cTc  bonitatem, 
quas  eft  entii  paffio,  &  aliam,  qur  integratur  mo- 
do,  fp£cie,&  ordine  .  H*c  enim  eft  bonitas  effen- 
tialis,  &  entitativa  il!.orum ,  quce  funt  per  partici- 
pationem:  ideft,  in  hacefTcntiaibonitate ,  &  ab- 
fbluta  entium  ,  qui  eft  modus  eorum  ,  fundatur  & 
fpecics,  &  numerus,  ut  expofitum  eft.  Honitas  au- 
tem  entis  ineft  omnibus,  de  quibus  prxdicatur 
fins,  qua  entis  paffione  circumfcripta  per  intelle- 
ftuni,  adhucbonitas  effentialis  fupereit,  per  quam 
■unumquodque  cft  quiditativ^  tale  cns  perfeftius, 
aut  imperfectius  alio  eflTentialiter  . 

ARTICULUS    VI. 

Utrum  convenienter  dividatur  bonum  per 
honeftum,  utile ,  &  delefiabile  . 

Docl.  lccis  in  margine  citat.S.  Thom.  i.par. 
quxj}.  5.  artic.  5. 


QiiodUb  q.  it' 


6- 


V 


IDETURhaud  convcnienterdividibonum 
per  honeftum,  utile,  &  deleftabile.Etenim 
membra  aliquod  unum  dividentia,fe  fe  mutuo  ex- 
cludunt;oppofita  enimoportet  effe^fed  honeftum, 
&  deleftabilc  non  ita  fe  excludunt;  imo  univerfa- 
liter  omnc  honeftum  eft  commodum,  &  quo  ma- 
gis  honeftum  ,  eo  magis  commodum  ;  ut  fruitio 
Dei ,  quK  fimul  eft  honeftiifima  ,  &  m«xim^  dele- 
ftabilis  ,  &  naturte  fruenti  conveniens  ;  igitur  bo- 
rum  ncc  apte,  nec  ver^  dividitur  per  commodum, 
&dele£tabile . 

Prsterea,  Q;iicquid  eft  utile  ,  non  ratione  fui 
eam  habet  rationem  ,  led  propterea  quodordinc- 
tur  adaliud,nempe,  vel  adbonum  honeftum  ,  vel 
ad  bonum  dekftabile  ,  quatenus  idoneum  eft  con- 
fequutioni  illorum  ;  crgo  utile  non  confticuit  ter- 
tium  membrum  boni ,  diftinctum  a  bono  honefto, 
vel  deleftabili ;  imo  ad  akerutrum  illorum  reduci- 
tur,  prout  uni  ,  aut  alteri  confequendo  eft  utile  . 

Ptffiterea ,  Bonum  utile  eft  quoddam  medium 
refptftu  boni  honefti ,  vel  delettabilis  afTequendi 
tanquam  finis  ;  igitur  uiile  non  habct  intrinlecam 
bonitatem,  fed  illam  mutuatur  a  bono,  ad  quod  ut 
medium  ordinatur ,  incftque  fibi  duntaxat  e.xtrin- 
fece  ;  igitur  bonum  m  conimuni ,  quod  perhibetur 
divifum  ab  his  tribus  mcmbris,  tquivocd  dicitur 
dc  ipfis  :  quia  duobus  intrinlccus  in.  ft  bonitas,  re- 
liquo  tantum  cxtrinlece,  &  aliunde .  Si  autem  bo- 
num  convenienter  divideretur  per  honeftum,  uti- 
Ic  ,  &  dcle6tabile,  diceretur  univoce  dc  omnibus 
ut  cstera  tranfcendentia  prsdicantur  de  his,  iii 
quibus  reperiuntur  per  differentias,  vcl  modos  di- 
vidcntes ,  eaque  ad  infcriora  contrahen  tcs  . 

Prxtcrea  ,  exdiclislupra,  ariicu/o.\.  Bonum  ha- 
bct  rationem  caulfc-  finalis  ;  igitur  quicquid  hnis 
rationem  non  poiridcr,  nec  fibi  aliqua  bonitas  inef- 
fe  poteft,  nifi  extrinieca  :  fed  quod  dicitur  bonum 
utiIe,rationem  finis  habere  nequit,  fcd  tantum  inc- 
diorumiUtilc  cnim  eft  utile  pioptcr  aliud,ad  quod 
ordinatur;  ergoad  utile  bonitas  cxtenditur,  exeo 
quod  mutuetur  ab  ille  ,  adquod  ordinatur  ;  igitur 
minus  convcnicntcr  bonum  dividitur  pcr  hone- 
ftum  ,  utile ,  &  dcleclabile . 

CoNTK  A  ,  4.  Ethicnrum  ,  cap.  i.  exprejjius  8. 
Etbic.cap.z.^l.  triplex  eft  bonum  ,  fcilicct  bonum 
honeftum  ,  utile,  &  dclettabilc ;  ergo  bonum  in 
communi  convenienter  in  illa  tria  bona  dividitur. 
Respondeo  diccndum  ,  rctle ,  &  convcnicnter 
diyidi  bonui)!  in  honcftvim,  utile,  &  delcftabile. 
K  Nam 


4.<1i(l.4*-1'4-?' 
Ajqinfioiion  . 
\' ,  Ve  primo  , 


4.(li0.4<5->;.4' 
ubij'itir.i  . 


j.di.1.  8.  q.  3. 


Dxl.inComm, 
fiper  ;.  Mecj~ 
p.yij.cjp.i.  n.y. 
§ .  NotanciM  ir  ■ 
ttiam  s.diil.i;. 
q.  1.  J.  Stcj.ti'. 
^rtttt:ir  . 


Dc  firirao . 


i.lllcpotejldi- 
ii.  V.  h.ijecim- 

iUm    ^rolmtio- 
iiein . 


j^udiitum      ,ul 


;.    clift     11.  4 

Hiijiipp  fiw 
\'.lJtietiM . 


«5.  JJepnmo . 


74 

Nam  bonum  natwrx  inteJleftualis  iii  gencre  ell 
duplex  ,  rcilicet  bonum  honeflum  ,  &  bonum  (itle- 
(ftabile  .  Et  priinam  quidcm  bonum  cil  quod  vo- 
luntas  apnetit  ;  quia  eftfecundum  fe  bonum,  ac 
congruens  affeclioni  juititia  ipfius:  pollerius  vero 
t(l  quod  voluntas  vult,  quia  dele6tat,  ac  congruit 
aflFe6iioni  commodi  ejus,  quamvisde  fe  alioquin 
non  foret  volcndum  .  Et  in.'iiper  ell  aliud  bonum 
non  propter  fevolibile,  fed  gratia  alterius  boni, 
ideoque  non  babens  lationem  finis,  fed  mediorum 
&  tale  efl  honum  utile,  quod  infervit  nimirum 
confpquendo  bono  honcdo,  vel  deleftabili .  Cum 
enim  media  ipfa  propriam  ,  ac  innatam  habeant 
bonitatem  a  forma  ipforum  intrinfeca.  &  naturali, 
a  qua  ,  &  pcr  quam  confequitur  linis  in  tffe  reali, 
utmedicina  rcipeftu  fanitatis  ;  perinde  acconclu' 
fiones  propria  ,  &  intrJnfe.-a  pollent  veritate.  fe- 
cundum  quam  funt  objefta  cognofcibilia  ex  fe 
ipiis  ;  quamvis  media  firit  appetibilia  propter  fi- 
rem  ,  ut  conclufionescognofcuntur  per  priiicipia: 
nihibminus  propriam  ,  &  intrin'ecam  poflldent 
bonitatem,  perquam  funtutil  a  bono  honefto,  vel 
concupifcibili  confequcndo  ;  igitur  ello  ordinetur 
id  bonum  ad  unum,  vel  alterum  illorum,  tamen  eft 
quid  diil^nttum  ,  &  diveraim  ab  illis  ;  Conftituit 
ergo  tertium  membrum  bonitatis  ;  ac  proinde  bo- 
num  in  fe  recle  in  ea  tria  membra  dividitur.  Ex 
hoc  enim  quod  ordinetur  bonum  utile  ad  aliud, 
illud  folummofo  confequitur,  quod  non  fit  concu- 
pi!cibile  proptcr  'e,nec  fit  pnmo  mot'vum  ad  con- 
cupifcendum:  non  autem  quod  non  fit  bonum  per 
fe,  feu  propriam,  &  intrinfecam^habens  bonitatem 
mediorum,qua  naturaliter  illa  ordinantur  ad  finis 
effeqnutionem  . 

Ad  Arcumenta  .  Ad  primum,concedo  inter- 
dum  honeflum.&deltftabjle  materialiter  concur- 
rere,ut  in  fruitione  Dei  in  patria  ;  imo  etiamfi  ge- 
neraliter  omne  honefium  fit  commodum;  tamen  e 
converlb  multa  commoda,  ^deleitabilia  honefia 
ron  funt .  Per  accidens  er.>o,  -Sv  materialiter  con- 
currunt;quia  bcatitudo, c^fi  fi'  fummum  commo- 
dum,  &  honeftum;  tamen  maxime  convenjers  fo- 
xet,  &  dcleftabilis  nature  intellef^tuah,  etiamfi  per 


Summcc  ]oannis  Duns  Scoti . 


impofnbik  fimul  non  eflTet  bonum  honeflum  .  Et 
charitas  ,  qua:  ell  maxime  bonum  honeftum,  tale 
quoque  foret  bonum,etiamfi  per  impoflibile  ratio- 
nem  commodi  ncn  haberet . 

Ad  Secundum  eft  refponfio  ex  diflis  ;  quia  etfi 
utile  tale  dicatur  refpeftu  alterius  boni,cui  confe- 
qucndo  aliquid  cft  utile  ut  medium;fi  nihilominus 
id  ipfi  infitex  naturafui,  propriam,&  intrinfecam 
poflidet  bonitatcm  utilitatis  ;  ac  proinde  bonum 
utile  conilituit  tertium  membrum  in  boni  «livi- 
fione  . 

Ad  Tertium  dicendum ,  duntaxat  ea  utilia,  feu 
media  mutuare  bonitatem  a  fine ,  quum  media 
eju''modi  funt  ex  humana  inftitutione  ,  non  vero 
quando  ineft  eis  talis  ratio  per  formam  natura- 
lem.  Concedo  igitur  bonum  ,  quoddividitur  dici 
de  membiis  d  videntibus  univoce  ;  quia  contingit 
intelleftum  effe  certum  quippiam  eflfe  bonum  ,  & 
anibigere  quodnam  bonum  fir,  honcftum  ne,utile,  «.rfift-S-q-j. 
ac  deleftdbjlc.Et  quamvis  utile  bonitatem  habere 
intelligatur  cum  aitrrbutione  ad  aliud  bonum, 
tanquam  finem  ejus,  propter  quem  efl  appetibile, 
&  volendum  ;  nihilominus  ejufmodi  attributio,  & 
anologia  non  deltruit  boni  univocationem:Nam  & 
hcec  bonitas  prxter  intellectusoperationem,  &  ci- 
tra  extrinfecam  denominationem  ,  inell  utili .,  vel 
mediis  ,  ex  natura  eorum  id  fubeuntibus  ,  pcrinde 
ac  relquis  membris  divifionis  ;  etfi  bona  honefta, 
&  delcctabilia  veriiis  ,  &  magis  de  benitate  parti- 
cipent,  utpote  propter  fe  ipla  appetibilia,  &  vo- 
lenda  . 

Ad  quartum  refpondeo,  utique  di6tum  eflle  loco 
citato  bonum  habere  rationcm  caufiB  finalis,nem- 
pe  illud  bonum,  quod  propter  fe  efl  volendum ,  & 
appetibile,  cujufmodi  efl  bonum  honeftum  ,  &  de- 
lc(?tabile  .  Sed  proinde  haud  negare  voluiflTe  ,  ali- 
quam  bonitatem  &  mediis  inefTe.  Cijm  enim  ha;c 
media  caufent  fincm  ,  &  bonum  fubinde,  &  perfe- 
6tum  in  effe  reali,  propriam  virtutem,ac  bonita- 
tem  habere  neceflTeeft;  etfi  bonitas  hac  non  mo- 
veat  voluntatem  ad  volendum,  nifi  intuitu  finis 
confequendi ,  ad  quem  &  media  ex  natura  rei  or- 
dinantur . 


QU^- 


TomuslPars  l  Qucejlio  VlArt.l 
QJJ  iESTIO    SEXTA 

DB    BONITATE    DEI  , 

IN  QUATUOR  ARTICULOS  DIVISA. 

''Deinde  quaritur  de  bonitate  'Dei  . 
ET  CIRCA  HOC  QU^RUNTUR  QUATUOR, 

I.  Utrum  cfTe  bonum  conveniat  Deo. 

II.  Utrum  Dcus  fit  fummum   bonum. 

III.  Utrum  ipfe  folus  fit  bonum  per  fuam  eflTentiam  . 

IV.  Utrum  omnia  fint  bona  bonitatedivina. 


75 


Doft.  fuper  »if. 

TtM. 


4.  dift.49.q.>. 

^.  Aci  $ppcifi,um. 


De  rerum  priri' 
ci|/ir)  q.  j.  *rt, 

art.  5. 


Deprimopriii' 
eipio  (.  j. 


ARTICULUS     I. 

Utrum  effe  bonum  Deo  conveniat. 

1)oEi.  /ocis  ifi  tftargiffe  citatis.  S.  Thotn,  i.p. 
qit<tj}.  6.  nrtic.  l. 

IDETURratlobonilit. 
ud  Deo  convenire  :  Si- 
quidem  quaj}.  prxceden- 
t!  artic.  5.  dj£tum  eft  , 
boni  rationem  fitam  efle 
in  modo ,  fpecle  ,  &  or- 
dine  ;  Atqui  Deus  ,  etfi 
pulcherrimus  fit,  ipfa- 
que  pulchritudo,  fibique 
beatiflima  infit  deleiSia- 
tio(  ut  ait  AiiguiVn.  6.  de  Trin.  cap.  10.)  qus  ad 
fpeciem  ,  &  ordinem  fpeftare  videntur;  modus 
tamen  ei  nullatenus  congraere  potefl.Tnodus  enim 
Knicuique  menfuram  prsiigit ,  ut  aitidem  ,  4.  Su- 
per  Getief.  cap.  ^.  Deus  autem  eft  fine  menfura, 
ciamoir.nino  fit  infinitus  in  linea  eflendi ;  igitur 
non  pertingit  adcompktam  boni  rationem  . 

Prffiterea  ,  Ariftoteles  ,  j.  M'taphyf.  Tex.  c. 
j.negatin  mobilibuscfle  rationem  boni  ,&  finis; 
^«0,  ffaffique  fitodo  ,\nquit,  pcjftbilc  eji ,  majus 
principium  effe  in  immobilibus^aut  boni  fiaturatni 
igitur  cum  Deus  fit  omnino  immobilis  ,  boni  na- 
tura  videtur  carere  . 

Prsterea ,  i.  Ethic.  4.  Bonuttt  eft  quoiomnia 
appetunt :  igitur  fi  Deo  ineflct  ratio  boni ,  ab 
omnibus  appeteretur :  fed  non  omnium  appeti- 
tuum  aftus  ferunturin  Deum  :  Tum,quia  volun- 
tas  nequit  amareincognitum  :  Deusautemquam- 
plures  latet:  Tum  ,  quia  peccantes  non  appetunt, 
necdiligunt  Deum  :  Homines  autem  frequenter 
peccant . 

CoNTRA  ,  i.Metaphyf.  Tex.  3.  Bonum  &  finis 
idem  :  Deus  autem  eil  finis  propter  quem  fiifta 
funt  omnia  ,  otiinia  eniin propter  fe  operatus  efl^ 
Proverb.i^.ergo  ineft  Deo  ratio  boni :  ob  quam 
bonitatem  ,  ex  liberalitateexprimere  fe  voluit  in 
crcaturis  d  fe  conditis  , 

Respondeo  dicendum  ,  vcrifllme  Deo ,  primo 
quc  rerum  omnium  principio  inefl^e  rationem  bo- 
ni.  Et  deciarat^o  eft ,  quia  ex  difiis ,  cuisjlione  4. 
art.prinw  :  Deus ,  cum  fit  prinium  Principium  re- 
rum  omnium  in  genere  caufs  efrL(5tive;cft  quoque 
perfe^lum  :  nihil  enim  deeflc  potell  fummc  aftua- 
iitati  illius,qui  quatenus  a(5tu6cft,  caufatrEfliciens 
enim  caufa  eficclum  attingit ,  ut  contradillingui- 
tur  a  materia  ,quaE  ens  potcntialeeft .  PerfeCtum 
autem  &  bonum  idcm  funt^f.v  ^.MrtaphyfTex.c 
2i.igitur  Deoin  tantum  convenit  bonura  elTe,  Jn- 
TuiNXs  I, 


quantum  eft  perfeftum:  atque  perfefliffimus  eft: 

quia  a6luspurifilmus:ergo  maxima  ,  fuprcmaque 

pollet  bonitate.Deinde,juxta  difta  ,  qU(sft.pr<ece- 

denti,  artic.i.  Qujcquid  eft ,  quatenus  efTe  partici- 

pat ,  bonum  fit  oportet:  quia  gradum  fua:  entitati- 

vae  perfef^tionistenet,  citra  quem  nulla  eflfentia, 

five  natura  efTet.  Quoniam  igitur  ex  eo  quod  cun- 

5la  ,qu»  fafta  funt ,  ejfe  participent,  re6le  inferi- 

raus  ,  caufam  omnium  efle:Et  quidem  a  fe,five  per 

cfTentiam  :  ita  fi  quf  effe  accipiunt ,  &  bonitatem 

pariter  accipiunt  ,oportet  &  primariam  boni  ra- 

tionem  primo  Principio,  atque  omnium  caufx 

ineflre.Rurfus,fi  oninia  ,  qux  facta  funt ,  bona  funt. 

ut  ait  Auguftinus  i .de  doSirina  Chrijf.cap.  jz.uti-    ^^f^l  ^^' '*  *' 

que  appetibilia  dicenda  funt.xum  bonum  fic ,  quod 

omnia  appetunt.  Aut  igitur  appetibilia  ,  &  vohbilia 

funt  nropter  feipfa  :  aut  propter  aliud.Non  utique 

volibilia  gratia  ipfbrum  :  quia  cum  condita  fint    Qnociib.  ^.  7. 

propter  aliud,  ad  quod  naturauter  ordinantur,   fcUint, 

inordinataforet  ejufmodi  volitio  :  funt  igitur  vo- 

libilia  propter  aliud ,  quod  propter  fe  eft  appetibi- 

le  ,  &  amandum.  Nam  in  appetibilibus  eft  ordo  ef- 

lentialis  ,  &  in  tali  ordine  non  eft  ire  in  infinitum. 

Cum  igitur  appetibile  ,  &  diligendum  propter  fe 

fit  primum  principium  ,&  Deusgloriofus,   &  ex- 

celfu$,oportet  &  ra^^ionem  boni  fibi  veriiTime  iner-    |'  ^^y/i,'!*! 

fe ,  propter  quam  eft  ma\ime,&  propter  fe  appeti-    q»'jtin»m. 

bilis;  &dcfiderabiIis.Denique  ratio  bonitatis  me- 

lior  eft  ipfa,  quamnon  ipfa  in  unoquoque  .  Namfi 

bonitas  talis  ratio  non  fit,qusnam  tandem  erit,''  Eft 

igiturjuxta  DoftrinamAn!'cImi,J/^/7o/.i.-/t/'  ij.per- 

feftio  fimpliciter  fimplex  :  ejufmodi  autcm  perfe. 

ftionesefle  formaliter  in  Di;o,  declaratum  fuit, 

quxj}.  4.  artic.  2.  &  ejufdem  rationis  formaLs  cum 

iifdem,ut  reperiuntur  in  creaturis.utextitit  decla- 

ratum  ,  eadein  q'.'.<xJ}ione.,artic.\  Eft  igitur  in  Deo 

formaliter  perfcctio,  qux  eft  ratio  bonitatis. 

Ad  Argumeni  a.  Ad  pnmumrcfpondeo,  mo- 
dum.fpeciem,  &ordinem  ccnflare  rationemboni  idift.g-^.j. 
in  iis ,  quK  modum,fcu  menfuram  fu<x  perfei^lionis 
ab  agente  largiente  efle  acceperunt.  In  eo  igitur, 
quod  efj'e  non  ab  alio  poflidet  ,  fcd  a  fe  ipfo  omni- 
modam  perfeftionem  habet,  tantundem  prKcellit 
ratio  bonitatis,aliis  modum  ,  menfuramque  haben- 
tibus  ,  quantuai  infinitum  elle  fupcrat  ea,  qux  enti- 
tatemlimitatam  vi  ftftionis  pafTiva;  necefll^irio  ac* 
ccpcruntriicrienim  nonpotcft,  ut  aliquid  fa61um 
fit,  &  certis  quibufJam  limitibus  llium  cfle  non 
claudatur:  &  majoris  fubindc  perfeftionis  capajr 
non  intelligafur  ,  quatenus  ens  cft . 

Ad  fccuniium  dico,  duplicitcr  pofTc  nos  intclli- 
gcre  iinem:  prin->o,cum  finis  prcexiftit  motui  :  Se-    DtA.  n.Mttt- 
cundo  ,  cum  finis  acquiritur  per  motum  ,  ut  elfe    P^yi^«-»- J--^^ 

,         ,-  '  '  ■         o    r     ■  pTimum. 

deorlum  acquiriturper  motum  gravis,  &  lanitas 
per  virtutem  operairicem  medicinalium.  Et  fub 
K  t  hai; 


76 


Snnimcejoannls  Vuns  Scotil 


frincip^lt  ,    ic 


I, -lit.T.q.l.^ 
l^u.trtoJico.  V, 
Siiiitttn  *t{iS  , 


f.  dift,  t.  q-  <• 


I.f?  ».8.«.  ?.^ 
fpiiion-.s.V.  aJ 

V.  M/cciHtdi  , 


P»fernmprin- 
Ci|iiai  j.J.««,i. 


phyf.  qu.  iH-  i» 
fiT^itmeHt.pritt' 
upahbns. 


hacacceptiorf  qii''5em  concedendu  n  elt  ,  finjm 
pon  haberc  locLiai  in  im:Ti;;bii  bas,  &  iepa.atis,'ed 
fub  prima  confrderatione  .  Nhil  enim  prohibct 
aliqu  d  nK>veri,  ut  particeps  hatalicujus  immubi- 
lis ,  ncn  pcr  motum,''^!  ante  omnem  opsrationem 
eorum,qux  ad  illud  accedere,ac  inde  haurire  pro- 
priam  perfeaionem ,  qiiantum  fieri  potcft ,  conni- 
tuntur. 

Ad  Tertium  refpondeo,  appetitu  naturali  om- 
res  ,  &  auidcm  fummc  appetere  bonum  ,  in  quo 
confircit  ultimata  intelleaualis  ippetitus  quies,  & 
perfcaio  5  non  tamen  eppetitu  elicito  .  Appctitus 
enim  naturalis  ad  quKCunque.cft  in  ordme  ad  pcr- 
feaionem  infiLisappc^cntis  ;  ac  propterca  unicui- 
que  cum  indi  lit  natura  ,  ut  unumquodque  ad  pro- 
rriam  perf.aionem  conequcndam  propendat,  at- 
que  incIinctur.At  de  eliclto  appetitn  non  opportet, 
cum(  ut  argui'ur)  talebonum  pcfilt  latere,  aut 
co<>nifum  rondiI;«ti;'m6,ni;qu'deI<gi,quod  nullo 
modo  ell  ordinabile  ad  ill«d  ,  ut  divinorum  tranf. 
grefiio  mandatorum . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    II. 

Utrum  Deue  fit  fummum  bonum  . 

Vo^.  hcisln  margiiie  citatis  .  S.  Tbom.  \,p,  q.6. 
artic.  2. 

VIDETUR  Deushaud  efTefummum  bonum. 
N.im  bonitas  in  Deo  eft  infinita,  fcu  innni- 
te  perfeai  ;  fed  limmam  non  q^  intin^ai -n  ;  er.<jo 
rec  boniim  ,  utefl:  m  Deo  ,  eil  fum.tiiim  .  Probacio 
minoris;  qcua  noTiine  fummi  boni  non  cxprimitur 
utrum  firitum  ,  &  infinitum  fi';  q  ia  aliquod  fini- 
tum  potell:  efie  fummum:  uti  dccem  Gcnera  gene- 
ralilTiiTia;  Adeoqus  Deus  non  ell:  fummum  bonum. 
PfSterea,Bonum  in  Deo  ivperitur  citra  omnem 
refpeStumad  alia  cxtrafe  :  imo  etiamfi  foret  im- 
poilibile  omne  aliud  bonum.  .Scd  fummum  bonum 
e!l  tale  per  refpeaum  ad  alia;in  ordinc  ad  qu»  elb 
fummum  ;  ergo  bonum ,  quod  eft  in  Dco ,  non  el^, 
nec  potell  appellari  fummum  . 

Pr»ter;a,Si  Dei  bonitas  fumma  fu,ideoque  cx- 
cedjnscaeteras  omnes  bon:',a-es,profcao  oporte- 
ret  tamexceflTAS  bonitates,  quam  excedentem  ,Sc 
fummam  in  aliquo  uno  convenire  ;  quia  nunquam 
aliqua  comparantur  ut  menfurata  al  mcniliram, 
vcl  excelTa  ad  excedens,  nifi  in  aiiquo  uno  couve- 
riant ,  ex  7.  Phyf.  Tex.  2^.  iy  iade.  .Sed  D;i  boni- 
tas  in  nuUo  pot^  It  convenire  cum  bonitatibus  par- 
ticipatis:  D.-us  cnim  &  creatura  a  p.irte  rei  funt 
primo  diverfa,  ac  in  nailo  pror'us  convenientiaj 
er»o  Dei  bonitas  cx  natura  rei  non  ril  fumma  . 

Pratcrea,Juxta  diaa  ^qutefiions pracedemi av' 
tic.  /ifvwtipropterea  ens  bonum  eft  ,  quia  iiii  diffu- 
fivum  ,&ab  omnbus  contrahibilc;  igitur  quodefj 
fummum  borum,  oportet  cfie  'umme  fui  d  ff"u- 
fivum  ,  accommun  cativam.  Si  igitur  Deus  fum- 
inum  bonum  fit  ,  fummc  ie  fc  communicahit ,  & 
fuampcrfettionem  in  alios  redundare  faciet ;  ac 
propterea,  quemadmodum  fupra  fummum  com- 
municativum  nihil  eft,  ita  nec  aliquid  efle  pofiet 
fupraea,  quibus  fummcefi:  im.pertita  divina  perv 
feaio  .  Non  vidctur  autem  pnibable  ,  magis,  ma- 
gifquecommunicare  fe  pofie  divinam  pcrfeaio- 
Tiem  ;  ergo  non  ell;  fumme  communicata  ,  nec  ali- 
Quid  erituimmum  bonurn  . 

Pr£eterca,Si  Dco  competcret  ratio  fummi  boni, 
ip'c  forct  compofitus  eft  autem  Deus  furam^  fim- 
plex  ;  ergo  non  fummum  bonum,  Probatur  afifum- 
ptum;nam  Tofummum  aliquid  addat  oportet  fupra 
rationem  bonitatisj  alioquin  non  diftingueretur  ab 


a  iis .  (,us  nondicuntur  habcre  rummamboDita- 
te;n  ;  igirur  quod  eft  fummum  bonum  debet  effe 
comooficum . 

Pra:terea,Omnia  appetunt  fuumfinem;  fi  igitur 
omnia  ordinata  cfient  ad  primum  ,  tanquam  ad 
fummum  bonum,  omnia  appeterent  ejufmodi  fum- 
mum  bonum;Id  autem  fal  um  videtur;  cum  appe- 
tcre  ultimum  finem  fit  Iblius  creatura  intelleaua- 
Jis,qua;  eft  capax  ejus  finls. 

CoNTRA,  Auguftinus  8.  de  Trinit.  cap.  ^.Deus 
tfon  efl  elio  bom  hovus ,fed  tflhonum  omnis  boni: 
Qiiod  autem  eft  bonum  omnis  boni ,  cft  profeao 
fummum  Konum. 

REspoNDiso  ,  fummim  p-^fTe  accipi  dupliciter, 
rempe  'v  poftive  per  eyCelTum  aJ  omnia  alia  :  & 
nega'iie  per  non  excedi  ab  aliquo  alio.  Juxta  pri- 
mam  acceptionem,  qiijd  per  fuperabundantiam 
dicitur ,  uni  foli  convcnit ,  ut  dicit  Ariftoteles  ,  j. 
Topic,  c«/'.j,Contradiaio  eft  erlm,quidpiam  pofi- 
tive  excedere  omnia  alia,  &  nihilominus  pofle  ha- 
bere  'uperius,vel  arquale  At  in  pofteriori  acceptio- 
ne  ,  quamvis  repuanet  y>^,w/'?fl  habere  fuperiu.s, 
compcfilb^le  cft  tamen  ti  aliud  sequale  ;  Unde  rtfi 
dcc-.  m  generaliflimis  non  fit  Genus  fuperius ,  cun- 
fta  tamcn  funt  jequalis  ambitus,  &  exccflTus  refpe- 
au  eorum  ,qua  in  iis  refpeaive  gcneribus  conti- 
rentur .  Dictndum  eft  tunc,  Deum  efle  fummum 
bonum,  quatenus /*/?//?;///;/  intelligitur  pofitiv^. 
Nam  ranta  eft  no;ias,X  perfeaio  Dei ,  quanta  & 
ipfius  entiras,  &  aaualitas  ;  cum  igitur  ipfefitto- 
tum  effe .,  totamque  entisrationem  compleaatur, 
fic  ,ut  exua  ipliin  fit  nihil,tanta  pariter  erit  illius 
bonitas, &  pe;fca'o,ut  extra  eam  nihil  bonitatis, 
&  perfeaionis  fit  reperibile  ;  ergo  qucmadmodum 
tota,&omnimodaentitate  ,  cfleque  univerralifli- 
mo  nihif  poteft  efi*e ,  aut  excogitari  fuperius  ,  vel 
«tqualc  ;  quia  eadem  ratione  formali ,  qua  eftutli* 
verlkliflimum  ,eftScfingulariflimum,  &  maximS 
ii)div!fibile:ita  &  nmnimoda  perfeaione  ,  &  boni- 
tate  nullapoteft  efl^.  bonitas  major,  vel  aqualis; 
eftergo  in  Deorumma  bo;-  tas  ,  veleft  ipium  fum- 
mum  bonum.&perfeaiocntitativa.  Deinde,  Deus 
eft  univerfalisomnium  finis  ,propter  quem  &con- 
dira  fiint  omnia:finis  autem,  is:  bonum ,  idem  funt, 
3t.  Me:a;h\r  Tex.c-i.  igftur  eft  quoqueuniverfale, 
&  fummurn  bonum  ,  de  quo  procedunt  cxtera  bo- 
na.  S'  enim  al-quod  vel  minimum  bonum  in  eo 
non  efiTet ,  fecundiim  tale  bonum,  quod  fibi  deeflTet, 
exciderct  a   radone  univerfalis  finis  ;  ergo  ficut 
Deuseft  omnium  conditorum,  &poflib;Iium  hnis 
ita  pa:  iter  eft  &  fummum  oonum .  Eft  autem  uni- 
verfalis  omnium  finis;  ad  qucm  iunt  omnia  ,  fecun- 
dum  Ariftoelem,  12.  Metapbyf  Tex.c.^t.cTgoSc 
fummum  bonum , q';o  nec  fuptrius ,  necaquale  eft 
pofilbile  bonum  ;  quia  sequale  extra  illud  efl*et,  & 
ultimus  proindc  omnium  ftnis  non  eflet . Tandem, 
Auguftinus ,  S.  de  Trinit,  cap.  3.  loquens  de  ifto 
fumm.o  bono,  &  oftendcns  Deum  non  eflTc  hoc,  aut 
ilkid  bonum,  fed  bonum  omnisboni.dicit ,  qualiter 
nifi  eflet  aliquod  honumfummum  ,  &  interminabi- 
le,  nullumeflct  bonummutabile,  nec  animus  bo- 
rus  fieret  bonus  ;  quia  bonus  animus  non  fit  malus 
n'Ti  quia  avertitur  a  bonomec  malus  fi:  bonus ,  nifi 
quiaconvcrticuradid,quod  eft  bonum:  necunum 
melius  aJtero,  nifi  quia  plus  appropinquat  ad  fum- 
mumbonum.  Etconcludens,  dicit,  ^luapropter 
iiulla  effent  miitabilia  bona^nifiejfet  incommutabi' 
le  honum.  Quod  vero  incommutabile  bonum,  fu 
jpfum  fummum  bonum  ,  probat }  Non  enim^  ,  in- 
quiens ,  ////;//// ,  vel augeri bonim potefl^  nificjuod 
ex  alio  bono  bonfim  efl  . 

Ad  ARGUMi;KT.\  .    Ad  prlmum    rcfpondeo, 

quam- 


Dcreramprt». 
cipi»  J.  i.».25. 


?.<U8.  il.q.4. 


In  Rejiort.  tbif 
dtm  I».  5- 


D«fertim  jria. 
cipio5.l'<»i"«-l* 


Ibliifni    17. 
nrt.  1,  a.  12' 


Doft.i2.  Ment«| 
pliyf.  f .  28.  f,; 
Dicenditm  erj$ti 


Qitjric  iicti.  y, 
Si-iMton  dicss , 


Tomus  I.  Vars  l  Quaflio  Vl.  ArL  11. 

qiiamvisfumma,  &  eminentifllma  perfeftio   Dei 
evprcffiusconcipiatur,  velevprimatur  nomine  in- 


r^ 


pTA, 


QuodJib.f.  ^. 


S*  Thomas  hic 
$,  Ki  Ttrtium . 


t.oift.g.o.J.J. 
Mpriiuum  . 


t.difi.-j.q.  <• 
i:dif).S.q.;. 


«•diB.S.  q.-;. 


finiti  ;  tamen  exnatura  reiin  Deo  idcm  t^fum- 
mtim  efTe  ,  \z  iiifinitum ;  quia  illud  fummum  nici- 
tur  perfuperabundantiam,  adeoqueutimpofTibile 
fit  habcrc  fuperius,  autaqualc.  Et  cum  arguitur; 
quiadicendo  fummnm  bonum  ,  non  intelligitur 
utrum  finitum,  velinfinitum  fit.  Refpondeo,  id 
efTe  verum,  ciimy/i;www;/accipitur  negative  ,non 
vero  cum  fignificat  pofitivum  excefTum  refpeclu 
omnium  ,  ut  diftum  eft  . 

Ad  fecundum  dico  ,  •m  fummum  accipi  pofTe  & 
comparative  ,  ad  ea ,  qus  cxceduntur :  &  abfblute, 
quatenus  fi^nificatur  id ,  quod  fmpoflibile  eft  exce- 
di ,  aut  fibi  effe  asquale .  Primo  modo ,  utique  fum- 
raum  dicit  refpeftum  ad  ca  ,  qua  exceduntur.  Sed 
cum  dicimus  ,  &  appellamus  Deum  fummum  bo- 
num,  intelligimus  fionifir.tre  perfeflionem  exce- 
-dentem  al.a  omnia  ultra  quamlibet  porportionem 
datam  ,&dandam  ;  fcilicet  ,fimpliciter  infinitam: 
qux  fibiperinde  ineffet ,  ac  fi  quodcunque  aliud 
extra  fe  repugnaret . 

Ad  Tertium ,  efl  refponfio  talis  :  ea  qua  non 
funtin  eodem  genere ,  fed  fub  diTCrfis  contcnta 
gcneribus  ,  nullo  modo  funt  comparabilia  .  Deus 
sutem  negatur  efTe  in  eodem  g^nere  cum  aliis  bo- 
ris ,  cum  fit  cxtra  genus ,  &  principium  omnis  ge- 
reris:  &  fic  comparatur  ad  alia  per  exceffum  ,  & 
hujufmodi  comparatio  ron  importat  fummum 
bonum.Verum  (\npTz,qua/}.-^.articulo  y  jam  decla- 
ravimus,  Deumutique  nullo  pofTe  genere  com- 
prehendi :  non  quia  principium  omnis  generis  fit: 
Hac  en-mratione,  ne  fubftantia  quidcm  elTet  in 
genere,principium  efi:  enim  omnium  accidcntium." 
fed  magis  qnia  eft  ens  infinitum  ,ac  proInJe  inca- 
pax  ab  intrinfcco  ,  ut  de  illo  conceptus  generis  ac- 
cipiatur.Sed  v.tQfatnntum .,  ut  accipitur  compara- 
tivo  exprimit  Dei  bonitatem,  quae  intenfive  infi- 
nita  eft  :  Sumnium  enim  cum  tali  refpec^u  ad  ex- 
cefra,nos  ind'C3-innnita:em  excedentis:  cum  'iim- 
Tnwm  negative .,^\vQQ\\m  refpeflu  ad  excefTa  ab 
ipio  efle  q  leat  etiam  quiditative  finitum  . 

Respo^jdeo  igitur  conce  lendo  ,  Dei  flimmam 
bonitatem ,  ac  quodcunque  aliud  ex  natura  rei  in 
eorepertum,  in  nuUoprorfus  convcnire  cum  crea- 
turis  in  realitate  ,  acfubinie  ea  extrema  fbre  di 
cenda,&  parro  efl!e  primo  diverfa,  &  nihilominus 
iinum  eff;,  &quiJem  untvocum  utrarumque  bo- 
nitatum  realem  conceptum  ,  uti  explicatumfuit 
fupra,^iZ<e/?.4.  artic.  3  Juxta  igitur  hanc  univocam 
convenientiam  rectedicitur  Dei  bonitas  fuinma, 
refpeclu  aliarum  boni*atumparticipatarum  .  Non 
intelligentes  excedere  illam,  autexcedihas  per 
aliquos  gradus  determinatos ,  fed  ukra  Oinuein 
proportionem  aifignabilem  ,  quianon  potcft  intcl- 
ligi  ulla  bonitas  ei  squalis,  etiamfi  producerentur 
omnes  polfibles.  Unde  liimma  perfedtio  ,  &  boni- 
tas  Dei  involvere  non  potcll  aliquem  rcipci^tum 
ad  bona  particpata  ,  fed  magis  hxc  bona  dicere 
necefTe  efl  cfTentialem  ordinem  ad  bonitatem  pcr 
effentiam  ,  a  qua  funt  ;  nec  adiequate  ,&complct6 
funt  conceptibilia  ,  fine  tali  rerp^.6luad  bonitatem 
imparticipatam,  &fummam  .  Hsc  igitur  revera 
concipiuntur  exccfT.i ,  percomparationem  realem 
ad  bonitatem  per  eflfentiam  :  fed  hanc  minime  re- 
ferri  adea,  qux  exccdit  per  aliquem  rcrpcctum, 
quia  incapax  ellomnis  refpeiftus  realis  ad  crca- 
turas  . 

Ad  Quartum  rcfpondeo,  argumentum  procede- 
re  pcrinde  acfi  fumma  bonitas  neceflario  ,  &  non 
libere  fe  communicaret  ad  extra:quia  ergo^isa^lus 
liber  eft,tot  gradus  bonitatis  crcaturis  impertitur 


quot  vult,&cujufque  natura  expofcit.  Porro,  qaia 
nullacreaturarum  natura  capax  eft  peifx-tonis 
infinitx  :  (  Tunccnim  haud  foret  ens  part:c,pa- 
tum  ,  &  cauiatiim  ,  fed  potius  ens  per  cflTintiam) 
ideo  quacunque  pro  'uft-'.,  mel.oreft  fa^tibilis- ,  -Ss 
producibilis.  Etfi  crgo  fumma  comm  inicaiaoon 
fit  divina  bonitas,  non  propterea  unma  dicenda 
non  efl:imo,quia  fumm.a,&  innaita  ell ,  ideo  poni- 
tus  creaturis  non  potefl  cfl'j  communicata . 

Ad  Quintumdicendum,  idem  efle  fummum  'lo- 
num,  acbonum  fimpIiciter;acproinde  rifummu/H 
non  prsfefert  aliquam  realitatem,  qux  faciat  com. 
pofitionem  cum  bono  :  nifi  fecundum  racionem, 
quatenuslcilicet  bonum  fummum  dlcitur  per  re- 
fpeftum  ad  aliabona  ,  quxordinantur  ad  ipfum:at 
is  refpeflus  eft  duntaxat  per  intelleftum  in  Deo, 
lic^t  realiterinfit  ipfis  bonis,  quac  in  infinitumfu- 
perantur  a  bono  per  effentiam  . 

Ad  ultimum  ref"pondeo  fic:perfe5iiones  omnium 
entium  qusdam  fant  primi  Princpii  imitafones: 
cum  igitur  unumquodque  appetat  liiam  perfectio-  ' 

nem:eam  appetendo  ,  quodainmodoanpetit  fuum 
principium  :  feu  appctat  appetitu  naturali,  feu  ra- 
tionali ,  feu  fenfitivo  . 

ARTICULUS     III. 

UtrumefTe  bonum  per  cflfentiam  fit  proprium 
Dei. 

DoB.  locii  in  margine  citatis .  S.  Tbom.  i.  p. 
q.6.  artic.  3, 

VIDETUR  non  convenire  Deo  ta^quam 
proprium  efTebonum  per  efrentiam.Etenim  i-''}\  "'=•''•»• 
juxta  dicta  q.  j.  artic, primo.aoni  ratio  vel  co^fti  za ai !i»,jut>ut , 
tui'ur,vel  exprimitur  in  ordine  ad  appetiium.vel 
ell  ipfa  pafllva  entis  appetibilitas.Sed  Cjfe  maxime 
appetitur:  etiam  fecundum  naturalem  inclinario- 
nem ,  utique  conlbnam  voluntati  divra:  UnJ^ 
extrema  perveifitascit  ,  cum  quis  fuum  e£e  de- 
ftruit.  Igitur  cum  efc  unicuique  conveniat  per  ef- 
fentiam:  pariter&  pereflentiam  inerit  cu^quebo- 
num  elTe:  non  igitur  eft  Deoproprium  eflle  bonum 
per  cfTentiam . 

Pratterea ,  Potior  bonitas  entium  ,  eft  perfeftio 
eorum  elTentialis,  &  abfoluta^recundum  quam  cer-  Oai-^''^- 1-  «'• 
tum  ,&  proprium  gradtim  tenent  in  entiuni  coor-  ^' 
d.natione:eaenim  una  fpecies  eftaltera  cfTcntiali- 
ter  pcrfeftior  ,  vel  imperfeftior  .  Sed  nullum  ens 
eft,ne  imperfeftifllmum  qa:dem,quod  hacentita- 
tiva  perfe6lione  ,  bonitateque  propriam  effentiam 
conflituente  caieat : (  ut  dictum ell,  qu^ej}.  ^-artic, 
3.  )  crgo  etiam  crcata  entia  bona  funt  per  elTen- 
tiam  ,  acproinde  fic  efle  bonum  non  eft  proprium 
Deo. 

Pratterea,  Si  fblus  Deus  bonus  fit  per  efTentiam, 
igitur  cstera  bona  erunt  peraI'C|uid  .iliud  ninime 
fpeftalis  ad  effcnt^tm  eorum  .  Quarro  de  illo  alio, 
pcr  quod  bona  funt.(ut  arguit  Commentator  con- 
tra  Avicennam,  rtatuentem  unitatem  quid  diver- 
flim  ab  cfTe)  aut  cft  bonum  per  fuam  eflflntfam^aut 
per  aliud  additum  .  Et  fi  per  aliud,  prof^tloerit 
proccflus  ininfinitum.  Si  dicaturbonum  eflede  fe; 
ergo  pariter  &  primum  eft  bonum  de  1'; ,  &  non 
per  aliud  additum  ,  atque  ita  per  propriam  efi!en- 
tiam,ficuti  ponitur  efle  honus  Deus  . 

CoNTRA,Auguttinus  S.de  Trinit  cap.j. 5o»*/»  Der«™"P* 
i^oc,inqu it^c^r  /wnum  ilhud.  Tol/e  hoc,&  i/hJ,  &  vi-  '^'/''' ""  '* ""' 
de  i/fum  bo»umfipotes,:ta  Deum  i-iiiebis,iion  a/io 
bor.o  bonum,fed  bonu»i  o/unis  bcni.  Cum  igitur  fb- 
lus  Dcus  fit  bonum  omnjs  boni ,  ipfe  iblus  erit  bo» 

nwm 


.Mcia»hf(5r. 


^8 


Stmmcejoannis  Duns  Scotu 


l.dia.  t.q.j. 

De  reriiqL^ 
pnndpio.  ^.  3'. 
art.  3. 


QuojUib-  q-  %' 


QnodUh.  q.  ij 


j.riiR.  8.q.  t.*. 
>^,y  primam  V. 
^fiV  faltem  qu  1 
r.JJX  QuOilUb. 
q<7- 


I,  dift,  l.q.  3. 

1;     I.  cua.s.q.  1. 


folitli'  nem  ijliits 
tfHiJ. onit    . 
Qu.nlhb.    q.  fi. 
l.<li.t.S..i.  ^?. 

ReHtritur  i^i- 
t»r  (iijtindio . 


Tium  pcr  efferitUm  ,  &  millum  aliud  :  quod  expref- 
fiiis  dicit  idem  AugulUnus  1 1.  Confen'.  cap.  4.  Tu 
ergo  Domine  ,  inquiens  Jecifii  ea ,  qui pitkher  es, 
pulchr.ip->!te>}ini ;  qtii honits  es ^  honaju.nt  enim\ 
qt'i  esxfnnt  eni>,i,nec  itaptikhrafunt.nec  itabotia 
/  nt  nec  ita  ftm^  /kut  tu  conditor  eor:in7.fiui  cotfi- 
taraa.>:ecpukbrafui:t  .  nec  bonaftait.necftott. 
Efle  ieitur  bonum  per  efTentiam  eft  ita  propnum 
Deo  ut  nulli  crea.uraium  competere  pofllt;quip- 
pe  quannimvis  hons,refpeau  ejus,  qui  eft  bonum 
omnis  boni ,  bona  vix  d.cends  funt  ;  imo  non  di- 
cendK  ,  ciim  a  lummo  hono  ultraomnem  gradum, 
&  proportionemimaginabilem,  in  bonitate  exce- 

dantur ,  ^    ,  fc 

Reshondeo  dicendum,  efTe  honum  per  cnen- 
tiam  ita  competere  Deo,  ut  impolfibile  ht    alteri 
ab  illo  convenire  .  Et  declaratio  eft  fta  :  Bon.tas 
(  quanrum  attinet  ad  rem  proelentem  )  tripkx  eft, 
Wvta  dicta,  ry«^7?.  ^.arttc.  i.:    nempe  una,   qus 
cft  entis  pafllo,  eiurdem  ambitus  cum  iplo  :  altera 
efl"cntia]is,  &  abibluta,  fecundum  quam  unum- 
quodqucentium^raJumproprium  tenet  inefl"en- 
tiarum  coordir,atione:&  tertia  deniquc,eftbonitas 
accidentalis  entitati  adveniens ,  eftque  integritas 
convenientx,    vel  integra  convenientia  unius  ad 
akeram,cui  dchet  CQnvenire:  vel  akeriiis  esquod 
exioit  ,ur  fihi  conves  iat  ut bonafacies  hominis  di- 
cituy,<]\.n?i  dimenfapariliier,&  ajfe^a  htlariter,^ 
'hiculen:ercolorata^\x\a^\\.  Auguftmus  %,de  Trtntt. 
^^/■.'.Secundim  unamquaT.queharnm  bonitatum 
DeuV  ita  eft  bonus  ,  ut  nemini  alteri  poflibile  fit 
taritcrhonitatemconvenire.Nam.Cum  Deus  fitde 
fe  fy/L^eft  quoque  de  fe,St  de  fe  habens  omncm  con- 
ditionem  necefl"ario  requifitam  ad  effe  ;  adeoque 
involvat  opor^et  perfeftionem  omncm  ,  ideft  mh- 
ritam  :  quia  habenti  pcrfeaionis  gradum  determi- 
ratum,  ab  alio  datur,  &  participat  ab  agente  dante 
efl^entiam  necefl^ario  finitam  ,  Igitur  ipfum  elje  per 
efl^entiam:   eo  quod  nihil  fit ,  aut  efl^e  polfit  extra 
ipfum  ,  ex  fe  eft  hoc,&  ex  fe  infimtum:  ita  tamen, 
ut  fumma  unitas  ex  infin^tate  fequatur  :  propterea 
quod  enim  omnis  perfeaio  conftituat  ej]e  peref- 
fcntiam:  ideo  nulla  alia  extra  illam,  qut;  tft  omnis 
po:eftefll-  perfea  o  :  igitur  perinde  impofl"ibile  eft 
aljidhonumpereflentiam  extra  Deum,  ac  om- 
rem,  feu  infinitam  perfeaionem  noninvolvere 
quamlibetpoflibilem  perRaionem.  Bonum  ergo 
efle  pcr  efl*entiam  ita  convcnit  Deo,  ut  impoflibile 
fit,  alter'  co.nvenirc  :  quia  nihil  potell  habere  enti- 
tatem,  &  bonitatempcr  eflentiam,nifi  omnem  ha- 
beat,&infinitam.  Accipiens  auteme/7ir,  &  perfe- 
■    aionem.b  aho,  uteftomnis  creatura  ,neceflPario 
accipit  elfe  ,  &  perfcaionem  finitam:  quia  quod  ab 
aho  ahquid  participat ,  partem  ,  &  non  totum  ca- 
pirnec  totum  poceft  ahcui  largiri :  quia  tunc  ne- 
eeflarioproduceretur  ,  &omne  m.alum  nccefl"ano 
ea  produaione  cxcluderetur  :  &  creator  acreatu- 
ra  dcpenderet,quod  cft  impofl^ih  le.At  bonitas,qu« 
cft  entis  pafl'io  ,  ut  concipitur  fequi ,  ac  adaequari 
conceptui  entis ,  non  videtur  fufcipere  magis  ,  & 
minus,  utne  ipfequidem  conceptu-:  cntis  inadas- 
quatus  ,  &  injpeif.aus .  Ut  vero  eft  talis  entis,^ 
lealitati  ipfius  ada;quatus  ,  tunc  ma.sris ,  &  minus 
intenfadicenda  eft,quemadmodum  &  entitas,ad 
quam  'lquitur,&  cujus  eft  pafiiu.  Qua  paflTione  bo- 
nitatisetfi  intimiorfit  bonitaseflentians    qux  eft 
gradus  intrinfecus  cjus  ,  cujus  eft;  non  videtur  ta- 
menilladiftingui  a  "bom.ate  eflentiali,  ahadiftin- 
aione  ab  ea  ,  qua  diftinguitur  conceptus  inad^- 
quatus  a  reahtate . 

Adtertium  genusbonltatis  quod  auinet ,  qux 
acgidcntalis  eftt  ac  entitati  in  fua  quiditate  confti- 


De  renuTUj 
principio  q.  4. 
art.  x.feQ.  i.«>» 


4.  clill.  49.  ubi 
fupra  V.  Ttrti» 
coiiclujio . 


tutx  advenit ;  fecundum  ratloneffl  ,  q\]a  convenit 

Deo,  nullicreaturarum  vel  perfeaiflimcccongrue-    ..tiKi.  g.a-i.v 

re  polfe ,  exinde  conrtat;qui3,Deus  ,  cum  incapax    ». 

fitomnis  accidentis,  compofitionis  ,  &componibi- 

litatis,  accidentibus  perfeaiorum  creaturarum,per 

quas  ultimam  earum  attingunt  perfeaionem ,  ac 

funt  aceidentali  ,  &  fecundaria  bonitate  perfeaa;, 

correfpondet  in  ente  infini:e  perfeao  fubftantia. 

Unde  quoniam  creatura  intelleaualis  attingit  ul- 

tiinam  fui  perfeaionem  ,  &  objeaum  in  quo  com- 

plete  quietatur,  per  operationem  ab  fe  realiterdi- 

ftinaam,di  vina  voluntas  contra  attingit  objeaum 

infiniti  bonum  ,  per  aaum,  feu  operatfonem  fibi 

identificatam,  ob  intenfivam  infinitatem  ejus  .  Ut 

intell  gitur  ergo  Dei  voluntas  in  plena  poflTeflione 

divinx  bonitatis  ,  qua  &  eft  Deus  perfeae  beatus, 

eaoperatioeft  immutabiliterfihi  conjunaa,  &per 

rationem  conceptibilem  duntaxata  potentia  ,  & 

objeaodifferens.  Nam  nonperficitur  potentiain- 

finita,fiifi  fecundum  modum  intelligendi,  etfi  in- 

terimqua  a^us  fecundusexnatura  fei,non  fit  po- 

tentia,vel  aausprimus;  igitur  quoniamcreaturae, 

vel  perfeaifllmas  convenit  attingere   fuam  perfe- 

aionem  ,  &  bonitatem  fecundariam  per  operatio- 

nem  a  fediftinaan  ,  &  non  in  fe^profeao  fibi  non 

corapetit  effe  honum  hoc  genere  bonitatis  ,  quod 

eft,per  fuamelfentiam:fed  magisquatenusobjeao 

nerfeaiflimo  extra  fe  exiftenti  ,unitur,quod  nimi- 

jum  fimpliciter  eft  propterfe  voIendum,&  aman. 

dum  ;  quia  in  nulloalio  eft  natura  intelleaualis 

coniDleta  ,  perfeaaque  quies  ;  qua  adepta,tunc  ei 

naturx  complet^  beni  eft ;  de  qua  bonitatc  loqui- 

tur  Boetius  ,  libe/io  de  Hebdomadibus ,  cum  dicit, 

bonitatem  eflfe  accjdens  ,  ac  res  non  in  eo  ,  quod 

funt  ,  bonas  efle  . 

Ad  A';gume.mta  .  Ad  primum  refpondeo  ,  effe 
quod  maxime  appetitur.conftitui  taleper  eflentia- 
lem  perfeaionem  cujufque  ,  vel  etiam  accidenta-  ^.ciin.-ij.q.io, 
lem  ,  cum  fcilicet  complet^  huic ,  aut  illi  bene  eft, 
exohjeao  infinito,in  quofoUim  poteft  natura  in- 
tellectualis  perfeae  quietari,  atque  id  eflle  ,  &  bene 
e/fe  maxime  natura  inttlkaualis  naturaliter  ap- 
petit.Etcuminfertur;  Enti  cuique  id«onvenit  per 
effentiam  ;  ergo  etiam  &  bonum,  velappetibile  ef- 
fe.Refpondeo;  efle  per  effcntiam  nemini  convenit. 
nifi  illi  ,  qui  cum  fit  A  fe^omnem  ,  &  infinitam  per  • 
feaionem  accipit,  &  compleaitur  ;  cetera  ergo 
non  funt  per  effentiam  ,  nec  involvunt  ipfum  effe., 
fed  funt  capacia  recipiendi  efie  ab  a!io  ;  ideo  nec 
involvuntomnem  conditlonem,  &  perfeaionem 
eflendi  ,fed  ncceffirio  excidunt  a  perfeaione  fum- 
ma  ,  qux  ipfis  non  repugnaret,quatenus  entia  .  Ut 
ergo  liint  entia  per  participationem,ita  &  bonitas 
non  ineft  ipfis,feu  intrinfeca,  &  effentialis,  /eu  ex- 
trin^eca  ,nifi  per  partem  ,  &neutiquam  per  eflen- 
tiam.Et  huc  refpiciehat  kw^M^mns.fupra  relatus, 
cum  dixit;cunaa  quasfunt,quantumvis  &  pulchra 
&  bona  ,  &  exiftentia ;  in  comparatione  nihilomi- 
nus  ad  Conditorc.m  excelfura  ,  nec  bona  ,  nec  pul- 
chra  exiftere  . 

Ad  Secundum  patet  ex  ftatim  diais  ;  quia  etfi 
entia  ,ob  intrinfecam  ,  &cxtrinfecambonitatem,& 
gradum  effendi  reae  fecundiim  fe  appellentur& 
efle,&  bona  eflebonitateeffentiali ,  vel  accidenta- 
ii;nequaquam  tamen  diccnda  funt  bona  per  eflcn- 
tiam  ,  cum  non  nifi  |Tcr  participationem  primi  bo- 
ni ,  talia  efle  polfint .  Per  eflTentiam  itaque  bonum 
non  eftnifi,qui  habet  omnem  plenitudinem  boni- 
tatis  ;  ifque  unus  eft ,  nec  fieri  poteft,  nec  intelligi 
ut  id  alteri  ab  ipfo  conveniat. 

Ad  Tertium  dicendum,  bonitatem  ,  qux  eft 
entispaflio,  &  qus  eft  modtu^intrinfecus  rerum,   ,.dia.j.<«s- 

non     - 


1.  riifl.t'^. 
Ad^rimum 


l.dif».8,q. : 


Quodlib.q.i.Sc 
i.dif!.  i.  qH' 


Tomus  L  Pars  l  Qjdcejlio  VL  Art,  11 L 

non  efTe  quid  re  divediim  ab  iis,  quarum  funt  bo 
&  ideo  in   his  ceflat 


79 


Qiiodlib.  4- 
J.  Vifritne , 


i.c!i».  8.q.?«. 
Jik  Jiwt  W»< 
fptnivtiei  • 


l..Iin.  ?.q.  ?.v. 
AMHC.tHT  dd 
hes  Aa^»Jinus  • 


l.difi.  S.  q.  4. 


l.HIft.  J.q.J. 


<.  q.  16. 


Derfrmn  priii- 
cip.o^.^.  «rf.i. 


i.Hi!>.8.q.5.  & 


nitates:  csc  laeo  in  nis  cellat  argumentum,  nec 
itur  in  iiiiinitum;  quia  ino.mni  ordine  ftandum  efl 
ad  unum  ,  quod  de  /e  fit  tale  ,  &  non  per  aliud  di- 
flintlum  ,  atque  divcrium.  Quod  bonitatem  ac- 
cidentalem  fpeflat  ,  utdillinguitur  realitera  fub- 
jefto  ,  quod  fupponit ,  &  cui  convenit,  Scquod 
pcriicit  ,  ipfa  eft  ftatuenda  in  entitate  ,  vel  enti- 
tatibus  diverfis,  ideft,  unum  ens  in  fe  bonum, 
cfTent.aliter:  &  quatenus  ens;  alteri  comparatum, 
eftbonum  ei  accidentaliter  :  ut  cibus  dicitur  bo- 
nus  ftomacho ,  &  comedenti,  quia  habet  fapo- 
rem  fibi  convenientem.  Hasc  ergo  bonitasexur- 
git  ex  integra  convenientia  unius  alteri  :  &  non 
in  ahquo  indivifibili:  ut  dua:  priores  dbfolut»  bo- 
ritates  :  non  eil  ergo  hxc  accidentalis  bonitas  ta- 
lis  per  aliud  quid  ab  eadiverfum,  fedentia,  ex  (e- 
ipfis  cum  ad  invicem  comparantur,  reiulcat  hxc 
accidentalis  ,  &  fecundaria  bonitas . 

ARTICULUS    IV. 

Ufum  omnia  fint  bona  bonitate  divina. 

Doci.  loas  in  margine  citatis.S.  Tum.  i./». 
qttafi.  6.  artic.  4. 

VIDETUR  omnia  efie  bona  bonitate  divina. 
Nam  Augufimus,  8.  de  Trimt.  cap.  g.  vo- 
cat  Deum  bonum  omnis  boni :  Cum  itaque  audis., 
inquiens,  bonum  hoc  ,  ^  boKum  illud  ,  qu<s palfunt 
etiaiu  alias  dici  non  bona  .^fi potuerisfinc  illis  quee 
participationeboni  bona  funt  perfpicere perfe  bo- 
nuni.,  perfpexeris  Deum :  non  alio  bono  bonum.,f«d 
honum  onmisboni .  Si  igitur  Dcus  eft  bonumom- 
nis  boni  ,  catera  omnia  ab  ipib,  funt  bona  boni- 
tate  divina . 

Praterea,  Ea  bonitate  cxtera  omnia  a  Deo  fiint 
bona  ,  qua  detrafta  ,  vel  circumlcripta  per  intel- 
leclum,  bona  infuper  non  funt :  fed  fecundiim 
Boetium ,  de  Hebdomadibus ,  (i  paulifper per  in- 
telleclum  amovcas  ipfunt  primum  bonum,  tunc  li- 
cetfint  bona^  non  tamen  in  eo  quodfunt ,  erunt  bo- 
nay  igitur  quicquid  cft  bonum  ,  in  quantum  efl:, 
bonitate  divina  bonum  efl. 

Prxterea,Deus  efb  ipfum  bonum  per  efTentiam, 
cetcra  vero,  in  eo  quod  (lint ,  bonitatem  habent 
participatam  ,  atque  ejufdcm  rationis  cum  boni- 
tate  ,  qua  dicitur  per  efTentiam  ;  efl  enim  perfe- 
£tio  fiinpliciter;  igitur  omnia  bona  caufata  ,  funt 
talia  bonitati  lila  incau  ata  ;  fi  enim  fbl  fons  fit 
omnis  caIoris,&  lucis,  profe6t6  caetera,  inquibus 
&  lux  ,  &  calor  rcperitur,  lucida  ,  &  calida  erunt 
calore  ,  ac  lumine  (olis . 

CoNTRA,  Deus  &  creatura  a  parte  rei  ade6 
funt  primo  diveria,  ut  in  nullo  prorfus  conveniant 
fecunrfum  realitatemt  fi  autem  crcata  quajque  bo- 
naeffLnt  divina  bonitate,  non  forent  profetlo  ea 
extrema  primo  diverfa  ,  imouna,  eademque  in 
utriuiqueexilleret  realitasbonita  is  . 

Respondeo  dicendum  ;  ea  ,  quffi  fafta  funt 
haud  efie  bona  divina  bonitate,  qua  tali  ;  parti- 
cipare  tamen  divinam  bonitatem,  ut  cffeftuscau- 
fam,in  qua  illa  virtualiter,  &  eminenter  conti- 
nentur.  Et  primum  quidem  declaracur  ;  quia  crea- 
turffi  omncs  non  funt  hSix  ,  (  nec  fane  ficri  potuif- 
fcnt  )  dc  Dei  (iibflantia  ,  &  bonitate ,  (cd  de  nihi- 
lo .  Nam  alioquin  neccfiaria;  fbrent ,  &  Kernas  Sc 
Creator  ab  his  dependeret  per  neceflfariam  habi- 
rudinem  .  Potcntia  cnim  inhnita  duntaxat  per  (e 
movcturab  objccio  infinito ,  ab  aliis  vcro  nuila 
ratione  moveri ,  &  immutari  potefl  ,  fcd  fertur 


faper  illa,  ratione  eju.?,  quod  psr  fe,  &  nccef 
fario  refpjcit .  Ciim  igicur  cieatura:  omnes  finita: 
ab  intrinfeco  fint,  quia  omnibus  dc.ft  aliquisgra- 
dus  perfcttionis  ,  quatenus  entia  funt ;  cui  fc;Ii- 
cet  rationi  entis  ea  perfc  tlio  non  repugnares;pro- 
fifto  nec  necefiario  productcc  (lint,  nec  de  fab- 
flantia  ,  &  bonitate  Dei  ;  crfi  igitur  omnia  ,  quas 
funt,  bona  fint,  eorum  tamen  bonitas  nequit  efTe 
bonitas  divina  ,  quia  hvx  neceffaria  ,  asterna  ,  in- 
creata ,  &  inhmta  eil:  (l-d  efl  bonitas  ex  nihilo 
creata  ,  contingens  ,  diminuta  ,  &  impcrfefta, 
imitativa  quidem  ejus  bonitatis  ,  qua:  in  Deo  eft, 
fed  intcrim  nih.I  habens  commune  cum  illa  ,  ciam 
per  infinitatem  abea  diltet .  Non  funt  ergo  crea- 
ture  borc  bonitate  divina  . 

Veriim,  quia  bonum  ipfum  perefTentiam ,  cau- 
fa  efl  ,  cur  fint  cgtera  ab  ipfb  ,  ac  bona  fint ;  di- 
cente  Auguflino ;  ^uja  Dcus  bonus  efi.,fp,mus:  (5* 
in  quantum fur/!us.,b'jni fumus:  i.de  doclrin.Chrifi. 
caf.  1 X.  profefto  ,  quemadmodum  dicuntur  alia  a 
Deo  £■/?<?,  ex  bonitate  divina  ,  ita  &  rcvte  appel- 
lantur  bona  eadem  bonitate  divina  ;  non  quafi  fit 
forma  cr^anirarum ,  fed  magis  caufa  ejus ,  quae 
in  ipfis  efi;,  bonitatis.  Quamvis  enim  Deus  e(fi- 
ciat  omnia  per  immenfam  poteflatem  ,  &  fapien- 
tiam  ,  pr  ma  nihilominus  ratio  cau(alitatis  ef]:,  ad 
quam  'pcftat  ratio  cominunicabilitatis  ;  haec  au- 
tem  rat:o  eft  boni  ,  in  quantum  bonum,  Volun- 
tas  igitur  divina  infinite  quidem  potenseft,  fed 
quia  infiniti  bona,  largitur  f/T!? ,  6c  bonitatem  aliis 
omnibus  a  fe:  ac  proindc  cieata  cun5ta  &  funt,  & 
bona  fiint  bonitate  ftivina,  tanquam  omnium  cau- 
fa,  vel  prima  ratione  caufalitatis.  Ciim  enim  Deus 
habeat  infinitam  rationcm  perfcctionis ,  eft  imita- 
bilis  ab  omni  creatura,  tam  fafta  ,  quam  pofi;b;Ii, 
nec  omnes ,  qu.tmvis  forent  infinitx  exhauriunt 
gradus  imitabiles  ex  parte  Dei;  ficut  igiturfe- 
cundiim  gradus  diverlbs  ,  illum  imitantur;  ita 
funt ,  &  bona  funt ;  nec  aliud  eft  participare  <f/I?, 
&  reliquas  perfettiones  ab  eo  ,  qui  habet  effe  ex 
fe  ,  &  plenitudinem  omnis  perfcftionis ;  unde 
omnla  comparantur  ad  Deum  ,  ut  artificialia  ad 
artificem  ;  ficut  fcribitur  lapientis  7.  omniumtft 
artifex  ,  omr.em  habens  "jirtutem . 

Ad  Akgumeni  A.Ad  primum, concedo  Deum 
efTc  bonum  omnis  boni,  ieu  bonum  per  eircntiam; 
eoquodab  eo,  ut -a  caufa,  fint  cetera  bona ,  a 
quibus  omnibus  imitatur,  quatenus  habent  ali- 
qucm  gradum  cfTenrii ,  &  bonitaiis  ex  infinit  s  re- 
pertis  in  illo,  qui  eft  pcr  cfrentiam  lijam  .  £t  ciim 
dicit  Auguftinus,  fi  abique  rationibus  peculiari- 
bus  participantiims  intueatur ,  vel  confiJeretur 
bonum,  in  eo  intelligi ,  leu  perfpici  DcJin.  Re- 
fpondeo,  illud  bonum,  cujus  participatione  alia 
bonafunt,  quodve  intelligitur  ,  intelligendo  hoc 
bonum,  vel  illud  ;  potcft  poni  vel  univerfale  ad 
omnia  hona ;  &tunceju^  participatione  liint  a'ia 
bona,  ficiiti  inferiora  participant  (iipcrius.  Vel 
poteft  intelligi  lionum  per  cflentiam,  cujus  ,  ut 
caufx,  paniciparione  aiia  bona  (iint ,  &  tunc  uti- 
que  intclligendo  illud  bonum  ,  intclligitur  bonu;n 
per  effcntia.Ti,  in  univerfali  ratione  bonitatfs;  pe- 
rindc  ac  intelligendo  hoccns,  intclligitur  ens  ia 
univerlali,  ut  pars  conceptus  .  Ciim  igitur  iiib- 
dit ,  fipotueris  perfpiceve  perf'  bonum  &c.  id  efl, 
ii  bonum  ,  quod  cognofcitur  iu  univerlali  ,conci- 
p^atur  cum  hac  detcrminationc  per  je,  utiquein- 
telligitur  Deus  ,  non  (bliim  in  conceptu  commu- 
pi  ,  (cd  in  conceptu  proprio  :  bonum  enim  perfe, 
eft  ipliim  bonum  per  effentian* ,  quod  eft  Deus. 
Ac  proinde  quoniam  bo.Mscrcatis,  ac  participan- 
tibus  illud  bonum  intrinlcce  repugnat   ejuimodi 

con- 


4.flirt.  dj.q.^. 
Jater  . 


De  rerura  i>rin- 
cifiOf.^.  ariic. 
fed.2.».iZ. 


IMd^m,    ij. 
nrt.  l.tiU.  ]i. 


I.dit(.g.<l.  ??- 
Ai  aT^nmtnt.L^ 
»f>ni,„:s.  V..U 


Ait  3teti»m  • 


80 

conceptus  hor\\*.'<it'\i  peir  fe^ti^e  prorec^o  ntqueunt 
bona  divina  bonitate,fec]  duntaxat  periilanierunt 
boria  ,  ficuti  efFeiflus  habet  efle,  &  reliquas  fibi 
proprias  perfetliones  a  fua  caufa  . 

Ad  Secundum  ex  Boetio,  dico,  ipfum  intellige- 
re  bonitatem  in  entibus  creatis  fluxum  quemdam 
aprimobono,  cujus  voluntate  cajtera  funt ,  &  in 
quantum  funt ,  bona  funt .  Si  igitur  csctera  a  Dco 
ab  ipfb  Huunt ,  non  fluunt  fane  ,  nifi  ficuti  effecflus 
alterius  omnino  rationis  de  fua  cauGi  procedunt. 
QuemadmoQum  ergoper  lioc  quod  fluant  in  alte- 
ritate  cfTendi ,  dici  nequeunt  eflc  entitate  divina^ 


Summcejoannis  Duns  Scoti . 


itanecinteUigi  profefto  pofTunt ,  ncc  funt  bona 
bonitate  divina  . 

Ad  Tertium,  patet  refponfio  ex  diftis ;  quia  fi- 
cut  e/Je  per  eflTcntiam  eft  omnino  alterius  rationis 
ab  entibus  participantibus  ejje  ab  iHa ,  &  dunta- 
xat  conveniunt  in  conceptu  imperfeflo,  &  inada- 
quato;  ita  &  reliqua;  perfcciiones  fimpliciter,  quK 
in  primo  funt  formaliter  infinitx,  in  creaturis  ve- 
1-6  limitatas,  &  finita ;  ideoque  funt  receflario 
aliK ,  &  ali«  ab  illis ,  qulbus  eft  perfeftum  cns  pg r 
efTentiam  j 


Q^U^STIO     SEPTIMA 

DE    INFINITATE    DEI, 

I  N    Q.U  ATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

^ufl  confiderationem  divirnt  perfeBianis ,  confiderandum  eft  de  ejus  infitsitate  ,  ^  de 

exifientia  ejus  in  rebus:  attribuitur  enim  Dea  quodfit  ubique  ,  ^  in  omnibitt 

rebtis ,  ift  quantum   eft  incircumfcriptibilis  ,  i3  infinitus  . 

CIRCA    PRIMUM     CLU  ^  R  U  N  T  U  R     Q^U  A  T  U  O  R 

I.  Utrum   Deus  fit  infinitus  . 

ir.  Ucrum  aliquid  prxter  ip  um  fit  infinitum  fecundum  efTentiarn  , 

lif.  Utrum  aliqwtd  poifit  e(Tc  infinitum  fecundum  magnitudinem  . 

IVj  Ucrum  pofTit  efle  infinitum  in  rebus  fecundum  niultitudinem  . 


i.»lift.  8.q.3.&: 
1- 


ARTICULUSI. 

Utrum  Deus  fit  infinitus. 

Do^.i.dift.i.q.i.,  in  Report.  ihidem^q.i.^mdlih. 

^.7.§.  Ad  primum,  de primo  "P,  incipio.,  cap  4, 

S.  Tijoni.  i.part.  qu^ft.-j.  artic.  primo. 

IDETURDeusnonef- 

fe  infinitus  .  S/quidem 
cnm  intelligitur  inenti- 
bns  aliquod  a6lu  exi- 
fl.ns  infinitum  ,  nullum 
illi  contrarium  potefi: 
una"  corfiftere ,  feu  fit 
contrarium  formaliter, 
feu  virtualiter,  ideft,  ra- 
tione^effeftus  ab  infinito 
producib.Iis;  Ab  eo  enim  perinde  quodvis  contra- 
rium  excIuderetur.Nam  fi  folforet  irfinite  calidus 
virtualiter,nihilfiigid!tatis  feeum coippateretur  in 
Univer.^b.  Cum  igitur  infinitum  ens  fit  &infinite 
bonum,ejurmodi  bonum  infinituniomne  malum  ar- 
cerct  ab  entibusjergo  cum  multa  mala  efTc  conflet, 
fiullum  efl  bonum  ,  nec  ens  infinitum  in  Univerfo. 
Prtcterca  ,  Pofito  a  parte  rei  corpore  irifini- 
to  ,  nullum  aiiud  corpus  cfTet  illi  compofllbilej 
ergo  pariter  neque  enti  infinito,  efl:  aliud  ens 
compoffibile  ;  igitur  cun6ia  in  Univerfb  pportet 
fefre  finita  .  Probatio  prim«  confequentiac ;  Tum 
q'jia,ficut  repugnat  dimenfio  dimenfioni,  ita  vi- 
detur  aftualitas  aftualitati  repugnare:  Tumquia, 
fi  exlfteret  aiiud  corpus  ab  iniinito  faceret  cum  il- 
lo  aliquid  infinito  majus  ;  ergo  etiam  fi  enti  infini- 
to  coexiftercnt  alia  entia  fii,ita  ,  aliquid  majus  in- 
finito  coaiefceret  ex  illis  ;  quod  efl  imppfllbile, 
cum  infinito  nihil  maju» ,  nedum  efll^e  ;  fed  ne  ex- 
cogitari  quidern  poflit . 

Pmerca  ,   Qiipd  ita  cfl  bic,  quod  non  alibi, 
eft  nnitun-.  refpe<itu  «^/,&  quod  ;ta  eft  ntinc,  quod 


jion  alias,  efl  finitum  relpeftu  ^l^xndo  ;  &  quod 
itaagithoc,  quod  non  aliud  ,  elt  tinitum  fecun- 
dum  A^clionem  ;  &  ita  dc  aliis  ;  ergo  quod  eft  ita 
hoc  aliquid  .,  quod  non  a!iud  ,  efl:  finitum  fecun- 
dum  cntitatem  :  Deus  aut«m  efl:  fumm^  hoc ;  quia 
ex  le  eflqua:dam  fingularitas  ;  ergo  non  eflinfi- 
nitus. 

Prccterea  ,  Secundum  Ariftotelem  8.  Phyfic. 
Tex.  c,  79.  l^irius  infinita ,  fiejfet ,  moveret  in 
non  tempore .  Scd  nulla  virtus  potell  movere  in 
non  tempore :  Motus  enim  cft  efTentialiter  fuc- 
ceffivus,  ac  proinde  eft  necefTario  in  temporc;er- 
gQ  nulia  eft  virtus  infinita  ,  ac  ens  fubinde  infini- 
tum  in  natura  ;  &  entium  coordinatione  . 

CoNTRA  ,  in  Pfalmo  47.  fcribitur  ,  Magnus 
Dominus ,  &  laudabilis  nimis ,  ^  magnitudinis 
ejus  non  eft  finis  .  Item  Damafcenus  ,  libro  pri- 
mo  cap.  1 2.  Totum  enim  infe  comprehendens  habet 
tjfe.fljelut  quoddam  pelagns  fubjlantia:  infinitum., 
%  interminainm.  Sed  &  Philofbphus  3.  ^hyf 
TVv.  30.  ait,  omnes  concedere  ,  primum  Princi- 
pium  effe  infinitum  ,   &omnia  continere  . 

RESpoNDF.odicendum  ,  Deum  effe  formaliter, 
&intenfive  infinitum,  ideft,  fecundum  virtutem, 
feu  perfeftionem  omnimodam  in  linea  entis  . 
Quam  porro  infinitatem  virtutis  ,  &  perfeflionis 
entitativre ,  prout  eft  poffibile  int.elleflui  finito, 
attingere  quodammodo  fatagentcs  ,  efformemus 
opertct  contrarium  conceptum  illius ,  quem  de 
infinito  in  magnitudine  fibi  reft^  prefixiflTe  Arifto- 
telcm,  i.Phyfic.  Tcx.  63.  communis  confenfus  per-  Quo.iiib.q.'; 
fuadet,  dicentem  ,  Infinitum  eft ,  cujus  quantita-  •"'^•""* 
tem  accipientibus  ,  (  ideil ,  quantumcunque  acci- 
picntibus  ^fempsr  aliquiL'  reftat  accipere.  Eft  igi- 
tur  ejufmodi  infinitum  in  potentia  ,  non  habens 
rationem  totius  ,  nec  perfef^li;  quia  perfeclum  eft, 
cui  nihil  perfeciionis  deeft  ,  fed  huic  infinito  fem- 
p^r  aliquiddeeft ,  infuper  accipiendum.  Qiiod  fi 
imaginarcmur  omnes  partcs  acceptibiles  fim  ul  cf^ 
/e  accent3.s  3  niiqtie  tiaberemus  infinitam  quanti- 

tatsm 


Tomiis  I.  Vars  l  Qucefiio  VIL  Art.  I. 

tatem  in  aflu  ;  quia  tanta  cflTec  in  a6"tu,quanta  c< 
in  pocentia;  quod  infinitum  ver^  forettotum,& 


81 


Def  riptio  Ir- 


perfeftum  totum,quia  nihil  fibideefTet:  necquid- 
piam  ei  poflet  addi ,  nam  'alioquin  poflut  excedi . 
Ab  intelligentibus  igitur  aliquid  actu  infinitum 
inentitate,  profeclo  dcbet  concipi  proportiona- 
biliter  ad  quantitatem ,  qua  innnita  in  a£lu  attin- 
gitur  5  adeout  illud  cnsdicatur  infinitutn,  quod 
non  poteftab  aliquo  in  entitatcexcedi;  cuiproin- 
de  inficoportet  ratio  totius,  &  perfefli :  non  qui- 
dem^ut  quantum  innnitum,  quia  id  neceflariocon- 
ftaret  partibus  imperfe5lis,quarum  una  eflfet  extra 
aliam  ;  &  ita  cuique  deefletquidquid  in  alia  repe- 
Tiri  intelligeretur  .  At  ens  infinitum  fic  eft  perfe- 
clum,  ut  necfibi,  nec  alicui  quod  fit  ejus  deefl*e  ali- 
quid  pofllt;  qiiia  id  totum  nec  dependet  ex  aliqui- 
bus  imperfeftis ,  nec  aliqua  pars  eft  extra  aliam  . 
Ex  ratione  igitur  infiniti  pofita  5.  Phyf.  applicata 
fecundum  imaginationem  ad  intinitatem  aftualem 
in  magnitudine  ,  &  rurfus  ad  infinitatem  aftualem 
jn  entitate,  habetur  quod  fignificare  intendimus 
nomine  entis  infiniti  intenfiv^  ,  five  in  perfeclione , 
velin  virtute. 

Ex  his  poflumus  ens  infinitum  in  entitate  ita 
fiBiii  m  fntit3.  defcribere  ;  Infinitnm  ef},  cui  nihilentitatis  deef^ 
iiv.i  pei te<aio-  eo  luodo^  qtio  poffihHe  eft  illud  haberi  in  aliquo  uno. 
Nimirum  ,  quia  fieri  nonpotell,  ut  infinitum  in 
perfeclione  habeat  in  fe  realiter  ,  &  formaliter 
omnem  entitatem  ,  uti  extitit  declaratum  fiipra, 
guaj}.  4.  artic.  2.  Poteil  etiam  defcribi  per  exi.el^ 
fum  adquodcunque  ens  finitum  fic  :  Ens  infini- 
tum  efi,  qtiod  excedit  quodcunque  ensfinitum^  non 
fecundum  aliquam  dcterminatam  proportioncm  , 
fed  ultra  omnem  determinatam proportionem ,  lel 
determinabilem  .  Cum  enim  omne  ensfinitumad 
aliud  comparatum,  excedat,  vel  excedatur  fecun- 
dum  aliquam  proportionem  determinatam,  quate- 
nus  eft  unum  alrero  perfeflius  ,  vel  imperftftus 
in  entitate,  &  eflentiali  perfeclione;  contra  ens  in- 
finite  perfeclum  excedit  in  perfeftione  omnefini- 
tum  ultra  Oiinem  proportionem  aflignabilem  . 

Hunc  autem  conceptum  entis  infiniti  ita  dccla- 
ratum,  non  involvere  aliquid  incompofllb  le ,  & 
repugnans,  ex  eo  conftat  ;  quia  fi  infinitas  foret 
enti  incompofllbilis,  profecioea  incompoflibilitas 
appareret;  quam  cum  nullus  intelleflus  deprehen- 
dat ,  niilla  hic  quidem  crit :  ficut  enim  quodlibet 
poncndum  eft  poflibile  ,  cujus  non  apparet  impof- 
fibilitas,  ita&  compofllbile  ,  eujusron innotefcit 
incqmpofTibilitas  .  Ccmponendo  autem  irfinita- 
tera  enti ,  nulla  apparet ;  quia  ncc  de  ratione  entis 
eft  finitas;ncc  eft  paffio  converiibilis  cum  ente;  ex 
alterucro  autem  iftorumduntaxat  pofltt  concludi 
ineompoflibilitas  .  Et  fan^  ,  ciim  ens  fit  obicttum 
intelleftus,  haud  latere  poflTet  repugnantia  ,  fi  mef- 
fetconceptui  entii  infiniti  .  Mirum  tftautem,  fi 
nulli  intelleftui  talis  contradiftio  patens  fiat  ,  cir- 
ca  cjus  primumobjcftum  ,  cum  difcordia  in  fbro 
ita  facijiter  ofFendat  auditum  •  fi  cnim  tftdifcon- 
▼eniens,  ftatimrecipltur ,  &cfiendit,  curnullus 
intellectus  ab  intelligibili  infinito  naturaliter  re- 
fugit ,  ficuta  nonconvenicntc  ;  imo  contr;i  veluti 
pcrftftifTimum  intelligibile  apprehenfum  ,  in  eo 
mirifice  delefletur,  &  conquicfcat. 

Supponendo  igitur  nullam  incompcfl^bilitatcm 
fubcflfeconceptui  entis  infiniti,declaratur ,  Dtum 
efl*e  infin'tum  in  virtute  ,  &  pcrfcftionc,  6':  qnid;.m 
in  ipfa  lineaentis  .  Et  primo  ex  ratiort^  caufne  cf- 
ficientis;qua  vin  Ariftotcles,  8.  '^'hyf.Tcx.c.'^^.,^ 
12.  Met:s^byf  Tex.c.^\.  conatus  t  iloftendere  po- 
tentiam  ii.tcnfive  innnitam  primi  Principij  ,  fic  ar- 
gucndo-"  Frimum  movet  motu  infi;nt(\  ^rgo  habct 
Tc?ftus  I. 


Si  inliiiii^s  tnti 
repug'i?ret  , 
ttjiisii  jtfinte!' 
If.-^^u  ilepte* 
ber.deretur  . 


Viflenduj  M,iy- 
ron.  I.  cli;'..  ;• 
«.8. 


pocentiam  inhnitam,  &  per  confequcnseft  infini- 
tum  .  Quantum  attinetad  ejus  argumenti  aflum- 
ptum,  fciendum,  f.mtam  perfciftionem  pofll-  con- 
cludi  de  potentia  ?.Ii(^ua  ,  ex  hocquod  fufficienter 
ex  fe  poteft  in  calem  actum  ,  quanta  dcducitur  ex 
eoquod  exit  in  talem  aftum  :  Etfi  ergo  antece- 
dens  Ariftotclisfalliim  Cn-,  quiadcfafto  mundus 
in  tempore  fuit  ;  attamen  multi  Theologorum  pu- 
tant  incipere  ab  asterno  potuifle  ,  atque  omnes  fa- 
tentur,  nullam  repugnantiam  ex  parte  Dci  exti- 
tifTe  ,  quominus  ita  fictus  fit ;  etiamfi  talis  modus 
ei  effefiui  fuerit  incompoflibilis  .  Igitur  ex  hac 
non  repuguantia  refpeftu  poteltatis  divince  ,  non 
minus  poteft  refte  conchidi  infinitas  notenti»  il- 
lius,  ac  a  femper  mundus  extitiflet .  Probatur  igi- 
turconfequentia  :  Nam  tale  movcns  ,  vel  potens 
movere  motu  infinito  ;  vel  movet  virtute  alterius, 
vel  movet  a  fe  :  Non  virtute  alterius  ;  quia  tunc 
non  eflet  primum  movens  ;  juxta  difla,  quxftione 
fecnnda  artic.  5.,  igitur  m.ovet  a  fe,  propria  nimi- 
rum  virtute,  &  non  virtute  alterius;  igitur  ea  vir- 
tus  eft  intenfiv^  iniinita,  &  entis  habcntis  poten- 
tiamintenfive  infinitam.  Probatio  :  (^iod  habet. 
a  fe  potentiam  aftivam  ,  paritera  fehabeat  opor- 
tec  &  entitatem  ,  cujus  cft  ca  virtus  ,  &  potentia . 
Habens  autem  a  fc  aliquid  ,  poflidec  illud  in  tota 
plenitudine,  qus  fibi  porefi:  competcre  :  Alioquin 
fi  quidpiam  perfeftionis  fibi  defir,  cur  &  illam  non 
accipit  ,  cum  reliqua  omnia  habeat  a  fc  .■'  Etfi  ex 
fe  fibi  is  defeftus  infit :  igitur  cft  oflendenda  in- 
compoffibilitas  infinits  perfeftionis  ad  ens  .  Con- 
tra  veroconftat,  nihi!  h  beri  limitatO  in  aliquo  , 
nifiquia  Agens  ei  largitur  efl!e  ,  &  totam  perfe- 
ftionem  :  adeoque  quce  funt  ab  alio  ,  finita  ,  ac  li- 
mitata  fiint:  ergo  quod  eft  a  fe,illimitatum,ac  inn- 
nitum  eft  :  quia  plrnituc^o  omnimoda:  perfeciio- 
nis  eflfe  non  poreft  finc  infinitate  intenfiva  :  E.x 
hoc  igitur  quod  primum  movere  pGfllt  motu  infi- 
nito  a  fe  ,  ftquitur  ipfum  habcre  virtutcm,  &  po- 
tentiam  intenfive  infinitam  . 

Deinde  ,  /ntel!ecli!s  divinus  aflu  irtelligit  infi- 
nita  intelligibilia,  ex  Angufiino  i  2;de  Civit.cap. 
J  8.  yibfit.,\x\K\M\t ,  ut  dubitemus ,  quod  ei  notus  no» 
fit  omnis  numertcs ,  cujus  intelligentia:  ^  ficut  in 
Pfalmo  canitur ,  non  efi  uumerus.  bfinitas  itaqtte 
numeri.,  quamius  infinito-i  um  numerorum  ,  nullKs 
fit  numerus  ,  non  eft  tamen  incomtrrebenfibi/is  ei , 
cujus  inteliigentiis  non  efl  numerus  :  igitur  is  in- 
telle6tus  eft  infinitus  .  Probatio  confcquentis:  ubi 
pluralitas  concludit  majorem  perfeftionem  ,  ibi 
ex  infinita  multitudinc  re(5ie  infertur  infinitas  per- 
fectionis:fed  unumquodque  intelligibile  natum  eft 
intelligi  propr^a  intellectione  ab  intclleiSlu  creato, 
qux  intelleftio  dicit  perfeftionem  •  ergo  inhnita 
intell  gibilia  aftu  intelligens,  &diflin6tti,  cx  fui 
natura  ,  elt  inhnitasperlectionis  .  Atque  idiplim 
fequitur  ex  rationc  intelligendi  infinitorum.  Nam 
majoris  profectopcrfeflionis  efl  ratio  intciligen- 
di  ,  qucB  ell;  plurium  repra:fentativa :  qusigitur 
eft  infinitorum  rcpra:fentativa  ,  infinitx  omnino 
debetcffe  perfettionis  ;  quia  oportet  cam  include- 
le  e  rinenter  pcrfccliones  omnium  propriarum  ra- 
tionum  Intelligendi ,  quarum  qua:Iibet ,  lccundum 
propriam  ranonem  ,  pcrfeiftionem  ponit  .  Ciim 
i»itur  ha;c  ratio  intclligendi  diftinftc  ,  fit  efltntis 
divina  ,  erit  continens  intinitarijm  perfc6tionum: 
ac  proinde  intenfive  infinita  :  quia  unumquodque, 
ficut  fe  habet  ad  elTe  ,  fic  ad  cognofcibilitatem,  ex- 
2.  Meta;hyf  Tcx.  c.  4. 

Tandem,juxta  dicti,quaft.  i.artic.  ;.in  ordinc 
efl^icicntis,  finis,&  cmincnti;c  ,  ftandum  elt  in  uro, 
atquc  ca  triplc:?i  primitas  uni   natur*  duntaxat 
L .  con- 


$  2  Simmcejoafinis  Duns  Scoti. 


cpnvenit;  ut  idera  fit  prlmum  elHciens,  ulumus  fi- 
nis  ;  ac  entium  omnium  eminentiiTimum  5  cui  pe- 
rinde  eftincoiMpoflibile  fuperius,  &  aequalc;  igitur 
oportet  iplum  efle  intenfive  infinitum  .  Namfi 
emmentilVimo  incompoflibile  ell  aliquid  eflfe  fu- 
perius,  vel  psrfeft.us.aut  par,quia  iinito,  nedum 
aquale  ,  veri!im  etiam  perfe6tius  non  e(l  incompof- 
fibile  omnino  oportct  primum  efficiens,  ultimum 
finem  ,  ac  primumcontinens  eflfe  intenfive  infini- 
tum  . 

Quibufdam  videtur  declaranda  Dei  intenfiva 
S.Thotnashic,  jnfinitas  pei  lioc,quia  formafiniturper  matenam; 
in/"  "*,""r<o.  ,ergo  qupniam  primae  f.b/  mfs  penitus  repugnat  efTe 
.»n.  2.  "  *  jn^rnateria  ,  efl  infinita.Veriim  hfficratio  inefficax 
eft  :  quia  tunc  etiam  natura  Ar,;^elica  eflet  jnfini- 
ta,cumfit  immaterialis  fecundum  iHos  Nec  per 
hocquodt;/'c' Angelifinirei  ipfius  eflcnt!am,  evi- 
tareiiir  inconyeniens  ,  Nam  cum  ponat  e£e  acci- 
dere  effentiK,  ranquam  quid  naturaliter  pofterius, 
in  primo  figno  nr.turte,  eflfentia  fecuiidum  fe  Ut 
pr:or,  videietur  eflTe  intenfive  infinita:  ac  per  con- 
iequens  in  ftcundo  figno  naturie,  non  erit  finibi- 
Jis  per  ejje  ,  quja  quael.bet  entitas  habet  intenfi- 
vum  gradum  lus  perftft  onis  ,  aquo  eft  hnita,  vel 
innnita  in  fe  ,  ut  pra-intcljigitur  prior  omni  com- 
paratione  (iii  adaliam  eflentiam  ,aqua  proinde  ut 
acciperc  nequjt  gradum  intrinfecum  liias  perfe- 
6tionis ,  ita  nec  finitatem  . 

Cum  igitur  arguitur  ;  Forma  finitur  ad  mate- 
riam  :  ergo  fi  non  eit  ad  materiam,non  finitur:FaI- 
lacia  eft  conftquentis,  Corpus  finitur  ad  corpus: 
ergo  fi  non  eft  ad  corpus ,  efl  infinitum  :  ultimum 
,ccElum  ergo  erit  infinitum  .Sopliifma  cft,  3.  ^Pbyf. 
Tex.  c.  3 1.  cT  74.(.,)uia  ficut  priiis  corpus  in  fe  fini- 
tur  antequam  finiatur  per  aliud  corpus  ,  ita  forma 
finita  in  ie  ,  prius  finitur:  quiaefl:  talis  natura  in 
entbus  ,qu£e  finitur,  quam  iiniatur  per  materiam; 
nam  fecunda  finitas  praefupponit  primam  ,  &non 
caufat  eam  - 

Ad  Argltmenta  .  Ad  primum  rcfpondeo  ,  ex 
di6<tis,^.  2.  aitlc.  tertio  §.  Ad  qimrtum  ,  fi  bonum 
inhnitum,  quod  efl  Deus,  ageret  extra  le  ex  natu- 
tie  ncceffitate  ,  utfol  peceffario  eft  produftivus  ca- 
loris,  &  lucis  ,  utique  quicquid  ell  malorum  in  cn- 
tibus  excluderet :  fi  tamen  ea  ,  quK  dic  jntur  mala 
opnofira  forent  ilii  vtl  formaliter,  vel  yirtualiter. 
At  fi  rnmmi  boni  actio  fit  l^bera,  uti  revera  efl-, 
non  oportet  impediri  per  illam  quodvis  malum; 
quia  poflTct  quosdam  permittere  ,  ficuti  de  fa6io 
permicuntur  mala  propter  fines  altiifimiE  ,  &  ab- 
ditiinmas  providentiaenobis  ignotos  . 

Verum  ,  fuboritur  hic  irilantia  :  quia  Phylofb- 
phi  putantes  ,  Deumagere^x  naturteneceflitate, 
ponebant  nihilominus  mala  in  Univerfo  ;  igitur 
ron  accidunt  mala  propterea  quoJ  Deus  fit  caufa 
Iibera,  refpeftu  creafurarum.  R.efpondeo  ,  Phy- 
loibphos  luminefideidellitutos,  non  raro  admifii- 
ie  lateiites  contradiftiones  ,  ficutell,  Deum  fum- 
pum  bonum  eflecaufam  neceflariam,  &  aliquod 
malum  evenire  contingcnter  in  entibus  ,  itautfit 
imputabile  facientibus  ,&  llibinde  puniendum. 
Attamen  ex  falfa  pofitione  Fhilofbphorum  poflTi- 
bile  fuiflet  aliquod  malum  in  natura  ex  occurilj  ,& 
incidentis  caufarum  naturalium  fibi  mutup  adver- 
fantium  ;  adeout  effectus ,  qui  erat  fequuturus  ex 
his  caufis  naturalibus  ,  Interventu  potentiorum 
caufarum  .contrarius  ,  vel  deficiens  exiittffcftus, 
atque  id  fuit  eis  maUim  iri  natura  .  Sed  qua  ratio- 
ne  fuerit  impptabile,  &prdinandum  per  pcenam, 
rec  declaraverunt ,  nec  explicari  potefl  in  falfa 
hypotefi  illorum  . 
Ad  Seccndum  ,  neganda  efl  confequentia  .  Ad 


primam  probationem  ejus  ,dicimusnon  effe  fimf» 
lem  incompoflibilitatem  dimenfionum  in  replendo 
lojum,  &  eflTentiarum  in  fimul  cflendo  :  Non  enim 
una  entitas  fic  replet  totam  naturam  entitatis:quin 
cum  ifta  alia  entitas  pofllt  flare  ;  quod  non  efl:  in- 
telligendum  de  repletione  locali ,  led  quodammo- 
do  de  commenfuratipne  eflTcntiali .  Una  autem  di- 
menfio  replet  locum  fecundum  ultimum  capacita- 
tisdice,  &  ideo  nequit  (i^Q  cum  eo  aliud  corpus 
eum  Jem  Jocum  replens  :  etfi  poiTet  reperiri  cum 
alio  corporc  non  replente  locum  .  Itaque  una  en% 
titas  firnul  potefleiTe  cum  alia,  ficut  poteflrefpe- 
£tu  loci ,  cum  corpore  replente  locum  ,  efl^e  aliud 
corpusnon  replens  locum  .  Ad  aliam  conlequen- 
tiffi  probationem,  concedoexcorpore  infinito,  & 
finito  fieri  aliquid  majus  utroque,  fi  una  eflrent,ra- 
tione  dimenfionum;  quia  dimenfionesalteriuscor- 
poris  cflTent  aliffi  a  dimenfionibus  corporis  infiniti, 
&  ejuidem  rationis  cum  illis ;  &  propterca  exindc 
totum  majus  conflaretur.  Altera  vero  ex  parte  ilr 
lud  totum  majuseflTenon  pofliet,  quiadimenfio  in- 
finita  nequit  excedi .  At  tota  quantitas infinitae 
perfcctionis  nullam  omnino  recipit  additionem  in 
ratione  talis  quantitatis  ,  ex  coexiflentia  alterius 
finiti ,  fecundum  quantitatcm  virtutis  ;  quia  funt 
.extrema  altcriusomfiino  rationis,  &  primo  diver- 
fa  :  &  quicquid  efle  potefl  perfe6tionis  in  ente  fini- 
to  ,  longe  .excellentius  reperiturin  infinito,  quam 
fit  iii  ie  ipfb  . 

Ad  Tert!umrefpondeo,confequentiam  efTene'' 
gandam  ,  nifi  illud  ,quod  demonltratur  in  antece- 
dente ,  fit  hnitum.  Exemplum  fi  per  impoifibile 
daretur  Vbi  infinitum  ,  &  corpus  infinitum  tale 
Z^/;/repIeret,  profefto  non  fequeretur:  Hoccorpus 
ej}  hic ,  ita  qmd  non  alibi  ;  ergo  ejl Jinituni  feam-' 
duni  Ubi,:cum  T^hicwon  demonltret,  nifi  infini- 
tum.  Ell  igitur  probandum  in  cafu  idquodde- 
monftraturper /7&cefre  finitum  ^  alioquin  petitur 
manifelte  ,quod  ell  probanJum . 

Ad  Qiiartum  repondeo  ;  etfi  argumentum  ijt 
diflicile  fiilfo  opinantibus,  Deum  efle  caufam  ne- 
ceflariam  ,  nec  habentem  fubinde  in  poteltate  fua 
propnam  aiFlionem  ;  tamen  reft^  ientientibus, 
Dcum  eflecaufam  liberam,  ut  comparatur  ad  alia 
a  le  iplb  ,  nullam  habet  difficultatem ;  quia  licet  fit 
virtutis  inhnitte,  tamen  quia  libere ,  &  contingen- . 
ter  agit  ad  extra,ficuti  in  poteftate  ejusefl  agere, 
&  non  agere,  ita  &  in  poteltate  ejus,agere  in  tem- 
pore,  &agerein  non  tcmpore.  Potelt  igitur  Pri- 
mum  agens  moverecorpus  in  tempore;  eflo  fit  in- 
finita:  virtutis;quia  non  neccflario  agit ,  fecunduin 
ultimum  potentiae  fus  ;  nec  in  tam  brevi  temporc 
caufat ,  quin  in  breviori  poiTet  agere  . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    IL 

Utrum  aliquid  aliud  ,  quam  Deus  pofllt  efTe 
infinitum  per  eflentiam . 

Do£?.  locis  in  niargine  citatis  .  S.  Thom.i.p.  q.^j. 
artic.  2. 

VIDETUR  aliquid  aliud  ,  quam  Deus ,  efTe 
infinitum  per  efTentiam.  Etenim  Philoib- 
phusd.  T^^/i/c.  reprehendit  definitionem  lineasre-  '\'!'s7ilLt."i'ntyA 
ftce,hanc  fcilicet ;  Linta  re&a  ef} ,  cujus  mediuni 
non  exit  extrema:  per  hoc,  quia  fi  linea  infinita  fo- 
ret,  rei5ta  eflTe  poflet,  qua  nihilorninuscareret  me- 
dio,*  atque  extremis  :  Non  eft  autem  aliqua  defini- 
lio  reiicienda  ,  piopterea  quod  non  conveniat  ali- 
fcui  ,quod  impoflibjle  eft  cojiiprehendi ,  eoquedta- 
lc  nec  eiTe  poSru  ;  igitur  efl  poflibile   aliquod  pet 

eflen- 


i.(lift.g.q.5'$. 
A\ii  prohant 
qimrCo    m"lo  • 


Tomiis  l  Pars  l  Qitceliio  VII  ArtAL 

effentiam  infinituni,  quod  non  fic  Deus 


83 


3.  Mot.iph. 
<j.  <;.  in  .ir^»m, 
prinafijl. 


a.     Met.iphyf. 
■     tthifupra  . 


Et  tf.l'hyf.rf.v, 


Dercrum 
principio  5.  8. 
<irfif.  ^. 
i.flill.8.q^  §. 
Qnjntitif  ersio 
A.l  fecuniHiiu 
articitlum  >  , 


,  1.  <li((.  8.  q. 
<*■  j]i  frinnim 
V.  SedfaUem 
gnxras  . 


Quoillib.q.  ?. 
$.  Df  fecmide 
'rticulo  , 


Prsterea^  5.  Fhyf.Tex.c.6.^.Qnint^m  magnitu- 
dinem  concingitefle  in  porcntia,  tantam  contingit 
efle  in  a61u  ;  led  in  potentia  contingit  efl^e  infini- 
tum  ;  qu  a  2.  de  ylfiitmi.,  Tex.  t\  41.  ignis  crcfcit 
in  infinitum ,  appofitis  combuftibilibus  ;  igitur  eft 
autefle  potefl:  infiniium  pereflentiamaliud  a  DeO. 

¥vxtQti..,6.Pbyf.Tex.  c.  3.  continuum  efl;  divifi- 
bile  in  femper  divifibilia  ;  (ed  numerus  fequitur  di- 
vifionem  continui,cx  i.Phyf.  Tex.  c.68.,  ergo  nu- 
merusefl  infinitus . 

Et  fi  dicatur  ,  quia  numerus  eft  infinitus  in  po- 
tentia,ficut  &  concinui  divifio.  Contra  ;  primode 
CoeIo,&  Mundo:  ^jiod  impoJ]ibile  effu^um  efS» 
impojjibi/e  efl fieri  ;  ergo  ii  impGffibile  eft  conti- 
ruum  efledivifum  in  infinitum  ,  ergo  impofllbile 
efi:  dividi  in  inhnitum  in  potentia  .  Quod  fi  polfibi- 
Je  efl:  dividi  in  infinitum,ut  omnes  fatentur;  igitur 
eft  aliud  infin'tum  per  efllentiam  ,  quam  Deus. 

Prffiterea,  Ex  eoquod  intelleiiJtusdivinus  fit  in- 
finitorum  intelligibilium  ,  mx.\\\.\mws  articulo pr<s- 
cedenti .,  ipn.im  efle  infinitum  ,  ac  intelle6tus  ,  & 
eflentiu;  proinde  innnitffi  ;  fed  ea  pariter  eft  cujuf- 
vis  intelleohis  vis,  &poteftas,  utad  infinita  intel- 
ligibilia  fe  fe  e.xtendere  queat ;  ergo  ipfius  virtu- 
tem  oportet  efle  infinitam,  fecundum  fuam  ratio- 
nem  ,  &  eflentiam .  Idem  potefl:  argui  de  raateria, 
quffi  de  fe  eft  receptiva  infinitarum  formarum. 

CoNTRA  ,  Perfcflio  ,  vel  bonitas  eflentialis  cu- 
jufvis  entis  creati,  confiftit  in  mo  Jo,  fpecie  ,  &  or- 
dine,juxta  Auguflinum  ,  de  Katura  bofii^cap.^.  fe- 
cundiim  quod  &  Scriptura  dicit,omniacondita  ef- 
fe  inntimero  .,pondere ,  ^  menfura  ,  Sapient.  xi. 
modusautem,  vel  menfura  prafigit  unicuique  rei 
gradum  determinatum  fus  perfe6^tionis  eflentia- 
lis  ;  ergo  nihil  ex  his  ,  quce  faifia  funt  in  numero, 
pondere,  &  menfura,  poteftefle  infinitum  peref^ 
fentiam  :  quia  oportet  (ecundiim  efl!entiam  efle  li- 
mi^^atum  ,  &  non  infinitum  . 

Respondeo  dicendum  ,  unicum  efl^e  infinitum 
per  eflVntiarn  .  quod  eft  Deus  :  &  nihil  aliud  ab  il- 
lo  efle  pofle  fic  infinitum  .  Declaratio :  Quando 
aliquid  efl:de  fe  effe.,  &  non  tantum  capax  illius 
efj^e  ,  feu  cxiflentia; :  tunc  id  ,  quod  in  fuo  eifentiali 
coneeptu  involvit  ej]e.,de  fe,  &  cx  fe  habet  quam- 
libet  conditionem,  &  perfeflionem  requifitamad 
efj^e  :  adeout  nihil  perfeftionis  poflit  reperiri  extra 
illud:ens  autem,  ut  convenit  Deo,taIe  eft:  nam  eil 
de  fe  ejfe  ,  ciim  a  fe  fit,  ipfique  repugnet  ab  alio  ef- 
fe  ,  &  caufari :  eft  igitur  ipfum  ejje  per  efl^entiam, 
involvens  omnem  perfeftionem  poflibilem  ,  &  for- 
maliter  infinitum:  nequit  ergo  extra  ipfum  efle 
poflibile  aliudinfinitum  per  eflentiam:  quia  tunc 
non  praiacccppiflet  fibiomncm  perfeftionempofli- 
bilem  :  reliqua  ergo  erunt  neceflario  limitata  ,  ac 
propterca  nihil  ex  fe  effe  ,  fed  duntaxat  aliquid 
cui  non  repugnat  efje  .  Cstera  ergo  omnia  a  Deo 
imperfeftionem,  &  limitationem  neccflario  ha- 
bentannexam,  atque  ita  non  infinita  per  eflen- 
tiam.  Rurfus:  Non  pofll.int  eflc  plura  rcalitcr 
diftincta,  &  formaliter  infinita  :  ergononnifi  uni- 
cum  eit  infinitum  per  cfTentiam  .  Probatur  af- 
fumptum  ;  Infinito  nihil  deficit  entitatis  ,  co  modo 
quo  pofTibilc  eft  illud  haberi  in  uno  :  fed  oninem 
perfeftioncm  fimpliciter  poffibilc  cfl:  rcalitcr,  & 
per  identitatem  haberi  in  uno  fummc  pcrfefto: 
infinitum  ergo  habet  in  fe  realiter  ,  &  pcr  idontita- 
temquicquid  efl  perfeftionis  fimpticit(.r.  Non  ha- 
bct  autem  in  fe  realiter  ,  &  per  identitatem  iilud, 
qnofl  realiter  eft  diflinclum  ab  co  :  eigo  ab  infini- 
to  nullum  pcrfcclum  fimpliciter  potefl;  efle  reali- 
tcr  diflinctum:  infinitum  vcro  pcr  cfTcntiam  aliutl 
Tomusl. 


a  Deo  oporteret  efle  perfeftum  fimplicitcr  :  crgo 
repugnat  taleinfinitumdiflinftum  realitera  Deo. 
Q_upd  vero  poflibile  fitomnem  perftftioncm  fim- 
pliciter  haberi  in  uno  (umme  perfefto :  probatur: 
quia,  fiquicquideflpcrfcftionis  fimpliciter,  non 
poflet  efle  in  uno,  utiquc  id  evenirtt  ob  aliquam 
incompoflibilitatem  ejuliriodi  perfc6lionum  inter 
fe;  nulla  eft  autem  talis  incompoflibilitas:  quia 
perfc(5tio  fimplicitcr  efl:  melior  ipfa  ,  qua  ;n  non  ip- 
fa  in  quolibet  ,  id  eft ,  quain  incompofnbi^e  fibi :  fi 
una  igitur  t:fll't  alteri  incompofllbilis  foret  melior 
altera  perfecftione;  &illa  ,  cui  paritcr  incompoflll- 
bilis,  6  contra  cflet  melior  reliqua  fibi  incompof- 
fibili  :&  ita  idem  eflfet  perfeflius  ,  &  imperfeftius 
fe  ipfb  ;  quod  efl:  impofllbile.  Quia  igitur  omnes 
fimpliciter  perfeftiones  funt  ad  invicem  compof- 
fibiles,&  de  fa6io  uniuntur  in  fumme  perfefto  :  nil 
ita  perfe(?tum,  &  infinitum  per  cflTentiam  reperirx 
poteftextra  illud . 

Ad  ARGUMENrA  .  Ad  primum  refpondeo  fic: 
Philoibphus  non  coarguit  definitionem  linece  re- 
ftx,  quia  eftlinea;;  nam  nulla  definitio  redarguen-  ~.  Meta-h.  «. 
da  eft,  eoquodnon  verificetur  de  illo,  quod  efle  *•■«>• 
non  poteft  fub  definito,  fine  pofitione  incompof- 
fibili .  Reiicitur  ergo  ea  dei^nitio  ,  eo  quod  fit  li- 
nesreftx:  quia  etfi  lincs  rccta:  repugnet  innni- 
tas,proptcr  ipfain  lineam  ,  qus  fubeft:tamen  ra- 
tioni  rccti  fimplicitcr  non  repugnat  infinitas  ;  quia 
reftitudo  eflsntialitcr  non  im;-iortat  hnitatcm  :  eft 
enim  longitudo  in  dirc6tum  protenfa  .  At  habcre 
medium  comprehenfam  extremis,  quseft  ratioli- 
nex,  repugnat  infinito  .  Non  vult  ergo  Philofb- 
phus  efTe  poflibilem  lineam  infinitam  ,fed  dicit  ,  fi 
dareturfnca  innnita  ,  haud  comprehendi  fub  alla- 
ta  dcflinitione  ,  quam  redarguit .  Quod  fi  etiam 
talislinea  inrinita  daretur,  non  propterea  foret  ,.^ 
quid  infinitumpcr  effentiam  :  imo  efTet  fimpliciter  \'.'sei  f'ula 
quidfinitum  in  ratione  entis  :  quia  ad  perfeftilli-  ''■:'>«'''»»■ 
mum  in  infcriori ,  non  fequitur  perfectiflimum  in 
fuperiori,  nifi  illud  inferius  fit  nobiliflimum  con- 
tentum  fub  illo  fiiperiori .  Qiiantitas  autem  non 
eft  perfcftiflimum  contentum  fub  ente  :  ideo  etfi 
darctur  infinita  quantitas  ,  non  foret  tamcn  innni- 
tum  cns  :  ac  proinde  duntaxat  cfTet  dicendum  in- 
finitumfecundumquid,&  non  fimpliciter ,  (eu  per 
cflcntiam . 

AdSecundum,  concedo  mijorem,  quando  ed 
unus  a6tus  adaquatus  correfpondcns  uni  poten- 
tis  determinat.-c  :  &  una  paritcr  porcntia  ad  fuprc- 
mum  aftum  ,  in  quo  contincntur  omnes  a6tus  ,  ad 
quosfunt  mult:e  potentis  complentes  potentiam  teUeaum 
unam  demonftratam ;  tunc  utiquc  quntum  con- 
tingit  efle  in  potentia  ,  tantuin  contingit  eflc 
in  a6tu  .  Et  cum  addtur  ;  contingit  cfl*e  ma- 
gnitudinem  infinitam  in  potentia  ,  ex  2.  de  ylnim. 
Tex.  com.  41.  Refpondeo  eo  loci  Philo.^bphum 
diferte  oppofitum  docere  :  fiquidem  ait  :  om- 
niioti  natiira  conJ}ai!ti:'.m  ej}  determinata  q:'.ai}- 
titas  in  magnitndine .,  ^  aHgme:tto.  Undemcns 
PhiIoff)phi  eft  ,  ignem  non  a>ere  principaliter  in 
augmentatione  ;  quia  augmentatio  efl  in  dctermi- 
nata  quantitatc,vcl  ad  determina'am  quantita:em 
de  fc  in  tali  fpecie:at  ignis  non  agit  ad  determina- 
tam  quantitatem  de  fc,fed  ultra  potcil:  numquam 
tamen  ad  infinitam  quantitatcm;quod  exprcfle  di- 
cit ,  5.  Phyf  Tex.  69.  cit.  Ftcnim  di-vidit:tr,  in- 
quiens,/";/  infinita  continuum  ;  'versu.s  autem  majui 
non  ep  infinitum :  quantum  enim  contingit poten- 
tia  elj'e ,  l3  'i^u  contingit  tantum  ejfe.  §)uare  chm 
infinita  nullajk  magnitiidofenjibilis ,  Jion  contin- 
git  excefTum  effe  omnis  determinate  magn^tudinis. 

Ad  Tertium,cum  inftaturcontra  refponfionem, 


5.  (Jift.  ij.ij.j. 
i§.  .A  \  hoc  ergO' 
V.  fc«  iilum  «B« 


Metapliyf. 


3.     Metaphyf. 
itkijipra  ».  i». 


S4 


Summcc  Joannis  Duns  Scoti, 


j.  din.  i4>q-2* 

(.  Aii  iUii  fri 
fteuniA  cfi':iC' 
,,e.  V.Adler' 


C  fi.  2-  Mft.1- 
phJf-  q-  ■;  .;'n_ 
triT.opriiuipa- 


^?' 


JnorfJib.o-';-?' 
L4J  .irj.imfiil» 
^riiicifaie'  V. 


I.      Metaphyf. 
i.6.n.  n.  ■ 


».     Mctaph  pf. 

Vkijuprart-i  . 


H^d  impbffibile  efl  fa^im  efie ,  impbj}i!>tl(.  cjij.e- 
t/ .  Dico  ,  id  vcrum  efTe  dequalibet  faftione  una; 
iuxta  difta  lupra  ,  ^dfecntidum  ;  non  dc  infinitis, 
qu£e  habent  tcrminum  infinitum  jn  potcntia  ,  ubi 
femper  cum  vtno/a&o  effe  ,  neceflario  llat  potentia 
ad  aliamfactionem:  nunc  autem  cum  quocunque 
dii'-foeffe  neceffario  repcriiur  ,  &  concomitatnr 
potentia  ad  aliam  divifionem.  Nam  diviliim  eil 
totum,  8:  utrumque  iflorumncccflario  ell  conti- 
mmm  ,  &  ita  neceflario  in  potentia  ad  di  vifionem  . 
AdQuartum  refpondeo  ,  haud  concludi  pofle 
infinitatemintelleaus,  ob  quamcunque  extenfio- 
nem  ad  infinita  intclligibilia  :  iicuti  nec  materiae, 
fiHt  receptiva  de  le  infinitarum  formarum  ;  imo 
mneis  efl  exinde  infercnda  maxima  ejus  imperfe- 
aio  ob  carentiam  omnis  aftns  fpecifici:  re(5"te  ta- 
inenVoncluditur  infinita  ptrfLaio  intelleaionis, 
&  in^elle^tus  divinsquia  cx  fui  natura  a^u  ,  &di- 
"ftina-^  comprehenditinfini:!  intel!ig"bilia  ,  perin- 
deac  fingulis  intellectionibus  fingula,  &  omnia 
.percio-^re'- ;  &  proindc  continet  eminenfer  perfe- 
aionesinfinitarum  intelltaionum  .  Atintdleaus 
creafus  nequitde  fe  fimul  ea  omnia  attJngcre  ,  fed 
fu.-cefllvc  duntaxat .  Quod  fi  a  Dco  alicui  intel- 
leauiunaomnia  intellig.bilia  praeienrarenuir;  non 
jrguerctur  propterea  infinita  ptrftaio  in  ipfo; 
quia  non  compararentur  ad  illa  intell.gib.lia  ,  ni- 
"H  in  ranonereceptivi,  &nullatcnus  ut  cau  a  re- 
fpeau  infinitorum  effectuum  .  Quod  i^\  ponatur 
intellpclu9  elicifvus  inhmtarum  inielleti.onun  j 
"nec  ejufiTiodi  infinitas  extenfiva  concludit  intim- 
tam  intenfionem  intelleaus,  'edobj>  a-  robjeaum 
enim,  in  quo  reUtcent  innnita  inceiligibilia  ,  eft 
raufa'prin<-"'P^''5  aaiva  relpeftu  illarum  Vifionum 
&  non  inteJIeaus  ;  qui  ad  illa  omnia  extenderetur 
per  novos  refpeaus  rationis,  nihil  fubiiide  adden. 
tes  intrinfeca;  perfeaioni  intelleaionis  . 

ARTICULUS     lir. 

Utrum  pofllt  cfle  aliquid  infinitum  aclu 
fecundum  magnitudincm  . 

©&£?.  /ocis  in  margine  citatis  .  S.  Thom. 
i.p.q.'].  artic.  3. 

VIDETUR  efle  pofllbile  aliquid  infinitutn 
aau  fecundum  magnitudinem  .  Etenim 
omni  diff^rentiffi  alicnjus  generis  cft  differentia 
oppofita  condividensiecum  illudgenus,  ieucon- 
trahibilcfuperius.Sed  finitum  in  aaii  ell:  diffe- 
rentiaQuantitatis;  crgo.habeat  oportetinfinitum 
pro  altera  different  a  oppoiita  fibi  ;&  quidem  inh- 
nitum  in  aclu  ,  non  in  potentia  :  Nam  differentis 
pppofitf  fe  mutuo  exdudunt ,  tanquam  incompof- 
fibiles:idemautemelt  inhnitumin  actu,&intinitum 
in  potentia  ;  ergo  hnitum  m  aau  habet  pro  diffe- 
rentia  oppofita  hnitum  m  actu  . 

Prteterea,  Secunaum  Ph  loibphum  \-Phyf  c.i  5. 
Finitum  ,  &  infinitum  quantitati  congruunt;  ubi 
Commentator,  ^fl;;/';;/;/,;';-/!?^//,  efi genus infini 
ti .  Quod  &  probac  per  dcnfiitioncm  ;  quia  infini- 
tum  elt  quantum  non  terminatum.  Si  autem  in- 
tinitum  in  aftuiepugnaret  quantitati ,  nec  inhni- 
tum  quantitati  congrueret,  nec  quantum  foret  ge- 
nus  inhniti ;  igitur  efle  potell  aliquid  infinitum  le- 
cundum  magnitudinem. 

Prsterea,ExArirtoteIe,3,Phyr.Tex.c.65).|>£fl«- 
tam magnitudinem  contingit  effe  m potentiu-.iun- 
lam  contingit  efie  in  aciii .  Sed  magnitudo  ell  di- 
vifibilis  in  inhnitum  ;  conilans  lubinde  inhnitis 
paitibus  reducibilibus  ad  actum  per  divifionem; 


ergo  ell  quoque  polhbilis  magnltudo  aa.u  infinitJ. 

Pi  xterea  ,  Si  daretur  linea  ,  vel  alia  magnitudo 
mclis  infinita  non  propterea  ea  infinitas  tantam 
perftaionem  adunaret,&  cogeret  in  illa  ,  quanta 
efl:  in  infinito  per  eflentiam  ;  imo  infinita  linea  ef- 
fe'  fimpliciter  finirum  ens  ,  &  dependens ,  &  limi- 
tatum  ;  igitur  intelligendo  magnitudinem  auaam 
in  infinitum  ,  nullum  impoflibile  videtur  fequi,  nec 
incompoffibile  poni  ex  parte  talis  entis  fecundum 
quid  ,  id  ell ,  penes  folam  quantitatem  infiniti . 

CoNTRA,Datadimenfione  inhnita  •  poflibile  eft 
aliam  fieri  ab  il!a  diverfam  ,  (  Nam  fblius  infinici 
per  cflentiam  ell  compieai  totam  perfeaioneiti 
fic  ,ut  nil  perfea'onisextra  ipn.imefle  queat  ^igi- 
tur  quia  hK  dimenfiones  forent  eiufJlem  rationis, 
totum  conflatum  ex  eis  majus  effet  alterutra  ex 
ipfis.  A^^qui  ta^e  totum  impoflibile  eft  majus  ef- 
fe  ;  quia  dimenfio  infinita  non  poteft  excedi ;  igi- 
tur  d  menfio  infinita  tfl  impcflibilis  ;  quia  infini- 
tas  aaualis  efl  dimenfioni ,  &  quantitati  molis  in- 
compoflibilis  :  nam  effet ,  &  non  effet  infinifa. 

Respondeo  diccndum,  non  effe  poffibilem  ma- 
gnitudinem  corpoream  a^u  infinitam  :  quod  & 
frequenterdixiffe  Arifloteles  invenitur,ut  3.  ^by- 
jic.  Tex.com.  IJ.  ,&  hcis  cit.  articu/o  pracedenti, 
§.  Ad fecundum:  &  cx  intentione  probat  multis 
ratiombus  \.de  Ca/oa  Tex.  33.,  &  fequentiiius, 
concludens  effe  impoffibile  corpus  infinitum  ,quia 
de  raf.ioie  ejuseil,  terminari  fuperficie,  &  ficde 
aliis  magnitudinibus  .  Et  rurfus,  '^.Metaphyf  cap. 
de  ^^nto  ,docet ,  omnemnumerum  ,  &  omnem 
magnitudinem  effe  finitam,qnia  quilrbet  numerus 
eftnumerabilis,  &  magnitudo  menfurabilis  :  infi- 
nitum  autem  nec  potefl;  numerari,  nec  iTienfurari. 

Deinde,  magnitudo  infinita  fi  daretur,  utique 
conftaret  partibus  ;  igitur  aut  finitis  ,  aut  infinitis. 
Si  finits  (licantur  partescomponentes  magnitudi- 
nemaau  infinitam  :  ergo  ip.Qi  non  ent  infinita: 
quia  ex  partibusfinitis  nequit  fieriininfinitum  :  fi 
vero  ponantur  !nfinit| :  igitur  non  erit  compofita 
ex  his  partibus:  nam  infinituni  altericomponibile 
^ffe  non  potelt  Rurfus  ,  ctim  inhnitum  in  poten- 
tia,  l-^^hyf  Tex.  c.6^  fit,  cujusquantitatem  acci- 
pientibus^femper  aliqmd  reftat  accipere  :  planein- 
finitum  in  aau  illud  erit ,  in  quo  una  fnnt  omne.<! 
partes  acccptae  ,  adeout  nihilfuperfit  infuperacci- 
piendum  :alicquin  non  infinitum  in  pau  intelli- 
gitur  ,  fed  in  potentia  .  Data  igitur  infini^-a  ma- 
gnitudine  ,  nulla  alia  deberet  poffe  accipi  :  Id  ve- 
roeft  manifefte  fallum  :  qu'a  cum  talis  magnitudo 
inadaequatiffima  adhuceffet  potentia:  infinitas ,  ex- 
cedenti  eam  fupraomnem  proportionem  ,  a'iaeffe 
poteft  magnitudo,  etiam  ei  Kqualis,  ideft,  infini- 
ta  :  ?.c  proinde  prior  non  infinita  :  quia  fecunda^ef^ 
fet  ejuldem  ratinnis  cum  illa,  &  extra  ipfam  :  & 
ita  utraque  eflet  majus  totum:  quod  contra  ratio- 
nem  infiniti  cft  :  Eo  enim  nihil  poteft  effe  mnjus: 
nec  recipere  additionem  ullam  :  nec  aliquid  extra 
ipfumreperiri  ,quod  fit  ejufdein  rationis  cum  illo. 
Quod  fi  hxc  minime  convenire  queant  quanta- 
cunque  magnitudinidataj,  autfaau  poffibili ;  nec 
ulia  talispotefteffe  infinita  . 

Poftremo  aliis  Iblutio  probanda  videtur  pcr 
hoc  :  quia  omne  corpus  naturale  aliquam  formam 
fubftantialemhabet  detcrminatam  :  cum  igitur  aJ 
formam  fubftantialem  conlcquantur  accidcntia, 
ncceffe  eft ,  ad  detcrminatam  fbrmam  &  determi- 
nata  confequi  accidsntia  ,  inter  qux  eftquantitas. 
Omne  igiutr  corpus  naturale  habet  determinatam 
quantitatem  &  in  majus ,  &  in  minus.  Contra, 
quamvis  id  verum  fit  de  viventibus  animatis,quo- 
rumeftccrta  in;<gnicudo  ex  augmento,  ut  ait  Ari- 

ftotcles 


Atii  probant  . 
V.SeJ  aiuiejt 
il:jjlci*ltas  . 


i.diH.  2.  q.  i.$. 

Aci  fecinnlunur 
principale . 


».  Metaphyf. 
q.  6.n.  8. 
Videndiis  niy- 
ron.  I.  ilift.  44. 
q.  p.art.  2.ubi 
niirabiles  lo- 
quitur  imagi- 
rjtionesilc  In- 
finito  . 

\J'>(\.  inCemm. 
iium.  IQ2. 


I.dift.8.  q.  I.$- 
Secuiidi  proh» 
genereliter.  V. 
Et  exbocjequi- 
t»r , 


QuoHIib.  q.  5. 
(.  Deprim»  , 


S.  Thomashic- 
injolntiane  • 


j.cli(l.  8.q.  *.$• 
Secmiia  re- 
fpoijio  ,  k  $• 
Ad  aliiid  dsl. 
dt  Artima . 


Tomns  l  Vars  l  Qticeflio  VIL  Art.  IIL 

iloteles  2.  (?e  Ani.  Tcx.c.41.  Omnium  nat 


S-Thomashic  , 
§.  AJfecun.lH  ■ 


Do'"*.  J-  Mets- 
phyr.7.  #.».17. 


Ubifiipra»..8. 


uracou- 
Jiantiua:.  eft  determinata  guantitas  in  mag-nitiidi- 
«e,  &  augmento :  non  viventia  tamen  nullum  ha- 
bentterminum  priefixum,  feu  vcrsrs  magnitudi- 
rem,  (eu  verfus  parvitatem.  Nam  ficut  eitentiale 
eft  quanto  poHe  dividi  in  partes,  ita  eft  ei  eflentia- 
le  ,  Ul  finguls  partes  ipfius,  incjuas  dividitur,  poP 
fin:  icerumdividi  fic,  ut  divi/a  fint  hoc  aliquid, 
adeoque  nulli  earum  repugnet  per  (e  efle  ;  ac  pro- 
inde  versiis  parvitatem  non  viventium  non  eft  ter- 
minus  prsfixus.  Probatio  confcquentis ;  Partes 
divils  Ibnt  ejuldem  rationis,  quantum  ad  formam, 
&  matcriam  cum  toto;igitur  poflunt  habere  per  fe 
exiftentiam,  ficut  &  totum  poteft  ;  funt  ergo  divi- 
fib;Ies(nifi  continuum  ex  indivifibilibus  compo- 
natur  )  in  fempcr  divifibilia  ;  non  habent  ergo 
terminum  parv;tatis  prsh.vum  corpora  nsturalia 
omnia,ci]m  ii  non  viventibus  non  fit  aliquisafli- 
gnabils.  Std  nec  versus  magnitudinem  ullum 
terminum  agnocunt.Etenim  ignis  (  de  quo  exem- 
plificat  Ari/l  jteks  ,  /oco  mox  citato  )  quantumvis 
auclus,  femper  magis,  magiique  augeri  potell,  & 
plane  augetur  appoficis  combuflb^Iibiis  ;  quodfi 
non  eveniac ,  extrinreco  impedimento  attnbuen- 
dum  eft:,  non  propriffi  narur»  co-  ft  tutioni .  Nam 
fi  non  maxime  au(ftus  poteft  fib.  approximata 
combuflibilia  n  ie  coovertere,mult6  magis  id  po- 
terit ,  cum  majorem  agendo  acquifivit  virtutem. 
NoT  igitur  infinita^  re,ni!>nat  magnitudini ,  quia 
quantitns  inomnibus  fubn.ir)tiishabet  determina- 
tum  fui  aiij^menti  term  num  ;  fed  quia  intentio  in- 
finiti  non  eft  compofllbilis  quantitati  molis.  Nam 
data  inhnita  ,  nulla  ala  efl^et  poifibilis  ;  id  vere  re- 
pugnat  ipfinitiB  potentias  Dei:  &  fi  eft  alia  pofllbi- 
lis,  prior  nequi*^  cfle  inhn  ta,  ut  dcdnfium  eft  . 

Ad  Argum:xta  .  Ad  primum  eft  refponfio  di- 
centium  ,  quamvis  infinitum  non  fit  contra  ratio- 
nem  magnitudinis  in  communi,  efle  tamen  contra 
rat'onem  cujuslibet  fpeciei  ipfius,  nempe,contra 
rationem  magni-udinis  bicubus,  vel  tricubitae,  fi- 
ve  c  rcular!S,fi  ve  triangularis,  &fimilium  :  fieri 
autem  non  pofle  ;  ut  fi:  in  genere ,  qaod  in  nulla 
fpecie  reperitur .  Ac  proinde  ciim  nulla  fpecies 
magnitudinis  efle  queat  infinita  ,  nec  aliquam  ma- 
gnitudinem  inhnitam  fieri  erit  poflibile  .  Contra 
hoc:  Quamvis  hsc  regula  non  iubfiftat;,^^;c^;^;J 
repugnat  anteccdenti^repugnat  i^  confecjiienti-^tz.- 
men  quod  repugnat  cnilibet  antecedenti,repugnet 
&  confequenci  ncccfie  eil.  Probatio,  omne  repu- 
gnans  alicui,  repugnat,  quia  al'ud  ineft  ;  negativa 
enim  eft  vera,  propter  affirmativam  veram.  Si  er- 
go  al.quid  repugnat  aliquibus,id  fane  eit.quia  ali- 
quid  ineft  illis  mul  fs:  led  nihil  neftom.iibus  fpe- 
cicbu<;  quantitat^s ,  nifi  quantitas  ,  qus  eft  Genus, 
univocfe  iliftum  deomnibus  fpeciebus;  ergo  vide- 
tur  inhnitas  repu  >nare  omnibus  fpeciebus  quanti- 
tatis,  rat-one  ij^fius  Generis,quod  univoce  dicitur 
de  quavis  fpecie  quantitatis  :  magnitudini  cnim 
corporea:  in  fe  repugnat  infinitas  primo  ;  &per  fe 
non  primo  Gmnibus  fpecicbus  ipfius  . 

Respondeo  crgo  ,  infinitum  in  actu  non  efle 
difl"erent!am  quantitatis,  feu  conVertibile  cum 
quantitate,perdifiun6"tionem;  bene  tamcn  finitum, 
&  infinitum  in  potentia.  Et  ciim  inftatur;  quia  dif- 
ferentisoppofi^^x^non  fe  compatiuntur:  idein  vero 
quantum  aftu  finitum,  tllinfinitum  in  potentia. 
Refpondeo,  per  finitum  in  aftu  nosintcllii^erc  id, 
cujus  quantitatem  accipicntibus  ,  non  fuperelt 
femper  aliquid  extra  accipiendum:  atque  ita  in 
tricubitali  quantitate  poft  acceptos  tres  cubitos, 
non  fuperefi  aliquid  quod  ultra  capias  .  Hanc  au- 
tem  rationem  manifefte  opponi  infinito  in  poten- 


83 


tia,  vcluti  diffcrentia  alreri  contrariatur  differen- 
tiffi  :  nec  infiritum  in  potentia  fequi  ad  finitum  in 
aftu:  neganda  eft  i.>itur con^equentia.-qu.^a  ntc  e.t, 
nec  efl!e  pote/l  m  magnitudine  infinitum  in  a£lu. 
Ati  Secundum  rcfpondeo.  Ph  Jofophum  docere 
finitum  ,  &  infinltum  quantitati  con&-ruere  ,  fecun- 
diim  opiniooem  M  Jiifi,  qui  exjftima\'it  finicum,  & 
infiniium  in  aftu  m:nime  quantitati  repuffra.-^e^re» 
vera  tamen  infinitum  non  eft  d,ff;;rentia  quan  ita- 
tis  in  aftu  ,  fed  in  potentia  ,  ut  d.ctum  eft  nuper. 
Qiioniam  igitur  ad  rcdarguendum  Adverfarium 
fufiicit  accipere  ,  que  ipfe  efle  vera  putat,  (tunc 
enim  non  fequirur  inconveniens,  n,fi  ecundu.m 
difta  ipfius)fidareturinfinitum,ut  MeliflTus  exi- 
fti.mav.t,  aauextenfumfine  termnis,  talc  infini- 
tum  utiquequantitati  congrueret;  ac  propterea 
evitaii  non  poflet,  infinitam  quantitatem  non  eflTe: 
&  fiibftantiam  fubinde  ,  veluti  fuhjeftum  ejus  ;  & 
ita  multa:quod  eflcontraopinantem  :  Et  hs;eft 
intenrio  Ariftotclis  ibidem.  Ad  huncitaque  fen- 
fum  PhilOibphus  dfxit ,  infinitum  quantitati  con- 
gruere,  non  quod  putaverit  poflib.Ie  efl^e  a6tu  infi- 
nitum  in  magnitudine,  quod  toties  diferte  negat. 
Et  eo  ctiam  refpicit  Commentator',  cum  ait, 
^iantum  ejl  Genus  infiniti ,  id  eft  .  commune  ad 
hnicum,  &  infinitum,  d  eflet,  ficut  Melifi^^us  exifti- 
mavit.  Ecciimadditur,quia  iniinitum  definitur, 
quod  fitquantum  intermi.Tatam  .  Refponfio:  ex  2. 
"Fofter.Tex.  cj.  duple.v  eftdelinitio:  altera  rei:al- 
tera  nominis  :  &  pofterior  hsceft  etiam  non  en- 
tium,&  impoflib  fum :  &:  eju'inodi  eft  pi-asfata  in- 
finiti  definrJo:  eft  enim  incompolfibilis  inhniti  ra- 
tio  quantitati  attu  ex:ftenti;  uc  fuit  declaratum. 

Ad  Tertium  cll  refponfio  dicentium  fic;magni- 
tudo  utiquc  eft  divifibilis  in  infinitum  ;  feJ  quia 
partes  totius  fe  habent  in  ratione  materis,ner  di- 
vifionem  fit  accefiTus  ad  matcriam  .  At  per  addi- 
tienem  acceditur  ad  totumrfecundiim  quod  (e  ha- 
bet  in  ratione  formx:  &  ideo,  quamvis  inveniacur 
infinitum  in  magnitudme,  per  ipfius  divifionem: 
minime  tamen  inveniri  potell;  in  additione  .  Con- 
tra  hoc  :  Jn  augmcnco  numerorum  eft  progrefTus 
ad  formam:  quia  ad  fpeciem  numeri :  in  div.fione 
vero,  leu  diminutione  eil  acceflfus  ad  unitatem,  & 
materiam  :  ergo  quantus  eft  numerus  in  potentia, 
tantus  poteric  eiTe  inaitj  :  quod  eil  contra  Philo- 
fophum  ,  conceden^em  idde  magnjtudincnon  au- 
tem  de  numeris  .  Reipondetur  lecundiim  Aver- 
roemfic:  appofitio  in  numeris  ell:  .'ecundumdi- 
vifionem  continui :  in  d  vifione  autem  continui 
proccditur  aJ  materiam,  &  per  coni^qaens  nume- 
ri  creicunt  ex  p.^-occfl^a  ad  matcr;am  :  led  continu- 
um  crefcit,  &  augetur  eundo  ad  formam  .  In  pro- 
ceffu  autem  ad  formam  necelfc  eft  z^\c  flatuin 
non  autem  in  piocefl^u  ad  materiam  :  &  ideo  in 
quantitate  eft  Itatus,  non  autem  in  numeris .  Con- 
tra  hoc:  fiquilibet  numerus  tlt  per  fe  unus  ;  e;go 
quilibet  numcrus  habec  propr  am  formam;  ergo 
procedcndo  ad  qucmlibet  numerum  majorem  ,  c.l 
proccffus  ad  piopriam  formam  ,  iiicludentem  vir- 
tualiter  formas  pr«cedentes  :  ergy  non  erit  tccun- 
diim  hoc  procefl^us  in  infinitum,  r.c  in  numeris 
quidem. 

Diccndum  ellergoad  mentem  Philo^bphi,  re- 
vcra  quantam  magnitudinem  continsit  effe  in  po- 
tentia  ,  tantam  eMflcre  poiie  &  in  aftu  :  quia  fe- 
cundiim  ipfum,  5.  ''Ppyf.Tc  ,.  c.  ^<). ,  non  contingit 
quantum  crefcere  ,  mfi  per  hoc,  qaod  partcs  abla- 
tx  ab  uno  continuo  per  Jivifionem,  apponnntur 
alteri  continuo  augmentum  capienti  exillis.  Et 
quia  appofitio  ncquit  efle  infinita  ,  ita  ncc  quan- 
tumintinitum  eft  in  potentia. 

Ad 


Vhlfnpiiit.ip 


S    TH-inwshic 
J.  Ai  TerHitm. 


1.  MetapH.  q. 
6.  n.  4. 


|.dil».  ,^,..4. 

•;sn  ti.^nem  .  V. 
§•  iei  cer.tT.i., 
ilisn     proptfi» 


»•  Meuph.  «■. 
«.  n.  t. 


86 


Sunmcejoannis  Duns  Scoti . 


I.  (iin.  II.  4.1. 

^.  Hic  .iicitnr  , 
V.  Conira  • 


i.  din.lf.  3-i' 
lcoiui   '    V. 


?.din.  IJ.  ei-^. 
$.  Adprimar.i^ 


I.  ('ifl-j.q.  j.f. 
OjteKjo  lircf^Ji, 


Qu.-.rta  ,3«,"i» 
/o     pnncipaiis 


De  reri!in_> 
principioti.  |5. 
Bu.  4^.  <1.  Jf.i 
Ji«»     r^    yalie 


i.dift.  '4-';.  2 


i-dift.  I.  <i.  5. 


A'l  quartum  refjtondeo,  imaginari  unam  fpe- 
ciem  magnitudinis  iniinitam,cui  anneftantur  gra- 
dus  gencrici  omncs  cum  limitatione  ,  Si  finitate, 
c{{t  unam  ex  liippofitionibus  impoffibilibus  ,  qui- 
bus  frequenter  utimur  ad  declarandas  veritates 
Theologicas  ,  qus  non  pcrinde  patere  poffentjfi- 
i\h.  ejufmodi  impofiibilibus  hypothefibus  :  quajpa- 
riter  hypothelcs  paiTim  occurrunt  in  Mathemati- 
cis,&  Ph'Ioruphicis,ad  eundem  utique  fincm  adin- 
ventcE  ,  &  ab  omnibus  admifis  .  Et  una  ex  iftis  td: 
imaginatio  Imea:,  vei  alterius  entis  creati,  fecun- 
dum  differentiam  intiRiti,  &  finitatem  habentisex 
gradibus  liipcrionbus .  Etfi  igitur  ejufinodi  in- 
compoflibilibus  imaginationibus  nequeat  fiibefle 
conceptus  realis,  icverus,  ncc  ulla  fit  definltio 
illis  promde  correfpondens  ;  habent  tamendefi- 
ritiontm  nominis  ,  (  ut  fupra  yid  feaonium  di- 
£tum  fuit)qualem  nempc  attribuimus  CKteris 
impoffibihbus  ,  &  incompoflibilibus  . 

ARTICULUS     IV. 

Utrum  poflit  efTe  infinitum  inrebus,  fecundum 
multitudinem, 

D&5?.  locis  in  ma  rgine  citatis .  S.  Thom. 
\. piiYt.  qU(xp.  7.  artic. 4. 

VIDETUR  ,  citra  omnem  implicantiam,  fie- 
ri  pofle  a  Deo  multitudo  aftu  infinita. 
Na.'n,qu:intamcumque  multitudinem  Deuspoteft 
creare,  tantam  potefl  creare  ;  (  'ubjeftum  includit 
prxdicatum  )  ponatur  ergo  in  efle  ,  quod  tantum 
crcet,quantum  potcf}:  creare^ergo  non  pottfl  ma- 
jorem  multitudinem  creare;  igitur  oportet  efle  in- 
finitam  ,  quia  qualibet  infinita  minori  ,  majorem 
multitudinem  potefi:  creare  .  Non  ergo  repugnat 
multitudo  infinita . 

Prccterea,  IntellecStus  divinus  aflu,  diflinftc  ,  & 
neceflTario  intelligit  infinita  intelligibilia  numero; 
ex  eo  enim,  (Z?//a//c/^r,'W&,intulimus,  ejus  intelle- 
£tum  oportere  efle  infinitum;  ergo  pariter  Scdivi- 
na  voluntas  poterit  producere  aftu  infinita  nume- 
ro  ,  qi!;£d'vinus  intcllcftus  diltinfte  comprehen. 
dit,  ut  ait  Augullinus  12.  deCii'it.cap.\^.  Proba- 
tio  confequcntia: ;  quia  intelligere  eft  perfect'onis 
in  intelleclu,  &  plura  intelligere  majoris  perfc* 
£tionis,  reccc  infertur,  prima-m  fubftantiam  dcbere 
intelligere  omnia,&  infinita ,  quia  omnis  eft  illi  at- 
tribuenda  perfeft!o;ergo  pariter  ciim  omnem  per- 
feftionem  attribuerc  dcbcamus  ejufdem  volunta- 
ti ,  oportet  &  hanc  poffe  producere  fimul  multitu> 
dinem  infinitam;  qus  cum  nullam  prscf-ferat  re- 
pugnantiam,&  incompoffibilitatem  refpeftu  intel- 
lefius  infiniti  tomprchendentis  omnia  ;  mirum  efl: 
hanc  incompoffibilitatem  fibi  inna'ci  mox  ut  ad 
voluntatem,  feu  potentiam  infinitam  comparatur: 
cmnia  enim  inconvenitntia,  quK  fequuntur  ,  fi  po- 
nanturactu  infinita  in  reextra,  videntur  fequi,  fi 
ponantur  infinita  a  Deo  efTe  cognita  . 

Pra:terea;Fieri  po-.uit,(  &  fortaflc  faftum  cfi:)ut 
anima  Chrifti  ornarctur  infinitis  fpeciebus,  qui- 
bus  omnia  ej  aitingeret,  de  Dci  !argitate,qn£edi- 
vinus  intellecTtus  comprehendit  ex  fui  infinita  per- 
feftione  ;  igitur  nedum  efi;  pofllbile  inhnitum  in 
multitudinc,  fed  de  fafto  vidctur  cxtitiflTein  in- 
tellectu  animffiChriiii ,  fi  omnia  poffibilia  novit; 
feu  id  eveniat  per  iniinitas  rpecjc.';,  ieu  per  infini- 
tas  intellecliones,  feu  quacunque  alia  ratione. 

Prsterea,  Polfibile  efl ,  mundum  faftum  fuifle 
ahocrerno,  ctfi  de  facto  conditus  fit  in  principio 
teri.;!or!S  :   trgo  pcrinde  f  il  ponibile  innnitum  in 


multitudine .  Probatio  confequentiaB ;  Nam  mun- 
dum  fictum  efl^e  abastcrno,  includit  necefl^ario  in- 
ficiiros  dies,  quia  fine  principio  durationis;  igitur 
porerant  in  infinitis  diebus  efle  creatffi  jnfinitae 
animJE  rationales  ,  velinfiniti  Angeli:  non  repu- 
gnat  ergo  infinitum  in  multitudine. 

Prgterea,Omnis  natura  crcata,fivc,  quae  non  efl 
aclus  purus,  efl:  multiplicabilis  in  infinita  indivi- 
dua  ,  &  reipfa  multiplicaretur  ,  fi  per  infinitum 
tempus  exifteret:  jgitur  infinita  individua  funt 
poflibilia  :  adeoque  ipfis  non  repugnat  exiftentia: 
per  hoc  enim  difl:inguuntur  poffibilia  a  figmentis. 
Sed  neque  funt  incompoflibilia  :  Probatio:  Nam 
quodlibet  ipfbrum  poflibilium  potcft  per  fe  exi- 
ftere,  &  infuper  plura  fimul:  quia  nullam  habent 
incompoffibiliratem  :  ergo  eriam  fi  omnia  poflibi- 
lia  exifterent  fimul ,  nec  aliqua  exinde  eft  incom- 
pofTibilitas:  ciim  cam  non  habeant  in  ftatu  pofll- 
bilitatis,  ncc  ut  comparantur  adintclleftum  divi- 
num. 

CoNTRA,Fieri  nequit  magnitudo  aliqua  infini- 
ta,  ex  articulo  pr(£cedenti:  ergo  nec  multitudo  in- 
finita  .  Nam  perinde  videtur  infinitas  aftualis  in- 
compoffibilis  effe  magnitudini ,  ac  multitudini  in 
efle  exiftenticG  rcalfs.  Unde  Philofophus,  5.  Phyf. 
Tex.  c.  37.,  (j  6r.  utramque  infinitatem  in  nume- 
rofcilicet,  &  in  mole  putavit  efle  irnpoflTibilem. 
Respondeo  dicendum,  omnino  repugnare  mul- 
titudinem  aliquam  infinitam  a  parte  rei  :quamvis 
Deus  ai^u  cognofcat  infinilam  multitudinem  & 
numerorum  ,  &individuorum  fub  quavis  fjiecie 
certa,  poffibilium.  Nam  de  ratione  infiniti  in  aftu 
eft,  totum  effe  ,  &  perfec"tum  totum  cflTc:  alioquin 
fi  inrelligatur  aliquid  fibi  deefl^e  eorum,  qua:  po- 
teft  habere,  haud  infinitum  in  aftu  erit,  fed  magis 
in  potentia  ;  ex  irfiniti  definitione,  3.  'Phyf  Tcx. 
c.  63.  ,  eft  enim  cujus  quantitatem  accipientibus.^ 
fentper  aliquid  reftat  accipere  ;  igitur  ratio  infini- 
li  in  attu  efTentialiter  prffifefert,  ut  nihil  in  eo  or- 
dine,in  quo  ponitur  infinitum  ,  reftet  accipiendum, 
nec  addendum  illi  ,  quod  perfe£tum  totum  eft  ,  & 
fummum  in  eoordine,  adeout  nequeat  exccdi. 
Pofita  autcm  qualibet  multitudine  infinita,non  eft 
exhaufta  infinita  potentia  Dei ,  nec  redufti  ad 
aftum  omncs  gradus  imitabilitatis  cflentia:  ejus; 
quia  ultra  omnem  proportionem,  exceduntomne 
id,  quod  creatum  eft,  &  creari  poteft;igitur  poteft 
efficere  aliam  inultitudinem  ,jam  produfla:  parem 
innumero,  vel  inferiorem  ;  non  erat  ergo  prior 
multitudo  infinita  ;  quia  ncc  complct^  perfefta, 
nec  talis  ,  ut  nihil  fihi  addi  pofTct ,  nec  aliquid  ex- 
tra  ipfam  poffibile  effet  ;  cft  ergo  incompoflibilis 
enti  cuivis  creato  extra  Dcum  infinitas;  cuivis 
tandem  comparetur  ,eiquc  uniatur. 

Deinde,  funt  rationes  Ariftotelis  ,  quibus  pro- 
bat  impoflib;Iiratem  infinitatis  ,  fecundimi  niulti- 
tudinem  .  Prima  ,  ex  3.  PhyfTex.c.  4 1.  omnis  tiu- 
tnerus  efr  numerabihs  ,  fed  omne  numerabile  eft 
pertranfibile  ;  omne  autem  pertranfibile  oportct 
eflefinitum;  ergo  nullus  eft  poflibilis  in  aflu  nu- 
merus,  vel  multitudo  infinita  .  Rurfus  ,  Impofllbilc 
eft,orane  continuum  eflc  divifum  actu  in  infinitum: 
quia  aut  in  divifibilia,aut  in  indivifibilia:fi  ad  indi- 
vifibilia  divifioredaci  dicatur;igitur  ex  his  conti- 
nuum  oportet  compofitum  efle  :  fi  veio  diviohilia 
fint  ea,in  qua  continuum  dividitur;igitur  qualibct 
divifionedata  ,  fcmper  eft  magis,  magifque  divifi- 
bile  ;  quia  ex  a<ftu  dividendi  ,  femper  exurgit  du- 
plcx  potentia  ,  fcilicet  in  utraque  divifionis  parte 
ad  ulteriorem  paffivam  divifionem  ufque  in  infi- 
nitum:  Numerus  autem  caufatur  ex  divifionecon- 
tiruii  ;  ergo  niinicius  nequitefTe  a6tu  infinitus,  fed 


Ex  Heiu/eo  . 
2,  Mctaph.5.6. 


J.rlift.^q.  tf.& 
7-  §.  Gico  iS'' 
tar  . 


;.  (lif?.  14.  q.  2. 
5.  leTti»  moda  • 


2.  dift.  I.  q. j. 
iiiuttimopriit' 
cipali . 


Ve  prim» . 


tje  reruiii_» 
pjimiina  </.  2. 
art.  z.n.  ij.^ 


2.Meupb.i/.tf. 


2.Met,iph.i;.5. 
n.    j.    §.   D^ 
multitu,.iint., 
tantiim    primH 
dico  . 


Ail  lus  rcfpon' 
ilct  lingiJUtim 
Dortor,  ibidem 
11.  ?.$.  SuJtiiK' 
d». 


Tointts  I.  Vars  l  Qucejlio  VIL  Art.lV. 

finitus  tnagis  in  infinitiim  .  Uiterius,  5.  MetapbyJ^ 


87 


3-RepOrt.  dift. 
ij.q.Mi.p.j. 
^ei  ijta  ratio . 


Propter  hoc 
argviTientum 

J-oncins    i  ii > 

Phvi^it.i  JJpiiC. 
de  titfiitito  ,-  te. 
ret  non  repu- 
gnare  inlinitu 
in  multitucli. 
oe  . 


! 


Repcirt.  i.iliO. 
3.'.  q.4.n.?i.§. 
fdeb  refpon.Ue  • 


I 


cap.  de  c/iiatito,Tex.c.i%.  Mulcitudofi  fithnita,nu- 
meriis  crt  ;  ergo  omnis  numerus  eft  multitudo  fi- 
nita  :  nuUus  ergo  efTe  poteft  numerus  a6lu  infini- 
tus.  Denique  10.  Metapbyf.  Tex.c.z.i^  j^.A^iwie' 
rus  eft  niultitudo  meiiftirata  uno:  fed  contra  ratio- 
nem  infiniti  ell ,  meniurari  a  finito;  ficut  probatur, 
C.Vbyf  Tex.  c.  19.  quod  infinitum  non  poteil  men- 
furari  a  finito  ;  ergo  nullus  numerus  poteft  efle 
infinitus  .  Ws,  Anftotelis  rationes  fiint  probabiles. 
Ad  Argumenta.  Ad  primum  reipondeOjCom- 
mitti  in  eo  fiillaciam  confequentis  ,  perinde  ac  fi 
^T^VLtrttV:T,f  ti(  potes  ctirrere^tu  moveris.  Afl^um- 
ptum  enim  aqui valet  huic  :  //  tantum  potefl  crea- 
re  ,  tantum potefl  creare,  quK  utique  vera  efijnam 
fi  tantum  poteft  cflicere ,  fiine  tantam  poteft  eflice- 
re,  velcreare  mukitudinem  ;  fed  conlequens  non 
debet  inferri  dc  inefl^e  ,  ciim  antccedens  duntaxat 
conditionalis  propoficio  iit  ,  ut  exemplificatum 
fuit:  ex  eoenim  quodquis  currere  poflit,  non  le- 
quitur  de  fafto  moveri  ;  qula  &  fi  potentia  fequa- 
tur  ad  potenciam,  non  tamen  aftus  conCcquentis 
fequiturad  illam  potentiam  j  idco  dcbet  ita  argui, 
fi tu  curris^tu  moveris,  ponendo  fimul  antecedens, 
&confequens.  Non  poteft  autem  creare  Deus 
multitudinem  actu  infinitam,  non  ex  defeftu  po- 
tentiffi  fuK ,  fed  ex  incompofllbilitate  infinitatis 
aftualis  cum  ipfa  multitudine,  ut  diftam  eft  info' 
htione  ■ 

Ad  Secundum  ,  concedo  ,  intelleflum  divinum 
cognofcere  infinita  intelligibilia  actu,  &numerum 
infinitum,  &  infinitasnumerorum  fpecies  ,  utait 
Auguftinus  :  idque  efleperfeftionis  in  illo .  Cum 
enim  comprehendat  objeftum  intenfive  infinitum, 
neceflario ,  aftu,&  diftinftiffime  yidet  omnia  ,  quae 
continentur  in  objefto  illo,  contentivo  infinito- 
rum.  Sed  non  proinde  oportet  ea  omnia  fimul 
eflici  pofle  a  potentja  infinita;  quia  produccre  ter- 
minum  infinitum  nulla  eft  perfcctio  potentis  infi- 
nita;  ;  quia  alioquin  femper ,  &  neceflTario  produ- 
xiflet ,  ficuti  neceffario  ei  ineft  perfeftio  infinita  . 

Ciimigitur  arguitur,  multitudo  aftu  infinita, 
nuUam  involvit  incompoffibilitatcm  reTpeftu  in- 
telleftus  divini ;  ergo  neque  proutcomparatur  ad 
voluntatem  divinam  ,  feu  ad  potentiam  inrinitam 
ejus  :  Nam  alioqiiin,  effe  oportet  talem  repugnan- 
tiam  etiam  refpeftu  intelleftus  ;  quia  quicquid  re- 
pugnatentjtati,  repugnat  quoque  cognofcibilitati. 
Refpondeo  fic  :  Quipquid  repugnat  entitati  fecun- 
diim  aliquem  modumefrendi,non  repugnatcogno- 
fcibilitati;Exemplum:  albcdini  ,&  nigredini  repu- 
gnat  fimul  effe  in  fubjeclo  eodem  ,  &  tamen  ipfis 
ron  repugnat  fimul  cognofci ,  &  una  cum  repu- 
gnantia  ita  exiftendi ,  Ita  in  propofito,his  ,  aut  il- 
lisdeinfinita  multitudme  non  repugnat  effe  fim- 
pliciter;  tamen  fimul  effe  omnia  ,  implicantiam  in- 
volvit.  At  intellecrtus  infinitus  aftu  comprehenr 
ditomnia,  ciim  comprehendat  id ,  inquo  contl- 
nentur  jnfinita  ,  &  una  videt  incompoifibilitatem 
coexiftendi  fimul  atlu  illaomnia.  Ipfaergo  intel- 
ligibilia  infinita  ,  ut  ad  intelleftum  divinum  com- 
parantur,a6hi  funt  infinita,  qu'a  is  intclleftus  per-^ 
T/adit  qu  cquid  continetur  in  objefto  infinito,dan$ 
eis  primum  f^  intelligibde  ,  i&polfibile:  fcdncn 
fequitur  perinde  effe  faftibilia  ;  quia  etfi  una  co- 
grioicat  Deusomne  tempus,  omnpmque  niotum, 
non  tamen  fimulomne  tempus  ,&  motus  eftfaiti- 
bilis.  Qujbufdam  ergo  fimul  cognitis  abintelle- 
Qlw  divino,innafcitur  rcpugnantia  atl  fimulcoexl- 
ftcndum  ,  ut  comparantur  ad  potGntiam  divinam; 
vcl  quia  corum  naturaexigit  fucccflionem  in  exi- 
(lendo  :  velquiainfinitas  aflualis  eft  incompoiTN 


bilisomni  aliiextra  Deum  ;  &  ficuti  nulli  creatu 
rarum  eft  communicabilis  &  necelfitas ,  &  fimpli- 
cicas,ita  necinfinitas,  quffi  eft  radix  ca:tcrarum 
perfcctionum  . 

Etcumfubditur  ;  quia  inconvenientia  quce  vi- 
dentur  fcqui  ad  infinitatem,  fi  ponatur  in  f^''<?obje- 
flivx)  divini  intelleftus  .  Jnconvenientia  autem 
iiint ,  quia  pars  eflfct  asqualis  toto;&  alia  id  gcnus, 
prorfusaliena  a  veritate  &contraria  communibus 
animi  conceptionibus  .  Nam  '^i  ab  eo  iniinito  pra;- 
cidatur  unum  millcnarium  ,  multitudo  qu^  fupe- 
reft ,  adhuc  infinita  erit:ficut  enim  per  finiti  addi- 
tionem  nequit  quidquam  evadere  infinitum  ,  ita 
nec  per  ablationem  finiti,  deftruitur  infinitum. 
Cum  igiturmillenarium  acceptum  una  cummul- 
titudine  ,quafuperfuit ,  fitquoddam  totum  refpe- 
6tu  partium  pra:dicatorum  ,  pars  foret  Equalis 
toti .  Refpondeo,ffiquaIe,  insquale  ,  majus,  &  mi- 
nus  congruere  quidcm  quantitati ,  fed  finite;Nam 
de  ratione  quantitatis  majoris  eft  excedere,  &  mi- 
noris  excedi,&  aequalis  commenfurari ,  quK  omnia 
videntur  concludere  finitatem  .  Si  daretur  ergo  a 
parte  reiquantitas  molis,  feu  continua,  ftu  dilirre- 
ta  ,  quffi  aftu  exifteret  infinita,  perperam  aptaren- 
tur  ei  proprietates  quantitatis  finitx  ;  cum  illam 
alteriusomnino  rationis  confequerentur  proprie- 
tates;  atque  icaex  proprietatibus  quantitatis  hni- 
tae,nullaeft  deduftio  adversus  infinitumin  mente 
divina  ,  quod  nec  aquale  ,  nec  incequale  eft  ,  nec 
majus,  necminus,  feJ  eft  infinicum  ei  fbli  notum, 
per  cujus  intelleftionem  infinitam  accipit  ejfe  . 

Deinde,  alia  omnino  eft  ratio  mfiniti  in  mente 
divinaexiftentis,  &  infiniti  a  parte  rei  .  Siquidem 
illudnoneft  aliquid  in  €ntitate  reali  diverfum  a 
primo  objecto;  quia  effe  cognitum  ab  intelle(5tu 
divino,  non  ponit  illud  effe  in  fe,  fed  in  intelle- 
£iu  duntaxat:  at  efle  volitum.  volitione  eflicaci^po- 
nit'^illud  habere  aliud  efle  li  voluntate.  Non  pe- 
rinde  igitur  intelleftus^divinus  fe  habet  ad  intel- 
ligibilia  alia  fe,  ac  voluntas  ad  volita  ;  poteft  er- 
go  objt.6tum  intelleftus  fecundarium  eflfe  infini- 
tum  ,  quia  ncn  eft  reipfa  aliud  a  primo  ;  at  nequa- 
quam  volibilia  erunt  infinita  ,  quia  hasc  perfcftio 
nulli  alteri  a  Dco  eft  communicabilis  ,  ut  nec  ne- 
ccffitas  ,  &fimplicitas,  ut  diftum  eft  .  ForcafTe 
eciam  ab  infinito  exiftente  in  mente  divlna  non  li- 
cet  ,  ne  per  intellectum  quldem  ,  abfcindere  ali- 
quampartcm,  ut  fieri  non  poteft  quin  fit  tale  cb- 
jeftum  ,  &  fit  infinitum  .  Ipfum  enimobjeftum  fe- 
cundariumdivini  intcllcftus,  cft  ncccflarium  ,  c6 
quod  neceffario  confequatur  ad  cfle  neccffarium 
divina:  intelleftionis  :  Et  propterea  ,  qua:vis  fup- 
pofitio  fafta  circa  diminutionem  illius  cft  fimpli- 
citer  impllcatoria  ,&  deftruftiva  fubit.(ft:;quia  ne- 
ceffario  tale,ideft,  conftans  omn.bus  ,autinfinitis 
intelligibilibus;acpropterea  mirumnoneft,  fi  ex 
hvpothcfiprorfusimpoflibili,  fequatur  aliud  im- 
poffihile  . 

Fortaifectiam  infinitas,  ut  nonconvenit  ,  nlfi 
cnti  reali  ,  nimirum  divincEcflentiK,quam  appellat 
Damafccnus  ,  pelapus  quoJdamJulflaatiiS i^-fni- 
tuni\  ita  nec  repugnat  nifi  enti  realiter  cxiftenti: 
ac  proinde  objcftum  divini  intelleftus  proprie 
non  videtur  appcllandum  •infinitum  ;  fed  potius 
unum  quid  corftans  oninIhu.<;  intelligibilibus,  qux 
appellantur  idco  infinita  ,quia  cxtra  non  eftaliud 
intellig'bile  :  non  quod  rcvcra  infinitum  fit ,  quia 
nonnifi  unlcum  poreil  cfle  ,  cltque  ens  infinitum, 
fingularifllmum  ,  &  mavlme  unum;ade6quc  ut  en- 
tia  cadunt  ab  iila  unitate  ,  &  rcdduntur  multipli- 
cia,  incapacia  evadunt  proprix  ,  &  incommunica- 
bilisinfinitatis  .  Ex  una  itaque  proprietate  entis 

infi- 


i.    dift.B.q'- 


De  rerunu, 
principio  q.ji» 
11.  i,i,.  %.  SH 
hoe  eji  valde 
dubium , 


t.  dia.i.q.5.§. 
Ai     iilcimitn^ 
argmne  iitu  nu 
dicipotej .       , 


I.dift.tl.q.'>.§. 
Cainra  ijlam.. 
cniidulioiienLj  . 
V.  QuoJ  injU- 


Quoelib.  q.  8. 
f .  Ai  ijia  .  V. 
AifeCHndHm  • 


QMotnib.  «.  ^. 
i:.Qtt.iittum  .'d 
ftCHirium  . 


Sinnmcejoannis  Duns  Scoti. 


88  -  . 

infiniti-,qucedr,  n.hil  tfTeexcia  illud,  mferre  infi-  Ad  Qiiartam  refpondeo  Cic  :  Qu.cquld  non  po 

nitatcm,  cflfallaciaa  fccnndum  quid  ad  fimplici-  teft  heri  a  Deo  in  unodie,  quia  inckidit  contradi. 

ter-nuia'decft  rundamentum  infinitatis,  nimirum  aionem,  idipfum  ne  in  infinito  quidem  tempore 


J.riiB.  1. 


q.J. 


0«  Tfratn^ 

I».  4?. 

Q^:r,illit>.q-ll. 

primnm.  hlp.j' 
iseni  ,  \nq\dl  , 
teinpui  tfc  ile 
numerc  ubi.^ue, 
cuil  eti.i  c»it:es 
commiiniter  <«' 
Cip.(tiit  ,  IWei 
p.r  r.ilioneiiLj 
i<'.-,V(ii  cirriu. 
);(,<•  ,l:f'.cu!tiis 
cfiHrr.t;,0"  it* 
in  muliii   Ct-c 

2.<;iii.i  n.  i§. 

QKAniuin  aci 
teri.nm  ;  Vro- 
fter  niinus,  in- 
qmt  inpiifihilt 
ncii  ejt  ciiiice- 
deiulum  nii.jus 
imp\l]ihile  :  iiec 
pnflir  miiius 
necef.iriuni,  ejf 
vegtiiniu-n  ma- 
ns  HeieiUiTium, 
ibiceir.  h.ibet . 

i.fiin.a.  q  «•?. 

Ijlls  rationibus, 
3.dilt.  Il.q.  Z. 


<f/^realc  extra  caufam  .  Und^  non  nifi  a-qui_vf  cd 
convenit  illa  proprictas  enti  infinito,  &  objttlo 
divini  intelleftus. 

Pollremo  ,  quamvis  hic  quasdam  dubia  incide- 
rent  Jifficilisfolutionis,  non  propterea  defercnda 
foret  veritas  quam  ex  ftcris  liieris  profitetur  fe 
haurire  Augull  nus,  i  2Je  Ci-vit.cap  i8.,fcribens, 
N:imcros  qtuf.[}C  injlniios  efjc ,  certilfumtm  efi^ita 
'verbfiiisproprietatibusHniifqiiifquenitmeyuster- 
»iinattir,ut  niilhis  eorum  par  efe  cuiainque  alteri 
p(fu  :  ergo  iT  difpares  interfe^atqiie  diierjifunt^ 
^  f.nguti  quiquefinitifunt,^  vmnes  infinittfunt. 
Et  peTgit :'  lta7ie  r.ttmeros proptcr  infimtatem  nc- 
fcit  omnipitcHs  Dtv.s  ,  'd  'fque  adqttandarnfum- 
tnam  rttwerorum  fcicntia  Dei  pe^ientt .,  cateros 
:s,norat:  ^^s  hoc  etiam 'vel  dcmentijfimus  dixe- 
rit :  ^lfit  itaqite  iit  dubitemus ,  quod  ei  notusjit 
omnis  numertts^aftts  intel/igentia  ,fiait^jn  Pfaf 


prsterito  potuit  fa(5lum  effc  ,  propter  eandem  ra- 
tioneni  .  Cum  igitur  repugnetfieri  infinita  mul- 
titudo  a  parte  rei  in  uno  die,  perinde  fa6lu  erit 
impofiibilix,  fi  ponatur  infinitum  tempus  praetcri- 
ifle  .  Polita  ergo  generatione  perpetua  a  partean- 
te  animas  a6lu  forent  infinitKin  potentia  ;  quia  in 
potentia  accipiendo  unam  pofl:  aliam  ,  nec  aliter 
ipfiscompctebat  infinitas :  fcd  non  efTent  infinitce 
aftu  ,  quia  non  tot  intelliguntur  pofitffi  in  efFeftu, 
quin  plurcs  poffint  efic  :  infinita  autem  in  a6hi,tot 
oportet  efi^L',  utnequeant  eis  plura  compoffibilia 
addi.  Et  fi  initetur  :  ^C^iut  fugrunt  homines:  tot 
funt  animiE:  Homincs  fucrunt  infiniti  ;  "quia  gene» 
ratio  pcrpctua  ,  vcl  infinita  ;  ego  actu  funt  animas 
infinita;  .  Dicendum  ,  fuccefliva  infinita  ,  fi  eflent 
fimu!,  haud  fore  infinita  :  Unde  fi  efifent  tot  homi- 
nes  fimul ,  quot  fucceflive  extiterunt ,  in  falfa  hy- 
pothcfi  de  Mundi  £Eternita'te  ,  non  cflTent  infiniti 


j.Met.iph"?.^. 


^is  )iumertts.,cu7:'.s  iiiicni^ci.iii.^  ,ji^i^:  '-  ^j"'  i- --_  .. -- ,  . 

mo  cariarf    non  efi  numents  .  Hcec  ille.  Nota  funt  actu,  quia  inhniti  fuerunt  in  accipendo  unum  polt 

crgo  Dei  intclleaui  omnia  intelligibilia  ,  diftinaif-  alium  ,  &  in  potentia  ;  idcoque  nurquam  fequitur 

fima,aauaI)queintcIIeaione,  qua  &  illa  exoriun-  ex  iliis,  fi  una  exirterent,  infinitas  aaualis  ;  quia 

tur  in  epe  intclligibili,  fcu  ver^  de  eis  omnibus  in-  cum  alterius  omnino  rationis  fint  infinitas  aaua- 

finitas  dlcatur ,  flu  non  dicatur  proprie,  quia  infi-  lis,&  potentialij,  ex  infinitate  potentiali  nunquam 

nitas  efi  modus  cfl^entia.ficut  xternitas  exiftentiae.  potcll  concludt  inhnitas  atlualis  :  fcd  eil  fallacia 

Hanc  veritatcm,  qus  ab  omnibus  fana;  mentis  compofitionis,Sc  di  vifionis.  lohaitas  itaqueinpo. 

concipitur  ,  non  evcrtunt  humani  intelleaus  er-  tentia  cft  in  accipiendo  non  totquin  plura  ;  infini- 


Quodlib.  $,  f. 
De  pr>mo  . 


rantes  difcurliis  ,  etfi  nohis  videantur  difiiciilimas 
folutionis;  quia  nedum  tantam  habere  non  pof- 
funt  ,  fcd  nuilaomninopotefl  eis  inefTc  oflenfiva 
neceflitas,  nifi  fecundum  apparentiam  falfarum 
fuppofitionum  . 

Ad  Tertium  refpondeo  ,  utrum  anima  Chrifti 
in  Veibo  cognoverit  omnia  aau,vel  infinita,  mul- 
tiplex  efl;  opinio  Theologorum,  de  quo,  ^.part.q. 
10.  art  2.  (5"  3.Quod  procertoconflat  apudomnes, 
efl,  attribucndam  efl^c  anima:  illifaEliciffimffiom' 
riem  perfectionem  ,  quce  creatura:  non  repugnat. 
Qiioniam  igitur  intelligere  omnia  aau  in  Vcrbo, 
pcrfeaionis  efle  videtur  ,  non  efl  id  Chriflo  dene- 
gandum,  fi  rationibus,  quihus  oppofitum  proba^ 
tur,  iatisfieri  queat,  prout  &  folventur.^.j./^ij;/'.^. 
10.  cit.  art.  z.Supponendo  ergo  Chriflum  de  faao 
3ttin<^ere  pmnia,  vel  infinita  in  Verbo  ;  exinde  ta- 
nien  haud  eft  inferendum  id  evenire  per  fpccies 
infinitas  ;  (  imo  id  repugnare  oflendetur  infrai 
qii.^efi.  12.  art.  o. ,  cum  ea  vifio  fit  intuitiva  ,  quae 
per  rpecics  intellig.biks  ficri  non  potefl;  )  vcl  per 
jnfinitas  inielleaioncscreatas  in  intelleauanimse 
Chrifti  ;  quia  unica  intelleaione  ad  objeaum  pri- 
jnarium  per  fe  terminata  ,  &  ad  alia  omnia  per  ac- 
cidens,  quippe  a  quibus  non  dependeat  efl"entiall- 
ter ,  id  confequi  potcfl,  citraomneni  infinitatem 
fpcaantem  ad  entiacreata.  Ea  enim  infinitas,  qux 
Chnfti  fcientiam  beatam  confequitur ,  fpeaat  non 
ad  effc  reale  crcaturaiurn, de  quibu.<;  eH:  nobis  fer- 
mo  ad  piic!cns ,  fld  ad  effe  intentionalc ,  &  ratio- 
nis  :  attingsntiae  enim  illa:  infinitae  in  unica  intelr 
leaionc  fundatce  ,  non  funt  nifi  refpeaus  rationis, 
pro  quanto ,  ollendcntc  voluntate  divina,  qufficun- 
que  in  Verbo  reiucent  Chriili  intelleaui ,  in- 
tellcaio,qua  efi:  illiusanima  beata,terminatur ad 
fecundaria  ohjeaa  ,finc  quibus  cadem  Ibret  in  fua 
fubflantia  invariata  ,  Sicuti  autem  objeao  fecun- 
danod.vini  inteljeaus,  c6  quod  intervtionale  (it, 
&efl*e  cognitum  omnium  ,  nonrepugnat  infinitas, 
jta  nec  implicat  refpeaus  rationis  aLtjngenti;c  ef- 
fe  infinitos  .  Sed  non  propterea  inferrc  debemus, 
pariter  convcnire  pofTe  infinitatem  enti  reali  ex- 
traPcuin;  ut  in  fiiperioribus  extitit  decl:^ra,tum. 


tas  autem  in  a^u  eft  in  accepto  efle  tot ,  ut  non 
pUira  compoffibilia  accipi  queant  :  alioquin  infini- 
ta  inaau  pofTent  exccdi,  atque  ita  finita  forent. 
Non  ergofequitur  ,  Anim;i;fuerunt  nontot,  quin 
plures  in  accipiendo  ;  en.^o  funt  modo  in  a6tu  tot, 
ut  non  plures  fint  faaibiles;  quia  omnibus  iftis  , 
aau  exiftcntibus,  pofl*et  Deus  creare  unam  ani- 
mam  ,  &  addere  multiiudjni  crcatarum  ;  ergo  non 
fueruntprius  tot  ,  utnonplures  accipi  potuifTent. 
Iriinitas  igitur  ac^tualis  includit  contradiaionem 
inomnibuscitra  Deum  ;  ex  pofiibilibus  autem,& 
compofiibilibus  nur.quam  fequitur  contradiaio, 
vel  impoflibile  :  fed  numerum  efleinfinitum  in  po- 
tentia,  eftpoflibile  fecundum  omnes  ;  &  animas 
femper  manere  ,  eft  pofiibile,  &  funt  compoflibi- 
lia  ad  invicem  ;  quia  neceffarium  nullieft  incom- 
poifibile  ,  nifi 'mpoiiibiii :  Iriinitum  vero  nume-. 
rum  effe  in  potcntia  ,  eft  neceflarium  ,  &  animam 
fcmper  mancre  eft  poflibile;  ergo  numerum  efTc 
infinitum  in  poteptia  ,  eft  compoifibile  huic  pofli- 
bili ,  animasiemper  manere;  ergoex  ftis  ,anima 
femper  manet ;  &  numerus  animarum  eft  infinitus 
in  potentia  ,  non  fequitur  infinitum  in  aau  eflfe . 

Ad  Quiniumert  lefponfio  ex  diais  :  etfi  enim 
infinitaindividuafint  poflTibilia,  adeout  ipfis  non 
repugnet  exiftentia  realis;  nihilominus  funt  in-r 
compoflibilia,  ideft,  habent  incompoflibilitatem 
fimulcoexiftendi:  &  dato  ,quod  una  cfl^ent ,  haud 
forentaau  infinita  ;  quia  omnia  fiint  infinita  in 
potentia,&ex  taliinfinito  non  fcquitur  inhnitum 
inaau,  quia  quibufcunque  creatis,  Deus  poflTet 
addere  etiam  alia  in  infinitum.  Et  tametfiomni- 
bus  individuis  naturae  humanas  in  mente  divina 
exiftentibus  alia  infuper  addi  nonpoffmt;  quia  in, 
finitus  intclleaus  perfcaiflTim^  comprehendit  ob- 
jeaum  infinitum,&omnia  fubindej,  quae  continen- 
turinillo;  alia  nihilominus  eftratio  illorum  ,  ut 
accipiunt  effereale  exiftent-i»;  ut  diaum  fuit  in; 
refponfione  Adfeaindun^. 


QU^. 


2.  Metaph.  q-i 
cu,  »•  ip. 


Tomus  l  Pars  l  Qua/lio  VIll  Art,  L 
Q^U  iESTIO     OCTAVA 

DE  EXISTENTIA  DEI  IN  REBUS  , 

IN    Q^UATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

^a/tf  veto  infinito  convenire  videtur ,  quod  ubique ,  ^  in  omuibusfit : 
confiderandum  efi ,  utrum  hoc  'Z)eo  conveniat . 

C  I  R  C  A    H  O  C    QJJ  iE  R  U  N  T  U  R     Q_U  A  T  U  O  R  . 

I.  Utrum  Deus  fit  inomnibus  rebus. 

II.  Utrum  Deusfit  ubique  . 

III.  Utrum  Deus  fitubiquc  per  cffentiam  ,  &potentiam,  &  prsBfentiam . 
IV".  Ucrum  efle  ubiquc  iic  proprium  Dei . 


S.  Thnm.hic 


..j.dift.  17«  ?•>• 


j.  dift.  j». 


S.Thom.fcii: 
j...<i<  tpfefititm. 


S.  Tiomss  fcie 
infaittiont ' 


89 


ARTICULUS     I. 

Utrum  Deus  fit  in  omnibus  rebus  . 

DoU.  i.difi.  i-j.q.unic.  In  Report,  ibidem  q.   i. 
S.  Thom.  i.p.q.  8.  art.  i. 


IDETUR  Deus  mini- 
me  efie  in  omnibusrebus. 
Nam  Auguftlnuslib.  83. 
quatft.  q.  zo.  In  illo ,  in- 
quit ,  funt potiiis  omnia:, 
ergo  Deus  non  eft  in 
omnibus;  quia  tunc  idem 
vidcretur  efTe  in  fe  ip(b . 
Prsterea,  Quanto  ali- 
quod  agens  eft  virtuo- 


fius,  taiKo  ad  magis  diftans  ejus  a(^io  procedit ,  Sc 
fxtenduur;'ed  Deus  eft  virtuofiiTimum  agens:ergo 
ejus  aciio  percingere  poteft  ad  ea  etfam,qus  ab  ip- 
fodiftantrnon  oportet  ergo  Deumefle  in  omnibus. 
Prcterea  ,  Conftat  D^ium  quofdam  impens^ 
odilTe  ,  atque  irre  vocabiliter  iraici ,  pleflendo  ip- 
ibs  cumulo  poBiiarum  nunquam  dcfiturarum  :  igi- 
tur  non  etl:  dicendus  eflTe  in  iis  ,  quos  tantopere 
odit ,  atqde  adverfatur  .  Probatio  confequentia 
Deus  refte  dicitur  efie  in  illis,  quos  diligit,  ac 
inhabitat  ,  tanquam  templum  Spiritus  Sanfti: 
ergo  non  eft  in  his,  quos  nedum  non  diligit,  fed 
tanquam  hoftes  fuos  odit  . 

CoNTRA  ,  Hiercmigzg.  Ccelum  ^ terramego 
impleo,  &  complurcs  alias  auftoritates  adducit 
Magifter ,  idjfi.iy.cap.i.  &  z.Sedratione  argui- 
tur  fic  :  Ub.cunque  operatur  aliquid  ,  ibi  eft :  fed 
Deus  operatur  in  omnibus  ,  fecundumillud  Ifais 
z6.omniaopera  nofiraoperatus  es  innobis  Domi- 
ne.  ergo  Deus  cft  in  omnibus  rebus  .  Rurlus,  om- 
ne  agens  eft  prajfens  panb,  fccundum  Philolb- 
plsum  ,  7.  ''Phyf.  Tex.  c.  i.&  inde  ,  &.  hoc  immc- 
diate,fi  immediate  potell;  agerefn  illud,  vel  mc- 
diate  ,  fiagatinillud  mediate  :  omnipocens  au- 
tem  poteft  agerc  inquodlibct  ■mmeJiate;  ergo  cit 
prxlcns  cuilibet  immediate . 

Respondeo  dicendum  ,  ver!irimc  Dcum  cne  in 
omnibus  rebus  :  fed  nequaquam  id  pcr  ncccna. 
riain  ,  &;formaIemconfequentiam  ,  &  perlocum 
intrinfecum  deduci  cx  ipfius  opeiatione.  Vcrum 
opinantes  ex  Dei  operatione  ,  vel  omnipQcentia 
re£le  inrcrri  ipfius  iinmenfitatem,  rcm  ita  dccla- 
rant.  Ciim  dicitur  Dcus  cflc  in  omniiuis  rebus, 
non  eftarhitrandumreperiri  inrerum  univerfita» 
te  ,  ficut  pars  eflcntix  ,  vel  tanquam  accidens  :  fed 
magisqucmadmodum  agens  adcft  ei,in  quod  agit: 
Namomne  agens  oporcct  conjunftum  clTc  ei ,  in 
Tonr.is  l. 


quod  immedlat^agit,  utfua  virtute  illud  attin- 
gat,  7.  ^byf.  Tcx.  4.  Com  autcm  Deus  fit  ipfum 
effe  per  eirenciam,  efie  creatum  neccfiario  erit 
proprius  efftftus  ejus .  Nunc  autcm  effeclum  cau- 
fat  Deus  in  rebus,  non  fblum  quan-lo  pr  mo  e/fe 
incipiunt,  fedquandiu  in  e(fe  coniervantur :  fi- 
cut  lumen  caufatur  in  aerea  fole,  quaidiu  aer  il- 
luminatusmanet.Secundum  igitur  modum  ,  quo 
unumquodqucif^'^  habet,  oportet  Deum  cuiquc 
adefle  ,  quandiu  eft  :  At  c/J'c  eft  unicuique  rei  prg 
omnibus  initium  :  igitur  Deus  eft  omnibus  re- 
bus  maxime  intimus  ,  &.  penitifllmi  praslens  . 

Quod  illatum  eft  recipiendum,  Sc  ampleflcn- 
dum ,  tanquam  fidci  dogma  :  veriliinie  enim  Dc'us 
eftlnomnibus,  faa  immenfitate  implens  omnia, 
ut  fcriptura  teltatur  Hic-iem.  23.  cit.  ,fip.  i.,  ciJ' 
a/ibiikpe.  Sed  non  refte  inferri  ex  lJ::i  opera- 
tione,  probatur  primo  :  Nam  agens  ,  qua-vir- 
tuofius  ,  &  efficacius ,  eo  magis  poteftagere  in 
diftans,  utique  per  formam,  fecundum  quam  di- 
ftat  ;  igitur,  cum  Deus  fic  agens  perreclilfimum, 
non  poterit  concludi  de  eo  ,  per  racionem  aclio- 
nis  ,  oportere  tflefimulcum  aliquo  effectu  cau^a- 
toabipfb,  fed  magis  diilare  abprodu^^tis  a  fe. 
Aflumptum  declaratur  ex  his,  qc.x  liint  natura- 
liter  nota  :  fcd  cnim  utpote  caufarum  naturalium 
cflicacifrima  :  agit  in  jrifuim  a  fc  iongiflim^  difli- 
tum  ,  producendo  nedum  plantas,  ik  animalia, 
fed  etiamaurum  ,  &  alia  idgenus  in  foJinis,  & 
vilc-eiibus  terrre,  idquc  non  perrados,  aut  !umen, 
quibus  inferiora  perfundit,  fcd  per  formam  lub- 
ftantiale-t' , 'e-undum  qunmdiftat.  E  fi  enim  ibl 
mcdiis  accidentibus  vakat  difponere  pairum  :  ne- 
quaquam  tamen  poteft  attingere  per  accidentia 
formas  fubftantiales:  impoffibilo  eit  enim  ,  imper- 
feftius  produccre  perfcftius  fe:  ficuti  eft  omne 
accidcnsrefpe£tu  fiibftantia:.  Tmta  ctiam  diver- 
fitasforinarum  i.T  iis  ,  qux  generantur  pcr  putrc- 
f;i5tionem,non  vidctur  habere  pofle  proprias  cau- 
fas  correipondcntcs  ,  nifi  corpus  calcfte,  in  quo 
virtualitercontincnturomncs  .  Quo  igitur  agens 
eit  vircuofius,  co  magis  agit  in  diftans  per  pro- 
priam  formam  fubftantialcm  ,  quad'ftat,  ctfi  in- 
terim  per  formas  aiias  accidencalcs  di:])onat  ea, 
in  quK  introduceic  intendi:  fiirmas  (libftantiales. 

Dcinde  omnipotcns  liia  voluntate  caufat  quic- 
quid  vult :  fed  voluntate  aliquid  vcllo,  nonopor- 
tet  vtjlcntcin  rci  voiitajefle  intimo  prc;  cntem  :  ut 
ctiam  in  noitis  expcrimur  :  ergo  agei  j  per  volun- 
tatem  agerc  potcilubi  pncllnsnon  cit.  Qiiamvis 
igitur  Dcus  non  clVct  prc  cns  efTettui ,  quem  cau. 
fat ,  icdex  loco  aliqi!0  detenninato  ficri  juberet 
quidpium  ,  non  minusadhuc  iJeflici,ac  caufari 
poflet  per  voluntatcmfuam  ,  pcrindeac  moJo  fit 
M  quic- 


N'»ti  ipfortur 

iK;:;n'PC'iMi  rx 
ne . 


Haic  ffljrltllr 
Aureolus  i.iii- 
:;-.  ar:.  ;.  ^r». 
pcjicioae  frimjt. 


i.  dift.  >;<;.<) 
^.  Ct>ntr.\  .•.•» 
clujicnein  . 


Vireni!  15  M  V" 

q.  i.  «rr.   2.    k 
Rscenti^rei. 


Sr  Thomts  hic 
i$.  jirf  letiiutn '. 


90  Sim?nceJoannis  Duns  Scoti  . 

qufcquid  fibi  caufare  placueiit  ;  cigo  cx  aftione 
divina  nequit  concludi  agentis  prxlpntia  rei, 
qysm  cauiat ,  fivc  in  quam  aliqua  ratione  as>it. 

Rurfus  ,  Ante  univcrfi  creationem  ,  non  magis 
fuit  Deus  hic  ,  ubi  efl  modo  univerfum^quam  ex- 
tra  univerfum  ,  ubi  nihil  tll;  ergo  Deus  non  con- 


didit  uniyerfum  ut  exiflens  ibi  prcerens  per  ef- 
fentiam 'liam  :  igitur  non  utactu  prtefens  alicui 
per  clT.ntiam,  poteft  ibi  agere ,  &  efle  prafcns 
per  potenti.uri ,  ficut  &  modo .  Nam  extra  uni- 
Verfuin  ,  ubi  nihil  efl: ,  nec  ubi  ipfe  efl:  pcr  eflen- 
tiam  ,  potcft  creare  Angelum  .  Prius  igitur  eft 
prisfens  fecundum  potentiam,  &  a(5lionem  divi- 
nam ,  quam  fecundum  efTcntiam  .  Prius  autem 
ron  habct  repugnantiam  ,  quantum  eft  ex  fe, 
quin  fi:  fiiie  polleriori  ;  non  ergo  ex  prsfcntiali- 
tate  lecundum  potentiam  aftivam  divinam  ,  po- 
teflconcludi  ,  per  neceflarjam  ,  &  fprmalem  con- 
fequentiam  prsfi^ntialitas  fua  per  eflentiam.  Un- 
deciimprius  iiteliigatur  caufareres,  quam  res 
jp,'bfint,  &  perconrequens,  prius  quam  fit  eis 
conjunftus  per  efl^entiaai ,  non  fequitur  profeflo 
ratione  fuf  actionis  conjunclio  per  cflTentiam . 

Poftremo,  declaratur  fic  ;  Nam  non  eft  tranfi- 
tus  a  contrario  in  contrarium  ,  nifipropter  muta- 
tionem  in  aliquD  ;  aliter  enim  eodem  moJo  dice- 
rentur  contradiclona  de  a!iquo,  ficut  prius  :  fed 
(;um  Deus  creat  aliquam  rem,  de  non  prafente 
per  elTentiani  illi  rei,  fit  prffi'"ens  ;  ea  mutatio  uti 
que  non  ell;  cx  parte  Dei ,  /ed  ex  parte  creaturs; 
erj^ooportet  prajintelligere  mutationem  creaturce, 
a  noa  effc .,  ai  effe ,  antequam  Deus  fit  illi  pras- 
fens  per  eirenciam  :  mutaturautem  creatura  a  non 
efl^e  ,a4  effe ,  per  divinam  a6lionsm  ;  ergo  prius 
intclligitur  Dsus  per  potentiam  agere  aliquid, 
quam  ci  pcr  efler.tiam  fuam  prsfentem  efle;  adeo- 
que  ex  hocquod  Deus  efl  agens  ,  minime  poteH 
concliidi ,  efle  intime  prgJentem  perefllentiam  ef- 
feftui  ab  'e  produclo  . 

Deqm  igitur  efle  per  fuam  fubfliantiam  rebu? 
omnibus  intirae,  ac  neceflario  prsfentem  ,  adeo- 
ut  ea  perfect^o  ,  quam  immenficatem  appellamus, 
non  fubfit  imperio  voluntatis  fus  ,  ut  ceters  om- 
nes,  quoede  neeeflitate  con!equuntur  ens  intenfi- 
ve  iniinitum  ,  dogma  efl  iidei ,  quod  nqn  conclu- 
ditur  perlocum  intrinfecum,  exipfius  D-^i  opera- 
tione,  five  omnipotentia  :  &  quoniam  id  medium 
casteris  viderur  efficacius,  multo  mlnut  Dei  im- 
menfifatem  inPerunt  caetera ,  qua;  iblent  adduci, 
nempe  ex  infinicate,  immutabilitate  ,  ajternita- 
te  &c. 

AdArgumenia.  Adprimum,  cum  dicitur, 
Dcus  non  efl  in  omnibus  ,  quia  tuno  videretur 
efl*.' i.i 'e  ipfp  ;  refpondeo,  haud  id  pofle  inferri, 
r  fi  ubi  apcipitur  uniformis  rnodus  elTendi :  Deus 
autem  creditur  effe  inrebasper  prajicntiam  ,  & 
elTntiam  ;  at  res  fint  in  ip.^b  ,  fecundurn  e/fe  co- 
gmtum  ,  &  objtcti  v^  ,  &  virtualitcr  ;  ac  propterea 
ron  fequitur,  Deum  efle  in  feipfb;  cumdiffim.Ii 
prorfus  modo  Deus  Cn  in  omnibus  rebus  ,  ab  eo  , 
quo  omnia  funt  in  iilo  . 

Ad.Secundum  eft  refponfio  dicentium  fic  :  Nul- 
iius  agenns  quantumcunque  virtuofi  aftio  proce- 
iit  ad  ahquid  d^llans,  nifi  inquantum  in  illud  per 
mediaagit.  Hoc  autem  ad  maximam  yirtutem 
Dei  pertinet ,  quod  immediat^  in  omnibus  agit. 
Undi  nihil  efl  diflans  ab  eo,  quafi  in  fe  illud 
Deum  non  habeat  ;  etfi  res  diftent  a  Deo  per  dil- 
(imilitudinem  naturg  velgratia  .  Verum  huic  re- 
fponfioni  obviam  itum  cft  fupra  primaratione^ 
qua  probatumeft  ,  agentia  naturalia  ,  quo  effica- 
ciora  ,  eo  in  magis  diilans  agere  per  formam  ipflim 


fubflantialem  ,  qua  diftant  ab  iis  ,  in  quac  agunt. 
Deindequamvis  de  fafto  agens  creatum  non 
agat  communiter  in  diftans,  quin  agat  in  medio 
fibi  proximo  aliqua  aftione  ,  fiye  fimili  aftione, 
quaagitin  diftans,  five  difllmili ;  id  nihilominus 
evenit,  vel  quiaex  aquo  &  medium,  &  terminus 
funt  ejus  aftioniscapaces;  vel  quia  habet  duas 
potentias  detcrminatas ,  quibus  in  ambaspoteft 
aiftiones ,  &  fecundum  unam  agit  in  medium  ,  fe- 
cundum  vero  aliam  in  diftantem  terminum  ;  vel 
denique  ,  quia  ex  ejus  aftionis  imperfeftione  ,  co- 
gitur  prius  producere  imperfe6tius  in  medio ,  & 
exinde  perfe6tius  in  termino  remoto:  quas  om- 
nia  fi  fupponerenturabefl*e  ab  agente  creuto,  nihil 
obftaret,quin  agere  valeretin  dift^ns,  non  agendo 
in  medium  .  Si  igitur  ptr  impofllbile  Deus  eflet  in 
determinato  loco,   haberet  tamen  poteritiam  infi- 
ni-am  ,   quandoquidem  ipfe  careat  iis  conclitiom- 
bus,  quibus  necefsario  fubeft  agens  naturale  ;  nori 
determinatur  enim  ad  aliquid    producendum   in 
medio,  ut  agens  limitatum ,  neccogitur  produ- 
cere  prius  imperfefiius,  quo  ad  perfediora  pro- 
ducenda  pertingere  poflet ,  quando  imperfeflius 
non  eft  di.fpofitio    efl^^entialiter  exaifla  ab  perfe- 
ftiori,  nec  per  duaspoccntias  orJinatas  attingit 
producla  ,   nihil    omnino  impediret  ,  quominus 
producere  valeret  aliquid  in  diflans,  pihil  produ- 
cendo  in  medio  . 

Porro,  di(?lumeft,  id  evenfre  communiter  ,  & 
regulariter :  qu^a  etiam  aliquod  agens  creatum  de 
fafto  agit  in  diftans ,  nihil  prodacendo  in  medio; 
Angelus  enim  alteri  Angelo  diftanti  loquens  cau- 
fat  in  illo  conceptum  ,  qucm  vult  illi  efle  manife- 
flum  ,  nihilinterim  imprimendoin  mcdiis,  quip- 
pe  quK  cum  fint  corporalia  ,  incapacia  funt  dmnis 
fpiritualisimprefllonis. 

Ex  his  ergo  ad  argumentum  refpondeo  ,  etfi 
agenti  naturali  regulariter  non  liceat  quidpiam 
agere  in  diftans,  nifi  per  media  ,  id  nihilominus 
evenire,  atqueaccidere  ei  ex  imperfeftione  fui, 
ut  di£tum  eft  :  qua;  imperfeftio  ,  cum  locum  non 
habeat  in  ngente  infinito  ,  fi  per  impofllbile  uno 
loco  contineretur  ,  &  ubique  non  efTet,  adhucin 
diftans  agerepoflfet . 

Ad  Tertium,  concedo  ,  non  eodem  modo  Deum 
effe  ip  bpnis  ,  quos  diliglt ,  acque  per  charitatem 
inhabitat ;  ac  in  malis  ,  quibus  iraicitur ,  ac  poenis 
condignis  punit  :  quod  &  Magifter  i.  dilt.jy.  cap. 
2.  docet  ex  Auguftino,  D"//r,  inquiens  ,  cwxf^Jlt  in 
(jtnnibus  effentialiteY  ,  ac  torus  in  illis ,  tatnen  ple^ 
nitis  e/fe  dicitur,quos  inhabitat.,idej}yin  quibus  ita 
ejl ,  ut  faciat  eos teniplumjmm  .  Mali%'er6  .,^ Ji 
ibi Jint ,  ubi  ipfe  ej}  ,  c/ui  nunquam  deej}  ,  non  ta- 
men  funt  cum  eo .  Quod  &  exemplo  declarans 
Auguflinns  ,  Trafl.  j  1 1.  fuper  Joann.  ut  caci,  in- 
quit ,  in  luce  non  funt  cum  luce . 

Ad  ARGUMENTA,qu£e  adducuntur /'r(?/c.////"/o- 
»f,  quatenus  videntur  concludere  Dei  pra;fentiam 
inomnibusper  pperationem.  Adprimum  refpon- 
deo  diftinguendomajorem  :  Ubicunque  operatur 
aliquid,ibi  eft:  vel  per  prffifentiara  fuas  eflTentite. 
velper  virtutem  provenicntem  ab  illa  ;  concedo: 
aliter  ;  nego :  ofienfum  eft  enim ,  non  o[>orterc 
femper  effentiam  agentis  efTe  pafT©  prsfentem. 
Ad  fecundum  ex  Philofbpho:refpondeo,  diftum 
ejus  verum  efTc  de  agertibus  naturalibus  ,  qua 
agunt  per  formas,  feu  qualitates  naturales,  quibus 
nequeunt  agere  in  remotum  ,  nifi  prius  per  alias 
formasoperentur  in  propinquum  .  Id  autem  lo- 
cum  habere  non  poteft  in  Deo  ,  qui  per  volunta- 
temliberam  aglt ,  nec  indiget  ullis  formis  acli- 
vis  ad  qucdvi:;  p;oducendum  :  ideo  nihil  agendo, 

&ut 


z.curt.  9,  (].  X, 

^.AJiJlatitcJif 
(itnda . 


j.  difl.  J.  q.  t. 
A.iijta.  V.  E. 
psT  idtm  patitt 


Tomns  l  Vars  I.  QucejTio  Vlll  Jrt.  11. 

aut  proriiiccnrfo  in  pwpirtjuo  ,  ponit   agcre  ii) 
remotius,  fi  per  impollibile  ibi  nonadefTet, 


9t 


ARTICULUS    II. 

Utrutn  Deiis  fu  ubique . 

Do^.  I.  d//?,  11.  q.  Vnic.  I»  Report.ibidem  qiiajl. 
prima  .  S.  Tbom.  i . part.  q.  8.  «'//'c.  2. 

VIDETUR  dici  non  pofTe  ,  Deiim  ubique  eP 
fe  ,  &  reperiri  .  Nam  Aii^uflinus,  85  qq. 
qusft  20.  D'/^x  ,  inquit ,  nonejl  aliciihi  \  quod  & 
probac  perhoc;  (\\.\'\zqi(od  alicuhi cfi .,  continetur 
luco  :  ^«o^  contineiur  /oco,  corpus  efl  .  Deus  autem 
non  eft  corpus  •  non  ergo  alicubi  ejl .  Qiiod  autem 
alicubi  non  eft  ,  profeclo  non  eftubique:  ciim 
ubiqueeffe  ,  involva:  necefTario  ali' ubi  effe  .  Hinc 
Boetius  ,  de  Hebdomadibus;  Comniunis  animi 
conccptio  efl  ,  irquit ,  mzoporalia  in  loco  non  ejfe 
Non  e(l  ergo  diccndus  Deus  ubique  efle  . 

Prarerea  ;  Totum  cfl: ,  extra  quod  nihil  efl;  fed 
Deiis  totus  eft  in  uno  loco  ;  igiturextra  illum  lo- 
cumnonert  ;  nonefl  'gitur  ub:que  . 

P-sterea,  Si  Deus  efl^jt  ubique  ;  Igitur  cura 
crea*  remaliqiiam,  incipit  eTe  ubi  prius  nonerar; 
&  fiTiiliter  definit  efle  ubi  prius  erat ,  cum  aliquid 
annihilat;  igirur  mufa^^ur.  Non  elt  autem  attri- 
buenda  muia":  o  ulla  Deo  prorfr.s  immutabili;  igi- 
tur  nec  fieri  poted,  ut  fit  ubique  .  Probatio  ma- 
jor"s  :  Dcum  effe  in  lapide  non  dicit  lolam  rela- 
tionem,  &  habitudinem  Iapid'S  ad  Deum  ;  imo 
iiTi;iartat  rclationein  in  ucroque  extremo  ,  quo- 
n-am  dum  ell  in  lapUJe,  efl  fimul  cun  lap  de  ;  fi 
i^irur  fantfi.ni! ,  m  ituo  rcferantur  o,io.'tet .  Sed 
lapide  non  exillente,  non  refijrtur  Deus  a'I  lapi- 
dem  illa  relatione  ;  igitur  mux  ac  incipit  effe  cum 
Iap'de  ,  muta.ur  per  novam  relacionem  . 

Ccnnrmatur,AngeIus  conceditur  mutari  ,  quia 
nunc  eft  in  loco  ,  in  quo  non  fuit  prius  ;  non  qui- 
demqaafi  ex  novoloco  a.qu,!rat  aliquam  formam 
de  novo  ;  fed  quatenus  pjr  praelentiam  nunc  eft 
inaliquoloco,  in  quo  prius  non  fuit ;  igitur  fi 
Deusnunc  fit  pras  cns  alicui  rei ,  de  novo  crea- 
t£e,  cui  antea  non  erat  prxfens,  plane  mutatur; 
adeoque  fi  ip  e  eflet  ubique,  mutationi  fubjeftus 
foret  ,  quod  non  efl;  dicendum  . 

CoNTKA  ,  Hicrem  23.  JV.tnquid  noti  cce/um,^ 
terram  ego  imp/eo,  dtcit  Dominus  ?  El\  igitur 
ubique  .  QuoJ  X'  pluribus  Sanftorum  auflorita- 
tibus  confirmat  Magller  i.  difl.  ii.cap.i.^  i.Et 
inrcalos  producit  Hilarium,  SJf  7'm///.ita  fcri- 
b^ntem  ;  DeusimmcnfiS  virtutis  ^''jivens poteflas^ 
qua  nufcjuam  noH  adjit ,  non  deflt  uf  uam  ,y>  om- 
nem  per  fna  edocet  ^  utubifuafint,  ipfi  efle  in- 
telligatnr . 

Refpondeodicendum,  DwUmeffe  ubique,  idefl, 
fua  immei  fitate  ita  pervadere  penififllmo  omnia, 
ut  nihilomnmo  fit ,  cui  non  adfit  Dei  fubllantia 
infinite  difTua.  Id  tamen  po^iiis  elTe  creditum, 
quam  demonllrative  probatum  ;  (  de  quo  articu- 
/0  pra.edenti':a6tum  )  nihih^minus  ad  id  adduci 
pofle  Magiflri  rationem  ex  i.difl.^j./ir.H. ,  velu- 
ti  cxreris  probabiliorem  :  cll  autem  ifta  ;  Dcus 
per  eflcntiam  fuam  aut  efl:  ubique  ,  aut  nufquam 
efi;  ,  aut  alicubi,  ita  utnon  ubique  .  Non  eltau- 
tem  diccn  hiseile  alicubi  tantum  ;  quia  tunc  fo- 
retlimitatus  ,  &  contentusa  loco  ;  vel(  ut  ait  il- 
le)'oca!is  effet.  Ncque  rurfusdici  pofell,  Deum 
nufcjuam  e(fe  :  quod  cnim  nufquaiu  cft,  nihil  vi- 
detur  cfT^J  in  rerum  natura  ;  relinquitur  ergo, 
Deum  ^-(Tc  ubique  pcr  fuain  cncntiam  .  Itaquc, 
Tumus  /. 


o^ncludit  Ma.^Mftcr;  Ergu  Hhi^^w;  rca  dhinu  ^^f- 
pntia  ,  qu^  co:-:tinet  toitim  ,  ^  penetrat  totum: 
qitx  necpro  fui  i,iimct?fitace  u/lo  m'jdu  on-^rirhrt- 
dipotefl  .  Unde  Angullinus  :  Deus  ubique  ef},cul 
tton  locis  ,fed  aUionihus  propinquamns .  Ha:c  ille. 

Ad  Argumenta.  Ad  nrimum  refpondeo,  non 
aliofenfu  Auguftinum,^  Boe^ium  negare,  Deum, 
&  fpiricual  a  in  loco  efle  :  nifi  eo  mo  !o  ,  quo  cor-  ; 
pora  funt  in  loco  .  Unde  revera  Deus  non  efl:  ali-  i 
cubi  :  quia  nonellita  in  uno  loco ,  ut  non  ^v.  \x\ 
omnibus  aliis  :  tunceniinoporteret  effe  commen- 
furatumeiloco  :  quod  incorporalib.is   reon(>nar. 

Ad  Secundum,  cumdicitur:  To-nme/^.  exirct 
qnod  nihi/efl  :  m  extra  &  porefi;  rcferri  ad  totnm: 
&  ad  locum  .n  quo  elt .  Primo  modo  ,  efl  vera  ,  fic 
exponendo:  Totumell:,  extra  quod  nihil  efl  to- 
tius  ,  unde  fic  totum  eft,cujus  nihil  e(t  extra  •  Si 
autem  referaturad  locum,  inquoefh  prooofitio 
ertfalfa  :  quia  ipfummet  totum  potell  eflTcextra 
locum  illum  ,  ficut  poteft  dici  de  arlma  rationial, 
qus  totaeflin  toto:  extra  cnim  ip.fam  fn  digi-o, 
Rihiieicejus,  tamcn  ipfa  tota  benced  extra  di- 
gicum. 

Ad  Tertiumdicendum,  non  fequi,  Deus  incinit 
e(rc  ubi  prius  non  fuit :  igitur  mucatur  .  IJ  erim 
evenitpropter  mutarionemeius,  in  quo  eft.  E:  ad 
probationem  re/pondeofic:  ea  fimulras  non  dicit 
rclationem  in  utroqueexcremo,  (ed  tantuin  in  al- 
tero,  (cilicecin  creatura  :  refrtur  enim  creatu- 
ra  ad  Deum  (ecundum  Jlam  relationem  ,  &  D^us 
fubratione  ab  bluta  terminat  ipram  relavonen,  a 
qua  determinatur  &  Deus  ,  &  idc-o  talis  relicio, 
non  nifi  ap;iellativj  efl  in  Deo  .  Ea  i^icurfimjl- 
tas  non  eft  unitasrationis,  quamvis  uno  nominc 
fignilicetur . 

Ad  confirmaM'onem  refpondeo  ,  in  An^elo  ,  & 
inloco  efTefimulta-em  mutuam,  &  eju  dem  rat  o- 
nis  in  utro^ue  .  N;.m  Angelus  habet  latitudin^m 
defnnitivamad  locum  :  qula  ita  eit  hic,  ut  non 
al^bi  :  ac  propterea,cum  locLim  mutac,  aliterfe 
habere  necefTe  e(l . 

ARTICULUS      Ilf. 

Utrum  Dcus  fit  ubique  per  cfTentiam  , 
prcefentiam  ,  &  potentiam  . 

Docl.  I.  Rcport.  d:fl.ii.  q.  2.  S:  7'hom. 
x.part.  Q.  8.  art.  7. 

VIDENTUR  haud  recle  afllgnari  modi,qui. 
bLts  Deus  dicitur  cfle  in  omnibus  rebus. 
Nam  ubi  Deus  eil  prx'ens  pcr  prxicntiarn  ,  ibi 
ctiam  oportet  eflTe  pra'entem  pcr  efl"entiam,ic 
potentiam:  iguurii  modi  exiltendi  unum  invol. 
vit  reliquos  ,  ncc  proinde  rectj  tanquam  diilin- 
6li  affignantur . 

Praitcrea,  Si  cx  eo  quod  aliquibus  conccffafic 
gratia  ,  dicatur  Deus  cfle  in  his  fpcciali  aliquj 
modo  :  innumerx  profe6lo  forent  evcogitanJs 
rationcs,  fccundim  quas  diceretur  D."us  exii^tc;. 
re  in  rebus  :  Id  vero  minus  convenicnter  ponere- 
tur  :  igitur  nec  fpecialis  modus  e(l  dicendus  ,  cum 
inhabitat  pergratiam  .  Probatiofequels  :  Gratia 
quzdamforma  liipernaturaliS  eil  •  it;icur  ^\  cx  hac 
forma  innafceretur  novusmodus  cxillendi  ,  pari- 
ter  mulciplicanJcc  forent  ejufinodi  rationes  cxi- 
flentis  divinffi  ,  fecundum  numcrum  formarum, 
quas  cieaturi.";  largitur . 

CoNTRA  ,  Gregorius  (iiper  Ezechielem  (&ad- 
ducitura  Magiflro  ,  i.difl.  n.cap.i.)  Licct  Deus, 
inquit,  comniHiii  modo  omnilitis  rebus  i>{/it.,pra:fen- 
M   2  tia^ 


02 


SiimmceJoannisDuns  Scoti. 


4.tlift-  JO.q.  j, 

fa,o    V.Adpri* 
minn . 


De  rerum  prin. 
cipio  <;.  7.  c-  S. 


tia  .,po:c!t:Ui  ^f-ihflantia:  \.imt:\  funiJiurio,-:  »10- 
do  per  gratiam  clicit;'.r  effe  iu  illis ,  qui  niirijicen- 
tiam  opirum  Dei  uc:ctius  &  fidelius  cofjiikrant. 
Respondeo  dicendum  ,  competenter  e/Te  airi- 
gnatos  modos ,  quihus  Deus  enTc  crcditur  in  crea- 
turis.   Nam  11  coniideratur  Deus  ut  caufa  eifefti- 
va  ,   &  confervativa   omnium,   fic  refcte  dicitur 
efl*e  in   rebus  per  poicnMam    :  H:ec  enim  rcfpi- 
ciunt,  &    fpechantad  iniinitam  potentiam  primae 
cau^iE.  Si  au^em  intcili«>atur  Deus,  utomniaco- 
gnorc-  nsnude  ,  &  apertc^  per  fcicntiam  infinitam; 
omnia  profetlo  funt  fibi  prKfentia  :   ratione  igitur 
determinationis  fuxfubftantix  Jicitur  eiTe  in  re- 
bus  per  prrcfentiam  .   Quia  autem  omni  rei  illabi- 
tur  ratione  fue 'lltrnitatx  immenfitatis  ,  fic  eft  in 
omnibus  per  eflTentiam  .   Ut  autem   datquandam 
f.rmam  adop'ra'ionem  eliciendam,  cujus  attio- 
nis  ipfl-eil  terminus,  fic  fpecialiter  eft  in  fand  s, 
per  i^ratiam  ,  &  cbaritatem  ^  reft^^  igitur  aOignan- 
tur  ii  mr)  !i  ev''lentis  divina;  m   rebus  . 

Ad  Apgumenta.  Ad  pr  rnum  refpondco  fic: 
Quiimvis  ubi  Deus  efl  per  efp.-ntiam  ,  ibi  fit  &  per 
prKfent-iam ,  &  h  converfo;  alia  nihilominus  eft 
ra^'o  efTcndi  r;ytr  praef-ntiam,  acfit  perenTentiam, 
vel  no'en  Jim,  5:  pratjam  ,  ut  extitit  declaratum. 

Ad  .<secun  lum  dicendum  ,  licdt  Deus  det  mul- 
tas  foJ-mns  adoperandum  ,  non  tamen  ell  r.ermi- 
nus  immpdiafus  earum  actionum  ,  five  operano- 
ifum  ,  fed  duntaxat  mcdiate  :  Etfi  tamen  rermlnus 
ODfrationis  immediatus  ,  in  quantum  inclinat  ani- 
iriam  per  charitatem',  &  gratiam;  ideo  noneftpar 
ratiode  hacforma  ,ac  de  aliis  . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     IV. 

Utrum  eiTe  ubique  fit  proprium  Dei . 

75oc?.  locis  i'ii  margine  citatis.  S.  Tbom.  \. p. 
qiixf,  8.  artic.  4. 

VIDETUR  efTe  ublque  haud  efTe  propriurn 
Deo  .  Erenim  quod  ineft  alicui  ut  pro- 
prium,  impofTibile  eft  alteri  communicari  ;  feJ 
effe  ub-que  competere  poteft  alteri  a  Deo  ;er^o 
id  non  c!t  Dei  proprium  .  Probatio  minoris  ;  fi 
Deus  converte;et  in  cc-pus  Cbrift'  omnia  corpo- 
ra  univerfi  ,  quemadmodum  convertit  panem, 
Chrifti  corpus  effetubique  ;  loca  enim  omnia  oc- 
cuparet ;  igitur  oc  'upare  omnem  locum  ,  non  eft 
folius  Dei  proprietas. 

Prasterea  ,  Prima  materia  una  eft  in  rebus  om- 
ribus  ,  tam  corporalibus ,  quam  fpiritualibus;  fed 
unumexiftens  in  rebus  omnibus  fenfibihbus  ,  & 
intelligibilihus  ,  ubique  eft  :  omnia  enim  quffi  funt 
in  loco,  feu  circumcriptiv^ ,  feu  diffinitive  ,om- 
ncm  fanfi  occupant  locum;  cum  igitur  alteri  a  Deo 
convf-niat  cfie  in  omni  loco  ,  non  eft  Dei  pro  - 
prium  f  fl"e  ubique  . 

CoNTR  A,Deus  eft  ubique  ex  immenfitatejpro- 


i.<!ill.:;9-$.Coij 
traijtu:!  . 


t.m.  8.  q.  3, 
§.  AJ  prinium  t 


SffisnSii^rim» 


priuiu  aurtm  eil  Dei,  elTe  immenfum,  ficuti  &    i.Jiii.;? 
efle  infiriitum   per  efTentiam  ;  ergo  perinde  pro- 
prium  eft  illi  e(Te  ubique  . 

Respondeo  dicendum,  ita  conveuire  Deo  efle 
ubique  ,  utnulli  alteriabipb  comperere  queat, 
ac  promde  id  eflTe  illi  proprium  .  Et  declaratio  eft 
ifta  :Naturamdiv!nam  neceiTario  efl^e  intime  pie- 
fentem  unicuique  rei ,  adeout  alitcr  evenire  he- 
qucat,  id  profefto  confcquitur  infinitam  perfe- 
ftioncmejus,  quatcnus  nimirum  eft  ipHim  efle 
per  eflentiam  ,  habens ,  &  compieftens  omnem 
poiribilem  perftciionem  ;  SiCi  jd  ncqueat  a  nobis 
per  neceffariam  confequcntiam  concludi ,  &  de- 
clarari  ;  quicquid  aucem  neccfllirio  confequitiir 
divinamnaturam,eftadco  ilii  proprium.ut  impof- 
fibile  fit  ,  altericommunicari  ;  ficuti  &  omiii  alii 
enti  ab  ipfo  repugnat  ineire  eam  rationem  ,  ex  qua 
proticifcuntur,  &  quam  confequuntur  cjufrtodi 
necefl'ariffi  perfedioncs ;  igitur  Deum  eflTeubi. 
que  ,  tanquam  pioprium  ineft  ei  ,  ac  proinde  cui- 
vis  alteri  incommunicabile  .  Hinc  refte  Ambro- 
fius  Jib.  I.  de Spiritti Sanao ,,pr(>hiit  ,  Spirltum 
Sanftum  non  efl^ecreaturam  ,  quia  ubique  eft ,  ita  '^^e'"'-  ^-  Aiii. 
dicens:  Cinn  cmnis  creatfira  certis  nattirtcfucc  ftt  ^'^•'^''^'^"'"" 
circfimfcripta  limiribp.s  ,  c,uomodo  qtds  audeat 
creaturam  appetlare  Spiritttm  SaKCittm,  qui non 
habet'circumfcri pf amJeieYminanimqtie  virtutem 
qux  &  in  omnibus  ,  &  ubiqiie  fcmper  efl -.  quod 
utique  divini:a:is ,  &  dominacionis  eflpropritimi 
Harc  Ambrofius  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  ,  concedo  ,  pof^ 
fe  Chrifti  corpus  facramen^alifcr  efle  ubfque  ,  feu 
etiam  non  facramenraliter ;  f<i(\  ne!>o  pi-oinde  ^o- 
re  tunc  ei  commnnicatam  eam  p-  rfeciionem  co 
modo,  qunineft  Deo:  fiquidem  illud  corpus  per 
replica'am  prasfentiam  fuiin  omni  Ioco,noneva- 
deret  ifnmpnfum,  ncc  majoris  perfeclionis  entf- 
tativa:,etfi  in  uno  duntaxat  loco  reperiretur. 
Dcus  igiturcx  fua  immenfi-ate  necefTario  eft  ubi- 
que  ,  quia  nullum  poteft  efTe  tibi .,  \n  quo  non  fit 
fecundum  po^-entfam^praifentiam  ,  &  efTcntiam  :  &  ^'"'o 
hoc  paflo  ita  impoflfibile  cft  alteri  a  Deo  efl^e  ubi- 
que  ,  ficuti  repugnat  efle  infinituin  ,  &  immcnfum: 
At  non  repugnat  (  ut  diftum  eft  )  aliquod  ens  fini- 
tum,  per  Dei  potentiam  efl^e  in  quocunque ///5/; 
nec  propter  hoc  proprie  tale  ens  eflet  dicendum 
effe  ubique  ,  ficut  Deus,  cum  non  fitimmenfum, 
ex  quo  neccfTario  Deus  eft  ubique  . 

Ad  Secundum  refpondeo  ,  etfi  omnia  &  fpiri- 
tualia,  &  corporalia  coniT:3rent  materia  unius  ra- 
tionis  ;  nihilomfnus  eam  neque  cflTe  ubique,  neque 
immenfam  fubinde .  Nam  materia  eft  unainftar 
allarum  fnecicrum  ,  ca;*-eriim  eft  diftin<?la  nume- 
ro  ,  pro  diftipflione  individuorum  ,  quas  materia. 
coftant .  Unde  Philofbphus  12.  Metaphyf.  cap.  2., 
ex  intentione  determinat ,  principia  pcr  fe  prin- 
cipiatorum  efTc  alia  ,  ficuti  alia  funt  princlpiata; 
idque  &  fecundum  genus  ,  &  fpeciem  ,  &  nume- 
rum. 


^.-difl.  10.  q.  2. 
(j.  'lcrtiA  propo' 


<;.  cJift.  II.  q.  }' 
j.  Dt  Jicuni. 
articuh  princio 
paU  .  V.  :)ii 
consra  . 


I 


QL^^.- 


Tomus  l  Pars  l  Qu(sJlio  IX.  Art,  l  93 

Q^U    iESTIO     NONA 

DB    DEI    IMMUTABILITATE   , 

IN  DUOS  ARTICULOS  DIVfSA. 

Confequentev  conjiderandum  eft  de  immHtabilitate  ,    ^^  aternitate  divina 
qu£  immutabilitatem  confequitur . 

CIRCAIMMUTABILETATEMVEROQUiERUNTURDUO. 

Utrum  Deus,  fit  omnino  immutabilis. 
Utrum  efl*e  immutabile  fit  proprium  Dei . 


ARTICULUS      I. 

Utrum  Deus  fit  omnino  immutabilis  . 

*-DoB.  1.  dij}.  S.  q.  y.  In  Report.  ibiiem  q.  2. 

Dererum  principio,q.  3.  S.  Thom.  x.part. 

quitj}.  9.  artic.primo . 

IDETURDeusnonefTe 
omnino  immutabilis  . 
Etenim  Deus  habet  ha- 
bitudinem  ad  mutahle  ; 
ergo  efl  mutabil's:Ante- 
cedens  ex  eo  conflat  ; 
quiaDeus  refpeflu  crea- 
turarum  mutabi!ium  ha- 
bctrationemprimi  Prin- 
cipi) ,  five  caura»  primx: 
cau!a  autem  ,  &  pnnc.pium  dicunt  habitud''nem  ad 
caufatum,  &  principiatum.  Probatur  itaque  confe- 
quentia.-mutato  uno  correIativorum,oportet  murari 
&  illud  ,quodhabet  habitudinem  ad  ipfum  ,faltem 
fecundum  talem  habitudinem;  principium  autem  , 
Scprincipatum  correlativa  funt^c-go  ad  mutatio- 
nem  principiatorum  ,  neceflario  mutatur  princi- 
pium  ,  propter  habitudinem  ad  principiata. 

Ptreterea  ,  Deus  habet  operationem  proxima 
cauias  eflicientis  ad  aliquid  mutabile  ,  quod  im- 
rnediate  eil  ab  ipfb  ;  igitur  aliter  fe  habef  nunc  , 
quani  prius .  Nam  fi  eodem  moJo  fe  haberet  nunc, 
ficut  prius  ,  cur  aliquid  magis  producitur  nunc 
quamprius.''  Ratio  enim  iftius  profefto  non  efl: 
ex  parte  mutabilitatis  effi^clus  ;  quia  hujus  caufa 
quffiritur,  quare  nunc  producitur,  &  non  ante 
produftus  fuit:  nec  ex  partc  paifi  :  quia  nullum 
requirit:  igitur  caufa  erit  ex  parte  agentis,  qua- 
tenus  nunc  producit ,  &  non  prius  :  adeoque  ip- 
fum  agens  neceflaiio  mutatur  . 
j..  PraEterea,Caufa  aequ^  determinata  ad  effeclum, 

q.  3.  in  ar%u-  fempcr  Kque  agit ;  Nam  li  nunc  agit ,  e;  aliquan- 
ment.fTiaapal.  rfo  non  cxiit  Hi  efl"e6lum  ,  fane  non  poteil  intelligi 
aeque  determinata  .  Deus  autem  non  femper  mun- 
dum  caufavit,  fed  iti  principio  temporis  :  igitur  ab 
aterno  extitit  indetcrminatus  ad  agendum:deter- 
minatioautemei  accelTit ,  cum  in  opus  exivit,  con- 
dendo  mundum:Atqui  non  videtur  iieri  pofle  tran- 
fitus  ab  inJeterminatoad  determinatum  fine  muta- 
tione  ita  tranleuntis:ergo  Deus  in  mundi  creatione 
fubiit  mutationem  . 

Prxterea  ,  Deus  ,  etfi  co;>novcrit  omnia  in 
acternitate  ,  cum  tamcn  ipfe  crcat  lapidem  in  tem- 
pore ,  noviter  intclligit  fe  creantcin  lapidem  :  fi 
enim  inr,eiic6ius  creatus  potefl  id  cognofccre  , 
multo  magis  infinitus  :  ex  ea  aurcm  cognitione 
compaia::va  potcnti;e  fux  ad  lapidem  cratum  , 
cxurgit  in  ip(b  nova  relatio  rat^onis  :  igitur  fi  non 


repugnat ,  Deum  ex  nova  comparatione  fui  in- 
tellcftus  ,  recpere  novum  refpectum  rationis  , 
non  eil  omnino  immutabilis  . 

CoNTRA,ApoftoIus  i.adTimot.can.^j.^^/yb/r/j-, 
inquitjjabetimmorta/itatem:  Quod  declarans  Au- 
gu{i'mus,i.deTriT\k.c^p.i.So/fis  Deus,zh,habet  im- 
morta/itatem,quia  vera  immorta/itas,  iiicowmuta- 
bi/itas  efi  . 

Respondeo  dicendum,  Deum  efieomnino  im- 
mut-bilem.Quodfane  neceflario  iequitur  ex  omni- 
modafimplicitatc  ejus.Ciimenimob  maximamfim- 
plicitatem,  Deusfit  expers,r!edum  omnis  compofi- 
tionis  tam  intrinfecx,expartibus  eflentialibus,  (ut 
vocant  )  provcnientis^quamextrinfecx^rationeat:- 
cidentium  ,  quippe  qua:  in  primo  locum  non  habe- 
ant:veriim  etiamomnis  componibilitas(ut  tuteex- 
titit  declaratum  fupra  qUiXf}.  3.  )  infinito  enim  pe- 
nitus  rcpugnat  in  compofitionem  aherius  venire  ; 
eftnamque  infininim  efllntialiter  totum  ,  ideoque 
rationem  partis  habere  contradiftionem  implicat ;  Quodiib.  q.  5. 
quicquid  autcm  alteri  compolfibile  efl:,pars  to:ius , 
quod  ex  illis  componitur  ,  fit  oportet ;  eadem  ergo 
neceflitateDens  fimplcx  efl:ac  immutabil  s,fi  enim 
aliquam  ,  vel  minimam  intelligatur  fubire  muta- 
tioncm  ,  flatim  ab  omnimoda  fimplicitate  excidil^ 
fe  probatur  ;  quia  ;in  comnofi-onem  illius  per 
quod  ,  vel  a  quo  mutaretur  ,  veniret  ,  atque  ita 
componibilis  forct  ,  ac  proinde  non  omnimodi 
fimplicitate  polleret  .  Ut  ergo  repugnat  Deonoti 
efle  perfe6ie  fimplicem:  ita  &  efi"e  mutabilem  : 
Unde  Auguflinus,  ir.  de  Civit.  cap.  10  EJ}  ita- 
que,  inquit,  bo;:um  fo/um  Jimplex ,  c?  ob  b(,cJ'o/um 
incommutabi/e  ,  quod  efi  Deus  .  Ac  propterea  p.r 
Malachiam  dicit ,  E</o  Dcus  ,  (^  nor.  ///.v/c/r.cap.^.   „  .Dererjtn^ 

Et  quamvis  huic  veritati  declarand^e  jam  difta  cuuto'. 
fatis  efl^."  pofilnt  :  quia  tamen  Dei  immutabilitas 
acgre  admodum  intelligitur  abhis,  inqu:busvir- 
tus  imHginativa  dom  natur  fuper  intellecllvam 
virtutem  ,  ncqueuntibus  proinde  intelligere  divi- 
num  velle,nifi  ad  modum  human.-c  volitionis  ,iu- 
vabit ,  ordine  congruo  procedontes  ,  cnucleatiiis 
rem  declarare  . 

Quoniam  fgitur  primum  Principium  tripliciter 
poreft  confiderari  .  Primo  ,  ut  eflquoddam  per- 
feflum  cns  in  fe  :  Secundo  ,  quatcnus  ab  .Trcrno 
potefl  prolucerecreaturas  :  Tertio  denique  ,  ut 
aftu  creat ,  vel  caufat  crcaturas:  fub  nulla  harum 
confi  lerationum  Deo  advenire  pofle  aliquam  mu- 
tationcm  ,  exiis,  qux  iuhiJci.intur  ,  manifeftum 
erit . 

Et  primo  nuidem,  quaterus  Deus  eftquoddam 
ensperfcftiiTimum  ,  utpote  indipendens  ,  necefle 
cffe  ,  aflualiirimu:!)  ,  &:  alia  id  genus,qux  illi  re- 
6Hffime  aftribauntur  ,  nullam  fubire  polTe  muta- 
tionem  ,  prohatur:  Impofl"ibiIe  eft  quidpiam  mu- 
tari  ,   vcl  pofle  mutari  quocunqut:  genere  mutatio- 

nis. 


94 


Simmcejoannis  DunsScoti 


ris  ,  nifi-aut  aliqui']  acqu;r;it,  vci  inf.cllgatur 
poflc  ar.ir^U-^^rc-  :  vel  pcnitus  novurn  cfTe  acqui- 
rat  ;  vel  totviiT!,  quod  habet  dcperdat.  Scil  in  pri- 
mo  Principio  nulla  ex  his  rnutationlbus  feu  fe- 
cundum  pariein  ,  .'eu  'ecunJOim  totum  ,  locum  ha- 
bcre  potcil; :  ergo  eft  omnino  immutable  .  Proba- 
tio  minoris  :  Ens,  quod  cft  inrinita:  a6lualitatis  re, 
&  ratione ,  non  potell  ad  ai  fejuam  ulteriorem  per- 
fect:cnem  inoveri,  vel  intclligi  moveri ;  quia  tunc 
proftfto  non  foret  rc  ,  &  ratione  in  finc  actuali- 
tatis:  nihi!  enim  movetur  adid  quod  ell,  velquod 
pofildet  ,  vel  prashabL'».  Nec  etiam  potell  move- 
ri ,  utquidpiam  amittat  ,  quia  tunc  nec  fimplcx  , 
nec  fumme  iiecelT.irium  eflct .  Nec  potelt  moveri , 
utnovumcni-  acquiratcx  integro :  quiatuncnon 
a  k  ^k^S  ab  alioeiTet :  Ut  enim  inquit  Aiignltinus 
i,dc  Trinit.  cap.  i.  Nihil  fe  ipftim  gtgnit ,  ut 
f.t ,  Nec  iijri  ,  aut  inteH;gi  denique  potell ,  ut  ^q- 
cundum  totum  c!fe  amittat:  quia  tunc  a^tualilTi- 
mum  non  eflTet  :  Qjjiico  enim  aiiquid  plas  habet 
de  actu.vlitate  ,  tanio  minus  eft  m  potentia  ad  non 
cfle:  aJtusitaquc  purus,  &  inlinitus  ,  &  fumrn^ 
receiTarius  caret  prorlus  potentia  ornni  tendeudi 
in  vso-^effc:  &  parier  repu^^^nat  fib'  poteuia  tran 
fcnnJicxnon  efc'?.de//e:  quod  genus  matatio- 
nis  /^fj/wappellatur  d  Dima  ceno  .  Primam  igi- 
tur  Principum,  quatenus  efl  in  ie  entium  oTi- 
n''.im  perfiiCtiiTimum  ,  necefi*j  eiTe ,  a  e,  fi.niili- 
ciiHmum,  a<ftus  abomni  matcria  ,  &  p  )tentiaTca- 
te«<"cpara:us,  nec  re,  nec  rationj  cii  capax  lubeun- 
di  ulium  gerais  mutaiionis  . 

Quod  vero  perinde  Deus  incapix  fic  aTcujus 
muta' •on.is  ,  ut  iiitclligitur  hab  tuale  princp.im 
creauras,  fuh  raiione  triplic;s  cau'a:,  fcili.:et  effi- 
cien.is  formalis  ,cxeinplaris,  &  nnalis,  dcclaracur 
{ingillKimde  unaquaque  rat'one  cau.alitaris  .  Et 
primode  cfficiente  .  N.iin  ^rdlotelfs.  S.  Fbv/ic 
Tex.c.2j.  &!!.'de,'^  1 1.  Meta/  hjf  fufh  ^.  jap.i. 
&  de  moi.ibus  animalium  :  vuU  ex  lentent  a  ,  om- 
nia  mobilia  reduci  ad  unum  primum  im  nobile  & 
per  fc  ,  &  per  accidens:  qui.i  alioquin(ut  dicit 
2.  Metapbvf  cap.  2.)  in  moventibus  ,  &  motis  d  i.- 
lotur  procefTus  in  in;ini'um  :  id  autem  non  efle 
ndiriitcc=ndum  piobat /^/aVw  :  elt  igitur  flandum 
in  aliquo  ur>o  imrn;bili  ,  quod  efl  pr:ncipiuni  to- 
tius  motus  .  Id.pum  oftendit  Aug'if!:inus,  %.  ft- 
per  Gevfm  ,  cafj.  19.  20.  -o  2;.  deciarans  qualiter 
omnis  motos  ab  immobili  fuit  ,  &  in  immohili  ra- 
dicatur:  fi  cnim  movetu'- digirus  ,  flar  cubitus,  fi 
cubitus  ,  ftat  humerus  ,  fi  humerus  ,  fl:  it  corpus  ; 
fi  m^n-ttur  unus  pes  ,  llahit  alter:  oportet  cr?o 
primum  cmiium  motorem  efTe  omnino  immobi- 
lem  ,  &  immutab  lem  . 

Q_(.iod  vcro  nulla  in  eo  cadere  poffit  mutatio  ,  ut 
hahet  ratonem  cau'bE  formalis  ,  dcclaraair:  Nam 
nihil  omnino  pati  potefl,  nlfi  per  pri:v;ipium  ina- 
teri.j.!e  ,  ficut  nec  agere  ,  nifi  per  principium  for- 
male  :  erso  impoflib  le  efl:,  primiim  formam  pa- 
ti ,  n  fi  al^quid  matcrialitafs  in  voluat :  Dcus  au- 
tem  prorius  immaterialis  ell:  ergo  uf  prima  for- 
ma^omninoimpaflihilis,  ac  immutabdiseii  .  Hinc 
A  rgullinus,  7.  de  Trif/it,  cap.  5.  vult  ,  Deum  non 
nifi  abufive  vocari  fubftinfiam  :quoniam  fubftan- 
tia  accidcntibus  fubdat ,  Deus  vero  akeri  ilibelTe 
non  poteli ;  atqae  ita  nihil  in  eo  fit,  qaod  altcri 
incfle  d'catur  .  Q^iod  coui^qe  verum  efi: ,  ut  ne- 
quc  caeterK  fjrmcc  lubjefta  accidentibus  fint,  nifi 
raticne  materi»,  ut  liumanitas  :  non  e.nim  fufci- 
pit  accidentia  ,  in  eo  quod  ipia  elt ,  icd  in  co  quod 
materia  fibi  elt  'iibjecta  . 

Qu^antum  ad  rationem  caufis  finalis  attinet  , 
Deum  utomnium  linem ,  rjuilam  lubire  mutatio- 


nem  ,  probatur  ;  qma  finis  ,  5c  bonum  idem  funt, 
3.  Metaphyf  Tex.  ?.  i>iturquod  habet  rationem 
univcrfalis  hnis,  oportet  eflt  omne  bonum  :  &  fi 
cadat  a  ratione  alicujus  boni ,  cadit  a  ratione  uni- 
verfalis  finis.  Si  igitur  Deus  aliquam  fubirct  mu- 
tationem,  dfane  eveniret.vel  qula  aliquid  acquire- 
ret,  vcl  aliquid  amitteret:fi  cx  acquifitione  ei  mu- 
tatio  accidat;  igitur  non  extitit  omne  bonum, 
nec  univerfalis  omnium  finis  :  fi  mutari  dicatur, 
quia  aliquid  amittit ;  ergo  excidit  a  rationeuni- 
verfalis  boni  ,  &  fubinde  amittit  rationem  uni- 
verfalis  finis^efl:  igitur  oinnino  immutabilis  Dcus, 
ut  omnium  finis . 

Superefl  igituroftendenda  Dei  immutabilitas, 
ntconfideratur  principium  aiStuale  nove  creaturs. 
Procujus  dcclaratione  fciendum,  Dei  voluntatem 
femper  cfTe  fuoactui  conjunftam.  Nam  perfeftior 
eft  potentia  pioprio  aftui  co.''juncta,cum  a6tus  ad 
potentiam  naturaliter  ordinctur.  Aut  ergo  poten- 
tia  Dci  cll  femper  ,  aut  nunquam  ,  aut  aliquando 
a5tui  conjunfta  ;  Nunquam  habcre  proprium 
a>5tum  ,eflimpoflib  le  .  Nec  aliquando;  quia  tunc 
cum  actu  carcret  ^imperfecta  intelligeretar;fupe- 
rcll  ergo  fempeream,  Scncceffario  aftum  pro- 
prium  habcre;  necaTud  effe  ab  ipfb  a6tu  .  Ex  quo 
ilatim  f(  qultur,  acium  voicndi  in  Deo  eflfe  tanti,  1,^1;«  „(57«.. 
&  ejufdem  amhitiis,ac  iplam  poteotiam;  ac  fiibin-  Ktapnuaa. 
de  ,  quemadmo  ium  potentia  eadcm  eft  refpeftu 
oppofiiorum,  &re/j3e6tu  diffcrentiarum  omnium  4.<Uft.  irf.».*. 
tempoiis,  ita  &  aitum  :  p?rinde  enim  elt  immen- 
fus  ,  o<  Ilimitatus  ,  ac  ip'ii  voluntas .  Unde  fituti 
eflT-  ,  &  cfTentia  idem  fijnt  in  eo  ,  &  ejufdem  liint 
in  D'"o,  &  tjurdem  ambitus  ,  ita  vo!untas,S(  vcllc. 

Ex  his  igitur  propofinim  oflcnditur  iilt :  Nam 
Deus  eadem  poentM  volitiva  inv3:iata,&  immu- 
taia  pocit  vellc  aliquid  cflc  ,  &  non  efle  divifum; 
&  in  qualibet  tcmpons  diiTcrentia  ;  ergo  pariter 
uno  ,  codemque  avStu  invariato,  &  immutatopo- 
teil:  velle  aliquid  efle,&  velle  non  efTe;  &  in  qua- 
cunque  temporis  differentia  .  Etenim  is  aftus  efl 
ijem  acpotentia  ,  &  a:qualis  ambitus  cum  illa; 
adeoque  quemadmodum  omnis  differentia  entis, 
vel  eiie  dauditur  fub  eadem  eflfentia  indivifibili: 
fic  omne  vcUe,  &  omne  nolle,  pro  quacunque 
temporis  difFerentia  ,  clauditur  fub  aftu  volendi, 
necefT.irio  conjunfto  voluntati  divinte  .  Qiiare,  ^. din.33. 
Deum  velle  hoccflTe,  &  nolle  hoc  efTe  ,  vel  velle 
non  eflTe  ,  ell;  idem  attus  volendi,  qui  fortitur  di- 
verfa  vo-.;!b'.i!a  ,  fecundiim  quod  comparatur  di- 
verfiinodt^  adcreaturas.  Ec  hcut  ad  idcin  elTc, 
eandemque  eflentiam  invaiiabilem  diverfimode 
comparantur  creatura, fecuncfumdiverfbsgradus 
imitationis  ,  &  imitabilitatis  ;  ita  ad  idem  velle 
ilimitaturn  comparantur  omnia  ,  qux  accipiunt 
efle  ,  vel  dcfinunt  efle  per  illud ,  citra  omnem  ejus 
a6tus  mutationem  . 

Ad  ARCuiM^^NfA  .  Ad  primum  refpondco^pri- 
mum  Principium  haud  dicere  ncceflariam  habitu  ■ 
dincm  ad  principiata  ;  imo  nullam ,  neaccidenta- 
Icm  quidem  fundare  relationem  ad  ipfa  ;  adeoquc 
per  mutationcm  principiatorum ,  nullam  redun- 
(jare  poflTe  mutationem  in  Principium.  Ratioau- 
tem  cur  nuHam  fundare  queat  ejufmodi  habitudi- 
nem  ad  principiata,  cil  ;  quia  primum  Principium 
libere  cauiat  quicquid  caufit ,  caufata  proindeli- 
here,  &  contingenter  cum  caulentur,  necciTario 
tinira  ,  &  contingcntia  fiint ,  principium  vcro  fiim- 
me  necefTarium:  nequit  igicur  ullam  habitudinem, 
&  prffifertimnecefTtriam  impo^^tare  ad  principia- 
ta  ;quia  exinde  haud  efle  fumme  ncceflarium  ;  de 
quo  aftum  ,  (j:  5.  anicfexto  iterum  rcpctito. 

Ad  Sccuudunr,  ncganda  eft  coniequcntia  ;  quia 

fi  velle 


I.  (!ifl.  »0.  q.  ». 

tur  a  {  pr.mA-n 
f»s.jtioMm . 


I* 


M^yron.i.  dlft- 

J0.1-   I-V  ■J'"^ 
,jf  d'jjicitltas . 

a.diU.  ;o.  <].  J. 

l«r  :iuo  .  V.  fce 
jbcc  ajiparet  • 


HefJr      fentire 
iic    Lyi-heius. 


I.  fia.?.  q.  i. 


'nargMm.prin- 
cipai. 


Tomiish  Parsl 

fi  vclle  meiimcffet  fufiTcienscaufa  effeftus  ,&ho- 
die  vellem  alicjuidcraflina  die  ponendum  a  parte 
rei;  illud  cras  producereturnulla  fa£la  mutatio- 
ne  in  me  ,  &  abque  novo  afiu  volendi .  Volun- 
tatc  igitur  Kterna  Deus  producit  quicquid  intem- 
pore  accipit  e//e  citra  omnem  fui  mutationem.-nam 
uno  acku  voIendiilIimitatio.decrevit,&  voluitom- 
nia  contraria  ,  &  oppofita  ,  &  pro  qualibet  tempo- 
ris  differentia:  qucs  cumiuccenivc  accipiunt  effe, 
nihil  novi  ex  parte  Dei  exurgit ,  fcd  duntaxat  ter- 
minat  habitudines  ,  quibuscreatur«  neceflariore- 
fcruntur  ad  ipfum  ,  de  quo  if:/ij  ,  ^,  i  j.  art.  7. 

Ad  Tertium  refpondeofic:  Agcns  voluntarium 
potefteffe  determinatum  ultima  determinatione, 
&  tamen  non  squalter  agere  nunc ,  ac  prius  ,  vel 
poflea:quia  etfi  nunc  fit  ultimat(i  determinatum, 
non  tamen  pro  hoc  inllanti,  fed  pro  alio.  Ideo 
nunc /emper  eo  lem  modo  caufatur  effcctus,  quia 
ultimata  determinatione  potefl  velleinhoc  quan- 
do  rem  eiTe,  pro  illo  qmndo.,  cum  vuJt  eam  ponere 
in  effe  :  quamvis  alias  prsrupponatur  pafium  opti- 
Viodifpofitum  .  Ad  hanc  folationem  fpeflant  di- 
fta  artJc.  6.  citat.  qu<xJ}iot!is  tertia . 

Al  Q^uartum  refpondeo,  Deum  quicquidco- 
gnoicit ,  a'que  intelligit ,  in  aternicate  cognovil^ 
fc  ,  nec  ullam  novamcognitionem  ,  vel  compara- 
tionem  ,  aut  refpeftam  lubinde  rationis  novum  ei 
advenire  p.offe  .  Sicut  igitur  in  JCternitatecogno- 
fcitfe  pro  aliquo  tempore  creaturum  lapidem:  ita 
&  novit  in  xternitate  fe  creantem  lapidem  .  Hoc 
eftdi<5lj,  in  ceternitate  cognofcit  relationem  a6lua- 
lem  ejus  ad  illad ,  quod  pro  inftanti  A.  erit,&  co- 
gnoicit  relationem  fui  quafi  potentialem  ,  rationis 
tamen,  pro  aliquo  tempore;quatenus  fcilicet  rela- 
tierealis  novs^creaturas  ad  ipfum  eftfuotempore 
terminanda  .  Ec  ratio  cur  ita  rem  hanc  ita  expli- 
candam  putemus  ,  efteadem,  qus  in  argumento 
adducitur ;  qnia  Deus  ell  rc  ,  &  ratione  tanta  ne- 
ceTitate  immutab.Iis,  quanta  eft  infinitum  effe  ,  & 
neceffarium  eTe  ,  &  aftus  puriffimus,  cui  fubin- 
de  in  in'.elle5ta  el  incompoffibilis  omnis  ratio 
potent'oe ,  &  mutationis  ,  &  mutabilitatis  ;  non  eil 
ergo  ad  novum  re^peclum  rationis  mutabilis  ;  non 
igitur  ex  tempore  fibi  eft  comparacio  nova  lapidls 
creati  ad  fe  ut  creantem  ;  quia  accideret  mutatio; 
fi  quidem  non  contingit  intelligere  tranficum  a 
contradlctorio  in  contradi6lorium,fine  mutatione: 
fi  enim  nulla  mutatio  effet  in  aliquo ,  nec  eiTet  ra- 
tio  ,  quare  magis  unum  contradiftorium  modo 
fit  verum  ,  quam  reliquum,  &  e  converfb  :  Et  iti 
vel  ambo  fimul  vera  ,  vel  firaul  falfa  ;  quod  eft  im- 
pofTibilc .  Deo  autem  producente  in  fe  novum 
refpe6lum  rationis,  alterum  contradiftorii  extre- 
mum  modo  foret  verum  de  aliquo  ,  quod  prius 
non  erat  verum  ;  nam  modo  confideratur  fub  ali- 
qua  ratione  ,fubqua  prius  non  confidcrabatur  ab 
intelleclu  divino  ;  at^ue  ita  is  intelleftus  aliquam 
mutationem  fubiret . 

ARTICULUSII. 

Utrumeffe  immutabile  fit  Dei  proprium  . 

Tioci.  \.  difi.  8.  q.  5".  /«  Report.  ilfidem,  q.  5.  De 

rerum principio .,quxj}.  4.  S.  Thom. 

i.part.  qutejh  9.  art.  2. 

VIDETUR  immutabilitas  haud  effe  propric- 
tas  Dei .  Siquidem  ,  fecundum  Auftorem 
fex  principiorum  ,  Forma  ej} Jimplici  infariabiii 
ejfentiii  conjTJlens  .  Sed  invariabilc  eft  immutabi- 
lc  ;  igitur  fi  forma  invariabilis  cft ;  non  folius  Def 


ratiinct  • 


Qucejlio  IX.  Art.l  95 

cft  elfcimmutabile  .  Atcjueidem  de  forma  fimpli- 
ci  videtur  a.firmaffe  noctint  in  libro  de  Trinit., 
cumdixit  ,  torinafimpi^x  fubjscunt  efie  r.on  po- 
teft  .  Non  mutarctur  autem  ,  feu  variaretur  ,  nifi 
aliquid  recipicn,io  in  fe  ;  igitur  alteri  a  Deo  con- 
venit  cffe  immutahile  . 

Pr.reterea,2.  fvfetaphyC  Tex.4.  Scnipiternorum 
principia  verifjuim  efie  necejfe  eji  :  quia  aiusfuat 
caufa^vsritatis^.yjmV^  Aus^u({\n\xs  ,  2.  foliloquio- 
r\im.,fpe?Iamina  \x\c]\ut,dijcipiiniirum  c/uifque  ve- 
rijfima  efje  nuiiafulfitationeconcedit.  Et  BDCtius 
de  Hebclomadibus,  Communis  animi  ccKzeptioefi^ 
quam  quifque probat  auditam  ;  igitur  prima  prin- 
cipia  pollent  incommutabili  veritate  :  funtautem 
principia  ejufmodi  in  unaquaque  di  C'plina  ;  igitur 
non  fblius  Dei  ell ,  effe  immutabile . 

Prxterea  ,  fi  Deusnecefl^irio  fe  haberetad  pri- 
mum  produftum,  tale  caufatum  foret  immntabile; 
quia  neceffario  dependens  ab  immiitabili  :  fed 
Deus  neceffitate  naturas  videtiir  produxiffe  pri- 
mum  caufatum  ,  ut  exiflimarunt  Philofbphi ;  igi- 
turnon  fblus  Deus  eft  immutabilis.  Probatio  mi- 
noris  :  In  omni  differentia  entis ,  neceflltas  eft  per- 
feftior  contingentia  ;  ergo  inilla  differentia  entis, 
quseftcaufa,  neccffitas  eft  contingentia  perfe- 
flior ;  perfettiffima  igitur  caufi  necefl*ario  caufat. 

Pr«terea  ,  Deus  eit  immutabilis,  ex  articulo 
pracede:-i:i  %  ergo  immutabili:er  fe  habct  ad  illud, 
quod  immediate  refpicit;  ergo  ilkui  aliud  eft  pa- 
riter  immutabile  .  Probatio  prim;  conreq^en^ite; 
Immutabile  ,  quod  eft  primumagens,  primaque 
cauia  ,  non  poteft  diverfimode  fe  habere  ad  effe- 
ftum  fuum  :  nam  fi  diverfimode  fe  haberet ,  vide- 
retur  mutationem  fubire.  Probatio  fecund^  con- 
fequentias:  Neccffariumex  illud  ,  adquodnecef- 
farium  immutabiliter  ,  &  nrceffario  le  habet:necef- 
farium  autem  eft  immutabile  :  igitur  aliud  quid  a 
Deo  eft  immutabile  . 

Prxterea ,  Omne  neceffarium  eft  immutabile: 
fed  creaturs,  licet  inexiftentia  reali  fintcontin-  j"'';'?-^"'" '.•*' 
gcntes  ,funt  tamen  ncccffariK  in  e/Je  poffibili :  quia 
ipfum  poffibilee/7<?  eft  neceffirium  ,  quod  refpicit 
omnipotentia  Dei :  noneftenim  circa  impoffibi- 
lia :  igitur  funt  in  tali  efte  immutabiles;  fieri  enim 
non  poteft,  ut  carum  eife  quiditativum  vaiietur: 
fecundum  quod  fempiternam  habent  vericatem: 
non  eft  ergo  fblus  Dcus  immutabilis . 

CoNTRA  ,  ApoftoIus,r.  ad  Thimoth.cap.S.i^^/ 
foiusl  inqiiit,  }}abet  immortaiitatem  '.  Quem  locum 
commentans  Auguftinus,  \.dcTiinit.  cap.  i,  ait, 
Cum  &  anima  immortaiis  ejfe  dicatur ,  ^fit :  noa 
autem  diceret  ,foius  }jabet ,  nifiquia  i'era  immor' 
taiitas  inccmmutabilitas  <?/',  quam  nuiia  potej}  i}a- 
bere  crcatura^QUoniam  fuiius  efi  Creatoris-.expreC' 
seergodocet,  &profitetur,  immutabilitatcm  ita 
effe  Dei  propriam,  ut  nulli  poffint  competere  crca- 
turarum. 

Respondeo  dicendum,  immutabiie  eoufqueef- 
fe  Deo  proprium  ,  uttalisimmutabilicasomni  re- 
pugnet  creatorx.  Et  Declaratioeft  if^a.-Namciim 
nulli  creaturarum  convcniat  ej/e  ,  fecundvim  to- 
tam  perfci5tionempoffibiIem  :(  tunc  enimcreatura 
forct  de  fc  e//e,&  non  accipertt  (•//>  ab  alio  ,  &  fu- 
binde  creatura  non  effe  )  neceffario  enti  creato 
ineft  privatio  alicujus  grai!u.<;  entica!is,qui  non  re- 
pugnaret  ci,quatenus  ens  eft:  Ex  quo  fit ,  ut  crea- 
tura  omnis  poffibilis  fit ,  id  cft,  poffit  cfle  termi- 
nus  potcn^ia:  fimpliciter  ,  cujus  terminus  effe  ne- 
quit  cns  innnitum,co  quod  fit  necefle  e^e  ,  &  non 
poffibilc  e/fe .  Quod  autem  poffibile  eft  ,  ut  potell 
cffe  tcrminus  potentia;  tffeftivx  ipfius,  itacum 
factumfucrit,  ab  eodem  potentiapoteit  deftrui. 

Ncn 


1.  rfiVg.-.,. 


q6  Summce  Joannis  Duns  Scoti, 

riibjcttum  omnino  efle  non  pofle  ;  &  ideo  fola  cfl 

imnnitabilis,reliquis  omnibus  ,obcontrariam  ra- 

tioncm  murationi  obnoxii . 

Ad  SecunJum  refpondeo  ,  prima  principia  t  cu- 

jufmodi  (iint,  impoffibile  ef}  i>lenijlni'.il eJJ^e  ,  O*  »on 

efie  :  & ,  omne  totnnt  efl  tnnjus  fni  parte  :  &  ^fi<^b 

i^qu.alihns  ctqnaUa  demas  ,  qna: fv.perfunt  (Squalia 

'->  s' S^ouod  in  nrimis  de  acciJentibus     J)int :  Et  alia  idt^enus,  utique  Iiabcre  incommu- 
■'■         '  '  '  ^     .       ,'        • .^LM C.  :„r..1l:I..) •. .    -»  _..-_j-   .«; 


N.  n  en  m  efl;  major;.s  virtutis  ,  (cd  cjuiiJcm,  rcdi- 
oere  in  nihilum  quod  faclum  cft  :  &  dare  effe  ei, 
ouod  in  f-  ni!iil  c(l ;  ergo  fi  omnis  creatura  e(>  pof- 
fibile  efle,  omnis  creatura  eft  mutabi]is,cogene- 
rc  mu'-ationfs  ,  qMod  l-^erjlo  appellatur  a  Dama- 
fceno  Dcinde,  nulla  efl  creatura  ,quxal(;eri  com- 
ponibilisnon  Ht  5  (  ut  e.vtitit  dcclaratum  fupra, 

dHifl^,  ?.  OVt 
fO 


m  ipio  rccip!--.    . 

id  cvidens  eltde  matcria  ,  &  forma,ex  quibus  con- 
flaturtonim  fubftantiale:  fubflantinm  pariter  per 
fe  j>enerabilem  ,  &  corruptibilem  cfle  reccpt.vam 
ac-idcntiiim,  &  /iibinde  compor.ibile m  cum  illis, 
dubi^ari  non  po^eft  .  Nulla  ipitur  fiibflantia  crea- 
ta  rore'  rl^eri  non  compon  hilis,  nifi  propterper- 
feaionem  <^ui  .  Sed  perf.ctifllma  inteirgent,?  ell 
lerenM-va  accidentis;  quia  c^pax  fuffi  ir.tellettio- 
nis  8:  vo"<-ior!is,ciox  efl^*  ncqr.eunt  (ua  ipfius  fub- 
1^3'ji.j  >ij,„  cum  qna-Iibet  intclli;>cn'.ia  pofl"itin- 
telH-ere  infinita  ,  ouia  otTine  intelligibde  ,  fi  jus 
in»clie6i;n  foret  fua  cn^jntia^eHct  inunita  ,  quia  lia- 
beret  intellc6'tioncmur,am(  ficqti  &  efllntia  efi) 
infipitorum  ;  quod  eft  impofllbile  .  Etenim  quo 
niam  ab  aHo  efl  ,  non  cR  de  (e  cflc,  fed  tantum  ali- 
quid  ,  cui  non  repu;jnat  cfie;  nequit  ergo  habere 
perfe'n;:onem  i^ifinitam  :  Neque  fieri  potcil ,  ut  ha- 
hcnr  fi-nul  innnitas  intelleftiones  ,  refpeftu  nimi-  . 
rum  •nf^nitorumintelligibilium;  quia  tunc  is  in- 
tellectus  difiinftt';  piaeceptivus  omnium  inte1i,>i- 
bftnm.paritervidereturene  infinicus;Qportet  igi- 
turc-iam  Intelli.i^enriam  perfectilTimam  ,  pol]:  in- 
telle61ionem  unius  intcllitihilis,  habere  al'am  in- 
telleftionem  ,  qvui  illud  .ittingat  intelligibile  :  ac 
p'oinde  eft  necefl^irio  mutabilis  .  Si  igitur  omnis 
creatura  neccfiario  alteri  componibilis  efl,  utique 
eadem  ncceifitatc  &  mutabilis  erit ;  quemadmo- 
dum  alquid  nequit  alteri  componi ,  &  uniri ,  nifi 
ura  mutctur:  id  enim  efl:  mutari ,  ut  diftum -^uit 
zriicnb pr^-^^ed^nti yV\iimft,,  aliter  fc  habi-re  nunc 
qu.-m  prius.  Ncquit  autem  inteiligi  quidpiatn  al- 
teri  con'poni,nifi  fimul  concipiatur  ,  nunc  iion  eo- 
dem  ir.odo  fe  habcrp  ,  ^c  prius  fe  habperit  ;  omn^s 
ergo  crcatura  cfl  mntabiLs  :  atque  ita  immutiihi- 
liras  ufquc  adco  cft  Doi  piopria ,  ut  impoflibile  fit, 
alreri  ab  'pfb  ccmmunicari. 

Poftiemo,  e:fiaiiquid  a  Deo,  propter  fui  ma- 
^•imim  imperfcccioncm  ,utultimum  acciden.'.,non 
fit  miitabile  fiibjeftive ,  eo  quod  talc  ens  capax 
non  fic  ulterioris  perfcctionis  recipiencuc  5  nihilo- 
minus ,  ci!im  veni  pcffit  in  nihilum  :  &  rurliis  alte- 
ri  componatur ,  &  inhffireat  fimpliciter,  &  ahfb- 
luie  id  ens  maxime  imperfeftnm  ,  mutabile  efi  ,& 
recte  dicitur  . 

Ad  Ar.gumenta.  Ad  primum  refpondeo,  Ai}- 
ftori  lex  prJrciniorum  non  cfie  fcrmorcmde  om- 
riiforma,  (ed  riuncaxat  de  ultimis,  fcu  Pr^dica- 
ITientis  ,  (eu  principiis,  dequibus  dificri-c :  ejufiTio- 
di  igitur  forma:,  qi),imvis  ponerentur  immutabiles 


vel  cx  quibus  praDdif^a:  veritates  refultant  ;  termi 

ni  autem   illi   pofTident  primum  ejje  intelligibile 

ab  aftu  intelleitus  divini ;  qui  ex  comprehenfio- 

ne  cfr.mtia: ,  &  obicfti  infiniti,dat  i?/?^  primum  in-    i.difl.  5.  q.  4. 

telligibilc  ,  &  pofilbile  omnibus   intelligibilibus.   \lJt  '^"'^'"' 

At  ea  intclligibilia  ,  ut  intclligunturab  intelleclu 

dante  ipfis  tale  efTe,  non  poffidcnt ,  nifi  efTcfecun- 

dnw  quiiJ  ,&dlmwutum  :  Ahoquin  fi  efse  reale 

habcre  dicenda  forent ,  ut  in  figno  pofteriori  com- 

parantur  ad  omnipotentiam  ,  nequirent  iterato  ac- 

cipcref/i'i' realenovum  in  tcrnpore.  Qiiamvisigi- 

tur  necefsario  in  talf  f/?r,  c.vtrema  illaruin  verita- 

tum  p'oducantur  ab  intelJecui  divino,  quia  tamen 

eft  f/ff' duntaxat  dim.miitum  ,  haud  dici  pofsunt 

alia  ab  intelleiSiu  divino  :  quia   niillum  habent  eJ3e 

reale,  &  verun- (  prout  tale  f/7£' a  diminuto,  &/?- 

c^/7^////';;  (v/^/Wdiflinguitur  )  nifi   ipfius  intelleftio- 

nisdivincc,  Nihil  aliud  igitura  Deo  (  quodfcili- 

cet  habeat  cfse  rcale  efsf  ntia;  ,  &   exiftentix)  efl 

immutab-Ie,  &  invariabil.:  .   Nam  qu:c  funt  in  in- 

tcllcftu  divino,  nechabsnt  efse  reale  ,  (cddiminu- 

tum  ;   nec  agnofcunt  aliud  prfncipfum  rcale,  prrc- 

ter  aftum  intellectus  divini  ,  a  quo  accipiunt  ,  ut 

dictum  efl ,  primum  efse  intelligibile  ,  &  poflilbile, 

Sed  vidcndus  articulus fextus  iteriHM  repetit.  q.^. 

(3'  q-  I .:;(  art,  3. 

Ad  Tcrtium  ccncedo ,  ex  fuppofit'one  ,  qua  di% 
cerecur  Deus  cauft  nece^saria  alicujus  creaturas, 
forent  nccefsaria  habitudine  referretur  ad  produ- 
flum  ,  quod&  invariabile,&  immutabilc,tanquam 
necefsarlum  ens  ,&  diceretur ,  &erset.  Verum  il- 
lani  fuppofitionem  efse  plans  impoffibilem,  &  in- 
compoifibdem  ,  ex  eo  confiat ,  quiacum  Deus  fit 
cns  (limme  necefsarium  ,  tanquam  ex  fe  habens  ra- 
tionem  necelTitatis  ,  qucs  ell  intenfiva  infinitas  ,  ne- 
quit  non  efse  ,  quocunque  alio  a  fe  non  exifientc; 
pnfita  vero  ejusnecersaria  hahifud'ne  ad  aliquam 
creaturarum  ;  per  non  efic  creaturs ,  oporteret  & 
ipfuni  fummt;  neccfTarium  dcfinire  cffe;  igitureJf 
rainus  impcfilbili ,  fcqueretur  impoifibilibus  ;  & 
falllis  ex  minus  fiil.^o  procederct :  minus  autein 
impofllbile  efl;  deficere  quod  ell:  nece/sarium  cx 
alio,  qu-am  id  quqd  habet  ncccfritatcm  ex  fe  .  Cum 
igitur  probatur  mjnor ,  quia  in  omni  differentia 
entis  neceffitas  cfl  perfeftfor  contingcntia.  Rcf- 
pondeo  ;  nccciiV-iiuni  utique  eflTe  condicioncm  pcj> 
feftforem  in  o.mni  entitare  ,  conditione  poflibili- 
(;atis ;  modo  neceflitas  fit  compofllh.Iis  .  At  in 
prima  cauf;i  neccfTuas  non  ell  compofiTibilis  re- 


t.difl.  ?.q.  5. 

(j.I,'f;5   TMioni- 
hui  . 


l.ilin,  50.  q,2. 
<;.  .'i.iftnnidam 


fubiectivc  ,  quatcnus  incapaces  ulteriori  perfc-  fpeftu  caufiitojum  :  Exquoenim  omne  caufamm 
£tionis(  Aboquin  enim  nonrcpugnat,  fmoefline-  i  prima  caufa  efl:  necefiano  altcrius  naturce  ab  il- 
telianum  ponere,a!iquas  relationcs  fundare  abos       la  ,  eaqu?  cfientialiter  poflerius  ,  repugnat  fibi  ea 


I.  nbi  fapra 
J.  -Id  ar%nmen- 
/rf  pvJitaproPhi 
iafophii . 


1-  'iiri.ip.q,  j. 
ixi.l     :     q.  ?. 

i-  De  tertia  . 


relpeftus  ,  uti  proportionalitas  in  proportione  ra- 
d.cata  intclligitur,  in  qtiibus  tamen  eii  flatus)funt 
nihilomjnns  mutcibilcs  aliqgenere  mutationi.s  ,  ut 
nupcr  dii5lum  fuit  tn  J'o/u:io>ie.  Similiter  ad  Boe- 
tium  djcenduni  j  ipfum  loqui  de  forma  ,  qux  eft 
p'"orilis  actus,  qualis  efl;  Deus.  Hanc  igitur  for- 
mam  ,  qux  non  efl  nata  perficcrc  aliquod  poten- 
.j.i;^!'? ,  nec  omninp  pcrfici  alia  forma  fatendum  cfl, 


neccfilitatis  ratio,  qux  incll:  primiEcaura;,  eo  quod 
fit  actus  purus,;'i  fe  ,  &  ini'in!tus  :  cfl  ergo  quid  re- 
pugnans  ,  &  iiiicompolfibile  huic  caufa:  ,  diccre  ne- 
cefsariam  habitudinem  ad  aliquid  fe  efsenti;Viitet 
poilerius,  ac  proinde  alteriusnaturtc  abipfa  :  fed 
videndus  citat.  ^rt.  3.  q.  10. 

Ad  Qiiartuin  rc^pondeofic:  \^olHntate  antiqua 
i  r.vvv'  tfilctus  ,  fin^.  mutationc  volun- 

tatfs: 


potcil 


Tomtis  \.  Pars  L  Qucejlio  IX.  Art.  II 


3.  cJitt.  je.  q.  S. 
cit.a^HiH.  j.q. 
4.$.  Ai  •jnjtic' 
an» .  &  «Itft-l^. 
$.  J.i  £Tgamea~ 


titis  >  iicuteri^o  voIitioiK-  mca  cadcm  concmuata, 
cua  volo  aliquiJ  iiori  facio  illud  tunc  ,  pro  quando 
decermir.aturn  fuit,  a  me  faciendum  efle:  ita  Dcus 
in  as:crnitate  voluit  aliquid  aliud  a  fe  efTe  pro  ali- 
quo  tempore,  pro  quo  &  efficitur  (ecundum  ster- 
nam  ,  &  invariatam  determinationcm  voluntatis 
illius.  Igitur  cumnecefsitate  Dei  llat,  quod  illud, 
adquod  immediatife  habet ,  fit  mutabile^  quia 
immediatS  ab  iinmutabili  efb  mutabile  fine  muta- 
tione  immutabdis  ,  proptercontingentem  habitu- 
dincm  immutabilis  ad  omne  aliud  a  fe  ;  ac  pro- 
pterea  ejus  habitudinis  extremum  eft  contingens, 
&  mutabile ,  quamvis  fundamentum  fit  omnino 
invariabile  ,  &  immutabilc  . 

Ad  Quintum  ,  refpondeo  ,  juxta  difla  fupra§. 
Ad feamium  effe  polsibile  creaturarum  concipi 
non  poQe  ncceffarium  cx  fe ,  ficuti  efl:  Deus  ex  fe 


97 

a-tus  neccflarius  ;  funt  ergo  illa;  quiJitates  necei- 
fariaj  duniaxat  per  participationem,  ticum  effcn- 
tiali  dependcntia  ad  primum  neceiT-irium  .  Sup- 
ponendo  ergo  illa  fic  necefiarii  non  elTe  ,  non  in- 
telligitur  ea  incornpolTibilitas  ,  quaj  fequeretur  cx 
hypotefi  impoflibill ,  quod  primum  necefl*e  eflj 
non  exifl:eret .  Sunt  ergo  immutabiles,  ut  necei- 
farias :  Neceflitatem  vero  habent  participatam  ,  & 
extrinfecam,  quatenus  earuin  princip  um,quod  efl 
aftus  intclleftus  divini,  femper ,  &  necefTario  dat 
illisif/7«r  intelligibile  ;  fecundum  igitur  rationeni 
intrinlecam  ipfarum  ,  non  funt  immutabiles  :  quia 
ponendo  ea  mutari ,  aut  verti  in  nihilum  ,  nulla  in- 
triifecus  fequitur  incompofllbilitas  ,  fed  duntaxat 
per  locum  cxtrinfecum  :  Unde  alteri  cuique  d  Dco 
non  convenit  exfeimmutabilitas  rquanquam  hx-j 
folummodode  afiu  cxiflentibus  verc  dicatur. 


I. 

Jf. 

Jlf. 

IV. 

V. 

VI. 


Q^U  iESTIO    DECIMA 

DE    DEI    ^TERNITATE  , 

IN  SEX  ARTICULOS  DIVISA. 

Deitide  quaritur  de  ^ternitate . 

C  f  R  C  A    H  O  G     QJJ  iERUN^TUR    SEX. 

Qu]d  fit  j^Btcrnitas 

Utrum  Deus  fit  iEternus  . 

Utruin  cfTe  iEcernum  ^\t  proprium  Dei . 

Utrum  TEternitas  differat  ab  ^vo  ,  5c  tcmpore  . 

Dedifferentia  .iEvi,&  temporis. 

Utrum  fit  unum  .-E  vum  tantum ,  ficut  eft  unum  tempus  ,  &  una  ^ternitas . 


ARTICULUS      I. 

Utrumconvenientardifliniatur  vEternitas,  quod 

ejlinterminabilis  vitte  totajimul  y 
O"  perfecla  pojfejp.o . 

Do&.  iluodlib.  q.  6  §.  Reflic  nunc  viderc  . 
S.  Thoftt.  I.  part.  q.  10.  art.  i. 

IDETURprafua  Boe- 

tii  diffinitione  minuscon- 
ven'enter  explicari  con- 
ceptus,  &  ratio  iEterni- 
tatis .  Etenim  jCterni- 
tas  efl  modus  intrinfe- 
cus  exiilentix  Dci  ficuti 
intenfiva  innnitas  cfl 
modus  intriniecus  eflen- 
tix  ,  ut  eflfentia  efl :  igi- 
tur  ffiternitas  eodem  modo  ell ,  quo  &  exiilentia, 
cujus  eflmodus:  Exiflentia  autem  efl  gradus  ,  & 
prasdicatum  eflentiale  Dei:igitur  paritersternitas 
cfl  ratio  quced^m  pofitiva  ,  efliciens  euin  gradum 
exiflendi.  Non  eflcrgo  quid  negativum  ,quod  ex- 
primitur  in  Boetii  defcriptione  ;  IriteYminabile 
enim  non  efl  aliud  ,  quam  negativa  diclio  fignih- 
canscarere  principio,&  fine  id  ,  de  quo  dicitur: 
Non  igitur  ea  diflinitio  efl  convenienter  exprefli- 
vaa:tcrnitatis . 

Conurmatur,  Dionyfius  dc  divinis  nomin.cap. 
5.  Deus^  inquit ,  :iun  quodammodo  cf}  exillens^fed 
fimpliciter ,  (3  incircumfcripti  totum  effc  accipit 
i:/feipfo  ^i^ praaccipit^propter  quhl dicitur  Rsx 
ftecuhrum .  Et  fequ itur :  Ijfe  efl  effe  exiftentibus^ 
iS  ipffm  cfie  exifciuinm ,  'd  exijkns  antsfccufa: 
Toiiius  L 


ipfe  ej}  enim  if^um  devorum  ,  qui  eji  ants  f-icula. 
Per  a-viim  autem  ai-orum .,  quod  Deo  attrlbuit, 
x^Eih  intelligitur  stcrnita.srecunduin  ,  quod  Deus 
efl  exiflens  fimplicitcr  ,  &  circunvlr"pti  :  igitur 
videtur  fent're  Oionyfius  ,  jstcrnitatem  efle  mo- 
dum  exillentia: ,  quatenuseil  cxiltentia  fimplici- 
ter,  &  a  fe  . 

Prsterca,  Totum  ,  &  pcrf  ctum  idcm  ,  5.  Pi'iyC 
Tex.  c.  64  igitur  .'iiperflue  Boetius,  5.  ds  Co"J'oL 
profi  6.   videtur  adJid  ffe  rationem  perfefti  ad   T!.co;eni. 
conceptum  Totius,  dicens  ,^ternitas ejrintermi-     "'"■•"■'• 
nabllis  -cita  tota fimuf^'^ perfcV.a pcpeJfio-.TLQ  pro. 
inde  ea  defcriptio  ell  minus  convcnienter  tradita. 

Prajtcrea,  iEternitatis  defcriptio  pra;allcgata  fi-  i.<!i2.  »j. 
milis  efl  diflinitioni  Perlbna:  ,  quam  tradit  Ri- 
chardus,  4.(/i?  Trinit.^cap.  a^nempe,  b!:cffeilua- 
fis  naturtK  incomrriunicabilis  exifientia:  utrobique 
enim  negatio  importatur  in  rciSto  ,  &  negationis 
fundamentum  in  obliquo .  Sed  ea  Pcrfbne  difn- 
nitio  eatenus  prcbatur  ,  quatenus  ratio  peribnali- 
tatis  revera  in  negatione  confirtit:  ellque  exirten- 
tia;  incommunicabilitas  ;  ergo  quandoquideni 
aternitatis  concep  us  quiJ  pofitivuin  importet 
ut  probat  primum  argumcntum  :  nequaquam  eft 
recipienda  Boetlana  dcli:riptio . 

Prietcrea,  ALternitas  efl  duratio  exi.^^cntis  in;i- 
nite :  igiturminus  convenientcr  Jictum  vidctur, 
interminahilis  vittt  ,  ciim  dici  potius  oportuiflct 
interminabilis  exif}entia..,i'c/  exif}en:is:concep'.v<  <; 
fiquidem  eflenJi ,  &  exillcndi ,  prior  elt  conccptu 
vitx  . 

''  CoN'TR.\,  An!elmus,yli3.va/.  cap.ii.dc  sternita- 
tc  diflerens,  exprimit  conceptum  ipfius  conformi- 
ter  ad  Boetii  deicripticKiem.dicens,  l-^tra  ^terni- 
tiis  prii:cipi!,fj:'J\}U!  meta  caverc  iut:ffigitur\\^\- 
'    N  ,  tur 


l.q.l. 


93 


Snmjncejoannis  Duns  Scotl 


Pr-.b.-.V!ee(l, 

P  o  fonnall  iir>< 
pota-e  q  111.1 
r.rgifji^um  >  & 
'ifin  Frab-Jile 
'')'e  nioiiuiii  pi- 
ii'-ivura  exilleif 
■ti«  tiivin*: » 


tiir  conVenicntcrita  stcrnitas  diffin  tii" . 

Respon'UEO  dictnJum  ,  Boetii  dili"inirioncrn 
prsaliegatam  ,  qua;  acternitas  declaratur,  efTe  con. 
venicnicr  traditam-.  Etenirn  cum  dicitur ,  Inter- 
riui:abilis  '■jit^  tQtaJjnikU  ^ perfella  pop^jfio:.  T^^^i^ 
ta  accipitur  proexiltentia  ai^uali  pcrfccta  ,juxta 
jliiidjoann.  ^.Siau  '^Pater  habet  •vitam  infenieti- 
/fo ,  Jic  dedit  (^  Fi/io  bahere  vitaw  infenietipfo, 
Vcruntamen  poniturmobliquo  ,  &  tanquam  con» 
riotacum  ,  quia  qua/i  rubjettum,  &fundamcntum 
ffl  Kternitatis.  Qu^od  fundamentum  certum  eH; 
t^lii  in  Dcocxnatura  rci ,  ficuti  &  e.xiftentiam 
perfectam  .  At  reliqua  tria  ,  idefii ,  interminabilis 
quo  excluditiir  defuio  :  ^totajhnuf  per  quod  re- 
inovetur  llicceino:  &  perfecla  pojjejfio,  quo  fignifi- 
catur,  &  intelhgitur  aiternitas  expers  omnis  de- 
pendentite,  &;participationis;  hsc,  inquam,om- 
i)ia,  ultra  conceptum  vita; ,  non  videntur  impor- 
tare,  nifi  relationem  pofitivam,vel  negativam.Ne- 
gativamquidempropter  negationem  terminatio- 
ris  ,  negationem  ruccelTionis  ,  &  negationem  de- 
pcndentia;  &  rclationem  pofitivam  potentialcm, 
vel  aptitudiiialem  .  Interininabilis  enim  videtur 
dicere,  pofle  per  fe  coexiiterc  cuicunque  dura- 
tioni  ,  vel  exifl:entisE :  totnjiirnif  fine  variatione, 
&  fiiccedione  pofiiii  coexillerecuicunque  : perftlui 
pojjejjio  ,  a  fe  ipfo  exiitere  ,  &  non  depcndere  in 
exifterdo.  Igitur  unum  duntaxat,  fcijicet,  wta^ 
cft  exnatura  rei  in  diPiinitione  ceternitatis  ;  at  re- 
Jiqua  tria,quibus  complctur  ratio  ipfius  ,non  funt 
tx  natura  re  ,  ut  videtur  :  quia  per  le  ,  &  formali- 
ter  important  vel  negationem  alicujus  imperfe. 
ftionis  extrinfecJ!::  vel  relati^^nem  aptitudinalem, 
aut  pDtentialem  ad  aliquid  extrinfecum  ;  &  neutro 
modo  eftal  quid  eorumjbi  ex  natura  rei ;  &  per 
confequens  nec  asternitas  ut  a^ternitas  ,  erit  ibi  ex 
raturarei.  Infinitas  igitur  durativa  juxta  hoc, 
tiltra  infinitatem  intenfivam,  non  addit,nifi  nega- 
tionem  dencipndi .  vd  rclationcm  rationis  poten- 
tialiMMS  ,  quatenus  Vftlet  coexiftere  cuicunque 
po^sibili  ,quje  relatio  utiqu^  el|  rjitionis  ,  Quando- 
quiilcmergo  Kternitasconnotat  pofitiyum  ,  quod 
e(l  intermjnabilis  vitaefTenti;?  divinffi,  &  formali' 
tcr  importiit  triplicem  negationem  nimirum,defi- 
tioniSjfiiccefsionis,  &dependentia; ;  yelrelationem 
rarionispotentialitatis,  quatenus  coe^sifiere  po- 
tefl  omni  durationi ,  citra,  omnem  fui  varietatem, 
ac  depend-ejntiam  ,  rcvl^  omnla  hasc  fignificantur, 
CLim  dicitur-,  ,^ternitas  ejl  interminabilis  'vii^e 
totafi''TUi',  O' p^yfecia pofjejjio  ;  fecundum  quam 
Boetii  defcriptionem  ,  fupplcnda  ,  &  jntelligenda 
eftftntentia  ivichardj,  cum  2,  dg  Trinit,  cap.  9. 
dicit ,  Qarere  initio ,  ^  fnej^  omni mutabi/itatc, 
dat  a:ernum  effe  ,  Atque  hiec  eft  negativa  expli- 
catio  c^ternitatis  ,  prout  ^xigere  yidgntur  prKmif 
fos  dcfcriptionis  verb?, .  . 

Verijm  quia  probabile  cfl  ,  aetcrnitatem  elFe 
modiim  intrinfccum  diyinK  exifcentjs,  juxta  hanc 
vian?  declarando  ffiternitatem  pofitive,  in  reflo 
importat  vUam  pcrfcctam  ,  feu  efle  indefefUbile, 
&  pro  connotato  relationem  potcntialem  ,  vel 
gntitudinalem  coexiftendi  omni,  vel  infinits  du- 
rationi ,  perinde  acimmer.fitas  ,quffi  connotat  po- 
tentiaiem  aptitudinem  cocxillendi  omni  loco  pol- 
/ibili ;  &  citra  hccc  connotata  ntqucunt  quietativo 
conceptu  intelligi  ha?  perfeftiones  divinffl  ,  qua: 
fiint  i'clativsy(?t:/;r,7,'>/V/(//c/ ;  &  ita  pariter  ell  de 
tMnnipotentia  ,  &  omnifcentia  Dei  ,  ^Sternicas 
igitur  efj;  in  Deo  a  partc  rei ,  ut  exiflentia  ,  &  pro 
formali  dicit  pcrrc^^tionem  abfolutam  ,  fcd  conno- 
tat  omnem  pofsibilem  durationcm:  quia  eil  virtua- 
Jitcr  exccnfibil.s  ad  omnem,  ac  infinitam;  lici^it 


fbrmaliter  fit  indivifibilis.  Utraque  via  efl:  pro- 
babilis,  f(Dd  teneatur  ,  quae  inquirenti  videtur 
proh.ibilior . 

Ad  Argu.mevta  .  Ad  primum  refpondeo, 
quamvisnon  videatur  improbabile,  asternitatem 
cfle  modum  exiftentias  ,ut  pariter  infinitas  modus 
effentias  divina: ,  ut  diftum  efl ;  tamcn  juxta  prffi- 
miifam  declarationem  dcfcriptionis  Boetianas  ne- 
^gandum  efl  airumptum  ;  quia  intenfiva  infinitas 
eflunicus  modus  tam  eifentis  ,  quam  exillentix 
divinffi  ,  ultra  quam  infinitatcm  ,  nihil  aliud  pro 
formali  «ternitas  importat,  nifi  triplicem  negatio- 
nem,  aut  refpcttum  rationis,  ut  explicatum  efl: 
nam  ieternitas,  ut  ccternitas  ,  five  interminabiiis 
duratio  ut  talis ,nonefl  intenfiva  infinitas.Quam- 
visergo  exillentias  Dei  fit  idem  modus  intrinfe- 
cus,  qui  e(l  &  eflentije  ,  fcihcet ,  infinitas ;  haec  ta- 
men  pro  forniali  non  cflajernitas.  Et  fane  ^\  An- 
gelus  annihilarenturcras,  non  haberetalium  mo- 
dum  intrinfccum  in  natura  fua  ,  quam  fi  maneat  ia 
astcrnum,  ficut  manebit;  Et  fecundiim  aliquos, 
fine  fiicccfijone',  quia  negant  fucceirjonem  in  avo. 
Non  videtur  ergo  ,  ultra  inhnitatcm  intrinfecam 
divinas  eirenti» ,  oportere  intelligcre  aliquem  mo- 
dumexnatura  rei,  qui  fit  quantitas  durationij 
interminata;  ;  imo  quicquid  intenfiv»  magnitudi- 
ni  infinitsfuperadditum  apprehenditur ,  pro  for- 
mali  non  videtur  efre^  nifi  relatio  rationis,  vel 
negatio  <, 

Ad  cofirmationem  e.Y  Dionyfio,  fuflinendo 
Boetii  defcriptionem,  refpondeo  ;  utique  ex  natu- 
ra  rei  Deum  efle  exiftentiam  incircumicriptam, 
idefl;,intenfive  infinitam  ,  adeout  magnitudo  pro- 
priie  e.viilenticE  fit  jnfinitas  intenfiva,  quK  non  efl 
jnterminab.Iis  duratiofbrmaliter  ;  quia  fi  per  im- 
poffibile  Deus  defineret  eflfe  ,  foret  infinitus  ,  fed 
non  Eternus.  Ciim  igitur  Deus  appellatur  a  Dio- 
nyfio  /jE-vum  ^vorum,hoc  e(l,  sternus,  velajter- 
nitas;verum  quidem  eft  hoc  ;  quia  ejus  cxiflentiaj 
repugnat  definere  efTe,  8c  fundamentum  quidem 
talis  repugnantitsefl  ibi  ex  natura  rei,quod  aliud 
non  efl  ,  quam  eadem  exiflentia  :  atnonoportet 
proinde  formalem  rationem  repugnantiae  pariter 
jnexiftere  ex  natura  rei ;  Non  quod  repugnantiae 
jllu;  non  fequatur  citra  operationem  incellectus; 
fed  quia  non  funt,ficuti  eflet  icternitas,  fi  intclli- 
gaturcfle  ponenda  modus  exiftenti^  :  ac  propte- 
rea  inrectonon  importat  nifi  triplicem  illamnega- 
tionem,  &non  ohliquo  "jitam perfe&am,zd  qu^m 
iequuntur  negHtiones  praeditta  triplicis  imperfe- 
ftionis  . 

Ad  Secundum,concedo  ,  totum  &  perfeftum  in 
fe  efTe  idem;at  minusrationem  alteri  eflTe  additam 
jn  prxditta  defcriptione ,  ut  habeatur  quietativus 
conceptus  ajternitatis;  utque  ab  leterna  duratio- 
ne  removeatur  omnis  imperfeftio,  quasefl  in  du- 
ratione  creatura;  ;  Nam  cum  dicitur  tota  Jimul., 
removetur  variat:o,&  fucceffio,  quKeft  in  dura- 
tione  temporalium  rerum;  atcum  additur,/'!?^/^'- 
cia pofejjio  .,  innuitur,  Kternum  a  fe,  &  ex  fe  exi- 
ftcre  ,'nec  ab  alio  dependcre  poflTe  in  exiilendo;ac 
proinde  non  incongrus  utramque  rationem  hic 
fuiflc  exprefTam, 

Ad  Tertium,  refpondeo  ex  diftis.  Nam  ut  de- 
claratur  ffitern-itas  negativc,  in  re61o  importattri-  ,.^  ,,  ,  , 
pIicemncgationem,!ciIicet  dslitionis,  iucceliionis,  rf.//>.i<.  vhjiu. 
&tIepepdcntic:&inob!iquoexifUntiam,  icu  vi-  Kfi-P^primind 
tam  perfc6tam  .  At  ponendo  cfle  modum  exillen- 
tiae  in  refto  dicit  vitam  ,  S;  exiitentiam  perfc«?tam: 
Si  in  obliquo  connotat  relationem  potentialein  ,  & 
aptitudinalem  coexiflendiomni  durationi  poliibi- 
Ii ,  feu  infinite  (  fecundum  quam  relationem  utiquc 

jetcr- 


Lychet-  ffpf 
6.  q.  Quj./» 
]:b.      Mnlii^tt 


Tonnis  t  Pars  l  Qttcejlio  X.  Art,  IL 

aternltas  fcpdnenih  I  it 'nter  D^i  attributa  ,  ciun 


99 


t^irfendusDo 
ftor  De  modis 
JiXr.iJicJndi    CJ. 


l.cJin.S.  <j.  3. 
§•  Adprimum  . 


Magift.  I.  dijt. 
%ht.S. 


t)ocl.  10.  Mf» 
laph.q.  ,.!«  ar- 
gumrntit  prin' 
eipahbns /f.  dl{l. 


Dererumprin- 
«ipioq.ii.ii.i^. 


».(tift.  j.  ^     , 

$•  ^-  -liJ^cpi: 

tueue  .  ' 


fecu"dum  raiionem  ab/bliitifpeftet  ad  Dei  eflen- 
tiam  ,  quemadmodum  &  f/.f)  ;  Utraque  autem 
viacumfit  probabiis,  ut  di6tumeil;  &  potefl; 
defendi  Boetiidefcriptio,  &  etiam  alia  /ententia 
tueri,qu5  videtur  fundari  in  auftoritate  Dionyfii. 
Quam  Itntentiamexprimeret  quoque  Boetius,  ii 
in  tjusoratione, conftruitio  tranfitiva  inteiligatur 
fit,  (Sternitas.,  eft  "jita  interminabiHs  tota  JimuU  & 
perfeBa  .  Sedquia  de  fafto  intrarfifiva  eft,  vidc- 
tur  putaviiTe  ffiternitatem  pro  formali  importare 
quid  negativum  ,  &  pro  connotato  duntaxat  po- 
fitivum  vitJfi  perfeftffi . 

Ad  Ulcimum,  re/pondeo^in  conceptu  efTentiali 
ejus,  quod  el^  ex  le  ej/e  ,  includi  quoque  ^once- 
tum  vitx,  fine  quo  nequit  inttljigi  iniin.rum.  quod 
eft  ex  (e  eftg  ;  perinde  eft  igitur  in  eo  exiftentia, 
ac  vita;Nam  Z'ita\n  ea  defcriptlone  ajcipirur  pro 
exiftentia  aftuaiiperfefta  ,  prout  diftum  fuit  in  il- 
lius  explicatione. 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     II. 

Utrum  Deus  fit  ./Eternus . 

Dof?.  ^ocii  iii  margine  citatis  .  S.  Tlmn. 
I.  p.  q.  10.  artic.  2. 

VIDETUR  Deus  haud  efTe  ,  nec  dfci  debere 
aeternus  .  Nam  ajternum,  &  temporale  ne- 
dum  difFerunt ,  fed  pland  contraria  funt :  Tempo- 
ralia  enim  iunc  in  motu  ,  &  lucceffione,  in  ceterris 
autem  nulla  poteft  effe  rucceffio  ,  nec  variatio ,  fed 
ftabilitas  maxima,  &  plena  pofTeirio  omnium  ,  eo 
modo  ,  quo  pofTunt  ab  a:cernis  poffideri  ;  igitur 
quod  vere  convenic  iis,  quc  .'iint  ;n  fempore  ,  falib 
attribuuntur  a:Cernis  :  vel  fi  re6i:e  de  Ivs  dicantur, 
profefto  non  erunt  ffiterna  .  Sed  fecundv.m  Augu- 
ftinum,  Homilia  ^g.fiiper  yoannem^  verba  cujuf- 
cunque  temporis  vere  prsedicantur  dc  Deo,  ut 
verum  fit  ipfum  fuiflfe ,  efl^e ,  &  fbre  ;  igitur  Deus 
ron  eft  aternus . 

Prffiterea  ,  Qiieniadmodum  temporrflia  menfu» 
rantur  tempore  ,  ita  xterna  sternitate  ;  Sed  Deo 
repugnat  dimetiri ,  &  menfurari  ;  ergo  pariter  & 
efle  ffiternum.  Probatiominoris  ;Tumquia  men- 
furatum  innotefcit  per  menluram  fui^tanquam  pcr 
notius  :  Dcus  autem  non  innotefcit:  per  asternira- 
tem,  fed  per  effeftus  ab  /e  produftos.  Tum  quia 
mendiratumdepfcndet  a  menfura  :  dependerc  au- 
tem  ab  aliquo  repugnat  primo  enti  ;  ergo  &  effe 
menfluatum  ;  ac  proinde  Deus  rett^  dici  nequit 
ajternus  . 

PrJEtere3,Td  quod  faclum  eft,  nequaquam  poteft 
adaquari  ei ,  quod  eft  non  faftum  :  fcd  reternitas 
fatta  eft  ,  &  eiTicitur  abinft:3Pti  ,  quattnus  tixum, 
&  permanens  eft,lecundum  Boetium,  i.  de  Tvinit, 
igitur  Deus  non  eft  dicendus  ab  ta!i  a°ternitate, 
aeternus  .  Minor  declaratur  ex  doftrina  Boetii  ci- 
;/?/a;quia  iflem  ;/««£•,  uteft  fluens  a  priori  in  po- 
fterius  ,&  a  prjeterito  in  futurum,  facit  tempus; 
Utvcroftat  idem  nitnc  prcmancntcr  fixum ,  & 
nontranfiens,  efTicit  a:tei  nitatcm  . 

PrKterea,  exdiftis  articulo pr£ccdent!.,s.tern\' 
tas  imj  ortat  in  rtfto  t  xiftentiam  a  fe,  feu  vitam 
perfeftam;  &  inobiiquoaptitudinalem  refpeflum 
coexillendi  omni  tempori ,  etiam  infinito  ;  igirur 
faltem  in  fuo  conceptu  quictativo  involvit  fucccf^ 
fionem,  Scnovitatem,  idell  potcnrinm  ad  coexi- 
ftendum  infmitis  partibus  tcmporis,  fibi  fuccedcn- 
tibus.  Sed  is  conceptus  rcpugnat  Dco  ,  ficuri  e.Y- 
pers  probaturomnis  liiCcelTionis  feu  mutationis, 
Tvmus  l. 


ocmutabilicatis  ;  juxta  illud  Pfal.  ro  Tu  au.em 
idem  ipfe  es ,  ^  anni  tui  non  defi:ient ,  &  declara- 
tum  eft  quisft.  pracedcnti  artic.  i.  (^  2. ;  igiiur  re- 
pugnat  fibi  conceptus  aterni  ab  ejufmodi  fflterni- 
tatc . 

CoNTKA  ,  Richard.  2.  de  Trinir.cap.  x^.Carere., 
inquit ,  initio ,  i3  fine  ,  i^  omni  niutabilttate  dat 
<£ternum  efje  .  Deus  autem  cijm  a  fe  fit ,  &  nectfle 
e//e  ,  ut  caret  principio ,  ita  finem  non  eft  habitu- 
rus  ;  eft  igitur  Kternus. 

RfispoNDEodiccndum,  Deum  veriifime  ffiter- 
num  effe,  ac  talem  proinde  propriidlm^  appella- 
ri .  Namnomine  xterni  iliud  rc6tirnme  intelli'>i- 
tur ,  cui  per  fe  ,&  primo  ineft  asr.ernitas  :  eternita" 
tis  autem  ratio  importat  vitam  interminabilem, 
feu  ex'ftentiam  adeo  perfeftam  ,  ut  fihi  omnis  im- 
perfeftio  repugnet ;  ac  proinde  non  fit  in  ipfa  po- 
tentia  ulla  addeticiendum;  nec  fubjetta  alicui  fuc- 
ceflioni ,  aut  mutationi ,  ac  penitus  denique  inde- 
pendens  .  Ac  talis  cft  vita ,  &  cxiftcntia  Dci  ;  eft 
enim  fnterminabilis,quia  a  fe  eft ,  &  necefniria  eft: 
ideoque  tota  fimul ,  &  lorge  perR  ct iiTima  ;  eft 
igifur  is,cui  tale  efle  ineft  ,  ffiternus  ,  atqi>e  (  ut  ait 
Dionyfius,  5.  de  divinis  nomin:  de  hac  vitadifle- 
lens)  exiftet/s  ante  facu/a  :  ipfe  cft  enim  avum 
avorum ,  qui  eft  a-itefacula .  Rurfus ,  rjHt^ft.  pra:- 
cedent:,artic.primo  ,  extitit  deciaratum,  quaiiter 
Deus,  eoquod  fimplicifllmusfit  ,  expers  omnino 
eft  omnis  mutationis,  &  mutabilitatis  ;  Igirur  fi 
ef]e  c]\is  eftomnino  immutabile,  &  invariabile, 
to  um  cft  fiinul  incapax  omnis  additionis  ,  &  fuc- 
ceflTionis  ;  ergoquantitas  durativa  ralis  exiftentias 
immutabilis  non  eft  alia  ,  quam  tetcrnitas,  dans 
proinde  eife  ajternum  immenfurabiliter  duiaDti 
per  eam . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rernondeo, 
concedendo  ,  verba  cuju^que  teniporis  ver^ 
enunciari  de  Deo,  quia  veri.Time  Deuse.xtitit  ilne 
principio,eft  ,  atqueeritfine  fine:at  nego  proinde 
Deum  non  a^c  ffiternum;  quia  etfi  verba  cuju^cun- 
que  temporis  vere  prsdicentur  de  sterno  Deo, 
ieu  exprimantur  acius  notionales,  feu  eflentiales; 
nihilominus  quia  verba  ilk  mag is  proprie  confi- 
gnificant  ;/,V//c- asternttatis  ,  quam  temporis  diuc- 
rentias,  non  quidem  ip.Q.im  ntinc  abfolutc;  quia 
alioq  lin  non  efTet  invariatio  diverfbrum  inodorum 
figniticaadi  temporis  ;  feJ  in  quantum  taic  nunc 
variabile  coexiftit  partibus;  ideo  cum  veriiate  ea- 
rum  prxdicationum  per  temporis  differentias,  ftat 
veritas  sternitatis  Dei  ,  &  omnium  divinorum. 
Ciim  itaque  dicitur,  Oif.vJ^f '■/.'<?/>  Fiiium,  confi- 
gnificatur  nunc  a::ernitatis  ;  ut  fit  fenfus;  Deus 
habet  actum  gignendi  in  nunc  s:ternitatis,in  quan- 
tum  WXwdnunc  coextitit  prsterito  . 

Ad  SecunJum  ,  negandum  eft,  icternitatcm  efle 
Dei  menfuram  ;  ac  proinde  eodem  moJo  fe  habere 
refpe6iu  Dei  2ternitatem,ac  tempus  reljiectu  ilic- 
celTivorum.  Nam  fucccfllva  iiltra  tempi  s  intrin- 
fecuin ,  prsterea  fub.'unt  motui  primi  mobilis,  a 
quo  eft  tempus  extrin'ecum  ,  unde  pariter  accipi- 
tur  rerum  temporalium  extrinfeca  mcnfura  .  Dei 
autem  arternitas,  cum  aliud  non  fic,quam  ejufJera 
exiftentia  ,  ut  necefl-ario  ,  &  intrin!ice  potcft  coe- 
xillcre  omni  poliibili  durationi,  ita  neqiiit  eile  fui 
ipfiusmenfura  ;  quia  fibi  talis  ratio  competerene- 
quit  ,  refpcflu  fui  ipfius  ;  quia  |KTinJc  eft  noia  . 
ifeternitati  igitur  non  comj-vctit  ra;io  menlurK,^u£ 
de  menfiiraioquitur  Ariftotcles  icMc.apfnf  Eft 
itaquc  menfura  extenfivO  duntaxat  ,quatenus  ac- 
cipitur  produratione  rerum  :  Mcnfuratum  vero 
dependcrc  a  menfura,  non  rft  verum  ,  nifi  dc  mcn- 
fura  rcrum  in  cflequiditativo  ,  c>;  ^.  Mctapbyf. 
N  z  cnp. 


Qjo<Mib.  q.  •. 
§.  Rf,Mt  nunc  . 


Qriodlib.  ttbi 


De  rcriiin  p-ii» 


l.dlfi.J.  q.IJni- 
ca  ^-  AJ  Trrii.';, 

pTimHm . 


j.difl  I.  q.  :. 
§.  .Hfrcnn.1.:-^ 
ftrttm  q:ti;::  • 
n:s  .  V.  .-iiprc^ 
pLJiinm  . 


4.  di<}.  <8'0.: 
«.  t.  in   J)-»B.-: 


lOO 

^ap.  ile  j^lA  aliqul^^  «juia  refertur  ad  ipiam,  &  non 
cipioq.  ji.nv    ^  conver(b,ficiit  fcibile  eil  menfura  fcicntix  ^  quocl 
utique  locum  non  habet  in  cafu  » 

Ad  Tertium  rcrpondeo^BoetiurtiefTe  intelligen» 
dum  in  generecaufbe  formalis  ,  &  non  effcctivK, 
ut  idem  fit  inll:ans,quatenus  immobilitcr  fl;at  ,  ef- 
ficere  ceternitatGm,ac  efle  ipfam  ceternitatem  ,  eo 
fenfu  ,  quo  dicitur  albcdine  cflki  paries  albus, 
ideft,efre  albus. 

Ad  Quartum  refpondeo  juxta  dicla  articuh 
Dfrernwpnn-  j,y^ccHenti^\dem  argumentum  pofle  urgericontra 
"^l:l.h,Jdlcas^  omniaattnbuta,  feu  perfeaiones  divmas,  qux 
cum  fint  rclativa7>c«^?<^//w  ^//V^uequeunt  concipi» 
nifi  cum  reipcctu  ad  creaturas  ,  tjuemadmodum 
fur.t  omnipoteniia  ,  omniRentia  ,  &  alia  id  genus. 
Itaque  ficuti  propter  relationes^  flib  quibus  Ji'a 
perfectioncs  concipiuntur ,  nemo  putat  non  eflc 
Deoattribuendas,  aut  fentit  tales  refpeftus  in- 
voluieflentialiter  in  ipfis  divinis  attributis  ;  ita 
etfi  nequeaitius  tjuietative  cohcipere  Dei  aiterni- 
tatem  ,  nifi  cum  illa  ncccfTaria  extenfione  ad  om- 
rcm  fucceif)onem ,  &  durationem  extra  Deum^ 
nonpropterca  is  rerpeausrationis  autrepugnat 
pcrfeftioni  ffiternitatis,  aut  dicimus  includi  inexi- 
ilentia  Dei  t  imoexiliimamus  eafti  fuccefTionem 
ron  clTe,  nifi  ex  parte  noftri  intclkftus,&  ne- 
quamafficere  Dei  exilkntiam  ■d:ternam  ;  ficuti 


SummceJoan77is  Duns  Scoti 


.rfil».|.q.<. 


.rfift.».<.3. 


panter 


in  unico  effe  inlinito  eft  eminenter  omne 


i.dift.  !•*•!«<• 


effe  participatum,  nuUam  fubiens  difl.Tftionem^ 
nifi  rationis  ;  quatenus  intelleftus  ex  diftin.5tione 
perfeftionumparticipatarum,  diltinguit  cas  in  il- 
lo,  cujus  participationc  funt:  cum  interim  in  ipib 
iintunum  indivifib.Ie  . 

ARTICULUS     Iir. 

Utrum  effe  iEternum  fit  proprium  Deij 


Dof?.  iocis  in  maxgine  citatis  .  S.  Tbom. 
i.psrt,  q^  lo.artic.  3. 


V 


IDETUR  £etern!tas  non  ita  competere 
Deo  ,  ut  nihil  aliud  ab  ip^bfit,  autdici 
qutat  ffiternum.Nam  qus  ut  propria  con!cquuntur 
Deitatem  ,  nemo  PhiloJophorum  attribuit  aliis  ab 
iplb  ;  ut  patet  de  (cientia  ,  &  potentia  re  "pcftu 
omnium  ,  infinitate  ,&  ali.s  id  genus  .  Sed  Phi- 
lofbphiputaverunt',  Mundum  ,intelligentias  ,  & 
materiam  extitiffe ab  aterno ;  igitur  exifi;imabant 
sternitatem  non  effe  Dei  fic  proprium,  ut  alterl 
ron  conveniret .  !Et  quamvis  m  hoc  illos  errafTe 
conflet ;  tamen  ex  unitate ,  necefi^itate  ,  primitate, 
&.aliis  pra:dicatislumine  raturali  intelleftus  no- 
tis,  non  licet  inferre  ,  .aternitatcmtanguampro» 
prium  inefTe  Deitati. 

Prffiterea,  quamvis  de  fafloDcus  produxcrit 
creaturam  fpintualcm  ,  &  corporalem  in  initio 
temporis  ,  nihilominus  problema  Theologicum 
eft  ,  fieri  potuifle  ab  xterno,  &  certum  durare 
pofTeper  infinitum  teinpus,  faltemquoad  aliquas 
partesejus.  Si  autem  ffitcrnitasforet  proprietas 
primi  principii,  non  videtur  aliquemeffectum  illi 
coxvum  produci  potuifTe  :  quia  incoitimunicabile 
foretcffeabfqueprincipio  durationis:  igitur  effe 
etcrnum  non  eft  proprium  Dei . 

Prsterea,2.Metaphyf.Tex.  c.4.  Setnpiternorton 
principiaieriffima  eJJenecefSe  efi  ;  quia  a/iisfiint 
caufa  leyitatis .  Seci  fi  necefse  eft  ea  principia  ve- 
riflimaefie,  setcrna  funt ;  Alioquin  contingenter 
ipfis  inefletveritas,  &  ita  haud  verifllma  forent: 
igitur  habent  aternitatem  parem  primo  principio, 
a  quo  longiflime  abeft  omnis  contingenjia  . 


Prcterea  ,  Intellecfcus  dfvinus  ab  aterno  dedit 
primum  c^  intelligibile  omnium  rerum  quidita- 
tibus;  igitur  ha;  qui  litates  funt  aetern^  ,  Ut  intcl- 
le(?l'0  divina.  Probatio  confcquentie :  Nam  nifi 
ab  Kternoomnia  omnino  intelligibilia  Dei  intel- 
leftus  pra^ccpiflTet ,  non  efl!et  divina:  eflJentia:  com- 
prchenfi  vus  ,  nec  infinitus  ;  ex  comprehenfione 
enim  divincc  eflTentite  fit ,  ut  det  ejfe  intelligibile 
omnibus,  quas  viriualiter  continentur  in  objefto 
infinito. 

Pra:terea  ,  In  fcriptura  frequenter  attrlbuitur 
SEternitas  ali's  Deb  ;  igitur  non  convcnit  Deo  ut 
proprium,  efle  asternum.  AfTumptum  conftat  ex 
Mattha:i  25.  J/junt  yufii in  vitainaternaw.Si.  de 
maiis  :  I/^unt  hi  infupp/icium  atcrnum\  &  Pfal. 
83.de  SaniStis  \'crih\iUT^  Infxcu/a  facuiorum  /ati- 
dabunt  te  :  &  alibi  frequenter  eadem  fententia  ha- 
betur  ;  igituraliisa  Dto  converit  sternitas. 

CoNTRA  ,  Dei  a^rernitas  ea  elT: ,  propter  quam 
c/7edivinum  neceflario  coexiftit  omnibus  parti- 
fc»us  temporis .  Nihil  autem  a  Deo  necefi^arioha- 
•bettalem  coexiftentiam  :  fed  fi  habeat ,  contingen- 
ter  duntaxat  eam  perfe^boneiTi  pofTidet ;  quia  ex 
fe  poteft  definereefle  ,  &  ita  noncoexiftere  omni 
tempori  ,  £c  (^urationi ;  eft  igitur  sternitas  Dei 
proprietas  ,  ut  nemiiii  ab  illo  pofllt  convenire . 

RESpeNDEO, scternitateTntflTeDei  proprietatem 
nulli  creaturarum  communicabilem,  ficuti  necin- 
finitatem  ,ex  qua  eftaftualitasomnimoda  ,  &ne- 
ceflitas  ,&  immutabilitas  effendi^ac  denique  ajter- 
nitas  ,  moAo  in pracedenti/pus  exphcato:  quatenus 
{cilicet ,  efTe  divinum,&  vita  perfefta  de  ncceffita- 
te  poteft  coexiftere  infinits  durationi ,  diftinftas  a 
prima  durationevits  perie€ix,  &  exiftentia:  in- 
dependentis  ,  &  invariabili<: .  Nam  efi^e  aftuale  ita 
perfectum  ,eftinhnita:  perfeftionis  -,  ihu  magnitu- 
dinis€ntitativ*,  &  feCuridiim  id,  quod  ^^ernitas 
importat  in  re6to ,  fcu  in  ohliquo  ,  (  juxta  Boetii 
deCcriptionem  )nonellaIiud  ab  ip^a  magnitudine 
iiifinita  ;  Sed  eatenus  aternitas,  &  infinira  duratio, 
non  eft  infinita  perfcftioformaliter ,  quatenus  vel 
inte!lii*itur  quietativD  conceptu  per  coexiilentiam 
pixdiflam ,  vel  per  negationem  triplicem ,  juxta 
uram  ,  aut  alteram  «tcrnitatis  -explicationem. 
Quemadmodum  autem  nihil  a  /e  cfle  poteft ,  citra 
primum;  ita  nec  a  fe  exiftere  ,  nec  alicui  nccefl^ario 
coexiftere  ;  igitur  nulli  ab  eo ,  qui  a  fe  incommu- 
tabiliter  exiftit,  &  necefTarioinfinitotempori  coe- 
xiftit  ,  poteft  |ternitas  convenire  ;  Uni  igitur 
duntaxat  ^tanquamejus  propnum,  ineft.  Quare, 
&  Dionyfiiis  de  divinis  nomin.cap.  5;.  De^Jiinquit, 
}ton  quodammodo  efi  €xifiensfed  Jimp/iciter,iS  cit' 
cumfcripte  totum  efi^e  accip:t  infe  ipfa  ,  ^' praac^ 
cipit,propter  quod  dicitur  Rcxftsctdorunh  Qiiem- 
madmodum  igitur  eft  proprium  primi  entis  com- 
pleftiinfe  uno  omnem  perfeftionem  pofsibilem, 
&  effe  neceffarium  ,  a  fe,  independenter  ab  omni 
caufa:  Jta&  propriifsime  ac  incommunicabilitcr 
fibi  convenifeffe  SEternum . 

Rurfus^effe  divinum,  eoquodflmplexDmnino 
fit ,  &  immutabile ,  &  invariabile  ac^u,&  potentia, 
rc  ,  &  intelleftu,eft,  &  reftifsime  dicitur  aternum. 
Atqui  in  aliis,  qus  habent  e^d' ,  noneft,  necenfe 
poteft  immutabilitas,&  invariabilitas  a(?lu,&  po- 
tentia  ,  re  ,  &  intelle6tu  :  imo  efle  rerum  incorpo-» 
ralium,  quamvisfit  totum  fimul,  &a6lu  invaria- 
bile  ,  cl^  tamen  potentia  variabile  ,  &  vertihilein 
nihilum  :  efle  verbcorporalium  ,  quale  cft  effe  re- 
rum  generabilium  ,&corruptibiiiuni,eft  variabilc 
actu,  &  potentia.fubjeftum  motui,&  mutationi; 
igiturnihil  ex  his,quibus  eft  effe  variabile  feu 
aclu ,  feu  potentia ,  re(^e  attribui  poteft  xternitas: 

imo 


I.  difl.  j.  «).  4. 
&  tliU.irt.  4;  4 j. 
fc^.ilin.l.q.i. 
f>:  QjOillib.  q. 
14.  icalibi. 


j.dift. 


2.  q. 


§.  Ai  nrf,itrnt»' 
ta  pro  primi^ 
epi.,i,.r.t  V,  M 
Ttrtimn . 


QuoHlib.  q.q.S. 

§.  Stii  rtjlat . 


Quodlifa.  q. » • 


De  rerum  pri« 
lipio  ij.  15.  «rfw 
3.».  21. 


t.dik.  g.  ,.  <. 
4,IM, 


I    4.  tfift.  le.  f '  2« 
f.  JrrfM  fn:^.. 


1'diA.jf. 


i.rfifl.t.{.ai:- 

Itfimtm       V. 
^{•eJ  injUlur . 


Tomus  L  Pars  1.  Quceflio  X.  Art.  IIL  i  o  1 

cundum  id  ,  quod  importat  pofitiv^,  nlhil  veri 
dicitur  sternum,  aut  tcmporale  ,n  fi  acceperitef- 
(e  verum  ,  &  reale  per  omnipotentiagkdivnam. 

Et  per  idem  patet  refponfio  ad  quartmn . 

Ad  Ultimum  refpondeo,  cum  infcriptura  attri- 
buitur  aternitas  aliis  a  Deo  ,  utvitx  heatce,  vel 
fuppliciisdamnatorum,  quffi  ffiterna  dicuntur;  non 
e(Ie  id  inteHigendum  de  ffiternitate  in  eo  lenfu  ,  ut 
loquitur  ad  prsfens  5  fedpotiusut  iJem  eft  ,  ac 
aeviternitas  ,  vel  tempus  perpetuum.  Siquidem 
manifefte  falfum  eft ,  aliquid  creatum  ,  ut  diftin- 
guitur  contra  ffiternum  ,  menfuraii  xternitate  ,  & 
non  revo  ,  vel  tempore  perpetuo.  Nam  fi  ve  svum 
includat  fucceflionem  ,  five  pofTibilitatem  ad  de- 
ficiendum  ,  fic  videtur  competere  cuicunque  crea- 
to  ,  quod  non  efl:  proprie  temporale  :  JEternum 
autem  ficut  cfl  totum  fimul  aclu,ita  caret  porentia 
non  eirendi  .  Qujcquid  igitur  hafaet  potentiam  de- 
ficiendi,  non  eft  proprie  aeternum  ,  fed  xviterninT), 
veldurans  tempore  perpetuo  ;  Efle  igitur  teter- 
num  eft  proprium  Dei . 


]mo  nccipiis  competere  ••  qu.imvis  enim  perex- 
trinfecam  manutentionem  omnipotentis  pleraque 
exillisnonfint  aliquando  dtfitura  non  propte- 
rea  xterna  proprie  cenfenda  funt  ,  fed  fempiterna 
magisappellanda,  vel  asviterna,  icu  habentiadu- 
rationem ,  qus  finem  habitura  - 

Ad  Argumeni  a  .  Ad  primum  refpondeo,  Phi- 
lofbphos  opinantes,  Deum  eflTe  cau/am  necefTa- 
riam,  multa  falla  ex  faJlb  principio  intulifTe  :  quod 
fait  necefl^.irium  :  quia  exantecedente  inciudente 
incompofllbilia  ,fequiturconiequenspariter  inclu- 
densincompoiribilia.  Cumautem  caufare  impor- 
tetproductionem  diverfi  inf^c  ,  repugnat  prim» 
caufs  conditiocaufandi  necefFario  :  quia  tunc  fub- 
!ato  minus  necefTario  ,  oporteret  &  deficere  magis 
necefrarium  ,qiiod  eft  impoffibile.  Ex  illa  igitur 
principiofal/b  intulerunt  complura  prodi;6la  eire 
recefllaria  ,  &  ffiterna  .  Sed  qu  a  veiitas  ell; ,  nihii 
fuiffe,  nec  efle  poffc  necefl^ario  productum  a  Deo: 
ita  alicui  convenire  ab  intrimeco  ,  feu  ratione  fuas 
exiftentiseflle  astrnum,  efl  impoflibile.  Et  ciim 
dicitur:  (altem  fequitur ,  non  reiJte  deduci  ex  his, 
qua;na;uraliter  innotefcunt  de  Deo,  &dequibus 
Philofbphirccte /enferunt  ,  aternitatem  eiTc  pro- 
priam  Deitatis.Refpondco,qucmadmodum  Deum 
eflTe  caufam  liberam ,  demonibari  poteft  lumine 
raturali  intelleftus  ,  (ut  declarabitur  infra,  q.  >g. 
«rt.  g.  )^  tamen  Philofbphi  oppofjtum  putave- 
runt :  ita  mirum  non  eft  ,  nec  vidifle  ceternitatem 
€fl*e  Dei  proprium  fic,  utnemini  alteri  a  fe  com- 
municari  queat :  quia  ex  uno  principio  fal/b  ,  mul- 
ta  pariter  falfa  infcrri  necefle  efl .  (.'sterum  ex  ne- 
cefiitate  primi  principii ,  eju/demque  unitate ,  fim- 
plicitate,  &  immutabilitate ,  concludere  debuif^ 
ient ,  talem  efle  ipfiusdur.ri^nem,  ut  in  ea  nul- 
lum  poflTit  efTe  ei  par ,  quemadmodum  nec  in  ratio- 
re  eflcndi . 

Ad  fecundum  dico  ,  quemadmodum  fi  aliquod 
corpus  per  Dei  potentiam  cmnem  locum  imple- 
ret,  refte  eflfe  ub  que  diceretur  ,  nec  proinde  fo- 
ret  immenfum ,  &  illimitatum  ;  quiaflante  pro- 
priahnitate  ,  excau/a  intrinf^. ck  operatione  tflet 
ipfius  prffi/entia  in  omnibus  locis  replicata  :  Dcus 
autemobfui  immenfitatem  nccefTario  ell  ubique 
/ecundijm  eflentiam  ,  p'E'lr>tiam,?^  potentjan^;  ita 
fi  aliqua  creatura  ab  a?terno  condita  fuifrer,(  qtod 
prsfertim  de  permanentibus  haud  improbabile 
exiftimamus  )  polleret  qu'dem  duraticine  inttrmi- 
nata,  fed  non  propterea  ea  jiroprie  foret  aterna. 
Nam  id,  cuicompetit  ceternitas, caret  piincipio,& 
fine  necefTario,  adeout  impofllbilc  fit ,  circa  ip'um 
aliquam  contingere  immutationem  .  Creatura  ve- 
ro  a  Deoprodufta  fine  principio  durationis,  po- 
tuiflTet  non  produci  ab  ffiterno  ,  led  in  tempore  :  & 
pofteaquamita  efTet  produfta,  cum  plcn,fl;me  iub- 
fitomnipotenti£eDei,pofret  ron  tfle.  Quod  fi  per 
totam  ffiternitatem  permanerct ,  id  extrin/ecc  ,  & 
contingenter  ciobveniret,  &  ex  fuppofitlone  de- 
creti  Dei  de  illius  confervatione  :  qus  profefto 
neceffitas  ,  efl  duntaxaty<?tm'^/.'w  quid  y  &  ideo 
non  vera  neccflltas  . 

Ad  Tertium,  dictum  fuit  cjfia/Jione pracedenti., 
articulo  fectindo  ^  §.  Q/fd  fecu/idum  .  Priinorum 
principionim  terminos  ejjc  primum  intelligibilc 
accepiflTe  ab  a6tu  divini  intelltftus  ;  a  quo  fubinde 
habent  cfl^e  ,  invariabiie  quidcm  ,  fed  fecundum 
f/uid ,  accfiminutum  .  Ut  autem  cfl'e  rcale  intcl- 
liguntur  habere  ,  aliud  non  invenitur,  quam  ipfius 
intelleflionis  divinse,  qua:  eft  eorum  caufa  .  Pro- 
pter  igiturinfinitatem  comprehenfionis  talis  attus, 
nihil  aeternum  eft  extra  Deum  ;  quia  cumduratio 
uniu.'cujufqucnonfit  aliud  ab  exiftcntiareali ,  f'e- 


4.din. 4J'  q*^ 
$.  Df  ftCKnd» 
ditbi» 


ARTICULUS     IV. 

Utrura  .^ternitas  differat  a  tempore  . 

'DM.  de  rerum  principio  ,  q.zi.  S.  Thom. 
i. p.cjuesj}.  10.  art.  4. 


V 


IDETUR  a;tcrnitashauda  temporedifllr. 


fubftantiam  eft,  inquo  exiftunt  Deus,  &  motus; 
ergo /;a^?c  ffiternitatis ,  quodaliudnon  eft,  quam 
ipfa  asternitas  ,  non  differt  a  nurtc  temporis  ,  quod 
fecundum  fubftantiam,  eftunum,  idemque  :n  lem- 
pore,  diverfum  autemprKcise  quoad  efe.,  fcu 
exiftentia:  aftualitatem  .  Declaratur  aflumptum: 
fiquidem  idem  ;;/<A?cut  fluens,  tH  ftunc  temporis; 
quatenus  ftare,  nec  a£lu,  necpntentia  fluere  intel- 
ligitur  ,  eft///^/;t  xternitatis.ut  ait  Auguftinus,  1  r. 
ConfelJ'.  cap.  i^.fublatis  igitur  his  d  ffcrenti;s,q jc 
pertinere  videntur  ad  aiiud  ,  &  aliud  ejjc  ,  fupcreft 
idem  .'/////c  fecundiim  fubftantiam:  C^emadmo- 
dum  idem  corpuseft  delatum  ,  &  non  delatum; 
eifi  aliud,  &  aliud  reputetur  quoad  difFerentias 
accidentales  . 

Prxterea,.Ariftoteles,  4.  Vhyf.  Tex.c.  lo^.vide- 
tur  dicere  in  fententia  ,  unicum  elTe  ?/////c,  feu  ;//- 
Jhv/s  in  toto  tempore,fecundum  fubftantiam,  fluens 
cum  toto  tempore  fecundum  aliud  ,  &  aliud  ej/e: 
Qapd  &  probatur  a  Philofopho  ;  quia  nifi  idem 
//.v;/t  ponatur  in  toto  tempore;  igitur  aut/////;tim- 
mediate  fcquitur  aliud  //////c  in  tempore;  &  ita 
componeretur  ex  indivifibilibus  :  autip/um  f:uKc 
commetitur  fe  tempori  indurando;  in  qvo  nimi- 
rum  temporecorrumpitur,  atquc  dcfinit  ^//i^.Nam 
alioquin  in  eodem  inftanti  cffet^Stnon  cflet ;  qu.is 
omnia  funt  impo/fibilia.  Eft  igitur  idcm//;/»c  fe- 
cundjm  fubftantiam  in  toto  tempore  ;  acproindc 
non  difFcrt  ab  xrernitate  ,  nifi  acciJentaliter  . 

Praeterea,  ^ternitas  auteft  moJus  intrinfecus 
exiftentix  divina;  ,  ficut  infinitas  eflcntix  ;  aut 
non  eft,  nifi  efle  divinum  cum  negatione  _de::- 
cicndi,  velrclatione  rationiscoexift-.ndi  iniinito 
tempori,  veldurationi  omni  poflibili  .  Sed  juxta 
Dionyfiumcap.  5.  dedivin.  nom  n.  Deus  ejt  effe 
exiJ}e!ttibus,iS>  ipfum  e/Je  cxijhr.tium  , CT  cx:fe!:s 
ii}itcj]ccu/a\  igitur  eft  duratio  omnium  exiften- 
tium  ;  acproindecreatur.x  omncs  unica  duratio- 
re  Dci  aiterna  cxiftunt ,'  ac  duiant  ;  tametfi  juvta 
diverfitatemeflcntiarum  iplarum  ,  diverfiiicetur 
&duratio(ccundum  <•/? ,  feu  a^^ualitatem  exi- 

rtentia; , 


1.  rfift.  I.  q.  I 
f .  Pto  ijM  cp.- 
nit)H  . 


Derenim  prin. 
ci^ioq.ij.  3,t. 

te,t:ia. 

2.   .ii;l.    J.    q.    ,. 

$.  liiiaMT  loa- 
tra  ijtuj . 


Qn».!lib. -.*.^. 
r.cjU:  niiiii . 


flMJ.yf.V.JfrfHO» 

cjt  ^rebatitt  • 


'Ititenles  autem 
frimam  efitih- 
nem. 


S.  Thomas  hic 
in  jvlu^ione  §. 
Viuie  J^t  monti 


Cnft  J.  difl-  2' 
<].  ;.§•  Concedi- 
tur  coujecjuens 
prcpter  ijtam  ru- 


4  rilft.^S.q-  *. 

tiicfns  temMS 
tthneffe  in  m'lii 
€eeU  Jiesnunam 
qtinntitaum  in 
aliai  loquitiit 
<\e  menfura  to« 
taTicoadstfliittii; 
11 1  hic  fe  deeJa- 
«e. 


I02 

ftcntia;  ,  huic  ,  aut  i!ii  cfrcniix  propori  o.naia;  . 
CoNTRA  ,  Ex  Boetio  ,  5.  de  Con;ol.  Pro  a  6. 
j/StertritcsyJl  iiuermiKahilis  i-ites  totajhnul ^  & 
/letje^a po/JcJJiv  :  cigo  ert  aiteriu.<;  omnino  ratio- 
nis  a  ttmpore  ,  quod  (ecundum  Philofbphum,  4. 
Phvf^Tex.  c.  101.  £y?  nunterv.s  motus  Jecundiwt 
prius  ,  iS  pojlerins . 

Kespondeo  ,  Aliquid  diftingucndum  putant  in- 
ter  att;rnitattm,&tempus  ,  ex  eo  quia,  ficutireter- 
nitas  omni  principio  durationis  fux  caret,  ita  & 
nullo  fine  circumlcribi  potefl :  Contra  vero  tem- 
pus,  quemadmodum  fui  principium  admittit ;  fic 
&  aliquando  cfi:  finem  habiturum  ,  ac  defiturum. 
Verum  hasc  difTcrentia  probanda  non  efl :  propte- 
rea  quod  nec  (>er  fe^nec  eflentialiter  diflinguat  ea, 
interqusafTignatur.  Etenimquamvis  tempus  ini- 
tium  durationis  fusnon  accepifTet,  quod  fequere- 
tur  in  fententia  illorum  ,quiopinantur ,  mundum 
ab  aeterno  produci  potuifle  ;  adhuc  astcrnitas  % 
tempore  propria  ,  cfTentialique  ratione  difFerret. 
.Siternitas  enimefl:  tota  fimul:  tempus  autem  de 
intrinfeca  fui  ratione  fucceffivum  ;  pralata  igi- 
tur  diflPerentia  non  intclligitur  a;ternitas  a  tempo- 
re  diflingui  quoad  efsentialia  pradifta  . 

Verumtamen  aliquiopinantiir  ,  motum  ctEJi,  fl 
efset  asternus,  hauddicendum  fore  tempore  men- 
furari ,  ftcundum  totam  fuam  durationcm  ,  cum 
infinitum  non  fit  menfurabile  :  tame  fi  adhuc  tem- 
pore  dimetiretur  quslibet  circulatio  ;  cum  qujeli- 
bet  earum  circulationum  haheat  princpium  ,  &  fi- 
nem  in  teirpore .  Nam  fecundiim  Philofbphum, 
4,  Phyf.  Tex,  c.  120.  Onine  quod  ej}  iti  tcnipore^ 
exceditui  a  te>Hporc.,  ^  corruKipitm.,^  tahejcit  in 
tempore:^  ideo  t:ecefSiirta^^  impojjihilia  non  funt 
intenipoi  e .  Primus  jgitur  niotus  fl  ponatur  eter- 
EUS,quandoquiJem  pnncipio,  ac  i;ne  careret ,  rec 
intell  goetur  corriimpi  in  tempore,  nec  excedi 
ab  to  ;  adcoque  tcmpore  non  men  "urarefur . 

CoNrRA,  Alquidtfsein  ttmp/orcefl:  ficut  ali- 
quid  efsc  in  numero:  non  elt  autem  de  ratione 
ex  flcntis  in  numero,  excedi  a  numero^imofi  ac- 
cipiatur  primum  numeratum,  idtfl,  ada^quatum 
numcratum ,  illud  adaquatur  ipfi  numero  :  ied  de 
ratione  numerati  ef^,  partem  ejus  excedi  a  nume- 
ro  .  Confimil.ter  de  iis  qus /iintin  tempore  ;  ex 
eo  enim  quod  omne  tale  fit  de  necefsitate  variabi- 
le  fecundum  aliud  ,&  aliud  (f/?^,  necefse  eft  fecun- 
diim  aliquid  fui,  fcilicet ,  fecundum  aliquam  difpo  • 
fitionem  ,  quam  habetex  parte  temporis  ,  ut  ex- 
cedatur  a  tempore :  quia  aliter  habebit  in  alia 
partetemporis:  &  ideo  necefsaria,  &  impofsibilia 
non  funt  in  tempore  :  quia  non  efb  alia  ,  &  alia  di- 
fpofitio  in  eis,  ut  excedi  queant  a  tempore  ,  vel 
aliter  ie  haberi  .  Primus  igitur  motus  ,  lic^t  fecun- 
dum  fe  totum  non  excedatur  a  tempore:exceditur 
tamen  fecundum  quamlibet  ejus  partem  ,  quod  fa- 
re  fufficit,  adhoc  ut  vere  dicatur  menfurari  tem- 
pore.  Et  quidem  videtur  inconveniens  ,tempus, 
cum  fit  menfura  uniformis,  non  habere  aliquod 
primum  menfuratum  uniforme  :  quod  perfeflo 
tnenfuratumuniforme  aliud  c^sq  non  poteft,  quam 
primus  motus  ,  etiam  fi  ponatur  cetcrnus  . 

Quandoquidem  igiturafllgnata  differentia  inter 
tempus,  &  Kternitatcm,  per  accidentalia  tradita 
efsG  prcbctur  :  diccndum  efl,  proprie  ffiternitatem 
ab  a:vo,&  a  temporedifiingui  per  hcsc:  quia  aeter- 
nitas  efl  duratio  entis  ,'quod  efl  totum  ejje.,  (iimmii 
necersarium,  independens,  &  imtiutabile  in  fub- 
ftantia  ,  ac  expers  proinde  principii ,  &  finis .  Ex 
quofit,  ut  taiisduratio  tcternita  is  fit  idem  re  ,  & 
ffiqualis  ambituscum  inftanti  ejuldem  durationis, 
^u»  cft  xternitas .  At  tempus  eft  duratioeorura, 


Snvimcejocmnis  Duns  Scoti . 


quK  incipiunc ,  ii  (leiin.int  epe  :  non  habentia  pr(j- 
pterea  fixionem  in  durando.  Nec  durare,  vel  per- 
feverare  dicuntur,  quafi  fecundum  idcm  efie  pet- 
maneant :  cumeorum  efis  inMuxu  fit,&continua 
innovationerfed  eatenus  durant ,  quatenus  femper 
fecundum  aliud,&  aliudfibi  fuccedunt:  &  ejufmo- 
dieft  motus  primoj,  &  perfe:  &generabilia  ,  & 
corruptibilia  quasque  ^  ut  fubfunt  motibusgenera- 
tJonis  ,  &  corruptionis .  Horum  igitur  duratio, 
iivequantitas  durationis,  ob  (]uxum,&continuam 
innovationem  ,  &  fuccefsionem ,  diftinguitur  ab 
ajternitate ,  cui  perinde  repugnat  fuccefsio,  ac  ini- 
tium  habere  ,  &  finem  . 

Ad  Argumeni  a  .  Ad  primum  refj5ondeo;quo- 
niam  ajternitas  coexiflit  toti  f^uxui  temporis,  ideo 
dieitur  fimul  tis^z  cum  omni  entc  temporaIi:at  quia 
;>///«csternitatis  idem  efl,  acipfa  ceternftas  immo- 
biliterfUns,  ac  infinita ;  ficuti  tempus  non  efl 
£Eternitas,  ita  nec  inftans  temporisefse  poteft  in- 
ftans  teternitas.  Non  eft  enim  accidens  tempofi 
femper  fluere  ;  imo  eft  ejus  difTerentia  eflTentialij: 
nam  neceflario  fluitde  preterito  infuturum,  feu 
de  priori  ;n  pofterius  ,  Efl  igitur  ieternum  in  eo- 
dcm  inflanticum  tcmporali  ;  nonquiaeadem  du- 
ratione  perfeverent,  ac  menfurentur;fed  quatenus 
duratio  ffiterni  fempereft  prfefens,  &  coexiftens 
omni  alii  durationi  .  Et  ciim  exemplificatur  de 
corpore  ;  quia  unum  fecundum  efTentiam  poteft 
cfTe  delatum,  &r)on  delatum,  Etfi  id  verum  fit : 
impoffibile  eft  tamen  ,  idem  corpus  fecundum  ef- 
ftntiam,  effe  mutabile,  &  non  mutabile,  flutns,  & 
ftans:  ac  proinde  cuma:ternitatis  fnftans  fimpli- 
citer  immutabdc  fit  ,contra  vero  inftans  temporis 
mutabilc,  &  fiuens  ,impoffibiIe  eft  has  durationcs 
comcidere  (ecundum  (ubftantiam ,  &  efTentiam  . 

Ad  id  quod  addebaturex  Auguftino,  1 1,  Con- 
feflT.  A^«.^/c  temporisjzfetnper  Jlaret.,^  tton  flueret% 
Kon  effet  tcmpus  ^Jed  a:tcrnitas  .  Refpondeo  ;  fi 
idem  ?//^«c  iemper  ciTet  prslens,  idefl:,  indepen- 
dens,&  indefeftibile,  utique  haberet  rationem 
«cternitatis  .  At  intelligendo  dependere  a  prima 
caufa  ,  &  neceffario  ex  vi  propris  natur^,  &  enti- 
tatisfluere,  diverfum  fitoportet  in  fubftantia  ab 
illo  nunc,  qnod  fcmjxr  ftat  independenter ,  &  in- 
defe6libiliter  ,  quodque  ejufdem  eft  ambitus  cum 
aterna  duratione  primi  entis  ,  totum  if/Jif  in  fe  ha- 
bentis  ,  &  praeaccipientis  . 

Ad  Secundum  eft  refponfio  dicentium  fic-JVunc 
temporiseft  idem  fubjefto  in  toto  tempore  ,  fed 
differens  ratione  ;  eoquod  ficuttempus  refpondet 
motui,  ita  ;m;ctemporis  refpondet  mobili :  mobi- 
le  autem  eft  idem  fubjefto  in  toto  decurfu  tempo- 
risjfeddiflferens  ratione,  in  quantum  eft  hic,  & 
ibi  &  ifta  alternatio  eft  motus  .  Simplicitcr  flu- 
xus  ipfius  fiunc,  fecundum  quod  altcrnatur  ratio- 
ne,  efl:  tcmpus  :  jtternitas  autem  manet  eadem  & 
fiibjefto,  &ratione  . 

Sed  contra  ,  oftendo  falfum  efle  illud ,  quod 
fuppoFiitur  in  ifla  rerponfione  de  nunc  eodem  fe- 
cundum  fubftantiam  ;  imo&  alienum  ab  intentio- 
ne  Philofbphi .  Nam  is  intendens  probare  nunc 
fequi  illud ,  quod  fertur  ,  ex  hoc  probat  ?  quia  eo  , 
quodfertur,  cognofcimus  prius,  &  pofterius  iH 
niotu:  &  ipfb  nunc  cognofcimus  prius  &  pofterius 
in  teinpore,  Scd  hxc  non  funt  vera  de  mobili  fe» 
cundum  fubftantiam  ,  fed  fccundum  quod  eft  fub 
mutatione  alia  ,  &alia  ;  quia  fi  accipiatur  mobile 
fecundum  fiibftantiam  ablblute  ,  non  cogn*3fcitur 
per  ipfum  prius ,  &  pofterius  in  motu  ;  igitur  nec 
per  idem  nunc  fecundum  fubftantiam  cognofcimus 
prius  ,  &pofterius  intempore  5,  fed  per  aliud  ,  & 
aliud . 

Dein- 


J-clJft.  i.  q,  I. 
$•  Autboritatet- 
addudiu  , 


Tomus  l  Vars  I.  Qucejlio  X.  Art.  IV. 


■de 


iT^j^ii  forent  inilivifibilia ;  quia  tocus  fluxus  ejus  co(n- 


prc(>rni-.!r,-^Sc        Dc  in  J?  ,  quomDdo  poliec  ip'liin  «;V'/c  nli  v  1,    ,  vcl  fi  inlians  accipiatur  pro  prs^enti  nunc  ^  q.ioJ 

|.;».rnifa' vc-  jj;  f?uere  fecunJum  diverla^o^^,  quae  neceffario       titiqae  dicit  aiiquid  pofiLivuin  ,   t\.\r\c  in/rans  cor- 

rumpitur  in  inltiiici ,  iacft ,  in  fe  ipfb  5  nectam-jn 
fequitur;  erj^ofimul  eft  ,  &  non  efl  in  eodcm  in- 
ftanti.  Nam  argumentumex  ea  imaginatione  p^o- 
cedit,  quafi  inltans  corrumpatur,  &  interim  ik 
aliud  inftans,quo  menluretur  f/7^cjus  ,  quod  cor- 
ruptum  ell;,  &  unanonf^^ejufdem.  At  fani  hz': 
imaginatio  ellcorrigenda,  tanquam  aliena  a  veri- 
tate  ;  quia  inllans,  quod  corrUfnp''tur,  definit  om- 
nino  ejje  m  fe  ipib  ;  nec  liium  ;/«;/  eJTe  aliam  m;n- 
furamagnofcit,  nifi  tempus  fequutum ,  qiicd  efl 
menfura  {\x\7ioneffe  per  accidens,in  quo  ni.iiirum 
tempore  lequenti  habjt  fuum  ;/>;/  effe  ;  &  ideo  in 
tempore  fequenti  corrumpitur,  fi  corruptio  voce- 
tur  non  efj'e  .  Si  vero  vocetur  dsjl>:c-,c  ejle  ,  in  fe 
ipfo  corrump'tur .  Non  etiam  eli  mcnllira  in  fjo 
effe  &  in  f  uo  non  effe . 

Atque  ex  his  convincitur falfitatis  opinio  t!t- 
centium  ^nuncxvi  ,n:(ncicmpov\s  clY^  idem  /:::nc 
per  eflTentiam  ,  diverfa  autcm  lb!a  con»paratione; 
perinde  ac  eadem  quantitas  pcr  comparatiorjcra 
ad  corpus  ambicns  dicitur  fiiperiicies  ;  appeiJatur 
autem  locusqaatenus  comparatur  ad  corpu.s  am- 
bitam  .  Adducenics  a  1  hc^c  authoritatcm  Com- 
ment.  f.V4  Fbyf.co»:.  i©4.,ubi  dicit,quaiiter  i.J-m 
nnnc  fecundum  fuam  efrentiam  confideratum  ,  im- 
mutabdeeit ,  &  ilat :  in  quantum  vcro  pcr  fuum 
fluxum  caulat  tempus,  mobile  ,  &  varinhiie  ell,  ih- 
cundume/T<?.  Primo  autem  modo  confidcratum, 
dicitur  nuric  xvi  ;  fecundo  modo  sjunc  temporis 
ciimtamenfic  unum,idemque  numero.  Patet,in- 
quam,  ex  dictis  fallam  effe  hanc  op;n:oncm,quate- 
nus  innititur  expofitioni  Averrois  ;  cam  aiia  oin- 
nino  fit  mens  Arillotelis  ;  &  fieri  alioquin  noa 
poiut,  ut  in  tcto  te.Tipore  maneat  idem  ;///;;•:  ie- 
cundamfubftantiam.  Et  rurfus  ,  nonefi  probabi- 
lis  in  ie,  quia  non  elt  aliqua  connexio  neccflafia 
intera;vum  ,  &  tempus  :  imo  fi  nulia  exiiicrcnt 
temporaiia  ,  ffiviterna  non  minus  propriam  dura- 
tionem  ,  &  meniuram  habcrcnt .  Sed  de  h  r  ar::'- 
CKlofeq;i!nti.^iteruiii  repeiito.  Ncque  eli  ad  rcm 
exemplum  de  quantitate  eadem  ;  quia  fuperii..!ci 
accidit  extrinfecusambire  corpus,  acdenominari 
locumejus:  propriaautem  cujufque  entis  duratio, 
aliud  noa  eit,  quam  ipfi  is  exillencia  ,  ut  conier- 
vaturin  e(fe ,  atque  alceri  coexiftit  duracioni  vcl 
reali ,  vel  oolfibili  ;  ut  de  sternitate  di.\imus,a/"//- 
c:i/o  priino  ;  &  rurfus  ditiuri  fumus  micz^ar^icub 
quinio  in  incidentifeculo . 

Ad  Tertium  diccndum  ,  Deum  nuncupari  a 
Dionyfio ipfnm effe exifteHtiurn ,  non  formali tcr, 
quafi  efle  divjno  cnnfta  creata  c.xiflerent  ;  idenim 
plane  eft  impo^sibiie  :  /ed  magis  caufaiiter,  & 
participative  :  quemadmodum  fupra,  q.  6.ar:iculo 
quarto  declaratum  fuit,  cun6ia  eflc  bona  bonitate 
divina  .  Sicutenim  cx  prima  eirentia  omnia  funt, 
itaex  primo  efTe  ,  omnia  exiflant  oporcet.  Non 
fic  intelligendo  ,  quod  ejfe  non  claudatur  intra 
quiditatem  primi  principii  ,  fed  prajlcindendo 
unum  ab  alcero  per  inteiicctum  ,  &  reducendo 
wnumquodqus  ad  iiium  principiura   prsc.iivum. 


poneretur  cx  indivifibilibus  .•'  Probat  autcm  Phi 
lolbphus  6.Ph\f.  Tcx.  9S. ,  indivifibile  non  pofie 
cioveri  quia  tunc  motus  ejus  componeretur  cx 
jp.d;vifibilibus  :  quia  prius  pertranfiret  minus,  vel 
fibi  flDqiialc  ,  quam  majus  ;  ergo  tempus  compone- 
rctur  ex  indivifibdibus  :  quod  exprefTe  negat 
Pbitofophus  . 

Amplius,  hucfaciiint  etiam  duffi  rationes  Ari- 
ftotelis  .  Prima  eft  talis  ;  Iliadicuntur  fimul  ,  qus: 
funt  in  eodem  indivifibili ,  6.  ^byf.  Tex.  c.\o.  igi  - 
tur  fiin  toto  tempore  idem  eft  inftans  fecundum 
rubiiantiam:omnia  funt  xque  pra^Ientia  ,  &  fiinul; 
&qu£c  nunc,  &  qua;  in  miilefimo  anno  ,  4.  'Pbyf. 
Tex.  9r.  i!f  ^2.  Alia  ratioefl ;  quia  cujuslibet  con- 
linuilimt  duotermini  difiintti :  quam  rationem  fic 
Jeclaro  :  Ai'^;/cfecundiim  fubftantiam  ,  d  ponatur 
cfleipfa  fubltantia  mobilis,  ncn  eft  nifi  conten- 
dere  de  verbis  .  Si  autem  eft  aliud  ab  ipia  ,  puta, 
aliquod  indivifibile  de  genere  Quantitatis;quffiro, 
cujuscontinui  fit  terminus,  velctijus  difcreti  pars.-' 
Nam  omne  indivifibile  de  genere  Quantitatis  per 
fe  ,  veleftterminus  continui ,  vel  pars  di/creti :  ii 
ponatur  pars  difcreti  ;  ergo  ponitur  tempus  di- 
leretum  ;  quod  Philolbphus  non  con  :efllt  :  Si  di- 
catur  e0e  terminus  continui ;  ergo  oportet  omni- 
no  efTe  aliud ,  &  aliud  fecundiim  fubltantiam  ,  fe- 
cundum  quod  terminat  aliam,  &  aliam  partem 
continui,  fcilicet  temporis  ;  impoflibile  eltenim, 
idem  fecundLim  lubftantiam  efrc  per  fe  terminum 
^licujus  quantitatis  ,  &  ejus  principium  . 

Poftrcmo,  Alienum  a  veritate  videtur,  »a;?c  fe- 
qui  illud,  adquod  refertur,  fcilicet ,  mohile  ,  ficut 
tempus  fequitur  motum  ;  iino  contra  flatuendum 
eft,  nunc^otms  fequi  mutatuft/  e/Je^qmm  mobile., 
Kx<j.»?.cri.rfe  Unde  nunc  in  a<?lu  fequitur  mutatum  ejje  in  a6tu; 
lemn '  prind-  quod  fane  non  evcnit  ,  nifi  infine  motus,  vel  in 
'""■^"  initio  ,  quamvis  inprincipio  motus  non  fit  pro- 

■pnc  t/jutatuntejle  :  &  ;/,v;/c  in  potentia  lequitur 
mutatuai  effe  in  potcntia  ,  quemadmodum  &  rem- 
pus  fequitur  motum  &  aftu  ,  &  potentia  .  Rurfus 
fi  eil  unum  nunc  intoto  tempore  ,  ficut  mobileeit 
unum  fubjeftum  motus  ;  crgo  ficut  mol^ile,  utpo- 
te  ,coeIum,quia  unum  idem  cft  fecundi;m  tlibftan- 
tiam  ,  svomenfuratur  ;  ejusautem  flLixus,five 
motus  tempus  eflfet  menfura;fic  idem  inita.ns  men- 
furabitur  «Evo  :  &  ejus  fluxus  tempore  :  atque  ita 
scvum  erit  menfura  lubftantiic  temporis,cum  idem 
inftans  ponatur  effe  tota  fubftantia  temporis  , 

Respondeo  igitur ,  Arillotelem  non  fflTeintel- 
ligendum  juxta  prKmiflam  expofitionem  ,  quae 
aliena  videtur  a  mente  ipfius  :  fed  potius  voluifle, 
idem;/0;/cdici  efTe  idem  in  toto  tempore  fecun- 
dum  fuhitantiam  ,  quatenus  quodcunque  unum 
»«0cconfideratumfecundum  fc  ,  eft  idem  :  quia 
in  fubftantia  ejus  nulla  eft  diverfitasex  natura  rei: 
intelligi  autem  diverfum  fecundum  efte ,  quatenus 
fub  alia,  &  alia  confideratione  cadit :  nimirum, 
quia  intelligitur  &  principium  futuri  temporis  ,  & 
finispraeteriti ,  proptcrca  videri,  &  appcllari  dif* 
ferre  fecunJum  efe . 

Cum  itaque  dicitur  inflans ,  aut  corrumpitur  in 
ttiiijc .,  aut  in  temporc  .  Refpondeo  :  fi  accipiatur 
inftanspro  principio,  &  fine  temporis  ,&  inftans 
in  principiodicat  privationem  antenors  duratio- 
nis,  &  pofitionem  polterioris  :  &  in  huc  privatio- 
nem  ulterioris  durationis,  &  pofitionem  pnoris, 
tuncejufmodi  inftans  proprie  non  corrumpitur, 
fed  eft  terminus  corruptionis ,  &  defitionis  tcmpo- 
ris.  Si  autcmea  inftantiadicant  aliquid  pofitivum: 


4cv 


Meta- 

10.  □..!. 


I.dilt.   z.  q.  l. 


jf«q.l?.  cit.  „. 


ARTI- 


Sim?nce  Uannis  Dtins  Scotii 


s.ritS*  t.q.  :. 

Cajetanus  Aiper 
«;.  art.q,  lo.pri' 
rni  partis  ,  im. 
pugnat  hancco-. 
cludonem  .Sed 
vuicncli'i!efen- 
fionis  Lycheti 
iuperq.4.  (tijl. 


104  ^,.u.„.^j 

AR7ICULUS  INCIDEKS. 

Uirum  cTe  renim  ,»encrabilium,&  corruptibiliu 
merifurfitur  tempore  v«I  ffivo  . 

Docf.  2.  dsft.  2.  q.  4.  §.  Concedo  concIufioneRi  , 

/^.  Sed  contra  .  /;;  Rcport.ibidem  qu.  i. 

§.   De  tertio  mcm-bro .  S-   Thum.  , 

i. part.  q.  10.  artic.  4.  §.  Ad 

TertJUfn . 

IDETUR  efTe  rerum  generabilium ,  &  cor- 
ruptibiiium.  menfliraritempore,  non  autem 
avo  ilquidem ,  quantum  aliquid  recedit  a  per- 
manentiaeffendi  ,  &  fubditur tranfmutationi, tan- 
tum  ab  ffiternitat-e  rcccdit  ,  &  fubJitur  tempori? 
jgitureiTe  rerum  corruptibilium,quia  efl:  tranfmu- 
tabile,ncn  cstcrnitate, fed  tempore  mcnfurabitur. 
Probatio  conreq-ueB'ia: ;  fecundam  Piiiloluphum, 
4.  Fbyfic.  Tex.  c.  J 1  S.  (.^uies  menfuratur  tempore^ 
ergoTila  ,  circa  qua  natus  eft  effe  motus  ,  quando 
ron  funt  in  motu  ,  nec  aflu  tranfm acantur;  perin- 
de  menfurantur  tcmpore,  ac  fi  aflualiter  tranfmu- 
tarentur  . 

Praterea,  Omnium  generabiKum,  &  corrupti- 
bilium  generationes,&  corruptiones  menurantur 
inftanti  tcmporis  ;  igitur  c^:  cffe  rerum  earumdem 
fubjeclum  erit  temporis  menrursB  .  Probatur  con- 
fcquentia  :  quotie.cunque  primum  effe  a'licujus 
mcnfuratur  ;/;;;/l  temporis.ejus  efie  habirurn  men- 
furatur  tempore  :  ergo  fi  prim  im  f/7e  ge  lerabi- 
lium,  &  corruptibilium  mcnfuratur  infl;anti  tem- 
poris  ,pariter  &  eorum  ejfe  habitum,  fubjeftum 
erit  mtnlira:  temporis . 

Prsterea,  Si  formas  n.ib'lantiales  jenerationi,  & 
corrruptioni  fubjcftce ,  gvo,&  non  tempore  menfu- 
rarentur  :  id  profccto  erit  proptcrca  quod  dum 
manet,  habent  f/7fii:variatum  :  fed  etiam  formas 
accidentalcs, qux  partibiliter  acquirunt ,  eoquod 
fucceffive  fit  earnm  fluxuj:  poflquam  ceffiivit  fub- 
jectum  moveri  ad  illas.  pollcnt  exiilentia  invaria- 
ta  ,  dum  manent  :  ergo  &  hae  pariter  non  tempore, 
fcdevo  menfararentur.  Hoc  autem  affirmare  vi- 
dctur  abfurdum  ,  ciim  in  eis  eflTe  queat  motus  ,  & 
prius  ,  &  poflerius  :  qug  eft  efi!entia  temporis. 

RESPONDEodicendum,!?^^  rerumgenerabilium, 

&  corruptibilium  ,  quibus  t(i  exiflentia   aftualis 

invariab'lis  (  adeoque  ipfis  repugnet  variatio,ficut 

fluxus,vela-qu:fitiopartis  poil  partem(  menfura- 

ri  non  tempore  ,  fed  asvo  .  Nam  propr ia  cuju  que 

rei  menfura  non  attenditur  penes  ejus  perpetuita- 

tem,  vcl  corruptionem  :  h»  fiquidem  conditiones 

effendi  funt  extrancKomnino  rationi  formali  men- 

fiirffi  cujufqueentis  ,    Unde  ,  fi  per  impoffibile  ejfe 

infinitum  defineret,  &  effe  Angeli  fuiflet  fine  prin- 

cipiodurationis,  ac  nec  hnem  effet  habiturum, 

fldhuc  illud  (?/7^a2ternitate  menfurarentur ,  &  An- 

geVi  exiflantia  ffivum  haberc   pro  menfura  ,  quia 

v.\x\a\\z ejfe  ,  dum  manet,efi;  idem  ,nec  d  fformis 

nwdus  manendi ,  qui  nimirum  ,  refpeftive  utrique 

debet  correfpondere  .  Quoniarn  igitur  efje  rerum 

generabilium ,  &  corruptifailium  ,  dum  ell  ,  habet 

uniformem  modum   manendi  ,  ipibrum  mcnfura 

excludit  formaliter  prius  S:  pollerius  :  ac  proinde 

xvum  eis  pro  menf/raerit  ;  quemadmodum  a;vi- 

terna  quffique,iiriirormem  ,  dum  funt  ,  exiflentiam 

Iiabentia,  non  aliam  afa  svo  menfuram  agnofcunt. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum,  concedo,  per- 

manentia  qua:que  menfiirari  a;vo,  non  terapore, 

coquodcum  fuat ,  uniformi   polleant  exiftentia, 

quod  potiffimum  attendi  debet  in  menfurxratio- 

rCjRon  verotranfmutabilis  ,  vel  intranfmutabilis 


ratio  .  E:  ciim  arguitur  ,'  quia  boc  ipfb  quod  ali- 
quidcfttranlmutabile  ,  recedit  ab  ceternitate  ,  & 
(iibilitur  tempori  .  Refpondeo,  in  entibus  ha:c  fe 
habere  fecunrium  quemiam  ordinem  .  Primo,  flu- 
xus  forma: ;  Deinde  ,  forma  ,  fecundumquam  eft 
attuali  fluxus  ;  Tertio  forma  ,  fecundum  quam 
poted  efie  fluxus  partis  poft:  partcm  :  Quarto, 
permanens,  in  quo  non  eft  natus  effe  fluxus  par- 
tium ,  tamen  neceflTario  habet  formam  confequen- 
tem,  in  qua  natus  eftcfll;  fluxus  ;  Et  quinto  de- 
nique  id ,  in  quo  x\tc  fluxus  effe  poteft ,  nec  in 
aliquo  antccedente  ipfum  naturaliter-'  ut  An>elus, 
&  Anima,  quce  ne  ■per  accidens  quidem  menlu- 
rantur  temporc . 

At  primum  ,  quod  efl:  ipfa  fuccelTio  &  motus, 
effentialiter  menfuratur  tempore  :  .quia  contrara- 
tionem  formalem  ejuseft  permanentis  ;  vcl  quod 
aliqua  pars  ejus  maneat  eadem  ,  cum  una  necef- 
fario  alteri  fuccedat  .  Secundum,  &  tertium  ell 
cadem  forma  ,  ut  qualitas  ,  licet  fecundum  diver- 
fam  difpofitionem  accepta  ;  oimirum  ,  vel  quate- 
nus  fubiicitur  aftuali  /ijcceinoni  ,  vel  prout  divifi- 
bilis  iiianet  fubquiete(ut  fufius  declarabitur  in- 
fra,  artic.feqttcuti  ,  in  incidenti  tertio  )  Quartum 
vero,  nempe,  forma  fubfiantialis  corruptibilisnon 
menfuratur  temporeper  fe  ,cum  excludat  prius,& 
pollerius  formaliter:  nec  fecundum  infum  efl  nro-  ^ 
prie  quies,  quafi  non  lu  natnm  moveri :  quiefctt  tipic/.ja.-ii 
tamen  per  accidens  ,  quia  quies  eft  fecundijm  ali-  i'<^f"i' 
quam  formam  confequentem  ipium  ,  cujufmodi 
funt  qualitates  .  Ciim  igitur  e/fe  formam  cor- 
ruptibilium  nonfit  natummoveri,  nec  quicfcere, 
qjia  indivifibile  ell ;  ac  manens,  unifnrmem  pror- 
fus  habeat  modum  rnanendi,non  habebit  pro  men- 
fura  tempus  ,  fed  asvum  . 

Et  ciim  probafurex  Ariflotele  ,  4.  '7*byf.  quia 
quies  menfura'iir  tem  lore  .  Dictum  elt  flatim, 
efe  perman,^ns  formal  um  fubflantialium  corru- 
ptibdium,  ut  non  fubiicitur  mo'ui ,  ita  necperfe 
quiefcere  :  quies  enim  efl  duntaxat  qioad  illam 
formam,  qux  natu*-aliter  acquirunt  per  motum; 
itaqiae  ,  ^cuti  fubllantiales  forms  per  accidens 
fubduntur  qualitatibus,  qusacquiruntur  per  mo- 
tum  ,  ita  per  accidens  dicuntur  moveri ,  &  quie- 
fcere;  &  per  accidens  proinde  necefl^e  eft  tempore 
raenfurari ,  &  non  per  fe  ,  &  proprie  :  fed  earum 
menfura  eft  avum  . 

AdSecundam  refpondeo,formarum  naturallum 
generationes  meufurari  mftanti  temporis  ,  non  per 
fe,led  per  accidens  ,  quatenus  nimirum  eft  genera- 
tio  per  motum  prscedentem  ,  q  li  psr  fe  tempore 
menfuratur  .  Veruntamen  id  omnino  incjeptionL 
illiaccidit,  &  in  quantum  comparatur  ab  agens 
particulare  .  Si  enim  eadem  forma  ,  qux  aq  agente 
naturali  efl:  per  pra-vias  difpofitiones  fucceffivi 
procedentes,  foret  immediate  a  Deo  ,  opus  non 
effetprscedere  eas  mutationes  ,Sc  motus;nec  ejus 
i'icffiptio  proinde  diceretur  in  inrtanti  temporis  : 
fed  in  ffivo  ,  quodponimus  raenfuram  if^e  earum- 
dem  formarum. 

AdTertium  rerjyondco ,  formas  accidentalcs 
fucccffire  acquifibiles,  etfi  earum  (f/y>  fitinvaria- 
tum,  cuin  habucrint  flatum  peifeiftum  :  quia  ni-  ^ 

hilominus  talc  cfe  intrinfecus  variabile  eft  ,  tem- 
pore  ,  non  ajvo  raenfurari  :  propterea  quod  ffivutn 
requirat  in  fuo  menfurato ,  ncdum  efj  in variatum, 
veriim  etiam  inviriabile  :  adeout  ei  repu»net  fuc- 
ccfllo  partis  poft  partem  ,  Quod  fi  omne  efe  noa 
aclu  variatum,  dicatur  racnfurari  ajvo:tunc  potcfl: 
conccdi,  &eas  formas  accidentales,  ciim  fecun- 
dikfn  ipfas  noneft  aiStu  motus,  menrurari  tevo,  at 
menfuram  quietis  carumJemelTe  tempus  .  Nam 

h«c 


Tomus  l  Vars  L  Quceflio  X.  Art.  V. 

Tiscqiiies  non  eft  ,  i  i;i  privatto  lucccirion 


i;i  pfivatto  luccciuonjs  parus 
pjit  parcem  ,  ex  5.  M>yf.  Tex.c.^2.  (ff  jj.qus  pri- 
Vitio  utique  pra^upponit  exiltentiam  carum  for- 
marum  .  Fieii  igicur  poteft  ,  ut  privatio  menfure- 
tur  tenipore  (  non  pofitive  ,  fed  privative  per  mo- 
tum;  ficuti  (i  daretur  vjcuum  ,  menfuraretur  ea- 
dem  magni.adine,  qua  plenum)  Scexiftentia,  vel 
(ubje£tjm  pr.vations  alia  menfura  priori ,  vel 
fiBvo  .  Hxc  qu;demnon  videncur  carere  probabi- 
litate  i  minus  tamcn  probahile  co  ,  quod  prius  di- 
ftum  ell  ;  Utproinde  conccdendum  fit,  formas 
accidenrales  feu  aftu  ,  feu  potentia  moveantur, 
tempore  men/urari,  non  avo  ;  at  Jong^  diverfam 
cflc  rationem  de  formis  fubllantialibus  j  ut  extitit 
tJeclaratum  . 


ARTICULU5    V. 
De  DifFerentia  a:vi ,  &temporis 


diji.  2.  q. 
q.  10. 


I.  S.  Thom.  i.part, 
artic.  5. 


VIDEKTUR  «vum  ,  &  tempus  minim^  in- 
terfedffcrre.  Etcnim  inteiligenter  dura- 
tionemfucceflivam  fecundiim  piius,  &  poflerius, 
dicimur  tempus  inteliigcre;  Sed  talis  duratio  fuc- 
ccfliva  iecundnm  prius  ,  &  pofterius,aEvum  eftjer- 
go  «vum  non  differta  temporequoad  (iibllantiam, 
&  eflentiam  .  Probatio  minoris,  ex  Boetio  de  Tri- 
nit.c.p  ^l^an2vis fecundum  Thilofophos,  de  corpo- 
ribus ,  <S fpiriiibus ,  pofjit  dici,quodfunt femperi 
magna  tamen  eft  di§'erentia  infemperefSe^in  Deo 
enim  tantum  prasfens  efi,  noncurrens:  nunc  autem 
fluens  facJtfempsterniatem.,ideJ}.,i£'Vum.Vv\t  igi- 
tur  exprefsii ,  asvum  efl*e  meniuram  fucceffivam.& 
concordat  cum  Au^turtno  ,  S.fuper  Genefcap.ip. 
dicente,yfc«/'  aer  refp  ilufblis ,  non  eji  faclus  luci. 
dus ,  alioquin  ahf  n:e  fu/e  reritami  et  aer  lucidus: 
itafe  habst  creaiu  a  r'rfpe?Ju  Dei  .  Ex  li  s  argui- 
tur  ;  Sicrea-ura  refpeftu  Dei  non  eft  facTta  inefe 
fed  cft  quafi  in  fieri  formaliter  ;  ergo  formaliter 
feniper  ponitur  in  ejfe  k  Deo  ;  &  ita  ficut  con- 
tinue  manet  ,  ita  continua  tH  creatio  ejus  i 
Deo  ;  quia  confervare  non  eft  tantum  non 
deftruere  ,  fcd  magis  efl:  tftio  poli.iva  ,  per 
quam  a6tionem  «i?«f  fluens  cfficit  fempiternita- 
tem  ,  idefl ,  gvum  :  non  d  ffcrt  cri^o  «vum  a  ten)- 
pore  fecundum  fuliftantiam  :  pi^rertim  cum  San- 
6li  Patresfrcquenter  foli  etc  rnitati  trihuant  hoc, 
quod  eflpoffidere^^fimul  to-um  ,  &  omni  peni- 
tus  fu^i-ceflione  carere  :  fic  Hieronjmus  ad  Mav. 
ce//am :  fic  Anfelm.  ProfoU  24.  fic  Damafccnus, 
lib.  \.  cap.  25".  &  alii  pafllm  . 

Nec  fatisfit  hujcrationi  dicendo,  Deumincon- 
fervatione  eviterni  agere  una  ,  eademque  aft'one, 
qua  confervatur  eadem  forma,  nullam  in  fe  admit- 
tens  fucceflionem  .  Non  folvitur  ,  inquam  ;  qu^a 
Jiac  aftione  non  habetur  formaliter,  &  ultimatf^  il- 
2ud  e^#  ,quod  potert  non  haberi  ,  pofita  hac  aftio- 
re  ;  igitur  fi  cum  hac  caufjtione  poffit  ftare  effe- 
6lum  nonf/Te,  profe6i6  ea  caufationc  non  habe- 
tureffeclus  ultimate  ;  flante  autem  e^e^eviterni, 
fieri  potefl ,  ut  craftina  die  definat  efe  ;  igitur  eft 
fucceffivo  formaliter  in  cviterno  ,  &  ilibinde  in 

(JVO. 

Prfterea  ,  In  eo  ,  qui  habct  totiim  ejie  fimul, 
idem  efl:  fuiffe  ,  effe ,  &  futurum  effc  ;  fed  quod  fuit 
imfKiffihile  efl  non  fuiffe  ;  ergo  '^v  in  evitcrno  to- 
tum  f,'^^' dc  prxfenti  habente  ,  idemcll  fuiffc,  & 
fore :  perindeei  repugnat  ngn  efle  futurum,  ac 


101 

non  fuifle.  id  autem  efl:  fblius    Dei    propnunr; 
igitur  nulli  creaturarum  id  attribui  poteff  . 

Connrmatur  ;  In  jcterniatte  volitio  divina  non 
cft  refpeftu  contradittorium  ,  ut  talia  funt ;  Deus 
autempotuiffe  ab  aterno  volu.ffe  unum  ccviter- 
norumeffe,  idemque  annihilare;  ejie  igitur,  & 
noncj/e^  ut  fuper  ipfa  tranfit  volitio  divina  ,  ne- 
queunt  effe  contradiaoria;  &  talia  fane  non  fiinJ, 
quatenus  pro  diverfis /?a/;c  terminat  volitionetn 
divinam  ;  igitur  in  ;;«;?c  evi  eft  alietas,  &alictas 
citra  omnem  refpe^tum  ad  tempus,  etiam  imagi- 
narium . 

Prffiterea,  A^v;/c  quod  in  feeft  tale ,  ut  poffit 
coexiftere  infinito  ,  ell  formaliter  infinitum;  igitur 
fi  xviternum  ,  ut  Angelus,  eft  duraturum  in  infini- 
tum,  &cum  infinita  duratione,  vel  imaginab.li, 
tiunc  asvi  habct  formaliter  durationem  iniinitam. 
Quemadmodumfi  aliquod  enshaberetin  fe,  un- 
de  poffet  coexirtere  omni  loco,  effet  infinitum  fe- 
cundum  locum  ;  idcft  formaliter  immenfum  ex  fe, 
Vxht  «ffeftive  a  Deo  .Undcquamv'S  ejus  immen- 
fitasnonffiquereturdivinffi  immcnfitati  fecandum 
intenfionem,  foret  tamen  illi  a:qualis  fecundum  ex- 
tenfionem  ;  fi  nullibi  poffet  effc  Deus ,  ubi  &  illud 
ens  exfe  effe  non  valeret  ,quamvis  ab  alio  ubiq.ie 
poni  indigeret . 

Pifterea,  Potult  Angelus  fnffe  creatus  ron 
peccator,  fedinnocens;  &potuitpoftea  peccare 
&non  peccare  ,  circumicripto  omni  tempore;  igi- 
tur  ifte  Angelus  prius  fuiffet  innocens  ,  quam  pce- 
cator;  ergo  priusi&  pollerius  funt  in  ejus  duratio* 
ne.  Confimiliter  potuit  unus  Angelus  priiis  crea- 
ri  ,&poftea  flatim  annihilari.&cxinde  al.us  crea- 
ri;  Primus  nurquam  fuit,  illo  fecundo  cxiflente; 
ergo  nec  in  eodem  nnnc  cum  ilio  ;  i'.;itur  t  ft  unus 
prius,  &al.us  pofterius.  Nam  fuerunt,  &  non 
fimul ;  ergounuspoft  alium  ;  ig  tur  fi  unus  ajius 
extitiffet  cum  illis  ,  ambobus  fuiff;c  in  ep.^  tjus . 
prius  ,  &  pofterius,  ficut  efennwis  iftorum,  eil 
prius  ,  quam  cfs  alterius  . 

CoNTRA  ,  Auguftinus  8^.  qq.  q.  72.  yEv.vw  eft 
fabi/c,  tempus  autem  mutubilt\'s,'Xm  per  hoc  i^.f- 
fert  asvum  a  tempure  ,  qnod  illuj  cftd^jratio  ftan- 
tium,&  permanentium  ,  tempus  vcro  duratio  fuc- 
ceffivorum  ;  nullum  eft  ergo  in  xvo  prius  ,  &  po- 
fterius,  fecundum  rationcmformalem  cjus,  atque 
effentiam .  j 

Respondeo  dicendum,svum  ,  (  quod  ponitur 
meniura:  aeviternorum  )  rc.era  diffcrre  a  tempo- 
re  ,  u-^i  pradiximus  diverilim  effe  ab  Kternitate 
Quomadmodum  enim  aviterna  ,  cujufmodi  iunt 
fubfl-.5ntis  fpirituales ,  atque  omnia  cHe  fixum  ,  ac 
ftahde  habentia  ,  medium  quodammodo  tenent 
intcr  asterna  ,  &  temporalia  ,  ita  &  propria  eorum- 
dem  menfura  (  quatenus  mendira  acapitur  pro 
cuju^que  entis  duratione  )  alia  cft  ah  menfuris 
temporalium  ,  &  aiternorum  .  Scd  proprius  acce- 
dentes  ;  Aliqui  putant ,  avum  ab  tempore  diftin- 
gui  per  hoc  ,  quia  sevum  ,  etfi  principium  fui  cfle 
habuerit ,  finem  taincn  non  eft  h.ibiturum:  attem- 
pori  ut  extic  principium  ,  ita  &  finis  aliquindo 
crit .  Veruitamen  hanc  diffcrentiam  rejccimus 
«rticulo prx.cdcati'^  quia  omnino  acv^idcntalis  elt; 
Und^  etfi  .xvum  ,  ut  ponicur  femper  duraturum, 
■fic  fempcrfuiffct ,  adhuc  efl'cntialiter  a  temporc 
diftingueretur .  Sed  opinantes  «vum  efff  pofuif^ 
feabeterno,  non  item  tempus  ;  &  diftineuentes 
avum  a  tcmpore  pcr  hahcre  pr:/:c:p:um,i^ fnerrt, 
ron  a6tu,^'d  potentia  ;  ea  diffcrcntia  ii"que  tra<le- 
rctur  per  pradicata  ,  (\\ix  per  fe  incflct  xvo,  & 
tcmpori . 

VerHrti  alii  opinantur  in  eo  diftinguigvum  ab 
O  tem- 


ci:i. 
pu,r 


idifi.  T.  f.   ( 

$.    TflKltttl   0U 
K'  4  . 


f,  ».»rnr^.qi}. 


'9    Ttiomas  hi* 
4itJ'oltKK)M  • 


i 


•j.ioMvenfnHt  tempor* -,  quod  ^vum  etl!  meniura  luccefliva  gvi- 
opinin  j. ,/yf.j.  terrioruin  ,  fecundum  prius  ,  &  polieriuS  flutns: 
larnen  exirtcntia  gviterni  ftat  fixa-,  &  invariata 
fab  menfura  ,  quf  lecundum  fe  petit  fucceflionemj 
innovationem,  &  vertibilitatem  ^  fecundum  priuis, 
quod  abit ,  &  deticit ,  adveniente  poileriori  .  At  iii 
tempore  ell  variatio,  &  fucceffio  ,  non  fblum  in  ip- 
fa  menfuia  ,  verum  etiam  penes  mcnfuratum^qui 
eft  ipfe  motus . 

Sed  contra  hanc  bpiniohem  argujtur  ,  quoc!  ifn- 
plicet  contradiftoria  :  qug  eft  evidens ,  &  manife" 
fta  ,fi  innoVario,&abitio  'mnonefie  referanturad 
ipfam  menruram:  nec  ipfi  opinantes  negare  viden- 
tur .  Si  vero  refcratur  ad  menfurata ,  adhuc  fequi- 
•  tur  inconveniens  .  Ex  hoc  enim  res  temporalis  in- 
vetera.ur  temporei  quod  habct  e//e  tranfmutabile, 
&  ex  tranfrftutabilitate  menfiirati  eft  prius,  &  po- 
fterius  in  menfura>  ut  patet  ex,^.Phyf.  Tex.  c.^g. 
CJ*  loo.  Siigitur  ipfum  eviternum  non  fitvariabi- 
le  ,  hoc  erit,  quia  (?^i?  ejus  eft  «ntranfmutabile. 
.  .  Menfura  ergo  ipfius  non  habebit  priuS  &  pofte- 

mt"x  con;,a  'rius  :  Quod  &  conhrmatur  per  Philofophum  ,  lo. 
|o««v«ntuwni.  .j^ecaphyf.Tcx.c  ^.ditentcm^menfuram  efl^eopor- 
tere  unigentam  menfurato.  Fieri  ergo  non  poteft, 
ut  menfurafitdtvifibilis,&fucceflivafit  menfurato 
nuUam  divifionem  ,  &  fucceflionem  admittente. 
Deinde  ,  nunc  evi  fi  definit ,  &  non  femper  manet 
idem  ,  idevenirenequit  propter  defeflum  fubjecli, 
quod  idem  lemper  manet :  nec  ex  alia  caufa  cof- 
rumpente,  qw^  affignari  non  pote/l:  igitur  nunc 
^vi  non  habetur  ,necunum  alteri  fuccedit:  Nunc 
autem  temporis  dcficit ,  qui^  ejus  proximum  fub* 
jectum  efledefinit-, 

HfC  igitur  pofitio  ftituenS  fuCceflionenl  ift 
iBbiuti*  irri»»  'mietiiura  evi,  non  autem  ineviterno  ,  v^detur  in- 
tra  opuuonem  volvere  contradictona  .  At  quia  ita  antmguenteS 
Sinau»  Boni-  g^^^  ^b  tempore  vidctur  initi  rationibus  pro;;- 
a.diiVo  j.'q.  j.  babilibus-:refpond«o  ad  ea,  quijobiiciuntur  .  Ad 
«iLftvr"id*^  primum  dico:  illam  propofitionem  ,  ex  tranfm^ 
XHmenta .  taiiUiiite  menfurati  el}  prius  iS  poperius  in  tnen- 
c:S^p,rtcf^ru.,  nor,  eflV  necefrarfo  ,  &  formaliter  veram, 
^rrif.  reiicit  fed  duntaxat  gratia  materite  in  nid*u  ,  &  ternporf, 
^l  ?^"^fic;l'de^uopra;ciscloquiturPhi)oronhus^  4.  "Thyf  & 
neni  apa<!  Ly- quidemibi  refi^  fequitur ;  Partes  temporis  fimt 
■p.riS,^'  «liae  '5  ergO  &  partes  motus :  fcqu;tlir ,  inquam ,  fi^ 
»<>wr  tut  ab  tffeftu  ad  caufam  .  Sed  non  propterea  ubi- 

tunque  partes  durationis   funt   ali«,  oportet  & 
alias  efle  parlei  menfurai,  feu  exiftentis,  ficuti 
funt  &durationis  ejus :  fiv.ut  fi  potieretur  caro  non 
;^  habcns  parrem  ,  &  partem  fub  eadem  quantitate 

^  permanente  ,  tunc  ipfa  extenfio  formaliter  haheret 

partium  alietatem  ,  non  vero  eadem  partium  di- 
Verfias  eflet  reperiendaincarine ,  cui  accidit  talii 
extenfio  .  Non  oportet   ergo  diftinfiionem  par- 
tium  menfurfficaufari  lempcr  ab  alia  partium  di* 
ftinflionem  priOri  in  menfurato  :  quia  diftntiio, 
quJE  alicui  cll;fecunda  ,  poteft  in  al'0  eflc  prima^ 
Excmplum  ;  ignis  caiefacit  ,  &exicat  propter  ac- 
cidentia  diftinfta  in  ipfb  ,  -adeout  diftinflio  aftio- 
num  aliam  pracfupponat  priorem  aC-luum  primd- 
Tum  ;   &  nihilominusquia  in  foie  virtualiter  con- 
tinentur  illa  accidentia  diftinfla  in  igne  prima  di«- 
ftrnftio  reipcftu  fblis  eft  aftionura,  quoe  tamert 
©nfl.h»  Ccmiin  trat  fecunda  in  igne  priorem  prffifupponens  .  Ad 
■*i«liir  ''^*  confirmationem  Philofbphus,  10.  Metapbyf.  cit-, 
vult  mcnftjramefleoporrere  cognatarti ,  feu  uni- 
gcneam  menfurato  ;at  non  obftante  tali  unigcnei- 
tatCjUnitatem  eife  menfuram  nufnerorUm  .  Numc- 
Tusautcm  divifibilis  cft,ficuti  nnitas  indivifibilis* 
jgitur  pariter  duratio  di  vifibilis,  &  liaccefliva ,  feu 
«onftans  inftantibus  ajvi ,  poterit  effe  menfura  exi- 
ileJitislndiviribiliter  ex  natura  ru ,  etfi  as^uivalcn^ 


rpniien<liim,i 
f-»    ^letc-mina. 


cidenti4rt.$. 


Summce  Joannls  T>uns  Scofi . 

iii  Viicute  durationi  omnl  /uccefliv^  .  Ad  aliuJ 
dicencium  ,  nunc^vi  non  deficere  ex  fubjcfti  defi- 
tione ,  nec  ex  agente  dcftruente  illud  ;  fed  eo  quia 
fui  ell ,  raptim  tranfire  ,  citra  omnem  fubjefti  fuc- 
ceflionem  .  Quod  vero  nanc  temporis  efle  definat, 
deficientecjus  fubjei5lo  ;  dicimus,id  fibi  acciderej 
quia  fi  fubjeftumperftaret  idem  ,  ut  eft  in  quie- 
fcente»  iperinde  tuncdeftruercturab  illo  agente, 
per  quou  aliud «■«»*■  fuccedit  ifti,  tanquamfibi  in- 
compoflibile ;  noA  quidem  ex  fe  primo  ^  fed  dt 
confcquentiv 

Qiiamvis  igitur  irtdu^a  arglifnenta  non  impro- 
befit  pofitionem  exiftirflantium  gvum  efie  fucccf- 
fivum  ,  non  autem  evitefna  per  eviim  menfiirataj 
nihilominus  probabilius  videntur  opinari,  qui  pu. 
lantcvum  indivifibile  omftlfl6,ftabiIesatque  fixum, 
perinde  ac  «(Te  perhibentur  ipfa  |viteroa.  Nam 
evum,utilli  opinantur,eft  quantitas  fuccefliva,for- 
maliter  fubinde  divifibilisin  inftantia  ,quibusejus 
duratio  extenditur  &conftat .  Iftud  itaqueii!?««r,  0«W  e'jf«_h«« 
auteftidemexiftenLifaftualigviterrii;  aut  illud. 
Siidenlponatur:  igiturquemadmodumexiftentia 
aftualis  manet  eadem  invariata  ,  ita  ^nunc  gViv 
Si  aliud  effe  dicatur:  Contra ,  quema  Jmodum  exi- 
ftentiaigviterni ,  quia  poteft  infinities  poni  in  efie 
perconfervationem  ,eft  eadem  invariata  ,  omnem 
'excludens  fiicceffionem ,  ita  &  nunc  evi  ab/blu- 
tum  ,  potef^  eodem  modo  poni  in  efie  ,  &  ica  con- 
fervari ,  ficut  colifervatur  exiftentia  eviterni;  non 
oportet  igitur  ponere  fuccefllonem  in  evo  ,  fi  quod 
evo  mcnfuratur  non  eft  fucceflllvum  ;  cum  eadem 
omnino  /i  fatiO  de  utrifque  ;   prgfertim  fi  evun» 
nonfit  abfolutum  diverfum  abexiftentia  eviterni. 
utvidetur  quia  tunc  profefto  nequit  efle  identi- 
tas  in  exiftentia  ,  &  fuccefllio  in  aliqua  ratiore   ab- 
fbluta  ipfius.   Quod  fi  ponatur    gvum  confifte-e 
in  aliquo  refpe£iu  ;  tunCnec  fuccelfiO  poterit  effe 
in  evo,  nifi  fit  fucceflio ,  &  mutatio  in  altero  ex- 
tremorum  :  impoiTibile  eft  enim,  manentibus  fun- 
damento,  &termino  invariantis  ,refpectus  fibi  in- 
vicem  fuccedere  poffe  . 

ExquibuS  c&ni^at,  $VUm  ]iaucl  cbnvenire  cum 
temporeineO,  quodeft  menfurarealiquid  fecun- 
diim  prius,  &  pofterius,  ciim  omnem  exeludat 
fucceinonem  :  ac  proinde  potiflima  differentia  in- 
tersvum,  &  tempus,  hmc  videtur  accipienda; 
quia  fvum  (sft  menfura  cujufcunque  iexil^entig 
actualis  invariabilis  ;  cui  fcilicet  repugnat.^  ut  fe- 
cundum  ip^iim  fit  Variatio  ,  five  fluxus,  velaCqui- 
fitio  partis  poft  parcem:contra  vero  tempbre  men- 
furantur  eflTentialiter ,  qug  fuiitin  fluxu,  &  fiiccef^ 
fione  per  partiumdeperditionem,  vel  acquifitio- 
'flem  ;  idque  etiam  fi  a6tu  non  fluant,  ut  mquiete; 
a  Ihuc  enim  tempore  menfurantur ,  eo  quod  in  fe 
variabilia  fint ;  ideo  talium  menfura  neqtiit  effe 
evum  ,  quia  evum  requirit  in  fuo  menfurato  cfTe 
Tnvariabile  ,  adeout  fibi  repugnet  fucceftio  parti* 
poft  partem. 

Ad  ArgumenTa  .  Ad  primum  rerp6n3eb,Au» 
guftini  diftum,  &  aliorum  dicentium  creaturam 
efTiiincontinuo  fieri  rfefpetrtu  Dei ;  &  nunc  fluens 
'eflicere  evum,  veliempiternitatem,  habeie  verita- 
tem,  etiamfiponatur  gvumindiv.fibile-,  &  eXpers 
fucceflionis  .  Una  enimeademque  Dei  a£iio  iem- 
permanens,  creatio  refiii  appellatur  ,  quatenus 
coexiftens  eft  primo  nunc  temporis  ,  quod  pr^cel- 
fit  non  efie  entis  creati:  atque  eadem  aftio,  con:er- 
vatioappellatur ,  in  quantum  coexiftere  intelligi- 
tur  aliispartibus  temporis.  Hgc  igitur  aftio  con- 
fervativaeftquaficontinuatio  eflTe  pr^habiti  :  non 
quidemcomparandoipfam  ad^^«r,ubi  nullum  eft 
|)rius,&  pofterius  ,  fed  comparando  ad  partes  tera- 

poris. 


Tempns  ft 

efipnt  jliterci.f" 

ferant. 

I.  din.  f  q.  4. 

$.  Con-e  le  c&u^ 

•clitlioiKm  5 


Tomus\,VarslQuceJlioX.Art,  V. 

poris  ^qitibustfoexirtj:.  Ell  igiturcreatura  omnjs 


refpeclu  Dci,quafi  inficri,  atque  illud  ipfum  ;;«^c, 
jn  quo  condita  fuit,  ut  fluere  apprehenditur,  atque 
extendere  fefe  ad  partes  temporis,  per  conlerva- 
tionem  efficit  fempiternitatcm  ;  &  nihilominus  ip- 
fafempiternitas,  velavum  in  le  indivifibile  eil, 
nullam  admittens  fucct- (fionem  ,  nifi  extrinfecam, 
refpeftu  temporis  nimiruin,  cui  coexiflit .  Et  ita, 
pariter  habet  efie  cornpletum  ,  &  perre6tlim  id 
quodcevo  menfuratur,  quamvis  tale  ^yd' dicatur 
Q?°5'*'', ''''"*  in  fieri  refpeftu  Dci  conTervantis.  Imoeademra- 
'ipc  li^:citur  tione  productio  Perlbnx  divinK  efi;  ; f/ fier/ ,  eiulx 
X^^^aoto,  numquam  peribna  piodufta  poteft  habere  cfie^niri 
accipiendo  a  producente  ;  &.  tamen  e//e  perlbnas 
eftmaxime  permanens,  neccflarium  ,  &  invaria- 
hilc , 

Et  cum  inftatur  confra  tianc  refponfioncmf  quia 
illud  non  habetur  complctivd  aliqua  caufatione, 
cujus  oppofitura  videtur  ilare,  pofita  tali  caufatio- 
»  ne^  Refpondeo,  hanc  propofitionem  efTe  vcram 
duntaxat  in  fenfucompofitionis;  quia  ilante  cau- 
fatione  aviterni ,  fimlil  oppofitum  flare  nequit :  at 
nequaquam  in  fenfu  divifionis  ;  quia  &  ipium  svi- 
ternum  poterat  non  efie  ;  lich  pofita  fuerit  caufa- 
.ti<9,  quiC  sviternum  habuit  totum  fuum  i?^^  ulti- 
«nat^  . 

Ad  quaslibet  faclorum  authoritatcs  ,  quibus 
foUDeo  attribuitur  ^^  fixum,  fl:abile,  &  aeter- 
num  ,  &non  alicui  creaturarum.  Verum  efl,om- 
nem  creaturam  efie  intrinfecus  defectibi!em,protit 
&deticeret  ,nifi  a  Deo  confervaietur  ;  fedexinde 
ron  fequitur,  afqiias  ex  creaturis  non  haberc  exi- 
ftentiasfixas,  &  lUntcr,  &  fuccefilonisexpertes, 
uti  funt  permanentia  qusque  ,  feu  ^viterna . 

AdSecundum  refpondeo,  quamvis  in  xviterno 
idcm  fit  eflejfuifTe,  &  fore  ,  per  hasdifTerentias  ta- 
menalam,  &  aliam  hab  tudinem  ro  ari  ipfius 
asviterniad  tempus  ,  quatfnusi.km  nuncxvipo- 
tefl  coexiflcre  omnibus  part.bus  temporis  .  Et 
cum  fubditur  ;  quo  fuit ,  impofiib  !e  eft  non  fuiffe. 
Negandum  efl ,  ut  refertur  ad  rem  fij^nificatam 
Tpcrfuijfe.  Res  enim  fignincara  ,  five  a;viternum, 
ut  fimpHciter  poteft  non  efie  ,  futurum  ita  po!;uit 
non  fuiffe  ?  quamvis  idem  omnino  fit,  invariatum, 
&  fixum  habcns  f/Ti?  ;  idcbque  non  ell;  in  fe  prae- 
teritum  ,  etfi  coexifterit  dififcfentiaj  tsmporis  prx- 
teriti  . 

Adconfirmationemrefpondeo  ,  evum  effe  indi- 
vifibile  ,  nec  ullam  involuere  contrad  ctionem, 
Deum  proeo"lem  inf^anti  indivifibili,velle  Kviter- 
num,&  non  velle  ,  feu  velle  non  ejje  ;  quia  cum 
vukillud  efSe  ,  non  vult  pro  omni  pra:fentiaiitatc 
ftternitatis,fedpro  aliqua  :  prb  alia  ergo  pr^efen- 
tialitate  ad  ffiternitatcin,  vult  non  ^_^^  idcm  citra 
omnem  fan^  contradiftionem  . 

AdTertium  dico  fic:  quemadmodum  quantum 
molis  non  efilt  formaliter  infinitum  ,  nifi  attu  ha- 
beretneccflario  omnes  partesfui  pofi"ibi!es;l;a  ne- 
quit  concludiinftnitas  virtualis  alterius  quantiex 
,  coexiftentia  ad  quantum  molis  ,  nifi  neceflario 

coexiflat  cum  omnibus  partibus  illius.  iEviter- 
rum  igitur  tunc  foret  infinitum  ,  quando  ex  (e  ne- 
ceflTario  haberet  unde  coexifteretomnibus  parti- 
bustemporis.  Non  habet  autem  id  xviternumex 
fe  ,  fedex  extrinfcca  virtute  omnipotentis  ;  non 
cft  ergo  infinitum . 

Etcum  probatur  cximmcnfitate  ;  ncganda  efl: 
ptiritas  :  quia  ratio  per  quam  aliquid  eflet  in  omni 
loco  ,formaIitcr,  &  tota  fimul  incflecoccupanti 
omncmlocum:  atid,  perquodxvitcrnum  omni 
tempori  cocxiflierct  ,non  eft  in  ip(b  formalitcr,  & 
fimul  ;  Nam  ssvum  cocxiflit  fucccfllve  partibus 


107 

lemporis  per  actionem  caufs  cxtrinfecx  rucctfli- 
v^  ipfumcenfervantis.  Deinde  ,  nec  immenrum 
dici  potefl:  aliquid  occupans  omnem  locum,  per 
replica:ionem  fug  prgfentfc  dun:axat  ;imoperin.' 
de  foretfinitum,  ac  fi  in  unotantum  Icco  reperi- 
retur  .  Immcnfum  eft  igitur  iblummodo  illud, 
quod  viperfcctionis  fua;  infinitce  ,  necefiario  om- 
nemoccupatlocum:  &  ita  nec  aevitcrni  forst  in- 
finita  duratio,  ctiamfi  per  impoflibile  fimul  omni 
tempori  coexifteret . 

Ad  Quartum  concedcndum  eft,  unum  scvum 
aiteri  «vofuccedere  :  ficut  &  Kviternorum  exi- 
ftentias  unam  eflTernte  al.am  :  at  non  propterea 
reperiri  in  unius  exiftentia  prius  ,  «k  poflierius,  ju- 
xta  fenfum  qua:flionis.  Et  fanc  fi  his  srgumentis 
probaretur  liiccefllo  in  :cvo,  pariter  oftcnderent, 
aternitatem  fubefl^e  fuccefllcni ,  eo  quod  dies  ho- 
diernus  ,  &crallinusilli  coexifiant. 

ITERUM  ARTICULUS  V. 

De  difFcrentla  a:vi ,  &  tem.poris. 

Docl. ,  ^  S.  Thomas  locis  artii.-ik  pvecedenti 

citatis . 

VIDETUR  aevum  ,  &  tempus  minime  dif- 
ferre  .  Nam  fi  oporteret  inter  has  duratio- 
nes  aliquam  affignare  differentiam  ,  prsfertim 
exinde  foret  accipicnda  ,  quod  tempus  fit  incnfura 
motus  fecundum  prius  ,  &  pollerius  ;  avum  non 
item  ,  fed  totum  fimul  refpeftu  omnium  temporis 
differentiarum  :  Id  autem  falium  videtur  ;  quia 
prius,  &  pofteri^us  perinde  inveniuntur  in  a;vo; 
igiiur  non  difTerunc.  Probatio  minoris  ;  Potcft 
unus  Angelus  ,velaliud  eviternorum  crtari,  alte- 
ronon  exiftente,  &  exinde  creari  alius  Angelus, 
quifit ,  al:o  exillente;  igitur  ille  qui  fuit ,  ifto  ncn 
exillente  ,  eft  prior  ifto  ,  &  efie  ejus  ,  ut  ron  cum 
ifto  videtur  prxcedere  f/Ti"  ejus,  ut  cum  ifto  ;  eft 
igitur  in  unius  exillentia  Kviterni  prius ,  &  {X)ile- 
rius,  acproinde  etiam  in  svo. 

Pr^terea ,  Angelus  potcll  annihilari  ,  circum- 
ftripto  temporc  :  q.:ero  in  quo  nunc  i  Utiq.:c  non 
in  nunc  tempcris ,  quod  non  efle  iUpponimus  .  Nec 
inf/unc  eternitatis  formalir.er  :  nec  m  f.'u;:c  evi, 
q\\\a.  i:unc  'Ilud  manet  unum,  idemque  ,  utexifli- 
matur ;  igitur  in  eoJem  erit ,  &  non  erit  .  Id  vcro 
implicat  contradiftioncm  :  ig'tur  omnir.o  porere 
oportet ,  /;«;;c  xvi  fubire  fuccerTiontm  ,  vcrtque 
in  ipTo  prius  ,  &  pofterius  rcperiri . 

Preterea  ,  ALquod  eviternorum  pofiquam  fuit 
creatiim,  ponatur  annihilari,  &  iterum  rcparari. 
^//ercparatumcjus,  non  cft  ita  unum  cum  efie 
creato  ,ficuti  f\  nulla  intcrruptio  extitiffct ,  ut  eft 
evidens  :  igitur  in  dlonunc  oportet  fuilTe  /fieevl- 
terni  reparatum,ac  fuerit  dum  primum  crcabatur: 
ergopariter  fi  nulla  intervcniflct  interruptio  ,  ex- 
titiflct  aliud  nunc  ab  illo  ;:u;!c  creationis  .  Proba- 
tio  hujus  confequentig  :  quia  tanta  n.ora  fuiflet 
quicfcentis,  quanta&quietis:  &  per  confequens 
tanta  mora  non  tendentis,  potcntis  tamcR  tcnde- 
re  in  nihilum  ,  quanta  cflct,fi  aftu  tcndcret. 

CoNTRA  ,Q[uantitas  nequitrccipi  innonquac- 
to  ;  igitur  nec  fuccefl'10,  que  quantitas  eft  ,  pottil 
rccipiinexiftcntia  eviterni,  quc  indivifibifs  tJl. 
Conlirmatur;quantitaspermancns,  non  poteflrc- 
cipi  in  indivifibili :  ergo  nec  quantitas  fuccefliva. 

Rfspondjso  ,  Aliqui  arbitrantur  in:er  men(u- 

ras    durationum    triplex  efie  ,  etcmi  nimirum  , 

eviterni,&temporaIis  ,  ita  c(Cc  dillipgucnd-um  ,  uc 

cternitasfitmen.'ura  indcficicntis,  &  indefcftib.- 

O  2  Is; 


4.<Ji8.  I;«^.  »4 


BoA.  j.  riift.  j« 
^.  I.  <J.  C>;.fr« 
g/»w  mtditm . 


JD*  rerom  i)rln- 
cipio,  s»  2J.4r« 
<-  t. 


jo8 

lis  ;  cEvum  menrura  indeficlentisciuidcm  ,  led  ta- 
mendelicere  potentis  ,  &  mutationi  fubjeflorum 
ron  infe,  fedcjuatenusneceflario  annectitur  rau- 
tJtioni,  &  tempori  .  Tempus  denique  menfijra 
defeftibilis,  &  defioientis .  Csterum,  quantum 
attinet  ad  avum  ,  quod  putant  haberc  neceflariam 
connexionem  cum  tempore,  ac  propter  talem  con- 
nexionem  fubjici  fucceflioni ,  quam  alioquin  ,  ut 
in  fe  cor.fideratum  ,  non  reciperet ;  non  videtur 
fubfillere.  Primo  ,quia  itaopinans  vult  ,(f^asvi- 
terni  ,quantum  ell  ex  fe,  habere  tcrminari,ac  de- 
ficere  in  quolibet  a'/^*c  ;  igitur  fi  e//e  seviterni  per- 
{everat  in  alio -^«;;c  ,  id  profcfto  nonerit,  fecun- 
diun  illud  idem  ej/e,  quod  habuit  in  alio  f/ufic^ 
quia  illud  habuit  terminari  cum  eodem  w^«c ;  igi- 
tur  ^yJ^quod  poflidet  in  ifto  »ukc  ,  vel  erit  aliud 
abillo,  vel,  idem  iterato  pofitum  :  vldeturergo 
aviternum  fubire  in  fe  fucceflionem.  Non  etl  igi- 
tur  verum  ,  asvum  pofle  deiicerc  fine  ulla  fuccef^ 
fione  in  fe .  Deinde  ,  alienum  eft  a  veritate,cevum 
difFerre  ab  sternitate  propter  connexionem  cum 
tempore  ;  Nam  ejuiinodi  connexio  ell  prorfus  ac- 
cidentalis,  &  non  fpeftins  ad  rationem  xvi  :  fi- 
quidem  KViternonon  repugnatefTc  priusduratio- 
ne  ,  &  fubfiiere  nullo  exillente  tempore  ;  Potue- 
lunt  enim  creari  a  Deo  xviterna,ut  Angeli,etiam- 
fi  nullum  tempus  fuiflet  fiiciendum .  Ciim  igitur 
tunc  ca  ffiviterna  proprics  durationis  habuiflent 
inenfuram,  atque  hsec  nullam  involueret  conne- 
xionem  ad  tempus  ;  manifefte  convincitur,  omni- 
ro  per  accidens  jevum  conne6ticum  temnore  ;  ac 
proinde  ex  hoc  non  eflTe  accipiendam  difTerentiam 
Kvi  ab  asternitate  .  Deniqug,  opinans  refundit  ,  & 
accipit  neceflltateni  concomitantia:  temporis  ad 
evum  ,  ex  ordine  perfeftoris  ad  imperfe6tius: 
Hoc  autem  nihil  eft ;  quia  ex  eo  fblum  poteft  con- 
cludi  continentia  cflentialis  ;  ficut  quiditas  fupe- 
rior  continet  inferiorem  .  Sed  ftante  ejufmodi 
continentia,  potell  fuperior  quiditas  efl!e  fine  in- 
feiiori ,  &pariter  inefle  illi  quicquidut  proprium 
confequitur  eam,independenter  ab  inf-Miori ;  igi- 
tur  non  exiflente  tempore  ,  poflfet  efTe  a:vum  ;  ni- 
hd  ig  tur  quod  necefTario  confequitur  asvum ,  fibi 
ineiTe  potell  ex  habitudine  ad  tcmpus  . 

Dicendum  ell  ergo  ,  (  uti  prxtaftum  fuit  fupra 
articulo  4)exeo  ddlingui  cevum  a  tempore  ,quod 
efTe  ,  cujusellevum  menfura  (  poftea  enim  deter- 
minabiturquidnam  fi:  ejafmodi  e,//^  )immutabile 
quidem  eft ,  quia  nec  contrariiim  habet,  nec  com- 
ponitur  ex  contrariis,  necalrerabile  aiftione  agen- 
tis  creati ,  ac  per  hoc  efl:  eJfe^Kwm.  ,  manens  inva- 
riatum  ;  in  eo  tamen  habet  debilitatcm  ,  quoJ  ab 
alio  elt,  atque  dependet ;  atque  ita  ut  incipere,iti 
definere  porell .  Et  ejufmodi  profe^lo  eft  <f,/7>  fub- 
ftantiarum  feparatarum.  At  tempus  menfura  efi: 
entis  incipientis,  &definentis,  fixionemnon  ha- 
bentis ,  nec  perfeverantiam  in  durando:  nec  quan- 
diu  ell,dicitur  durare,  necperfeverare  fecundum 
idem  eJTe  ,  fed  id  efle  magis  efl:  in  continuo  fluxu, 
&  innovatione  ;  utrecte  proinde  ratio  temporis 
cxpr  matur  per  hoc,  quodf/?  menfara  motusfe- 
tundum  prius  ^  pofterins . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  conceditur, 
unum  ^wr.ernorumcreari  pofTe  prius  altero  ;  fed 
jion  cxinde  tamen  inferendum,  in  eyJc?  iIIius,quod 
prius  conditum  elt ,  efle  prius ,  &  pollerius  . 

Ad  Secundum  re'"ponde(),  autz?;;;;c  .-jvi  ponitur 
efl^e  aiiudquid  abexillentia  ffivitcrni,autefle  idem 
ac  exiltentia  ejuf-lem  .  In  prima  fuppoficione  di- 
cendum,  Angelum  tunc  annihilatum  iri  in  eodem 
^UMC  riegativ^;idefl,  una  cum  eodem  ?ih/ic  efTe  de- 
fuurura:  nec  ejus  annihilationis  aflignandam  efle 


Sumfnajoannis  Diins  Scoti  l 


menfuram  pofitivam  .  Quod  fi  poflerfori  fuppo* 
fitioni  innitendumfit  ,  (  ut  vldetur  )  tunc  ffiviter- 
numannihilandum  efle  cum  «Eternitate  ;  &  que- 
madmodum  dum  eft  ,  cum  acternitate  exifliit ,  ita 
dum  non  efl ,  cum  ajternitate  definere  eflTe  ;  fecun- 
dum  aliam  ,  &  aliam  rationem  prafentialitatis 
cum  aEternitate. 

Ad  Tertium  refpondeo  fic  :  Utique  efe  repa- 
rati,  feqirtur  tion  ejfe  annihilati ;  &  illud  no»  ejfe 
pT!sce(iiteJ/'e  creati,  quod  ej/e  pracceiTit  7ion  e/fe 
crcabilis  :  Sc  ita  idem  if/7>  fequiturfe  ipfum  idcm 
effe  ,  medlante  non  effe  interrumpente  ;  nec  fe- 
quitur  ex  hoc  aliqua  fucccfllo  in  ipfb  e/^r  ,  fi  no« 
fuifTet  annihilatum  :  quia  modo  non  efl  fucceflio 
in  aliquouno,  fed  unius  oppofici  ad  alterum  . 

Et  fi  iniletur  ,  ergo  ita  fimul  eft  ex  ftentia  inter- 
rupta  cumfe  ipfa  reparata  ,  ficut  non  interrupta. 
Refponfio :  fi  non  eflTet  ibi  fuccefllo  oppofiti  ad 
oppofitum;  quod  oppofitum  ibi  mediat  inter  /.70c 
ejfe ,  &  feipfum  ,  fequeretur  ,  quod  efFet  tanta  fi- 
multas  ,  ficut  fi  oppofitum  non  interveniret;nunc 
autcm  oppofitum  quafi  mediat  inter  ^^  creatum 
&  ipfume/^  reparatum  :  &hocoppofi:.um  efl;  ali- 
quodmedium,  aliquam  habitudinem  habens  ad 
utrumque  extremum  :  &  ideo  non  funt  ita  fimul, 
ficut  fi  non  ejfe  non  intervenifTet  . 

ARTICULUS  INCIDENS   I. 

An  operatlones  Angelorum  menfurentur 
tempore,  vel  aevo  ? 

2?of?.  2.  dij}.  2.  cj.A,.  In  Report.  ibidem  q.  x.  De 

rerum  principioq.21,  artic  fecundo. 

S.  Thom.  I .  part.  q.    i  o.  art.  5. 

§.  Ad  primum . 

VIDETUR  ,  operationes  Angelorum  men- 
furari  tempore,non  asvo .  Nam  lib.  de  Cau- 
fis,  propofitione  penultima  fcribitur  fic  ;  Inter 
rem  ,cHJus  fubjiantia ,  ^  aciio  menjuratur  tem- 
pore  •  iff  reiii ,  cujusfubjlantia ,  i3  ^^^io  menfura- 
tur  isternitate,  ejl  res  media,cujusfubjlantia  '/,en- 
furatur  ^ternitate  'uel ctnjo  ,  (^  rtf?/,5  menjuratur 
tempore  .  Angelus  efl  ejufinodi  fubflantia  media, 
ex  diftis  in  antccedentibus  ;  ergo  ejus  a^tio  men- 
furatur  tempore  ,  non  asvo  . 

Praeterea  ,  Auguitinus ,  8.  fuper  GeneC  cap.20. 
X)e/^x,  inquit ,  movet creaturam  fpirituulem  per 
locum  ,^ tempus  :  fed  motio  per  tempus  fffe  po- 
teftin  tempore ,  ac  proinde  tempore  m>;n'urari, 
licet  fubflantia  non  fit  In  tempore  ;  igitur  a6tiones 
Angelorum  menfurantur  fempore  . 

Prasterea,  8.  Phyfic.  T&x.c.6.A/ihil generatur, 
iitjiatim  non Jh  ;  ergoomn's  operatlo  Angeli  du- 
rat  per  tcmpus  ;  non  efl  igitur  in  inllanci  .  SitA  ^\ 
ea  opcratio  svo  menfuraretur, efl!et  pr.-ecise  in  in- 
ftanti :  cum  non  ^m  fempiterna  ;  ergo  ejus  propria 
menfura  eft  tcmpus  . 

Praeierea,  Quum  Angeli  intelligunt  unumob- 
jeflum  pofl  aliud  ,  in  illorum  intelleflionibus  efl: 
fucccflio  ,  perinde  ac  in  nofl;ris  ;  igitar  illarum 
operationum  non  eft  alia  menfura  ,  quam  tempus. 
Probatio  confequentia:;  etenim  ubi  ell  fucceffio, 
ibi  ell:  innovatio,&  mutatio;  mutatio  autem  men- 
iuratur  in  inflanti  temporis:  igitur  quamvis  An* 
gslorum  fubllantiffl  asvitcrna:  fint ,  iplbrum  tamen 
operationes  menfurantur  tempore,  non  quidem  s  ThoTi.  r.  p* 
noflro,  quo  menfurantur  motus  coeJi ,  &omniacor-  ji^,^/*/'^*^'* 
poraIia,quxex  motu  cojli  habent  mutabilitatem: 
ied  te  porefublimiori,  &  Angelico:  Motus  enim 
Angelinon  dependet  ex  motu  coeli . 

CON- 


li^ 


I>  rtnim  pri>. 
tif  («;•>{.  art.i. 


CticMtia;  hic 
nititi.r  inf  i-i- 
^e-e  htnt  Di- 
floris  ationem 
Ird  P«nti'is  m 
Comiient.  beoe 
orten.lit  ,ipfam 
i  p-opofito  ai>» 
erra-e . 

fed  nrr  fatis 
6.0  «difcurfBiu 
J>eii.c;)illt, 


Tomiis  h  Vars  7. 

CoNTKA  ,  Agelorwm  opcrationes  non  men- 
fiirantur  tempore  ,  nec  ccternitate  ;  igitur  cevo. 
Con/cquentia  ex  to  eft  evidens  ,  qua  non  ponun- 
turplures  mcnflirs  rerum  a  prsJiftis .  AfTam- 
p:um  ergo  probatur  de  tempore:  (  nam  de  atcrni- 
tate  pa:et  )  c]uia  AngeluspofTet  habereoperatio- 
ncm  ,  non  exillcnte  motu  coeli :  fed  motu  caeli  non 
ex  ftente  Bon  eft  tempus  :  ergo  Angelorum  ope- 
rationes  non  menlirantur  tempore  . 

Respondeo,  Al.quibus  V'deturdicendum, ope- 
rationes  Angelorum  intrinfecas  menfurari  tempo- 
redicreto:  quod  tempus  difcrctum  videntur  illi 
cxcogitafTe  ,  ne  Intelligentiarum  intell«cliones,  & 
volitiones  /blx  in  entibus  reraanerent  abfque 
meiilira.  Etenim,  quoniam  menfuram  oportet; 
meniiiratoproportionari ,  quemadmodum  perma- 
rentis  eft  menfura  permanens  ,>S:  tranfeuntis  efi: 
tranfiens ,  &  fliientis  fluens  :  ita  operationibus 
ejufinodi  Angelonim  dimetiendis  aptanda  efl 
menfura  idonea  ,  eii^que  proporrionata  .  Atqui 
multcc  omnino  fiint  /ntelfeftiones  Intelligentia- 
rum ,  nulfam  inter  fe  habentes  continuationem, 
fluentes  prsterea  ordine  quodam,  ac  tranfeuntes, 
una  ell:  enim  neceflf^ariopofl  aliam:  opuseft  igitur 
hisoperationibus  afllgnare  menruram,  habentem 
partes  tranfeuntesordina-as  ,  •&  indivi/ibiles:  qus 
fane  menlura  aIiaefl!enon  po^ell:,  nifi  tempus  di- 
fcretum  .  Id  vero  tempus ,  quantitas  difcreta  eft, 
fpecie  diflinfia  a  continua,  &  etiam  ab  aliis  di- 
fcretffi  quantitatis  fppciebus,  nempe  ab  oratione, 
&  numero  .  Et  additur  :  difcreti  temporis  inflan- 
tia  nullamhabere  proportionem  cum  infiantibus 
temporis  noflri :  quiaidem  nunctemporis  difcre- 
ti  poteft  coexiftere  cum  quantocunque  noftro 
tempore  ,  fecundum  quod  magis ,  &  m  nus  Ange- 
lus  unam  continuat  intrfnrecam  operationem.  . 

Verum,  quia  infra  qUdiftione  53.  articulo  certio., 
oftenluri  lumus  ,ejurmodi  tempus  difcretum  nulla 
necefl^itace  fuiflfe  excogitafum  ,  ac  proinde  hauJ 
efle  ftatuendum  ,  feu  intrin^ecas  ,  feu  extrinfecas 
Angelorum  operationes  hoc  difcreto  tempore 
menfurari  :  nunc  ^roquafit:  fohttione  dicendum, 
Intelligentiarum  operationes  menflirari  svo  .  Pro- 
batio:  His  qa«  nabent  unifbrmem  modum  ma- 
nendi  ,  dum  mine*: ,  efl  menfura  ejufdem  rationis 
in  manendo,tametfi  unum  diutius  perduret,  quam 
aliud  .  Sed  cognitio  Angeli ,  dum  eft  ,  habet  mo- 
dum  manendi  eundcm  cum  exiftentia  Angel' ,  li- 
cet  non  parcm  durationem :  igitur  utrique  eft  ea- 
dem  menfura^atque  ita  Angel;  operatio  non  tem- 
pore,fedsvo  menluratur.  Peclara-ur  aflumptum: 
Nam  formali  rationi  exiftentix  Angeli,  fecundum 
uniFormitacm',  vel  dif?i)rmitatem  correrpondet 
propria  ratio  menfurce  ,  etiam  juxra  fentenn'am 
afTerentfum  tempusdifcretum  :  difting'.ientes  tres 
modos  menlirarum  fecunduin  triplex  ^'//^  rerum. 
Minoretiam  declaratur  :  quia  Sc  iidcm  ftatuunt 
menfuram  mediam ,  quod  efl  cvum  ,  correfpon- 
dere  illi  ^quo"!  habet  motum  indivifihilem  ,  5c  ta- 
m  ndefeft  bilem  fic,  utpoffitex  (enonefio.  At- 
qui  ita  eft  indivifinilis  in^elleft^o  Angoli ,  ficut  & 
exiftentia  ejuseft  indivifibilis  ,  &  ex  *e  defeftibi- 
lis:  i?itur  cadcm  omnino  menfiira  cevi  corrcfjioT- 
det  &  exiftentie  Angcli ,  &  operationl  infiu": .  Nec 
ex  eo  quod  co^nitlo  Angeli  non  fcmpcerjt,  ut 
femper  eftfutura  exiftentia  illius,  cft  operarioni 
attribucndum  aliud  genus  mcnfura:.  Nam  ctiamfi 
Angelus  foret  ftatim  annihilandus,  aut  dcfineret 
elfecwvn  fua  ipfius  intelleflionc,  non  proprerea 
non  menfuraretur  ievo,dum  manet:  ergoetiam& 
ope:atio,quantumvis  breviflnnx  durationis . 
Deindc  ,  Nemoncgat,  aflum  beatificum  An- 


du^o , 


SeJ  &  I.  fecun- 


Qucejlio  X.  Jrt.  V.  109 

g.i,  nK;M,arari  a;vo,   ul  etiamdicit  Fulgenuusi-    ^^il",'." ,^',?tf! 

fide  ai  Petrum .,  cap.  28.  affirens,  juft^s  quuad    ^.0«  >«<#»i» 

ftatum  beatitudinis  futuros  efl*^.- Angelis  xquaies, 

iJell,  quantum  ad   durationem  Ange'orum  ,  & 

etiam  xquales  juxta  modum  durationis  fus .  At- 

qui  is  aftusbeatificus  neceflfario  includit,vel  pia- 

fupionit  aftum  naturalem  :  Videtur  enim  A-^ge- 

lus  habere  fequodammodo  aclive  refpectu  aclu- 

um ,  quibusvidet,  &  fruitur  objefto    beatitico, 

quamviscxfe  non  poifit  in  omnimodam  produ- 

6t-onem  eorum.Porr6,idemomnino  eft  aftu^,  quo 

influunt  in  iplum  agens  fupernaturale  ,  &  naturaie; 

igitur  unaex  natura  rei  huic  aftui  menfura  cor- 

refpondet,  qua  eftevum.  Impofllbile  efc  autein 

aviternum  neceffario  includere,  vel  prffifupponere 

aliquid  poilerius  asviterno  ;  cui   pofteriori  utique 

pofteriorell  afllgnanda  menfura  .  C'jni  igitur,fi- 

cut  aviternum  eft  prius  temporali ,  ita  ffivum   fit 

prius    tempore  ;  nequeunt  profjcto  Angelorum 

operationes  menfurari  tempore,  quod  neceffiirio 

eft  pofterius  ievo. 

Denique,  Nulla  urgente  necefTitate  ,  videtur 
excogitatum  cjufmodi  tempus  difcretum  ;  cnnj 
interns  Agelorum  operationi  ,  propter  unifor- 
mem  modum  manendi  cum  ipfis,  quorum  func 
operationes,  optime  correfponderet  queat  eadem 
menfura  evi,  ut  argutum  eft  .  Et  quanJoquidera 
exinde  complura  fequuntur  inconvenientia  ,  loca 
fupracitato .,  in  medium  adducenda  ,  ultra  menfu- 
rasaiternitatis,  cevi,  &  temporis,  quod  fequitur  ad 
continuum  motum  ,  alia  menfijra  non  eft  pro- 
banda. 

Ad  Argume.vta  .  Ad  primum  dico  ,  Autho- 
rem  libri decaujh  tradidifl"efuam  doctrinam  juxta. 
principia  Avicenns  crronea  .  Avicenna  en  m  pu- 
tavit ,  Intelligentias  eflfe  entia  necefl^aria  ,  &  a  pri- 
mo  Principio  naturaliter  producta:  acproinde  ea- 
rum  intrinfecas  operationes  non  diffjrre  a  fub- 
ftantia .  Quare ,  in  aflata  auftoritate,  cum  dicitur 
optratio ,  cujusfubflantia  Dieafuratur  aternitate^ 
've/avo,  ipfamenfuratur  tempore  .,  videtur  eife 
accipiendum  de  extrinfeca  operatione  Inteliigen- 
tiac,  qi.ia  movetjr  coclum  ;  atque  is  quide.m  mo- 
tus  poteflconceJi  meniurari  tempore. 

AJ  Secundi.im,cum  ait  Auguftmus,  Deu!  ^aO' 
'vet per  tempus  creaturaitjfpiritualem  ;  Poteft  di- 
ci,  eum  accipere  ihi  tempus  pro  omni  eo  ,  quod 
poteft  habere  efie  poft  non  effe  ,  fecundiim  quein 
intelIeclum,qjodlibet  a'iud  a  Deo  eft  te.mporale: 
Undc  id  movetur  per  tempus  ,quod  habet?.!iquid 
fuccedens  alteri ,  ut  efie  poft  non  efie  ;  licit  iacct- 
dens  ,  vel  aliud  cui  (liccedit ,  non  fic  proprie  tcm- 
porale  :  quia  non  efie^  vel  ;,-/77/7,  nullara  habet 
menairam . 

Ad  Tertium  concedo,AngcIi  operationem  pof- 
fe  perJurare,  &  tamen  menfurari  kvo  ,  quoJcor» 
reipondeat  temporinoft[o,juxta  durationem  ope- 
rationis  illius.  Fierietiam  pofle  ,  ut  aliqua  intel- 
leftio  Angeli  correfpondeat  inftanti  prxcise  tcm- 
poris  noftri  :  alla  intelieftio  immeJiate  fecucns 
correfpondeat  tempori  immediaco.  Sed  dc  hoc 
agendum  infra  ,  q.  f;^.  art.  5. 

Ad  QMartum  dicendum  fic.  Non  omnis  fbr- 
ma,  fecun  liim  quam  cft  innovitio  vel  variatio, 
menlliraretur  temp'>re  ,  vel  inftanti  temporis  :  fed 
fbluin  lla  , 'ecnndum  quam  mutabile  aliter  fe  ha- 
hu't  fiiccefllvc  ,quam  mmc  fe  habeat  inJvifibili- 
ter  .  N  m  r'o;m  i  uicceflive  inJufla  in  fubj-.^ftum, 
utcalor,  ciiin  perveniret  ad  u!t'mu?9  gradam: 
qiiia  isgr.iJus  acquiritur  indi vifibilitcr,  mobJc, 
vel  fubjefltim  allter  fe  habet  nunc,  quam  prius 
inJivifibjliter .  Sola  igitur  hxc  furma  ,  qua:  acqui- 

ritur 


i.  dill.  j.  q.  1«. 
$.  Di(o  tr^o  t»d 
^mjtioiiint , 


IIO 

ritur  partihilifer,  Sc  ruccefTivc  menfuiatur  umpo- 
re  ,  vei  indanti  temporis.  Ac  proinde  etfi  intel- 
Jcitus  An£>e!icustranleat  de  privatione  al  habi- 
tum  per  novam  ,  &  novam  intellcft  onem  ;  quia 
tamen  acquiruntur  ha;  opeiationesimpartih.litcr: 
ron  tcmpore  ,  'ed  evo  mcniurantur ,  ut  ex.ilentix 
ipforum  Angelorum  . 

C^iod  attinet  ad  id  quod  additur  de  motu  An- 
gelorura,  qui  non  pendct  ex  motucccli  .  Refpon- 
dco,  Ioco/)!fiiac/:a/o,  r/,  5^.  afturos  nos  effe  de 
motu  Angflorum,  &o(leniuros,  necpropter  ejuf- 
modi  extrinfecas  nperationcs  e/Te  adllruendum 
ejufmodi  tempus  di/cretum  ,  cum  omnia  optim^ 
falvari  queant  per  tcmpus  commune  continuum. 
Quod  fi  prop  er  indcpendentiam  a  motu  coeli ,  in- 
venienda  fit  alia  menliira  a  tempore  continuo:  pa- 
riter,  cum  pollreurre(51;ionem  cefTacu^us  fitmo- 
tus  coeli  ,  nova  menfura  erit  adi.vcnienJa,  qua  di- 
incntiantur  motus  hoininum  beauOium. 

ITERUM  ARTICULU.S  IN'JJ:DENS . 

tjtrum  .Slvum  rtaliter  diilinguatur  ab  eviterno, 
cui  cft  intrinfeca  menfura . 

©af?.  2.  ^//?.  2.  5-.  2.  Dc  rerv.ra priitclpio ,   q.  19. 

artic.  2. /i'.  Thom.  \.  part.q.  \6.  an.  <. 

Vbi  ThowiJU. 

VIDETUR  acvum  rcaliter  diftinguiab  X'vi- 
terno  ,  cujus  ell  propria  menfura  .  Etenini 
tempus  differt  re  a  motu  pi  opterca  quod  fit  ipfius 
motus  menfura  ,  ficut  probatur  a  l'hiIofbpho, 
4-  ^fjyJ-  Tex.co»!.  95.CUJUS  ratio  efl :  quiatempus 
ron  elt  veiox,  nectardum  ;  motus  autem  dicitur 
velox  ,&  tardus  :  ergo  confimiliter  avum  menfu- 
rare  diftinguitur  ab  ajviterno  ,  qi^oJ  per  illud 
iTienfurarur . 

Preterea,  Qantitas  pern-.anens.  &  fuccefHva 
funtejufdem  generis  :  ergo  perinde  fe  habent  re- 
fpectu  fuhje6tt  ,  prsfcium  fi  pertinere  dicaturad 
genus  fubllantie .  Std  qurintitas  perm^nens  efl 
ialiud  abeo,  cujus  ell  menfura:  ergo  paritcr  & 
fuccefTiva  quantitas  aliud  quid  erit  ab  eo,  quod 
peripfam  m:'nfuratur.  Porro,  «: 'um  feu  fuccef- 
fivum,  feu  permanens,  acindi\tfibile  fi:  :f|ie(ftat 
adCenus  quantitatis  j  efl:  igitu*-  re  ab  aEviterno 
diftinftum. 

PraB:erea,ficuti  fe  h.zhtt-nunc  temporis  ad  fub- 
i^antiam  nob.ljs,ita  KUficxvizd  aviternum  :  fed 
nunc  temporis  diflinguitur  rea'iter  a  fubllantia 
mobilis;ergo  &  nunc  JEvi  realiter  diflinguitur 
ab  exillentia  Kviterni  .  AfTumptam  ex  eo  conltat, 
quia  queraadmodum  exiittntia  jeviterni  femper 
cadem  invariata  manens,  menfuratur  indivifibiii 
asvi  ;  ita  &  fubflantia  mobilis  menfuratur  n:f-ic 
feu  indivifmilitcmporis  utique  realiter  di^iTflo 
a  mobili.  ^'■uk  enim  Ph;Io!bph;is,  4.  Phvf.  Texc. 
104.  in  toiotempore  reperir:  ur;um  ,  idemque  in- 
Pani  fecufidum  fubjianiiam ,  differensfecunduin 
efie. 

CoNTRA  ,  Si  jeviterni  menfura  difi:inguatur 
realiter  a  menfurato  ;  quairo,  quo  duratini?//^ 
ipfa  menfura  .■'  (  fiquidem  propria  exiftentia  opor- 
tet  exiftere  ,  feu  res  ,  feu  mo  ^us  rei  diflinflus  po- 
ratur  )  fi  reipfa  ;  ergo  pari  ratione  &  exiftentia 
ffiviterni  poterit  fe  ipa  durare  fo-maliter.  Natj 
menfura  non  erit  profe6lo  perfcclior  exiftentia 
aviterni  men  iirati;  cum  fic  quafi  pofTcffio  ejus. 
Quod  fi  menfuraalioa  fe  abfbluto  ponatur  dura,- 
re  in  eJJ^e ,  erit  procefTus  in  iafinitum  in  menfura- 
tis,&  menfuris . 


Summcejoannis  DunsScotii 

Respondeo,  op.nantibus,  asvum  efTeiTltfftluram 
rucccffivam  asviternorum  ,  quamvis  cortm  ^f^^^^ 
indivifibile,  ac  expcrs  omnis  immu:a  ionis ,  5j 
innovationis(  uti  tattum  fuit  fut>ra,  articulo  qtiiff- 
/c^^fubinde  tft  conccdendum,  ejufmodi  menfuram 
realiter  dift  ngui  ab  re  menlurata  :  cum  hic  fub- 
ftantiaponatur  indivifibilis,  nulli  fubjefla  inno- 
vacioni  ,  &  fuccefTioni  :  mcnfura  vcro  ad  Genus 
quaniitatis  fpeftct  .  Nam  coaleicat  oportet  ex 
diverns  nuni  fibi  invicem  fuccedentibus  ;  qi-« 
Munc  (unt  indivifibilia  de  Gencrequ  'ntitatis.  Con- 
fimiliter,  putantes,  avum  cfTe  indi  vifibile,fpctans 
paritcr  ad  Genus  qunnti  atis  ;  adeout  ex  mul- 
iis  indivifibilibus  ejufdem  fpccici  dimetientibus 
«>J.ilentias  plurium  a:vi:ernorura  ejufdem  fpc- 
cieicomponatur  quantitas  difcreta  ,  quae  fit  nu- 
mi.r;)S,  &  menfura  in  asviternis  ;  oportet  tos. 
concedcr-e  ,  menluram  sviternorum  re  diftln- 
gui  ab  men'urat!s  .  Cjeterum  hacc  pofitio  non 
•videtur  probanda  ;  Nam  djftin6"lio  realis  aliquo- 
rumconcluditur  velpropter  fep?rationem  a6tua- 
Jcm,  vcl  potcntialem  ,  vel  ex  propR:--tione  ad  alia 
feparabilia-'  Hinc  enim  refte  concluditur  ,  r^igre- 
^inem  re  Oiftingui  a  Coi'vo,  quamvis  infeparabl- 
Jis  ab  Jllo;  quia  feparabilis  eft  ab  alio  fubjeftc,' 
cui  ineft.  Noneft  autem 'eparabile  evumab  ffivi- 
terno  ,ne  potentia  quidem  ;  quia  tunc  jeviternum 
pofTet  exiftere  ab  que  omni  duratione  .  ScJ  nec 
h-\bent  proportionem  ad  alia  confim  liter  diftin- 
.ita.  Etenim  nii^:l  diftinftum  ab  alio  realiter  ,  fi- 
jie  (juoefTe  ncquit  citra  coniradiciionem  ,  eft  pri- 
useo.;  imo  vtl  eft  fimulnatura  ,  ut  caufa,  &  cau- 
fatum  :  vel  eft  illo  poierius  nacuraliter  ,  ut  pafTio 
jeipectu  !ubjt.6t' .  jEvum  autem  ,  quod  ponitur  re 
ab  ffiviterno  diftinftum  ,  cfTL-t  poiterius  naturali- 
ter  merrfurato  ;  ergo  ab.quc  ulla  conTadictione 
exiftere  poffetsviternum  iine  svo  .  Si  igicur  eft 
incorapoffibfie  ,  unum  efTe  finc  alio,  non  erunt  dL 
ilin6ta  ,  fed  n^gg-srealiter  identificata  . 

Propter  hcc  igitur  diccndum  eil,  asvum  non 

^EfTe  quid  addit-ura  ,  &  redift  nftam  ab  exften  ia 

aviterni :  ac  proinde  aiviterni  durationem  forma- 

Jiter  aliud    non    importare  ,   quam     exiilentiam 

,actualem  ejus  ;  etii   al  quietative  concipiendain 

.rerum  durationem  opus  /I.  inttlligere   coexiften- 

tiam  ad  alia  ,  feu  verc  exiftentia  ,  leu  pof]ibiIia,aut 

etiam  imaginata,utidcclaravimus  fupra  ,  articulo 

j)rimo  ,  agentes  de  sternitate .  Pono  ncgata  re ali 

dillinftione  inter  ajvum  ,  dxviternum,  dura.io, 

<}uod  cil  asvum,  habere  nequit  propriam  menfurce 

rationem,  refpediu  exiilcniis  perdurantis  ,  Men- 

fiitare  enim  eji  qtiantitatem  ignotam  certifi-are^ 

per  quantitatem  magisnotam  .  Etquoniam  men- 

Ibra  vere  exiftens,  aut  eft  excedens  menfuratum, 

&  nunc  intelleftui  ignota  quantitas  innotefcit  per 

majorem,  aut  minorem  accefTum  ad  mcnfuram; 

cujufinodi  cft  ratio  menfur:c  in  quiditatibus,  & 

Deus  dicitur  raenfura  omnium  rerum  :  Aut  eft 

cxceffa  ,  ciim  nota  quantitas  minor  eftquantita- 

teignota,  quo  pacto  minormotus  exnatura  rci 

menfura  cfTe  poteft  motus  majoris:  Aut  denique 

eftKqualis,  qao  in  cafu  quod  latet,  fcitur  per 

menlurK    applicationem  ,   ^x^q  fuprapofitionem. 

Ciim  autemmenfura  exn.itura  rei,  notior  debeat 

effe  ipfo  menfurato  ,  profe6to  unum  xqualium 

non  ell  alterius  menfura  ,  nifi  ea  arqualitas  priiis 

fueritnota;  qua  ratione  tempus  po-:eit  elTe  men- 

fura  motus  ex  natura  rei ,  fi  tamen  ipfb  motu  no- 

tius  effeponatur  . 

Itaque,fi  sviternaprppriam  atque  intrlnfecam 
menfuram  habere  dicantur ,  e*  fane  menfura  non 
critexcedens,autexcefla ,  ledajqualis,  &  aliud 

quid 


}.(!Ift.  f.  <\.  4. 
§.  Coiitra  ijtnm. 
epiinoiiim  . 


Tomtis  L  Vars  I.  Qucejlio  X.  Art,  V. 

Huiddiverflim  i  meniuia  ex  natura  ici  .  Dc^Jara  "  ~' 

tumeftautem  ,  Kvitcrnorumexiftcntiis  nihil  addi 


III 


VMenrl»  glofli 
l.y<-ticii  ijper 
^RcJf»iulto  Cl* 

C-  •'rtic.itltimt 

fTiji»,lS  .  ,1»^/, 


oportere  ex  nntura  rei.  Ncc  eadcm  exiilentia  vi- 
detur  efle  pofTe  menfura  iiai  ipfius  .  Etfi  enim 
quantitas ,  ut  diflinftc  cognita  ,  valeat  efle  men- 
fura,  (ecur.dum  f  artes  fui  non  adeodidinft^  co- 
gn;t.is  :  a:vi'.ernoruni  nihilominus  exi/lcntia  ,quia 
iQdivifib'lis  cft  ,  ncqutunt  aliqusparteS  ejus  igno- 
tae;ciri  per  cognitas  ,  qus  partes  ibi  non  funt. 
.ffvum  igitur  neque  e(l  quid  diflinCtum  ab  exi- 
(lentia  ffiviierni  ;  nec  proinde  ei  proprie  ratio 
men^iira;  attribuenda  ;  Cijm  non  fitulla  pluralitas 
ponenda  fine  neceflitate  ,  hic  autem  ejufmod;  plu- 
ralitatempofiendi  nulla  urget  neceflltas. 

AdArgumenta.  Ad  primum  refpondeo,  d 
propter  faftam  rationem  concedendum  eflTet,  tem- 
pus  diftinguia  motu  ,  uti  differt  qUantitas  a  quan- 
titate  ;  quoniam  unius  partes  eju/Hem  proportio- 
nis  ,  &  quantltatis,  non  funt  aequales  partibus 
ejufdem  pariter  proportionis,  &  quantitatis  in 
altera  ,  atque  infuper  asquali  asefttam  in  nume- 
fo ,  quam  in  magnitudine  ;  exinde  rih  lominus 
liaud  inferi  p6fl!e  in  permanentibus  e/Se  (emper 
iiniformffi  habenr.ibus  ,  neccfllario  ponendum  ali- 
quidalJudre  di(l:n£tum  pro  meniura  ;  qu^a  non 
habet  locura  rat.o  Arillotelis  in  argumento  allata. 
Et  fi  igitur  inter  motum  ,  6c  menfuram  ejus  ,  quae 
efl  tempus ,  concedatur  diilinftio ,  (  de  quo  tamen 
infra,  articulo fequenti')  noneft  tamen  talis  di- 
ftinftio  inter  ejje  permanentium,  &  menfuram  il- 
lius  efie  ,  qu®  menfura  non  eil  aliud ,  quam  dura- 
tfo,  &  exiftentia  eoriindem  ;quamvisduratJO  fu- 
pra  <r^addat  refpeftum  coexillentis  pro  conno- 
tato  ,  ut  de  aeternitate  differentes,  explicatum 
fuit  fupra ,  articulo  primo .  Cum  igitur  sviterna, 
&  fuccefllva  fint  alterius ,  &  alterius  rationis  ,  cx 
dill  n6t  one  temporis  a  motu  ,  arguere  parcm  di- 
verfitacein  in  permanentibus ,  eft  fallacia  confe- 
quentisa  majori  aflirmative  . 

Ad  Secundum,  negandum  efl,  aliquid  reperiri 
iil  a6iuali  ex.ftentia  Angeli  ,  quod  fifpropri^ 
quarititas,  aut  indivifibile  degenere  quantitatis; 
quia  citra  omne  additum  quod  fit  pro  menfura, 
potell  cognofci  exi/tcntia  atviternorum ,  ^\c  ut  per 
nifiilnotlusipfa  exiftentia  intellgatur .  Menfura 
«utem  ejuQnodi  ejje^  oportet  utique  cx  natura 
rei  magis  notara  eflfe  ,  quam  menfuratum  per  il- 
larti. 

Ad  Tertiumrefpondeo  :  fi  alfquocJ //««cfimili- 
tef  fe  habet  aJ  fubftantiam  mobilis  (  juxta  difti 
fiipra  ,  articulo  quarto  ^in  hicideHti  (  ficut  aevum 
ad  fubftantiam  Angeli,  Wwl  nunc  non  eft  aliud 
quida  fubftantia  mobilis,  nec  eftaliquod  indivi- 
fibilede  genere  quantitatis.  Qiiod  fi  fingatur  ali- 
quoJw.'/c  de  generequanftatis  menfurare  mo- 
bile  fecandum  ,'ubftantiam  ;  nihil  tale  efl  in  An- 
geloaftu  evtftenti;  ficut  extititdeclaratum  .  Ad 
id  ,quod  additur  ex  Philolbpho  ,  4.  Phyfk.  refpon- 
fum  fuit  fiipra  ,  articulo  qttarto  §.  ^d  fecundum . 


A  R  T  I  C  L  U  S    VI. 

Utrum  fit  unum  avutn  tantum  . 

Dof?.  2.  dift.t^^q.  5;.  D<f  rertim principio^quafl.  19. 

anic.  i.tiu.  28.  Jl  T}Km.  i.part. 

quaj}.  to.artic.S. 

VIDETUR  unum  duntaxat  efl*e  omnium  jvi* 
temorum  asvum.  Siquidemunum  tantum- 
«lodo  eft  temporalium  oranium  tempus,  ex  4, 


^^■'jJ-  ^"^^-  <■  9S-  0  1  lo.ergo  &  unum  paritererit 
ffiviternorum  Kvum.  Probatiocon'cquentia:;  Nam 
eodemmodo  vdetur  fe  habire  tempus  refpciSlu 
temporalium  ,  ac  xvum  refpcftucviternorum;  ac 
proinde  fi  non  multplicatur  tempus  pro  tempo- 
ralium  pluralitate  ,  nec  avum  pro  multitudine 
aviternorum. 

Prasterea ,  fi  pro  avlternorum  pluralitate  fo* 
renta^vamulciplicanda  ,  id  profe^Fto  ex  eo  eveni- 
ret ,  quia  unicuique  SBvitcrnorum  proprium  cor- 
refponderet  asvum  ,  veluti  propria  ipfius  menfura. 
Sed  juxta  dicta,  articu/o pr^cgd<^n//,'n  2.  incidea- 
ti  ^  nufquam  eit  ejuftnodi  aeviternorum  intrin.''eca 
menfura  ;  ergo  non  plura  ,  fed  unum  tantum  eft 
ffiviternorum  a:vum  . 

Prffiterea  ,  In  quol  bet  genere  eft  unum  habens 
fationcm  metri ,  &  menfurs  refpeftu  CKterorum, 
qu^  ad  ipfum  fpcttant  Genus  ,  ex  Ariftotele  ,  10. 
Metaphyf  Tex.  com.  2.  i3  inde.  Sed  unum  eft  Ge- 
nus  sviternorum  omnium;  quacenus  habent  fi- 
xum  e^^-,  atque  invariatum  ,  dummanct;  in  quo 
diftinguitur  a  Genere  temporalium  ,  quorum  e/fe 
confiftit  in  fucceflione  continua  ,  atque  immutatio- 
ne  y  ex  diftis  in  antecedentibus  ;  &  prEfertini  ar- 
tic.  \.in  incidenti :  igitur  unum  eft  omnium  xvi- 
ternorum  a:vum  ,  a  quo  uno  &.  cstera  alia  dime- 
tiuntur  sviterna . 

CoNTRA  ,  Dionyfdedivin  nomin.  cap.  5.  Ipfe  Qu»dU\  « 
ejl  y  (inquit  )<«•«/»/  avorum ,  qui  eji  anie  ftcu-  t.t^at  n»»c , 
la .  Ponit  igitur  exprcffe  pluralitatem  asvorum. 
Rurfus,fi  ununi  foret  omn  um  Kviternorum  ffi- 
Vum  ;  eodeftrufto,  vel  mutato  ,  castera  eviterna 
fubijcerentur  mutatiori  :  quam  pariter  mutat'0- 
nem  fubiret  illlud  unum  ,  h  mutarentur  reliqua  .  Id 
autem  videtur  incoveniers;  qu^a  ilii  u.no  non 
ineflet  svi  ratio  refpt  <?lu  al.orum  ,  icd  in  ordine 
ad  !*e.  Vidcnturergo  ponenla  totxva,quot  svi- 
lerna  habent  cflTe  .  Denique,  efto  unum  omnibus 
aviternis  svum  ;  Id  lan^  aliud  non  crit ,  quam 
primum  asviternon^m ,  feu  peiftctiflima  Intclli- 
gentiarum  ;  igitur  tale  xviternum  non  menfurabi- 
tur  icvo  ;  quia  alioquin  eo  pcrfectius  incelligcre- 
tur  ;  ex  hocautem  tequTc-.ur  ,  ne  primum  q  .idem 
motam  habere  menfuram  ,  cum  fit  par  ratio  utro- 
bique  .  D  ctum  autCiT»  fuit ,  fu^er  artic.  quarto , 
primum  rr.ocummenfuriri  tenipo.-e  ;  igiturnullum 
elt  svitcrnum  ,  quin  a;vo  men.uretur :  ac  proinde 
rccfcfl^e  eft,  eva  multiplicari  pro  aviternorum 
tni-iltipfcitate. 

Respovdeo  dicentHim ,  yirticnlo  prxccdenti 
eXtitiffe  declaratum,  qu^iliter  ncmmexvi  non  im- 
portatur  aliquidrc  dillipflum  ,atque  additiim  m- 
trin.'ecus  exiftentias  sviternorum,  tamquam  pro- 
pria  cujufque  menliira  ;  imoaliud  non  effe^quam 
ipfam  aftiialem  xviterni  exiftenti.3m,  quatcrusin- 
telligi;ur  durare  ,  feu  potens  alteri  duratiorii  coe- 
xiftcre.  fuxta  hxc  igitur ,  maniftftumeft  ,  tot  ef^ 
fe  asva  admittends  ,quot  aiviterna  reipfa  a  parte 
rei  exftunt.  Prefentis  itaquc  quefiri  alius  eft 
fenliis  ,  &  (copus .  Nam  fupponitur  ,  cvum  aliquid 
extrin  ecum  cfle.ac  quidem  re  diver^um  ah  actua- 
li  eXiftentiJ  cv'terni ,  natum  utiq.;t  ex  fui  natura 
menlurarc  actua!  m  e.xiftentiamavuerrorum  .  Et 
circa  id  evum  exrrm/ecum  trip!e\  eft  fi-r.tcncia: 
Pr.ma  eft 'iegint;Um  ,  ullum  cvitrrrum  efle  alte- 
rius  .tvum.  Etenim  quanloqni  lcn  omnia  cvi- 
terna  ha' eint  trxiftcntia  e^]Ui.-  invar^ablem,  eo 
quod  Cuiqie  gviternorum  perinde  rcpugnet  fuc- 
ceflio  partfum  :  fieri  fani  nequit ,  ut  uni  infit  ra- 
tio  menf  i'e  refpeftu  casterorum.  Nam  ei  oporteret 
ir.efTe  exiftcntiam  mag^s  fivam  ,  atque  invariabili- 
lem  quam  ahis  meQfuraci* :  Et  inluper  inquantum 

inva. 


115  SummceJoannisDuns  Scoti  i. 


Huncdicendi 
r.lo.liiin  (tqu- 
«ur  8.  Thoni  s 
Jijc  iajolmhne 


PertTum  pri«« 


jnvar.iabil.rter  di>!'?.ns,  efl^^inotius  ex  naLur.  re.  c»- 
.teris  evitcrnis,  quce  per  illam  exilentiam  men- 
fiirarentur.  Inter  cxirtenLiassiuem  xviternorum 
non  apparet  talis  (lifrercntia ,  ac  promde  unum 
jcviternorum  non  efl  alterius  ffivum  .  Cercrum  hec 
opinio  non  nc»at  ,  unam  cxiflentiam  cviterndm 
efie  aliam  perreci'orem  ,  ac  proindc  habere  ratro- 
nem  menfura!  reflKftii  imperfeclioris  :  m^nfurg, 
jnquam,  quiditative  ,  de  qua  loqmtur  Philofb- 
phus  ,  lo.  Metapbyf.  Tex.  c.z.fy'  iude  .  Sed  nobfs 
fiic  efl;  lcrmo  de  menfura  durativa,  qug  dicitur 
aliquo  modo  reduci  ad  genus  quantitatis . 

Secunda  vero  fententia  cH:,  unumquodque  gvi- 
ternum  fuperius  effe  evnm  refpeftu  inferioris. 
jNam^viternifuperioris  exiftentia  ,  ut  ell  petfe- 
ftior,  ita  &fimpIic;or  inf^^riori  ;  rcft!^  i^itur  dici 
potcf]:  inferioris  menfura  ,  quia  ratione  fuK  fimpli- 
citatis,  nata  ellex  natura  rei  certificaredecxirten- 
tia  poteftinferioris,  Ejcquoftatim  fequitur,  gv^a 
fore  mukiplicandajuxta  numeriim  eviternorum; 
(  fi  tamen  cunfti  a:viterna  in^-erfe  ponantur  fpecie 
dilTerre  )  exccptis  primo,  atque  ultimo  ex  ipfis. 
Nam  iniimum  gviternorum  noneilxvum  reljie- 
fta  alterlus  ;  quia  exifiientja  ejus ,  utpoteinhma, 
rullam  aliam  invari.ibilem  ex"iftjn:iam  mcn'urat: 
Et  fupremum  ell  prg:ise  asvum  refpefta  aliorum 
inferiorum,  quorum  efi:  Sc  rjienfura  ;  fed  quum 
non  habsat  exiflentiam  aliam  fliperjorem  le  ,  nec 
fubindeefl  ab  alio  reviterno  menfaracum  , 

Tertia  deniqye  .'ententia  cfl;,  unum  folummodo 
efife  gviternorum  omnium  evum:  acproindenon 
q:iaailibct  gviterni  exifrentiam  ,  erfi  alia  fimili- 
cior,  &  notior  fit  rx  na:ura  rei ;  fed  tantum  fim 
plicifiima,  ^c  psrfeJtiffi"n.i  fupremi  aiviterni :  ea 
enim  tanquam  fimplicifilma  cetcrarun  ex  rarione 
fua  form.iii ,  &  in  le  ell  certifri.Tia,  Sc  p^-imo  nora, 
ac  proin  le  nata  certiiicare  de  aliis  cevitornoruni 
ex.flentiis  ;  fola  igitur  £  fl  iilorum  menfura  ,  quia 
exif^cntia  inferioris  a:viterni  pro  quacunque  dara- 
tione  ei  comparatur,  redditur  cer^or .  Hic  fen- 
tentia^  adherentes  ,  re^ftc  quidem  opiuantnr  ,  po 
rcndo  in  lup'emo  cviterno  ;  (  qua^  eft  exiilentia 
primi  Angeli  (  gvum  refpe6tu  omnium  Kviterno- 
rum  ,  at  npqLiaquam  (  uc  videtur  ):a'eeviternum 
menfurari  avo;  quia  nullum  sevum  eft  fingendum 
menfura  intrinfeca  illius  exiflemie  ,  juxta  difta 
articulo  trAcedenti  .  Nam  ex  ipfa  menfuraopor- 
tet  innotefsere  mcnfuratum  :  nihilautem  fuprcmo 
Angclo  intrinfecum  efc  notius  exiflen-ia  ipfius. 
Sed  neque  potefi  certiiicari  per  aiiquid  extrinfe- 
cum  illi  :  quia  qurtl.bst  alia  exifientia  jeviferno- 
rum  ,  ut  eft  mmus  fimplex,  &  perfe6lia,  ita  &  mi- 
rusccrta  ?^  primi  aviterni :  ipfi'is  igitur  quan- 
titasd  urativa  nequit  difcerni  per  aliam  ,  nec  fciri, 
quanta  fit  :  quia  ejfe  menfiuans  roret  nobilius 
menfurato  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo:  Pu- 
tantesunicum  efTe  ponendum  in  prim©  eviterno 
evum  omniumevi  ernorum,  ex  temporis  unitate 
i'd  potifHmum  o.lendere  eontendunt .  Terria  ita- 
que  opinio  hoc  ar-gumento  compi-obatur  ,  Secun- 
da  ctiam  fcntentia  ponit  in  fupremo  gviterno 
evum  refpeftu  omnium  inferiorum:  eifi  complura 
alia  putetefTeidmittenda  eva  ,  ut  ex^itit  declara- 
tam.  Primj  ergo  fentennx  inhaerentesduntaxat 
recarent,  e/re  unumiEvum  ex.rinfecum  refpc6lu 
evi'ernorum. 

Cum  igitur  arguitur  confra  ponentes  plura 
^va  ,  ut  in 'ecun  la  fententia  .  E'1;  tantiam  unum 
temi3u-s  omnium  remporalium  :  ergo  &  unicum 
^vumrefpeclu  gviternorum  .  Neganda  efi  confe- 
que-itia:  quia  non  omnis  matus  fuperior  _^habet 


ratio.iem  nen  u  f     x  natura  rei  refpefiu  infer-o- 
r^s,  nec  habet  condi-ione';   menfurg,  qu^-  dunta- 
xat  com.-^etunt  primo  m  itui,a  quo  efl  &  tempor  s  4. 
unitas.  At  cuivis  ex  ftcntig  fuperiori  in  ffiviternis  $• 
congruunt  conditiones  menfurc ,  ex  natura  rei  re-  "^ 
fpeftu  inferioris:  &  ideoqualibet  fuperiori  men- 
furacur  infcrior  exifljntia  :  eltquc  proinde  ffivum 
in  omiibu.  gviternis  mu!t'n'i-3tum  ,   quibus   flm; 
inferioi'eS,fea  minus  pcrfcfte  exiftentie.  Non  cfl 
ergo  conJiudenda  unitus  evi  ex  unitate  temporis, 
ctim  dilliniili$,ac  diverfa  omninofit  ratio  utrobi- 
que  . 

Ad  .Secundumm,  fi  evum  intrinfecum  ponatur 
efii  uniuicajufque  xviterni ,  ut  coexillens  alteri 
durationi  ,  (  nullumenim  eft  imaginandum  re  di- 
vcrfum  ab  exiftcntia,  ejque  additum,  ut  extltit  de- 
chnincn  i>i articulo prxcedetiti  )  utique  tot  funt 
necefTaria  cva,  qao  gviterna  ex  itunt ;  quamvis 
ncqaeant  fjbinde  h  ib-.-e  propnam  rationcm  men- 
furas,  quia  iniivifibiie  non  efl  fecundum  aliquid  • 
fiii  notius  feipib  ,  nam  ut  partibus  careat  oportet. 
Loquendo  igiturde  evo  extrin^eco,  potefl  poni 
unum  ,  aut  multiplex  ,  fecundiim  terciam  ,  aut  fe- 
pundam  fententiam  antea  declaiatam  . 

AJ  Tertium,  concedo  in  unoquoque  Genera 
effe  menf iram  unam  quiditativam  ,  de  qua  loqui- 
tur  Ariiloteles  locodtato^  &  nihilominus  pofle 
noni  alteram  menfuram  in  genere  durationis» 
unam  omaium  Kviternorum  ,  ut  'extitit  declara* 
tum  . 

AdArcjmenta  in  oppofitum,  quibus  impro- 
fca;ur  un'tas  a:vi  .  Ad  Dionyfium  dicendum,  ipfi 
effe  fermonem  ibi  de  jcvo  intr;nfe«;o,  quod  efl  ip- 
iiim  Cj^  ffivitemorum  ,  qiiod  concedo  muUiplex 
effe  pro  multiplix:itate  aeviternorum .  Vel  fi  d» 
extrinfeco  dicatur  cfTj  loquutus,  potefl  exponi  fic 
ut  dii5l  s  ejas  confirn)ecur  fecunda  fententia  ,  qu| 
ponit  plura  jeva . 

Ad  Secundum  refpondeo,  fi  deftrueretur  pri« 
nium  g.viternum ,  qao!  eft  cascerorum  menfura, 
non  proptcrea  aha  mutarentur  ,  nifi  /ecundum  re* 
lacionem  menfurati  ad  menfiiram;  quam  muratio* 
nem  ,  »1  paterentur  alia  gviterna  a  primo ,  nullam 
feq'aeretur  inconveniens  .  Confimiliter,  fi  contin- 
■geret  ip''a  mcnfiirata  d-finere  effe ,  primum  ^vi- 
ternum  non  foret  obnoxium  ulli  mutationi  reali  , 
fed  duntaxat  rationis  :  quia  non  fe  habuit  ad  illa, 
ficut  menfura  dependens  ad  menlirata  ,  fed  potius 
tanquam  excedens ;  quia  ergo  nulla  re'atione  rea- 
li  prias  referebitur  ad  eviterna  menfurata  ,  ideo 
his  dencientibus  non  mutaretur ,  nifi  fecundum 
rcfpcotum  rationis  . 

Ai  Tertium,concedo  primum  eviternorum  noa 
msniirarievo;  quia  ei  nulla  efl  talis  menfura  in- 
trinfeca,  ab  ipfb  dillincla  ;  &  extrinfecum  nuf- 
quam  invenitur ,  ut  fuppon'tur .  Ec  cum  arguitur: 
igiturnecprimo  motui  efl  attnbuenda  menfura, 
ciim  fit  par  ratio  utrobique  .  Refpondeo  ,  artic, 
quarto]^m  extitifl!e  declaratum  ,  qualicer  primus 
inotustemporc  menfuratur ;  quia  etfi  fecundum 
fc  totum  non  exccdatur  a  temporc  primus  motus, 
cum  tamen  excedatur  fecundiim  quamlibet  ejns 
partem,  fatis  efl ,  ut  dicatur  menfurari  a  tempore.  , 
Al  primi  a:viterni  exiftentia  non  habet  menfuram 
quas  faltem  ex.edat  menfuratum  fecundnm  ali- 
quam  fui  partem,  cum  fit  prorfiis  indivifibilis. 
Qiiamvis  igitur  primus  motus  cadat  fub  temporis 
menliira,  non  tamen  primossviterno  competerc 
potell:  alio  menlurari. 

Amphus  ,quod  primus  mof^usmenfiireturtem- 
pore ,  idefl ,  quia  vel  motus  efl  aliquid  diverfum  4 
temporc.fecundum  ration«m  Ariftotelis,  /^.'^hyfic^ 


Tomus  I.  Vars  l  Quc^Jlio  X.  Art.  VI  1 1 1 

li'ift  motus  haheat  propriam  exiftentlam  ,  vei  e,  >Sc 
proprie  in  fe  durabit  ,dameft  ,  a"que  in  tempore 
feu       "       " 


Tex.  9^. ,  de  qua.  re  infra  :  Vel  li  fit  idem  mocai, 
poted  is  motusmenfurare  ("c  ,non  qaidem  primo; 
(ed  fecundum  partem  ,  quatanquam  notiornata 
eft  menlurare  totum  :  Quantitas  enim  ut  diftin- 
ilt  cognita  ,  poteftefTe  nienfiira  fui  ipfius,  fecun- 
dum  partes  ("uas  confus^  cognitas.  Sicutetiam  di- 
cit  Philorophus  ,  4.  Pby/tc.  Tex.  c.  1 14-  Tempus 
menfurat  ipfum  motum  in  determinanilo  quem- 
dam  motum  ,  qui  poltea  menfiirahit  totum  mo- 
tum  :  ficut  longitudinem  cub  tus  indeterminando 
aliquam  magnitudinem  ,  quas  metiatur  totum  . 
Ktutra  tamen  ratio  poteft  efle  in  propofito :  quia 
fioB  efi;  aliquid  in  eviterno  primo  aliud  abexiften- 
tia  fua  ;  nec  ipfa  ex  ftentia  Tua  eflqiiaRta,  ut  men- 
furarequeat  fe  ipfam  .  ftcundi^im  aliquam  partem 
rotam  fibi ;  ftat  igitur  tempus  effe  menfiiram  pri- 
mimotus,  non  autem  a:vum  primi  eviterni ;  ac 
proinde  nuUa  hinc  apparet  caufi  multiplicandi 
cxtrinfeca  xva . 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrumtempusfic  unum  ,  idemque  numero. 

Do^.  De  reruM prinLipto  ,  q.  20.  .,\.dil}.  48.17.2. 

^.  Si  arguatur,  c^  5.  Meiaphyf.q.  i o.S. Thom, 

\.p.  q  10.  art.6.  in  fbJutione  . 

VIDETUR  tcmpushiudefle  unum  ,  idem- 
que  numero.Nam  fi  hanc  unitatem  tempo- 
ri  attribuere  deberemus  maxime-  ex  un''tate  primi 
motus,  ut  fertur  :  Id  autem  efle  falfumoftendi- 
turmultiph'citer  .Primd,qufa  qijicqnid  temous 
eftjin  relatione  ad  motum  eft:  Non  enim  eft  aliud 
tempus  ,  quam  durario  motus  1.  enfiuans  ejus  ef- 
fentiam,&  fiicceflivam  permanentiam  :  Cumer- 
goquilibet  motus  habeat  propfiam  durationem 
abaliadiftinftam,  ad  numerum  moruum,  fiint 
multiplicanda  &  tempora ,  non  er?o  rx  onitate 
primi  motus,eft  &  unicum  tempus:  Tcmpus  enim 
inon fequitur  ad  aliquam  determ-natam  rpeciem 
motus  ,  fed  magis  ex  generali  ranone  ipfius  :  id 
-ver6  aequaliter  ineil  omni  motui ;  er»o  «5c  tempus 
aqualiter  fequituromnemmotum  .  Non  eft  crgo 
duntaxat  in  primo  mobili ,  ut  in  rubjeifio  . 

Secundo,  quia  fi  temporis  unitas  abunitate 
primi  motus  dependeret ;  igitur  ceflTanre ' a!i  motu 
primo,  nuiquam  efllet  temnus  ;  Con^equpns  ut 
fairum  improbatur  ab  Auguft  no  ,  r  1.  Corfef.  cap. 
S3.  Tum  quia  fi  ceflaret  motus  cocli,  ?i  movcrcur 
Tota  tiguli,moveretur  in  tempore.  Tum  ,  quia, 
ciimftantecffilo  ,  pugnavitJoTue  ,  ea  nu^pnt  per 
fuum  temporis  fpatium  geih,atque  finira  eft;  igi- 
tur  tempus  non  eft  a  motu  coeli ,  ut  unum  dicide- 
beat,  obunitatemmotus  Illiu5:  i-no  pot'us  om- 
nium  corporum  motus  videntur  efle  tempora,  at- 
que  ita  non  unum. 

Terti6,quia  fi  Deus  crearet  alium  mundum,cir- 
ca  quem  vo'.ueretur  aliud  Coelum ,  ex  boc  vldere- 
turadillius  motum  iequuturum  effealiud  tem- 
pus :  confjquens  autem  ncgatur  «b  Anftotele.  4. 
-^/ry/T^f^v.c.tjj.dicente.fi  elTent  duo  mobilia  aequi 
prima,  adiiuc  eflet  tempus  unum.  Quod  efle  om- 
rino  non  poflTet ,  fi  propter  unitatem  primi  mo- 
tus,  unicum  tantum  tempusdarctur. 

Prxterea,  Qujehbct  res  ficut  habet  eflc,  &  exi- 
ftere  proprium,  ita  &propriam  durationem.  Por- 
r6.,nonaliud  vocamusdurationem,  quam  perma- 
nentiam,  &  continuationcm  propri.xexiftentia:  , 
five  id  fiat  per  continuam  partium  ejus  generatio- 
nem  ,  ut  in  motu;five  per  partium  carundem  con- 
tinuationcm,  ut  in  pcrmancntlbus  ;  ergo  ciim  qui- 
Tufiius  /. 


j.  rii^.  2.  q.  4(« 

cii,f.o.:em  .    V. 
Jetur , 


q-j 


Quodlib.  <!•  21. 
§.  Quantum  »i 


proprio  erit ,  leu  in  liia  djratione  ;  omnisigitur 
motus  proprium  habet  tempus  ,  feu  propriam  du- 
rationem,  &  non  tantum  primus  motus . 

Piffiterca,Seci:ndum  Ph.lo'bnhum,  <./'/ri/'.  Tex. 
c.  118.  ^^ies  menfuratur  tempore  ;  igicurtempus 
non  pendet  fic  a  motu  ,  utab  hujus  unitate  fit  5: 
unitasillius  .  Confequentia  eft  evidens  ;  quia  fi 
tempus  efl^entialiter  fpecificaretur  a  motu  ,  jam 
iiullius  fbret  menfura,  nifi  motus  ipfius,  vel  ejus  , 
quodfubeflTet  motui ;  adeoque  quies  non  menfu- 
rarctur  tempore  . 

CoNTRA,  TempusefTe  unum  numeroomnium 
temporalium,dicitPhilofophus,4.  Pbyf.  Tex.  c.95. 

RfSjJONDEodicendum,  confonum  cfl"ecommu-    ^  ^ 
ni  conceptui  omnium  ,  temporalia  cunfta  ubique   inm^;,. 
agi ,  ac  menfurari  uno,  eodemque  tempore  nume- 
ro:quam  veritatem  tanquam  communiterconcef- 
fam  fupponit  Ariftoteles  ,  &  loco  nuper  citato  ,  & 
frequenter,  prout  &  fibifamiliare    eft  procedere 
femper  ,  &accipere  quscunque  communiter  ab 
omnibusconceduntur  ,&qiJX  ilint  mag  s  confbna 
illis,  quamvis  alioquin  per  rationem  occurrant 
aliquxdiflicultates  .   Etfi   igitur  communis  orr- 
nium  animi  conceptio  fit,  tempus  ubique  efle 
unum  numero;urd^  tamen  ea  unitas  fic  accp-en- 
da,  non  una  tft  omnium  f"ententia  .  ATqui '"ta- 
que  putavtrunt ,  tempus  efle  unum  popfer  mate- 
rix  primoEunitatem  :  Prima  enim  mareria,  cum 
fit  caufa  omnis  mutation  s,  &  variat  oris  in  re^ius , 
eaquefit  una  in  omnibus,  merito  ab  ipfa  tempus 
eft  ,  &  dicirurunum  .  At  is  modus  dicendi  pon 
fubfiftit  :  Etenim  materia  omnium  matrrialium 
noneftuna  unitate  reali  ,&  fignata  ,qralem  uni- 
tatemquoerim  4  n  tempoie;  ed  unaduntaxat  uni- 
tate  ratioms  :  q  jatcnus  eadem  eft  ratio  hujps  ,  & 
iilius  matenas,  perinde  ac  una  dicitur  raio  om- 
nium  hcmniim  .  Tempus  ergo  cum  fit  accidens 
reale  ,  nequit  effe  unum  ab  u^^itate  materiaj ,  r.ifi 
unitate  rationis  .  Rurfus  ,  Tempus  cft  numerus  ; 
ergo  de  ratione  fui  refpicit  abquam  muhitudinem 
numeratam  :  in  materiam  aurem  primam  ,  Tccun- 
dum  fuam  efTentiam  r,on  cadit  numcrus,<ed  folum 
in  effe ,  &  fecundum  fuum  efje  non  eft  eadem  ma- 
teria  omnium  ;  ergo  nec  tempus  e  ft  unum  ,  idem- 
que  numero  ab  ejus  unitate  .  Idto  aliis  videtur 
eife  declaranda  unir as  tempor-s ,  ex  eo  quod  tem- 
pusfit  efientiilitcr  numerus  motus  fccundum  pri- 
Cis,  &  pofteiius  .  Cum  igitur  idemfit  numerus, 
quo  numeranturdecem  homines,&  decem  canes  , 
ut(^iciturvd..'?'/-'y/-?"f*'.iJ4-'icn««fi'srioeftid€m 
tempus,quo  menfurantur  omncs  motus   .   Sed 
iftampofitionemcxprefsi  reprobat  Comm:  fupcr 
cit.  tex.  134.  4.  '?'/'j//Fc., quia  unitasnumeri  ,qua 
decemhomines,  decemque  canes  numerantur  , 
eft  unitas  numeri  mathematici,  &  quxdam  proin- 
deunitas  rationis  :  tempus  autem  eft  accidcns 
reale  ,  non  mathematicum  ,  Deinde  ,   abeodem 
unumquodque  habet    unitatem  ,    &  entitatem; 
ergofi  tempuseftunum  perconceptum  mcntis, 
abjejufdem  intclleflus  confiderationc  accipit  & 
effe  ;  non  eft  igitur  tempus  accidcns  reale  ,  ncc 
includens  motum  realem,tanqur.m  materiale  ejus, 
ex  dicendii  infra  ,  articuh  faTinifequevti  . 

Proinde,  adintclligendum  temporis  unitatcm  ,  h.,b»tr.-ti.r.tm 
diftin^uendum  arbitr;imur  inter  t^mpus,quantum  pfrf-f»,m  me- 
ad  ipfius  ejfe  reale  (  quod  non  cfl^e  aliud  ,  quam  l".;;^',*,,:;;^^' 
motumlongo  fermone  inferius  <!cclarabitur  i/r.-/-  le.uitcnin  «ir* 
ciihfequenti  citato  )  &  quatcnus  convenit  ci  ratio 
mcnfura:;  &inquantum  deniquc  r^bus  tempora- 
libus,  &  fenfibilibus  cft  cauf»  vtriationis  .  Qo^an- 
P  tuo\- 


Tfne>.i: 


idie  ifiijc. 


114 

tum  igitur  attinetad  tempus,'ecun(iu,n  iplins  rea- 
lem  entit-atem  ,  cum  h:z;  aliud  non  fit ,  quam  ip/a 
■''  continuatio,  vel  duratio,  vcl  rucceffio  motus  ,  non 

unum  quippe  poteft  efTe  tempus,  led  multiplex 
erit,  pro  multiplicitatc  motuum  .  Motusenim 
j^'.i'Iibct  perfe,  &  effencialiter  eft  quantus,  ac 
lubinde  cdentialiter  debetur  fibi  menfura,  qu£cel1 
ejus  in:rinfcca  duratio,  &  terapus  .  Ciim  igitur 
omnis  motus  aqualiter  refpiciat  tempus,  tanquam 
propriam  ipfius  durationem,  &  menfuram  eflendi, 
profefto  tempus  ita  acceptum  ,  &  confideratum 
plurificatur  fecundum  motuum  pluralitatem.  Hinc 
Ht ,  fore  &  menfurari  etiam  tempore,  .ut  propria  , 
&  intrinfeca  durationc  ipfius,  quemlibet  motum, 
fielTet,  ceflante  motu  corporumcosleftium  ,  ut 
evenifle  narrat  Scriptura.cijm  lofijc  pugnaretpro 
jofu«i9.  Gabaonitis  ;  &  etiam  tempore  dimetiendos  elTe 

irotuscorporum  beatorura  poftjudicium,  quan- 
docoe'um  nonmovebitur  amplius  .  Imo  fi  nunc 
al  quis  Bjatorum  reaffumptocorpore  moveretur, 
ejus  motus  poflet  efl"e  velocior  motu  priml  mobi- 
lis  ;  non  ergo  menfuraretur  tempore  confequente 
motum  primi  mobilis  ,  fed  proprio  ,  quod  fcilicet 
cflct  mcnfura  fui  motus  :  quot  ergo  funt  motus , 
totidem  &  tempora  ,  quatcnus  tempus  realiter  eft 
piotuj . 

Verijm ,  quatenus  tempori  convenit  ratio  men- 
furs,  feu  ut  habet  perfeftam  temporis  rationem  ; 
addit  fupra  motum,  &  fucccffivam  permancntianj 
cjus,  rationem  menfurx  ,  proutipfum  motum  di- 
metitur  fecundum  prius,&  pofterius,  lorgius  ,& 
tardius  .  Quemadmodum  igitur  motusrcalisac- 
cipit  ab  intellcftueam  partium  fuarum  dilcretio- 
fiem  (  fi  juidem  in  (e  eft  reahs  partium  formas  fuc- 
cefllo,  potentia  duntaxat  djftinftarum  )ita  quo- 
niam  mtelleftus  non  nifi  in  motu  primi  mobilis 
invenitea  omnia^quie  requirit  perfefta  ratiomen- 
fura? ;  i  Jeo  icmpus  fecundum  perfcftam  rationem 
ipfius,  eflinprimi  mobilis  mota  ,  ut  in  fubjefto : 
inrel  qnis  vero  per  illud  menfuratis,  non  efl  ut 
in  lubjccto,'cd  ea  refpicit  utextrinfeca  menfura. 
Kon  ergo  intelligimus  tempus  addere  motui  pri- 
mi  mobilis  quantitatem  aliquamdiverfam  a  motu; 
fed  duntaxat  rationem  menfurffi,formaIiter  conno- 
tando  ipfum  motum  materialiter,ut  ell  uniformis, 
regularis  ,  &omniumcertifnmus  ,  Semper  enim 
eft  jcqualis  vclocitatis,  &  uniformitatis ,  de  quibus 
&conftatapud  omnes  .  Eftigitur  tempusfecun- 
dum  fui  perfectam  ,&  completam  rationem,dun- 
taxat  unumjjuxta  motus  primi  mobilisunitatem  , 
quatenus  ei  foli  competunt(  ut  diftum  eft)  condj- 
tiones  perfefts  menflira:  .  Propterca  quod  ergo 
motus  primi  coeli  eft  fimplicilTimus ,  &  notiffimus, 
tempuS  qiKjdeft  ejus  motus  menfura,  ipfumque 
fequitur  ut  proprium  fubje(i;tum,re6te  ponitur  pa- 
riter  menfura  casterorum  motuum  ,  aliorumque 
temporum  ;  nonquafi  fit  in  ipfis,  ut  in  fubjecFto: 
fed  quoniam  per  comparationem  ad  tempus  notif^ 
fimum,  &  fimpliciffimum ,  quia  maximse  veloci- 
tatis,  ac  uni'brmitatis, certihcatur  intelleflus  de 
du  ratione  a.iorum  motuum ,  vel  tempore ,  in  quo 
poterant  moveri. 

Et  quamquam  hoc  ita  fit,  &'ficutiin  aliis  Ge- 
ccribus,  pariter  &in  illoratio  perfectas  menfuras 
inveniatur  principaliter  in  aliquo  phmo  ,  cui  per 
fe  infunt  menfurae  conditioncs,  prae  omnibus  ad 
id  genuS  fpeftantibus ,  ut  uncia:  in  ponderibus  ; 
Dihilominus  fecundum  quod  natura  illius  primi 
magis  ,  &  minus  reperiturin  iis  ,  quae  funt  ejus 
generis  ,  ita  &ratio  menfu  ae  in  iifdemfit  opor- 
let.Unde,(!:um  per  aiiquem  motum  particularem 
fiobis  notum  dimetimur  alium  ignotum  j  eft  in  ta- 


SummceJoannisDunsScoti . 

h  motu  ratio  iT)eniuiK&  tempon*s,ut  in  fubjefio, 
aliud  a  tempore  illo  univerfali ,  uno  &  fimpliciflfi- 
ino  primi  mobilis  :  &  ita  de  no(?le  per  horologii 
motum  ,  alii  motus  dimetiuntur  ,  nobifque  inno- 
tefcunt ;  Ac  per  eundem  menfurantes  noftem,  di- 
metimur  fubinde  motum  caili .  Etfi  igitur  tempus 
fub  rationc  perfe<ftae  menfune  ,  primo  ,  &  princi- 
paliter  motumprimi  mobilis  fequatur,  eftnihilo- 
minus  tcmpus  menfurs  rationem  quodammodo 
habens  ,  etiam  in  aiiis  motibus  ,ut  m  fubjefto;  in 
his  /cilicet ,  quorum  quantitas  eft  magis  noca  ,  & 
a  quibus  intelleftus  format  fibi  rationes  menfurac 
relpeftu  aliorum  motuum,  fecundum  prius,&  po- 
ftcrius,  vtlocius  ,  &  tardius,  long  us  ,  &  brevius. 
Quamvis  reveia  haec  menfurs  magis  nobis  notae, 
figna  qugdam  fint  motus  illius  primi,maxim^  uni- 
formitatis,  &  velooitatis  ;  in  quo  prou^.Jc  laiva- 
tur,  &cuiperfe,  &  primo  convenitrario  perfe- 
€t^  menfurgrefpeftucgterorummotuum,  &tenj- 
porum. 

Denique,  quantum  ad  tempus,  ut  eft  caufa  va- 
riationis  rerumfenfibilium  ,  manifellum  eft  ,uni- 
cum  efle  tempus,  cujus  funt  partes  tempora  ,  qia: 
in  mundo  fenfibiU  variantur,atque  reperiri  iu  mo- 
tu  primi  mobilis  ut  in  fubje(5lo;  fiquidemEftas, 
hycms,  ver ,  &  autumnus  ,  djes  ,  &  nox ,  non  Tunt 
partes,  nifi  illius  temporis  ;  nec  eft  in  iftis  vana- 
tio,  nifi  fecundum  varium  fitum  corporum  ccele- 
jlium  ;  eft  ergo  unicum  duntaxat  id  tempus . 

Ad  Argumenta.  Adprimum,  Ioque^do'le 
tempore  ,  quatenus  habet  rationem  perfec^taiii 
mcnfurg  fuperadditam  motui  reaii  ab  inTellcctu  , 
reganda  eft  minor  ;  quia  in  nullo  alio  motu  a  la- 
tioneprimi  mobilis  pofTunt  inveniri  conditiones 
perfe(5t«  menfurac .  Etcum  probatur  primo;  quia 
tempus  videtur  fequela  cujuslibst  motus,  &  non 
tantiim  primi  coeli .  Rcfponfio  patet  ex  did-ts  :  Id 
■cnim  verum  eft  de  tempore  ,  fecundum  effc  reale, 
cjuod  habet ;  pro  quantonimirum  r^ccipitur  pro 
intrinfeca  duratione  motus  ;  &  tunc  utique  funt 
tempora  multiplicanda  pro  multiplicitati;  motu- 
um  :  Non  autcm  ut  tcmous  habet  rat  oncm  ner- 
fefte  menlurj  ;  quia  tale  tempus  nequit  inveniri  , 
nifi  in  motu  prjmi  raobilis  ,  ut  in  iiibjeiL"lo  ;  ut 
diftumfuit. 

Ad  Secundam  probationcm  ,concedendum  eft, 
ad  defitionem  motus  primi  mobllis  poflle  moverl 
inferiora  ,  atqu£  eorjm  motum  efTe  in  tempore, 
eo  quod  tafum  motuum  duratio  apprehendcre- 
tur  longa,  vcl  brevis  ,  per  comparationem  ejus  ad 
^lurationem  aIteriusmotus,utique  notioris,  atque 
certioris.E:fi  itaque  tempus,quod  eft  in  motu  pii- 
mi  csli  ,  fit  communiter  menilira  ,  &cercior  ad 
menfurandum  durationem  aliorum  motuum,  pro- 
pter  conditiones  illius  primimotus;  nih  lorninus 
co  cefTante  ,  vel  non  apprehenfb,  vel  non  rchcis 
infcrioribus  motibus  adillum,(e  iad  afum  ,a.!huc 
poflTunt  menfurari  tempore  ,  quod  /equitur  ad  mo- 
tum,  per  cujus  ilurationem  mens  judicat  dura- 
tionem  alterius. 

Ad  Tertiam  inftantiam  dicen^ium ,  fi  eflTent  duo 
mobilia  aequS  prima  ,  tunc  &  fecuncKim  rem ,  &  m 
ratione  menfuise  comparata  ad  intellect.im  ,  futu- 
ra  duo  item  tempora  ;  per  quxpro'nde  pofl^cnt  i:f- 
tera  omnia  menllirari  .  Qiiod  fi  pcr  unurn  dunta- 
xat  cxteri  motus,  &  tempora  dimetirentur ;  ut 
fieripoflet  (  nam  non  magis,  fe.I  aeqae  per  aliam 
menfuram  innoce^cercnt  menlurat-a)  cunc  unum 
duntaxat  fore  tempus  ,  &  non  plu.a. 

Ad  Secundum  patet  refponfio  ex  di(?lis,  quia 
proceditde  tempore  fecundum  elfe  reale  ,  quod 
habet  per  raotum ,  &  a  motu  j  ac  fubinde  conce- 

den- 


Tomiis  L  Vars  l  Qucejlio  X.  Art.  Vl 

dendum,  tot  efTe  tempora  ,  qiiot  motus  . 


»'S 


QnoHlib.  q.  II. 
$■  De  ftcunli. 
WtAd  Uriium, 


Ad  Tertium  refpondeo,  quce  {-ofTunt  moveri,& 
quiefcunt,  menlurari  quidem  tempore,  (ed  non 
perinde  ac  motus  .  Etenim  illorum  duratio  fub 
quiete,  innoteicit  per  comparationem  ad  motus 
durationem  ,  quo  pofTunt  moveri  :  menfurantur 
igiturtempore  negative  ;  ncc  talis  men.ura  quie- 
fcentibus  conveniret ,  nifi  pet  refpectum  ad  mo- 
tum ,  cujus  tempus  ell  per  fe  menfura  :  &  is  de- 
Hique  innotefcit  per  alium  motum  notforem  ;  do- 
nec  deveniatur  ad  perfetlam  menfuram  ,  &  rem- 
pus  ,quod  unum  eil ,  ficut  &  primi  mobilis  ratio  , 
cujuseflfequela. 


ITERUM  ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  tempus  differat  realiter  a  motu  . 

Doc^.  De  rerAm principio  ,q.  iS.  4.  dijl.  48.  q.  2. 

§.  Ad  primum  dicitur  fic  (  Nan.'  z.difi.i.q.z^ 

§.  R.efpondeo,fi  oportet  ,/V;yj?;/m///<? 

loqiiitur  alior:im^i'cl prob/ematicus 

ejf)^.  Metaphyf.q.\o.S.  TiJom, 

l.part.  q.  10.  artic.  6. 

in  fblutione  . 


VIDENTUR  tempus,  &  motus  reallter  dif- 
ferre  .  Etenim  fi  idcmeffent,  tunc  quanto 
motus  effet  velocior ,  ac  intenfior  ,  tanto  tempus 
oporteret  effe  m.yns  ;  propterea  quod  tarditas,  & 
velocitas  perinde  conveniient  temnoM',  ac  motui. 
Oppoficum  autem  vult  expre'se  Ph  lo.ophus  ,  4. 
Pbyf-  Tex.  c.  95.  &  probat  per  hoc ,  quia  tempus 
ron  eff  velox,  veltardum  :  motus  autem  dlcitur 
velox,veI  tardus;  i^itur  realiter  in'cr  fe  d.fferunt, 
etiamfi  tempus  fit  a  motu  infeparabile  ,  ipfumque 
receffario  concomitans  ,  ut  i?nem  caliditas  . 

Pra:terea  ,  Sccundi^im  romment.  funer  5.  Pbyf 
com.  4.  Motus  per  fe  non  ell  i"  diffincto  Pra:dfca- 
mento,fed  ad  illu  I  Genus  reducitur,in  quo  efl  r€S 
permotum  acqmfita  :  ut  moms  aH  Quah>atem  , 
eft  in  praedicamento  Qualitafis,&  fic  dc  aliis.  Sed 
tempus  non  fpefti'  adGenus  Quslitatis  ,  nec  ad 
aliud  quidem  ,  nifi  ad  propr'um  Genus  ,  quod  eft 
Quanti'  as  ;  ergo  tempus  differt  realiter  a  motu  . 

Prxferea  ,  Impoffihile  eil ,  duotempora  effe  Ci- 
miil,nifi  unum  fit  pars  alterius  :  non  enim  funt  fi- 
mul  duo  dies  ,  vel  du^  horre,  vel  duo  anni  ;  fed 
dies,&  bora,  &  annu^  firnul  fiint :  Atqui  duo  mo- 
tus,  &  plures  etiam  funt  fitiul,  Sc  «-lualiterfluunt, 
quorum  unus  non  eff  pars  alrerius  ;  quia  fimul 
currimus  ego,  &  tu;  &  fimul  moventurccclum  ,  Sj 
fiomo;  ergo  motus  non  efl  tempus  . 

Prffiterea,  Ex  partialihus  motibusomnium  par- 
tium  cccli  intcgratur  unus  tntalis  motuj  totius 
coeli;ergo  fi  tempus  efl  motus,fimiIiter  fieret  unum 
totale  temnusex  partibus  temporis  fimul  coexi- 
flentibus,ficut  &  motuspartium  fimul  coexiflunt; 
nemo  autem  imaginatur,  tempus  quantum  effe  non 
iblum  per  fuam  fucceffionem,  fed  ctiam  extensi 
diffufum,fecundum  extenfionempartium  mobilis  5 
ergo  non  cft  ivlem  ac  motus  . 

Prsferca  ,  Tcmpus  de  fe  efl  caufa  antiquitatis, 
8c  feneclutis,  &  corruptionis  in  rebus  temporali- 
bus,f.v  ^.Phyf.Tex.c.i  17.  Sed  motus,  inquantum 
motus  ,  non  efl  caufa  fencftutis  ,  &  corruptionis  ; 
ergo  tempusnon  cff  motus  .  Minor  probatur,  ck 
eo  quia  fi  motus  foret  ejunnodi  caufa,  tunc  omnis 
motus  in  rcbus  temporalibus  eundem  effjctum 
caufaret;  &  quanto  motus  major ,  tanto  r«s  cffcc 
Tomas  I. 


cni.ir,  quod  cll  mamfilt^  falfum  in  motu  locali , 
&  au»mentationis. 

Practerea  ,  Motus  cfl  ens  reale  indepcndenter 
ab  animaexillens  :  tempus  autem  nu/lum  habet 
effe,  nifi  in  intelle6tu  confiderante  id  ,  quod  pra;. 
teriit ,  quodque  futurum  ell: ;  i,i^i:ur  ncceffario 
ha:c  re  diltinguuntur.  Minor  probatur  auctorita- 
te  Auguftini,  u.Co^fefacnp  ^i- (S fequentibur, 
ubi  videtur  fuiffe  conftans  fententia  ejus  ,  tempus 
nihil  ali'jdeffe,  quamconceptum  intellectus,  vel 
tranfitum  rerum  prffiterlabentium  una  in  anima 
manentem;  perinde  ac  numerum,  quem  ex  difcre- 
tisunitatibus  efformat  intelleftus  :  5:  fecundum 
mentis  conceptus  videtur  exiftimaflt ,  tempus  vi- 
ci  longum,  vel  breve;  non  fecundum  quod  eil  a 
parterei ;  cumea,  quanon  funt ,  neclonga,  nec 
brevia  re6te  .«lici  queant  . 

CoNTKA,  Augullinus,  5.  fuperGenefim,  cap.5. 
Totius  tempus.,  inquit,  a  creatnra  ,  quhm  creattira 
capit  a  tempore  :  utrumque  aute,ir  ex  Deo .  Nec 
fic  accipiatur  quod  dicium  eft ,  tempus  a  creatura 
capit ,  quafi  tempus  creatum  non  Jjt ,  chm  fit  crea- 
tura  motus  ex  alio  in  aliud.,  confequentibus  rebus. 
Dicit  ergo  exprefse ,  tempus  non  cffe  aliud,  quam 
creatura  motum  ;  Non  ergo  tempus  eil  aliud  quid 
diverfuma  motu . 

RESPOND£odiceBdum,Tempus  fecundu.mqaod 
eft  accidens  reale,  idem  effe  ac  motum;  etfi  a  mo- 
tu  differat  formaliratione  ;  (perquam  rat;oncm 
vocatur  vere  tempus  )  ac  propterea  fecundum  fu- 
um  c/T?  matenale  ell  tempus  in  rebus  indepen- 
denter  ab  anima  ;  at  ratio  formaiis  ipfiasabani- 
ma  elt,  &  nullibi  extra  animim  reperitur  .  Ad  cu- 
jusfblutionis  intelligentiam  ,  fciendum,  qualiter 
hasc  tria  ,  tempus  ,  motus  ,  forma  ,  per  inotum  in- 
du6ta  ,  etfi  differentes  importent  rationes  formi" 
les,  a  quibus  &  diverfa  fortiuntur  vocabula  ,  ver^ 
nihilominus  eandem  rem  ab.^blutam  pra.i.ferre,di- 
cendi  funt.  Et  forma  quidem  per  motum  indudta  , 
ut  albedo,  potell  confiderari  &  ut  eff  in /■•■??£/  efj^e ., 
&  ut  efl  in/Vr/'-Primo  modohabet  effequ  eicens, 
&  permanens  ,  &  per  moduTi  informsn:  s  refp'Cic 
fubjeftum  ,  ac  fbrma  appeliatur.  At  fub  fecunda 
confideratione  ,  non  dicit  rem  pennanentem  ,  & 
quiefcentem  ;  eft  enim  incontinuoySV/'/ ,  nedum 
refpiciens  fubjectum  ut  mobiie  ,  verum  et  am 
agens,  refpe£tucujus  elt  actio  ,  &  motus.Igitur 
illudiJem,  quoJ  ut  cft  quiefci.nsd;ci:ur  forma  , 
quatenus  eflin  HeridiciLur  motus  :  ac  per  confe- 
quens  oportet  hxc  duo  habere  aliam  ,  &  aliam  ra- 
tionem  formalem ,  ciim  formr  conceptus  fic  ab.b- 
lutus,  per  modum  quielcentis  ;  motus  vcro  di- 
cateffentiam  fuam  per  modum  refpe<5tivi  conti- 
nu<i  fluentis.  Nccpropterea  eadem  rcs  dici  debet 
fluere  j&quiefcere,  manere  ,  &  prxterire  ;  quia 
dum  fit ,  fluit  fecun  Jum  aliam ,  &  aham  partem  , 
cum  vero  omnes  partes  fuerint  acquifitx,  quie- 
fcit,&manet.  Qu*madmodumigitur  idem  funt 
re  quod  fit ,  &  quoJ  fa6tum  e(l ;  fic  idem  funt  rc 
forma  per  motum  introdutta  ,  &  ip.'e  motus  .  Mo. 
tus  ergo,  quo  fbrma  introducitur,  non  ell  aliud, 
quani  fucceffio,  &  continuitas  formx:  &  quamvis 
ea  fuccefiio  formaliter  dcfinat  cfle  ,  miojt  ta.nen 
resipfius;  quia  p.irtcs  form.irum  acquit'.')  liu.m 
per  motum,  manent  in  fubjecto  mobih,  quanquam 
non  fempermoveantur ,  ac  per  hoc  deficrit  eflc 
ipfa  fuccelfio  ,  &  motus  earumdem  .  Ev  quo  fit,  fi 
introducereturalbedo  infubjeflu  ;i  fine  motu  ,  ^o- 
requidem  tunc  rem  ip'am  motus,  non  vero  ipum 
motum  .  Sicuti  ergo  in  hac  formu  inlHntanei  in- 
duftione  non  ell  aliud  forma  a/V/  /ipfi.is  ;  fic  nec 
aliudcffc  poteft/V//  ejufdem  ,  cum  fit  fucceffiv^  : 
P  I  &quem- 


«iuni  ■cfle  rcle 
ipiii^  idrir.  eft 


li6 

&quemad[mot?um;n  inflantanea  produttioncy/if- 
»•;■  Ibla  ratione  difiert  a  forma,qu£E  producitur;  ita 
ciimpermotum  introducitur ,  (iint  idem  re  ,  & 
foJa  ratione  formali  dirferunt  forma,  &  motus;  cu- 
jus  motus  formaper  ipfum  acquifita,  eft  terminus 
intrinlecus,  adeoquc  iieri  non  potefl,  ut  fit  res  di- 
verfa  ab  illo  ;  quia  alioquin  non  repugnaret  effe 
niotum  alterationis  ,  &nullam  formam  generari. 
Quaproptfr intelligendo  terminum  alterationis, 
iit  dcnudatam  a  propria  ratione  formali ,  qus  eft 
fiicinm  e/fe,qu!efcere,partes  fimul habere.,  &  ejul- 
modi  ,  qua;  motui  opponuntur,  eumque  formaliter 
excluJunt:  Talis,  inquam  ,  terminus  ,  &  resfor- 
m« ,  ut  caloris ,  vel  albedinis  ,  eft  materialiter  in 
conftitutione  matus  ;  adeoque  is  motus  eftcntiali- 
ter  componitur  ex  ipfa  re  forms  ,  quatenus  a  ra- 
tionibusformffidenudatur,  &expropria  ratione 
formali,  &  continua  fucceffione  partium  ,  quafi  ex 
formal'' ratione  .  Ec  in  hoc  complctur  fermo  in- 
casptus  fupra  articulo  4.  :n  Incidenn.  §.  Ad  pvi- 
mttm  . 

Coniderardum  eftnunc,  quomodo  fe  habesc 
motus  adtempus  ;  videtur  enim  eadem  conipa- 
ratio  formx  ad  mo'um,  ac  motus  ad  tempus .  Cs- 
terumcumipfe  motus  aliudnonfit,  quam  conti- 
HualucceiTiotranfmuf^ation^sipfius  mobilisaprio- 
ri  in  poftenus  ejus,  fecundumquod  movetur,  at- 
queipfius  fucceflion!s  nihil  a8;u  eifc  queat ,  nifi 
rimplei^mutatio,  profcflo  ratione  follus  mutatio- 
Ii>s  initantanes,rotus  motus  erit  in  aftu  .  Et  porro 
tali  in  tranfmutationecontinue  fuccelTiva,  quam 
fnotum  vocamus,  tria  confideranda  occurrunt. 
J^rimum  eftipia  continuatio  ,  qua  flaxus  ipfe  ,  quj 
motus  eft,  non  ceffat,  necfiftit,  nec  deficit  ^abfque 
ratione  aha  .  Secundum  eft  ,  quod  de  tali  fiuxu,  & 
fuccefllone  acceptum  ell ,  quatenus  diftinftum  per 
j-atonem  prioris  abeo,quod  de  eodem  accipien- 
dumeft,  diftinftum  utique  per  rationem  pofterio- 
ris  :  &  utrumque  fecundum  fe  diftin.?ui"ur  ab  illo , 
quoddeipratranslatJone  ,  velfucceffione,  feu  flu- 
Xu  de  prafenti  inftat  :  idque  fubinde  diftinftum 
eft  a  duobus  pradiclis  ,  fecundum  rationem  pra- 
fentis .  Tertio  denique  confiderandum  eft  ,  quali- 
ter  in  tali  fluxu ,  &  luccefiione  prius  &  pofterius  , 
jive  acccptum  ,  &  accipi>ndum  continuantur   fe- 
cundum  rem,  ad  id,  quod  inftat  de  illa  fucceffione  , 
iGve  ad  prasfens:  &  interim  diftin{>uuntur  ab  eo- 
dcm  inftanti  per  rationem  prioris,  &    pofterioris. 
ISubprimaconfideratione,  motus  eftresquffidam 
exiftens  de  fe  ,  citra  ornnem  operationem  intelle- 
ftus  .  Secundo  modo ,  motus  eft  in  concep*:u  men- 
tis  tantum  .  Nam  etfi  a  parte  rei  exiftat  qusvis 
ruccefTiOj&fluxus  ,partes  nihilominus  fluentes  , 
fibique  fuccedentes ,  non  habent  in  feipfis  rntio- 
iiem  prioris,  &  pofterioris ,  &  prse^enMS.  nfi  in 
potentia  duntaxat ,  ac  proinde  ab  anima  eft ,  quod 
itadicantur:  namfucccfiio  ut  intelle<ftus  opera- 
tionem  proecedit    eft  concinua.non  difcreta.  VJn- 
de  rectc  Avicenna,  ^Metaphyffufficap.  10.  Scias, 
inqu  it,  quod  res  in  fe  non  ej} prius  reSy  nifi  eo^quod 
ejlfunul  in  inteUeciu  ctim  ea ,  qucS  ejl  pofterias:,^^ 
imtcfpeciesprioris^?^  poflerioris  eft ,  chm  utrttque 
fiiiulfunt  i»  intelle^lu.  In  poftrema  denique  con- 
fideratione  ,  ipfe  motus,  quatenus  id  quod  acce- 
ptumcft,  &  qtiod  infuper  accipiendum  continu- 
antur  adid,  quod  inftat,  eft  in  rc  extra.  Ut  vero, 
qux  realitercontinuantur  cum  pr^fenti  ,  diftingu- 
un  ur  intcr  fe,&  ab  illo  fecundum  rationem  pras- 
teriri,  prEfentis,  &  fituri:  eft  in  conceptu  animx  . 
Cum  aurem  tempus  involuat  neceffarin  rem 
tnotus,  cujus  &dicitnr  menfura,  fecundum  unam- 
quamtjue  ex  bis  confiJerationibus  comparandus 


Surnmcejoannis  Duns  Scoti . 


eft  motus  ad  tempus  ,  ex  quo  cvldens  erit ,  quali- 
ter  motuseft  tcmpus,  &  quid  tempus  addat  ad 
motum  ,  ut  propterea  hujus  menfura  cffe  ponatur. 
Juxta  igitur  primam  motus  confiderationem,tem- 
pus  habet  rationem  continui,  ficuti  &  mctus  ;  cft- 
que  tale  in  re ,  non  fccus  ac  mobile  ,quod  pcr  mo- 
tum  movetur  ;  nonautem  per  animam,  quemad- 
modum  necmotus  :  Et  in  hac  acceptione  loqui- 
tur  Philofbphus  4./'/7v//c.  T^f.v.c.  i^o.cum  ait,tem- 
puseftin  terra  ,  in  mari  ,  &  in  ccclo  .  At  non 
propterea  exiilimandum  efl ,  verd  tempus  effe  i 
parterei,  aut  propriam  rationem  ejus  habere  : 
Siquidem  tempus  ,  in  quantum  tale,  cft  menfura 
motus  fecundum  prius  &  pofterius  .  Has  autem 
rationes,  ut  inter  leie  difcretas ,  non  cfle  in  iliquo 
Gontinuoex  natura  rci,  feupermanens  fit,  feu  fbc- 
ceffivum,  diximus /iipra  ,  exAvicenna  etiam  id 
comprobantes.Tempus  igitur  ut  fequitur  motum, 
ratione  fbliuscontinuitatis  ejus  ,  nequitperfeftam 
tationem  temporis  habere. 

Quantum  ad  fecundam  confiderationcm  motus 
attinet ,  quod  fcilicet  in  continuofluxu  anima  di- 
ftinguit  fationcs  prioris  ,  &  pofterioris,  quiE  non 
funt  in  motu  ,  nifi  poftcriori .  Ad  talem ,  inquam  , 
motum  comparando  tempus,ip'um  vereeftquan* 
titasdifcreta  pendens  ab  anima,  non  habens  effe  a 
parte  rei ,  nifi  potentia  .  ^'■erum  ne  fub  ifta  qui- 
dem  confideratione  cft  tunc  propri^  tempus,quod 
eft  menfura  motus  continui,  fecundum  prius  & 
poiterius  .  Nam  nullam  continuitatem  fucccfTio- 
nis  ea  in  acceptionc  menfuraret.  Imofinullus 
elfet  motus  in  rebus ,  adhuc  pofTent  effe  in  mente 
dilcretKrationes  prioris,&  pofterioris:  &{uxta. 
hunc  fenfum  videtur  inftituiffe  fermonem  de  Tem- 
pore  Augultinus.  1 1.  Confejf.  a  cap.  20.  ^  feqq. 

Rellat  igitur  comparatio  temporis  ad  motum  , 
qu*tenus  motus  fecundum  unam  rationem  eft  in 
rebus  ,  qu:e  moventur ,  &  lecundum  aliam  eft  ab 
anima  ;  &  in  hac  comparatione  confiftit  comple- 
ta  ratio  temporis,ut  eft  menfura  motus,  fecundum 
prius  ,  &pofterius.  Etenim  partes  motiis  ,  quas 
funt  pra5teritum,&  futurum,  continuantur  ad  prae- 
fensrealiter  :  quandiu  enim  durat  motus  ,  tandiu 
in  ip  b  eft  dare  realiter,&  vere  aliquod  inftans  in- 
divifibile,  licet  femper  fit  aliud,  &  aliud;  ac  projn- 
de  al .ffi  &  alia:  partes  motus  ;  quce  pro.^efto  partes 
quamvis  non  entia,  ex  continuarione  tamen  ,  St 
copulatione  ad  inftans  prffirens,quod  ver^  eft  afla 
ens  in  re  extra,  habent  illx  partes  fufiicientem  en- 
titatem  ,nec  alium  modum  effendi  requirit  conti- 
nuumlucceflivum,  necpartes  ejus.  Ad  hanc  igi- 
tur  realem  continuitatem  partium  fiuxus  omnis  , 
&  motus  ,  addendo  difcretionem  ,  vel  diftiHftio- 
rcm  eaium  ,  (ecundiim  rationem  prioris  ,  &  pofte- 
rioris  ab  ip(b/;««i:  medio,  in  quorealiter  conti- 
nuantur,  habetur  completa,&  perfefta  ratio  tem- 
poris.  Rationesenim  prioris,  &  pofterioris  ,  ut 
accipiuntur  in  ducendo  ,  non  ut  acdpiuntiir  in  fi- 
tu,  complent  naturam  ,  &  formalem  rationem 
fucceffivi.  Nonenimconfillit  natura  fucceflivi  in 
ratione  continuationis  ;  quia  &id  permanentibus 
ipfis  convenit :  fed  confiftit  m.agis  in  ratione  prio- 
ris,  &pofterioris,  fub  iftjsrationibus  ,  qu^  lunt 
abanima.  Qu^are  ficuti  res  forms  per  motum  in- 
troduftx ,  eft  quafi  materiale  in  conftitutione  mo- 
tus:  iprumautem/V?/,  five  fluxus  continuus  eft 
ratio  formalls  conftituens  ipfum  motum :  ita  & 
ipf^  motus  ,  fubratione,  qua  eftfluxus  quidam 
continuus,  exirtensin  rebus  extra  animam,  eft 
materialeinconftitutione  teniporis  :  ipiieautem 
rationes  prioris,&  pofterloris  ,quas  ratones  ani- 
rna  forraat  de  patdbus  motus ,  &  fecundum  quas 

men- 


Tomus^.Varsh  QucsJliolCArt,  VI 


nt  menfiira — • 
wotiu,  »>on_, 
autcni  m-iti!S 
menluri  wra» 


Yciapus  *ft  sc. 

aon  intfncio. 
ncieJicet  ipfius 
«lefvmi|e£c 
«biniraa  • 


menrurs  ,  5c  nuftierat  ip  um  mo:uin  per  compa- 
rationem  aJ  >r!Hc  praDfens  ;   ut  cum  dico,priortm 
efleillam  ,  qu;e  plus  dillat  a  prsenti  iimic-^  eam 
vero  poileriorem,quE  minus  diftat :  Hx  ,  inquam, 
rationcs  prioi  is  ,  &  poileribris  ,  qux  funt  in  con- 
ceptu  intcllrctus,  complent  racionem  formalem 
temporis  .  Nam  pcr  ilhs  duntaxat  habet  tempus 
tffe  motus  mcn.'uram,  fecundum  longitudinem  & 
brevitatem  ,  five  fecundum   prius  &    poflerius: 
adeout  per  prius  &  pcfteriusut  formantur  abin- 
teJltttu  ,  &  funt  formalcs  rationes  temporis  ,  men- 
furatur  prius  &  polterius  ut  funt  in  motu  extra 
animam  ,  quafi  quxdam  materialia,&  tantum  in- 
diftinctc,  &  in  pottntia  habenti?-  rationem  prio- 
ris,&  poll^rioris.  Ex  quo  evidcns  eft  ,  curtem- 
puseftmenfura  motus,non  autem  e  concra.Nam 
oportet  menfuram   effe  magis  notam,atque  di- 
ftin6iam,cum  per  illam  innotcrcat  menfaratum. 
Sedde  hisayik.pracedent!  ^icium.  Conftat  etiam, 
motum  complete  habere  rationem  entis  realis; 
tempus  autcm  non  item:  Ex  quo  lit  debiliorem 
entitatem  inefie  tempori,quam  mo-i.i  ;  cum  llud 
ex  parte  ab  anima  fit,fcilicet  quoad  rationcm  ejus 
formalem  .  Nec  propterea  tamen  dicendum  tft 
tempus  accidcns  intentionale,&  non  reale  ,  &  phy- 
ficum;  autquantitas  difcreta  ,  &  non  continua. 
Nam  (  juxta  Comment.  2.  ds  ^^nima  com.  8.  )  li- 
cet  in  rebus  naturalibus  ex  materia,  &  forma  con- 
ftitutisdenominatio  tiat  a  forma  ,  quippe  qus  plus 
habeat  rcalitatis:  in  rebus  tamen   artificialibus 
contra  evenit  ;  quia  materia  eft  tota  fubftantia  ea- 
rum  .  QuLim  ignur  tota  temporis  reali^as  fit  mo- 
tus,  ejuique  realis  continuitas  :  fbrmalis  vcro  ra- 
tiodjfcretio  prioris,  &  pofterioris,  ab  intelleciu 
effbrmata ,   recti  appellatur  quantiras    continua, 
Don  dilcreta ,  accidens  naturale ,  non  intcntionale; 
pennde  ac  artiiicialia  prius   fubftantia:  ,  quam  ac- 
cidef>tia  dicuntur  ;  quamvis  fjrma  non   alia   ipfis 
lit,  quam  accidentalis  .  Secundum  idigiturqrod 
habet  tempus  realitatis  ,  eil  a  parte  rc!  indenen- 
«lenter  ab  anima  ;  &quidcm  idcm  ac  ipfe  monis 
'realis  .  At  ab  intelleCtu  cnnino  pfndet  ferundum 
(uam  rationem  formalem  ,  juxfa  quam  ad  morum 
»ddit  rationem  menfurffi  ;  quod  erat  dec1a'andum. 

AdArgumenia.  Etfi  quatenus  probant  mo- 
tum,  &tempus  differre,  ex  prjemiflls  avidenter 
folvantur.  Nam  revera  morus,  &  tempus  non  funt 
idem  ,  fecundum  rationcmformalem  ,  3cn'-opfe- 
rea  vere  quxuam  dicuntur  de  uno,  qua*  ralso  affir- 
marentur  de  altero  :  quemadmo  luinetiam  con- 
traria  dicunturde  motu,  &  forma  pcr  mo^um  in- 
trodufta  ;  quia  difFcrunt  ratione  formali,  ouam- 
vis  re  fint  idum  ,  ut  extitit  dechratum  .  Nihilo- 
minus  ad  omnia  refpondeo  fingillatim  . 

AJ  primum  pottft  dici,  majorcm,  &  minorem 
iotenfionem  ,  &  velocitatem  convenu'e  motui  ra- 
tione  continuitatis  ipfius,  non  ratione  prioris  ,  & 
pofterioris,  qua  re  conftituitur  tempus  formali'er. 
Undi  fi  a  mane  ufque  ad  tertiam  quis  moveatur 
perunam  lcucam,&  alius  eodem  tempore  per  me- 
diam  duntaxat ;  major  utique  vclocitas  eft  in  pri- 
mo  niotu  ,  quam  in  fecundo  ;  feJ  tamen  prima 
pars  motus  unius  tantum  diftat  ab  ultima  parte 
fui  in  «no  motu  ,  ficut  in  alio  ;  qu'n  diftnn-ia 
tmius  ab  alteroinmotu  non  cft,  nfi  ftcund^^m 
tf-npus  .  Mnjor  igirur ,  &  nvpor  ve'ocitas  inlint 
mctui  fecuniliim  rcali'a'em  motus,  n-on  vero  ner 
rationem  prioris  ,  &  pofier^nris,  quam  aJdir  'em- 
pusiiLipra  motum  ;  acpropttrca,  q  lamvis  monis 
fitimagis  &  minus  velox  ,  non  oportet  tamen  ea- 
dcm  pr.^dicara  dici  de  temporc  . 

Potcft  etiam  dici  j  ficut  forrax  extenfie  dupli- 


117 

ctai  liabcncconiranctatem  :  unam  quippe  lecun- 
dum  intcnfionem  ;  aliam  vero  penes  txienfionem; 
fic  &  motus  unam  habet  fe-undiim  durationem 
alteram  autem  lecundum  parcium  motus  accele- 
fationcm  ,  five  quandam  condenfafonem  ,  vel  ce- 
leriorem  earundem  venerationcm .  Et  quantitas 
quidcmcorrefpondcns  niotui  fecundiim  duratio- 
nem,  tempuseft:  At  qus  ineft  ei  fecundum  ce- 
leriorem  partiumgenerationem  ,  exprimitur  no- 
mine  'velocitatis  .  Ratio  prioris  quantitatis  du- 
rativas,  non  eft  unus  laotus  alio  tardior,  vcl  ve- 
locior  ;  quia  fi  quis  a  mane  ufquead  tertiam  per- 
tranfierit  decem  leucas,  &  alius  eodem  tempore 
tantum  unam  leucam  confecerit  ,  comparando 
utrumque  motus  ad  tempus  ,  sque  cito  ,  &  eadem 
velocitate  uterque  fuum  inter  explevit.  A;  fccun- 
dum  aliam  quantitatem  ,  qua  eft  quafi  intenfiva, 
ratione  hujus  unusmotus  (ft  alo  tardior  ,  aut 
velocior  ;  &  fecunJum  hanc  quantitatem  non  po- 
nimus  identitatem  temporis  ad  motum, fed  pot'US 
fecundum  priorem,  quce  eft  quantit.is  durativs; 
&  pcr  hanc  ficut  unus  motus  ell  major  alio ,  fic 
tempus  ejus  motus  eft  majus,  vc-1  longius  ttnipo- 
reaUerius.  Sed  non  per  quantitatem  interfivam, 
qus  non  eft  in  durando  ,  fed  in  partium  aggrega- 
tione,  &  in  fitu  earum  ;  &  ideo  in  ordjne  ad  aliu-Ti, 
&  alium  fitum  partium  exa(ftum  a  divero  mc-do 
produiSl  onis  earumdem,  ficri ,  &  contingere  po:eft 
major  ,  &  minor  velocitasin  motu  in  cadem  tem. 
poris  duratione  . 

Ad  .Secundum  dicendum  ,  ficuti  motus  eft  in 
diverfis  Generibus  ;  ita  &  tempus  in  iifdem  repe- 
riri  fecundum  materiale  efie  ipfius  ,  quod  sft  mo- 
tus  ;  tfto  fccundum  fuam  rationem  formalem  fit 
in  fblo  Prasdicamento  Qciantitatis  . 

Ad  Tertium  refpondeo  fic  :  Quemadmodum 
duo  motus  fimulfunt ;  ua  etiam  &  duo  te-Mpora 
h  fliveifis  motibus  accep^^a  ,  quorum  unum  non  eft 
pars  alitrius,  fimul  funt.  Scd  duotempora  ab  eo- 
dem  motu  'iimpca,  qual.a  liint  dies,  menfi%annu$ 
&  ejufrnodi  ;  quK  fumuntur  ab  uno  rrotu  uri^br- 
mi  ,  hitt  ut:que  fimul  n&n  funt  ,  nifi  unum  fi:  pars 
alterius:  &  tonfimiliternecduo  motus  fimul  funt, 
nifi  unus  fit  pars  alterius  . 

Ad  f^artum  dico  ,  Tempus  non  fcquitur  mo- 
tu«i  fecundum  mi..ltitudinem  partium  ,  five  pe- 
nes  extcrfi  >nem  earum  m  fitu  ,  vel  etiam  ratione 
inteniion  s  in  vtlocs  ge:-eratione,(ed  (bliim  lccun- 
dum  cxtenfionem  in 'luratione,  quafi  in  modo.  Et 
ideociim  omncs  par-^es  coeH  fimul  moveantur  non 
rcfpondettempus  mo-ui  earum  ,ut  fun  mukffi,red 
quatenus  habencduiationem  in  luo  actu  . 

Ad  Qiimtum  dicendum  ,  tempus  efie  caufam 
corruptionis,  &  feneftutis  per  motum,  &  ron 
aliter  .  Qiiod  fialicui  motus  lungior  non  fit  tjus 
modi  cau!'a  ,  nectempusquidem  ,  etfi  lcngum  ,  .*f- 
feret  illi  !enc6lutem  ,  vel  corriiptionem  . 

Adukimum  re'pondco,  jam  declaratum  fu  iTe 
qua  ratione  tcmpus  idemeft,  acmotus,  &qi-a!i- 
ternon  funt  ilt-m.  Et  ciimfubditui- ,  ex_Au-ufti- 
ni  (enttni.i,  Tempus  non  habct  aliud  cfie ,  quam 
in  ani  na  confi  leran;e  ,  &  dillin-uente  parte.s  pri. 
tcrIa'unr(S  mo  uscontiruc  iucceilivi.  Rcfpordeo, 
ctfi  i  1  itnfine  dicatur  Augjil  niis  /ico  cit.i  i.  Coi;- 
fe/T.cap.  zo.^f>e(f.".e>:te>  ;Tv  mpcris  r.ihilom  rus 
aliam  tfit  confi  lerationem  veram  ,  fccindim 
quam  pr.T"..ns,  praeeritum  ,  &  futurum  habent 
cir  n  rc  extVa  .  &  verum  tempus  conftitupnt ,  ut 
vcrc  fubinde  dcx.wr.ef  trmpus  luigum,  'vcllne^c, 
ratiorc  fc.l  cct  maioris,&  minoris  rcceflus  ab  in- 
ftanti  pix'cnti,cui  verti  copulantur  prarter^tum,  & 
furui  um ,  ut  extitit  declaratum  infol-.ttionc  . 

QUiE- 


J.r!m.2.q.».J. 


ii8  fStmmceJoannis  Duns  Scotil 

Q^UiESTIO    UNDECIMA 

DB    IINITATE    DEI, 

IN  QUATUOR  ARTICULOS  DIVISA. 

'Pof} pramiffa  ^  confiderandum  eji  de  dhina  imitate  . 
CIRCA    HOC    CLU^RUNTUR    QJJ  A  T  U  O  R; 

I.  Utrum  unum  aJdat  aliquidn»pra  ens. 

II.  Utrum  opponantur  unum  ,  &  multa  , 
\\\.      Utrum  Deus  fit  unus  . 

IV.      Utrum  fit  maxim^  unus. 


ARTICULUS      I. 

Utrum  unum  addat  aliquid  fupra  ens. 

©cc?.  2.  dij}.  3.  q.  2.  if.Metaphyf.  (/.^.^.Notandum 

quod  h«c  qua:("lio  ,  nu.  13.  J'.  Thont.  i.part. 

qtiajl.  II.  artic.primo. 


IDETUR  unum    mini- 

me  adderefup^-aens  ali- 

quid  pofitivum.  Etenim 

unum  non  dicit  nifi  pri- 

vationem  divifionis  in  (e 

&privationem  identita- 

tisadaliud;  \%\XX\r  unum 

formaliternon  importat, 

n  fi   aliquid   negativum. 

Prohatio    antecedentis: 

li  unuiji  eiiec  raiio  aiiqua  pofirJva,veI  foret  eadem 

acratioentis,  velaiiaenM 'lipraddita  :  fi  primum; 

jgitur  nugatio  cft,  dcendo  ^ens  «ww,  quod  negat 

Aridotelesr  fi  fecundum  ;   er^o  inquocunque  ente 

reperitur  entitas  addita  en^ltati  ;  ciim    quodlibet 

cns  fit  unum .  Illud  autem  ell:  inconveniens :  ergo 

ratio  unius  pro  for inali  omnimoda  negatio  eil . 

Prasterea,  Si  ponatur  unum  efle  quid   enti  fu- 

peradditum,  ipfurn  unum  aut  e  it  tale  feipfo,  aut 

cert^  alia  unitate  .  Si  per  aliud  dicatur  unum,pa- 

ritcrde  illo  alioeft  eadcm  quaeftio,  &  ita  procef- 

fus  in  iniinitum  .  Quod  fi   unum^\x.  feipfo  unum, 

&  non  aliaunitate  ;   igitur  eadem    ratione    ipfum 

ens  feipfo  erit  unum  ;  non  er^oonortet  intellige- 

re  fuperadditum  cfieenti  quid  poficivum,per  quod 

fit ,  &  dicatur  unum . 

llco^.io.Mfts.        Prsterea  ,  'Dnum   videtur  compai^ari  ad  mnl- 

t^lLTfti^.   tumS^icviU  comparantur  privatio  ad  habifum.Nam 

paiibus.  ?/;/;;«  formaliter  dicit  indiv  fih'l  tatem  ,  quac  pri- 

vatio  e(l  :  utique  oppofita  divfihilitati,  quae  eil 

multitudo.  Und^  non  aliter  ab  Ariltotele  5"  Ms- 

taphyf.cap.6. ,  c^  10.  Meiaf  h.cap.^.&  5.  explica- 

turratio  r/;//V;x,  quam  per  effe  indivifum,  vel  ef' 

fe  indivifibile  :  igitur  ha:c  ratio 'addit  enti  prseci- 

i  se  negationem  indivifionis  ,  vel  indivifibilitatis. 

*h  Prsrerea  ,  Intelligendo  ipfam  entis    rationem 

affici  immediatc  dnphci  negatione  ,  fcilicet  indivi- 

,  fionisinfe,  &  divifionisa  quolihet  alio,  intelligi- 

tur  perfcfte  ratio  nnius ,  ipfumque  ens  unum:  igi- 

tur  fuperflue  ponitiir  in  ente  aliud  pofitivum,  tan- 

quam  fubjeclum  earum  negafionem  . 

CoNT  R  A  ,  Omne  quod  efl:  in  aliquo  Genere  de- 
terminato,  /e  habct  ex  additione  adens,  quod 
circuit  omnia  genera  :  SeAunumt(\.  in  genere  de- 
terminato  :  efl:  enim  principium  numeri  ,  qui  eft 
fpecies  Quantitatis:  crgo  unum  addit  aliquidfu- 
pra  ens . 


I.  Tliom.  Iiic 


2.  d;ft.i6.'}.rjf# 

Hifo  atitir  • 


VirlenH.i  expo»- 
fi(i  iDoclirisJ. 

AoianJuin . 


Ve  reruriL, 


_  !•         j  TT   •  ,  .       -     M.iyrdn.i.dift. 

KESpONDEodicendum  ,  Unitatem  Tion  addere  ^^.T.i.vi.iemr 
fupra  ensrem  aliquam,  realiterab  eo  diftin6lam,  i^n^i-feoppoft- 
fed  duniaxat  rationem  tjuandam  formaliter  de  fe 
pofitivam,  connotantem tamen  negationem  divi- 
iionis,&  divifibilitatis  ,  pcr  quod  connotatum  a 
nobisunum  &  intelligitur  ,  &  explicatur,  ut  in 
aliis  intelleftu  diflicillimis  frcquenter  evenirefb- 
let .  Et  quidcm  unitatem  non  efle  rem  ab  ente  di- 
ftinftam  ,  fed  magis  quid  illi  .•dentificatum,  ut  paf- 
fionem  fufcgefto  ,declaratum  fuit  fupra  ,  quafione 
rjuinta  ^artic.primo ,  agentes  de  bonitate,  quae  ne- 
cefl^ario  fequitur  adomne  ens.quatenus  ens.  Ete- 
nim  en.s,  de  quo  ell:  Metaphyfica ,  unitiv^  ,  &  adae- 
quate  tontinet  fiias  paifioncs  ,  qua  funt ,  unitas, 
-veritas,  bonitas;  non  autem  unaquaique  ex  his 
ita  continet  reliquas  ;  oportct  ergoquamlibet  en- 
ti  propriam  rationem  pro  formali  addere  :  quod 
&  fignificafle  videtur  Arilloteles,  4.  MetaphyC 
Tex.  c.  3.  cum  ait ;  Si  igitur  ens  ,  i^  unum  idem^ 
(^  una  natura^eo  c/uodfe  ad  itfjicem  confequuntur, 
fkut  prificipium  &  caitfa  :  fed  non  ut  una  rutione 
oflenfa  .  Et  10.  Metapbyf.Tex.c.6.  dicit ,  eundem 
eife  modum  confequutionis  entis,  &  unius  ad  Prx- 
dlcamenta  .  Unde  Boetius  dc  Unitate,&  Uno,cap. 
\  .tamdiu ,  inquit,  ejl  quicquid  id  quod  efl,qua»diu 
in  fe  unitas  efl :  citm  autem  defierit  ejfe  unum,  de- 
f.nit  efje id  ,  qu&d  ej}  .  Eadem  ergo  realiter  e(t  ra-  ^l'^^"^-'*' 
tio  entis  ,  &  unius  ,  quod  convertitur  cum  ente: 
licet  unum  dicat  aliam  rationem  formalem  ,  & 
alium  modum  fignificandi  ab  ente,  ut  exponit 
Comrn.fuper  Tex.cit.  4.  Mstapb.  Nam  modusfi- 
gnificationis  entis  imponitur ,  atque  accipitur  a 
ratione  fimpliciori,  quam  modui  figniticationis 
unius  :  Ens  enim  imponitur  ab  a6tu  efl^endi  abfb- 
luto,  &pofitivo.  At /^;f/zw  infignificato  fuo  in- 
cludlt  rationem  tmtis  cum  determinatione,  adden- 
te  quippiam  fupra  rationem  encis.  S.gnihcatio  er- 
go  unius  prasfupponit  fignificationem  enris  :  Ve- 
rummodus,  quem  addit  ratio /)r;//,yj- ,  noneft  po- 
fiivus,  fed  privativus  duntaxat ,  non  privando 
quidem  aliquo  pofitivo  :  alioquin  unum  non  di- 
ceretur  de  Deo  ;  fed  excludit  aliquid  negative 
tantum  :  fed  hac  infolutione  argumentorum  exa,- 
flius  declarabuntur . 

Inrerim  probatur  ,  id,  quod  unument  fuperad- 
dit  ,de  fua  ratione  formali  efTe  oportere  quid  pofi- 
tivum  :  Nam  nulla  negatio  eft  'propria  alicui  fub- 
'jȣlo,  qufid  fequitur  neccfTario  ,  &  infeparabili- 
ter,  pifi  per  aliquod  pofitivum  propriurn  ejus, 
cujus  eft  talis  negatio  necefl^iria  fequcla.  Sed  om- 
ne  ens  efl  necefl^ario  indivifum  in  (e  ,  &  divifum  k 
quolibetalio:  crgo  hsc  ncgatio,  ve!  negationes 
non  infunt  eiprimo,  &pp,rfe,  fed  rationc  potius 
s»Iicuius  pofitivi ,  ad  quod  illise  negationes'  piecef^ 
fario  fequuntur:  Illud  autem  poficivum  appella- 
mus  unitatcin  cntis  paflionem ,  Neque  Ueri  potcll 

wt 


I.  cliS  i!!.q.^ 


Tomus  I.  Vars  I.  Qucejlio  XI  ArL  l 

ntniilb  pofitlvom 


ijiiuinensdc  le ,  Cx  ca  . 
afficiatur  ejurmodi  ncgationibus:  Nam  alia  ert 
rat  o  entis  ,  alia  unius  ;  ^:tii  ratio  efTendi  fit  pofi 
tive  iiidivifa  ,  profc^to  non  erit  entis  ratio,  ubi 
abtftinilivifio  :  ut  in  multitudine  ,  de  qua  refte 
d.citur,  quod  Cii  ens  .  Unde  vere  dicit  Avicen- 
na  ,  ^.  M<?iap/jjf./uce  cap.i.ciuldkatsm  precififli- 
j.dift.j-q.f?'  me  confideratam  nihil  includers  quod  non  fpe- 
jdAyiceoo.!.  ^-^et  ad  per  (e  rationem  ipfius:  ac  propterea  qui- 
ditatemnec  efl^e  unam  ,  necplures  ;quamvis  alio- 
quin  unitas  ejus  non  fit  resalia  fibi  addita  ,  fed 
eademmagis.  Ens  igitur  precififfime  acceptum 
ron  eftformaliter  unum  ,  feu  indivifum,  (ed  eva- 
dit  formaliter  tale  per  rationem  fibi  fuperaddi- 
tam,  propter  quam  &  inefl  fibi  duplex  illa  nega- 
io  ,  non  excludens  aiiquam  pofitionem,  fed  prg- 
cise  negansdivifionem  ,  quc  eil  formaliter  caren- 
tiaunitatis.  Qiiemadmodum  ergo  indivific  fpeci- 
fica ,  ab  unitate  fpecifica  ell  ,  quam  nemo  dixe- 
rit  efie  meram  negationem  ;  &  indivifio  indivifi- 
bilis  ab  eo  ,  per  quod  indiviJuum  ell  pofitive 
unum  numero  :  ita  &  unitas  entis  con/ervativa 
ron  eft  formaliter  negatio ,  fed  id  ,  ad  quod  nc- 
cfcfiTario  fequitur  talis  negatio.  , 

Deinde  ,  negatio  ex  fui  ratione  formali  nullam 
i.M«upft.f.3.  pr^fefert  perfectionem  :  fed  unitas  dicit  formali- 
ter  perfectionem  ;  ergounitas  formaliter  haudcf 
fe  poteft  negatio.  Probatio  n\inoris ;  quia  ratio 
uniusmelior  eft  fuo  oppofito  in  unoquoque  ;  nani 
divifioubique  importat  imperfeftionem  ;  ergo  ra- 
tiounitatis  eft  perfeclio  ,  &  quidem  fimpliciter; 
igitur  formaliter  confiftere  nequit  in  aliqua  nega- 
tione  .  Rur/us ,  in  imperfe£tionibus ,  &  negationi- 
bus  non  cft  devenire  ad  fummum:  Nullum  eil 
enimfummum  malum  ,  &  fumme  imperft^tum; 
fed  omnia  una  reducuntur  ad  fummum  unum, 
quod  eftprimumprincipium  ;  ergo  unitas  non  eft 
prccise  negatio  .  Rurfus  privatio  non  recpit 
magis  &  mmus  fbrmaliter  :  aliquid  autem  eft  ma- 
gis  unum  alio,  ut  fimplex  c^mpofito  ;  igitur  unius 
rationon  eftfi  a  foimaliter  in  ncgatione  . 

Poftremo,  NuIIa  imperfeflo  repugnat  alicuf, 
fiifi  propter  ahquidpofitivum  in  eo  ;  in  tantum 
ut nulla  imperfeftio  repugnet  alicui  entium,  nifi 
ex  perfef^tione  al^qua  ipfius  :  qu^  profefto  perfe- 
ftioin  rat  one  pofi^va  eft  ftaruenda  .  Divifioau. 
tem,quam  excludit  unitas,  cft  formaliter  imper. 
ftct'u,  &  ideo  renugnat  fimpliciter  perfefto  ;  er- 
go  unitas  tft  pro  formali  ratio  qnedam  pofitiva  . 

Ad  Argumenta.  Adprimum  refpondeo,  etfi 
u»a»f  fbrmaliter  importaret  illamduplicem  nega- 
tioncm  ;  (quJE  nih  lominus  duntaxat  connotatur, 
quia  non  fpeflat  ad  rationem  formalem  ipfius  uni- 
tatis)non  tamen  (equitur  non  habere  caufam  ali- 
quam  pofitivam  ,  ad  quam  necefifario  fcquatur; 
nam  &  unitas  fpecifica,(ut  fupra  taftum  fuit  )  pa- 
ricerfignificat  duplicem  illam  negationem  ,  &  ra- 
inen  non  negatur  eam  unitatem  efie  quid  pofirf- 
vum  :  igitur  pariter  &  prima  unitas  ,  qucfequitur 
ens  ,  ut  ens,  el\  ftatuenda  in  aliquo  pofitivo, 
quamvis  expiicetur  pcr  duplicem  negationem.  Et 
cumarguitur,  quia  aut  erit  eadcm  ?rj ,  ac  ens 
aut  aliquid  enti  fupcradditum  .  Diftum  fuit  /;//o- 
lutione .,  non  efTe  rem  aliam  ab  cntc  ,  fcd  ra^^o 
nem  formalem  illi 'uperadditam  ,  pcr  quam  inrel- 
ligituromneens  pofitivd  indivifum  infe  ,  &d:vi- 
iflim  ab  omni  alio  .  Quod  nedum  non  eft  Inconve- 
niens  ,  fed  ncceffario  ftatucndum  in  omnibu^paf^ 
fionibus  refpeftu  fubjeftorum  ,  ad  quaiillx  confe- 
quuntur  ;  ac  propterea  nulla  eft  hic  negatJo,  ficu- 
ti  ntccum  paffiones  de  proprio  cnimciatur  fub- 
jeclo. 


Ad  Seconduin  iclpondeo,  eo  argumento  Avcf- 
roem  impuopare  opmionem  ,  qu^  tribuitur  Avi- 
cennsexift  manti  unitatem  re  ab  ente  diftingui. 
At  ftatuentes  ,  unum  dicere  eandem  naturam  ,  ac 
ens  ,non  fequitur  procefTus  in  infinitum;  quia  tns 
prKcise  coiifideratum  ,  eft  d;fferens  ad  unum  ,  & 
multa  adveniente  ergofibi  unitate  in  fecundo  fi- 
gnonaturE,  evaditpofitivi  indivifum  .  At  irrii- 
tas  non  eft  alia  unitate  una  ,  fed  formaliter  feipfa, 
ficuti  fimilitudo  non  eft  alia  relatione  talis,  fed 
fcipa.  Quia  'gitur  eadem  eft  ratio  realis  entis,& 
unius  entis  ,  ideo  non  oportet  unitatem  addere 
uni*ati,  licet  haec  ratioformalis  fit  necefTario  enti 
adjungenda  . 

Ad  Tertium  ,  Quoniamex  i.Perihermen.cap. i. 
Jy^oces  funt  eoruni ,  c/uafunt  in  aninia  pajjtuiium 
fioio: :  non  contingit  nomen  imponere  rei,  nifi  ca 
res  fitcognita  .  Quo  igitur  magis  percipere  vi(?e- 
murquidpiam  ,  eo  exprefliori  nominc  illud  fignin- 
camus  ;  cujufrnodi  eft  pofitivum  vocabulum  pr^ 
negativo.  Etfiigitur  revera  unu/>/  habitus  qui- 
damfit,  aformarei  partes  continente  caufatus: 
&  dir.iJio  e  contra  privatio  illius  habitus,  tamen 
divifionem  ,  vel  multitudinem  exprimimus  nomi- 
ne  pofitivo,  Siunicip  nomine  negativo  :  qucmad- 
modum  &  corporeum  ,  8:  limitatum  ,  &  fimtum; 
licet  hac  privationes  qusdam  fmt,  fignificantur 
nominibuspofitivis  ;  Scincorporeum  (quodcor- 
poralibus  praeftat  )  &  ill  mitatum,  &iniinitum,  ex- 
prirauntur  nihilominus  nominibus  negativs:  id- 
quenonnifi,  quiaqux  perpofitivas  voces  fion  fi- 
care  intendimus,  melius  a  nobis  intelh'guntur  .  In- 
divifionis  itaque  ratio  ,  (\\xim'\nc\ndii  unu »7  ,  eft 
fane  privativa  ,  nonquidem  privaciva  affiimatio- 
nis  ;  qui..  tunc  «;/«/*  non  diceretur  de  Dco  :  fcd 
exclufiva  potius  privationis,  quam  privationem 
dicit  ^/'i'/'//& ,  quac  fubinde  excludit  habitum  ,  & 
pofitionem  imporcatam  per/^«/^w.  Revera  igitur 
/^*«w  figniticat  pofitionem  ;  (tfcundiim  vtiomo- 
dum  fignihcandi  ,qui  fequitur  modum  in  elligen- 
di ,  prgfefert  privationem  privationis  ,  iir.porta*c 
Tpzx  multuni .  Sicut  &  w///(*«/,s/dicit  privat  or.tni 
habitus  importati  per  unum .  Er  quamvis  propte- 
rea  unum  fit  naturahter  multitudine  prius  :  efl  ta- 
rnen  pofteriuscognitione  .  Siquidem  cognitio  no- 
ftra  acquiritur  ptr  fen'um  :  fenfuiautem  funt  ma- 
gisnota  multa  ,  quamunum;  &  compcfita  ittm 
magis  ,  quam  fimpl^cia  .  Hinc  fi-tnpliciter  prima! 
non  notificantur  nifi  per  privarionem;quamvis  re- 
verafint  pofitiva  formaliter:  utdittum  fuit. 

Ad  Quartum  rcfponleo  ,  declaratum  fu.fle  ;>; 
folutione„  qualiter  neceffarium  eft  ponere  rat'o- 
nem  quanJam  pv.'fijvam  fupra  entis  realem  con- 
ceptum,  ad  quam  con^equantur  pra:  i  ctc  ncga- 
tiones.  Nam  negato  indivifionis  non  in:cl!igitur 
propria  enti  ,  rili  &a(Iirmatio  propria  prxcedcre 
concipiatur.  Exemplum  :  c^ecus  non  connotat  nifi 
o.ulum  ,  quod  cltcommune  (uhjectum  C2citatis, 
&vifioni:  &  tamcn  cecitas  non  ineft  ocido  per 
fblam  rationtm  ipfius  ,  (cd  pcr  aliam  en:  tatcra 
pofiiivam  ,  quam  confequitur  privacio  vifionis. 
Ita  ,  quamvis  omne  ens  fit  indivifum  in  fc  ,  &di- 
vifum  a  quocunque  alio  ;  non  in:unt  tamcn,  ncc 
incfTc  qdcint  ifte  ncgatione  pfi  ent  s  ration  ,  fcJ 
alteri  pifi.i  vo  ab  cn'C,  pcr  qiiod  ,  ficuc  per  funda- 
menrum  proximum  ,  fimpliciter  repugnat  fibi  di- 
vifio  oppolita  unitati,  qus  non  repngnat  erti  pra:- 
cise  corfilcrato  ;  quia  multiru  \o  elt  ens  :  quanJo- 
quidem  cns  hviditur  per  unum ,  &  muLa  ,  ex  10. 
Mitcph.  Tex.  c.  9 . 

Ad  Argumenrum  in  opvx)fitum  eft  refponfio 
talis;  Quidam  cxiftimantcs,  idem  cfTe  unum,  quoi 

COQ- 


De  r^ruin_. 
riiuililoj.  ift. 


fs.  MPfjph.  q. 
(••i-  A,i  frirat 


I.<li(l.>t-4.l. 
^.  ir»i»m.  pT» 
cfiititittfTima, 


%•  Thowashie 
J.  A.i^rimma, 


<jU  AfKtmtd , 


fo-  Mettph.^i 


i 


fo.  M<Mph.  ^. 
Ij.  «■»  iwi»»». 
frincipnU 


iio 

convertitufcum  ente  ,  &quud  eft  principium  nu- 
meri  ,  opinati  funt ,  numeros  efle  fubllantiam  om- 
rium  rerum  .  Nam  ciiin  unum  paflio  entis  non  ad- 
dat  rem  aliquam  lupra  ens  ,  non  aliud  fignificat 
unitasentis,  quam  fubflantiam  ipfius,  quatcnus 
indivifam;  igitur  pariter  S:  numeri  eandem  (ub- 
ftantiam  fignificant  ,  qujc  prolnde  ipfis  numcris 
conftst .  At  Avicenna  videns  ,  unum  quo  ell 
principium  numeri  ,  addere  rem  aliquam  lupra 
fubftantiam  entis  ;  (  eft  enim  numerus  fpecies 
Quanritatis)  pariter  putavit  &  unum  quodcon- 
verliturcumente,  importare  rem  aliquam  fupra 
entis  fubftantiam  ,  ficut  album  fupra  hominem. 
Qux  opinio  nonefk  tenenda  ;  quia  &  res  fuprad- 
dita  forctuna  alia  unitate,  &  ita  protcflus  in  in- 
finitum.  Solutioergo  argumenti  efl  ifta  ■•  unum, 
quod  convertitur  cum  ente  ,  non  addit  aliquam 
rcm  fupra  ens ;  fed  unum,  quod  cft  principium 
numeri,  addit  aliqud  fupra  cns  ad  Genus  Qujn- 
titatis  pcrtinens  . 

Quia  in  folutione ,  quantum  ad  Avicenns  opi- 
nionem  attinet,  putamus  (  ut  etiam  diftum  fuit, 
Cjiidep,  5.  artk.  i.  §.  yflfsamdum  )  eum  cenfuifTe, 
UMnm  elTe  quidem  accidens  entis,  non  phyficum, 
cujufmodi  eft  albedo  refpeclu  fubjefti  ;  fed  longi- 
cum:  quo  fenfu  quicquid  non  fpectat  ad  per  fe 
rationemformalem  alicujus^dicitur  accidens  ejus, 
uti  fant  omnia  prnsdicata  fecundi  modi.  Undt^il- 
le  ,  5-  M.ctaphil'.fti£  cap.i  .dicit,  equinitatem  effe 
tan^um  ip'am  ,  ncc  una-m  ,  necplures:  quod  fani 
veriffimum  eil ,  quamvis  unitas  ipfius  non  fit  alia 
res  fibi  adJita  ,  fed  quafi  paffio  confequens  quidi- 
tam  ;  qu»  omnia  apud  logicos  vocantur  acci- 
dentia  :  quo  pofito  ,  non  fequitur  inconveniens, 
quod  obiicitur  de  proceflu  in  infinitum  ,  ut  diflum 
eftprius. 

Cxterum,  ,"/;/«/// principium  numeri  nihil  aliud 
addere  videturunitati  ,  quae  eftentis  paflio  ,  nifi 
rationem  mcnfura: ;  itaut  hac  rat'one  circumfcri- 
pta  ,non  fuperfit ,  nifi  tnrHHJ  tranfcendens  :  fimili- 
ter  per  Drakuni ,  quod  efl  numerus,  nihil  aliud  ac- 
cedere  apparet;;;////o  tranfcendenti ,  quam  ratio 
menfurati  ;  Nam  hac  ratione  non  ''ntelleila ,  aliud 
non  fuperefl:,  nifi  multum  tranfcendens .  Ratio 
autem  menfuLO:,  &  menlirati  accidit,  acquecve- 
rir  ab  intellcftu,  juxta  difla  fupra  q.  10  anic^.in 
irxid.  2.  &  artic.  5.  pariter  in  incidenti .  Sed  vi- 
dendus  articuhis  i.  q.  5-.  cit. 

RESpeNDEO  igiturad  argumentum,  non  cx  «o 
quia  unum,  quod  efl  numeri  principium,  addit 
al  quid  fupra  ens,  concludi  pofTc  pariter  ,  &  unum 
tranfcendensadderequippiam  ra<-ioni  en^-.is;  cum 
rumerus  ,  ultra  numerata,  non  fit  nifi  aftus  ratio- 
nis  ;  fed  potius  propter  diiFka  in  folutione . 

ARTICULUS     II. 

Utrum  unum  ,  &  multa  opponantur  . 
Do5?.  10.  Metaphyf.  q,  ^.  S.  Thom.  i.^.q.\o,art.2. 

VIDETUR  unum,  &  multa  minim^  op- 
poni  .  Nam  non  contingit  uni,  eidemque 
plura  contraria  fubefTe,  ut  habetur  \o,Metaphyf 
Tex.  c.  14.  fed  niuh um  contxznztMX  patico',,  ergo 
multum  non  contrariatur  7^7/ ;  alioquinunum  ,  Sc 
paucum  idem  erit ;  quod  exprefl*e  negat  Ariflo- 
teles  eoderrt  10.  7Vf  •  c.  20. 

Praterea  ,  Oppofitum  non  prxdicatur  de  fuo 
oppofito  ;  Sed  ornnis  multitudo  ell  quodammo- 
douna  dicente  Dionyfio  ,  de  divin.  Nomin.  cap. 
13.  Neque  cnimefi  miltitiido ,  qu<i:  nonfit  uniui 


SummceJoanmsDuns  Scoti. 

Unde,  quodeftmulta  /ecunc3um  par- 


purtneps 

tcs,efl  unumtoto:  multanumcro,  unum  fpecie: 
multafpecie,  unum  genere  ;  igitur  fieri  non  po- 
teil ,  ut  fit  oppofitio  inter  unum  ,  Scmulta. 

PrKterea  ,  Unum  contrariorum  non  efl  altcrius 
conftif^utivum  ;  ut  efi:  evidcfis  in  omnibus  contra- 
rietatem  inter  fe  habentibus:  ^<^c\  untim  conflituit 
muhuni -,,  omnis  enim  mulritudoconflat  unitati- 
bus  ;  ig  tur  icnum  ,  &  multa  opponuntur  . 

Prxtcrea,  Siinter  unum  ,  §c  multa  aliqua  ver- 
faretur  oppofitio  ,  maxime  foret  oppofitiocontra- 
ria  :  ciim  dictum  {\tin priscedenti  articuio,,  ttnum 
quiditativeefle  rationem  pofitivam;  Sccontrarie- 
tas  fit  oppofitio  fecundum  formam  pofi'ivam. 
Hoc  auttm  cll  falfum ;  &  probatur:  quia  pars 
non  habct  formam  di/hnftam  atoto;  ergo  ciim 
unum^it  pars  multitudinis,  nequft  habere  ratio- 
nem  contrariam  formEtotius  . 

Praeterea  ,  Inter  unum  ,  &  muhum  talis  vldetur 
cfl*e  oppofitio  ,qualis  Inter  indivifum,  Sc  divifum: 
fed  hxcextrema  non  nifi  privative  opponuntur: 
cum  alterum  extremorum  fit  privatlo  ,  vel  quid 
privativum  :  ergo  pariter  ad  fummum  fic  oppo« 
mxxtnx  unum,  &  muha:  fed  privatio  efl:  pofle- 
riorhabitu;  ergo  //w«w  pofterius  foret  muIto,fi 
dicancur  opponi  -  Id  autem  videtur  falfum ,  cum 
ea  unitatibus  componatur  multitudo  . 

Prffiterea,  ^;;//;?;fe  habet  ^dmu/tumjiicwt  men- 
fura  ad  menfuratum:  fed  inter  menfuram  ,  Sc  men- 
furatum  non  efl;  alia  oppofitio  ,  quam  relativa: 
ergo  ttnum  8c  muha  opponuntur  oppofitione  pra:- 
ciserelativa. 

CoNTRA,  ro.Metaphyf  Tex. c.  9.  opponuntm 
autem  (  inquit  Arifloteles  )  untm  ^  ifluhafecun- 
dum  plnTes  modos . 

Respondeo  :  Aliqui  putaverunt ,  unum  quod 

convcrtitur  cum  ente  ,  opponi  quidem  multitudi- 

ri  ,  fed  non  alia  oppofitione  ,  quam  privativa  :  fi- 

cut  indivifum  opponitur  divifo  :  etfi  unum  ^  quod 

efl  principium  numeri ,  opponatur  multo, ut  men- 

fura  menfurato.  Nec  (ane  aliud  inferendum  erat 

s-)Utantibus,7^;;»w  aliud  formaliter  non  effe  ,  quam 

spfum  ens  indivifum  ,  Sc  unitatis  indivifionem  .  At 

nos  arbitramur  ,  unitatis  rationem  quiditative  ef- 

fe  quid   pofitivum,  Sc  indivifionem    fubinde  non 

l^jeftare  adfbrmalem  rafonem  unins,  ci!im   qua: 

dam  privatio  fit ,  atqueitaipfa  un.tatepofterior. 

Diccndum  eft  iglt-ur ,  unum  ,  8c  muita  propri^ ,  8c 

per  fe  contrarie  opponi :  (^ed  improprie  ,  Sc  per 

■accidens  privativ^  ,  relative,  &  contradiftori^. 

Declaratio  ell  ifiia  :  Aitera  pars  contradiftionis 

«fl  pura  negatio:atqui  unum^muha  non  dicunt 

puram  negationem  :   ergo  inter  hxc  non  verfatur 

oppofitio  contradiftoria .  Et  quidem  unum  non 

cfTe  puram  fiegationem  ,  efl  manifeflum,  eoquod 

convertatur  cum  ente  .  Confimihter  muhum  non 

reperitur  nifi  in  entibus .  Nam  muhum  aut  eft 

diverfum,feu  non  Idem ,  aut  diflimile ,  aut  inaqua- 

le  :  ii  autem  refpeflus  funt  reaies  ,  Sc  pofitivi :  er- 

goSc  pofitiva  pariter  funt  eorum  extrema:  non 

igltur  unutH,  Sc  muha  opponuntur  contradiflo- 

ri^.  Sed  nec  privative  :  quiatuncoporteret ,  al- 

terumextrcmorum  efTe  privationem  ,alterum  ve- 

rohabttum.  Id  autemeftfalfum  :  quia  utrumque 

eft  quid  pofitivum.  Nec  denique  opponuntur  re- 

lative  de  ipfbrumformali  ratione  :  quia  fecundum 

hanc  dicuntur  abfblute  ,  Sc  ad  fc .  Supereft  igitur, 

ut  per  fe  Sc  proprii^  tinuni ,  Sc  multa  opponantur 

contrarie  :  quia  quatenusoppofita  funt,  naturam 

ponunt .  Veruntamen  confiderando,  unum  8c  mttl- 

ta ,,  fecundumea,  quxipfis  accidunt,  etiam   pri- 

yative,  8crelativ^  dicuntur  opponi,  Ciim  enlm 


De  rei-uin_i 
principio  ^.  i5. 


S.  Thnmashi» 

ra[oli*tiam  , 


Do(?^.  10.  Me- 
t.iph.  q.  \.%,Ai 
primtpm  4.  Me» 
tapli.i^.  j.§.De 
ficiiuio  hlc  )di- 
c^t,  uniim  ,  & 
multa  non  op» 
poni  propric , 
11 1  contriria  , 
fed  quatenui 
eomririetas 
extenditiir  ii 
difpa  itionsmp 
ut  htt  noii  fit 
qualis  «ft  iiuer 
dii-eifjsfpecie» 
fed  quaii  intcr 
individua,  qu* 
proprie  dicitur 
rlifcretio.  Undi 
nec  ell  divifio 
proprieper  «p* 
politi  ,  ex  Avi» 
ctr.  j.  Mcta- 
fhjjic,  cap,  6, 
Sed  perindcac 
fl  dueretur  ens 
xliudens,ifn»»t 
aiiud  entia :  iia 
quod  niulta_( 
proprie  noji_, 
funt  cui  ,  fed 
entia ;  fed  ipCi 
mulcitudouiu. 


Tomits  L  Vars  l  Qucsjlio  XI  Art,  IIl  121 

t(l'u //-.-./.-6  polterius,  fi  dicantur  onpo- 


Dnft.  10.  Me» 
Mi»h.  q.  15.$, 


taph.<}.n-clt.$. 


MfuhfiJ»  fignificet  cns  ui")  diviiione  ,  &  uit.i.it  tiis 
lub  mJivifione,  profi;6lo  intcr  ipfa  verCatur  op- 
pofitio  privativa;  /e  \  cju^a  unitasnoneil  privatio, 
led  dutra.vit  privationem,  vel  negationemconno- 
tat  ;  ideo  hac  oppofitfone  impropn^  duntaxat,  & 
per  rationes  acciden:ales  contrariari  intelliguntur 
ur.un?  ,  &mt(l:a.  Et  confimiliterquatenus  »;/^/- 
^•//'/f/confideratur  ut  menrurabile,  vel  mcnfuratum 
perufJum,  relative  opponuntur  .  Sed  ha:  relati- 
vx  rationes  furit  extra  conceptum  obje£hivum 
cjufmodi  extremorum  ,  qux  propterea  (bla  con- 
traria  oppofitione  proprid  opponi  dicenda  funt. 

Ad  Argltmeni  a  .  Ad  primum,  concedo  majo- 
rem ,  loquendo  de  propria,  &  perfefla  contra- 
rietate  .  Ad  minorem  autem  diccn  ^um,  multH>a  » 
vel  miihitudo  pofl*e  confiderari  dupliciter:  Primo, 
prout  denominat  pluraliratem  excedentem  ;  ut 
idemfimultum,  ac  pkiralitas  excedens:  &  tunc 
profe6loopponitur  pluralitati  exceffae,  vtlpatico^ 
quod  aliud  non  eft,  quam  pluralitas  excefia  .  Se- 
cundo  ,  poteftaccipi  wj^/.'//*-^*  quatenus  impor- 
tatpluralifatemfimpliciterrquofenru  multumdun- 
taxat  twi  opponitur^nam  quia  itnttm  non  eft  mul- 
titudo  excefia  ,  nequit  dici  paiecttm  .  Cuni  autem 
dicimus  unum ,  &  muha  pcr  fe  contrarie  opponi , 
«ccipitur  muUum  ,  ut  idem  cfl: ,  ac  multitudo  fim- 
pliciter. 

Ad  Secundum  refpondeo  jConcefTa  majorl,  ne- 
gando  minorem,  CclWctt  uftum  s^cmuhum^  &  6 
convsrCo  muhfi'*:  ttfttm  ^  fecundum  quod  oppo- 
nuntur  .  N.im  muhum  in  fobfbantia  opponitur  uiti 
in  fubflantia  ,  &  muhum  in  qualitata  «»/  in  qua- 
lita:e .  Quod  ergo  efl  muhrtm ,  non  fub  eadem  ra- 
tione  eft  u-tutfi-^  fed  !ub  alia  oranino,  fecundum 
quam  non  opponuntur  ,  Nec  efl:  mirum,  omne 
mtihtmt^c  quodammodo  ttttum  ;  quiaficuti  non 
eftmalum,  nifi  in  ente  ,  quamvis  ens  ,  ^bonum 
convertantur :  nec  falfum  vero  opponitur  ,  nili  in 
ente  vero;  fic  maltttm  non  efl  nifi  in  uno,  etfi  alio- 
quin  uniim ,  &  muti. ttm  opponantur  . 

Ad  Tertium  dicendum  ,  unum  contrtr '\Ar'u}tul- 
10,  (ecundum  quodformam  oppofitam  habet  \r\ 
a£lu  ;  quo  'enfu  haud  conflltuere  muhum  .  Ut 
autemconfideratur  quatcnus  non  ell  pcrfeftum 
per  fbrmam  fpecficam  ejus,  fedpotiusut  perfb- 
ftibile  performam  muhitudifiis  ,  fic  re  vca  u/tum 
efTe  conflitutivum  muhi ,  Sctunc  haud  efTe  oppo 
fita  extrema  ;  exemplum;  binariusconfideratus 
uteflquaedam  fpeciesnumeri,  non  efl  pars  ter- 
narij  ;  at  ut  eft  inpotentia  ad  formamternanj,  fic 
poteft  effe  pars  ejas  conftitutiva  . 

Ad  Quartum  ,  concedo ,  tifttim  multo  contrarii 
Opponi  .  Etcum  contra  arguitur,  quiaparsnon 
habet  formam  diftinflam  a  toto  .  Re^ondeo ;  it 
»»«/»  confideretur ,  ut  eft  pars  multitudinis,  fic 
non  contrariari  muho,  propter  rationem,  qu»  tan- 
gitur .  At  ut  intelligitur  habere  formam  diverfam 
a  forma  multitudinis,  fic  ipfi  muho  contrariari, 
ut  expofitumeft. 

Ad  Quintum  ,  &  fextum,  patet  rcfponfio  cx 
di£tis  ift foh!tiofte:JDec]3.r^tum  fiquidem  fai^^qua- 
liter  conccdendum  eft ,  untitn  ,  &  tnuha  opponi 
etiam  pfivativ^  ,  &  relative  ;  impropri^  tamen,& 
peraccidens;  quiafola  contraria  oppc>fi;ione  in- 
tcr  fefc  opponuntur  proprit^,  &  direct^  .  Nam  ne- 
queprivatio,  vel  negatio,  quscftfequela  necel- 
faria  unius,  neque  ratio  menfuric  ini>rediuntur  ra 
tionem  formalem  unitatis;  quxigitur  fequunrur 
propter  ea  ,  qux  circumftant  unitatcm,  haud  fpe- 
ftare  qucunt  advcram,  &  propriam  oppofitio- 
ncm  ipfius  unitatis ,  qua  muho  contrariatur . 
Cum  autemfubditurin  quarta  objeftione,  fe- 
Totfius  L 


».('     ,  U..  ■■.)li  tlie  >n 

ni  ;  'nm  privatio  pofterior  fit  liio  habitu  ;  quaiem 
privationem  un;^atis  rato  videtur  pras:  .'ene. 
Rcipoiiiio  :  In  unius  quiditativa  ratione  duo  con- 
fideranda  funt  ,  ni  :  irum  &  ip  a  indivifio  forma- 
liter  ,  &  id  ,  e.v  quo  eadem  confequitui  indivifio. 
Primo  modo,  necefTario  indivifio  tft  divifione  po- 
fterior  ,ficuti  privatiohabitu:  &ita  wa7/.v«?  prius 
conceptu  unius;  (  ut  ta6tum  quoque  fuit  in  articu- 
lo pracedenti ,  §.  A.i  tertium  )  At  fub  poftcriori 
confi.leratione  ,  quantum  fcili(.et  ad  matcriam  ei 
indivifioni  fubje^tam, ;;^///»  prius  eft  muho^wwo 
principium  cognofcendi  ipfum  muhumm  orJine 
naturs  ;  licet  e  contra  res  habjat  refpcttu  noftri, 
qui  ex  fenfibilibus  cognofcimus  intell  gibJia  ,  & 
compofita  ,  vel  plura  funt  fenfui  notiora,  quain 
fimplicia,  quse  non  nifi  per  privationem  notinca- 
mus.  Und^  />/>;;;f7//w  dicimus  effe,  cujusnulla 
parsejl :  &  primamcaufam  ,quid  immateriale  ,  & 
immenfum,  &  infinitum;  5c  ideo  ,  etfi  unutn  fit  na- 
turaliter  pnus ,  multitudo  tamen  eft  natior  nobis, 
Quaproptcr  ,  quemadmodumparres  d  iHnitionis. 
fecundum  unam  confiderationem  ,  /iint  diiiinito 
notioies  ,  fecundum  aliam  ,  minus  notx,  ut  ait 
Arirtoteles,  i.^P/tyhs.Tex.c.^.na.  evenit  in  caili:  oc 
ttnufft  ordine  naturae  eft  prius,  &notius  mijltitii- 
dine  ;  refpefiu  noftri  e  contra  rcs  fe  habet ,  u:  in 
aliispluribus.  Quod&diferte  docct  Avicen  j. 
Metaphyf.fuacap.  i.l^idetur  autemdi:ens,f/uod 
niultitudo  notiorfit  apud  inaginattonem  n'jl}ram , 
qtiiiiH  ttnum :  ^  videtur  quodttnitas,  (y  tn:'.!  it<:do 
Jlt  de  his ,  qux priiis  forntam^ts  ,  pniis  autem  itna- 
ginamur  muhitudinetfiv^  priits  inte/hgifnus  u:i- 
tatem.  Et  fubdir :  1)':um  efl  cauja  ,  i^  princibium 
tnuhitudinis  :  &  /nu/titudo  ejl  id ,  quod  ftumsra' 
tiir  per  untim  .   Hxc  ille  . 


ARTICULUS 
Utrum  Deus  fit  unus. 


II  r. 


.i.l  primum 


Mf-f 


2>sF?.  \.dij}.2.q.i.ln  Report.ibidettt  q.4.,  De primo 

Principio,cap:^.conc/:(f  \  \.acde  rerufn prin- 

cipio  q.\.§cnodhb.q.^.^.  Sed  contra  hoc: 

12.  Mctaphyf.q.  29.  S.  Thviii.\.p. 

qu.^J}.  1 1.  artic.  3. 

VIDETUR  Dcusnonencunus,  fed  plures. 
N.im  id  drerte  /cribit  Paulus  1.  ad  Co- 
rin  h.cap.S.diccns  ,  Jiquidetn  funt  'D  j  tny./ti  ,  iJ* 
Domini  mu/ti',  ?»'tur  non  cft  tantu.-n  unus  Deus, 

PfKterca  ,  Efto  ''antum  unus  Deus  ;  igitur  uni- 
tas,qux  dicitur  de  Deo  ,  aut  cft  unum  ,  quoJ  cft 
pnncipiumnumeri :  aut  uium  ,  quod  convcrtitur 
cum  entc:  S*  nnum  princip''.im  njmeri;  crgo  quo- 
niam  ca  unitas  Ipectat  ad  Prs^^icamentum  C^ian- 
titatis  ,de  Deo  prsdicabitur  ahquid,  quod  eft  in 
{>enere  ;  quo  I  ne^atumeft  fupra  ^qti.fjt.i-artic^. 
Si  autem  unum  palfioentis  praedicatur  de  Deo; 
ergo  cum  haec  unitas  importec  privationem  livi- 
fionis  ;  de  Deo  praedicarctur  privatio:  in  Deo  au- 
tem  nulla  elt  p'i  vatio;ergo  nequepotcll  efll-  unus. 

Prsrerca,  Piura  bona  mcliora  funt  pauciori- 
bus  boiiis  :  C':A  un  vcrfumcll  quoddam  bonum  ; 
ergo  plura  univerla  meliora  iiin:  quam  unum. 
Arqui  unicuqiic  univerfb  oportet  correfpondcrc 
fummuin  bonum  .  ad  quot  or.-linantur  omnia  tjus 
univc-ficatis  ,'Iiudqje  appcllamus  Dcum  ;  ergo 
non  unus  ,  fcd  plures  nonendi  iXw  D'j  . 

Prsrcrea  ,  .S'cut  Deum  dicimus,quo  majus  co- 

gitari  non  poteft  ,  ita  D  j   funt.  quihus   majurcs 

excogitari  non  poflunt  .  Atqui  ut  aliquiJ  fit  ,quo 

majus  excogitari  nequit ,  oportet  ut  fi:  in  e!Tci5tu; 

(^.  alio- 


Ijuleci  ij.i.c/f. 


De  rfruiTi_- 
princi(,.o  5.10. 


122  SummceJoannisDuns  Scoti 

aLuquin-quod  in  effeflu  exilterct,  m.ijus  fbretco,        in  rp.ciebus  corruptibilibus 
quod  ibiiim  in  intel!cc'ta  (f^t?  haberet ;,  i!»icur  om- 
quibus  ma/ora   intcileftui  occurrere  ncn 


Vitlfnrfus  MaJ 
ynr.  i.  dill.  2. 


Comm.  oileii" 

<tit      .mprgn.l- 

lio^f  s  Magiftri 

Och '  m  i  ri  r  n , 

inf  irgf  .'f      a- 
tiones  JbafXjm 


nia  ea 

pofTunt,  (iint  neceflCuio  in  a5iu.;   acproindejion 

cl^  unus  iblummodo  Deus  . 

Prsterea,  Deuseft;  eri^o  Dij  funt .  Probatio 
confcquenti.s  :  fin^ulare,  &  plurale  idem  fignifi- 
cant ,  quamvis  differant  in  modo  fignificandi;  igi- 
tur  incJudunt  idem  prcedicatum  proportionaliter 
acceptum  ;  ergo  ficut  fingulare  includit  fingula- 
re  ;  ita  &  plurale  involuit  plurale ;  ex  eo  igitur 
quodfit  unus  Deus,  plures  erunt  Dij  . 

CoNTRA  ,  Y)^nttron.6.  u4iidi  Ifrae/JDomiiiUi 
X)eus  tuus  unus  eft .. 

Eespo.\oeo  dicendum,,  Deumefle  ita  unum, 
.ut  impo.fllbiIe  fit  ,  tfle  alaim  Deum  ab  ipfo .  Ad 
quod  oftendendum  multiplex  ratio  occurrit  intcl- 
leftui  ctiam  lumine  naturali  rem  hanc  confideran- 
ti  :  etfi  non  nemo  dicere  voljerit.,  id  non  pofl^e 
ratione  natural:  den;or.firari.,eoquod  fideidogma 
fit ;  quaratione  profccto  parit€r  conciudendum 
foret ,  neexiftentiam  quidem  Dei  nos  oflendere 
valere,cum  perinde  infbuam.us  per  doctrinam  re- 
velatam.,&Deumexiliere,&un«!cum  efle:  &ta- 
men  primumPrincipium  cfle  , -non  negatur  per- 
fuadej-i  poflx.,  argumentis  tidem  faci^ntirus  .  De 
,qaa  rc  actam  iupra,,j'.2  art.T^.  \m6  conchifione  ter- 
tia  ejufdc/fy /i> tif:u/i ,oQ.eu(.ht.ur  nmtzs  Dei;  cun< 
icopus  ejt.i  fit  demon.rt:rare  primitatem  in  triplici 
genere  cauu^  eflicientis.,  finalis,  &eminentiK, 
repetirijion  poflTe  in  pUiribus,diverfisquc  naturis: 
fed  idf.'m,quod  ell  primum  efiiciens  oportere  om- 
riino  efle  &  finem  ultimum  omnium,  &entium 
eminentjflTimum  fic,  ut  impoflibilefit.  quidquam 
eo  rupe/ius  ,  vel  .squak  exiftere  .  Sed  ulteriiis 
foiutio  crrtiflimaE  veri'atis  ollenditur  ,  cum  per 
jnedia  dedacenda  ad  impoflihile  ,  tiim  oflenfivti.: 
Nam  Deus  (  iu  )^ta  dicta  quieft.'^.art.pr.im6)  e(l  in- 
tenfive  intinitus  ;  igitur  par  perfeftlo  efl^et  attri- 
bucnda  alteri  Deo  :  uterque  ergo  haberet  intelle- 
6tum,  &  voluntatem  nerfeftionis  iniinitse  ;  adeo- 
que  uterque  perfeftiflim^  intelligerct ,  quantura 
lcilicetelt  intelligibilis  ;  aut  igitur  per  efl*entianj 
propriam  ,  aut  per  quiditatemalter  us  :  fi  per  ef- 
fentam  propriam  ;  quia  tantum  ha:c  eft  alteri  fi- 
milis  ,  &  non  continens  alterum  virtualter;  (  in- 
finita  enim  efrcntia  innullo  poren:  virtualiter  con- 
tincri  )e:^inde  non  foret  perfeft^ifimaintellectio, 
quaLs  ell,  ciamquidpiam  per  feipium  intell  gitur, 
&  comprehenditur.  Si  vero  dicantur  uterque  in- 
telligere  utrumque  pereflontian,'  ejusqui  intclli- 
gitur  ;  ergo  unus  dependet  ab  altero  in  intclligen- 
do  ;  adeoque  neuter  eft  Deus  ;  qui  quoadomnes 
ipfius  perfeftiones,  eft  omnino  independens  ab 
alio  extra  fe .  Confimilner  de  voluntate;  quia  aut 
unus  diligit  alterum  DtorUm,quantum  ell:  diligi- 
bilis,  &  fruitur  co  ;  aut  non  diligit ,  fcd  utitur: 
Hoc  nemo  dixerit  :  quia  voluntas  infiniti^  refta 
nequit  uti  infinito  dilijj  b;li .  .S"iautem  diligat  in- 
finite  fiue"'do  ,  pariter  id  eil  impoflibile  :  quia  na- 
turalitcr  quifque  magis  •imat  fe  ,  quara  alium,cu- 
jus  none<i:  pars,  vel  efT.c^..is  ;  &  infuper  beatifi- 
caretur  in  duobusobjeflisadatquatis:  &  ita  neu- 
trum  dc  fe  quietaret  voluntatem :  quod  ell:  impof- 
fihile ,  cumjutrumque  ponatur  objeSum  infini- 
tum  . 

D  i.ode  ,  ii  exiilerent ,  vel  effe  poflTent  duo  Dij, 
jarp  de  fifto  infiniti  eflent  ;  quonihil  flultiusdici 
potei}:.  Sed  probatur  fequcla;  omriis  natura  ,  qug 
de  le  non  ell  determinata  ad  unum  indi  viduum,(ed 
eft  i'.eterminatara  ad  pluraejufdem  rationis,quan- 
^um  £llex  fe^  pocefl  efTe  inintinitis,ut  ell  eyidens 


Si  autem  entis  infi- 
nitl  natura  efl  reperibilis  in  duobus  re  diflinftis, 
ex  fe  ipfa  non  determinatur  ad  unum:igitur  quan- 
tum  ex  fui  ratione  poffet  reperiri  in  infinitis  , 
i\tqui  infinitum  etl  necefle  effe  :  quia  alioquin  fb- 
ret  poflTibile  efl^e ,  &  non  infinitum  .  In  fimpli- 
citer  autem  neceffarioquicquid  potefteffe,  de  fa- 
fto  eft :  igitur  infinitus  eflfet  aflu  Deorum  nume- 
rus  ,  fi  unus  alius  faltemponeretur  effe  .  Rur^us, 
Infinita  po  entia  eftcaufa  totalis  refpeftu  cujusli- 
betefFefius  in  ratione  primae  caufifi  :  impofTibile 
eft  autem  effe  duas  caufas  totales  ejufdem  effe6lus 
ineodem  ordine  caufas^ergo  rsfpettu  alicujus  ef- 
feflus  nequiteffeduplexpotcntiaprima  infinita: 
quiatunc  unaforet  caufa  effeftus  ejus,  a  quo  ta- 
men  is  effeftus  neceflTarfd  non  dependeret  efl^en- 
tialiter:  quia  in  eo  genere  dependendi  adrequate 
dependet  a  potentia  una  infinita  :  quajlibet  ergo 
alia  ,  ut  comparatur  ad  effcftum,  implicat  contra- 
diftionem:  quacontrad  6tio  ,  etfi  formaliter  re- 
fpiciat  aliquid  pofterius  ipfa  potentia  infinita  ,  ta« 
men  talis  potentia  virtualiter  ,  &  emincnter  con- 
tinet  omnecaufabile  per  ipfam:  &excompofnbi- 
libusnon  fequitur  incompoflTibilitas  afiqua  .  Un- 
de  fi  forent  compolTibles  dux  potentiae  prims  in- 
finitas,  compoffibiUsquoque  forct  utriufque  aft.o 
refpeflu  producendorum  ab  ipfis  :  quod  tamen  ra- 
tionaturalisreprobat :  <]uia  vel  altera  earum  ni- 
hil  ageret  ,velidem  bis  proJuceretur,  vel  al  quid 
cfTentialiter  dependeret  a  caufa  ,  q^a  circum'i;!  i- 
pta  ,  adhucefrepofTet :  quod  ell  contra  fuppofi- 
tum . 

Ad  hasc  argui  potefl  ex  eadem  potcntia  iniini- 
ta  ,  utcreditur  omnipotentia  :  (fub  qua  ratione 
non  efle  nobis  notum  declarabitur  infra,^.  25".  ar^ 
tic.  3.  )  etenimoranipotens  •quemadmoJum  fuo 
•velle  potetl  producere  omne  pofli.^ile"  ita  a£tu  no- 
lendi  valet  impcdire,  vel  deftruere  quicqu  d  fieri 
notuit,  &  factumeft  .  Si  unus  itaque  Deorura 
velitoran'a  poflibilia  acciperei?^,  non  oportet 
fane  aherum  Deorum  pariter  eadera  fieri  velle: 
imo  poteft  fierinolle:  cumejus  voluota.? ,  ut  &  al- 
teriusDei,  contingent^r  fe  habeat  ad  illa,  quac 
vult  unus  D.^orum  :  alioquin  Deusnonert.  Si 
autemnolit  illa  effe:  ergo  nullum  eorumeft.-igitu» 
fifintduo  oranipotentes ,  uterque  illorum  ficc- 
ret  altcrum  nullipotentem  :  non  quidem  deftruen- 
do  illum  :  nam  effedeberet  fummt^  necefl*arium  : 
fedprohibend  j  per  fuum  nolle  f/Ji?  voLtorum  ab 
alio .  Quod  fi  dicas  utrumque  Deura  coneorJare 
in  volitione  eorumdem  objeftorum,  quafi  ex  con- 
diflo .  Contra  ,  in  ejuHn  )Ji  fiifla  hypothefi ,  a  Ihuc 
neuter  eorum  erit  oranipotens .  Nam  fi  unus  Deo- 
rum  eftomnipo^^ens ,  poteft  !uo  velle  produ-cre 
quodcunque  poJfiSdc  aliud  a  "e  :  ig'tur  altcr  Deo- 
rum  nullum  ex  illis  pofeft  prod  icere  :  Nam  fieri 
non  poteft,  ut  eju  'de:-a  efFjctis  fiit  dua:  cx\i''-z  to- 
tales  :  quia  exquocaufatus  eft  ab  una,  im,-)^ifibi- 
le  eft  fieri  ab  alia  :  ergo  hsc  non  erit  omni  po:ens: 
&  ita  pariter  (equitur  de  alia  :  atque  ita  neuter 
Deorum  etfe  poffet  omnipotens  :  &  ita  nee  Deus : 
fimpliciter  igitur  repugnat  pluralitas  Deorura  * 

Tandem ,  ex  his ,  qua;  tafta  funt  (iipra  quxft.i. 
artic.  i.if^ 4.^  quaft.^j.artic.primo^dc  Dei  infini- 
tate  ,  oftenditur  propofitum  fic  :  Deus  eftipfura 
^j^ffinfinitum  ,feu  ^,'7>per  eflTentiam  ;  efl^e  infini- 
tum  eftita  implurificabile,  ut  d  multiplicaretur, 
non  foret  infinitum  ;  ergo  Deus  intenfiv^  infinitus 
eft  neceflarid  unicus  ,  &  implurificabilis  .  Minor 
declaratur ;  qiiia  quod  habeta  fe  aliquid,  poifidet 
iilud  in  tota  plenituJine,  quxfibi  poteft  comne- 
tere,  Nihil  enim  habeturlimjtat^  inaliquo,  ni(i 

ftt 


Djm^f.fp  XS. 
l.c.V  Sieur,! 
liun  i^ii  ,i.,»;tr 
.r(fftperftd>K  . 
1.  Repot.ilitl. 
19.  q.  ^.  n.7. 
QMr)tiif).q.''.J. 
yl  I  pTimuniM 
priiutp*',»  ■  V. 
Sei.i'i-!mJ  «■»• 

ttiifiyi  • 


Tomus  l  Pars  l  Qitceflio  XI  Art,  U\. 

litab  alfquo  agente  deLeniiin.intcs  illu  i  a.l  ccrLum 


'2? 


I.  dift.  ^pq.ii 


1«.  Metiph.  4- 
!•$•  /i/rni  etitm, 
4c,.3. 


Be  hU ,  f,  5«. 
4utic.  j.  agen- 
clum  • 


!>•  Mftiiph.g. 
»9-i-4dfrim6. 


%.  Bonsv.i.din^ 
2.5.1. 


Aliim  refpin. 
fionem  dat  D^- 
^or    u.    Mt- 

taph.  q.  :;.  ^. 
Ad  ult-.mnm . 

Q»r.\lm.   ,,    ;. 

>-  Ltprim»  . 


graJum  ;  &  ita  omnia  entia  citra  primiim,  limita- 
ta  funt ,  quia  ab  alio  eHe  acteperunt .  Et  quidem 
fi  habenti  a  fe  effe  aliquid  entitatis  deeflet,  vel 
noluiffet  omnem  perfectionem  efTendi  accipere, 
veluna  perfe6lionum  alteri  efTet  incompolTibilis. 
Utrunque  cft  falfum  ;  &  quia  voluntjs  (equitur 
ad  ejje  ,  &  quiaetiamfi  formal'ter  involueretur  in 
jatione  efTendi ,  haudforet  refta  in  volendo  :  Ec 
fi  perfe6t:J  repugn.iret  perfeft^oni,  omne  infini- 
tum  intenfive  impoflibile  elTet ;  cujus  opnofitum 
declaravimus,  qu^eft.-j.  citata ;  Ergo  fi  omnis  per- 
fefiio  poinbilis  eft  in  eo,  q.ii  eil:  a  fe  ,  Sc  efife  per 
cffcntiam  ;  jam  nihil  perfefiionis  repenri  potelt 
extra  ip^iim,  ut  ea  confici  q aeat  alius  Deus.  Que- 
madmodum  er?o  infinitum  ell  totum  ejje  ,  fic~ut 
tiihil  perfeclionis  ei  defic ,  ut  eft  univerialiifimum 
cfle ,  ita  &  fingularifilmum  ,  adeo  ut  uniras  &  fin- 
gularitas,  &  immultiplicabilitasidem  fif  in  ipfb, 
ac  totalitas  ,  &  un' verialitas  efTendi,  ut  reiftifTimi 
fubinde  dicatur  ,  divinum  (?^de  fc  ,  &  i.x  e  exi 
ftere  boc  ,&fingulare  ;  qu  a  per  fuam  pfius  -^fTen- 
tiamelltale  ,  unicumicilicet ,  &  imrn.ikiplicabile 
adeout ,  fi  multiplicaretur ,  atque  e!re  int,f,ll.!>ers- 
tur  vel  in  unica  altera  natura  ,  jam  dcfincrec  efTe 
infinitum,  &  univeriale,&  per  enenriim  ,&a  fe; 
quia  non  haberet  entitatem  in  tota  plenirud^ne 
perfeft.onis  ;  ac  propterea  primum  oinnium  Prin- 
cipium  dicit  per  Prophetam ,  Extra  me  nun  ejl 
Deus ,  ITaiffi  4J. 

Ad  Argumsn ta  .  Atl  primum  pitet  re^piirifio 
cx  contextu  Apoiloli;  loquitur  enim  de  I  lolis, 
qux  a  Gentibjs  dicuntur ,  &  putantur  Dn  ,  ;x  non 
funt  flifi  ligna,  &lap:des,  &  metalla  .  Undh  iub 
dit .  Njbis  autem  unus  ejl  Deui  :  quia  omies  Dli 
Gentibus  Dxmonia . 

Ad  Secundum  refpondeo,  Deum  efle  efTcntiali- 
terunum,  unitate  ,  quje  efl  fequela  entis;  a  que 
eidem  quoque  attribuendam  cfTe  unita^em  fepun  ■ 
dism  proportionem  &  analogiam  ,  qu»  convenit 
principio  numerorum,  quateous  rcilicet,  quemad 
modum  «w/,  obejus  fimplicitatem  ,  &  primtatem 
re£l^  adfcribitur  ratio  menfure  ;  ita  &  primum 
Principium,  propter  ejuj  fimpIicifTimam  unitatcm, 
&eminentiffimam  ,&  univerfalifTimam  entitatem, 
vere  eftomnium  t;ntium  ,  atqueommum  fubltan- 
tiarumextriniecamenfura  .  Non  ergounitas  prin- 
cipium  numeri  ineflDeo  formsliter  ;  fed  aialQgi- 
cie  ,  &per  proportionem  .  Cum  aucem  initatur, 
quia  unum  quod  eft  pafTio  entis  in  voluit  privatio- 
nem  ,  qug  non  dicitur  de  Deo.  Refponfio  :  liiurtf 
non  importat  indivifionem  ,  vel  privationeiii  de 
fiioformali  ,  &quiditat,vo  fignificito,  fed  f(:)Iiim 
fecundum  modum  apprehenfionis  noftrat ;  eoquoJ 
nonapprehendimus  «?;///-7  ,  nifi  ut  eas  mdivi.um; 
de  quo  fusa  diftum  eft,  in  dtiobus pracedentibus- 
articulis . 

Ad  Tertiumeftrerponfiodieentium  ,  plur«  bo- 
rafinitautique  effe  meliora  paucioribus  cjnfmo- 
di  bonis  ;  non  ver®  piura  bona  infinira  .  Sed  hoc 
nihileft  diflu;  quia  fi  plura  bona  finita  mcliora 
funt  paucioribus  ,  multo  magis  plura  infinita  fi  ef^ 
fent  .meliora  eflent:  ac  proinde  viderentur  talii 
bono  ponenda  in  entibus  :  prxfcrtim  cum  ''n  ne- 
cefTe  efle  ,  quicquid  potcft  efle,  dc  factofit.Re- 
fpondeo  ergo  plura  bona  meliora  cffe  paucioribus, 
fi  fint  poiribilia  :  at  fi  fint  incompofrihilia  ,  cujuf. 
modi  ilint  duo  intenfiv^  infinita  ,  ncdum  non  fore 
meliora  ,  fed  nihil  boni  pofle  prxlefcrre,  eoquod 
contradiftionem  impliccnt :  &  talia  incompoffibi- 
lia  nihil  efTe  ,  neque  a  parte  rei  ,  neque  in  intellC' 
ftu. 

Tomus /, 


Ad  ^^uartum  eit  eadcm  refponno;  quia  plures 
Dii  Cini  contradiflione  excog  tan  non  pofTunt ,  ut 
fasi  extitit  declaratum  in  folutione  . 

Ad  Quintum  dicendum  ,  con:'equentiain  efTe 
nullam  ,  qu^a  numcrus  nor^eft  talis  modus  figni- 
ficandi ,  quales  alii  moJi  grammaticales  ,  qui  pra:- 
cis^  dicunt  modum  concipienJi  rem  ,  abqae  ali- 
quo  reali  correfponJente  ei  modo  cogitandi. 
Exemplum  :  ut  aliquoJ  nomen  fit  gener^s  ina.l-ii- 
lini,fatis  cft,  ut  ab  aliqua  aftivitate  fit  acceptus 
talis  modus  concipiendi ,  nec  oportct  ei  corre- 
fpondercfexum  maiculinum  .  At  numerus(ut  di- 
ximus)  non  eft  talis  modus,  imo  ver^  includerc 
debet  rem  fubftratam,  undj  fequitur  ;  Homines 
currunt :  ergo  p/ures  homincs  cu-  runt .  Quoniam 
igitur  fubjeclum  illud,  Dii  fuift ,  includitur  incom- 
pofllbilitatem ;  ideo  ,  etfi  verifTimum  fit  ,  'Dnura 
Deumejfe:  non  propterea  verum  erit,  &  plures 
Deos  ejle.  Cum  incompoflibilia  fint  duo  infinita 
in  entitate  . 

ARTICULUS     IV. 

Utrum  Deus  fit  maxime  unus  . 

Do£?.  de  rerum  princip.  quxj}.  i.  n.  27.  ^ pyetu 

i»  margine  citatttr  S.  Tijom.  \.  pmt, 

quaji.  1 1.  artic.  4. 

VIDETUR  Deus  nequaquam    efle  maxline 
unus  .  btenim  unum  per  participationcm  ,. ,.  4.  ,„  <^ 
reducitur  ad  unum  per  eflcntiam:  fed   individua   r»'n^n.  pnnci^ 

.4  ^         .    .'  ^  .  .    .       pA.ib. 

cujuicunque  fpeciei  creatf  luot  etiam  per  partici- 
pationcm  ;  alio.]uin  hjud  effent  inalta  ;  ergo  re- 
ducuntur  ad  aliqiid  tale  per  eflentiam  ;  cft  igitur 
aliquis  homo  pcr  efT.-ntiam,  &  aliquis  bos  per  ef  rjMem  in_, 
fenciam,  &  ita  de  csteris.  SeJ  quod  eft  unum  '^'^^"■^•i- 
quid  per  efTentiam  ,  eft  maxime  unum  ;  ergo  non 
tantum  Deus  ell  max^ms  unus ,  fed  etiam  quic- 
qui-i  eft  per  effentiam  unum  . 

P :c'area,  Unum  aut  eft  entis  accidens(  ut  fer- 
tur  fcnfiffe  Aviccnna  )  aut  eft  ejus  pafllo  ,  confe- 
quens  necefTarioens  ut  ens,  &  cetera  ,  de  quibus 
dicitur  ipfa  ratio  entis.  Si  primum;  ergo  non 
D-^^is  «ft  maxim^  unus ,  feJ  potius  id  accidens, 
pt;r  quod  rcliqua  funt ,  &  d.cuntur  una:  ei  enim 
ineft  per  eflTintiain  efle  unum  :  fi  fecundum  :  igi- 
tur  cun  paflic»  eoJcm  modo  dicatur  de  proprio 
fubjecto  ,  in  quocunque  tandem  reperiatur ,  om- 
niaentia  perinde  erunt  una  per  unitatcm ,  quj 
convertitur  cum  ente  :  nec  aliquod  erit  magis 
unum  ,  quam  aliud  . 

P'Cterea  ,  Unum  eft  negatio  divifionisin  fe,  & 
divifionis  a  quocunque  alio :  fed  negatio  ,  vel  pri- 
vationon  fufcipit  magis,&  minus :  ergonecunum 
eft  magis  unum  pra:  alio:  igitur  nec  Deus  cnt  ma- 
ximeunus,  fed  omniaentia  potius  paria  in  uni- 
tate. 

Praiterea,  IlluJcenfenium  eft  maxirne  unum, 
cujus  definitio  cft  omnium  partium  exclufio  :  fed 
fblumTiodo  pun^nm  ejl ,  cujus  nulla pars  eji :  er- 
go  vel  punflum  dunta.vat  eft  maxime  unum  :  vel 
non  fblus  l3eu$  habet  pa^  ca::cris  omnimodam, 
maximamque  unitatem  . 

CoNf  FRA,  Deus  eft  maximi  ens:  cumcontineat 
omnia  entii  virtualiter,  &  eminentcr  :  ergo  eft 
niaximi^unus  . 

Responoeo  dicendum ,  Primum  Princjpium, 
(qui  eft  Deusgloriolli,'?,  &  excelfus)  cfl^e  maxime 
unum,  adcout  in  peiRftionc  unitatis,  ut  in  reli- 
quisomnibuj,  in  entium  unirerfitatc  nihil  poflit 
illicomparari.  Etcnim  omnij  perft^lio  fimplici- 


^.Metijh.^.  f. 


4.  dift.  so.f.tf. 
in  ar[nrn.  prh» 
Czp*]. 


lo.Mcitpfa.^n. 
t.i.AJfnmS. 


ii.Mecjyh.  4.- 


4-Met»ph,j.;, 

H.  I?. 


124 

ter,  qas  eH:  entis  ,  i'n  quantum  ens  ,  pcrkcc.ori 
modo  eil  in  pcifLftiori  ente  ;  Sed  in  primo  Prin- 
cipio  cft  cntitas  (ccundum  omnimodam  pcrrectio- 
nemefrendi;  cum  ipfum  fit  caufa,  &  principium 
univerfitatis  rerum  omnium  .  Ergo  oportct  om- 
nino  efle  in  illo  omnes  perfeftioncs ,  qux  confc- 
quuntur  ens  inquantum  cns ,  in  gradu  optimo, 
atque  eminentifllmo  :  ejufmodi  autcm  efl  unitas  , 
iicuti  Sibonitas,  &  verita»,  &cetcra  ,quibus  non 
repugnat  ir.finitas  ;  igitur  ,  quemadmodum  in  pri- 
moelt  fapientia  maxima,&  bonitas  immenfa  ,  & 
vita  innnita;  ita  &  unitas  omnium  max'ma  :  quan- 
doquidem  quicquid  cfl:  ab  illo  ,  cum  cfre  nequeat, 
nif/p'-"^  reccfTuni  ab  ipfo ,  fit  oportet  alicui  multi  • 
tudini ,  &  compofitioni  fubjecium  ,  faltem  cx  po- 
fitivo ,  &  negativo  ;  ergo  ficuti  nullus  numerus  eft 
unitati  in  fimplicicate,  &  poteftate  comparandus, 
ita  &  nulla  creatura  tfiTe  potcfl  par  unitati  Crcato- 
ris  ;  efl  ergo  (blus  Deusaiaxime  unus.  Praicla- 
rc  Dionyfius,  cap.  j.de  d''vin.  Nomin.  In  monade 
enimi^  inquit  )  omnis  nuimrus  uno  modo  ante  con- 
ftar.  continet^iue  omnem  numerum  monas  infe  uno 
modo  ,  ^  numerus  omnis  conjun^ius  efi  quidem  in 
monade :  fed  quatenus  a  monade proficifcitur  ,  ea- 
tenus  dijlingnitur ,   iS  crefcit . 

Deindc,Propterea  Deus  efl:  efTentialiter  irHmul- 
tiplicabilis  ,  (  juxta  difta  /;/  pracedenti  articulo) 
quia  cum  fit  totum  eflfe  pcr  efl!entiam,nequit  extra 
ipfum  aliud  efic  pariter  reperiri  :  ac  proinde  tale 
efTe  e(l  ex  feindividuum,  &  fingulariffimum  ,  fci- 
licet  per  propriam  rationem  talis  vflenria::  Sed  non 
efl  intelligibile  aliquid  rragis  unum  ep,  in  cujus 
effentia  clauditurunitas,  ex  pleni'ud:ne  perfeftio- 
ttiseflen(ii:  ergo  quiataJecfl  eflTe  diyinum  ,  ipfe 
Deus  eft  maxime  unus. 

Denique,  efl"enti«  divine  unitas  talfs  efl: ,  ut  fibi 
repugnet  ,    atque  formaliter  excludat   quicquid 
flimms  unitatis  in  omni  ordme  «"onceptui  oppo- 
ritur  :  Sed  hacunitate  majornulla  <  ft  fnr^Ilig  bi- 
lis:  igitur  illa  eft  maxima  unitas  ,qu3  Deuseftin 
fua  fubftantia   maxime  unus.   Declararur  aflum- 
ptum  per  locum   a  contrariis  cx  iis ,  qua  obvia 
funt  in  creaturis-  Har;,im  enim  unitas  ftat  cum  ip- 
farum.  fubftantiali  pluralitate  :  fiquidem  procedunt 
abuno  iplarum  principio  fub  ratione    pluralitatis: 
eft  cnim  in  earumdcm  naturis  menfura   fub  qua 
procefTcrunt ,  ftcundiim  gradu.»  creationis,  &  ef- 
fentiarum  numeros .  Rurfus,   unitas  earum  ftat 
cum  inaequalitate  ,  quatenus  ura  eft   alia   perfe- 
£lior  ,  autimperfeiftior  :  &  denique  per  unitatem 
ron  excUuHtur  in  ipfis  compofitio  :  nam  faltemex 
effe ,  &efrentia,  ex  pofitivo,  &  negativo  com- 
ronuntur  :  ex  quo  ineft  ipfis  pondus   inclinationis 
ad  cafum  difToIutionis,  juxta  i]Iud  fapient.  1 1.  om- 
fiia  fecifi  in  numero,pondere ,  ^  menfura  .  Con- 
tra  vero    unitas  divinJS   fubft^ntix  habet  omncm 
jTiodum  fingularitatis:  cura  fibi  plurificatio  omnis 
repugnet ,  eadcm    ratione,  qua  illa  eft  totum  & 
infinitum  efle  .  Rurfus,  habet  unitatem  aequali- 
tans  corum  ,quafibi  infunt :  cumfint  infinita  in- 
tenfive  :  ac  fubinde  omnem  excludentia  gradum 
insqualitatis  :  potentia  enim  «qualis  eft  fcientia;, 
&  bonita'i  ,  &  k  converfo  .  Ac    denique  pollet 
unitate  fimplicitatis  omrem    arcens  compofitio- 
rem,eoquod  perfeftiffimo  fit  incompofnbilis  vel 
minima    imperte^fo  ,  quam  imperfeftionem  ne- 
cefTar  opraefffert  omnis  compofitio.  Cum  igitur 
nulla  imi^as  aut  gradus  unitatis  fit  intelligibilis, 
quwnon  fit  in  primo  omnium  principio,  &  fub- 
ftantia  divinas  eflTentia;  ,  refliflrme,  ac  veriffime 
D  us  cft  dicendus  max'meunus,  utpot^  apicem 
tcnens  omnis,  &  fingulariinm»  ac  excdlentifli* 


Summce  Joannis  Dtins  Scoti. 

Kx  unicatis,  &.  in  jatione  efficientis  ,  5i  caufas 
formalis  examplaris,  &  in  ratione  finis  . 

Ad  Arc'jmekta.  Ad  primum  refpondeo  ,  af. 
fumptam  propofitionem  habere  veritatem  ab  alte- 
ra  priori ,  eftque  ifta  :   omne  imperfeftum  reduci- 
tiu"  ad  perfectum:  &cum  omne  ens  per  partici- 
pationcm  fit   imperfeftum  ,  &  /blum  perfectum, 
quod  eft  ens  per  effentiam  ;  ideo  ens  per  partici- 
pationem  reduciturad  id  ,  quod  eft  per  eflfentiam, 
&  ab  aliis  participatur.  Veruntamen  imperfeflum, 
aut  eft  tale    fecundum  perfeftionem  fimpliciter, 
quc  ex  fui  ratione  non  includit  imperfet^tionem, 
ut  hoc  bonum,  hoc  verum,  hoc  ens  ;  &  de  his  im- 
perfeCtis  vcre  aifirmatur,reduci  ad  perfeftum  ejuf^ 
dern  rationis  per  efl^entiam,  fcilicet  ad  bonum  ,  ve- 
rum,  &  ens  per  cfTentiam  ,  quod  eft  ipfum  effe  in- 
finitum  .  Aliud  autemeft  imperfcftum  ,  fecundum 
perfeftioncm  >,   qug  ex    fui  ratione   involuit  im- 
perfectionem  ,  quia  limitationem  ,  ut  hic  homo, 
hiclapis,  &  casterasna  urc  fpecifice  creatc .  Et 
ejufmodi   imperfcttum    non  reducitjir  ad  aliquid 
perfeftum   fimplicicer  ,    fecundum   perfeclionem 
ejufdem  rationis  ,    quafi  forent  naturs  fpecificae 
perfcftae  per  eflentiam  ,  nullas  jnvoluentes  imper- 
feftiones ;  qua  tales  naturffi  ob  intrinfecam    ea- 
rum    limitationem  nequeunt  efle  fimpliciter  per- 
feftg  ,  ut  extitit  declaratum  fupra  ,  quxf.  ^.artic. 
fecundo .   Satis  eft  ergo  has  naturas ,  eaque  entia 
participata  reduci  ad  fimpliciterperfeflum  ,  qua- 
tenus  contentivum  ex    virtute  fua ,  &  plufquam 
iequipollcnter   eas  perfectiones  ,  quibus  interius 
repugnat  iumma  perfeftio     Sunt  igitur  reducibi- 
les  perfeftiones  participate  ad  aliquid  per  eflTen- 
tiam,  idquemaxim^  unum,&  fblum  tale ;  quia 
perfeftiones  fi  npliciter  coincidunt  in  candem  ra~ 
tionem  forniilcm  cum  illis  ,    quibus    pollet  ens 
unum  per  elTentiam  ;  &  perfeftiones  fecundum 
quid  reducuntur  item  ad   maximc   unum  ,  quate- 
nus  funt  virtual''ter,  &  eminenter  unum  cum  eo- 
dem  efle  pcr  effentiam  .  Sed  videndus  citat.  arti' 
pulus  2.  qua/?.  4. 

Ad  Sccundum  dicendum ,  Avicenna:   mentera 
circa  ta^ftam  dubitationcm  extitifle  declara'am  fu- 
prz,  artic. primo ,  retpondendo  ad  oppo/itum.&ln- 
co  ihidem  citato.   Eft  igiturunum  entis  paflir,,  fi- 
cuti  &  verum  ,  &  bonum  .  Et  cum  inftatur  ,  ergo 
talis  paffio  erit  maxime   una  ,  per  quam  cstera 
funt  talia  ,  &  non  Deus  •  Refpondeo  ,  qua  totum, 
quod  eft  paflio  ,a  proprio  habet  fjbjccto,  &  non  t 
converfb;   ncc  paflio  eft  talis,  fcd  potius  fubje- 
ftum  per  paflionem  ,  ex  fuis  principiis  egredien- 
tem  :    Homo  enim  eft  rifibilis,  &  non  aliqua   ip- 
fius  paflljo  .  Sequitur  evidenter,  eo  perfetrtiorem 
rationem  habere  omnem  pafljonem ,  quo  perfe- 
,6lius  eft  id,  ex  quofeqaitur  ,  fubjeftum  .  Non  er- 
go  aliqua  entis  paffio  eft  dicenda  una,  fed  ens  per 
talem  paffionem  elt  unum  ;  &  ideo  quo  perfe6^tius 
ens,e6  &  unum,&  ita  maxime  ens,  maxime  unum. 
Cum  arguitur  ,  quia  paflHo  perinde  convenitomni 
fubje£lo,  cujuseft  paflro  ;  adeoqueomne  cns  eo- 
dcm  modo  eft  unum  .  Refpondeo  ,    ens  praecififlj- 
me  acceptum  dici ,  &   quidem  univoce  de  omni- 
bus  entibus  ,  atque  ita  de  Deo  ,  &  creatura  ,  &  fe- 
cundum  hunc  conceptum  unumquodque  ens  effe 
perinde  unum  ;  quia  eodem  modo  fe  habens  re- 
ipeftu  ejus  paffionis:aut  unitatem,fecundum  quam 
Deus  eft  maxime  unus  ,  non  fequi  ad  conceptunl 
entis  inadaiquatum  ,  &  imperfettum  ;  fed  potius 
fpeftare  ad  entis  realitatem  ,  in  qua  Deus&crea- 
tura  funt  extrema  primo  diverfa,  &  in  nullo  pror- 
liis  convenientia  ,  ut  longo  fermone  extitit  decla- 
ratum  fupra ,  qu<£jiione  quarta ,  artiiulo  %.%.  ^A 

ter- 


t-aui... 


«•I. 


Tomtis  l  Pars  I.  Qucejlio  XI  Art.  IV.  125 

tiones  feque^nes  ratior.e  fundamentorum  fufci- 


tertium .  Hic  cnim  u:i/t.is  iiJemcil,  acelTejjn- 
mi  entis  ;  ut  idem  proinde  ^xi  Hiz  Deus  ,  ac  natu- 
ra  ,  &  quiditas  Dei  ;  quia  de  le  ,  &  ex  fe  efl;  //ccc: 
&  rurfiis  ratione  realitatum  ,  &  graduum  eflendi 
omniaentiafiint  magls  ,  &  minus  unum  quid  ,  fe- 
cundum  icilicet  commenniratioiiem  eorum  gra- 
dum  cum  propriis  pilfionibus  , 

Ad  TertiumrefponJeo,  d.fiamefle  frequenter 
in  anteceden:ibus  ,  negationes  importatas  per 
unum  nonfpeclare  a!  raclonem  formalem  ejus  fi- 
euti  nec  privatioingreji  potefl  conccptum  alicu- 
jus  pofitivi.  QasmiJmoJumergoen-ium  eft  aliud 
aliomagis  &  minus  unum  pofitive^limplicia  enim 
verius  funt  unum  ,  quam  compofita  j  ita  &  nega- 


piunt  magis,  &minus  ;  licet  formaliter   idem  im 
portarc  videantur,  vel  proinde  connotentur   ab 
pofitivis  in  rationibus  diverfarum  unitatum  . 

Ad  Quartum  dicendum ,  dubium  valde  efle ,  an 
punctum(ut&caBteraindivifibiIia  )fita  parte  rei 
quid  pofitivum  in  continuo  ;  vel  potius  mera  pri- 
vatio  ulterioris,  vel  anterioris  extenfionis  in  li. 
nea  ;  ut  tactum  fu't  fupra,  (jineJJ.io.artic.^.i^.  Citnt 
itaque  .  Dato  tamen  quod  fitaccidens  ,  unitatem 
hanc,  quas  maxima  dicitur,ac  punftum  confcqui- 
tur  ,  caeteraque  indivifibiIia,eximperfeftione  en- 
titativa  ipforum  oriri  fbrmaliter  ;  ac  effective  effe 
ab  eo ,  qui  dedit  efl"e  iis ,  quorum  funt  indi vifibilia. 


De  tf  ruitu. 
principio  q.  *• 
artici  !• 


QJJ  iESTIO     DUODECIMA 

QUOMODO  DEUS  A  NOBIS  COGNOSCATUR  , 

IN    TREDECIM    ARTICULOS    DIVISA. 

^^a  infuperioribus  cortjideravimta^  qualiter  Deus  Jltfecundumfe  ipfum  y  vefat 

cunjideratidum  ,  qualiterjit  in ctgnitione  nojha  ,  td  ej}  ^  quomndo 

cognofcatur  a  creaturis  , 

C  I  R  C  A    H  O  C    QJJ  ^RUNTUR    TREDECIM. 

I.  Utrum  aliquis  intelleftus  creatus  pofl^it  videre  eflentlam  Dei . 

II.  Utrum  Dei  eflentia  videauir  ib  inteiiefta  per  aI'quaT»  fpeciemcreatam  . 
in.      Utrum  oculo  corporeo  Dei  eflcnia  pofllt  viJeii  . 

IV.  Utrum  aliqua  fubflantia  intelleftualis  creata  ex  fuis    naturalibus,  fufliciens    fit  vidcre  Dei 

eflentiam . 

V.  Utrum  intellefius  creatusad  videndum  Deieflentiam  ,  indigeat  aliquolumine  creato.     . 
Vr.      Utrum  videntium  eff-ntiam  Dei  unus  alio  perfettius  vii'eat  . 

VII.  Utrum  aliquis  inteLettus  crearus  poiTit  comprehendere  Dei  effentiam. 

VIII.  Utrum  intelle6tus  creatus  vdens  Dei  eflTcntiam  ,  omnia  in  ip;'a  cognofcat . 

IX.  Utrum  ea  ,  qus  ibi  cognorcit ,  p^  r  aKqua?  fimilitudines  cognofcat . 

X.  Utrum  fimul  cognofcat  omnia  ,  qusc  -n  Deo  videt  . 

XI.  Utrum  in  ftatu  hujus  vitJc  poiTi*  aliqjis  homo  efTentiam  Dsi  videre . 

XII.  Utrum  perratif>nem  nafura'em  D  um  in  hac  vita  poiTimus  cognofcere. 

Xlil.  Utrum  fupra  cognitioncm  na:uralisrationis,fit  in  prasfenti  vita  aliqua  cognitioDei  pergratiam. 


3.  ciift.  14- q-  I, 
principnl' 


ARTICULUS     I. 

Utrum  aliqu's  intelleiftus  creatus  poflit  videre 
Deumpcr  eflentiam  . 

VeSf.  I.  qu^f.  I.  in  utroque  fcripto ,  i3  dij).  tz. 

quaj}.   2.  in  Report.  ibidem ,  ^.  'Dnic.  ^ 

Collat.  20.  S.  Thom.  \.  p.  quajh  12. 

artic.  I. 

IDETUR  nullus  in- 
telleftus  crearus  pofTe 
Deumviderc  perefTen- 
tiam  .  Etcnim  videns 
Deum  per  efTentiam,co- 
gnof.it,  atque  intuetur 
ipfum  efe  infinitum  :  fed 
nulla  potentia  finita  at- 
tingere  valet  objeftum 
iniinitum;  ergo  nec  vi- 
dere  Dt-uiu  per  cflentiam  .  Minor  probatur  ex  1. 
PhyC  Tex.  i^.lfjjinitum  inquantum  infinitum^Jl 
i?notnm.  Nimiium,  quia  ex  cedit  in  infinitum 
capacitatem  potentia;  finita: . 

Pr3£terea,Eflentia  divina  fub  ratione  infinitatis, 
&  in3menfitatis,cflnotata  &  quideni  compraihenfi- 
v^  intclleftui  infinito  :  ergo  fuh  hac  eadem  i-atio- 
ne  nequit  actingi  ab  intcllcftu  finito.  Probatio 
confequentia;  ;  A5tus  fpecificantar  ab  objefto; 
ergo  fi  actas  potentiac  finitJC  ,  &  intinit«  attin§c- 


rent  idem  objetlum ,  &  fub  eadem  ratione  infini- 
taiis .,  necefTirio  ii  aftus  forent  ejuflem  fpeciei; 
quoJnuIlam  habet  apparentiam  veri;a'is. 

ProEterea  ,  Inter  potentiam  ,&ob)c6l'jm  opor-  \,  Metaph.q4, 
tetefle  aliquam  proportionem  :  Intelleftusautem  '>«■  jj» 
creatus  eft  finitus  in  cfTendo ,  ac  proinde  etiam 
inoperando  ;  ergo  neceflarioomne  cjusobjectum 
eft  finitum  ;  igitur  nequit  attingere  infin  tumrcum 
nulla  inter  hsec  extrema  inveniri  queat  propor- 
tio  . 

Pra-terea  ,  Objeftum  per  fe  intelleaus  creati  ,';jJ;^;J^<'^-2i 
eft  ens  in  quantum  cns  ;  Nam  omnc  ptr  fe  intelli-  fre^„i„m  ari>> 
gibilc  ,   autincludit  efTentialitcr  rationem  entis,  •»'»•"• 
vel  continetur  virtualitcr  ,  vel  efTentialiter  in  in- 
cludente  efTcntialiter  rationem  enris:  Sed  Dcus   j^r^  g^^   ^^ 
non  eftens,  fed  ipjum  epe  per  eflentiam  ,  a  fe    /«/-rf,^V»f« 
prsaccipiensomnem  perfeftioncm  entis  :  ergo  eft  ^'X-.v^.iJi 
llipra  omnem  intellcttum  creatum  immenfa;  in-  ^«j^a    '«„. 
telligibilitatis,&eft  peUgus  infinit*  perfeftionis;   'J'"^  ' 
igitur  illius  intelligibJitas  ita  lliperat  omnem  vim 
potenticcreat»,  ficuti  &  <^^  eft  ilipra  omnc  efie 
creatum  ,  &  participatum  . 

Praiterea  ,  Si  intcllet^uscreatus  pertingere  pof-  ,  ^  j_  j.q.t.j. 
fet  ad  claram  vifionem  Dei  fub  rat  one   infinitatis;   R^jp»it.in. 
profe6io  vcl  tota  caufa  ejus  vifionis  foret  tale  ob- 
jeftum  immenfum  ,   vel  pracipua  caufa  cjus  :  fed 
cx  hoc  viderctur  is  aftus  efle  infinitus  ,  &   exce- 
dens  captum  potcntia:  finitx  ;   ergo  talis  v  fio  re-  ' 
pugnat .  Probatio  minoris ;  Intellcclus  attingcns 

objc: 


SummceJoannisVtiHs  Scoti, 


\i6 

ohjttta  finif-a  natnrali>er  ,  qma  cc   ^u.ic  pai.oi 
C4ufa  earnm  iHtellcctiopum ,  clt  cau'a  ,   '^^  rcce 
pt'vum  (iihjcctiim  esrum  ;  erpo  neLjim   e.is  reci- 
peic  ,  cum  |Modacnntiir  ab  objecto  intin  co,  vel. 
omnino  ,  vcl  tanqiiam  a  «11^1  princip.ilior . 

CoNfRA  ,  OiTinis  perfectio  cognitionis  a^^blu- 
te,  qui£  poctilcomiietere  potcntiaj  <.0!>niciv3e  'en- 
fitiva,  poteft  cminentius  competere  po*entiaB  co- 
gnitivs  intellsftivx  :  Efl;  autem  perfectionis  in 
aSu  cognofccndi ,  ut  cogniti  vus  cll ,  perfccti  at- 
tingcre  primum  cognitum,  quod  lan^  non  ita  at 
tin/^ltur,  nifi  in  /ija  exillentia  r^i^a I i  fit  poteptiaa 
prae.iens  ;  ergo  cum  fenfitiva  habeat  hanc  peife- 
dtionem  in  cognitione  ftia,  eft  attribuenda  etiam 
intelleftive  ,  refpeflu  primi  intell.g  biiis  ij^fius. 
Quam  veritatem  Fiequenter  fcriptur.i  divina  te- 
ftatur,  ut  I.  adCorinth.  cap- 15.  fyidemiis  mtnc 
per  J'peculunj^l3  in  enigmate ,  tunc  nutsmfacie  ad 
faciem.  Item  i. ]o-\n-  ^.  Cum  apparuerit^fi>»iles 
ei  erimus :  quoniani  videbimus  sumficuti  cf} .  Et 
Apocalypf  22.  Et  videbunt  faciem  ejas  .  Et  alibi. 

RciHO.''  DEO,  Aliiiui  Catholicorum  jiutaverunt, 
divinam  efientiam  fub  ratione  imnenfitatis  ,  efll* 
intclleftui  divino  dqntaxat  potam  ;  ac  pro  nde 
Beatos  intuerr  quidem  primum  obje6tum  beatift- 
cum,  eoque  fiui  perfefla  ,  ac  quietativa  fruitio- 
ne,  at  nequaquam  (bbratione  intinitatis,  vel  im- 
menfitatis.  Veruntamen  hcec  opinio  vdeturmi 
nus  concors  fenfui  fcripturarum  adduttarum; 
cum  Deus  fit  ipfum  efle  infinitum  per  eflentiam: 
acproinde  fi  Beati  intuentur  eum  ficuti  elT:,  pro- 
fe«5to  ejufdem  objcfti  infinitatem  attingunt.  Ideo 
dicendum,  revcra  intellei5ium  creatum  pofle  vide- 
re  Deum  pereflentiam,  quatenus  efl  immen.Hjs, 
&  infinitus  .  Probatio:  Nulla  poientia  operativa 
poteft  perfectiflim^  quietari,  nifi  in  objecto,in- 
c'udente  fummam  perfeftionem  pofllbilem  obje- 
6io  adaequato  ipfi.-s  potentias :  fed  ^mmerfitas  ,  fi- 
ve  infinitas  eft  perfectio  fimplciter  poirib'Ii.<i  enn'; 
juxta  <\''Ei^^ciuteJ}.i.artic.  i.  ,quod  ens,  vel  verum, 
vel  aliquod  ciufmodi  tranlccndens  irfinitati  com- 
pQflTibile  ,  eft  objeftum  adequatum  tntellrftus ;  er- 
go  intclltftus  creatus  non  perfefie  quicta*ur  nifi 
in  Dto  fub  ratione  immenfitatis,  feu  infinitatis 
fu«.  Minor  ex  eo  conflat,  quia  quocupque  alio 
habito  adhuc  inclinato  potcntif  eft  ai)  aliud  r.on 
habitum  ;  &  eo  magis  inclinatur  sd  non  habitum, 
quo  illud  eft  perfeftiuseo,  quod  per  propriam 
operationem  attingit :  at  ciim  infini;o  conjunfla 
eft  ,  illico  quic/cit ,  quippe  quse  non  habeat  quid 
ulterius  quaerat  ;  ergo  fub  ratione  infiniti  Deus 
cft  attingibilis  ai?  intelleftu  creato?  ac  certifHm^ 
fub  hac  ratione  intuetur  aB-^aMs.  Dein''e,  co- 
gnitio  intuitiva  deitatis  fub  ratione  immenfitatis, 
haud  eflet  comprehen.fiva  intelleclu  crea'o:  fed 
ruila  cognitioDei  reput^nat  Beatis,  nifi  dicatur 
comprshenfiva  ejus  ;  -crgo  nulla  eft  repugnant"a, 
Beatos  intoeri  Deitatem  quatcnus  immenfa,  &  in- 
finitaeft.  Probatio  mirGris;  Aflus  compr§hen- 
fivus  objectrinfiniti,  eft  infinitus  intenfiv^  ;  nam 
eftperfeflus  in  ratione  a6ius,  ficut  objeftum  in 
rationc  obje6ti,ideo  fimplicitcr  adasquatus  :  fed 
objcfli  ut  immen/i  ,  poteft  efle  aftus  non  infinitu.s: 
cjuia  ficut  objeflum  poteft  cfle  fimpliciter  perfe- 
ftius  aftu  ,  fub  ea  ratione  ,qua  attingitur  ab  aftu; 
ita  &  infinitum,  fine  infini-.ate  aftus  ;  igitur  Bea- 
to'um  inteilt<ftus  objeflum  intu«ntes  infinitum, 
non  oportethabere  a<flus  infi.nitos  ;  nec  proinde 
objf^ti  infiniti  compra:henfivos  .  NuIIa  eft  ergo 
repugnantia  ,objeftum  infinitum  fub  rationeinfi- 
nitatis,  &  immenfitatis  attingi  a  potentiafinita  . 

JPoftfcmo,  Potentiatsndcnsindiverfa  objecla, 


pcr  iL  ,  no.)  q  lictatur  in  uno  eorum  ,  nifi  fub  ea 
ratione,  qua  contincntur,  atque  includuntur  emi- 
ncnterperftdtionescsterorum  in  illo  uno.  Und^ 
potentia  vfiva  tendens  in  omnia  vifibilia  ,  non 
qiiietatur  in  aliquo  uno,  n'fi  qija^^enus  includun- 
rur  in  eo  pcrfeftiones  omnium  v  fibjlium.  Intelle- 
6tus  autem  creatus  eft  cognitivus  inftnitorum; 
non  igitur  quietatur  in  elfentia  divma,  nififubra- 
tione,qua  1  clud.t  perfeftiones  infioitorum  intel- 
lig  bilium  .  Hgc  porro  ratio  alia  non  eft ,  quam 
i  rniiirac.s:eK  ea  enim  involuit ,  ac  prsaccipit  pef« 
fi.ct'onesomnes  pofllbiles  ;  &  ideo  eft  necefle  ef- 
le  ,  &  a  le  ,  atque  poll;t  cgteris  perfi.6l'onibus  in 
gradu  emmeociinmo  ;  igitur  fub  hac  prascise  ra- 
tione  ell  div  na  eflentia  quietativa  mentium  bea- 
rarum,  adcout  hac  non  vila ,  nequeat  mens  cfle 
btata  :  Al  oquin  poflit  quis  efle  beatus  in  cogni- 
tione  abftraift!  va  ,  qua  cognofceretur  primumens 
non  fub  ratione  infiniti .  <^^od  fi  id  videatur  efle 
contra  rationem  objetti  beatifici ,  cum  hoc  a  par- 
terei  includat  neceflario,  &  per  fe  infinitatem, 
requit  attingiintuitiv^  ,  nec  beatificare  ,  nifi  fub 
ratione  ,  qua  includit  omnium  pofllbilium  ,  ideft, 
jntinitas  perfcftiones  . 

Quidam  hanc  veritatem  ita  fore  perfuadendam 
pu^ant:  Qu^ia  in  eo  eft  ultima  perfefto  ratio- 
riaLs  ,  &  jntelleftualis  creatur»,  quod  ipfis  eft 
prncipium  eflendi :  intantum  enim  unumquod- 
queperfeftum  eft,  in  quantum  ad  fuum  princi- 
pium  attingit.  Deus  autem  fub  propria  ratione 
eil  principsumrationalis,  &  intelleflualis  creatu- 
fi» ;  ergo  pariter  ita  eft  ultimus  finis  perfecle  quie- 
tativus  earum  .  Cujus  rationis  afl'umptum  cijm 
{n  tantiim  credjtum,  non  procedit  nifi  contra  fi- 
deles.  Iltis  tamen  conrequentid  non  eft  necefla- 
na,  concelTo  antecedente  .  Nam  etfi  de  faflo 
idem  fi  primum  effjciens,  &ultimus  nnis  ;  tamen 
non  q.jietat  in  quantum  principium  effeftivum, 
ied  iii  quantum  objeftum  perfeftiinmum  ;  alio- 
<jiiin  'ecundi^im  ponentes  animam  fenfitivam  in 
rob  s  eflea  D-jo,  concedendum  efllet ,  eam  perfe- 
<5^tt;  non  quictari  in  alio,  quam  in  Djo  .  Si  aliud 
igitur  non  habens  infinitam  pcrf  ftionem  foret 
principium  eflendi  rationali  creatur^,  non  pro- 
lerea  ipfi  js  quies  ,  &  beatitudo  in  rali  principio 
eflTet  ilatutinda,  ut  declaf-atur  in  f  luione  .  Sed 
nunc  idem  efterticiens,  &  rinis  ;  quia  in  efl^iciente 
eft  plcnitudo  perfeftionis  objeft',  qaamvismip- 
fa  eflTicientis  ratione  ,  ut  edicic^nsell  ,  non  inclu- 
datur  formaliter  ratio  finis,  &quietativi . 

Ad  Argi/memta  .  Ad  priinum  neganda  eft  mi- 
nor;quia  intelleftio  alicujusinfiniti  intenfive  non 
concludit  infinitatem  a6tus  ;  fiquidem  non  opor- 
tet  a^um  habere  talcm  modum,  qualem  habet 
objeftum  .  Aftus  enim  fub  ratione  finiti  poteft 
efl*e  ad  objeftum  fub  ratione  infiniti ,  nifi  fit  a6tus 
infiniticompreh.eofivus,  qualem  aftum  concedi- 
mus  repugnare  intelle6tui  finito.  Et  cum  proba- 
tur  ,  quia  infinitum^J}  ignotum  .  Dico,  infinitum 
potentiale  utique  efle  finito  intelleftui  ignotum. 
Unumquodque  enim  cognotibile  eft  ,  in  quan- 
tum  cft  in  attu  :  modus  autem  infinitatis  ejus  eft 
aecipiendo  alterum  poft  alterum,  &  intelleftus 
cognofcens  fic  alterum  poft  alterum,  lemper  at- 
tingit  aliquod  finitum  ;  ac  proinde  omni  potcntias 
cognitivg  creats  idinfinitum  eflfe  ignotum  opor- 
let:  At  non  proinde  repugnat  intclligi  ab  intel- 
leflu  infinito  ;  imo  ab  hoc  intelleftu  comprxhen- 
ditur  totum  fimul,  &  non  pars  poft  partem  .  Etfi 
igitur  creato  intelleclui  repugnet  attingere  infi- 
nitum  potentiale,  valet  tamen  intueri  infinitum 
pathegQreraaticum  ,  feu  infinitum  virtutis,  inquo 

eft 


Ex  CtXUU  eiii 
S^  Qtitlib.  6> 


l.di».8.q.;; 


S.  Thom?»  hic 
iafolutioiii  • 


I.  dift-  r.q.  I, 
cii-^.QiMtttitnt 
aiijicim.iii .  V. 
Alii  argumit 
ttntra . 


I.difl.j.q  J.J.. 
AiargitmentXj 
primi  quiji  V. 
Ai  tertiwm  nit. 
J0.&  de  reruin 
principio  1.16. 


x.m.t^.i.ji 


Tomiis  l  Vars  l  Qucejlio  Xll  Art.  l  i  ^7 

tjai.i  aojcctu.iv,qa-Kl  tiltfTentia  dlvma,  ex.«.dit 
impropoitionabilifer  in  entitatc  potentiam  co- 
gnolcitivam  intellettus  creati  ,quoJ  venatuicir- 
ca  ens  :  ergo  improportionabiiittr  excedic  mtel- 
ligibilitatem  :  ereo  non  til;  objtttiTi»  intclligible 
fibi  proport-onatum  .  RclponJco,  fi  loquamur 
de  proportione  Geometr  ca ,  qua  ccntintns  t(l 
exccdens  contenrumin  aliq  iocerto  gradu  ,  tunc 
nullaeft  proportio  tiniti  ad  infipitum ,  quippe, 
quod  finitum  exccdat  ultraomnem  £;raduni  e\co- 
gitabdem  :  TeJ  tamen  ex  hoc  non  (equitur,  ablb- 
lutenonefTe  intelbg-.bile  infinitum  ab  intelKftu 
finito  :  E  fi  enim  ea  fint  improportionata  propor- 
tione  Geomjtrica,  non  propterea  lunt  impropor- 
tionata  r^roportione  alterms  generis  ,  puia  ,  pro- 
portioneoperationisad  (uum  term  num  ,  five  co- 
gnitionis  ,  vel  potentia!  ad  objeclum  . 

A  1  '■^rn  um  rerponJeo  ,  folam  intelleaioncm 
Dei  comprshenfivam  repugnare  intelleftui  crea- 
to:  fedaliamrcpeetaeiuldem  obje5i:i  fub  ratio- 
ne  immenficatis  eir.-  poire  non  comprshenfivam  , 
arqae  ita  recip!  in  no^entia  fiiita  :quiaobje6ti  ut 
immenfi  poteli  t^t  aaus  non  infinitus  :  non  enim 
apparet,  cur  circaohjeflum  fub  ratione  infinita- 
tis  nequeat  ackus  efle  pcrfeaior  in  uno,  &  miniis 
ncrfe6tas  in  alio  .  Et  cum  arguitur ,  quia  obje- 
ftumintota,  vcl  principaliter  caufa  ejus  aftuj. 
Dico,  Divmam  elTintiam  nihilcauiare  ad  ex'ra: 
quia  tunc  foret  cauia  necelTAria  :  fed  ^  Deum  vo- 
luntateliberaomnia  producerc  :  urde  non  opor- 
tet  a6tam  illum  commenrurari  obiefto  ,  a  quo  im- 
nitdiatenon  caufatur,  nec  deb-t  effe  ej  is  com- 
prahenfivus  ,  fed  tantaprcBcis^  perfcaion^s^quan- 
tamvult  Dei  voluntas  ipfum  haberc  . 


cft  pcrfciJl»   quies  nacurx  intellettu.dis  . 

Ad  Secundum  ,  neganda  ell  confequentia;  om- 
^"J""p^Z  ninoenimfentiendumputamas  ,  objeaum  beati- 
gmsfiitats.        ficum  ilib  ratione  infinu!  videri  ab  i  iteliei^a  bea- 
to;   quia  nihil,  nifi  .ub  racione  infiniti  form.iliter 
poteil  quietare  intellectum;  adeo  ut  fi  non   in 
quantum  infinitum  formaliter  appraehinderetur, 
fed  infinitastancumconcosiitaretur  ,  (  utquidam 
dicjce  voluerunt  )  non  plus  quietaret  potentiam 
apprshenfivam,  quam  aliul  intelligibile  :  qusm- 
admjdnm  non  plus  q'iietaret  vifum  triangulus  ut 
albus ,  quam   ut  nigcr,  fi   triangulus  folum  in- 
quantum  triangulus  comparetur  ad  potentiam  il- 
lam,  &  noT  apprxhendatur  per  fe  illud  conco- 
mitans  .  Q^;oniam  igitur  effentia  divina  non  fa- 
tiatmentis  creatxcapacita-em,  nifi  uteft  cfTentia 
vifa  CAiflens  in  tribus  luppofitis  ;  atque  id  fibi  non 
conveniat,  nifi  ratione  infinitatis,  fub  hacrauone 
fbrmaliter  oporcet  ut  attingatur  a  Beati»,  ut  etiam 
fuadcnt  indufla  argumenta  .  Ci!im  itaque  tnfhtur. 
quia  tunca(5^tusinfinitu$    potentia  infinitsc,  &  fi- 
nitus  intelle(?tus  creati  viderennjr  ejufdem  ratio- 
uis  ;  quia  effent  ab  objeftofecundum  eandem  ra- 
tionem  infinitatis  .  Refpondeo  ;  eodem  argumen- 
toconcluderetur,  ejufHem  rationls  effe  oportere 
actus  intelleftus  ,  &  voluntatis  Beatorum  ;  quia 
idem  efl  objeftum  utriufque  potenti»  ;  quamvis 
igitur  ex  diftinttiore  fpecifica  objeftorum   recte 
inferatur  diflin^tio  aftuum  ,  non  propterea  ex  in- 
diftinftione  ,  feu  unitate  objefti    dcducenda    tfi: 
unitas  fpscifica  actuum  :  quia  caufaliter  pofTunt 
difllngui  a  diverfis  pocentis  ,  ut  in  cafu  :  ficuti  ad 
idem»^/ potefl  perveniri  raotibus  diverfi.<: ,  nem- 
r)e,re6io,  &circulari ,  qui  tamen  nedum  fpecie 
diftinguuntur :  fed  etiam  Hinf  ipiomparab.'es,  fe- 
eundiimPhilolbphum,  7,  Phyf.  Tix.  c.  zt.^  iitde. 
Ad  Tertium  refpondeo  ,  in^^er  fiiitum  ,  &  infi- 
nitum  effe  proportionem  perftft  hllls   ad   perfe- 
ftionem  :  nec  aliam  requiri  .  Nam  fi  extgeretur 
i.n€S^hdto<id   afiquaalia  proportio,  urputa  in  eflTtn  ?o  :  fic  n  c 
mtm.  Angelus  inrerior  poHet  intelligere   fuperiorcn   : 

quiamodus  efTendiiuperioris  extedit  inferior^^m  , 
{ccundiimhinc  rationem  .  Imo  nec  cum  lumine 
glorisc,  aut  quovis  alio  habitu,  pofllbile  forer  crea- 
turaj  videre  Deum:  qnia  modusefTendi  infius  Dci 
prsBcellit  ultra  omnem  proportionem  omni  intcl- 
Icfluicreato  ,  &crcabili:  &  multo  magis  fupe- 
rat  omne  lumen  ,  omnemque  habitum  .  Nnn  re- 
quiritur  ergo  interobjeftum  ,  &  intelleftum  ,  nifi 
proporcio  motivi  ad  mobile  :  objeftum  cnim  fe 
habet  per  modum  moventis  potentiam  :  &  inter 
talia  magisrequiritur  diflljmilitudo,  quam  fimUi- 
tudo.  Quemadniodum  ergo  infinita  d'lhntia  in- 
ter  finem  ultimum ,  &ea  qusfunt  adfiiem,  non 
impedit ,  quinfit  neccffana  proportio,  qualem 
exigunt  ordinata  ad  finem  :  ita  nec  fim  lis  diffo- 
nantia  ,  &  quantitativa  difllmilitudo  cfficere  po- 
teft,  quin  ipfe  finis  fitterminus  ,  &  prs.ens  ob- 
jectum  potentiat  cogniti  vs  . 

AdQuartum  refpondeo,  eodem  m'ido  ,  q''o 

primum  cil  e//e  per  tflfentiam  ,  ita  efll  'ntenig  bi- 

le,  feu  infinit»  intellig  biliratit ,  ut  cft  ."<:  enti*atls  . 

Ciim  ergointclleftus  quilibet  adomne  in  clli^i- 

bile  cognofcendum  hab^at   natur.ilcm  incHnatio- 

nem  ,  maximum  habebit  ad  ma.vimum  inttlli  ihi- 

le  attingendum  ,  in  quo  omne  iliu.i   cognoicibile 

continetur  .  Per  hoc  autem  quod  illius  eflc  fupe- 

ratomnemaliamentltatem,  &  fublnde   in^rlllgi- 

bilitatem,  tuntum  fequitur,  non  efle  objeflum 

naturalis  attingentixintelleftus  crca-i:  non  au- 

tem  quod  ncqueat  cfl*eobjertam  ab  bUue  Ipfias. 

5cd  adhuc  vldetur  ratio  habcre  difliculcatera  • 


4.  r^il.iM'"' 


I.dift.  2I.q.  1 


4.4i«..f9.q.ll. 


ARTICULUS     11. 

Utrum  eflentia  Dci  ab  intellec^  j  creato  per 
aliquamfimilitudinem  vidcatur. 

2?jc7.  Ds  cognitione  ^ei,  r-u<tjl  i.  6*  4.  2.  dijl.i. 

q.  9.  in  RepOYtat.  ihidtm,  q.  4.  S.  Tbofii, 

i.part.  qtixjh  1 2.  artic.  2. 

VIDETUR  haud  pofTibile  cfTe  ,  dlv-nam  ef- 
fentiam  videriab  inteH.au  crea-oper  ah- 
quamfimditudinem.  Nam  D  or^yf.cap.  i.de  di- 
vin  Nomin.  fer  /imilitiidries  ,  inquit ,  tfifcriorts 
ordifii!  rc,uw,'ti//o  niodofuperiora  pupunt  cog^ro^ 
r-'-  ■  fi -uc  per  fpeciem  corporis  non  po;e:'i  to^no- 
'■"  '  -  minus  p-r 

Dei 
m 


/^ 


fci  eiTentia  rci  incorporex:  ergo  muI'o 
fpeciemcrea-amquimcunquepotelt  efl^.-ntia  U 
videri:  cum  plus  diftct  ab  omni  creatura,  qua 


incorporea  quaeliSct  fubbnt.a  a  corpo-^e  . 
Pixterea,  Eflentia  De:   eft  ip  um  elfc 

-rr  -y  ,,;v  4.extitit  dech;  atum'ed  i^ulla  crea- 


•>fias 


v.d-ntiefTintiam  D*i  . 

Prsterea,  D  vini  cTjntia  eft  aliqtio.l  n;  rcum- 
fcriptrn  continens  in  .c  fupercminenter  q  :  cqu.d 
poceft  fi':iincari ,  vcl  intcll  gi  ab  intelle^ta  crea- 
to  •  fedhoc  ip'um  nulb  m  )do  rcp  ^ientin  potelt 
n-r  aliquam  'pcciem  creatam  :  om^is  enim  form» 
crcAtadcerminata  e.l  fecundam  aliquam  rat^o- 
nem  vel  (apientij:  ,  v«!  virtutis,  vel  ipfius  f/T.' . 
\Jrih  dicere,  D  am  vjr  ^i  nilitu.Knem  v.leri ,  clt 
dicerc  divinam  cfT.ntiam  non  vidcri  :  Eft  igJtur 
n^wTibilis  divinx   effentiaB  aliqui     fimilitudo 


iiiif 
cieata . 


Prx- 


128 


Prseteres,  Qiiod  cfl  in  fiia  exiftentia  piicrens  in- 
tellectui  ,  fi  coi^norcitur,co^nitione  incuiti  va  co- 
gnolcitur  :  nfl;  enini  hxc  cognicio  praelentis  ,  ut 
prxfens  cCi,  &  exiilentis,  ut  exillens  eft  :  fed 
XJeuscfl;  intime  prafens  intelleftui  cognofcentj 
iplum  ,  ut&omnibus  creaturis  ;  ergo  non  per 
fpeciem,  fcu  cognitione  abilraftiva  ,  ftd  magis 
intuitiva  attingitur  ,  cum  cognofci  dignatur, 

Prosterca  .Impoffibile  eft,  fpeciem  unam  crea- 
tam  includere  infinitam  perfcclionem  intenfiv^: 
ejufmodi  forethgcfimilitudo  ,qua  videretur  Dei 
cficntia  ;  ergo  iicri  repugnat .  Probatio  minoris  ; 
Nam  (\  una  ratio  creata  nequit  reprjefentare  intel- 
Jeclui  Angehco  omncs  ,  feu  infinitas  quiditates  , 
quiacflet  inhnitapcrfe6tionis,(eucontentiva  vir- 
tualiter  intelligibilitatis  infinitorum  cognofcibi- 
lium  ;  multo  fortius  infints  perfeftionis  reputari 
dcberet  fpecies  djvin3en*entia:repra:rentativa  ,  in 
qua  funt  ablblute,  virtualiter  ,  &  emincnter  intei- 
ligibiha  infinita  . 

CoNTRA,  Secundam  Augufl:inum,x.i*  Trinit. 
eap.  7.  Memoria,  &  intelHgcntia  funt  aqualis  am- 
bicus:qu  cquidigitur  cadit  fub  inteliigentia  ,  vel 
quoad  actum  intenfionis  ,  velquoad  aftuin  vifio- 
ris  potell  &  memoria  compie^ti.  Habens  ergo 
actum  vifionis  divinac  eflcntixtran^euntem^potell 
ejus  recorJari;  oportrt  icjitur  ut  in  tali  mcmoria 
maneat  (pe-  es  divins  efll-ntis,  fine  qua  fpecie  re- 
cordatio  nullafit  ,  Ec  ita  revera  Faulus  recorda- 
batur  vid  fle  fe  divinam  eflTentiam  in  raptu  ;  cum 
s.  ad  Corinth.  cap.  12.  fcriberet,/c70  hominem  i» 
Chrijio  ante  annos  quattioniecim  rapttim  ijc:  me- 
moriam  enim  habebat  ineffabilium  arcanorum, 
qu«  fibi  in  extafi  fuerant  ollenfa . 

Respondeo  dcendum  ,  pofllbilem  elTe  fpecietn 

_  repraefentativam  divinae  eflen-.iffi;  adeouc  per  ta- 

t"  h'  ''fnVr   lem  fimilitudinem  videri  queat  ab  intelleftu  crea- 

^r  ""w''-T  to,  vifione  diflinfta  abfl;raftivii,  Probatioi  Divi- 

•£'r&'Mai(rnis   "^    eflcntia   perinde  in  infinitum  diftat  ab  a£tu  , 

lix.jcnt.ey..^.-   quo attingitur  vifione  intuitiva  abintel.eclu  crea- 

to  ,aca  fpecie  ,vel  fimilitudine,  qua  cogno.cere- 

tur  abllraftiveabeodem  intelleflu  ,  Sed  non  ob- 

flante  Jnfinita  diflantia     non  repugnat  objcCtutn 

infinitum  attingi  per  a6lum  expreflivum  ipfius  ,  ut 

intelleftio  exprimat  objeflum  ,  quod  potentia  me- 

dianteactu  at^ingit  :  ergo  neque  repugnabit  infi- 

ritumreprffifentari  per  fpcciem  ,  qua  cogno'catur 

cognitione  abflrafliva  .  Rurfus  ,  fola  cognitio  in- 

tuitiva  divinae  eflentiaf,cum  ponat  hominem  extra 

Hatumvia:,  repugnat  intellef^ui  viatoris:  igitur 

cognitioetiamdiflinctifllmaabftraftiva  Dei,  ci- 

tra  objefti    intuitionem,   ex  ratione  cognitio- 

ris  dillinft  flima;,  non  repugnat   homini   viato- 

ri .  Atquitalis  notitia  abftrafl  va  haberi  potell  de 

Deo:  nam  de  quocunque  obiefto  fcientia:  potefl; 

haberi  cognitio  fimpliciter  diftinftiflTima  ,  citra  in- 

tuitivam  .  Co»nit:io  autem  abfl^rattiva  fcientifica 

de  aliquo  objefto  ,  eft  per  aliquod  reprajfentati- 

■vumobjefti,  in  quo  reprxfentativo  continetur 

•virtualiter   habitus   fcientialis  ,  idefl: ,  veritates 

principiorum,&  conclufionem:  igitur  cum  talis 

diftinfta  cognitio  fit  fimpliciter  poflibilis,  perinde 

&  poflibile  erit  reprosrcntativum  objefti ,  inquo 

contineantur  ejus  fcientia:  veritates  .  Deniqueifi 

eflentialiterordinatis,  cui  nonrepugnat  primum, 

^^  _  &  ultimum,nec  medium  repugnaie  potefl  ,  Sed 

IDei,  ^u./i.ti-  potentia  inteJleftiva,  &  ratio  intelligendi,  &  aclus 

*•"*■  intelligendi  funt    effentialiter    ordinata  :  Ratio 

cnim  intelligendi  efl  media  inter  potentiam,  §c 

aftum  :  crgo  cui  non  repugnat  porentia  intelle» 

ftiva  ,  &  aflus  inteliigendi  Deum  abflrtflive  ,  & 

diftinftc,  flecratio  jntelligendi  repugnabit  fibj ; 


Summcejoannis  Dtins  ScotL 

talis  autem  racio  mcel  igendi  efl  fpecles ,  &fimilf- 
tudo  objefti  infiniti ,  per  quam  abftraftiv^ ,  &  di- 
ftincte  cognofcitur ,  &  videtur  , 

Ad  Argumenta  ,  Ad  primumrefpondeo,pro- 


3»</#io«c 


ron.ij.  KPro- 

log.kQiK^tlliti. 


fntft.  pertra. 


t.jeettnd*  4oa- 


15«  eoffiliione 


ptereaquod  unicuique  rei ,  acquiditati,  fua  pro-  l'.jf'^''^ 
pria  correfpondetratio  cognofcendi,  adeout  im- 
poffibile  fit,  intelleftum  unica  fpecie  intelligere 
plura  quiditative  diflincla  ,  vere  ,  &  re6le  dixit 
Dionyfius,  fieri  non  pofTe,  ut  per  fimilitudine*  in- 
ferioris  ordinis  rerum,  cognofcantur  fuperiora  , 
cum  ad  ea  fingillatim  intelligenia  neccflfario  requi- 
rantur  propriseorum,acdiflini5la5,&diverfafimi- 
litudines:ac  fubindeper  fpecies  corporis  hauj  co- 
gnofciqueunt  res  incorporea;  .  At  cum  infertur; 
ergo  multo  minus  perfpeciemcreatam  quamcum- 
que  potefl  Dei  eflfentia  videri  :  neganda  tll  ifta 
confequcntia".  cumin  vifiooe  intuitiva,  quK  per- 
ffftior  efl  abflrafiiva ,  attingatur  per  aftumfini- 
tum  ,  &  limitatum  ,  Ad  probationem  qua  dicitur: 
magis  diflat  cflientiadivina  acreatura,q!iamquai- 
cunque  creata  inter  fe  ,  Refpondeo  ,  Ci  'ermofit 
de  diftantia  entitativa  ,  vera  efl  propofiiio  :  quas 
nihilominus  efl  neganda ,  /i  intelligatur  de  diftan- 
tia  fecundum  proportioncm  repraefentantis  ad  re- 
prasfentatum ,  per  comparationem  ad  aftum  ,  qui 
potefl:  haberi  a  tali  potentia  circa  infinitum  obje- 
^tum,  Igiturfimilitudine  ,  vel  fpecie  finita  repre- 
fentatur  objectum  infinitum  itaperfeftum  ,  &  fic 
perfeclii ,  quemadmodum  appr.xhenditur  a  poten- 
tia  per  talem  aftum  ,  per  quem  reprsrentatur , 

Ad  Secundum  dicendum  ,  etficreatura  quffili- 
betnonfit  fuum^j^,Ted  duntaxat  capax  reci- 
piendi  f/fc^  ab  alio  ,  id  tamen  non  impedire,  quo- 
minus  aliquarepricfentarequeat  efl!entiam  inclu- 
dentemipliim  sjJe  ;  cum  ad  tale  munusobeundum, 
ron  rcquiratur  univocatio  omnimoda  ,  vel  ads- 
quatio  in  entitate,  fedfbla  propbrtio  leprgfentan- 
tis  ad  rcprasfentatum  inordine  ad  actum  pofllhi- 
lempoientia!  crcatae ,  utdiiSlum  efl :  fed  de  hoc 
magis  aYtic.feqitenti . 

AdTertium,  ciam  dicitur^efTentia  Deieftali- 
quid  incircumfcriptum  continens  omnia  &c.  ReP- 
pondeo,  cum  hac  incircumlcnptione  ,  feu  illi- 
mitatione  flat  ipfam  efl^e  adeo  determinatam  ,  & 
fingularem,  ut  tale  effe  formaliter  fit  ip:a  fingu- 
laritas  determinatiflima  ,  que  interim  non  efl:  de. 
terminata  ad  certumgradum  perfeft  ouis  ,  fed  efl 
perfettioomnisuniverfaliflTima  ,  &fimul  fingula- 
riflima  .  Et  cum  fubditur ,  talis  efl!cn'ia  nequit  re- 
praelentari  mediantefpecie  creata.Negandum  efl;: 
fluia  fi  poteflexprimi  aflu  intelligendi  in  intuiti- 
va  vifione,  poterit  &  videri  in  abilraftiva  per  fpe-' 
ciem  reprsfcntantem  obje6lum  infinite  perfertum, 
ac  fubinde  univerfaliflimum  ,  &  fingulanifimum  . 
Ad  probationcm  ,  qua  dicitur ,  omnis  fbrma  crea-- 
ta  determinataeflfccundum  gradum  propr  s  pcr- 
feflionis  .  Dico,  h"ic  fupponi  repfasfentativutn 
oportereconformari  reprefentatoquoad  rationcm 
effendi:  fed  profectd  talis  adaequatiofruftra  requi- 
ritur  ;  quia  fimilitudo  naturalis  in  eflfendo  non 
fpeflat  ad  rationem  formalem  rcpraefentandi  ;  ut 
eft  evidens  in  omnibus  fpeciebus  ,  qux  in  entitate 
funt  alterius  rationis  ab  objeflis  reprasfentatis 
peripfas  :  fblum  igitur  concludi  potell,  divinam 
efTentiam,  cum  per  fimilitudinern  videtur,adgqua- 
t^  non  videri ;  nam  hoc  modo  non  attingitur ,  nifi 
a  potentia  infinita  .  At  non  (equiturproinde  non 
cognofci  per  fpeciem  eo  m^do  ,  quo  viJe-i  pocell 
ab  intelleclu  finito  objeclum  illim^tatum  ;  ficuti 
etfi  oculuscaecutiens  perfeftc  non  attingat  excel- 
lens  vifibile  ,  quantum  ell  ex  parte  fua  attingibi- 
|ej  nonprojpter  ea  tamen  potell  inferri,  non  videri 

pei 


Tomus  I.  Vars.  l  Qucejlio  Xll  Art,  II. 

per  fimiJituciJnem  eo  ino^o  ,  quo  tai 


Df  his  mf ! 


pQ.Ci.llvia 

4Ctum  valct  e}'cere. 

A  J  (^uaniim  re'bondco  fic  :  AfTumpta  propo- 
fitioeil  manifcfte  fal.'a  ,  qtra  irr-ellfftus  viacoris 
fe  iplum  intclligens  eli  realittr  fibi  prce  tns  ,  &  ta- 
mcti  non  intuitiva  ,  fed  abilracl  v*  eft  ea  c-ogni- 
tio.  Igitur  cognitio  intuitiva  uhenusrequirit ,  ut 
id,  quodeft  potentice  tognitiva:  prefens,  moveat 
ad  fui  cognitionem,quate'ius  in  ie  exillens  ell,& 
ron  cognitiim  per  fui  fimilitudmem  ;  quo  pafto 
evenircf,  fi  Dsusfimilicud  ne  (u«  efTeutis  intel- 
leftum  aliqucm  ornaret . 

Ad  Quintum  concedo  afTumptum  ,  &  nei>o  fpe- 
ciem  divin»  fflentias ,  exmde  fore  intcfive  inti- 
nitam  ;  qula  non  reprx^entaret  objectum  infini- 
tum  fecun^^iLim  ea  ,qux  virtua'ir.er ,  &  eni  ner.ter 
continet  in  r ,  fed  quatenus  sil  formaiiter  intini- 
tum;lecHndiim  quod  nimirurH  efl  a  parre  rei  unus, 
&  tilnus  ;  prteerrim  cam  hsc  ipecies  reprielijntet 
infini.um  finito  mo  o  «quantum  lc  licet  poteft  cf 
fe  entitativ^  p  rFeflus  aftus^cujus  eft  fpecies  cau- 
fa  partiaMs.Quema^fmodum  ergo  non  ti\  eju.Tno- 
di  a(5lus  adininitum  term^natus,  perfcft  onis  infi- 
aittB;  irt  necfp^cies  ejuitiem  objeft'  entinrimta  : 
^e  quomagis  infra  ,  articulo  o^avo, 

ITERUM  ARTJCULUS  II. 

Utrum  efTentia  Dei  ah  intelectu  creatoper 
aliquam  fimilitudinem  Vrdeatur, 

JDof?.  &  S.  Tbo>».  locis  artic.pracedenti  citatis  , 
Item  Henric.  upud  QuViorer» . 

VIDETUR  min"m^  fieri  pofTe  ,  ut  divina  ef- 
fen*ia  videaturah  inrelleftu  crearo  per  ali- 
quam  fimilitudnem.  E'enimomnis  p^^bnria  rat'o 
incelligendi  aliquod  objtftum  p.-r  adcequario- 
nem  ,  repi-Kfentat  illud  objeiftum  :  nulla  au'cm 
fpecies,  vel  ciren'ia  creata  poreft  adaequate  reprsB- 
fentare  effi»iem  d  vinam  inceaan^jergo  ''cc  'pe- 
cies  eft  prorfus  impofllbilis  ,  Probatio  mmoris  ; 
Prim6  ,  quia  fpecies  creata  unius  rei  magi"!  afllmf- 
la*ur  al.eri  rei  crea'a: ,  quam  Deo  :  utrumquc 
enim  efl  finirum  ;  difl  nftins  igitur  reprac^^fntat 
creaturam  ,quam  Deum  :  SccUndd  ,quia  efTencia 
d;vina  eft  finita  :  omne  autem  repra:  entativum 
crcatum  efl  finitum  ;cum  igitur  tinitladirtinitum 
nuUa  fit  proportio  ,  nullum  hnitum  efle  poteilin- 
finiti  repra'enra'fvum  , 

Prasterca  ,  Ratio  formaf  s,  fecundum  quam  co- 
gnofcirur  objf  ctum,  di;bet  effe  detcrm  nata,ficuti 
&  objcftum  copn  tum,  vfl  reprxfenra'um  :  alio- 
quinnonmagis  hoc  ,  Q,uam  Uud  objcctum  foret 
repiX^intatumjfcdDeuy  eftmaxime  ndeterm  na- 
tus,dicen'e  Augurtino  ,  S.  de  Trint  cap.4  Tol 
le  hoc,  (y  ,'o//e ://.'('/.,'&'  vide  i tftiiu  /?onttin  /i potes\ 
ergo  non  efl  repra:fentabilis  per  aliquam  fimilitu- 
dinem  creatam . 

Prasterea  ,  S\  fpeciesdivina;  eflTentia-  efl^e  pofl^et 
in  intelleftu  Angeli  ;  isirur  Ang-.ln^  naturalitcr 
cognofceret  n.on  Iblum  efTentiam  ,  ft.-d  etiam  Per- 
(bnarum  Triri:a*em  :  eft  enim  ea  efTenria  indivi- 
fa  in  tribus  fuppofitis  ,  prt  ptcr  ipfiu.^  infinitatem, 
Nemo  autcm  dixejit,Tr  nitacem  cflenaruraliter 
cognofcibilem  ;  ergo  nequd'  poflibilis  erit  fpccie» 
di  vinxeflentiae  reprcefentariva  . 

Prajterea  ,  Si  ejufmodi  fpecier  exifleret  in  in- 
tefottu  alicujus  Reatf,  ucfque  Angelus  acumine 
inteUe(5l'JS  'ui  eam  fpeciem  poflTet  attingere;igitur 
i$natu:aritcr  cognofcerct,  qficqiiid  ilta  fpccics  rc- 
prgfentarct.ac  fubindc  fcirct  divinam  cfleDtiam,& 

T»>V}!S  /. 


D4    cagnitlellC. 


f29 

Kjoiui;i.i,  qusincflentia  continentur  intellige- 
ret.  Id  autemeft  impoflibile;  quia  tunc  nacura- 
liter  pafl^cnt  attingiea,  qug  nos  fiJe  ,  acdivina 
revelacione  tenemus  . 

Practerea,  In  eo  diflinguunturcognitio  intuiti- 
va,^ab!b-aaiva,  quoj  il!a  ad  rei  ex  llentiitn 
terminatur,hec  vero  ab  omni  ab;1ra!i.it  exillentia: 
fed  cj.>nitio  abltrafiens  ab  Dei  exiftentia,  non  eft 
tognitio  Dei  :  Nam  in  quiditate  ejus  includitur 
efie  ;  igitur  intelligens  efl^entiam  abltrahenrem  ab 
ejjf,  non  intelligitefl*entiam  Dei  ;  ergo  cura  ab- 
Ittactive  co.rno'citar,  non  attingitur  eflentia  ejus: 
ac  ubindeeft  impofllhilis  fpecies  ,  in  qua  Dei  el- 
feptia  repr«fentetur  diflinft^. 

C;oNTRA,  Vifiob.-atifica  efl  perfeaior  aaus 
quocunque  aiio  intelkaus  creati  :  fed  cx  quo- 
cunquc  alio  actu.Juxta  Au^uflinum  14.  de  Trinit. 
crt/'.9.derelirquitarq,  oddam  vefli,^'um  in  memo- 
fia,  P^^rquQdpotell;  rccordari,  fe  habuifle  eum 
actum;  erfeo  pari-erid  evenrurum  fentiendumeft 
de  vifione  bta:a  ,  fi  quis  excideret  ab  ca  :  Id  aa- 
tem  v^f^igium  derelictum  ad  memoriam  eft  repr§. 
fentativum  pbj.ai  beatifici;  igitur  ell  poflih-Iis 
fpecics,  perquam  djvina  eflentla  diainct^  cogno- 
fcatur  . 

Respondeo  dicendum,  Deum  creare  pofl*e  ^pe-  il>i<Je«,j«}.crfj 
Ciem  ,  &infundere  intelleaui  crea'o,  pcr  quam 
diftinae  ,  &  abil.-a(5tive  viJeatur  ipfius  eflenria  . 
Cujuj  ("peciei  poflib  litatem  oltendunt  adduaa/» 
pyxcedentejoiu.  ione  ;  (ed  i:bet  addere  etiam,quix 
cuicunqve  propter  fi  am  imperfiaiorem  non  re- 
pugnatid,  quol  eft  migis  perfeaum  ,  nec  fani 
repugn.ire  portri-,qiiod  efl:  mnus  perfeaum  ;  (i- 
quidem  imperfectum  in  quantum  tale  ,  non  repu- 
gnatalicui  ,  n  fi  ratione  perftafonis  fuas  ;  arqui 
exprimere  tfren-iam  diviram  per  mo«)um  aaus 
ultimieil  perRaius,  quam  exprimere  eam  per 
jro('i;m  rpecjei ;  igitur  quandcquidem  cogni-ioni 
haf^itf  de  Vizo.,  vel  poiiibil!  haberi  ,  mm  repu- 
goat  exprimi  per  actum  ,  pariter  minus,  velcert^ 
pon  rcpngnab.t  expnmi  per  fpeciem  reprarfentar 
tivam  eJMfdem  objcfti ,  qi'od  perfeai.':s  rep  f 'en- 
rataau!  intuitivus,  quam  fpecits,  qua  potefl  di- 
ftinac  quidem,  led  ahlbaaive  cognofci . 

Ad  Ascume.v  fa  .  Ad  primum  ,  cum  dioitur 
in  minori ;  nulla  cfTentia  creata  potelt  a.'a:quaci 
rcpra:fentareefligiem  divinam  .  Hec  loquutioim- 
propria  eft  ;  quia  effigiati  nomen  propr.ij  non  di- 
citur  nifi  Jc  co  ,  quod  figuratum  efl^e  potcft;  ac 
proinde  non  congrui- Deo.  Utendo  igitur  verbi* 
propriis,  h^c  propofitio,  otunis propria  ratio  in- 
te//'.gendi  u/iquod oi^jetlun^per  adxquationtm  re- 
pyafentat  i//ud  oi>jc?lum:  cft  diftinguenda  ;  nam 
alia  eft  adwquatio  omnimoda  cntitacis  ad  entica- 
tcm  ;  alia  fecundum  proportionem  repra5.'entantis 
ad  rep  eencatum  ablblute  ;  &tert!0  den;que  eft 
ad^quatio  lecundum  proporrionem  non  abb'ut^, 
ftdpercoTipara-ioncm  aJ  a^um  talcm  ;  ideft,  di- 
cuntur  acfequari  reprefentativum  ,  &  reprsftnta- 
tum  ;  q'1'a  tan*um  repr«fentat ,  quantum  cft  re- 
p'^-cn'abile  huic  po*enti,T  ;  acproinde  facis  eft 
aaui  cliciendo  ab  ip'ii ,  perquem  aaiim  pe-fe- 
aum  ratione  norcnti»,  &  reprx.'entativi  perfeai 
arrin?itu''  objcaum  rcprc^entatum;  non  quia  per- 
ft-aius  attingineijueat :  fedquiaab  hac  potentia 
tantum  cognolcitur  ,  atque  exprimitur ,  quantuni 
fieri  potcft  . 

Quantum  ad  primam  adxquationem  attinet  , 
nulla  ratio  rcprcfentandi ,  vel  cognofcendi ,  non 
cognita  adequaturei  ,  quod  peripfam  aiiingitur; 
ut  conftat  de  albedine  ,  &  (pccie  ipfius  .  At  le- 
cundo  modo  aii.jua  ratio  rcprcfentat  pcr  adcqua- 
K  tio- 


'3^ 

tionem,  ut  fpecics  perreaiflima  albi  reprglentat 
album  ,  &  ipfa  eflratio  quafi  comprehenliv^  vi- 
dendialbum  illu^ .  Tertio  denique  modo  .  quae- 
cunquealbi  fpecies  ,  etiam  in  oculo  cgcutiente, 
rtfte  dicitur  efle  adsquata  objefto,  non  ab[6Iut(i  ; 
qua  non  repr»rentaret  album  ,quantum  foret  re- 
prarentabile  ;  fedduntaxat  pcrcomparationem  ad 
aftum  fequentem  ,  quia  ita  perR61e  reprafentat, 
ficnt  requiritur  adhabcndum  talem  aftum  circa 
id  obJLftum  .  NuIIa  igitur  fpecies  creata  pcr  ada- 
qiiationem  potefteflentiam  divinam  reprxfentare 
primo,  necitem  fecundomodo  ;  quia  cum  eaef- 
fentia  comprKhendatur  duntaxat  ab  intellefiu  in- 
finito,  ron  potefl  comprashendi ,  nifi  per  eflen- 
tiam,ut  per  rationem  ;  ac  proinde  nihil  ab  cflen- 
tia  diverfum  illam  repr£e("entat,quantum  eft  repras- 
fentab  lis.  Sed  tcr.jomodo  intelleflui  creatopo- 
teft  infundi  fpecrcs  illiiis ,  qua  nempcfpecic,  yelfi- 
militudine  ita  pejfeftc  eilentia  Dei  rcprasfentatur, 
quemadmodum  ab  ai^lu  intelleftusfinitiafaftraiSti- 
\^  intLlligentis  attingitur  , 

Cum  primo  probatur  nijrlor ,  qui»  fpeciesquae- 
libet  creata  magis  aflimilatur  creaturs  cuilibet, 
quam  Deo.Refpondeo,fimiIitudonaturalis  Jn  ef- 
fendo  non  cft  per  fe  ratio  rcprsfentandi  unum  re- 
fpeftu  alteriusjquia  etfi  albiim  alteri  albo  fit  fimi- 
.le ,  non  eft  tamen  ratio  rrpra:fentandi  illud  ;  quod 
nihilominus  fpccies  prasftat ,  qua;  in  entitate  oft 
(diflimillima  illius  repra,-fentati .  Quamvis  igiiur 
/pecics  in  cafu  ob  fuamfinitatem  inentitate,  ma- 
gis  conveoiat  cum  cflentia  creata  ,  quam  cum  di- 
■yina  ;  tamen  cum  hac  habet  convenicntiam  pro- 
portionis,  quaseft  reprsfentantis  ad  repraefenta- 
tum  ,  cujus  cum  fit  expers  refpeftu  creaturarum, 
has  nequit  reprjcfentare . 

Ad  aliam  probationem  ,  qua  dicitur,  objeftum 
irfinitum  nequit  reprefentari  perfpeciem  finitam  . 
Dico,quemadmodum  aftusfinitus  poteft  attinge- 
re  objeftum  ex  parte  fui  infinitum,  quamvis  aflus 
immediatiusattingatobjeftum,  quam  fpecicsrta- 
mcn  fpeciespoteftrcprefentare  objeftum  infinitum 
fub  ratlone  infinita  ;  etfi  ipfa  interim  non  fit  obje- 
<Fto  adequata,eo  adequationis  genere,  quf  eft  in  ef- 
f£ndo,autin  cognofcendo  ,  quantum  obje(5lum 
eft  intclligibile . 

Ad  Secnidum  refpondeo  ;  Deum  efle  maxime 
determlnatum  ,  &  fingulare  (  ut  di6lum  eft  artku- 
h  pracedenri^.  ^i  /•ifr/';//w)accipiendo  determi- 
rationem  ,  ut  dicitfingularitatem  oppofitam  uni- 
verlalitati  ;  ac  proinde  talem  repisfentatum  iri 
perfpeciemintelleftuicreato.  Hac  itaque  deter- 
minatiu  non  imprcbat  fpeciem  divin.'^  efirentire, 
nuia  nonaliteroftenderetur  habenti  ipfam  fimili- 
tudinem  ,  quamfitinfe;  At  non  intelligeretur 
Deus  ,  fi  repisfentarctur  bonum  aliquod  limita- 
tuiii ,  &:  determinatum ,  &  ideo  dicit  Auguftinus  , 
Tclle  buc,  (y  tolle  illud  i5'c.  quia  ifta  bona  particu- 
laria  incladunt  iimitationem  ,qua  fublata  ,  ftatuf 
in  bono  illmitato  in  communi ,  in  quo  inteiligitur 
Deus  m  univerfa'i :  Sed  ulterius  ciim  acies  figitur 
in  bono  univerfaliifimo  fecundum  perfiftionem  , 
intelligitur  Deus  magis  in  particulari.  Et  tale  bo- 
num  iilimitatumoftenderetfpeciesdivinf  eiTentie 

creata  .  ,  _ 

Ad  Tertiumpoteftdici,  fpeciem  divine  eflen- 

tiffiin  intelleau  Angeli  exiftentem,  quamvisfit 
De  his  infra_^  ratio  diftinae  cognofcendi  objeaum ,  cujus  eft  fi- 
,y.ji.ari,c.i.  jnilitudo:  attamen  non  efle  medium,  per  quod 
diftinCte  cognofcatur  modus,  .quo  in  fuppofitis  ea 
efl^entia  lubfiltit.  (^emadmodum&in  creatispo- 
teft  quidem  diftinae  cognofci  aliqua  quiditas  fini- 
ta  ,  licit  nonco^nafcatur  inquibuj  fuppofitisfit. 


SummceJoannisDuns  Scoti, 


vtlqua  dernum  ra  ijnein  ipfis  reperiatur  .Poteft 
etiam  dici,  eam  cognitionem,  qua  Angelus  auin- 
geret  Trinitatem  Perlbnarum  ,  non  efle  fihi  natu- 
ralem  ;  nec  vere  alfirmari  id  objeetum  ab  Angelo 
naturaliter  attingi  ;  quia  nec  ex  naturaiibus  /uis, 
nec  ex caufis  neceflariis  quorumcurrque  agentium 
virtute  naturali  valct  quis  cjuimodi   fpeciem  fibi 
acquircre.  Itaque  quamvis  Angelus   habens  fpe- 
eiem  eflentia:  divinas  poflet  naturalirer  uti  ea  ;  t*-    - 
men  ipfa  fpecies  eft  a  eaufa  fupernaturali ,   ac  fu- 
pernaturaliter  agente . 

Ad  Quartum  refpondeo  ;  Authabcns  fpcciem 
Deitati?,  per  ipfam  novit  fuj-ernatura/ia  revelata, 
aut  non  novit .  Si  fcit,  Sc  videt,  concedi  poteft,pj|,- 
riter  &  alium  videntcm  exiltentiam  ejus  fpeciei , 
fcire  ,  acnofle  eadem ,  qua;  pcr  fpeciem  repras- 
fentantur:  At  non  propterea  ejufmodi  vifioreiji 
,  efl^e  naturalem  ,  nifi  quatenus  intelleaus  fpccie 
illaornatus,  naturaliterpoteft  uti  ea,  utditti.m 
eft  tn prtecedentefolutione  .Si  verp  Argelus  jol- 
•Jcns  tali  fpecje  Deitatis  nefciat  citra  fpecialim  ic« 
velationemfuperratuialia,  tunc  rec  alius  yidens 
cam  ,  quidpiamdeejufmodi  revelatisfciet . 

Ad  Quintum  dicendum  ,  majorem  efle  falfam  , 
aut  faltemnon  tfle  veram,  n.fi  de  cognitione  ab- 
ftra6livaconfufa  ,  nonverode  diftinfta  ,  qualtm 
ponimus  parituram  fpeciem  dejtatis  in  intelltttu 
creato  ;  qua£  proinde  fpecies  erit  ratio  cognofcen- 
di  exiftentiam  Dci ,  ut  &  cgtera  ipfius  quiditativa 
prffidicata  .  Ipfa  igitur  reiexiftentia  poteft  cogno- 
fci  in  cognitione  abftrafti  va;  &  revera  ciim  recor-  Quoriiih. ,,  i^, 
damur  nrasteritorum  ,  attingimus  exiftentiam  co-   4-  ''"•  ^^-  qu- 

'■  I   n         o.  •  ^-  ..     S.J.ullt,  5,0.11. 

rum  cognitione  abftractiva  ;  quia  menti  occununt 
pet  fpeciesextitifle  tali,  &  tali  tempore,  &  ub 
aliis  circumftantiis  exiftentiam  concernentibus . 
Non  ineo  igiturdiftinguuntunintuitiva  ab  abftra- 
cliva,  quod  illaadexiftentiam  terminetur  ,  hxc 
veroab  exiftentiaomni  prasfcindat,  cum  &  ab- 
ftraftive  exiftentia  cognofci  queat,imo  &  debeat, 
quumaliquiddiftina^  intelligitur  eo  genereco-  ^^  ^^^r^x^,^^^ 
gnitionis.  Diftinjjuuntur  itaque  non  ratione  exi-  uei.q.i.i.^^i/t- 
ftenti£E,fcd  per  allquid  neceflario.ccexaaum,nemr  ?«'"''♦"»• 
pe  ,quia  intuitiva  coexigit  rem  fecum  aaualiter 
coexiftere,  atque  in  ratione  cognofcibilis  t  fl "e  pra:- 
fcntem  potentiaj  in  fplam  tendenti  .  Abftraaivi 
vero  id  nonexigit,  imoetiamfi  id  quod  cognof-i- 
tur  ,  non  exifteret ,  adhnc  eadem  permancretco- 
gniiio  per  fpeciem  inexiftentem  cognofcenti  ob- 
jeaum  in  illa  repraifentatum  .  Hac  itaque  fpecie 
divinEcflTentiaecognofceretur  exiftentia  Dei  ;  & 
quia  eam  repraEfentatobjeatim  ,  non  ut  in  fe  prae- 
icntialiterexiftcns,  propterea  cognofceretur  co- 
gnitioncduntaxat  abftraaiva ,  &  diftinf^t^  . 

ARTICULUS    III, 

ytrum  eflentia  Dei  videri  pofllt  oculis  . 
corporalibus . 

"Docl.  locis  in  mqrgine  citatis.  S.  Thom.  i.  p, 
qu<sjt.  12.  artic,  3. 

VIDETUR  Divina  efientia  efle  vifibilis,  & 
attingibilisoculo  corporeo  per  Dei  poten- 
tiam  .  Eicnim  fi  aaus  ad  Dei  cflTentiam  termina- 
tusoculorepugnaret,  utiquequia  potentiaorga- 
nicaeft,  &divifibilis,  incapax  proinde  habendi 
vifionemobjeaiindivifibilisiStdhacdecauraea  ^^  ^ 
vifio  fibi  non  repugnat;  ergo  abfolute  poflibile  eft,  |; r^^/j^* ''  ** 
oculumdivinitusad  vifionem  Deielcvari  .  Pro- 
batiominoris;  quamvisde  fa^o  anima  in  corpo- 
re  moveat  ipfui-n  organicejtamen  poftrcfurreaio- 

nem 


Tomus.  l  ParslQaccJIhXll  Art.  IIL 

Bcmert  mc^ifj  propiian»  corpus  inorganKL, 


♦  •  ■#/  t>n*n  ium 


+,ili9.4;.f.  I 


••«lift.j.ju.ii. 


4,  (UR.  lo.fl.y. 


Auguftinns 
Fpifl.  1 1  i.  c/ip. 

quenter  . 


4.  dift,  TQ.  q.;t 
$■  Ad  qu.-.ft.tne, 

tlHM. 


nonunim  partem  raeJiancc  al  a,  fed  omnesrrTiiil; 
er^pari.er  ctfi  vivis  videndi  de  hSio  organica 
fit  fieri  lamen  poterit,ut  uculuj  inorganic^  videat, 
atque  ita  talis  potentia  apqrativa  attingat  obje- 
ftumindivifiiMle . 

Pratterea  ,  Conftat  Beatos  poft  refurreaiopeni 
habituros  fenfum  vifus  in  actu  ,  ficut  &  reliquos 
fenfus  ,  quorum  a6lus  non  requirunt  imperfett  o- 
nemconcomitantem  ;  igitur  vifione  pertingent  ad 
videndum  Deum  .  Probatio  conrequendsex  Au- 
gullino,  22.de  Civit.  cap.29  ,  ubi  hachabet  j  I^is 
itaque  prapoUentior  ocularuni  erit  illorum^non  ut 
acutius  videant ,  quoi  quidem perhibintur  vidsre 
ferpentes  ^  vel  aquilai .  §l^untalibet  enim  acrimo- 
nia  cemendi  eadem  quoque  animalia  nihil  aiiud 
poffunt  'videre  ,  qtCni  corpora  \Jed  ut  videant  in- 
corporalia  .  Et  huc  pertinet  illud  yob.  19-  ,  quod 
tf  amaddutit  ibiJem  Auguftinus:/>r  m  carne  mea 
videbo  Deum  Sahatorem  meum . 

Prxterea ,  Fieri  poteft,  ut  intelle£lus  fepara- 
tus  accipiat  immediate  cognitionf;m  a  rebus  tor- 
poralibus  ,  a  quibus  prairde  immutetur  ;  crgo 
■etiamcorpus  immediate  attingere  poterit&ipiri' 
tum  :  neque  enim  magis  diftare  ,  vel  efle  major 
improportio  vidctur  fpiiitusad  corpus,  quamcor- 
poris  ad  fpiiitum.  Quod  &  tangit  Auguftinus, 
locjfupracitato  ,,/icsit  eigo  c&wy/a/jinquicns,  vide" 
ri  corporufpiritu^  §luidjt  lanta  erit  potentiafpi' 
ritualis  corporis  ,  ut  corpore  videatury^  fpiricusi 
Aut  crjo  repugnatfpiritum  immeuiac^  iinmucari 
a  corpore  ,aut  fieri  poierit ,  ut  &  fenfus  corporeus 
immediate  immutetur  a  IJDiritu  . 

Pjfferea  ,  Quamvis  CorpusChrifti  nullibief- 
fet ,  nifi  in  Euchariftia, tamcn  DeiispofTet caufa- 
revifionem  ejus  in  oculo  feu  glorioo,  feu  non 
gloriofb:  Sed  Chr.fti  Corpus  exiftens  in  Eucha- 
r.ilia  habet  modum  exiftendi  indivifibikm  ,  &  (pi- 
ritualem  ;  ergo  nullaellrepugnantia  ,  oculo  cor- 
porali  attingi  aliquid  l^irituale,  &  indi  vilibile;  'gi- 
tur  videri  poteft  elfeniia  Dei  oculis  corporjlibus  . 
Contra,  i.  Timoth.  cap.  1.  Paulus  appellat 
Dcum  immortalem,  &  mvifibilem-  Ke^^t  autenr 
f(6Cuhrum{Jm(\\x^C)immortaU  ^in^jijibili  -y  ergo  pe-» 
rindc  Deo  repugnat  videri  ,  &  attingi  vifione  cor- 
porali ,  licuti  &  efle  fubje^tus  mortalitati . 

Responoeo  dicendum  ,  ntjriomnmo  non  pofle 
&  ablbliite  repusna.re  ,  Deumattingi  vifionc  cor- 
porali  ,  aut  quovis  alio  fenfu  materiali.  Dtclara-? 
tio:  Nullum  objcttum  attingitur  per  vifionem.cor- 
poralem  ,  nilj  id  objp6tum  autfit  caula  ejus  v.fio- 
uis,  aut  laltemtcrminus:  aiioqum  noB  eflet  ra- 
tio  ,  cur  potiiis  unum,  quam  al.ud  videretur  .  Sed 
i-mpoflibile  eftobjeftum  immateriale  efle  caufam, 
velterminum  vilionis  coxporex ;  ergo  repugnat 
Dei  cflentiam  attingi  per  v  fiuiiem,aut  alium  len- 
fiinri  corpsralem,  de  quibus  omnibas  in  caiu  ell 
eadem  rato  .  Pr,obatio  miaoris:Prim6  ,  quia  quic- 
qu.;d  videtur  ,,lu.b  pyrainidc  atting  tur,cujas  balis 
eftinrevifa,&  «onus  in  oculo :  impollibilc  eft 
autem  objeftum  incorpqreum  fundare  bafim  ul- 
lam,  qua;  necelfariocAigit  ex,tenfionem.rci  vi.®, 
fiiperquainfundatur;  igiturfub  tali  pyramide  non 
\ideretur  objectum  immatcriale  ,  fcd  ahquid  e\- 
tenfum,  &  divifibile  :  non  eft  igitur  atungibilis 
per  vifionemoculicorporei  Dei  etientia.  Secun- 
d6  ,  quia  obje^tum  vilione  attingendum,  ad  hqc 
utcauret ,  aut  tcrminet  vifionem  fui ,  requirit  tit- 
cclTa.rio  dilpofitionem  debitam  fecundiim  locum 
remp6  approximationcm  congruam,&.diftantiam 
proportionatam  ;  Quod  autem  non  eft  in  loco  di- 
Vifibili,  ui  lmmateriaIia,nQnpoteft  congrue,  & 
Tufius  /. 


»31 

juxuncceHariam  proportibnem  approximari,aut 
diftare  ab  oculo  ;  quod  prxlertim  verificatur  de 
Deo  ,  quem  nullus  locus  capere  poteft  ,  atquein- 
timiifimii  ell  prafens  omni  enticreato.  Deinde 
PhyIolbphus,2.^(f^///wa  Tex.com.  12S.  exdeter- 
mioatonumero  potentiarum  organicarum,  con- 
cludit  determinatum  numerum  aaionum,  vel 
objeftorum  ;  quia  ergo  unumquodque  orginum 
requirit,  atque  conftat  fpecificis  ,  &  diverfis  di- 
fpofitionibus  ,  ideo  ,  unaqu^que  potentia  organi- 
ca  prascis^  attingit  propria  fenfibiha,  &  non  ea 
quaj  congruunt  akerius  potcnti»  fenfici  vg  difpofi- 
tionibjs:  adeout  nemo  dixerit  heri  poffe,utfo- 
num  percipiat  vifiva.autcolorem  auditiva  .  Cjn- 
tra  vero,  eoquod  intclleftus  non  fi:  potentia  or- 
ganic^,  nonaLquod  genus  inteHigib.Iium  dunta- 
xat 'ubipfius  pxcft.itecadic,  fed  abrolutd  omnia 
intelligibiLa,  ac  ad  totum  ens  fe  excendere  poteft; 
ergopotenfaorganica,  &  materialis  ,  ut  vifiva, 
non  potcftper  uiiam  poteft^tem  elevari  ad  attin- 
gendum  alquidex-ra,  &  fupra  fuum  prapriuni 
objeiftiim,  quoJfcilicet  fue  fpecificx  conftitutio- 
ni  congruit,  cujufmoji  eft  omne  vifibile  maicia- 
le,  Stextenfum,  fiveper  fe  ,  five  per  accidens: 
Alioquin  non  videretur  efle  racio  cur  unica  poten- 
tiaorganica  non  fatis  foret  omnibus  fenfijilibus 
percipiendis  ;  quod  tamen  eftomnino  impoflibile, 
ftantefpecifica  conftitutione  fenfuum  extenoru-n. 
Deniquc,  qua.mvis  vifus  corporis  gionofi  polfit 
elevari  ad  atcingen.jumexcellens  fenfibiie  ;  quia 
tamengbria.  cujus  fit  particeps,  non  immutat 
fpeLincainconfticutionemejus,  fed  perficit  quan- 
turnfien  poceft,  remanet  potentia  organica  ,  ut 
prrus  .  Mequc  enim  Cen^u^  po^eft  efle  potentia  non 
organica  ;  velle  non  poteft  non  efle  potentia  noa 
orginica;  ergo  neqnit  ,  ne  divinitus  quidem, 
elevari  ad  viden^la  imTiiterialia  .  Probatio  con  e- 
qucntif  ;  Po^entia  organica  ea  eft,  cujus  operatio 
per  fe  ,  &  primo  recipitur  in  toto  compofito  ex 
organo,  &  dla  porentia  ;  ergo  contrad.ctio  eft, 
talem  operationem  recipi,  vel  in  alterutro  eorum, 
vel  in.li  vifib'liter  in  toto  compofito  ;  cum  tale 
fubjeflum  ex  fui  confti'Htione  divifibde,  non  fic 
nttum  recfpere  operationem,  n  fi  div  fib.litenope- 
rat'oau'em  qua;Iibet  pocentiarum  lenficivarum  ell 
eflenrialitcr  materialis,  &  fubinde  divifibilis. 

Ad  Argumen r.^  .  Ad  primum  conctdo  ,  Ani- 
mam  rationalem  poft  relirrect  onem  movere  pol^ 
fe  proprium  corpuj  inorganics :  Potentia  enim 
locomotiva  ,  cum  fit  aftiva,  fivefaftiva,  eadem 
invariata  exiftens  ,  poteft  efleorganica,  &  non 
organi.-a  ;quia  non  caufat  a6"t'.im  informantem  fe, 
led  eflFectum  in  alio.  At  potentia  operativa  eadcin 
nequit  efle  ^'■ganica  ,  &  non  organica  ;  q  jia  quan- 
do  totum  eft  immediatum  fulceptivum  alicujus 
formc  ,  non  una  pars  mediante  alia,  impoflibile 
eft  eam  formam  rccipi  in  altera  parte  ,  ut  tattum 
fuit  nupcr  ;'/.'/& /«/■/&«<?.  Vifus  igitur  ciim  fit  po- 
tentia  opera  iva  ,  excipit  in  (e  propriamopcratio- 
nem  ;  fi  cvadcret  potencia  non  organica,  tuncSc 
operatio  non  in  organo  ,  fed  in  potentia  fola  ,  vel 
virtute  animx  rcciperetur  ,  quod  includit  contra- 
dictioncm  ;  quia  non  oculus,  fed  ipfa  anima  di- 
ceretur  videns. 

Ad  Secundiim  concedo  Beatos  poft  refurre- 
ttionem  habituros  in  attu  eos  fenfus,quorum  opc- 
racionibus  non  clt  annexa  al^qua  imperfeftio  re- 
pugnans  ftatui  lieatorum  ;a;que  ita  per  vift»'^^ 
potcntiam,  cum fit  lenfitivarum  potentiarumno- 
biliflima  ,  modoinenarrabili ,  &  mirab  li  efle  vi- 
furos,  Sc  perfpcfturos  opera  fapientis  ,  $c  boJrii. 
tatis  Dei  :  Attamen  non  prQp.tci;eii  intuituros  t;a- 
R  2  dem 


2.<!ift.f.S'l.$. 
Ai  Tcrtiitm . 


De  Anim.?  q.S. 


4.  dift.  4j.q  10. 
$.  Atjeru.iimm 
friiicipjilc . 


ISi<!em  1.  i^.i- 
Ad  prim»nu 
rifpoitdf  . 


ija  Summcejoannis  Dun^  Scoti, 


9  rfiS  p.q,  j.<S. 


^.  Pffpoa.lto  » 


'f 


dem  corporali  virtiite  eflejitiam  Deitatis .  Ad  Au- 
guftinj  authoritacem,  dicepdum,  eo  loci  ipfum 
di/putative  tantum  procedere,  &  nihil  interim  cir- 
Ca  prarenteni  qugftionem  deiBnire  -  Sed  deinde 
Epiflolafextii  lucalentiflime  confutaflre  opinionem 
jdicentium,  Deum  corporeis  oculis  videri;  intcr 
alia  (cribens  ;  omtie  quippe  qmd  oculis  corporeis 
conff-ici  pote/},itt  luco  aliqiio  (it  neceffe  efl^nec  nbi- 
que  fit  totum  .fed  niinorefiiparte  minot  em  locim 
qccHpet ,  (iJ*  majore  majorem .  Scd  loco  cit.  de  Ci- 
vit.  hanc  fuam  fententiam  vifus  efl:  fignificafle, 
cum  ait :  Aut  ergo  per  il/os  ocu/os  fic  videbitur 
T)eus,ut  aliquod  babeat  in  tanta  excel/entia  menti 
f.m:/e  ,  quo  iS  incorporea  natura  cernatar  ,  quod 
tt//:s  exemp/is^five  fcripturarum  teftimoniis  divi- 
tiartim  ,  xe/  d:ffici/e  ,  ve/  impcjfibi/e  eft  oftendeve  . 
Vult  ergo  exprefse  null  bi  in  fcriptura  traditura 
cfle  ,  Deum  pculis  corporeis  vifum  ,  autpofle  vi- 
deri.  Etpergit:  Aut  quod  eft  ad  inte//igendu)n 
faci/ius,ita  Deus  nobis  eyit  notus,atque  confpicuus, 
iit  'videaturfpiritu  eifivgu/isn(ihis\infingu/is  no- 
iis&c. 

Illud  etiam  quod  aitjob  ;  &  in  carne  mea  vide- 
bo  Deum  :  rejiirre&ionem  quidem  carnis^  fubdit 
ibidem  Augullinus  )/i;//i^  dubio  prophetwoit ,  non 
tamen  dixit ,  per  carncm  meam  .  ^jtod  quidem fi 
dixiffet ,  pofiet  Deus  Cbriftus  inte//igi ,  qui  per 
carnem  in  carne  videbitiir  . 

Ad  Tertium  ,concedo  aflumptum  ;  quia  revera 
fenfibilia  qugque  immutare  pofllunt  intelleftum 
/eparnj-um  ad  eorum  ccgnltionem  intuitivam,  qu« 
ab  objeftofenfibili ,  ab  intelleftu  producitur,  tan- 
quam  a  caufis  partialibus  :  n^n  quafi  intelle£l;a 
producatur  a  fenfibili ,  ut  fenfibile  ell  ;  fed  qu^ti 
rus  efl:  intelligibile,  in  qua  ratione  omnia  entiz 
univocp  conveniunt,  quantumvis  inter  fc  dican- 
tur  diflfcrre  .  Negandj  eil  tamen  confequentia  ; 
Nam  fenfibilia  immediate  immutarequeunt  inte!- 
]e6tum  ,quia  is  eflpotentia  inorganica,  ac  proin- 
detotius  entis  ;  at  vifus  ob  contrariam  rationcm 
duntaxat  propriumobjeftum  fenfibile  valetattift- 
gere  ;  &  quemadmodum  ejus  aftio  non  recipitur, 
rifi  in  quanto  ,  fic  nihll  habens  modum  indivifibi- 
lem  attingere  potell.  Ad  Augullinum  dictum  cfl: 
eoloci  ip'um  difpucativi  procedere,  utrumqueaf- 
ferens  motiva  dubitandi :  de  ejus  tamen  mente  li- 
quido  conllat  ex  Epift,  6.  citata  ,  ut  diftum  elt  in 
prscedenti  refponfione  . 

Ad  Quartum  concedo  ,  Deum  de  potentia  ab- 
fbluta  poflccHufare  vifionem  Corporis  Chrifti  in 
quovis  oculo  :  vifiqenim  eft  forma  ablbluta  ;  ac 
proinde  nulla  eflcontradiflio  ,  ipfam  fieri  fint  re- 
fpcclu  prxfentialitatis  adobjectum:  ncgo  tamen 
ea  vifione  attingi  poflTe  Chrifli  Corpus,  quatenus 
indivifibijiter  exiftens  in  Euchariftia  ;  nam  ut  ibi 
cxiftens  ,  ncquit  efl*e  caufa  ,  autterminus  ejufmo- 
di  vifionis;cum  non  (it  in  Ioco,nec  fubinde  habeat 
debitam  approximationem  ,  &diftantiam  adpo- 
lentiam  vifivam  :  cerneret  ergo  tunc  oculus  Chri- 
fti  Corpus,  fed  non  ut  exiftens  in  Euchariftia. 
UndS  nihil  hinc  poteft  inferri  coatrafo/utjonem . 

A  R  T  r  C  y  L  U  S    IV. 

Utrum  aliquis  intelleftus  crcatusper  fua 
!  Jt'        naturalia  divinam  eflentiam 
'  i  videre  pofllt . 

Do(f.  4.  dift.  49.  q.  }i.  i»  Report.  ibidem  ,  q.  10. 

...i.'  ..i.  ;  .^  Tbotft.  i.p.  q.  12.  art.  4. 
•v  aPi  rHr—  ^:-- 

VIDETUR  aliquis  intelleftuscreatusper  fl:a 
naiuialia,  Dei  eflentiam  videre  poflre  .  Si- 


quidem  juxta  difta  in  articulo  fecundo  ;  efl^e  poteft 
aliqua  crcats  fimilitudo  in  intellettu  finito  Deira- 
tis  repricfentativa  ,  'ecundum  ea  omnia  ,  qua:  fibi 
formaliter  infunt :  Sed  habens  fibi  inditiim  einf- 
modi  reprc^entativum  proprM's  viribus  ,  dirt'n£l^ 
videret,etG  aftraftive  Deieflentiam  ;  erpoDeus 
cft  attingibilisabintelleaucreatoperfua  natura- 

lia  . 

Pra:terca,Omnisnorentiahabensaliquod  com-    ^^^^^^^.  ^^^^^^ 

mune  pro  primo  o^iefto  namrali ,  poteft  in  quod-  i.inpimoixiw 
libetcontentum  fijb  fllo,  ficut  in  per  fe  objeftum  ''i""''- 
naturale  ;  uf  patet  de  primo  objrfto  vifu.s  &  aJiis 
contentis  fubillo  :  alioquin  id  obieftum  minime 
appellanJum  faret  pofent!^  adequatum,  fi  inali- 
quo  reperiretur  ratio  ejus  ,  quod  non  eflTet  a  po- 
tentia  naturalifer  attingibile  :  Primum  autem  ob- 
]eftum  intellefius  noftri  naturale,eft  ens  ,  'n  quan- 
tumens  ;  ergo  intelleciusnofter  pofeft  naturali'er 
atfingere  quodcunque  ens:  igitur  &  habere  aftutn 
circaDeum,  nui  verifllmeeft  cns  . 

■prajterea.  Unicuiqne  data  funt  ea  .  qiie  neceP- 
firio  requirnnturnrocnnfpquutione  pi-opriae  ner* 
fcflionis;  Undc  Philofbplius  ,  2.  de  CxloJS  Munf 
do  ,  T^fXf.^o.^V  «TQ.dicit  in  fententia  ,  earenus  ftel- 
lis  data  non  efle  or?ana  ad  mo-um  progreflivum, 
quatenuscarenr  potentia  fe  movendi  einsgereris 
motu  ,  Sed  vifio  divine  cflen^^-eeft  maxima  perfe- 
6tio  homin's  ;  ergo  nanira  fruftra  ci  tribuiflR  c  po- 
tenr'-m  ad  talem  vifionem ,  n  fi  fimul  &  necefl^aria 
quasque  tribuifl^et,  quibus  adcamyaleret  perrin- 
gere  perfcftionem. 

Prfft('rea,Senfus  non  eft  cap?>:  illius  ,  quod  ex- 
cedit  ipfius  naturalem  facultarem  ;  adcout  verum 
fit ,  pqtentiam  ^rifitivam  propriis  viribus  attin^^e- 
re  ,  &  potiri  peflR?  omni  perfcctic^e,  cu-u.';  cft  ca- 
pax  ;  ergo  par  ratio  erit  dc  intellectu  :  ac  proin- 
dcfi  objeclum  beaMficum  ,  quod  eft  divina  efl^en- 
tia  ,  nequit  attirgerc  propria  yirtutc  ,  rcc  ad  illud 
aliqucm  ordirem  v-de'ur  hsbe- e  ;  quia  in  natura 
cmni  potentie  pafllve  ^correfpondet  prcpria  afti- 
vr^  :  alioquin  illa  fruftra  eflet. 

CoNTR  A  ,  Ad  Roman.').  Gratia  Deivita  aier- 
na:  fn  vifione  autem  divire  fflertiff  ,velconfiftit 
vitaasterna,  vel  ip  ea  rccefl^arfo  includitur  taLs 
vifio  ;  ergo  videre  Dci^^atem  ron  eft  natura;  intel- 
]c£lus  creati,  C^eA  gratix  Fei. 

Rurfus  idipfiim  arguifur  ratione  ;  Etenim  co- 
gnitio  alicujus  contirgir  fecurdum  quod  cogni-. 
tum  eft  in  cognofcente  ,  fecundum  mcJum  cogno- 
fcentis,  vel  pcr  modnm  naturaj  fue  .  Si  Jgitur  mo- 
du:,  eflendialicuiiis  rei  co',Tit£B  exccdat  modum 
paturacognofcentis  ,  neccflario  cognitic  tius  lei 
erit  fupra  na^uram  illius  cognolcentis  :  Atcui  mo- 
dusefl(?ndi  ipfius  Dei  excedit  omncm  crcaturam, 
nec   efle  poteft  modus  eiTcndi  alicujus  creaturK;  w 

ergo  fi  alicuicreaturc  convcniat  cognitio  Dei  di- 
flinfta,  id  plane  erit  fupra  niodum  naturaltm  co, 
gnofcendi  crcaturs ,  arque  ita  non  nifi  liipcrnatu- 
ralitcr  poteftDei  eflTcntia  diftinftc  cognoliri  ,  & 
videri . 

Respondeo  dicenidurn  ,  nullum  creatum  intel- 
lefturn  per  (ua  naturalia  Dei  cflTentiam  videre  pof- 
fe  .  Et  declaratio  eft  ifta  :  Impoflibile  eft  ,intelle- 
ftumcreatumeflfecaufam  vifionis,  nifi  ipfb-habeat 
ifi  fe  objettumcognitum  ,  vel,aliud,iri  quo  emmen- 
tiiis  confineatur  cjufinodi  obieftum  cpgnitum:(ed 
creatus  intelleftus  non  habet  Deum  in  (e,  fibi  m 
ratione  objefti,  pia:rcntem,nec  in  alio,inquo  emir 
nentius  contineatur  ;  ciim  impoffibdelit  m  aliofic 
contincri  ;  ergofieri  nequit  ,  ut  creatus  intelle- 
Eins  ex  fuis  naturalibus  caufet  vifionem  diving 
eflTeiuiae.  Rurfu.-,  vifio  eft  cognitiointuitiva  rci 

in  fe  j 


Msgil^r  Hi- 

m  teri.iinhins 
i.iuiuac  • 


Tomus  l  Pars  l  Quceflio  Xll  Art,  W. 

in  fc ;  fed  creatus  intellectas  non  p.-teft  habere^^ 


133 


I.<4iit  }.q.«.$. 
Tiriieiiitt  • 


Prologi  <j.  1.^. 
Trrm  iiTimtur 
frincipMtitr . 


fe  praelentcm  Ueum  in  ratione  ohjtfti ,  ]ii.ct  iit  fi- 
bi  prgfensper  jllapfum;  ergo  ex  /e  nequit  vi,dere 
raturam  divinam  ;  ,'bpra  igituripfius  naturameft, 
intueri  objc(5ium  bcatiticum  . 

Deinde,  Deitas  fub  ra  ione  diftinfla ,  ut  /?<tc  ef. 
/efir/a  infe,  non  cog.iolcitur  naturaliter  ab  illo 
intellectu,cui,  quatenusita  cognorcibiIis,eil  obje- 
6lum  voluntarium,  &  iion  naturalc;  Atqui  ut  com. 
paratur  ad  intelltctum  finitum ,  eft  objeftu.Ti  vo- 
]untarium;(  ut  articulofequeiui  mag  s  dcclarabi- 
tur)eftenimobje6tum  naturale  «'luntaxat  intelle- 
£lus  infiniti .  Nec  etiam  aIiquodobjc6^tum  a  nobij 
raturalitercognofcibile  tltendit  (ufficiei>ter  Dci- 
tatem,  ^tt^hac  efeiuia:  nec  per  fimilitudinem 
univocationis,  nec  imitaaonis:  Nam  univocatio 
ronefl:,  niii  m  generaljbus  rationibus  :  imitatio 
etiamdeficit,  quia  imperft(?ta  eit.  Creaturafi- 
quidem  impeiftcte  admodum  iaiitantur  illam  eP 
lentiam  ;  ett  Igitur  nobis  naturaljter  incognjta ,  & 
omnino  latens  . 

Poflremo  cognitionem  omnem  de  Deo,  quam 
raturaliter  po.Tumus  acquirere,  ab  cffeftibus  ejus 
accipimus.  Sed  effeftus  non  pariunt  notitiam  di- 
ftinftam ,  &  certam  illius  ,  fed  vel  dubiam,  vel  du- 
censin  errorem  .  Nam  na  ura  illa  in  fe  una  cxi- 
flens  communitatur  tribus:  nih;l  tale  oliendunt  ef- 
ftctus  •■  quia  non  funt  abilla  natura  ,  m  quantum 
eflin  tribus.  Nec  in  crea.is  invenitur  aliqua  una 
ratura  in  tribus  ,  ftd  una  in  uno  fuppofito.  Efl 
etiam  proprium  illius  caufare  omnia  adcxtra  li- 
bere  ,  &  contingenter  :  &  nihilominus  eruditiffi- 
mi  Philofbphorum  oppofitum  tradiderunt.  Nullis 
igitur  naturas  yiribus  poteAdivma  effentia  videri, 
aut  diftindte  cognolti , 

Ad  AKGUMENrA.  Adprimum  refpondeo,  Tpe- 
dem  divinOE  effentia:  ieprc!entativam.(  uttaftum 
fuit  infecuvdo  articulo  )  non  eflJe  ita  naturalem 
quafi  intellectus  creatus  piopnis  viribus  ,  aut  ex 
caufis  naturaliteragentibuscaufari,&  acquiri  pof- 
fit:  ciim  aliamcauram  habere  nequeat,  nifi  vo- 
luntatem  divinam.  Naturalis  igjiur  eo  duntaxat 
fenfu  appellaripoteft,  quatenui  contradiitinguitur 
a  pcrft6tionibus  proilus  'upernatural  bus  gratire, 
&gTora::  qua  ratione  dicuntur  paritcr  naturales 
perf  ftionesdatffi  Angclo  in  iua  prima  creationt: 
qiMmvs  non  neceffario  fequaptur  naturam  tjus; 
Inttlleftus  igitur  virtute  infufs  fpeciei  Deum  co- 
gnoTcens  d.ftinfte  ,  nafuraliter  quidem  dceretur 
cognofcere ,  In  quantum  tals  fpecies  non  elt  prin- 
cipiumgratuiti  aftus  ,  nec  g!oriofi  ;  non  natuia- 
Jiter  vero  ,  quatenus  ad  iitam  fpeciem  acquiren-' 
dam  non  poflet  intellt6tu<!  pertingere  cx  natura- 
libus  fuis,  reque  ulla  alia  afticnt  naturali.  Sed 
utrum  intellectus  creatus  laltem  per  fpccicm  ex 
fuis  naturalibus  poflit  attingeic  ad  Yiti  vifionem, 
mticu/ofecjuetiti, 

AdSecundum,refpondeoexdi£tis  fupra  ^quxjl, 
prima^artic.iJcerum  repetitc,  i^.^id priwum.  Ens 
quatenus  commune  Deo,&  creaturis  ,  eflc  quidetn 
objeftum  naturalisinclinationis  intellcftus  crea- 
ti ,  at  ntquaquam  ab  eo  naturaliter  attingibilc. 
Omne  igitur  ad  quod  naturaliter  virtus  intcllc- 
ftushumani,  vel  Angtlici  ex  natura  potentia:  fe 
fe  extendere  potcft ,  eft  prscise  en;>  limitatum.  II- 
lud  enim  ell  naturale  objc6tum  attirgibilc  pro- 
priis  viribus  a  potentia  ,a  quapotcfl  moveri,  & 
immutari:  tale  autem  refpcftu  intelleftus  finiti 
f  it  iolummodo  cns  finitum  ;  illud  enim  efl  ads-, 
quatum  intellectui  noftroex  natura  potentia;,& 
irtelle6tL.i  Angclico  ;  quia  quitquid  potcfl  intel- 
ligi  naturahter  ab  uno,&  ab  altcro  .  Qualitcr  au- 


tem  ii(>que<ii  finita  po.entiaab  objc  ^o  infinicu  iu,- 
mutan  ,  dec  arabitur  ,  articulojcouemi , 

Ad  Tertium  pariter  relpomumfuit,  artic  pri. 
n$o  cttato  qiia:J}.prima  .  Sed  nunc  diccndum  af- 
fumptumefle  verum  ,  &  venficari  etiamde  homi- 
ne;  Nam  ipfi  data  fiint  necefl^aria  qnpque  pro 
conlequutione  ultims  fits  perfeftionis,  v.fionis 
fcilicet ,  &  fruitionis  Dei  ;  eaque  funt  organa, 
quibus  meritorie  operari  poteft ,  fic ,  ut  con'equa- 
tur  divina:  eflentiae  vifionem  ;  ficut  &  potentia 
aaivs,  &pafllvffi;  non  tamcn  ut  flatimeyinde 
adeam  pertingat  perfeainncm  ,  fed  mcdiis  difpo- 
fitionibusa  divina  rapientia  prffidennitls. 

Ad  Quartumre'"pondeo  ,  intelle6tum  ordipari 
ad  aliquam  perfcaionem  ,  qux  non  fltbelt  propria 
caufalitati  (peaare  ad  amphflimam  dignita-em 
ejus  ,  ob  quam  ,  cum  attirgere  queat  omne  inrelii- 
$ibile,&unum  cx  iltis  non  pofiit  efl^e  ohjeftum 
naturaliter  mofvum  illius,no!i  eft  fibifufficiens 
propria  virtus  ad  habendum  a6cum  perf-aum  cir- 
ca  illud.Contra  vero.ciim  fenfus  tendat  circjt 
deteiminata  fcnfibilia  ,quifque  ptoprium  cbje- 
ftum  ,&  quitquid  (lib  eocontinetur,  naturali  vir- 
tute  attingif.  Et  ci!im  (ubditur,quia  poten^ia:  paf- 
fiva:in  naturaoportet  &  aftivam  torrefponderc. 
Vera  eit  propofitio  in  cooidiratione  entiuin  ,  in 
qua  utiqueomni  paffivx- invcnitur  aftiva  propor- 
tionata  ;  non  vero  in  ipfa  natura  :  Nam  po  entix 
recepiiva  anim^  intelle6tiva:  tft  in  corpore  orga- 
nico,  quain  tamen  animam  omnis  natura  creati 
nequit  inducere  in  corpus  , 

Adrationem  qus  fubiicitur  profo/ut/ofte,  quia 
intfficax  videtur  ;  rcfpondeo  ,conccdenc!o  aflTum- 
ptum,  cognitumnrrairum,  eflein  co^nofcente  fuo 
modoe/r(?»v//;>/,  ncmpe  intentionali:er;  feu  per 
fpeciemobjefticogniti  idevcniat,  feu  per  habi- 
turn,  ut  Henricusopinatur  ;  fiveper  aaum,  ut. 
oinnesfatentur.  Dcinde,ciim  additur  ,cognitum 
eflin  cognofcente  per  moJum  natura  fux:  Hac 
propofitionealiud  vere  ronifignificatur,  nifi  cq- 
gnitionem  effenature  cognofcentis  perfeftionern 
proportionatam.qua  meJiante  &  ipfurn  objectum 
cognitum  proportionatur  naturi  cogr.olctrtis. 
Ciim  autem  concluditur  per  conditionaiem  fic  :  St 
igitur  modus  efjendi  a/:cujus  rei  cognita  ^xcedat 
iiaturam cognofentis,  necejfario cogH-tio ejus  trit 
fupra  naturam  ccj-;/c/l(f»//r.Refpondeo;hanccon- 
ditionalem  iilationem  inferri  virtute  hujus  propo* 
fitionis.  Sicutfe  babet  modus  eJJ^endi  cogiJcfi/ji/it 
ad  modum  ejlendi  cognofentis:  itafe  hu6et  cogno- 
fcibi/itas  tjus  ad  ipjum  cog>JvJ^cenLem\c^\\x  eft  s vi- 
dcnterfalfii  ;  quia  cognitio  pottfl  cfle  objetti  ha- 
bentis  modum  eflendi  fuperiorem,  ac  fii  modu5 
eflendi  cognofcentis ;  alioquin  Angtlus  infenor 
non  pcfl^et  cognofccre  fuperiorem  ;  nec  intellectu» 
creatusetiam  qualitei  cunque  elcvatus  valcrtt  at- 
tingcre  Dei  atem ,  ultra  omncm  proportionem 
Geometricam  excedentem  omre  creatum  :  (  de 
quo  actum  fupra,/7///c.  primo  ,§.  Ad  tertiunt ,  (^ 
^^-i quartum)  Necpropterca  rcpugnat  fibi  attingi 
ab  intel!(  ftu  creato  ,  ciim  fuerit  in  ip,'b  per  mo- 
dum  ipfius,  cognofcentis:.ii!clt ,  intentionalltt  r  in 
fpecie ,  aut  in  propria  exifl.cntia  pr.Tfcns .  Cilini 
igitur  intcrintelleaum  ,  &  objeaum  non  requi- 
raturaIiaproportio,quam  inoti  vi  ad  mobJe  ,  ut- 
que  h.-cc  cxtrcma  magis  exigant  dilfimilitudincm, 
quam  e  convcr^b,  fequitur  non  oporterc  cogno- 
ftcntem  aliquod  oi-jeaum.  haberc  cundcm  modum 
tflcndi,  accognitum  :  aut  ea  txtrcma  proportio- 
naiiintcr  fc  quoad  cognofcibiIitatcm,ficuti  fc  ha- 
bent  ,  &  proportionantur  in  modotfllndi  :  quia 
proportioquxclt  potentie  ad  objeaum,  non  cll 

squa- 


Materi»  ma. 
g  i  con  e  ij, 
ii.n.s  'Tfr  l"e- 
qjavr,  s.  Tho- 
m*  ,  ?c  Sc-ti. 
Vi,  rn.fus  M.- 
gilr  Hii:i-nt 
in  vnin.ScSm;- 
finghui.ie  •'v;- 
lijilit  tp  D.ri: 
if'  &  re.eniio- 
rei  S<.outU  • 


134  , 

equauatis,  ut  diftum  eft  ,  fedquaEcJam  piopor- 

tioralitas  fimilis  illi ,  q.15  eft  materia:ad  formam, 

entis  riniti  ad  ipfurn  hnem  ,  &  motivi  ad  mobile  . 

Reducendoautem  argumentum  adformam  ("y!- 

logill.cam  ,  ita  ei\  efformandum  :  Si  modus  cogni- 

tioniS  ell  iecundiim  mocium  natursc  cognofcentisj 

ergonulla  cognitio  naturalis  exce.lit  modum  na- 

turx  cognofcentis  ;  igiturnulla  cognitio  natura- 

lis  eJl  de  objc^o  ,  cujus  natura  excedit  modum 

raturas  cpgnofcentis .  Itaque  cum  modus  cogni- 

tionis  fit /ecundum  modum  cognofcibilis,  fi  mo- 

dus  eflendrrei  cognit*  excedit  modum  eflendi  co- 

pnofcentis,  ilJa  cognitfo   erit  fiipra  naturam  co- 

gnofccntis ,  qua  efl;  rei  cxcedentis  modum  eflTendi 

cognofcentis  ;    Veruntamen  iiujus  argumentatio- 

uis  ralfa  eft  hxc  propofi  io  ;  Modus  cognitionis  eft 

fecundum  niodum  effendi  cognofcibilis .  item  falfa 

altera  qua  dicitur;  Nulla  cognitio  naturalis  eft  de 

obje^o  ,  cujus  naiura  excedit  modum  natura  co- 

gnofcentis  \  quia  tunc  pcrfitftius  nunquam  cogno- 

fceretur  naturaliter  ab  impeiftftiori  j  quod  nemo 

«orjccfTerit. 


ITERUM  ARTICULUS    IV. 

Utrum  aliquis  intclleflus  creatus  perfua 

patuialia.divinam  efTentianl 

videre  pofTit.; 

DoVu  flnodlib.  q.  74  §,  De  fecundo  . 
S.  TiJum.  i./>.  qufijl.  ^z.art.Af, 


Summcejoannis  Dum  Seoti  • 


V 


IDETUR  aliquis  intelleftus  crcatus  ex  fiif  j 
naturalibus  divinam  efientiam  videre  pofiTe^ 
Nam  obje<ftum  potentiae  adaquatum  habet  unum  , 
eundemque  modum  immutandi  potentiam,  cujus 
*fl  objeftum  ,  naturalem  fcilicet ,  vel  non  natura- 
lem  :  Atqui  ens  illimitatum  movei  naturaliter  in- 
telleflum  divinum  ;    &   aliquod  ens  movet  na« 
turaliter  intelkitum  creatum  ;  crgo  fimili  mo- 
do  qudibet  intellecius  ab  omni  ente  movetur  ,  feu 
jliimitarurn  ,  ftu  limiratum  fit .  Major  probatur; 
objeftum  proprium  fecundum  totam  fuam  indiffe- 
rentiam,  efl  adxquafum  cbjcctum  ,  &  refpicit  po- 
tentiam  fuam  fecundum  totuni  genus  fuum  ,  ut 
proprium   extremum  ;  aliquis   igitur  eft  modu? 
proprius,  fecundum  quem  boc  extremum  refpi- 
titaJiud;   igitur  eundem   modum  habere  debent 
omnia  extrema  particulariter  cententa  fub  illis 
primis  extremis.  Cum  enim  particnlaria  quseque 
fe  refpiciant  fecundnm  quod  includunt  prima  ex- 
trema ,  eodem  modo  fe  refpiciunt  ,quo  illa  prima. 
Praterea ,  Omnis  aftus  prasccdens  aftum  vo- 
Juntatis  eft  mere  naturalis  :  Sed  aflio  e/Tenti»  di- 
vinx,  etiam  utefl:  objeftum  movens  intelle6^um 
creaaim  ,  prscedit  aftum  voluntatis;  ergo  movet 
naturalicer  omneni  inteilectum  ;  ac  proinde  pote- 
ric  a  quocun.jue    intelkftu  naturaliter  cognofct, 
Probatio  minoris  ;  effentia  ut  effentia  ef>  objecium 
beatiiicum,  non  autem  efTentia  ut^voluntas,  vel 
ut  vplens;igitur  movere  ad  aftum  beatificum  con- 
yenit  effcntix  ratione,  qua  efTentia  cf!;  &per  con- 
IK   toilMifitc    fcquens  talis   motio   eli  prior  aftione  volqntatis. 
Antectdensdeclaratur ;  nam  fub  eadem  ratione 
Dcus  efl  objcftum  intelleclus  fui ,  &  intelleflus 
Beati  in  Patria;  alipquin  non  haberet  fe  intuentes: 
eflautem  obje6tum  intelleflus  divini  efTentia  qua- 
tenus  efTentia  ,  &  non  ut  volens  j  quia  hisc  ratip 
fequituraJ  tfrtn:i,im. 

Confirmatur ,  fi  per  impoffibile  Deus  non  effet 
volens  ,  eflentia  fiia  naturaliter  moveret  intelle- 


6tum  ad  videndum  ipfam  ;  igitur  &  ■^  odo  nmilf- 
ter  movebit ;  cumiion  moveat  inqiiantum  volens: 
ficutnec  quatenus  volens  efl  objeftum  primum  . 
PriEterea  ,  Objeftam  omne  ggnit  notitiam 
aftualem 'ui :  ea  autem  gignitionacuralis  ell  ,  dc 
propcerea  genituni  diciturpro'cs  ,  fecundiim  Au- 
gufHnum,^.  J^  Trinit.  cap.  ul  //«origitur  vifio  ef- 
fentia;  divin»  in  intelle6tu  Heati  naturalter,  & 
non  li-bcre  producifur  ab  illa  efTentia  :  ac  proinde 
ad  fui  cogmtionem  neccfTario  immutabit  omnc m 
intcllectum  , 

Prreterca,  Si  volunfasreceflarioconcurrit  cum 
efTcntiain  ratione  principii  motiviad  afti  m  bea- 
tificum  intelltftus  creati:  qua-ro  ,quis  efloido  ef^ 
fentias  ,&  voluntatis  in  movendo  :  Voluntas  enim 
ncquit  dici  prima  rat  o  mptiva  pctcnt  ae,  &  efTen- 
tiafecunda,  quafi  virtufe  cjus  movtrs:  oporret 
igitur  efTcntiam  tfTeprirram  rationem  movendi: 
fedprima  ratio  motiva  in  rrovcn('o  tenet  luum 
proprium  modum  :  nec  determinaiur  a  iecunda- 
ria  latione,  fed  msigis  cft  illius  detertrinaiiva. 
Und^  aftivum  naturaliterquantuni  til  de  fe  ,  rc- 
ceflario  agit :  in  illa  tamen  aftione,  in  qua  fi.bja- 
cet  voluntati,  non  neceffario  agit :  jgitur  tfitn- 
tia  tanquam  primaria  ratio  ,  neceflario  oinnem 
potentiam  movebit  ad  notitiam  fui . 

Pra:terea  ,  Voluntas  ut  voluntas  non  poteft  mo 
vere  ,  nifi  ad  videndum  voluntatcm,  ut  voluntas 
cft  :  non  auf  em  ad  videndum  efl^i-ritiam  ,  ui  efTen- 
tia  eft  .  Sed  videre  voluntatem  ut  voluntas  e(},  & 
non  effentiam  qua  efl^cntia  efl,  nc/n  t(t  v;der« 
objtftum  beatificum  ;  quia  ficut  jnttiitftUi  divi?> 
nus  ron  beatificatur  in  voluntatis  v  /  pne,  fcd  in 
cfl^entia  ;  ita  &  intelh ftus  Bcat'  .  Probatio  mi- 
rofis  :  namvoluntas  eftquafi  poflerior  ipfa  natu- 
ra :  ergo  nequit  ffle  principium  cau.ardi  pcrfe- 
ftam  vifioncm  efl^cntie  ,  nux  eft  qu»)dammof'o 
prior  &perftftior  ,  juxta  illud  liamacni:  To- 
tuw  infe  if-fo  anjprtheridens .,  babet ifje  .^'velut- 
quoddam pelagus  fuhftantix  irfmt  u»i  ii'c. 

CoNTK./»  ,  Ambrofius  fuper  I  ucan-.,|.b.  i  cap.i. 
(&adducitur,  atqi'e  approbanu  ab  Auguftfno, 
JEpift.  112.  cap.  ^.^  Non  inii9t,m\u'n  ^  fmsliter 
fefifbilia  lidentur.,  &  is ,  ;>/  cujhs  'voluntate  fu  um 
ef  •videri  ,  iS  cujus  na/ur  a  ef  non  lideri  ,  volunr 
tatis.,  videri .  Namfinon  "vult ,  non  videiui  \fi 
>vult ,  •videtur . 

Sed  probatur  hoc  iplim  rat'one  primor  quia 
illudobjfftum  pequit  naturalittr  ccgncfci,  quod 
non  pofefteflein  cognofcentc  fecundiim  modum, 
qui  fibi  competit:  /ed  bonum  increatum  neqnit 
effe  in  creatura  per  modum  ,  qui  competit  naturg 
cognofcentis  ;  ergo  non  poteft  naturaliter  cogno- 
fci  ab  intclleflu  cretto.  Minor  probatur  ;  nihil 
intelligitur  n]fi  quod  /ie  habet  ad  intellectum  per 
inoduminformantis :  fed  Deus  non  ita  fe  habet 
ad  intelleftum  ;  quiaron  ppteflper  fpeciem  eflfe 
in  intelltftu  crearo  , 

Sccundo,  objfcftum  cognofcibile  habeat  oporr 
tet  quantitatem  determinatam  ,  &  fimplicem  re- 
/peftu  potenti»  cognocentis:  /ed  eflentiadivina 
non  habet  cjuantitatem  determinatam  ad  inceJIe- 
flum  creatum  ;  cum  finitus  fic  ,  ilfa  vero  infi'iita} 
ergononeft  paturaiiter  attingibilis  ab  tali  poten- 
tia  .  Probatio  m  noris  :  rniilefima  pars  grani  milii 
tftobjeftum  magis  proportionatum  vifui,  quam 
fimpl.citas  divina  intelleftui  noftro  :  led  iHa  pars 
ob  exiguitatem  fui  /allit  vifum  ;  ergo  multo  ma- 
gisdivin.-c  eflentie  fimplicitas  intelleftum  crea- 
tum  .  Major  patct  ;  quia  virtus  vifiva  potcll  au- 
geri  (juoadufque  attingat  iilam  particulam  grani 
miilii :  nam  eft  inter  ca  determinata  dii^antia;  non 

autem 


S,     Them,  4« 

Jent.     ilOf.  ^^ 
drtic.3.  iin^t.6. 


TdmusXVars  l  QuaflioXll  Art,  VI 

.aptem  ii^tpr  t^reatuiTi  intellcftum ,  &  objcttum  m 


aaam  . 


1.(3:'!.  S  o.<.?. 
tc  f .  AJ  otju- 

yiuirfij,:,.    sc 

fr.frittiiilms  , 
8c,  ili.^.q.z.f. 


finitum . 

Respqndeo  dicendum,  creatum  intelleclum  cx 
.pcrfcctione  fua  naturali  attingere  non  pofle  ad  no- 
,titiam  Dei  propriam,  immediatam  ,  atque  diftin- 
.ftam  ,  concurrentibusetiam  quibufcunque  eaufis 
BSt.turaliter  motivis  ipfius  intelleftus  creati  ad  co- 
gnoTcendum  .  Probatio  ;  Notitia  perfe  ,  propria, 
&  immediata  alicujus  objecti  ,  aut  ell  intuitiva, 
aut  abftraciiva  :  fi  intuitiva,  oportetobjectum  e^- 
fe  prafens  in  ratione  objecti ,  in  fua  exiiientia  im- 
niutantispotentiam  ipfum  in  fe  intuentem.  Si  ve- 
ro  cognofcatur  abftraftive,  paricer  nccefle  cll  ,ut 
'fit  prsfens  in  aliquo  perfe6t6  repr»fentante  iplum 
lub  propria  racione  ohjefti  diilinctii  cognofcibilis: 
Sed  Deus  fub  propria  ratione  di  vinitati»,  eil  pras- 
fcnsduntaxat  intelleftui  inlinito ;  creato  autera 
non  nifi  voluntane ;  ut  diferte  tefl:atur  Ambroiius, 
ejus  natara ,  inquiens ,  eji  nor:  videvi ,  i-oluntatis 
fiideri :  nempe ,  qtiia  ejus  natura  non  eft;  cauiii  na- 
turaliter  produ^tiva  hujus  vifionis  refpectu  intel- 
lectus  finiti .  Nec  etiamaliqua  naturacreata,  qux 
cll  naturaliter  activa  ,  potefl:  efle  caufa  hujus  vi- 
fiooi:; ,  velperfectxprie  entice  objefti  ;  quia  non 
potell  coQtinere  in  fe  perfect^  eflcntiam  illam  le- 
Candum  entitatem  fuamj  igitur  nec  fecundum 
fuam  intelligibilitatem .  Non  elt  igitur  divina  ef- 
fentianaturaliter  attingjbilis  ab  aliquo  intellectu 
ereato  vifione  intuitiva  ,&  terminata  *d  ipfam  Ilib 
propria  ratione  objeftj ,  ut  in  fua  exiilentia  im- 
mutantis  potentiam  .  Scd  ne  abfl:ra6t.ve  quidem  : 
Nam  reprxfentativum  per  quod,  &  in  quo  di- 
ftinfta  abibactiva  cognitione  per  lis  attingeretur 
Deus,  nequit  caufari ,  nifi  vel  ab  iplbmetobjefto, 
cimis  elt  reprjefentativum  ;  vel  ab  aliquo  conti- 
nente  ipfum  fub  ratione  fuas  cognofcibilitatis  ; 
quod  continens  ullumeft,  necefle  potefl;  .  Etfl 
iguur  Deus  difln^tc  cognofci  qucat  in  ahquo  re- 
pi£E(entatitfo(ut  infupra,ff;Y/c7^/oy^c«»iioextitit  de- 
claratum)illudtamenrepr2fen:at!vum  nullis  cau- 
farum  naturalium  viribus  effici  poteft  ;  /ed  dunta- 
sat  efl*e  immediate  ab  ipfb  Deo  voluntaric  cau-. 
fante . 

Dcinde,Cau&  prim»  efl  incompofiibilis  necef- 
Iar;a  habjtudo  ad  aliquid  pofterius  ie,  <Sc  caufabile; 
ergo  divinx  eflVntias  repugnat  movcre  naturalitcr, 
&  neceflario  aliquem  intellectum  crcatum.  Aflum- 
ptum  declaratur  ;  ex  hoc  enim  ,  quod  alquideil 
poiterius  eiTe  innnito,&ab  illocauiatum,  eft  ne- 
ceflario  alterius  rationis,  &  naturas  a  fua  cauia, 
qua;  eft  a  ;e,  &  incaufata .  Erit  igitur  omne  caula- 
tum  ab  ea  ,&finitum,  &  imperftftum  ;  non  ha- 
bensfcilicetomnem  perfc£tionem;ac  fubinde  pof- 
fibile ,  &  contingens  ,  feu  poa-ns  non  efl"e  :  Nflm 
Caufa  prima  non  poteft  non  efle  ,  quia  eft  a  fe ,  & 
necc(raria,&  infinita  .  Cum  igitur  nullum  caula- 
tum  fit  neceiTe  efle,qu:a  nec  a  ie  habet  efle  ;  opor- 
tet,  utfit  potens  non  efle  ;  ergo  repugnat  neceflc 
efle  involuerc  neceffariam  habitudinem  ad  cale  ef^ 
Ie;qliia  tunc  magisnecelTarium  poiTctnou  elTe  per 
defettum  minus  neceiTarii.  Si  autem  prima  Caufa 
neceflariocaufaret,  vel  eifentia  Dei  naturaliter 
movere  poflet  intellciftum  creatum,diceretnccef- 
fariam  habitudinem  ad  minus  neceflarium  ;  hicc 
crgo  conditio  caufiindi  necelTario  repugnat  prim» 
caufae ;  adeoqucquicquid  extra  lccaufat,  volun« 
tarie  ,  &contingentcr  caufat;  idcoqueciim  vidc- 
tur,  perfuam  voluntatem  vidctur  :.  ac  proinde 
fatendum  ,  veriliimi  ,  ac  rectiflimc  pronunclatum 
fuifl"ca[>  Ambrofio,  &  Auguft.ino  :.  Si  non '■jult  y, 
iioii  •vsdetur:,Jivu/t.,videti(r  ;  quia  ejtis  natura  ir/?,^ 
iiun  lidsri  ,  voluntatis  vidcri ., 


135 

Ad  Argumen  :  a  .  Ad  primum  refpondeo,  .ma- 
jorcm  efle  veram  dt  objefto  immediate  motivo  fug 
potentiffi  ;  tjufmodi  enim  objefto  vere  ineft  unus, 
idemque  modus  immutandi  potentlam  fibi  primo 
correfpondentciTi,  nempe,  vel  per  modum  naturs, 
vel  libere  .  Et  eum  fuhditur  ;  ens  illimitatum  mo- 
vetnaturaliter  intellcftum  inhnitum  ;  Verum  ell, 
fgd  non  perinde  movet  intelleCtum  creatum.  Ciim 
enim  prima  motio  in  entibus  fit  ncceiTario  natura- 
lis  ,  &  primum  mobile  motione  naturali(  exten- 
fi  ve  loquendo  de  motione  )fit  intelleftus  divinus  , 
primum  ejus  motivum  non  erit  aliud,  quam  eflcn- 
tiadivina  .  Tale  igitur  motivum  femper  urum  , 
eundemquemodum  habctrefpeftu  potentia*,quam 
movet;  &haccfoIus  eft  intellectus  infinirus  ,  & 
nullaalia  potentia  poteit  immediate  ab  illo  moti- 
vo  moveri:r;am,quia  nequit  habere  alium  modum 
movendi,  quam  natural.^m  ,  nihilnatum  eft  im- 
mediat^  immutari  a  prima  forma,nifi  primum  mo- 
bile,  quod  eit  intellectu.';  infinitus  .  Confimiliter 
«nti  'imitato  abfoluto  unus  in  eft,  idemque  modus 
immutandi  immediate  ,  per  modum  natura:  intel- 
leftumfinitum  ;  fed  non  proinde  immediate  im- 
mutare  poteft  intelleftumiilimitatum;  quia  is  no^ 
eftnatus  iifimediatt:  immutar!,  nifi  aprimaforma, 
medianre  cujus  mot-one  attingit  omnia  alia  intel- 
leftus  infinirus.  Nec  mirum;  inteUectum  creatum 
femper  imm^Jtari  nacuraliter  ab  objecto  finito  ; 
quia  nuUa  volnntascreataeft  motiva  ad  intelle- 
ftiooem  perfc6tam  alicujus  eflentia: ,  ut  efTentia 
eft  ;  eo  quod  nec  perfecte  eam  contincat  eminen- 
ter,  velunitive,  ficut  prima  fbrma  continetom- 
niaeminenter,  &eadem  continentur  a  voluntate 
divina,  qux  efteadem  iili  unitive. 

Ad  Secundum  negandum  eft,movere  ad  a<5tum 
beatificum  creatura:  intelleftualis  efleproprium 
jflumeiTentise  divince  .  Adeum  namquc  aCtura 
no»  movcteflentia  ,fed  voluntas  divina  ,  licetad 
eiTenriam  infinitam  terminetur .  ElTenfa  igitur  ut 
quodammodo  voluntate  prior ,  licet  fit  objeftum 
primum,  &immediatum  illius  vifionis  in  ratione 
terminantis,  nequaquam  tamen  eft  objeftum  im- 
mediatum  in  rationemoventis  ;  fed  duntaxateft 
movens  remotum ,  quatenus  nimirum  movet  in- 
telleftum  divinum  ad  vifionem ,  qus  pracedit 
aftum  voluntatis  infinitx  ,  quo  tandem  a6tu  mo. 
vetur  intelleftus  Beati  ad  vifioncm  terminatam  ad 
objeftum  bea.ificum.  Et ciim  initatur,quiaidem 
eft  oh;e6tum  in^-ellectus  divini,  ac  Beatorum.  Re- 
fpondco ,  idem  «flfc  objeflum  terminativum  utriuf- 
queaftus,  fed  nonoportcrc  ab  eodcm  objefto 
utramque  potentiam  moveri,  ciim  una  fupra  om- 
nem  proportionem  alteram  excedat :  idcoque  ex- 
cedeiitis  eft  motiva  prima  forma  :  nnitx ,  &  c.vcef^ 
fic  eft  voI«ntasdivina,a  qua  fit,  ut  taleobjeftum 
vidcatur,  cum  voluerit,  &  non  videatur,fino- 

luerit  ,  r  ■  n-i.. 

Etciam  diciturinconBrmatione,fi  pcrimpoflibi- 
le  Deus  non  efll-t  volcns  &c-  Dicendum:  fi  Dei  cf-  DchrMnfrt. 
fentiedeeiret  voluntas,nihiIomninoextra  fc  cau-  -ru-^s^-r.ic. 
fare  poffet:  ea  enim  in  hypothefi  quicquid  caufaret 
neceflario  caufaret :  omne  autcmquod  cft  extrin- 
fecum  illi  ,  ciim  fit  forn%aIiterpoiribiIe  ,  non  pol- 
fct  efle  a  neceirario  produftum  naturali  neccifita- 
te  ,  fed  oporteret  elTc  contingens,  aut  pcnitus  non 
efle:  impoiTibile  eft  crgo  intelliscrcPrimum  prin- 
cipiumquidpiam  producere  e.xtra  (e  nencontin- 
gentcr,  uti  contingcutia  funt  omnia  pofllbiP.a,  ex- 
tra  Dcum  . 

Ad  Tertium  refpondco,  Auguftinoeo  loci  fer- 
monem  efle  de  notitia  ,  qu«  eft  Verbum  .  Undc 
cum  dixiflTet:  N^tfcitm- proies  ipfa  Trinitatis  r.o- 

titis , 


All.n»  (jnoqnc 

reit'0"*ionfm 
M..  haat  Ai.iu- 
l'iiii   ii  flo ■ii  • 

tfll         fllDic.t 

Dnlor,  rani- 
qLf  vii  cb;$  n, 
!>■.    N,ini    qi^je 

f«h.tltiV.   p-K. 

feiv.i    inilifuio 


^.  Befp''nJr>  In 


titiij ,  iiib-.llt  m  finecapituli  :  ejt  qute^Iani  >i>>a^(j 
Trifti,  (i,'/s  ipfa  msns  M  notitia  ejus,riua  ejl  prq- 
les  (jus ,  ac  d^- fe  ipfi  yerbum  ejiis  ,  iS  "w^^'  ^'^' 
titts,  Hac  ille.  Non  igitur  quscunqiie  notiria 
aaualisobjeai  eft  verbum  cjus,  fed  illa  fbla  ,qus 
de  ipfb  nafcitur  tanquans  proks  i  hoced  rontan- 
tum  cdnaturalisfimilitufioejus,  fed  naturaliter 
quoque  j^ignitur  ab  ipfo  gignente"piolcm.  Ea  ita- 
que  rpti"'.iaaflua'ij  ,  qu«  producitur  immediatc 
per  voUintatem,  non  efl  verbum  objeai;  quia  etfi 
fnejusrimilitudonaturaiis  ,  non  tamen  eft  natu- 
ralter  genita:ar  proindejuxta  ha:c,Beati  non  funt 
dicendihabere  Verbumde  Deo  ;  quia  quamvis 
virio,  qua  attinjcunt  objeclum  bcatificum,f:t  ima- 
go  divinJE  effent?a,ir.ram  naturaliter  repiaErentani; 
ron  tamcn  eil  imago  naturalis  ,  naturalitcr  ab  ip- 
fa  procedfPS  :  fed  iriuscffentisp  eft  tantum  uni- 
cum  Ve-.bum  ;  i^qne  in  rolo  intclkau  increato, 
irquoduntaxat  poteft  efle  nptitia  illius  objeai 
na'urali-er  gcniti. 

Ad  Quartumnegandum,  e{rent!am,&  volun- 
tatem  fe  habere  ft  movens  fuperius,&  inferius  r«- 
fpeau  intelleaus  crcati  ,  quafi  uiraque  attingat 
ip^um  motum  ;  cuni  fola  voluntas  id  efficiat .  Ef- 
fentia  tamen  non  poteft  terminare  vifiDnem  fui  in 
intel'cauc'eato,  niii  in  quantum  prx^upponitur 
jam  movifie  intelleaum  divinum  ad  vifionem, 
qusprx^lipponitur  ipf  vclledivino,  in  quo  mo- 
vetur  intelleftuscreatus:  utin  refponfione  ^d 
fecundum ,  ma^isextitit:  declaratum  . 

Ad  Q}iintum  rerpondeo  fic:  Quon'am  volun- 
tas  cft  perfcaifnm^idem  unum  cumefTentia  ,po- 
tefteffe  principium  motivum  videndi  efrentiam, 
ut  cfrcntia  ert :  negsnda  eft  igitur  majcr,  Nam  etfj 
verum  fit  ,  voluntatem  movere  pofTe  ad  vifioriem 
fui:  'alfum  tft  tamen  require  effe  caufam  effeai- 
yiim  vifioniscflVntia:,  quatenus  cfl!ent!a  cft  .  Et 
cum  p'ohatur:  quia  effcntia  eft  quodammor^Q 
piior  voluntate.  Dicendum:  prioritas  illa  cft  quafi 
priftruasf\indamcnti:&  fundamentum  tale  nedum 
cft  petfeaeidemcum  illo,  quod  intelligitur  fun- 
dari  n  ip!b  :  verumetiam  eavoluntas,  vel  pro- 
prictas  cft  perf<.aionis  fbrmaliter  infinitat:  pro- 
pter  Muod  perftac  idcntice  ,  &  unitive  continct 
perfea'onem  fundamenti  :  ob  quam  continentiam 
eadem  voluntaseftprincipium  communicandi  ef- 
fentiam  inhnitam  :  i'a  &  multb  mag'serit  princi^ 
pium  cornmunicandi  cffe  omnibus  finitis  ,  &  mo- 
vend'  ad  vifioncm  objeai  infiniti :  quandoquidem 
ipfa  eft  identice  omrino  ,  ejufdcmque  perfcaio- 
ns  Cumobjfcfto  infinito . 

Kat'ones  in  oppofitum  addua*  ,  quibus  aliqui 
perfuadere  putant  conclufionem  omnifaus  Catho- 
Iiciscommuneni(fiquidem  afftrere,Deum  viribus 
naturK  videri  pofie^eft  major,  &  deteftabilior  er- 
ror  hxrefi  Pelagi- ,  qui  beilo  indiao  gratia  Chri- 
fti ,  pofuit  hominem  fine  gratia  pcfTc  juftificari  ) 
quia  videntur  inefficaces,  relpondeoad  primam  , 
fecundiimomnem  opinionem  oportere  negare  ma- 
jorem  ,  vel  minorcm  deftiuerefe  ipfam  .  Nam  fi 
ad  objeai  cognitionem  non  rtquiratur  fpecies 
impreffa  ,  tunc  ab  itji  opinantibus  neganda  eft 
major  :  lc'licet  ,objeaumnon  poteftco^nofcina- 
turafter  ab  m^ielleau  ,  in  quo  non  potcft  efile  fe- 
cufidiim  modum  fui,  nimirum  per  informationem  : 
fiquidem  tuncobjeaum  pracfens  fatis  effet  ad  im- 
primendum  ac"ium  cognofccndi.  Quodfi  ponatur 
pbjeaum  piccftns  per  fpecieni  ,&  fpeciem  fubinde 
efTe  neceffariam  ..d  cognitfonem  :  tURC  minor  eft 
falfa  .  Porro,  Deuqidiftina^  poffe  cognoti  pcr 
fpeciem  ab  intelleau  creato,  liipra,  articulofecKit-^ 
^e  extitit  deckracqm , 


Summa  Joannis  Duns  Scoti, 


Ad  Secundum  ,  cam  dicitur  ,  objeaum  requiric 
determinatamdiftantiam  adpotentiam, lei-unduni 
quantitatem  &c.  Refpondeo  ,  id  per  metaphoram 
diaum  eflTe  :  nam  quamvis  in  corporahbus  aai- 
vum  ,  &  paffivum  exigant  determinaram  diftan- 
tiam  ,  vel  quantitatem  ,  ad  hoc  ut;  aganr  ,  &  pa- 
tiantur:  co  quod  corporalis  aa  o  recipiatur  in 
quanto:  in  intelle6tu  tamen.  qui  eft  totius  enris, 
id  locum  hahere  non  poieft.  Unde  rcganda  eft  mi- 
nor  :  quia  quantitas  virtutis  objeai  ,  de  quo  agi- 
tur  ,  &  ejus  fimplicitas  t  ll  proponiopafs  'n  ratio» 
neobjeai  cognofcibilisqnanMt^ti  virtuab  poten- 
tiaeintelleaivs  cogno.^centis.  Ad  probarionem  , 
ciim  accipitur,  magisefl^e  p'oportionatam  vilil 
millefimam  partem  granimMij,  quam  infinitum 
objeaum  potentisfinitaB  .  Nonne  hic  affnmitur 
quod  til  probannum  i  Et  fane  liccH  tffcn'ia  divin^ 
fecundiim  efl!e  infinitum  plus  d.ftet  a  potentia  om- 
nicrcata,  quam  hnita  qua:cunque  inierfe:  in  ra- 
tione  tamen  objeai  cog^ofc^bilis  non  diftat  m  uno 
gradu  a  virtute  cogniiiva  intelleaus  :  Alioquiij 
non  poflTemus  videre  Deuni  quibufcunoue  aflditis, 
quia  totuin  finitum  tft  :  v&c  poterit  inteluaus  fie- 
ri  proportionatus  per  ullum  habitum  .ui  infiDrma- 
tivum:  quia  cumfemper  limitata  virtute  finiatur, 
erit  magis  improportionatus  eliciendce  vi^fioni  ob- 
jeaiinfiniti,  quam  fit  potentia:  vifiva  tnillefinn 
parsgrani  milijimproportionata . 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  primumobjeaum  intelleausnoftrl 

fic  quiditas  rei  materialis ,  vel 

aliquid  aliud  > 

J)oB.  \Jif}.-t^.q.i.in  Report.  ibidem^q.  i.  ^uod» 

//A(7.I4.§.  De  fecundo  .  De  .t4ninia,qU(fJi.\^. 

^eiaphyf/ib.t.rj  7,-(i  nu./^.S.  Tbom.i.p. 

rj.\2.  urt,  4.  §.  In  fclutione  . 

VIDETURquidltasrei  raaterialis  cfl^eprl-. 
mum  objeaum  intclleaus  noftri.Nam  tri- 
plex  eft  potentia  cognitiva  :  quasdamomnino  fe- 
parata  h  materia  quoad  efle,  &  operari,  ut  intelle. 
aus  Angelicus  :  quadam  conjunaa  rnateris,  & 
quantum  adeffe,  &operari,  ut  potentia  organi- 
ca  :  aliadenique  eft  conjunaaquidem  mafcria:  in 
effendo  ,  fednon  utiturorgano  corporali  in  ope- 
rando, ut  intelleaus  nofter  .  Iftisomnibusepor- 
tet  corre^pondere  objeaa  proportiona'a:  ergo  fi- 
cuti  cognitivaspenitus  a  mattria  'egn  gataecorre- 
fpondere  debet  quiditas  a  materia  ieparara:  &  fe- 
cundsfingulare  materiale:  ita  tertiae  affignanda 
«ft  proobjeao  primo  quiditas  rei  materialis  ,  quae 
etfi  in  materia,  tamen  cognolcitur  non  ut  in 
inateria  fingulari . 

Prxterea  ,  Po'entIa  pafliva  tantiim  fe  exrendit 
ad  illa  recipicnda  ,  ad  quaj  potcntia  «aiva  corre- 
fpondens  fe  extcndit  facienda  :  ki\  inteiuaus 
agen."5  ea  tantijm,quae  in  phantafrnatibus  repvgfen- 
tantur,  poteftfacereaau  intelligibilia  :  ergo  in- 
tclleaus  pofllbilis  eft  in  potentia  ad  ilia  tantiini 
intelligenda  :  Ea  autem  fub  rationequiditatis  ma- 
terialis  percipiuntur ,  &  attinguntur:  ergo  tali» 
quiditasellprimum  objeaum  intelkausnoftri  . 

Prxterea  ^Sicut oculus  vefperti/ionis  ad  Iticem 
folis^  vel  diei ;  ita  anima  nojha  intelkcius  ad  ea^ 
rjuxfunt  mavifefifjima  natin«,i.  Metaphyf.Tcx. 
c.  I.  S'ed  manifeftiifima  natur»  funt  fubflantia:  fe- 
paratae,  omnis  expertes  ma^^eria  :  ergo  nos  non 
pertingimusad  illorum  cognitioncm  ,  nifi  quate- 
nus  in  materiaf  bas  quddammcdo  relucent,  atque 

in  iis 


Tomiis  l  Pars  L  Qucejlio  Xll  ArtW,  1 37 

tum.Si  primum  5  igitur  intel'etlu},  wt  potentjaeil 


tivum  neflri 
iflcellet^us  prd 
fraflfmi  ftitu 
eft  quiditu  r«i 
(cBfiitilii . 


ObieAum  nlsr 
guAtuin  incal- 
leAuj  creatiex 
mtars  poten» 
t:«noBeS  «ui- 
<iitiisrei  m.ite- 
tiilis  . 


VM«ndi  Ly- 
ehetus  fjpec^. 
$-difi.f.  Primi. 
Et  CavellHs  ia. 
per  titat.  qiujt, 
dc  Aiiimii . 


18  iis  conffeptihus  ,  qui  liib  .L-n.uin  cadunt . 

CoNTRA  ,  Comnlura  oftepdere  nititur  Plnlo- 
ibphus  de  fubllantiis  (eparatis,  &de  Deo  iz.Me- 
i(iphyf. ,  ut  puta  eflfe  feinpiternum  ,  movere  ficut 
appetibile  non  motum  ,  infuper  vivere  vita  nobi- 
Jiflima ,  iemper  (e  ipfum  intelligere  ,  tanquam  pri- 
mum  objeflum,  &  alia  id  genus;  ergo  quiditas  rei 
materialisnequit  efTepnmum  objectum  intelle- 
ftus  noftri ;  quia  tunc  ad  nihil  non  materialc  pof- 
l»t  ejus  aflus  per  f^  terminari,&  porro  intelligerc. 

Respondeo  dicendum  primo  ,  objeftum  moti- 
vum  noflri  intelleftus  pro  prafenti  ilatu  naturas 
laprx,  eire  quiditatem  rei  materialis,  vel  forte 
fpecialiiis  quiditatem  rei  fenfibilis  ,  intelligendo 
non  defenfibili  proprid  fbliim  ;  fed  etiam  de  in- 
clufb  efTentialiter  ,  vel  virtualiter  in  fenfibili.Ete- 
nim  ratio  prajfentis  flatus  poflulat ,  ut  nihil  intel- 
ligere  vaieamus  ,  nifi  convertendo  nos  ad  phan- 
tafmata,  qus  fibi  cudit  phantafia  ex  (peciebus  fen- 
fuumexternorum  ;  ipfijm  ergo  fenfibile  ,  &  inclu- 
fa  effentialiter ,  vel  virtualiter  infenfibilibus  funt 
objeftum  Hiotivum  noftri  intellectus  via  genera- 
tionis. 

Stcundo  dicendum  ,  objeflum  ad*quatumno- 
ftri  intelleflus  ex  natura  potentia;  elTe  non  pofTe 
quiditatem  rei  matcrialis  ,  vcl  fenfibilis  .  Proba- 
tio  ;  nulla  potentia  eadem  manens  tendere  poteft 
in  aliquid,quod  non  fit  ejus  obje(Ftum,veI  (ub  ejus 
objcfto  contenJum  :  ied  intelleftus  Beati,  &  Via- 
toiiscfl:  eadem  potentia  ,&  Beati  intelligunt  fub- 
ftantias  a  materia  feparatas ;  crgo  hujus  potentias 
objeftum  eflTe  nequit  qiiiditas  rei  matcrialis  ,  cum 
intelligere  pofllt,que  noncontinentur  fubtali  qui- 
diiate  ;  ad  qua:  attingcnda,  nulla  ratione,virtute, 
aut  lumineelcvari  pofTet^fi  extra,  vel  (lipra  ipilim 
obje^tum  adflcquatum  effe  dicercntur  :  ficuti  ncc 
viluselevaripoteft  ad  videndum  (bnum  ,  autim- 
materialia  quaque.  Et  rurfus  objettum  primum 
habitus  ve!  continctur  (ub  objefto  potentias  cujus 
eft  habitus  ,  vel  faltem  non  excedit;aIioqui.'i  haui 
foret  habitustalis  potentiai ,  fed  magis  altcrius» 
quaencmpeex  fe  poffet  in  primum  habitus  obje- 
ftum. 

Deinde,  Anima  naturaliter  defiderat,  cogni- 
to  effe6lu,cognofcere,cau(am:(ed  omnia  citia  pri 
'mum  funt  eff«6tus  Dei;  igiturad  ipfum  Deumco- 
gnofcendum  habet  naturale  defiJcnnm  :  fed  natu- 
yale  defiderium  non  eft  ad  impofllbile  ;  ergo  Deus 
naturaliter  a  nobis  eft  cognoicibilis  :  ac  proinde 
primum  noltri  intelle6lus  objeflum  non  eft  qnidi- 
tas  rei  matcrialis  ex  ("ui  natura  ;  iT.o  primum  ob- 
jeclum  tjus  includatoportet  per  fc  &  ipfum  im- 
materiale,  quod  cognofcere  defideratex  matena- 
lium  cognitione . 

Denique,inteilc6tusnofter  etiam  in  via  poteft 
cognofcere  ensfub  ratione  entis  ,afquc  illud  per 
fe  intelligcre  perh.ibitum  metaphyficx:  ejus  au- 
tem  ratio  univerfalior  eft  quiditate  rei  fenfibilis  ; 
igitur  ha:cquiditas  nequit  effe  objcftum  adcqaa- 
tum  noftri  intellcftas  .  Nam  nulla  potentia  potcft- 
cognolcere  aliquid  univerfalius  fuo  objefto  adce- 
quato  ;  alias  non  foret  id  fibi  adsquatum  .  Exem- 
plum  ;  nec  vlfus  cognofcit  aliquid  fub  ratione  com- 
muniore,  quam  fit  ratio  coloris,  vcl  lucis  ;  nec 
imigina-.io  percipere  valet  aliquid  imaginabili 
communius  :  Neccx  eo  quia  ex  notitia  fenfibi- 
lium  devenimus  in  cognitioncm  Dei  ,  &  rationu;n 
communium  (enfib'Ii  ,  &  infenfibili ,  ft.uucndum 
eft ,  ff:nfibilium  quiditatcm  adequari  nuftro  intel- 
]e(5tuiex  natura  fui.  Etenim  vcl  in  Dci  veftignda 
notitia  ex  creaturis,  fiftitur  per  ['^  in  conccptu 
proprio  ipfius  Dci ,  vel  m  conceptu  caufati  tan- 
ToniKs  I, 


intellectiva  ,  non  proportion:iturquiditasrti  ma 
terialis ,  fed  quod  eft  eomm  jne  oinnibus  entibus  r 
Si  fecundum  ;  igitur  non  quietatur  appetr.us  na- 
turx,  fedultcrius  pergit ,  (nquirendo  conceptum 
proprium  Dei .  Confimiliter,  nifi  per  fe  intellige- 
rctur  ratio  entis  omnibus  communis  ,  &  ea  ,  quK 
illum  confequuntur,  fed  dunta.vat  ut  includuntur 
in  fenfibilibus,  Metaph yfica  non  foret  fcientia  ma- 
gis  tranfcendens  ,   quamPhyfica. 

Tertib  dicendum  ,  fupponendo  ensreale  un!- 
voce  dici  de  (lib(l:ar)tia,&  accidcnte,  Deo,  &  cr^a- 
turis  ,(  de  quo  fupra,^.^.  ar:k.  j.,  i^  infra,  c/.fe- 
quenti ,  artic.  j.  ^  quamvis  non  fit  prffidicabile  ift 
qtiid  deomniper  le  inteliigib  li  ;  quia  ncc  deulti- 
mis  differentiis  ,  nec  de  pafTionifaus  ejus  :(dequo 
in^ri^citat.artic.^.r/iidcf.ii.')  tamen  ipfum  ens  rea- 
Ic  effe  ftatuendum  primum  objeclum  noftri  intel- 
leftus  ex  natura  potentia: .  Nam  in  ipfo  entc  con- 
currit  duplex  primitas  ,  fcilicet  communitatis,  & 
virtualitatis  .  Siquidem  omrie  per  fe  intelligibile 
aut  incIuditelTentialiter  ratione.Ti  entis,vel  conti- 
netur  virtualiter,vel  clTentialiter  in  includente  cf- 
fentialiter  rationeni  entis  :  Omnia  cnim  gener3,& 
fpecies  ,  &  individua  ,&  omnes  partes  effentiales 
generum  ,  &  ens  incre.itum  ,  includunt  ens  quidi- 
tative  :  omnes  difrcrcntice  uitims  includuntur  in 
aliquibus  iftorum  efientialiter  ,  vel  qu'ditativi: 
omnes  paffiones  entis  includuntur  in  ente  ,  &  in 
fuis  inferioribus  virtualitci;  igitur  illa,  quibus  ens 
non  eft  univocum  in  quid  .,  includuncur  in  illis, 
de  quibus  univoce  itt  quid  prcsJicatur  .  Habet  igi- 
tur «.  ns  primitatem  communitatis  ad  intelligibilia, 
quibus  eft  commune  univocum  :  refpectu  eorum 
vero  ,  quibus  non  ell  ita  univocum  ,  habet  primi- 
tatcm  vrtualitatis,  quatenus  inciuduntur  in  in- 
telligib:libas  ,   de  quibns  ///  quid  prxdicatur  . 

Qiiartb  denique  dicendum  ,  etfi  intclleftus  na- 
turaliter  inclinetur  ad  omne  omnino  ens  ,  naturali 
tamcn  virtute  bi  duntaxat  poteft  attins^ere  cnsfi- 
nitum  ,  modo  ,  fi  relati  vum  fit ,  ad  infinitum  non 
terminetur.  Ueclaratio  ;  Num  omne  cns  ab  inte!- 
leftu  creatoeft  intelligibile  ,  atqueomn-um  intel- 
Itftionibus  naturr.iiter  pc^rticitur  ;  ei'go  ex  fe  ad 
omnc  intcU  gibile  intclligendum  natu.ahter  intli- 
natur.  .Scdnon  propterca  propri  s  viribus  qucd- 
cunque  poLeftinte!!;gerc  fuh  p.'-opria  ratione  ;  fi- 
quidem  ad  hoc  uipotentia  aliqua  polfit  ex  fui  na- 
tur.ili  virtute  aliquod  objeftum  attir.gere,opo!tct 
talc  objeftum  habcre  ordlncm  naruralem  ad  illam 
potentiam  :  Dei:s  autem  haud  dicere,  &  prefefer- 
rc  poteft  ordinem  na:uralem  ad  intelh  6tu.m  hni- 
tum  ,  (  ut  in  a,:ts:cder,.ibus  diiobus  a)  ti.:i/is(\i'\t 
declaratum  )  nifi  forte  fub  ratione  alcijusgene- 
ralis  attributi  •  objeclum  igitur  naturaliter  attin- 
gibile  ab  inrclleiftu  omnicreato,  eademenimcll 
ratio  de'intellectu  noftro  ex  natura  potentiK,ac 
Angelico;  qu  aquicquiJ  po'eft  intelligi  ab  uno, 
&  ab  alio  )cft  duntaxat  ens  finitum  ,  a  quo  po;':ft 
nacuralitcr  Immutari ,  atque  proinde  intcr  poten- 
tiam  ,  &  taleobjcctum  eft  mutuusordonatur;;I'S. 
AJfHtum  Ijnique  cft  ,  relationem  cire  naturaliter 
attingibilem,  mo.Io  ad  intinuum  noa  tcrminetur. 
Cum  enimrtlatio  non  cognofcatur,  nifi  cognitis 
extremis  ,  fi  funJ.imentum  cerminum  non  inclu- 
dit  ratione  cognorcibilitacis  ,  ipfum  ncquit  cfTe 
caufa  ■uificicns  attingendi  relationem  ,  cujus  co- 
gnitio  n.iftulat ,  uc  incelligatur  «trumquc  cxtix:- 
mum  :  Munc  au-em  evidons  eil ,  funJamcntum  fi- 
ni:um  minimc  con- ir.ei  e  polfc  ccrminum  infinitum 
inrationc  cogno.lihilitat:.': ;  ira  ncc  relationcm 
continet,  utcognofcibilem  pcrlc  ipfum  tantum  . 
S  Ab 


qjiitum     •r-.i-  - 
lecius  cre.-it;  . 
natiira  poir:.; 
eUeCi  rciic  . 


Proioji  (?.  r.  f . 
A.i        primutu 

tnirejlctinitu 
e;l  OD;cfiain_. 
n.itu.alis  Jr(i'i- 
y?  tix  'fc.x- 
iSas  cteili . 


Ql'.c>cillh-.?ii.i  |. 
citil.  f.  (.fntrt 
iltjm  rri^cr.Jit- 


fyq.ch.ieAm- 


JEx  j-Mftsph. 


Ij8 

/\d  Argumenta.  Ad  primum  rel|.(>i  dcO  fici 
ex  rrodo  cflTt  ndi  potcntia  non  potell  concludi  fi- 
mil.is  modustflendi  of-jefti ,  quod  ex  fui  naturi 
primo  refpicit  ;  imo  mai^is  oppofitum  :  Potentia 
enim  &  ohjec]:um  fe  habent  ut  motivum  ,  &  mo« 
bile,  adeoque  oportet  ea  extrema  enediflTimilia  ; 
q  ia  ut  a(^tus  ,&  potentia:  &nihilominus  inteiim 
funt  appiiiT^c  proportionata  ;  quia  proportio  hsc 
exigit  diHimilitudinem  proportionatorum ,  ficut 
patet  dc  materia  Sc  fbrma  ,  parte  ^  &  toto,  caufa,  & 
ca  I  a'.o  .  Et  quamvis  potentia  cognofcens  afllmi- 
letur  cognito  pcr  a6tum  fuum  cognofcendi ,  qul 
cft  quK(iam  ohji.cti*fimiIi*udo:  vtl  per  fpeciem  di- 
fporter.tcm  de  proximo  ad  cognofcendum;  cx  hoc 
tamen  infeire  ,  cportere  inttllectlim  habere  mo- 
dum  tfl^.ndi  fiiTiilem  modo  eflJendi  otgedti^aut^ 
conver/b  ,  tll  fallacia  Accidentis  ^  &  Figurs  di- 
ftionis,  ac  fi  aigueretur,  fdiea  in  mehtedivina  , 
quae  efl  ohjttti  fimilitudo  ,  immaterialis  cfl ;  ergo 
pariter  &  I.ipis ,  cijus  efl  idaea  ,  immatcrialis  erit  ! 
veU  ceulus  vidtnsper  fpct  itm  t-bj' (5ii ,  afl"imila- 
tur  cbjtfto  ;  ergo  vfiis  habct  modum  tflendifi- 
milcm  modotflt-rdi  objtfti  :  Qu^od  nemoconcer- 
ferit ;  quia  ficuti  ron  recipit  fj  ecies  cum  niater;a, 
ita  multo  mirus  immuratur  sb  cbjtclo  ,  fecundum 
modum  eflff  ndi  tjus  .  Quemadmodum  'gitur  non 
ell  aliis  vi.'bs,qui  vidtt  Coclum,  &  infenora  j 
qus  ramen  d  ffciunt  fecundum  corruptibile  ,  &  in- 
corruptibile  ^  itS  muko  fortius  intelkftus  idem 
potcfl  intelligere  ierfibjle  ,  &  inferfible  .  Alio- 
quin  fi  ex  natura  fua  pro  primo  objtftorefpiceret 
quidi'attm  rei  rnatcnslis  ,  cum  poft  refurreCtio- 
rem  raturaliter  informet  corpus,  pariter&tunc 
ron  ajiud  eiit  flatuendum  illius  objtftutn,  quam 
eav.dem  qu  ditatem  fubftaniiiE  materialis  ,  Imo  ii 
propter  pioportionem  objcfti  ad  virtutem  per  fe 
primum  objeiFtum  ncilri  intelleftus  fit  materialis 
quiditas,  Angelus  haud  cognofcere  valeretqui- 
ditatem  lubrtantis  materialis ,  quse  efl  in  materia  \ 
qu  a  irtelle6tui  otnnino  feparato  putant  efleat- 
triliuendum  objeitum  ita  proportionatum,&  fimi- 
lem  in  modo  efl^endi,  ut  perinde  fit  abiVactum  ^ 
&  a  mater^a  fegrega^um.  Sed  de  his  iterum  elt  re 
dirurus  ermoinfra,  quoijL  84.  artic.-j. 

Ad  StCundumdicendum  ,  afrumptum  eflTe  ve' 
runi,  quantum  ad  primam  receptionem  po*^entiaS 
p.inivffi,  &  primam  pariter  operationem  aft  vse  j 
potentia  tamen  paffiva  mox  atque  reccperit  fpe- 
cfem  (  fformatam  ex  krfibilibus,  vel  phantafmati- 
bus  reluceniibus  in  iliis,  potell  in  plura  ,  quam 
adftiva  potiierit  in  prima  operatione  »  Nam  polt- 
quam  intelltctus  eft  fiiJtus  in  aftii  pcr  fpeciem  in- 
telligibilem  ,  poteflabltraherc  conceprus,  &  in- 
tentiones,  &ad!nvicem  copuIare(  ut  declarabi- 
trir infruarrk.  12  ^uqueqcohibeat  conceptum 
propr-um  Dei ,  vel  fpTitualium  'hbflantiarum  . 

AdTcrtium  rcfnondeo,  Averroem  if^  expo- 
nere  pra^fatum  AnUotelis  textum  ,  quafiPhiloro- 
phus  voluei  it  non  efl^t;  pror'us  impoifibile  nobis 
cogno^cere  quodammodo  manifeflflima  naturie, 
fed  a  Imo  lu  n  difficile ,  ficu-i  diflicile  cft  vefper- 
tilioni  videre  himen  bhs  .  Et  red  fens  Commen-' 
tator  rif  ionf  m  fus  expofi'ionis  ,  fubdic;  quia  fi 
impofljbile  nob  sforc  intelligere  fub'tantias  fepa- 
-rafas,  tunc  natura  illasbtios^  ,  &  frultra  fecifTet. 
Qj.i3E  rat''o  nOo  videtur  probanda  ;  quia  etiamfi  a. 
nob's  ncquirent  aliquo  modo  intelligi,  non  propte- 
rea  fruilra  eflT.^nt :  quia  non  efl:  finis  illarum  fub- 
ftan*;arum,  in  quantum  intelligibilesfunt ,  ut  in- 
ttl'i.?antur  ab  inteileftu  noftro  .  Deinde  ,  nulli 
cft  '  Tfc  art>umentatio  :  Non  'unt  intelligibiles  ab 
inlvlkflu  njftro }  ergo  anullo:  PofTent  enim  in* 


Summajoannh  Duns  Scoti . 

leiii^i  a  ic  ipiis  i  Ox  idiio  eft  fallacia  Confcquentis, 

ARTICULUS    V. 

Utrum  intellefluscreatus  ad  videndum  Dei 

tflTeniiam  al  quo  creato  luraine 

indigeat. 

iDo&./oc/s  !ft  margifie  citatis.S.  Thom.  i.p, 
queejt.  12.  anic.   j. 

IDETUR  intelleftus  creatus  ad  videndum 
divinam  tfftntiam  m^nime  aiiquo  lumine 
Creato  indigeie  .  Nam  in  intclltctione  naturali  lu- 
men  prarcedens  v  fiortm  rcquiritur  propter  obje- 
fti  imperft(ftioncm  j  velquia  cum  fit  tantum  in 
potentia  intelhgibile,  ad  hoc  ut  attingatur,  op.or- 
tct  fieri  aftu  inteiligibile  virtute  intelle(?lus  agen- 
tis;  Velfi  eft  aftu  intelligib  le,  non  eft  de  fe  fuf- 
ficiens  movcndi  intellcftum  ad  a(5tnm  fecundum: 
fed  eflfentiadivina  eft  exfefummalux  &defein- 
tclligib  lis,  &  perfe£t'ffime  motiva  intelleflusjel'- 
go  nullum  lumen  requiritur  cooperativum  fibl? 
Quo  magis  enim  objectum  habetde  fe  rationem  , 
&  perfeftionem  luminis,  eo  minus  coexigitip- 
fum  lumen  :  crgoobje(?tum  ex  fe  fumma  lux  nul- 
lum  videturcoexigere  lumen  ,  ut  perfefle  videa- 
tur  ab  intelle(5tu  creato  . 

Prasterea  ,  Si  lumen  velhabitus  pracedens  vi- 
fionein  ponatur  nfcceflarius  ,  vel  fufficiens  ratio 
Vifioni  deitatis  eliciendse  :  igitur  recte,&  vere  di- 
ci  poflet ,  intellei^tum  ex  puris  naturalibusvidere 
divinam  eflTentiam.  Hoc  autem  fuit  improbatum 
in  articulis  immediate  praicedentibus :  ergo  nec 
fubfiftit  id,  undi;  lequitur.  Probatio  anteccdentis : 
Quamvis  C3ECUS  ex  miraculo  lumen  recipiat ,  ta- 
men  lemel  illuminatus  ,  exinde  naturaliter  viden- 
da  videt:  ergo  pariter  etfi  non  nifi  divinitus  or- 
nari  queat  inteileiftiis  lumine  ,  quo  ut  forma  fufli- 
cienti  artingere  pofllt  Deum  :  ciim  id  lumen  ,  vcj 
hab'tus  fi-;  quiil  creatum,  &  naturaliter  intelleiftus 
perfectivum  ,  ip  c  fuis  viribus,  &  naturaliter  vi- 
dere  poterit  Deum . 

Prceterea  ,  Qiio  quispoteft  fimpliciter  operari, 
illud  eft  potentia  :  ergo  fi  intellc<ftus  nequit  ha- 
bsre  aftum  circa  objtiftum  fupernaturalefibi  prs- 
fensfine  habitu  lum  nis  ,  is  habitus  eft  fimplici- 
ter  potentia  inttlkitiva  ,  aut  pars  ejus  :  utrumque 
eit  manifefte  falfum:  ergo  intelleftus  non  indigcc 
hoc  habitu  luminis,  ad  hoc  ut  videre  queat  divi- 
nam  eflTentiam  . 

Prxterea ,  Perfe(5tio  inf*erioris  ordinis  poteft 
conrineri  in  Ipecie  fuperiori  :  fed  hsbitus  luminis 
glorisc,quo  poteft  potentia  ad  aftum  vifionis  Dei  , 
eit  perft(ft!Oordinis  inferioris  :  tft  enim  accidens 
perattivum  intelle(ftus  ;  ergo  cft  poflibilis  intel- 
lectiiS  ,  iii  quo  incfudatur  perfe(?lio  inferioris  in- 
telleftus  ,  &  habitus  .  Is  autem  intellcftus  poflet 
in  vifionem  deitatis  fini;  habitu  a  fe  diltintto  . 

Praterea  ,  Non  oportet  ponere  in  Beatis  fpe- 
ciem  intelligibilem  in  memoria  ,  ad  hocut  fit  per- 
fefti  ex  parte  intelkctus  ;  quia  obje(5tum  in  fe 
prajftns  futficit  vifioni  caufandaj :  fed  minus  vide- 
tur  neceffarius  habitus  lumlnis  ,quam  fpecics  ;  er- 
go  nulla  neceifitate  aJltruitur  tale  lumen  in  intcl- 
leckuBeati.  Probatio  minoris  :  quantoobjei?tuni 
eftmigis  in  fe  lux  ,  tanto  minus  piopter  ipfum  re- 
quiritur  vle  lum^ne  :  ergo  ciim  objeftum  beatifi- 
cum  fit  fummi  lux  ,  nullo  lumine  opus  erit  Beato 
ad  i!lud  contuendum  . 

C0NTR.A,  Eft  ponendusin  Beatis  habituschari- 
tatis,  dicente   Apoftolo  ,  i.  adCorinth.  cap.  ig. 

Cha-   ' 


$.  haqut  patejt 
dici. 


l.flia.  1.q.?.<i« 
Coiitraijlui  V. 

Ctntra  ekjeiin  . 


^.  dift.  14.  kU 

fupra . 


i 


Cciitrtf  4.  srs$K 

CHliim  . 


4.f)i».49.q.ii. 
in  arin/n.^n». 


Ibidrm  ^.  Se» 
fiKirf»  -licc  .  V. 
hx  hoc  ft^fti» 
tur  . 


Thnmaf  hic  $» 

X.  (liS.  J--9-?- 
in  fineS:  $•  ^rf 
fe.mtitiifn  . 
Vi.enHa  Colla* 
tio  II.  D:iSo- 
fs ,  Sc  Receii- 
|i-)rrs  Scolifla: 
•««flifliraerera 
bKnc    iraAirt» 

t-  diA.49.q.Ti. 
I .  KtJ^niea  er^ 
g*  ubi  Magifter 


^.//>  prima  qut' 
jfhne  . 

Vi<ienH«  txf. 
litionei  Poncii, 
tc  Lycheti  t. 
dift.  J.  q.  j.  fu. 
per  J.  fifyirf:. 


E 


Tomus\.T?ars,lQueeJlioXllArt.V. 

'CbMrstai^  Hfatquam  i>:ctdir ;    e rgo  pa  d tt r  &  h a  >i- 

tus  luminis  gloris  io  intelledtu  .  Und^  &  r.riptuin 

cft :  /*  ttimiHc  tuo  videbimiis  lumcn ,  P/'.  3  5-. 
Respondeo,  Etfi  non  fit  qui  communitcrne- 

get  fn  patria  habftum  luminisgloriasinintelleftu, 

qui  habitus,&  lumen  correfpondeat charitatis  ha- 

bitui  ex  parte  voluntatis,  per  quem  &  habituatus, 

&  aflus  ipfius  funt  grati,  acceptique  Deo ;  ut  con- 

ftet  tamen  de  ipfius  ratione,necefl*itate,  fine,atque 

energfa ,  efto. 

Primum  diflum ,  fi  fntelleftus  creatustantum 

paflive  fe  habeat  refpeflu  vifionis  heata;,  non  in- 

digct  habitu  luminis  gloria: ,  ut  fit  aptus  recipien- 

dx  vifioni  :  Probatio:  Nam  .luamvis  nihil  intelli- 

gatur  fuperaddi  naturahumansaut  Angelics,  ip- 

fa  de  fe  ell  cap\x  bcatitudinis  ;  &  ut  fumme  incli- 

nata  ad  maximam  fui  perfsfl  onem  ,  ita  &  optiraS 

difpofita  ex  fe  ad  illam  recipiendam  .  Nam  h  eva- 

deret  difpofita  ,  vel  capax  illius  per  habitum  fibi 

fuperadditum  ,  igiturnatura  intelleflualis  manens 

ea  lem  lon  beatjficaretur ,  n  fi  per  ahqu»d  fibi  ac- 

cidcntale  extrinrecum :  Id  autem  non  viJetur  pro- 

babil.:  quia  ipfa  crcatura  intelleiflualis  per  pro- 

priaspotentias  eft  beatificabilis,  atque  mediisea- 

rupclem  operationibus    unitur  objeflo  beatifico; 

qui  proinde  a(l:^usr«cip'Untur  citra  OTinemedium 

in  potentiis  ;  i^itur  hatc  receptio  afiuum  ,  quibus 

potentice  animas  uniuntur  o^gefto  beatifico  ,  non 

indiget  aliquo  habitu  (tipernaturali  ,  per  quem 

aftus  recipi  queant  in  illis  .  Rurfus,  Ratio  reci- 
iend;  vifionem  objecti  beatiiid,  non  poteft  efTe 
abitus  aliquis  inintelleflu  :  quia  nec  modo  per 

Iiabitum  recipi'ur  aflus:  Ciimenim  habitus  .'>ene- 

retur  ex  aftibus  ,  habitus  fequitur  aftus  ,  ex  qui- 
lus  fit ,  non  k.  con verfb .  Quod  nedum  eft  e v'dens 
jn  habitibusacquifitiSjVeriam  etiam  in  infufisrNam 
€um  ex  ailibus  tiipernaturalibusjuftficacur  pec- 
cator,utiquenon  recipiuntur  in  anima  mediis  ha- 

bitibus;  ergofihabitus  invianoneft  ratio  reci- 

piendi  aftum,  multo  minusin  patria  .  Rurfus,  fu- 

(ceptivum  ,  quod  ordinatur  ad  plures  fi>rm?s  or- 

dine  quodam  recipiendas,  rtiaxim^ex  lepropen- 

dit  ad  perfeflifiimam ,  qua  maxi.ne  perf^ci  poteft' 
fed  intellecius  feipfbordinatur  ad  multas  intelle- 
fliorles,  quibus  immediate  afficitur  ,  Sc  non  me- 
dfante  alio  fubjefto  :  ergo  maxim  •  ordinaturad 
recipicndum  perfeftifTimam  ^qu^  eftintuitio  Dei- 
tatis.  Si  enim  aliquam  intelleflionum  fine  mc  lia 
ullo  in  fe  recipit ,  utconftat:  quia  exaftibusgi- 
gniturhabivos,  fanS  mul.b  magisde  fe  ordinatur 
ad  perfefl  irmam  ,qua  maxim^  pern-.-i  poteil. 

Deinde  ,  fi  lumen  neccfTario  requiritur ,  ad  hoc 
utint.ellefk.is  re-iperequcacvifionemDeit<Jtis,ma- 
ximi  u  perillud  habeafurprx'entia  ol^efli  ;  fed 
per  habitum  lumi')  s  gloris  non  aluer  efTe*  obje- 
£lum  inttUeftu!  prasfens,  quam  fine  eo  ;  objeflp 
autt-m  eodem  modo  praefente  incellecFkui,  poteft  in- 
tellefcus  perinde  recipere  vifionem  objetti ;  ergo 
fi  intelleftusfit  tant''m  fu^c-tptivus  vfion  s  beati- 
ficas  ,  noi  eft  fibi  neceiririum  al  quod  lumen  prx- 
vium  .  Probaiio  majoris  ;  nam  pofito  luminis  ha- 
bitu  in  intellettu  ,  non  propterea  eft  objeflum 
prxfens  ,  nifi  voluntari^  ie  reprslentet,  utextiiit 
declaratum  fupra,  artictilo  quavto ;  crgo  id  lumen 
rihil  conferre  potcft  ad  hoc  ut  objei5i:um.fi'' pix- 
fens  potentix  tanquam  vifum:  imo  eo  non  pofito 
objeftum  poteft  voluntari^  fier'  prx'ens  intelle- 
6lui  recipientr  vifionem  ad  ipfum  terminaram  . 

Tandem,  fi  in  intclleftu  nccelfirio  aiiquafor- 

ma  foret  ponenda  prior  vifione  deitatis  ;  aut  ergo 

fe  haberet  ad  vifionera  in  rationecaufxelTicientis, 

aut  in  r>tione  cauf»  mttcrialis ,  ut  proprium  eju« 

Tomui  I, 


T39 

receptivum,  ficuc  lupcificiesrcfpe£lucoIori.'> .  ,Vi 
primomodo  ;  ergo  abiolute  fine  cju''modi  hahitu 
poteft  vifioin  potentin  recipi;qu  a  quioquid  Deus 
poteft  per  caufiimefficientem  nvjJiam,pote(i  etiam 
immediat^  feclufa  tali  caufa  .  Sed  neque  fecimdo 
modo  poteft  ponilimen  cfle  nec.efrarium :  Tuni 
quia  ,  tunc  intelleftus  ,  uteft  aliqui  J  anima^,  eflet 
beatus  in  talf  lumini;  quia  receptivun  multarum 
formarutn  ,  cum  habuerit  perfectllimam  illarum 
immediati^quietatur :  ejufmodi  eft  lumen  in  con- 
traria  hypothefi,quia  intelieftus  ex  'e  nequit  alias 
rccipere  formas  ,  nifi  periftam  ;  &  ita  intellcftus, 
ut  eft  aliquid  anim«,  qu'etaretur  naturaliter  prius, 
quam  fibi  inefTet ,  vifio  verbi,  quod  eft  impoffibile. 
Tumquia  inteileftus  non  beacilicaretur  ,  nifi  per 
acci  lens  ,  ficut  fubftantia  ,  quantum  ad  potentiam 
pafllvam  eju.«  q;iietaretur  per  accidens  ,  per  colo- 
rem  pofTibilem  intfic  fuperfi,.iei  .  Imo,  fi  luminis 
habitus  per  fe  eflet,  ciim  fit  quid  abfblutum,  &  ra- 
tio  recipiendi  vifionem  (  ut  putatur  )  poflTfct  illam 
rccfpere  ;  &  ita  fs  habitus  per  fe  exilUns,  poflct 
beatificari  vifione;  quod  nemodixerit .  Et  iniliper 
anima  rationalis  fecundum  ^///;^  tantiim  perhcere- 
tur  beatitudine,  fcd  habitus  vifioni  prxexaclus 
fimpliciter  :  atque  ita  habituf  conveniret  videre 
Deum  ,  &  non  aniiT).-c  ,nffi  peraccidens,  &  fecun- 
dum  qtad .  Prceftat  crgo  dicere  ,  na'uram  intellc- 
^tualem  ,  citraomnem  habitum  pixviuni,  recipe- 
re  vifionem  divinx  eflTentiK  ,  fi  potentia  fnteilecti- 
va  'e  habcac  tantilim  pafTiv^  ad  illam  . 

Secundum  di<5tum  :  fijuti  lumen  glorix  non  eft 
ponendum  in  intellefiu  Rcatorum  ,  fi  intelieJlus 
fi-  po^entia  duntaxat  vifionis  reccptiva  :  ita  {\  in- 
telieftus  aitiv^concurrat  ad  omnem  fui  intelle- 
£bionem,fibi  non  cft  necefTarium  lumen  prxvium 
ad  vifioncm,  cx  parteobjefti  ;  tanquam  (pecies 
ipfius ,  qua  nimiium  ni5tu  objeftum  cvadat  v'fibi- 
le  .  Neqae  rurdis  eft  nccefTaiium  fibi ,  ut  serat  vi- 
cem  in  po'entia  habituata  aftus  ab  inis:  Nec  de- 
niqueqaafi  fit  intelL-ftii  princpium  totale  fi  npii- 
citer  optrandi .  Declarantur  fingula  :  Piimumj 
quia  in  naturaliintellcctione  ideo  eft  necefluirium 
lumen  prxcedens  vifionem, quia  obj^cium  vcl  nora 
eftdele  aftu  intelligibile  ,  le  I  pottntiafblummo- 
do;vel  qu  a  ptr  fe  non  cft  fufficiei.s  ad  movendum 
intelleftuin  :  efrcntia  uitem  divina  eft  'limmt^lux 
e.x  ic,  &  e:Ii  icilTim-.  .<d  nove.idum  ,  ciim  immu- 
tare  voluerit  intellofi  ,im  aJ  noticiam  .'li';  ergo  in- 
tellcftui  afiive  fe  hahenti  ad  faas  opcationes 
opu.«  non  cft  habiiu  himinis ,  perqucm  objcctum 
fiat  fibj  attu  intelligib  le  ,  veltanquam  coopjrati- 
vumfibi ,  evadat  fuificiens  ratio  movendi  ipiiitn 
inicllcfium  . 

Secundum  dcclaratur  :  Habltus  in  nobis  habet 
hanc  peifeCtioncm,  utmaneatfn  anima  tran'eun- 
tc  afiu  ;  coque  fit,  ut  inrellcccus  ,qui  ncquit  habe- 
re  notitiam  plurium  nh)rctorum  fimul,  habca'-  (al- 
tem  notiti  im  eorum  ficut  poteft  ,  ncinpe  p'r  habi- 
tum  ;  'ed  'i\  aliquis  afius  ex  natura  (Ua  foret  ita 
perm.inens,ficiit  habitus  dicitur  permancrc,cqui- 
dem  refpeftu  cjus  afius  non  oportcret  ponere  f».. 
bicum  .  Atqui  vifio  beata  e.x  natura  fui  cft  forma 
ita  permanens  in  intcllec^iu  ,ficut  hahinis  ,  qui  po- 
nitur  prior;  ob  prxfcntiam enim  pcrpctuam  ohje- 
fti  ,  perpetuus  eft  t»l''s  aftuj  ;  Cum  ergo  habett 
perfei-tionem  aftus  primi ,  &  fecundi  ,  nuHus  eft 
huic  vfioni  neceflarius  hah  'us  ,  quafi  gerens  vi- 
cem  »i?t'.is  ;  quippc  qui  in  fe  pcfinde  maneat ,  ac 
habiru«. 

Tertfum  deniquc  piobarur;  quia  fi  lumen  fic 
intclleciui  omnimoda  rsr^o  fimpliciccragendi ;  er- 
go  tunc  jpie  meri  paifiv^  ic  habcbitrefpectu  vifio- 
S  X  nis, 


^.dlfl.  49.  f.Il. 


jrf^ift.l^.  «."f,*. 


Summcejoannis  Dtms  Scotl 

habitus  elt  prmcipium  ,  quo  quis  poteft  in  aaum 
rupernaturalem  ;  ergo  cum   vifio  enenti»  d.vinsB 


V.   f-v    hal  fv 
qmtur  t 


j.difti  »4>9  I' 
f*  Si  ..«.'fiii-i 
q»tratkT  > 


j4,i  quurtUDi-, 
prir.c^pale 
r.  <!i'.l.  l^n  .<•'» 
jidariument.i  j 
pro  i^uff.o  arn* 
culo ,  S:  4.i:iil. 


if.dlft.  <f.qio.4. 
Krjpandeoeigo. 


ris ,  oitra  fuppofitum;  ficut  aqua  ,  qu;e  pcr  caio- 
rcm  libi  e.v:rir,recus  advenientem,  calefacic:&;  rur- 
fus  ,quomo;!o  il!a  vifio  erit  vitdlis  ,  &  intel!e6ti. 
va  »  ciim  lamen  non  habeat  in  fc  eas  rationes.-'  Si- 
-ut  er,5o  a  lumine  vifiocft  lupernaturalis  ,  ita  ab 
{nf.e!IctStu  vitalis ;  nequit  i,:^itur  lumen  efle  ratio 
rirtipliciter  agendi  intelle£lui ,  fed  piftialis  .  Non 
cogimur  ergo  admittere  lumen  in  intellefiu  Boa- 
toriim,  nequeut  necefi^aria  di^pofitio  recipiendi 
Vifionem  ;  li  (blummodo  is  vifionem  recipiat :  ne- 
qucfi  fitcauCa  aft  va  illius,  oportet  habitum  lu- 
minis  ponere,  qiafi  coadiuvans  objeftum  ad  fui 
tnan  RlUtiorem  ;  ncquc  ut  gcrens  vicem  adTtus; 
qui  non  pftEtei  Ijb.turifcd  femper  manet ;  nectan- 
demut^otal  s  ,  St  omnimoda  ratio  agendi  intelle- 
ftu;,ob)ectumbeatihcumattingcnti. 

Tcrtium  diaum  ••  Intelleftu  aaive  fe  habente 
ad  vifionem,  ell  admittendus  in  ip.'o  habtuslu- 
mih  s  .^lorirc ,  quo  fupernaturaliter  &   perficiatur, 
&  elevctur  ad  attingeridam   vifionem  Dei   fiiper- 
fiaturalem  ;  idque  defafto,  &  de   potentia  ordi- 
naria;  abibluteenim  valeret  eandem  attingere  vi- 
fionem  D' nfupplente  toncurrum  caufae  al'er'UJ, 
velhabitus  ,'*pectantis  ad  actum  primum  .  Decla- 
ratio:  fiquidem  ficuti  cadem  eft  ratura  intelle- 
ftu.s  noftii  !n  via  ,  &  in  patria  ,itaeandcm  pariter 
utrobique  habet  potentiam  videndi  objtftum  bea- 
titicum  :at  in  via  eapo*cntia  eft  remota,  in  patria 
Vcfo  propinqua;   ig  'Ur  oportet  ut  fiat   po'cntia 
pro.v  ma  v  rtute  alicujus  forma:  fibi  inh^eientis.ac 
Ipcftantis  ad  at-tum  prinuim,  perquam  actus  fu- 
perna  ura^is  'ecundus,  vel  vifio  fit  illi  proportio- 
na  a  :  cju  modi  auten)  forma  ,  vcl  habitus  appel- 
latui  lumen  glora,  eo  quod  detur  intelleftui ,  ac 
per  ip  ani  elxiat  aftum  porfeftum  ,  prout  fibi  ob- 
jectum  ofttnditur,juxta  lcgts  adivina  providenj 
tia  prJcfixas  .  Ciim  ergo  polTit   intelltclus  aftive 
fe  h.ibens  recipere  rluas  perfeftiones  ordinatas, 
fcilicet  hibitum  luminis,  ut  aftum  primom,  & 
vifion-.m  u'  aftum  fecundum  ,  congruum  t!l,  ut 
illisordinaic  pcrficiatur .  Nec  aliterds  faa.eve- 
nire  potcfl ,  ut  eft  evidensin  voluntate  rccipiente 
aftumprimum  charitatis^cumquo  exindeexit  in 
aftum  fecundum  fruitionis:Quamvis  uterque  aclus 
sb.olute  pofiit  'flV  fine  al^o  ;  igitur  de  fafto  e(l  in 
intelleiEluformi  fupernaturalis  in  nrdine  ad  aft.o- 
remfuperfiaturaiem  ,  feu  vifionenl,  ficuti  datuf 
invoIun'ate  refptftu  faiitions  .  Deinde  ,  volun- 
tati  non  eleva^x  per  char^tatem  ,  &  habenti  aftum 
diIe6tionis  erga  ultimum  tinem  clure  viium,  nnn 
foret  isaftus  fupcrnaturalis  ;  iinonec  beatificus: 
eiu^Vnodi  enim  aftus  cum  non  excederet  faculta- 
tem  pO'ertiaJ  elicientis  ,  proftfto  elTet^  fibi  natu- 
ralis;  &quoniamea  voluntas  ordinateponet ,  & 
deberet  velle  habcre  fibi  inherentem  charitatcm, 
qua  ip^a  s  eju^que  fruit^o  foret  Deo  acccp'a  ,  haud 
eiTetbeafa,  quia  non  haberet  qnicquid  ordina-e 
poMftf'(firftrare5   erro  confimiliter  videns  obie- 
aum  beat^ficum,  &  carcns  habitu  fupernaturali, 
nn'^e  po-ent'a  devatur  ,&completUr,  &  redditur 
potcns  ^'imtTnafuraHtcroperari  .'  necisattus  vi- 
dendi  elTet  rupernat'jraHs,ncc  vifio  beatifica  ;  re- 
quiriturerso  ,  ac  (?e  hSio  rcpcritur  in  Beatis  eX 
parte  intillcctus ,  formaelevans  poter.tiam  hanc 
ficutirer  charira  emelevfttur,&  perficitur  volun- 
tasad  eliriendumfruitionem  beatificam  ,  &  fuper- 
naturalcm.  rcnfirmfttur,  quemadmodum  ex  habi- 
lu  ratural'  e(l ,  ut  ro*entia  habituata  facilius ,  de- 
leaabiliu.t ,  &  infenfiiis  operetur:  ita  ab  habitu  fu- 
pernatuiali  t(k. ,  quod  potentia  fimpliciter  fuper- 
naturaliter  opere^ur  ;  adeoutcitra  eum  legulari- 
tcr  n«queat  operaxi »  nifi  naturaliter:  is  itaque 


§,  kx  tjocjfi^iiu 
tnr. 


fit  fupernaturalis  ,  omnino  talis  aftus  crita  poten 
tiaeLvata  ,  &  conllituta  pcr  formam  fupernatu- 
ralem ,  liipra  Iphjeram  fu»  naturalis  potcilatis, 

&.aftivitatis.  *.    ,    ^     TA  L- 

(^iod  autem  abfolut^  pofiribile  fit ,  Dcum  ab  in- 
telle6'tu  creato  videri  fupernaturaliter  fine  ullo  ha- 
bitu  pravio  in  intelle6"tu,ex  eo  conllat  ;  quia  ipfe 
potell  fupplere  quicquid  pra:ftat  lumen  intelleCtu  . 
Ciim  enim  h:ec  forma  adftruenda  fit  in  Beatis  gra- 
tiaoperarionis  intelkaivaB  elicienda:  :  (  non  enim 
propter  receptionem  operationum  ponitur ;  neque 
ell  ponenda  aliqua  forma  in  intelleftu  ,  &  volun- 
tate  BeatorumfoUimaddecorem,  &  pulchritu- 
dinem  )  &  Deus  omnem  caufam  fecundam  in  ge- 
nere  eflicientis  valeat  fupplere  ,  poflet  intelltftui  3.riifi.i4.qu.| 
aftive  vidcredivinam  eflentiam  fine  omni  lumine, 
vel  forma,  per  quam  regulariter ,  &  de  fafto 
Beatorum  intelle<?tus  cvadunt  proxime  apti  ad  vi- 
fionem  Dci  fupernaturalem  ,  atque  eadem  efl;  ra- 
tiode  voluntafe  refptftu  tharitatis. 

Au  Argimenta  .  Adprimum  rtfpondto^ex 
6i^\si)/JeiUfida  aprtione  ,  revcra  ex  parte  obje- 
ai  nullum  efle  necelTar  i  m  lumen  :  quia  verifllme 
ipfumdefecfl  (iimme  lux  intelkaualis  ,  &  infi- 
nitffi  (fficaciffiad  movtndum:  adecqoe  intelltftui 
attirgenti  tale  objeaum  nullum  efl  neceflarium 
lumen  ,  quo  fia<-  objcftum  viiibile.  Veruntamcn 
de  fafto ,  nifi  pravio  lumine  ,  vel  forma  aliqua  fu- 
pernaturali  reducatur  ad  aftum  intelkftus  crcati 
potentia  remota  ,  &  fubinde  evadat  proxime  apta 
eliciendaoperationi  llipernaturali  ,Iic^_t  pcflit  hi- 
bere  a6lum  naturalen  ,  &attirgere  objeaum  fibi 
prafens,  haud  tamen  elicere  valeret  intelleaio- 
rem  fupernaturalem,&  beatificam  .Hacigitur  de 
caufa  adftruendus  efl  habitusluminis  in  intelkau 
Beatorum  :  fci'itet,  non  ex  f)arte  objccli ,  fed  po- 
tentix  indigentisclevari  fupra  naturales  vires  ad 
cliciendos  a^us  fupernaturales:  nifi  quicquid  pra- 
ftatis  habirus  ,  aliunde  fuppkatur  :qui  tamep  ca- 
fusnoncompriehenditur  in  di.fpoii.ione  praitintiS 
providentia;  divina.  ^   .       i        /» 

Ad  Secundnm  djco,declaratum  t\\tin  z&i-aj- 
/d'rr/'&.'/.%hnbitum  irifu^um  tribuere  quidem  poten- 
tiis  intellt6livis  vim  operandi  fupernaturaliterrred 
nontamcndarc  iildem  omnimodam  poteflatein 
fimnliciteropcriindi,  fi  ponanrur  aaiv«  relpcau 
ohjea' bearifici.  Nam  vifio  Deit^tis  ncdum  efl; 
fupernafuralis  ,  fed  etiam  vitalis,  &  inttlk6tiva, 
quKrationesablumincfibicommunicarinequtunt 
itaque  vifiobeatifica  ,  quia  pendet  ab  habitu  fu- 
pcrnaturaliter  infufo,  &  a  voluntaria  pr.Tfcntia 
objtai,  nequaquam  appellari  po-cft  naruralis: 
Imo  exparte  principii,  &  termini  ah'blur6tft  fu- 
pernaturalis.  Et  t^uamvis  regularitcr  adeum  ha- 
bitum  fcquaturprfftn-ia  objecti,  &  vifiofubindc 
ejuf(lcm  ,  abfolutenihilominus  &  habitus  efle  po- 
tcfl;  fin^  vifione ,  &  ip^a  vlfio  ,  ^  converfo  ,  finc  lu- 
minc:  hcet tuncron  forct  appellanda  fupernatu- 
ralis,nifi  fupcrnaturalitcr  Deus  fupplerct  omne 
id  ,  quod  fibi  tribueretur  a  lumine  ,  fi  incflct . 

A  I  Tertium,  refpondeo  ex  proxime  diftis  r  Ha- 
bi*um  non  prebere  po-entiffi  fimplicitcr  operari, 
fedduntaxatfupernaturaliteroperari:  ac  proinde 
non  ftqui  ,quod  infertur  .  ; 

Ad  Qtiartum  refpondeo  ,non  omncm  perfeaio- 
nem  inferioris  polTe  contineri  in  fuperiori ,  e  fi  ali- 
qua  contineatur  .  Igitur,quoniam  potentia,&  ha- 
bitus,nor.ejufdem,  fcd  akerius  rationis,  habent 
caufalitatem,etfi  ad  unum,eundemque  a6tum  fimul 
concurrant :  habitus  enim  ex  ratione  fui  efl  caufa 

ft- 


Tomus  l  Pars  L  Qucsjiio  Xll  Art.  V. 

feciinda  ,  &  potcntfa  pri 


141 


4.Hift.4J.aU.it. 
l.AAif.timinn- 


feHHliimitm  • 


ima  ;  quantumvs  po-t'  - 
ti«  virtusaugeretar,  neqiiaqaam  evaderet  caufa 
fecuada,  fecl  'einpsr  fbret  prima,proJuchva  actus 
una  cum  habitu  ,  .Sc  i:a  pariter  quantumvis  habi- 
tus  virtute  au6lus  intelligatur,'emper  caula  fecun- 
da  erit .  Quemadmodum  virtus  generativa  patris 
quantumcunque  augeretur,non  poflet  fieri  virtus 
gencrativa  matris  ;  imo  quo  m^jorelTet  potentiae 
virtus,  eo  finehabitu  foret  imperfetlior:  quia 
quanto  aliquid  ell  aptum  ad  majorem  perfeiStio- 
nem,fi  cacarcat ,  tanto  eft  imperfeclius.  Intelle- 
£lus  igitur  fine  habitu  fupernaturali  poflet  in  vi- 
fionem  Duitatis,  fi  fieret  fibi  prjefens  ,  fednequa^ 
quam  ei  viGoni  inefTet  perfeftio ,  quam  alias  nata 
eflet  habere  ex  habitu  infufo  ;  itaque  neque  fuper- 
raturalis,  neqne  beatifica  cfle  poiret. 

Ad  Quintum  ,  concedo  majorem,  ob  proba- 
tionem  ,  qua  fubjungitur.  Et  cum  dicitur,  mi- 
nus  videtur  neceflarius  habitus  luminis,  propte- 
rea  quod  objeflum  fit  in  fe  lux  .  Refpondeo  ,  uti- 
que  minus  efleneceflarium  lumen  ex  parte  ohjefti 
quam  fpeciem  :  led  jam  expofium  fuit  in  praemif- 


ARTICULUS  INCIDENS. 


Utrum  ficri  polfit  creatura,  que  Deum  naturali 
(ua  virtute  videat , 

Doci.  locis  in  ma:-gine  citatis.  S.  Thom.  i.  p, 
quajl.  12.  artic.  5.  §.  Adtertium  . 

VIDETUR  poflibilis  creatura  intelle<flualis, 
quffi  Deum  ex  naturalibus  fuis  videat  .  Nam 
D;us  intuetur  ab  inttlleftu  habitu  luminis  glorix 
ornato  ,  &  inftructo  ,  zk  pr^cederfti  articulo  ;  fed 
nulla  eft  repua:nantia  neri  intellettum  unitive  con- 
tjnentem  perfeftionem  habtus  luminis  glorix; 
ergo  is  intelleftus  tunc  naturali  fua  virtute  Dcunfi 
intuitive  videret  . 

Prastcrea  ,  Deus  poteft  facere  in  creatura  quic- 
qiiid  non  repugna*  limitationi  ipfius  ;  fed  non  vi. 
detur  efle  contra  rationemcreaturs,  Deumcrea- 
re  unam  ex  ipfi',  in  qua  contineatur  perfcttio 
habitusluminis  gloriie  :  Is  enim  habitus  cft  quid 
finitum  ;  addita  ergo  ejus  perfeftione  alten  finitac 


fis  ,  qualiter  non  gratia  objefti  adftruitur  ,  fedob  non  conflatur  aliquid  infinitum  ,    ve'    repugnanx 

diminutam  vircutem  potentis  ,  quxaliter  nequi-  creaturarum  limitationi;   ergo  cum  Deus  pofllt 

ret  elicere  operationem  fupernaturalcm.  Cxte-  omni  creatura  data   nobiliorem  creare ,  poterit 

rnm    forma    hxc     fupernaturalis    in    intelleftu  ,  &intaligradu    aliquam  condere  ,  qux  contineat 

prxvia  ad  vifionem  eflTentix  divinx  ,  non  nifi  per  unitive  perfeftionem   habitus  luminis  glors,  ac 

metaphoram  appellatur  lumen  ,  eiqueid  vocabu-  potentem  •'u'"tinde    ex  fua    naturali    perfeftione 

lum  aptatur ,  ex  eo  quod  fpeflet  ad  intelleftum,  Deum  videre  . 

cujus  eir^intelleirtualiter  videre  :  veruntamen  hic         Prxterea  ,  Voluntas  non  informata  habitu  cha- 

ron  cxercet  h^c  forma  ahquod    proprium  munus  ritatis  poflTet  elicere  aftr.m  fruitionis  circaobje- 

lummis  materialis  ,  perquod  colores   redduntur  clum  beatificum  clare  vifum;  etfi  interim  conce- 


aclu  vifibles  ,  ob  rat'onem  Jam  diftam ;  quia  ob- 
ieClum  beatihcum  de  fe  eft  intelligibileaftu  ,  & 
ibmm^  vifibile  .  Ad  hoc  igitur  munus  obeundum, 
concedendumeft,  minus  efle  necefl*.irium  lumen, 
quam  Ipeciem  objefti  intelligibilem  .  Srd  non 
ideo  negatur  ,  aut  refti^  neganda  eft  forma  aliqua 
fupernaturalis  in  intelleftu  Beatorum  ,  ficutdo- 
ect  fi^es  ,  dari  aham  in  ipfis  ex  parte  voluntatis; 
qux  charitas  a  fcriptura  appellatur . 

Ad   Arqumenium  in  oppofitum    reljiondeo, 
recefl^ario  ponendam  efle  charitatem  in  voluntate 
Beatorum  ,juxta  Apoftolumcitatum  ;  idque  pro- 
^.  <ii(«.  31.  $.   p-er  operationem   eliciendam  :   unde  minus  re6lc 

Mfjfoneleo  .    V.     r  r 

St/hit  tjt  uni  fentire  vidcntur  ;  qui  putant ,  voluntatem  tartum 
dithwm.  paflive  fe  habere  adfruitionem  ;  quia  tunc  volun- 

tati  opus  non  eflet  charitate ,  qua  tamen.  ftcun- 
dum  fi;lem,in  patria  Beati  ornati  reperiun.tur.  Sed 
non  eadem  certitudine  conftat  dari  paritcr  lumen 
in  intclleflu  Beatorum  ,  per  modum  hahitus; 
quia  id  in  fcriptura  exprefluin  ncn  rcperitur.  Et 
cum  adducitur  illud  Pfalmi:/«/»;;;/»^  tuo  '■jidcbi- 


4.dift.  4j.15.11. 
titita  . 


datur  non  cfle  beatam  ,  quia  deberet  velie  aiftum 
fuumefle  Deo  acceptum  per  charitatem  ,  qiiac<- 
ret;  ergo  Deus  tantum  perfcftions  poflet  aJdere 
illi  aftui  fruitionis ,  utnihilineo  foret  df fideran- 
dum  :  &  confimiliter  in  actu  vifionis.  Probatio 
confequentix  ;  Deus  abfblute  poflet  acceptare 
a6tum  fruitionis  elicitum  a  fbla  voluntatc  ;  ergo 
in  alterius  Providentia;  ordine  ,  non  repugiat 
fruitionis  actus  fine  charitate  :  eadem  autem  elt 
ratio  de  attu  in.elleclus  ;  ergo  ficuti  tunj  voluntas 
cx  naturalibuj  fruereuir  Deo ,  ita  &  intelle6tus 
videret  . 

CoNrRA,  ^.ad  Tbiwoih.cap.6.  Apoftolusdicit 
de  Deo:  .^^•^  /Hcem  habitat  inaccefftbilem ,  Cjuam 
vidit  nullus  b:)r,]in%.v^fed  nez  'videre  p<Jteft\i'^  igi- 
tur  impo.Tibilis  i.ntelleiSlus  crcatus  ,  qui  ex  natu- 
ralibus  lu  s  Deum  videat  . 

Respoxdeo  dicendum,efleimpofl!ibiIem  creatu- 
raii  intell  ftuilem  ,  cui  fi:it  connaturales  habitus 
fupcrna-.urales  luminis ,  &gratix.  Nam  fi  crea- 
tua   al^qua   intelle61ualis   unitive  contincret  per- 


iid^a^VfVM?-  Mus  lumcn  .  Refpondeo,  cumipfa  vifio  fi- lumcn      fftionem  haii  tus  fumnis  gloiix  ,  fic  uthabitus 


perfeclum  ,  eadem  facilitate  diceretur  ipiam  efle 
lumen  ,  quo  formaliter  videtur  Deus  in  patria,  & 
non  aliquis  habitus  intelleftui  inhxiens  .  Ciim 
cnim  creatus  omnis  intelleftus  indigeat  auxilio 
fupernaturaii  ad  videndam  divinam  eflenriam; 
neque  ullx  naturx  vires  ad  id  fatis  cflcqucant; 
ipfum  auxilium  aftuale  ,  quo  elevatur  potentia  ad 
vifioHPm  Dei ,  re6l°  poteft  appt-llari  luinen  ,  ut 
idem  fir  in  lumine  tuo  .,zc  in  auxilio,  vel  per  tuum 
auxiliuni  videbimus  tc . 


4-Hift.<!9.  4.11. 
inar^Km.prin' 
ct}. 


EKrliO.JJ.  J.i» 
arzu-ntntispri* 
fiptiiibm. 


I.dift.  i.q.  4.^. 
AJ  ar^umtinS 
pTt  quart»  «r- 
ticuU  . 


Prelogi  Repof- 
UC.4.  2.   H.  13. 


evafiflet  fub.br.ria,  ut  calor  igni^;  igitur  intel- 
leflus  inferior  noneflet  capav  talis  habituj  ^uper- 
naturalis,  ncc  poflec  elev^ria'1  vifionem  eflentix 
divinx:  Id  autemnemo  di.vcrit  ;  crgo  e.xifti.nan- 
dum  impoflibile  id,  unde  icquitur.  Probatio  fc- 
quelx  :  etenim  quod  eft  intrinfccum  alicui,  ut 
proprius  ,  &  fupremus  gradiis  fubllantix  tjus, 
aut  fe  ]uela ,  vcl  paflio ,  talis  pcrfectio  fibi  piopria 
nulli  alteri  ah  illo  poteft  convcnire  :  Per  eam  n.im- 
que  rationem  diftinguitur  ab  aliis,  &  prxfertim 
inferioris  gradus  ,  &  perCettionis  ;  crgo  fi  natura 
eflfet  intellcftus  perfrctflimi  intueri  Deum  clarc, 
jam  h^c  perfetl  o  rcpugnarct  omni  alii  intellcJtui, 
qui  non  foret  nerfeclilfHTius  . 

Deindc,  Deus  cft  talc  obieclum:  ut  ejns  vaturje 
Jit  non  videri  ,  i-c.lur^tatisi^iderf,  ut  ait  Ambfoliu* 
fupcr  I.  Luc^  ;  nimpe  ,  qu^a  cjus  natura  rion  eil 
caufi  naturaliter  aftiva  vifioniscreata:,tcrminate 

ad  * 


4..!ill.  49^.11. 

J/l  f.:>t  . 

U.->i  MagiJler 
Hijarus  ,  ^ 
Rccfntior^s 
S  itiilif  ''i- 
tf:,  ile  viliane 
Beati. 


Qani!iib.<-J.l4 
J.  Dtfccundt  I 


pl.ptltimHm 


iK.cit. 


ad  ij),um  ;  (  ut  fupra  nrticuh  cfuarto  extitit  decla- 
ratum  )  ll'd  crcata  intelleiluali  natura  cum  omni 
perfcttionc  fibi  pofiihili,  non  propterea  alia  pof- 
ftt  inteliigi  n:Kura  Deitatis,  velobjcfti  beatifici; 
ram  adliuc  illius  n^gura  effet  non  i-ideri  ,  ^  om- 
ftinii^voiuntatis  ,  ^  libertatis  'videri;  ergo  impof- 
fibilis  efl  creatura,  cui  fit  connaturalu  vilio  eflen- 
tia  d  vins:  etenim  omnemcreaturam  feu  fa6tam, 
ieu  ponibilem  pe/indc  in  infinitum,  &  ultra  omnem 
proportionem  Deitas  excederet,  &  coJem  modo 
fibi  repuijnaret  immutare  naturali  concurfu  intel- 
lcctam  pcrflctiffimum  ,  acinfinitum.  Si  ergo  re- 
pu  ;nat  intelli!»cre  potentiam  creatam,  cuific  con« 
na  uralis  v  fio  cfientis  divina(  quia  nequit  con- 
tingere,  nifi  cx  voluntate  ,  Stgratia  objefti  illius) 
parit(  r  hefi  nr)n  potcrit  intelle«5tus  ,  in  cujusratu- 
ra  includa  ur  h^bitus  luminis  glofi»  fic,  ut  in  ipfb 
unitivc  contincatur. 

Denique,  Q^ando  aliquid  ex  fui  ratione  fbr- 
mali  haber  efTe  perfeft'vum  alterius^alterum  vero 

Ai  crTc  cjus  perfectionis  fulccptivum  ,  &  perfeftibilc 
ab  illo  ,  fieri  non  potcll  ,  ut  unum  in  altcro  uniti- 
ve  contincaturifiquidem  has  rationes,  ut  tales^funt 
pnmodiverfa: ;  erj>o  "mpofTibile  tft  ,  unumconti- 
nerereliquum  ui.ir  ve ,  quantumcunque  intelliga- 
turaugeri  in  fua  perfrftione  (ubflantiili  ,&  eflen- 
tiali  in  H  o  qencre  :  exemplum  de  materia  ,  &for- 
ma  ,  n.ibllant'3  ,  &  acciden^e  ;  imo  quo  magis  in- 
tcliigitiir  unum  in  lua  perfeftione  eflrv-^ntiali  cre- 
fcere  ,  eo  mag'S  alterum  excludat  oportet-  Und<i, 
quo  perfe6t'or  efl  forma,eo  actualior,  &  excludens 
rat'onem  foimalem  materiffi  ,  quae  eiT;  potentia  re- 
ceptiva  foimarum  :  Atqui  1  abitus  fupernaturalts 
funt  perfeftiones  potcntiarum  fmitarum  ;  ergo 
quantumcunque  has  pOtcntias  producantur  perfe- 
£tx,  rnn  poteriintcontinere  unitivi^  pcrftflionem 
habituum  ;  imo  quo  perfftores,  co  magis  ca- 
paces  perfcctionum  ,  quas  ab  habitus  fupernatu- 
ralibus  mutuare  poflunt ,  &  tantundem  fine  habi- 
tibus  imperftct'ore$  . 

Ad  ArGUMENf  a.  Ad  primiim  refpondeo,quan- 
tumvis  potentia  finita  intelligatur  habituata  (uper- 
nanirali'cr,  fcmper  nihilominus  objectum  hcati- 
ficuir;  efl  i;:fi  voluntari^  ,  &  non  naturalitcr  otV.n- 
fum  :  ficuti  eigo  non  ex  intnnfeca  virtute  habitus 
dcfa^to  vidctur  Deus  intuitiv^,  fed  cxgratuita 
voluntate  ,  qua  vult  videri  ;  ita  de  poiribili  intel- 
ligendo  habitus  viitutem  efTe  alicui  intelleftui 
Connaturalem  ,  ron  propterea  naturaliter  viderc- 
tur;  quia  nullius  intelleftuj  pcflTm.lis  potelt  efTe 
objectum  neceffario  motivum,  juxtad  cta  fupra, 
oytuuluquarto.  rcetcrum  ,  cur  implicet  taliscrea- 
tura  unitivecontinens  perfectionem  habitus  glo- 
x\x  ,  vtl  cbarjtatis(  eadem  enim  eft  ratio  de  uno , 
ac  de  rel  qu.s  habiubus  fupernaturalibus  )  diftum 
fuit  in  aflcrtionis  declaratione  .   Non  enim  quia 

"•  aliqua  perfect  o  inferioris  poteft  contioeri  in  fu- 
periori ,  ideo  qnaecunque  potcft  contineri ;  •  imo  H 
ficrct  (nmma  voluntas  ,  &ruminus  intellecirtus,  eo- 
dem  modo  fe  habercnt  refpeftu  vifionis,  &  frui- 
tionis  divinu;  cfl^jntix,  ficutide  faoto  ad  eofdem 
aftns  comparantur  inteileftus,  &  voluntas  finitas 
perfv:ft'onis.  Imo,  (  ut  taftum  fuit ///yt///V//o»') 
utiuprema  ,&  finita  porentia  intelliguntur  care- 
rc  hahitibus  ,quibus  pofTunt  perfici,  eo  eil  imper- 
fectior  fuprema  reliqua  infimae  perfectionis  ,  quo 
mag  s  efl  ^apax  habituari ,  &  perfici  per  habitum 
fupernaturalem  .  Etfifingas,  fuprem»  potentia: 
habitum  traififrj  in  ejus  naturam,  tunc  profefto, 
(  ut  deduximus  in  prima  ratione  )  infima  potentia 
Eon  polfet  habituariper 'alem  perfeftionem,cujus 
«tmpc  ratio  fit  unire  animam  objefto  beatifico 


Summiejoannis  Vuns  Scoti* 

median  e  aCtJ  ,  per  quem  attingitur  ,  atque  illi 
unitur  natura  intell-utualis  . 

Ad  Secundum  rcfpondeo,  fieri  non  poffe ,  ut 
natura  perfeitionislimitataecontineatunitiv^  fuas 
extrinfiicas  perfcftiones  ,  ut  exemplificatum  fuit 
de  materri  ,  &  forma  :  quo  enim  perfe(?tior  intel- 
ligitur  forma  ,  eo  in  fua  formali  ratione  excludat 
oportet  id  ,  quod  fibi  e(l  primo  diverfum  ,  ficuti 
eft  potent'a  rcccptiva  :  oporteret  ergo  talem  fub- 
ftantiam  efll'  for-Piditer  inrinitam,  ad  hoc  utuniti- 
vi^contineret  fuas  perfectiones .  Etfi  ergo  habitus 
fijpernaturalcs  fint  nnita:  perfeftionis  ,  tamen  nul- 
lus  gradus  en-;s  ,  vclfubflaniias,  vel  maximusefl 
poflibilis,  inquo  contineantur  unitive  perftftio- 
nes  habituum  lupcrnaturalium  .  Qiiomodocunque 
igitur ,  &  quaiirercunque  contrarietur  gratia,  vel 
alius  habitus  fupeinaturals  alicui  creaturarum, 
femper  tamen  gratia  eflTet  gratia; ,  &  libers  volun- 
tatis  di viiif  ,  nec  efl^e  poffet  nauralis ,  nec  intelligi 
ut  confequens  neceflrario  naturam  . 

Ad  Tertium ,  concedo  majorem ,  ob  caufam, 
quas  ^ub  icitur;  &  ciim  infertur  ;  ergo  Deus  poP- 
fet  addere  quid.juid  ei  deeil  ad  fruitionem  :  eil  re- 
fponfio  ,  id  fierinon  poflTe  'le  Icge  communi ;  quia 
nulla  patcntia  habitualis  poteft  habere  aftum  ita 
perfeftum  fine  hab'tu  ,ficut  cum  illo  ;  imo  ,  quan- 
to  potentia  eft  perfeftior ,  tanto  minus  eft  habitu- 
ra  aftum  proportionabilem  fuas  perfcftioni,  fi  ca« 
rcat  omnihab'tu,  ut  di6lumeftin  antecedcntibus. 
Ad  probationcm,qua  dicitur;  Deus  in  alterius  pro- 
videntiae  ordiiatione  acceptare  poflTet  a6tusf^rui- 
tionis  fin<}  charitate.  Verum  efl,  quia  potuifret 
difpoiierff  elTe  acceptandam  naturam  beatificabi- 
lem  ,  exiflentem  in  puris  naturalibus,  &  ita  aftum 
fruitionis  ejus  .  Sed  ex  his  nulla  eft  illatio  ultimas 
con'tiquentias ;  quia  nec  tunc  voluntas  ex  natura 
fua  frueretur  Dto  ,  quafi  naturailli  deberetur  ea 
fruitio,quia  forer  ex  gratuit^  Dei  voIuntate,&  li- 
beralitate  :  nec  pariter  intcllc5tus  de  fua  na'urali 
virtutc  ,  &  perfc<?t'onc  Dcum  videret,  fed  exgra- 
ti? ,  qua  hberc  ,&  volens  oflcnderet  le  videndum 
incciiectui  creato . 


>.  difi.  «j.citl* 


t.dl».  IT-^"'?» 
§.  Ad  difitme». 
tt>  prj  opiaieiH 
V.  Eef^andn  ) 


\ 


Ibidem  §.  Oaii 
Jicuiidf  artidH 
lo. 


A  R  T  I  C  U  L  U  S     VI. 

Utrum  videntium  cflTentiam  Dei ,    unus 
alio  perfectius   videat , 

Doc!.  4.  di/f.  so.q.  $.S.  Thom.  i.p.q.  12.  art.  6. 

VI DENTUR  omnes  contuentes  divinam  ef- 
lentiam  ,  asjualiter  omnino  videie.  Siqui- 
dem  Matthsi  20.  'cnbituTi/ingu/i  acceperunt  fi»' 
gului  devarios.Ubi  eft/ermo  de  redditioiie  lempi- 
ternx  merceJis  ob  te-nporales  Iabores;ergo  fi  par 
merces  retribuitur  laborantibus  in  vinea  ,  omnes 
Beati  Deum  videntes  in  patria  ,  squaliter  vident:  <«  dift. 4^.iu.f, 
/^'i/io  enim  e/t  tota  mercesfzQwnAxsvfi  Auguftinum, 
I .  de  Trinit.  cap.  penultimo . 

Prsterea,  Auguftinus, 83.  qq.q.:;3.  eandemrem 
non  pofie  aliw»  alio  plus  intelligere^  non  e/i  dubi- 
tandum  .  (^pd  &  probat  per  hoc ,  quia  aliter  in« 
tciligensrem  ,  quam  cft,  rkllitur  ;  ergo  cum  Hea- 
ti  contuentes  Deum  ficuti  eft  ,  falli  nequeant,pro« 
fcctoomnes,  qui  eandem  fummam  rcm  vident, 
«qualiter  vident  . 

Prxterea  ,  Auguftinus  fuper  foannem  ,  homilia 
6-j.(,Sc  add  jcitur  a  Mi^i(lro,i^.d:/}.^^.cap.  4.  )  ww- 
Kium,  (inqu!t)  erit par gaudiunt.  Gaudium  autem 
veleft  idemquod  operatio,  vel  ccrte  confequitur 
opcrationem  ;ergo  asqualis  dcleftatiofequitur  ad 
parcm  operationemj  igitur  fidcntiumeflTentiani 

Dei, 


Tomus  l  Pars  L  Qucejih  Xll  Art  VL 

Dei,   unus  alio  p  !f>;ctiui  nonvidcc,  itd  rn^^\ 


141 


Videndus  Mi- 
giiUr  Hiqu*us 
lup»r(;i*  6.JiJf- 
50.  Qitarti ,  a 
>■»'".  IJ.  <'»• 
cens ,  eundera 
efie  fenfuni-j 
hic  $.  Th»ms, 
*c  Jtoti  • 


.  flift.  17.  q-2. 
<  Itrtii  ftud»  • 


».dii1.  2],qu.t. 
$■  Df  TAtiont  . 

frmdtnr» 


Ai  }ro^i/iihrn  . 


fei 
squaliter  intuciitur 
"  Pratterea,  Sint  duo  Beatorum  inequaliter  effln- 
tiam  divinam  contuentes;  igtur  ea  .nsqualitas  in 
aflu  aut  eit  ab  influxu  intel!eflus,a6live  'e  haben- 
tisadillum,  aut  a  luminis  habitu  .  Siabintelle- 
6lu  effe  dicatur ;  ergo  inaqualitatem  aftus  fuper- 
raturalis  caufat  inttlleftus  fecundum  proprias  vi- 
res  natnrales:  fi  vero  fit  per  hahitum  infufbm;  igi- 
tur  nobilior  intelleftus  non  habens  intenfum  ha- 
fcitum,  ut  ignobilior  ,  non  poterit  «qualitervi- 
dere  objeftum  beatificurti ;  quod  videtur  incon- 
Veniens ; 

Praiterea,  Efto  intelleclusnobilior ,  &  ignobi- 
lior  habeant  aqualem  habitum  fupernaturalem:  fi 
difpares  funt  aftus  videndi  in  patria  ,  utique  per- 
feftior  cft  habiturus  aftum  perfectiorem  :  atqui 
habitus  fupernaturales  in  patria  regulariter  cor- 
refpondent  meritis  acquifitis  in  via  ;  ergo  paribus 
ineritisnon  retribucretur  pargloria.&beatitudo; 
quodeft  inconveniens  . 

■  CoVTRA,PfaI.  Si.Rediies unicuiqUefecundim 
tperafuar,  opera  funt  inasqualia  ;  ergo  etiam  vi- 
dentcs  eflentiam  Dei  ,  eaque  fruentes,  insquali- 
ter  vident  ,  atque  fruuntur  . 

Respondeo  dicendum,(eu  Beatorum  potentia! 
(per  cjuarum  aftusiJli  objcfto  uniuntur  beatifico) 
fint  «quales,  habitus  vero  ,  qubus  elevantur  fu- 
pra  vires  naturales,  insquales:  vel  contra  ,  habi- 
tus  Kquales  ,  &  potentia:  injequa  es,  vifionem,& 
frutionem  eflentiae  divinJE  efl!e  insqualem  :  ut 
proindefit  irdubitatum  ,  mercedemeffl- rendden- 
dam  prooperum  menlura  :  &  ficuti  difl^ert  ftella  a 
ftclla  in  claritate,  ita  diftinguendos  efle  Beatos,  ut 
ait  Apoftolus,!.  ttd Corinth.  cap.\^.  per  magis  fci- 
licet ,  &  minus  intenfam  Dei  fruitionem  .  Proba- 
tio:  effectus  ordinatarum  cauiarum  communis, 
poteil  efle  majoris  &  minoris  perfectionis,  tam  ex 
perfeftione  cauli  prims ,  quam  fecunds  :  Si  enim 
natus  eft  effe  minus  intcn/sperfeftionis  ,&  intcn- 
fioris  pro  menfura  caularum  ejus:  proftc^o  auTta 
Una  tx  illiS  caufis  ,  major  perfeft:o  eft  in  effeftum 
redundatura  ;Sed  potentia  eftcau^a  prima,  habi- 
tus  vcro  caufa  fecunda  reipeftu  effeftus  commu- 
nis  :  erge  pro  diverfitate  alterutrius  caufffi,  alius 
&aliu$  erit  effeftus.Sivc  igitur  videntium  Deum 
intelleftus  fit  nobilior,  &  cfficacions  liibindc  ope- 
rationis  ,  ut  Angelicusrefpeciu  intellettus  huma- 
ni  :  five  quis  intenfiorem  habitum  promeruerit, 
(emper  vifio  ,  &  fruitio  crit  his  in  cafibus  inaequa- 
lis  :  &  alioquin  non  apparct  ulla  repugnantia  , 
quin  circa  objciFlum  fub  ratione  infiniti  coi^nitum 
poflit  cfle,  vcl  haberi  aflus  perfe6tior  in  uno  quam 
in  alio.  Hucfaciunt  difta  jm'c.2.0'  5.  ^.  9:.  Sup 
plementi  .  Et  porro  videnda  pro  praefentis  qusfi- 
ti  exafliori  intelhgentia . 

Deinde  in  Principe  Dco,&  Rectorc  univerfita- 
tis  rerum  eft  ponenda  juftitia  commutativa  ,  quK 
propri^  eft  in  ordine  ad  prasmia  ,  &  posnas  repen- 
dendas  :  ut  fcilicct  promcritis,  quafi  commutan- 
Ao  reddantur  pratmia  ,  &  pro  peccatis  fupplicia  : 
non  quafi  proprjd  fit  in  Deo  talis  juft.tia,  ciim  ne- 
queatciTe,  nifi  fnter  «equales  :  fed  fecundiim  ali- 
qualcm  proportionem,  ficuti  inter  (crvuin,  &  Do- 
minum:  ut  qucmaf'niodi!m  fcrvus  ftcit  quod  /uum 
eft,  ita  &  Dominus  reddar,  prout  decet  fuam  ma 
^niftcentiam,  retribucndomajus  bonum  ,  qu.im 
fervus  pofTit  mereri ,  ac  puniendo  citra  id,  quod 
meritus  fuit :  Atqui  hunc  Principem,  &  Rci^lorein 
non  decet  paria  omnibas  irrogare  fupplicia  ,  ac 
iifdem  pleflcre  pcenis,  quos  le^m  a  fe  latam  con- 
ftat  non  pariter  eflfe  tranfgreflJbs  :  ergo  confimili* 


itrntcpaiia  pra:mia  rtddere  omnibus  :  qui.:  ^.^ci 

omnes  pari  affjctu  ,  fludio,  &  dijfgentia  cjus  man- 

datisobtemperaverunt .  QuorquGt  crgocum  pa- 

ribus  meriti^  redire  ad  patnam  contigerit,  his  ';'rfift..}.q-7-S'j 

paria  piaemia  reperdenda  effe  ,  non    eft  dubitan- 

dum:Etqui  cumfbla  gratia  baptiirnali  h^nc  emi- 

grant:  vellanguinis  BaptifmoahIuti,propriorum 

ineritorum  prarogativa  cartntes  ,pares  in  glorii 

futuros  effe  ,  pro  certo  tenemus  .  Credibile  eft 

etiam,  aliquos  ex  hominibus,  de  largitategiatie 

divinx,  fibi  acquifivifle  merita  Angelorum.ac  na- 

ri gloria  cum  iilis  efTe  donatos,  iuxta    promiffum   j.c!ifl.  n. 

^^\v^lox\%\ErHntJ:c:it  Angelilbei  in  Calo.  Mat- 

thei  22. 

Ad  '^rgumek  r  a  .  Ad  primum  refpondeo  ,  no- 
inine  denarii  Patres  intelligere  vitam  ffiternam, 
quam  parem  urumquemque  Beatorum  accpere 
certamtft  .  £t  tamen  inteiim  unum  eflealio  bea- 
tiorem,  prouccaulae  effedlivseaftus  beatitudinis 
funt  rnagis,  &  minus  perfeftas,  pro  indubitato  te- 
nemus. 

Ad  Secundum,  cum  ait  Auguftinus,  (^a/  intel- 
iigit  rem  aliter  ac  eftfallitUi',  Ea  a/ietas  vel  de- 
terminat  aftum  intelligendi :  &ficeft  propofitio 
faFa:quia  omnis  irjtcilcftus  creatus  intclligit  rem 
a!itcr,ac  tft,  cuminteiJcftiofi'^  accidens:  quod  au- 
tcm  intelfigitur  ,  efTe  pofTit  fubftantia  .  Qlio  ftnfu 
Auguftini  propofiuo  non  eft  aliaab  illa  Ph  lofb- 
phi  dicentis  •.  ab  eo  quod  ;  es  efl  nie/  non  efl^orati» 
dicitur  'vera,'vel  fa/fa .  Vel  aiie.as  rcfertur,  &  af- 
ficitrem,  quae  intelligitur :  quo  pifto  intelleclus 
intelligens  rem  aJiter,  ac  in  fe  fit ,  plane  fali.tur ; 
quia  non  inteJIigit  rem  ,  quam  cognofcere  opina- 
tur .  Cum  hoc  tamen  bend  ftat ,  unum  clariorem 
intelligendimodum  habereprs  alio,  pro  ratione, 
&  menilira  perfeftionis  fuae  potentix  intelleflivae. 

Ad  Tertium  dicimusfic  :  Intereft  referreante- 
cedentia,  &  fub'eque,itia  verba  Auguftini  ;  Mul- 
tee,  ipquit,  manjiunes  in  una  ^D^jnto  eruntifciiicet^ 
'varia pramiorum  dignitates  -.fcd  ubi  Deus  erit ., 
omnia  in  omnibns ,  ent  etiam  in  difpari  c/nriiate 
par  gatidium .  Vult  igiturprajmiorum  dignitates 
in  difpari  gradu  futuras  in  illa  domo  ,  ubi  manfio- 
nes  multce  funt :  'cd  &  difparem  efle  claritatem 
contuentium  Deum  .  Cum  jtaque  flibdit^aJ  difpa- 
rem  claritatem  fequi  par  gaudium  in  omnibus: 
profecto  non  intenfivc  intcliigit  id  efl^e  eventu- 
rnm  fed  exfenfive  ,  quatenus  deomni  re,  und^ 
gaudebit  unus,gaudtbunt  &C2teri  ornnes  .  Attus 
ergofiuit'onis  ,ac  vifionis,  quoad  fuiintenfivam 
perfect'oiiem  ,  difparerit,  fecundum  iniqu;Uita- 
tem  caufx  produftivo:  ipfius,  &  fubinde  delefta- 
tio  inde  fequens  ,  magis,  &  minus  inten  a  fit  opor- 
tet;  quippe  quas  ad  aftus  proportionem  crelcat, 
&  diminuatur. 

Ad  Quartum  dicendum  ,  non  efl^e  in  a6lu  vifio- 
nis  beatifica:  aliquid  prrcciso  correfpondcn.^  uni- 
cau.'arumejus  ,  &aliquid  alteri :  fcd  totus  ille  ef 
feftus  ex  aequo  correfpondet  totaIicau*x,  etfi  ia- 
tegretur  ex  duabusneceflario.  .S'i  cflVt  enim  a  fb- 
lol.imine,  non  forct  vi*alis  nec  intelltftivus  ;  & 
fiduntaxat  ab  intellcftu  produceretur ,  minim-j 
cflet  flipernaturalis  :  totus  igitur  fecundum  om- 
nem  lui  perfe<ftionem  ,  cft  a  duobos  principi's  or- 
diratis  in  diverlb  ordme  principiandi  .  Et  ciim 
fiibditur:  ig-tur  perfeiftior  intelltctus  habens  ha- 
bitum  mmus  intenfum  ac  imperfet^ior  ,  non  eliciet 
vifionem  parem  impcrfoftioris  intelleftus  :  Re- 
fpondeo,  ad  fcopHm  pr.Trentis  qua:fiti ,  fatisefre, 
ut  producat  vifioncm  ,  ju.vta  pcrfe6lionem  caufx 
integratcs  e.\'  intellcctj,  &  luinire . 

Ad  Quintum  refpondeo  ,  H  in  difpari  intellcclu 

repe- 


l.dift.  l^.ijTi.;. 
§.  ...'rri'  -?.-«(.is  > 
cn»fjCt*Jmitt  • 


Summce  Joannis  Duns  Scoti, 


4.  (liO.  ^o.qU.<. 
^.KtfponJtoM. 
Ai  prirnitm  • 
a.  ilitt.  I.q  tf.J. 
Ad  Urtium  . 


II 


t.difi-I.q.x-Sc 

ulurai  . 


i: 


^,  Ai  fecundum 
juiiionem . 


Qvo-'lib.  «J.  ^. 
^.C:r(.:  icitifnn 
jurticitiit/n  . 


T44 

re^Ci  ia-urfiabltusluminis  asque  pcrkttc.-,  pa  cm 
fore  V  fionem  utiiucjue;  quia  pcrfettior  intcllc- 
ftiis  non  aget  totoconatu,  fecundum  quemcona- 
tum  prociucit  a6tum  fuum  imperfeftior.Neque  ta- 
li  in  caiu  perfcftior  non  erit  perfectO;  beatus  ,  aut 
conabitur  perfeftiorem  a6tum  prociucere,nempc  , 
juxta  viresfibi  innatas  :  quia  Bcatusnon  potefl 
velle  aliquid  contra  beneplacitum  ciivinum ,  & 
prafentis  providentix  legesjfecundum  quas  Deus 
attemperat  fuum  concurfumcum  Beatis,ut  aftus, 
quibus  uniuntur  objefto  beatiiico,  corrcfpondeant 
prsrogativx  meritorum  .  Nihil  ergo  Beati  viva- 
ciorii  intelligenlis,  &  parium  meritorum,  cum 
minusnatura  prsftantioribus  liabent  intuitu  natu- 
ralium  prsa  iiis,  quibus  funt  in  mcrito  pares:nec 
propterea  ulia  vis  his  infertur,  per  fubtraftionem 
concurfus  attcmperati  proprias  capacitati ,  ficuti 
nec  aliqua  intervenit  volentia  ,  exfO  qaoJ  non 
expleatur  eorum  capacitas  naturalis  ,  quxin  om- 
nibus  eit  a.l  fummim  fruitionem.Qucmidmodum 
crgo  hxc  regitur,  &  moderatur  pcr  rationalem 
appetitum  ;  ita  &.is  regulari  debet  fecundum  le- 
ges  a  div^na  fapientia  pr»fcrip'as ,  quibas  llatu- 
tum  cft  ,  fingulis  efTe  red  lendam  mcrcedem  juxta 
eos,  quos  iullinuerun':  labores  in  prxfenti  vita  , 
proob.crvantia  manda:orum  D^i . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     VII. 

Utrum  videntes  Deum  perefTentiam  ,ipfum 
comprehendant  . 

Doci.  locis  i»  n?argine  citatis.  S.  Tbom.l.p. 
qnajh  1 2.  artic.  7. 

VIDETUR  vifio  intuitiva  Dei  efie  compre- 
henfiva  ipfius;  ac  proinde  videntes  Deum 
percficntiam,  cum  comprehendcre  .  N.im  com- 
prehcn!()rescontuentes  Deum,  vident  i,->fum  per 
efTeniiam,  &  ut  inhnitum  bonum ,  ex  dictis  lupra, 
artictilopritno,  nec  fuh  alia  ratione  foret  quictati- 
vus  ie  contuentium  :  Sed  ex  hoc  vident  ip.um 
unumin  tribusPerfonis,  in  quibus  fubfillit ,  eo 
quod  nnnitus  ;  &exinde  omncs  alios  perfettiones 
ill,s  innotefcunt;  ergo  plane  comprehenditur  a 
Bcatis  .  Tuncenim  dicimuraliquid  comprehen- 
dere,  cum  nihil  ejus  ,quod  cognolcitur  ,  latet  vi- 
dentem:  quac  fu.t  Auguilmi  doctrina,  Epijhiii. 

cap.  8. 

Prxterea,  Pofllbile  ci^  intelleflum  creatum  co- 
gnofcereomnia  ,  quis  relucent  in  V«rbo  (  ut  dc 
Chrifi:i  anima  dicc-ur  ^  part.  q.  io.iirt.z.&  3.)red 
cxinde  iequitur  eum  inrclle6't.im  vidente.n  omnia 
inVerbo,  ipfnm  comprehendeie  Verbum  ;  ergo 
faltcmfieri  potefl,  ut  videntes  D--um  perefTen- 
tiam,  eum  comprehendznt  .  Frobatio  minoris . 
quo  plures  efTcctus  co^nofcuntur,  eo  perfeclius 
attingitur  cau'a  illorum  ;  ergo  potens  attin^ere 
omnes  ,  vel  infinitos  cfT.;6iu?  caufx  pr  mx  ,  poceft 
&  ipam  coiiprchendere  caufam  primara  . 

Prxierea,  Si  repus;narct  intel^ei^tui  Beatorum 
vifio  comprehenfiva  eflTcntia:  divina: ,  niaxims  ob 
intenfivam  .niini:atem  illius  ;  iginireo  quod  rela- 
tiones  ,  &  perfonalitates  divine  non  fint  formali- 
ter,  &  intenfive  innnit^,  poterunt  comnrehendi 
ab  intelletlu  crcato  :  fed  non  videtur  pofTe  perfe- 
£l^comprehendi  aliquid  ,  nifi  fimul  comprehen- 
daturquicquidell;  unum  reali'er  cum  illo;  ergo  fi 
com;5rehendi  queunt  relationes  indivinis,  non 
T'detur  eflentia  ,  cui  funt  identiiicats, incompre- 
henfib.lis . 

CoNTRA,  Amhiofins,fu/>n-  Lucam lib,i,cap, i. 


(^kxappiooicuf  aijAuguflinOjEpin;.  ii2.  cap.5'.) 
E.t  ideo  (  inquit: )  Deti'n  nemo  vidit  u»CjHa>»,  qma 
eam^qii^in  Deo  habttat  ^plenitHdinem  diVfnita- 
tis  nemo  cofifpexit,  nemo  meme  ^  aut  ecults  cont- 
prebendit . 

RE4PONDEO  dicendum  ,  videntes  efTentiam  di- 
vinam  nec  comprehendere  id  objeftum ,  nec  fieri 
poffe  ut  comprehendant.  Nam  objefkum  tunc  ve- 
r^  ab  intdleftu  comprehenditur  ,  ciim  inter  ea  eft 
perfeftacommjnfuratio,  &adacquatio;  adeo  ut 
tanta  fitintelligibilitas  objecti,  quanta  perfeflio 
potentix  tcndentis  in  illud;  tunc  enim  neutrum  eft 
repeftu  alterius  excedens  ,  &  ita  utrumque  quafi 
finitam  alteri,  quia  penitus  adxquatum  .  Und^ 
Augullinu$,i2.  deCivit.cap.iS.:^J</cr/«/'(i,inquit, 
fcientia  comprehenditur^fcientis  cugnitione  fini- 
tur.  Non  quod  ab  blute  liniatur  per  cognitionem 
intelligentis,fedquiarefpe(5luej  js  perinde  fehabet 
ac  fi  foret  finitum  :  Atqui  impoTib  lis  omnino  eil 
talis  adxquatio,&  commenfuratio  inter  potentiam 
fi3itam,&obje6tuminfinitum  ;  ergo  pariter  im- 
poflibileefl,  infinitum  ab  intclleau  finito  com. 
prehendi.  Minor  declaratur  ;  quia  nomine  entii 
infinitiintelligimusid  quod  excedit  quodcunque 
ens  finitum,  non  fecundum  aliquam  detcrminatam 
proportionem  ,  fed  ultra  omnem  prorfus  propor- 
tior.cm  determinatam,  vel  determinabilem  ;  ergo 
fi  objettum  infinitum  excedit  omnem  potentiam 
finitam,  non  in  alquocerto  gradu  pcrfeclionis  , 
fedukraomnem  graduin  aflignabiiem ,  profcclo 
contradiaiocll,  tale  objeftum  comprehcndi  ab 
ullointelleitu  finito;  quia  tunc  non  ultraomnem 
proportioncm  finitum  excederet,  fed  magis  finito 
com.-nenlLiraretur,  &  ad^quaretur,  &  fubinde  non 
efTecinfinitum.  Beati  igitur  videntes  Dium  mini- 
me  dicendifunt,  ipfura  comprehendcre  ;  quia  id 
duiitaxatcompeterepoteft  intelleftui  divino  infi- 
nito  ,  inter  q  icm  &  objeaum  infinitum  completa, 
&perfeaa  aJxquatio  reperitur  .  Idque  perinde 
efle  verum  deintellcau  animx  Chnili ,  dicetur 
■^.  part.  qu^fi.  10.  artic  \. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  re.^pondeo.Bea- 
tos  non  dici  comnrehcnforcs,  eo  quod  perfcct^^ 
comprehenJantobjeaam,  quofruuntur,   vel  eui 
uniuntur  per  vifionem,&  ddeftionem  ;  fed  ita  ma- 
gisappellari,  quiajam  tenent  id,  in  quod  defide- 
riofc  ebantur  ,dum  eflent  in  vU  ;juxta  illud  Au- 
gullini,4.dc  Trinit.  c\^.  ul:.  ^ppetitiis  inhiantis 
fit  amrr  frasntis  .  Comprehenfiires  igitur  dicun- 
tur  ,  qui  funt  in  termi  10 ,  ad  difTjrentiam  corum, 
qui  in  vita  mortali  dies  ducunt  malos ;   eoquod  iis 
frequenter  incommoda  muka  accidere  necefle  eft  . 
Contra  ver®  illis  nihil  obvcnire  potelt  contra   af- 
feaionem   commodi  ;  quia  cnim  conjunai  funt 
D~"0  aff".aoneiuilitix  perfeaifllme,  etiamexinde 
fummum  commodum  fentiunt ,   propter  unionem 
cumfummobono,  in  quo   poflidcnt  quicquid  efl 
dcfi  lerabile  ad  cumulum  fempiternx  fxlicitatis  . 
Cumergoarguitur^Comprehen^bres  videntDeum 
fubritione  infiniti,  quiaunumin  tribus  ;  conce- 
dovniinitatem  iltis  perfpeftam  effe  feliciflime  ;   at 
nego  proinde  eam  vifionem  efle  comprehenfivam. 
Talisquippc  nulla  dici  potefl,  nifi  objeao  ade- 
quetur;   huic  autem  vifioni  objeaam  prscellit  m 
infinitum.  At  infliatur  :  auia  hos  videntes  nihilla- 
tet  objeai,  quod  ccgnofcitur.  Falfum  efl  :  imo 
infiTi-.aejasobjefti  latentomncm  facultatemcrea- 
tam  :  etfi  enim  attingatur  uti  eft  a  parterei,  infi- 
nitas  :  cognolcitur  tamen  finita  cognitione  ,  &  fi- 
nite.  A5tasautemcomprehenfivus  objeai  infini- 
ticflneceiririo  infinitus  intenfive  ,  quia  opo-tet 
eiTe  perfcaam  in  ratione  aftus ,  ficut  objeaum  Ld 


5.  riift»  14.4Q.Z; 


Qoot^Iib.  q«.V 


Qyedlih.  qu.  f 
%.  De  ficuniit  , 
V.  Q»»tta,  rt» 


j.   diS.   ji.  8c 
ditl.  li. 


2.dift.:«.qtt.>. 


l.«)ift-»».flO.>. 

i.T^t  ralione.Vt 
it(iu»iit  fit , 


TonnislVars  .  Qucejlh Xll Art.Vll 

Ifatione  cbjefli,  i?i'uririT;;Li  p^>ti.ll 


HS 


y 

I 


Cnttrn  ricions. 


V.  RcJponJca . 


p^ti^lt  elic  accas  ?  ^n 
intinitJS  ;  quia  iiciiti  ol-jcftum  po*c(Knc  fimpli- 
citer  pcrftftiiiS  aftu  ,  quatenus  ellobjeftum  e|j% 
ita  &  infirittim  fjnc  irhnitate  jftus.  Etfi  !!>itur 
Bea.ti  videant  Deuiii  ficuti  ell^unutn  nempe  intri- 
bus  ,  &  infinitum  ,  tan^.en  intell.^^ibilitas  ejus  ofi- 
j(.6^ti,  tanquam  in  infinitum  cxcedens  facukaiem 
intelKftus  crcati  uIts  omaem  proportionem  fii- 
perell  intelligenda  ,  &  tantumdem  latet  viden- 
tes.  Videt  cr»o  iniinitum  ,  fed  finite  ,  ac  piopte- 
r«a  perfe^^tio  i^A]us  pa^-ens  ed  finita  ,  infinica  quas 
non  atting'tur  ;  &  nihilominus  in  eo  perfe5te  quie- 
tantur  ,  quia  quod  profpeflui  eonim  obiicitur,  ex- 
cedere  eorum  intellisentiam  in  infinitum  di(lin£l^ 
cognofcunt .  A'qiie  hsec  fuit  exprefli  mens  Au|?u- 
ftini  /oco  ciiaio:  Ubi  ad  quem  renfum  dixcrit  tune 
aliquid  compreherdi,  ciim  nihi!  ejus  latet  videti- 
tem,declarans,fubd!t;  aut  cujuifints  circMnifpici 
pofl utn  ,  Jicut  te  nibil  lattt p)(xfentis  njbhiHtatis 
tine  ,  ciiciiiiifpicere  aurem  potes  fines  oculi  ftii. 
Loqui:ur  igitur  exn'e.'s^  decognitione  peifeCta  fi- 
niti  ohjfcft',quod  fubinde  pottft  comprchendia  po- 
tentla  finita  . 

Ad  Secundum  dicendum,cum  vifio  difiipcta  di- 

vinas  efTentiac  ,   vei  infi.niti  intenfiv^  non  fit  com- 

prehenfiva  ejusobjcfti;  quia  inter  aftum  ,qui  ad 

objeftum  termina-tr  ,  &iprum  objectum  efl  irfi- 

rita  diftantia  ;  multomius  fequitur,  aut  irferri 

poted  ,  fore  ut  fitobjffti  comprehenfivus,  fi  ter- 

minari  dicatur  ad  infinitum  ex-tnfiv^  ,  quod  in  .1- 

lo  relacet ,  vel  ad  infinitos  efftftus  caufjc  primg. 

Exemplum  ;  fi  intelligensdeinnjtionem  r.on  com- 

prehendit  fubjeftum  ,  multo  minus  comprehende- 

tur  ex  eoquod  paflio  illius  mtelligatur.  Confimf  • 

liter  infinita  relucere  in  erTcntia  divina,  vcl  pofiTe 

in  effeftus  infinitos,  eil  ab  infiniate  Jnter.fiva  j1- 

lius  ;  quandoquidem  igitur  non  iequercur  cnm- 

prehendi ,  per  hocqucd  videatur  inttnfiva  i:  fini- 

tas  ,  mnus  poteil  id  dedut  i  ex  vifiooe  infiniti  ex- 

tenfive  ,  quod  ab  infinitointenfiv^  eft,  veluM  paf- 

fio  ab  eiTentia.Sed  de  hoc  magis  articulo  feqtienti. 

Ad  Tertium,  concedo  afrumpt um  ,  &  nej>o  con- 

fequentiam  ,quia&  rclationes  divina;  funt   in-om- 

prehenfibiles  ab  intellectu  creato,jux:a  illud  Kaias 

53.  Generationem  ejus  quis  cnarrahit  i  Quod  ex- 

ponens  Hieronymus  fuper  1  .cap.  Matthtei ,  de  ge- 

nerationesterna  Filii  ,  dic't  cfie  intelligcndum; 

§lHod ,  inquicns  ,  impojjibile  Fropheta  dixit  ejf'et*it 

^c.  quod  autem  eil  impoffibile  effeflu  ,  elt  incom- 

prehenfibile  ab  intelle6tu  finito.  Ciim  itaque  ar- 

guitur  ;  II  «  rclatfones  non  funt  formaliter  infini- 

tas  ;   ergo  intellcflus  finitus  valet  eas  comprehcn- 

dere  .  Refpondeo  ,  intt  lleftui  finito  efr  compre- 

henfib  le  id  quod  formahter  ,  &  pofitivi^  fiiiitum 

eft  :  fed  quod  ita  non  eil:  finitum  ,  c(l  ab  co  incom- 

prehenfibile.  Etfi  autem  relationes  indivinis  non 

fjnt  infinicae ,  attamen  non  funt  finitas;   &cum  sd 

illarum  intelleftionem  moveat  objeftum  formali- 

ter  infinifim   ,  &  fubinde  incomprchcnfibile  ,  & 

ipfaefimiliter  incompre'icpfibiles  erunt,  utpote  in- 

comprehcnfibili  identifi.atx  ,  ron  quidem  ratione 

infinitatisformalis;  fedquia  nec  finit^  funt  ,  ncc 

fane  efrepofTunt  :   &quia  cKdcm  ncc  movent  in- 

telleftum  creatum,  nec  aliqtiid  creatuni  fjc  itm?- 

tivum  ejus  illas  virtualitei  centincrc  potcft. 


Vomni  J. 


ARTICULUS    VIII. 

Utrum  videntes  Deupi  per  cfientiiTi ,  omaia 
in  Dso  videant. 

DoB.  i.dif.i^.q.z.i^.  Ad  fecundam  quaflionem. 

CoUdt.zo.nu.\.S.Tbom.  \.part.CiUixli.  \  2. 

artic.  8. 

VIDENTUR  ij  ,  qui  contucntur  Dcum  pcr 
eiTentiam ,  paritcr  ,  &  viJ.jre  quxcunquc  in 
Deo  continentur  .  Etcnim  fiqu3;da<n  duntaxat& 
non  omnia  ,  qus:  funt  in  objecto  i!!o  ,  cernertnt, 
profeiStoid  eveniret  aut  propter  diverfitatem  Ijje- 
culi  reprae  entan:is  ,  aut  prcp-er  impotertiam  in- 
telLftus  nequeuntis  omnia  illa  attingere.  Nob 
priinum  ;  quia  efTentia  d.vina  fimpiicifiima  omuia 
uniformitcr  rf  piasi^entat :  Nec  fecundum  ;  quia  ea 
intelKctas  imj-:otentia  in  eo  fita  efl*et ,  quod  unutn 
objeft^im  foret  perfectiiis  co_^no  c  bile  ,  prs  aliis, 
qu§  confpicit ,  &  intelligit :  .Scd  n:h  1  perfeftiiis 
eflTe ,  aut  txcogitari  porcfi  efl!entia  div.na;  ergo 
ciim  intelLctus  creatus  eam  vidcrequeat,  multo 
magis  potcrit  videre  quascunqtie  in  illa  conr  nen» 
tur;  cjm  in  p-ifcc£ionenon  fintei  comparanda. 

Picterea  ,  InLelleflus  lumine  gloris  perfufus, 
contucns  Dei  clTtn-iam  ,  ut  'nfinitam,  in  ea  perfe- 
«irtifriiTii  conqiiielci:;  xtA  nifi  una  vidcret  a-aaE-un- 
que  in  illa  canrinentur,  feu  infinita,  fme  non  quie- 
fcerct;  etgoiis,  quemJatent  contenta  in  eflentia 
divin.i ,  non  efl  beatus  .  Probatio  minoris  ;  nam 
cognitisquibu^dam  duntaxat,  poffet  copcupifcere 
&  rcliquacorfpicere  ;  idenim  videtur  Beatos  re- 
ftaratione  appetere  psflld  ;  igitur  ejui  dcfiderium 
non  efletcomplete  expletum  ;  necpoifideret  quic- 
qu''«i  vellet ,  contra  rationem  flatus  Beatorum. 

Pi  x*^erea  ,  Beaii  aut  (ntuentur  Dci  efTcntiam  ut 
fbrmal  erintinitam,  sut  ron  utex  fe  inriiitamt 
fi  non  v:dent  eam  infi  litam  ;  ergo  defideri'..m  eo- 
rum  non  potitur  ukimo  fine  ,  in  qio  quiefcit  ,  at- 
que  ita  ncn  erunt  B"a'i.  ^\  per/pefta  ipfis  fit  inh- 
nitasobjeift' bea*  S:i  ;  ergo  in  co  vidcnt  omnia, 
qu^  D'us  novit  .  Probuio  con''equentix  ;  infini- 
tum  cft  indivfihile  ,  &  fi.TipLc-flimum  ;  crgo  cum 
attingitur  uti  eft  a  pa'tc  rei,  femper  contmsc  infi- 
nita  ,  tanquam  caula  ''Jlorum  ;  ig  tur  eaomnia  pa- 
tent,  manife(b.ique  funt  intuentibus  csafk  primc 
infinita^em  . 

CoNTR.A,  Crcatur^omnes  ,  que  relucent  in 
Verbo  Dei  ,3tque  continentur  in  eo  utefF  ctiis  in 
caufa  omniuin  prima  ,  non  fpeftant  ad  rationcrn 
beatitudinis  ;  ncc  ad  vifio.iem  objecti  beatii.ci  lc- 
quitur  intcllectio  illarum  ,  tarquam  per  nectfTa- 
riam  (cquelam  ;  ergo  non  ex  eo  qiiod  Beati  Deum 
videant  ut  ens  infini-^um  ,  &  caufam  primam  ,  cer- 
nunt  omnes  il'ius  effcctus  .  Affumptum  prcbatur 
ex  Auguftino  i^.Confiii^ ct^.^.BeaiUs eft qjii te^  cS* 
ilia  novit ,  nec  propter  illa  beatior . 

Respckdco  diccndum  ,  Beatos  vidcndo  divi- 
namelTn-iam,  non  contueri  ;n  illa  omnia,  qux 
f.icit  ipfe  Deus,  aut  facere  po'eft  .  Et  dcclaratur 
ab  al.qu  bus  per  hoc;  quia  non  aliter  videnturea 
omnia  in  Deo,  nifi  fecundiim  quod  (unt  in  ip;b: 
funt  autem  cunc~ti ,  qu.-c  nunt ,  vel  poffihiha  fijnt, 
ficutefFeftus  funt  virtute  in  (lia  caufa  :  Scd  mnni- 
feftumeft,  quo  aliqui  cau''a  pcrfeftius  vilctur, 
eo  plures  tfT.  £tus  ejus  in  ipfa  cogno.'ci ;  i$  igitur 
(blus  in't]lcftus  poteft  omncs  cau':c  cognu'i:ere 
cfTcflus  ,  qi;i  caufain  penituscomprehcndit  ;  ergo 
quoniam  nuUus  cnatuj  interi.iftus  Deum  com- 
prehendcrc  potcft,  refla'  ,  ut  nulla  cjuflnodi  poten* 
tia  creata  attingorc  vaLa'  quacurqiie  Dcus  f.icit, 
aut  faccre  poteft ,  fi  ve  omncs  cfftftus  prinia  cau- 
T  f«,. 


?t.  ?. 


•>.  Thom.ish;»: 
i»j'tlaiito«m 


14^ 


Summajoannis  DunsScoti» 


Quodlik.flii.?. 
J-  Vt  lerlic  tt- 


jifM^  ««*r-  fjg  ^  (jui  plane  funt  infinlti .  Tanto  igitur  alniu  s 
h'b"  et^bir,  intelltctus  plura  eognorcit  ,  quanto  pcrfeftiis 
c.iiei.ini,)  vri-  Deum  vidct .  Verum  hicdeclaratio  non  videtur 
Thoiuiftanu»  prcbanda ,  quia  )  ut  innuimus  ayticu/oprxcedeftti, 
«Jefen^onei.  ^^  SeciirJti»}f?yiUAmfi  crcatus  intelleJlus  attinge- 
ret  omnes  cfft-clus  prima  caufs,  non  propterei 
ipfam  comprelienderet  caufam  :  namex  iniinitate 
interifiva  Dei  eft  ,  iprum  continere  ,  &  pofle  pro- 
ducere  infini:os  efFccius  ,  quod  ad  infinitatem  ex- 
tenfivam  fpcftat  ;  igiturfi  Bcati  non  comprxhcn- 
dunt  Deum,  attingendo  ipfius  infinitatcm  intenfi- 
vam ,  multo  minus  (equitur  ejufdem  comprehenfio 
ex  vifione  infinitatis  extenfivK:Utfi  nequeatquis 
homincm  comprehenderc  intelligcndo  ejus  (ieffini- 
tioncm  ,  multo  minusconiprehendere  poterit  ,co- 
gno^cendo  aliquam  ejus  proprietatem  .  Nam  cum 
caufa  cquivoca  refpettuefl^ftuum  habeat  virtu- 
tem  a6'tivam  eminentcm,  &.non  formalcm  ;  quia 
tunc  foret  caufa  univoca  ,  cognitis  etiani  omnibus 
ejufdem  efleftibus^adhuc  fupereftcognofcendaip- 
fius  virtus  emincntialis  per  comprehenfionem  om- 
rium,qu«  formaliter  funt  in  ea,quoad  omnem  gra- 
dum  intell  gibilitatisjergoctfi  liceat  inferre  ex  cau- 
fsa:quivoca5comprehcnfione,cognofci  omnes  effe- 
£lus  cju.%  non  tamen^  converfb  ;  quia  co»nitio  et- 
iam  comprehenfiva  cfFectuumejuscaufK,  nonma- 
rififtat  videnti  gradus  virtutis  eminentialis  ipfius 
caufac ,  fed  duntaxat  corum  ,  qug  continentur  for 
maliter ,  vel  etiarn  virtualiter  in  tali  effcftu.  Qiio- 
«iam  ergo  aftus  attingens  omnes  effeftus  primg 
eaufas,  nonforet  cx  eo  adasquatus ,  ncc  propor- 
tionarus  obje^o  beatifiro  ,  in  cujus  virtute  omnes 
contincntur  ,  manifeltum  eft  ,  juxta  difta  in  /?ra' 
cerleff / i articu/o,  non  fort^eiufmoii  aftum  caufis 
primaEComprehennvum ;  quia  cognitis  omnibus 
ejus  cffeflibus ,  adhuc  infinita,  &  ukra  oranem 
proportionem  ed  diflantia  inter  intenfivam  infini- 
tatem  illius  ,  &  extcnfivam  creaturarum  .  Exem- 
plum  :  fit  impofiibile  alicui  intellcftui  concipere 
triangulum  fub  propria  ratione  ,  flib  qua  nihil 
."v." «.If "»-  prorfus  cjuslatet  intelligcntem  ,  polTit  tamen  ab- 


tur 

finm. 


tv    Reportii. 
Uc.cit, 


ftrahere  rationem  figurs  a  quadrangulo  ,  eamque 
intelligere  :  certi  perinde  eft  illi  imponibilc  con- 
cipere  primitatem  ,  quater.us  eft  propria  pafiio 
trianguli,  qui  eft  prima  figurarum  .  Nam  hrc  paf- 
fio  non  eft  nata  fciri ,  nifi  per  trianguli  rationem, 
in  cujus  virtute  ejufmodi  pafiio  continetur:  pofTet 
tamen  conceptum  primitatis  abftraherc  ex  aliis 
primitatibus ,  atque  hanc  complex  onem  fxjrmarej 
Aliqucifigura  e]} prima\  at  non  ex  ea  fequerctur, 
«um  haberediftinftam  ,  &  adasquatam  cognitio- 
nem  de  tiiangulo,  quod  fit  prima  figuia  ;  quiaid 
non  efl  natum  fciri ,  nifi  pcr  trianguli  comprehen- 
fionem,  quodeftfibi  (  uti  fupponiiur  )  fcitu  impof^ 
fibile.Ita,cum  plan^  impoflibile  fit,  Dei  infinitatem 
a  potentia  finita  comprehcndi  ;  ctfi  ad  aliam  infe- 
riorem  infinitatem  cognitio  ejus  terminetur  ,  non 
(cquitur  tamen  comprehenfio  ilhus  :  imo  eft  falia- 
cia  confequentis  ,  &  a  fecundum  quid  adfimplici- 
ter  ;  quiaillud  infinitum  non  efl  nttum  compre- 
hendi ,  nifi  ab  aclu  fibi  commenfurato:  &  adas- 
quate  pervadente  gradus  omncs  infinitos  intclli- 
gibiluatis  .  Dcinde  ,  videns  unum  caufatum  ,  non 
propter  hoc  comprehendit  caufam  ,  ut  caufa  ejus 
cfFcflus  perfeft^ :  neque  videns  eftectum  fecun- 
dum,  propterea  videt  caufam  illlus  effectus  ,  ut 
caufa  cfi.  pcrfe6lc  :  nequeplusde  caufa  ,  inquan- 
tum  ell  caufa  primi  effeftus  ;  cum  ilta  fint  objecta 
difparata  ;  igitur  non  cx  co  quod  tideat  quis  om- 
BCseffeftus  ,  perfeclius  cognofcit  caufam  ,inquan<» 
tum  hujus  cffectus  ;  ergoex  vifione  omnium  cffe- 
^uum  ,  non  fequitur  comprchendi  &  caufam ,  in 


qiianiiniicauiii  .  Sed  romplementum  hujus  fermo» 
nis  habes  ^. part.  q.  lo.  artic.  2. 

Eft  ergoaccipienda  raiio  folutionis  ex  diftis  fu- 
f)rA,articu/o  ^««y/o^quicquid  fit  de  intelk6tu  ani- 
mce  Chrifti ,  qui  fane  quoad  dona  gratiarum  non 
venit  in  numerum  cum  al.is  B  atis,  etfi  ex  his,que 
fibi  attribuuntur  de  faCto,juxta  ea  ,  quKdiflTerua- 
tur,  conftet  de  pofiTibilitate  rerpeitu  caeterorum 
Beatorum.  ^.p.q.ioartic.2.  &  3.  )Nain  effentia  di- 
vina  intelleftui  finito  eft  objettum  voluntarium: 
e/us  etiirn  nstu  a  ejl  non  videri.,  vo/untatis  ^'ideri 
(utinquit  S.  Ambrofius^qucmadmo.^um  ergo  ex 
gratuita  volunrate,  &libere  fe  prKbet  contuen- 
dum  iis  ,  qui  illius  vifionem  meruerunt ;  ita  eadem 
libertate  ,  &  voluntate  ha:c,&illa,  his,  vel  illis 
Beatis  revclat ,  &  alia  non  revelat ,  quia  non  vult 
talia  eis  innotefccire  ,  fed  magis  in  thefauris  ftien- 
tie  fu«  inenarrabilis,  &  abylTo  judiciorum  fuo- 
rumlatere,  &  penitusabcfita  effc.  Nameanoffe 
non  fpcftat  ad  beatitudinem  tflxntialem,  ac  fubin- 
de  ftantc  vifione,  &  fruitionc  objc6ti  inliniti,  ci- 
tra  omncm  vifionem  hliorum,  quifque  eft  perfLfte, 
&  complet^  bettus  :  Beatus  enim  non  diftinguitur 
a  nonBeato,nifi  p?rvifionem  ,  &  fruitionem  ob- 
jefti  beatifici,&eorum  ,  quse  includuntur  in  ipfo, 
ut  eft  taleobjeftum  ;  ergocum  omnia  quc  dc  ob- 
jcctis  creatisfciri,&  Deusrevelare  po'eft,  nec  fint 
objeftum  bcatificum  ,  nec  incKila  in  illo  ,  ut  tale 
objeftumefl:,  quiacunfla  finita  ;  fequitur  eorum 
fcientiamnon  pertinere  ad  eflentialem  beatitudi- 
nem  compr^enfbrum  ,  fcdduntaxat  ad  acciden- 
tale  gaudium,  &  gloriam  ,  &  utfint  coadiutores 
Dei  in  procuranda  falute  elettorum  ,  ca  ratione,& 
modo,  quo  id  ipfis  competere  poteft;  ei  igitur  mu- 
neriob£undo,nec(.fleeft  pleraque  ipfis  a  Deo  rc- 
velari,  quodivinam  Majeftateni  interpcllent  pro 
illis,  qui  inter  fkculi  asrumnas,  perpetuafque  vi- 
cifTitudmes  ,  ftationem  fupernx  fffilicitatis  intenta 
acie  fpeftantes  ,  corum  auxilium,  &  patrociniun» 
intcrno  devotionis  afftttu  implorant . 

Ad  Akgumenta  .  Ad  primum  refpondeo:  quia 
ad  vifionemobjcftibcatifici  non  efientii  ,  led  di- 
vina  voluntas  movet  intelleftum  creatum,  ficuti 
in  poteftate  moventiseft  aftus  ubftantia  ,  ita  & 
modus  ejufdem  .  Qiure  etfi  effentia  fit  fimpliciflli- 
mum  ,  &  uniformc  rcpr^fentativum  omnium  ,  vel 
inhnitorum  intelligibilium  ,  tamen  non  oflendit  ca 
omnia,  nifi  cijm  voluntas  vblueiit ,  &  quomodo  & 
qualiaoftendcre  voluerit.  Quod  tangitur  de  in- 
tcllc6ius  virtutc  ,  qua  attingit  infinitum  intenfiv^; 
non  probat  deberc  proptcrea  intelleftum  creatum 
intelligere  &  infinitum  cxtenfiv^;  quia  id  cft  in 
poteftate  voluntatis  oftendentis  .  Poteft  tamen 
jndededuci  poiTibilitas  intelligcndi  omnia  fimul; 
pro  qua  re  videndus  ^ZJY/V.  5.  fiu<fji.  10.  ^.partis  . 

Ad  Secundum  eft  refponfio  ex  diftis^Ciim  cnim 
finita  omnia  non  fpe5lent  ad  rationem  objcfti  bea- 
tifici  ;  ideohocunico  oftenlb,  &  vifb,  &reliqui* 
ignora'is,  adhuc  llat  eflentialis  beatitudo,&  quiea 
perfefta  ;  intantum  ut  nil  aliud  Beati  cupiantfci- 
re,  &videie,  nifi  quod  Deus  eis  revelarc  volue- 
rit  ;  ex  q  ibus  lactitiaquadam  ,  &gaudium  acci- 
dcntale  in  Beatisredundat  quidcin ,  fed  tamen  fi 
lateant  ,nulla  exinde  moleftia  afiiciuntur,  autde- 
fidcrio  tanguntur  eadem  videndi  :  nec  eorum  bea- 
ti'i  doaliquod  patitur  detrimentum  ;  quia  (utdi- 
^i.umeft  )in  tali  objefto  nonconfiftit  natur»  in- 
tiHeftualisfslicitas,  fcd  in  clara  Dei  vifionc  ,  & 
fruiiione  . 

Ad  Tertium  dicendum.Beatos  intueri  objeftum 
beatificum  infinitum  ,  alioquin  haud  quieturoK 
fed  negandum  propterea  videxc  omnia ,  qua  Deu« 

videt. 


Qtiocllib.  ^Uiif^ 
^''  DtJUmai», 


if.dik.  to.  i|U.t. 
$.  Ttrtia    t»am 

tlnifia. 


Ft<lift.4f.qH«f, 

VtftltUHlt  . 


(Juettlib.  <•  ifr 
$.  Dt  /«»»</« 
ortit.   1»  Aildi' 


Tomtis.  l  VarsLQuceJlJoXll  Art.  IX. 

videt .  Et  cum  prona  ui  ;^|uia  luic  ohj.ctu 


k 


jm  a  ,..1.- 
te  rci  continct  intinita  .  Rerpoideo,  coiitmcre  in- 
finfa  videnda  refpectu  in-elleftus,  quem  natura- 
liter  movet ;  nam  ah  ta  i  pc'  fccte ,  &  ad:equatc  in- 
finitum  cum  comprehcndatur,  ncceirario  oltendit 
ea  omn'a  ,  qaa  .n  ip(b  relucent ;  fed  refptftu  iii- 
telleflus  liher^,  &  contingt  nter  moci  ell  confncns 
prxcMe  eorum,  qu«  illi  iiberc  cftcnduntur  •  non 
quafi  fic  comparatum  non  partercontineatomnia, 
lcd  quia  perinde /e  habet  acfi  in  dctcrminato  nu- 
mero  conuncrct . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    IX. 

Utrum  ea  ,quf  videntur  in  Deo  a  videntibus 

divinam  efientiam  ,  per  a!iqu?.m 

fimilitudinem  videantur  . 


Do?!.  locis  in  Hiargifie  citatii 
quxj}.  J2.  artic. 


3.(1ift.«4-qu. 


5.H:».i4.a".  4 


T.fr>.?.q.  11.^ 
TcTllJ  .iic»  . 


l.flifl.  ?.  q'i   p. 
{i  Adtiunjiani. 


«iliR.  ?.q.  J.J. 
ConlTa  Ijanij 
tpiitioati»  . 


a.dji.  j.  ^u-S- 


Q^iodllli.  q.  *. 
$■    hftutitm  a  I 


J*  Tboiii.  i.part. 

lOflO  . 


VIDETUR  quscunque  in  Deo  a  Beatis  in- 
tuentur,  per  aliquam  fimilitudinem  videri. 
Etenim  in  anima  feparata  manent  esdem  fpecies 
intelligibiles  ,  quasconjunfla   asquifivit,  memo- 
riam  intellcftivam  conftituentes:  Scd  irrat^ona 
bile  videtr.r,  fpecies  in  anima  .'eparata  mancre,  5c 
afius   produc.re  nequire  ;  igitur  intelleotus  una 
cum  Ipeciebus  ,  po-eft  elicere  intelleftionem  eo 
rura  ,  quse  in  illis  relucent ,  ohjtft)rum  ;  igitut  fi 
contmgat  eadem  ipfis  oflendi   in  efl^entia  divina, 
per  eas,  quibus  pollent ,  fimilitudincs,  ab  ipfis  m 
telligun-.ur  •  &  fi  quajdam  pcr  fpecies  attinguntur 
in  Dco,  pari  ratione  poterunt  attingi  &  reliqua, 
que  bi  inMientur  . 

Paeterea,  Angelis  ,&  Anims  beatifTimrc  Chri- 
fti  Domini  indi  c  fuerunt  fpecies  intelligib.Ics 
omnium  quidi'atum:  fcd  per  vifioncm  efTentias 
diviif  non  eas  perdiderunt ,  rec  deterioris  con- 
ditioniseff.6t  flint,  imo  fuhlimioris,  &  prsftan- 
tioris  ;  ergo  per  ipfas  in'clligunt  rerum  quiditates 
in  Verbo  :  Alioquin  cum  Dcum  cor.ruentur  ,  nut- 
li  ufui  ipfis  cE  fpecies  forent ;  imo  frullra  colIatK, 
aique  indi^K  viderentur  . 

Prxterea  ,  &'i  quas»  Beatis  cerruntur  in  Dco, 
per  rerum  Ipecies  intelligibdcs  non  viderentur, 
maxim^  id  effet  eo  quod  dicantur  Deam  ,  &  qug 
ipfisoflendunturintuitive  vidcre  :  fed  non  eft  di- 
cenda  eacognitio  intuitiva  ;  quia  Bcatus  nequit 
hahere  cognitionem  in-uitivam  fin^^ulariuni  in 
■\'erho  :  &  etiamfi  cognofcercnt  intuitiv^  creatu- 
ras  in  efTentia  divna,  non  propterea  ncgandf 
lunt  fpecies  intelligihiles  refptftu  (jus  vifionis; 
Quod  prohatur ;  Nam  fenfitiva  cogmtiva  intuitr- 
v^  dicitur  fentire,&  attingerc  proprium  ohjeftum; 
fcd  vifiva  (  &"  al  i  fenfus  cAterni  )  hahet  Ipeciem 
objcfti ,  quod  intuetur  ;  ergo  &  vifio  intuitiva 
portftefTe  per  fpccicm  .  Ampl  u$  ,  Angclis  hcaiis 
indita  fuit  fpecics  divina:  cffenti.T,  dum  efTent  in 
via:  fed  llantibus  his  fpecicbus  vidcnt  Deum  in- 
tu  tivc;  erao  vifiointuiti vd  intcllcc'tus  eft  a  fpc- 
cie  objefti,  quod  intuctur. 

(^ONiRA,  VifioDci,  quam  cxpcftamus,  fft 
facia]!S,feu  tcrminata  ad  iplum  Dcum  ut  in  fc  exi- 
ftcntem  ,  &  non  p«''  aiiquam  ipfius  fimiiitudiDcm: 
unde  Apoftolus  i.  AdCor.nth.  cap  i^  l^ideinus.^ 
inqii ! i ,  7iii,ic per  fpectthm  ,  ti'  //;  «^yiiginate  ;  tttnc 
autem  facic  adjacier//  ;  crgc  \\  vifio  intuitiva  Dci 
non  clt  fuura  pcr  aliquam  fimilitudincm  (  cum 
enim  abftra6ti  va  fit  aqucc.xiftcptis,  &  non  c,\i- 
lltntis  «  tunc  hcat.tui  o  pofilt  efle  in  ohjefto  non 
e.Viftente,  quod  cllimpofiibile  )ncque  vifiocorum, 
Toriius  I. 


147 

tjuaceinunt  licati  in  Deo,  potefteiTe  per  ahqaaui 
fimilitudinem  . 

Respondeo  dicendum  ,  contnenes  Deum  per 
fiiameflentiain  ,  ca  qu^in  Vcrho  vident  non  at- 
tingcreper  aliquasfpecies,  fcdpereandem  cflen- 
tiam  divinam  ,  ad  quam  vifio  eorum  terrainatur, 
juxta  d-fta  artic.quarto  iteruni  repetiio  .Ti^cX^.- 
ratio;  Qua;  a  Reatis  videntur  in  cfTentia  divina, 
attinguntur  per  v  fionem  intuitivam.  Ad  hanc  co- 
gnitionem  intuitivam  non  requiruntur ,  nccfacsre 
pofTunt  finiilitudines  illorum  ita  vifbrurr;;  ergo 
eorumquc  in  Vcrbo  Bcati  vident ,  non  habent  ^x- 
militudines  ,  vci  Ipeciss  intelhgibilcs  effiticntes, 
vel  quomodolibet  dercrvientes  intuitiva:  vifioni. 
Piobatio  majoris ;  tunc  aliquid  dicitur  intuitive 
cognolci,  cum  vcl  atfing''ur  in  fua  actuali  ex  ftcn- 
tia,  ficut  terminet  a6tiim  porent  5  ,  utoHjectum 
ei  prsB  ens  ,  atque  realiter  in  'c-  cxiftens,  vcl  m  a'to 
emmenter  continente  totam  en'i:atem  Jpfius:Deus 
autem  cm'nenter  cont  nc  quicquid  entitatis  eft  in 
omnihus  ,  qua  funt  per  parricpaticncm  cntis  in 
jiniti;crgo&  quoad  cogRofcibilitatcm  torum  om- 
nium  ;ergo  intelleftus  ai  ing' nscontentaeminen 
ter  in  cfTentia  divinj,  inni  tive  ea  videt ,  i<  longi 
perfc^tius  cognofcit ,  acfi  n  propria  eorum  exi- 
ftent-a  cognofceret .  P.obatur  itaqiie  minor  prin- 
cipalis  :  fpecics  intelli:jibi!  s  un.form-tcr  repra:- 
(cntat  rem  ,  cujus  cft ,  feu  ex  iiat,  feu  non  exifta-; 
feu  fit  prsens,  flu  abens  ;  etiamfi  peripfam  exi- 
ftentia  rei  cogrora  ur  .  Won  enim  oportet  cogno- 
fcentem  exiftentiam  rti  ar  n^gere  ipfam  rem  intui- 
tive  .  Cum  igitur  ad  co'>nitionem  intuitivam  ne- 
ceffario  debea:  concurrere  ohjectum  rcale,vpl  ipfa 
res  ut  prsfens  in  fe  ,  vclin  al  oerriinenter  «juscon 
tentivo  ,  p-^ofecto  hcc  co.^nitio  cfTc  ni  quit  ab  fpe. 
cie,  vel  fimilitudine  alqua,  quE  non  necefTario 
pendet  ab  re  in  fua  reali  cvillentia  pis  «nte  po- 
tentiae  tendenti  in  illam  .  Major  ex  eo  patet ,  qu-a 
communiterponuntur  fpecies  inteiligibilcs  ,  ui:  in- 
telltctus  habi  ualiter  perf.ctus  per  illas  ,in  ahfen- 
tia  eorum  ,  quae  reprae.'entin  ohj.-ftoru.Ti  ,  exi-e 
queat  in  aftum  ,  atque  inelhgcre  ca  ,q  aal  .(sfi- 
ne  iis  fiiuilitudinibus  haud  cot^nofcere  valeret: 
quecunque  igitur  a  Bjatis  in  dvina  efT' n:  a  vi- 
dentur,  minnne  per  corum  fiaiilitudincs  attin- 
gun'ur  . 

Ad  ARGUMENr.*.  A.1  primum  St  fecunJum  tft 
eadcm  refporfio.  Conccdcndum  ei^  enim  in  ani- 
ma  "eparata  fupercire  fpcc  es  ,  quas  m  corpore  ac 
quifivit:  &  Angtlos,  animamque  Chrifti  bcatif^ 
fimam  ornari  Ipeciebusinditis,  vel  infufisin  pri- 
mo  inftanti  crcationis  ;  iifque  iuhinde  pecicbus 
poiTe  uti  cum  libuerit ,  nec  proinde  ipfis  fore  fu- 
pe  fluas ,  i:J  porius  complentesnaturalcm  potcn- 
t  am  ,  omneinque  ad  lcfitcs  p?rfctt  .inem  cujus 
funt  naturaliter  capaccs  :  .Ved  camju  qj.T  per  ip- 
iis  fpecies  co»no'"cuntur  non  attingi  in  Vcrbo,  led 
inag  s  in  geierc  proprio  ;  proptcrea  quod  quuni 
al  quid  pcr  fuam  proiiriam  f[.->ccicm  cognofcitur, 
ea  cognitio  tcrm  nstur  :id  ip -im  rcm  in  fc  ,  feu  in 
fpccie  reUiccnem  :  cognitio  vcrocorum,  qux  at- 
tinguntur  m  eiri  ntia  (iivina,  non  termin.uur  ad  ip- 
fiis  res  in  fc  ,  fed  qu^tcnus  reluccnt  in  o'->j'.'cta  ,  in 
quo  eminLntiaIi'er  continentur,  divina  voiuntate 
movente  intellcftum  creatum  ad  co.-^um  intelle- 
ttioncm  terminaram  :  non  quidem  nd  objccta  co- 
.gniia,  ftd  ad  id,  inquo  rcKicent.  Etfi  igitur  Beati- 
habcant  liiccics  corum  ,  quae  iplis  oftenduntur  in 
efTcntia  divina  ;  nihil  tamcn  cos juvant  ad  intelli- 
gcnda  qua:  reprefcntantur  in  Verho,  cum  intuiii- 
ve  attingantur :  lcd  in!t,'rviunt'intcI!eftioni  ablVa- 
6tivx,^u3m  hahcrc  pofTuntde  iiidemobjcctisco- 
T  2  gno- 


l.iiift.  i.<c.i.'T. 
V.  h.tj\  dclhT  . 


J.dift.  M-?.^. 


ViV'"'^  Expi> 
fiiionciLy.he- 
ti  f.pcr  .;  1 1. 
Uif.  ,.  f::mnU 
J:,i.enc  . 


i.  U  c-u.jt,,»:. 


i.difi.  ^.  n    11« 

$.  i'lt[i3  J.'(J  . 


0'iodli'"..  5.  (, 
uiiijhfra. 


t.cUfi.  1.5.0. J4s 


QiioHiiS.q,  I.-. 
4-    hk  ir.t:.,.- 

leadam . 


148 


m-  35. 


C.  Me(«phff.  (. 
3«  nu.  i9> 


Qjftcilib.  <•!<.  gno  cendis  in  genere  proprio,  de  quibus  pi  opterea 
^  Pe dtiHnHt .  y^j.fjjpn  propriumgignitur  arnemoria  prxex  ften- 
te;  quod  tamen  verbum  non  ^ignitur  per  vifio  em 
eorumdcm  objeftorum  in  eflcntia;  quia  nulla  pr«- 
«xiflit  eorum  memoria  diftin6ta  :  fed  primiim  lunt 
in  intelligentia,  que  non  gignit  verbum,  fed  Ib- 
lius  memor.f  tH  proles  . 

Ad  Tcrtium  refpondeo,  concedfindo  fequelam 
majoris  , juxta  difla /«/^/«/'/o/fe .  Et  cum  impro- 
fcaiur  primn  ,  quia  Beatus  non  habet  cognitionem 
intuitivam  fingularium  in  Verbo.  Dico,id  verum 
effe,  quatcnuj  ad  cognitionem  intuitivam  concur- 
rit  objeclum  ,  ut  in  (e  prx  ens  .  Nam  revera  lapis 
rclucens  in  Verhononconcurrit  ad  vifionemin- 
tuitivam  fuicaufandam  ab  intelicflu  creato.  Cum 
enim  ut  rclucens  habcatduntax.it  efTe  cognitum, 
requit  movere  aliquem  intclleftum  ad  cognitio- 
rem  intuitivam  fui:  muvetur  crgo  intelleftu» 
creatus  ad  talem  cog"itionem  a  voluntate  divina  , 
libere  caufantc  eam  ,  &  non  ab  objefbs  cognitis  , 
ad  qux  deinde  terminatur  ,  quatenus  relucent  in 
objfclo  primario  . 

Ad  fecundam  improb?.tionem,conGedendum  tC: 

fenfusexternos  ,fa]tem  aliquos,  attingere  intu^ti- 

V(-  propri9    fenfibilia  perfpecies,  concurrentibus 

uiia  cum  ipfis  fcnfibus  ad  easfen^ationes  .  Nam 

qaia  fpecies  fcnfibilis  praccis^   repra'(en'at  obje- 

£.um  quatenus  aftu  exiftens,  adeoui  fi  non  exifte- 

re", ,  requirctita   repr^fentare  ,  imo  nec  produci 

al  obje£to  fenfibili,  hinc  fic,  ut  fenfus  per  Ipeciem 

atiingatfenfibile  fenfatione  intuitiva,ideft  ,termi- 

rata  ad  cbje^Sli  exiftentiam  ,  ut  fihi  per  fpecicm 

priefentem  .  Unde  fi  vifus  polTct  habere  fpeciem 

in  abfentia  objefti,  nunquam  illa  fpecies  e fl^et  prin- 

cipium  intuitive  cognofcendi ,  fivevidendi  obje6la 

vifibilia  .  At  alia  efl  ratio  fenfuum  internorum,  & 

intelltftus:  Ctjm  enim  haspotenti^  organics,  & 

inorganicas    ob    ampliorem  virtutem    attingere 

queant  cbjecta  ,etiam  abfentia,  &  non  exiftentia, 

non    debuerunt  fimilitudines  ,   quibus   ornantur 

&  inftruuntur ,  reprsfentare  cbjefta  duntaxat  fub 

ratione  qua  exiftunt ,  &  prafentia  funt ;  quia  tunc 

baud   data  ipfis  fuiiTet  virfus  illimitatior  ca  ,  qua 

pollent  fenfus  externi .  Etfi  igitur  intelleCtus  or- 

netur  fjtecie  intelligibili  rci  viiiae  in  effentia  divina, 

ea  rcs  fi  moveret  intellcflum  tendencem  in  ipfam, 

ron  ageret  in  potentiam  ut  in  fpecie  relucens  ^  fed 

magis  quatenus  in  fe  prisfcns  ;  ergo  quoniam  ob- 

jeflum  ut  rekicensnonmovet ,  fcd  id  cfficit ,  ac 

pr^ftat  voluntas  divina,  j;erens  vicem,  ac  fupplens 

ea  ,  qu^  facerct  objeflum  in  fe  praefcns;  nequa- 

quam  dici  poteft  nec  debet  vifio  illa  intuitiva  pro- 

cedere  a  fimilitudine  objcfli ,  fi  intellectui  ineft. 

Non  negamuj  ergo  intcllcflum  intuitive  vidcn- 

temlapidemin  Verbo,  habcre  cjus  fimilitudinem 

intelligibilem  ;  fcd  affirmamus  ,  ad  cam  vifioncm 

tuncfpecicm  non  agerc,  fcd  tantum  velobjeflum 

in  fe  prgfens  ,  vcl  aliquid  efficicns  id,  quod  obic- 

ftum  in  fe  prffifens  cfTet  prfftaturum,  atque  cffe- 

£lurum  . 

Ad  Tertiam  improbationem ,  conccdo  Angelis 
inditam  fuiflfe  fpecicm  divins  efTentire  ,  pro  corum 
ftatuvia;  acBeatoicam  retinere  in  faciali  Dei 
vifione:  fiquidem  intuitiva  ,&abftra6tiva  ejufdcm 
obiefti  fimulfefecompatiuntur,cum  aliud  Staliud 
fit  formale  raotivum  utriulquc  .  Et  ficuti  Angelus 
poteft  fc  cognofcer»  intintive  ,  &  abftraftiv^  ;  ita 
&  alia  quecunqueobjefla  .  Und^  &  Ecati  dicun- 
tur  habere  de  creaturis  cognitionem  matutinam; 
fcilicet  intuitivam  in  Vcrbo;&  abftraftivam  prout 
cognofcuntur  in  genere  proprio  per  proprias  co- 
rum  fimilitudines,quecognitio  vefpertina  appel- 
Jfttur. 


SummceJoannisVuns  Scotl. 

ARTICULUS     X. 

Utrum  viden^es  Deum  perefTentiam  ,  fimul 
viJeant  omnia  jqu^inipfb  vident. 

Do57.  l  dij}.  14.  q.  2.  §.  Tertio  modo  potcft  dici 

iit  Rcport.  ibidem  ,  §.  D:co  igitur  ad 

qufftioncm  .  S.  Tbotft.  up. 

qu*Ji.  \2.artic.  10. 


^.Dc  inimtiy» 


QUSfllil». 

V.  ^d  jictmHn 
j.  cliH.  ?.  q.  ic. 


VIDENTUR  Beati  contuentes  Deum  per  ef- 
fentiam,  fimul  infpicereomnia  ,quaE  in  ipfo 
vident.  Etenim  fccundum  Auguflinum  ,  15.  de 
Trinit.cap.  i5.  jVo»  erunt  voluhiles  (  in  patria  fci-' 
licet )  nojfrts  cogitationes ,  ab  aliis  in  alia  euttes^ 
atque  redeuntes:fed  omnemfcientiam  noffram  uno 
Jimulconfpe^H  videhimus ;  igitur  videntes  Dcum 
vifione  intuitiva ,  fimul  unicoque  a£lu  confpiciunt 
qu^cunque  Deo  ipfis  oftendere  placuerit . 

Prgtcrca,  Ideo  nos  nequimus  plura  fimul  intcl- 
ligere  ,  quia  multa  perdiverfas  fpccics  intelligi- 
mus  ;  diverfis  autemfpeciebusnon  poteft  intelle- 
£tus  unicus  ftmul  a6tu  informari  ad  intelligendum 
per  cas  :  ficut  ncc  unum  corpuspoteft  una  diver- 
fis  figuris  figurari ;  ergo  quum  aliqua  plura  in- 
telligunttir;  una  eadcmque  ipecie  fimul  intelli- 
guntur:  fed  qus  in  Dco  confpiciuntur ,  non  vi- 
dentur  per  proprias  fimilitudincs,  fed  pcr  unam 
Dei  efTentiam  ,juxta  difta  in  pracedenti  articul<r, 
er^o  fimul ,  &  non  fuccefllvt;  ea  omnia  vidcntur: 
quemadmodum  in  unica  fpecic  hominis  intelligi- 
musanimal,  &  rationale  ;  &infpeciedomus  pa- 
rietem  ,  &te(5lum  ,  &  cstera  ,  quibus  integratur, 
&  corfiftit  . 

Prsterea ,  S\  repugnaret  Beatis  fimul  mtclli- 
gereomnia,  qu^  Deus  ipfis  manifeftat,  id  yc- 
rum  perinde  eflet  deintelleau  animaeChrifti^cum 
fit  finitus  !n  entitate,ut  intellc6tu$cxterorum  Bea- 
torum  :  Id  autem  videtur  fnconveniens,  &  contra- 
rium  diais  Sanaorum  ,  afl^ercntium  in  primo  in- 
ftanti  fua  conceptionis  fimul  vidifle  omnia,Sc  prac- 
tcrita,&  futura  ;  &fi  potuit  omnia  futura  unico 
contuitu  in  Verbo  vidcre ,  non  eft  ratio ,  cur  non 
pstucrit  &  cstera  omnia  ,  qu^  non  funt  aliquando 
futura,  fcdiblum  poflTibiliapariter  in  eodem  ob- 
jeao  cognito  contueri . 

CoNTRA,  Quo  plura  numero  a  potentia  finita 
attinguntur  ,  eo  indiftinaius  videntur;  quia  nc- 
quit  potentia  finita  eadem  attcntione  perinde  at- 
tingcre  plnra  ,  ac  pauciora  :  quarcunque  autem  in 
VeVboa  Bcatis  ccrnuntur,  diihnaiifime,  &  perfe- 
aiflTim^  videntur  ;  ergo  non  uno  eodemque  aftu 
fimul  omnia  infpiciuntur. 

Respondeo  dicendum  ,  8cfi  probabilc  fitintel- 
Icaum  animx  Chrifti  fimul  attingere  m  Verbo 
quarcurque  videt  ,  alios  nihilominus  Bcatos  non 
omnia  fimul  contueri ,  fed  cum  fuccefllone  :  quan- 
quam  quscunqueafTeruntur  de  faaoconceflTa  fuif- 
fe  intelleauiBnimceChrifti  ,  dc  poflTibili  non  re- 
pugnenf  intclleaui  crcato ,  ex  ratione  intelleaus. 
Etquidemquantum  attinet  ad  intclle6tum  animae 
Chrifti ,  eft  videndus  artic.  3.  q.  10.  tertiapartis 
Ubi  habes  modum  defendcndi,  cjus  aniinam  in 
Vcrbo  vidifl[e,ac  videre  aau  infinita,fibia  primo 
inftanti  conceptionis  fuf  in  Vcrbooflenfa  .  Ete- 
nim  attribuendaeft  illiomnis  perfeftio,  cujus  eft: 
capax  aliquacrcatura  :  perfcaionis  cft  autem  in 
ipfo,attingerefimulomnia,  qus  in  Verbo  relu- 
cent ,  uno\eodemque  aau  intelligendi  ad  fnfinitl 
terminato  ;  ergo  fi  rationes  ,  quibus  contrarium 
quidam  pcrfuadere  nituntur ,  funt  fblubiles  ,  op- 
pofitum  earum  vclutiprobabilius  eft  tcnendum: 
gHicquidenimi,  inquit  Auguftinus  3,  de  lib.ar- 
^-  bit.) 


Tomus  l  Pars  AQuceJlio  XII  Art, 

bit.  )  tihi  vera  ranoi  c  m 


X. 


4.dift.4?-«iiM* 


t.HiS. jj.$.  Bt 
Jl  fxiratur . 


rrolngi  f,  ;•  in 
f MrtJ  i»t{rdli. 


It«  inttllijenHu 
putat  hunc  pjf- 
fnm  Lychttus 
fup»r  j."r'ift.i4. 
qii.  2.iSi$.  Cin- 
fimatur  ijltt  po- 
fii»  • 

z.flift.i.q.  ^.$. 
Ittm  qmriti>r , 


Deum  magisfeci/Je,  quhm  r<n fcciffe  .  Urjdt  M.i- 
giller  ;.«'.;/?. 1 4. rfl/i.a.dicicChrillum,  quemadino. 
dumcstcrjSpintiis  Sancti  dona  (i.-e  r.icnrcia  ac- 
cepit,  ita  &  fapientiam  accepifle  non  ad  menfu- 
ram  ;  acpropterea  fimul  videre  omnia,  quae  Ver- 
bum  videt ,  licet  alioquin  intelleftio  inhnita  Dei 
in  infinitum  excedat  Jntellcftonem  animac  Chri- 
fti.  Q^amviseti.im  haud  improbabile  fit,Chrifti 
animam  videreomnia  non  aftu^fed  quafi  habitua- 
Iiter,proquantohabet  fibi  pr«!cns  VerbumolUn- 
fivum  omnium  ,  quae  fibi  placuerit  videre  raccef- 
fir^,  ut  declarabitur  i.parc.qHtef.  io.rtr/;'c.2.,  quia 
cuicurque  virtuti  attivae  finitffi  correfpondet  ali- 
quis  effcftus  adaquatus  intenfive  ,  &ex'-enfive 
plares  ;  ade6ut  fupra  illos  fe  fe  extcndere  non 
pofllt  :  (bli  cn-m  inhnitie  virtuti  B,hil  extra  illam 
adacquatur  :  magistamsn  videtur  congruere  ex- 
celltntix  animae  Chrifti ,  &  conformius  cflTe  diftis 
Sanflorum  ,attribuentium  Chnftoomnem  perfe- 
ftior.em  ,  qua:  infra  Deum  effe  poteft  in  creatura; 
pracrertim  cum  non  ponatur  is  intelleftus  aftivus 
rcfpectu  innnitarum  intelleflionum  ,  fcd  recepti- 
vus  uoius  v.fionis  eiTentiae  tcrminatae  ad  objef^ta 
iniinita,  ut  innuimusfupra  quaf.j.artic.i^.ij.  Ad 
tertiitm . 

At  alia  omnin6  eft  ratio  de  ca:teris  Beatis ,  qui 
omnes  funt  membra  unius  Capitis ,  qui  eft  Chri- 
ftus.  Qaemadmodum  ergo  caput  decet  habere 
omnem  perfeftionem  facientemad  capitis  emi- 
nentiam,unde  in  memb^a  omnes  defcendunt  influ- 
xuf  ;  ita  cum  nulli  membrorum  conveniat  par  ex- 
cellentia,  nec  aliqua  fubinde  earum  perfcftionum, 
quxChriilum  confequuntur ,  reeta  ratione  ipfis 
attribui  potcfl.  Cum  enim  nequeant  ordinate  vel- 
le  videre  in  Verbo ,  nifi  ca  ,  qua  div'na  voluntas 
ipfisoilendere  volucrit ;  &  ad  conditionem  mem- 
broram  corporis  myflici  non  confequatur  ,  flebe- 
re  omnia  ,  qus  vident.fimul  videre;  quemadmo- 
dum  fucceflive  decetdivinam  providentiam  ipfis 
quaEdamreveI.\re,qua:concernunt  ftatum  beatitu- 
dinis  eorum  ,  ut  nempe  fint  coadjutores  Dei  in 
procuranda  eleftorum  falute  ,  racdiii  eorumJem 
interceflionibus;  ita  &  fuccefllve  eadem  contue- 
anturoportet.  Idque  nedumeft  verum  deoratio- 
nibus  viatorum  ,  quaeipfisa  Deo  revelantur  eo 
ordine  ,  quo  in  Ecciefia  fiunt ,  dc  qaibus  fubinde 
dici  poflct  ,evenire,utnon  fimul  intueantur;  quia 
non  fimul  revelantur,  tit  nec  fimul  ftunt;  fed  etiam 
de  compluribus  complexionibus  neceflfariis  .  .S'i 
enim  immobilitati  ilatus  eorum  non  repugna'  de 
rovo,&  fucceflive  intelligerecontingentia  ,  qu» 
a  Deo  ipfis  oftenduntur;  confimiliter  nec  repugna- 
bit ,  aut  ullum  inconvcniens  erit,  eos  dc  novo  in- 
tclligere  ,  ac  cognofcere  aliquod  verum  neceifa- 
rium,quod  prius  perfpcctum  non  habebant ;  &  cx 
una  fimili  veritatenecelTaria  aliamdcduccre  vcri- 
tatem:  Etfi  hxc  nova  cognitio  diccnda  eiret  rei  in 
genere  proprio  intelleftae ,  &  non  (cientia  beata  ; 
qua  ratione  ncgandum  cft  Chrifti  intelleftum  di- 
fcurrere  ,  aut  cx  roto  vcro  aliud  deducere  igno- 
tum  ;  quia  ipfe  novit  omnia  a  principio  ,  acnihil 
omnino  ejus  intclletlum  latuit. 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  refpondco  pri- 
mo  ,  juxta  di6i^  i/ifo/t^tione  ^  Auguitini  authcri- 
tatemeife  intelligendam  de  anima  Chrilti ,  de  qua 
(bla  tanauam  beatiflima  ,  videcur  probabiJc  ,  non 
habcre  cogitationes  volubiles  ,  ac  proinde  omnia 
attingere  in  ^'^erbo  aftualiter .  Atde  cateris  Bea- 
tis  de  fafto  non  vidcriconcedendum  ;  quamvis  fi 
uni  intelleftui  creato  id  nonrcpugnat,  fitpofiibilo 
refpeftu  omnium  aliorun) . 


149 

R£ipuNUcoe:iain,Augultini  authoritateru  ini- 
nus  cogerc,  cum  ron  afler:ive  id  dicar,fcd  dubi- 
tzndo:  Fortafe,r)qun,:!ofi  erur.t  ibi  lolubUes  ^c^ 
necintenlit  aflferere  eo  lociiJ,  ad  quo'J  adduci- 
tur,  led  magis  (  utconllat  ex  litera  )  verbum  no- 
ftrum  ,  veldiftinttam  cognitionem  efl^entia:  divi- 
ra; ,  &  contentorum  in  ea,  non  efle  aiquale  Vcrbo 
Dei ,  quantumcunque  perfeftum  efl^e  intelligatur . 
Denique,  poteftctiam  dici  ,  Auguftrum  voluifl^e 
non  efl'e  in  patria  volubiles  ccgitationes  noftras, 
fed  /cientiam  noftram  unico  intuitu  videre,  quate- 
nus  unico  intuitu  videntur  elfentialia  in  Deo  ,  & 
qua  ex  natura  rci  infunt  objefto  beatifito:  at 
prout  refpicit  vifio  beata  objefla  fecundaria  ,  qua: 
in  Deo  continentur,  non  oportere  unico  intuitu 
omnia  fimul  attingi  . 

Ad  Secundum  refpondeo,  cum  fimul  ftet  intel- 
leftum  creatum  intueri  efl^entiam  divinam,^  prae- 
tcrea  intelligerc  plura  difparata  in  gencre  pioprio, 
non  eadem  quidem  intcllettione,  fed  pntiiis  diver- 
fis,jux-a  diverfitatcm  fpecierum  una  concurren- 
tium  cum  intelleftu  ad  expreffionem  eorum  ,  que 
virtualitcr  continent  objectorurp. ,  videtur  aflTum- 
ptum  negandum  ,  prefertim  cum  ipfi  potent'X  vi- 
fivaeconveniat  plurafimuldiftinfte  intueri,di  ver- 
fis  vifionibiis  .  Et  cumprobatur,  quia  nequit  in- 
telieftus  informaridiverfis  fpeciebus  fic,ut  perip- 
fas  fimul  inteliigar :  ficut  nec  corpus  divcrfis  figu- 
ris  figurari .  Kefpondeo,  nuliam  tfle  paritatem 
corporis  ,  &  fpecierum  intelligibilium  ,  vel  intel- 
Iectonum;quia  fpecies,  &  intelleftiones  carent  in 
niente  ca  rationeincompoflihilitatis,  quam  habent 
diverrae  figur»  reffiefiu  unius  corporis.  Urde  fe- 
cunJum  Arillotelem;  &  Comment.  -f.Metaphyf 
Tex.  f.23.  rationesoppofi  orum  non  funt  oppofitai 
in  intelle6t'.i:  Sc  fane  (\  dua;  intclleftones  obje^to- 
rumdiverforum  haberentoppofitionem  in  intelle- 
cbu  ,  eandem  viderentur  habcre  oppofitionem  & 
fpecies  illarum  :  f.^aprop:cr  abblute  negandum 
eft,  per  unicam  fpeciem  plura  difparata  intelligi 
poffe  ,  nifi  unam  includatur  in  alio  ,  utparsejus 
eflentialis,  ficuti  exemphhcatur  de  homine  &  ani- 
mali ;  vel  n  fi  fint  objcfla  neceflano  connexa,  ac 
veluti  fubordinata  ,  ut  paries  &  te  ctum  ,  &  alia  id 
genus  refpeflu  domus  unius  .  Etcum  fubditur  ; 
qu«  in  Deo  videntur,  non  per  eorum  fimilitudi- 
nes,  lisd  per  unicam  De i  eff-.MT: iam  videntur  ;  ergo 
fimulomn  a  con^^piciuntur.  Re  hondeo;  fi  :pcc!n- 
ceiur  dcduft  o  adanimam  Chrift',.xjncedoid  pro- 
babile  efl*e  ,  &  forte  oppofito  prob.tb  hus;  led  ne- 
quaquam  ex:eni'i  debeie  ad  omnes  Beatos ;  quia 
non  repugnar  immubilitati  ftatu.s  eorum  ,  aliquid 
de  novo  ,  &  fucctflive  intelligerc  in  genere  pro- 
prio:  quemadmo-'u'.n  St  ruccelfiv^  cognofcunt  qu« 
ipfis  in  dies  a  Deo  rcvclantur,ut  diftum  cft  i~f(,^ 
lutione\  nequeahqua  conditio  membrorum  Cor- 
poris  myftici  id  neceflario  de  faclo  vidctur  poftu- 
lare  . 

AdTertiumcft  refporfio  cx  di61is  :  Putamus 
enimeflTe  attribuendam  omnem  excellentiam  ani- 
mxChrifti;  acfubindc  intifllf^gere ,  ac  intellexifle 
omnia  fimul  in  Verbo  a  primo  inftanti  fiia:  con- 
ceptionis  :  necpropterea  repugnarc  omni  intelle- 
ftuicreato  parem  perffli.^nem  . 

Ad  Argvmentv.m  in  opf'ofirum,quatenus  vi- 
detur  concludcre  impoflibilitatcm  re  pc6lu  intel- 
lc(5tus  creati  vidvndi  omnia  fimul  in  X^^erbo  ;  di- 
ccndum  ,  ea  ratione  prohari  intellectumcreatum 
elicerenon  polfc  fimul  plures  intelleft  ones  ,  qui- 
busptri  diftinftione,  Scclaritate  intclligat  plura, 
ac  pauciora  .  At  fi  refpiciat  caj  aliunde  caufatas, 
poiie  perindc  cun£ta  intcilijcrc ,  ad  qua:  illa  tcr- 

mi- 


Frflcgl  ?.  t-  '■<» 
4.  lattrai!  $7«* 
xta  hoc.  V.  Afi- 
Qtrii*s . 


s.  Hil.^i.^a.^. 
5.  RfffoH.U, . 


§.  A.i  ter:.itnu> 
frindfni! . 


QifiHiiiiite  . 


I50 

minancur:  ficutlputamus  fajta  n  e  ie  c.un  a.iiini 
Chrifli :  ac  proinJeeque  d  it.ncte  vidifle  omnia  , 
accjuadam  ex  illis  :  i^^  autem  conveniunc  de 
fjfto  intelleftui  animaChrilli,  eadempofl^e  com- 
pctjre  oreni  intellectui  creato  ,  non  cll  ambigen- 
dum,  Sed  videnda  (^arf/?.  lo.  j./amj. 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    XI. 

Utrum  aliquii  in  hac  vita  pofllt  vidcre 
Dcum  pcr  eflcntiam. 

Dof?.^.  dip.i.i^.q.  \  2.  ///  Report.ibidcr» ,  quafl.  1 1. 
J".  Tbim,  i.part.quxj}.  12.  art.  11. 

VIDETUR  aJquis  in  hac  vita  pofTe  videre 
Deumperefientiam  .  Etenim  Chriflus  in 
Iiacvitacrat  nob.Tcum  viatorSc  morta!is,  &  ta- 
inen  videbat  Dcum  pcreflentiam:  erat  enim  per- 
fdcts^  beatus;nulla  cfl:  ergorepugnantia  ,  ahquem 
in  prsfenti  vita  videre  Deum  per  efllntiam  . 

Prarterea,  Auguflinus,  %i.qq.  qnafiioue  antepg- 
7tuL'iw.'i4^ihnis  verbisafnrmat,  Paulum  inraptn, 
cujuv  ipfe  meminit ,  i.  rJ  Cori/Jth.  cap.  i -.  vidifle 
Deum  eo  moJo  ,  quo  Beati  ip  Patria  divinam  ci- 
fentiam  contuentur :  &  tametfi  ea  vifir)  fiierit  ad 
aliquod  breve  tempus^potuitnihilomiiius  Dei  po- 
tentia  confervari  ,  &  continuari  per  totam  vitam 
ejus;  ergo  fieri  potcft,  ut  faftum  efi,  ut  aliquis  in 
prasfenti  vita  videat  Deum  per  eflentiam . 

Pra:terea  ,  Vifio  &  fruitio  eflentis  divinae  non 
recipiuntur  in  corpore  ,  kd  in  anima  ,  quE  mediis 
fuarumpotentiarnm  atStibui-  objcftobeatifico,uni- 
tur;  igitur  nihil  ex  parte  corporis  /etenens  im- 
pedit ,  quin  videatur  Deus  ;  ergo  nec  morta!ita.i;, 
quK  conditiocorporis  efl;,  ullum  impedimentum 
afl^erre  potcli  vifi jn-  eflentise  divins. 

Pra;icrea,Si  a  mor  alitate  prasfcntis  vitc  fit ,  ut 
flan-e  tali  conditione,  Dei  vifionecareamus;  igi- 
turcum  nofis  infit  naturale  defiderium  videndi 
Deum  pcr  efluntism  ,  pariter  idem  defiderium  fe 
e\cendciet  ad  fin(  m  prsftntis  vita:,  adeout  natu- 
rali  appetitu  dLfiJeraretur  mors  ,  qua  tollcrctur 
impedimentum  vifionis  divine  .  Hoc  suterr.  efl: 
con^ra  Apoi1o'um,  2.  ad  Connth.cap.j.diccDtem, 
Noliimusexpoliarifedfupe; c'f/?/V/;ergo  naturali 
appetitunondtfideramusmertem,  fed  magisper- 
feverarein  vi:a,  etiam  mortali . 

PraE"erea,Sccundum  Auguflinum,  13.de  Trinif. 
cap.  4.  iKcvgnitnm  amarfnon poteft-.o^v.tvmC^mo- 
dum  ig:tur  al  quis  amatur,  ita  &  cognocitur:  Sed 
Deus  in  prcefenti  vita  immediate  diligitur  ;  ergo 
&  immediate  cognofcitur  :  ac  per  con.'equensin 
prsenti  vita  potellvideri,  Et  fi  dicatur,  quia  in 
priefenti  vita  Deus  cognofcitur  abllraftive,  non 
intujtiv^,  ut  in  vita  immortali.Contra;  afius,  quo 
nunc  cognofcitur  Deus,  &  quo  cognofcetur  in  pa- 
tria.funt  ejufd!  m  fpeciei:  objectum  enim  eft  idem  , 
&  potertia  eadem  ;  ergo  fi  infellectns  in  vita  mor- 
tali  potefl  in  nnum  iIIorum,poterit  &  in  reliquum. 

CoNTRA,E.\odi  II.  Non  'vtdebit me  btmo .,  f 
C71'?/,  ubi  Glofa  ,  Deus  in  bacviia  moriali  fideri 
r.on  po;eft .  Qtod  &  A  uguilinus ,  1 3.  ^f  Trinit. 
t(7/;.S.|-robat  f  er  hcc,  qi  ia  tiinc  btatitudo  an^mit- 
teretur  pcr  n-ortcm  ,  icque  homo  fciret ;  nam  non 
igncrarti  ft  mor^tuiLni ;  'gituraut  volcns  ;imic- 
terc-t  ;  &  itnc  beatitvdo  fifci  rcn  eflet  fi  mmum 
vclihilc-  autrolens  ;  crgo  timcret  immincns  dam- 
num  ,  &  tiiflitia  af^ceretur:  aut  nec  vo]ens,nec 
nolcn.s  ;  &  tirc is  Teatus  non  curaret de  inaximo 
norofuo;  qucdefl  rcorvcnicns  :  Nequit  fcrgo 
homoifl  vJta  mornli  efTc  bcatus. 


SummceJoan7iis  Diins  Scoti* 

KESiJONDhio  ,  Dcum  videri  non  pofl^c  pcr  eflon- 
tiam  a  puro  homi  ic,  nifi  ab  hac  vita  mortali  iepa- 
rctur;  AliLjui  ua  dcclarandum  putant :  Modus  co- 
gnitionis  iequitur  modum  natura;  cognofccntis  ; 
ergo  quamdiu  anima  nollra  efl:  in  corpore  morcali, 
aliud  cognoicere  nequit  ,  nifi  fiirmas  in  materia; 
vel  qua:  pi-rejufmoJi  cogno/ci  pofl^int :  Pcr  natu- 
ras  autem  rerum  matcrialium  divina  eflentia  co- 
gnofci  non  pjtell  ;  cum  impoflibilis  fit  aliqua  fi- 
inilituJo  divina  eflx'nti.T  repraifentativa  ;  oportet 
t'r;jo  homincmexcedere  ex  vita  mortali,ut  Dcum 
vuicre  queat  .  Cujus  rei  etiam  fignum  efl:  ;  quia 
quanto  magis  anima  noflra  a  cornoralibus  ablcra- 
ii;tur,  tanto  intclligibilium  ahftra£torum  fit  ca- 
paeior  .  Und^in  fbmniis  ,  &aiienationibus  a  fcn- 
iibus  corporis  magis  divinoe  revelationes  perci- 
piuntur  ;  ergo  elevatio  adfujiremum  intelligibi- 
l'ani,  quoJ  efl  eflentia  divina  ,  exigit  feparatio- 
nem  ab  hac  vita  mortali.  Quantum  ad  afl^umptum 
probationis  attinet ,  fuprawmc.  ^.fuse  extitit  de- 
ti:uatum,  qualiter  habet  inflantias,  &  negandum 
proinde  abfolute  videtur  ;  quia  cognitio  potefl:  e(^ 
feobje(5ti  habentismodum  eflendi,funeriorem,  ac 
fit  moJus  eflfendi  cognofcentis  .  Qiiare  ex  illo 
]M-incipio  inferre  ,  animam  exiftcntem  incorpore 
mortali  non  pofle  Dium  actingere  pcr  eflenciam, 
conclufio  vera  deJucitur,  atque  innititur  fal:b 
funJamento  .  Similiter  pofiib;lcm  eflc  fpeciem  di- 
vins  efllcntiaE.oitenfum  etl  fupra  artictilofecundo', 
Licec  tunc  anima  non  videiet  per  illam  Dcum  co- 
jrnitione  bcata  .  H^ec  enim  cum  fit  perfcctiflima  , 
iicceflfario  ell  intuitiva  ;  polfibilis  vcro  haberi  per 
fimilitudinem,  ell  duntaxat  ab;iractiva  .  Contra 
fgnum  arguitur  :  nam  non  idco  in  Ibmne  vid<;n- 
tur  vera  ,  quia  anima  reccdit  a  corpore  in  operan- 
dOy  uc  abof^jcfto  ;  quia  tunc  proftfto  quo  fbmnus 
effet  profunJior  ,  eomagis  immaterialia  videren- 
tur.  Id  autem  eflfe  falfijm  conftac,  quia  experimur 
fbmnia  non  acciJere  in  fomno  profundiffimo,  fed 
intenui  .  Nihil  igitur  aliquisin  fomno,  velexcafi 
viJet,  n'fi  caufa  extr^nfcca  intelleftum  ejus  im- 
mutet ;  £c  fi  de  congruo  calis  magis  difpoficus  vi- 
deaur,  quatenus  non  ell  diftraftus  circa  aliaob- 
jecta  :  tamcn  revera  majus  m  raculum  cfl  ,  a  Dco 
revelari  qnsEdam  in  fbmno,  quam  in  vigilia;  quia 
racurale  eft ,  homincm  in  .'bmno  carere  uiu  racio- 
ni$  ,  quo  camen  pollet  in  vigilia  . 

Dicendum  efl  ergo  ,  de  potentia  Dei  ab^bluta 
ron  repugnare  hominem  in  prcefenci  vita  videre 
divinam  cfientiam  ;  etfi  id  fierincqueac  fecundum 
legem  ordinariam  a  fapientia  divina  prasfixam. 
Declaracio  :  nacH  fi  qua:  hicoccurrcret  rcpugnan- 
tia  ,  fani  vel  efletexpirte  agentis  ,  vel  ex  parte 
pafli ,  in  quo  reciperetur  vifio  intuitiva  divina;  ef- 
/entia::  RefpeftuDei  nulla  ell  implicantia  ,  quia 
po'e(l  homini  mortali  infundere  vifionem  intuiti-- 
vam  fui,  vcl  immediate,  vtl  prjeviis  dilpoficioni- 
busabipfb  producentlis  ,  quscunque  tandem  re- 
Cjuiri  dicantur:  Ex  parte  autem  hominis  mortalis 
fi  abfblute  iJ  repu^narer,  ne  anim?:  qmdem  Chri- 
fti  potuiffet  ea  perfettio  communicari ,  dum  efl!et 
nobifcum  viator,  &  mortalis  :  imo  anima  ©mni- 
no  eflTct  incapax  beatitudin:s  ;  omnisigitur  ratio 
repugnantisrefundcnda  atque  accipienda  eft  ab 
effc(ftu  vifionis  beats ,  qui  de  \f:i^t  ordinaria  eft  in- 
compcfl"bJis  morcalitaci ;  quia  enim  gloria  animas 
regularifer  rcdundat  in  corpus  fibi  unicum,& 
corpus  gioriofum  eil  impafliliile,  ac  immorcale, 
nequit  vifio  beatifica  comm.unicari  r.nimK;  in  cor- 
poie  mortali:quia  cunctale  corpus  forct  moicalc  , 
&  imnortale,  ol">noxium  paflionibus  mortalita. 
teni  confequentibns  ,  &  immune  ,  ac  incapax  iHa- 

rum  : 


0'ntr.l  iHu.i.  V. 


QnodUl).  qu,  ff. 


«.  flift.4i;.il.i.$. 
Raiionei  .  V. 
Qiii  autem  . 


ii 


Tomtis  l  Pars  l  Qucsjlio  XII  Art.  XI  151 

ti.dorci;  intuitivi  verocll  ip'»  rcs  i*n  fe  pra/cm  : 
nequ';untcrgo  ij  aftusefTcejuiiJem  ratJonii . 

Ad  Argumentuin  in  oppcfitum  ,  &  ad  omnes 
auftoritatcs  fcripture,  &  /anftorum,  quatenus 
pofTunt  adduci  ad  fuadendam  omnimodam  rei  im- 
pcfTibilitatem  ,  eft  relpo  ifio  ex  dictii.  Nam  repu* 
gnathommem  viderc  Dcum  in  vita  mortali ,  ne- 
dumquianon  nifi  miraculo  fnic  adfcribcndum  ,fi 
alirui  coneedcretur ,  ut  Paulo:  fed  aliud  miracu- 
lum  prseierea  interveniret,  quo  fcilicet  impedir«- 
turcauCa  naturalis  ,  nc  in  produflfonem  ^ui  natu- 
raliscfiFeftuscxiref .  Etideo  id  cfTe  pofTibile  af- 
6rmamus  de  (bla  Oei  potentia  abibluta  . 


rum  ;  non  tftergo  rcpjgn^ntui  a'  ^ui  forma  ij.  , 
lcd  duntaxat  virtualis  rationr  (rfFiftuum  incom- 
poilibilium  ,  qaatenus  unus  efFjftus  alteri  conra- 
riusoi^^ponitur  virtualiter  caufjc  alterius  cfTcftas. 
Et  quoniam  hanc  virtualem  ncompjnibilicatem 
Deus  de  potentia  ab'bluia  poteft  impedirc,  pr»- 
veniendone  efT.  i5las,  qai  aliasconfequercturglo- 
riamanims,  infic  pcr  non  redundantiatn  glori» 
animxin  corpus,  ejufque  portionem  infcriorem  , 
quomolocunque,  &  qiialitercunque  id  eveniie 
ponatur;  ut  faitum  effe  cum  Chrflo  crcdiraus ; 
ideo  abiolute  &  fimpliciter  fatendum  ,  eft  homini 
in  vita  mortali  communicaripofTe  vifionem  in  ui- 
tivamdivinaGiTentiac  •  quo  in  fafto  duplex  mwa- 
culum  intervcniret  :  aherum  quidem  ,  qu  a  com- 
municarctur  beatitudo  in  via;  alterum  verd,qua- 
tenusimpediretiir  ef!c£^tus  caufxnaturalis  p«r  cf- 
ficiens  fupernaturale . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primiim  conceJo  Chrj- 
flum  ,  dum  efTct  viator ,  extitifTc  fimul  beatum  5 
at  id  per  miraculum  cvenifTe^ut  fimul  fuerint  bea- 
titudo  &  mortaliras  propt«r  rcpugnantiam  effe- 
£tubm  .  Nam  nec  corpus  Chrifti  perfundebatur  , 
nec  participabat  de  anima  gloria  ,  eo  modo  ,  quo 
ejus  efl  capax,  citraquam  participationem  animx 
beatitudo  non  cfJ  omnino  perfe6ta  :  doloremm 
partis  ler.fitivas  redundabat  u^que  ad  fuperiorcm 
partem  ammas  contra  {fTftumbeatitudinis  . 

Ad  Secundum  refpondeo ,  fi  Paulus  vidit  divf- 
nam  efTentiam^ut  ipfettftari  videtur  z.adCorinth. 
c.i2.exinde  evidentcr  concludi,  fimpliciter  &  ab 
f.fu.y.  folut^  non  rcpugnare  purum  hominem  videe 
Deum  perefTentiamjquam  fubinde  v  fionemDi-iij 
potuit  per  totam  vitam  continuafTe.Verum  idfi#- 
ret,  nonjuxta  legem  communem  ,  qua  llatutum 
eft ,  prsmium  fempitcrnas  vitae  eflc  rependendum 
in  termino  mortalis  vita,  fed  per  ipecialem  Dci 
providcntiam. 

Ad  Tertium  concedendum  cfl,  corpus  non  efTc  • 
fufceptivum  bcatitudinis  co  modo  ,  quo  anima 
beatur  ;  eflTe  tamen  fufceptivum  luo  modo,  ex  qua 
deinde  corporis  beatitudine  quidam  effeftus  natu- 
raliter  confequuntur,qui  (Unt  mortalitati  prsren- 
tis  vitie  incoinpofnbiles  ,  utexpofitum  eft. 

Ad  ,>uartumre;pondcofic  :  Vita  prse^ens  ho- 
minis,in  quantum  vita,  non  repugnat  beatitudini; 
fcd  id  /blummodo  evenit  in  quantum  ell  mo-ra'is  . 
Undenemoelt,  qui  naturaliter  appetat  diffoivi, 
fed  magis  fuperveftir'  ;  quia  max.me  coni  upi  cit 
id  ,  quo  femper  poffit  effe  immortalis  vita  lua  . 

Ad  Ultimumdico,Deum  pro  praenti  vi  a  uti- 
que  pofTe  cogno  ci ,  ac  ddigi  immedia*^  ,  non  di- 
ft  o6te,  &  in  particulari,  ft  d  in  communi  &  coifu- 
si  :  a"^  ejufmodi  cognitionem  ,  &  diIc6tioncm  Dei 
minim^  eflc  per  eflentiam  ,  aiit  qu  d  hominis  per- 
fc6te  quietat  vum  ,  ut  cfl  tvidens  ;  quia  ultima 
perfedtio  &■  quies  ejuj  confiltit  in  cognitonc  in- 
tuitiva,  ac  d  lcftione  ilii  corrcfpondente  .  Et  cum 
inllaiur,quiaintniriva,  &  abflra6tiva  ejufdcm  po- 
t«nti»  :irca  idcm  objc'itum,funt  ejufdem  lationis  . 

Respokdeo,  r^amvls  cadem  fit  potcntia  ab- 
ftra6tivc,&  intuitive  cognorcensulem  objcttiim  ; 
funt  tamen  ij  actus  fpecic  d  ffercntes  :  nam  objc- 
£tum  ellquidem  idem  materialc  ;  fed  quia  actus 
funt  alter  us  &  altcrius  ftatus,  cxigentes  difpofi- 
t  ones  npo'entia  dverfis  rationis;  formaleobjc- 
ftMiTi  uniusllarus  difftrt  plu  quam  fpecie  abobjc- 
£to  formali  al.crius  fta^us  .  ('"onlimiiiter  aliu.J  cll 
lumen  in  v;a,qua  ahllra6t'vi  coi^nofcitur  Dcus,  & 
aliud  in  Patiia,quo  ner  elfentiam  attingitur  :  idcA 
actus  funt  fpecie  diffcrcntes .  Denique  ,  objeftuni 
mottvumactusabllra6iivi  ,citfpccies,  velfimili- 


ARTICULUS    XII. 

Utrum  per  rationem  naturalcm  Deum  in  hae 
vita  cognofcere  pofllmus . 

"DdBJifl.i.quan.i.in utroqut fcripto  .  Mfcellan, 

qq  q.$.ft.22.!^  Cbllat.  1 3.  J; Tbom.  1  .part. 

(j^uxll.  13.  art.  \t. 

VIDETUR  pcrnaturalemrationem  hjiid  nos 
pofTe  cognocerc  Deum  in  hac  vita.Nam  2. 
Metaphyll  Tex.  c.  1 1.&  1 2.liifini:a  r.on  contingit 
eognojlere  :  ergo  nec  infintum  .  Probatio  con'e- 
quentix:  eadcm  videtu-- cfTc  proportio  inteilcftuS 
ad  infinita  ,  ac  aJ  inftnitum:  quia  squalisexcefTjs, 
velnonminor:  cum  utrobi.]ue  fit  intinitis  :  ergo 
fi  prop  er  eum  excelTum  neqaimus  intelligere  in- 
finita  ,  par-ter  necinfinitum  . 

Prjeerea,  Secundum  Philofbphum  ,  5  de  Ani- 
raa  Tcx.c.io.&  i^.^^iJantafma,' a  fe  babint ad  itt-. 
ttUeclumficiit  ftujibilia  adfenfim  ;  trgo  intelle- 
£tus  nihil  intell  git ,  nfi  cujus  phanta  rna  potcfl 
perfen  um  apprehendere  :  Deus  au*cm  non  ha» 
bet,nechab:re  poteft  phantafma  ;  trQp  necano» 
bis  in  hac  vita  ellcogno  cibiliS. 

Pr«rerea,  ^.Metaphy  'P[itK.Q.\\..Sicut fc  habep 
ocul.is  nociua  ai  luoi:>i  .^.j/js,  fiic  i-nelWHus  nofler 
a  i  ea,  quisfunt  manifefltjjinta  ■tai.ir^.  SeJ  impoP  ^ 

fib'le  eft,oc  dum  nofljsintueri  iumen  5o'is;  cr- 
go  &intelle6tam  noltrumin  hac  viia  ct^gno'ccre 
Deum  qui  elt  inlini  s  inrelligibd  tatis.  UndeGre- 
gorius,  Iib  I.  Hom:l.  8.  !'uper  Ezechie'eiTi;  '^jjtn- 
tumcunque  mens  nofira,  inquit ,  in  contemj la:itin« 
D^i  profiicerit^ion  ad  iilud^quod  ipfe  efi^fied  ad  i/- 
i.td  ,  quodfiub  ipfio  efi  ,  aitingit . 

Covri^*,  Paulus,4.«/ >?&/;/a;/.cj/».i.di'erte  te- 
ft.itur,  P'iiIo  bpho»  naturali  lumine  mtelleftuj  i.Hii.  ;.<;«. 4. 
agnovifTe  Deum  rerum  om.iium  ConJitorem,  pcr  f-^^^pe'/-""^ 
ea  ,  qua:  ab  illo  f.i6ta  funt :  &  quoniam,  ut  fas  erat, 
ei  gloriam  non  dederunt,necgratias  egerunt;  ideo 
erravifle  in  cogitationibus  fuis, ac  obfcura:um  efT» 
infipicnscor  corum. 

Respondeo  ilicendum,per  ratfoncm  naturalcm 
in  hac  vitn  D(  um  nos  eognolcere  pofPc  .  Etquo-  Vi.^fBciiisMv- 
nia  m  multiplex  poteft  intelligi  cognitio  noflra,  ut 
per  ipfam  attingimus  D^um  ,  ad   videndum  qua; , 
&quil;s  fit  ea,  de  qua  loquitur  fblutio  ,  cfto. 

Pnmuin  diftum  :  ex  puris  nicuralibus  nequi- 
mus  habere  eain  cognitionem  de  Dso,  qua  attin» 
gitur  resut  ex'ftcnf ,  vel  quatenus  in  fuacxilten* 
tia  praifens  .  Et  quanquam  hocfiupra  arti.u/o  4. 
fus^  extitcrit  dccliracum,  tamen  rurfus  probamr 
breviter:  quia  eam  Dci  cognitioncm  nequit  habc- 
re  viator,  perquam  ipi^e  ponitur  cxtra  flatum  vie: 
fed  cum  atrinjitur  Dcus ,  ut  in  fc  e.viltens,  &  in 
fua  exifteiitia  pratfcns,  taliscongnofccns  eltextra 
/Ijtum  vias :  ergo  id  viatori  rcpugnat  .  ^f inor  cft 
cvidcns:  quia  cognitio,  qua  cognoicitur  iytus  ut 

in  lua 


1 5  a  Summcejoannis  Duns  Scoti 

iniuae.viftentiaprsB^eRS,  eftnu-Ja  &  apcna  vilio 
Dci,(]nalem  habeiit  Bcati  in  patria,qui  jam  excef- 
ferun*  ft.i-um  vis.  Sed  vi'dcnJus  articuLis  cast, 
prceiertim  tterum  repetito. 

Securdum  dictum  ,  Deus  ex  puris  naturalifaus 
non  |-otcftcogno  ci  a  viatore  conceptu  frnplici 
propi  ic  ,  &  d.flinao,  abftraaiv^.  Probatio:  quari- 
do  aliquid  cognofcitur  conceptu  proprioS:  fim- 
plici  ,  talis  conceptus  efl  caufatus  ab  co  ,  quod  fic 
cognofcitur.-fed  Deus  non  caufiit  naturalitcr  con- 
ceptu  Tui  in  intellectu  nofliro  ;  ergo  nequit  in  hac 
vita  a  nobis  cognofci  con^cptu  fimplici  .  Atqui 
reque  talis  conceptus  pottfl  in  nobis  g'gni  tK 
creaturis  ;  Nam  niillam  objcftum  caulat  concep- 
tuni  fimpl  cem  altcnus  obieeti,nifi  contineat  ilUid 
virtualitcr,ut  (ul^JLftum  propriam  pafiionem:  vel 
formiili'er  ,  ficut  irfer-us  continet  iliptrius,  quo;& 
cff.ntialiter  conflat.Sed  neutro  modo  fieri  poitft, 
ut  Deus  in  objeftscreatis  contineatur  ;  imo  con- 
tra  rationem  pofterioris  efTentiahter  ell ,  ita  roum 
prius  contincre  ;  ergo  per  nuikim  obiettum  crca- 
tum  potef^  caufari  in  intelleftu  noflio  conceptus 
fimplcx  proprius  ipfi  Dto  .  Potcfl  ig;tur  cjuCmo- 
di  conceptus  dum.axat  caufari  a  voiuntate  divina 
in  nobis  :  fed  hoc  tranfccndit  fcopum  praefentis 
qujcfiti : 

Tertium  d:clum  ,  pernaturalem  rationempof- 
fumus  pei  vcnire  ad  mukos  conceptus  compofitos, 
qui  fint  ita  proprij  Deo  ,  ut  nulli  alteri  attribui 
qucaRt  ;  cuju^modifunt  conceptus  omnium  per- 
ftftionum  fimpliciter  in  fummo.Itaque  attribuen- 
tes  enti  ,  aut  fapienti?  ,  aut  bonitati  infinitam  per- 
fefl ionem,eviden$  efl,  ejufmGdi  conceptum  cntis 
infiniti,  iiimmi  boni,  & /apieritis  infiniti  nulli  a!- 
teri  competere  pofil  a  primo .  Quniimo  omncs  ra- 
■  tiones  ,qnibus  ^a^y^.z.tfr/.j.probavMuusexiilen- 
tiam  Dei,  hancaflertionem  demouflrant . 

C>iiartum  dictum  ,  conceptus  proprij  ,  ad  quos 
raturalitcr  poffumLis  pervenire,  de  Dco,  non  'unt 
tantura  concepius  attr.butalcs  ,fed  etiam  quidita- 
tivi  ,fibi  &  creaturis  univoce  communes.  Etqui 


munis  :  a.it  etiain  co^nofcitur  aliqnid  pofitivuni  \ 
cui  ea  attribuatur  nc?>atio:  &  uLeriis  ifte  concep 
tus  fubilntus,  cui  inicllirjitur  convenire  nega- 
tio,  aut  cil  allifmarivus,  auc  negativus  :  Si  aifir- 
mativus:  igitur  habctur  propofitum  :  Si  negati- 
vus,erit  procefl^us  in  infinitum  .  Et  quantumcun- 
que  procf-deretur  in  ne^^ationibus  ,  vel  non  inteili- 
j^eretur  Deus  ma^is,  quamnihil,  velftabiturln 
aliquo  conceptu  atfirmativo,  qui  ellpriin.is,  & 
explicabilis  fin^  ordine  ad  ncgationem  aiquam, 
quxcompetit  Deo  per  remotionem  ,  vcl  abnega- 
tioncm  omnium  ab  ip'b  . 

Poftremodcendum,  quascunque  naturaliter  at- 
tirgimus  dc  Deo  ,  non  aliunde  ,  quam  per  fpecies 
craturarum  nos  co^noicere.  Etenim  ^ive  univer- 
falius  ,  &  minus  univer'alc  cognotantur  pcr  ean- 
dem  ipeciem  minus  uni  ver 'alis  :  fivs  utrunque  ha- 
bcat  fpeciem  intell  gibilemfibi  propriamriatis  efl, 
objcftum  ,  quod  impr^mit  fpeciem  minus  univer- 
falis,  cujufcunque  univerfalioris  quoque  fpccietn 
in  intelleftucaufare  pofTc^ac  fubinde  ex  crea'-uris 
propriasfpeciescaufantibus,  etiam  tranfcenden- 
tium  fpecies  accipi ,  quas  tranfcendentia  commu- 
ni;;erconveniuntomnibusentibus  Acceptisergo 
multis  fpeciebus  ut  entis,  bon',  aftus  primi ,  fum- 
m' <!^cc.  Poteflexinde  intclleitus  propria  virtute 
ex  illis  efformare  concep*us  proprios  Dei ,  atque 
concipere  ens  (um.mum-,  actum  purum  ,  fuminum 
bonum  &c.  qu.bus  in  conceptihus  nihilfub  peo 
intelligitur:  i.^itur  concentus  omnes,  feu  quiaita- 
tivi,  feu  artributales ,  quos  naturalitcr  habemus  de 
Deo,a  fj-(ecieb'js  creaturarum  mutuamus  .  f.^iod 
verointcIIeciLis  va'e.ueospronria  virtute  compa- 
rare  ,  probatur;  quia  ima.^inativa  potefl  uti  Ipe- 
ciebiis  diveribrum  renfihlium  ,  atque  ex  his  quid 
mediumeifingere,ut  ima{>inindomon';em  aureum, 
er^o  malto  fortias  id  pi^rici  po;erit  ab  intellcdLi. 
Ad  Aroumenta  .  Ad  priinum  diccndum  ,  non 
effc  fim  le,  innnir.um  ,  Scinnnitico^norcere  :  nam 
infinitorum  cognitioobie6torum  protedat  opor» 
tetda  potentiainiinits  virtutis  ,fi  naturafter  po- 


I.  c!i{l.  8.  qn.  2« 

§-ln  ptma  11»« 
^tioitt  > 


VicieiKlus  Cfi« 
iTient«riiis  f6« 
c;*  eg-cijio  id» 


demefTormaincsconceptus  infiniti  boni,rapientis,     natureorum  cognofciiva  :  fi.]uidem  (^ut  taccum 


j.cltft.S.  «!!  J. 
§.  Hic  Junt  dun 
cprnici.ti  .  V. 
AU  rite  ttiAtn  , 
C  §-Ceiifimilta 
^iriuntnta . 


omnipotent's,  &  alia  id  gcnus,  oportet,  ut  iis  con 
ccptibus  attnbutalibus  prsintcll  gnnt  aliquid,  cui 
V]  rtftc  attribui  quean';,  adeout  illud  fit  quafi  illo- 
Tum  omnium  aliimum  ,  ac  terminativum  lubjc- 
^um  ,  ultra  quod  progredi  non  fit  poifibilc  ;  ergo 
fubjcftum  talium  attri.hutorum  tW  conceptus  qui- 
ditativus  Dei ;  aiioquinnon  cfiet  in  eo  flatus  . 
Porro  ^n^^n  intelligimus  per  hoc  nos  dillinctc  con- 
cipere  Dc'' quiditatemex  naturalibut ,  cumoppo- 
fnumoiitT^A^Vu  '\v\fecuncla  «pertione  :  Scd  tan- 
tiim  via  naturali  confuse  cognofcere  id  ,  quod  no- 
minamus  Dcum,efre  ens  quiditativt;,fubftantiam  , 
cui  fblirefteconvcnircdicuntur  conceptus  inftni- 
ti  boni ,  infinitK  intclligentire,  omnia  potentis  ,  & 
reliqua  cjufmodi.  Quod  vero  ea  prsedicata  univo- 
ce  fint  communia  Dco,S;  creaturi.sflipra  cju^fi.  4. 
artjc.  3.  extititdeclaratum:  &rurlus  de  eadcmre 
redibit  fermo  qudcp.ferinefni ,  articu/o  quinto  . 
Quintum  di6^tum,cum  dfcit  D:onyfius  de  divin. 
/\/oMfi!t.cap.-j.ircsc{regradus  cognofcendi  Deum  , 
fcilicet  per  cmincntiam  ,  per  caulal  tatem  ,  &pcr 
abnegationem  :  non  ell  intelfgendus ,  quafi  in  eo 
fcrtio  gradu  attingi  nequeat  Deus  in  aliquo  con- 
ccntu  pcOtivo,  qui  declarari  non  pofiit,  exprimi- 
que  ,  nifi  pernegationem,  vclabnegationem  om- 
nium*  ut  aliqui  videntur  fibi  perfiiafiffe.  Nam  cum 
perveniturad  tertium  gradum  ,  q'ao  removentur 
omnia,  aut  prscise  cognolcitur  tunc  negatio  :  & 
ita  non  magis  cognofceretur  Deus ,  quam  quidvis 


fuic  r/.  7.  artic.  primo  )  cum  unumquodque  intelli- 
gibile  propriarn  habeat  v.rtutem,  a'que  inteliigi- 
biiicatem  ,  proFetto  nequeunt  infinita  attingi,  nifi 
a  potentia  infinit.-e  viftutis  .  Ac  intelleflio  infinitj 
intenfivi,  non  e.v  git  actum  efie  infinitum  ;  non 
enimopartet  acftum  hibere  modum  objetti ,  n;fi 
fit  objefti  infiniti  comprehcnfivus  :  quem  fan^ 
aftumcirca  ohjectnm  iniinitum  potcntia  «inita  ha- 
bere  nequit .  Ei.fi  igitur  verum  fit ,  iniinita  nos  co- 
gnolcere  non  pofle ,  valemustamen  attingere  na- 
turalitcr  inhnitum  . 

Ad  Secundum  refpondeo  fic  :  Philofophi  com- 
paratio  fenliis  ad  intcileftum,  eft  intclligenda 
quantumadprimam  motionem  intcIieCtus  abob- 
je<5lo  .  In  eafiquidem  motione  phantaimatauni 
cum  intelleftu  agcnte  gerunt  viccm  primiobjefti 
moventis  ;  at  quoad  aftus  fequentes  motionem 
primam  ,  comparatio  dcficit .  Potefl  enim  intelle* 
etusabflrahere  objeftum  inclufupi  in  aliquo  pri- 
mo  movente,  illudque  priecise  co;ili Jcrarc  ,  in  cu- 
jus  fani  confideratione  intetligitur  aliquid  com- 
mur,e,fcnfibili,&  infe.ifibili  :  in  eo  igitur  tunccon- 
fideratur  inlenfibile  in  univerfali  ,  perinde  ac  fen- 
fibile  .  Exhocautem,  &ex  aiioconfimiliter  ab- 
ftraftocoaiclcere  potcfl  virtuie  inte!le6tusabilra- 
hentis  aliquis  concentus  proprius  inlcnfibili ,  ut 
diftum  eft  in  ultima  c.JfertioMe  .  Contra  vero,cum 
fenius  minim^  fit  abftraai  vus  ,  in  quocunque  aftu 
feuprimo,  feu  fccundo  exigit  aiiquod  objectum 


aliud:  omnibusenimillanegatio  pura  eft  com-      pvimum  movens;  ataliter  ic  habetphantama  ad 

'  in;cl- 


Tomtis  L  Pars  l  Qucsjl.  XUl  Artk.  Xlll.         1 5  3 

fcula,  Vlenologium  ,  &  Profbiog.  ad  id  fecine,  us 
cer.a  ratione^\x\:^\x.^non  aHihoyitate^qua:ai  Oetim 
per  i  :en:  manifeflarent . 

Pr^Eterea  ,  Quascunque  tenemus  per  revelatio- 


intelleflum  ,  i;t  expofttum  c(t .  Huc  f.iciuni  ui^ia 
fupra  articulo  4.  in  incidenti . 

Ad  Tcrtium,  rju  cquid  dicat  Commenta*or, 
reipjndeo  fic  :  Quemadmodum  noctus  impoflibi- 
le  efl  naturalirer  ,&  intuitivc  (  necenim  aliti  r  po- 
teft  videre  lokm  )'ntuer!  kimen  ;  ita  inteliectui 
noflro 'mpofTibile  ell  naturaliter,  &  intuitivi  vi- 
dere  Deum  .  Sed  non  proinde  eft  hac  imnofllb.li- 
tas  extendenda  ad  confulam,  &  aMlract!  vam  co- 
gnitionem  ,  de  qua  robs  elt  (ermj  a.lnrajfens. 
Sedde  his  iterum  infra,C'.  S^.^jv.^.ij"  .^.88.  «>Y.2. 
Adid  quod  lubiiciturex  dregorio  ,  dico,  non 
efle  ita  intelligendum,  quafi  contemplatio  fillat 
fub  Deo  in  alqua  crea'ura;quia  id  plan^  tflGet  frui 
utcndis,  &  fumma  perveifita$,juxt»  Auguftipum 
8j.  qq,  ^.^0.  Eatenus  ergo  dicit  contemplarioncm 
attingere  ad  id,quod  (ub  Deo  ell,quatenuscon- 
ceptuseflTentic  divin»  (ub  ratonecntis,  efHorg^ 
iniperfcftior  cenceptu,  quo  attingeretur  ut  hxc  ef- 
fentiainfe  \  &quia  imperfeftior  efl,  ideo  &  in- 
ferior  in  inielligibilitate  .  Contemplario  autem  de 
Icge  communi  llat  in  conceptu  communi  enns  in- 
finiti,  fummi  boni  ,  &  ejufmodi  ;  ac  proinr(e  fiflit 
in  aliquoobjefto,  quod  eft  minoris  intclligibilita» 
t\% ,  quam  Deus  iu  l'c  ,  ut  hac  efjentia  . 

A  R  T  I  C  L  U  S     XIII. 

Utrum  per  gratiam  habeatur  alrior  cognitio 

DeJ ,  quamea,  qus  habetur  per 

rationcm  naturalctn . 


Si  loiju 
/iitnntt  mtit 


nur  dt 


I 


^wligt  q.  ?•  i' 
Siidthium  tjt' 


Qilo.-niS.  g.14. 
§>  Dt  prim*  • 


DoSf.  locis  in  margine  citatis  .  S.  Thom. 
qua:Ji.  13.  artic.  13. 


x.part. 


i.Report-  7.  I. 
Pr^loji  n-.i,6. 


VIDETUR  non  haberi  altior  cognitioDei 
per  gratiam  ,  quan.  fit  illa,  qua:  haoetur  per 
rationem  naturalem  .  Nam  fi  altior  cognitio  efl^et 
de  Deo  pc  gratiam  ,  quam  per  rationem  naura- 
lem  ,  uiique  non  alia  videretur  efle  ab  illa  ,  quain 
per  hdem  habere  dicimur  ;  (ed  ea  non  videtural- 
tior,&  exccllentior  cognitionenaturali  de  eodem 
objecto  :  &  probaiur  ;  etenim  in  mixtiore  om^^i 
ccrtitudo  conclufionis  fequitur  ad  piffimiffam  mi- 
nus  ccrtam  ,&  minujneceflanam  ;  fed  ad  p'cmif 
{amcrcditam  addendo  aliam  no*am  m  luminena- 
turali  ,  fequitur  eonclufio  ,  juxta  prffimifram  ,quf 
eft  ineviders;  ergo  illa  prgmifra  non  tft  alcior,at- 
que  cxcellentior  ahera  nota  lumine  naturalim- 
telleflus . 

Prasttrea,  Revelatorum  necefTariorum  termi- 
ros  pofl"Limus  naturaliter  cognorcere,  ac  intellige- 
re  :  Revelatio  enim  fecundiim  communem  legem, 
ron  ell  nifi  de  his,  quorum  termni  poffuntnaiu- 
raliter  conc  pi  a  nobis  ;  igitnr  ex  gratia  rcvi.Iatio- 
ris  non  habetur  altior  cognitio  de  Deo,  quam  ex 
naturalibus.  Probatur  afTumptuiTi :  quia  (idvlis, 
&  infidelis  cortra<l)centes  fibi  invicem  in  hac  pro- 
pofitione,  Deus  efi  trinus  ^  tinus  .  non  eft  ipfis 
tantum  contcntio  de  vocibus  ,  fed  de  conctrptibus 
per  voccs  fignilicatis .  Rurfu.">,  fides  ,qua  unusdi- 
ilinguitur  abalio,  cum  nonfithabitns  inclinans 
ad  afTenticndum  ex  no  itia  terminorum  ,  non  cft 
profefto  ratio  intelligendi  terminos  ,  fcd  prx  iip- 
ponit  notitiam  eorum  ;  igitur  a  lidei  gratia  non 
eft  altior  cognitio  Dei  ,quam  per  naturam  habcri 
queat . 

Hinc  Richardu.s^'^-1.'^*'  Tyir.it.cap.  ^.dicit  ne- 
dumpcrlidem,  fcd  ctiani  r.itionibus  neceflariis 
vcritatcs  de  Deo  in  Trinitate  per.bnarum  ,  &  uni- 
tatc  eflVuic  -ie  eflV  cftenfurum .  Scd  &  Anfelmus, 
de  In«:«,tnaUt'^.;:.pfotcft3rur  ff  duomagna  opu- 
Tomti!  L  -' 


nisgratiam,  pofTunt  lciri  via  naturali ;  er^o  ex    ^porut.^Jf! 

rcvelatione  non  incft  nobis  altior  cognitiode  Deo   fi^ra. 

quam  ex  naturalibus.  Probittir  airamptum  ;  illad 

poteft  fciri  a  nobis  effe  pofnbiIe(  &  fubindc  exfte- 

re  de  fafto  in  ente  neceffario)  ad  quoJ  conftat,    c»\Ut.\9, 

Rullumie^ui  impofTtbile:  fed  poffumas  naturali- 

tcrfclre  ad  revelata  qusque  non  fcqui  ullum  im- 

poffibile  .  Nam  cx  \ao  revclata:  complcxiones  ve- 

rillimefunt:  omnisratio  in  contrarium    aut  pec- 

cat  in  materia  ,  auc  in  forma  :  fi  in  formarmox  de- 

prcehenditurfallacia  per  artem  certam  ,  quam  ha- 

bemus :  fi  in  ma:eria  :  deftruicur  per  interemptio- 

nem  ,  tanquam  non  necefiarinm  . 

CoN  1  RA  ,  Ph.lofbphi  veleruditiflimi  via  natu- 
rali  veritatem  inquirentes,  minime  pervenire  po- 
tuerunt  ad  ea,  qua;  nobis  ex  revelatione  di  vina  in- 
notuerunt,  ur  fuse  extitit  declaratum  quxft.i.^  ar- 
tic.  2. ,  er>o  longe  altior ,  ac  prcftantior  cognitio 
nobis  eft  ex  gratia  ,  quam  per  quamcunque  difpu- 
tationem  na^uralem  . 

Respondeo  dicendum  ,  lon^e  perfectioremco-  Qn„^ub.^.T  f. 
gnitionemdc  D.o  a  nobis  habtri  c.Y  fupernaturali   itrtuttw.lvji». 
revclatione.quam  per  naturalem  ratiopem.  Decla- 
ratio:  nobis  ex  naruralibus  non  eft  pofliblis  con- 
ceptusalius,  nifi  ille ,  qui  poteft  caufari  virtute 
infeHeftus  ai<entis  ,  &  phantafmatum  :  nihilenim 
aliud  eft  naturaliter  movens  intell'  ftum  viatoris 
de  communi  (ege:  virtute  autem  earum  ctufarum, 
nequit    innafci  in  nobis   conccp'US  dift-n^tus  dc 
Deo  ,  qui  virtualitcr,  &evidenter  includat  veri- 
tates  neceffarias,  qua  cortincntur  in  illo  :  ergo  il- 
Ik  ventatcs  neceflaria; ,  quas  cx  revelationc  tene- 
mus  de  Deo,nos  omn  no  ex  naturalibus  procc- 
dtntts,  laterent:  ergo  altiorcm  cognitionem  na- 
6^ti  fumus  de  Di  o  per  gratiam  ,quam  per  naturam 
alipifci  aliquando  potuiflemus  .  Minor  probatur; 
viatorhabcns  conceptum  fimplcem  &  perfectilfi- 
mum  ,  ad  quem  attingcre  poteft  e.x  naturafbus, 
non  tranfcendit  cognitionem  perfettiflimam  fim- 
plicem  de  Deo  poflibilem  Metaphyfico:  fed  con- 
ceptus  pefettiflimus,quemper  Metaphyficam  ac- 
quircre  polTumus  de  primo  Principio,   noninclu- 
dit  virtualiter  veritates  necelT-irias  revclatas.quia 
tunc  mulci  Philofbphorum  ,  qui  ad  eos  cor.cjpcus 
perfeiStiflimosnaturali  indagine  pervcnerunt,  ps,- 
riter  eas  veritatcs  exinde  deduxiffent:  quod  ta- 
men  factumnon  fuifl^econftat :  ergo  ha:  vcritates 
non  includuntur  virtujliter  inconceptibus  mcta- 
phyficis,quos  naturalicer  acquirere  polfumus  . 

"Sed  neque  illc  vcritates  (ciri  pofl^unt  dc  Dco 
denionftratione  quia:  Nam  ita  arguendo.AIiquod 
ens  eft  caufatum  :  ergo  afquod  ens  eft  caufa  non 
cau^ata  .  Vel  aliqiod  ens  cft  iinitum  :  ergo  aliud 
d.betefl*cinfinitum.  Vel  aliquod  ens  eft  pofiibi- 
le  ;  ergo  &  alqnod  erit  neceflarium  :  etfi  hr  con- 
feq.ienrif  rcCt^  fleducsntur  virtute  hujos  propoh- 
tioni?:  Conditio  imperfefta  non  incftalicui  enti, 
nifi 'rfit  alfcri  enti  conditio  pcrfeftior:  ciim  im- 
perfeftiim  eflentialiter  dependeat  a  pcrfcclo:  at- 
tamenea  ,qua:nata  funt  firiri  de  Deo  proutdiftin- 
^ticognol-itur,  non  polTunt  fciri ,  necinfcrriex 
conceptibus  communibus  :  ficuti  non  potensdi- 
ftinftAconciperetrianguInm,  ignoret  oportet ,  ip- 
fumcfl^cprimamfigurarum  ,  ctfi  aliunde  fciac  ah- 
quftmefieprimam  liQuram  :  imo  ip(i  cfTeclus  pri- 
mc  cau'ie  vcl  rclinquunt  i:nellcctum  dubium, 
quoad  rcvcl.ita  ,  vcl  ducur:  in  errorcm  ;  quiaex 
nulla  crcatura  poteft  infen! ,  primsm  for;iiamcnc 
V  unain 


Q-rfl.  i.?r«| 


iKfliert. 


154 

uram  in  tribiis.Sed  de  hoc  att\im,r/UiejKi.  artici. 
citaio  &  lurius  rcdibit  rermo  \nf\:2,Cji!ci:fi.i2.artn\ 
pinio.  Px  gr.uia  igitur  altiorem,  ac  liiblimiorem 
c!e  Deo  hane miis  cognitionem  ,  quam  uUis  naturx 
vir  bus  poflTit  comparari  . 

Ad  ARGi'M£KTA.Adprimum,  concedoin  mix- 
t'ore  quaiibet  conciufionem  ftqui  conditionem 
|-r.-tmifliK  mnus  evidentis;  &  quantum  ad  hoc  non 
diff.temur  hdcm  tfn.'  crcdenti  incvidentem,  cum  in 
eo  fita  fit  ratio  ipfius  .  Sed  quo  I  contendimus  elt, 
adpotiora,  qua:  hdes  docct,  perveniri  non  pofle 
rer  raionem  natuialtm,  ut  dcclaratum  hwKin  fo- 
ltitioiie\  ac  pioirde  lorg^  fublimir^rem  efic  eorum 
cognitioncm  ,  quam  aflcqui  pofllt  ex  ratione  na- 
turali. 

Ad  .^ecundum  concedimus,  tcrminos  incom- 
plexos  revclatorum  pofle  a  nobis  naturaliter  con- 
cipi ;  qui.T  tidei  habi  us  non  tribuit  intelligentiam 
conceptuum  fimplicium,  fed  tantwmmodo  inclinat 
ad  afl^^  ntiendum  compkxis  revelatis  .  Cuin  igitur 
infertur;  ergo  tx  fidei  giatia  non  habetur  altior 
co?niffo,quam  ex  natural'bus  pofllt  acquiri  ;  ne- 
gan<Ja  eft  confcquentia  :  Ciim  enim  complexiones 
revelati  ron  fint  ex  fenots,  nec  exnotis  natu- 
raliter dcducibiles,  remota  revelatione  eflentin- 
telleftuicrtato  aut  dubi.^,  aut  neutrffi,  &  non 
receffaria:,  ficuti  funt  a  parte  rei,  &  lcin  us  ita 
efle  ex  Dei  revelatione  ;  de  quo  attum  qwxnione 
prima ,  artic.  2.  ci/aio  . 

Ad  id  quod  add.tur  ex  Richardo ,  &  An  tlmo  , 
dicendum;  etfi  ab  ipfis  adducantur  rationes  veiae, 
&  neceflTarix  ad  dcclarationem  revelatorum  ,  eas 
tamen  ratiocinationes  non  efTe  evidenter  ncceflia- 


Simmcejoannis  Duns  Scoti  • 

rias,  ut  ad  carum  aflenfum  Rtclatur  recefl"urio  in- 
tclle6'ti)s  ;  nani  nonomne  neceir.irium  elt  eviden- 


tcr  tale  . 

AdTertiumdicendum,  nonrefti^  inferrihanc 
confequentiam:  Potefl:  fciri,  non  benc  deduci  quod  "  ''fi'pri»-»». 
infertnrtanquamimpoflibie  contra  rcvelata  ;  igi- 
tur  nullum  impoflibile  fiquitur  :  (  Haec  cnim  cll: 
vis,&  encrgia  argumenti  )  quia  non  fcitur  ,  quin 
alia  impoflibilia  poflent  deduci  ,  &  inferri ,  quo- 
rum  nulium  eft  illatum  . 

At  arguebatur  ,  quia  omnc  argumentum  con- 
tra  vtrum  neceflarium  poteit  folvi :  quia  vel  pec- 
cat  in  materia  ,  velinforma.  Concedo  :  quiaetfl 
neliriam  aliquam  propcfitionem  ejus  effe  fal  am  , 
iclo  tamen  non  efl^e  per  fe  norara  :  nam  lumen  na- 
turale  ,  ficutfuflScit  ad  cogno^cendum  per  fe  no- 
tam  ex  terminis,  ita  (atis  efl  ad  dcprx^endendum  , 
non  efl^e  ptr  fe  rotam,  qiis  revcra  tal  sron  eit. 
Hac  ergo  negata,  non  prnptcrea  cft  fibi  nccefTario 
verumid,  contra  quod  obiiritur  :  tumquia  du- 
hitat,  an  alia  impcfliibilialateant ,  iit  dftumefl: 
Tum  quia  etfi  poflet  f  ire,nul!um  impoflTibile  ma- 
nifeflius  in  impffTibilitate  fequi,  ron  exince  ta- 
mcn  eft  inff  rendi  m  ,  me  fcire  illud  pcflTiNIe  effe : 
quia  potefl  effe  prmcipium  in  impofTibilirare  quod 
ex  aliquo  impoffibili  ron  fcquatur  .  Frim  s  eniin 
neceflariis  oppopunti  r  prima  im|-ofi,b  lia  :  fecf  re- 
vebtionoscertifTimos  reddit ,  nedum  impoflibile 
ullum  non  confequi  adrcvelata  quxque:  (ed  ea 
infuperadeo  eflHeneceflTario  vera  ,  ut  rihil  impof- 
fibiliuseflTequeat  quam  ea  ficnon  fe  habere,& 
talia  non  cflfe .  Huc  faciunt  difta  fupra  nrticulo  4. 


QP^- 


1.  diil.  3*J.     $. 
epinionem  •  V. 


I. 

jr. 

iir. 

IV. 

V. 

VI. 

VII. 

VIII 

IX. 


XI. 
XII. 


Tomiis  I.  Pars  l  Qitcsfl.  X  lll  Art.  l  1 5  5 

QJJ^STIO  TERTIADECIMA 

DE    NOMINIBIISDEI5 

IN    DUODECIM    ARTICULOS    DIVISA. 

Confideramio  b-is ,  qtM-  ad  diminam  perfetlionem  pertinent ,  procedendtm  efl  ad 
conjiderationem  di^-jinortm  JVoitiimi/n . 

ET    CIRCA    HOC    QJJ  JERUNTUR    DUODECIM. 

Utriim  Deus  fit  rominabilis  a   nobis. 

Utrum  aliqua  nomina  d  £la  de   Deo,  praeJicen^ur   de  ip^b  fubrtantialiter. 

Ucrum  aliqua  nomina  d.fta  de  Deo  ,  proprie  dicancur  dc  ip.b  ,  an  omma  atcribuantur  eime- 

taphorice  . 
Utrum  multa  noraina  di^fla  de  Deo  ,  fint  fynonyma  . 

Utrum  nomina  aliqua  dicantur  de  Deo,  &  creaturis  univoc^,  vel  aquivoce. 
Suppofu.o  ,  quod  dicantur  analogce,  utrum   dicantur  de  Deo  per  prius  ,  vel  de  creaturis. 
Utrum  aliqua  nomina  dicantur  de  Deo  ex  tempore . 
Utrum  hoc  r.omen   Der^s  fit  nomen  natiira: ,  vel  opcrationis  . 
Ucrum  hoc  nomen  '^ens  iic  nomen  communicabile . 
Utrum  accipiatur  univoce  ,  veJ  asquivoct;  fecundum  quod  figniiicat ,  ^etm  per  naturam ,  & 

per  participationem  ,  &  fecundiim  opinionem  . 
Utrum  hoc  nomen  ,  qtii  efl  ^  fit  maxime  proprium  nomen  Dei. 
Utrum  propofitiones  affifmacivspoflintformaiide  Deo  . 


ARTICULUS      I. 

Utrum  aliquod  Nomen  Deo  conveniat . 

DoH.  \.dift.Z2.  q.i.  ^  i.in  Report.  ibidem q.unic. 
S.  Thoin.  i.p.  q.  i^.  artic.  i. 

IDETUR  ruITum  y^o- 
men  Deo  convenin  .  Si- 
qiiidfm^^m^f^^.^o.pcfl 
multas  quafl  ones  mo- 
tasdcDeo,  quffirit  Sa- 
]omon,^jiod  nomen  ejiis 
^  qtcod  tjowen  ['ilii 
ejus  ,ftmflii  Ex  hoc  ar- 
guiturfic:  omnisquffi- 
flioaliquid  ccrtum  fup- 
ponit  ,&aliquid  dub:um  quarrit  ,ex  7.  Metafhyf. 
cap.ttiiimo-Vxrfam  autemquod  hic  fupponit  Salo- 
mon  eil,Deum  f:(^e,  &.  etiam  Filiom  f  jusn.fre,&  de 
utriuque  (cifcjtatur  nomine;ergo  Deovclnullum 
convtnit  nomen  ,  vtlcertc  id  nomenomneslatct; 
quissnim  fcirc  poterit,quod  Salomon  igporavit  . 

Prxterea  ,  Ex  Auguftmo  ,  ferm.74.de  verhis 
"Domm^^^ltacquid poteffari efeffabile^rni]  Deus 
efl  inefFabilis;  igitur  Deus  nen  potcft  fari  ,&per 
confequens  ncc  nominari .  Minor  probatur,  2.ad 
Corinth.  cap.  12.  narrat.ApofloIus  fe  in  raptu  quo- 
dam  audiviiTc  incffabiiia  veiba  ;  ergofi  qu^:  Pau- 
lus  tuncaudivit  incffiibil  a-  funt ,  mulco  magis  tlt 
ineffabilis  ille,  qui  talia  fatur  . 

Prsttrea,  Auguflinus  ,  Honiilia  x^.in  yittH. 
fupcr  illud  Filius  nihilfacit,  nif  qt>£  'viderit  "Pa- 
tremfacie;ttei}r,]QSiX\  ^.dlc^t^i^idere  Fi/ii  aliud  non 
fignificare  ,  quam  ipfum  effe  Vcrbum  PatriJ^,  qnod 
exprimi  a  nobis  vere  ncn  [-ottft,  ergo  ncc  nominc 
aliquonominari  . 

.Prsterea  ,  Qiiod  ncquit  intcU-gi  ,  ncc  fignilicari 
potcft,  ex  Philofopho  4.  Metaphyf  Tix.  lo.  & 
probauir  per  Auguftinum  ,7.  d^  Trinit.cap.  4.di- 
centem  ,  Detts  i-erius  co^Jtctttr  ,  qutim dicitur  ^^' 
"jer^us  ef,  quiimcogitatttr .  Sed  efientia  divinanon 
cognofcitv.r  in  fe  fiib  piopria  rationc  ab  intelletlu 
viatoris  ;  quia  tunc  etiam  cognciccrct  vcritatcs 
necefraria-t,  cvx  illi  efTentisE  infur.t  fub  propria  ra- 
Tomui  i. 


tione,  atquefta  depra-henderet  Trinitatem  Perfo* 
rarum  ,  &  ea  omnia  ,qu£Hde  fenem.us  .  Ergo  nec 
potef^  nominari . 

CoNTRAjPfal.^y./;?  Ifrael magftumnomen ejus, 
Deus  igitur  afquo  nomine  nominatur  . 

Respondeo,  AI  qu  bus  videtur,  DeumpolTe 
quidem  a  nobis  nominari  ex  creaturis  ,  ron  aurtm 
fecundum  quod  eftin  fe .  Ciim  enim  fecun.ium 
qicd  al.c;iiid  a  nobis  irtelkftu  cogr.o'ci  potcft, 
ita  &  nominari  contn^at:  &  Deus  .nequeat  a  via- 
toribus  per  fuam  effefitiam  attmgi ,  fed  dunta.\at 
al.quali*!jr  cognofci  ex  creaturis  ,  fecundum  habi- 
tudincm  principii  ,  &  per  modum  excellentis  ,& 
remotionis  ;  confequers  eft,ut  ex  creaturis  fb- 
iummodo  valeamus  Dei  m  nomirare,  non  vcro 
prout  eft  in  ft  ;  quia  fecundu'n  hanc  rationem  nos 
latet  ,  nec  fieri  poteft  ut  ab  ulla  crcatura  cogno- 
fcatur. 

Veruiitamen  propofltio  ,qua:  ad  hoc  declarar- 
dum  affumitiir  ,  nempe,/'W//'  aliquid  intelligitiir, 
ita  i3  nomina.ur ,-non  fiibfiftit;  quia  dilVnclivis 
pottll:  aliquid  figniticari  per  nomen  ,  quam  intclli- 
g!  ;  fiquidemfubftanta  nequit  diftinfte  intclbgi  a 
via'ore  ;  alioquin  deprihenderet  abfentiam  ejus 
in  Euchariftia  ;  fi  'gitiir  non  n^  ffcc  d;ft''ncti'>:s  fi- 
gnificari,  nuHum  nomen  imnofitum  a  viitorc  cx- 
primeret  aliquam  rem  de  gencrc  fubftantis;  fed 
ficut  pisci  e  concipitur  a  nobisaliqua  proprietas, 
a  qua  &  norr.cn  imponitur  ,  i:a  pr.Tciie  ca  proprie- 
tas  fignilicaretur  pcr  nomcn  .  F.NcmpIum  : /.7^-?/j 
dicitur,  eo  qucd  pedem  IsJat  ;  (i  crgo  ficut  res  in- 
telligitur  ,  ita  &  figniiiratur  ,j;im  eo  nomine  non 
cxpiimitur  r.I''q  'T  fiihftantia  ,  fcd  tantum  aliquid 
de  Gcnere  Ai5tionis  ,  fcihcet  IfiJo  pedis ,  qu.x  fuic 
ratio  ,  a  qua  nomcn  lapidis  imponebatur  .  Etuni- 
vcrfalltcr  nomina  impofita  rebus  deGcn?re  fub- 
ftantia',fignificnnt  iu.Yta  etymoIogia.Ti  accidenta- 
lcm  proprietatem,  qua:  i.ntcHigcbatur  ab  imponen- 
te :  &tamtn  ulterius  cxprimcre  imponentcs  in- 
tendtbant  aliudquid  ultra  accidentalem  prcprie- 
tatcm  ,  adcooue  diftinftius  nominahant  fubllan- 
tiam,  ac  intcllexerir.t :  efcnim  ron  accidentibus 
illis  ca  nomira  imrontbanc  fcd  alteri,  quod  eis 
fiibftarc  ,&  cjufir.odi  accidertibus  affcftum  cfli: 
deprahenJerant.  Talibus  igiturj(ignis,ve!  romini- 
V  2  biis 


Videnirsr  Cc . 
mentxtior.c 
Lvchr:i   lu, 

Atlf-  12    FtijKI  , 

fcir-artiif  »  e- 
gie5.e>.ar.\r;;j 

hi''c   Mj^:  •  ; 

clortrir.tm ;  • 
Cijft.ini ,  .  .- 
rur.i^uc  flefe.:- 
tjiifs  jnfiir.-» 
ecnis . 
Di.::n;'>i.as  ali. 
o;,l(i  n.3m>ne 
iignitJcacur,  ac 
aii.rg.-tur  per 
inicUecibvt . 


155  Summce  Joannis  Duns  Scoti, 

btiii)?nificantur/v^/^«z';rfr  lubjpropria    lationc,  pro  >.  a  ratione  ,  nec   tamenfic  illud  intellig?tur: 

qua  d.ltinguuntur  ab  aliis  entibus;  atque  ita  'd  no.  pjttft  tamen  ita  per  nomen  intelligi  ab  eo  ,  cui  eft 

men  imponens  incendit  illam  effentiam  de  Gencre  nota  ,  ac  perfpea^  cirentia  illius  ubihntiaE ;  ergo 

fi-bi^anticrign-ficare:  &  ficut  intendit  fi>nificare,  dubnaius   expr.mitur  per  nomen  ,  ac  intelliga- 

ficnomcn  impofinim  cftfignum  ;   &   mhilominus  tur  ab  imponente  i-IIud  nomen   ._  Quemadmodum 

d;ftir6lcnon  mteirgit ,  quod  diftina^  intenditfi-  ergo  v  ator  imponit  nomen  ad  fignmcandum  fub- 

pnificareperid  nomen-  ConfimiIi'cr,  fi  nefciens  ftantiam,  fub  ea  ratione,qua  ipfam  non  intelligit; 


Vi^tor  pntefl 
^nomlrarp  Deu 
'nomife    lign  - 

ficame     eiien" 

tism    (liviBam 

vt  nte  • 


Hebraiee  loqui  aliquot  vocibus  fibi  notis  fignifi 
care  intenderctcharaaereshebraeos,  nonnc  d  ft.n- 
£tins  fignificaret  fcfenti  Hcbrxum  idioma  ,  quam 
iprc  imponens  intelligat  .•'  Et  hoc  fpfum  magiseft 
evidens  n  m^u  nominum  ab  alio  impofi;orum;nam 
romne  J^oma  utor  ad  d  ftinae  repra^entandum 
illamrivitatem,  quam  nunquam  Vidi,nec  cognovi. 
Dicendnm  eft  igitur  primo,fieri  pofie  ut  viator 
nom^net  Dcum  nomine  proprio  fignificante  illam 
cfTentiam  u'  e/}hiec  ,  nedum  ab  aliis  ,  ut  ab  ip'o 
Dco,  vel  a  Beatis  ,  impofito;  verum  etiamale 
ad  nverto ,  quo  exprimantur  conce^p^us  ita  Dco 
pronri ,  ut  nuH'  creaturarum  competere  queant. 
E'  qu"dcm  pofTe  nos  uti  nominibus  Deo  impofitis, 
qu^bus  in  /cM'ptur'"s  nominatur  ,  tvidens  eft  :  & 
confimilitcr  fi  aliud  piae  erea  romen  Dei  rcvela- 
renT  ,  perinde  illo  v'a'or  poflt.'t  uti  ad  pxprimcn- 
dum  Dei  efiVntam  ,  iic  utatur  jam  rcvelatis ;  nam 
tale  romen  hard  foret  irfinitum  ,  etfi  repraefenta- 
ret,  S-  exprimeret  efientam  infiniram  .  Verifimile 
eft  f  amen  de  f^clo  multa  nomina  in  Sacra  Scriptu 


rpp^fiMim  r»- 
r  p-.:tJt     B. 

Tiiotnas  wc  • 


ita  pariter  .'k  poterit  nomen  imponere  adexpri 
menjumenentiam  divinam  ,  ut  hac  ,  fubquara- 
tione  nequit  illam  viator  ex  naturalibus  !uis  attin- 
gere  .  E'  ficut  Imponens  nomen  exprimere  inten- 
dit  cflentiam  divinam,  ita  &  aud  ens  per  idem  no- 
men  naritcr  concipere  intendit  candcm  eflentiam 
divinam  ,  erfi  neuter  valeat  id  objeaum  diftinclfe 
int«lligere  :  quod  &  ufu  venire  frequenter  in  no- 
ftris  fermonibujconftat  ;  nam  diftinguentcs  cflen- 
tiam  con:ra  rclationes ,  &  perftctiones  attributa- 
les  ,  nitimur  fignihcare  ,  atque  exprimere  per  no- 
mcn  altcri  ,  efilentiam  ut  in  fe  eft  ;  necaliuscoq- 
ceptus  gignitur  in  animo  audientis  . 

Veruntamen,etfi  viator  nominare  valcat  Deum, 
atque  uti  nominc  fignificante  diftinfte  illameflen- 
tiam  :  Et  inliiper  imponere  nomina  ita  exprimcn- 
tia  proprios  conceptus  Dei ,  ut  nuUi  conveniant 
creatur^  ;  acdeniqucimponere  nomina  fignifican-     i.fid.in. 3. 
tia  diftinfte  Deitatcm,  quamvis  ficnon  concipia-     =''•<•  ^^Ji'^' 
tur  abipfo  ;  non   poteft  tamen  viator  ita  perrecte     ,,„j^   ttnflm 
nominare  Deumnomine  proprio,  ut  eoexprima-    f*»' 


ra  diftina^  illam  eflentiam  fignificare  ,  &  vidcnir     tui-  proprius  conceptus  De. ,  fic  ut  ab  ipfo  conci- 

Deus  innuere  Exodi  3.  Hacikesfinu  IfraejMii     P'a'^ur  ,  ut  per  nomen  fignificatur .   h,tcn.m_  mh.l 

ef  n>:fJt  me  ad  'voi\  Hof  r.omen  mihi  eft  in  a:er.     movet  intelleaum  v:atoris  ad  dift.nae  concipien-    ^^ R,p,„.cit. 

n^.m  ■  Ft  cap  6.  Ego  D^minus  qui  apparui  Ai>ra-     J"m  al'qu'^  »  "'^'  phantafina  ,  &  intclleaus  agens:     m*.  u. 

han! :  ti' men metiv  Aaonai ,  non  tndicavi  en .  Si- 

militerRabbi  Moyfes  AAi^c^t/j.^.vuU  nomen  Dei 

Te.'iagramn!aro!:(q\iod  fuit datum, ut fcriberetur 

tantum,  &ron  legeretur  )  fignificare  efientiam  di- 

vinam  fignificatione  pura:&  ficut  incwf^/Tefta- 

mento  traditum  fuit  tale  nomen,ita  vcrifimile  eft, 

in  riovo  pariter  &  traditum  a  Chriftofuifl^c  ,  quo 

proprii  fignificaretur  efil;ntia  divina  .  Eft  ergo 


I 


de  his  ergo  tantum  poteft  intelleaus  habere  con- 
ceptum  diftiraum  ,  quorum  phantafmata  movent 
intelleaum  ;  alia  vero,  quorum  non  eft  phantaf- 
ma  ,  tantum  cognofcuntur  a  robis  in  generalibus 
conceptibus  ,  quo  paao  ex  naturalibus  cognofci- 
tur  Deus  a  viatore. 

AdArcumenta.  Ad  primum  refpondeo  cx 
ftatim  diais,nuIIumnomen  Deo  congriicre  exhis. 


Deus   rominabilis  a  viatore  nomine  fignificante     qua;  viator  illi  appropriat ,  quafi  exprimatur  pro- 


propriam  efrentiam  ,  ut  eft  h^ec  effentia ;  quia  via 
tor  poteft  uti  figno,  quo  id  fignificatur ,  &  inten- 
dit  {imi  1  exprimere  quicquid  tale  fignum  fignifi- 
cat  .  Nam  omnino  non  oportet  utentem  nomine 
ita  intelligere  fignificatum  nominis,  utper  fignum 
exprimitur  :  imo  diftina^iis  utens  nomine  poteft 
rem  fignificare  ,  quam  ipTe  intelligat. 

Quantum  vero  ad  impofitionem  nominis  atti- 
Titi\,quxftione p> acedentt,articuh  li.diaum  fuit, 
rofle   ros  pertingere  ex  naturaliNus  ad   multos 


prius  conceptus  Dei ,  quem  habeat  penes  fc  is.qui 
utitur  nomine.  Cum  emm  impolTibile  fit,  viato- 
rem  ex  naturalibus  concipere  Deum  fub  propria 
&  diftinaa  ratione  ;  quodcunque  nomen  adinve- 
niat,  Deumquenominct,  non  eft  nomen  iliius  ,  ut 
ipfcconcipit ;  unde  notanter  dicit  Salomon.^ro- 
fiii  Nam  Id  noffe,  viatori  non  fuppetunt  vircs;  er» 
go  rec  nominare  nomine  pioprio  fecundum  e«, 
qusc  dc  Deo  concipcre  poteft.  Cum  hoc  tamen 
bcnc  ftat,  pofTe  Deum  fignificari  diftinaius,  quam 


conccptus  fic  Dei  proprios  ,  ut  omrino  repugnent,     inrelligatur  ,  nominc  aliquo ,  vel  revclato  in  lcri 


creaturis  ,  i-ujulmodi  funt  conceptus  puri  aaus 
fummi  boni  ,  entis  infiniti ,  conditoris  rerum  uni- 
verfitatis,  intelligentis  omnia  necefiario  ,  &  alia 
idgtnus. 

Dicendum  fecundo,  Viatorcm  imponere  pofl^e 
romen,  quo  fignificetur  ratioquiditativa  Dcitatis 
pruut  concipitur,  &  videtur  a  Keatis  ,  &  ab  intel- 
leitu  divino  .  Probatio  ;  fi  id  imponibile  eflet  via- 
tori ,  maxime  quia  oportet  nominantem  aliquid, 
ita  inttiiigere  ficut  nominat ,  cum  nequeat  ic%  di» 
ftinaus  exprimi  per  nomen  ,  quam  ab  intel'eau 
concipiatur.  Hocautemefle  falfum  extitit  dccla- 
ratum  :  Nam  ab  aliqua  proprietate  accidcntali  in- 
telleaa  accipitur,  cftque  nominis  impofitio  alicu- 
jus  lubftantice;  &  tamen  haud  cxprimere  inten- 
diiTius,  nec  fan^  fignificare  volumus  eo  nomfne 
illam  proprietatem  ,  fed  aliquid  de  Gencrefub- 
ftanti^,  lubjeaum  illius  ,  unde  nomen  accipitur, 
quatenus  per  fe  diftinguitur  a  quocunque  acci- 
d«ntejatque  hoc  ipfuin  intendimus  expnmere  fub 


pturi«,vel  etiam  a  viatoribus  impofito:  &  prstc- 
rca  appellari  omnibus  illis  nominibus  ,  qua:  expri- 
munt  conceptus  pioprios  Dei  ,  qui  nulla  ratione 
aptari  queunt  creaturis . 

Ad  Secundum ,  concedo  fatendum  cfTe  Deum 
inefl^abilcm^juxtaScripturam,  &  Pitres:ac  proin- 
de  a  viatoie  haud  imponi  pofle  aliquod  nomen, 
quo  comprchenderetur  (  ad  qucm  lenfum  potifll- 
mum  Deus  dicitur  ,  &  cft  vere  inef!"abilis,acfupra 
oinnem  mentem  creatam  ,  &  narrationem)  aut 
«tir.m  diftina^,&inparticulari  cognofceretur  per 
tale  nomen  ;  id  enim  eft  impofTibilc  fecundum  vi- 
res  naturales  cujufvis  intelleaus  crcati:non  proin» 
de  tamenDeus  eft  ineffabilis  quantum  ad  fignunx 
repraefentativum  ipfius,  velnomen  aliquod  vel  rc» 
velatum  vel  impofitum  ,  per  quod  intelligitur  in» 
diftinae,  &  confust^;etfi  (^iftinaius  fignificetur,  & 
ctiam  intelligatur  ab  aliquo,  qui  dirtinaam  Dei 
Tiotitiamhab#t,juxtadiaa,«r//c;//o  2.  qu<ejh  pra^ 

eedentii. 

Ad 


Tomm  l  Vars  l  Qticeflio  XII  Art  II 

Ad  Tert'um  dicemiam  ,  utique  To      ' 


F'liunina'ci  a  Patre:  F.lius  enim  quicc^aid  haber, 
a5tu  generationis  accipit;(icut  auJJreell  'piritum 
Stnftum  procederc  ;  juxta  illud  Joan.  16  ^a- 
curtque  audiet  loquetur .  Concedo  igitur  ^  gene- 
ritloncm  Filii,&  Spiritus  San(fti  proceiTJonem  nos 
verc  &  diftinfl^  non  inte.Iigere  ;  nec  fubinde  ex- 
primi  nominibus  ,  prout  intelliguntur  ;  fed  tamen 
exprimi  &  figniiicari  verbis  in  lcriptura  revelatis 
diftinflius  ,  ac  anobis  intcliigiqueant. 

Ad  Quartum  refpondeo  ,  nihil  fignificari  pofle 
per  voc«m  ,  nifi  aiiquo  modo  cognofcatur  ;  quod 
&  fiiffic.t  ad  intentionem  Philoiophi,  &  Commen- 
tatoris  :  diilinftius  tamen  per  nomen  aliquid  po. 
teftfi?nificari ,  quam  intelligi  .  Cum  igitur  dicit 
Auguilinus;  Deuivsrihs  cogitatur^  quhin  dicitur 
iSc.  Dico  ,  id  verum  efTe ,  compirando  cogitatio- 
tttvn  ,  ut  ell  fignum  reprasfentativum  ,ad  vocem  : 
(ic  enim  verius  eft  in  cogitatione  ;  quia  cogitatio 
eftnaturale  fignum  reprafentans  Deum,  vox  au- 
tem  ctl  fignum  ad  piacitum . 

ARTICULUS    11. 

Utrura  aliquovl  nomen  dicatur  de  Deo 
tubltantialiter . 

Docl.  Huodlibq.i.i^.  Deprimo.Jl  Thom.i.p^ 
quaft.  13.  artic.  2. 

VID^TUR  nullum  nomen  dici  de  Deo  fiib- 
llantial  ter  .  Nomina  ,  quibus  expnmuntur 
perfectiones  propriae  Dei  ,accipiunturexcreatu- 
ris  pcr  inquifitionem  metaphyficam,opere  mtelle- 
ftus ,  removendo  imperfect'onem  omnem,  &  con- 
tri  attribuendo  illi  fiimmam  perfe6tionem  ;  unj^ 
coalelcunt  conceptus  fummi  boni ,  infinit^  fapien- 
tis,  a.£lus  puri ,  aliique  perfimiles  nulli  creatura- 
rum  congruentes  .  Sed  his  omnibus  nominibus 
ron  fignifiratur  ,  nec  exprimitur  Dei  Cubftantia  » 
fedquasillam  quafi  conequuntur  ;  ergo  nomina  , 
quibus  utimur ,  nondicuntur  de  Deo  fubllantia- 
litcr.  Probatio  minoris;  Damifcenus  lib.  t.cap.4. 
Si  banum ,  '\r\<\\x\x.^fi jnflum.,  Jifapitns.,fi qtiodcun- 
que  aliud  dicas ,  nott  naturam  dicis  Dei  ^fed  qua 
circa  naturam;  ergo  nomina  ,  quibus  ex  creaturis 
exprimuntur  perfe(5l'ones  Dei,  non  prsicant  na- 
turam,  vel  fubftantiam  ipfiu»  ,  fedquas  naturs  illi 
vcluti  adjacere  perhibentur . 

Praeterea,Cuni5la  nomina,quibus  a  nob''s  Deu» 
rominatur,videntur  involvere  refpeftum  ad  crea- 
turas  ;  fed  Dei  natura  ,  &  eflentia  eft  ab  omni  re- 
fpe6luad  creaturas  longiffime  iemota ,  eo  quod 
Qu^eJlili.  «ii4«  priufquamcreaturs  habcantaliquod  eJJe ,  vel  in- 
telligibile  ab  intellettu  divino ,  ipfa  ex.iitit  in  tri- 
bus  fuppofitis  fumma  Deitas  ;  crgo  ejufmodi  no- 
mina  non  cxprimunt  Dci  eflTentiam ,  nec  dicuntur 
fubflantialitcr  de  illo  .  Aflumptum  declaratur  ; 
nim  cum  dicitur  omnipotens ,  creator  ,  actus  pu  • 
xus,  omnifciens,  infinit^  bonus,  juflus  &c.  hac  om- 
nianomina  ,  &perfei!:tiones  involrunt  refpeflum 
adcreaturas,  quia  fine  termino  nequeunt  quidi- 
tativeintelligi ,  veldcclarari  ;  ergo  nondicuntur 
fubftantialiterde  Deo . 

PrJCterea,Dei  fiibftantia  efl  \pfume/]e  infinitiim 
per  effentiam  ,  fcu  a  fe ;  fed  tale  cflc  non  contin- 
git  nominari ,  nec  intclligi ,  nifi  percxceflum  ad 
finita  ;  ergo  &  nomen  tntis  per  effentiam  e(t  in- 
volvens  refpcclum  ad  crcaturas  exceflas  ;  igitur 
non  dicitur  de  Dco  fubftantialicer,  ncc  eft  ejus  cf- 
fentis  exprtffivum  ,  prout  i  nobis  concipitur,  & 
effatur :  Unde  Gregorius  ,  lib.  i.  Homil.  S.  fuper 


4i  »^'fiium . 


a.dift.   1.«.  I. 


l.riiS.  t.«.  ;. 


Ezechiei.  '^antumc  iique^  inquit,  niens  nQfh\t  tn 
concsmflations  Dei  proficerit  ,  non  ad  i/lud.,quod 
ipfe  ef*,fsd  adi/hd^quodfnb  ipfo  e/?,am>^//;er- 
go  quijquid  poflumiis  'ntellgere,  &  fignificare  de 
Deo  per  nomina  ,  totum  eil  extra  ,  ideil  infra  fub- 
ftantiam  Dei . 

Prffiterea,  Secundum  hocnominatur  aliquid  a 
nobis  ,  fecundiimquodintelIi>itur  .  Sed  non  in- 
telligiturD^us  anobisin  hac  vi  a.quoad  ejus  fub- 
flantiam  ;  ergonecaliquod  nomen  impofitum  a 
nobis  diciturde  Deo.fecundum  fiiam  fubftantia.Ti. 
CoNTRA  ,  Auguflinus  /  5.  dc  Trnit.  cap.  5:.  Si 
dicam  aternus^  immortalis^juftns.^  bonus.  beatus^ 
Spirit:is:hor:im  omnium  novijjimum  quod  pofii  vt- 
Aetur  fi^^nificare  fubftantiam  ,  catera  vero  hujus 
fubftdntia  qua/itates  .  Efl  igitur  aliquod  nomen 
diftum  de  Deo  iubllantialter  ,  fecuaJum  Augu- 
flinum. 

Re?pon'de3  dicendam  ,  cornp'ura  nomina  ,de 

Deo  enunciari  fub:lin:ialitcr ,  acproinde  fignifi- 

careip'am  Dei  eflentiam  ,  vel  fub:Un:iam.  E:e- 

nim  conc'pienti  Dei.n  cfl",;  'apicntem,  famm j  bo- 

num,infiniteja;hm,  ic  alia  ejufmodi  ex  creaturis  , 

occurrit,dcl3etque  is  neceflfario  prsintelligere  ali- 

qu'd  ,quafifuhjeclum  ,  cuiconeipiuntur  iils  qaafi 

proprietatesineni',  a-que  vere  attribauncur,illud- 

que  ad  nihil  aliud  prius  attrihui  intelligatur  ;   er- 

go  feu  ida-tribjtorumfu^jectum,  ex  iij,  qusfibi 

infunt ,  cognofcatur;   feu  ipfis  quafi  pafllonibas 

prccintelligatur;  ejus  habetur  conceptus  causi  in- 

quifitionis  metaphyfics  ,  qui  non  ti\  attributalis  , 

fed  quiditativus,  Dioquj  eflentiilis  ,  utpotc  in 

quo  e{lflatus,?ccui  inefle  intelliguntur  quotquot 

ex  creaturis  illi  attribuuntur;er§o  is  conceptus  Ci- 

gnificatur  nomine  ,  qaol  Je  Deo  enunciaturlub- 

ftantialiter.  Deinde,  recundjm  Augullinum,  7.  de 

Trinir.cap.  i  ^od  eft fapientiafapere.,^  quod  eft 

potentiapoffe,  &  a.ernitati  aternum  ejfe  ,  i^ jti- 

ftitia  Jujhim  ejeei  boc  eft  eftentia  ipj':im  ejje  .  Et 

i.ifra  cap.^.^i  eo,quod  efteJJe^appe/Zatur  eftentia; 

propter  quod  Deus  ipfe.,cui  propriilJimc.j5  verijjl- 

me  convenit  efte.,':erijfime  dici  ur  eJJentia  Ei<[ixi- 

dem  primo  ita  dicitur,Sc  vocatur,  ficuti  ,  &  pnmd 

fib:  convenit  f^  :  fecundumquod  & 'b  dem  idem 

teftatur  cap  ^.Efteniv)  Ueus  •verefo/^is ,  quia  in- 

commutabi/is,idque  nomen  fuum  fio  famu/o  enun- 

ciavit  Mjyjt  1  cicm  dixit:  Eeo  lum  qui  fum  ;  Ergo 

appellantes  Deum  ipfam  eftentiam,^^  ipj':im  epe, 

ejufdem  lubftantiam  omnJno  fignihcant.Poitremo, 

fi  nobis  non  liceret  appellare  Deum   nominibus  fi- 

gnificantibus  illius  fubllantiam  ,   maximcquia  vi« 

dentur  perfectiones  divins  per  nomina  a  nob:s  Ci- 

gnificatae,  involvere  refpeclum  ad  crcaturas(  ut 

tangitur  '\nJ'ecundo principa/i  '):\nod  Dei  fubllan- 

tix  neqiiaquam  convenire  potell:ld  autem  ell  fal- 

fum  de  pluribus  Dei   pradicatis  ,  ut  enunciantur 

per  nom^na  ,  quibus  D«um  nominarc  poflumus, 

&  folcmus.  Et  declaratur  ;  qu-a  ipfa  Dei  effentia 

in  fe  non  involvit  refpcftum  al  quem  ad  creatu- 

ras  :  ergo  ncc  talem  refpeclum  dice^c  poflunt  ca  , 

qiia:  funtde  quiditate  illius  eflcntia:.   Atqui  vitas 

intelleflualis  ratio  ita  ingreditur  illius  efl*entiam  , 

ut  fi  definiretur  ,  vita  foret  pars  definitionis  ejus  : 

ergo  hoc  nomen  dicitur  fuhflantialiter  de  Uco; 

Und^  Auguflinus,'?.  deTimit  cap.  ukimo  :  Vbi 

eft prima,^ fiimma.  vita^cui non ej) a/iud  viiere , 

^  a/iud  efie :  fed  idem  effe  ac  vive>  e  .  Ruribs  , 

aiftus  comprehenfivus  Dci  efl  irfinitus:  alioquin 

haud  poffet  eoohjeclum  infinitum  comprehendi : 

igitur  is  actusnullum  includit  refptftum  adcrca- 

turas  .  P  obatio  conrequentia? :  infinitas  repugnat 

omni  refpeJtui ,  etiam  rcali:  ergo  a<5tui  formaliter 

infi- 


■la.   r    I.    1. 
a.-j»      priiv 


(i^ul 


S.  Thoms  Trr' 
t-.am  fir./K;?-- 
it. 


I.diS.  t.1.2-$. 

Jtefpondeo    4ii- 


Compliira  m- 
raini  (licuntir 
i  e  Deo  fuDiii- 
uiji:er  . 


de  mcmbr* « 


158  Summce  ]oannis  Dims  Scoti . 


t  m. 


je.  3?. 


I-  fiin.  j.fj.  j.f. 


I.rfift.  J.^.I.  :» 
■irpimemispri' 
cipatibtti  < 


inniM-.o  repngnat  referri  ad  creaiuras  ;  rtiiii...)  igi- 
tur  rcrpcfiiim  clicit  ad  extra  ex  natiira  rtv.epe  i^i- 
tiir  ,&<!'. crjf,  &  irsel/ p,eit\&.  alia  idgenus  Iiint 
romina  fubflantialiter  difta  de  Dco  . 

Ad  A  KGrMENTA  .  Ad  primum  rernondeo,prae- 
mittenio  di.ftiinam  Augultini,^.  de  Trirtit.cap.j. 
Inrehu!  creatis,  irquit,  atque  nnitah-.hbus  ,  quod 
rof.fLCunfUiiyfubflantiani  diciiur.;tefia:.,ut  fe.un- 
dum  accidens  dicutur  :  ///  Deo  auttiji  niki/Jeciin- 
^urn  accidens  dicitur  '.  nec  tamen  cmne  ouod  dici- 
tiir  .ffecundumfubfantiam  dicitu/  :  dicitur  enim 
ad  clicjuid  ,  fcut  fater  ad  Filium  ,  i3  Fi/ius  ad 
^'^'jfw.  Hctc  il!e  .  Nomina  joiturquEdicuntur 
dc  Dfo  rLhftar?ia]iter  ncn  onnia  figniticant  gra- 
dum  quiditativum  effent-a;  divina,  fed  complura 
pa^^iaT  ^ecundpm  rubllantiam  enunci?ri  dteuntur, 
I5uamv"s  non  fint  ratura:  conftitutiva,  Cm  dunta- 
xaforfp  cfrca  natur?m  fnnt  «xprmant  Omnia  er- 
ft)  iHa  rcmira  ,  qi  ff  relatlontm  ad  creaturas  ron 
fnvolviint,  vel  non  expr=mupt  divinas  rciones 
adi^^ra,  fuhfJantialiter  de  Deodicurttr. 

Ac^  .^ecupdnm  ,  concedonomina  cpiihus  expri- 
muntur  perfc6"t'nnesdiv'ra5,  involventes  fuo  mo 
do  re^peftum  ad  creatiiras,  non  dci  de  Dco  fuh- 
flant'ai;'rr:  ut  dci:i  m  cWin pracedenti refporfo- 
/»f  .  Ad  affumpti  declara^  ontm,  cum  d.citur  :  tffe 
pprffft'ores  relaMvas,  qua;  fignificantur  ncmini- 
tus  aVrus puri,  irfiniti  bcn:  fjmrni  Jtfti.,  crnnifo 
tentis,  creatoris^tmnifcicntis  (^V.  Dicerdi  m  tria' 
tiltirrp,  &  alla  ejurmodi,efre  re!ativa_/'>c/-;;<r5'7/;;?  di- 
ci:  importantia  fubindc  per  /e  qu;d  abblutum  : 
conrotare  tamen  termirum  ,  qui  rcfertur  realiter 
ii:\  Derm  :  fed  priora  cfTe  ap.eiius  rationis  :  quia 
ron  pxigiint  ferminum  ad  quietativum  eorrm  in- 
teilefluin  ,  m  re]&t'i  v3  fecundum  dici .  Et  quam- 
vi"^  r?'io  illorum  vicJeanir  rcmoverea  Dco  &  po- 
tentialifaf-em  omnimodam  ,  eo  qnod  ?-6ius  purus 
fit  .  &'omnem  hni'atem  in  perfcftioribus  flmplici- 
ter  ,  tamcn  ron  apparet  nccefTariti  coexiftentia  ca- 
rvm  rcparionum  in  ipfa  pofitivarum  perftf^ionum 
intellcftiore :  de  quo  videndus  articu/us  12.  que- 
ficris  f-r/ccedcntis . 

A<^  Tertirm  refpordeo  ,  irfinitum  pciTe  accipi 
^.  ccmparativ^  per  accefTum  ad  alia  ,  &  poftivii 
prout  fit  in  fe  :  primo  mcdo  tonccdo  ,  non  tfie  no- 
n-en  d-ftum  de  Deo  futflartialittr  :  eo  quod  in- 
volvat  refpeiftum  ratioriisad  exceffa  :  ftdftcundo 
rrodo  rulhim  dicit  refprfcum,  ^i.^i  fignificatur  tfle 
tale  ,  m  cx  na-uia  rei  impcfi.hilt  fit  excedi  .  Ad 
id  qucdadduciturex  B.  Gregorio  :  refponfum  fuit 
quiffi(-ne  frtscedenti .,  artic.  12.  ^.  .^d  tertium. 

Ad  Quartum  ,  diftum  fuit  articn/v  px^cedenti, 
afTumptum  effe  fal'lm.  Pariter  mirorem  efTe  rie- 
gandam  ,  conflat  ex  6i6i'\sinfo/uiione  . 

ARTICULUS    Iir. 

Utrum  aliqucdnomen  dicaturde  Deoproprie. 

^oB.locisin  margine  citcitis.S.  Thont.i.part. 
queeJL  ll.artic.  3. 

VIDETUR  nullum  nomen  dici  de  Deo  pro- 
pric.  Etenim  il/ud  nomen  proprie  dicitur 
de  aliqvo ,  cujus  fipnificatum  proprie  convcnit  il- 
li ,  ut  exprimitur  per  nomen  :  fed  nullius  rominis 
fignificatum  ,ur  a  nobis  concipitur  &  cxprimitur  , 
proprii  convenit  Deo  ;  eigo  nec  propri^  a  nobis 
per  aliqi-odncmenncminatur.  Probatio  minoris: 
cjuicquida  nobisconcipitur  ,  nequit  Dcoconvenf- 
re  ex  natura  rei :  quia  infra  Deum.  cflquicquid  a. 
creato  intellefiu  intelligi  poteft :  crgo  quatenus  ij 


\.iiti.  %•%.%.%* 
Hh  funt  dn» 
t^imiitts  • 


coneep.  spji  nom  11,1  iignificantur ,  irt^pfopTie  de 
Deo  dicunfjr . 

Prxtcrea,ruiTi  ApolloUis  i.  ad  Corintfi.cap.  10. 
dicit  l\'rra  autem  erat  Chrifhis:  &  yoan.  I5.  lcri- 
bitur  ,  ??.i!vatorem  d  xS^-.Ego  J'um  liris  lera  ,  & 
vos paimites  :  aiit  cum  appellatur  Leo,  lapis  angu- 
/aris,S(.  a]'\a.  idgenus  plurima,  reCtedicuntur  ea 
nomina  haud  proprie  conveiii'-e  illi,  fed  duntaxat 
me- aphorici},  &  iigurate  :  quia  Chrillo  nedum  non 
congniunt,  fed  etiamfibi  repugnant  eoriim  nomi^- 
num  fii^nihcat»  :  Svd  panter  cum  apptllamus 
Deiimy ;;';////('  b' nuri'.juj?ur)f.fapientem,8i  cjufmo- 
di,ei  ron  congruunt  earum  vocum  fi.»nificata  :  er« 
go  non  dicunturpropri^  de  illo  .  Probatio  mino- 
ris:  ininus  videtur  diflare  Chriflus  afignificatd 
nomiiiU'n  ,  nua  per  metaphoram  dicuntur  deip» 
fo,  quarn  Deus  a  conceptibus  intelltftus  finiti , 
quicunquc  landcm  efTc  dicantur  :  imo  fecundum 
Dionyfium(/if  divin.A/omin.tuncDeus  vcriiisco- 
gnoti-ur,  cum  ab  ipfo  removentur  omnia  illa, 
quxfunt  c  mmunia  creaturis  :  omnes  igitur  con- 
ceptus,  vel  nomina  ,  qua?  de  Deo  dicuntur  ex 
ercaniris,  funt  impioprie  Deo  attributa  . 

P'JBterea,  S'\  aliquod  nomen  propri^  de  Deo  Quof"'^'<»' t^ 
diceretur,  maxime  tale  cenfendum  cflet  vocabu- 
\vmfui)fsntiii:  ^td  Auguftinus  dilerte  tcflatur,  id 
nomtn  improprie  dici  de  primo  ente  :  ergo  pariter 
S:  qtodlibet  aiiud  Miror  corflat  cx  7.  de  Trivit. 
ca/.<;.  ubi  ita  fcrihit :  ManifefumeJ}  ,  Y.)cum  abu' 
Jh-cZ'ocarif!tlJIantiam:,  cvp.o  mulio  mag's  abufive 
appellatur,  cum  ei  applicantur  nomina  eorum : 
qu^  fimt  circa  fubllantiam  . 

CoK'TR  A.Viator  potc/c  habere  concentum  pro- 
prii  m  ne  Ueo:  ergo  &  nomme  propno  iplum  no-  l.AdmtfittX, 
mi.-^are.  Anteccdens  proha  ur:f;uia  naturaii  ratio- 
ne  po;efl  cognofcere  aiiquod  ens  effe  primum  ,  & 
infinitum,  &  illud  efle  unicum  ,  &  efrc  hoc  :  ergo 
poteflhahere  conceptum  de  illa  efrcntia,ut(f/i'  Ijnec. 
Talis  concrptus  max'mi  videtur  propriu.^  eife  cui- 
cunque  ohjefto  ,  fcilicet ,  contiptre  ipfum ,  ut  efl 
hoc  infe  . 

RESpOiVDEod  cendum  ,  complura  nomina  de 
Deo  proprid  enunciar',  ut  taiftnm  fuir  fupra,  arii- 
ctito  p;  irno ,  ajfeytione prima  .  Nam  profeilrto  tunc 
aliquod  nomen  vere  ,  &  refte  de  aliquo  cnuncia- 
tur  ,  cum  ejus  nominis  exprelTum  fignincatum  ve- 
re  &  proprie  convenit  ei ,  de  quo  dicitur  :  fed  om- 
nium  perfeftionum  fimpliciter  nomina  per  fefi- 
gnincantea,  qua:  propri^ ,  &;formaIiterrcperiun' 
turin  Deo:  ergsejufmodi  nomina  verd  &pr6prie 
de  Deodicuntur.  Minordeclaratur :  nomine  per» 
fect ionis  fimpliciter  illud  intelligimus  (juxta  do- 
ftrinam  Anfclmi  Meno/og.  ^^.^Q^Cid.  meliusefl; 
ipfiim^quamfuum  contrariom  in  quocunque  fup- 
pofito  ,  ut  fuppofitum  efl :  omnis  ergo  talis  ratio 
cll  formaliter,  &  infinita  in  Deo  .  Cum  enim  qus- 
libet  talis  perfeftio  in  creaturis  habeat  annexam 
iimitationem  ,  &  finitatem,  in  Deo  autem  nequeat 
talcs  habcre  imperfeciiones,  his  per  intelleftum 
ablatis,  fupcreil  illa  ratio  formalis  cum  infinita 
perfeflionc  in  Deo  :  ergo  cum  vocatur  Deusy?»- 
piens  ,  bonus.juj/us  ,  vertis  ,  &  aliis  nominihus  ex 
creaturis  acceptis,  atque  i-li  re6tc  attributiSjVcre, 
&  proprie  nominatur  :  quis  ita  revera  ell  a  parte 
reijUti  illis  exprimitur,&  fignificatur  nominibus: 
&  paritcr  cum  vocatur  inte//ipcns, &  vo/cns,^  c/- 
'vens  vita  heatifjhna ,  ac  fe/icoffma,  pioprie  expri- 
mitur  ,  titi  fe  habet  ex  natura  fua  prim'a  rcrum  ef- 
fentia  ,  fccundiim  Auguflini  deduftionem  ,  1 5.  de 
Trinit.  C.^.l^tiefftia.,  inquicns,»»;.?  "jiientibus,  iH' 
te//iget!tia  non  i>/t-s//igentibus ,  injuftisjujia,bea' 
ta  miferis prafey  etjda  Judicarnus.  Ac per  hoc  quo* 

niam 


I,(fin.8.q.  «.9. 
ConxrA  ijlanbt 
pojiiiontm » 


QKodlib.qu. 


Tomus  L  Vars  l  Qucejl.  XIIL  Artic.  IIL         159 

cut  abeoqiiodeflfj^f  appellatur  efTentia.  J.<.v//- 


BePrimopriB* 
cipio  c2p.  j.  n. 


f.  dill.j.  q.  2.$. 
AJ  nrfttment  L^ 
priacipMia.  V. 
Ai  Grc^triuin  • 


l.rlift.2t.qu,;2. 


De  hoc  q>t,tr' 
fic-f. 


uiam  reitus  Cisai  is  Ci  cato,  enijinc  du»ii aiion^ ^  ,  ,,♦ 
ponimus  ,  oportec  iit  eumfntnme  i-iiiere  ,  jjj  cuncfa 
inteUigere^juJhimqneJS  benignijjwmm,,  cy'  beaeif- 
fimum fateaMur  .  Riirriis,  nomen  encntiS')e  pri- 
mo  en^e  refl  nim(J  enunciatur  de  Au^ullini  fen- 
tentia  ,  -.  de  Trinit.cap.^.  ^/Z»  eo  qttod  ef  tfe ,  in- 
qu'}ens,,appe//atKr  eJ/e»titi,proptey  quodDeus  ipfe^ 
cui  propriijlimtj^verilfimt:  cofivenit  e[fe.^'jerijjime 
diciiur  ejjentia  :  Cui  concordans  DamHfcenus, 
lib.  i.capAi.  fcr.bit  ;  r^ldetur  quidem  principa- 
lius  omnium,  qua  de  Deo  dicuntur  nomtnum ,  ejfe 
qui  eft  ,  fecundumquod  Exodi  j.  dictt  Deus ,  qui 
ell,  mift  me  ad  •vos .  Et  fu  b Jit  :  ?"&«  um  enim  infe 
comprehendens  habet effe.^ie/ut  quoddam pe/agus 
fubfantici  infinitum.,  ^  interminaium.lp^um  efle 
igitur  per  cfTentiam,  vel  totumcfTc,  umme  unum 
pcr  nexum  infinitE  nereffitatis,  vel  iplim  efTe  in- 
finitum  (  nec  enim  aliter  exiftere ,  nec  inttHi,?'  po- 
teftipfum  cfle  perefl*entiam  Juxta  d  fia^^w^/Aj  , 
artic.-^.&  4.  )eft  verifllmum  ,&  propiiffimum  no- 
men  Dci :  Nam  Mov^esde  eonomme  nl  is  I  iael 
proponendo  fcifcitans  a  Doftore  veracifllmo  Deo, 
audiitabeo,  quod  eft  verum  ^^  ac  totum  <f/?f; 
Egofum  qu:fum  .  Exodi  ^ 

Ad  AnGUMENrA.  Ad  primumre^pondco^ad- 
mifla  majori ,  negardo  minorem  .  Et  cum  pmba- 
tur;quia  quicquid  a  nobis  concipitur  ,  inf  a  Deum 
«ft:  dicendum  ,pro  lioc  llatn  Deum  a  nohis  diftm- 
€ti  concipi  non  pofle  ,  ut  ta6tiim  eft  frequerter  in 
antecedentibus  :  concipi  tamen  &  fntell  gi  inqui- 
bufdam  conceptibus  iili  cx  creaturis  refte  attri- 
butis  .  Unde  quamvis  ejuflnodi  concepfus  fint  in- 
fra  Deum  ,quia  in  iis  non  attingitur  illa  eflentia, 
Ut  taliseflentia  ,  proprK^  nihilominus  dicuntur  de 
iilo.  Exemplum  ;  quamvis  concipiens  hominem, 
ut  ens,co>pus,fubJ?antia,anima/,  non  haheat  con- 
ccptum  illius  ,  ut  tale  ens  •'pecitic^  ;  non  propterea 
tamen  negandum  eft,illa  nomina  vrr^,  &  proprie 
dici  de  homine  :  reveraenim  taliseft,  uti  illis  vo- 
cabulis  appellatur ,  &  exprimitur  . 

Ad  .Secundum  eft  relponfio  ex  ftatim  dift^s; 
quia  efto  non  concipiantur  a  nobis  divine  petfe- 
£liones  fo.^^maliter  iniinicje ,  nifi  finiro  aclu  ,  ac  fini- 
t^  ,  tamen  nomina  bonitatis  inji^iiia ,  aBus puri., 
fummefipientis,  Sc  (.jurmodi,  veri  prs  licaTur  d« 
illo  ,  utcunque  a  nobis  concipiaotur ;  quia  taliu.n 
vocum  fignificata  ex  natura  rei  repi-riuntur  in 
D-O  ,  df  quo  perinde  refti  dicuntur.  Et  cum  ad- 
ditur,  quia  plas  d.ftant  ii  conceptus  a  Deo,  qiiam 
nomina,  qux  per  metaphoram  facixlitterg  attri- 
baunt  Chrifto .  Refpondeo,  nominum  per  figuram 
Chrifto  appropriatorum  fi^nificata,  non  funt  for- 
maliter  in  Chrifto,  fed  duntaxat  virtualirer ,  & 
eminenter,  ut  finita  continentur  in  infini(o;&  ideo 
neccfl^ario  funt  accipienda  tanqu  im  fif>ura'e  d  5ti; 
at  fecus  eft  de  Bomin  bus  perfiftionum  fimphci- 
ter:  Nam  quemadmodum  Dcusa  parte  reitft//>- 
yi!;«^7?i?  per  efrentiam  ,  &  infinit^  bonos.  fapiens, 
juflus  &c.  itacum  hxc  enunciantur  de  ip^b,  verii- 
fiine,  ac  propriifllmi  pronunciantur  ;  e  fi  fub  ea 
d.ftinfta  ratione,qua  Deoconveniun'  ,  a  nohis  in- 
teltigi  nequeant:  ficut  ergo  Chriftus  formaliter 
non  eft  lapis,  fed  virtualiter,  &  eminener  ;  eft  ta- 
men  formaliter  bonus.S:  (apicns:  ((?r  qna  rc  actum 
f/uajf.  4.artic.2.  )  ita  faldim  cil ,  plus  diftare  a  Deo 
conceptus  pcrfcft  onum  firapliciter,  quam  nomi- 
na  metaphorica  a  Chrifto  . 

Ad  Tertium  refpondeo  ex  Auguftin!  contextu 
conftare  ,  quo  fcnfu  ,  &  ratione  negavcrit ,  Deum 
proprie  voc-atx  fubftantiam .  Nam  iddixit  (  quod 
Sctangicura  Magiftro  i. <///?- S.ca/'.  Z^ >/.//) quate- 
msfubJlaKtia  dicitur  ab  eo  quod  t\\.  J)ibfJ}ere:S\- 


fere  autem  recle  intclligiturde  his  rebus,  m  qui- 
bus  ut  in  fubjeclis  funt  ea  ,  quas  in  aliquo  fubjeclo 
efTe  dicuntur ;  ficut  in  corpore  color ,  aut  forma. 
Ciim  autem  hec  ratio  Deo  repugnet,  hinc  abufive 
fubjlantia  diiii  eum  putat  Auguilinus.  Sed  veriP- 
fime,  ac  propriiffime  vult  appellari  «;^»//<7W,  Ca- 
terum  is  fubftant  ae  conceptus  convertitur  cum 
fubftantia  unum  Prsd  camentorum  conftituentc; 
fed  al.am  longe  communiorcm  fubftantis  ratio- 
nem  intelligimus  cum  de  Deo  illam  prEdicamus: 
qus  ratio  &  conceptus  proprie  de  Deo  dicltur 
quatenus  nimirum  nomine  fubftantiaE  fignificamus 
ens  per  feexiftens  ,  &  non  in  alio  ;  de  quo  aftum 
fupra ,  quaf.  5.  artic.  5.  §.  .^dfecundum  . 

ARTICULUS     IV. 

Utrum  nomina  de  Deofintnomint 
lynonima. 


Do^or  /ocis  in  margine.citatis  S.  Thcm. 
qutejr.  13.  <?r//c. 4. 


part. 


VIDENTUR   nomina  proprie  difia  de  Dco 
efTe  fynonima  .  Etenim  illa  refie  dicuntur 
fynonima  ,  quorum  idem  eft  fignificatum:  fedper- 
feftionum  fimplicicrr  vocabula  fignificativa  idem 
important ,  atque  eandem  exprimunt  Dei  fubftan- 
tialem  perfeftionem .  Cum  enim    hsc  fecundum 
fubftantiam  dicantur,  arque  unica  fit  illiusindi- 
vifibiTs  fubftantia  ,  unicumquoque  reale   habent    9f°^''^'/-'V'c 
fignifica'um  :  Quod   &  difert(}  teftuur  A.nfelmus  ^..ffai.;».,';;»- 
Menol.6. Eodem  modo ,  inquiens  ,  (^  mia  conjidera-   t'-"'"  • 
tione  efl  quicquid  ej},'!^  omnia  i//a  no^iiina  ident  Jl- 
gnificant ,  Nomina  ,  inquam  de    quibus  locutus 
fuerat  prius:  bonus,JuJ}us,  fapiens  i^c.  Igitur  no- 
mina,  quibus  psrfcft  ones  fimpliciter  fignifican- 
tur  ,  fynonima  diccnda  funt  . 

Prxterea,  Auguftinus,  (>.  de  Trinit.  cap.  ultimo.  Qao<iiia.  q.  i. 
Vbi ,  inquit  ,  e/} prima  i^fumma  -vi.a  ,  cui  non  eji  "^U-pr*  ■ 
alitid  vivere,^^  a/itid  effe  :fedidem  effe  ^  z'ii'sre 
Etrurfus  15-.  de  Trini'.  cap.  5.  ^x.r  vita  ,  inquit 
dicitur  m  Deo,ipfa  eft  ejfentia  ejus,atqu2  naturc. 
Vult  iginir  exprefTe  vitam  ingredi  formalitcrcf- 
fentiam  Dei ;  •vii'ere  igitur,  Sc  efe ,  8t.  infinituiit 
^/TJr  i^eu  a  fc  ,  &  perefl*entiam  exiftere  ,  i'!em  om- 
nino  fign>hcant ,  importantque  ;  lunt  ergo  fynoni- 
ma  ei'.ifdem  indivifibilis  Deitatis  vocabuh  figni- 
ficativa. 

Prxterea  ,  Au?uftinus  15'.  de  Trinit.  cap.  i^.Bo- 
tritas  etiam  atciue  juflitia  ,  inquit ,  nunquid  inttr 
fe  in  natura  "De.^fiut  in  ejusopcribus  difta;tt,tan- 
quam  dua  diverf^:  JiKt  qua/itates  Dei,una  bonitas^ 
a/ia  juftitiu  ■=  N'in  utique  ;J>d  qu^Juflitta  ,  iffa 
bonitas  ,  /5*  qu.^  br-ii^as ,  ipj^i  b:atittido.  Et  cap.6. 
vult,  nihil  interefle  ,  utrum  plura  attributa  expri- 
mantur  ,  an  unum  ;  /-/  wtius  ,  dicens  Jwgu/arita- 
tem  atera  fimi/ia  redigi  poOe  monjtrayimus.  Vi- 
dcur  igifur  cxprofle  docuiflc  ,  unum  idemque  ef- 
fe  nominum  ,  quibus  divina  e.vprimuntur  attnbu- 
ta,  fignificatum  ;  &  fubinde  fynonima  . 

CoN  TR  A  ,  Damafcenus  lib.  1.  cap.4.  Si  /mtwn 
in({u\t.  fijuftttm,  fifapiens  .^fi  qu  dcunque  a/tuddi- 
casjtonnaturam  dicis  Dei,fedqu.-e  circa  naturam. 
Nomina  igitur  fignificantia  Dai  naturam  ,  &  quas 
circa  naturam  ,  non  funt  fynonima.  At  eadem  eil: 
ratio  de  his,qua:  funt  circa  naturam  . 

RESPONnEo  diccn  Jum  ,  nomina,  que  de  Deo 
fecundum  fubftantiam  dicuntur ,  non  cffc  fynoni- 
ma  ,  fed  aliud  &  aliudcx  natura  rei  ipfis  corre- 
fpondcre  fignificatum  .  Aliqui  putant  efle  decla- 

randam 


:!i'f.S.q.  .; 
prtrmpalc  . 


P.  Tiioniis  l:i^ 
i  nfsiutimif  • 


htrm.  1,» 
t.cp  r.q. 


1.  <liR.    B''.  §• 
^l  Jti»)t.,unu 

jllCli. 


I.f^ifl.  J.  f-  4 
i.  Ai;.i  1)1  l- 
fn„  .  V-  VLli 
rtuipri.ot. 


V'ften''iis   Ly- 
chetus      (■'ir'"'" 

yid    nrsuniinlii 
principiiii'*  Iiii. 


i.aift.8-    q.  <• 

V.Alir.Kl.lttlil' 


j6o 

randam  hancaffertionem  cxco,  quij  latio.qi  am 

fignificat  nomcn,el1  conceptio  intclleftus  de  re  fi- 

gnificata  per  nomen^Intelleflus  turemnofler  cum 

cognolcat  Deum  cx  creaturi»,  foraiat  ad  intclli- 

gendum  Deum  coni.eptioiies  proportionatasper- 

ftft'on  bus  procedtntihus  a  Dco  increaturasjquae 

quidem  perfvfl  oncspratex  lUint  in  DeounitJE,&; 

fimpl  cier  ,  quod   unumomnino  fimplex  rcfpon- 

det  multiplicbus  conceptibus  inteile6tus  noftri;fi- 

cut  &  unum  ell  principium  fimplex  diverfarum 

pcrfeftionum  increaturis.  Etfi  ergo  nomma  Deo 

atcnbuta  fi^niticent  unam  rem  ;  quia  tamcn  figni- 

ficant  cam  fub  rationihus  multis  ,  &  diverfis,  non 

funt  lyponima  .   Vcr  untamen  hic  modus   diccndi 

vidcturdeficere.  Pjimo,  quia  quod  per  fe  &  pri- 

mo  fiqnificatur  pcr  voces  non  (unt  conccptus  ,  fed 

ma»  .•;ip'c  res,quibus  funt  nom  na  impofita  .  Un- 

de  4.Mctaphyf;Tex.2S.A'<7/;(P,//;(7//;/  PhilofophiiSy 

oua.if  fignificat  tio»ie7t,eJ}  dejitii tto:dc^n'\l\ont  au- 

tem  per  fecxprimitur  vera  eflentia  rei.Rurfus,  il- 

hid  pcr  fc  &  piimo  per  vocem  figniiicaur,  ad  quod 

cxprimenrlum  ,  atque  fignificandum  efl  nomen  im- 

pofitum  .  Nomina  autem  imponun'ur  rebus  ,  non 

conceptibus  ;  ergo  res  ipfae  per  fe  &  primo  figiii- 

ficantur  per  n^^mina  ,  qu«  utique  fignificata  ftatini 

apprehenduntur  per  voccs  ,  etiam  fi  nihil  audiens 

cogitet  de  conceptibus  ejus  ,  qni   talia  loquitur. 

Vox  ergo  &  conceptus  flint  fignaordinata  ejui- 

dem  reifigiificatae ,  &  non  unum  fignum  shcrius, 

nifiquatenus  unumprius  eflfignum  ,  &  aliud  po 

fterius:  Q.uare   in^ellectus  per   cognitionem  res 

apprehendit,  quas  exinde  exprimit  per  nomina; 

rei  autcmfignifica  a:   per  vocem  tam  coiceptus, 

quam  nomen  funtfigna  immediata.  Dsinde  ,quic- 

quid  fit  dc  primirio  fignificato  vocum ,  ill»  ratio- 

res  mu!i«  ,  ac  'liver''»,  ex  quibos  fit ,  ut  fynonima 

ron  fint  voces  fign'ficativz  divinorum  attributo- 

rum  :  aut  funt  rat  ones  a  partc  rci  rcperta  forma- 

liter  in  D'-o  :  aut  funt  al  as  &  al  a  per  aflum  col- 

laiivum    intelle6tus    comparantii   pcrfcflioncm 

unam  Jmparticipatam  adcreaturas,  in  quibusdi- 

ver:3,&  mnltiplices  repcriuntur  ,  autcerte  utruti- 

que  .  S\  ponantur    prjecisi  refpeftus  rationis  di- 

vcrfi  ;  ergo  attributa  in  Dfo  non  funt   perfeflio- 

res  fimpliciter:  Nam  ha:  perfeftiones  funt  forma- 

liter  inlinit»   n  tnfinit^  perfcfto  ;   inlinitas  autem 

repugna:  refpcftu'  ,  nedum  rarionis,  (ed  etiam  rea- 

li.   Siamho  effedicantur  ;  igitur  rotum  erit  tan- 

tiimuumper  accidcns  .  Scparando  ergo  refpe- 

ctum  ration  s  a  bonitate  ^faptentia  ,  •veritate  &c. 

manent  ex   natura  rei  illa;  perfecliones  in  Dec; 

quxcrm  fint  prorfus  unum  nmplicifTimum  ,  nomi- 

ra,  quibuscxprimuntur  ,  crunt  omnino   (ynoni- 

ma  ;  namomnium  efl  uniim,  idcmque"  reale  ,  & 

formale  figniiicatum  ;   E'fi  refpsftus  rationis  fint 

divt  rfi  ex  illorum  (cntentia  . 

Quare  nob  s  videtur  declarandum  ,  non  efT*  'y 
nonima  vocabula,  quibus  'i  v  nas  perfeftiones  ex- 
primere  intendimus  ,  propterea  quod,  cum  pro 
prium  figniticatum  nom^num  fit  re<;;  atquc  ah> ,& 
al  X  fint  cx  natura  rei  ,  &  indcpendenter  ah  om- 
ri  in^cllcttu»^  operatione  divinxperfeftiones,  fie- 
rinon  portft,ut  veritas  ,ac  bonitas  fynonima  fint, 
cum  aliud  ,  &  aliud  fit  UTiufque  verum,  &  reale 
rif?-nihcatuin  ,  &  quidem  non  aliud  potuerunt  fen- 
fifTe  omnesilli  DoClores  ,  qui  conati  funt  unum 
artrilnirum  ,  vel  divinam  perFeftionem  cx  alia 
cfte''dere  ,  &  declarare  ;  alioquin  vanus  ,  &  fu- 
per(M  us  deberet  rcputari  omnis  ejurmodi  labor, 
&  c(  ratus,  fi  prxcist  ea*  perfeciiones  difllnflae 
f/-r  nf  iiter  fe 'e  per  differenriam  rationis.  Nam 
tfencita  perfcci^  vidcrctur  Deus  cognofci  quan- 


I.  cilt.«.  ^.^ 
c  t  «.  'ili*  f* 


Summajoannh  Duns  Scoti. 

tum  ad  omnem  concepium  realern,  quatenus  at- 
tingitur  fub  uno  attributo,  ac  fub  ratioie  om  lium 
attrjbutorum  ;  quia  cognitio  plurium  rtl.uionum 
rationis  non  facit  ad  p^^-rfcc^iorem  co»nitionem 
realem  habcndam  de  aliquo.  S\  ergo  hi  nmncs 
Doftores  putaveiunt  haud  efTe  (jnonimas  voces 
divinarum  perfeclionum  fignificativas  ,  neceira- 
rium  fuit  eos  admirtce,  unamquamque  earum 
aliud  &  aliud  habere  reale  fignificaium  ev  parte 
rei  ,  quorum  unum  formalner  non  eft  aliud  qui- 
ditative  &  formaliter . 

Et  hoc  ipfum  ex  alio  capire  d-clararur  •  Etcnim 
quaslibet  perfeftio  fimpliciter  eft  formaliter  in  en- 
te  perfe^o  ex  natura  rei :  veritas '"ormaMter  eft  \^'»f 
perfcftio  fimpliciter ,  &  boM'tas  fimltpr;  crgo 
funt  formaliter  in  ente  perfeftifTimo.  Mijor  con- 
ftatexindc,  quia  aliasnen  ( fH.'^  Deus  fimplciter 
ens  pcrfecium  ;  nam  nec  elTet  id  ,  quo  majus  cx 
cogitari  non  po'eft  ;  co&iare'ur  enim  majus,  Ci 
aliud  ens  reperiretur  formahter  pcrfeflum  omni 
pcrfeftione,  cui  non  repu^nar  formalis  infinitas. 
Rurfus,  alioquin  p  'f  ftio  fimpl  citer  !n  nullo  ef^ 
fetperftft^:  Nam  i 1 1 reatura  imperftfl^eft ,  ct^im 
finitati  anneftatur  ;  rec  in  Deo  ftanim  perfeftif^ 
fimum  haberet  ,  fi  nnn  tfTc'  in  ip^o  ut  exftcns  eft, 
formal  ter  infini'.a  .  A  qui  h.T  pcrffftones  ,ut  ali»  iw\txa  f.  Ai^ 
excludunt  fek  mutuofirmaVrrr:  fi  enim  una  dc  s-'*/'"»'"»' 
ftpirctur,  altera  ron -.  fTet  eius  definitio,  vel  pars 
deiinitionis,  in  qno  ibr  ratio  union  s  ,  vel  inclufio- 
nis  formalis;  idque  a  parte  rci  ;  nam  nullo  intel- 
Ic6tu  cogitante  ,  Deus  in^ellet^tu  ,  &  intelleftiore 
inteliigit,&  volunta'e  non  inrcHigit  :&  ita  de  re- 
liquis  perftftionibus  ex  narura  rei;  una  igirut  non 
eft  dctinitio,  nec  pars  dffinitionis  alterius  r  ac 
proindc  mutuo  ("e  fc  formaliter  cx  natura  rei  ex- 
cludunt,  ex  quo  neccfTario  fit,  ut  vocts,quibus 
fignificantur,  &  tixpn'muntur  ,nonfint  fynonims; 
qu»  ahoquin  tales  dicenda:  effent  ,  fi  omnts  unum 
duntaxat  conceptum  realem  ,  vtl  rationem  conce- 
ptihilem  ex  naturv!  rei  adaquat^  exprimerent . 

Ad  Argiimenta  .  Ad  pamum  re'pondeo  ,  ex 
Auguftini  doftrina  fupra  articidofccnndo ,  §.  Ai 
priniHin  ,  ea  prsdicara  dici  de  Deo  fecundum  fub- 
Itantiim,  qua:  non  relaMve  enunciantur  .  Complu- 
ra  igi  ur  ex  his  nominihu';  pcrindde  fubftantialiter 
dicunru^quia  nullim  rela'io-  e  n  nec  ad  intra,ncc 
ad  crearurasprsereferunt.  E  (i  autem  in  co  modo 
prxdicandi  convenianr,  nor  proindeunurr,  idem- 
que  hnbent  realc  fignifica^um  ;  imo  unicuique  pro- 
prium  correfpondeaf  oporret :  proprium  ,  mquarn, 
quia  non  inclufum  formaliter  \n  fignificato  alte- 
rius  ;  idque  antc  «mnem  in'-elle(?ius  ope  ationem. 
Etqucmadmodum  fecundum  Damactn.m,  plc- 
raqueexin  snon  Dci  naturam  ,  ftd  que  circa  il- 
lam  funr ,  exprimunt  ;  ur  prop'crea  heri  n-  quea% 
iitrorumque  nnminum  idem  efTe  fignificitum,  & 
fynonima  fuhlnde  appclari  ,  ira  cum  ipfis  nomini- 
b"S  ,  quihus  fignificantur  qnx  circa  naturam  funt  , 
diverfi  omnin6  torrefpondrant  reales  concepru.s 
ex  natura  rei ,  nec  'ynonimi  dicenda  erunt .  Ad 
Anfelmum  refpondeo,  efTc  TntelHgendum  de  p'te- 
dica-is  efTentralibus  Dei,  fic  enimfcribi:.  ^^ue- 
rnadmodiiit?  itaciue  ttntm  eft  qiiicqnidefj^entialiter 
d:  ft^maftibftantia  dicituy.ita  ipfi  u'to  tmdo  una 
confidera.iive  tj}  ruiccuid  efi  efien:  a'iter  .  Hac 
igirur  prscdifia  efT  fynonlma  concedmus  .  Qupd 
fi  conten-^js  ,  ab  Anfelmo  accipi  Td  e/fenria/iter 
prout  diftinguitur  contra  id  quod  eft  ad  a/iud\i\- 
c-mus  iplim  uti  phrafi  Auguftini  ,  l$.  de  Trinit. 
cap.  (5.,unde  dicir;  Uetti  igiiur  eft  qiiod/i/iet  unuin 
i/loruni ,  quod  cmniafint finiul  JtcHtfingula  ,  ut 
cum  dicitur  \uftitia  ,  'vel  eftci:£ia,"j.'unifig!-'ificat^ 

quod 


%' 


Tomus.  l  Vars L Quetjlio Xlll  Art.  V.  i6t 

RcunHum  ;  ergonon  ens  mduditur  i'n  per  fc  con- 


Vitlenrfus  ti»y 
ron.  i.diji,  32 


(jUOii  al:a  ,  lel onniajhnul^  i'e/j!ii,cu/a.  Hac  iil 
loquitur  ig.tur  quantum  ad  squivalentiam;  ut  ^id 
tertium  dicetur  . 

Ad  Secundum  roncedendum  efl:,  Juxta  dicia  in 
Que;llib.qn.i.  j^Q/ittioise  ,  Rominu  ri;>tiificanLi3  Dei  eflcntiam,efl*e 
iynomina;  quia  unur.i  &  indivilibilc  eil  omnium  fi- 
gnificatum  ex  natura  rei  .  Nam  fi  deffinireiurna- 
turadivina,  vita  intenectualis  ingrederetur  ejus 
tleflinitionem;  &  ita  paritcrde  ugnifica'o  aliorum 
nominum  Dei  naturam  e.\j>r;nit:ntium  :  quamvis 
alia  ,  &  aliii  fit  ratio  ccnceptuum  inai^aquarorum  . 

Ad  Tertiiini  dicendum,  utiqbo  Dei  attrihuta 
non  d.fferre  ab  natura  divina  ,  tanquam  du^  quali 
tates  ,  cum  fini  unum  pcr  rcal;  hi  identitatcm  , 
eum  qua  tamcn  ftat ,  unamex  ijlis  perfeftionibus 
aheramformaiiter  c^xnatura  rei  non  includere,  ac 
proptereadiverns  nominibusfignificari.  Ad  alians 
auttoritatv  rii  ex  cap.  6.  Refpondeo  ,  non  intereffe 
u^umdicerc  ;i;;trihutum ,  autmulta,quanturaad 
aquivaientiam  ;  qKiatantum  perfeftionis  expri= 
mitar  ex  uno,  qiiantum  c.\:  multis  t  cilim  infinita 
fint,  quae  fignilicantur ,  &  cxprimunturj  atquc 
hAoceiie  mentem  Augnftini. 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     V. 

Utrum  ea,  qua^  de  Deo  dicuntur  &  creaturis, 
univoce  dicantur  de  ipfis  . 

J)o&.i.d//?.-^.c/.2.^,  Secundonon  a(rerendo,& 

(^.3.§.Ad  Liuffillionem  i^"  if//?.8.^,3.§.Teneo 

opinionem  meam  :  De  Anima  ,  q.r\. 

\.Metetphyf.q.\.^  ^.Metaphyf.q.  I. 

S.  Thom.  \.part.  quaf,  13. 

artic.  qitinto  . 

VIDENTUR  ea  ,  qus  dicun  ur  de  Deo  & 
creaturis  ^omiino  33,)Utvoce  d'Ci  .  F.tenim 
etfi  nomen  quorandam  p;ce  l.catorum  ralium  fit 
idem  ,  rationiiiiiominus  per  nomen  impdriara  , 
^!^p«ii'um',  &  eft  prorfus  diver  a  ;  ergo  aeqjivoca  ahfoliit^  cft 
r»jaiutstne .  ejuimodi  praedicatio.  Prob:itioafrumpti ;  Japien- 
r/^nomen  dicitur  de  Dpo,  &  creauris  :  in  his  ra- 
menqnalitas  cfl:  :  in  Deo  vero  habet  aliam  ratio- 
nem;abfii;  enimut  in  Deo  aiiquam  efle  qualitatem 
dicamus  ,  fecundum  Anguflinum.  \^.de  Trinit. 
cap.$.,  &  ita  de  aliis  nominibu»;  ergo  aequivoc^ 
priedicantur  . 

PrEterea  ,  Longe  major  eft  difl:antia  Dei  ad 
creaturas,  quam  creaturarum  quarumcunque  m- 
tcr  le  '.  fed  propter  diflantiamquarundamcreatu- 
rarumfit,  utnihd  uni  voce  de  ipfis  dicatur ;  ut 
conilat  de  his  ,  quas  non  conveniunt  in  aliquogc- 
nere  ;  ergominus  de  Deo  ?<  creaturis  aliquid  uni- 
voc^  cnunciari  poterit ,  fed  magis  omnia  prardica- 
buntur  cequivoce . 

Prceterea  ,  Omniseffei5lus  non  adaequans  virtu- 
tcm  fusciufffi  agen:is,.nihil  habet  commime  uni- 
vocum  cum  eajfed  creatura:  omnes  non  adsquant, 
uec  adoequare  pofl^unt  virtutem  caufoe  prima?:  cum 
perinde  in  infinitum  dillct  a  produftis,  atque  a 
quibafvis  producendis  :  ergo  nullum  nomendici- 
tur  univoce  dc  utri.que.Major  probatur:  quia  hoc 
ipfbquod  e(Tc(itus  non  adiEqu.Tt  caufa  fucs  virtu- 
tem,  eft  akcrius  rationis  abilla  . 

Pr^terea  ,  S'i  ens  univoc^  diceretur  de  Deo,&: 
creaturis ,  efletquid  unum  in  le  dilKnctumin  di- 
verfis  per  aliqua  a.ldifamenta  :  erj»©  ejurmodi  ad- 
dita  ,  perquxefl  in  Deo  &  creaturis  ,  aut  funt  en- 
tia  ,  autnon  cntia  :  fi  primum  :  ergo  in  conctptu 
inferiorum  adensbiscjus  ratio  inchideretur :  & 
efiet  nugatiQ  ,  cum  dicitur  fubilantia  cfl  ens  :  fi 


B.  Thoms  r* 
tiont 5  hic  ^-Ad 


5«oti  •bjeQio» 
■es. 


ceptu  entis 

Pi»tcrca,  Ponendo  ensdiciunivoce  dc  Deo  5t 
creaturis  ,  ipfum  eflet  Genus  refpeftu  eorum  ,  de 
quibus  pratdicatur  i;}  quid.  Hoc  autem  efl  expref- 
s4  contra  Philo^ophum  ,  j.  Mctaphyf.  Tcx.  c.  10. 
negantem  enseflfegcnus  per  hoc  ,  quia  tunc  dif- 
ferentJa  non  tifet  ens  :  cum  gtnus  ncqueat  de  fuis 
diffcrentiis  prsdicari :  &  ulterius  Deus  reperirc- 
tur  in  genere,  cujusoppofitum  diclum  fuit  fupra  , 
qu^ji.i.artic.  5-. 

Praeterea  ,  knHottXe^/^.Metaphyf.  Tex.cz.  di- 
fertedicit,en&  dicide  entihus ,  ficutfanum  de  fa- 
nis  ,  nempe  pcr  aitributionem  ad  unum  .  Unde  & 
docct,  Metaphyficam  eflc  fciennam  unam,  non  ex 
eoquodomnia  illa,de  quibusefl  Metaphviica  ,di- 
cantur  fecundum  unum  ,  fed  a J  unum  :  e-go  ens 
dicitur  de  Deo  &  creaturis,  fecundum  Philofo- 
phum  ,  non  nnivoc^  ,  (ed  analogice  . 

Co.Mi  RA  y2.Aietaphyf.Tex.c.^  Unumquodque 
eft  magis  tale  ,  quod  ell  ratio  alils ,  ut  talia  dican- 
tur  ;  ideo  principia  fempiternorum  maxime  funt 
vera  ,  quia  aliis  funt  cau  a  veritatis  .  Sed  ficut  ad 
eife,  itaadverum;  ergo  fi  comparanrur  in  veri- 
tate,  comparabiliafunt  in  entitate  :  comparatio 
autem  neccflario  fundatur  in  ahqua  unitate  :  quod 
&  tangit  Philofbphus  ibidem  dicen,"; :  VnumCiUod- 
que  vero  maxime  ipjum  aliorum  dicitur ,  fecun- 
dunt  quod  etiani  a/:is  inep  univocatio;  puta,  ignis 
ejl  calidijpmus  ,  denim  ef  caufa  a/iis  cslons  . 

Respondeo  dicendum  ,  nomina  perft6tionum 
fimpliciter,  quae  dc  Dco  &  crraturis  dicuntur, 
univocede  ipfis  enuneiari  ,  atqueeunilem  impor- 
tareconceptum  realem,juxta  difta  fupra  quitflio- 
ne  i,.artic.  3.  Porro  nomine  conceptus  univoci  in- 
telligimus,  quiita  eft  unu.';,  ut  cjus  unitasfatis  fit 
ad  contradiftioncm  conftihilienrlam  ,  ad    quam 
profefto  non  fuflicit  cnnceptus  equivocus:  imo 
quum  aflumitur  p'o  medio  ,  committitur  fallacia 
SEquivocationis  .  Prohatio:  omnis  intelleftuscer- 
tus  de  uno  conceptu  ,  &  duhius'de  diverfis  ,habet 
conceptum  ,  dequoeftcertus  ,  ahum  a  concepti- 
bus  de  quibus  diibitat.  Sed  intelleftus  viatoris  po- 
tefteflecertus,  aliquid  efleens,  &  dubitareutrum 
fit  finitum,  vel  infinitum,  creatum,  vel  i»creatum: 
ergo  is  entis  conceptus  certus  eft  alius  a  concepti- 
bus  ,dequibus  eft  intelleftusincertus  ,  &  anceps  : 
adeoque  ille  de  le  eft  neuter  ,  &:  in  utroque  illorum 
incluius  :  ergounivocus  .  Probatio  majoris:  nam 
nuUus  idem  conceptuscft  certus  ,  &  dubius  :  igi- 
tur  velalius  a  dubiis,  quod  intendimus  :  vcl  rul- 
lus  ,  &  tunc  non  erit  cei  titudo  de  aliqu  o  conceptu, 
contra   id ,  quod   fupponitur  .  Probatio   mfnoris: 
quia  Philofophi  dilputantes ,  Sc  mquirentes  pri- 
muni  Principium  ,  fanecerti  erant ,  illud  ,  cuipri- 
mi  Principii  attnbucbant  rationcm,  efleens:  ne- 
que  in  hoc  aliquando  unus  nltcri  contradixit ,  fcd 
dubitabantde  jpfis  in  particuhri:utrum  cflet  ignis, 
velaqua:  aliquid  creatum,   vel  incrcatum,  pri- 
mum,  vclnon  primum:  conceptus  igiturentis  cer- 
tus  cratapud  illos  ,  &  alius  fubinde  a  conceptibus 
particuiaribus,  de  quibus  dubi  j  erant.  Neque  eva- 
ditur  h.TC  ratio  dicendo,  qucmque  ev  illis  Philo- 
Ibphis  fibi  contradicentibus  ,  habuifle  duos  con- 
ccptus  in  intclleftu,  quiob  propinquitatem  Ana- 
lo.^ii?  vidcb:inturcfle  unus.  Nihil,  ir.quam,  efthoc 
diflu;guiafi  id  iubfifleret ,  non  fupereflet  ullus 
modus  prGb.indi  unitatem  alicujus  conceptus  uni- 
vocain:  imodicentihominis  efle  unum  conceptum 
reCpcctu  .Socratis,&  Platonis,  reponeretur  ftatim 
efl^e  duos ,  fed  tamen  unus  videri  propter  magnam 
eoruin  duorumfimilitudinem.  Deinde  ,  fieaqu» 
X  dicun- 


Avieennw    n- 


tio 


Une"tis 


fnirocn.iiiie  > 
l.  .\Utc*-'"jy, 
fvii.  cap.  I.  ^ 
$  .«iiMm  fe  'a:- 
turDH-lorfr^» 
queniec . 


Videnclts  Ly- 
cheiu»  fuper 
<\\\.  ;.  <li».  :. 
Primi  Sft.  ii. 
Reccntiorts 
Metaphyfici. 


t62 


dicuntur  de  Deo  ,  &  creaturis  non  prsdicarentur 
l:'>ivoci^ ,  Deus  non  foret  naturaliter  co!>no(cih  liS 
«  viatore,  iccundum  aliquemconceptum  realem. 
Id  verq  tynquam  falilim  communitsr  reiicitur.  AC- 
fumptum  Hpclararur(  juxradifla  fupra  rjua/f.  4. 
anic.  f.  )  Nullus  concep*us  realis  caufatur  in  in- 
tellMTtu  viatoris  naturaliter ,  nifi  perea  ,qua5  funt 
ratuialiter  motiva  inttllfflus  noftri :  Illa  autem 
funt  phantafma  a  ,  vel  o^-jeftum  relucens  inphan- 
tafmate  ,!k  in;tl'eftus  agens  ;  ?»iiur  nuHum  con- 
ceptum  naturaliter  haberi  pofTumus  ,  nifi  qui  po- 
tffttie  i,vel  cau^ari  cxift.scaufis  .  Sed  conceptus, 
qui  non  cftun-vocus  alicui  ohjeflo  reluccnti  in 
phant«fmite  ,  nequit  virfute  ipfius  phantafmatis 
caufari  ;  er|^o  p  fi  fta'uarur,nomira,quaEde  crea- 
turis  ,  &  DeodiLuntur,  univocc  prasdicari ,  nihil 
omnino  valcmus  naturalitcr  cognofcere  de  Deo. 
Hic  cft  refpni  fio  dicentium  ,  argurrentum  procc- 
i.  Thersis  hir  dereccntra  afierertcs  fjufnit;di  romira  tfTc  pror- 
ti>feMtiiiat .  fusa-quivoca  ;  qucd  ron  videtur,quia  turc  re- 
veraex  creaturis  nihil  pofTet  cogro'ci  de  Deo  5 
imo  nec  dcmonftraii :  ftd  lemper  incideret  falla- 
cia  tequivocationis.At  poncntes  cjufmodi  nomina 
d'ci  de  Deo  ,  &  crcaturis  fecundum  analogiam  , 
ideft,proportionem,&  ordinem,  quem  dicunt  crea- 
turs  ad  Deum,ut  ad  principium,&  caufam;  often- 
de-ent  argumentum  non  concludere  ;  quia  horum 
rominum  univocatione  negata,  adhuc  eft  Dcus 
raturaJiter  ex  creaturis  cognolcibilis  p«r  analo- 
giam,  quaomnia  attribuwntur  ad  unum;  ac  proin- 
de  tal  a  pomina  nec  univoca  ,  nec  aquivoca  funt 
appellanda  ,  fed  folummodo  analoga  .  Csterum 
hac  refponfione  faclum  argumentum  non  infringi, 
declaratur:  Num  conceptus  ille  non  univocus, 
fed  analogus  ,  ut  putant,  ad  quem  dicunt  ordinem 
alii  conceptus  crcaturarum,ron  poflet  caufari  vir- 
tute  intelltflus  agentis ,  &  phantafmatis;  ergo 
ejufmcdi  ccnceptus  analogus,  qui  ponitur  in  in- 
teljeftu  viatoris,  nufquam  poteft  haberi  naturali- 
ter  ;&  ita  erit  Deus  non  cdgro/cibilij  cx  rarura- 
]i'-!u.:,qt.od  eft  falfum,&  contra  Apoftolum,  c^/).  i. 
ixd konmn.  Probatio  afrumpt!;ubJL6tum  quodcun- 
ciH-urs'uM^u-  •^"'^  '  ^^ '^  relucens  in  phantafmate  ,  five  in  fpccie 
yri  ..vjoiicics  intelli-^ibili,  ura  cum  in;elle6tu  cooperante,  'e- 
rio''"""*^"'  cundum  ..lt;mum  fuae  virtutis,  cauiat  in  intellfftu, 
ir.rifi.a^Ci  ca-  ficut  efT.  clum  fih  adaquatum,  conceptum  fuum 
iones . '*^'^"'  proprium,  &  conceptum  omnium  pffcniialiter, 
vel  yjrtualiter  incliM^brum  in  ipfb  .  Sed  ille  con- 
ceptus,qui  ponitur  analogus  ,  non  eft  eflenfialiter, 
vcl  vrtualiter  intlu'us  in  iflo  ;  ergo  nequit  pro- 
duci  ab  ulla  caufa  naturaliter  agente  .  Qiiod  vero 
non  ita  includatur  ,  cx  co  conftat  ;  quia  cft  alius, 
&  prior  quovis  concej-nu  creaturarum,quippe  qu; 
ad  ilium  onines  dicant  ordinem ,  &  anrjbutionemp 
Sed  contra  rationem  tontinentis  cft,  aliquidef 
fentialitcr  prius  virtualiter  contineri  in  polleriori 
ff  ;  crgo  nifi  iis  nominibus  ponatur  fubcfle  con- 
.ceptus  univocus  ,  nihil  naturaliter  poteft  fciri  dc 
Deo  .  Std  videndus  articulus  1  o.  6.  j4d  tertium , 
Ad  Akgumenta  .  Ad  primum,  nego  raM'onem 
jmportatam  \\on\\ucfapi€fiti<£{^  &  ita  de  reliquis 
perfettionibus  fimphciter)  efle  diverfam,nrouteft 
jn  Deo&  creaturis  ;  intelligendo  de  ipfa  formali 
ratione  fapientia;  in  (e  ,  fecundum  quod  extitit  de- 
claratum,  cjUd:ft.  4.  citat.  artic.->.  Siquidem  cidem 
rationi  formali  fapitntia: ,  bonitatis  &c.  rcperta:  in 
creaturiJ,loco  impcrfectionum,  attribnentes  fum- 
inam  perfe6tionem,dicimustali  fapientia  ,  bonita- 
te  &c.  prasditum  cfle  Deum  ,  ac  vei6  &  reSih. 
enunciari  de  illo.  Et  cum  probatur ,  quia  fapien- 
jcia  iacreaturis  eft  qualitas,  in  Deoyero  fubflan- 
fia  e(t .  Ad  h.oc  lupra,  quxjl.i.artic.  5.  refponfuni 


Summce  ]oannis  Duns  Scoti . 


fuit,non  tran.sferri  cx  creaturis  ad  Deum  eas  per- 
fefiiones  fubea  ratione,  qua  reperiuntur  contra- 
ttx  in  creaturis,red  qaatenus  tran  ircndentes  funt, 
ipfi.^]ue  nonrepugnat  illimitatio,  &intinitas.  Csc« 
terum  nc  animal  qu'dem  ut  eft  contraftum  per  ir- 
rationalitatem  ,  prslicatur  univoce  de  hominej 
ac  proinde  efto  in  creatis  fap  ent  a;  ratio  annefla- 
tur  accidenti  ,  quia  eX*ra  fubftantiam  tfl^e  non  de- 
bet  ;  non  propt«rea  tnn^n  quatenusab  h'simper- 
fedTt-onibus  'mmunis  co'  Gtleratur ,  ellalterius  ra- 
tionis  in  nobis  ,  &  in  Do. 

Ad  Sccun^^um  rt  f]iondeo,nuIIas  creaturas  inter 
fe  ita  diftire  ,  quin  de  irfis  un-voc^  ens  pratdicc- 
tur  ut  patetex  dictis  c^uaef.  ^.artic.  5.  ,&in  prae- 
(iniyfohuione . 

Ad  Tertiu.Tj  licenrJnmjfblum  eo  probari,Deum 
&creaturam  non  habereunivocam  convenientiam 
in  realitatc,juxta  A\hz.,r/uxJ].^  arttc.i.  §.Ad  ter^ 
tium,  in  qua  realitate  revera  Deus  ,  &  creatura 
funt  i  parte  rei  primodiverfa  :  fed  nos  fentimus 
nomina  difta  de  Deo  ,  &  creaturis  univocd  ,  non 
ajiquam  rcalitatem  figniticare,  fed  duntaxat  con- 
ceptum  unum  exprimere  utrjque  realiter  commu- 
nem.  C«terum,fi  afl!"umptum  argumenti  univer- 
faliter  intelligatur  ,  nullus  elTectus  aequivocus  ha- 
beretaliquid  commune  cutu  lua  caufa  ;  ex  hoc 
enim  quod  caufa  ejus  asquivoca  eft.nullus  effeftus 
ex  lefpectafus,  virtutem  illius  adasquare  poteft  j 
quia  tunc  plane  uni  vocuseffectusforet . 

A  1  Quartum,  concedo,  conceptum  realem  ,  qui 

^-.1..  o  •         n      ■  ■  4,  Mctapn.q.2. 

communis  JJeo  ,  &creaturis ,   heri  propriuni    cii.n- 10  qu*. 

ipfis  ner  aliquod  additum  ;    ideft  ner  alium  conce-   fo"^  Doaorad 

ptu'T;  ■■tterminanvum  illius,habentem  utiquemo-   ti,m     iMuut 

dum  pra3('icandi  fimilcm  differcntiis  ccntrahcnti-   reit-or.fiontr- 

bus  .<cpov  ad  infcriora.quamvis  non  fint  diferef}' 

tidt ;  qu".  ratio  difFerentias  el^  reali*as  ,  qua  aftua- 

tur  contrn:'ibile,quod  fubindeonortet  effe  poten- 

tialead  dii^Vrenfiam  :  ens  autem  ut  eJt  dictuni  de   Qjxft  ^.artic. 

Deo  ,  nullain  realitatcm  contrah(biIem  importat,    -i^.AiitrtiHm, 

fed  duntaxac   conceptum  realem  ,  ut  alibi  extitit   ^«•a-»^"-'- 

declaratum  .  Cijm  ergolubditur  ;  eaquEcntifu- 

peraddi  intelliguntur  ,  aut  funt   entia   fbrmaliter, 

au"-  non  funt  entia  .  Danda  eft  fccunda  pars  :  Cum 

enim   j  conct- ptus  d  cen  es  quale  fint  modi  intrin- 

feci  ipfiuventis  ,  feu  \s^r^pSi\o  entitativa    Dei ,  & 

crea*:ura6,nequeunt  effe  fonraliter  entia;  ens  enim 

dicirur /»i^»-^  modi  rin^icm  in quale  pradicantur. 

Sed  reftat  ir^ftanria  ;  quia  tuncron  ens  includere- 

tur  in  concentu  enris.  Rc'ponfio  :  con  equentia  eil 

nu!la;nam  quamvis  formaliterentia  non  fint ,  non 

tamen  funtnshll  ;  qu'a  entis  dcterminativa  :  ficut 

crgo  nt)n  fequirur,  h,omo  non  eftde  fe  albus  ;  ergo 

eft  de  fe  non  albus  ;  quianeutrum  'p.:6iit  ad  per 

fe  rationem  hominis  ;  ita  cfi  modi  entia   formali- 

ter  non  fint,  non  proprerea  nihil  formahter  erunt; 

quia  perfv.ftiOjUt  dictum  eft,entitativa,!eu  infinita, 

feu  finita;  reali.er  fubinde  eft  ipfi  enti  identificata  . 

Necmirum  videri  dcbet,modos  intr-nfecos  en- 

tiaformaliternon  eflc  ;  quia  nec  differentias  ulti- 

mx  rerum,nec  ipfius  rntis  pafllones  formaliter  ens 

includere  poffunt .   Nam  fi   difFerentis  ultims  ef- 

fent  cntia  formaliter  ;  igirur  dicenda:  forent  difFe- 

rentes  al  is  differentiis,  &  illx  alia:  pariter  inclu» 

derent  ens,  &  ita  in  intiBitum  .  Qujre  quemadmo- 

dumcompofitumphyficum  refblvitur  inpartesfic 

inter  fe  diverfas,  ut  nihil  unius  includatur  in  alte- 

ra,ut  talcs  partes  funt  ;  ita  &  compofitum  meta- 

phyficum  refblvitur  inpartesitadiyerfas.ut  feto- 

tis  ,  &  primo  difTerant^in  nulloprorfus  convenien- 

tes  ,  quatenus  funt  conceptu.»  detcrminabilis  ,  quo 

exprimitur  ensj-^k  determinantis,  quo  fignificatur 

jiltima  differen:ia  uhcrius  non  determinabilis.  De 

palTio- 


Tomus  l  Pars  L  Qti(eftio  Xlll  Art.Vl 

pafnohibus  entis  fdip  um  conihit  ;  cjuiaens  uc  au 

dirum  ponitur  in  dt"  iinitionc  pairionis  ,   ex  primo 

^ofter.iS  -j.Mstaphyf.fcgo  non  pr^dicatur  de  pa(^ 

fionibus  fuis //;^,vAy ,  quiatunc  non  ut  additum, 

fed  tanquampars  cfTentia:  ipfius  conflarct  deffini- 

nitionem  : 

Ad  Quintum  efl  refponfio  ,  ens  non  effe  Genus; 
quia  ratio  generis  accipitur  ex  aliqua  realitate  po- 
tentiali  ,  qu»  non  fit  indifferens  ad  iinitum  ,  &  infi- 
nitum  ,  fed  neceffario  finita  ,  ut  extitit  dcclaratum 
qudift.i.artic^.  Ens  igitur  commune  Deo  &.crea- 
turis  ,  cum  non  importet  ejufmodi  realitatem  po- 
tentialem,nequit efTegenus  .  Adprobationem  ex 

Afido-ele,  dicendum,Genus  utique  non  pra:dicari      i^interra  nominatiir;   igitur  ea  nomina  non  funt 
/■;/  qiiid  de  difTerentiis  ,  quibus  ad  fpecies  contrafii-      accepta  ,   atque  translata  ex  creaturis  ad  Deum 


163 

giainfiisomnibus:  ergo  non  dicuntur  per  prius 
de  Deo,quam  de  creaturis  .  Profaacio  minoris :  £//j 
fignificat  ens,  quod  eft  fubllantia ,  &  ens,  quod  efl 
accidcns  :  &quamvi$  ex  natura  rei  accidens  di- 
catordinemadlubftantiam,  in  voce  tamen  figni- 
ficante,  nuliam  habet  habitudinem  ad  fubfhntiam. 
ergonomina  fignificantia  communespcrfeaiones 
Dei,  &  creaturarum,  vel  per  priusdicuntur  de 
creaturis,juxta  prsmifTa  argumenta  ,  velcx  cquo 
utrumque  fignificant ,  ut  hic  probatur . 

CoN  I  Rii ,  Apoftolus  5.  ad  Ephef:  "Vropterea^m- 
(\VL\t,fiecto genua  ad  Deum,-:^  "^atre»;  TJowinino- 
l^'''\  y^^pf  Chrifti^ex  qao  omnis paternitasin  Cce/o, 


!•  Repartclift. 
2S.q.  2.J.  Rt. 
fpoiiHit  11»,  1  j. 


8upr»  q.  4<  <r- 
tic.  5.  $.  jld 
Hnartujn  • 


Dofl. 

hierm, 

oper. 


§.  M 


epp^fitum  .    V. 
mmfignificirc' 


CoiS.fuper  lib. 
Eltnchorum.ff. 
l(f.i:.  4.5.1';:- 


tur  ;  &  ens  non  includi  quiditative  in  differentiis 
ultimis  ;  ita  tamen  efTe  induium,  &  fubinde /« 
(ya/Jenunciari  de  difFercntiis  non  ultimi5  ;  unde  fi 
rationalitas  fit  differentia  non  uhim3.,hiec  ratiom- 
litas  eft  ens .,  eft  quiditativa  prxdicatio  . 

Ad  Sextum  dicendum  ,  cum  attnbutione  ad 
unum  ftare  univocationem  nedum  conceptum 
realium,  verumetiam  &  realitatum;fiquidem  Phi- 
lofbphus,  I  o.Metaphyf.  Tf.v.  c.2.  iS  /;/^i?,concedit 
ordinem  efifentialem  inter  fpccies  ejufdem  generis: 
quandoquidem  docet  in  unoquoque  genere  efTe 
unum  primum  ,  quodeflmenfura  aliorum  ;  men- 
furata  autem  habent  eflentialem  ordinem  ad  men- 
furam;&  tamen  tali  non  obflante  attributione ,  ge- 
nus  univoc^  pr^dicatur  de  omnibus  fuis  inferio- 
ribus ,  ut  eft  evidens . 

ARTICULUS     VI. 

Utrum  nomina  per  prius  dicantur  de 
creaturis,  quam  de  Deo  . 

"Do^.  locfs in  tnargiiie citatis .  S.  Thom.  i.part. 
quxft.   13.  artic.  6. 

VIDENTVR  nomma  Deo,&creaturis  com- 
munia  per  prius  dici  de  creaturis  ,  quam  de 
Deo.Etenim  ex  diciis  fupra,  articub  3.  cumDcus 
appellatur  leo.,petraJapis ,  i'/r/x  ,  &  ejufmodi  ;  co- 
rum,&  fimilium  nominum  per  fe  fignificatum,  non 
reperitur  in  Deo;quia  alioquin  non  pcr  mctapho- 
ram  , /ed  propri^  Deo  convciiirent .  Seddeilio 
per  prius  nomen  enunciatur,  cui  primo  ineftejus 
proprium  fignificatum  ;  ergoejufmodi  nomina  per 
prius  dicuntur  de  creaturis  ,  quam  de  Dco  . 

Prosterca  ,  Deus  n  nobis  naturalitcr  noneft  co- 
gnofcibilis ,  nifi  cx  creaturis,ut  qu^ft..  \  i.artic.  1 2., 
i;f  pracedenti ,  &  ^//ZvextititdecIaratum.Nam  il- 
li  attribuimus  perfe<?liones  ,  quseincreaturis  con- 
cipiuntur  citra  omnem  imperfl(5^tioncm,  appellan- 
tts  fufHme  Itonum^fapieniem  sjuftum  (3'c.  Sed  id  a 
nobis  fieri  ncquit ,  nifi  cognitis  bonitate,fapientia, 
juftitia  &c.  in  creaturis  ;  igitur  manifefii  ea  nomi- 
na  per  prius  dicuntur  de  creaturis,  &  poftea  de 
Deo ,  cui  ex  rebus  conditis  attnbuuntur . 

Confirmatur  ,  fignihcare  fequitur  intelligcic; 
quod  ergo  per  prius  intelligitur,  per  priiis  &  figni- 
ficatur:  fed  evidens  efl ,  primum  nos  intellij^erc 
creaturas,  &  exinde  extcndi  uofiram  cognitioncm 
ad  Deum,  veluti  ad  ipfarum  principioni  ,  &  cau- 
fam  :  ergo  noniina  utrifquc  communia  per  prius 
enunciantur  decreaturis  priiuo  cognitis,  &  po- 
ftca  de  Deo  . 

Prattrea,  Si  romin.i  Deo,S:  creaturiscommu- 

nia  pcr  prius  dicercnturdc  Dco,  quam  de  creatu- 

ris  ,   maximc  piopter  attrihutioncm  hoium  ad  il- 

lum  :  fcd  nulla  eft  ejufinod!  attributio,  vel  analo- 

ToK:':;s  L 


B.  Thoma;  hit 


fed  magis  e  converfo  ,  ex  Deo  ad  nos  defcende- 
runt  :  igitur  perpnusdc  Deodieuntur,  ut  dicit 
Damafcenus  lib.  \.cap.  9. 

RESPONDEO,Quorundam  talis  efl  hic  fententia. 

In  omnibus  ,  qus  de  pluribus  analogice  dicuntur,    „ , 

oportereomnia  dici  per  refpectum  ad  unum:  quoci    '''/oitihne . 

unum  proinde  necefiario  venit  in  deffinitione  om- 

nium  ,  Et  quia  ratio  ,  quam  figniikat  nomen  cfl 

deflinitio,4.  Metaphyf.Tex.c.28.,  nccefle  eft  iJIud 

nomen  per  prius  dici  de  co ,  quod  ponitur  in  deffi- 

nitione  aliorum  ,  &  per  poflerius  de  aliis,fecun- 

dum  ordinem  ,  qno  illi  primo  magis  &  minus  at> 

propinquant.   Qjax  fofutio  non    efl  improbanda, 

excepta  prima  propofitione  :  fiquidem  quantum    Coci.nTrriih 

efl:  ex  parte  vocis  fignificnntis,  ficri  non  potefl ,  ut   Eief-i'- ■'-!>  q* 

unumperprius,  &  rel.quum  per  poflerius  fignifi-    '^'Itv-r.""'^' 

cetur.   ^^mf:gnifi.care  eft  aliquid  intellcBuire- 

prxfentare  ;  quodergo  fignificatur  ab  intclleftu 

concipitur:   Quod  autem  intelleclus  concipit,  fub 

determinata  ratione  apprehenJit  :  quiaquodcun- 

queintelleftus  intelligit,  ab  omni  afio  diflinguit. 

Cumigiturdiftioanaloga  diverfis  imponitur  re- 

bus,  necefic  cft  fub  ratione  determinata  ipfisim- 

poni:  igitur  quantum  efl   ex  parte   vocis  fignifi- 

cantis  ,    neceffe   efl  cam  squaliter  repre'entarc: 

etfi  crgo  ex  na  tura  rei  reperiatur  analogia,  in  vo- 

ce  tamen  fignincante  nulla  cadit  prioritas  ,  vel  po- 

ilerioritas  :  'i&A  ex  squo  omnia  i.la  fignificat ,  qui- 

buscxprimends   efl:  impofita  .    Aliqua  enim  efl: 

proprietas  ,  qux  magis  ccnvenit  uni  rei ,  quam  al- 

teri ,  fed  non  propterea  aliqua  efl  proprietas  ,  que 

magis  conveniat  fubflantic  vocis,  quam  alia  . 

Ecnihilominus  quamvis  ex  parte  vocisfignifi- 
cantis  nulla  occurrat  prioritas,  &  poflerioritas, 
efl  tamen  inter  resfignificatas  nominibus,  analo- 
gis ,  vel  univocis  admittentibus  analogiam  (  cujnf^ 
modi  funt  (]UKcunque  dicuntur  de  Deo  ,  &  crea- 
turis  )  habitudo,  feu  orJo  unius  ad  alterum  ,  vcl 
plurium  adunum,  ratione  cujus  ordinis  ,  vel  at- 
tributionis  per  prius  conveniunt  ex  natura  rei  no- 
minaei,  aJ  quod  attribuuntur  ,  &  exinde  ipfis, 
quafuntad  unum:  atque  ita  quctiefcunque  uno 
nominc  exprimitur  aliqua  perfcctio  communis 
Deo,  &  crearuris ,  id  nomen  tanra  ,  talique  primi- 
tate  convenit  Dco  rcfpeclu  crcarurarum  ,  quanta 
majori  perfciftione  ipfum,  quod  nominatur  pr«- 
ditumefTe  ,  aliifque  prxcellere  reperitur.  Porroiti 
efle  intelliguntur  cx  pcrfcifliones  in  Deo,  ut  ibi 
fint  formaliter  infinitas,  in  crcaturis  veroomnibus 
necefl^ario  finitx  :  eigo  quandoquidcm  perfidura 
dependcre  ncquit  ab  imperfcfto  ,  fed  c  contra  im- 
perfetlum  ab  p e-fc6io)  cui  enim  dcefl  aliquid  per- 
feftionis  ,  a  fc  efle  non  potcft  :  urde  fit  oportet  ab 
Go,  quodomnimodam  poflidet  perfcclionem)  vita, 
fapientia,&  bonitas,  &  veritas  propriifllm^  iisno- 
minibusfignificantur,  cum  in  Dco  cfle  irtclligun- 
turinfinitc:  crgoquantum  deficiunt  in  perfectio- 
X  2  ne. 


Centra     i^Unt.- 
pcfniciicm  • 


incii  enii  ,dcq. 


I.ilit.  8.  f.i 


fnytt  ^rardica- 
/iipnta  n.  4.  (!. 


(I 


rc  ,  t.uatcnus  funt  crcaturis  Lummii:vc:ua-,tanti  m 
a  r-auonc  verffi  ,  ac  propria:  appellat  onis  rccipicn- 
daexcidcre  ncCfcfle  cfl ;  ac  p'oin(le  c6  polterius 
illa  romina  de  ipfis  dicuntur,quo  ordine  ,  &  gradii 
a  vera  vita  ,  (apicntia.bonitate,&  vcritate  diitant; 
igiiuromn  a  nomina  Deo,  &  nobis  commLnia, 
tania  nectnitate  de  Deo  per  prius  d  cuntur,quanta 
enti  inlinito  nihilpotcll  inc/Te  ,  nifi  irhnitt:  perfe- 
ftum  ,  cx  his,quorcim  quodlibct  nu!'i  seft  ipfum, 
quani  non  ipfum  in  unoquoquc  ,  juxta  y\n(ehni 
dcftnnam  .  Q^od  vero  ifta  nomina,  ut  creaturis 
communia  duntaxat  exprimant,  fign^ticentque  ra- 
tiones  illas,  quatenus  eil  ipfis  multiplex  imperfe- 
ftio  admixta  ;  quamvis  nlihi  fucrit  declararum; 
tamen  prohatur  hrevitct  ;  Nam  primtm  Prirci- 
pium  ci  m  fi*  a  /t(alirquin  primi  m  ncn  tiTci  )  c  m- 
nem  pcfi  bik  m  piaaccipiat  oportet  perfc6tioncm, 
rempf  infin'tam,  ideo  eft  ipfum  ejje  infinitum  ,  Sc 
per  efTcntiaiT!  ;  qucdcurque  cr_{>o  alitid  qucd  cll^, 
autroTeftffTe  ,  abip'berit  ;  cflque  quaterus  par- 
ticipat  aliquid  de  perfc£tiore  cjus  qi  cd  ell  totum 
fJJe  :  &  quia  qued  eft  totum  c/Je  ,  indivifibile  tft, 
qu  cqu  d  ab  illotft,  prcducifur  ,&  caufafur  in  en- 
titatealierius  prnr/iis  ratioris  ab  entitate  Prinii; 
fed  tl\  tamcn  ab  dlo  participatum  ,  qtia  nihi!  po- 
tell  cfTe  in  pro''u6tis  r:riti5  ,  nifi  fit  vcl  formal  fer 
intinitum  in  primo  ,  vel  virmaliter  ,  &  cminentcr 
contcrtiin  in  eodem;  omria  ha.*c  igitur  commune 
romcr,  &  conceptutri  re.Tltm  habentia  cum  pntro 
Principio ,  appellationem  quidcm  eanrcm  rcci- 
piunt ,  &  admittunt  ;  fal  impioportior,ahi'iter  ,  & 
in  infinitum  pofteriorem  illa  ,  qua  fignificantur, 
ut  func  in  prima  ipfbrum  caufa  . 

Au  AKcrMENTA.  Adprimum  corcedtrdum' 
eft  ,  nomina  per  mefaphoram  Deo  attribura  per 
priusdici  de  creaturis,refpettu  quarum  propnum 
habent  fignificatum":  ficut  dicit  Ariftotcles  ca/ .2, 
E/eKchortini  :ridere  proprie  fignificat  actum  ho- 
minis,&  perquandam  translationem  ,  floritionem, 
&  floriqeratiunent  pratorum  :  cX  quo  fit  ,  ut  aequi- 
voc^  oiTjnino  dicatur  de  utrilque  id  nomen  ;  tran- 
slatioenim  a  propriafignificatione  ad  impropriam, 
per  aliquam  finii!:tudirem  inducit  «quivtca'  o- 
rtm  .  Jdeo  arliculo  tcrtio  cit.  niftumfuit ,  hs  mo- 
taphoricis  loquutionibus  nihil  commure  Deo ,  & 
creaturisfignificari  ,  quia  prcprium  illarum  f  oni- 
ficatum  duntaxat  virtualitcr,  &  emincntir  ir  Deo 
reperitur.  At  alia  omnirotft  ratiode  rerfcaio- 
ribus  ,  quffi  funt  in  illo  fbrmaliter  infinifas,  8'  in 
robisfinita  &  imperfectae,  quanquam  fccunduni 
ea  ,  ad  qua:  fignificanJa  in  Deo ,  transferuntur, 
pariterpcr  poftcrius  de  creaturi,"!  enuncientur,  ut 
e\i(.ei  scft  ex  diflis. 

Ad  Secundum  reipondeo,  revcra  nos  ex  crea- 
turis  vcrire  in  cognitiorcin  primse  caufje  eaium.; 
a!que  etiam  nomina  perftft  onum,  quibusnon  re- 
pugnat  irfinitas  ,  atfribiiere  iili  .  Scd  qucmndmo- 
di;m  ;llJe  perfeftiones  pra;cxiftunt  in  primo  Prin- 
cipio,  a  quo  &  dcfcendunt  in  creaturas,  ita  per 
prius,  &  ultra  otnnem  proportionem  romina  cor- 
veniunt  iffisjam  pratXiftertibus  in  ente  infiniic. 

hi\  C  cnftimationcm  paret  ex  diftis  ;  quia  cnim 
pofteriv.s  in  rc  potcft  tfre  magis,  &  prius  notum 
intellectui,  illi  prius  po;cft  romen  imponi  ,  fed 
ror  exinde  fequitur,  pcr  prius  idcm  convenire; 
ficuti  nec  ineft  per  prius  ,  quod  per  tale  nomen  fi- 
gnificatur  . 

Ad  Tcrtiumconccdo  majorem  ;  &  nego  mino- 
rem  :  &  ad  piohationetr!  refpondco  ;quamvis  in 
slitjuot  nominibus  Deo  &  nohis  commurihus,  cu- 
/ufmodi  funt  illa  ,  qus  prima  imprefTione  impri- 
muntur  inanima  ,  ut  ait  Avicenna  ,  i.  Metaphyf. 


Summcejoannis  Vuns  Scoti. 


;,&  fimilia,  ifem  cattfa  princi- 
qutc  voces  revera  ,quatenus 


Jiici  cap.  5-.  «,  e„. 
p!um  ,&.  ejufmnd 

fi^niticat  va:  ,  ex  aquo  videntur  exprimere  ea  ,  de 
qaibus  dicuntui;tamen  aliarum  vocum  eft  expref- 
fa  analogia,  &  artnburio,  ut  Accidentis  ad  fub- 
ftantiam,  &  hnitorum  ad  infinitum  .  Fatendum  efl 
tamen,  ubi  incipit  analog^a  creaturarum  ad  unum, 
ib  ftatim  ,  ac  in  eodem  figno  cxoriri  ajquivocatio- 
ni.m  ,  quia  attrihuun-ur  finita  ad  infinitum,  ut  funt 
res  a  parte  ici  :  Deumau-em,  &  crcaturarum  in 
realitatibus  efTe  extrema  ptimb  diverfa,extitit  de- 
claratum  fupra  ,  otia:fr.  3.  artic.  5.  Quatenus  ergo 
nomina  univoce  fiicunfur  dc  Dco,Sc  creaturis  ,  fi- 
gniticant  omnia  ffqualiter  ,  atque  repra:fentant, 
quia  unam  racionc  m  primo  ;  tametfi  res  fignifica- 
IX,  ac  repraf^entata:  dicant  inter  fe  analogiam, 
&  attrihut:onem  ,  cum  qua  proinde  llat  uni- 
vocatio .  Qua  igirur  ratione  omnia  ad  unum  ordi- 
nantur,  a  quo  &  habent  utita  nominentur  ,  eadcm 
pror  us  ipfis  nomina  convenire,  atquede  eis  enun» 
ciari  oportet  . 

ARTICULUS     vn. 

Utrum  nomina  ,  qua»  fmportant  tclationem 

ad  creaturas  ,    dicaniur  de  Dco 

ex  temporc  . 

Do^.  1.  dif.  jo.  q.  2.  §.Adprirr!am  quffftionem 

in  Report.  ibidem ,  qu<efi.  1}/iica  . 

J.  Thom.  x.part.  queef.  14. 

artic.  7. 

IDENTUR  romina  ,  qusE  fmportant  rela» 
io-em  ad  creitturas,  non  dici  de  Deo  ex 
tempore.  Etenim  qu''cquid  de  Deo  dicitur,  eft  'pie 
D-us .  fu.n  er  im  fit  immutabiJis,  quidpiam  ei  de 
novp  adveni  e  non  poteft  ;  igitur  ejufmodi  pratdi- 
ca'a  fir-t  oporTt  seterna,  ut  eil  Deus  aeternus  ;  er- 
go  rcqueunt  f  fTi^  rova,fi  ve  ex  tcmpore  . 

Pisferea,  Nihilaternum  vcrc  enunciaripotefl 
dc  aliquo  tem;  ora!i;  ergo  tcnfimiliter  nec  alquod 
tcmporale  cum  veritate  dici  poterit  de  aterno; 
igifur  Dco  nullum  pradicatum  advcnirepotcft  ex 
tempore  . 

■Pr$ferea.Fflf//o  non  videtur  acciderepoflie  fin^ 
muratione  :  Deus  autcm  eft  immutab  Iis;  ergo  ali- 
quid  de  rovo  fieri  ab  co  ,  fibi  plare  repugnat  ;  ied 
fi  a1  qua  relationova  diceieturde  ipfb, vere d  ce- 
jcur  fieri  ferundum  illam.  leia  icrcm  :  trgo  cim 
id  (v^^x  ron  fir  com.poflihile  immutah  Iitati  ,  nihJ 
tempoi^ale  novum  potcrit  de  illo  prsdicari  . 

(^ONTR  A  ,  Auguftinus  5.  de  Trmit.cap.  ultimo. 
I\Pec  moi'eat^\v(\\v',ruod  Spiriius  SufiFus,  cunt fit 
coetemus  '^atri  0'  Fi/io,dici:ur  tamen  a/iquid  ex 
tempore,  "je/uti  hoc  ipfum,c ui d  donaif.m  diximus, 
A^amfempiten-i:  ppirittts  dor.um.tcmpora/iter  aU' 
tem  dotiarum  .  JVam  etfiDomir.us  non  dicitur^nifi 
cum  jam  hahere  incipit  feri'um.,etiam  ifia  appe//a- 
tio  re/ativa  ex  tempore  efi  Deo.  Vult  ergo  ex- 
prefse  ,  nomina  exprimentia  reIat'onem  ad  crca- 
turas,dici  de  Deoex  tcmpore  . 

Rf^pokueo,  Ahqui  admittt  ntes 'n  Dro  novam 
appellationem  ev  tcmpore  ,  cx  verbis  Augui^iri 
flatim  rclatis,  negant  novam  relationein  dici  de 
iIIo,ner  hoc  ,  quia  ficut  eatft  tn  eft  aftio  in  Deo, 
qnatcnus  creativus  ,8;  crea"s  ,  i'a  5.'  reiatio  fuper 
illnm  furdata  cft  P3('em  ,  etfi  aliam  .  &  aliam  reci- 
piatderominaticnem  ,  ex  diverfc  ftaru  creafurx. 
Que  opinio  ron  videtur  ratiorahilis  :  Nam  fi  vml 
cademque  eft  relatioaptifudinalis  ,  &  aftualis  in 
Dco:  igitur  &  ead«;m  pariter  tritrelatio,  a  qua 

-crca- 


per  I  r»:dica« 
nirnta  ti.  ^.$. 
htnltur  amem 


Videndus 
Mayron.  i  e_, 
ci'tii  univaca* 
tione  • 


Henrici     ftn» 
lentia . 


Tomus  l  Pars  L  Qucejlio  XUl  Art.  Vll  1 63 


t.riitt.  j.9.5.:^ 


B.  ■fhomss  hic 
infoiutiiue , 


Refpomlet  Cs* 

jeiAnusS.  Tho- 
ma  ttTe  fermo" 
nem  non  de__» 
oidint  formali, 
lyii  efl  relatio , 
ftil  deorrliBe_> 
fiincismentali , 
flu*  ell  naturi 
fiiHdans  reU- 
tionem  .  Sed 
utrum  hitc  «x- 
{>afltio  lit  (d 
rrientem  •5. 
Thomjr  ,  valde 
dubium  eft  : 
Nam  tlicit  in_. 
literii  I  quo.l 
creatur*  onii- 
iwntur  ,  &re- 
feruntur  ad 
Dcnm  ;  vide- 
«urerg-.  loquu- 
tus  de  ordine_j 
pto  forniali  , 
qui  rel.uio  eft  . 
Quotl  i\  etiam 
iit  fermo  de_j 
fundamento 
■ordinis  ,  argu» 
mentum  Do- 
florisprocedit  j 
N.^'«  Deus  eft 
pfior  creatura 
niultipllci  pri- 
initaie  ,  ut  efl 
HJtura  primii 
oranium  ,  & 
•Iteriui  ratio- 
nis  > 


creatura  e/l  potens  ciean,  6C  actu  creaia;  M  vci 
cfTe  falfum  cx  eo  probatur ;  quia  tunc  nulla  eflet 
(iicenda  creatura  de  novo  fa(^a  :  Sj  enim  de  novo 
ftcla  f!t;ergo  &  nova  erit  rclatio  ipfiuj  ad  Deum; 
fi  veio  aternadicatur  ,  pariter  &  eflcntia  ,  in  qua, 
«fl  relatio  ,  ent  sterna  ,  nec  condita  in  tempore  . 
Accedit,  quod  ficopinans  ,  puiat  ratitudinem,  feu 
^^equiditativum  creaturarum  confillere  in  refjie- 
6tu  ad  Deum  ;  ergo  fi  is  refpectus  fit  aternus  ,  & 
eflentia  quailibet  sterna,  non  erit  in  temporecrea- 
ta. 

Propterea,alij  negantesomnem  realem  relatio- 
nem  in  Deo  ad  creaturas  ,  fbla  rclatione  rationis 
cenfent  eum  ad  extra  referri ,  und^  &  novas  fubit 
denominatienes.Porro  ita  propofitum  dcclarant; 
Creaturaiomnesordinantur  ad  Deurn  ,  &  non  h 
conver(b;ergo  etfi  creaturas  realiter  referantur  ad 
Deum ,  ipfe  tamen  nequit  referri  ad  illas  ,  nifi  per 
rationem  ,  in  quantum  creaturs  referuntur  id  ip- 
fum,qui  efl  extra  totum  ordinem  creaturs  .  Con- 
tra,  hac  in  declaratione  videntur  concurrere  & 
petitio  principij,&  fallacia  confequcntis.  Proba- 
tio  primi  ;  Deus  efl  prior  creatura  multiplici  pri- 
mitate  ;  ergo  videtur  habere  ordinem  ad  creatu- 
ras  fe  multipliciter  pofleriorcs  .  Sicut  enim  pofle- 
riusdicitur  ordinatum  ad  prius,  ita&  prius  ad  po- 
fterius ,  extendendo  nomen  ordinis .  Qiiam vis  alio 
medio  cfTet  probandum,  hanc  prioritatem  ,  qus 
poteft  dici  ordo  non  efle  realem  reiationem  in 
Deo  .  Hocergo  petitur  ,  nec  fequitur  ex  ifto  no- 
to  ,  T)eus  eflfiipra  ordinem  ;  ex  hoc  enim  dunta- 
xat  fequitur  ,  Deum  non  effc  quid  creaturis  po- 
flerius  :  fed  non  propterea  refte  concluditur  ,  ca- 
rere  ordine,  generaliter  acc;picndoc3r^;>;m.Dcin- 
de  probo,raticnem  peccare  lecundum  confequens. 
Nam  etfi  ordo  fit  quadam  reiatio  ;  non  tamen  om- 
nis  relatio  eftordo;  quia  relationes  communcs 
fundatf  fuper  uniim  ^  ut  aquiparantix,  non  di- 
cunt  ordinem  ,  fed  duntaxat  ordo  eft  in  relationi- 
bus  difquiparantia:.  Arguendo  igitur  a  negatione 
ordinis  ad  negationem  relationis,  perinde  eft  ,  ac 
negare  communius  ex  negatione  minus  commu- 
nis . 

Eft  igitur  dicendum ,  nomina  quibus  figniTican- 
tur  refpeflus  ad  creaturas,  vere  dici  de  Deo  ex 
tempore,  eo  qiiod  relationes  reales  creaturanim 
ad  Deum  fint  nov«,  &  ex  tempore  ;  ncc  tamen 
propter  eas  effe  ponendas  aliquas  rclationes  in 
Deo  novas  terminantes  iftos  rcfpeflus  creatura- 
rum,  ne  rationis  quidem  .  Deciariitur  prima  pars 
folutioniss  Nam  una,eademque  relatione  real;  no- 
viter  in  creatura  fundata  ,  &  ad  Deum  fub  ratio- 
ne  abfoluti  terminata  ,  refte  ,  &  ver^  appellatur 
Deus  de  novo  ^Dominus  &  Creaior.^Non  enim  fie- 
ri  poteft ,  ut  dupiex  fir  relatio  realis  in  creatura  , 
quarum  altera  ipfa  denominetury^fw  ,  (5"  creatu- 
ra;  altera  dicatur  Deus  Dominus  &  Crcafor;  quia 
du8;reIation<;soppofitJB  caufic,  &caufati  funtin- 
compofTibiles  in  eodem  fuppofito;  &  niagis,  quam 
producentis,  &  produfli  ,  qua:tamcn  nequcunt 
reperiri  in  eodem  fuppofito,  licctfintin  eadem 
ratura  .  Una  igitur  duntaxat  nova  rtlationc  in 
creatura  fundata  ,  &  ad  Deum  utad  ahfolutum 
terminata(  qujE  novarelatiofequitur  novum  fun- 
damentum  ,eftque  ejus  rci  creatio  paffiva  )deno- 
minatur  ab  illa  ,  quafi  effet  in  ipfo  nova  relatio 
corrcfpondens  :  quemadmodum  opus  faclum  ab 
hominc  ,  dicitur  humanum  ,  non  proptcr  aliquid 
humanitatis  quodfit  forni;ilitcr  in  opevc  ,  fed  pro- 
pter  humanitatcm  ,qv.x  cfl  formaliter  in  homine  , 
ad  quam  opus  habcc  habitndifiejn  .  Atque  hec  cil 
rxpreffa  mens  Magiftri,!.  di/Kyo.cap.2.  cx  verbis 


Hiigullini  5.  de  2~,  tiiu.  cap.  16.  itaCo'ffcIudentis  : 
Appeilatio ,  qna  crtatura  re!atii't:  ad  Creatorem 
dtcitur,relaiim  ej},&  relationeitt  fiOtat.,qua  eji  in 
ipfa  ci  eatura  .  Appillatio  i-trb  illa ,  qmrCreator 
re/ati^vi  dicitur  adcreaturam,relativa  quidem  cfi 
fed  nullam  notat  relationem  ,  qu<sfit  in  Creutort 
(quod  &  diferte  dicit  Auguftinus,  loco  citato  ^ 
prouta  Magiftro  adducitur)  ^£0^^  tempora/iter 
incipit  dici  Dominus ,  quod  antea  non  dicebatui\ 
m-.vtifefium  eft  re/atrje  dici;  non  tamenfecandum 
accidens  T}ei\quod  ei  a/iqutd  acciderit^fed  p/ane 
fecundhm  accidens  ejus  ,  ad  quod  incipit  dici  Do- 
;;//«/^jr?A;m't.SubiJcitquoqueibidemAuguftinus 
aptum  exemplum  denummo,qui  citra  omnem  fui 
mutationem  dicitur  raodo  pretium,modo  pignus  , 
&  ejufmodi ;  &  concludit ;  Si  ergo  nummus  poteft 
nu//afui  mutatione  toties  dici  re/ati^ve  ,  ut  neque 
ciim  incipit  dici^neque  ciim  definit,  a/iquid  in  ejtM 
natura^^je/ forma^qua  nummus  eft  mutationisfoat, 
qtiantofaci/ius  de  i//a  incommutabi/i  Ueifu/jftan- 
tia  debemus  accipere ,  ut  ita  dicatur  re/ati-^e  a/tr 
quid  ad  creaturam^ut  quamvis  tempora/iter  inci- 
piat  dici  ,  non  tamen  ipfifubftaiui<s  Dei  accidifte 
a/iquid  inte//igatur  ,  fcd  i//i  creatura  ,  ad  quant 
dicitur  .  Atque  ha;c  quidem  Auguftinus. 

Quod  veroexparte  Dei  nulla  fitneccfTario  po- 
nenda  relationova  ,  ad  quam  tcrminetur  relatio 
dependentiffi  efTjnnalis  creatiircc  ,  ut  exprefs^  in- 
nuitur  in  prffictatis  autoritatibus  :  &  erat  fecunda 
^^r%fo/utionis  :  probatur  :  Etenim  in  creatis  nul- 
lum  relatf  vum  primo  refertur  adcorrelativum,  ut 
ad  terminum  ejus  :  imo  relationis  per  fe  terminus 
eft  abfblutum  ,  fuperquod  li  fundetur  relatio  ,  ac- 
ciditrelationi  per  fe  ad  ejus  fundamentum  termi- 
natae.  Namcum  '■elativum  primo  dcfliniaturper 
terminum  ,  qui  proinde  efcpriordeflinitione,  exj. 
Mstaphyf.Tex.i^.^  inde  :  Si  pariter  terminus  ut 
terminus  refertur  ad  relatum  ,  in  quantum  fuit  re- 
latum  ,  primo  def^nirctur  per  illud  :  ergo  idem  , 
ideft  ,  Pater  effet  prior  Fi!io,fecundum  defSnitio- 
nem  ,  &  e  converfo  .  Impoffibile  eft  auteni  circu- 
lum  eiTe  in  prioritate  cfi^entialiquacunque  :  ergo 
&  pariter  impoffibile  eft  ,  Patrem  primo  rcferri  ad 
Filium  ,  in  quantum  Filius  primo  refertur  ad  Pa- 
trem  :  crgo  refer:ur  primoad  illud  abfblutum, 
quodeft  proximum  fundaTnentum  relationis,  & 
illud  eft  prius  Patre  ,  ut  Pater  eft ,  &  ^  convcr.ro . 
Si  igitur  in  creatis  relatio  pcr  fc  ,  &  pnmo  termi- 
natur  ad  abfblutum  ,  nec  coexigit  in  altero  extre- 
mo  relationem  neceffario,etfi  alitcr  frequenter  ac- 
cidat:  multo  magisi.H  vcrum  erit,  cum  refcrtur  in 
temporecreatura  ad  Deum  per  realem  relationcm 
creationis  paffiva: :  prajfertlm  cum  ha:c  relaiio  ad 
tertium  modum  fpeflet  relativorum  ,q;;i  in  eo  di- 
ftinguitur  a  reliquis  duobiis  ,  ex  A.illotele  j.  Mt' 
taphyf  cap.de  •/Jfl//<jv/."i,quod  in  eo  non  fit  rcla- 
tio  mutua  ,  ficuti  mutua  (.  ft  in  aliis  duobus  .  Sed 
alterum  prxcisK  refertur  ad  reliqiuim  :  iftud  vero 
non  refertur,  fcd  tantum  aliquid  cft  cjus,U':  men- 
fura  ad  menfuratum  .  Eft  igitur  tcrminusrelatio- 
num  tertii  modi  talisfub  ratione  abfbluti,  &  noii 
relativi  ••  ac  proinde  propter  terminationem  rela- 
tionum  creaturarum  ex  tempore  ad  Deum,  non 
oportet  poneVc  aliquam  relationem  cx  parte  ipfius 
termini ,  nec  novam  ,  nec  antiquam  ,  neduin  rea- 
lem  ,  fcd  ne  rationis  quidem  .  Nam  ctfi  divina  ef- 
fcntia  poiTit  ad  creatuiamcomparari  peraftum  in- 
telleftas  creati,  &  incrcati  ,  &ita  in  ipfa  refpe- 
6tus  rationis  caufari  :  Js  tamcn  refpefhis  nequit 
efle  ratio  terminandi  rclationem  creatura:  ad  ip- 
fum  .  Non  illc  ,  qui  caufatur  per  aftum  intelleflus 
finiti  :   quia  tunc  non referrctur  realiter  creatura 

ad 


Hxc  fufiu?  de« 
clar.intur  a  Dn- 
ftore  .'«f ■  ciMf . 
centra  :r.:cin_. 
r«jerAr,;ii  !n_. 
ComimntAriit 
p!ur«  co;igerit, 
fxiSimarwfe_^ 
ratio-iibus  Do- 
Aorii  fiil.-fecil» 
fe  ,■  fed  noitri 
contrarium  o- 
"eHdunt  .  Vi- 
denda- defe"'fio!i 
nes  Lyr heti  fa- 
per  i;.z.  AiiK^s.o. 
Primi .  ttSco- 
tiHar  fuper  S» 
Mnaph.  &  Re- 

centiares   in > 

Lojica  \.  May" 
ron,  i.rlH.  «j. 
flngulariiTimi 
ra.ue^-inra  h.inc 
experulf.is,  nil 
int^c-i-im  '•eiin- 
q'jit ;Et  Doflir 
^.  ti. <.p.tet-ph. 


^(ijf"*"'''*"'  • 


it56 

*d  cicitorem  ,  fnt^llfflu  cre  itn  .  on  cuniKiViair.e; 
quod  nt  mo  dixerit .  Ntceriam  illc  ,  quem  in  fua 
eHcntia  caufat  intclleftus  divinus;  quia  fi  per  im- 
poffihile  DeusnonefTet  natura  in'elleftual:s(  ficut 
quidam  dtliranes  polierunt  f()Iem  rlTe  pnniuni 
Principium  )  S:  produceret  lapidcm:  Japis  rcf-rre- 
tur  realiter  ad  fui  principium  ,  &  tnmen  nulla  re- 
latio  rationis  foret  ratio  'erminandi  cam  relatio- 
rem.  Nomina  igiturqua:  imponant  rcIation':m 
ad  cr<a.uras,  vcre,  Scrcftedicuntur  de  Deo  ex 
tempore  ;  non  quod  in  ip'o  fit  aliqua  relatio  no- 
va  illi  correrpordcnj,  fec^  quatenus  fub  ratione 
ah  bluta  tcrminat  novas  relationes,  ex'  qua  terTni- 
ra*iore  -ovas  &  veras  fuf^it  dcrominationes  . 

Ad  Akgum«-nt/4.  Ad  primum  concedo  ,  uti- 
queomne  ouo.' efl  in  Deo  per  idenritatem  tfTe 
«•ernum,  ficuti  &  ipfe  ffiternus,  ac  immutahilis 
tl\:  fid  exir'dc  ramen  fiaiid  oporteresrernum  pa 
riter  effe  quicquid  p^adicatur  de  co,  perhocquod 
«liud  dicit  fipf^itudinem  ad  ipnim;  quia  nih  I  aliud 
habct  fiurmodi  «ffrram  fia^irudinem  adipflm: 
Exeniplum  :  Deuy  «♦ernusd  Itjitur  in  tempore  a 
voluntate  creata;  dicirur  quidem  d  Icctu.-!  d  nobis, 
fed  non  dileftus  sterra'''er ,  quia  ncn  ah)  3E"erno 
terminus  fcit  ejus  dikftionis,  ftd  denovo,&ex 
tempore  . 

Ad  .Vecundum,  nej>anda  cfl  confl-quentia^quum 
exticma  funt  alterius  rarionis,  ut  in  cafu  .  Nam 
qi  oniam  'unc  unum  exccdif  alrerum  ,  non  oportct 
psrem  efTecoexij^entiam  unius  ad  aherum,  &  c 
conver^b  .  Sicut  nec  fequitur  ;  Quodc  nquc  xter- 
rumefl  cum  toto  rempore  ;  er^oomne  iempoiale 
efl  cum  'ota  scrernirate  :  Prima  fiquidv.in  vera  eft, 
ra-iore  immerfitaris  Kternifatis  ;  atquia  id  dcli- 
cit  in  confequenti  ;  idcoperreram  infertur  .  I'a- 
que  quia  tetetrum  potefl  effe  'ermirus  novcr  habi- 
tudinis  ad  ipfum;  quum  valeat  aliquid  de  novo 
pioduccre,  lihinde  &  poteft  de  foaliqua  appel- 
iatio  dici  ex  tcmporc  ;  fcd  temporale  nequit  pe- 
rinde  habere  habitudinem  alicujus  asterni  ad  ip- 
fum  . 

Vel  ooreftroncf>di,temporale  etlam  denomina- 
ri  pofTe  a'"i  hahi.udine  Jeterri  ad  ipfum  ;  quia  lapis 
(  non  tantum  ut  quid  !;'eatum  jfc.»!  ut  exillens)efl 
Siernal  ;er  'citus  a  Deo. 

AdTertium  rcipondeo,  To^c;/ 3Ut  prxdlc^t 
fecun''um  adjacens  ;  &  tunc  notat  flictionem 
fimpliciter  ,  utdicerdo,  Himofi::  autproedicat 
tenium  adjacens;  &  tunc  txprimitjr  faftio  fe- 
cundurn  id  ,  quod  fpecificat  ipfum,  ut  Homofit  al- 
bus  .  Aliqus  igitur  putat,  concedendam  efTe  hanc, 
heus  fit  Lo/?jtnus  ;  quia  non  fignificatur  ,  nifi  fa- 
tuofecur.dum  c/uid,  fcilicet ,  fadtionem  fecundum 
aliquam  rclatiorem  rationis,  vel  fecundum  tcr- 
mnafioncm  a  i.  ujus  relationis  realis.  Videturta- 
mcn  pioprior  cfTe  hic  fermo;  Leus  incipit  ejfie  Do- 
miKus  ,  qi.am/c^/  Dominus  ;  quia  ille  non  fignifi- 
cat  im.  erfe£t  onem,  qualis  videtur  importari  per 
fieri .  Hac  igitur  romira,  qusimportant  rela- 
tion  m  ad  crtaturas,  reft^  dicuntur  de  Deo  ex 
ttmpoit  ;  quamvis  nuHus  novus  refpeftus  ipfis  ex 
parte  Dti  correfpondeat . 

ARTICULUS     VIII. 

Utrum  hoc  nomeu  D  us  fit  nomcn  natura; . 

Df c?.  I.  difi,  22.  in  unoqne  fiaipto .  S.  Thom.  i.p, 
quiffi-.  /3.  artic.  "6. 


Summcejoannis  Diins  ScotL 


V 


IDHTUP  nomenD^ajhaud  efTe  nomenna- 
tur».  Eicnim  fecundum  Damafcenum  lib.  1  • 


cap.  \t.Ljeasdicnnr  aboperatioKe  a^Knii/i^fiovere^ 
lel  iirde>e  ,  lel covjtderare  ;  igitur  roiTiinc  Dei  f\- 
gn^ncatur  ,  ac  intelligitur  q  liddam  aclu  operans  : 
operatio  autcm  tujuslibet  cntis  fcu  finiti,  !eu  infi- 
niti ,  ab  cjus  natura  elt ;  ergo  f\  nomcn  Deus  dici- 
tur  ab  a6tuali  alqua  operatione,  pei  illud  non 
exprimitur  natura  Dci  ,  fedoperatjo. 

Piaeterea  ,  Dci  nomcn  audicntibus  ftatiin  oc- 
currit  iniinita  bonttas  ,  &  fapientia  ,  &  juftitia  ,  & 
aliaidgenus  .  Sed  hasc  omnia  non  Deinaturam 
exprimunt,fedqugcirca  illmsnaturam  funt,  juxta 
Dainafcenum,//^i.c«/'.4.nempcquiacum  Dei  na- 
turam  oporteat  ab  omni  rcfpeftu  ad  creaturas 
qi.am  iongifiime  efl^e  fegrcgatam  ;  ea  non  nifi  in 
ccmpaiatione  ad  term.num  extra  Deum  intelli- 
guntur;  nam  ab  infinita  bonitate  cft  rerum  uni- 
veifitas  ,  ab  juf^itia  earundtm  n-oderatio ,  ab  fa- 
pientia  ordo  ,  &c.  crgo  nominc  L/ei  nec  figniiica- 
tur,  nccintelligitur  ipfius  natura  . 

Practerea ,  fetundum  hoc  aliquid  nominatur  a 
robis  ,  fecundum  quod  cognofcitur  .  Seddivina 
ratuia  clt  nobis  ignota  ;  ergo  hoc  nomen  Ijeui 
ron  fignificat  raturam  divinam  . 

CoNTRA  ,  Ambrofius  lib.  i.  dc  iide  ad  Gratia- 
num  ,  cap.  i.  Tutus  nonien  efi  natura  ,  C'  Dominus 
7nn.en  efi potcfiiatis.  EtBoetius  j.de  Trinit.cap.(5. 
Chi/  dici/hus  Deus  ^fiHbJ:antiani Jigmficare  iwde- 
V!ur  ;  fcr  fibllantiam  Dei  natui  am  intel!i,eens  . 

Respokdeo  diccnduir.revera  per  nomen  Deus 
cxprinii  a!qi'e  fignifcaii  Dci  raturam.  Dei  quip- 
pc  natura  t fl  p  um  efije  irtiuitL.m  ,  fcu  ejje  per  ef^ 
fentiam  ;  idelt,  -otum  effe  univtiialifTimum  non 
contrafti  m  ,  ncc  contrahibile  ,&  ideo  finguIarilTi- 
mum  :  quippecui  ex  latione  univerlalitatis,  & 
omnimoda;  entitati5.,repugnat  cfi^e  par,autfim'Je  ; 
acpropterca  quicquid  tflneceffario  alterius,  &  in 
iiihnitumdivcriiae  natura:;  ,  ab  illo  fit  oportet  .  ht- 
qui  hoc  ipfum  efie  per  tflentiam  ,  &.  a  ie  expi  inTt, 
fi£;nifica'quc  rcmen  ^Dsus  .  Nam  Excdi  3.  Deus 
tft,  qui  air  ad  Moylen  :  Haec  dices  l ilits  Ijrael 
Qiieilw,//'/  Kie  ad  "jos  :  h(c  nomcn  imhi  cjt  in 
icterntm:  igitir  cum  aliud  ncn  fit  ^jiieji  ,  ac  no- 
mcn  Deus,  dicente  Damafctno,  lih-i.  cap.  12,  /'7- 
detur  quidem principalius  oniKium.,quts:  de  iJeo  di* 
cunturnominum .,  c^>,Qui  tfl,  pioft^io  iJJud  e(l 
ratuia  di  vira  nomen  ,  quo  effe  ipfius  ,  atquc  liib- 
ftartia  txprimitur  .  R  urus  .  juxia  difta  ,  quafit.  2. 
artiiulo  g.  nomine  Dei  fi_eni{icare  intendmuis  trs 
fimpliciter  prinum  triplici  primitatc  ,  efiicient's 
iiimirum  ,  finis  ,  &  eminentiffi  ;  &  ita  quid.  m  pri- 
mum  ,  ut  impoil.bilefit  eo  aliquid  prius  tflt' ,  aut 
inrelligifinecontr.dici  ione  ;  nedum  erf^o  oportet 
tale  ens  attu  exifltrc.fcd  piateiea  ijWiim  ejie  clau- 
di  in  ipfius  fubita.i  .ia,atqueefl^entia.  Nam  leiiqua 
extra  illud  fi  ab  alio  aecij  iunt  efis  ,  ron  ilint  de  W 
effe  ;  ergo  quia  primum  elt.-i  fe,  efi:  ip;iim  efie  per 
efTentiam,  &  pnma  eflentia  ob  talc  £y^<?  .  Undd 
Augull1nus7.de  Trinit.cap.4.  Ab  co,  \t.o^\Ax,quod 
efi  efi'e,appei/atur  efientia^propu;  quod  Deus  ipjey 
cui  propri:J]imej5  lerijjime  convenit  eJSe,%erjjime 
dicitur  eJSentia  .  Cum  ergo  per  Dei  nomen  id  ^\* 
gnificetur,  atque  inttlligatur  recte  Zo  Leus  di- 
citur  naturK  divinat  nomcn.Et  etiamfi  nomine  Dei 
figniticaretur  ca  propiietas  ,  undi  efl  acceptum: 
quo  ad  modum  figniiicandi  foret  quidem  diveriiim 
anominefign;licante  p;xc  se  effentijm  ut  ab  om- 
ri  ahftrahentem  operatione  :  ftd  tamcnidem  efl 
utriufiiue  potiffimum  ,  acpropriiflimum  fignifica» 
tum. 

AdApgum.^nta  .  Ad  primum  refpondeo  ex 
di^tis  artic.primoy  aliam  efTe  rationem  ,  ob  quam 
imponiturnomen  ,&  aliudexprimi  nomine  impo- 

fito 


I.f1ift-.3.(J.  2.^» 
7)if<.  ./«»  /  .  V. 
Ex  i}t»  ratitne» 


l>  (lifl.  S.q.4« 


B.  ThenmfeeiU 
dum^riacifalc. 


i.  <!ift.  8.  f.j^ 


1.  -im.  ».,,,; 


De  prrmo  pris» 

cipio  C«^.I.».|. 


Qnodlib.qu*** 


Ex  fniiQis  • 


»a. 


7o?nus  l  Pars  I.  Quceftio  Xlll  Art.  IX.  1 67 

Uei  nomen  ejus  efTentiffi  fignificativum  eft  ahis 


fito  rfi  deGencre  fuhftantfe  :  rnm  -o-ncn  A?»// eit 
impofitum  aliciii  proprietaM'  dt>  Gcnere  afiionis, 
eo  quod  pedes  in  lanidem  oflfendentcs,  Isdantur; 
&  tamen  imponens  nen  eam  nomfnis  et\moIo- 
giam  per  fe  ntendit  figniiicarp,  fed  mar-is  aliquid 
deGcnere  fuhrtantis  ahomnibus  diftinftum  acci- 
dcntibus  .  Itaque  etfi  Dei  nomen  fit  impofitum, 
&  acceptum  ab  aftuali  ejusoperatione  ;  tamen 
prascipua  ,  ac  primaria  cjus  figrificatio  ,  &  impo- 
pentis  intentio  Aiit  exprin^^ere  naturam  primien- 
tis  ,  primajque  effentis  ;  ut  diferti^  ad  Moyfen  te- 
ftatus  efl  ipfe  Deus  . 

Ad  Secundumdiccndum  ,  t^^-Ci  nomine  Dei  fi- 
gn;fi'"entur  ,  a;que  intelligantur  etiam  pcrfcftio- 
nes  ills ,  q"ffi,  ut  ait  Damafcenus,  circuniftant 
ipfius  natursm  ;  exprimi  tamen  etiam  &  naturam 
cui  \\\x  ver;filme  attribuuntui(  df  quo  quaji.pra' 
cedenti^  (7>-.M  2.a5ium  )  illam  igitur  per  fe  ,  &  pri- 
mo  fiijnficat,  qup.mvis  aTa  dicatur  fjifTe  ratio 
ejus  impofi.ionij.  Qi;od  nonfoliam  videturaffir- 
mandum  de  prxd.fto  rom;ne  Deia  .  fed  eM'am  ve- 
rifimile  efi;  &alia  nomina  tradi  in  Sacra  Scriptu- 
Fa,  q'iibus  exprimitur  dillinfteDei  natura  ,  &  ef- 
fcntin;  ut  frequenter  dictum  efl  in  antecedentibus, 
&prae'ertim  tfr//c.  i.  2.  ^  teriio  . 

AdTertium  refpondeo,  majorem  non  effe  ad- 
mittendam  ,  juxts  difta,  anic.  primo\  quia  diflin- 
ftlusquidpiam  poteft  per  nomen  figniftcari,  quam 
iBtelligatur'.  Ouamvis  igitur  Dei  eiTentia  fub  pro- 
pria  ,  &  dift'nfta  rarione  nequeat  attingi  a  viato- 
re  ,  tamen  po'efl  diltinctius  fignificari  pernomen 
pr^rertim  impr-fitum  a  dil^inctt;  cognofcente  il- 
lam  naturam  ;  &  ejufmodi  ell  Dei  nomen  » 

ARTICULUS      IX. 

Utrun  hoc  nomen  T/eus  fit  communicabile. 

DoBJvcisi'-:  mcrgifie  citatisS-  Thom.  i.part. 
(jf.^/l.  13.  artic.  9. 

VIDETUR  hoc  nomen  T)eris  effe  communi- 
cabile.  F.tenimex  d\6t]S  tii  ticu/o p? aieden- 
//',  id  vocabulum  efl  naturjpronitn  ,  non  fuppo- 
fiti:  fcd  natui.r  ,  ut  natura  efl,  ron  repugnat  plu- 
nbus  cornmunicari  ;  fiquidem  natura  incommu- 
ricabiiis  rcdditur  ratione  fupervenientis  fuppofi- 
talitat.s,  pnpterquam  ei  omnimoda  acc  dit  in- 
oon-imuricabilitas;  ig.tur  Dei  nomen  eft  de  fe  aliis 
communicabile . 

Prsterea  ,.Juxta  difta  ,  ^ua/?.  6.  artic.  r. ,  jjj'  2, 
Deus  cfl  bcnus,  &  quidem  .ron  utcunquc  ,  fed 
maxiire  :  quippe  qui  \.ov\fit  alw  hotto  bonus  .,fed 
bonum  vmtiis  bon:  ;  fecundum  Aiiguflinum  ,  8.  di 
Trmit.cap.-^.  Sed  bonum  defuinatura  ell  aliis 
coniniunitabile  ,  irno  de  f.icto  communicatum; 
ergo  fi  Deinomen  ellfumma:  bonitatis  fignificati- 
vum,  eltde  fe  comniunicab.Ic,  perinde  a'c  bonum. 

Pra;terca  ,  Qiijcquid  crt  ,  a  Deo  participatum 
efl,  quemadmodum  quscunque  pofleriora  parti- 
cipant  pr  mum  ,  vel  de  primo  in  unoqucque  ordi- 
ne  :  Scd  pcrfLCtiones  participata:,  vel  in  creatu- 
ris  repertic,  univoce-conveniunt  cum  iis  ,  qua:  in 
».k*9.Var"j'  Deoreperiuntur:  ne  dum  es ,  qiia  circumfbnt 
illiusnaturam  ,  fld  etiam  illar,  quibus  di.ffiniretur 
eadcm  divina  natura  ;  ert o  dc  facto  Dei  nomen 
cft  aliis  communicatum,  ficut&  inaliisa  Dco  re- 
periturejus  nominii  fignificatum . 

Prxtcrca  ,  Damafccnus  ,  /ib.-^.  cap.6.  fine  ambj- 
guitate  afllrit  ,  divinam  eflentiam  cfie  quiddam 
commune,&  univcrrale,  \t\w\  fpeciem .  Sedex 
eo  eftfjpecits,  quia  eft  aliis  commur;icabilis;ergo 


De  refum_. 
prirti.ipio  j>  i, 
aaae.2j. 


dift.  t.  ^.], 


1.  rii".J.  q. 


communicab  le 

Praiterea  ,  Deus  charitas  <?/7:Joan.Ep;fl.  i.ctp.4. 
fedcharitas,  &gratiafunt  idemhabitus  ;  utrique 
enim  iidem  convgniunt  cflFefttis  ;  ergocum  Deus 
gratia  habituminfundat  naturis  in'e'lectual.bus, 
perquemillas  inhahitat:  ipfa  ejus  effentia  aliis, 
qui  dignanturgratia  Dei ,  communicatur  ,  &  con- 
fequenterejusnomgn  non  eft  in  ommunicabile  . 

CoNTRA  ,  Deuteronom.6,  ^idi  Ifroel.,  Domi- 
nus  Deus  tuns  tiny,s  eft ;  ergo  nomen  Dei  nequit 
alteri  communicari;quia  tunc  unus  non  cflTet  Deus. 

Respondeo  dicendum,  Dei  fanftum  romen 
quatcnusnaturg  divinKfignificativum,  efie  peni- 
tus  incom.Tiunicabile.  Declaratio  :  Qucmadmo- 
dum  homo  eft  humanitate  homo,  &  omne  aliud 
enseft  ta'e  creata  quiditatc:  ita  Deus  eft  Deus 
Dcitate  :  Ratio  autem  deitatis  eft  dc  re,&  cxfe 
hac  :  ficuti  ^  contra  humanitas  non  eft  defe/^Af 
fed  fit  tals  per  aliquid  illi  additum  :  igitur  pari- 
ter  &  Deus  eft  de  fe  hoc  e»s:  id  eft  ,  non  expectan» 
aliquid  extra  fuam  rationem  formalem,  quo  fiac 
hoc  ens :  .ed  id  habens  a  fiia  natura  ,  &  efTentia.  Si- 
cuti  ergo  humanitati  ,  poftquam  facta  fuerit  hxc 
rep..gnat  alteri  communicari  (  defl^nitio  enim  indi- 
vidui  eft  incommunicabilitas)  ita  deitati,  eoquod 
fitdefehxc,  repugnat  alteri  a  fe  communicari: 
Dei  igitur  natura  nequit  efl^le  in  alio  extra  Deum, 
&per  confequens  Dei  nomen  ,  ejus  natur.-c  de  fe 
individuf  fignificativum  ,  incommunicabile  erit. 
Quod  vero  Deitas  fit  de  fe  hac.,'^;.  non  per  aliquid, 
quodfitextrarationemipfiusJeclaratur:Nam  hu- 
manitas,quiaimperfe(ftsactualitatis,  ideodivifi- 
bilijeftper  ilfud ,  quodcunque  tandem  fit ,  quQ 
contrahitur  ad  individuum  :  recipit  igitur  ab  ea 
rationedividente,  &contrahcnte  alquid  aftuali- 
tatis,  ciim  mox  intelligatur ,  fi-que  ulterius  in- 
communicabilis:  ergo  etfi  Dcita»  fit,  qua  Deus 
eftDeus,  ut  homo  eft  talis  humanitate  ,  nihilo- 
minus  cum  intenfive  infinita  fit  ,  &  omnimod* 
proinde  aftualitatis,  non  expectat  aliunde  qua- 
litercunqueaauari  ,  fed  At  k  .,  ^  ex  fe  intelligitur 
prgaccepifie  quicquid  peifcaionis,  &  attualita- 
tis  reperiri  poteft  in  uno  .  Sit  ergo  oportet  ex  fc 
individua  ,  &  peHitifl^lmi  indivifibiiis,  etfi  interim 
una  eademque  indivifa  communicari  queat  plu- 
ribus  iuppofitis.  H«c  itaque  indivifio  ,  &  omni- 
moda  irdivifibiiitas  clauditur  in  eflTentia  illa  ,  tan- 
quamquid  (jjeaans  ad  ipfam  ,  adcout  fi  deffinire- 
tur  ratio  indivifibilitatis  ,  foret  pars  deilinitionis 
ipfius,Siv.utiergorepugnat  alteri  a  Deo  commu- 
nicariquodeftquiditative  incommunicab.le,  ideft 
indiv,fibile  ;  ita  &  Dei  nomen  alteri  cuique  in- 
communicabile  erit ,  quatenus  pcr  illudipfius  na- 
tura  veri  ,  &  propriii  fignificatur  ,  atque  intelligi- 
tur.  Huc  faciunt  di<^a  qtixf}.6.artic.2.  ubi  decla- 
ratur  ,  Deum  eflTe  fummum  bonum  ,  &  ^».^7?,  7.de 
Dei  intenfiva  iniinitate  ;  &  ^//tf/?.  1  i.rtr/.^.de  Dei 
maxima  ,  &  indivifibili  unitate  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rcfpondeo,  mi- 
norem  efTc  vcram  de  illa  natura  ,  qus  ex  fe  non  clc 
h<ec .,  fed  ht  talis  per  aliquid  additum  rationi  fi)r- 
maliipfius.  At  fecus  eft  de  natura  divina,  qux 
cum  fit  totumif^r ,  feu  epe  infinitum  ,  univerfalif- 
fimum,  &  non  contraaum,  hoc  iplboportet  cfTe 
cfTentialitcr  indivifibilc  ;  quia  alioquin  nonfuifTtt 
ipfa  totum  effe  ad»iDatum  ,  &  praacceptum  .  Etfi 
vcro  hac  ratio  non  reddat  taie  cfleiDfinitum  in- 
communicabile  pluribus  fuppofitis  ,  eft  tamen 
exindcdeitas  individua  ,  &indivifibilis,  &  innu- 
merabilis. 

Ad  Secundum ,  concedo  Deum  rerum  univer- 

fitatem 


t.  diS.    27.  (. 
unic. 


I.  dift.  4'  %.  X. 


I-flift.  1.^.2.«. 
Ttr:io  prii.t:- 
fJtiitiT.y.  ^-r» 
"».» dijfimltAi  . 


Dehispr»-clire 
M«g.  Aureolu- 
i.iii.  .);.  4rr. 

pTim» . 


t6S 


Summajoannis  Duns  Scoti. 


»,«llM'?->'">« 


j.diB.3i,qnstl. 


|.  m.i.i-s. 


i  r 

:'.t: 


fitatcm  condidifTe  ;  qula  boniis  eft  ;  fed  qu  a  tit 
oim  e  bonum  aliquid  producens  extra  fe  ,  qDoniam 
recefTaiio  habet  omne  tale  imperfe£tionem  anne- 
>am,  &  dependentiam  ,  nequit  enV;  omne  horum; 
ram  id  quamlibet  excludit  imperfeftionem. .  Quic- 
quid  ergo  eft  eff«ctum  ,  &caurntum,  eft  altcrius 
natura:  a  deitate  ;  ac  (ubinde  ipfji  nulli  communi  • 
caripoteft,  ut  &   fibi  convenint  nomcn  deitatis. 

Ad  Tertium  refpondco  ,  frcquenter  in  antcce- 
dentibus  diftum  tffe  ,  perfe61iones  fimpliciterre- 
pertas  in  crcaturisconvenire  quidcm  univocc  in 
rcaii  conceptu  cum  iifdem,  ut  funt  in  Deo  ;  effe 
rihilominus  in  realitatibus  ad  invicem  primo  di- 
verfas  ,  ac  in  nullo  prorfus  convenientes  :  habere 
fubinde  ,  ac  competcrc  ipfis  alia  nomina  earum 
proprie  iignincativa  alterius  ratioris  abiliis,  qu« 
limt  exprefliva  earundem  perfeftionum  ,  ut  funt 
in  Dco. 

Ad  Quartum  eft  refporfio  fX  difiis,  <^«^/?.  3. 
art.  5.  Daniafcenum,  proprer  fimilitud  nem  prai- 
tlicationis  ,quarenu  J  eifentiapraedicatur  de  tribus 
perlonis  ,  apptllavifif  Dei  fubftantiam  quafi  fpe- 
eiem  ,  &  univerlaltm  ,  ficuti  Ipecies  de  fuis  pra- 
dicatur  individuis  .  At  Aujjuftinum  ,  (  ex  Ma^i- 
ftro  i.diji.iij.iap.  Hac  atitenj  )  ab  excellentia  Tri- 
nitatis  prsdjCta  nomina  removifiie  ,  cum  ferio  ani- 
madvertiiret,  majorem  efl[e  diftimilitudinem,quam 
f^militudinem  inter  res  pr^-dftas  . 

Ad  Qui^ntum  refpondeo,  DeumefTe  charitatem 
per  c(l*en(iam,  gratis  vero  habitum  ,  charitatem 
tantiim  approprinie  .   Idem  enm  habitus  ,  quate 
nus  per  ipllini  eft  Deus  charus  habenti ,  (.baritas 
di(  itur  ;  &  g;  iitia  a;  peIIatur,nropterea  qiiod  Deo 
eiT:  acceptus,  Scgr.uusiIIe,  quieohabitu  digna- 
tur.  Deus   i^itur  eum  habitum  infundens  ,  non 
communicai;  luani  iaturam  altcri  a  fc  inrommuni- 
cabilem  ,  fed  fbrmam  ('ipernaturalem  ,  qua  haben- 
tes  liint  tilii.  Dfi  aJf^piiv!,  &  hxredcs  Regni  cf- 
leftis  5  ad  quam   l'!iarionem  hortatur  Salvator, 
cum  ait :  Efiote  /■eijciii.^ficut  (3'  '^ater  ^^efier  cale- 
fiis  perfti.ns  ejr  :    rcn  quidem  perf(  ftione  illa, 
t,ua  Patcrex  fc  naturaiiter  eft  beatus,  &  perfe(Ftus; 
fed  pcr!t(ft'one  nobis  competente  ,  fcilicet  ;»rati£c, 
&  virtutum  ;   proptcrquarn  perftftionem  in  (cri- 
ptura  a!iqt;3'jdo  ii  appeHantur  Dii  ;   Fio  dixi.,  in- 
quit,  Dii  elKs,  C5'/'/v  ex^elfiomties.,  P'al.  Si.Non 
Dii  ficut  Pa-cr  t\\  Dcus,Si  F'Iius,&  Spiritus  San- 
£tus  :   fed  pcr  gratJjn  communieationem  ,  &.  adop- 
tionem  in  rumerum  filiorum   Dei  ad(i.iti  .  Quo- 
tiefcunquc  igitur   Dei  nominl  invenitur   additus 
rumerus  multitudints,  veljuxta  pra:miflam  expo- 
fitionem  eft  inttilgcndum  ;   vcl  aliquis   interdum 
«ppellatur  Deus  ,  ex   minifterio  quodgerit,  vel 
perfona  ,   quam  reprxfentat .  Denique  in  facris  li- 
tcris  dicitur  ,  efte  rnultos  Dcos  ,  juxta  Gentilium 
opinioncm  ita  putantium  :  ideo  &  ("ubdit :  Omnes 
Dii  Gentium  DAmo7iia,i.  ad  r^orinth.8.,cum  alio- 
quin  di!"ert£  tcltetur,  propnum  Dei  nomcn   efTc 
incommunicabile  ^Jttp.  14. 

ARTICULUS     X. 

Utrum  hoc  nomen  Deus  unwocc  dicatur  de 

Dto  per  partitipationem  fccundum 

naturam.,  &  iecundurn 

opinionciri  , 

Dotl.  locis  itt  margine  citatis .  S.  Tbom.  i.  p, 
qu(xfi.  13.  anic.  10. 


V 


IDi^TUR  Dei  nomen  univoce  dicide  Dco 
ptr  naturam,  per  participationem  ,  &  fe- 


cundiim  opinicrciTi ;  Vel  de  Deo  ,  qiiod  eft  ip- 
fum  efie  Y»T  efTtntiam  ,  de  filiis  Dei  adoptivis 
per  gratiam  ,  &  de  idolis  ,  quK  Gentes  opi- 
rantur  cfTe  Deos  ,  &  non  ilmt .  Nam  tunc  no- 
men  habct  conceptum  univocum  refpectu  illo- 
rum  ,  de  quibus  dicitur  ,  quum  ita  efl  unum, 
utejus  unitflj  fatisfit  ad  contradiftionem  ,  affir- 
mando,  &negando  ipHim  de  eodem  .  Sed  Fidelis 
dicers  idolum  non  efle  Dtnim  ,  contradicit  Paga- 
no  aflirman  i  illud  effe  Deum  ;  ergo  id  nomen  ha- 
bet  conceptum  univocum  re.^iieftu  Dei  veri  per 
naturam,  &  Dei ,  fccundum  falfam  hominum  opi- 
nionem  . 

Prsterea  ,  Stante  attributione  accidcntium  ad 
fubftantian. ,  conveniunt  ca  extrema  univoc^  in 
ratione  cntis;  &  f^anfe  ordine  ,  quem  dicunt  om- 
nes  creaturjE  ad  Dcum,  fubfiftit  earum  univocatio 
in  grad'bu,srr2n'cendentibus;ergo  etfi  Beati  parti* 
eipes  hSi\  divira  naturar  non  fint  vocandi  Dii,  ni- 
fi  pcr  ordinem  ad  divinamnaturam,  cujus  potiun- 
tur  confortio  per  vifionem  ,  vel  gratiam  ;  tamen 
Deus  de  utrifque  dicitur  univoce . 

Contka  ,  Illud  nomen  non  eft  cenfendum  uni- 
vocum,nec  aquivocum  ,  fed  analogum  ,  quodjux- 
ta  imam  fignijicationem  acceptum,  ponitur  in  def- 
finitione  cjufdem  nominis ,  f  cundum  alias  fignifi- 
cationes  accepti  ;  wtfanum  diftum  de  animali  po- 
nitur  m  dcffinftione  urins  ut  fignum  ,  &  medicin» 
tanquam  caufa  fanitatis.  Tale  autem  ell:  nomen 
*Deus  :  Cilim  enim  aliqiiem  nominamus  Deum  fe* 
ci-ndum  particinationem  ,  intelligimus  aliquid 
habcns  fimilitudinem  veri  Dei,  &  cum  idolum 
vocitatur  Deus  ,  intelligi^rius  fign'ficatum  cffe, 
quod  ho'n:nes  oplnantur  efl^e  Deum  ;  igitur  una 
ejus  n(.i:iinis  fi.»nificatio  clauditur  in  illis  fignifi- 
cation;i'us  :  eft  ergo  id  noinen  non  univocum, 
nec  .'<5qi)i  vocum  ,  quia  nec  omnino  eadem,  nec  om- 
nino  diverfa  ratio  ;  fed  amlogum  . 

Respondeo  dicendum  ,  nomcn  Deus.,  quatenus 
per  ipium  fign.ticatur  nafura  veri  Dei  ,  &  natura 
intelleftualis  parricinars  illam  per  gratiam ,  & 
gionam  ,  &  infuper  inctll-gitur  Df«x  juxta  falutm 
opinionem  ,  efl^e  omnino  aquivocum  ,  ideil  nul- 
hus  veri  ,  &  realis  conccptus  exprefllvum  ,  qui  ut 
omnibus  iilis  communis.  Dcclaratio  jetcnim  pcr 
nomen  Di^»j"  evprimitur ,  &  fignificatur  divioa  na- 
tura  ,  quod  cftipfiimeflt  infinitum,  ex  di6tis  fu- 
pra,  «mc.  8.  Naturffi  autom  divinxcontradii^torie 
repugnat  akcri  a  :e  communicari ,  utdeclaratum 
fuit  articnb  pra^cedenti  :  ex  eo  en  m  quod  illa  ccl- 
filTimanatura  fittotum  efie  uiuverfalilTimumiadeo 
ut  nihil  fimpliciter  perftftonis  extra  ipiumrepc- 
ririqueat,  rc6le  mtulimus ,  oportcre  eflfe  fingu- 
lariflimum  ,&  de  ^e  ,  &  cx  fe  ,  ideft  ,ex  ratione  ta- 
lis  efTentia:  innumerabilem  ,  &  ipdiv:fibilem  ,  &  in 
communicabilem  cuicunque  ex  e  habetaliquam 
imperfefcionem  ,  cujufmodi  cil  quicquid  ab  alio 
cft  ;  propterca  igitur  perinde  incoinmunicabile 
cenieri  debere  tjus  effcn'  ite  romen  proprie  fignJii- 
cativum.  Quomam  ergo  ea  tjflcntia  eftpiorfus  ai- 
teri  a  ie  incommunicabijis ,  &  fecundum  totum, 
&  fecundum  quicqu  d  in  ipfa  repentur  ,  con- 
iequentcr  nomen  Deus  ,  cum  alteri  ab  illa  fub 
quavi»  raiionc  attnbuitur  ,  penitus  equivoc^ 
dicitur  ;  qiiia  non  fignilicativum  alicujus  ratio- 
nis  univc^d'  renerta.'  in  illis  -  Qiiantumvis  er- 
go  natura  inteileftualis  dicatur  participare  na- 
turam  divinam  per  gratiam  ,  atque  effefta  illi 
fimilisper  gloriam  ,  incoramunicabile  tamen  no- 
men  Dei  nihil  ci  commune  univocum  fignifieare, 
&;  importare  poteft  .  Et  idipliim  cftevidentius,ut 
ir-tclligiiur  cx;  rir.itiedeitatem  iccundum  opinio- 

ntiii  : 


l,difl.^(|-2.$. 

Sccundo  nonj 
AJJcrcndo  j  8c 
Quorllib.  qu. 
l^.^.Vcpim». 


i.m.  ?,,.  5. 

&  cliil.  S.<j.  j. 


B,  Tl:o«ii9hi,s 
infolutiont , 


Tomtis  L  Pars  L  Qucejlio  XIIL  Art.  X. 

ncm:  Nam  idobni  nibil ef}  ;>;  mtoido ,  ut  ait  Apo- 
itolus.  i.j/f^Ct>v>*7;.  r.  j8.  ideil ,  excellentia  ,  qua: 
attribuitur  ido!o,  propterqoam  &  iJli  cultus  adiii- 
betur,  non  cft  quid  verum  ,  &  reale  Ted  nctum, 
defcendens  de  Aulta  opinicne  hominum  infaRG- 
rum  ;  ieitur  ejufmodi  fifta  dtitas  aliud  non  eft, 
quam  effe  opinatum  ,  &  rationis  ,  vel  denomina  - 
tio  extrinfeca  ,  accepta  a  vera  forma  deitatis  ,  & 
applicafa  de  hum.aniint(.I!ec£us  perverfa  opinione 
ci  ,  cui  Deitas  efHncommunicabilis.  Atqui  for- 
mas  reali ,  &  racionis  ,  vel  forme  reali  intrinlecus 
inexiftenti,  &  extrin^ecs  denominationi  ab  illa 
fbrma  provenienti ,  &  quatcnus  peropus  intellc- 
ftus  errantis  applicantur,  nihil  potell  efie  com- 
mune  univocum  :  ei  enim,quod  t^fecur.dum quid 
tale  ,  &  ei  quad  t^pnipiiciter  tale  ,  in  qiiarnjm 
tale  ,  non  eft  commune  univocum  illud  ,  qrod  ac- 
cipitur  in  ^\%  fscundum  quid.,^ fr,it/iciier-,\^\ti\T 
Dei  nomen  omnino  aquivoc^  diclnir  de  ip'b  Deo, 
de  illo,  quod  dicitur  Deus  per  partii-ipationcm,  & 
iecundum  opinioncm  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  fic: 
Fidelis  negans  ,  &  Gentiiis  affirmans  idolumefle 
Deum  ,  habent  unum,  eundcmque  conceptum 
univocum  fiempe,  Deum  effe  ,  &  omn  potentem 
efle,  cultum  11;  a  creaturis  fuis  cxhibendum  efle, 
atque  ab  eo  bona  rependi  piis  homiribus  ,  culto- 
rlbu  que  riiis  ;  mala  vero,  ac  iLppIicia  impendere 
ijs  ,  qui  Deum  colere  contemnunt  ,  hominerque 
in  uriaaflicere  non  ceflant .  Veruntamen  Fidehs 
re6te  fentiens  ,  eum  conceptum  attribuit  fummo 
omniumenti:  Genrilis  vero  putat  convenire  li 
gno,  &'apidi,  atque  ita  idolum  cultu  profequi- 
tur  tanqiiaT!  Deum  .  Itaque  Deitas  idoli  de  fal- 
fli  opinione  Gcnrilium  procedit  ;  at  efleinfinitum, 
&  fummum  bonum  ut  idolo  attribuitur,  aliud  non 
efl,quam  efle  rationis  ,  &  tiftum,  propterea  quod 
ei  ,  cui  intrinfec^  repugnat ,  attnbuatur  :  contra 
vero  Fidelis  tantam  excellentiam  foli  primo  om 
nium  Principio  reftc  dicit  convenire  ex  natura 
rei,Sc  nullum  entium  creatorum  Deum  exiitimari 
pofle  ,  &debere  .  E.fi  igitur  conceptus  ille  Dei- 
tatis  in  fe ,  m  intelleiftu  utriufque  fit  unus  ,  &  uni- 
■vocus,  tamen  in  intelleftu  Gentilis,  cumattri- 
buitur  creaturj  ,  evadit  efle  iiftum ,  opinatum,  & 
rationij,  quodproinde  nequit  univoce  convenire 
cum  natura  veri  Dei . 

AJ  Secundum  ,concedo,ana!o»;am  attributio 

nis  ,  qua  accldentia  ad  fubftantiam,Sc  omnes  crea- 

turae  ad  Deum  ordinantur ,  llare  fimul  cum  uni- 

vocatione  conceptus  entis,  &tranfcendentium  in 

utrifque  extrcmis  ;  At  nego  perinde  nomt-n  Dei 

fignificare  univocum  conceptum,  cum  evprimun- 

tur  ii ,  qui  pergratiam   funt  Filii   Dei  adoptivi; 

non  quafi  nullushis  fit  conceptus  univocus  cum 

Deo  ,  quia  perindc  ut  cxtera  entia  creata  in  prre- 

dicatis  tranfcendentibusconveniunt  cum  illo;  fed 

quoniam  in  ratione  Deitatis  nihil  poteil  efle  ipfis 

univocum  ;  ut  declaratum  cfl:  infolutiove  . 

Ad  Argumentum  in  oppofitum  ,  quo  probatur 

nomenDei  ,  ut  ad  tres  illasextenditur  fignifica- 

tiones,  non  effe  necunivocum  ,  nec  aequivocum, 

fed  analogum  ;  refpondeo,fi  intelligatur  prxdica- 

tumanalogurn  reoeriri  ab:'que  eo  quod  coincidat 

cum    univoco  ,  aut  aquivoco;  falfum  putamus 

&  negandum;  quia  etfi  ratio  formalis  analogias 

alia  ,  &diverfafi'  a  rationibus  formalibus  univo- 

ci ,  &^"quivoci;  tamen  ^emper  flat  cum  alteru- 

tro  illorum  :  nam  inter  idem  ,&  diverfum  non  ca- 
Sjiperlib.Eien-  dit  medium  ;  er!>o  omne  quod  concipitur,  fub  ea- 
^•7.1  .n.y  .    j^j^  ratione  ,  vel  divcr'a  concipitur  ;atque  ita  vel 

iinivocc  conveniwnt  in  re  ,  &nomine  ,  vcl  duntii' 
Tomus  I, 


l.dit.  J.  «.  3 
lcdift.t.f-J- 


t-Hift.  «.q.^.^. 
>lii  erf umtnt/i  , 
V.  ytJalMile^ 
Mtrihuttent  • 


i6q 

xat  m  roniinc  :  li\c;t  figniiicatorum  interduni  {i>- 
unum  ad  aliud  ,  &  proinde  fundet  aliquam  ana. 
logiam  ,  qus  efl:  alia  fubinde  ratio  a  pradictis. 
Hinc  Ariftoteles  in  /ii>ro  "^Proidicamentoruin .,  uhi 
determinat  de  vocibus  fign:ficativis,nullam  men- 
tionem  f-icit  de  his,que  in  re  fiint  analoga  ,  fed  fo- 
lum  difl^tritde  Unlvocfs  ,&  TEquivocis  ;  nempe, 
quia  non  funt  aliqua  anaioga  ,  quin  cum  illis  coin- 
cidant  .  Unde  Boetius  liiper  illam  dennitionem 
aiquivocorum  Anflotelis  :  ^quivocafunt ,  quo- 
ru  ii  nomen  efl  commune,{^  ratiofubflantieedivsr- 
yi' ;  dicit ,  Philofbphum  fub  ea  nocificatione  ,  & 
qu§  in  re  funt  analoga  ,  &  omne  genus  squivoca* 
tionis  compr^hendifTe . 

Veruntamen  tam  prsfentis,quam  ^■.ij*  5.  arti- 
c;//;interefl:  adnotaflle  ,  duas  efll-  precipuas  Ana- 
logie  /pecies  ,  nempc  Jttributionis  ,  &  propor- 
tionis,  feu  proportionaiitatis  .  Prior  Analogise 
fpecies,  ab  Ar^ftotele  \.Ethic.cap.6.  appellatur  ,-?^' 
ttno  ad  unum:}>i-^m]-)%  ,  hi^-c  Analogia  incidit,  quum 
ab  una  forma  omnia  denominantur  analogata  ,  & 
aJ  illamunam  formam  pariteroruinantur  :  Und^ 
ab  fanitate  intrlnfecus  animali  convenieqte,  fana 
extrinfecd  dicuntur  ,  &  medieina,  &  di£ta,&  pul- 
fus,  &  urina  ab  una  ,  eademque  verg  fanitatis 
forma,  ad  quam  ea  omnia  ordinantur  .  At  inter- 
dum  illud  unum,  adquod  ciiactributio,  eft  om- 
nibus  analogat-s  intrijfecum  .  In  prior/  exemplo 
unitas  analogia:  reperitur  cum  asquivocatione: 
cum  univocatione  veropotius  eadem  forma  eft 
analogatis  intrinieca  ,  ut  Genus  refpeftu  fpecie- 
rum,  &ens  inordi  c  ad  Dcura,  &  creaturas,  fub- 
Itantiam  ,  &  accidens.  Altcra  verb  Ana/ogig  fpe- 
cies  eft ,  quum  alqua  penitus  dJverfa  participant 
idem  nomen  ,  fX  aliqua  confimili  proixjrtionc  :  ut 
ficut  fe  habet  ferenitas  aJ  aerem,  ita  tranquillitas 
ad  mare,  qucperinfe  funt  unum  proportione. 
Confimiliter  &rifus  refpeftu  hem  nis,  &prati  vi- 
rentis  :  Et  Gubernatoris  nomen  refpetTtu  rectoris 
civi'atis,  navis  ,  &  domus  .  Et  pariter  Analogia 
contingere  potelt  pcr  applicationcm  metaphori- 
cam  forms  alteri  realiter  inexiflentis  ,  ut  quum 
per  no:nen  rifus  fignificantur  prata  florentia  :  vel 
quandounicuique  analogitorum  in.;ft  forma  pro- 
pria  ,  quas  efl  fundamentum  convenientie  fccun- 
dum  proportionem,  ut  in  exemplo  de  GuLerHato- 
re  ,  &  ejufmodi.  Exquibus  ellevidens  ,  nomen 
Deus  cfle  ana'o^um  refpcL-tu  vcri  Dei,  per  parti- 
cipationem  ,  &  fecundum  op'nionem  ;  led  in  cafu 
coincidere  cum  omnimoda  squivoca:ione:ut  pro* 
batum  eii  info/utiove  .  Sed  argucbatur:quiara- 
tio  ejus  nominis,  ron  elt  omr!'no  diveria.  Refnon- 
deo  ,  non  habere  aham  convenientiam  ,  quam  in 
nomlne,  uii  convenirc  diceretur  rifus  hominis, 
&pratum  vcrnans  :  ac  proinde  omnino  squivo- 
cum  ejus  nominis  fir^nificatum.  Kecexemplum 
de  nommeyi;/Av/;v  e.t  ad  rem  :  quia  non  minus  cft 
aquivocum  :  namnoneflidem  concoptus  lanita- 
tis,qui  dicitur  de  urina  ,  &  de  animali  ,  &  de  dia- 
ta  :  imo  in  his  tribus  funt  formaliter  diverfi  fiqui- 
dem  in  animali  fanitatis  conceptus  dicitquandam 
equalitatem  humorum  ,  in  dista  importat  caufe 
rationem,  &in  urina  dcniquefignum  efle  iilius: 
quiconceptus  non  habenc  quid  commune  univo- 
cum  in  realiconcepru  fanitatis  . 


l.di.«.j.«.  j. 
<k  dift.  t*  <!•  }. 


D.itl.i-I.Me:!- 
phyf.  Jtx.c.iz- 


PndiCitmtnt ;_. 
&  <;.  1.;.  fitpiT 
U^ns  hltnci)}'' 
Tum  • 


1.  i\i..  Il.q.  j. 
«,  Aii  aliiti  d'^ 
<nJ.'»X'<»i  &  4. 
din.  II. q.  1.  ^. 
CMm  ArluititT 
^er  f.ui:itriuic 


ARTl- 


i;to  Stimmcejoannis  Dims  Scoti . 

A  R  T  I  C  L  U  S    Xr. 


I.Hift.g.fl.j.j. 
Ad  'rgintieitia 


4.dift.  ^^.J.^. 


QiiOffliH.  qa.  j, 
j.  DcpT4mo . 


Y 


Quofllib.  <).  7. 
^.Contra  ditpii- 
tiHT  . 


Utrum  hocnomen  ,  ^uj^ejl,  fitmaxime 
nomen  Deipioprium. 

2?ct?.  i,dij},22.  in  utroquefcripto.  J'.  T^/^ow,  i./>. 
^//1«//.  13.  artic.  1 1. 

VIDETUR  ro  %/(!y?,  non  efTe  maximc 
pioprium  nomcn  Dei .  Nam  jiixts  (JicFta, 
articulo  »o!!o,De'\  proprium  nomen  eft  incommu- 
ricabile:  efl  enim  cxprtfilvum  e/Je  prorfus  incom- 
municabilis  .  Scd  nomen  ^«/V//  non  cfl  incom- 
municabiIc;a!ioquin  extra  Dcum  niliijpofiet  pro- 
duci  in  exiilentiam  rcalcm  ;  ergo  Td  Qui  ejl  non 
eil  nomen  Dei  propiium  . 

Prsferea,  Boctius  de  Trinit.cap.^.  Cum  dici- 
rnus  Deus  ,J'ubJ}autiat}f/7gnifi:arei'ii1e»iur  .  Qui 
ejt  autem  non  videtur  fign.ficare  fijbllantiam  ,  feu 
naturam  Dei  complete  ;  fed  vel  sradum  aliquem 
ejuidem  naturas  ,  fecundum  tenentes  exiftentiam 
claudi  in  quiditateDeitatis,  vel  ipfam  duntaxat 
exillentiam,qu!e  ex  aiiquorum  opinionc  non  praj- 
dicatur  deDeo  quiditativ^;igitur  T6  ^u_i  ej? pro- 
prnfTimum  non  videtur  omnium  nominum  di  vino- 
rum  . 

Prffterea  ,  Deum  ex  creaturis  nominamus,nec 
aliunde  illum  cognofcimus .  Sed  poriflima  ratio, 
qjam  exinde  poilimus  illi  attribuere  ,  tll  con- 
cep:iJS  bonitatis  rumm£e;ergo  id  erit  maxime  pro- 
pnum  Dei  nomen.  Probatio  minoris  ex  Augufli- 
ro  ,  dc  doflrina  Chrilliana  ,  cap.  g2.  ^uia  Deus 
bonus  ejl  ,funn'.s  :  igitur  caufaeiTendi  rerum  uni- 
verfitati,  ex  qui  ille  C(  gnDfcitur,  eft  bonitas  ejus. 
CoNTR  A  ,  Damafcenus  lib.  i.  cap.  \2.l^ideiur 
quidem,\T\<\v\h,prirscipaIiusomnium,  qutede  Deo 
dicuntur  nominum ,  eJSe  Qui  eft . 

REspoNDEodicendum,7'o  §luiefl  maxJmc  pro- 
prium  romen  Dei  efle  .  Declaratio;  fentiendum 
cft  ,  inter  plura  romina  ,  quibus  aliquid  urumfi- 
gnificatur,  &exprimitur,  illud  proprius  ,  &  ve- 
Tiiis  illi  convenire  .  quodfuit  impofitum  a  perfe- 
£te  fciente  naturam  ejus  ,  quod  pernomen  aUeri 
declaratur.  Unde  inter  homines  nemo  melius 
Adamo  rebus  nomina  impofuit ,  quippe  cui  opti- 
rae  pcrfpe(fta  erant  quaxunquc  nominibus  pro- 
priis  apptllavit .  Atqu-  Deus  ipfe  femct  eo  nomi- 
re  appeilav't ,  ^lui  ej}  (  dicens  ad  Moy  fen  )  mifit 
i}/e  ad  z-os  ,  Exodi  3.  ergo  inter  nomina  divina  il- 
lud  eft  magis  proprium,  &  verum  ;  quia  exprefli- 
vum  ejus,  quod  figniticatur  ,  ficuti  efl  .  Rurfus, 
Dei  elTeutia  efi  ipfum  ejle  irfinitum  ,totum,atque 
um'verraliffimum,pernul!am  fibi  advenientem  ra- 
tionem  contraftum  ,  quippe  quod  fit  de  fe  ,  &  ex 
{t  hoc  ;  ideft,  immultiplicabile  propter  fui  uni- 
verfalitatem  elTendi ,  Sed  hoc  ipfum  exprimitur 
per  nomen  ,  ^^i  ef  :  ergo  ell  propriffime  ,  atque 
veriflime  DlI  tflent;ffi  fi^niiicativum.  Declararur 
minor  :  nam  ciim  dicit  Deus  ,  Ego  fum  ,  quifum: 
&  ^uj  ejt mijit  nie  ad  fos ,  exprefse  innuit ,  ipfum 
ejje  a  fe  ,  &  per  tffentiam  ,  ideft,  inipfius  rfl^entia 
claudi  ipfum  f^ir;nam  alioquin  non  effet  ^l^j^efi: 
nec  per  elTentiam  iuam  ,  fed  per  aliam  eflet:  ficuti 
funt  omnia  ,  quorum  efl^entia  non  efl  efTe .  Quod 
autem  a  fe  ell,poflidet  entitatem  fecundum  totam 
flenitudincm  perfcftionis  ,  quasfihi  potefl  com- 
petere:  quia  nihi!  habetur  Iimitate  in  a!iquo,nifi 
ab  aliquo  agente  determinante  illud  ad  certum 
gradum  :  igitur  quod  eft  a  fe  ,ill  mitatifllmum  ,  ac 
uni  verraliflimum  habet  ejie  ,  quod  proinde  reftif- 
fimt:Dama.ctnu$appelIat^fA/^»x/]^<^y?/3;;/'/rf />//?. 


nitum:  ciim  ergo  hoc  ipfum  fignificetur  per  no- 
men  ,  ^lui^ejl ,  illud  crit  omnium  ,  qua:  de  Deo 
dicuntur ,  nominum  veiius,ac  principalius.  Huc 
faciunt  di(5ta  fupra  ,  artic.  5. 

AdArgumenta.  Ad  primum  refpondeo  cx 
di(:tis  articulo  nonoiideo  Dei  proprium  nomcn  ef- 
fe  incommunicabilc:  qu\ n  eJTe  ,  cujus  ell  figniti- 
cativum  ,  efT:  imnuiltiplicabile,  &  illud  ipium  ejjg 
infinitum,  &  innumerabile  figniiicari  per  nomen 
^j£i  ejt ,  ut  declaratum  efl  in  Jolutione .  Verun- 
tamen  f\  nomine  Df^/rdetur  intelligi  operatio  ,  a 
qua  acceptum  ,  &  impofitum  perhibetur  :  utique 
debet  efle  .dius  m.odus  fignificandi  ipfius  a  modo 
fignificandi  nominis  ,  §luj  ejt :  quia  hoc  pofteriori, 
etfi  propriiffime  Deoconveniat ,  non  exprimitur 
ulla  operatio  Dei :  quia  nec  ab  operatione  uila 
fuit  impofitum  ,  fed  per  illud  fignificatum  efl:  efie 
ipfum  a  fe,  &  infinitum  ,  &  univerfaliflTimum  :  & 
penitusp;o;nde  immultiplicab.le  . 

Ad  Secundum  refpondeo,  fieri  non  pofTe  ,  ut        ^,,  , 

per  nomen  to^  i?// ,  non  ngnincetur  omnimoda,  fcv /»  ai*  <;<•<.- 
atque  completa  flibflantia  Dei ,  qua;  efl  ipfum  ejje  ]>•<"""" 
iiifinitum,  &  nectfTarium,  &  a  fe:  ut  extitit  de- 
claratum  infolutione.  Jmpoflibile  cfl  igitur  intra 
rationem  talis  fubftantiae  non  claudi  ipfum  ejie:  fi  • 
gnificatur  ergo  utroque  romine  Dei  fubflantia 
complete  ,  etfi  quoad  modum  fignificandi  inter  fe 
videar  tur  differre  :  quatcnus  per  nomen  ^lui^eft 
nulla  exprimitur  operatio,  quam  prs'eferre  in- 
telligitur  nomen  Deu5:]ViXt^  Damafcenum,//^. i. 
cap.  12.  ,  licet  mens  inftituentis  ,  &  imponentis 
fueritfignificare  potiffimum  car<!em  illanifubftan- 
tiam  ,  quK  exprimitur  nomine  ^ji/  ejr  . 

Ad  Tertium  cfl  rcfponfio  dicentium,^c;!/«OT  ef^ 
fequidem  principale  Dei  nomen  ,  in  quantum  efl 
caufa  non  tamen  fimpliciter  :  nam  efje   abfolute 
prxintellisitnr  caufs.  Contra,qi:aterus  Deus  eft 
caufa  univerfitatis  rerum  ,  magis  propre  eft  ap- 
pellandiis  ens  infini'-um  ,  quam  borum:  ergo  illud 
ron  efl  principale  Dei  nomen  ,  quarenus  caufa. 
Probatlo  afTumpti:  Conceptus  ent's  irfiniti  ne- 
dum  eft  fimplicior  concf ptu  cnfis  boni  (  bomtas 
enim  eft  attribntum  ,  &'quafi  paflio  Deitatis,  cum    viclendi   Pop- 
infinitasfit  modus  intrin/ecus  entitatis  per  efTen-    tu^^Vpaber!  sc 
tiam  )verumetiam  contentivus  corceptuum  attri-   aiii  Recemifw 
butorum  :  adeout  ex  intenfiva  inhnitate  rccte  de-    Xcxritm. 
ducatur  infirita  bonitas  ,  veiiias  &c. ,  &  fub  eara- 
tione  eft  caufa  omn'um  omnipotentiflima^ergo  cn- 
tis  infini^i   nomen  eft  magis   Deo  p^-oprium  ,  & 
principale  ,  quam  boni ,  etiam  u    ef^  caufa  . 

Respondeo  ergo  ad  argumentum  :  etfinonli- 
ceretex  creaturis  devenire  ad  notitiam  ejiis,  ^«/ 
efi:  tamen  uti  pofTemus  nominibus  impofitis  ab 
iis,  qui  diftfn^fte  intuentur  primum  ens  ,  &  appel- 
lari  revelaverunt,  ^ja  ejl .  Veruntamen  eft  abfb- 
lute  falfum  ,  cx  creaturis  nequire  noscognofcere 
ens  primur»  a  fe  ,  neceflarium,atque  infinit^  perfe- 
^Mm,Vi\. quatfl.^.art.i.  pluribus  extitit  declaratum 
Quia  igitur  ultimum  ,  quod  de  primo  ente  con- 
cluditur  demonjiratione  quia,z^  eflfe  infinifum  ip- 
fius  ;  atque  ea  funt  perfe(5liora  ,  qua?  ultimo  tali 
demonftratione  cognofcuntur  ex  creaturis,  fupe- 
reft  prmcipale  Dei  nomen  aliud  non  eflle,  quam 
ens  infinitum:  Atque  hoc  ipfum  exprimi  nomine 
^^/e/?,declaravimns  in  folutione .  Auguftini  ve- 
ro  auftoritas  eft  intelligenda  in  gcnere  caufx  fina- 
lis  ;  quia  revera  Deus  intuitu  fuatbonitatis  rerum 
univerfitatem  condidit ;  eam  tamen  effecit  per  in- 
finitam  fui  perfeflionem . 


ARTI- 


B.  Thomailiic 
f.  Ai  ftcund»  . 


Doift.  l-clift.  J. 
«liiJcrt.  2.  J. 
Qu»rtt  tlict . 


I.dill.  5.  <;. 
lococitato . 


Tomiis  l  Pars  l  QuceJlioXlllArt.Xll 

ARTICULUS     Xir. 


171 


cipali  • 


I.    in    HTiHm' 
frixsifl' 


l.t>ift.  t.  q. 


l.di&  %S. 


$•  Rfftiondet  I. 
<<ift.    ii.   q.    4. 

f»f»  pTil>Klp.1' 

u. 


Utnjm  propofitiones  affirmativ*  pofHnt 
«  formari  de  Deo. 

Docf.  locis  in  mcrgitte  citatis .S.  Thef».  i.p. 

quaft.  Jj   artic.  12. 

VIDENTURpropofi  iones  affirmativa  haud 
efie  formah  lcs  de  Deo  :  S^iquidem  /ecun- 
dum  Boetium  de  Trinit.  cap.j.  Fo;maf:mplexfii- 
biecstim  effe  »o;;^6/i?y?:Deus  autem  cll  forma  ex- 
cellentflime  fimplcx;  erpo  el  rcpugnat  fuHjeftum 
efTe  .  Si  vcro  formari  poffent  affirmativae  propofi- 
tionesde  Deo  ip^^t  foret  fubjectum  refpeflu  pra:- 
dicationum,  qua  de  illaenunciarentur. 

Praterea,  Dous  ufqueadcoert  fimplex,  ut  fibi 
re  ,  &  ratione  repugnet  quccunque  compofitio  ,  & 
componlbilitas,  wx.  quaf}.  j.  extitlt  declaratumj 
igitur  fibi  repugnat  ntelligi  modo  oppofito  om- 
nimodas  fimpl'citati ;  quia  (^cundum  Auguftmum 
lib.S5.qq.qi;xn:.  52.  ^luifquis  aliqttam  rem  a/iter., 
quam  ifla  res  eft,  intelligit  fallltur  .  Sed  cum  af- 
firmative  aliquid  de  alio  cnunciatur,  incidit  com- 
pofitioqu^dam  ;  ergo  nequeunt  affirmativa:  pro- 
pofitiones  efformari  de  Deo  . 

Praererea  ,  Dionyfius^e  Divinis  tfomin.  cap.  7. 
vult  Deum  cognofci  a  nobis  per  v'am  caufaluatis, 
eminentiae,  &  abnegationis  omnium  ,  qui  a  erea- 
turis  accipiuntur,  &  dicit  modum  cognofcendi 
per  abnegationem  efle  cKreris  perfeftiorem ,  & 
veriorem  ;  igiturverius  de  Deo  formantur  pro- 
pofitioncs  negativa:  .  quam  afiirmativc. 

CoNTRA,  Fides  certifiima  docet ,  Deum  efie 
unum  in  eflentia  ,  &  trinum  in  perfbnis  ,  qua:  ve- 
rifTime  dicuntur  Pater,  Fi|!us,&  Spiri'us  Sancli.s; 
ergo  propcfitioncs  affirmativs  poflTunt  formari,& 
reftifllm^  dlcuntur  de  Deo  . 

Respondeo  dicendum,affirmativas  propofit  o- 
nes  vere  ,  &  recli  formari  poflle  ,  ac  enunc  ari  de 
Deo  .    Etenim  terminus  fubjcftus,  quod  primo 
figniPiCat,  id  primo  poiit  in    oratione,  &  fi  ilii 
aliudextremum  quod  enuncfatur  ,fic  idem  ,  pro- 
poficio  affirmativa  deno:ans  talem  identitatem, 
vera  eft:  omnet  autem  perfefliones  fimpfciter  in 
Deo  ,  rat'one  intenfivffi  infinltatis  ,  funt  perfe- 
ftifiimeidem,  veleadem  res ;  ergo  ciim  affirma- 
tur  de  Deo  quod  fit  bonus,  fapisns,  jullus  miferi- 
cors,  vivens,intelligens,  &  ejufmodi ,  veriifimede 
ilio  prardicantur;  quia  his  enunc  atio.Tbus  expri- 
initur,atque  fignificatur  vera  identitas  tal;  um  per- 
fe6iionum  .  Imo  ob  eam  infinitatem  ,  nedum  (unt 
vera  in  concreto,  fed  eciam  in  abilrafto  ,  uty^- 


pientia .,  ert  honitas  ;  quia  fuperefl:  in  hisextremis 
caufa  identitatis,  qus  e/l  infinitas  ,  ac  proinde  Td 
e^cum  nota  fit  ipfius  identitatis,  vers  lunt  t&ies 
enuiciationes  ;  qujc  ob  contrariam  rationem  funt 
falfa:  in  creatis:  &  in  divinis  ,  cum  enunciantur 
inter  fe  relationes  ,quas non  putamusefl^e  forma- 
liter  infinitas  :  Mt  Paternitas  eft  fpiratio  aBi%'a. 
quemadmodum  enim  in  creatiscifr.Vflj  non  eftbe- 
nitar  ,  quia  nullam  ea  extrema  fervant  inabftra- 
6lione  iden*itatem ,  quam  habebant  in  tertio  ;  it» 
cum  relation  bus  non  infit  intenfiva  infinitas  ,ne 
ipf^  quidem  ad  invicem  affirmari  poterunt ,  quii 
non  habent  ullam  unitatem;  habitura:fi  faltem  al- 
terum  extremorum  fit  infinitum,  ut  hic,  Deitas  efl 
paternitas . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rei^pondeOjBoe* 
tium  negare  ,  formam  fimplicem  fubjectum  acci- 
den^isullius  eflepofl^e,  q-.oA  utique  verum  eH: 
non  vco  fubjeftu.m  confideratioiiis  ;  imo  ficuti  de 
Deo  ell  Thcologla,  ut  ^■.v^/^.t.^^mV.^.e.vplicatum 
fuit:  ita  &  Deus  ipfeell  ruhjeitum  earum  enun- 
ciationum  ,  qux  cum  veritate  dc  ipib  dicuntur  . 

Ad  Secundum.  concedo  alT.imptum  ,  &  confe- 
quentiam  ;  fed  faLiim  fuppcnitur,  nimirum,  cum 
quippiani  de  Deoaffirmatur  ,  tunc  concipi  modo 
oppofito  fuae  perfcftiffimae  fimnl.citati  :  nam  quo- 
niam  a  parte  rei  ell  veriffimd  jullus,  ikpiens,  mife- 
ricors  &c.  citra  omnem  compofitionem  ,  &  com- 
ponibilitatem  c.b  infinitatemintenfivam,  in  qua,Sc 
perquamomnia  funt  perfect  Ifime  unum  ;etiamfi 
ratio  unius  perfcctionis  formaliter  non  fic  ratio  al- 
terius  :  ita  nec  intellectu  exprimente  illam  pcrfe- 
ftam  identitatem,ac  enuncianteaflirmative  unum 
de  alio,  ulla  incidit  compcfitio  ,  fed  duntaxat  e.x- 
primitur  ,  &  fignificatur  perfectiffima  ideritita» 
pra;  licati  cum  fubjecto  . 

Ad  Tertium  ex  Dionyfio  refpondeoex  diflis 
fupra,qu^ft.^.artic.2.  %.Ad primam  aurtoritatem, 
noll :  Dlonyfium  ,  cum  pjrventum  fuerit  ad  illum 
gradum  co^nofcendi  Deum  per  abnegationem,  fi- 
\\'  ipfis  in  negatlonibus  ;  nam  illsfunt  communes 
enti  &  non  enti,  &  ita  non  magis  intelligeretuc 
Deus  ,  acnonens.  Eft  igitur  notum  intelleflui, 
cirL'  u'iq.iod  ens  pofitivum  ,  a  quo  removendi  funt 
conceptus  omnes  accepti  excreaturis  ;  idell  ,  fe- 
gi  cgandum  elfe  ab  his  quicquid  ell  imperfc6lioni», 
&  contra  attrlbuendam  llimmam  perfectionem, 
quo  fa<5to  veriffimc  hi  conceptus  enunciantur  af- 
hrmative  de  Deo,dicendo,efle  primum  ens  ,  fum- 
mum  honum,inrinitum,omnium  comprehenfivum, 
&  alia  idgenus.  N.im  cum  revera  ilfi  tSles  infint 
perrcctiones  ,  intelleiEtus  expreffivus  identitati* 
earum  cutu  pr;mo  ente  ,  ncquit  efle  ti.fi  ve.us. 


,.  m. 

1.  (lifl. 
Scdift. 


r.  «r.  <?. 
8.  tt.  Jj 


Tontus  J. 


y  a 


QU^- 


1^2  SiimmceJoanmsVnns  Scotii 

QJJiESTIO    DECIMAQJJARTA 

DB    SCIENTIADEI, 

IN    SEXDECIM    ARTICULOS    DIVISA. 

Tofl  cortJtdetatioKent  eortwt ,  qute  ad  divi^iam  fubjlaittiam  pertinejit :  refat  confiderandum  de  his ,  quts 

tertinent  ad  operationtni  ipfnis.  Et  quia  operatio  quadant  ejt^  qua  manet  in  vperante;  quisdam  i'eru, 

qux  procedit  in  exteriorein  eff'eclunr.  Primo  agemus  defciehtia,^  %'o/untate ,  (nani  intelligere  in 

intelligente  ejl ,  ^  lelle  involente  )  ^  pufimodum  de  potentia  Dei  ,  qua  confderatur  ut 

trincipium  opera.  ionis  divina  in  effeHum  exteriorem procedentis  ;  quia  verointel- 

ligcre  quoAdam  'ji^vere  efl  :  pofl  confideraiionem  di^jinafcientia .,  confideran' 

dum  efl  de  'jita  divina .  Et  quiafcientia  "jerorum  efl ,  erit  etiam  con- 

fiderandum  deveritate  ,  &  falfitate .  Rurfum  ,  quia  onme 

cognitum  in  cognofcente  efl ,  rationes  autem  rerum , 

fecundum  quod  fint  in  Deo  cognofcente  ,  idca 

iiocantur ,  cum  conjideratioyie fcientia 

erit  etiam  adjungenda  cofi- 

Jiderittiu  de  Ideis. 


CIRCA  SCIENTIAM  VERO  QJJ^RU  NTUR  SEXDECIM. 


Utrum  in  Deo  fit  fcientla  . 

Utrum  Dt\.\s  intelligat  feipfum. 

Utrum  comprehendat  fe  . 

Utrum  fuum   intelligercfit  fua  fubftantia  . 

Utrum  intelligat  alia  a  fe  . 
VI    Utrum  habeat  de  eis  propriam  cognitionem. 
VII.    Utrum  lcientia  Dc'  fic  dilcurfiva  . 
Vlil.  Utrum  cientia  Dei  fit  caufa  rerum  . 
IX.      Utrum  icientia  Dei  fit  eorum,qusnon  funt. 


I. 
JI. 

JII. 
IV. 
V 


X.  Utrum  fit  malorum  ; 

XI.  Utrum  fit  fingularium  . 

XII.  Utrum  fit  infinitorum  . 

XIII.  Utrum  fit  contiRgentium  futurorum  . 

XIV.  Utrumfit  enuntiabilium  . 

XV.  Utrum  fcientia  Dei  fit  variabilis. 

XVI.  Utrum  Deus  de  rebus  habeat  Ipeculati- 
vam  fcientiam  ,  vel  prafticam . 


ARTICULUS      I. 

Utrum  in  Deo  fit  fcientia . 

DoB.i.difl.z.  ^  2.§-Oftenfo  efle  de  proprietatibu» 

relativis.  De  primo  Principio,  ap.  i^. 

concju'.  4.  item  i.  Report.  difl.  35. 

^uajl.  j.arttc.i.  S.  Thom.  i.p. 

qtiafl.  14-  artic.   l. 

IDETUR  inDeomilla 
fcitntla  efi^e  llatuenda, 
Eten-m  jdcmnequit  re 
periri  in  todem  modo 
ncbiiiori,  8c  ignobilio- 
ri  ;  licut  calor  ex  eo 
quod  fit  in  fble  virtua- 
liter  ,  &  aqui  voc^  ,  non 
efl;  in  eo  formaliter  ,  & 

. univoce.  Sed  Deo  inefl: 

injetLge;e  ionge  i;cb  fori  modo  ,  acreperiatur  in 
ipfb  fcimaliier ,  habet  enim  omnia  per  efl^entiam, 
in  qiia  cup.fta  continentureminenter ,  &  virtuali- 
ter ;  ergo  non  efl  in  Deo  fcientia  fub  propria  ,  & 
foirnali  ratione  fcientiae . 

Pixterea  ,  In  quocunque  funt  ex  natura  rei  in- 
telkvTtus.  &  «ntelligere  formaliter,  efl:in  illo  po» 
tentia  ad  aftum  nobiliorem  fe;quia  «ftus  univcr- 
faliter  nobilior  eft  potentia  ,  9.  Metaphyfcap.^  & 
12.  In  Deo  nequit  efiTc  intellectus  ad  aftum  nobi- 
lioitmfe;  ergo  nec  reperiri  potell  in  ipfb  fcien- 
tia  ,  vfcl  inteliigere  fbrmaliter  .  Probatio  minoris; 
intelleftus  divinus  refpicit  efl^entiam  (uamprius, 
ac  peiiitctius  ,  qusm  intelligere  :  fed  quod  imme- 
diatius  ih  habet  ad  primum  perfef^tiflinium  ,  per- 
ft£t;us  oportet  efle  eo  ,  quod  non  ell  ita  immedia- 
tius  5  crgo  intelligere  haud  elTe  poteft  in  Deo  po- 


tentia  intellecliva  perfeftius  :  ac  per  confequcns 
nulla  eft:  ibi  icientia  ex  natura  rei  . 

Praterea  ,  Intellectus  refertur  ad  in^f  Iligibile; 
ergo  ubi  ell  inte'le£tus  ex  natura  rei ,  ibi  1  ealiter 
ad  intelligibile  referturpcr  (cientiam  :  fedin  Deo 
nulla  eft  relatio  realis  ad  intelligibile  extra,ut  zd 
menfuram  ;  necetiam  ad  intelJigibile  ad  intra; 
quia  ad  intra  idem  funt  intelleftus  ,  &  intelligibi- 
le  ;  ergo  non  eft  in  Deo  intellectus,  nec  iiitellige* 
re  ,  vel  fcientia  . 

C>ONTRA,  Auguftinus  ij.  de  Trinit.cap.^.Co»- 
ditor  nobis  rationem  naturalem  dedit:,qua  -viiien- 
tia  non  wiventibus^fenju  pradita  non  J'entientibus 
intelligentia  non  inte/ligentibus  praferenda  jU' 
dicamus  :  acper  boc  quia  rebus  creatis  Creatorem 
fine  duhitatione prteponimus ,  ideo  oportet  iit  eum 
a^  Jumme  vi^vereJS  cunciafentire ,  ac  intei/igere^ 
fateamur .  Siigitur  ex  eo  quodCreatoremrebus 
creatis  prasponimus,  oportet  eum  &  fumme  vive- 
re  ,  &  fumm^  intelligere  ,  quoniam  ex  natura  rei 
ille  eftomnibus  prxferendus  ,  cx  natura  rei  debet 
ei  fumma,  ac  irfinita  (cientia  inefle,  &  prajpollere. 

Respondeo  dicendum  ,  in  Dto  fcientiam  efle 
perfecliflfim^ ,  quod  pluribus  ,  ac  magnifice  ex 
icripturis  divinis,  frequentiflim^  id  aflTerentihus, 
declarat  Auguftinus,  \<,.de  Trinit.SedSi  Ariflo- 
teles,  1  z.Me  aphyf.Tcx\c.i<^.6'\c'ii ,  primum  Prin 
cipium  vivere  vita  intelle6'tuali,atque  inde  eflfeiil 
fummam  delectationem  ,  ac  a»ternam  felicitatem 
Scd  apofteriori  fic  veritas  certiffima  declaratur 
Nam  juxta  difta  ^qnxf.i.  artic.  5.  In  primo  om- 
nium  principio  triplex  neceflario  concurrit  prinii 
tas  ,  (cilicet  eflicicntisc ,  eminentix  ,  &  finalitatis 
Ciim  igitur  fit  primum  agens  ,  eil  per  fe  agens 
quia  omni  caufa  per  accidens  prior  efi  aiiqua  cau 
fa perJ'£,2.Phyf.Tex.c.  ^6.S^d  omna  agensper  lc 
agit  propter  finem, cx  2.  FhyJ'.  Tex.  49.  ^i.  c^  75', 

ubi 


Tomus  l  Vars  l  Quafiio  XIV.  Art.  l 


B  Tboniashic 


QucKlIlb.  ?.  I. 
$.  T)c  feiundo 
memhro  V.  Se- 
inadarttit' 


3.CUJI.  ;.(.  S, 


vih'<  Fi')C  Philofbphus  afleri:  de  natura,  dc  qna  mt- 
nusvidetur;  er^^o  multo  magis  prfmum  efficiens 
agit  ptopter  finem  :  non  propter  finem ,  quem  na- 
turaliter  diligit ,  vcl  vult  finc  co^nitione  ;  cjuia 
non  amat  naturaliter  alium  hnem  a  Ce  ,  ut  grave 
centrum  ;  alioquin  eiTet  al^quo  modo  ;id  iinem  , 
quia  inclinatus  ad  illum  ;  i^itur  a^^itpropter  fi- 
nem  ,  quem  cognofcit ,  dirigenlo  effeflum  fuum 
adfinem:  nam  non  cogno^cens  nihil  dirigit ,  nifi 
in  virtute  cognofcentis  .  Primum  autem  non  diri- 
git ,  &  ordinit  efFe6ium  fuum  ad  finem  in  virtu^e 
alterius  dirigcrtis  ,  quia  tunc  non  eflTet  primum  ; 
ergoordinat  efF>.'CtLim  fijum  ad  finem  ,  quem  ipfe 
cognofcit ;  oportctergo  omnino  in  Primo  intel- 
le6tum  ,  &!"cientiam  eiri;  eadem  neceffira^^e  ,  qua 
ell  primum  psr  fe  agens .  Dcinde  ,  prjmum  agens 
eft  pariter  primuj  Bnis  ;  crgo  pisefiglr  finem  om- 
ribus  al.is  agentibus  propter  finem  ;  Ted  neqniret 
prKllituere,  &  prsfigere  finem  aliis  agentibu';,  ni- 
11  &omnium  illorum  fines  proprios  cognoteret , 
ad  quos  firgillatim  fingula  exactiffime ,  ac  fanien- 
tiflime  dirigit  ;  crgo  eft  in  Primo  fc^entia  ea  in 
perfeftione  ,  qua  efl:  ipfe  perfe6^tus  .  Dcninue ,  /7r- 
piemis  ej} prima  ordi?:aiio  ,  i.  Mctaphyf.in  tyoe- 
niio  ;  Sed  primi  finis  cltomnia  ordinare  in  fe  ,  & 
ad  lc,  tanquam  exiftentia  propter  ipfijm  ,  nt  na+u- 
ra  participaniium  exigit,diriginimlrum,  &•  ordi- 
rarj  in  omniumprincipium  ,  &  ukimum  finem  ; 
ergo  illi  ita  ordmantis  omni  i  eit  fapientia  inenar- 
rabilis  ,&  infinita  ,&  inttUeftus,  cujus  elt  fapere, 
ac  inteliigert.  infimtum. 

Aliqui  hoc  ip  um  demonftrari  pofle  putan^-qua- 
fi  a    priori  ,  ex  eo  qui»  immaterialitas  cft  ra^^o, 
quod  aliquid  fit  cogno(citivum;adeo  ut  fecundMm 
modum  immatcrialitatis  fit  &  moduscognit  onis: 
Und^  planta  non  cognoicunt  propter  earum  ma- 
terialitatem;  fcnfus  autem  ccgnolcitivus  eft,q''.ia 
receptivus  fpecierum  fine  materia:  &  inrelle.ftus 
adhuc  magi»cogno'citivus  ,quia  nsagis  fepara^us 
a  materia  ,&  immixtus,  ut  Jicitur  5.  de  Anima^ 
Tey.^y.!j  i»de   .Cumigitur  Deus  fit  in  fummo 
immaterialitatis  ,  eft  in  fummo  cognitionis  ,  Con- 
tra,ficuti  hominem  tflTe  talcm  humanitate  nequit 
probari  per  al.qucmconceptum  priorem,  vclim- 
mediatiorem  ;  quia  tunc  humanitas  non  foret  pri- 
raa  ratio  conftitMtiva  ipfius  :itanecdeclarari  po- 
teft  per  conceptum  priorem,Deum  efle  natura:  in- 
telleftualis.  Erenim  vita  intelleftualis   eftratio 
quiditativa  ipfius  Dei,adeoutfi  Deus  definiretur, 
vita  intelleftualis  ,   five  intellectualitas  non  eflet 
extra  ejusdefinitioncm,ficutiy}7/7/>/7j,vel  bonum  . 
Undi  Auguftinus  15.  de  Trinit.cap.j.  §lud:vita  , 
inquit,^;£:;V»r  de  'Deo.,ipfa  efl  e(fentia  ejus.,  atqut 
tiatiira  ;  ergo  nequit  interri  iplum  efle  fumme  co- 
gnitivum  ex  omnimoda   immaterialitatc ,  quafi 
aftum  ,  velconceptum  priorem  haberet  vita  in- 
tellcftualis  .  Deinde  ,  fi  fccundiim  gradus  imma- 
terialitatis  eflent  &  gradus  intelle^^tualitatis  ;  crgo 
cum  anima  non  fit  adeo  immatcrialis ,  ut  natura 
Angelica,  quil  bet  intelleclus  humanus  foret  im- 
perfeftioris  intelhgibilitatis  ,  &  quicunque  Angc 
lorum  pcrfe£tioris;quia  quando  aliquid  (ecundurn 
totam  ipeciem  fuam  eft  imperfcftius  aIio,&  quod- 
libct  individuum  illius  eft  impcrfcftius  quolibet 
individuoalttrius  :  alioquin  nonelTct  ordo  eflen- 
tialis  in  fpecitbus  .   Atqui  falfa  eft  confcquentia  , 
ut  patet  in  anima  C  hiilti,  quK  pcrfcftiorem  intel- 
leftionem  habctde  elTentia  divina,  qnamquicun- 
que  Angelorum  ;  ergo  cx  immatcrialitare  non  fe- 
quitur  veluti  percaufam  vita  intellciStualis:  Que- 
madmodum  nec  immaterialitas  eft  ratio ,  cur  ali- 
quid  fit  magis  intelligibile  inaftu  3  cum  matcria' 


'^3 

lia  quaeqre,  fccundum  quamlibct  conditioncm  eo- 
rum  fint  aftu  intelligibilia  ab  intelleftu  non  de- 
pendente  a  phantafmatibus,  perinde  acimmate- 
riala . 

Ad  Argument^a  .  Ad  primum  ,concedo  ,  non 
efle  in  Deo  intelleftum  modo  nobiliori,  &  ignobi- 
lioriproprie  ;  quia  nec  propric  producitur  ab  ef' 
fentia  ,  ut  effe^^tus  a  caufa,  in  qua  virtualitercon- 
tineatur  :  quia  infinitum  in  aliquo  contineri  noa 
poteft  ,ut  in  potentia,  fed  ut  in  radice  ,'&  pelago 
liibltantiffieBtirativae  continente  omnia  .  Ab  vita 
ergo  intelleftuali,  qu»  eft  eflentia  primi  Princi- 
p!i,originantur  tanquam  a  fundamento  ,  vel  pela- 
go  fubftantia:  infinito  intellcftus,  &  voluntas,  pcr 
quas  potcntias  formaliter  Deus  elt  intelLgens,  & 
volens,  oc  fcit  omnia,  eaque  fapientia  infinita  ,  & 
inenarrabilioidinat,  &  dirigit  per  voluntatem ad 
propiios  fines  . 

Ad  Secundum  refpondeo ,  infer  alqua  eflTe  non 
pofle  exccfllim  in  nobilitare,  nifi  realiter  diltin- 
guantur  :  intel!e6tus  au'em  d'vinus  eft  idem  fim- 
plicitercum  attu  r'^.  Cum  e^im  uMma  perfectio 
natura;  intelleftual  s  fi-  pjusoperatio, qua  conjun- 
giturop  imo,  fi  primi  Prircip')  oneratio  ron  fit 
ejus  fubflantia  ,  non  foret  tal'S  .'uf  ftintia  optima, 
Quia  aliud  a  fe  dft'nc-tum  eflet  fuum  op  imum  . 
AfTumptum  ig'tureft  v<'rum  diirtaxatquumu.-^urn 
oidinatur  ad  aliud  ab  ft  fimplicirer  diltmC:tum,ut 
ad  extrinfecum  finem  fui  perfeftivum  ;  namalio- 
quin  nihil  eflicit  aliquid  nohilius  fe  ,  ac  propterea 
aflui  fubltantialis  eft  nob  lior  in  entitate  quocun- 
que  accidente.  Et  cum  arguitur  ,quia  intelleftus 
eft  immediatipr  perfeft  fllmo,  nempe,  effentix  di- 
vins  ;  ergooportet  efTe  perfeftiorem  fuo  a6tu  . 
Diccndum  ,  utique  eundem  ordinem  habere  ali- 
qua  ,  ubi  iiftinguunturratione  ,  quem  fervant,  fi 
realitcrd  ftinguantur  ;  undc  prima  eflontias  funt  Quodi:b.  ^.i. 
immediatioia  eflentialia  ,  a  quibus  funt  actus  fe-  po°t°j^^j,n,^|r 
cundi,qoam  ip'iopera'iones ,  prx.^ertim  fi  dicant 
refpe^tum  ad  e.vtra  .  Sed  tamen  ununi  non  effe  di- 
ccndum  alio  perftflius:  etfi  enim  a6tus  fecundus 
prsfupponat  primum  re  ,  &ratione,  ubi  tamcn 
fiint  eadem  res  infinita  ,  unum  non  eft  akero  per- 
fectius.  Et  quamvisunum  cxfui  ratione  poflit  ef- 
fe  immediatius  eflcn  JCE  ,  ut  pelago  infinitx  perfe- 
ftioriis,  id  tam«n  non  arguit  in  pofteriori  ullam 
ignobilitatem ,  fed  exiltentiam  prsuppontionis 
al^^erius  ,  non  ex  aliqua  imperfeftiQne ,  fed  dc  na- 
tura  talium  extiemorum,ut  voluntas  refpcftu  in- 
tellectus  ,  &  ficuti  aftus  produft^vus  Filij  prsrc- 
quiriturad  produftionem  Spiritus  Sanfti. 

Ad  Tertium  diccndum ,  intellcctum  ad  intelli- 
gibile  referri,ubi  eft  realis  diftinctio  extrcmorum: 
Ac  in  Deo  intejleftum,  &  intelligibile  eflc  unum 
quid  re  indiftin6tum.  Sednec  importarc  talem 
rclationem  ad  crcaturas  in  efe  intc!iig.b;Ii,etiam- 
fi  intclligantur  habere  efie  necefl^arium  pcr.aftum 
intel  e6tusdivini  ;  quia  impolTibilc  elt  fimpliciter 
ncccfTario  elTe  idem  rcaliter  aliquid,  quod  poffit 
■  noncfle  ex  dcficientia  pofllbili ,  vcl  impofllbili  mi- 
nus  necelfarij :  dcquo  sttam  ^.^.art,6.iteruf»  re- 
petito ,  (^  quajl.  ii.de  Dei  immtitabilitate  » 


ARTI- 


'74 


Summce  Joannis  Duns  Scoti. 


2.cii*.  j.  fl.  8 
cn  pTimt  prity 
!:p*li  . 


Dofl,  in  Cora» 
mcnt  ic  jfij 
contiufion.  hh. 
12.    j\UiaJ)li}f, 


I<?,eport.  (^/,7. 
j^../.2.  i:ii'e- 
te  deLl.<-stiir 
qu?!'ter  dlfn- 
tja  divina  eft 
primuin  cifeje- 
fl'im  intclle- 
Itflus  infiiiiti 
prirait?.:e  p?;- 
fei^ionis  ,  k 
e''ia:qiiatisn:s  ■ 
&qiii,iem  fuL) 
»ati»'C  efien. 
ti* ;  'luis  tuS 
e»r.uio!iecoii- 

tinej  titeia . 

oninia  ,  (\ux 
intelleflui  <li- 
vino  oDiiciun- 
tur  . 


ARTICULUS     II. 

An  Dcus  iHtelligat  fe  . 

Dc^.  locis  citat.artic.praceder.ci:,Pyo}ogi q.^, 

§luodlih.qHxp.\j^.%.  Hic  intel]i_;^cndum  , 

I  z.Mecaphyf.rj.  2i.S.  Thom.  i  .payt. 

quxji.  14.  tf/V/c.  2. 

VIDETUR  Deusliaudintelli>erere.  Nam 
fccundiim  Auftorem  deCaiifis,  Propofir, 
ly.  Omnisfciens  efentiani  fuam  ,  redic  ad  ipfam 
redicione  compleca.Std  primum  Princ;pmm  niin- 
quam  Tuam  cvit  eflentiam  ;  quia  nullo  modo  mo- 
vetur  ;  trgo  fibi  non  convenit  redire  ad  etrcntiam 
fiiam  ,  atque  ita  nec  intelligere  fcipfum  . 

PrKterea,  Incelligere  cft  quoddam  moveri,  vcl 
pati,  feu  pcrtici  ;  fednihil  movetur,veI  patitur 
ve!  pcrficitur  a  fe  ipfo  ;  crgo  nihil  intclliglt  fe- 
ipfum . 

Pra^erea,  Intelleflus  fntelli^it  feeodem  modo, 
qiio  percipjtalia  ,per  Ariftorelem  ,  5.  de  yfnima 
Texc.i^  ergo  fi  primum  Prineipium  fntellieeret 
fe  ipfum,  intelligeret  feper  aliud.ficut  ani-rin  no- 
vitfe  per  alia  intelJigibilia  :  vel  intelli^eret  fe  in- 
telli^endo  alia;quod  etiam  a  Philo.fbpho  negatur, 
12.  Mecaphyf  Tex.  c.  51. 

Piarterta(&  eft  argumentnm  Ariflotelis  12. 
Metaphyf.  Tex.c.  jr.)  S\  primum  inrellioit  fe  iii- 
fum  ,  quoniam  ipfum  cfl;  fua  inteH-^enria  ,  fivc 
fuum  i;nellij>ere  ,  in  tali  intHlIigere  non  efl:  aliud, 
q\iam  in.-ellgentis  intelligentia  :  Sedhocnonvi- 
detur  ;  quia  lenfus,  &  opinio.  &  fcientia  ,  &  medi- 
tario  feirper  vidcnrurffTe  alterius  principalifer;& 
fi  aliquod  iftorum  cft  fui  ipfius  ,  ficut  aliquis  fe 
fentit  fentire  ,  &  fcit  fe  fcire,  id  eft  cx  annexo ,  & 
minus  principaliter  . 

CoNrR/\  ,  In  primo  Princip-o  eft  fcientia  ,  ex 
articiik  pracedenti  ;  ergo  oporte''  cflTe  /cientiam 
perfe6tifnmam,nimirum,in  eo  ^radu  rcrfeftionis  , 
&  nohilitatis  ,  quapradita:  lunt  ca:*era;  divin» 
perfecliones  :  fcientiaautem  mntuatur  liam  no- 
fcihtatem  ,  &  pcrfeft'oncm  ah  of^jefto  ;  ergo  cnm 
Deus  fit  entium  eminentifnmum  ,  de  tali  ohjcfto 
lcitntia  fua  pociflimum  cric ;  ergo  intelligit  fe- 
ipfum  . 

Re'.pondeo  dicendum,  Deum  intelligere  feip- 

fum.  Etenim  divina  efTentia  ex  fe,&  de  fcexiftens, 

eo  quod  infinitate  pra:accipiat,  contineatque  quic- 

quid  ptrfeftionis  in  uno  potefteflle.efl  aftus  purif- 

fimus  re  ,  &  ratione  ,  omnem  excludens  potentia- 

litatem  .  Eik  ergo  inHnite  intelligibilis,  ac  infinifJe 

lUbinde  virtutis  ad  movendum   intcllcftum  etiam 

inunitum  ad  fui  exaftam  ,  completamque  intelle- 

tlionem  ;  ieitur  tale  ens  ,  vcl  elTc  infinitum  in  en- 

tibus  eft  omnino  primum  motivum  mo^ione  natu- 

rali .  Nam  motio  omnium  prima  in  entibus  e(l  ne- 

cefTano  naturalis  ;  qiiia  omni  motioni  voIun'atis, 

vel  non  naturali  eftalia  prafuppofita;  ii»iturficut 

pnmum  motivum  naturale  efl  ip'iim   cfTe  irfini- 

tum  ,  ita  piimum  mobile  naturale  efl  intellcclus 

iRnniiUS  ;  prima  itaque  naturalis  ,  &  omnmo  ne- 

cefTaria  motio  ell  in^elleftus  infiniti  ad  inteHigen- 

dum  chjectum  infinitum  :  fiquidem  etfi  poflltquo- 

que  primum  motivum   movere  ad  intelllgendum 

teimmum  firiitum  ininfinito  virtualiter  ,  &  emi- 

ntntercontentum  ;  hsctamen  motio  eflnecefl^a- 

riopcllerior  illa,quia  impofllbile  efl  infinitum 

piastxigere  tinitum  ;    igitur  primum  principium 

rtccfTarjo  in'tll  git  feipfum  ,  vel  eflTentiam  fuam: 

cjus  efljrjfinite  in:elligib){is,&a6tivitatis  aJ  mo- 


vendum  primum  mob.Iead  fui  intelIe<?Honem  . 

Deinde  ,  in  primoomnium  principio  eft  necef- 
fario  ponenda  /cientia  omnium  ,quarum  exratio- 
ne  prims  caufspcr /e  ,   &  ultimi  finis  eft  dire(5li- 
vum  ,  &ordinat.vum  adproprios  fines,  &ad/e- 
ipfum,  cujus  gratia  funt  omnia,  atque  ad  illud 
oportet  ordinari,  a  quo  &  eflc  acceperunt :  igitur 
autfc  tilla  onmia  in  /cipfo,  &  per  lcipfum,  aut 
per  aliud  quidab  ip.Qi ;  fiperfeipflim  :   ergo  fcit, 
atque  intelligic  fi^,  per  cuju.s  fcientiam  fbitoninifl, 
id  e/1; ,   infinita,  qufficontinentur  in  ipfo  :  ^i  per 
aliud  intelligit :  igitur  infinitum  mobile   movetur 
abmotivo  hnito  ,  quod  efl  impoinb  le,  q:ia  tunc 
infinitum  prffi:xigeret  nnitum  ,  aquo  &  ptsrficere" 
tur  ,   &  ita  ille  inteHectus  viiefceret ,  neccflet  op- 
timafub/lantia  nullius  alterius  a  fe  indiga  :  quia 
opus  illiforent  omnia  illa  ,quorum  halieict  fcien- 
tiam  per  immut.itioncin   fi  i  intelleftus  ab  iilis  . 
Pollremofunt  rationes,  quibus  Arifiotcles,  12. 
Mecaphyf  Tex  c  5/.  conatur  oflendere,  Primum  il    _ 
prineipium  intelli.-^erc  /eipfuin,  ejurdemque  intel-|(-„  ,,',.,5^/'^ 
leftionem  oon  efie  aliud  ab  ejufdem  fubftantia.Et'  inConcki.  .>- 
quidem  quonfam  inteljeftiLS   perfe^tioefl  i"telli-  ^'"  "*     "** 
gere  in  afti; ,  non  efr^rbitrandum    in^tellcttuni 
Primi  intelligere  in  porentia  :  quia  tunc  nonerit 
quid  infi^ne  ,  &  venerabiJe  ,  fed  fe  haberet  ut  dor- 
miens  :  efl  igitur  jnte'ligens  \x\  aftu  ,  &    non  per 
aliud  a  fe  ,  quia  tunc  a/iunde  perficeretur:  nec  eP 
fet  optitna  fubflantia  ,  quia  nihil  eftoptimum,  & 
nobihffimum  peraliuda  /e  \p\o  :  llia  igi;ur  incel- 
leflioeflejus  rubft,inti4.3  .  Rurfus,  aftus  ipecifira- 
tur  principaliter  exo.b/efto:   quanto  jgitur  obje- 
clumnobilius  ,  tanto&  a6tus  nobi/ior   :  eft  ergo 
manifeflum  ,  oportere  primum  nobiliflimum  ,  & 
honorabiliflimum  inte/Jjgere,  necde  unoobjcflo 
intelligibili  in  aliud  tranfinutari,  quiatranfmuta- 
tio  effet  in  indignius,  quod  illius  nobilitati  non 
congruit  . 

Ad  Ahcumevta  .  Ad  primum  refpondeo  ,  re- 
dire  fuper  '(lam  eflentiam  nihil  aliud  ^(Te,  quam 
per  fc  fubfiftere  :  Forma  cnim,qua;  perficit  mat«- 
riam,  quodammodo  cfTundit  fe,  vel  difl^unditur  fu- 
per  materiam:  &  ideo  virtutes  cogniciva:  non  per 
fe  /ubfiflentes,non  dicuntur  ad  fuam  efl^entiam  re- 
dire  :  fed  virtutes  cognitiva  per  /e  fubfi/lentes. 
Cum  ergoprimo  Principio  maxime  cenveniatper 
fe  fubfiflere,  maxime,  ut  ita  dicatur ,  poteft  in 
fe  redire  ,  vel  ad  fuam  effentiam  . 

Ad  Secundum  licendum  ,  incelligere  haud  effc 
pati,vel  moveri,  fecundiim  quod  motusefl  imper- 
ft'£ti,  ut  dicit  Philofophus,  i-de  Anima.,  Tex.c  22. 
fed  magis  fecundum  quod  e/l  aftus  perfe6"li,&  pre- 
fertimintelligere  Primi  principij.  Ejusitaque  /;/- 
teUigere  dicitur  pati,vel  moveri,vel  etiam  perfici, 
non  reipfa  ,  fed  duntaxat  juxca  modum  quemdanj 
apprehenfionis  noflr». 

Ad  Tertium  refpondeo  fic  :  quemadmodum 
fe  habet  materia  prima  in  ordine  entium,ita  &  in- 
telleflus  rofler  in  ordine  fubfiantiarum  intclle- 
6lualium.  Materia  autem  non  poflTidet  effe  natn- 
rale  ,  nifi  per  formam,  qus  perficit  ijjfam  ;  &  pari- 
ter  intelleftus  nofler  eil  in  aftu  per  formam  ,  &  fi- 
militudinem  intelleftualem  :  Exquofit,  ut  per 
fimilitudinem  hanc  intelligibile  intelligat:  attin- 
gendo  autem  inteliigibile,  potefl  &  fuum  percipc-  J 

re  intelligere  ;  &  intelligendo  tale  intelligere^x\o-  I 

vit&feipfum.  Inteilecius  ergonofler  non  intel- 
ligitfe,  nifiperaliud,  e.veoquod  ultimum  gra- 
dum  tcncat  in  ordine  /lib/lantiarum  intelligibi- 
lium  :  velfoit^  ex  infirmitate,  cui  implicatur,  & 
prsemitur  pro  conditione  prx'entis  fl.uu.'?.  At  con- 
traria  omnino  ell  ratio  in  intc!le6tu  divino :  quo- 

niam 


Tomus  l  Vars  I.  Quceft.  XI V.  Art.  lll.  1 7  5 


Doflor  in 
Commenrr  »»■ 

.77- 


lUdin.  I4'1-t* 


<JuoHlib.  q.i^. 
$.  ii  arSH.itur 
comra  hee  ». 
SS. 


OoA.  Theo- 
«m.  %,  n.  4, 


l.riift.  2H.  2. 
$.  f>  rqtirtne 
huii*i  V.ictun' 
iojk. 


riam  enlm  eil  aflus  puriis,  &  infinitus,  enene 
quit  in  potentia  ad  a!iud,ficut  intelleftus  hnitus, 
ac  proptcrea  non  per  aliud  ,  fed  per  fe  ipfum  in- 
telligit  fe  unum  ;  atquc  in  eo  cstera  omnia  ,  nem- 
pe  inhnita  ,  qusin  omnium  caufa  continentur, 
long^perfeftiorimodoattingit  ,acfint  in  fe  ipfis. 
Ad  Qiiartumeit  refponfio  Philofbphi,  lococi- 
tato  §.  yiut  in  quibufdam ,  in  rebus  materialibus, 
proutfunt  fcits  ,  fivi  praflic^  ,  fivefpeculative  , 
idemefl  fcientia  ,  Sc  res  (cita  :  idem  eft  enim  do- 
mus  in  mente  artificis  ,  &  fcientia  domus  :  &  fimi- 
liter  in  Theoricis  ratio  rei,&  ipfa  res,prout  efl;  in 
anima  ,  ejufqueintelligentia  idem  funt  eo  modo  , 
quo  fit  unum  ex  cognofcente  ,  St  cosnito.  Si  igi- 
turita  evenit  in  intelleclu  finito,  multo  magis  in 
intelieftu  infinito  idem  crit  infelHgens,  5f  intelle- 
ftum  ,  non  fecundijm  confiderationem  ,  fed  fecun- 
dum  rem,  cum  intelligat  fe  ipfum  .  Idem  eft  '^•♦•ur 
in  (gIo  DeointeII'gtntia  ,&  intelleftum  ,  &  fubf«- 
de  ideni  quoque  eft  intelligenTia  int-elligenMffi  ,  & 
intelligentia  intelligibilis  ,  eo  quod  idem  fit  inrel- 
ligens  ,  &  intelligibile  .  In  aliis  vero  contraria  ell 
ratio;  quia  alialunt  intelligibilia  ,  a  qu'bus  perfi- 
ciuntur ,  &  ad  qus  funt  in  potentia,  ideo  perfe  il- 
larum  funt,&  principaliter.  Primum  autem  unum 
duntaxat  per  fe  intelligit ,  quod  efi:  primum  intrl- 
ligibile,  &  primum  motivum  ;  &exinlead  reli- 
qua  intelligenda  ab  eodem  illo  unico  pariter  mo- 
vetur  ,  per  cujus  motionem  intellefius  div'ni  pro- 
fpeflui  apparent,  &  videnturquascunque  fiint  in- 
telligibilia  :  etfi  hxc  duos  ordines  ,duplexque  ?e- 
Bus  conllituant ,  quibus  &  duplex  in  Deo  corre- 
fpondet  fcientia  ,fcilicet,  necelTariorum,  &  con- 
tingentium  ,  de  quibus  in  fequentibus . 

ARTICULUS    Iir. 

Utrum  Deus  comprehendat  fe  Ipfum . 

VoSior  locis  in  margine  citatis  S.  Thom.  i.  ^arf 
qMaJl.  14.  artic.i. 

VIDETURDeusminim^  comprehendere  fe- 
ipfum.  Namjuxta  Auguftinum  1  b.  12.  de 
Ci  vit.Dci,cap.  i  S.^ujcqui^fcientia  cow^ehe^^-fi- 
tuT  ,fcientis  cogninonefinitur :  Sed  Deu<!  efi:  in 
fe  intenfive  infinitus,  &  quid  prius  naruraliter 
fua  operatione  :  ergo  nequit  fua  lcientia  finiri ,  ac 
pcr  confequens  nec  comprehendi  . 

Praterea  ,  Eflentiadivina  ut  eirentia  eft,  quo- 
dammodo  cft  prior,  ac  perfettior  ipfius  proprieta- 
tibus,  &operationibus,  quarum  funt  princ^p^a 
proprietates,juxta  illud  Damafceni  lib.i.  cap.  12. 
Totum  infe  ipfo  comprehendens  habet  effe  velut 
quoddam pelagus  ftbflantia:  infinituni.Scd  intel- 
ligerc  eft  operatio  intelleftus  ergo  hac  operatione 
non  comprehcnditur  totum  efle  infinitum,  quod 
eft  prius,  &  perfeftius  tali  a£lu  intelligendi:quip- 
p^qui  infinitus  non  fit  in  linea  eflTendi  ,  fed  dun- 
taxat  in  efle  determinato  intclligendi. 

CoNTRA,Auguftinus  Epift.  1 12.  c^p.^.Totuift, 
\T\avi\Ucomprebenditur  videndo.,quod  ita  videtur  , 
ut  nihilejus  lateat  videntem .  Nihil  autem  elTen  • 
tisDeila^^ere  poteftintelleftum  ipfius  :  quia  tunc 
ca  fcientia  non  forct  infinite  perfefta  ,  &  honora- 
bilifllma  :  non  attingcret  enim  ,  ncc  pervadcret 
quicquid  in  entibus  eft  Intclligibilltatis  . 

Respondeu  diccndum  ,  Deumaclufuo  intel- 
ligendi  certifllmc  comprehendere  fe  ipfum  .  Nam 
tunc  intelligibile  fcientia  comprehenditur  ,  eum 
tapta  eft  cbjccti  inte  ligibilitas  in  ratione  obje6ti 
intelligibilis  ,quanta  &  vis  intelligendi  a£tus  cir- 


ca  illud  tcndentis  •  quii  tune  eft  perfefla  adasqua- 
tio  ,  &commenfuratio,  &  nullus  exceflus  unius 
relpei5tu  alterius.  Atqui  intelligere  divinum  cft 
intenfive  infinitum  ,  cum  pcrfeftio  fimpliciter  fit, 
habeatque  in  primo  principio  ftatum  in  ultimo 
perfeftionis  fux :  ergo  perfefte  adaquatur ,  atque 
commenfuratur  objefto  item  intenfiv^  infinito  ,  & 
infinitae  intelligibilitatis :  ergo  perfeftifllm^  com- 
prehenditur  ab  aftu  pariter  intenfive  infinito:quia 
nihilpoteftreperiri,  &  efle  in  tali  objefto  ,  quod 
ipfumlateatvidentem  :  de  qua  re  a6tum  fapra, 
qHxJ}.  I  i.firtic.'j.z6t\ix\(\nti.part.qii(efi.io.artic.  r. 
Ad  Argumenta  .  Ad  primumrefpondeo,di- 
£tum  Auguftini  non  efle  accipiendum,  quafi  abfo- 
luti^hniatur  omne  id,  quod  fcientia  comprehen- 
ditur;quiatunccumprimum  principium  fitreve- 
ra  neceflario  infinitum,  nequiret  fcientia  compre- 
hendi  ,  ne  infinitaquidem  ,  quod  erroneum  eft  . 
Vult  igitur  Auguftinus  ,  finiri  quod  comprehen- 
ditur,  non  in  fe  ,  &  abfo!ute/ed  cognofcenti  ,  qua- 
tenus  refpeftucognitionis  comprehendvs  perin- 
de  fe  habet ,  ac  fi  eflet  finitum  ;  quanwis  alioquin 
fit  infinitum  ,  ac  intelligibilitatis   infinira: ,  quia 
adeft  perfcfta  ada:quatio,&  commenfuratio,ut  di- 
6tum  ell . 

Ad  Secundum  dicendum,  quoniam  eflentix  di- 
vinxeftperfecte  idem  potentia  intelleftiva,  ip- 
fumque  intclli.»ere  ,  ideo  &  infinita  vis  illa  intellc- 
aiva  poteft  efle  principium  operationis  itidem  in- 
fin.tx,  fecundi^im  intenfionem  ,  qua  fubindecom- 
prehendaturobieftuminfinium,  quod  eft  totum 
efle  fic  ,  ut  n'hil  in  eo  fu.-ierfi^  quod  perfeftiflime 
ab  illa  opera  inne  infinit^  perfefta  non  attingatur. 
Etcum  probaturex  ratione  prioritatis,rcfpondeo 
fic  :  prioritas  illa  eft  qunfi  prioritas  fandamenti : 
illud  autem  fundamentum  non  folum  eft  perfecte 
idem  cum  illo,  quod  intelligitur  fundari  in  eo: 
verilim  etiam  ijlud  habet  perfettionem  formalem 
intenfiv^infinitam  ;  ac propterea  perfeae  ,  iden- 
tic^,&unitiv^  contioet  perfeftionem  fundamcnti; 
ficut  ergo  eftoperatio  illa  intelligentix  intellige- 
r.;,&  quidi  m  comprehenfivum,ita  &  eadem  fcien- 
tia  perfeft  fl^ime  comprehenditur  fundamentum  , 
cui  eft  pariter  perfeftiflim^  idem ,  ejulque  unitive 
contentivum, 

ARTICULUS    IV. 

Utrum  ipfam  intelligere  Dei  fit  ejus  fubftantia. 

'Oocf.  i.  difi.2  q.2.^.  Nunc  iilterius,&  §•  Oftcnfo 

"De primo  Piincipio,c3.p.A..coT)c\uis6.i2.Me- 

taphyf.  qtiaift.  23.  J'.  Thom.  i,  pan. 

quafi.  i^.artic.  4. 

V  IBETURipfum inte//,oere  Dei  non  efle 
ejusfubftantia  .  Etenim  operatio  dicit  ali- 
quidprocedensabeo,  cujus  dicitur  efle  operatio: 
led  intelligere  eft  qaxdam  operatio  naturx  intcl- 
leftualis  ;  ergo  cum  primum  Principium  abalio 
nonprocedat,  ncc  proCedcre  pofllt,  operatio  in- 
telligentia  minime  fpeftare  poteft  adipfius  fufa- 
ftantiam,  fcd  magis  ^/r(?  fubftantix  incelle6tualis 
prxliipponat  oportet  . 

Prxterea,  Intelligeos  fe  intelligere  ,non  intelli- 
git  aliquid  principale,  fed  quiddam  acccirorium  , 
&fecundarium,  ficut  dicit  Philofophus  iz.Alt- 
tap/.'v/^.Te.\'.c.^\.  ,  ergo  fi  Primi  principij  fubftan- 
tia  effet  ipfum  inteiligere  ,  profcc-to  non  aliud  io. 
retintelligereDcuin ,  quamcum  perjipimus  ip- 
fum  intelligcre;ergo  Dei  intelleftio  non  eflct  cen- 
fendaaliquidmagnum,  &priBcipale,  fcdpotius 

quid 


Quodlib. 
fit»tnn. 


g.  Thom.  Sic 


'n_. 


Comiie 
Con^i'i'.  lape 
13.  Metup'). 


iajoiutione' 


quiiJ  acccflbrium  ,  Sc  minus  principalc . 

Prsu^rea  ,  Si  Dei  rubflantia  fu  (iium  intellige- 
re,  ergo  Dcum  intelligere  fe  ,  eflTet  le  intelliqere  : 
ac  proindecum  ip^um  fic  fuum  intelligere,erit  in- 
telligerc  fe  intelligere,  intelligcre  fe  ,  &  fic  in  inri- 
HrtuVn  ;  ergo  intelligere  Deinon  eft  fua  fubftantia. 
CoNTRA,  Auguitinusy.  de  Tyini^cap.^.  dicit, 
Deo  lioc  ell  efle ,  quod  rapientem  effe  :  Sc  iJem 
ha!->et  i  J.  de  Ti intt.  cap.  1 3.H0C  autem  ell:  fhpicn- 
tem  tfle  ,  quod  intelligere  .  Sed  eire  Dci  ell  ejus 
fubilantia  ,  ut  q.  5.  artic.  4.  oflenfum  fuicergo  in- 
telligere  Dei  eflejus  fubliantia. 

RESpoNUEodicendum  ,  omnino  Dei  intelligere 
aliudnonefle,  qaam  ipfius  fubllantiam  .  Decla- 
ratio:  Primum  principium  intelligit  fe ,  &  qui- 
dem  aftu  comprehenfivo,  nempe  adsqaatiflimo 
infinita  intelligibilitati  ipfius  ,  ex  diftisin/^-^JC- 
dentib-i.saniculis  :  ergo  fi  is  actus  intelligendi  in- 
tenfiv^  infinitum  non  fit  idem  ae  fubftantia  ipfius 
intelligibilis  infiniti,profeclo  aliud  quid  efleopor- 
tet  ab  illa  :ergo  efl  quid  caufabile  ,  atque  effefti- 
bi!c  :  Nam  incau'"atum  ,  &  inefFeft  bile  non  efl 
aliud  ,  quamfublhntia  Primi  principj,  &quic- 
quid  eft  idem  illi  .  A'qui  nihil  caufabile  &  effefti- 
bilecft,  aut  tfle  potellintenfiv^infinitum  :  ergo 
aftus,quo  Deus  intelligit,  comprehenditque  feip- 
fum,  ron  potell  effe  aliud  quid  a  fubfliantia  ipfius. 
Rurfu^,  prima  omnium  caufa,cum  fit  a  fe,circum- 
fcriptoquocimque  aIio,ex  fe  habet ,  ut  infJuat  in 
omnecau  abile  ,  lalrem  ut  caufa  pnma  :  fed  cir- 
cum'cri;  ta  nt^llefti  )ne,qua  leipftim  comprehen- 
dit ,  noi"!  n.fbet  un  e  per  le  influat  in  caufabiiia: 
quia  cau^am  prmam  oportet  prscognofcere  quic- 
quid  c.iU  at ,  al'oquin  non  v.ileret  ea  ordinare  ad 
proprios  fircs,  &  ad  fe  ulrimum  finem  :  ergoevi- 
denter  \\  fius  intelIe:t:o  nt  quit  efl"e  aliud  a  fua  fub- 
ftan^^ia,  a  qua  &  accipit  omnium  aliorum  ,  &  cau- 
faft'orum  c  ^snitionem:  quia  tuncexfenon  habe- 
ret  und^  togr.o'"ceret  caufanda,  &  dirigenda  in 
proprios  fines . 

Dein''e  hu"ccoPcli  fioni  declarandx  funt  ratio- 
re.'!  Aiiflo'elis  i  i.Meraphyf.Tcx.c  ^i.Si  is  actus 
intelligerdi  non  eflTet  idem  ac  ipfum  intelligiblle  , 
V'tlererur  continuatio  talis  operationis  foie  fibi 
lahor'o'a,  ficut&nobis  .  "Verum  ad  certamcon- 
tlufioncm  aJducit  medium  probabile  :  Non  enim 
fi  potentiadifferatabafln,  propterea  is  afluserit 
laboriofus  ,  ut  conftat  in  intelligentiis  beatis  ;  la- 
bor  crgo  ,  &  defatigatio  in  nobisortum  hahetex 
aliiscaufis.  Rurfusarguit,fi/"//rf///^e're  jnPrimo 
ron  fit  ipfius  fubftantia  :  igiturnoneiret  optimum, 
&  honorabiliflimum  ,quia  fuum  intelligere  habe- 
rct  abalio.  Hxcratiodechratur  fic:Prima  natu- 
racum  fit  intellectualis  eft  aftiva,five  operativa: 
ied  perfe6tio  ulrima  entis  in  aftu  primo ,  confiflit 
in  actu  fecundo,  fi  ve  in  iofius  operatione,quo  con- 
jungitur  optimo  :  ergofi  id,pi'rquod  prima  natu- 
ra  ell  in  ultimo  \v.x,  petfeft  onis,  quoque  conjnn- 
gitur  optimo,  efl  quid  diverfumab  ipfiusfuhfl:in 
tia  ,  tali.s  natura  n.)n  b-rir  optima  ,   quia  aliud  efl: 
fuum  optimum.  P'CE'erea  ,  innuit  ha'->c  rationem, 
§.  jSJam  fi  non  int^Higat  :   fi  intelligere  in  Primo 
prirtipio  fit  aliud  ab  ipfius  fubflanti:»  :  finc   pro- 
fecto  talis  pffentia  roTipara^-efur  ad   intelligere  , 
ficut  potentia  ad  aftum  r  ergo  c^irn  in  primo  nulla 
iit  potentia  aJ  perfeftionem  ab  fe  di.linftam  ,  ntc 
inttil  gere  erit  aliud  ab  cjus  iuhltanria  . 

Denique  ,  aliis  hxc  veritas  ita  declaranda  vide- 
tur  :  Pccntia  intcHeftva  Primi  principij  ,  &  ob- 
jectum  ejus  funt  idem;  ut  articuh  2.  praoftenfiim 
fuit  ;  ergo  &  aftus  ,  quo  potentia  ha:c  fuum  attin- 
^it  x;bjectum,  pi^  i^enj  cyrji  ipfis .   Hkc  ratio  inef- 


SummaJ  oannis  Dtins  ScotL 


iicaxefl;  habet  enim  manifefiani  inllantiam  :  fi- 
quidem  Angelns  intelligit  fe,  &  amat  fe  ipfum  ,& 
tamcn  ij  actus  realiter  tfiltinguuntur  a  fubHantia 
ipfuis  .  Ell  ergofallacia  Accidentis,e.\'  identitate 
aliquorum  interfe,concIudere  idencitatem  refpeftu 
tertii ,  cui  extranea  funt.  Exemplum  :  intellige- 
re  divinum  efl:  idem  fuo  ^r/Zc?;  ergo  fi  ipiam  iiael- 
J/gere  e(l  aIicujus,'prum':'e//£?  ellejufdem;  non  fe- 
Quitur  propter  accidens . 

Ad  Argu.ment.-v.  Ad  primum  d."cen:ium,  uti- 
que  inteHigere  tS{t  opgrationem  naturae  intelle- 
(jiualis,  non  quidem  in  aliuJ  procedentem,  fed 
potiiis  in  operante  manentem.  QuoJ  fi  'ntelligere 
eflopera!:ioimmanens,multo  magis  in  Primonrin- 
cipio  erit  immanens  ;  non  eft  enim  aliud,  nifi  ub- 
flantia  intelligens  :  non  proccdit  ergo  ejus  opera- 
tiojnaliuJ,  nifi  fecundum  apprehenfionem  no- 
flram  ;  non  quoJ  ab  intellcctu  non  fit  ,  fed  quo- 
niam  eft  eadem  ac  ipfitis  fubflantia  . 

Ad  Secundum  refnondeo,majorem  cire  veram, 
quum  inteliigens  fe  intelligere  ,  non  intcliigit 
quiddam  in  fe  fubfiilens  ;  tunc  quidem  id  intelli- 
gere  exiflimandum  quid  acceflbrium,&  non  prin- 
cipale  .  SeJ  quoniam  intelligere  Primi  eflin  fe 
fubfiflens  ,  &  una  res  cum  ipfius  fubflantia  ,  ideo 
x^^iMmintelligere  non  eflacceflorium  intelligere  . 

Ad  Tertium,  dicendum,  infum  intelligere  non 
efl'*^  intelligere  aliud  ,  fed  feip.uim  .  Quare,  fi  Pri- 
mum  principium  foret />//f///>fr(r  :  &.  intelligere 
fuum  effet  aliud  intelligert ,  utique  procederetur 
ininfinitum  .  Se  1  m  propofito  aiiter  re.Ti  fc  habe- 
re  ,  exdiftis  maniftftum  ell . 

Ad  Argumenrum  adoppofitum  ,  quod  ex  au- 
floritate  Augullini  proceffit,propter  quam  aliqui 
putant,in*elligere  fpeftare  ad  fubflantiam,&  qui- 
ditatem  De,ficuti&  ipfume^.  Refpondeo,hanc 
fane  eflx  non  potuifle  mentem  Auguflini,  conflat 
ex  diclis  ejus,  15.  dc  Trinit.  cap.^.JV  iT'/c/"/;/«J',  in- 
<:^w\t.fiipiensfpeciofus,rotens.fpiritus,hor;'m  r/uod 
noi^tjjimitm  t'ff'i->  i'ideturfignificarefubfiantiam: 
ca  et  a  -:ei  b  hnjusfubftantia  qualitates  ;  ergo  fi 
id^m  efl  fapienrem  efiTequod  intelligere;ut'que  id 
intelligere  ron  eritgradusquiditativusfubflanti^ 
Dei ,  fed  magis  ejufJem  qualitas  .  Eatenus  igitur, 
atque  ea  mente  Auguftinus  pronunciat  idem  fa- 
pere  ,  ac  efl^e,  qua  eodem  q.de  Tri n i t.cap.  ^.r\e^zt 
identitatem  Deitatis  ,  &  paternitatis^A^i»  eo.,  in- 
quiens,'?*i://ifr,^ao,  Deus.  Porro  fapientia,  vel  ope- 
ratio  intelle£liva,cum  una  eademque  fit  in  tribus, 
unum  ex  eflfentialibus  pra:dicatis  eft  ;  (  prout  ef- 
fentiale  difliinguitur  contra  notionale  )ea  autem 
prajdicata  ob  formalem  infinitatem  ,  quafi  mutuo 
identificantur  ,  quod  relationi  paternitatis  decft; 
quia  nonformaliter  infinita  :  idem  efl;  igitur  fa- 
pere  ,  &  effe  ;  quia  eadera  fapientia  Dei  efl  in  tri- 
bus  fuppofitis  :  fed  non  in  tribus  fuppofitis  ell  pa- 
ternitas,  aut  alisrelationes  perfonales  ;  attamea 
quemadmodum  caetera  attributa,  qua:  appellantur 
ab  Auguflino  fubfl:antiffiQualitates,non  fpeftant 
ad  rationem  quidirativam  illius,  ita  nec  intellige- 
re  ,  vel  fapere  efl:  gradus  Dei  quiditativus  :  etfi 
talis  dicendus  fit  vita  intelleftualis  ;  de  quo  infra 
quaft.  1 8.  artic.  3, 


Deprimo  prin 


B.  Thematlilc 
%.Ai  opfojitom. 


Doft.  i.<tia.8. 
0.4.  i.  Ctinr* 
,i)a  ■  V,  AUf 
cuiidit  Uuhiitm. 


ViMfntlus  Ly* 
chi"tus/i«*fv ,/. 
1.  Quoiiiih.  «e 
Rfceniiores 
S..otill*  fuper 
I.  ic/if. 


ARTI- 


Tmtts  L  Parsl.  Qucejl.  XIV.  ArticV. 

ne  fibi  fubftantiali,  ac  identificat 


ARTICULUS    V. 
Utrum  Deus  cognofcat  alia  a  ft  ♦ 

DoH.it. Me{apbyr.q.2^.iJi/f.2.q.2.^.Qntitt 

conclufio  item  \.Report.diJ}.i6.  q.  i.de 

primopriifcipio ,  cap.  4.  concluf,  8. 

S.  Thom.  i.p.quaji.  14. 

artic.  5-. 

VIDETUR  Dcus  haud  cognofcere  alia  a  fe, 
per  argumentum  Philofbphi  \t.Mftaphyf. 
Tex.  c.  15.  Nam  fi  intelleflus  Primi  principii  intel- 
ligat  alia  a  fe;  ergo  aliquid  eft  il'odignius:  «•on- 
fequens  efl  falfum  5  ergo  &  antecedens  .  Probatio 
confequentiffi  :  intelligibilc  ell  perfeflio  intelli- 
gentis  ,  &  ex  ipfo  intelligibili  nobilitatur  intelli- 
gere  ,  ergo  fi  Dcus  cognofcit  aliaa  fe  ipfe,acci- 
peret  nobilitatem  ab  illis ,  &  fubinde  perfeftio- 
nem  ;  ergo  illa  ,  a  quibusperficitur,  funtdignio- 
ra  fe  :  aut  faltem  ejus  intelleftus  vilefceret,  fi  a 
vilioribus  mutuaret  fuam  perfe6lionem  ,  &  acilum 
inteJIigendi  . 

Praterea  ,Potentia  non  exceditfiium  proprium 
obje«?tumin  operando  :  objeftum  autcm  inrelle- 
6tus  divini  efl  primaefTentia  ,  primumque  moti- 
vum  ;  ergo  is  intelleclus  intelligendo  non  excedit 
primum  mrelligibile  ,  cui  eftidem.Si  vero  fer- 
retur  praterea  in  alia  intelligibilia  ab  ipfb  intelli- 
gibili  pr  mo  ,  excederet  primum  ejus  objeftum  j 
ergo  Deus  non  cogno/cit  alia  a  (e  . 

Praterea,Cum  plura  cognofcuntur  unicaratio- 
ne  ,  cognofcuntur  indiflinfte  ,fed  quicquid  ab  in- 
telleftu  divino  cognoititur ,  diflinftifTime  cogno- 
fcitur;  quia  per  rationem  unicameflTentia!  fua:;  jgi- 
tur  inteIk'6tUs  divinus  non  fcit  aliud  abeffentia 
fua  ,  alioquin  cogno  ceret  plura  diflinfte  peruni 
cam  rationemcognorcendi ;  quod  videtur  impof^ 
fibile  . 

Praeterea ,  Intelleftio  prscipuam  perfeflioncm 
feu  fpec;ficationem  mutuatur  ex  objecto  ;  ergo  fl 
intelleftus  divinus  fe  extenderct  adcognorcenda 
alia  ab  objeflo  infinito,  ratione  cognitorum  foret 
fua  ipfius  intelleflio  non  infinita  ;  vel  effent  in  ip- 
fo  aiia;  intelleftiones  accidentales,ab  unica  illa  in- 
finita  ,qua  comprehendit  objeftum  infinitum.  Id 
vero  eft  plane  inconveniens  ;  ergo  unicumdunta- 
xat  eft  intelligibile  ,&  intclleftum  intelletlus  di- 
vini. 

CoNTR  A,Ad  Hebraios  ^.Oifinia  nudajS  aper- 
tafunt  oculis  ejus .  Ergo  divinus  intelleflusex- 
tenditur  ad  cognofcendum  omnia  prorlus  iritelli- 
gibilia . 

RESPONDEodicendum.Deum  necefTario  intel- 
ligere  omnia  alia  a  fe  :  Declaratio  ;  contradi(?tio 
eft ,  primani  omnium  caufam  effe  a  fe  ,  &  non  ha- 
bere  exfe  und^  influat  in  omnia,  tanquam  prima 
eorum  caufa  :  fed  nifi  ex  fe  illa  omnia  in^^el- 
ligeret,  nonhaberctex  fe  und^  inl^ueretin  illa ; 
quia  agens  apropofito,  agit  prsviacognitionc, 
in  quo  diftinguitur  ab  agente  naturali  :  &  agit 
amore  iinis ,  quem  non  potell  diligere,  nifi  praeco- 
gnofcat;  ergo  necefrarici  Deus  cognofcit  omnia 
alia  a  fe  .  Dcinde  ,  perfeflionis  eft  in  intelleflu, 
pofTedift^nftLj&aftu  inteiligcre  ;  imo  necefTirium 
adrationem  iineiletlus;  quiaintelleclusomnis  eft 
totius  entis  corpniunifTime  fumpti;  ad  omne  enim 
inteliigcndum  ncccfTario  inclinatur  ;  ergo  intelle- 
Siws  primi,cui  ineft  omnis  perfeflio^aftu  ,  &per- 
fefliflim^  inteHigit  omne  intelligibile ,  Jntclk6tio» 
Tcm:(s  I. 


177 

c  prolndcnon 
expcftat  tendere  in  alia  a  fc  ,  eorum  exiftcre  rea- 
le  ;  nam  quicquid  eft  idem  primo  neceiTjrio  ,cft 
necejfe  effe  :  alia  autem  intelligibilia  non  funt  ne- 
cefje  ejje  ;  ergo  ha!c  intelliguntur  diftincte,  ac 
perfei^tiffime  aftuncceffario,  &  eterno,priufquam 
fint  inifj^f  realis  exiftentia,  (cilicet  eodem  aflu, 
quo  intelligit  fe  ;  non  quafi  ab  his  moveatur :  id 
enim  eft  impoffibile ,  potcntiam  nempe  moveri  ab 
objefto  non  fibi  projx)rtionato,uti  eftfinitamre- 
fpe6tu  infiniti ;  fed  quatenus  poft  motionem  ad  in- 
telligendum  infinitum,  movetur  adalia  pcrcipien- 
da,  quffifubinde  intelliguntur  ut  objefta  fecun- 
darit  in  objefto  primario  priuscognito. 

Tandem  ,  continens  aliquid  virtualiter  in  fuo 
effe  reali ,  continet  illud  in  effe  cognofcibili.  Sed 
Deus  in  ejfe  rea/i  continet  omnia  alia  a  fe  virtua- 
iiter;ergo&  cadem  continet  in  effe  congnofcibili: 
ergo  omnra  alia  a  /e  cognofcit  in  fe  ipfo.  Probitio 
minoris:  nxm  nifi  in  prima  forma  continerentur 
omnia,  in  nullo  alio  continerentur  virtualiter, 
nec  formaliter;quia  nihil  poteft  efle  in  efiFeftu,  nee 
in  caufafecunda  virtualiter  ,nifi  eminentius  fit  in 
caufa  prima  :  caufa  enim  proxima  continet  qui- 
dcm  effeftum  fuum,fed  nonafe  :  abalio  ergo  ha- 
bet  fic  conttnere,quodproinde  debet  effe  omnium 
cortentivum  long^  eminentifl'imum,propter  quam 
continentiam  omnium  perfeftionum  eft  latioin- 
telligendi  alia  a  fe,  utexafliusdcclarabitur  <2r;-//c.  Ji'c  i»  foiittism 

/>  *  ne  . 

equentt . 

Veruntamen  alii  declarant    Deum  intelligere 

alia  a  /e  pcr  hoc ,  quia  Deus  eft  omnium  aliorum 

caufa  :  omnia  enim  in  Dei  virtute  continentur. 

Virtus  autcm  alicujus  rei  perfecle  cognofci  non 

poteft,  nifi  cognofcantur  ea  ,  ad  qu£B  virtus  fe  ex- 

tendit:ergocum  virtusdivina  fe  extendat  adalia, 

eo  quod  fit  caufa  prima  effetliva  omnium  entium, 

necefTe  eft  Deum  al  a  a  fe  tognofcere  .  Contra  , 

Virtusdivina  relpeftu  creaturarum  eft  omHipo- 

tentia :  fed  Deus  non  fcit  poflibilia ,  quia  omnipo- 

tcns:  imo  cft  potens  producere  illa  ,  quatenus 

volunttti  ab  intelleflu  oftenduntur  non  repugna- 

re,  feu  effc  poffibilia:  er^o  prius  ratura  Deus  ne- 

celTaiiofcitomnia  poilTbiiia,  quam  ca  ad  omnipo- 

tentiam  eomparentur  ;  a  qua  &  phyficam,  feu  ob- 

jeflivam  pofllbilitatem  accipiunt,  quam  non  reci- 

pitchymera  ,  eo  quod  intrinfecc  repugnare  co- 

gnofcatur .  Unde  per  impoffib^le  circumfcripta 

omnipotentia  ,  ron  propterea  jier  locumintr^nfe- 

cum  auiertur  aDeoomnircientia  poflibihum.Rur- 

fus,in  eofigno,  quo  intel!i£tus  infinitus  movetur 

ab  tffentia  divina  ,  comprchcndit  eam  :  led  tunc 

non  novit  qus  continentur  virtuafiter  in  caufa;cr- 

go  poteft  caufa  perfeftd   cognofci,  non   cognitis 

quee  in  ea  virtualiter  includuntur  •  Probatio  mi- 

noiis  :  fi  eoinaiStu  ,  quo  Dcus  cognofcit  fc,  in- 

cluderetur  cognitio  nlterius  a  fe,profccio  eflTet  bea- 

tus  per  cognitionem  aliorum  a  fe  :  Id  autem  eft 

faifum  ,  fecLindnm.  Anguftinum  5.  Confefl";  cap-4. 

^jii  'vero  &  /(?,  (^  illa  /i$vit,  non  propter  illa  hea^ 

tior^fed  propter  tefolum  beatirs  ejhcrgo  vifio  alio- 

rum  a  Dco  non  includitur  formaiiter  in  vifione 

Dci  per  quam  Deus  eftbeatus:  igitur  compre- 

henfio  caufas  non  includit  comprehenfionem  effe- 

fluum  :  ficuti  nec  comprehcnfio  principii  poftulat 

ut  comprehcndantur  conclufioncs  ex  eo  deducen- 

da  :  quia  ftat  perfefla  principii  cognitio  ,  quam- 

vis  nulia  conclufio  exindc  inferenda  cogno/cere- 

tur.  Non  negamus  tamen,  intelleftum  divinum 

Comprchcndcndo  virtutempotenti^deitatis,quan. 

tum  eft  cognofcibilis  ,  videre  qusecunque  pofTunt 

ab  illa  produci ;  fed  ttmen  in  priori  figno  vidct 

Z  pofTi- 


•  diil.  4J» 


I.  Re; 

cit.  n. 


•ori.  ]3C. 


j  78  Summcejoannis  Duns  Scoti . 

poHib.Iianonrepugnarcabintrincecc&icJeoene  ARTICULUS 

pofTe  objeftum  divinae  virtiitis,  velomni|K)tenti^?. 


VI. 


Com 


.74. 


Ad  Argumenta  .  Ad  pnmum  refpondeo^Phi 
Do,^.  ia-,  lofophi  rationem  protedere  de  a//&  ,  qiiodeflob- 
^"  W-r!  ie6tum  motivum,  &  per  le  terminati  vum  afkus.n- 
<,.  fi,..  telkaionis.Talc  enim  objeftum,cum  natura  prce- 
cedatactom,  fi  foret  aliud  ab  eflentia  divina  ,  in- 
tel'c(ftus  mutuaret  fuam  Cecundariam  perfeftio- 
nem  ab  alio  extra  fcipllim :  quod  ell  impoflibile, 
cum  per  intellieere  fuum  uniatur  ini^nito  intclli- 
gibiii .  In  propoflto  autem  intellccclus  alia  intelii- 
Pit  quffi  non  movent  ipfum,nec  terminat.niu  qua- 
tenuspcrpriusterminaturadobjeaummotivum, 
requeabhisrecipit  ullam  perfeaionem,nec  v.le- 
fcit  perattingentiamcorum  ;  quia  gaus  quoad 
fuum  cfl-e  non  cll  coexigitivus  tallum  objeaorum: 
imo  illa  confequunturex  perfcaione  attus  inhm- 
ti    atqueabiplbdependent  . 

AdSecundumdicendum^verum  efle  afl*umptum, 
proprie  loqucndo  de  exceflu  .  Sed  intelleaus  di- 
vinus  intelligendo  aliquid  inclufum  virtualicerm 
primario  ejus  objeao  ,  illud  proprie  non  cxcedit. 
Qiiotiiib.q.u.  Vjfprpo  potentia,Scobjeaum  propriumfintadiE- 
|,ir""  quata  ,  atque  proportionata  ,fatise/l  id  objeaum 
inratione  motivi,  &  terminativi  potentiam  non 
excedere  :,quod  fane  evenit  in  cafu  ;  nam  alia  ab 
^ivina  efl^encia  nec  movent ,  nec  terminant  aaum 
diviniin^elieaus,nifiquatenus  per  prius  termi- 
ratur  ad  objeaum  ejus  motivum,atque  ita  fecun- 
darioad  fa.lem  intelligibilia  terminatur,qua:  iunt 
ntceflTaria  fequela  aaus  intcnfive  infiniti . 

Adtertiumrefjondeo,  fi  illud  unum,  perquod 
plura  co.^nofcuntur,  fit  iliimitatum ,  optime  per 
illud  pofl^e  pIura,imo  omnia  ,  qus  in  illo  continen- 
tur ,  diftiraifllme  cognofci  .  Tale  autem  illimita- 
tum'efldivinaefl"entiaintenfive  jnfinita,atque  ex 
fe  omnium  reprffirentativa;  itaque  eft  ratio  diftin- 
ae  cognofcendi  omnia  ,  permde  ac  fi  unius  dun- 
taxat'in'el]:gibilisefl-e  reprffifentativa.Cum  en.m 
cominereficomnia  virtualiter  ,  &  eminenter  lit 


Utrum  Deus  cognofcat  alia  a  fe  propria 
cognitione . 

BoZl.  I zMetaphyf.q.  zs.\.difi.  3 Ui.Vnic. in 

Report.  ibtdem  difi.i6.  qy.ccfi.  2. 

ii-i  tic.  6. 

VIDETVR  Deus  non  cognofcere  alia  a  fe 
propria  cognitione  .  Etenim  non  alia  racio- 
ne,  &modoDeus  novit  aiia  a  fe  n.fi  fecundiim 
quod  alia  funt  in  ipfo  :  nequit  enim  alia  cognofce- 
re  ,  nifi  in  fe  ipfo  ,  ut  urticulo  antecedente  extitit 
declaratum:  Sed  castera  qus  intelligit  ab  ipfo  , 
funt  in  eoficutiinomniumcaufa;ergoomniaqus 
novit,  cognofcuntur  ut  incaufa  ,  fcilicet  in  uni- 
verfali,  &  non  propria  cognitione,  qua  unum- 
quodque  ex  his  natum  eflet  cognofci  . 

Prieterea.,  Eadem  eftdifcretio,  atque  diftantia 
Primi  principii  a  quocunque  caufatorum,  &  poflTi- 
bilium,  ac  horum  ad  ipfam  primam  caufam:fed  ex 
ca  difcretione,per  nulluni  caufatum  potell  diftin- 
as  apprehendi,  &cognorci  prinu  omnium  cau- 
fa  ;  erf>o  neque  per  ipfius  caufx  cognitionem  di- 
ftina? &  propri^  queunt  intelligi  caufata  . 

PrsEterea  ,PropVia  &  diftinaa  cognitio  rerum 
habetur  per  propriam  uniufcujufque  rationem^fed 
idem  nequit  efl^e  propria  ,  &d.llinaa  ratio  quae- 
que  cognofcendi,  ficuti  nec  eflendi;  ergo  cum 
Deus  fciat  omnia  per  fe  ipfum,propriam  &  diltin- 
aam  cognitionem  illorum  non  poteft  habere  . 

Prxterea,Ex  di6tis  fupra  , -^.^.«^A^.  Perfiaio- 
nes  fimpl  iciter  communesDeo  &  creatuiis,funt  m 
ilio  formaliter ,  reliquae  vero  ,  nempe  perfeajones 
finite,  &  fecundum  quid ,  duntaxat  virtualiter. 
Sedhxc  virtual  s  continentia  non  videtur  latis  ef- 
fe  caufanda  difl:inax  cognitioni  ejus,  quod  ita 
continetur  ;  ergo  etfi  Deus  diftinaa  cogn.t.one 
attingatcreaturas  quoad  perfeaiones  fimpli-iter 


quam  continet  reliqua  omn.a  :  poteft  ergo  f  mul  ^^f  ^^  *  '^^^^;^^       ac  diftinaifllma  cognitione . 

Lnium  efl-e  repr^fentativa  ex  rat.one  fu,  .ll.m.-  \f^lll^lXl^^^%^^^  unum- 

tatae  pcrtfaionis.  /r,  ;«.<.li;,>pn.  nnodaue  nropria  cognitione  ,  idefl,fecundumom- 

Ad  Quartum  d.co  ,  alTumptum  efl*e  >ntelbgen-  q^^^^I^^Jj  '     j^  j>„^  j„  ^^  cognofcibilia.  Et  qui- 

dumdeobjeao  motivo,  &  per  fe  term.nativo,non  ne  .d,quoa  ent.a  lu^        ^  >,    ^^  _    _  ^j^^^ 


vero  de  aliis  ,  a  quibus  nec  fpecificantur  ,  nec  ali- 

Quam  exinde  hauriunt  potent.x  perfeaionem  ,  ut 

evenitin  fecundis  intentionihus  intell.gendis  .  bt 

cum  infertur  ,fore  ratione  talium  cognitorum  .n-- 

tel)i»ere  di  vinum  hnitum  :  Falfum  eft  ;  quia  ficuti 

inteiicaio  Beatorum  non  tft  infinita  ob  vifionem 

..Rcport.  loc.  obje6ti  infiniti:  ita  nec  intelh.^ere  divinum  fin.tur 

"'•  ex  lanidis  intellea.one  ,  quia  .nhn.te  intell.git  la- 

nideiti  ;  nam  modus   agendi  fequitur  virtutem 

aeentis,nec  efl-equeunt  intelkaiones   finitorum 

in  Ueo  accidentales  ;  quia  unico  a^u  intell.gendi 

inftn.to,quo  fcit   fe,intelligit   &  rel.quaomnia, 

Quatenus  fecundarib  terminatur  ad  illa  :  ficuti  er- 

Lluum  intelligere  eft  ipfias  iubllant.a  ,  ita  &  m. 

tellcaio  omnium  aliorum  non  eft  ahud  quid  a  lua 

jpfius  fubftantia . 


dem  quod  ita  fit ,  evidens  eft  ex  diais  in  antece- 
dentibus  articulis.CMm  enim  Deus  fit  prima  om- 
nium  caufa,quiaa  fe  ,  necefl^ario  agitgratia  finis  } 
id  namqueconvenit  etiam  caufisfecundis  per  le 
caufantibus.Finem  autemnequiret  velle:nec  di- 
rigere  effeaus,  ad  congruos  ,  ac  neceflarios  hHes, 
nifi  prajcognofceretquaeordinanturadfinem  pro- 
oria,  acdiftinaa  cognitione  :  quoniam  ergo  ipfe 
eft  finis  omnium,  qu»  funt,oportet  per  ipfum  om- 
nibus  prafcribi  fines  proprios ,  quibus  deinde  re- 
ducantur  ad  ultimum  fincm.  Aiqui  manifeftum  eit 
fieri  non  pofle  ,  ut  alicui  proprius  prsfcribatur  fi- 
nis,  &ordineturadillum,nifipropria,  &diftin. 
aa  cognitione  perfeae  attingatur  :  Nam  unum- 
quodque  ad  proprium  ,  &  particularem  finem  or- 
dinatur  ,  quatenus  ab  aliis  diftinguitur :  ergo  fibi 
isfinis  pr§fcribitur,  ut  ita  diftinaum  cognofci- 
tur.  Denique  ea,quibus  articulo pracedenti oiitn- 
fum  eft  ,  oportere  Deum  cognofcere  alia  a  fe,  pe- 
rindehocipfum  demonftrant  :nam  cumperfeaio- 
nis  fit  ,quod  cognofcitur ,  diftiaaecognofci ,  pro- 
feaointelkausdivinusnequit  quidquam  intelli- 
gere,nifimodoperfeaiifimo,ac  confequente  mfi- 
nitam  perfeaionem  ejus:fic  crgo  omnia  attingit , 
*^  aefi 


1 


Tomtis  l  Pars .  Qucejlio  XVl  Art.  VI 

ac  fi  unicuiqne  propiia  corre/jjondcret  compre- 


I.  rfilt.  J.q.2' 
$ .  Ojier.fo  prc- 


Coll.!tione    32. 


<•  dift.j^.  cit. 
§•  Wrf  fecun- 
i»m  qualicer  . 


QnocIIib.  q.K. 
lindum  • 


».  dift^  l.q.i. 


$.  dift.  3<.  cit. 
••  jli  tertinm  , 


henJiva  intelicttio 

Qualiter  autem  id  ita  fit,  ex  eo  potefl  jntelHgi, 
quodcum  in   primo  omnium  principio  eontinean- 
tur  omnia  q;  e  llmt ,  quteve  pofTunt  effe  virtuali- 
ter,ipfum  tflTc  infinitum  cftomnium  virtuale  exem- 
plar  cminsntifTimum.Porro  non  e/l  intelligendum. 
contincrT  virfiiarter ,  &  emintnter  in  ipfo  perfe- 
tTtionesfimpIiciter  ,  quia  has  oportet  effe  in  illo 
fcrmaliter;  fed  de  om.ni^us  penitus  perfcclioni- 
bus  iin;t;s,qiia:  nifi  virtuaiittr  in  primoefTent: ,  nac 
virtualiter,  rec  formaliter  aliquid  cflent  :  omne 
enimquod  pottll  tfTe  ,  Sr  non  -"fle  ,  non  ex  fe  ,  fed 
abaliquoeft,  in  cujus  proinde  vjrtute,  &  perfe- 
ftione  con'ireatur  oportet.  Qiioniam  ergo  pri- 
mum  efl  fimpliciter  in  linea  efTendi  infinitl  perfe- 
ftum,  neceflarioeft,  &  plufquam  aequipo!Ient«r 
omnis  finita  perfeflio  :  non  formaliter  ,  ciim  inti- 
nitum  fit;  crgo  virtualiter  •  Atqui  perfcft  onis  efl 
ifi  unoqnoque  pofie  cau'are(quaiirercunquf'  id  ac- 
cideredicatur  )notitiam  fui,  quoad  omnem  gra- 
dum  intelligibihtatis,  &  veritatis  ;  &  maxime  no- 
t  tiam,que  eft  vifio,  five  intellectio  intuitiva:  igi- 
tur  hsc  perftftiopropria  unicuique  finitorum,efl 
eminerterin  inhnit^  perfefto,  in  quofubinde  in- 
cluduntur  neceffario  omnes  rationes  particufares 
intelligcndi  omnium  intelligibilium  ,  quoad  om- 
nem  gradum  intelligibilitatis  ,  quia  quicunqueeft 
alicujus  perfeftionis.  EfTentia  igitur  d' vina  ex  in- 
finita  perftctione  illimitatifiimi ,  atque  omnium 
perfeftionumfinita  um  virtual  ter contentiva,mo- 
vet  intelleftum  ir.finitum  ad  notitiam  fui,unde  eft 
inhnite  fapiens ,  &  rerfeCtus,  >!<  beatifTimus:  & 
quia  prffiterea  cont-net  in   fua  vrtute  omnes  pro- 
prias  rationes  intelligibilium,  fub  eadem  ranone: 
abfoluta  in  iecundo  figno  movet  ad  omnium  intel- 
ligibiiium  vifionem  ,  &  co  in  figno  videntur  in  ip- 
k  tanquam  ifi  objtcto  priiis  cogrito:&  quia  exin- 
defit,  uteadem  vere   ntelltfta  d^cantur  :  intelli- 
guntur  coniequi  ad   tttim,  per  quem  accipiunt 
primum  efTeintelligib  led  ftinftum,  &  cognitum 
atque  itacognoicuntur  es  fe  ip.fi s  pofTibilia  ,  feu 
rullam  involuere  intrniecam  repugrantam  :  ut 
conceptus  figmentorum  inJudunt  ;  quanquamid 
/r^acc'p'antper  aftum  intelligcnt  aedi  vira:,  quia 
nullum  habent  eflfe  diftinctum  in   memoria  ;   imo 
tunc  funt  ipfammet  divina  eflen^ia  ( ontentiva  om- 
nium  in   epe  intellig  bili ,  &  hoc  ip'um  e(fe  intcl- 
ligibile  diftinftum  ,  &cognitum   per  (Jivinam  in- 
teiligentiam  ,  &  pofTibile,  eft  objefium  divir§  om- 
nipotentis  ,  qus  utique  non  fertur  fuper  impoffi- 
bile  .  Abomnipotentiaigitur  eft  proxme,  &  phy- 
fice  pofTibile,  ut  per  intelleftus  aftum  principiati- 
v^  ,  &  ex  fe  formalifer  crat  remote ,  v^'  logic^  pof- 
fibile  .  Itaque  efTentia  Dei  movet  intelleftum  in- 
finitum,  &  ut  eft  primiim  motivuin  ,  ita  &  primum 
terminativum  ejufdem  ,  &  in  eo  figno  nih'I  ai  ud 
obiicitur  i!Ii  intelleitui :  at  quia  in  lecundo  fir>no- 
movetur  ad  alia  intelligcnda  ,  quaj  in   illius  ('bje- 
fli  virtute  continentur;  in  eodem  objeflo  ill^mita- 
to  jam  coenito  eadem  intellij>ir,ex  quo  fi^ut  ciuf- 
modi  intelligibiha  fint  objeiftum   cjufdem    aftus 
infiniti  fecundario  terminans.   Ncc  lane  opnrtet 
objeftum  illim  tatum  efle  pracstteiminansquo- 
modocunque  a(Sum,ficut  pracctse  eft  movens;quia 
aliquid  poteftfcqui  terminum  proprium,  &  effe 
terminus  fecundarius  :  nihil  autem  potefl  cfTe  fe- 
cundario  movens  ad  aftuin  ;  quia  omne  movens 
aliqualiter  pra:cedit  aiFl^.im  ,  non  autcm  quomodo- 
cunque  terminus  prxceJit  ,  nec  coevigitiir    ad 
aflum  :  Scfecundario  tcrminans  fequitur  aflum, 
ficut  mcnfliratum  ,  &  caufalum  5  &  ficuti  intcUe- 
Tontus  /. 


.dil.43. 


I.  dift,  j^.  cfs 
<.  Woc  pottH 
ponific , 


€\.\.\s  finit)  intellecrtio  fequitur  oh;e5ium  ,  ita  ohjc- 
fta  fequuntur  aftum  intellet^us  infiniti ,  a  I  quse 
intclligenda  non  poteft  movcri ,  nifi  ab  objefto 
infinito  . 

VeruntamenaIiificdecIaranr!umputant,Deum  ^■P^^r?*'"' 
propria  cognitione  intelligere  alia  a  fe  :  In  divina  '"'■■*"*"'■ 
effentia  pr.7:habetur  quicquid  perfe^ftionis  reperi- 
tur  in  natura  uniufcujufque.Propria  autem  natura 
cujufque  entium  confiftit  fecundum  quod  perali- 
quem  modum  divinam  perfei^tionem  participat; 
cumigitur  Deus  perfeiftiinmefeipfum  cognofcat, 
&  fciat  oportct  omnem  rat  onem  ,  &  modum  ,  fe- 
cundum  quem  ab  aliis  eft  fua  perfefl  o  percept;bi- 
lis  ;  igitur  in  feipfb  omnia  propria  cognitione  co- 
gnofcit.  Contra  ,  creatur;c  non  intelliguntur  efTe 
formaliterparticipationese/Tentiffidivins^nifiqua- 
tcnus  comparantur  ad  amnipotenLi&m,a  qua  acci- 
piunt  e/7^  reale  :  fedinfigno  priori  perfect:fi[!m<i 
inrelliguntur  ab  intclh  (ftu  divino  in  eftentia  prius 
cognita,  tanqiiam  objeflum  fecundarium  in  pri- 
mario  ;  ergo  divina  elTentia  non  eft  ratio  intelli- 
gendi  Jift;nc"licreaturas,quatenus  parcicipantes, 
fed  fub  ratione  omnino  abfbhna  .  Siquidem  non 
infelligitur  efTe  fub  illis  refpeclibus  rationis  parti- 
cipabilitatis,  nifi  q  jatenus  compararur  adobjeilFta 
podibilia,  quasexinde  dicuntur  efl"e  in  potentia 
objeftiva,quamvis  illaactiva  potcntia  fecundum 
fuum  cfTe  ab'bl  itunn  fii;  fimpliciter  prior  creatura 
in  odini  effe  ipiuis .  Deinde  ,  reiatio  non  cognofci- 
tur,  nificognito  •ermino;  nec  mtelle<ftus  com- 
parat  unum  al.er'',n'fi  cognitis  utriique  extrerais; 
ergo  non  contmgit  cfTentiam  comparari,  ut  parti- 
cipab  lemadcrcaturas  part  cipantes,nifi  per  prius 
\p\x  creaturccognofcanrur ;  ergo  eflcntia  ut  par- 
ticipabilis  non  eit  ratio  diftincte  intelligendi  crca- 
turas,  ied  ipfa  fub  ratione  omnin©  abfbluta  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  To 
fecunduni  quod  pofTe  intelligi  determinare  velob- 
jeftum  cognitum  ,  vel  iplam  cognitionem.  Primo 
modo  propofitio  eil  neganda,  quia  divinus  incelle- 
ftus  non  inteliigit  objccta  'ccundaria  ,  feeundum 
quod  funt  in  efllcntia,  namjuxtaeum  modum  non 
fun-  quid  diftinttum  ab  iiia:  mtelligit  aiuem  prout 
move;ur  In  fecundo  figno  ad  inteliefticncm  eo- 
rum  omriium.quorum  rationes  funt  in  ipfa  virtua- 
liter  fccundum  (T/ff  intelligibile,  atque  ita  fecun- 
danoterminant  divinam  cognitionem  per  effe  co- 
gnitum  ,  &  poflibile  ,  &  intelligibile  diftinaum  ab 
obje^fto,  in  quo  continentur  viitualiter  .  Igitur 
prout  T(jf:cu'.:dumquod  r^fertiir  ad  ipfam  cogni- 
tionem  ,  propofitio  eft  vera  ;  quia  nempe  verifli- 
mz  '"ntelligontur  proutfunt,  vel  accipiunt  ^/^f  di- 
ftin(ftum  ,  &  intelligibile  proprium  psr  ipfim  Dci 
intelligcntiam  ;  ficut  extitit  ddclaratum  .  Et  cum 
fubdiiur,  cctcra  a  Deoefle  in  ipfb  ut  in  omnium 
caufa.  Refpon.Ico  ex  di(?tis,  nedum  crcatura:  funt 
inDeoutin  caufa  ,  qu.'e  poteft  proiiucere  illas: 
qu  a  in  tali  cauia  non  habent  effe  ,  nifi  virtuale: 
fed  picterea  funt  in  Pnmo  ,  ut  in  f  )rma  continen- 
te  eininentiiTim»;,  &  plu'quani  ffiquipollcnter  quic- 
quid  perfcdrtioniscfTcpotcft  in  omnibus  :  &  quo- 
niam  perfectionis  eft  in  unoquoquc  pofle  produ- 
cere  notitiam  fui  intuitivam  in  intellciTtum,  &om- 
nis  ejufmodi  pcrfeftioin  prima  forma  ncceffario 
requiritur:  propterquod&  una  movet  adomnia 
illa  intelligcnda  ,  pcrinde  ac  fi  p.-a-fto  eflTent  fiogu- 
Jxeorum  rationes,  ex  quibus  innotefcere  pofTunt 
po-ientie  vidcnti  illa  ;  qua  in  intellctrtu  produfla 
cognitione  ,  cxinde  cognoicuntur  poiribiiia  poten- 
tiaproxima  in  ordinead  realem  exiftentiam. 

AdSccundum  dicendum  ,  nullam  efle  illatio- 
ncm  dedu^am:  quia  etfi  imperfe^um  nequeat  cP- 
Z  X  fe 


i8o 

feracio  cogno/cendl  perreflum  ;  non  tan.t-n  c  coi 
venoeadem  eftratio:  imocontrariumevidencer 
ftquicur ,  C^amvis  igitur  pcr  nullum  caufatum 
pofiit  apprehendi  efTentia  Primi  principii  ut /jac: 
tamen  ex  illa  ,  &  per  illam  poteft  cognolci  quod- 
cunqiic  alud;  utdi5tum.  eft  . 

Ad  TertiuTi  refpondco,  majorcm  efTe  veram 
hoc  aJdito  ,  nempe  vel  per  propriam  rationem» 
Vel  per  aliud  ,  in  quo  perftftiori  modocontinetur 
propria  ratio  ,  ut  in  cafu  .  Undeetfi  idem  limita- 
tum  nequeat  efrcpropria  ratio^dillinfte  reprxfen- 
taciva  plurium  ;  in  illimitato  tamen  ,  &  fimplici- 
ter  inhnito  ,  regula  fallit  t  imo  neceflario  illud  ell 
tale,  ut  ex  pr^diflis  efl:  evidens  . 

Ad  Quartum  efl:  refponfio  ex  diflis  .  Nam  ne- 
quitintellgi  infinita  ,  atqi:e  illimitaiiflima  p^rfe- 
^t'0  formalis,  quin  intefligatur  ircludcre  omnen> 
omnino  perfeflonem  modo  fibi  pofllb.Ii .  Etfi  igi- 
turquantum  attinetad  gradus  indudentes  intrin- 
fec^  liniitationem  ,  nequ;antin  Dcoreperiri  ,  & 
contineri ,    nifi,  virtualiter  ,  propter  quam  conti- 
rentiam  poteil  in  eos  ,  ut  cau/a  a:quivoca  in  effe- 
^tus  :  tamen  iidem  gradus  tiniti ,  una  cum  perfe- 
fliopibus  fimpliciter,quibus  in  creaturis  uniuntur, 
polTunt  caufare  fuo   modonotitiam  ejus,   cu|us 
ifunt ,  quoad  omnem  gradum  intelligihilitatiseo- 
rum  ;  idquc  eil  perfectionis  in  ipfis  .   Haec  igitur 
perfeftio  finita,  &  limitata  eft  neceffiirio  in  iniinit^ 
perfeflo  .    Illudergo  debet  neceflTario  continere 
omnh  \n  eJJe  intelligibili  eminentiflime  ;    adeout 
ejus  infinite  perfefta  illimitatio  nihil  otliciat,  aut 
aljquod  impedimencum  afferat  fingulorum  intelli- 
gibilium   diflinfts   cognitionibus  ,  perinde   ac  fi 
Unius  duntaxat  foret  repraBfentativum  .  Non  enim 
quia  efl  iIlimitata,ideo  eft  dicenda  indeterminata; 
quia  determinatiflima  eflad  omnia  repraefentanda 
ficuti  ad  unumjlicet  ergo  non  fic  cx  fe  determina- 
ta  determinatione  limitationis,  efl  tamen  de  fe  de- 
terminata  determinatione  oppofita  indetermina- 
tioni  ,  quffi  eil  ad  contradiftoria  ^  Sed  de  his  plu,- 
X3,  qU(£ftione  fcquenti  de  Ideis  . 

ARTICULUS    yit. 

Utrum  fcientia  Dei  fit  difcurfiva  ^ 

sj^0'  y2.Metaphyf.qu<tfl.i.6,'^rolog}  quaf.  5, 

§.  Ad  tertiam  quceliionem  .  S.  Thom, 

\.  part.  quafl.  14.  artic.  7. 

VIDETUR  Dei  fcientia  (fl*e  diturfiva.Ete- 
nim  evd.flis  in  pracedentibus  articu/is, 
IDeus  fcit,  feip(lim,&  alia  omnia,  &qu'dem  pro- 
pria  ac  diflinct  flima  cognifone:  Scd  fecundiim 
Philofbphum,  i.Topic.  cap.^.  non  contingit  mufa 
intelligere  fimu';  ergociim  Dcus  plura  infelliga% 
Unum  poflalium  inte  ligit  ;  ergo  eil  in  illius  fcien- 
tia  difcunus  ,  qiiia  fucccflio  . 

Piieterea  » IntcIIigere  unum  per  aliud,  efl  di- 
fcurrcre  ab  uno  ad  alteaim  :  fed  Pnmum  princi- 
pium  per  feipfum  intelli'^it  a^ia  ,tanquam  per  cau- 
fam  fcientix  aliorum  ,fiquidem  in  /e,&  per  fe  in- 
telligit  alia  ;  ergo  eju5  lcientia  efl  piopri^  difcur- 
fiva. 

Prsterea ,  Qujcquid  potefl  virtus  inferior ,  po- 
tefl  &  fuperior  ••  fed  nos  in  caufatis  confiderantes 
effeclus  ,  difcurrimus  a  caufisad  effcctus;  igitur 
muko  magis  vis  intellei^tiva  infinita  difcurrere  ita 
poterit ,  ac  per  cau^Iis  lcire  earum  eflTcftus  . 

CoNTR  A  ,  Auguflinus  ,  15.  de  Trinit.  cap.  14. 
^t  cw«/a,inquiens,^/f^y^v«/  in  eorumfcientia  ,  in 
eoYUnifapientiayineoYurn  effeutia  unufquifque  eo- 


Al.igifler , 


Comm.  «.7*. 


Summ(s]oannis  Duns  Scoti. 

r:i')i  Jiiirul  videt.non pi:rtictilati>n.,aut flngillatini 
vclut  ahernante  confpeaujoinc  illi(c  ,  ^  inde  httc^ 
&  rurfus  inde  vel  inde  in  uliud ,  atque  aliud ,  ut 
aHaua  videre  nun  pofjit ,  niji  nonvidens  alia  :  fed 
ut  dixi  y  ftnu/ omniu  videt  ^  quorum  nui/um  efl^ 
quod  nunjemper  videt .  Idiprum  videtur  /«ntire 
Ar i flot eles  i  z.Malaphyf.tex- c^i.x biyij"  non tra?7f- 
niutatur\  quia  a!'oquin  fi  de  uno  in  aliud  intelli- 
gible  dilcurreret  ,  i-^itur  de  o^jecto  diviniflTimo 
tranfiret  in  aliud  indigniu"; ,  quod  dlius  perfeirtio- 
ni  non  congruit  .  Is  etiam  trar.fitns,  5c  di  curfiiS! 
ellqui'Jam  motus;  debet  erj?o  procul  abeffe  a  pri- 
mo  movente  ,  cum  fit  omnino  immobile  . 

Respondeo  dicendum  ,  in  fcientia  Dei  nullum   \l^°l'.  7,,'Ji 
effe  difcurlum  ,   aut  'uccelfionem  ,  vel  tranfmuta-   hoc.v.saof- 
tionem,utIoquiturAnllo-eles.  fjeclaratio;  Dif-  ^-Z''* '''^"»'" * 
curfus  ^etfieflentialiter  non  refpiciat  fucceflionem 
temporis,  fe  i  duntaxat  orJine  n  naturoe :  tamen 
oportet ,  ut  princ ipium  dilcurfus  fit   naturaliter 
prius  notum  ,  atq^e  veluti  ita  notum  ,  fit  caaiati- 
vumakerius  cxtremi  difcurfus:neciflc  ell  ergo  us 
conclufio  fcita  per  difcurfum^nota  fit  pernot^i  am 
principiorum  ;  Atqui  impoflibile  efl  intellf  ftum 
divinum  mutuare  notitiam  alcuius  ignoti  ca  ali- 
quo  princi'iio  prius  noto  ,  intantum  ut  fcientia,& 
notitia  iflius   de  cognirione    principii   proceJat. 
Nam  tunc  intellettusille  moveretur  abobjecto  in- 
cludenre  notitiam   principii  ,   &  conclufionis  per 
principium  ;iieri  aurem  non  po.efl  ,  ut  abaliquo 
alio  movcatur ,  quam  ab  tfTentia  infinita  ;  ergo 
omnem  fcientiam  ,  qua  pollet  per  motionem  illius 
primi  objefti ,  habet ;  igitur  hasc  fcientia  omnem 
excludit  dilcurfum  ;  quia  nihil  fcit ,  nec  efl^e  poteft 
in  tali  fcientia  notum  ex  proprfo  principio  alicu- 
jus  concKifionis  ;  ledex  aiquo  fcire  oportet  prin- 
cipia  omnia  ,  &  conclufiones  ex  eadem  caufa ,  fcu 
per  motionem  ejufdem  f  flTentias ,  quasef];  objeftum 
primum  virtnti.^  .  ideft  contentivum  casterorum 
omniam  'cib  fum  infua  virtutcjuxta  dicta  inpr^' 
cedenri  arriculn.  Er  quanquam  in  primo  figno  na- 
turaefic  prseris^  nota  inrelleftui  ilf  effentia  ,  aqua. 
moverur ;  &:  in  fecunJo  fi^no(  nofl  fcilicet  motio- 
nem  ad  intra)  moveat  ad  intelh>endas  quiditates 
(cibilium  inchifbrum  in  virtute  iilius,  &  f  xinde  ad 
yidendas   veritates  illi"!  in  quidir.a-ibus  inclufas; 
ron  efl  tamen  hic  ordo  Tccundi  ad  '■ertium,  fecun- 
dum  caufalitatem  :  quafi  .'Ila:  quiditares  caufenC 
notitiam  proprarum  verlratum  in  inrelhftu  divi- 
no  :  fed  ell  tantum  ordo  tfF<.ftuum  effentialiter  or- 
dina'orum  ,  refpeftu  ejufdem  cau^as;  propterea, 
quod  per  pr  us  natura  caufatur  ab  eflTent  a  divina 
not  tia  quidi  atum  ,   &  exinde  fcientia  propricta- 
tum  earum;.ideout  fi  per  impofTibile  non  moveret 
in  tertio  figno  ad  nocjtiam  earum  ,  intclleftui  ne- 
quaq'iam  innotefcerent ,  quia  nequit  'cMrc  allqu'd, 
nifi  moveatur  ab  obiefko  intinito.  Non  difcurrit 
igirur  hic  intellefitus  a  noro  ad  ignocum  ,  nec  fibi 
innotefcit  unum  pcr  notitiam  afterius  in  quo  inclu- 
datur,  fed 'cit  &  cognofcit  crea*uras  in  efTenta 
fua  ,  &  quicquid  intelligibilitatis  efl  in  ill's,  non  „■ 

percreaturas  ipfas,tanquam  perobje<5lum  imme-  Qiiodlib.fj. k.     « 
diatum  :  quia  tunc  perficeretur  ab  alio  deteriorf,  ^' ,^' i^' ^^,"'", 
&  indigniori  objeflo  fuo  adxquato  ,  &  vilefceret  primnn    j|/a. 
fubindi  :  fed  per  idcmmet  primum  mntivum  ,  eo  *■""* ' 
prdine  ,  quo  funt  nata  cognofci .  Sicuri  fbl  prius 
propinquiores  fib   partes  illuminat ,  &  exin('e  re- 
motiores:  non  quafi  prior  illuminatiofi'  caufaal- 
terius:  cum  omnium  fit  eadcmcaufa:  fedquiaea- 
rum  partium  natura  exigit ,  ut  ordine  illo  illumi- 
nentur  :  ita  &  intelleclui  infinito  funt  quidem  om- 
nia  intelligibilia  prsfentia  ,  unicaque  intuitiva  vi- 
fione  comprajhenfa ,  eoquod  terminetur  [per  fe  ad 

idetn 


Tc 


'omis.  I.  Pars  1.  Quceftio  XIV.  Art.  Vlll 

idem  objcflam  inJinitum  ,  a  quo  &  move^ur  ;  ~ 


QaoJlib.  q.  I' 


Dof\.  1.  Me- 

taphyf.    q.  ij. 
nitm.  i. 


i.dift.?<  •?.?«- 
teji     dici      ad 

»;     Quod.Ub.  q.  8. 


1.  dill.  3«. 


Di"  ref-iim-. 
mum.  8. 


a- 
mcn  perillam  eamJtm  motfonem  intell^^it,  per- 
vac'itque  omnia  eoordinc,  &  ratione,  qua  poftu- 
Jant  co^nolci  .  Dequo  aftnm  quoque  eft  fupra 
quaflifjne  prima  articulo  -j.  in  incidenti  . 

Ad  Argumeni  a  .  Ad  primum  dicendum  ,di- 
£lum  PhiIo;bphi  procederede  intelle6lu  ttnito,  cu- 
jus  fcientia  neceifario  requirit  rucceffionem  ,  &  di- 
icurfiim  ex  impotentia  nequeuntisomnia  percipe- 
re  fimul  ,  prafertim  cum  intelligantur  in  fe  iplis. 
At  intelleclui  infiiu'to  compra:hendenti  infinitum 
intenfiv^,minus  longeeftintuitive  ex'nd^  contue- 


iSt 

PrEterea,Au^aibnus  15.  de  Tunit.cap.  15. £•'/?/- 
'verfas  inquit,  creaturas  ^fpiritHci/es.,^  corpora- 
les  ,  non  qiiiafant  ideo  novit  ,fed  idedfmt  qma 
no-vit  :  non  enim  nefcivit  qti^sfuerat  creaturus . 
^u^a  er£ofcivit,creavit,  non  quia  creavit.,fcivity 
I,t;itur  exprefse  innuere  videtur,  fcicntiam  Dei 
caufamefls  eoru'n  ,  qusliunt. 

Pr«:crea,  efT;  D.M^eftfuum  intelligere  ;  ergo 
Deus  .'■ft  agens  pcr  intelleftjm  ;  ergo  per  fcien- 
tiam  eftcau/a  rerum . 

CovTKA,  Origenes  lib.  7.  in  E  lift.  ad  Roman. 
c.  8.  A/>n  propterea,  ''n  |uir. ,  aliquid  srit ,  quia  id 


M.igifleri./j/. 
j8.«{  ali^sicl- 
ipfim  fign  '- 
cantes  aHrln* 
cens  auflori- 
tacet . 


B.   Thorass 
hic  ia  folutio- 

'M'gner    nii 
fupra  lit.  C. 


ri  omnia  intelligibilia  ,  ad  qujc  intclligenda  f  mul     fcit  Diusfuturum ,  fed  quiafuturum  efl  ,fcitur 
movetur  ;  quamquam  ordine  quodam  ad  ea  ejus      a  D'o  antequamfiat 


contuitus  terminetur,  quo  nempe  nata  funtperfe- 
Sik atttpgi ,  ?tqu^  intuitiv^  cognofci  . 

Ad  Secundum  refpordto^declaratnm  exM"tifte, 
qualiter  ,  &  quandoin  fciendo  unum  cx  alio  ,  vel 
per  aliudinterveniat  dilcurfus  .  Siquidem  opor- 
tet  notitiam  ignoti  caufari  per  notitiam  pr-us  no- 
ti ,  ut  per  caufamimmediatam  ;  at  mhil  hoc  mo- 
do  poteft  effe  rotum  intelleftui  infinito  ;  qu  ia  nec 
moveri  ab  ullo  objefto  ,citra  innnitum,  ad  intcl 
ligendas  veritates  intlufas  in  principiis  ipfius  ob- 
jefti. 

AdTcrtium  dicendum,  utiqu^  virtutem  fupe- 
riorem  pofle  quicquid  cadit  fub  inferiori  virtutc  ; 
fed  non  eodem  modo,  quo  poteftinferior;  fed  ms- 
gis  fupcriori  conveniente  .  Etfi  igitur  noller  in'el- 
leflus  iucce(five,&  per  diicurfum  qua:dam  intelli- 
gat ,  atqut  eadem  ,  &  omnia  nemtus  videat  intel- 
le6tus  inhn  tus,  aliter  profeftooportet  illum  in- 
telligere  ,  &  diver:o  n-odo  ,  &  contraria  ratione  , 
acnos  intelligamus,  ac  fubind^fimul  omniaper- 
cpere  ,  &  nulla  interveniente  fuccefilone,  ex  par- 
te  ipfius  intelleftus  intiniti,  nifi  quod  terminetur 
ad  eadem  intelhgibilia  eo  ordine,  quo  poftulant 
cognofci. 


ARTICULUS    VIII. 

Utrum  fcientia  Dei  fitcaufa  rerum  . 

2?of?.  T.  difi.^i.  q.unic.in  Report.  ibidem  q.  r. 
S.  Thom.  i.par.  qu<sf}.  14.  artic.  8. 


Vf  DETUR  Dei  fcientia  efTe  caufa  rprum  . 
Nam  omnia  naturalia  fe  habenf.  ad  fcipn-iam 
Dei,  ficuti  artificialia  ad  noftram:  ,S^ed  arMficialia 
caulantur  a  lcientia  praftica,  ubi  fcibile  eft  menfu- 
rabile  ,  &  (cientia  menfura  fcibilis  ;  er^o  rerum 
omnium  naturalium  fcientia  Deieft  caufa  ,  qua- 
rum  pariter  &  ip(a  eft  menfura  . 

Prsterea,fecundum  Ariftotelem  (i.Ethic.cap.J. 
^rx  efhabitus  cum  reZia  rationefa^ivus.Std  di- 
vina  fcientia  habet  rationem  artis  refpe6lu  rerum 
omnium  ,  quarum  in  fcriptura  Dei  fapientiadici- 
tur  urtifex  :  &idipfum  teftatur  Auguftinus  6.de 
Trinit.cap.uIt.E/?  ars  queedam,d\cens,  omnipoten- 
tis.,atque  fapientis  Dei,plena  omnium  rationunt 
viventium  incommutabilium\s.xsp  Dei  fcientia  eft 
caufa  rerum . 

Prxterea ,  Scientia  Dei  eft  ars  omnium  produ- 
cendorum  ,  non  utcunqiie  ,  fed  ars  perfcfiiffima; 
igitur  determinat  ,  vel  di6tat  modum  nobi- 
liorem  cajteris  omnibus  ;  adeout  ita  exigente  fui 
maxima  pcfeflione  ,  nequeat  alium  determi- 
nare  ,  vtl  diftare  modum ;  crgo  talis  fcien- 
tia  habet  propriam,  &  deferminatam  ratio- 
ncm  cauibe  cffeflivaij  quia  &  fcienti»  praftic»  . 


Resp  >NDEo  Jicendum,  Dei  fcientiam  minim^ 
effe  cau'am  rerum.  Etenlm  quum  per  jntelligere 
div  nuTi  acc'p'ant  prmumefreintelligibileomnia 
pofTiNilia  ,  nulUim  eorum  ,  quas  in  eo  ^xgno  intelli- 
guntur  ab  intelleftu  infinito  eft  futurum  ,fed  diin- 
taxat  poffihile  ;  nec  factum  ,necfienduin,  fedfieri 
poffibile.  Non enim  Dzws  eftcaufa  rerum  per  po- 
tentiam  neceflario  operantem;  quia  tunc  &  omnia 
evenirent  necefTario  ,&  prffitereacunfta  e.Te  acce- 
pifTent ,  vel  conlequuta  effent  ad  necefl'ariam  ope^ 
rati'jnem  fin^  princip  o  durat  onis  .  Quandoqui- 
deni-.-rgo  potencia  aiftiva  Dei,qua  candidit  rerum 
univerfitatem,  1  bera  eft  ,  &  contingenter  agens  , 
quafi  prasfuppon.it  oiort^t  operat  onem  intelle- 
ftus  ,  per  qujm  pi  jducuntur  omnia  in  efTe  intel- 
1'gibili ,  in  qtio  effe  intelliguntur  omnia  effe  pofll- 
biliaex  fe  ipfi.-.  f  )rmaliter,  fed  pr!ncip:ative  ab  in- 
telleftu  divino,S:  propterea  conftituereobjectum 
divincsomnipo  eniaj^qus  non  impofTibihbus,  fed 
iis,  qu  bus  exjfttntia  realis  non  repugnat,dat  ef- 
fe;  igirur  etfi  intellcftus  divinus  per  inteiligare 
infinitum  det  prfmum  effe  intelligibile  omn;hus 
polfibilibus  ,  non  eft  tamin  caufa  rerum  ;  quia  ea- 
rum  proJuflio  in  tali  efie  ,  non  cft  caufalitas,cuJL;s 
terminuselt  verum  f/ff  reale  ,  &  fimriliciter;  fed 
alterius  omninorationis  ab  omni  (?^realts  exi- 
ftentis  ;  quia  Dcusnequitefl'-  caufa  neceffaria  re- 
rumadex:ra  :  cau'at  igitur  Deus  res  perpoten- 
tiam  non  nccefTariam  forma'ter,  fed  liberam  ;  er- 
go  non  eft  caa''a  per  inte'Iecluin,quo  operatur  ne- 
ceffario:  fed  folummodo  ab  m  ellc^tu  oftenduntur 
voiuntati  omnia  prorfus  pofllbilia,  eorumque  ne- 
cefTariaBComplexioies  ,  &  quodcunqueopcrab  le; 
&  univerlalia  principia  eorum  ,  &  cunfti  operabi- 
lia  parncularia.  Exquibusomnibus  voluntas  ali- 
qua  feligit  ,  qua  determinatione  fafta  ,  mox  quas 
erunt,intellei5tui  innotefcunt  pari  certitudme  ,  ac 
ipfa  fciat  poffihilia;  eflentia  eadem  &  poflibilia  fu- 
tura  illi  oftenden:e  ,  (ed  ad  illa  intclligenda  ordi- 
ne  quodam  movence  Qiiemadmodum  igitur  a  di- 
vina  voluntate  eft  jrerna  determinatiofuturorum, 
ita  &  eadem  po.entia  aftiva  libera  eft  caufa  lar- 
giens  illis  efe  in  temporc  ;  non  igitur  intelleiius; 
autfcientia  eftcaufa  rerum  ,  fed  potius  potentia 
afliva  Dei ,  Iibcrii  producens  quicquid  accipit  e(^ 
fe,  quas  o;nnia  intclleftui  non  innotclcunt ,  nifi 
prius  natura  fuerint  a  volunrate  volita  ,  &  deter- 
minata  ;ac  proinde  impofiibile  cft,  ipfum  eflc  cau- 
fam  eorum  ,  quorum  cfTe  prajfupponitur  tjus  ope- 
rationi .  Accedit  etiam  ,  quod  dicentes  Dei  fcien- 
tiam  eflfe  caufam  omnium  ,quK  ei  fiibfunt,  cogun- 
tnr  fiteri ,  Deumefle  paritcr  caufamomnium  ma- 
lorum,cum  &  h^c  fciantur  ,  &  prctfciantur  a  Deo  j 
quod  alienum  eft  a  vcritate  .  Ita  Magifter  loco  ci- 
tat.  lit.  B. 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  concedo  poffibi- 
lia  qusque  refpe^tu  intelleftusdivini ,  fe  habere 
inftar  artificialiura  in  ordiae  ad  intelleftum  crea* 

tum . 


l.dift.j^. 


i.Hift.  8.  q.  ?. 


l.dirt.^j.  n.»s 


l82 


Sum7nceJoamiis  DimsScofi. 


^.   diH.  jS-  ?. 


tum  ,  quantum  aJ  hoc  ;  quia  fici.iti  idca  pradrtiCiE 
accipiunt  primum  eflc  ab  intellectii  artificis,  ita  & 
pofTibilia  primumf/T^  eorum  liabcnt  pcr  aftiim  in- 
telligentisdivins!  .  Veruntamen  interell:  pluri- 
inum  inter  utrunquc  objeftum  ,  quia  Domus  in 
mente  ?'tificis  e(l  proprie  ars  proxime  flirigcns, 
«c  diftans  ,  qua  ratione  fit  efformanda  domus  e.v- 
tra  :  at  poiTibilia  ipfa  non  dirigunt,ncc  diJtant  de 
facicndis  ad  cxtra  ,  nifi  voluntas  determinaverit 
hoc,  aut.  illud  cfTc  faciendum  5  non  ergo  abicien- 
tfa  habent  effe  ip!a  futura,  fed  ab  alia  caufa,  a  qua 
ell  liberadeterminatio,&rcpr*rc»tatioipfiusde- 
termimtionis . 

Ad  Secundum  refpondeo  fic  :  completa  ratio 
artis  prout  ab  Ariitotele  deffinitur,exigit  ut  ratio 
refta  dirigat,  five  reftificet  potentiam  iliam  ,  cu- 
ius  eft  operari  fecundtim  artcm  .  Diminut^  igitur 
ats  ell:  habitus  cum  vera  rationc,  quotiefcurque 
elKblummodo  habitus  apprelienfivus  rectitudinis 


inf.iiKhili,  per  Rccctrariam  confequentlam  licet  in- 
fcrre  certiffimam  rerum  ita  fcitarum  futuritionem, 
Ad  Qjjincum  cum  dicitur  efTc  Dei  clt  fuum  ia- 
telligcre  ,  fupra  articulo  5.  declaratum  fuit ,  eam 
propofitionem  haud  cfi!e  quiditativam  ,  feddunta* 
xat  idcnticam  ,  quo  (enfu  &  velle  ,  &  cxters  per- 
fcttioncs,  qutc  ab  Auguflino  ,  Damafceno  ,  &  aliis 
dicuntur  circumicare  Dei  llibilant^am  ,  vere  funt 
ip'um  el]'e  Dei  ;  fed  cx  eo  non  refte  infcrtur ,  ip- 
fum  efl'e  primum  agens  per  intcllectum  :  ficuti  ne- 
mo  diccret,  velle  per  intel!e6tum  ,  mirereri  per 
rapicntiam,efrc  jultum  pcr  bonitatem;  quia  ut  per 
incellefium  intclligit ,  ita  vult  per  voluntatem  ,& 
ficuti  per  mifericordiam  miferetur,  ita  per  julti- 
tiamjudicat  .  Igitur  non  alia  ratione  Deus  per 
fcientiam,  &  intelieiftum  eft  caufa  rerum  ,  nifi 
quatenus  fcientia  infinita  comprehendens  omna 
necefTaria  ,  &opcrabiIia  in  primo  figno  ,  illa  om- 
nia  reproEfentat  oflcnditque  voluntati,ut  fupra  ex- 


VuJt  tamCi-Lj 
B.  Thoinds 
lcienti.im  cile 
caiif.im  reriim 
feciiiuluiiLj 
qiiocl  habci  vo 
Jiintatem  con- 
juiiiflim  :  ita 
hic  :n  folntio' 
>"  t  O  §.  Ad 
primum  ,  & 
artic.  Jh/Heiiti 
J.  AdtertiHm  • 


agendorum,&  non  dire6t;vus  ,  five  reftificativus      pofitumcft;  a  qua  dcinde  e(t  deterniinatio  omnis 
in  agen<lis;  quo  pa6lo  revera  potclt  concedi  ars  in      refpe6tu  rerum  futuritionis  , 


Deo  .  Nam  voluntate  determinante  quxcunque 
operabilia  fibi  placuerit  exhibere,  &  reprcefentare 
in  tempore  ,  exinde  intelle6tus  cognofcit  eum  or- 
dinemoperandorum  ;  &  elt  ibi  rcfta  ra^io  ,  quia 
cognitio  re6titudinisdetermirationisdivince  :  non 
tamen  rc6ta  ratio,  quafi  direftiva  fit  ipfius  poten- 
tiaopcrantis ;  pra:(t?rtim  fi  ca  potentia  effeftiva 
immediat^  fit  ipfa  voIuntas;quia  hac  elt  printa  re- 
&ula  quorumcunque  agibilium,  nec  expeftat  pro- 
inde  rcgulan  aliunde  .  Atque  eadem  ratione  ,  qua 
dicitur  Ars,eft  &  Artifex  Dei  fapientia,in  qua  ve- 
r^  omn  a  ("unt  condita  ,  ficuti  &  in  arte  ,  non  diri- 
ecnte  tanquam  rcgula  operationum,&  rerum  agen- 
darum,  !ed  m  arte  oft^ndente  re6titudinem,mo- 
dum  ,&ordinem  determinationumdivinK  volun- 
tatis. 

Ad  Tertium  eft  rcfponfio  ex  proxime  di£tis  ; 
Buia  ex  omnibus,  quas  ab  intelleftu  divins  volun- 
tati  oltcnduntur  ;  ipfa  omnino  libere  cligit  ,atque 
determinat  quKCimque  aliquandoefl  rcpraefenta- 
tura  ,  fecundum  quod  fcriptum  eft ,  omnia  qua- 
cunque  'voluit.,fecii,?{W.  i  1  3.  Non  efl  ergo  putan- 
dum  (  ut  Avicenna  g.fua:  Meta/:hyf.cap.\.  fenfilTe 
vidctur  )  ab  aliquo  alio  ab  ipfa  accipcre,ut  re6te, 
rationabiliter,  accitraomnemohliquitatem  exeat 
in  opus  :  nam  tunc  necefifario  fua  pcrfeflio  depen- 
'  deret  a  rebus  extra  ,  ideft,  ab  objecto  fecundario 
intelleftus  divini,qi.iod  eft  impoffibile  .  Igitur  in- 
ter  omnes  ordines,  &  rationes  reftitudinis ,  & 
convenicnti» ,  finium  cum  mediis,  &  mediorum 
cum  finibus  ,  qua:  voluntati  per  intelligerc  divi- 
rum  obijciuntur  ,nullum  eflquod  magis  volunta- 
tem  afiiciat  prse  aliis,  imo  omnium  ex  aequo  e(t  ea- 
dem  comparatio  ad  illam;  adeo  ut ,  fi  nihil  eorum 
vellet ,  eadem  reftitudo  efTet  in  tali  volitione  ,  ac 
fi  qua;dam  eligat ,  &  alia  non  eligat,  vcl  dccernat, 
nil  enim  contra  veram  ,  rc6tamqucju(t'tiam  acci- 
dit ;  quia  illud  Iblum  eft  ri  6tum  ,  &  jnfium  ,quod 
dia.^tf.q.i.  vult ,  &  non  juftum  ,  quod  non  vult,  fecundum 
^iife/.  pYofd.  I  I. 

Ad.  Quartum  refpondeo  ,  Auguft'ni  auiJlorita- 
tem  ,  &  fi  qusE  alia  invcniuntur  confimilia  San6to- 
rum  d  cta  ,  efle  int-elligendam.  non  quafi  To  quia 
fit  nota  caufae  necefTuaris  ablblutre  ,  &confequen- 
tis  ;  (ed  dun;axat  conditionata; ,  &  confequentias, 
ut  fenfus  ^nfi  °Deusfcit  illa  effe  futurs.,illa  erunt. 
Nam  ab  (cieniia  rerum  futuritio  omnind  cfle  non 
note(t ,  cum  earum  caufam  liberam  efle  oporteat. 
Prx^cientia  igitur  Dei  c(l  prscise  fignum  futuri- 
tions,  non  caufa  ;  quemadmodum  ergo  ex  cfFefti- 
bus  TLfte  arguiturcaufa  ,   ita  ex  prsfcientia  Dei 


De  rerum 
principio  3.  4. 


<'ia.  ?j.«./f(i 

imu '72       pro 
ttta  o^iinone 


ARTICULUS    IX. 

Utrum  Deus  habeat  fcientiam  non  entium  . 

DoU.i.dift.^l.q.nnic.itt  Report.ibidem qunfl.i. 
S.  Tbum.  i.par.  qunefl.  14.  artic.  9. 

VIDETUR  Dei  fcientia  nequaquam  exten- 
dere  (cad  non  entia.Etenim  illud  verifl1m6 
eft  nihil  &  non  ens  ,  quod  includit  contradiftio- 
ncm ,  ut  hominem  effe  irrationalem  .  Sed  ejufrno- 
dinonens,  ficuti  nequit  efle  aliquid  extra  ani- 
mam  ,  ita  non  e(l  aliquid  intclligibile  fic  ,  ut  fcien- 
tii  comprehendi  po(fit;  ergo  Deus  haud  novit  ta- 
lia  non  entia  :  cum  fciat ,  &  fcire  queat  duntaxat 
intelligibilia  . 

Prxterea,  Scientia  Dei  adaquat^conflat ,  at- 
que  fe  extenditad  omnia  po<fibiIia,  &  futura:  &  il- 
lorum  quidem  principium  efl:  divina  fntt liigentia, 
per  quam  accipiunt  primum  eorumf/r^  :  fnfuro- 
rum  verocftcaufa  divina  voluntas,  a  qua  liber^ 
decernuntur  ,  juxta  difta  in  articulo  pracedenti  . 
Sed  mn  entium  Dei  intelli.^entia  nequit  efle  caufa 
initiativa;  nec  voluntas;  quia  terminus  caufas  rea- 
lisefl:reale,  vel  faltem  quid  pofi  ivum  intentio- 
nale,  &  rationis  ;  ergo  non  entia  non  continen- 
tur  fub  objecto  fcientia;  divinte  . 

Prsterea,  Nihil  attingitur  ab  intelie(!f>u,  nifi  co- 
gnofcib  le;  nain  contradi£tioefl,cognofci  ,  quod 
non  efl:  eognofcibde.  Sed  cognofcibilitas  fequitur 
ad  entitatem  ,  ut  pafllo  illiomnino  proportionata; 
crgo  cum  non  en.«  nihil  includat  entitatis  ,  non  efl 
ab  aliquo  intelleftu  attingibile . 

Prasterea  ,  Operans  cognitiva  operatione  opor- 
tet  affimiliari  objefto,  circa  quod  operatur  :  quia 
non  elt  palTum ,  fed  magis  agens,&  afl^.milans  ;  ed 
nonens  nequitagere  ,  aut  imprimere  intellectui 
fimilitudinem  fui  :  quam  enim  fimilitudinem  prs- 
feferre  poteft  no7r  ens  ad  ipfum  effc  ^  ergo  non  en- 
tia  non  continentur  fubobjetto  fcientiffidivina; . 

CoNTRA,  Magifler,i.<^.y7.  •'/^.cap.  i.  adducens 
Auguftinum  dicit  in  fentcntia,DeuiTi  ab  xterno  ea, 
qua;  non  erant ,  perinde  acfi  efl^ent ,  novifTe. 

Respondeo  Deum  habere  fcientiam  certifli- 
mam  ,  atqueinfallibilcm  non  entium  .  Porro  ;;&« 
ens  dicitur  primo  ,  non  propter  repugnantiam  ali- 
cujus  pofitivi  ad  aflirmationem  illius  ncgationis  ; 
fi^d  propter  negationem  caufa:  non  ponentis  illum 
efFcftum  .  Exemplum  :  lignum  nnn  elt  calidum. 
quia  ignis  noncalefacit  jllud  .  Secundo  incfi:nc- 

gatio 


Qncxllib.  q.  j» 
^.Deprimo  . 


l.dirt.  j.q.j. 
^■Aiifecundmn 
priiKipale  • 


Ibidem  i,   Hw 
hoc  appnret . 


I.dift.5(<.<5.^J 
fppcfuum  . 

Ibiclem  §.  ^J 
Urimum  pt'"' 
Clntit.  V.  Ht 
r.uoJ   ailditi*''  • 


Tomus  l  Pars  l  QuceJlioXlV,  Ari^AX. 


J»  de  cantingtn- 


gatio  pofitiv!  prop:er  repujnantiam  ejus  ad  arti- 
mationem  oppofitsm  illi  negationi :  &  tot  funtne- 
gationcj.quot  prjedicsta  d  fta  in  quid  de  utroque 
in  iuo  genere  .  Exemplum  ;  Petrm  non  eft  albe- 
do  ,  quia  homo  ,  /uh'taBtia  ,  animal  ,corpuj  ;una- 
quji^qHC  enim  cx  hij  rationibuseft  medium  oflen- 
dtndi  Ilam  propofirionem  ;  &  econverlb  nihildi- 
citur  ///  qiiid  de  alhedine  ,  quod  non  fit  medium 
demonrtrativHm  tjulciem  .  ./V&zy  f//J  igitur  vel  eft: 
quod  rion  hahet  aftual^m  exifter.tiam  ,  licet  ex  fe 
fit  poffibile  en*".  vel  d,  cui  omnino  repuj^nat  ejj^e  , 
uthom-nem  efie  lapidem.DecIaratur  igiturDeum 
veriflimsm  fcie^^ifiam  habere  eorum  ,  quat  diximus 
iton  entia  :  Nam  ea  ,  qua:  non  fijnt ,  &  poirunt  ef- 
fe  ,  quia  exfe  ipfis  funt  lo^ice  pofllbilia  tanta  ne- 
ceflTr.ate  ab  divino  intelleftu  cognofcuntur  ,  quan- 
ta  &  per  illius  operationem  accipiunt,  tanquam 
per  principium  primum,  effe  cognitum,  &  poHibi- 
le  ;  ita  autem  neceflfario  intelleftus  dat  e(fe  cogni- 
tum  illis ,  ficuti  &  neceflario  movetur  ab  eflTentia 
divinaad  infelligenda  omnia,  qusinipfa  virtun- 
liter  continentur ;  crgo  ejufmodi  non  entia  dift^n- 
fliflime  ab  intellcciu  infinitocognoicuntur  ;  qu^p- 
pequ«  per  tale  intelligere  accipiunt  efl"e  diftin- 
ftum  abobjtfto  ,  in  quo  in  piiori  figno  virtualiter 
continebantur;ergo  ficuti  accipiunt  efle, ita  intel- 
liguntur;  cum  id  ejfe^it  tfle  cognitum,  8f  ex  (e 
poflibile  ;  ad  quod  poflibile  exinde  confequitur 
poflibilitasobjttt  va,inordine  ad  Dei  omnipoten- 
tiam  refpicienrem  omnc  poflibile,  aliud  abeflen- 
tia  divina  -  Deus  igitur  fimplici  intelligentia  ,  & 
recfifano,  feu  naturali  intuitu  fertur  fuperomnia 
poflibilia  ,  quibus  fcilicet  ex  fe  ipfis  effenon  repu- 
gnat.  Et  parineceflitate  feriur  fuper  ea,  quas  ab 
voluntate  decernunturfutura  ex  parte  principij, 
&  etiam  ratione  objeft' ,  naturalirer  moventis  ad 
illorum  intelie6t  onem;  etfi  quoniam  d  vinus  con- 
tuitus  terminetur  ad  eorundem  eXiftenfam,  dica- 
tur  proinde  lientia  vifionis,  ex  oculari  vifione  ad 
rcm  exillentem  termina-a  ,  apre  vocabulo  trans 
lato ,  &  fcientia  etiam  libera,  quatenus  ea  objefta 
funt  terminus  potentiOE  Iibere  operant's;  tjulmodi 
ergo  non  entium  Deus  habet  eertiflimam  fcien- 
tiam. 

Et  paricertitudine  funt  ei  perfpefla  non  entia , 
qus  impofl^ibilia  ,  &  ex.ften-isE  rcal.s  incapacia  di- 
cuntur.  Nam  impoflibile  fimplici  er  includit  in- 
compoflib.lia  ,  quas  ex  ratiombus  fuis  formalibus 
funt  incompoiTibilia  ,  &ab  eo  iiint  prmcpianve 
IncompoflTibilia,  a  quo  principiativt:  hab.nt  fuas 
rationts  formales  ;  ergo  ficuti  Deus  nectiidrio  in- 
telligit  omniaintelligibilia  ,  quibus  per  aftum  in 
tclkflusdat  <r^f  primum,ita  &nece{raiio  attingit, 
comprehcnditque  quamlibct  illorum  incompofli 
b.litatem^&nonentitatem.DecIaraturaflTuiiiptum; 
Etenim  ficut  Deus  per  intelligentiam  pioducit 
poflTibile  in  efie  pofllbili  ,ita  eju^modi  produ6ta  fe 
ipfi»  funt  incompoflibilia  ,  ut  non  pofllnl  fiuiol  ef- 
fe  unum  ,  neque  aliquid  tertium  fieri  ex  eis  .  Hanc 
vero  incompoflTibilitatem  ,  quam  formaliter  prs- 
feferunt ,  habent  ex  fe  ,  &  princpinive  quodam- 
modoab  eo,  qui  ea  produxit  extrema  ;  igitur  que- 
madmodum  homo  ex  feformaliter  ell  ammal  ra- 
tionale,  ita  ex  feformalter  fibi  repugnat  efl!c  la- 
pis:  quoniam  ergo  &  hominis  ,  &  lapidis  io  effc 
polfibili  principium  extitit  divinus  intelle6tus, 
confequenter  Scinitium  dedit  ei  incompoffibilita- 
ti ,  proptcr  quam,ha:c,  Hoino  ejl  lapis^  eft  non  cnt, 
&nihil;  igitur  pari  neceflitate  ei  intelleftui  per- 
ff  cfta ,  atque  nota  funt  ejufmoJi  ttou  entia  ,  qua- 
tenus  novit  caextrema,  undc  eft  formaliter  tali$ 
incompofiibiluas  . 


183 


Ad  Argumenta.  Ad  primum  concedo  ,bomi- 
net»  ejfe  irrationalem ,  non  efle  quid  intelligibile      .  Dt-rernm 
ad  inftar  uniu»,  quafi  intelleftus  componerc  queat   nl^HTi.  Vetfi 
contradiftoria,  prajdicando    irrationalitatem  de   '''■'««»■• 
ultima  hominis  differentia  .  Idenimut  ert  verifli- 
mc  nihil  cxtra  animam  ,  ita  non  eft  inteliigibile  ab 
ullointelleflu  per  modumcompofitionis.  Intelli-   ..dift.  5,-^.7. 
gitur  tamen  nft^,   eftque  fubinde  attingibilis  ta-  j.Prii«rMiJff. 
lis  repugnantia  per  diflfenfum  ab  intelleftu  conci- 
piente  extrerra  lub  propriis  rationibus;  &  ita  mul- 
to  magis  ab  illo,  qui  eft  primum  prlncipium  ta- 
lium  extremorum,  utieft  intelleftusdivinus  .  Un- 
de  Ariftoteles ,  4.  Mctaphyf  tex.  c.  9.  Itijpofftbile         xi^^a-  i 
namque,'m^n\x.,riuaciiiique  idem  exifiimare  efSe,^   Comm.  n.  jj. 
noiiefk^quemadmodumquidamputantdicereHe-  i  n))', 'r„^  ^J 
raclnum  ;  non  enini  efr  neceffe,  qua  aliquis  dtcit ,  teruHm .  \',Se<i 
hoc  exiftimare.  Vult  igitur  oppofitum  primi  prin-  '*''"'*'"• 
cipij,Bempe,  idemfimul efSc,  ^'  non  efSefecundiitn 
idem  ,  efle  ir,opinabiIe,&  n  intelligibile  ;  &  fi  ali- 
qui  contrarium  dicere  videantur  ,  id  evenire  voce 
tenus,  &  non  iecundiim  rei    vcritatcm  .   Contin- 
gereetiam  poteft,  ut,  fecundum  quod  unum  cxtre- 
mum  de  al.ero  dicitur ,  non  accidat  incompofllbi- 
litas,  etfi  enim  hasc,  ulbedo  eft  homoSi^  ircomrof- 
fibil.s,  quatenushoino,  fubftantia.  coipus,  anJinal, 
vivenselt,  non  tamen  eft  involuens   incompofli- 
bilitatem  ,  quatcnus  homo  eft  eras  :  nec  hominem 
efl*e  irrationaIem,eft  contradiftio,  in  quantum  ho- 
mo  eft  animal,  viv«ns,  corpus,  fubftantia,  &  ejuf- 
modi  ;  quia  his  ranonibus  fubjeftisnon  repugnat 
praeditatum  irrationalitatis  ;  quamvis  fit  incom- 
poflibile  ultimae  difl^erentiae  hominis  ;   fccundum 
quod,  ut nihil eflfe  poteft  extra  animam, i.a  &  non 
eft  qiiid    intelligibile  ab  intelleftu  componente  ; 
cognoicitur   tamen  per  reiolutionem  ,  &  quafi  in 
actu  fignato  attsngitur  ea  incompoflTibilitasper  dif- 
fenliim  poftquam  fuerint  intelledtui  nota  extrema 
poflibdia,  ut  txplicatum  eft  , 

Ad  Sccurdum  ,  cumdicitur  non  entiatnTWlli 
eftcaufa  realis.  Refpondeo,  jnm  declaratum  foif- 
fe  ,  qua  ratione  non  entium  fit  principium  intelle- 
ftiis  divinus  .  Nam  per  motionem  divina  eflenti» 
intell  gendo  qufficunquc  continentur  in  ipfa  ,  ver^ 
illa  func  ,  &  dituntur  cognita  ,  &  ex  fe  ipfispofli- 
bilf:^  ,  &  quafi  efftftivc  abin'elle61u  cognofcente, 
Hoc  ip:b,  unt  nnn  entia;  quiadeeft  ill  %efie  aftua- 
Ls  exiftcni:iE,  fi^uf^i-fimpiiciter .  Nonenim  intel- 
leftus  cfft  po.tft  caufa  realis  ;quia  tunc  Deusne- 
ccfTarioageret :  dat  igkur  epc  dar.tzxit  fecundum 
<j7«V;ut  piopterea  verc  pofiibilia  dicantur //c.'/ f ,v- 
tia  :  quia  non  habent  verum  efSc  realis  exiftentfar. 
Eatenus  igitur  Dei  intelle6'tus  eft  caufa  non  en- 
tinm  ,  quatenus  dat  primura  cfie  cognitum  ,  &  in- 
telligibile  creaturis,quibusnon  repugnat  formali- 
ter  elfe  ;  &  eft  caufa  7ion  cntis ,  quod  veriflime  eft 
nh  I ,  in  quantum  cft  principium  extrcmorum  ex 
fc  ij^fis  ncompoflibilium. 

Ad  Tcrtium  dicendum,  non  entia,dc  quibus  eft   i.Hin.  j.  q.  ». 
fermo  ad  prafens,  non  effe  prorfus  negationct  ,  ut   ^•'«/►"'TMji.p. 
«c.» /«(/i/j,  quxncgatio  exxquo  dicirur  de   omni- 
bus  ,  imo  Je  ente  ,  &  non  en:c  ;  &  nihilominus  has 
coenofi;i  per  afiirmationes  ,  ttftatur  Ariftoteles, 
2 .  Pcriherm.  in  fine, iff  4.  AL'taphyf.te.\: c.2.^  10.   1. difl-  }S- 
Igiturha5C//6//<r/.v/a  fequuntur  fubjrcta  determi- 
nata,!deft,velexrrcma  incompofnb  lia  ,  vel  crea- 
turas  pofibiIes,ut  funt  terminus  intelleftionis  di- 
vinaE  ver«,  &  reahs  .  Cognofcuntur  ergo  abeo  , 
qui  cft  princJpiumearum,  ipfis  exfenon  compe« 
tere  e^e ,  fcd  fieri  pofle  ,  ut  recipiant  cf/e  ab  alio. 
Hac  itaquecognitione  attingunturquidem  fecun- 
dum  illudeiTc  cognitum,&  pofTibile^fed  unaetiam 
dcprchcnditur  illorum  ner;  w///if;quiji  cum  ipfis 

Bon 


r-dilt. 
Itc.cit. 


><i'3' 


ron  repugnac  eJJe^  neceflario  carent  e/Jf ,  quod  ab 
alioaccipere  po.Tr.nt;  S:ita  pariter  aitingitur  ;;&^/ 
f »/;'/' <ix  impoffibilium  :  nimiriim  per  cognitionem 
cxtremorum  poflibilium.  Cognofcuntur  ergo  fioft 
entiahxc  rationc  eorum  jquffinecefTario  confequ- 
UntLir  ut  expofitum  cft  ii-/J'vlt(tio!ie  . 

Ad  Qiiartum  refpondeo  ,  inteI!e(51umnon  affi- 
milari  objefto  cognito  ,nifi  quatenusefl  liib  aftii 
fccundo  ,  vcl  proxima  cJifpofitione  ad  aCtum  fe- 
cundum,  qux  eil  objefti  fpecies  .  Hxc  autcm  c!i- 
fpofitio  in  Dco  non  habet  locum  ,cumomnia  in  le 
f . din.  j. q. 8.  ipfo  cognofcat  intuitivi^ .  Neque  arbitrandum  cft 
aflum  lecundum  formaliter  fimilcm  objeftorum  , 
quffi  pcr  ip'"um  primum  cfle  accipiunt  ;  quia  hic 
non  concurrit  alia  fimilitudo,  quam  virtualis  ,  & 
«quivoea,  qualis  fcilicet  poteflefle  caufx,vel  ve- 
rius  princ  pii  refpettu  accipientise/7'^  intentiona- 
le  &  cognitum  ,  &  alterius  omnino  rationls  ab 
omni  ejje  realis  exi/lentiK. 

ARTICULUSX.      . 

Utrum  Deus  cognofcat  malfi. 

Do57.  locis  in  nmrgine  citatis .  S.  Thom.  i.  p.qA^. 

artic.  1  o.  De  hoc  argumento  plura  tangit 

Mitgiper  \.difui%.cap.  Hanc  igitur  . 

IDETUR  Deus  minime  habere  cognitio- 
nem  malorum  .  Siquidlm  juxta  difta  arti- 
cuio  8.  Eadem  eft  comparatio  fcitorum  ad  Deum, 
ac  artificialium  ad  artifirem  ;  fijuti  enim  ar  ifex 
efFormu  ex  le  domum  incra  ,  unde  efficiat  aliam 
domLimextra  ,  ita  Deus  intelligentia  fimplici  dat 
effe  intellig'bilibis  ;  fed  Deus  nequit  efTie  eaufa 
malorum  ,  ut  arrifcx  eftcau'"a  arJficialium  ;  crgo 
necpoterit  effe  eorundem  co^nitor. 

Prcsterea  ,  IJeo  efTen  tia  di  vina  movet  primum 
intellectum  ad  intelligenda  infirita  intelligibilia; 
quia  ea  ornnia  cont'nentur  in  illo  virtualiter  in  ef- 
fe  intelligibili ,  ut  extitit  declaratum  Tupra  arti- 
culo  5.  <S'  6. ,  fed  mala  nequeunt  virtualiter  conti- 
reii  in  irfinito  bono ;  ergo  nec  intelli»!  per  mo- 
tionem  ipfius  ,  per  quam  &  alia  cognofcuntur  in- 
ttlfgibilia  ab  intelleftu  divinO  . 

Piffiterea,Ex  diftis  articulofexto  :  Deus  ita  co- 
gnofcit  omnia  propria  ,ac  diftinfta  cognitione,ut 
ipfius  intellcftioreftedicatur  vifioomnium  intui- 
tiva  .  Sed  maia  nequeunt  ab  ipfb  intuitiv^  cogno- 
fci  ;  ergo  Deo  non  congruit  cognitio  malorum  . 
Probatio  minoris  ;  nam  cum  nullum  in  Deo  effe 
roflit  malum  ,  quod  ab  eo  intuitive,  &  in  fe  co- 
gnofcatur  ,  neccffario  eam  cognitioncm  haberet 
per  aliLul  malurum  repraefentativum.  Cum  autem 
aliquid  co^no  Litur  per  aliud ,  non  attingitur  co- 
gnitione  intuitiva  ,  quK  pcr  feterminatur  ad  rem 
jn  lua  prcelcntia  exiftrntem  ;  ve!  in  al^quo  in  quo 
habcat  perRftius  effe  ,  quiim  in  fe  habere  pofllt; . 
Con  rRA  ,  Deus  t  (l  juftifrpnus  vindex  milo- 
^.dili. 4«.c.4.  rum  ;  nequiret  autem  jufte  mala  pleftere  ,  nifi  ea 
exaitiiuinc  co  ^nofcerer  ;  crgo  apud  ipfum  eft  di- 
fl  ndta  cognitio  omnium  malorum  ,  qus  non  finit 
effe  impunita . 

Respondeo  dicendum,  Deum  diftinftiffira^  at- 
tingere  omnia  mala  .  Sed  intceft  in  medium  pro- 
ferre,quid  intclli,c;endum  ven  at  nonine  malorum: 
Itaque  ma'nm,  vel  peccatum  non  aliud  formaliter 
arbitramur,  quam  carentiarn  re^itudinis.,cjUiS  de- 
be^et  ineJSe  azlui ,  diim  a  potentia  libera  elicitur, 
^  fl^f// .  Cumenim  potentia  libera  dsbitrix  fit 
elicitndi  quemlibet  fuum  a£tum  conformiter  rc- 
gulg  fuperiori ,  qus  eft  Ux  divina  ,  quoties  agit 


«.  Ljtcijo  prc 
^rJUo  . 


«,diS.»7.<I.l: 
|.  LoaccJa . 


Summcejoannis  Duns  Scoti» 

contra  ejus  legule,  &  legisdiciamlna  ,  caretejus 
aftusjuftitiaaftuali,quc  fibiinefl*cdeberet;  in  co 
igitureft  peccatum  ,&malum  ,&  obliquitas  for- 
maIiterre(5litudinisdeftruftiva:ficutprivatio  di- 
citur  formaliter  corruptiofui  habitus.Horum  igi- 
tur  maloium  Deum  propriam ,  ac  diftinctiflTiiP.am 
cognitionem  habere  ,  necefTario  fequitur  ex  eo 
quod  ultor  juftiflimus  fit  eorum,juxtaiIlud,Deu- 
teron.25.  Sccundiini  iuodum  deU'cii.,erit  ^  plaga- 
rum  tiiodus.  Veruntamen  cognofcit  mala,vel  obli- 
quitatem  aftuum  humanorum ,  eo  quod  per  fe  at- 
tingat ,  habeatque  diftinftam  cognitionem  refti- 
tudmum  ipfis  oppofitarum  :  qucmadmodum  enim 
reclum  efijudex  fui ,  &  obliqui,  i.  de  Anima  tex. 
S^'.  ita  quoniam  in  divina  efl^entia  virtualiter  con- 
tinentur  omnes  omnino  rectitudines  ,  fecunduni 
quamlibet  perfeftionemearum,  &gradum  fubin- 
de  intelligibilitatis  ;  &  alioquin  Deus  fit  per  fe 
caufa  entitatis  pofitivffiquoruml.bct  actuum  libe- 
rorum  ,(aliter  haud  certo  eos  pra;rciret  ;  imonec 
impedire  poflTet  ,  nifi  violentia  libcro  arbitrio  illa- 
ta)  voluntatecreata  operante  contradivinara  le- 
gem  ,  aftus  ille  carens  reftitudine,&  conformita- 
te  addivinum  mandatum^necenTario  ejusobl  qui- 
tas  eftperfpefla  illi,qui  cognofcitper  fe  pofitivum 
a6tus  ,  &  intuetur  rectitudinem ,  cui  deberet  efle 
conformis  ;  videt  ergo  eumdeficere  a  regula  fua; 
&  quoto  gradu  diftet  ab  ipfius  reflitudine  ;  & 
quanta  fubinde  malitia  abundet,&  cui  pocnas  luen- 
dce  fit  debitor  .  Nam  quemadm  jdum  finguli  a6lus 
mali  nati  funt  habere  proprias  bonitates  ,  nempe 
convenientlas  ,  five  conformitates  ,  fi  ve  eidem  re- 
gula;,  five  aliis,  ita  omnibus  fingiHatim  infunt 
propriae  oblquirates,  &  carentia  reftitudinum, 
quK  ab  iUis  abefle  deberent,  ut  refli  eflint  ;  ficuti 
ergo  privationes  inrellisuntur  per  babitus  ill  s  op- 
pofi-os,  &  per  eofdem  fciuntur  earundem  priva- 
tionum  diftinftiones  ,  &  convenientiae  ;  ita  ex  re- 
ftitudinibus,&  boniratibus,quibus  deberent  cfTc 
prffiditi  aftus  humani,  Deus  veriflimti  cognofcit 
omnium  illorum  quaslibet  obli  niitates  ,  gradus 
itidcm  omnes  intentionis,  diftinft^ones  ,  &  conye- 
nientiasmalitiarum,  &  obliquitatum  per  rnajo- 
rem  ,  &  minorem  accefTum  ,  vel  elongationem  a 
reftitudinibus  ,  qu«  fingulis  deberent  ineflfe  ,  & 
non  infunt . 

Ad  ARGUMeNTA  .  Ad  primum  ,  &  fecundum, 
patet  refponfio  ex  diftis.  Etfi  enim  Deus  nonfit, 
nec  effe  qucat  caufa  malorum  ,  nec  ipfaE  obliquita- 
tes  virtualitercontineantur  in  eftentia  divina:  co- 
gnofcuntur  tamen,&  quidem  diftinttiflime  per  co- 
gnitionem  diftinflam  reclitudinum,  &  bonitatum , 
quK  aftibus  ineflTent  ,  fi  conformiter  ad  regulam 
eorum  elicitf  fuiflent ;  quemadmodum  per  vifum 
inteliigltur  cKcitas  ,  &  furditas  per  auditum  pro- 
batur;&univerfaliter  omnes  privationes  perha- 
bitus  ipfis  oppofitos ,  quibus  formaliter  privant  ; 
utextitit  declaratum. 

Ad  tertium  concedo,  Deum  quECunque  attin- 
git ,  perfcftiflTimi,  atque  intuitive  cognofcere.  Et 
cumdicitur,  mala  non  efTe  ita  intelligibilia  ,  fecl 
peraliud.  Reipondeo,  pofitivum  obliquitatis  a 
Deo  videri,  ut  cstera  intelligibilia  pofitiva:quia 
igiturad  illud  pofitivum  ita  elicitumneceflfariofe- 
quitur  malitia,neceflario  quoque  videturdifforme 
fu«  regul;E.  Eam  veroobliquitatem  d  reft^  att:n- 
git  Deus  pcr  reflitudinem,nec  al  tereft  cognofci- 
bls,  ficuti  nectencbrs  v.dentur  n;fi  per  luceni 
oppofitam,  ac  pro  nde  ut  perfeft  fiim^  Deus  v  det 
pofit  vum  mal  t  ei  :  &  reft  tud  nem  :  ita  &  novt 
a(?tus  obl  qu  tatem,&  ha;c  eft  mens  Auguft  n  ,13. 
de  TrtHit.cap.  lo.infine^ 

^  ARTI- 


l.Rtf^ort.  C-Si. 
q.  3-  \.Ad^Ti'^ 

4.-1ilt-  S9.q.3. 


i.<lift.,7. 


QijodUb.  4.  f  S« 
5.  Hx  ijto  . 


|.  Report.  dr^. 


Tomus  l  Vars  l  Qutejiio  XIV.  Art.  XI. 

ARTICULUS    XI. 
Utrum  Deu3  cognofcat  finguUria  . 


t)oSf.  7.  Mctaph.  q.  14.  ^  1 5.,  (^  </<•  ^fntma  q.it. 

I.  dift.  2.  q.  2.  de primo  priHcipio  cap.  4. 

conduf.  S.  J".  Tbom.  i.ptr.qiu  14. 

artic.  1 1 . 


V 


S>  Thomae  Tfi' 
ftnnn    priitcipii' 


IDETUR  Deus  haud  cognofcere  fingula- 
ria  .  Nam  fecundum  Ariilotelem  12.  Me- 
DnA.iiMeti-  taph.Tex.c.^i.  PrKftat  quajd.ira  non  videremagis, 
pfc-]. i«.4rf»m.  quam  vidare  ;  &  dignius  eil  quaedam  non  intelli- 
gere  ,  quam  inteliigere,  ob  eorum  vilitatem,5c  in- 
dignitatem  ;  ergo  intellefluipr  mi  principii  non 
poterunt  elfe  perCpefla  individua,  quorum  aliqua 
funt  viliflima  ,  Sf  longeindigniflima  :  tunc  enim 
intelleftus  ille  vilciceret ,  nec  per  intelligere  inef- 
fet  primooptimum  ,  &  honorabiliffimum  per  in- 
telleft-onem  fcilicetobje<?tidiviniflimi,  &  hono- 
rabiliifimi . 

P;a:terea,  Si  oporteret  Deum  cognolcere  fin- 
gularia  ,  maxime  quia  eft  prima  omnium  cauCa  a 
propofito,  &  per  ie  ;  agens  proinde  propter  fi- 
nem  .  Sed  hac  dc  re  opus  non  eft  illi  intelligere 
fingularia  ;  ergo  non  cogimur  adftruere  in  Deo 
fcientiam  •ndividuorum  .  Probatio  minoris  ;  Ars 
O-ift.  r»  M«a-  univcrfalis  fufficit  fingularibusproducendis  ;  qu  a 
pbyi.q,.uxtrti.  artifex  fcit  rem  per  caufam,  &  perfeftius^ac  nofle 
queac  agens  particulare  five  per  cxperientiam; 
igiturciim  artifex  fciat  quidquid  eft  fanationis, 
pesfeiJtiusnovit  ranare,aciile  quinon  itafcit^quid 
fn  ranita5.  Igitur  primoo-nnmm  artiiici  non  ell 
opus  nofle  fingulana  ,  ut  eorum  fit  caufa  , 

Piserea,  Smgulare  non  ell  per  fe  intelli^jibile: 
ergo  ne  intelle6tus  quidem  d  v  nus  habet  fc  en- 
tiam  fingalanum:  fcieiit  a  en^m  ell  eorum  ,  qu» 
in^elliguntur.  Probatio  air.;mpti :  omnis  cognitio 
eft  per  aliquam  fimilitudinem:  fed  lim  litudo  fin- 
gularium  jinquantum  funr  fingularu,  non  videtur 
«(Te  in  Deo;  q  na  principium  fia  -ularitatis  eft  ma- 
teria  ,  qua  diflTim.Iimd  eft  Deo  ,  cum  fitactus 
purus . 

Pr«terea,Spec'es  fpecialilfma  de  Tc  eft  athoma 
ergo  &  indivifibilis,&  per  conrequens  fcientia  Dei 
ad  ip'as  fe  extendens  naturas  fpi;cificas  non  ultra 
progreditur,  Confirmatur  ex  Porphyrio  ,.'ai\de 
fpecie  :  Dsfcendentibus  nobis ,  i nqui  t , per  divifto' 
nem  a  generalijfvnis ,  adfpecialijjtmajubet  P/a'o 
^uiefcere-y Ihd  fi  poflibilv;  fbre:naturam  a^homam 
ultcrius  dividi,  non  eflet  quie.fcendum  in  ills  ,  fed 
fnagis  adhuc  progrcdiendum  .  Primum  igitur  vi- 
detur  per  fe  intelligere  omnes  natuiasin  commu- 
ni:  ibique  fiftere  ,  non  vero  peculiarcs  naturarum 
defignationes  ex  quantitate  provenientes. 

CoNTRA,  Ad  Hebrsos  4.  omnia  nuda.,^  aper- 
tafunt  oculis  ejus.  Si  ignoraret  autem  fingulana, 
eum  ncceflario  laterent,  quae  ipfa  confcquuntur 
fingularia:  ergo  oportet  ea  efli;  Deo  perfpeftiflH- 
ira. 

Respondeo  dicendum  ,  D  o  exaftifTimd^ac di- 
ftinft  fiTimd-finguIaria  oinnia  eflls  per'pffti  .  Etc- 
nim  quanquam  Dei  fcientia  non  fit  co.nplet^  ars, 
quia  nondireftiva  in  a;>endis  ;  nulla  eft  enim  in 
Dei  voIunta'e  rectitudo  regulata  ab  alia  ,  qiiafi 
priori  refpc<Skn  age.idorum  ad  extra  :  eftnilvlomi- 
rus  ars,  {ut  diclum fuii  fuprauTticulo%.y^\i\\  ha- 
bitus  cum  vci^irtfl.ique  ratione,quatcnusappre- 
hendit  reftirudincm  c)n-'rabilium,  non  vero  facit, 
autd-^ctat.  C^ognitio  igitur  agtnloruni  in  primo 
omnium  Artifice,  cft  mcnrurjt  Juxtaquamopera- 
Tmtis  /. 


%.  Hic  diciluT  . 


ir«<9ft.5>. 


Ad  prinw»  TA' 
titnem . 


tur  ,  ctfi  noT  «lire^tiva  opcris  ficiendi.  Atqui  prr- 

ma  caua  attingit  quicqu  d  eft  entitatis  in  indivi- 

duis  :  nullus  enim  gradus  entitatis  poteft  cfTe  im- 

produ<5tus  in  eis  ;  crgo  ejus  cognitioextcnditur, 

atque  pcrvadit  omne  producendum  in  ipfi$,quoad 

omnem  penitus  gradum  cognorcibilitatis  reper- 

tumineis:  igitar  ex  eo  quod  Deus  fit  Artifex 

perf?(5l^fliTium  agendorum.perfet^ifliinam,  atque 

exa^tiflimamfcientiam  habet  individuorum  om- 

«ium  ,  ad  qax  ejus  aflio  terminatur :  non  (olum 

quatenus  ineft  ipfis  ratio  fpecifica.fed  quoad  gra- 

dum  fingularitatiseorum  ,  qui  gradusadditur  ra- 

tioni  fpecie',propter  quam  repugnat  individuo  d(- 

vifibilitas  ;  ficut  igitur  a  racione  fpecifica  non  eft 

individuatio ,  ita  per  ipeciem  non  cogno'citur  in- 

dividuum.  Sed  quemadmodum  exigit  fpecialem 

gradumentitatis,  ita  &  propriam  habet  cogao'ci- 

bilitatem  ;  ergo  fcientia  Dei  diftin5t  ifimi^  ea  at- 

tincrit.ficuti  &  ipfius  virtus  aclfva  prolucit.Dcin- 

defingulareeftperfe  intelligibile  ,  nec  adaqua. 

t^intelligitur  per  quoJcunque  fuperius  incluru.Ti 

in  illo  ;   quimvisquicquid  eft  intelligib  litatis  in 

quocunque  fuperiori,  per  co^nitionem  diiiinclam 

ipfiusfingularisperfe^t^cognofcatur.  Atqui  per- 

feclioniseft  in  unoquoque  producere  notitiam  fui 

inintelleftum,  qui  cx  fe  capaxeft  omniscogno- 

fcibil  s ;  idque  maxim^  eft  verum  de  notitia  intui- 

tivaomnium  perfeflilTima  ;  igitur  hasc  perfeclio 

reperta  in  cunft^s  inttlligibilibus  eft  virtualiter  in 

eflentia  divina;e'go  cum  movet  intelleiftum  inti- 

nitum  ad  cognitionem  omnium  contentorum  in 

ipfa,  neweiranoftcit  intelleftui  fibi  proportionato 

notaomnia,  &ring<Ah  cogno^cibilia  ,  quoadom- 

nem  gradum  ,  &  perfjitio  icti,  ac  proinde  quoai 

gradum  finguaritatis,  maximi,  cum  in  ipfis  indi- 

viduis  includantur  effint  al  ter^omnes  gradus  fu- 

periores  ,  &  non  t  con\r^rCo .  Poibeirio ,  fingula- 

na  funt  cognon.'bilia  abiT.ell-j^lu  cre  ito  ub  pro- 

pria  ratioue  fi  igaUritat  s  ;  quii  h^c  cognitio  nec 

fibi  repugnat ,  neque  ell  t.tl' pote.Ttiat  co^nitiv» 

improportionata;ergomulto  mig  $  intelle<^us  in- 

finitusefteorum  cogno  citivus  ;  ciim  id  fic  perfe- 

6t'oii5  in  omni  inteI!s(5t-4  ,  qu;  e;l  oanis  intcll  gi- 

biiis ,  inter  quslocum  habere  ipfi  fingularia  ma- 

ximj  oportet.  His  enimconfulit  Princept  un:ver- 

ficatis,  atqueunuin  voluitgratia  altcrius;  unicui-     * 

que  prascribendo  proprium  finem  ,  attingendum 

ab  unoquoquc  mediis  operatiombus,  &  tandem 

omnia  ord  nandoad  fe  ipfum  ,  a  q\o  &  accepe- 

runt  f/?t' ;  nec  aliterreftd  ordinata  luque  diipofita  '■«''*'  i-i-  » 

fuiflent.  Qrdoenim  eft  parium.,  impariumque  rf- 

rum  unicuique  hcafua  difl.-ihuens  congrua  difpO' 

fitio  ;ex  Auguft.19.de  Civit.cap.ij.ig  turab  illo, 

qui  hunc  ordinem  univcifi  intendit,  fijut  bonum 

in-rin.^ecum  ejus  ,  non  tantum  inte.nditur  impari- 

tas,  quaEcxdii/erfitate  fpecierum  eft.fedetiam  pt- 

riLjs  individuorum  in  unaquaque  fpecie  :  Bt  por- 

rA  hanc  individuofum  puitatem  tanquam  ordini 

eflentialem  ,  &pr!mo  intendit  eam  ,  ut  aliquidad 

finem;  non  potuiflTent  autem  intendi  ut  ordini  nc- 

cefl*aria,  necor<Iin.iri  al  fiiem,nifi  exa<5tiflin(;  co- 

gnita  fuiifet  tanta  rerum  paritas,  feu  «quaiis  par- 

ticipatio  fpecierum  ab  indiv  duij  uniulcujufque, 

/ecundum  omnem  modum,&  gradum,  in  quo  con» 

vcniunt  ,  &  fe<iundum  quod  ab  inviccm  diilin- 

guuntur. 

Ad  A^rgument.\  .  Ad  primum  refpondeo  di- 
£lum  Philofbphi  piocedcre  ,  cum  inteilcflusfiftit 
in  vilibu  j  quf  intellgit ,  vel  impcditur  propter  ea 
ab  intelleftione  digniorum  .  Quod  fi  inteileftus 
femper  intelligat  aliquod  dignilfimum,  &  cxinde 
mo veatur  ad  intelligenda  viliora,  id  non  derogat 


I.  nhi  fapn 


I».  MeUfh.  q> 


l86 


f .  M«tiph.  f .?, 


^.  dift.  }.  4.  tf. 
J-  yjrf  arfumen' 
t*pt  tfinhat  • 


S.riift.  j.  q.  tf. 


ij.  Met»ph.'q" 
»?.  «c  J(5.F.t  li 

Coram  i>-  Mi' 
tapl).  I.  <  I-  '» 
«iijrf/.videatur 
fentiie  Deum 
ron  intelligcr» 
fingulafhjisme 
Am!' icle»  <  ?• 
tAetophe.yfum. 
1.  contia  hm-' 
pcdoclcm  op- 
pofitum  ilicit  < 
Ubi  DoAor . 


dignitatiintelleflus  ,  ncc  proptciea  dicendus  eil 
viJefcere  :  Et  ita  Jand  intelliglt  primum  princi- 
pium  ,  ut  in  antecedentibiis  fuit  declaratam. 

AdSecundum  Relpondco;  quoniam  quis  ar- 
tcm  fibi  acquirere  poteft  &  per  experimentum,& 
perdoctrinam  :  qui  artem  didicit  citra  experi- 
mentum  ,  minus  certo  operabitur  ,  quam  exper- 
tus  :  &nihilomintis  erit  perfeftus  artifex  ex  ha- 
bitu  perfetSio  artis  univerfalis.  Qiiia  igitur  Deus 
eftfapientifllrrt^  ,  ac  certiirime  opcrans  ;  non  eft 
in  eo  ar$  fub  ratione  univerfalis  habitus,  fed  qlie- 
madmodum  eftin  eo  ,  qui  per  multa  experimen- 
ta  Artifex  perfe(5lus  evafit.  Is  autem  fcit  appli- 
cationcm  artis  univerfalis,  exfcientia  individuo- 
rum  ,  &  circumflantiarum,  ex  quibus  pendet 
felix  exitus  operabilis  ;  igitur  multo  magis  Dcus 
habet  certiflimam  cognitionem  individuorum  ,  & 
cunftorum  ipfa  circumflantium  ,  quippe  in  cujus 
operatione  nullus  contingere  pofllt  error  . 

Ad  Tertium  dicendum  ,  Singulare  efle  per  fe 
intelligibile  ,  quantum  eft  ex  parte  fui :  ficutieft 
per  fe  ens .  Et  ciim  fubditur  ;  quia  fingularitatis 
principium  eft  materia  ,  quK  nullam  habet  fimiii- 
tudinem  in  Deo .  Refpondeo  ,  materiam,  qu« 
eft  altera  pars  compofiti ,  efl^e  non  pofle  princi- 
pium  individuationis  ,  explicabitur  infra  ,  q,  <;o. 
flr/.4.Csterum  abftrahcndo  ab  hac  controverfia, 
materiam  habere  propriam  ideam  ,  vcl  fimilitudi- 
nem  in  Deo  ;  ac  proinde  eiTeper  (e  intelligibilem 
patebit  CfUtefiionefequenti  ,  aniculo  3. 

Ad  Qnartum  Refpondeo:  Per  hoc  quod  ipe- 

Cies  eft  athoma,  eft  indivifibilis  in  pures  fjjecies: 

fed  cum  tali  indivifibilitate   ftat  divifibilitas  in 

plura  ejufdem  fpcciei .  Ad  confirmationem  di- 

cendum  artificialem  divifionem  ftatum  habere  in 

fpecie  fpecialifllma  :  quia  ulterius  procedere  eft 

incidere  in  infinitum ,  quod  eft  ab  arte  relinquen- 

dum :   Individua  enim  in  eadem  fpecie   poflunt 

procedere  in  infinitum  ,  ex  eo  quod  nihil  fit  ex 

parte  eorum  ,  unde  ad  certum  numerum  deter- 

minentur.  Strift^  igitur  divifioncm  aceipiendo, 

prout  afficit   illud ,  quod  requirit  determinatas 

partes  in  multitudine,  fpecics  non   dividitur  in 

individua  :  Etfi  revera  alioquin  unumquodque  in- 

dividuorum  proprioaJtu  fubftantiali  conftituatur, 

&  ab  altero  diftinguatur:  non  vcro  per  quantita- 

tisdefignationes  :  caterum  intelligentia  primo  fi 

fifteret  in  ratione  fpecifica  ,  imperfetla  eflct ,  & 

in  potentia  ad  perfefliorem  cognitionem  ,  qua 

nempe  attfngerentur  individua  ,  qus  per  fe  ordi- 

nantur  ad  fummum  bonum:  atque  fubinde  fub 

providentia  Re6loris  univerfitatis  rerum  primo 

veniunt  ,  eique  direfte  iubiiciuntur . 

ARTICULUS     XII. 

Utrum  Deus  pofllt  cognofcere  infinita. 

Dotlor  de  rerum  principio^  q.  1 6.  n.  43.  i. 

dij}.  i.  qu.  2.  §.  Oftenlb  propofito .  De 

prinio  principio  .^  cap.  4.  conciuli  9: 

I.  Report.  difl.  i6.q.^.S.Thom, 

\.p.  q.  14.  articulo  12. 

VIDETUR  Deushaud  cognofcere  pofte  in- 
hnita  .  Nam  infinitum ,  fecundum  quod  in- 
finitum  ,  eft  ignotum  ,  ex  i.  'Vhyf.  tex.  c.  35.  i3 
%.  Metaphyf.  tex.  c.  ij.dicitur  eos  ,  qui  ponunt 
infinitatem  in  caufis  deftruere  (cientiam  .  Dei  au- 
tcm  fcientiam  oportetefle  exa£li(fimam,acdiftin- 
fliifimam  :  ergonon  feextendit,  nec  attingit  in- 
finitajundcaliqua  imperfeftio  in  illamredundaret. 


Snmmcejoanms  Dtins  ScoPi. 


Prxterea ,  ExAuguftino,  /2.  de  Civit.  cap. 
1 8.  §luldquidfcientia  comprehenditiirj^jocfcien' 
tiscor/ipyehenlronefinitur.  Sed  infinita  non  pof- 
funt  finiri :  quia  jam  infinita  non  eflent  :  ergo 
nullius  fcientia ,  ne  Dei  quidem  valent  infinita 
comprchendi:  Exinde  cnim  evaderent  finita: 
ncc  pioinde  ab  illo  intelligeientur  infinita  . 

Ncque  juvat  refpondere,  tunc  ea  fore  finita 
refpeftu  ejus  comprehenfionis  ,  fed  non  in  fe. 
Nonjuvat,  irquam  :  quia  unumquodquetale  eft 
in  fe  ,  quale  apparet  vere  cognofcenti  illud :  alio- 
quin  enim  deciperetur:  crgo  fi  rcfpefluRientia: 
divinae  veriflime,ac  penitiffime  comprehendentis 
omnia  ,  funt  finita  :  &  in  fe  ipfis  erunt  finita  :  igi- 
tur  fi  Dei  fcientia  terminaretur  ad  infinita  ,  non 
forent  amplius  infinita  :  ac  proinde  non  contingic 
Deum  cognofcere  infinita  . 

Pra:terea  ,  Infinitum.non  efi  m.yus  infinito  ,ex 
3.  Phyf  cap.de  inffi  autem  Dei  cognitioeflet  in- 
finitorum  ,unum  infinitumforef  majus  alio  :  ergo 
Dei  lcientia  non  terminatur  ad  infinita  .Probatur 
minor .  Nam  objeftum  primum  fcienti»  ,  &  in- 
tclle^lus  Tit\  ,  eft  intenfiv^  infinitum  ;  ergo  fi 
prastereaaliiid  effct  infinitum  cognitum  ab  eo,  u- 
num  infinitum  aliud  excederet ;  vel  certi  efsentia 
divina  non  intelligeretur  ut  excedens  aliud  infi- 
nitum  :  atquc  ita  ex  aquo  beati  quiefcerent,  ^ 
beatificarentur  in  utroque  infinito  :  quod  negat 
Auguftinus  5.  ConfeflT.  cap.  4.  Beattis  eft  qui  te, 
iS  illa  novit ,  nec  tamen propter  illa  beatior . 

Prarterea  ,  Eadem  inconvenientia  ,qua5  fequun- 
tur,fi  ponantur  a£lu  infinita  in  efte  reali ,  fe- 
quuntur  ad  infinitum  in  efie  cognito  :  ergo  utrun- 
queinfinitum  ex  aequo  repugnat.  Probatio  afTum- 
pti :  Pofito  infinitoinre  extra ,  fequitur  parttm 
effe  squalem  toti :  imo  &  totomajorcm:  idipfum 
autem  refte  infertur  ex  infinito  in  mente  divina.' 
Si  enim  Deus  cognofcit  infinita  ;  exinde  denvatur 
pcr  intellcftum  pars ,  ut  ccntum :  qu»  remanent 
adhucfunt  infinita  :  quiaficut  additio  finiti  noa 
facit  infinitum  :  ita  nec  ablatio  finiti  de  infinito, 
efficit  finitum  .  Ex  his  igitur,  quae  fuperfunt ,  & 
quaj  prascifa  funt ,  fiat  totum  ,  pars  eft  ^qualis 
toti .  Nam  vel  tot  millenarii  funt  in  numero  infi- 
nito,  quot  binarii :  &  ita  pars  eft  squalis  toti 
conflato  ex  multis  partibus  :  vel  fi  plures  flint  bi- 
narii ,  quam  millenarii :  profefto  pars  erit  major 
toto.  Propterhajc  omnia  ,  &  confimilia  negatur 
infinitum  in  re  extra  :  ergo  non  eft  concedendum 
in  mente  divina  iifdem  abfurditatibusrecurrcnti- 
bus. 

CoNTRA  ,  Auguftinus  12.  deCivit.  cap.  18. 
Eos  quippe  (  nempe  numeros  )  infinitos  efie ,  cer- 
tijftmum  eftjta  fero  fuis  proprietatibus  unufquif- 
que  numerus  terminatur  ,  ut  nullus  eortm  par 
effe  cuicunque  alteri pojfit :  ergo  iS  difparesinter 
fe.,  atque  diverfifunt ,  iS finguli  quiqtie  finiti 
funt .,  iS  omnes  infiniti  ftint .  Et  pergit:  Itant 
numeros  propter  infinitatem  nefcit  Omnipotens 
Deus,  &  ufque  ad  quandam  fummam  numerorum 
fcientia  Dei pervenit ,  cateros  ignorat  i  quis  hoc 
etiam  •veldementijfimus  dixerit  ?  ./ibfit  itaque  ut 
dubitemus ,  quod  ei  notusfit  omnis  numerus ,  cu- 
jus  intelligentiix ,  ficut  in  Pfalmo  canitur  ,  non 
eft  numerus  . 

Respondeo  dicendum  ,  Deum  certiffime  co- 
gnofcere  a£lu  infinita .  Nam  quaecurtque  funt  in- 
finita  in  potentia  ,  adco  ut  accipiendo  alterum 
poftalterum  ,  nullum  pofTunt  habere  finem  ,  ea 
omnia  fi  fimul  funt,  oportet  efTe  a^u  intinita. 
Atqui  intenigibilia  funt  infinita  in  potcntia  rc- 
fpefiuintelleirius  creati,  Siquidem  quibufcunquc 


Fidtttdus  Mny' 
r»n.i.  iHll.j6,q. 
<;.i.Hilt.i.q.7. 
Videtur  ctiam 
argiimentuin_> 
proccilerc  rfe_» 
fcientia  rifionij 
refpeilu  opera- 
cionum  fiibftan 
tiarum  fpiriiiiii- 
lium  pertatam 
Sternitatem  e|{ 
cicndaruiii_> 


Totnus  l  Pars  l  Quajlio  XIV.  Art.  Xll.  1 87 


I 


!•  dijf.  ;.  g.i, 
§.  Afl  tertium 
pvims:  quxftio- 
«is  . 


fndividuJj  cujiifque  ipeciei  intelle6tis  ,  /eiin  cf 
alia  ruperliint  inteiligcnda,  &  accipicnda  ;  quan- 
doquijem  exie  ipfis  nullam  cognofcant  intrinfc- 
cam  determinationem  ad  certum  numerum  ;  funt 
ergo  iniinitain  potcntia,  Sunt  rurfus  hacomnia 
aflu  cognita  intelleftui  divino  ;  ergo  Deus  co- 
gnolcit  infinita  .  Ffobatio  majoris  :  Omnia  acci- 
pi  poffibilia  ,  non  pofTunt  efTe  prorlus  fimul  acce- 
pta,  quia  tuncaliquando  non  flipcrefTet  aliud  ac- 
cipiendum  ;  ergo  fi  aftu  fimul  funt  in  aliquo  effe  , 
funt  infinita  a6tu  .  Quod  vcro  omnia  fint  aflu  co- 
gnita  intelleftui  infinito  ,  conftat  ex  d\6iis,art2' 
cu/o  5.  &  6  nam  unumquodque  potefl  producere 
notitiam  fui  in  inteile6tu,qui  ex  le  efl  omnis  intel- 
ligibilis  ;  intelligibilitas  autem  efl:  perfeftionis  in 
entibus  ;  imo  proportionatur  entitati  uniufcujuf' 
que  ;  ergo  htec  diflinfta,  &  divifa  pcrfe6kio  inli- 
nitorum  intelligibilium  efl  unita  ,  &fimul  in  infi- 
nit^  perfefto;  igitur  fimulomniacognofcit  ,  quo- 
rum  intelligibilitatem  continet ,  atque  praefens  efl: 
ipfius  intelleflui.  Deinde,  intelleftns  ,  qui  efl 
comprehenfivus  cntitatis,  vel  obiefti  intenfive 
infiniti,  eft  multo  magis  comprehenfivus  'pfini- 
tatis  extenfivffi,  participata;ab  infinitate  intenfi- 
va  .  Divina  effentia  efl  intenfiv^  infinita  in  linea 
effendi ,  &  cxaftifTim^  adequata  intelleftui  infini- 
to ;  ergo  mu!t6  magis  huic  inteileftui  erit  cogni- 
tum  infinitum  extenfive  ;  quod  eft  objeftumfe- 
cundarium  ejus  ,  caufatum  per  intelHgentiam  ,  a 
qua  accipit  primum  c//e  cognitum  &  pofl^bile  ,  & 
intelligibile  :  ac  proinde  efl  mfinitum  quadam  in- 
finifate  participata  ,  cujus  eft  quafi  caufa  infinitas 
intenfiva . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  dicendum  Ari- 
ftoteli  fcffe  fermonem  de  infinito  in  pofenria  ;  u- 
numquodque  enim  cum  fit  cognofcibile,  quate- 
nus  in  aftu  ,  arque  ejusinfiniti  ratio  poftuU-t,  ut 
quibufcunque  acceptis  femper  fit  abud,  &aliud 
accipiendum ,  necefTarid  efl  ignotum  cognofcenti, 
ipfumfecundumhuncmodum  :  at  non  oropterea 
laterc  debct  intelleftum  infinitum ,  refpe-fu  cu- 
jusfuntomnespartes  fimal  accepicein  ej/c  obie- 
ftivo  ,  &cognito  ;  quia  fimulaccepcunt  per  eius 
operationemprimum  ej/e  intelligibile ,  adeo  ut 
nihil  fiiperfit  intelligendum,  vcl  quod  pofH  ac- 
cip«re  ej/e  cognitum  ,  &  non  acreperit  .  Nsm 
quoniameoaflu  adequat^  comnrehenditur  infini- 
tumintenfive:  in  fignopofteriorf  necefTario  acci- 
pit<f/?f  intclligibile  quidquid  reperirur  in  virru^^e 
illiusobjefliintenfiv^  infiniti .  Eteadem  efl  re- 
fpenfio  ad  auftoritatem  ex  2.  Mecafhyfiza  ;  lo- 
quiturcnim  de  fcientia  refpeflu  intelleftus  finiti , 
unde  dicit :  Tunc  eninifciYe  putamus ,  ciim  caufas 
ipfas  nover imus.lnfinit um  'verd  aon  ef  pfrtranfi- 
re  infimtetempore.Si  igitur  per  impoffibile  cauf« 
forent  infinitat,  profefto  non  minus  not»  effent 
intelleftui  infinito ,  ficuti  &  comprehcndit  nu- 
merosinfinitos  . 

Ad  Stcundum  patet  iblutioex  iis,  qu«ibidem 
fubjicit  Auguftinus,  dicens ,  perfe&io ,  6*  omnis 
itifinitas  ,  quodam  ineffabili  modo  Deofinit»  efi  , 


q'tia  fcientia  ipfius  incomprchtafihilis  ;/o,'.'  eft. 
i^are  infinitas  numcrorum  refpeftu  fcientice  Dei 
non  potcft  efTe  infinita  .  Et  fecundum  hoc  cH  con- 
cedenda  prima  refponfio,  quia  ficuti  numcri  in- 
finiti  fcientia  Dei  comprehenduntur ,  ita  refpeftu 
ejus  finiuntur,  non  tamenin  fe  ipfis  .  Et  cum  ar- 
guiturcontra  ,  quianumeri  en*ent  quoque  finiti  in 
fe  ,  fi  finirentur  fcientia  Dci  comprehendentii  . 
Dicendum,  numeros  iniinitos  refjifftu  fcientis 
Dei  non  hnirifiraplicitcr  ;  fed  duntaxat  fecundum 
«juandam  proportionem  ,  quatenus  infinita  fe  ha- 
bent  ad  intellectum  infinitum,  ficut  iinita  ad  fi- 
nitum  .  Unde  quia  infinitas  numerorum  non  ex- 
cedit  fcientiam  Dei,  in  ordinc  ad  illam  tale  infi- 
nitum  habet  modum  finiti ,  quamvis  fimpliciter  , 
&  in  fe ,  &  ut  objeflum  intellciftus  divini,  finc 
numeri  omnes  vere  infiniti  .  Ac  eadem  eil;  ratio 
de  effentia  intenfive  infinita,  quatenus  compre- 
henditur  abintelleftu  infinito:  ui  fupra  articulo 
3.  diftum  eft . 

Ad  Tertium  refpondeo,  afTumptum  non  efTe 
vcrumcuminfinita  funt  alterius,  &  alterius  ra- 
tionis  ,  ut  in  cafu  ,  Exemplum  :  fi  fupcrficies  ,  & 
linca  forentinfinits,  quia  diverfas  rationis,  linei 
excedcrctur  a  fliperficie  in  iofinitum  .  Ita  in  pro- 
pofito,  Effentia  divinie  intenfiva  infinitas  eft 
objeclum  fruitionis ,  &  ultima  quies  naturas  in- 
tel!e£tualis :  cft  enim  prima  intinitas  ,  imparti- 
cipata,  &fons,  atque  origo  omnis  boni  :  At 
aliorum  quorumcunque  infinitas,  quoniam  ab  a- 
lia  participata  ,  &  (iiomodo  caufata,  eft  intinitas 
fecundumquid  ,  atque  ab  alia  iniinitate.in  infini- 
tum  deficiens :  nec  propterea  naturas  intelleftualis 
quictativa  . 

Ad  quartum  ,  fupra  ,  q.  7.  art.^.  §.  ^dfecun- 
dum  pro  hujus  argumenti  folutione  plura  in  me- 
dium  addu6ia  fuere  ,  hic  non  repetenda  .  Satis 
erir.  breviter  dixilTe,  longe  aliam  cffe  rationem 
creaturarum,  vel  intelligib.Iium,  qMaterR:s  funt 
objeiStiim  intellcftusdivini,  &  prout  comparan- 
tur  ad  Omnipotentiam ,  vel  voluncatem  inhnitam 
ciimordine  ad  realem  exiftentiam,  Nam  contra- 
ria  fimul  funt  in  intellcftu  ,  non  tamen  a  parte 
rei ,  &  tempus  omne  ,  &  inoius  omnis  fimul, 
unicoque  intuitu  a  Dco  videntur  ,  nec  tamcn 
fieripoteft,  ut  perinde  producar.tur  in  <?^' re?"lis 
exiftentiae  .  Exquo  evidenseft  ,  non  eadem  in- 
convenientiaconfcqui  efe  cognitum  intellcftus, 
&  effe  reale  potenti«productivie :  ac  proinde  nul- 
laiTi  effe  hanc  confequentiani .  Infinitum  repugnat 
a  parte  rei,  ergo  &  in  intelleciu  comprehendente 
omiiia  .  Accedit  ,  quod  fuppofitio  ill.i  d^e  ablatio-  QH,di.g.i 
nepartis  ab  infinito,  non  videatur  ad.mittenda. 
Infinitumenim  eft  extra  quod  nihileft  :  ac  fubin. 
de  oportet  effe  totutii  ,  &  perfeftum  :  pra:cifa 
autewi  ab  infinitari^  intelligibilium  ,  velminima 
parte,  quod  fupe  cft non  tft  amplius  infinitum: 
quia  extra  efta!iquid,quod  illi  addatur,  neccon- 
fequentererit  totum,  &  pcrfectum  ,  Sed  videbis 
ciratum  articnlum  4.  (^  articulum  printum  ejuf-  > 
dem  quafiicnis  j. 


Tomus  L 


A  a.  a 


AR> 


i88 


Summcsjoannis  Duns  Scoti . 


A  R  T  I  C  L  U  S    XIII. 

tTtrum  (cientia  Dei  fitfuturorum  contingcntiam  . 

DoBoy  I .dijl.i^.itt Report. ibsdem.q.z.S. Thom. i. 
p.  ^.  14.  articulo  13. 

^HOtliam  ad  exaBiorem  intelligentiam  dicen- 
Aorion  refert  plurimum  primariani  cor.tingentix 
radicem  nojfe  .^ideofolutioni pr^fentis  quajittfe- 
quentem  pramittendum  duximus . 

ARTICULUS    INCIDENS. 

Anprimaradixcontingent)»  fit  ftatuenc^a  in  pri- 

ma  omnium  caufa  ,  vcl  in  caiifis  proxi- 

mis  contingenter  produftorum . 

'^oHor  i.difl.  2.  q.  2.  §.  Oftfnfoefie  .  V.  Item 
TertiOi  dif.  8.  q.  S  ^  di/I.^g.Jft  Report.  ibidem. 
difi.  40.  de  primo  principio  cap.  4.  (^  de  rerum 
princtpio,  q.4.  S:  Tbow.  i.p.q.  14.  art.  13.  in  /b- 
lut  one  principali  &  argumentorum . 

Vldetur  prima  contingentiac  radix  efi^e  fta- 
tuenJa  ncaufa  proxima  efftflus  contin- 
gentis  ,  non  vero  in  cau  a  prima  .  Sfquidem  fimul 
ilant  (citorum  aliqua  ,  utfutura,  effe  nece/raria 
j£  peftu  fcieotia  Dei ,  &  contingentia  in  ordine 
adcaulas  prux  mas  ;  igitur  ineft  eis  contingcntia 
ab  hiscaufis ,  a^  proinde  in  ipfis  efl  ftatuenda  pri- 
ma  contingentiae  radiX 

Conhrmatur  per  Roetium  5.  dc  Confbl.  pro- 
fa  6.  S:  dicas  inquit  ,  quod  eventurum  Deus  videt 
illud  fion  evtnire  non pofftf.quod  autem  non poteff 
non  evenire.,illud  necejfttate  contingere.,  meque  ad 
hoc  nomen  neceffitatis  adfringas.Refpondeo,  idem 
futurum  cum  ad  di-vinam  notitiam  refertur,eft  ne- 
cejfarium  •  cttm  vero  infua  natura  perpenditur , 
liberum  prorfus  ef^  &  a  vinculis  neceffitatis  abfo- 
lutum  . 

Praterea  ,  Concurrentibus  ad  ejufrlem  effeflus 
produftionem  caufa  remota  ,  &  proxima  ,  poteft 
aliqua  Imperfeftio  ineffe  effeclui  a  caufaproxima, 
&nonaremota.  Etquidem  deform'tas  in  aftu 
peccamiro^b  non  a  caufa  prima^^ed  a  fecunda  eft  , 
quamvis  idem  pofitivumcui  anneflitur  culpa  ,  ab 
utraque  caufu  fit ;  hinc  voluntati  creatis  culpa  re- 
£liirimeimputatur;  ergo  quamvis  ex  parte  cauOs 
remotxeffetneceffitas  ,  atque  ita  quantnm  ad  ip- 
fam  Tpeftat  ,neceffari6  cuncita  evenirent  rtamen  a 
caufis  proximis  poffent  contingentiam  mutuare  , 
ac  vere  complura  conting«ntia  reperlri  in  rerum 
•univerfitate . 

Praiterea,  Philoophis,  &  quidem  perfpicacif 
fimis,ut  Ari(loteI:,'Sc  Avicenn»  erat  perfuafum  , 
omnino  eTc  continftentiam  in  entibus,  atque  ah- 
quod  contingenter  cauTari  ,  &  nihilominus  opina- 
bantur  ;  Deumeffe  cau^amnccefTiriam  :  ergo  iffis 
non  videbatur  primam  contingentix  radicem  effe 
poncndam  in  caufa  remota  ,  fed  magiv  in  caufis 
proximis.-quatenus  ex  motu  ,  qui  neCeffario  cau- 
fatur,  inquantum  uniformis  ,  fequitur  difformitas 
in  partlbus  ejus  ,  &  ita  contingentia  :  igitur  non 
quia  primum  principiumcontingcnter  caufat ,  ifli 
putabant  contingentiam  in  entibus  reperiri  :  fcd 
qu^a  aliqua  naturalitermota  poffunt  impediri ,  & 
itaoppofitumcontingenter,  &  violenter  fieri ,  & 
cvenire . 

Contra,  inomnlgenere,  &ordine  efi;  unum  , 
4quod  eft  principium ,  &  caufa  ccetcrorum  ejus  or- 


d  ni.i ,  ac  lubinde  menfura  quoque  illorum  :  ergo 
in  oidine  principii  Jibere,  &  coiuingcnter  operan- 
tis  ,  efl;  unum,  aquo  fit  talis  modus  agendi  \\\ 
cccceris  ,  &  menfura  cocterorum.  Primuiri  I.be- 
rum  non  potell  effe  aliud  a  primo  principio^^n  quo 
omn  5  primitas  fimpliciter  perfeftionis  concurnt  ; 
ergorefpe6tu  aliorum  a  fe  erit  hberc  ,  ^  contin- 
genter  caufans  :  quia  alioqu'n  diceret  ncceflariam 
habitudmem  ad  aliud  minus  neceffarium  le  ,  quod 
ellimpoffibile:  efl:  igiturin  illo  prima  coutingen- 
tixradix  . 

Rtfpondco  diccndum,  primam  radicem  cor.tin- 
gentiffi  ita  effe  in  prim.o  libero,  quod  ell  prima 
omnium  caufa,ut  fi  per  impofllbile  in  co  non  eflet , 
nihilcontingenceriieri ,  &evenire  poffet  in  enti- 
bus,  ac  fubindenulla  actiocaufarum  fecundarum 
foret  re6te  imputabilis  ipfis  ,  nec  digna  laude,  aut 
vituperio. Forro  ens effe  contingens^(j  contingen- 
tiam  effe  in  entibus  ;  non  effe  quid  demonfl:rabi]e' 
apriori  deente  ,  ex  eoconffit  ,quia  cntis  cum  fit 
conceptus  fimt)liciterfimplex ,  nequiteff.   denni- 
tio,  per  quamdeipfoaliqua  paffio  demonllretur  : 
nec  rurlus  demonflrari  id  potefl:  per  padionem 
priorem;quia  talis  ordo  paflionum  ,  vel  nos  latet, 
velfi  deprehendatur,  prcmiffa;  inde  affumpts  non 
forentmultumevidentiorcsconclufionibus  .   Haec 
ig  tur ,  aliquod  ens  efl  contingens  ,  ell  primo  v^ra, 
&  non  demonlbabilis  propterquid  .   Unde  Philo- 
fophus  i.  Periherm.cap.ultimo  arguens   contra 
necefsitatem  futurorum  ,  non  deducit  ad  aliquod 
impofsibilius  hypothefi^td  ad  aliquid  impoisibilc 
nobismanifeftius,  fcilicet,  quoniam  fi  omnia  de 
necefsitate  evcnirent,  profcfto  non  oporttrer  con- 
filium  capere  de  rerum  eventibus  ;  nec  negotiari : 
quod  nemo  fans  mentis  concederet  .  Eftergo  de 
fe  notum  contingentiam  effe  in  entibus  .   Hanc 
itaque  tanquara'a  primaria  cauia  ,  &  principio 
pendere,  &  in  voluntate  pnmi  liberi,  velutiin 
prima  radice  contineri  ,  declaratur.  Nam  caui"a  fe- 
cundaproducir  cffeaum,  inquantum  movetur  a 
primi  cauHi,  id  eft  quatenus  prima  omnium  caufa 
una  ad  ilUus  produftioncm  concurrit  ijc  ,  ut  ea 
non  concurrente,  impofsibile  foret ,  caufam  lecun- 
damquidq'jam  agere  ,  ergo  cmu  caufa  fecunda 
producat  inquantum  movetura  prima  ,  fi  neceffa- 
rio  movetur  a  piima(quod  plan^  evcniret,  fi  hac 
naturaliter,  &  non  contingen-er  ageret )  neceffa- 
rio  movet  proxlmum  fibi,  nempe  neceflario  pro- 
duciteffeftum  fuum,  ergoomnis  effeftus  cau'a- 
rum  proximarumde  neceflitate  eveniret,  femel 
pofita  neceffiria  habitudine  primx  caulsad  cau- 
fam  fecundam  :  ergo  fi  aliquod  contingcnter  ht , 
atque  producitur  ,  oportet  eam  contingcntiam  de 
modoagendilibcre  primaccaufs  omnino  defcen- 
dire.   Deinde,  cau'a  priorprius  natura  refpicit 
effeftum  fuum  ,  quam  caufa  pofterior  ;  Ex prima 
propofitionc  de  caiifis\trgo  in  illo  priori,fi  primum 
habet  neceffariam  habitudinem  ad  ipfum  ,dabit  ei 
effe  neceffarium.In  fecundo  autem  inftanti  naturat 
nequitcaufa  propinqua  dare  cidzmeffc  contin- 
gensrquia  jam  praintelligitur  habere  a  prima  cau- 
fa  effe  repugpsns  contingentiae.  Nequefieri  potcft 
ut  in  eodem  inftanti  iflxduse  caufs  dcnt^/>cau- 
fato  :   quia  fuper  illud  efe  non  poteftfundari  ne- 
ccffaria  habitudcad  primam  caufam  perfeae,  ac 
rectffario  dantem  f/i"^ ,&  contingcns  habitudoad 
caufamproximam.  Rurfusquicquid  producitura 
caufis  fecundis,&  proximis,poteft  immedjatc  pro- 
duciaprima.  Si  autem  produfta  quscque  imme- 
diateproducerenturduntaxatacaufaprima,habe- 
rent  profedo  eandcm  entitatem,  quam  habent 
concurrentibusetiam  caufisproximisjforent  erg« 

eaia 


i2.Metaph.(j  1, 


C.ijetanus     fif 
per  «if.  ij.fii. 

^•^.  iiititui-lol- 
vere  h.i«  Stoii 
r.^-tl.-incs  .  ScA 
Lytlictusfuper 
dill.  49.  primi 
oftfnrlii  eariiin 
infuffitientiim 
l>ilutionuin_. 
i.  Thom.infr* 
q.  ip.cirr.S.con- 
tingentiani  iri 
ent;bus  dicit  rf- 
fe  a  aivini  vo- 
luntate,  quate- 
11US  eflii.acini- 
m.i  cit-ie<l  not 
pntamus  exin- 
<le  pe  'ere  Sn 
<leP-entlere  <S. 
tingeiiam  quia 
libere ,  Sc  ton- 
tingenter  cxtra 
fe  agit  Cbiicit 
Cajetanus  ibi  ; 
quia  tunc  con" 
tinggtianonefi 
fet  volita  a  Dp» 
RefpoTfioCon-' 
tingcntia  ellft» 
quela  eniis  ;i« 
niti ,  at  iue  in 
ipfo  volita  ,  fi- 
cuti  ncceli.tas 
fejuittir  au  ein 
iiinnituin» 


Tomus  l  Pars  L  Qucejl.  XIV.  Art.  XllL         1 8  ^ 

ea  in  hypothefi  contingentia  ,  quemadmodum  & 
modo  funt  contin/>cntia  ;  ergo  talis  contingentia 
nunc  non  ineft  ipfis  pra:cise  a  caufis  proximis,  /ed 


AdiUwi, 
4dJlitur  • 


etiam  a  caufa  prima,S:max'ime;c]uandoquidem  ea 
necefiarioagente  ,  nulla  eflet  contingentia  in  en- 
tibus,  ut  indu(5la  oflendunt  argumenta  .  Pollremo 
Deus  immediate  produxit  mundum  ,  Ccelum  ,  & 
terram,ita  contingenter  cunfta  fecit:(  potuit  enim 
non  produxiflTe  ;  qux  eft  formalis  ratio  produ6lio- 
ris  contingentis  )  &  n'unc  eodem  modo  producen- 
di  utitur  in  ijs  ,  qua:  creat ,  cum  fimpliciter  poffit 
ron  creare  ,  ergodecaufa  prima  primo  defcendit 
contingentia  in  entibus,adeoutfi  per  impofllbile 
fibi  ineifet  contrarius  mo  lus  caufandi,  quod  eft 
contingentis  contrarium  ,  illi  correfponderet  in 
efTLau  . 

Ad  ARGtJMENTA.  Ad  primum  dicendum  fieri 
omnino  non  pofTe  ,  ut  aliquid  in  fe  fit  ab/blute  ne- 
cefTarium  refpeflu  caufKprima,  Sccontingensin 
ordine  ad  caufam  iecundam  ,  vcl  proximam, 
quia(ut  diftum  cft)caufa  prima  largiente  per 
neceflariam  habitudinem  perfcclum  effe  effe6la\ 
incapax  exinde  eft  (  nempe  in  figno  polleriori  na- 
turs,  in  quo  caufam  fecundam  agere  oportei) 
fundandi  habitudinem  contfngentem  ad  caufam 
proximam .  vSi  igitur  non  fecundum  eandem  hahi- 
tudinem  ad  utranque  caufam  ideni  effeftus  com- 
paratur,  habitudo,  velordor,  vel  dependentia  ine- 
ritfecundum  aliam  ,  Scaliam  rationem  .  Itaquc 
cum  ait  Boetiusfutura  refpeftu  fcientiar  divin» 
eflTe  neceffaria  ,  in  fe  ipfis  vero,  vel  in  ordine  ad 
caufas  proximas  contingentia  ,  ■intelligendus  pro- 
fecloeft(prout  &  ibidem  (e  diicrt^  exponit  )  non, 
de  necefruate  abfbiuta  ,  'k  confequentis ,  fed  dun- 
taxat  de  nece ffitate  conditionata,&  confequentix ; 
quatenus  fcilicet,ha5c  fft  necefParia  confequentia; 
fi  Deus  fcit  Antichriftum  effe  futurum,  Antichri- 
ftus  certifsim^erit;fednon  propterea  talefuturum 
a  prima  caufa  accipit  ab'blutam  necefsitatem,imo 
ficuti  contingenter  producetur  fuo  tempore  ,  ita 
nullam  necefsitatem  abfblutam  recipit  a  prima 
caufa  ;  &  fi  hanc  inde  acciperet  ,  per  nullam  aliam 
poffet  efTeeiTeclus  contlngenter  produchis  . 

Ad  fecundum  rerpondeo  ,  contingentiam  non 
effe  tanti!ini  privationem  ,aat  dcfeftum  entitatis, 
quemadmodun»  deformitas  in  a£lu  peccamino/b, 
eftcarentia  re£i:itudinis,quK  illi  inefse  deberet,  & 
non  ineft  ;  igiturexiftimandum  eft,  contingentiam 
confequi  ad  entitatem,tanquam  modum  pofiti  vum 
ejus  ,  ficuti  &  necefsitas  eft  &mpduspoiitivus  en- 
tis  infiniti  contingentite  oppofitus .  Ci^im  igitur 
omne  pofitivum  ,  quod  eft  in  effcflu ,  principal:us 
fit  a  caufa  priori,cnntingentia  in  entibus  haud  effe 
poteft  duntaxat  a  caufa  fecunda ,  dc  qua  prscise 
eftobliquitasin  aflu  libero  :  fed  pra:cipue  &  per 
priusefta  caufa  prima  ,  adeout  in  nullo  caufato 
reperireturcontingentia  ,  nifi  caufa  prima  contin- 
genter  caufaret  ;  utoftenfum  ell. 

Ad  tertium  dico  ,  Philofbphoslumine  fidei  de- 
ftitutos  multas  latcntes  contradieiiones  ultro  ad- 
mififsc,  cujufmodi  eft  ,aIiquod  contingcnter  fieri 
in  entibus,  &  primum  p^-incipium  naturali  necef- 
fitatecaufare  :  ex  hocenimantecedenteevidenter 
tequicur  omnia  de  necefsitate  evenire  ,  acnihil  ita 
fvjri  ,  cujus  oppofitum  pofset  evenire  ,  quando  il- 
lud  fit .  Hoc  enim  admifso  ,  (cilicet  aliquid  contin- 
genterfieri  in  entlbus,&  ne^are  primam  caufam 
contingenter  caufare  ,  manifefta  contradiftio  eft. 
Ncc  poteft  ialvari  contingentia  in  entibus  per 
rnotum  .  Nam  fi  totus  motus  uniformis  necefsario 
efta  caufa  fua,quelibetpars  ejusnccefsario  caufa- 
»urquandocaulatur,&  inevitabiliter,  adeoutop- 


pofitum  nequircttunc  caufari ,  ncc  aIiter;&proin- 
de  quicquid  canfatur  per  quamcumqvie  piLrtem 
motus  pari  neceflitate  accipit  ej^e,8c  inevitaiiiliter. 
Veligitur  nihil  contingenter,  id  eft  ,  evitabilitcr 
caufatur ,  vel  primum  ita  caufat ,  ut  poflTit  etiam 
noncaufare.Coeterum,  etfi  concurrentibus  caufis 
naturaliter  agentibus  ,  ac  contrariam  habentibus 
aftivitatem  ,  non  nififortiorum  caufaruni  eveni- 
rent  effe(ftus,noii  tamen  ex  eo  falvatur  contingen- 
tia  inentibus  ;  quia  illieffeftus  inevitabiliter  caU" 
farentur,necaIiquod  malum  imputabileexindere- 
fultaret,  fed  duntaxat  malum  in  natura  caufarum 
illarum  ,  qux  impedits  a  valentioribus  proprium 
cffeftum  habere  non  potuerunt . 

ARTICULUS     Xlir. 

Utrum  fcientia  Dei  fit  futurorum  contin- 
gentium  . 

Donor,&  S.  Thom. locisfupra  citatis . 

VIDETUR  Dei  fcientia  non  effefuturorunt 
contingentium.Etenim  fcientia  Dei  eft  cer- 
tiffima,  ac  determinatiffjma,detcrminatione  opp©- 
fita  incertitudini  ,  vel  opinabili  conjeflurcB : 
fed  /ecundiim  Pliilofophum  i.  Peviherm.  cap.ult. 
in  (utuiis  contingi  ntibus  non  eft  determinata  ve- 
rttas ,  nec  fcibih-as  fubinde;  quia  alioquin  fuper- 
f^uum  foret  confiliari ,  &  negotiari ;  nam  eadem 
prorfus  evenirent,  Cwq  coniiiia  adhibereritur,  fivc 
non  ;  igiturintelleftus  divinusnonattingitfutur» 
conti'!gentia  :  ex  quibus  obje61is  in  ipfum  aliqua 
imperftctio  redundaret . 

Prcterea,Potcn tiaDei  ii  fbret  limitata  ad  unam 
partc.n,effet  imperie6ta:  fac  enim  Deum  ita  pofTe 
aliquid,  ut  nequeat  oppofitum  eflicere  ,  non  foret 
potcntieillimitatffi,  vef  omnipotens  ,  icd  potius 
deterrninate  virtutis  ad  hanc  partem;ergo  pariter 
fi  iciat  unam  partem  eventuram  futurorurn,ut  non 
aliam,  ficuti  ipiini  icircoporteret,  fi  ci  attribuen- 
da  fit  ejufmodi  (cientia  ,  profcfio  non  effet  omni- 
fciens,  led  po.ius  dea-rtninatus  fccundum  fcien- 
tiam . 

Praterea  ,  Si  D  us  noffetfutura  contingent^a, 
hoc  ipfb  effent  neceiT.riofatura  ,  &  non  amplius 
contingentia;  ergo  Dei  fcicntia  non  extenditur  ad 
ejuiinodi  ob'e(?ta.Probatio  affumpt;;ettnirB  fequi- 
tur:Deus  fcit  aliquid  contin:>enter  futurum  :  ergo 
neceffarioerit.Dcinde  ,  Deus  immutah:literfcirct 
•ea  futura  :  crgo  neccffaiio  :  n^m  quicquid  in  Deo 
eft.  iinmutabiliter  cft nectffario.r.on  emm  eft  alia 
neceiisitas  in  iIlo,quam  immutabilitatis.  Rurfus  , 
quicquid  potefiefie  in  Deo,  poteft  cffe  idem  Deo, 
^.pcr  coniequens  Deus  ;  crgo  fi  (cientia  futuro- 
rum  contingentium  poteft  effe  in  Deo ;  crgo  de 
necefsitate  cft  Deus  &neccflaria,  &  fimpliciter 
perfeftio . 

Piffiterea  ,  a  ciufa  neceflaria  proccdit  effeflus 
neceffarius  :  (ed  Dci  fcicntia  eft  cau(a  rerum  ,  & 
quidem  neceffari.i:  igitur  cjus jicienti.T;  objcfia 
oportct  efle  necLflariH:  non  igitur  cadunt  fub  ip- 
fam  ,  qug  fun'  futnra  contingentia  . 

CoNTRA,pcrfc>5ti(simo  nuifa  deeffe  potcft  per- 
fefiior  attingere  aute,n  omnia  (cibilia,  &  futura, 
&  pofsibilia  ,  eil  perfeftionis  :  ergo  in  Deo  cft 
fcientia  contingcntiuBifuturorum  .Hinc  Augufti- 
nus  5".  fliper  Geneft  cap.  -7.  JVon  aliur  ,  inquit,»o- 
i'it  Deus  fa^a,  quantfienda . 

Refpondeodicendum ,  Deumfcientiam  certif^ 
fimam  habere  contingentium  futurorum  .  Et  qui- 
demrcm  itaeire,oftehfumfuit  ia  antecedentibus, 

&  prc- 


da.jr. 


J.  ThoTTiu  hic 
iit  fchtlicne  i. 
idiraGen.c.ffd, 
4;  i.iliil.jii. 


MagHl.  Lyclif- 
tus  r.ipcr  difl. 
?>.   primi     ad 

ttfro  2,opinio- 
«Oiiendit  C.-- 
jctani  rejpo".- 
iiones  ad  ratm- 
nes  icoti  non 
fiibflllci  .Vid. 
ijiioiiue  Voncii 
Coinniemaiio» 


&  prsfcrtim  artkalo  t.  (y  };o!:o  ,  i^  feqHcntibur 
rihilenimlatere  potefi:  inttlleclinn  lcientem  inii- 
rita ,  &  entia  cunfta  ,  &  non  entia  ,  &  fingularia 
omnia  ,  &  mala   per   oppofitas  reciitudines,  & 
bonitates.  Hincjpre  folus  revelat futiira  ,  atque 
edicit  per  Prophctas  fuos  ,  &  nemini  altcri  a  Deo 
id  effe  pofsibilc,  ^iftatur  Scriptura  divina  dicens; 
j^nnuficiate  qu(X:  voiturafiint ,  is' fciemu  ,  cjuia 
Diic/h's  '■lOs  ,ha.ix  cap.  41.  At  qualiter  id  efie 
pofsit,  declaiatur  ab  aliquibuspcr  hoc  :  quia  to- 
tus  fluxus  tcmporis  ,  &  omnia  ,  quas  funt  in  tem- 
pore  ,  pre'entia  funt  a;tcrnitati .  Nam   ietcrnitas 
immenfa  cft  ,  &  infinita:  ergo  ficut  immenfum 
eftfimul  prefens  omni  loco,  ita  fternum  tft  fi- 
mul  pracfens  toti  fluxui  tcmporis ,  &  temporalium 
caeterorum  :  !/ukc  enim  aternitatis  non  coffiqua- 
tur  inllanti  temporis,  fed  magis  cxcedit  ipTum  : 
ergocoexiftit  etiam  inftantifuturo,  &  itadecs- 
teris  omnibus.   Additur  etiam  exemplum :  tota 
circulicircumfcrentia  prsfcns  eftcentro  :  imagi- 
rando  ergo  totum  tempus  fe  habere  inftar  cir- 
cumferentie,  cujuscentrumfit  nunc  sternitatis  , 
quamviscircumfercntia  ipfa  fluat ,  tamen  totus 
fiuxus,   &  qua:Iibet  pars  ejus   eft  fempercentro 
praecns;  omnia  ergo  temporalia,  five pratcrita , 
five  prsfintia  ,  five  futura  coexiftunt ,  atque  pre- 
fentia  funt  a;ternitati,  intantum,  ut  qui  ell:  in 
aternitace,  videt    ea    prsfentialitcr  ,  ob  talrm 
coexiltentiam  .  Contra  hunc  modum  declarandi 
Dei  icientiam  refpeftu  contingentium  futurorum; 
&  primoquidem  e\  ratione  ipfius  immenfitatis, 
qua  putant  propofitum  egregie  declarari  .  Nam 
ctfi  Deus  per  iminenfitatem  fic  prsfensomni  Joco, 
adcu  ut  omn  bus  locis  ,  atque    locatis   coexiflat: 
tamen  per  immenfitatem  nec  pfl  ,  nec  refie  dici- 
tur  coexiftere  locis  poflibil  bus,  &  non  aSiu  exi- 
ftentibus   :    coexiftere  enim   involvit  refpeftum 
realem  ,  ac  fubinde  realia  exigit  extrema  .  Nec 
aliqus  dixerit ,  Deum  per  immenfitatem  coexi- 
ftereiis,  quKcxiflere,  feu  creari  pofTunt  extra 
univerfuni  ,  cum  afiu  nihilfint;   crgo  quemad- 
modum  immenfitas  non  eft  ratio  coexiftcndi  loco 
potentiali,  fcdduntaxat  aftuali  ;  ita  nccjEterni- 
tas  efTe  poteft  ratio  coexiftendi  alicui,  nifi  fecun- 
dum  fuum  efe  reale  exiftat:  illud   enim,  quod 
non  eft,  nuili  coex  ftere  poteft.  Deinde,  fi  fu- 
turum  contingcns  habet  ej/e  in  f»  ipfb  ,  propter 
quod  ver^  ,  &  realiter  coexiftit  Deo  ,  profefto 
ejufmodi  futurum  eft  reah>er  in  fe  exiftens  ;  quia 
reipeftu  null  us  altcrius  caufe  a  prima  ,  habere 
poteft  verius  efl^e  :  atque  ita  impofllbile  foret  in- 
tempore  idfuturum  poni  in  aftu  ,  quod  nemo  di- 
xerit ;  ergo  non  funt  dicenda  futura  coexiftere  x- 
ternitati  ;  cum  nihiJ  fint  in  gtcrnitate  ,  nifi  fecun- 
dCim  e/7^cognitum,  Rurfus,fi  Antichriilus  fu- 
turus  non  tantiim  quoad  ej//ir  cognofcibile  ,  fed 
etiam  quantum  ad  entitatem  ,  quam  habiturus  eft 
in  e/fe  exillentitB.eft  nunc  pigfens  c^-ernitati;  ergo 
oportet  ipfum  eflc  produft  :m  a  Deo  ,  fecundum 
illud  efe .  Sed  hoc  ipfo  quod  Antichnftus  eflfu- 
turns,  al  quando  Deus   illum  ptodufturus  eft  ; 
er,go  jdem  his  produceretur  in  ej^e  ,quod   eft  ab- 
furdum  vel  opinari  .  Denique  pre^entia  hgc  fu- 
turorum  etemitati    non  fuflicit  infallibilitati ,  & 
certitudini  fcientiK  eorum  :  ergo  Deus  aliunde 
iJla   novit ,  &  non  per  hanc  coexiftentiam  (  ut 
putant  )  Probatio  afl^umpti :  nam  per  hoc  quod 
Antichnrtus.  fit  pr^fens  |ternitati ,  adhuceft   fu- 
turus  pro  aliqua  difilrentia  temporis  .  Fcr  quid 
ergo  cjus  futuritionem  ,  &  ut  aliquando  produ- 
cendam  certiflime  cognofcit  .'  ron  percoexiften- 
tiam  eternitati :  quia  Antichriftus  non  eft  pre- 


Simtmcejoannis  Diins  ScotL 

fens  ,  fedfuturus:  ers^o  id  Deus  novit  per  ali- 
quid  aliud  :  eigo  ilJud  fatis  elt  omni  cognitioni 
ccrtx  habendas  de  exiftentia  cujufcunque  futuri, 
abftrahendoabomni  prxfentia,  veJ  coexiflentia 
eorum  xternitati .  Accedit  etiam  ,  quoditaopi- 
nantcsponunt  asvum  Angeli  omnino  fimplex  coe- 
xiftere  indivifibiliter  omni  tempori  :  igitur  Ange- 
lus  aEviterr.us  prsfens  eft  toti  fiuxui  tcmporis,  & 
omnibus  partibus  ejus  ;  ergo  ex  priinaria  ratione 
eorum,  j^ngelus  deberet  naturaliter  cognofcere 
fuiura  contingentia  ,  quod  dilertc  Scriptura  divi- 
na  negat  .  Qualitercunque  igitur  dcclaret  con- 
tingentia  futura  cfle  pra:.'entia  rcfernitati,  non 
ab  hac  veJuti  cx  prscifaratione  Deus  videtur  ha- 
bere  fcientiam  contingcntium  futurorum  . 

Eft  igit,ur  Deus  fciens  futurorum  contingen- 
tium  non  ex  eo ,  quod  asternitati  coexiftunt ,  fed 
quia  eorum  futurorum  eft  repr«fentativa  divina 
cfTcntia,  a  qua  movetur  intelleftus  iniinitus  ad 
intelleftionemomnium  omnino  fcibilium,  quan- 
quam  diverfimode  .  Nam  ad  intellectionem  o- 
mnium  poflibiiium  movet  neccfiario  inprimoin- 
ftanti  indcpendenter  abomni  actu  voluntatis  ;  il- 
cuti  enim  Deus  neceflitate,  non  voluntate  eft 
Deus  ,  ita^necefllirio  ,  &  non  voluntate  elt  fciens 
proprie,quanquam  nonfine  voluntate  complacen- 
te  .  Exinde  oftenfis  voiuntati  omnibiis  poffibili- 
bus,  atque  operabilibus,  eorumque  principiis, 
aliqua  ex  his  omnibus  acceprantur  a  voluntace,  & 
decernuntur  futura,  quia  eflicaciter  volita  pro 
aJiqua  temporis  differcntia  ;  refpeftu  itaque  o- 
mnium  agendorum  ,  atque  operab  lium  prima 
determinatio  efl  in  divina  voluntate  ,  qua  pofita 
determinatione,  extemplo  omnium  eftoftenfiva 
inteJIeftui  eflentia  divina  ,  idque  naturaliter ,  & 
neceffario  ex  parte  fui ;  itaquod  ficutieflTentia  eft 
ratiocognofcendi  fimplicia,  ita  &  complexata- 
lia  ,  quas  voluntas  voluit  effefutura  .  Nam  ante 
aftum  voluntatis  determinativum  eorum  non  funt- 
vera  contingentia  ,  aut  funt  duntaxat  neutra  in- 
telJeftui,  cum  non  habeant  veritatem  determina- 
tam;  perindeenim  in  illo  inftanti  Antichriflus 
potejl  ej]'e ,  ac  non  e//e .  At  pofita  determinatione 
voluntatis  divinedecernentis  futuritionem  ilJius 
poiTibilis ,  complexio  evadit  vera  determina'^  ;  ac 
tadcm  effentia  ,  qua:  fuerat  ratio  iufeJIigendi  fim- 
plicia,  &  complexa  tanquam  neutra  ,  eft  item 
ratio  oftendendi  intelJeftui  in  fecundo  inftanti,  il- 
Ja  corwplexa  habere  veritatem  determinatam  ,  at- 
que  veriflTime  pro  aliquo  tempore  futura  ,  ac  po- 
nenda  in  (?^<rexiftentis  realis.  Ratio  itaque  intel- 
ligendi  efteadem  ,  &  eodem  modo  fe  habens  re- 
f[-)e£tu  fimplicium,  &  complexorum  determinat^ 
veritatem  habentium  ,  fed  fcitorum  aliqua  habent 
neceflario  determinatam  veritatem,  nemp^  omni  a 
poffibiJia;  aliqua  vero  fcilicet  futura  ,  dunraxat 
ilint  determinate  vera  a  principio  Jibcro  ;  fed  pe- 
rinde  neceiTario  ab  efl^eniia  intelltftui  oftendun- 
tur  ,  atque  ita  dcterminatc ,  &  immutabiliter  ap- 
prehenduntur  ,  &  eodem  modo,  quo  poflibilia  , 
quanquam  in  figno  pofteriori ,  ideft,  poft  aftum 
voJuntatis  ,  fciuntnr.  Nec  aliquaradiverfitatcm 
exinde  fubit  fcientia  ,  nifi  fccundum  alium  ,  & 
alium  refpc6tum  rationis  terminatum  ad  fcita  non 
eodem  modo  veritatem  determinatam  habentia, 
fcdpoffibilia  ab  intrinfeco,  &  neceffario  futura 
ab  aftu  voluntatis  divinc,  &contingenter.  Aptum 
exemplum  eflfet ,  fi  ftante  in  potentia  vifiva  cadem 
vifione,  nunc  ficret  ei  pmsfens  ifte  color,  nunc 
iJle ,  nonforet  quippe  alia  diffcrentia  in  vifione 
nifi  fecundi!imprius,  &  pofterius  ;  quatenus  vifi- 
bijiaordinequodamilliobjicerentur  ,  Etetiamfi 

«nus 


Qu.i  r.itlonfe 
Ueus  inteili|at 
fiitura  contia- 
geiuia  • 


l.difl.  58.$.  ^d 
primum.  Qiiod* 

fecun'.h  "rtic. 
V.FfiiiitnTAd^ 
dit. 


Tomus  l  Pars  LQuaflio  XIV.  ArK  XllL         1 9 1 


Qucllib.  I<1 
$•  Ad  ar%ttmen 
iitm  tentrari» 


umiscolor  fieret  naturali  cr  proj.ens  ,  &  alius  li- 
bere,  adhuc  oculus  viderct  nuuraliter  utrunquc, 
tamen  contingenter  dxerctur  videre  unum  obje- 
ftum,  &  aliud  neceflario  ;  quia  ficut  illudpofTet 
non  videre  ,  ita  iftud  non  pofTet  non  videre.  Efl: 
igitur  in  intellcftu  divino  fcientia  certiflima  o- 
mnium  contingentium  futurorum  per  eandem  ra- 
tionem  intelligfndi ,  per  quam  intelligit  omnia 
poflibilia  necedaria . 

Ad  Arcumenta  .  Ad  primum  refpondeo  ,  re- 
(peclu  intelleflus  divini  ,  &  in  fe  futura  omnia 
contingentia  habere  veritatem  determinatam  ,e- 
tiamfi  nullusintellcflusfuper  illd  ferretur.  Ciim 
enim  intelKgantur  futura  praecisd  poft  atlumdivi- 
na:  vo!unfatis,decernentisin  sternitateea  in  ali- 
qua  differentia  temporis  acceptura  efl^e  reaJe,hanc 
determinationem  ofl:endit  eflentia  intelletlui  infi- 
nito  ,  qui  fubinde  determinat^  illa  cognoicit  in  fi- 
gno  pofteriori  ad  aftum  voluntatis  liberum ,  ficu- 
ti  in  figno  priori  novit  extrema  fimplicia  ,  &  pof- 
fibilia  ,  &  complexiones  ex  illis  neutras,  id  eft 
poflTe  habere  I.anc  determinationem,  feu  futuri- 
tionem,  &  non  futuritionem  .  Et  cum  infertur  ; 
igitur  fuperfluum  eft  confiliari,  &  negotiari  ,  fi 
«Itera  pars  efl  determinate  futura  :  Dicendum  , 
illationcm  cflt  negandam  ;  quialicet  una  pars  fit 
vera  in  fedcterminate  ,  non  tamen  ita  ,  quin  in 
poteflate  caufce  fitpro  illo  inflantiponere  oppofi- 
tum,  &  ifla  indeterminatio  fuflicit  adconfilian- 
dum  ,  &  negotiandum  :  quod  fieri  nequit  circa 
prx'entia  ,  &  praeterita  ,•  quia  cum  fint  jam  pofita 
«  parte  rei,  ampiius  non  fontin  poteftate  caufae, 
ut  ponantur  ,  vel  non  ponantur.  Quia  igitur  re- 
fpeflu  futurorum  quoadufque  fiitura  /iint ,  fem- 
per  altera  pars  poteft  cvenire  ,  quamvis  oppofita 
fit  in  fe  determinata,  quifque  po'efl,  &  debet 
circa  illa  confilia  capere  ,  &  negotiari . 

Ad  Sccundum  refpondeo  fic  ;  Qiiema-^^modum 
non  efl  imperfcfionis  Dei  potentiam  produtere 
hunceffcftum  detcrminatum  ,  &  nononpcfitum, 
\m6  necpoffe,  in  fcn^u  compofito  ;  ita  fcire  hanc 
partem ,  ncmpe  futuritionem  Antichrifti ,  non 
eft  uila  imperfeftio  in  Dei  fcien;ia  infinita  ;  quia 
ficut  ad  omnipotentiam  fiitistfi  pofTe  omnia  pof- 
Cbilia,  &  non  unum  magis  ,  quam  a'iud  ,  ita  ad 
fcientiaminfinitam  fuflicit  pofTe  tendere  in  om- 
neradivinffi  voluntatis  determinationem  re'pectu 
futurorum  ;  atque  ita  ut  intelligit  Antichrifti  fu- 
turitionem  ,  ita  &  nofTe  potuifTet  non  futuritio- 
nem  ejus  ,  fi  ita  voluntati  divinas  decernere  pla- 
cuifTet. 

Ad  Tcrtium  refpondeo,  aflumpf-um  efle  fal- 
flim  .  Et  cum  probatur  primo,  quia  quicquid 
Deus  certa  fcientia  attingit efTe  fututum,  necef- 
farioerit.  Huic  refponfum  fuit  flipra,  articulo 
oBavo,  non  efle  ibi  aliam  neceflltatem,  quam 
confequentiffl,  &  conditionalem  ;  perinde  ac  fi 
dtceretur  ,  fi  Petrus  currit,  neccfTario  currit  , 
•  quum  tamen  fimpliciter  fihere  currat .  f ta  fi  Deus 
fcit  Antichriitum  fore  ,  utique  necefrario  ("equitur, 
ipfum  aliquando  futurum,  Sed  nihilominus  libc 
r^  omninoeft  a  fuiscaufis  produccnJus  .  Ad  fe- 
cunJam  probationem  ,  concedo  it)  Dco  reperiri 
necefTitatem  immutabilitatis,  fed  hanc  non  eflfe 
neccfntatem  fimpliciter  ;  fed  alterius  rationis  ab 
itii  .  Nam  immutabilitas  ex  fe  non  privat,  mfi 
poflibilem  fucccffioncm  oppofiti  ad  oppofitum  , 
Atncceffitas  fimpliciter  abfbluti  privat  pofTibili- 
tatem  hujus  oppcfiti  ;  &  idco  non  fcquitur,  op- 
pofitum  nequit  fuccedereoppofito  ;  crgo  oppofi- 
tum  non  poteftineflc  ,  Itaque  divina  voluntaset- 
fi  poflit  vclle  Antichriilum  forc ,  &  non  fore  j 


^ 


rontamen  cumfuccefllone,  quia  fubiret  aliquam 
mutationem  ;  &nihiIominus  ita  vult  ejusfuturi- 
tionem  ,  ut  poflit  velle  in  eodem  figno  ejusoppo- 
fitum,  ac  propterea  fimplicitcr  libere ,  &  con- 
tingenter  vult,  etfi  immutabiliter.  Si  vero  fim- 
pliciter  necefTario  vellet ,  impofTibile  fibi  eflet  non 
ita  velle  ,  ficuti  impoffibile  efl  intellecfium  non  in- 
telligcredivinam  eflentiam  ,  &obie£tu  omnia  fe- 
cundaria  ,  qus  attinguntur  per  eitentiam  ,  &  in 
cflentia  ,  ut  in  objefto  priuscognito. 

Tertis  probationi  refpondeo fic:  alfquidpoteft 
inefle  Deo  duplicitcr ,  ve/fbrmaliter ,  &  intrin- 
fcc^  ,  ut  omnispcrfefiio  divina  ,  &omnetaIeeft 
rcaliter  Deus :  &  poteft  inelTe  pcr  pradicationcm, 
ficutlogic^  quodlibct  prsdicatum  dicitur  incire 
fubjefto  :  Et  fecunduai  hanc  rationcm ,  non  eft 
Dcusquicquid  eft  in  Deo  ,  ficuti  appellationes 
relativa:,  qus  ex  tempore  dicuntur  de  Deo  ,  ut 
Dominus  ,  Crearor ,  Confervator  ^  &  ejufmodi 
denominationes  manifeft^  haud  fignificare  pofTunt 
aliquid  idcm  Deo  ;  quia  tunc  non  cfTent  ex 
temporc  .  Itaque  in  fcientia  Dei  refpeftu  futuro- 
rum  duo  funt  confideranda  &  ipfum  fcire  forma- 
liter  &  abfofut^  ,  &  de  hoc  concedendum  eft  effe 
idem  Deo,&  Deum  realiter;  &  qualiter  eft  fcire 
hujusobie^tli  \  quo  fenfu  non  fneft  Deo  nifi  fe- 
cundo  modo.  Eft  enim  illud  fcire  hujus  termini, 
quia  hoc  fcitum  habet  refpeftum  ad  fcientiam  di- 
vinam,  unde  aliqua  appellatio  relativa  ineft  Deo, 
ficut  pradicatum  fubje6lo:qus  fane  appellatio 
noneftdenumeroperfeftionum  fimplicitsr;  quia 
fibi  rcpugnat  intcnfiva  infinitas;  acproinde  haud 
dcpendere  poteft  a  creatura  ,  aut  coexigere  crea- 
turam  in  quocunque  effc  ;  &  ideo  Deum  fcire  An- 
tichrifti  futuritionem,  prout  intelligitur  tranfire 
fuper  illum  terminum  ,  vcl  objeftum,  non  eft 
perfeft'0  fimpliciter,  fcd  perfettio  fimpliciter 
cum  addito,  quod  necefTario  concomitatur  per- 
feftionem  fimpliciter . 

Ad  Quartum,  Eft  refponfio  ta^s  ;  licet  caufa 
fuprema  fit  neccflaria  ;  effeftus  tarricn  poteft  eflc 
contingens  propier  cau^am  prox  main  contin- 
gentem  .  Sicut  germinatio  plantaj  eft  contingens 
propter  caufam  proximam  continj^entem  ,  licet 
m)tus  folis  ,  qui  eft  cau^a  prima  ,  fit  nccefllirius  . 
Et  fim  liter  fcica  a  Deo  funt  con'ingentia,  proter 
caufasproximas,  licet  icientia  Dei  ,quteeft  cau- 
fa  prima  ,  fit  necefTaria  .  Contra  hoc,  fcientia 
Dei  non  dat  faturitioncm  rcbus,  ['^6.  voluntas 
primi  I.beri .  ex  dictis,  articulo  oclai^o:  impof^ 
fibile  eft  enim  fumm^  ncccfl^arium  involvere  ne- 
cefTariam  habitudinem  ad  aliquid  miniis  neceffa- 
rium  ;  ergo  contingentia  non  ineft  rebus  a  caufis 
prox  mis  prscisi ,  fed  potiifimuma  prima  caufa 
contingenter  caufante.  Iino  pofita  neceflitate  in 
prima  omniumcauHi  refpcctu  caufandorum,ni- 
hil  contingenter  evenirc  pofle  .  &  omnia  ab  illa 
neccfTario  caufatumiri ,  oftenfum  eft  in  articulv 
immediate  pr^ceiiefni . 

Eft  igiturdicendum  ,  afllimptum  efle  verum, 
&  idco  refpefiu  faftibi  ium  cfl"e  Dco  incompofl"i- 
bilcmomnem  ncccflitatem  prsteream,que  cft  ne- 
ceffitas  immutabilitatis;  tamen  cum  h.ic  ftare  pof- 
fe  omnimodam  hbertatem  ad  extra  ;  ut  in  antect- 
dentibtis  extitit  dcclaratum . 

Adea,  qua  adducuntur  pro  altera  opinione. 
Cum  dicitur  ictcrnitascft  immenfa,  atque  infini- 
ta  ;  ergo  compleftitur  omne  tempus ,  &  quic- 
quid  cft  in  tempore ;  adcoquc  futura  qua:que  in 
aliqua  temporisdifTerentia  oportet  pratfentia  cfl!e 
atcrnitati .  Eft  refponfio  ex  iis  ,  qus  objicieban- 
tur  contra  ilUm  cxplic^;i9ne{9  icicQtiat  Dei  de  fu- 

turis 


Qaodlib.  4,  iv 


S,  Thoniiis  h'e 
J.  Ai  prim»m  . 


19*  Summa  Joannis  Duns  Scoti. 

turis  contingcntibus  .  Ex  eo  enim  quodasternitas 
fit  duratio  iniinita  habet  ex  fe ,  ut  pofTit  Coexiftc- 
at  a£lu  coexiilere  non  oportet 


rc  omni  tcmpor 

nifi  terapori  praticnti  .  Sicuti  nec  Deus  per  im- 
menfitatem  efl  prelens  iocis  ,  quac  polTunt  efTe  ,  & 
non  funt ,  fcdduntaxat  cfl  prafens  omniloco,  & 
locatis  aclu  exiftentibus  ;  coexiflentia  enim  diio- 
rum  exigit  efle  reale  utriufque  extremi,  inter  qua 
tantum  rcperitur  realis  cocxiflenti»  relatio;  pari- 
ter  igitur  &  ••cternitas  folummodo  tcmpori  pra- 
fenticocxiftit .  Excedus  itaque  nunc  ffitcrnitatis 
fupra  nanc  temporis ,  non  eflicit,  ut  ipfi  fint  prs- 
fentia  tcmpora  futura,  qua:  non  funt;  fed  inde 
tantum  fcquitur  pofl*e  coexiftcrc  temporibus  futu- 
ris  ,  pro  quando  erunt ,  id  enim  neceflario  poflu- 
Iflt  realis  coexifl:enti«  refpe£lvs  ;  ergo  futura  non 
eflc  neternitati  prelentia,  non  accidit  cx  parte  as- 
ternitatis,  fed  ratione  ipfbrum  futurcrum,  ne- 
quentiurn  fundare  eamrclationem  ,  nifi  quatenus 
realiter  exiftunt.  Nec  aliquid  m.ajoris  probabili- 
tatis  accedit  huic  fententia:  excmplo  allato  ;  ex 
co  quod  enim  circumferentia  illa  fit  fuccefliva  ,  ac 
tempus  fluatcircacentrumaeternitatis.nihil  ejus 
poteft  eflTc  prsefens  centro ,  nifiunicum  ttufic  prs- 
fens ,  atque  ea  omnia ,  qua:  illi  inftanti  coexi« 
llunt . 

Quod  fi  inveniantur  aliqua  Sanftorum  di£la  , 
qus  illi  fententis  favere  videntur,  quatenus  fi- 
gnificant,  omnia  effe  prxfentia  arternitati ,  ex- 
ponendafunt,  &  porro  intelligenda  de  priefentia 
in  ratione  cognofcibilis,  non  utcunqut ,  fed  de 
cognitione  veraintuitiva  ;  namnon  alitcr  cogno- 
(cit  Ueus  hSiz  ,  quam  fienda  ,  ftd  eadem  ,  ac 
perfcfilfima  cognitione  attingitomnia  ,  feu  exi- 
ftant,  feu  non  exiftant,  feu  futura,  feu  tantum 
pofTibilia;  aliam  vero  prafentiam  futurorum  x- 
ternitati  ab  ifta  comminifci  vidctur  alienuma  ve- 
ritatc .  Atque  ita  exponuntur  a  Magiftro  i,  dijf. 
jj.  ca/».y?«a//,  in  medium  adducltis  verbi»  Au- 
guftini  fuper  illud  Pfalmi  49.  Et  ptihritudo  ogri 
wecum  ep^dlftrth  fcribentis  :  cumillofunt  omnia 
futura,  &*  ei  non  detrahu?itur  jam  prattrita:cunt 
illofunt  omnia  cognitioiie  quadam  ineffabili  fa- 
pientia  VJei , 

ITERUM  articulus  xiir. 

Utrum  fcientia  Dei  fit  futurorum  contingcn- 

tium. 

Doclor,  &  S.  Totttas  iocis  art.prace- 
denti  citatis , 

VlDETURDei  fcfcBtlahaudefrefuturorum 
contingentium  ,  Nam  fi  ponatur  Dcus  at- 
tingere  por  fcientiam  fuam  futura  contingentia,cx 
eofequeretur  in  ipfo  aliqua  imperfeftio  ;  id  au- 
tem  tft  impoflibile  ;  ergo  fieri  non  poteft ,  ut  ejus 
feicntia  fe  extendat  adfuturacontingentia  .  Pro- 
batio  affumpti.  Siquidem  fequitur  ,  Deusnovit 
fne  fcflurum  cras  ;  &non  fcJebo  cias;  ergo  de- 
cipitur  ;  igitur  pariter  fequitur,  Dcus  novit  me 
fefFufum  cras ,  &  poflum  non  federe  ;  ergo  Deus 
poteftdecipi,  Prima  illatio  «ft  manifefta  ;  quia 
credcns  illud  ,  quod  non  eft  in  re ,  decipitur .  Ex 
quo  oftenditur  fecundam  illationem  tenere  j  quia 
ficuti  zdduisldeinejle  fcquitur  conclufio  de  ;;/- 
ffSei  ita  ex  una  deineje,  &alterade  poflibili , 
fiquitur  conclufio  de  poflTibili. 

Praetera,S'i  Deus  fcit  me  fefl*urum  cras ,  &  pof- 
fihile  eft  rae  nonfedere  cras  ,  ponatur  jn  efle,  »&;/ 
fideho  cras  ,  fequitur  Deum  fubje<ftum  eflTe  dece- 


ptioni .  Sed  ex  pofitione  pofllbilis  ia  effe ,  ■on  fe- 
quitur  impofflbile  ;  ergo  ifta  ,  'Deum  decipiy  non 
crit  impoflibilis,  quod  eft  erroneum  .  ' 

Pfceterea,Si  Deus  fua  fcicntia  comprehenderet  0c  rermn  prM». 
futura  contingentia,  ipfajam  cocxifterent fcien-  "^Tift^iL^l^^T 
tiicDei  etcrng,  &  fbrent  acterna :  id  aufem  efl 
plan^  abfurdum  :  crgo  non  attinguntur  ab  /cien- 
tia  divina,  quc  funt  futura  contingentia  .  Pro- 
batio  niinoris.  Nam  intelligendo  Dei  fcientiam 
fe  extendere  ad  futura ,  utique  Deus  intueretur 
prsrentialitera6lualitatem  futurain  in  rationcob- 
jefticogniti,  ficutiattingitur  curfus  ab  illo  qul 
videt  alium  currentem  :  fcilicet  curiiis  eft  ci  prjc- 
fens  quoad  fuam  a^ualitatem  in  ratione  cogniti ; 
nec  fieri  poteft  ut  non  ut  curfus  illius  ,  qui  curre- 
re  confpicitur  ;  ergo  nec  fieri  potrft  ,  ut  non  fit 
exiftentias  aftualitas  rci  futura:,  fi  alicui  in  ratio- 
ne  objecti  cognita  ipfa  fit  praefens  . 

Prfterea,  Quotiefcunque  antecedens  inaliqua  uui fupran.j^- 
conditionali  habetneceflTitatem  abfblutam  ,  pari- 
ter  &  confequens  habet  Beceflitatem  abfblutam: 
SedDei  prafcientia  eft  fimpliciter  neceffaria^ergo 
fi  Deus  fcit  futura  contingentia  ipfa  erunt  necef- 
fario  ;  ergo  Dcus  fcit  duntaxat  neceflTaria  ,  &  non 
futura  contingentia  . 

CoNTRA  ,  Deus  revelavit  futura  contingcntia,  §.'^"j°«rfw.*'* 
quK  continentur  in  Scriptura,  quorum  plurima 
uti  prasnunciata  fuere  ,  adimpleta  eflle  ,  conftat ; 
unde  pariter  &  quf  reflant  fuotemporc  rcprseien- 
tanda  fore,  dubitari  non  poteil,  quin  uti  pra- 
nunciata  fiint ,  fint  futura  ;  ergo  pari  certitudine 
contingentiaquoque  Deo  nota  fuot  ac  ipfa  nc- 
cefTaria . 

Respondeo   diccndum  ,   Deum    certifl^mam 

fcientiamhabere  de  futuris  contingentibu»  ,  Sed 

undenam  fit  ea  ccrtitudo  futurorum  ,  ut  intelle- 

iflus  divinus  potius  hanc  partem  ,  quam  oppofi- 

tum  eerto  eventurum  fciat  .  Aliqui  opinantur ,  D.BoB»v.i.df»» 

id  rcfundendum  efl^e  ,  atque  attribuendum  pote-   ^" 

ftati  idetrum  divinarum  .  Cum  enim  ideg  exaf^tif^ 

fime  reprefcntent  ca,   quorum  funt ,  nedum  fc- 

cundum  fe ,  fed  etiam  fccundum  omnera   ratio- 

nem ,  atque  habitudinem  extremorum,  fubinde 

intellcftui  divino  crunt  rationes  apprchendendi  & 

ipfa  ideata  ,  &  etiam  omnem  unionem  illorum ,  ^ 

infuper  mo4um  quemlibet  ideatorum  ,  &  qu«cun- 

que  tandem  fpeftant  ad  exiftcntiam  illorum.Con- 

tra  huncmodum  dicendi :  Ide^  funt  in  Deo  natu- 

ralitcr ,  independenter  fubinde  aL  omni  ai*lu  vo» 

luntatis  ;  ergo  quiequid  per  ideas  intelleftui  di« 

vinoreprxfentatur,  parltercitra  omnem  depen- 

dentiam  ab  a£lu  voluntatis  reprasfcntatur ,  Si  igi- 

tur  idesB  fint  rationes  intelligcndi  futura ,  Deus 

futurorum  habet  certam  ,  &  infallibilem  fcien- 

tiam  ante  omnem  aflumjvoluntatis  fue ,  id  autem 

eftimpofljbile  ,  quia  nihil  eft  futurum,nifi  quod 

Deus  vult  aliqunado  cxiftere  .  Et  prstcrea  noa 

magis  idea:  ex  fe  pofTunt  repraefentare  aliquod  fo- 

rc  ,  ut  Antichrifium  aliquando  futurum,quam 

non  cfTe  futurum  ;  utrunqueenimfimpliciter  cve- 

riie  potcft  ,  &  fubinde  cognofci  a  Deo  ;  ergo 

quoniam  utrunqucfimulncquit  per  Jdcas  reprie- 

fcntari;nam   fcire  contradiftoria  efl!e  vera  ,eft 

nihil  fcire  ;  profeft6  ide«  effe  non  pofTunt  inteile- 

iftui  divino  rationescognofcendifutura;ciira  Ron 

inagis  repratfentcnt  cx  fe  tantum  poflibilia  ,quam 

futura  ,  nec  potius  unum  futurorum  producen- 

dum  cfle  in  tall  differentia  temporis  ,quam  in  aJia.  pfoio,; 

HcEcenimomnia,n€mpe&  futuritiorei,&  cir- 

cumftantixconcernentes  exiftenti.im  efTentialiter  i"^'''-'^ 

pendentab  afiu  voluntatis  divine  .  Deind«,ra 

?iones  cogoofcjidi  terminos  aliciy  us  cornplexio. 

nis 


I 


°MV'^ 


Tomus  L  Pars  L  Qucejlio  XllL  Art.  XUL         1 9 1 

Ad  fecundumrefpondeo,  ciim  ponifur  fHe,y'« 
aliqua  de  poflibili  ,  nulla  fequitur  irppofiibilitas 
fpe6tata  ratione  ipfius  prKcise 


Logicjlij  qiia 
P.-o  foliuioiie 
pnmi  {tlecun- 
»ii  aDoif^orcail- 
diicuniur  j  vi- 
debis  (lecUrata 
in  Commeut?.- 
riis  vcrcruiiLj 
Scotiflaruni,  5: 
lr.per.  i.Prio- 
rum , 


nis  non  caurmi  fbffioienter  notitiam  illius  com- 
plexionis,  mfi  ea  complexio  fit  immediata,  quae 
nimirum  nata  fit  cognofci  evterminis  ipfius  .  Sed 
complexiocontingens  non  efl  nata  cognorci  cx 
terminis  ;quia  tuncnon  contin;^cns,  fed  necelTa- 
ria  efTct,  &'  infuper  prima  ,  8;  immcdiata  ;  quod 
eft  plan^  falfum  .  Nam  Antichrifli  futuritio,ciim 
fLmpliciter  pofTit  non  cfTe  ,  non  cfl  evidens  ex  ter- 
minis;  ergonec  cognofcibiiis  ex  rationibus  idca- 
rum.  Alia  ipifur  ratione,ac  modo  exiftimandum 
cfl ,  Deum  habere  verifPmam  fcicntian  finuro- 
rum  .  Quoniam  ergo  ab  afiu  intelle<5lus  divini , 
quatenusintel!>itur  prscrdere  actum  voluntatis 
rulla  effe -potefi:  contin^entia  in  rebijj,  nequit, 
profeflo  effe  principium  futurorum  ;  quia  tunc 
hsc  non  forent  efTentioIi-er  contingcntia  ,  fed 
magis  evenirent  ratnrali  neccfTtate  :  nullum  igi- 
tur  efl  futurum  ,  nifi  a  prima  caufa  libera  fHturi- 
tio  flauuur.  Habet  itaque  Deusfcicntiam  infal- 
libilcm  faturorHm »  vel  quatenns  intelleftus  videt 
determ'nat'onem  voIun'atis  ,  ut  Antichriflum  fo- 
re  pro  tali  differentia  temporis  ;  &  quia  novit  il- 
lam  voluntatem  effe  immutabilem,  &  non  impe- 
dibilem  ,  confequenter  certiflime  fc't  Anticbrifli 
atque  ccnfimilium ,  futuritionem  .  Vel  ,  fi  hxc 
explicatio  minus  placet  ,  propterea  quod  exinde 
adftrui  videatur  in  intelleftu  diviro  aliqualis  di. 
fcurfus,  quafi  ex  immutabilitate  voluntatii  con- 
cludcret  certo  rerum  futuritionem  .  Eft  aptior 
modus  declarandi  fcientiam  Dei  refpeftu  contin- 
gentium  futurorum  .  Nam  intelleflu  divino  per- 
vadentc  omnia  intelh>:hilia  ,  ad  quas  inrelligenda 
]"n  primo  figao  movet  diviTa  effentia  pofl  procef- 
fionem  tert  x  perfbnxdivinae,  omnia  illa  volun- 
tati  objiciuntur;  ea  autem  pro  fua  irflnita  liberta- 
te  refppflu  faflibilium,  decernente  his  &  illis 
darefuturitionem  pro  una,  aut  altera  difTerentia 
temporis,  illico  quae  «rant  tartiim  pofTibilia,  eva- 
dunt  futura  ,  &  ut  determinat^  vera  oftenduntur 
intcllefluJ  in  efTentia  ,  &videnturin  ipfa  ,  ut  in 
objefto  primario  prius  cognito  ;  intell  gnntur  er- 
gofutura  pari  neceffitate.ac  certitudine,ac  ipfa 
neceffaria  ,&  pofTibllia  ;  ut  in  articolopracedenti 
extitit  declaratum . 

•'^:  Ad  ARCuMENTy»  .  Ad  primun  rcfpondeo ,  fal- 
fbinferri,  Deum dccipi  poffecirca  futura  contin- 
gentia  ,cxcoquode3  pofHnt  non  efTe  .  Sed  tan- 
tum  indeeffe  deducendum,  Deum  ea  non  necef 
fario  fcire .  Nam  cum  contingentcr  f>nt  futura  ,  ut. 
determinata  fuit  hujus  partis  futuritio  ,  potuit 
fuifTe  determinata  altera  pars,  ac  proinde  non  fci- 
"tur  necefTiirio  ab  intelle6lu  divino  futura  feflioPe- 
tri .  Sed  pofleaquam  liber^  ipfa  fuit  volita ,  necef- 
fario  fcitur,  quia  immutabiliter .  Non  efl  enim 
potentiainlibera  voluntate  Petri  eligentis  feffio- 
nem  ,  fimu!  ponere  contrarium  ,  feu  non  fedcre  ; 
igred  duntaxat  potuit  divifim  noluifTe  feffionem  . 
Quemadmodum  igiturnon  eft  potentia  in  caufa 
proxima  fefTionis  ad  utrunque  oppofitum  fimul; 
ita  nec  fequitur  ,  Deum  noffe  decipi  ;  fed  tantiim 
ut  di£^um  cft,  fequitu/  ita  fciie  fiituram  feffionem, 
Ut  potucrit  ncfci^ffe  illam  ,  fi  nempe  oppofitum  li- 
beri  fuiffet  determinatum  .  Licet  enim  iniclleflus 
divinus  non  fcquatur  res  ,  ficut  efTeftus  caufam  : 
quia  ejus  fcimtia  nen  efl  ex  rebus,  nec  ab  obje- 
6lis  fecundariis  menfuratur  ;  tamen  concomitan- 
tia  eil:  ibi,  adeo  ut  quemadmodum  res  potcft  non 
eflTe  ,  ita  intellectus  divinux  poteft  non  fcirc  ,  & 
ideonanquam  fcquitur  intelleftum  divinum  co- 
g^nofcere  rem  aliter  ac  fit ;  quia  fi  non  erit,  non 
fciet  effe  futuram. 
f  Tor.:.  J. 


Unde  quoniam 
pofTibile  eft  me  non  federe  cras,  fi  ftetero ,  nullum 
inde  fcquitur  inconveniens.  Sed  ex  illa  ,  &  ifta,- 
fcilicet ,  Deus  fcit  me  feffurum  cras,  fequitui  ira« 
podibile,  nempe  Denm  faili:  licet  ergo  non  fe« 
quatur  impofnbilitas  ulla  cum  pcnitur  ineffe ^ 
quod  eratpoffibile,  fequi  tamen  poteft  ex  aliis- 
adjunttis  .  Siquidem  ftantibus  divina?  voluntatis 
decretode  futurafeffionc,  &  fcientia  Dei  infalli- 
bili  ,  impofTibile  omnino  eft  fenTioncm  non  effe  fu- 
turam  ,  etfi  potuerit  non  cfTe  futura  ,  fl  cau'»  li- 
ber^  concurrentes  ad  illam  ,  maluiffent  aliud  fta- 
tuerc,  &futurum  determinare . 

Ad  Tertiiimdico,  utique  oportere  videntem 
alterum  currere,ejus  contuitum  terminari  ad  rem 
in  propria  praefencia  exiftentem  ;  quia  enim  vifio 
pendet ,  atque  accipitur  ab  ipfa  rc  ,  quam  qui$ 
contuetur,  ipfa  haberi  omnino  non  poteft,  nifi' 
res  vifa  in  fe  exiflat  .  At  Deus  fcientiam  fuam 
non  accipit  a  rebus,  quas  ab  omni  aternitateno- 
vit  ,  fed  magisomnia  infua  effentia  attingit,  a 
qua  &  movetur  ad  infinita  intelI.genda:non  opor- 
tet  ergo  refpeftu  ita  fcientisres  in  propno  genere 
cxiflere  ,  cffeque  illi  praefentes,  accoexiftentes  j 
imo  nunc  Deus  videt  afiualicates  rerum  fututa- 
rumquas  habebunt ,  quum  in  propriogenere  exi- 
flent.  Nam  idem  poceft  effe  prafentialiter  alteri 
in  ratiore  cogniti,  &  non  effe  prsfens  eidem  in 
ratione  entis  in  nioprio  genere  exiftentls ,  etfi  in 
fe  ipio  can(fta  diftirftiffim^,  ac  perfettiffim^  in. 
tueatur ,  ut  articulo  1 1.  fuit  deelaratum  . 

Ad  Quartumdiccndum  fic  :  quomam  Deiprte- 
fcientia  non  eft;  caufa  futuritionis  rerum  ,  ut  con- 
ftat  ex  folutione  borum  duorum  articulorum:  imo 
fi  per  impoffibile  a  Dei  intelleflu  non  pnE'ciren- 
tur,  adhuceffentfutura  a  caufa  dante  f^r  :  evi- 
dens  eft  intcr  Dei  prae/irientiam  ,  &confingentia. 
futura   non  verfari  connexionem    necefrariam  , 
qual  s  eft  inter  anteeedens,  &   confequens  inde 
neceff.irio deduftum,fed  duntTiXutfecufuiiiw quid, 
&  extrinfecam  ,  feu  non  abiblutam  ,  r^d  conditio- 
natam,  &  confequentix-,  &perlocum  abextrin- 
feco  .  Verum  eft  enim  quicquid  a  Dso  fcitur  ali-. 
quandofuturum  ,  neccffario  fort  quia  non  prajfcit 
quidquam  futurum.nifi  poft  decerminationem  vo- 
luntat.  s  ;    fed  quia  potuit  aliter  determinatum 
fu^ffe ,  omnino  libere  ,  &  cor;tingenter   eveniet 
qui^quid  itaforeprsvifum  fuit  .  Unde  Deus  ne- 
d.,m  lcit  continjjentia;  fcdetiam  fcit  contingcnter 
futura  contingenta  ,  qu  ppe  qus   potuerint  non 
effe  ,  &  ita  nec  a  Deo  prjefcita  fuifli? . 

Veruntamcn  aliquorum  ala  eft  Ibkuio  :  putant 
enim  Dei  fc  ent  am  refpeftu  futurorum  effe  ab!b- 
lute,&  fimplicitcr  neceffariam  ,  propter  hanc  ra- 
tionem:  aftus  rationalis  non  diftrahitur  per  ma- 
teriam,  fuper quam  tranfit ;  perinde  enimfequi- 
tur  ,  dico  me  nibildicere  :  ergo  dico :  ac ,  dico  iite 
alicjUid  dicerextrgo  i;co:igitur  fcientia  divina  non 
diftrahitur  per  materiam,  fuper  quam  tranfit, 
qu  a  par  illi  infit  neGeffitas  ,quodcunque  tandcm 
objefhim  attingat  ;  ac  proinde  confequens,  di- 
cunt ,  effe  necefiarium  ,  ficut  &  antccedens  .  Re- 
fpondeo ,  verum  eft  a6"tum  rationalem  ron  fubire 
d  ftraftionem  ex  materia ,  quafi  cxinJe  cvadat  a- 
€i\\sfecundum  qnid ;  nam  revera  fcire  non  dicitur 
fecuiTdiim  quid  propter  quamlibet  materiam  .  Ni- 
hilominus  fcentia  Dei  infefimpliciterneceffaria, 
uttranfitfupercontingentia,  non  cft  abfolut^  ne- 
ncflTaria,  cum  poffit  ad  ea  non  terminari ;  ficut 
ccc  veile divinum  eftfimplicitcrneceffar.um  ,  ut 
B  b  tran- 


De  rcrunu» 
principio  q.  \- 
«•Sl- 


tk 


I.  dia.  if. 

QuaniHm 
ijtt.irtatt  qut' 
Jtioncm  In  R«- 
port.  ijidem 
din.40.$.>M/r- 
CHitdanSfitJ^i»^ 


S,   Thom.  hlc 
^./.dftcnnditm. 


A.v   Summa]oannis  Duns  Scoti. 

convenientiam  cum  propriis  fubjectis  ;  &  ^ma  pa» 


Doflsr.  t. 
Ftrihe--.  q.  i. 
iciuper  Pr*dj- 
cam.q.  I. 


Wajift.  l-dill. 


j.  Hift.  ?j.  ^. 


>94        .     , 

traiifu  Tuper  objcfla  (ccllndaria;  aJioquin  Deus 
receflario  veliet  alia  a  le  .  Exemplum  fi  aflus  lo- 
quendi  foret  idem  virtuti  motivx ,  &  i$  aflus  pof- 
fct  tranfire  fuper  diverfa  objefla,  etfi  neceffario 
quis  habcret  aflum  ficut  potentiam  ,  non  tamen 
fequeretMr  gratia  forma: .  Necejfario  dico  ;  ergo 
nece/fario  dico  ifiud .  Imo  dittio  in  fe  poflTet  effe 
abfolutii  neceffaria  &CGntingens  refpeftu  hujus 
objefti  ;  quamvis  alioquin  etiam  ut  cft  hujus  ob- 
jcili ,  dicendaefTct  dictio  fimpliciter  ,  &  nony<?- 
cttndum  qtiid  propter  matcriam . 

ARTICULUS    XIV. 

Utrum  Deuscognofcat  enuntiabilia . 

Do^or  I.  di^.  5^.§.  Ad  fecundum  i»  Repen, 
iifidewq.  i-S.  Thom.  i.p.  q.i/[.ari.  14. 

VlDETURDeusnon  cognofcere  enuntiabi- 
lia  .  Nam  (i  divinus  intelleftus  recte  dice- 
rctur  cognofcere  enuntiabilia ,  proftfto  cogno- 
fceret  componendo  ,  &  dividendo,  cnunciando 
uniim  de  ahero  ,  afSimando  ,  vel  rcmovendo 
priedicatum  a  fubjefto  .  Sed  Dei  intelleftusnon 
eftcompofiiivus,  &  di vifivus  ;  ergo  fibi  noncon- 
\enit  cognitio  enuntiab  lium  . 

Prxterea  ,  Enun»atio  ordinatur  addifcurfum, 
ficut  fimplex  concepcus  ad  epunciationem  ;  nem- 
pe  prima  intellettiis  oneratio  ad  fecundam  ;  & 
hac  adtertiam  ;  fed  intelie<?lui  divino  nullus  eft 
difcurfus;  quippc  qui  non  cognofcit  unum  ex  alio  , 
{cd  adomriia  uniro  intuitu  intelligcnda  niovetur 
abeflentia  inlinita,  ergo  non  cognoicit  enuntia- 
bilia  ■ 

Prsterea  enuncians  unum  de  altcro  compo- 
nendo ,  vel  dividendo  ,  aliqua  cum  fucceflione 
cxtrema  cjus  cnunciationis  attingit :  ^q^  Dei  in- 
telleftus  fimul  omnia  videt ,  fecundum  Augufli- 
num  ,  i$.de  Trinit.  cap,  J4.  ergo  fub  intuitum 
talis  intellefttonis  ,  nulla  cadit  enunciatio . 

CoNTRA  ,  Ad  Hebraro*  4  omnia  nuda  ,  ^  a- 
pertafnnt  oculis  ejus  .  Ubi  Glofl  omni  ex  parte , 
iT\(\\i\t.,pIe»e<V!fa  5  habet  igitur  certam  ,&deter- 
minatam  notitiam  de  omnibus,  quantum  ad  o- 
mne  cogrofcibile  in  eis.  Si  laterent  autem  illum 
intelleclum  enuntiabilia,  non  attingeret  omnia 
quoad  omnem  rationem  cognofcibilitatis ,  quod 
«fterroneum  . 

Refpondeo  dicendum  ,  Deum  neceflario,  ac 
certiflime  lcireomnia  enuntiabilia  ,  ron  quidem 
unum  de  altero  enunciando  per  formalem  compo- 
Jicionem,  &  divifioncm,  fed  per  contuUum  fim- 
plicem  convenienti»  ,  &  difconvenienti»  ©mnium 
•intelligibilium  .  Eerim,  juxta  dx^iz  fupra  arti- 
'Ctilo  7.  inttlleftui  divino  innotefcunt  omnia  intel- 
ligibilia  pcr  primum  objeftum  virtute  contenti- 
Tum.  omnium;  adeo  ut  non  intclligat  unum  in- 
tclligibile  psraliud,  vclexalio  prius  Boro  ;  fed 
omnium  eft  oftenfiva  effLntia  infinita  ,  eo  ordine, 
t|UO  poftulant  coQnofci  ;  quafi  ergo  per  prius  mo- 
Aret  ad  coniuitum  fimplicium  omnium  effentia- 
Tum  ,&  exinde  movet ,  vcl  reprefentat  intcHeftui 
omnia  praidicata  fecundaria  cognitorum  objeflo- 
rum,intantum  ut  non  innotefcant  h^c  illi  ex  eflen- 
tiis  prius  cognitis,  ^t^  quoniam  ad  eorum  intelle- 
itionem  movet  effentia  ;  ergo  intelleflui  divino 
funt  in  eofigno  exploratiffima  cunfla  enuntiabi- 
1  ia  ,  in  quibus  pradicafur  pafTio  de  propria  cflTen- 
tia  ;  non  quafi  revera  fit  ibi  hsc  formalis  enun- 
ciatio  :  fed  quia  exaftifnm^,  atque  intuitivS  vi- 
dtt  corundem  prsdicatorum  vcl  identicatem ,  vel 


aia.^J. 


Jaxta  hic  eft 
intclllgendus 
D-iaor  i..1i«. 
j^.  %.  Potclf  dU 
ci  ni  ijusitio» 
nem.  W.Hoc  fo^ 
tefiponi . 
N.inuoi  omiii- 
no  dubitative 
loiuitur ,  ut  & 
i^ancius  in  Ce. 
ment,  notavit. 
fccl(ii:l.  ^  j.fui 


riter  intuetur  omnem  aliorum  di/convenientiam, 

&  repugnantiam  ;  non  removendounum  abalte- 

ro  per  a6tum  intelleftus  ;  fed  quoniam  per  fimpli- 

cem  intelligefitiam  extremorum,  novit  unum  non 

effc  cnuntiabile  (ie  altero  ;  videns  enim  lapidem 

&  hominem  ,  atqueperfc6te  comprehendens  ex- 

trema  illa  fimplicia  ,  fimul  novit  unum  non   effe, 

nec  fieri  pofTc  ,   ut  fit  aJiud  ,  (  de  quo  fupra  arti- 

cubnono  a£lum}.Eftergo  in  aftu  intelligentiadi- 

vinx  enunciatio  omnis  ,  non  ejuidem  rationis,  ut 

cft  in  nobis,  fedquantum  ad  omnem  cjus  perfe-  Snper.  a.Pfri* 

6lionem  ,qu»  eft  noflfe  convenientiam  ,  &  difcon-  jvjy«,^,/„'^t* 

venientiam  omnium  omnino  praidicatorum ,  ut 

ad  invicem  comparantur  per  intelleftum,qui  pro- 

ficcre  poteftper  talem  comparationem  .  In  nobis 

enim  compofitio  cft  aflus  intelle5lus ,  quo  expri- 

mimus  conjunctionem  aliquorum  in  re  ,  ficuti   & 

divifio  eft  fignum  fcparationis,  vel  repugrantia: 

aliquorum  a  parte  rci  ;  Ciim  igitur  intelie^tui  di- 

vino  reprJBfcntanturomniaintelligibilia,   ac  fub- 

indeomncs  aftus   intelleftus  nofiri ,  oportet  co- 

gnofcat  omnes  conjunftiooes  extremorum  ,  &  i- 

dentates,  &  diverfitates  ,  qua:  figniiicantur  per 

compofitiones ,  &   divifioncs  ,  qus  efllciuntur,   fc^tf"!'»! 

atque  efiici  poliunt  ab  iBtellectu  creato,  non  qui-   veninDeiiii- 

dem  iifdem  a(5libus  ,  quibus  utitur  intellcftus  fi-   tf"/-'*'»    ."«''« 

nitus,  fed  per  umplicem  contuitum  (  ut  dittum   paritio fcd per- 

eft  )  exiremorum&  convenientia;,  &  idifconve-^'^'^^  '"','',''1? 

•         •       •     r  VT    11  ■    t.f  i\    cnii'»  pollibilis 

nientia;  ip.orum  .  NuIIum  ergo  enuntiabilium  eft  corap.imioms. 
abfconditum  intelleflui  divino,  quia  n;uefr<.6ti- 
bilia  ab  intelleftu  creato,  fi vf  fint  propriadivi- 
ne  intelligentias ,  omnia  omnino   attingantur  o- 
portct ,  utexpofitum  efl- 

Ad  Argumsnta.  Ad  primum  concedo  in  Deo 
non  efl!e  compofitiontm  ,  &div]fionem,  qualem 
experimur  intellcctu  noftro  ;  ciim  uno  fimplici 
aftu  attingatomnia  ,  eft  igitur  in  ipfo  cognitio 
cnuntiabilium  ,  fub  alia  ratione,  lecundiim  fcili-  ExRepoR. 
cct  exigentiam  actus  iniellectus  infiniti .  Quod  fi  hc»  dt. 
intelleftus  divinus  diceretur  componnc  ,  inquan- 
tum  fimplici  aftu  comparatextrema  ^c^mdum  u- 
nionem,  &dividcrcproutcompaiat  alia  extrema. 
fecundiim  divifionem,  ideft,  fimplici  contuitu 
apprehendit  extrtmorum  comparationem  ,  non 
eflet  id  improbandum  . 

Ad  S'ccunduin  rtfjiondco,  argumentum  proce» 
dere  de  enunciatione  formal' ,  quam  nom  efTe  po- 
rcndam  in  Deo  putamus  ,ficui  i  abeo  removetur 
omnis  difcurfus  ;  quemadmodurn  ergo  hoc  non 
obftante  ,  Deus  attingit  difcurfum  intelleftu» 
creati,  ita&patentei  oninia  enuntiabilia  ,  per 
a6tumfimpliciflimum  extremaattinge-ntem. 

Ad  Tertium  eft  refponfio  cxdict  s.  Nam  uti- 
que  Deus  fimul  vid.t  omnia  intell  gibilia  ,  &  pa- 
riter  intelligit  extrenia  ad  invicem  eonvemre,  aut 
rcpugnare  ;  exquo  fit,  illi  perfpefta  eflic  omni» 
enuntiabiJia  per  modum  altiorcm ,  eique  conve- 
nientem ,  &  non  per  formalem  enunciationeai. 

ARTICUXUS  XV. 

Utrum  fcientia  Dei  fit  variabilis. 

^oclor  t .  dij}.  39.  q.  j.  in  Report.  tbidem  q.  j. 
J'.  Tiioni.  i.p,qu4tji.  14.  art.  ij- 

VIDtTUR  Dei  fcientia  efle  variabills,&  mu- 
tabilis:Nama  concradiftorio  in  contradi- 
£loriura  non  poteft  eflie  tranfitus  fine  aliqua  mu- 
tatione  ;  fiquidcm  nuila  intcllefta  mutatione,  nec 
intelligitur  aliquis  ejufmodi  traijfitas.  Sed  Deu» 

/cicRS 


Tofnus  l  Pars  IQuceJiid  XVI  Art.  XV. 

fdem  ABticIirilli  futiiritionam,  potuit  candem 


k 


|.4i^S.q.q.;. 


f  dift.  55.$.r<'« 
fcdecontin^en' 
tia  I.  K.eport. 
fRfi.  ^e.n,  j*. 


nertiiflc;  igitur  id  cmainoerit  peraliquam  muta- 
tioncm  pofllbilem  inefle  ipfi  futuro  ,  quatenus  efl: 
fcifuma  Deo.  Non  habet  cnimi?^  nifi  in  (cientia 
Dci,  &  perconfequensejus  matatlo  nequit  sflTe 
fme  mutatione  fcientis  Dei  . 

Prasttrea,  Qukcjuid  non*ftaliquid  fecundum 
aliquam  fbrma.Ti,  &  poteft  cflx  tale,  poteft  incipe- 
ref^f/ecundum  illamformam,  fic  paries  non  al- 
bus  ,  potefl^efle  t!aUs  per  albedinem  ,  &  incipere 
fieri  albu.«  :  non  videtur  cnimiBtelligibile,  inefl!e 
aflirmationem  negationis,qua  non  inerat,nifi  ipfa 
affirmatio  eflefncipiat:  ergo  fi  Deusnefcit  parie- 
tem  efle  album ,  &  poteft  cam  noflTe  enunciatio- 
rem,  cum  paries  fafkus  fuerit  albus,  poteft  incipe- 
rc  fcire  id  objeflum;  crgo  poteft  ejus  fcientia  mu- 
tari ,  cum  potens  fit  attingere  nova  objcfta  . 

P[a:terea,SiDeus  poteft  (circ  aliquid,quod  non 
eft  ab  eo  fcitum;  quasr©,qua:eft  illa  potentia.-'  Aut 
en'm  ft  pafllva,  &  funceft  ad  formam  ,  &  mani- 
fefta  eft  mutatio;aut  eftaftiva,  &  fubinde  natura- 
lis  ;  quia  intelleflus  non  crtpotentia  libera  ,  fed 
raturaliter  agens:  talis  autem  potentia  non  poteft 
agerc,poftquam  non  egit ,  nifi  mutetur  ;  ergo  ne- 
quit  ci!e  in  Deo  potentia  fciendi  aliquid  ,  quod 
non  eft  fcitum,  nifi  cjus  fcietuia  fubcat  mutatio- 
r.em. 

Prxterea  ,  Deusfcivit  Chriftum  na^citurum  , 
nunc  autem  nefcit  Chriftum  nafciturum  ,  quia 
Chriftus  non  eft  amplius  'i.'"fciturus  ;  ergo  non 
quicquid  Deus  fc!vit,fcit,  ei\,o  Dei  fcientia  vide- 
lur  efTe  variabilis. 

CoNTR A,  Auguftinus,  7.''e  Trinit.  cap.  6.  Om- 
nis  creattira  nititabiUs.folur  Dcus  'mmutabilis.Sl 
autem  ejusfcitntiaforet  vnuabilir  ,  &  mutabilis, 
ron  effet  immutabilis  omnino,  Cujus  oppoficum 
dicit  Apoftolus  ad  Tin2oth.i..:f>.  uli.  &  longo  fer- 
fnone  extitit  declaratum  fup.rti,i^«^y?/'&z?e  mna  per 
totum . 

RESPONDEodicendumDei  rbientiam  defuturis 
contingentibus,  quantum  ad  omnem  conditionem 
exiftentiaeeorum  ,  efle  prorfus  invariabilem  ,  & 
immutabilem  .  Etenim  divinus  intelleftus  ita  no- 
vitfutura  omnia  fcicntia  exaft.flima  ,  Stintuitiva 
quantum  ad  omnem  conditionem  exiftentiajeo- 
rum,  ficuti  ftatuiffe  cernit  divinam  vGijntatem; 
nequit  enim  voluntas  quidpiam  deierminare,quin 
intelleftusdeterminateapprehendat  illud,  quod 
voluntasdccernit.  Atquidecreta  voluntatisd'vi- 
nas  funt  immutabilia  ,  quiaimmufabiliseft  volun- 
tas  ,  cujus  eftdccernere  ,  acftiUicre  circa  futura, 
ac  opcrabilia  omnia;ergo  pari  immatabilitate  ,  & 
penitusinvariabih' contuitu  intellt-flus  fertur  fu- 
pcromnia  illa;ac  proinde  ipfius  fcientia,  vel  prie- 
fcientiafuturorumellinvariabilis,ac  immutabilis. 
Huc  faciunt  difserta  citata  quafliotte  nona ,  &  dL- 
cenda  infra  ,  q.  19.  •rticulo  7. 

Ad  Arcumenta.  Ad  primum  refpondeo,coiT- 
cedendo  majorem  .  Sedhic  nullus  eft  ejufmodi 
tranfitus ,  imo  nec  eflTc  poteft ,  quia  tranfitus  non 
cft  fine  fucceffione  ,  fic  ut  oppofitum  fuccedat  op- 
pofito,  talis  autem  oninisomninohicefrc  nequit; 
ram  ficutnon  pofTunt  fimui  [\3.rcJ'cire,%(.  nonfcire 
ita  nec  fieri  poteft  ,  ut  aliquando  fciat ,  &  aliquan- 
do  non  fciat  .  Cum  crgo  in  cafu  tranfitusnon  ha- 
bcat  locum,  nulla  eft  intelligibilis  variatio  in 
fcientia  Dci.Et  quamvis  ut  de  hSio  Dcus  fcit  An- 
tichriftum  futurum,  ita  potuit  non  fcivifk,  fi  aliud 
vohintati  divinas  ftatuere  placuifl^et^non  propterea 
tamcn  unum  oppofitum  alteri  fuccedere  intelligf- 
tur  ,  led  duntaxat  alterum  oppofitorum  inefTe  po- 
luiflTe  ineodeminftanti ,  quo  altcra  pars,  id  eft} 
Tomus  /. 


I9S 

Antichrirti  futuritio  a  Dco  vplit.i  fuit;quod  profe- 
^o  nihilfacitad  variationem  prnBfcientixDe(,de 
qua  re  eft  fsrmo  inftitutus  . 

Ad  fecundum  rcfpondeo  ,  afl^umptum  cflTe  ve- 
rum  in  creatisgratia  materia:,  quatenus  fcilicec 
fufceptivumeft  potens  reciperenovam  formam,& 
fecundum  illam  inciperer/^i-,  fcd  in  cafu  nihilex 
ea  deduci  poteft  contra.  fo//aio;tent .  Sicut  enim  de 
fafto  Deus  ab  wterno  novit  omnem  contingentem 
complexionem  futuram  in  eflentia  poft  voluntatis 
determinationem  ,  ita  &  ab  ffiterno  noviffet  quas- 
cunque  contraria  illarum  ,  fi  Deus  ita  fieri  decrc- 
vifTet ;  atque  ita  nihil  fcit  de  novo  poft  non  fcien- 
tiam,  nec  quidquam  eum  fugit  noftquam  fcivit  j 
nec  proinde  incxpiflet  habere  fcientiam  oppofita- 
rum  complexionum,  fi  a  Deo  volitsEfuiflTent ;  quia 
perfpeftae  illi  fuifl^ent  in  arternitate,  quemadmo- 
dum&novit  qujtcunque  in  praifenti  providentiiB 
ordine  funt  fiitura:  falfum  eft  igitur  Dei  fcientiam 
efTe  pofTc  novorum  obje(?iorum  ,  nifi  in  fenfii  exo 
pliearo,  quatenus  fcilicetalia  futura  a  Deo  decer- 
niab  aeterno  potuiflent. 

Adtertium,  poteft  concedipotentiam  ,  quam 
habet  intelleftus  divinus  cognolcendi  ^nticfni- 
flumnon  effe futurum .,  cfTe  potentiam  aflivam  , 
quia  intelleftioneinfinita  6^.1  e/fe  cognitum  qui- 
bufcunquc  intelligibilibus  ,  ad  qua:  fecundario 
terniinatur.  Sed  negandum  hanc  potentiam  tes« 
dcre  non  poflTe  inaliquid,  circa  quod  aftionem 
non  habuit ,  fine  fui  mutationc  ,  quando  potentiae 
pracfentatur  objeclum,  inquodagit.  Falfumeft 
enim  tuncoporrcre  concomitari  mutationem.Imo 
ne  in  agentibusquit  em  creatis  mucatiointervenit 
neceflario,  Si  enim  c«lori  prx«;jrtrtenti  appropin- 
quetur  pafTum ,  Sc  fi  agens  de  novo  alteri  calorernt 
com-.-nunicat,  id  tamen  fi:  citra  cmntra  fui  muta- 
jionem  ;  nihilenim  exinde  advenit  agenti  ,  etfi 
palTum  de  non  caJido  cvadat  calidum .  Ita  in  cafu, 
voluntatedeterminante  Anri.Thrirti  futHritionein 
intelleftus  naturaliter  inteijigit  iliiid  verum  ;  r< 
ficuti  potuiflet  nonelfe  volitumtale  objcctum  ,  & 
ita  verum  nonfuifse;  ficpotuit  non  intelligi  ab  in- 
telleftu  ;  non  quafi  fit  in  ifta  potentia  naturali  ali- 
qua  contingentiu  ,  fed  propter  contingentiam  ex 
parte  objccti ,  quatenus  centipgentereft  ve-um, 
proptcraftum  roluntatis  verificantis  .  Caterum 
etfi  id  objf  clum  Lontingester  accipiat  efSe  ,  poft- 
quatt!  tamen  fuerit  volitum,  &  verificatum  per 
aflum  voluntatis,non  amplius  mutatur,  quia  noB 
poteft  cifuccedereoppofitum,  utnulla  ertintelli- 
gibdis  mutatiocx  parte  voluntatis  volentis  illud 
aterna,  ac  invariabili  volitione. 

Adquartum  refpondeo  fic  :  ha:c  complcxio, 
Chriflus  natus  <r/?,vera  eft  nunc;  contra  vero  falfa 
h«c  iWi^Cbrifus  nafciturus  fy7;Et  utraque  intcl- 
le£luidi\>ino  per  fimplicem  eontuitum  termino- 
rum ,  eft  pcrfpeaifllma  .  Ut  ergo  videt  vcram  ef« 
priorem  compiexionem,  ita  novit  falfitatem  pofte- 
rioris;  non  quia  ullam  mutationcm  ejus  fcientia 
pafsa  fit ,  propterea  quod  ab  xtcrno  fcivcrit  Chri- 
ftum  nafciturum ,  nunc  vero  fciat  jam  natum  ,  nec 
amplius  nafciturum;  ki.  potius  ex  eo  quod  esdem 
res  diverfis  temporibus  coexiftens  ,  diverfis  fubiH- 
de  verbisfcientiam  cjufdem  rei  exprimere  corr». 
pellamur .  Sicut  antiqui  patrcs  crediderunt  Chri. 
ftum  nafciturum,  &  ngoriturum,  nos  autem  credi- 
mus jam  natum,  &  mortuum .  Nec  t;imen  divcrfji 
credimus  nos ,  &  illi ,  fcd  eadem  -  Tempora  eniin 
variatafunt,  Scideo  verba  funt  mutata,nonfides  , 
Ita  Magiflk  i.  dif.^u  lit.  Q. 


?.  <!ift.:?.q.  I, 
$.  V\tim> . 


B  bc 


ARTf| 


tg6 


Summaioannis  Vuns  Scoti. 


ARTICULUS    XVI. 

Utrum  Deus  de  rcbus  habcat  fdentiam  fpecu- 
lativam . 

*Do^or  Prclogi  q,  4.  §.  Ad  quartum  pofsct  con- 
eedi  73.ii.&fec/ue>it.videnda  Collatio  jo.J.  Thom. 
i. p.  q.  14.  art.  li.  ad^.Tert'\oagftur  defcientia 
Dei  refpeBu  neceffariorum . 

VIDETUR  Delfcientia  de  fe  ipfb  tht  dun- 
taxat  fpeculatlva  .  Etenim  fi  fcientia  Dei 
drt.i-inritob»}  refpedlu  fui  ipfius  foretpraftica  ,  ex  diftis  fupta  , 


'*''i'a'ni''"'jub  Qi*^P'  '•  articH/t^.inincidenti primo.,tfsQt  dire- 


«3 


rf-ftnn *rtiu-  fli va  , &  rcgulati va  praxeos,feu  aflus  voluntatis 
m«^'exuim^r  divinie;  idautem  videtur  inconveniens  ;  quia  tunc 
pzo  inoituti  divina  voluntas  non  cfset  prima  regula  in  aflibus 
c^Joian"^"^,  fuis.  fj prsivia  notitia  indigcret,  cui  in  agendo 
fuiflent; oppor.  conformaretur .  Htulteriusex  co  videreturprs- 
prsmiliiTili^  judicium  inferri  fumma:  libertati  ipfius  ;  nam  ab 
at  eo  loci  Hir-  alio  detcrminaretur ,  &  non  ex  fe  primo,  quoad 
lm"iam"eo!i  aftumdileflionisefTentia:  fnfinitas;  &utique  ita 
iuaipie?»4r-  detcrminarctur  ut  non  valeret  diifentire  notiti« 
tinet.  Qiiate.  practic*  ;  alioquin  enim  poflct  a  regula  deficerej 
nii»  «rto  huc  jgitur  fcicntia  Dei  de  fe  ipfb  eft  fimpliciter  fpccu- 

ipeflant    .    ac   ,"  .  '^  ^  ^ 

elutitlanHisqtif  Ifttiva  . 

difluri  fumus       Praterea,  Si  intelligentiat  ponanturdiligere  na- 

mfervjunt    il-  ,.  .  .  °.    .        *^       „,    ,.         °        .,, 

linc  accipienda  turalitEr  primum  pnncipium ,  recte  diccretur  illa- 
y  4.  i-roiogi.  j.yf^  fclicitas,  vcl  notitia  prsccdens  amorem  ,  effe 
jtdqwdT*»  [peculativa,utAriitoteIes  putavit,io.z://-'/c.ctf/».io. 
quianon  direfliva  opcrationis  rt^6,  vel  non  re- 
&.i  eliciendx ;  imo  femper  eodem  modo  ,&  de  ne- 
ceffitate  proceflura; .  Sed  Deus  diligit  fe  ipfum 
recefTario :  ergo  fcientia  pracedens  naturaliter 
hanc  dileflionem  non  eil  pra^ica;  quia  nec  praxis 
direfliva . 

Pr8eterea,Dirigen«  ut  tale,  eft  aliqua  caufa  ref- 
peftu  dirfcfti  ;efl  igitur  realis  diflinStio  inter  dirl- 
gens,&dire£tum.Sed  non  eft  talis  diflinflio  inter 
intelligere ,  &  velle  divinum  ;  ergo  unum  non  eft 
regulativum ,  &  direfli vum  alterius  . 
Quonlim  Dei  Confirmatur,  quia  inteliigendo  jamvelle  effe 
fcientia  eo  de  clicitum ,  intclleftus  non  dirieit  ;  Eflenimdum- 

•bierto    infiwi-  j.      n.  o  i-    •        i-  r  ■    n 

to,  kperipfu,  taxat  directivus actus  eliciendi ,  quafi  prior  ipfo  . 
Sc.n  ipfo  «e-»  Sed  in  Deo  velle,  feudilectio  fui  nonfequitur  vo- 

omnibui     ihis  .^'  0.7-»  ',..,-. 

inte  iijibiiibas,  luntatcm  lu  cflc ;   ergo  non  eit  in   Ueo  vohtio  fui 

""linUtum^re!  ^"^''  elicicnda,fed  potiusfemper quafi  eIicita;ergo 

inteiiigen.i»  ncc  dirigibilis  perintelle6lum. 
congrace  pa-       C!oNr  RA  ,  hosc  IDeus  eft  amandus  a  'vohmtate , 

tamu»  :e  -itra-  ,1  •      .         110  •     i     i_         71 

que  iiientia_j  practica  eit  in  intellectu  creatorquia  fiabetab  ob- 
fmjiiiatim  (.if-  \^^to  rcftitudinem  ,  &  direfti  vitatem :  ereo  etiam 

lerenuum  Vbi  i     .        ,.    ^.      .  '  .        ,  .    ^  .,,      . 

fup,.  f../«i»n-  in  inteliectu  increato,  quia  objectumillud  natum 
ft^^n^iiiciatuT.  ^^  ^^  ^^  determinare  intellectum  quemcunque  an- 
te  voiitiorem  eliciendam . 

Rtipondfco  dicendum,Si  ratio  notitite  praftica 
cxigat  neceffario  potcntiam  reftificabilem  perip- 
fam  ,  Deifcicntiam  refpeftu  neceffariorum  ,  efle 
omnino  fpeculativam .  Si  vcro  prafticas  notitia; 
fatisfit  prioritas  refpectu  praxis,  &  ex  objeflo 
haberevim  praxim  dirigendi  ,quantum  attinet  ad 
iplam,  etfialioquin  voluntas  non  fit  aliunde  re- 
ftificabilis  ;  prafticam  elfe  ,  &  non  fpeculativam. 
.    ,  Declaratio  primi.  Revera  ad  nrafticsnotitias  ra- 

Vtrumfcien»     .  o  •j   ...  n  ■       ■  ■    n 

Ha Dei neceff  -  tioncm  pectarc  videtur,  ut  eit  praxi  prior,  ejuf- 
riorum  fit  pr.i.  dcm  effe  &  directi vam,  &  conrormativam,  nempe 
eft apuii  Dofl.^.  ut  pofiit  elici  conrormiter  ad  ipiius  notitis  dicta- 
rem  ,magi:.ti.  men  ,  &  non  elici .  Aiioquin  quomodo  ad  praxim 

menpr-i^nile»  ,■  .        1,.    -  •,    r^     1    ,•  .        .       r^    .     ,  '  /-    .    r- 

Tc  -vi^irtur  ad  extcndi  intelligitur  ?  Sed  lcientia  Dei  de  fe  ipfo 
negativiiiLj  ,  non  cfl  ita  prioramore  infinitoeius,quo  voluntas 

^uoil  &tenfiiit  ,-    cl         .    c    .  «•   ^        ■  r-.  . 

j.yi.he!«ia.,  j.  amat  objectum  miinitumiergoefre  neqmt  practi- 
i,  c^HiMmr  .   ca ,  ac  lubiude  eft  fpeculati va  .  Probatio  minoris: 


qua;lito  do(ftri-i 
iiam  • 


quamvisnotitia  objefli  infinitifit   ex  fuf  natura 
te61:ificativa  praxeos,  quatenus  diclat  effe  tale  ob-   >?•  ''^i"'^  '^"■'-- 

•    O.  •    n    •  I  I  •    r    ■  grvit  iisnuc  trj 

jcctum  intmite  amandum :  voluntas  tamen  infimta  .lu  cV  notitu 

non  reftificatur  aliunde,  nec  indiget  ulla  re^^^ula  K'''f'."\„. 

alia  ab  aflu  llio  fbrmali :  nam   vel  tendit  in  illud  iuper^/!il«'c^ir- 

naturaliter :  vel  fi  libere  ,  non  eit  ex  fe  indifferens  "'>'»'»  '.n,'"^" 

1        o.       j.  r     !•         I        ,.  ,     1     ,  f«"<=      vi,letur 

adrectitudinem,quali  auundealiquo  modohabens  fcntire,  oppo- 
eam  .  Ergo  notitia  determinativareflitudinis  non  ''","'V  p°''-"^ 
eft  nccefiario  prior  volitione,ut  rectihcati  va  ejus:  Verunt.imen_, 
imofi  perimpoffibile  illa  notitia  foret  duntaxat   J^sginer   l.v- 

n       r  i.-    n.-  e         ■     i     r  ■      j.  thetus,  «cPom 

oltenlivaobjecti,&  exinde  fequeretur  ratio  dire-  cmb  fupcr  sfi. 
ftivi,  ut  diftum  ell  in  antccedeiitibus  cvenire  ref-  ''':/'■/"""'" «.'l'^''- 
pcctu  concingencium  ,  adhuc  illa  volitio ,  &  amor  Cajet.iinitJab.0- 
objeai  infiniti  effet  ffique  re61us ,  &  infiniteper-  [p^gp.ufs^M^j*! 
feflus,  perinde  ac  'a  notitia  e.\titiffet  illius  regula-  Hascotiinhoc 
tiva  ;  ergofi  fatis  non  fit  ad  praflicam  notitiam 
effe  regulativam  de  fc  ,  quamvis  in  Deo  non  diri- 
gat  amorem  infinitum,  plane  fcientia  Dei  dc  fe 
ipfo  cft  fimplicitarfpeculativa. 

Atque  ex  his  eft  evidcns  fecunda  \)^rs  folatiO' 
ftis.  Nam  intelleftus  divinus  prius  naturaliter  in- 
telIigitobje6lumejusprimum,quam  voluntas  illud 
amet;  igitur  prius  natura  ipfa  volitione  habet  om- 
nem  not  tiam  virtualiter  inclufam  in  primi  objefll 
intelleftionc;  talis  profeclo  eflquajcunquc  notitia 
neceffaria  de  primo  obj*e6to .  Atque  ejufmodi  no- 
titia  efl  conformis  volitioni  reft»  ;  id  eft,  ex  fui 
natura  apta,  ut  ei  conformetur  volitio  re6la  de  ob- 
je6lo:  diftat  enim  illa  notiria,  objeftum  infinitQm 
effe  infinitediligendum,  acfubinde  inhnltus  amor 
eft  prasvife  nociti»  exaftiffimS  conformis  :  ergo 
etiamfi  voluntas  ex  fui  infinita  perfeflione  non 
indigeat  regulari  aliunde  ,  fed  a  fua  naturali ,  & 
infinita  reftitudine  habeat  tendere  in  objeftum 
refliffime  :  nihilominus  praevia  notitia  de  obje6lo 
infinito  ,  utpot^  ex  fe  d  clativa  ,  &  rcgulativa  ,  & 
prior ,  videtur  eflTc  praflica  :  nam  quafi  acciJere 
fibi ,  &  quid  extrinfecum  putandum  eft  ai5lu  ipfam 
non  dirigere  voluntatem  non  dirigibilcm  aliunde  ; 
modo  de  fe  fit  potens  dirigere  ,  &  prior ,  idque  in- 
fit  fibi  exobjefli  ratione  . 

Ad  Argumenta.  Adprimum:cum  adducitur 
tanquam  inconvenicns ,  ex  hypothefi  quod  Del 
fcientia  necefTltriorum  ponatur  pra£iica  fore  ut 
ej*us  voluntas  nonfit  prima  regula  in  aflibus  fuis  , 
quippequs  per  fcienciam  praclicam  efset  dirigi- 
bilis,  refpondeo:id  putari  quidem,  fcdnon  eCse  ul- 
lum  inconvenienstnam  accipiendo  regulam  pro  eo 
quod  dirigit  praxim  ,  prima  regula  eft  ipfe  finis    te  re^»am ,- noa 
ultimus,  qui  virtualiterincluditprimo  notitiam    t^ufanoti^kin." 
omnis  refiitudinis  necefsari»  cujufcunquc  praxis,    teiieflas  ia^ 
ficut  primumfubjeftum  fcientias  fpeculativ»  prir    ^^^*^  "'*' 
mo  virtualiter  includit  notitiam  omnium  verita- 
tum  fpeculabiltum.  Hsc  autem  prima  regula,  qua; 
eft  finis,ordinatireCt(ficat  intelle6lum,  &  volunta- 
tem  ,ficut  ipfffipocentiasnata  funtagere  ordinat^, 
adeout  quafi  per  prius  gignit  notitiam  conformem 
reftaepraxi,  quamreftificet  praxim  :  quarc  ipfa 
potentia  praxis  eliciti va,  eft  alia  potentia  prior,  &   objeai ,  &  non 
prius  refia .  Concedendum  itaque  vidctur  volua-    di"pj.jxi^*';m' 
tatemdivinamnonefse  primam  regulam  in  afti-   cirereaamnc- 
bus  fuis  .  Et  cum  contra  arguitur :  quia  tunc  non    "^tinns  a^be" 
foret  fumme  libera  ,  refponderi  potcfl:  ficuti  uni-   ^^"^  oi»je<So ,» 
verfaliterlibercas  llat  cum  prasvia  apprehenfione  ,    reaa^  c"rgo  Vi 
ita  &  fumma  libertas  cum  fumma  apprehenfione    t^"  fiibet  in- 

_    •        A  1-      r  •  r  ci./r  Huxum    dcici- 

prasvia,  Apprehenfioautcm  praxis  perreciiiiima  , 
includit  notitiam  conformitatis,  yquando  ipfa  ne- 
cefsario  convenit  praxi . 

Cum  ulterius  additur  ,quia  aliunde  determina- 
rctur,  &  non  ex  fe  primo  ad  aftum  dikftionis 
objefti  infiniti  .  Hecnegandum  eft,  loquendode 
dcterminatipne  ,  qus  fit  per  agtns   liifficiens  „ 

Licct 


Si  voluntati 
Inefl  «b  ultima 
iineeUe  inrini 


H«c  fiimra« 

appichenfio 
pra;cedens  vn- 
litionera  ,   fi  • 
clt  ad  oilenli»" 
nem  fimplicem 


nuiiativum  pra 
xis ,  neqiie  no- 
titia  pti&i<iA_t 
erit. 


Tomtis  l  Vars  l  QuaJihXVL  ArtXVl         1 97 


I 


lltiofoi;im  prf 

flippOBlt_  '^LliC- 

flioaeiU-iieai 
a  quo  5c  h.ijet 
reiSii.imum  ei» 
fe;  illms  ergo 
ae  ziuivilen- 
ter  ouit  em  dl 
direifliva  no:'- 
tu  RjturaUcr 
frKceden» . 


Il 


Frotogi  q.  4. 
Sx  tkiiciatitr . 


LJcet  enim  voluntas  ntqueat  diflcntire  notitix  in 
telleflus  ,  priori  praxi,  &  reft  hcativa  ejufdem; 
idtamen  non  ell  ex  roquod  intelleflus  pernoti- 
tiam  fit  caufa  rufHcienteraftiva  ,determinan$  vo- 
lunta^^em  ad  aclum,fed  potius  ex  innata  perfeflio- 
ne '"pHus  voluntatis  ,  propterquam  a^ere  dehet 
conformiter  potentitE  priori  circa  objeflum  reccf- 
(ariirm  ;  licet  alirer  cveniat  in  contingentibus,ut 
expone:ur  arn\ulofeQtie)7:: . 

Ad  fecundum  potell  rcfponderi  ,fimilitudinem 
ncn  procedere ,  qufa  in  inrelligentiis  ell  fimplex 
complacentia  :  hic  vero  efficax  circumflantionata 
volitio.  Similiter  non  fbium  intelleclus  divinus 
eiloflenfivuSjfcdaquivalenterfaltemreeulativus: 
quod  non  pofuit  Ph  lofophus  Vel  aliter,  quodefl 
regulatio  ,  &  determinatio  objeflalis,  etfi  non  po- 
tentialis  . 

Ad  tertium  refpondeo  ,  recando  afTumptum, 
propri^  loquendo  de  cau^a^potefl  ergo  exhoc  ca- 
pite  intcllectus  effe  voluntaf  i$  direftivus  . 

Ad  confirmationem  dico  .^ic:  fuflicit  ordo  natu- 
rae  ,  qui  ftat  cum  fimultate  durationis  cognitionis 
ad  praxim  ,  &  voluntatisad  velle. 

Ad  Argumenta  inoppofitum  pa*et  exdicli*, 
qualiter  illa  ntitia  pra6bca  fit  in  intelleflu  crea- 
to,  non  autem  in  intelleflu  div''no  ,  ubi  nullam 
habere  poteit  ad  praximex'enfionem.Conrra,  li« 
cet  fpcculativum  ex  objeflo  pofllt  effe  prafticum 
aliunde,  ut  a  caufa  eS:trinfeca,ex  diflis  fupra  o.  r. 
art,  4.  iterym  repet.timcn  fpeculativum  exohje- 
fto  impofTib.Ie  efl  pariter  effe  prafticum  ex  obje- 
cto:  incafu  ita  eveniret.  Na:n  in  Deo  eflfpecu- 
lativa  ratione  objeeti,&  in  nobis  praftica  ,  ex  ea- 
dem  ratione  .  Efl  refponfio  ;  fn  Deo  ex  objefli 
ratione  ditenda  cffet  pra£tica:fed  quia  volitio  noii 
iiidiget ,  nec  porefl  regulari  aliunde  ,  idefl  efl  fpe» 
culativa,  &  vdcLUr  even-re  ,  ut  in  notitiacon- 
tmgentium ,  qua  in  Deo  '  fl  fpeculativa  ,  in  noh'S 
vero  pra6tica  per  caufam  eXTiRfecam,  ita  vide- 
tur  hic  uc  fupra  figniiicaiumfuit . 

ITERUM  ARTICULUS  XVL 

Utrum  Deus  de  rebus  habcat  fcientiam 
Ipeculativam. 

GoBor  Prologi  ^»f/7.4.§.Secundus  articulus 

l.dift.  j8.  B  39-  §.  Vi  bdecontingenti» 

iT.  Thom.i.p.q.i^.artic.  i6.  yfgiiur 

defciemia  Dei  refpecfu 

faBibiliuin  . 

VIDETUR  Deus  de  rebus  non  habere  fclen- 
tiam  fpeculativam  ;  fiquidem  ex  Augufli- 
no4.de  Trinit.cap.ult.^/?  ars quttdam  omnipoten- 
tis  ,  atqiiefapientis  Dei  plena  omnium  ?  ationum 
iiiventium  incommutabilium  ;  fcd  ars  efl  habitus 
prafticus  ;  ergo  &  Dei  fcientia  dc  rebuJ  ad  cxtra 
faciendisfapientiffim^;  itaenim  idef^,fumma  cum 
arte  efTormandis  fapientia  adefl  dirigens  ,  ac  di- 
ftans  quacunquc  fuprcmusArtifexextra  feefiicit. 

Prieterea  ,  Augullii->us  Sj.qq.  q.  tfi.  hicafunt 
fatiotfes.fecHndum  quasformttur  omneformabile. 
Idea  autem  pcrtinent  ad  {cientiam  Dei  derehus; 
ergo  hsc  lirientia  eflpraftica  ,  dircctiva  fcilicet 
Artificis  in  rebus  eflFormandis  . 

Prsterea, Si  primoob  iciatur  intellefluidivino 
aliqua  lex  univcMal  s,puta  omnisg/or-ficandus  efi 
gratificandus  .,  eamque  accepret  voluntas  divina, 
fic  ut  exinde  flatuatur  aliqua  lex  fapiertia:&  fe- 
cundo  ofFcrat  intcllctti  s  voluntati ,  Petrumejfe 
keatifi^undunjt  ponendo  voluntati  id  placere ,  ac 


reipfa  flatuetuere,  videtur  intellectusimmediate, 
ac  certo  cognorceTe^Fetrum  effe  gratificand:'.m.^\A. 
que  cognitione  diftativa  ,  non  accepta  foimaliter 
a  voluntatejicet  volunta";  fuo  decreto  verificavc- 
rit  pratmifTas  fibi  ab  intellectu,quafi  neutrasobla- 
tas,iis  tamcn  verificatis  intellectus  certam,  ac  ve- 
re  practicam  cunclufionem  deducit . 

Prffiterea,  Hkc  ,  Veus  efi  amandus  a  'voluntate^ 
practica  efl  in  quocurque  intelleftu^e.^^go  ifla  alia, 
Hominiquandoque  efi  jejtOJa-iidtim  :  ^);gelo  Ca- 
lum  efi  moiendum  ;  praftica  erunt  in  omni  intel- 
leftu  apprehendente  veritatem  illarum  ;  ergo  in- 
telleftus  d  vinus  habet  fcientiam  prafticam  d« 
contingenter  fatiendis. 

CoNTR  A  ,  2.Metaph.  rex.  j.  Finis  prattice  efi 
opus  :  nihil  autem  extra  Deum  eft  fin-s  ejus;  ergo 
Dei  fcientia  de  rebus  extra  fe,eft  fpecul.itiva.Rur- 
fus  arguitur;  omne,quod  efl  robilius ,  De®  eft  at-» 
tribuendum  :  fed  fcientia  fpeculativa  eft  nobilior 
praftica  ,iit  patet  per  Philofbphum  ia  principi» 
Metaph.\trgo  Dtus  habet  de  rebus  fcientiam  ipe- 
culativam . 

Respondeo  dicendumDei  fcientiam  de  faftibi- 
libus  efTe  ablblute  ,  &  fimpliciter  fpeculativam» 
Declaratio :  Quamvis  cogniiio  praiJfca  a6tualif- 
fima  fit  ipfbm  jud.cinm  de  corcluuone  fjllogifmi 
praftici ,  qu^  conckifio  tin  s  fcft  motus  intelligen- 
ti? ,  unde  immediate  incipit  operatio  diCtata  per 
ipfius  conclufionis  notitiam  ;  tamen  praftica  quo- 
que  eft  crgnitio  prafticorum  principioium  ,  in 
quibus  virtualiter  coiitinetur  conc!ufio,&  denique 
etiam  cognitioquiditativa  terminorum,exquibus 
principia  conftant,  &  virfualiter  includuntur ,  qug 
omnia  pluribusexplicabantur  fupra  ^.i.ari.^.prg- 
fertim in  incidentihus .  Quociexunque  ig  tur  in» 
tellectus  nequit  habere  cognitionem  di(?tanteni 
praxim  ,  ftu  virtualiter  ,  &  remoti  ,  q'ia;  elt  no- 
titia  terminorum,  atque  prmcipiorum  piactico- 
rum  ,  feu  proxim^  ,  &  immediat:ffime  ,  q  salii  ell 
cognitio  conclufionis  fyllogirrri  praftici:  hi.  ic  la- 
Tih  intelle£tui  viuetur  impcfn.bilis  cognit  o  practi- 
ca  ,quantum  ad  cognitionts  ,  qua:  recfcfianare- 
quiruntur  ad  pra6ticam  cognitionem  ;  cs  autem 
funt  conforniitas  ad  objecium  ,  &  prioritasjuxta 
dicta  locofupiacicato.  Atqui  irtcllectus  divinus 
ut  comparatur  ad  volun-a  em  ,  r.on  prahabet  ul- 
lamcognitionem  diflantemaLquid  cfTefaciendum, 
nempe  neque  principii ,  neque  termini  includentis 
prafticum  principium;  ergo  nec  cft  illi  aliqua  co- 
gnitio  conformis,  &  prior  praxi  elicienda  ,  feu 
quocunqueopere  faciendo.Probatiominoris;  om- 
nis  tognitio  antecedens  actum  voluntatis  divinf, 
eft  intellectui  naturalis,  &  neceffaria  ;  ^\  ergo  ah- 
qua  talijforet  praftica  de  neccflitate  cognolceret 
hxc ,  &  illa  effe  facenda  ;  ig'tur  &  vcluntas  ,  cui 
illaofFcruntur,  non  pofTet  non  eadem  velle  ;  quia 
tunc  intelligerctur,  imo  fieri  poflet,  ut  recta  non 
effet .  Nam  voluntas  potcns  difcordare  a  ratione 
praftica  poteft  eflc  non  refta  :  ergo  de  neccflitate 
voluntas  divina  vellet  alia  extra  fe,quod  cil  e rro- 
neum.  Et  fane  fi  voluntas  per  intelleftum  prafti- 
cum  pracdeterminaretur ,  nec  pofTet  lalvari  in  ea 
libertasrefpc6tu  faftibilium,  ftd  necconringeniia 
aliqua:  quia  intelle6tus  naturali  neccfiitate  pra- 
determinarct  ill>m,&  viciflim  voluntas  necefl*ario 
feintelleflui  confbrmsret.  Qiiod  autem  necefTa- 
rio  fequitur  adaliquod  fimpliciter  neceflarium,eft 
omnino  neceflarium  fimplieiter.  Cum  igitur  divi- 
na  voluntas  libera  fimplicitei  flt  refpeftu  fif^tibi. 
lium,  ut  veriflime  har  omnia  contingentsr  effi- 
ciantur,  abipfa  omoino  erit  prima  torundem  li- 
bera  dcterminaiio  *  &  io.t  ab  intclieftu  naturali 


S.  Tliomiis  Tifc 
%.A,i  ofpcJit»m. 


ViiJenrfus  M«y« 
ron.  I.  </;';'•  i<. 

^n  t»n»m  f 


1  e 8  Summcejoannis  Duns  Scoti . 


^t^ni  Aiigiilli'» 
]iu>  vidftur 
paJT.m       pttti. 

buere  ope:a . 

omnipotentiar 
ipfi  V  ilunt.iti 
tiivinsr  ;  ii!eo 
non  viietur 
«yiMv  fle  :n_. 
t'eipctenti.  m 
exec..tn?.n,;.i« 
pro:ii'.e  put.ui- 
duseft  «on  lc« 
tupHum  pro- 
prMm  rationo 
pofuilJe  artem 
in  Deo.fed  ma- 
gis  i  ixta  p'S- 
letitem  c^edri- 
rationem  ,  uc 
qus  iiifcj  j,  i^. 


occefritatc  eunfta  apprehendentc 

Ad  Argiimenta  .  Ad  prlmum  re{pondeo,/e- 
'Cundum  AriilotcIem,*.Ethic.cap.  y.  .^;  j  e/l  babi- 
tiiscum  tera  rmtiofiefacli-vus  :  Completa  igitur 
ratio  aitis  exigit  ratioricni  reflam  ,  ideft  direcli- 
Vam  aherius  potenfa,  cujus  eft  opcrari  fecun- 
dum  artem.  (^otielcunque  autem  ars  ell:  habitus 
apprehcnTivus  duntaxat  rectitudinisageDdorum, 
&nondiieftivus  pott-ntia:  opcrativas  fecundiim 
lllum  habitum,  tuncei  notitie  diminirii^  convcnit 
ratio  artls;&  (ecundum  huncintelle6lum  pra;cisi 
cft  conLcdcnda  ars  in  Deo  ;  quia  intelit  ctu.';  ejus 
ncn  cognolcit  ordinem  agcnderum  ,  nifi  pofi:  de- 
teiniinationcm  voluntatis  i>atuentis  illa  ordine, 
&  tempoie  ccngruo  eflTe  repra;fentanda.  In  his  cr- 
go  cognofcendis  eft  reCta  ratio,&  ars,  non  direfti- 
va  quidem  rotentic  operature,  fed  apprehenfiva 
duntaxat  ordinis  diipofiti ,  &  reftitudinis  divino- 
rum  dfcrttorr.m.  Idque  prjfertim  fupponendo  po- 
tentiamoperatjvam  ad  extra   in  Deo  efTe  ipfius 
vohincatem.  Nam  li  talis  poteRtia  cflet  alia  a  vo- 
luniaie  exequutiooi  demandansjuITa  illius/ortaf- 
fc  poflettunc  falvarirefta  ratio,  &  ars  feeundum 
propriam  naturam  in  Dco ;  alio  enim  modo  is  ha- 
bitus  fe  haberetrefpeflu  illiuspotentitecxequuti, 
vffi,  operantisfecundum  artem,  ac  1'ehabeat  mo- 
do  in  ordine  ad  voluntatem  , 

Ad  lecundum  dicendum.ldeas  etfi  reprtcrentent 
operabilia  adextra,  non  preindetamen  includere 
aliquam  notitiara  dic^iativam  deoperanc.'o,v?I  noo 
opcrardo  ;  cum  hac  primo  deterniinentur  ab  vo- 
luntatedivina  poiloftenfionemfibi  fa6tamfimpii- 
cium  terminorum,vcl  complexionum  ,  veluti  neu 
trarum  ;  quae  proinde  poflTunt  verificari  quoad 
utramque  partem  divifim  ;  at  fimplex  cognftio 
operabilium,  non  cft  rcientiapractica,nifi  virtua- 
liter  includat  principium,  vel  conclufionem  pra- 
6ticam;uti  evenit  in  calu,ex  dittis  infolutione . 

Adtertium  negandum  eft,  inrclleftum  divinum 
eo  ordine  intelligcrc ,  ficut  accipitur  in  argumen- 
to .  Imo  in  primo  inftanti  naturas  apprehendcndo 
quodcunque  operabile ,  intelligit  una  &  unverTa- 
lia  principiaoperabilium,  &  ipfa  fiariteroperabi- 
Ta  particularia;  in  fccundo  figno  his  omnibus  vo- 
luntatioblatis,  detcrminata  quasque  tb  ipfa  ac- 
ceptantur ,  verificantur,acdecernuntur  ficnda,& 
Teprsfcntanda ,  tam  ex  pra-^licis  nrincipiis,  quam 
ex  particularibus  operabilibus;  &  denique  in  ter- 
tiofigno  intellcttus  fcit  acqu^  immediat^  &  parti- 
cuUria,  &univeri4lia.  Eorum  enimomniutp  fi- 


mul  efl  oftenfiva  cflentia  Jiv/na,  Bt doclaratum 
fuitfupra,(7mc.y/o  rg.NuiJa  igitur  notitiapraftica 
de  operabilibus  cflc  potsft  in  intelleiftu  divino  an- 
te  aftum  voluntati*  deccrnentis  faitibiiium  om- 
niumfuturitionera . 

Ad  quartum  refpondeo,  declaratura  extitifle  in 

articu^o prgccdeari ^onzm  ob  rem  hac ,  Dens  efi 

ama/ulus  a'-jo//ii/tcte  ^  proprit ,  &  complcte  pra- 

itica  eflenequeat  in  intelleftu  divino;etfi  reijjeftu 

intelleftus  creati,fit  vcr^  praftica,  ac  praxis  con- 

formativa  ,  &  regiilativa.  £t  cum   flibditur,  & 

hanc ,  HQrnini efi quandoque jejunandti.m^  practi- 

cam  videri  refpeftu  omnis  intelleftus  illtm  apprc- 

hendents,  atque  ita  etiam  in  intcllectu  divino. 

Refpondeo,  cognitio  praftica  ,  &  praxijadquam 

extenditur  ,videntur  neccflario  eflerefpeccu  cjuP 

dem  perfbn^ralioquin  quam  taufalitatem  ,  aut  ex- 

tenfionem  habere  mtelHgeretur  notitia  praftica  ad 

jpfiim  praxim.-  Et  ultcrius  in  Dco,ut  eft  operans 

ad  extra  ,  nulla  eft  praxis,nifi  volitio  ;  quia  igitur 

aulla  co*nitio  coBformis  volitioni  reft»contin- 

gent!  ,  pr.rcedit  volitionem  Dci  ,  fed  cuicunque 

contingenti  dat  ipfa  primam  reftitudinem ;  nulla 

practica  rotitia  refpeftu  intelleftus  creati ,  poteft 

eflTe  iili  pra<5iTca,    fed  erit  ncceflTario  fpcculatlva; 

prjcfertim  ncgata  in  Deo  potentia  executiva,ut  ta- 

^um  eft  in  refp<yiifione  Ad primum .  Contra  igi- 

tur  de  codcm  unus  Intelleftus  haberet  notitiam 

practicam,aiius  fpeculat'vam  .  Ad  hoc  refponfutn 

eft  articnh  pracedenti  in  fbiutione  ad  oppvfittim, 

Ad  argumentum  adoppofitum  ,  ciim  prcbatur 

oportere  Dei  fcienciam  de  faflibHbus  efl^e  fpecu- 

lativam,  quiahEc,  fecundum  Phlo^ophum  ,  cfl 

practira  nobilio'.  Reiiiondeo,  confequentiam  efle 

veramgrt.ia  m.reriKrqui^  falium  eftablbljt^  ^i;^^- 

culativam  t^fre  praft-.a  lotjtia  nohiliorcm.Etqui- 

dcm  nobilira';  s  e!t  \\\  in.^er  ori  attirgere  (u(j;n  ^a- 

perius  ex  Ar'fto'eIe  ,  7  •Po/i.ic.ctip.^.  und.  cunr 

Theologia  innobiscoquo.^  fi.  r''ac£ic3  aitircjac  .4 

ordincur  ad  operationem  robiliorem  (e  ,  rt.-rtpe 

a'l  dilcfticnem  finisultimi,^'^  .]ucm  non  orcMniie- 

tur,  fiforet  fpeculativa,  p.ofetto  u*  p.-aftica  cft 

feipfa  perftiftior  .^pecu'ativa.ii  ta'.";  efTe  p(   i;  erur. 

Philofbphus  autem  ideoexiilimavii  fpecifUtivjm 

omni  prafiica  nob'Iiorem  ,  quia  non   pofuit   vo- 

luntatcm  circa  fincm  praxim  habere,ut  fulL.sex- 

pofitum  fuit,(7»rf//'.  r.<7r//f.4.c//<.vo  .  Quam  fi  po- 

fuiflfet ,  non  negafler  fcientiam  prafticam  rcfpcttn 

cjufmodi  praxis  efiTe  nobiliorem  fpeculati  va  lcie»- 

tia  circa  idemobjeftum. 


Circfl  hoc  <lii" 
biura  ,  an  noti- 
tia  ^ii&lcn  re- 
qiiir^t  iileiiti- 
tatcm  fiippafiti 
cognofcentisA 
pr.irticantis  , 
probleniaiicas 
eltDoaar.j.  4. 
Prologicit.  P6- 
ciovi  letur  eQe 
(juiiftio  (le  no- 
minefuperi///^ 
38.  primi .  Uf 
cunquedicatnr, 
hsc  fohitio  vi« 
cleturcohirer» 
principiis  Do- 
fioris,"  ex  qui- 
bus  «.-  prxfcBs 
folutio  deduci- 
car  ;  £t  eaqu« 
dilieruntur  fu. 
pra,<irticw/<  ij. 
l'rologi ,  ?.  4. 
$.  Ad  ^Hnrturtf 
^riiKi/alt  t 


QU^' 


T. 

n. 
III. 


Tomus  l  Pars  L  Quajlio  XV.  Art.  l  199 

QUiESTIO   DECIMAQJ/INTA 

D  E    I  D  E  I  S 

IN    TRES    ARTICULOS    DIVISA. 

FoJ}  coufiderationem  de  Scientia  Dei  reflat  eonjiderare  de  ideis . 
CIRCA     QUOD    QU^ERUNTUR    TRIA 

Anftntfde». 

Utrum  fint  plures. 

Utrum  fint  omniuirt ,  qu«  cojnofcuntur  a  Dco . 


ARTICULUS 

Utrumldea?fint. 


!. 


e*llat>  ;2. 0. 6. 


«Saift.jf.&j». 


Vo?ior  7.  dijl.  i^.q.  i.  in  Report.  ibidem  dijl.  ^6. 
q.  2.  S.  Thom.  i.p.  q.  ij.  art.  i. 

IDETURnuIIasfnDeo 

ponendas     cfTe    ideas. 

Nam  quotiefcunque  ali- 

quid  ex  fe  fblo,  citra 

omne    medium    reprae- 

fentativum  ,  potefl  ef^ 

fe     ratio    cognofcendi 

objeftum  excellentius; 

idipfum  potefl  efTe  ex 

fe  ratio  fufficiens  cogno- 

fcendi  quodcunque  aliud  inferius  ,   modo  conti- 

neatur  in  excellentiori ,  /ccundum  omnem  fui  in- 

telligibilitatem  :  Sed  cQcnta  divina  /e  fola  eft  ra- 

tiocognofcendi  fe  ipfam  ,  citra  orane  reprai/cnta- 

ti vum,  atque  emirenter includit  intelligibilitatem 

cujufcunque  objefti  fecundarii  ;ergo  fe  fbla  ,  ab- 

fque  omni  medio  ;  entratio  cognofcendi  cs  era 

omnia  intelligibilia;igitur  fruflra  in  Deo  poncen- 

tur  ideae,  ttnquara  profutursintelligendis  ideatis. 

Prs^erea ,  Adqu?mufum  funt  in  Deo  idea.^ 

Non  propter  intellettionem  creaturarum :  quia 

fbla  efTentia  efl  ratio  intelligendi  omnia .  Non 

item  propter  produ6l,onem  rerum  :  namharum 

eflcaufa  adsquata  omnipotentia  ,  citra  omnem 

fnfluxum  idffiarum  :  Et  rurfus  hae  videntur  fpc- 

ftare  ad  intelleftum:  produftionis  autem  reriim 

primacau^  determinativa  eft  divina  voluntas: 

fuperflue  igitur  in  Deo  adftruerentur. 

Prjeterca ,  Ariftoteles  ideas,  veluti  Platonis 
inventum  quoddam  perpetuo  &  quavisoccafio- 
fic  infeclatur,  redarguit,  acque  confutat :  igttur 
nequaquam  videniuradmittendsB. 

CoNTKA  ,  Auguftlnus  Iib.  83  qq.  q.  ^'J.  Siqui- 
<f?w,inquit  ,  in  ideis  tanta  'uis  i.OHflituituy  , ut  ni- 
Jieis  intelte^is^fapiensgjfenemopo/jit .  Ciim  igi- 
tur  Deus  fit/apientiflimus^neccflarioin  ip.ofunt 
ideffi  . 

Refpondeodicendum^necefTarioin  divina  men- 
te  effe  ponendas  ideas.  Porro  idee  nomen  (  inquit 
Augiidiniis  qi^a^. prxcitata')  Plato  primusinvc- 
fT-im.',!''.','!!*  nifie  perhibetur;CiSterum  proindeexiftimandum 
non  elt  rem  eo  nomine  lignincatam  ante  ipium  non 
extitifTc  ,autcognitam  non  fui/fe  :  fed  verbum  ex 
verbo  transferendo,  /deas  latine  pofTum  velfor- 
mas  ,  vel  fpecies  dicerc :  Nihilominus  qui  rationi» 
vocabulo  uti  vellet  ad  ejus  vocis  fignificatum  ex- 
primendum  ,  a  re  ipfa  non  errabit.  Sunt  namque 
tieA(^  fubdit  ille  ^principalesjvyma  quadam,  vel 
ratiunes  reritm  J}ab:Us.fltque  inccmmutahiles  qua 
ipfafortnatte  nonjun:  ,  ac  perboc  aterna,acfem~ 
p«r  eodcm  modofefe  babemes^u€  in  divinasntel- 


©•«s.  7.  Met»« 

I*.V  II. 


Sfiyron.  i.Ji^. 
47.     inlrabilei 


ligentia  contintntur.Et  cAm  ipfa  neque  oriantur, 
neque  intereant.,fecundum  eas  tamen  formari  di- 
citur  omne  quodoriri,  iff  interire  potejl ,  (3  tmne 
quod  oritttr^iS  interit.De  mente  igitur  Auguftini 
Idea  eji  ratio  in  mente  di-jinafecundum  quam  ali. 
qttid  ejiformabile  extra ,  ut  fecundum  propriam 
rationemejus.  Declaratio.Deusquscunque  cau- 
fat  aut  caufare  poteft,  profefto  non  efficit  irratio, 
nab;liter(id  enim  ne  de  homine  quidem  fana  men- 
tis  aliquisdixerit:namquinon  infanit  prajviara- 
tione  ad  quslibet  agenda  ducitur  )  :  Ergo  ratio- 
nabiliter  :  habeat  igitur  oportet  penes  fe  ratio- 
nem  quandam ,  juxta  quam  effbrmat  quicquid  ex- 
tra  feproducit.Non  autem  una,  eademque  rttione 
putandum  eft  efficere  cunfta  qus  agit,  aut  effice- 
re  poteft:  ergo  fingula  propriisformat  rationibus. 
Quj.averoin  rerum  produftione  Deus  alterius 
extra  fe  exiftentis  non  indiget ,  eas  rationes  ,  ad 
quarum  fimilitutdincm  efttiumcondidituniverfita- 
tem,omnino  in  mente  fua.Sc  non  alibi  effe,  &  repe- 
riri  feniire  debemus.Verum  in  mente  divina  nihil 
effe  poteft,nifi  incommutabile:  ergo  quicquid  fieri, 
formarique  poteft,  Deus  efficere  valet ,  ac  reipli 
producit  juxta  propriam  djjufque  rationem  tgter- 
nam ,  atque  i.ncommutabilem  ,  atque  hanc,  Ideam 
appellamus  •■  neceflTario  igitur  funt  ides  in  mente 
divina  admittendae.Necaliud  fane  videntur,quam, 
ipfa  objefta  ab  jcterno  a  Deo  intellefti ,  qujcve 
peraftum  intelhV^entiK  primum  efe  ntellif-bile 
acceperunt ,  ad  quorum  fimilitudinem  alia  effingf, 
atque  efTormari  potuerunt,  uti  rerum  univerfit*- 
tem  effe  in  effeftu  accepjfTcconftat .  Quemadmo- 
dumenimarca  in  mente  Artificis,  eftratioquxr 
dam,&  forma,&  exemplar,ad  cujus  fimilitudinem, 
aliafitin  materia:ita  mundus  iftefenfibilis,&quic- 
quid  ineocontinetur  procefiu  a  primacaufa,  per 
imitaf  ionem  propris  rationis,  in  divina  mente  la- 
tentis.Quarum  rationum  immenfa  ,  atque  inenar- 
rabiliscongeries  Dei  intelligentia  conclufa  ,  apto 
vocabiilo  a  Platonc  mundus  intelligibilis  vocatur. 
Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,uti- 
que  fblam  efTcntiam  cTe  rationem  formalem  intel- 
ligendi&fe  ipfam,  &  quccunque  alia  intelligibi:- 
Iia  ,  fic  ut  aftus  intelligendi  ohjeftum  motivum, 
&  per  fe  terminativum  aliud  non  fit ,  quam  ipfa 
efTpntia.Sed  quia  raovet  ad  intelligendum  pariter 
quicquid  in  ea  virtualiter  contineturj  hinc  dat  eji« 
cognitum  ,  &  intelligibile  iij  ,  qua  intelligit :  ea 
igitur  habent  efle  prascise  per  intelligentiam,feili- 
cet  efTe  diftinftum  ,  &formale,  quod  nonhabc» 
bant,  dum  intclh>cbantur  ccntineri  in  virtute  di- 
vina:  efTentia! .  Ohjc(5la  ergo  hxc ,  qus  habent  ejit 
per  aclum  intelleftus  divini  ,  fecundario  termi» 
nant  eundem  a(5ium .  Quamvis  ergo  efientie  non 
fit  idea  ,  funttamen  producibilium  ,  vel  poffibi- 
lium  omnium  ,qua5  ejfe  acceperun:  pcr  aftum  di- 
vin^intelligentia;. 

Ai 


».di&. ».«.  *. 


4.  iliR.  I.  4.  u 
Aujuft.  7.  dt^ 
Ciy.  c  »8-  c 
II.  c*f. 10. 


tijitl;3 


Quo^Iib.  %.  !4 
$.  Hic  intdl:. 
Itndi . 


I.iinl.  j.  q.  4. 
f.     Ai   ,;»i.*.c- 

item . 


l.iph.  qu.ulU  II, 
M  yron.  ij.  j. 
diji'.  -17.  i.fif. 
ditit  A  iftotf- 
lem  pcllimiim 
Wfiaphilicum 
fuMe,  ac  f  ili- 
jn.lem  Wet, . 
phiricim  e  .idif 
ie 

Idem  vult 
Campinell'.  i< 
f.  tii'.  I.  cap  I. 
fr.tMe-apbyfi- 
ca; .  At  to-it  a 
<l'i»n[i  fcterit 
Doi^.ir  lioi.  A- 
riilote  is  vohi- 
fnep  .teftantur 
»j'.is  i--riptafi.- 
ye\  Ipmm  edi- 
ta. 

D  «orii.Me. 
ta))iy.,(]->u. 


jl,  rflft.  <o.  <j|.  }. 


Colhbjjn.  I. 


Atl  iecupdum  eft  refponfio  e.v  proxlinc  dictis: 
«empe  idiasefTc  rationci  inteliigendi  pofiibiJia.&^ 
producibilia  terminative,  fed  produftio.nis  in  epe 
rcale  principium  edc  oportcre  voluntatem  divi- 
ram  a  q'iac(l&  cofiindefn  prodiiift.uinm  futiiri- 
tJo.Copccdo  ergo  ideis  attribui  non  debere  vim 
produftivam  rerum  ;  quia  idcffi  dun:a.\"at  ollcn 
dunt  earundem  poilViilitatem  ;  non  lUnt  cnim  ra- 
tioncs  producfcnd(.>rum  ,  (Ld  f.iftibil.um  ,  idei^,  ad 
quarum  imitatio.^em  funt  ptoducendacjuacunque 
divir.a  voluntas  efiingcre  voluerit . 

Ad  Tertium  refpondeo  ,  fi  poritio  Platonis  de 
Ideisea  fit,  quani  paffim  illi  Arilloteies  imponit, 
dicens  .illum  voIuifTe  ideas  e^i^t  rerum  quiditates 
per  fe  in  natura  exiflentes.rctlc  aPhilolbphoreii- 
ci ,  ac  etiam  efHcaciter  rereiJi  ;  quia  reveia  ejuf- 
modiopinio  mera  hftio  e(l .  Qupd  fi  Plato  fhituit 
ideas  in  mence  divina  ,  juxt.a  expofinim  intelle- 
ftum,  &(ecundum  Aj,tcuflini  interpretationem, 
mali  ,  ac  perperam  ab  Ariftofele  impugnari;  ete- 
nim  ciim  Dei  opera  fint  fapientiffimc  tJifpofia,  ac 
undiqiie  perfefla,  horum  omnium  ,  accujulque 
propiiam  rationem  in  ejus  men^*e  prsceirifTe  opor- 
tuit ;  Ncc  ideas  adilruentes  .iliud  inteliJgimus,  ut 
diftumert.  Qi.o  fen.''u  Arifloteles  nedum  ideas 
non  ne^afTi.fed  ultro  a  IminifTe  videtur;fi^uidem, 
iiMtU\wUex.c.^z.  flatuens  ,  &  refteent  atum 
inter  /e,  tum  ad  ulrimum  iinem  ordinari ,  a  quo 
Cfisium  ,  acnatuia  pcndere  pr^dixerat  ,  i?x  3S. 
iicique  authoremejus  ordinis  ,  Sc  ordinateruin  ad 
ipfum  rationes  omnes  perffjcftas  ,  explorata^i^e 
habuifTe  oportuit  .  AI'oquin  quomodoejus  )nefF.i- 
bi'is  fapii;;ntia  cxin  l^  elu  vifTecr  ip.'a  aurem  npien- 
tia  Coiiditoris  exctlfi  efl  «nBndus  intelligibiJiiPU- 
(onis ,  &  Auguftinic 

ARTICULUS     ir. 

Utrurr  finr  plures  idear. 

DoSIor  locis  aniculo  antecedenti  citattx 
S.  Thum.  \.p.  q.  15.  art.z. 

Vldentur  plures  ide»  ftatuend»  non  efTe  in 
mente  di  vina  ;  Nam  divina  efTentia  quate- 
rusperftftifrime  omnia  repisfentan*,habet  ratio- 
rem  idea,  &exemp]aris  illimitati :  Atqui  effentia 
divina  umca  eft  ;  ergo  pariter  &una  fblummodo 
eritomnium  ideatorum  idea  . 

Praeiera  ,  Dionyfius  ,  cap.  7.  de  divin.  nomi- 
ribus  :  Di^vifra  tnens  nun  ex  iis  quafunt^ea  novit^ 
fed  exf\'S  infifecundum  caufamomntum  notio- 
tiem ,  3  faeni  ia>n  ,  atque  fuhfantiam  anticipat^ 
&  jfue  cowprebcndit  ^  ergo  fi  per  unamcaufam, 
qu!E  ip^eeft ,  omnia  novit ,  non  ell  illi  attribuen- 
da  maiciplicitis  idearum  .  AJ  hocdicitur  ,revera 
Deum  omnia  per  unam  caufam  realem  cootem- 
plari  ,  qiac  eft  efr.ntia  (ua  ,  (ed  tamen  effediver- 
fam  lecundum  rat  onem ,  quia  determinatur  fe- 
cundum  diverfbs  'efjjeitus, 

(^ONTRA  ,  .Si  Deus  fit  cojjnofccnsomnfa,qua- 
tcius  fua  efTencia  per  refpcftus  Jeterminatur  in 
^fTe  co;;nito  ;  perquider;*o  Deus  novit  refpeclus 
inos:'.St  pcralios  refpeftus;procediturininfinitum, 
Si  per  fuamefTentiam  imincdiati  ;  i:>itur  pariter 
ipfa  efTentia  ut  eft  illimitata  ad  omnla  ;  erit  ratio 
cognofcendi  tiominem,&  leonem  ;ac  proindefru- 
4lra  -mu^tipJicantur  rationes  ideales  in  Deo  . 

Praterea ,  Sint  pJures  in  divina  mcrvtc  idea;, 
^uoinodo  ergo  inier  fe  diftinguuntur.-^aut  rationis 
.riiJiuictionje  ,.avt  reali.  Non  le.aJi  j  quia  iJe«  po- 


Summcsjoannis  Duns  Scoti^ 


i.tii(i.?j.<.  4. 

f.    Ad    qUt.jliO' 
nem» 


nend.t;  lunt  in  D'.o.  quatenus  unus  5  Stquicquid 
ineft  primo  principio ,  iit  unum  ,  necefTario  cfi  il- 
li  idcntificatum  ,  &  unum  ;  igitur  oportet  ut  di- 
ftinguantur  relatione,  vel  diftinflione  rationis. 
Atqui  isrationis  repeftus  eftperatlum  reflcxum, 
Sk  compofitivum  divinl  intelleftus  ,  ac  proindc 
fupponens  aftuin  reCtum  ;  ergo  ut  ideas  terminant 
attum  inteJIigentias  divina,  non  diftlnguuntur, 
ac  conlcquenter  omnia  Deus  novit  per  unum  indi- 
ftinftum  ,  &  illimitatum  ,  adeoque  unica  eft  cm- 
nium  idca . 

PrsEtcrea  ,  Sicut  fe  habet  prudentia  circa  agibi- 
lia  ,  ita  ars  circa  factibilia  ;  fed  unaeft  duntaxaC 
prudentia  r«'pe51;u  omn-um  agibilium  ;  ergo  & 
unaarsfatiseft  efficiendis  omnibus  faftibilibus:  ••M«aph'««< 
Id  autem  maxime  videtur  verum  in  primo  om- 
niumartifice;  er!>o  D.'us  per  unam  artem  ,  qu» 
eit  omnium  faft.bilium  idea  ,  cunfta  extra  fe  ef- 
format ;  non  ergo  per  plu/  es  ideas  . 

CoNTKA,Augufl!nus,8j.aq.  q.  t^6.  Sunt  autim 
id«<e ,  i nq  II  i  ^^principalesformx  quadam  ,  'vel  ra- 
tiones  rertim  frabiies ,  ai  que  incom>}:utabiles  :  ^ 
infra  ,  Nec  eadeni  ratione  condirus  ef  homo ,  citia 
equus-.hoc  enim abfuydum  efi xflimare:\\Ax.  igitur 
exprefTeoportere  tot  efTe  ideas  in  D<  o,  quot  fuiit 
resfoimare,  atque.conditae  •  imo  quot  funt  tffor- 
mahdes,  faftib  les,  atqiie  poflibilcs  . 

Refpondeo  dicendum,  certifTime  repenri  in  di- 
vina  mente  jmmenfam  multitudi^^em  i  jearum  pro 
r^t  ore  nimiruin  infinitorum  faclibiJium,  quibus 
una  dat  effe  cognicum  ,  &  primam  intell  gibilita- 
tem  intell'  ciu.^  'nfinitas  ad  eadem  inteJligenda 
movente  objeifto  pariter  infinito.Etenim  qUQniarn 
fumnius  rerum  artifix  infirita  fapientia  ducitur  ad 
quodvis  exfa  ie  efformandum  ,  omnium  faftibili- 
um  percs  fe  habeatoportet  proprias  rationes;  ab* 
furdum  eft  enlm  sftimare  una  eademque  ratione 
condicum  effe^  ait  )]'e  )hominem,  &  equum.  Si' 
quilem  Dei  intell- ftis  intcliigendb  aliam  effe  ho* 
minis  raMonem  ,  &  aliamequi ;  (cnm  impofTibile 
fitunius  naturam,  &  efTenciam  inefTe  alteri  )  in 
iis  effingendis  diverfa  ratione  ideali  proculdubio 
du£lus  efl .  Qua:  fan^  veritas  macnilice  ab  eodeni 
Auguft.traftat.  11.  de  Civit.cap.  lo.A!?^»*?^^-'///» 
ma/ta(inquier)S,fed  una  fapientia  efi^  in  quafunt 
immenfi  quidam.atque  ififniti  thefauri  rerum  iH* 
teUigibil'U»i°.,in  quibusfunt  omnes  invifibiles^  at' 
que  incommutahiles  rationes  rerum  etiam  'uijibi' 
lium  ,  ^  mutabilium  ;  quonim  Deus  non  a/iquid 
nefc^ensfecit.Porvoffciensfecit  onmia,ea  utiquc 
fecit ,  qua  no^verat . 

Ad  Argumgnta  .  Ad  primum  refjioDdeo,  tx 
fuppofitione  quod  idea  ponatur  efTe  ratio  jntelli» 
gendi  intelle6iui  diviho  ipfa  ideata,  utique  cfTcn- 
tiedivine  effeattr  bucndam  idt«e  rationem  ;  qniii 
ipfa  fbla  eft  ratiointelJigendiomnia  intellefiuidi- 
vino.  At  nos  putamus  ideam  non  habere  eam  ra» 
tionem  ,  fed  fblummodo  rep^^a^tnare  faflibilia: 
idqueper  fecundariam  terminatirncm  intelleftus 
divini,percujus  a6ium  intelligendi  Sst  illud  idca- 
le  accipiunt. 

Ad  fecundum  dicendum  ,  nobis  videri  non  efTe 
probandam  refjsonfionem  ad  Dionyfii  auilorita. 
tem  ,  tum  propter  argumentum  faftum  contra  il- 
lam  ;  tum  etiam  ,qMia  intclligendo  ides  rationem 
fitamefTe  in  refpefiibus  efi^entia:  determinativis, 
cognitio  iJIorum  ,  ad  qua  funt  refpeftus  illi ,  ne- 
ceftario  prgfupponitur  :  cfTentianequit  compara- 
ri ,  nifi  prius  intcJligatur  illud  ad  quod  ht  compa- 
rat'o:  non  cnimfit  comparatio  ad  ignorum  .  Per 
quid  ergo  cognofcuntur  iJIa  ,  ad  qus:  coinpai  atur 
tifentia.'' Non  per  co^nitLonEmrelpectuumjopor- 

tec 


4,dm.?0.  ?.  J. 
$  Sei  quidfa^ 


iet  ergt)  co*nita  efTu  per  eircntiam,  perfe(?li(nm^ 
omnia  reprafentantem . 

Eft  ergo  reCponfid  ex  di€t'\s  ad prJf»um,\inieam 
duntaxat  efTe  per  fe  ,  &primum  motivum  ,  &  ra- 
tionem  intelligendi  omnia  intelleftui  infinito  .  Si 
ergo  nomine  ides  talis  ratio  intelli^acur  ,  muJti- 
plex  non  erit ,  fcd  iinaduntaxat  idea  ,  qua  eft  ra- 
tio  prima  ,  &ibrmaIisDeo  co£:jnorcendi  omnia  . 
Vcruntamcn  ab  Ar.,^uftino  ex  Piatone ,  idecs  con- 
ceptusnori  efTenLias  divinaeattribuitur  ;  fed  ratio- 
nibus  in  mcnte  divina  exiflentibiis,recundiim  quas 
primus  Artifex  efFormat  quicquidproducit . 

Ad  tcrtiumrerpondeo  ideas  in  mente  divina  di- 
ftingui  ;  quem«dmodumdifl'nguuntur  ideata,  fed 
cum  proportione  ad  extremamam  ficuti  equus,  & 
homo  diftinguunturdiflinftione  realiaftuali,quia 
verfatur  interaftu  realiterexiflentiajita  quamvis 
alia  fit  ratio  cqui,  alia  ratio  hominis  in  mente  di- 
vina;  quia  tamco  haud  funtentiaefTe  realeactuale 
habentia  ,  fed  duntaxat  efTe  poflibile  ,  &  intelligi- 
bile  abin  elleftudivino,  ideodiflinftio,  quas  inter 
illas  reperitur  rationes  non  poteft  efTe  rcalis  aflut- 
lis,  fed  potentialis  duntaxat,  conftquens  nimi- 
rum;extrema  ,  quorum  efl  paffio .  Et  cum  dicitur 
i.riift.jj).5.^i  in  a;"g-umento;  quicquidefl  in  Deo  ut  unus  ,  ne- 
ficitrMm(iHUT.  cefTario  efi  illi  identilicatum,&  unum.Refpondeo: 
Revera  quod  eft -n  Deo  rormaliter  ,  &iubjeetive 
eft  illi  identificatum  ;  fed  non  quod  eft  in  iilo  dun- 
taxat  objrftiv^,  cujufmodi  funt  objecla  fcita  ,  & 
idcs,  quibus  intelleftusdivinus  dat  <r^  intelligi- 
bile,  &  pofTibile.&adquarumfimilitudinem  exin- 
dc  divina  voluntas  cffici t,atque  dat  eje  reale  idea- 
tis. 

Adquartum  refpondeo ,  quicquidfit  de  majori, 
minorem  efTe  ncgandam  ,  imo  tor  funt  pi^dentis, 
quot  parriculares  virtutes  ,  quod  &  cxperientia 
CoiistfoBfpri-  ipfabfterdit  *  nam  aliquisprudenter  fegerens  cir- 
iis.  ca  aftus  unius  virtutis,  poteftcfTe  valde  impru- 
dcnsquoad  aftus  alterius  vinutis.Et  confimiliter 
Artifex  irdiget  tot ideis,quot  intendit  ideata,ef- 
formare  ;  non  enim  idea  domus  efficere  valet  ar- 
cam  ,  fed  propria  uniufcujufque  ratione  ;quasom- 
nes  deinde  reperiuntur  ,accomple£luntur  una  In- 
tell^gentia  Artificis.  Ira  in  primo  omnium  artifice 
unicaeft  fapicntfa  ,&  ars,  uttlicit  Auguftinus  ,<J. 
de  Trinit.cap.uItimo,yi^  tamen  plena  eji  omnium 
yationum  •ui^jentium  incommuialnlium ,  qu«  funt 
gmnium  rcrumfaftibilium  id^a: . 


Tomusl .  Vafs  L  Quceji.  XV.  ArticXl         20 1 


«.dilt.  }8.  i.AJ 


ARTICULUS  INCIDENS  . 

In  quonam  fitftatuenda  ratio  fbrmalis  idea: '  an  i'a 

rerpcfit  bus  divinam  efsentiam  detcrmmanti- 

bus  ;   vel  in  ipfis  rebus  cognitis  ,  ut  fa- 

ctibilibus,  &  poffibilibus  adivino 

intelleflu . 

Vo&or  J .  di^.  3  5.  /«  Report.  ibidem  difl.  ^6. 

quaft. t  Collat. 3 2. J".  Thani.  i  .p.quaft.  1 5. 

artic.t.per  tottim. 

VIDETUR  fbrmalis  ratio  idesdivina:  confi- 
ftere  ia  relatione,  acproinde  ^^%t  ilatuenda 
j4;/.  ' /cauCi  '"  refpectihus  quibufdam  ,  quibus  divina  efsentia 
excinpiari.  ht  ex  fe  illimitata^determinctur  adqujccunque  intel- 
' ituitKulT^m'.    ligenda  ;  Nam  nihilcfse  potcft  ratio  cognofcendi 
plura  ,  nifi  quatcnus  illa  ratio  appropriatur  aliquo 
mociO  ilIis,.]ua:cognofcuntur  ;    igitur  catenus  ef- 
fcntia  divina  eftprincipium  ,  &  radix  ,  per  quam 
ab mtellcftu  di vino  cognofcuntu'' omnia,quatenus 
per  refpcftus  detcrininatur,  atqut  ita  per  iUoa  6t 
Tomus  I. 


VitVwfli  Re- 
•e-ii(  ,cs  Sto- 


proxima  caufk  diftmfta  cognofcendi  fingillatim 
infinita . 

Confirmatur,  cognitio  fit  per  fimiIe;ergo  opor- 
tet  rationem  cognofcendi  afnmilariquodammodo 
ipfis  obje6lis  cognitis  ;  igitur  ad  hoc  ut  ratio  co- 
gnofcendi  illimitata  ex  fe  ,  approprfetur  finguli» 
cognitis,  atque  unicuiquc  illorum  affimiletur,  ne- 
ceflario  funt  poncnd»  relationes  ffiternaj  in  Deo  ad 
om.nia  fcibiIia;rationesigitur  idealesfunt  ftatuen- 
dx  in  aliquo  refpefiiro  . 

Praiterea  ,  Secundam  Auguftinum  lib.  83.  qq. 
quffift.45./ie<e/«/;//(j;vf/^  xterjne,^  inimutabilts 
in  mente  divina^St.  non  abfbluta:;funt  enim  ad  ip- 
fa  ideata  ;  crgo  refpeftivs.  Hinc  Avicenna,8.iV/<r- 
faphyffua  cgp.j.dicit  exprefse  Dei,  ut  intelligen. 
tiseffe  relationes  ad  formas  intclleftas  . 

Pra:terea,Ex  Auguftino  locoftatim  citatofiqui- 
J^w,irquit,/;/  tdeis  tanta  vis  conftituitnr  ,  ut  nifi 
eis  ir.teileBis  ^fapiens  ejfe  nemo  pojjit  .  Sed  Deus 
eftperfcftiffim^fapiensintelligendo  fe  ipfum  ,  & 
ron  creaturas,quasprofeftointeIligit  in  effentia 
fua  ;  «rgo  ratio  idea  eft  attribuenda  ipfi  effentiX 
quatenus  fubcft  refpeftibu*  ad  creaturas ,  &  non 
in  ipfis  creaturis  cognitis  .  Nam  ibidem  fubijcit 
Auguftinuj ,  iftorum  vifione  fit  animabeatijp.ma  ; 
conftat  autem  animam  non  beatificari  per  vifio- 
nem  crcaturarum  . 

Prxterea,  Secundum  Auguftinum,  j.fuper  Ge- 
ner.czp.-i.Omnia  in  Deofutrt  vita.  Atquc  idem  fi- 
gnificare  vidctur  fuper  illudjoan.  i.  Omniminip- 
fo  vita  erant.,non  vits^inquiens^ieterna  creata,fed 
creatrix.  Idkutcm  profcfto  nequit  intelLgj  de  ip- 
fis  obieftis  formalirer  in  fe,  feu  ut  objcctiv^  relu- 
ccnt  in  intelligcntia  divina  ;  ergo  de  rationibus 
foimalibus.quibus  cognofcuntur .  Has  autem  ra- 
tiones  appellamus  ideas  . 

Frsterea,  Intcflcftus  divinus  eft  quafi  paflivus 
refpeftu  in^ellcctionis  ;  ergo  oportetponcrc  in  il- 
lo  aliquam  formam  ,  antcquam  opcretur  aftu,  per 
quam  fcilicct  dcterminetur  adhanc  intelleflionem: 
talis  autem  forraa  cftratio  idealis  ;  ergofuntin 
Deo  idex,antequam  coprofcantur  creatura;,  quae 
aliud  eiTenequeunt,  n:fi  refpeftus  rationis  ;  non 
eft  ergo  ftatuenda  ratio  idcalis  in  ipfis  creaturis 
cognitis . 

CoNTRA  ,  Refpc61us  ifti,  aut  funt  fecundum 
rem  in  crcaturis  tantiim  ,aut  ctiamin  Deo  ;  fi  in 
creaturis  tantuin(  ciim  creatursnon  fint  aba:ter- 
ro)  pluralitasidearun»  non  crit  ab  a:terno,fi  mul- 
tiplicentur  fblum  fccundiim  ejufrnodi  rcfpectus.Si 
autem  realiter  in  Deo,*cquitiir,  quod  a!ia  plurali- 
tas  realis  fit  in  Dco  ,qu2m  pluralitas  perlbnarum. 
R  ESPOKDCo  diccndum,rationem  form.ilem  idcj 
juxta  Auguflini  praallegatam  defcrijnioncmyi^- 
praarticu/o  primo  ;  ftatuendam  cfle  in  ipfisobje- 
€iis  cognitis  ab  intclleftu  divino  ,  unde  eft  illi 
icientla  naturalis,  &  fimplicis  intelligentia»;  non 
vero  in  aliquibus  rcfpeftibu.s  cfilentiain  divinam 
quafi  determinantibus.  Declaratio  primi  :  Nam 
lapidi  in  mente  divint  cxiftenti  exaft^  conveniun* 
omnes  omnino  conditiones,  que  ab  AuguftiiiO 
attribuuntur  divinis  ideis  ;  ergo  ipfa  objefta  co- 
gnita  ,  qua;pcr  aflum  intelligcntra:  divinx  acci- 
piunt  primum  efle  polfibile  ,  &  intelligibile  ,  fut\(' 
ideatconftituentcs  MunJum  ii\telligibilcm  Plato 
ris  .  Etenim  lapis  (  qui  antc  aflum  intelleftu»  di- 
vini,nullumhabcbat  f/Tifdiftinftum  ,  fed  propt»- 
rea  quod  contincbatur  virtualiter ,  &  eminenter  ia 
ente  infinito,erat  ipfamet  cfl!entia  creatrix  )  i  j  ,  in- 
quam,  lapis  mox  ac  per  aclum  intelligeatijc  infini- 
t«  accipit  efte  diftinftum  &formale, quatenus  ter- 
minjiido  i6itm  »BtelIeau«,verinim6  eft  cognitwi, 
C  e  ftis^ 


S.Ttioms  tcf- 
rtiinijtineipita 
>n  hn  truculi  . 


!06t 


f  m.  j.  1.  T. 

^.  JJta  fr?o  .  V. 

Jldfrimitm  , 


«.  r,.  ,  'i  Tlio- 
tn4:  leni.  hic , 


Hx  Reporti  clt. 


l.difl.  45 


,S;  intelligihtlis  ,  eH:  parlter  &  poHibilis/eu  fka.bi 
lis  ;  icut  t.ilis  ah  inttlleftu  ortenditiir  voluntati  5 
Eft  ulterius  fat^ibiUsfX  propriaj&fpccifica  ratio- 
jie.  Siquidem, non  efl  caufabilis  lapis  per  arboris, 
jiut  huminis  rationcm  .  Eanux  ratio  ell:  «terna  in 
fnentedivipa,  Si  plane  incommutabiiis  ,  qucniad- 
jnodr.m  nullani  mutationcm  iijbir.e  pofiuiitea,  j)er 
quje  taie  <r/i"if  co^nitnmlapis  occepit  :  illa  autcm 
funt  tflcntjfl  iniinita  ,  &  intclieftus  infinitus.  Cum 
igitur  lapis  cocjnitus  fit  ratlo  ^terna  in  nicnte  di« 
Vina,  /ecundum  quam  ipicmct  cft  forraabdis  ad 
«xtra,ut  fecundum  propriam  rationem  ipfius,  ve- 
Tinime  habet  rationem  idc^,  ad  menccm  Augufli- 
ri :  nequs  lijc  multiplicitas  rationum  idcalium  ell 
intelligibilis  in  eirentia  divina  ante  aftum  intelli- 
gcntij  ,  quia  in  ilia  tfrcntia  omnia  funt  unum  ,  fcd 
in  figno  pofleriori  accipiUiit^J/V^i-  form.iie  ab  intcl- 
ligcntiadivina.  Fatendum  eft  tamen  ,  efTe  rcperi- 
bilem  muluplicitatcm  in  ipfb  aftu  ibrmali,quate- 
nuJ  ad  objc^la  cognita  terminatur  :  led  licuti  hec 
rnultiplicitas  inell  illi  aliunde,&  cxtrinlec^,ita  ra- 
tio  idealis  primo,  &  pcr  (e  convenit  conccptui  ob 
jtftivo,  redu(5livc  conceptui  formali  :  nam  quod 
habet  e/7f  per  illum  aftum  proprie  ,  &  per  iis  cfl 
formabile  aJ  extra  . 

Quod  fi  iplum  objcflum  cognitum  efl  idea,  fal- 
fo  id  attribuitur  relpc(5tibus,reu  ponantur  in  cfTen- 
tia  divina  ,quatcnus  ohjectumcognitum  illimita- 
tum  ,  i"eu  inquantum  eft  ratio  intelligendi  intelle- 
ftui  infinito:  nuilo  enim  moJo  relationeseiuiinodi 
habere  poflunt  rationem  idece.  S^iquidcm  ij  refpe- 
£tus,  itu  rationes  ideales  cognofcuntur  ab  intelle- 
ituiniinito:  auter!>o  mediis    al  is  relationibus  , 
tarquam  rationibus  intelligcndi,  determinantibus 
efTentiam^ut  ell  ratio,veI  ut  efl  primum  ohje.ftum, 
aut  immedjate  :  fi  primum   ergo  eritprocffTus  in 
jnfinitum.  S\  fecundum  :  ergopariter  poteric  co- 
gnofcere  creaturas  fire  talibus  rationibus  cogno- 
fcendi  ,  fcla  efTentia  ad   earundem  cognitionem 
movente  intelltftum  inhnitum:   quemadmodum 
per  efTentidm,  ut  efTentia  efl.  cognofcuntur  illi  rtC- 
peftus,  tanquam  diftirfta  objefta  .    Rcrpor.fio: 
quemadmodLim  correlativa  cognofcuntur  fimul , 
ita  &  ifli  refpeflus  intcllij>unturupa  cum  obji.ctis', 
quorum  funt  ideales  rationes:  nec  oportet  chjccla 
efTe  prcsintelle'5ta  ilhs  relpeftbus  :  quia  compara- 
tione  conllituuntur,  uti  communiter  d:cimus  de 
per.'bni^  divinis  .  Contra  ,  hoc  videtur  viliticart 
intclleftum  divinum  :quia  tunc  elFet  pafTivus  ref^ 
ptftu  aliorum  ohjrftorum   cognitorum   per  iftas 
j-a.tionf's  ;  per  ea  enimobje(?ta  afluaretur  Intellc- 
£lus  ad  cognitionem  idcarum  ,  vel  refpcftuum  una 
cum  objtctis  irtelIeftori.im.  Ulterius  ,  ratlo  intel- 
ligendi  ,  ut  ci\  rat'o  ,  prjeccdit  naturaliter  intelle- 
fuonciTi ,  ac  proinde  nihil  fpectans  ad  talem  inteU 
Igerdi  rationem  caufiitur  pcr  intclleftionem  ,  nec 
fcquitur  intcUe^tionem      Cum  igitur  efTentia  ut 
fubtfl  relpcftui  ratiofiis  fit  ratio  intelligendi  lapi^ 
dem  ,   illa  ratio  non  pro  iucitur  in  effentia  per  in- 
telle6tonem  lapidis;quia  al  oquin  nonforet  ratio 
jnteliigendi  ipium  lanidem  :   ergo   implicat  efTen- 
tiamfub  refpectu   efTe  rationcm  inteJligpndi ,  &. 
refpeftum  illum  cognoci  per  obje(5lum,  cui  efl  ra* 
tio  intelligendi  .  Amplius  ,  prius  ell:  divinum  in- 
teleftum  intelligereomnia  pofnbilia,&  h6i'hU\i  , 
quamellentiam  effe  formaliter  imitabilem,  &  par- 
ticipahdem  abeis;  ergo  ij  rcfpeftus  imitabilitatis, 
&  participabilitatis  fruftra  ponuntur  efTe  rationes 
inttlligendi ,  ut  efTentia    .    Prohatio   aframpti  , 
jion  tontingit  cognolcere  relationem  formaliter, 
nifi  cognito  termino:  ncccomparat-oomnino  ali- 
quatll  intciligibilis,  nifi  jsracognito  eo,  cumquo 


Stimmitjoannis  DunsScoti. 


compai  atio  hc :  ergo  per  prius  cognofcuntur  crea- 
turs  polfibiles  ,  &  cxinde  intelligitur  cfTentia  infi- 
nita  poffi;  participari  ab  eis  ;  intantum  enim  ut 
parcicipabilis  cognofcitur  a  lapide,  quia  is  cft  pof- 
fihiiis  patentia  logica  ;  contra  vero  nequitafig- 
meniitf  partic!j)ari  ,  quia  habent  logicam  impoHi- 
bditatein,  &  repugnantiam  ;  ergq  tunc  demum  di- 
vina  cflcntii  participahilis  ii;celligitur  ,  cum  pofTi- 
bilia  fuerint  pr;eintel]tfta . 

Deinde  ,  fi  divina  eiTentia  foret  ratio  limitata 
cognpfcendi  aliquod  ununi  intelligibile  determi- 
natuin  ,  clTet  tal  s  ratio  cognolccndi  ablque  omnl 
refpectu  rei,  &  raiionis  :  Nam  propter  illimitatio- 
ntm  ponitur  determinari  ah  rtfpeftibus  ratonis  ; 
ergo  etiam  quatenusillimitata  cilratiocognoicen- 
di  omnia,  cicra  omnem  relpeftum  rationis  .  Pro- 
batio  confequenticc  :  Iliimitationon  adimit  eflTen- 
tis  aliquam  |ierf"e<5tionem  ,  imo  flante  perftctione, 
qua  elt  ratio  cognofcendi  unum  ,  Involvic  fimilcm 
perfeftioncm  refpeflu  alterius  ,  &  re''pc(5tu  om- 
nium  inttlligibilium  ;  ergo  fi  pocell  cfle  racio  co- 
gnolcendi  unum  ex  hypothLfi  impcflibili  limita- 
tionis  fux  citra  omnem  rerpeftum  ;  multo  minus 
indigebit  aiiquo  re'peftu  inordine  ad  intelligibi- 
lia  cegnoicenda  ex  infinita  lui  pcrfe£:tione;pra;f"er- 
tim  cumeflent  a  fit  propria  racio  cognofcendi  ic 
ipfam  five  ucobjeftum  primum  ,  fivc  ut  ratio  co- 
gnofcendi  illud  ofjcftum  ,  ab.queomni  relpectu 
prrevio  tam  rei  ,  quam  racionis  ;  inceilcctio.  enim, 
qua  Deus  ell  heatiflimus ,  non  cil  collativa  ,  vcl 
compirativa  :  ergo  nec  caufiitiva  uUius  lefpectus 
rat'onis  :  &  multo  minus  indiget  re,'"pe<l'lu  reali; 
quia  nemodixerit,  in  eadjra  pcr'bna  eire  relpe- 
6tum  r«alern  ad  feipiam  .  Rurfu.s ,  ejulmodi  refpe- 
£tus  minusfuiiicere  vi''ei  (.urci  fini,propter  cjuem 
necefTairij  putanti^r  ,  SiquiJem  divina  eflentia 
cum  illis  reipeftibus  fubelle  inteliigitur  perir>de 
efl  iliimitata  ,  ac  fine  illi':  ;  non  efl  igitur  magis  ra- 
tiocognolcendi,ut  ijs  afli  ;iturrefpcftibus,  ac  fine 
illis  .  Declaratur  affump  um  :  inceiltftus  divinus 
quomodocunque  comparecefl^entiars  ,  ac  fub  nde 
caufet  in  ca  rehtionem  racionis  ,  confert  iilam,  ut 
efi;formaliter  intinica:  igitur  etiam  ut  fub  tali  re- 
latione  intcl!:gjtur,cil  infinita,  &  indeterminata, 
ficut  fecundumfe,  &  nuHo  re^pe^Stu  incelleifto:  er- 
go  per  relat-onem  rationis  non  efl  deterrninatior 
ratio  intciligendi  cognofcibilia  .  Poflremo,  opera- 
tionisperfectiflimje,  qualis  eil  intelleiJtio  divina 
oporcec  eflfe  unum  per  fe  principium  ,  aquofic,  & 
unum  pcr  ieohjcftum,  ad  quod  terminetur  .  Ef- 
fentia  autem  d:vina,  &  re'peetus  rationis  f\int 
unum  p^r  accidens  :  ergo  confiatum  ex  utroque 
non  efl  unumper  lc  objectum,  nec  una  racio  incel- 
ligendiper  fe :  igiturid  actribuendum  efl  alteri 
exillis,  Non  refpeftui  rationis:  nam  relatio  ra- 
tionis  nequit  eflTe  ratiocogno  cendi  lapidem  ,  nec 
utobjcCtum  cognitum,  nec  ut  raciocogno'cendi  : 
quia  cognicio  lapidis  in  Deo  eft  peifeCtio  fimplici- 
ter  :  adco  ut  intelleftus  divinusnon  foretomni* 
mode  perfcftus  ,nifi  Sclapidem  intelligeret:  nulla 
autem  relatio,  ne  realisquidem  eft  ratio,  cur  Deo 
infit  aliqua  perfeftio  fimpliciter :  ergo  fupereft,  ut 
fbU  eflTentia  ucobjeiEtum  primumficrac  o,qua  co- 
gnita  ,  cognofcatur  lapis,  vel  cert^  ut  rat.o  per  fe 
intelligendi  lapidem  . 

lcaqueipfaobjefta  cognita,  vel  intelle(fla,qua- 
tenus  rationes  a;tcrna:  in  mcnte  divina,ad  quorum 
exempiar  funt  res  tfTormabiles  extra  ,  lunt  ides  : 
rec  ullis  efl:id  attribuendumrefpei^tibus  .  Siqui- 
dem  citra  omnern  refpec^tum  rei,  &  ra.ionis,  tlt  ia 
Deo  fua  ipfius  intelleftio,  &vo!itio,  qua  inh«- 
rct  inhnito  bono  ;  nonoportet  igitur  ob  intellc- 

ctioncra 


Hiiic  confe- 
iliiemis;  ptQ.» 
b.tmls  multa 
iiiipen(/it  Do- 
!f!.>f  toc.cit,  iif- 
port- li  n.  11. & 
./i'7.fed  rei,  & 
noitio  inftituto 
jir  t-fcntcin  fuf» 
licerepiitatuu» 


Qaod  ,i(!<!it1iis. 
PonciusaiiCom. 
abfurcium  vi- 
<ieri,Deum  ne« 
fliiire  iiiicUigc- 
re  'lii  a  fe,rln< 
entibns  ratio- 
nis  ti(!»is  .'Niliil 
eft ;  '.lui»  nulla 
eft  hic  liifliojfeil 
vera  conip.ir.i- 
tio  .  i;iiul  ve- 
rius  vii'.etur  nS 
e!le  per  cim 
cimp.ir.itione 
coinminifcon- 
dos  ullos  refpe. 
(?tus  rnionis 
form.iliterjred 
clunt.tx.1t  fiin- 
rtdnieit.iliter  > 
qui.t  ncc  vcra 
eil  hic  compi» 
ratio  licuti  f* 
prnctilenti  arti» 
citlo  14.  tlic^uin 
eiiileenunciii- 
bil  busrel^efla 
intcllefias  <U* 
vini  . 


n 


Tomus  l  Pars  l  Qi/aji.  XV.  Art.  XV. 

ftioaem  alfc.ijus  ohjt  e:i  jirffc  st  efFe  in  intellt<5tu. 


Harc   ivrem 

l)e»it    expleta 

>.ro,clTi.ir.rni 

JJeilO\".r';ni  . 

Qvocl.i)     q. 
14:  %-H.f  inn'.- 


ff?c  por  ro  iii- 
teiligendaton- 
leque.iter  ad 
<;irt?.  ^ijt.prs' 
«.■/.«-iri  Arlicw 
U  M.  RiKfus 
^iiietir  (l.<nLe 
liypotheli  con 
p.irationis  ref. 
pe^  15  rjticrjj 
cognofci  per 
«<f^i  fi.is  p  o- 
di  (Slvim  ,  & 
r:>ii  iu  figno 
|)-)fteri3.-i  ,  ut 

intdligifir  |>. 

pi»;  nifi  forte 
»ioT  r"o<liici 
f*i:.iti!r  per  l>- 

p'r;riopem  n.» 
Ji  fiindamenta- 
iiiei  . 

V  ^niiiis  Ly- 
clietiis   I.  riih. 


vel  ofejecto  ipiius  aliquam  rc'at;onem.  Sedfi  re 
Ut  o  prasterea  concurrst ,  id  piofcfto  erit  ex  ali- 
quo  annexo:  uc  piita  ex  motua  coexigentia,  fi  fefl: 
relacio  mutua  ,  vel  dependentia  unius  ad  aliud. 
Ciini  autem  Deus  intelli/^it  alia  a  fe  ,  nequit  efle 
muuia  coe.\'ijjentia;cjuia  Intellcctiodivina  eftmen- 
fura  alioaim  a  fe  intellcftoriiin;  erit  igitur  pracise 
rtlatio  !n  al'ero  extremo,  nempe  in  cxjgnitis  ipfis 
ut  men  brata  fiint  ab  intelleftiane  infimta  .  Hoc 
igitur  orJire  videtur  hscc  res  intelligenda  ,&  de- 
claranr^a  :  In  primo  iflanti  natur»  Deus  efirei\tiam 
fiaamiotelligit  fuH  ratione  prorfus  ahfblutarin  fe- 
cundo  inftanti  rrovente  esdem  efi^cntia  ,  in  qua 
ccntinentur  infiniia  intelligibilia  em'nenter,&  vir- 
tualirer,  prcd'icif  lapidtm  in  ejje  intell  gibili  ,  & 
intelligit  lapidtm,qui  in  primonaturf  inllanti  non 
intellgebatur  ,  quia  nullum  e£e  diftinftum  habet 
in  memoria  priu^quam  fit  in  intelligentia  ,  co  mo- 
do  igitur  quo  efl  Japis  produftus  intelligitur  de- 
pendere  ab  intelleffone  divina,  atque  ad  ip'am 
retcrri,  fed  ramen  inrelltftio  non  refcrtur  ad  la- 
pidem  intelieftum.  In  rerci©  inftantirort^  inttlle- 
ftus  diviniiS  pottl}  crpparare  fiiam  intellefiiionc 


\M\'it.iHfi' 


relationcm  rauonis  pofitivs  ;  ncn  quMem  ..  e- 
dentis  intclleft  onem  al  orum  a  fe,  fcd  ma^'S  fe- 
qucntis  illamjuxta  pndifta  . 

Ad  tertium  refj-ondco,Deum  ivfique  efTei  fini- 
te  f^pitntem  per  comprehe  fionem  efT  nticB  iniini- 
ts,  qua  elt  beatifl^mus  inpritno  inrtani,nullius  A- 
terius  indigens.  Veruntamtn,  flante  ea  fapifc;»'.ix 
intenfiva  infinitatc  ,  non  forct  eKter.fivi},  &  onipi- 
mod^fapicns,  nifiadillim  i:ituIItftionem  feque-» 
returetiam  comi)rehenfio  catcorum  omn'um, 
quK  continentur  virtoaliter  in  ofij  flo  intinito  ;  i  J 
ergo  evenit  in  fecundo  figno  ,  in  quo  ^ziejfe  intel-. 
I;gibile  ,  a*que  intelligit  infirita  alia  a  'e  ;  &  tunc 
efl  fapiensomni  penitus  modo,  quo  Ili  potefl  "a- 
pientia  inefTe  .  Qnoniam  ergo  «Ilis  ohjectis  cogni- 
tisexnft^  congruunt  condit'ones,  quas  ideis  a*tri- 
buit  Augullirus,  rcfte  Dei  fapientia  cxtendi  dici-- 
tur,ac  compl  fti  ccgnirionem  idcarum.quas  m  f? 
ipfb,  &  non  in  alio  novit  .  Si  ergo  inveniatur  ali- 
quan 'o  Auguflinus  appellare  ideas  rfliiones  co^ 
gno!ccndi  ,  non  efl:  exifl^mandum  ipfiim  volu  fTc 
iis  rationibus  moveri  intelkfti^^m  divinum  ad  to- 
gnifionem  cieanirarum  ,  ciim  a  ibla  efTcntia  rro- 
veatur  ;  fed  quatenus  funt  rationes  terminante» 


adquodcunque  intellgibile,  ad  quae  nos  poffu-      divinam  cognitionem  ,  unde  eft  m  'ap  entia  ton- 
.  r.  .    _  r_  ^,.'-      ..._       diroris  diflinfta  comprehenfiu  intinitorum  intcHi- 

gibilium  a  'e  ;  &  i«^eo  ab  illo  appellantur  .•^a'iore» 
cogno  cendi  ,  fcilicet  terminat  vat.  Confimiliter 
aliud  AugufVni  dictum,  quodfubj  citur,  elt  intel- 
ligcndnm  de  beatitudine  animj  non  (fTcnti.ili  quj, 
in  vifione,&  fruit  one  Deitatis  confiitit,  quani  S; 
Auguflmus  ip'e  negat  eflt  accipicndam  ev  vifione 
crear.uratum..y.  Confcfl^.cap.^.^M/i/j-t/^,  inquitns, 
CjUi  te ,  (£)'  iUa  novh^  tiec  p.  optey  illa-  iicu.ioi  :  t  ft, 
inquam,  intcPigendum  de  bcatitudne  accidtiiia-  , 
li,  &  exterfiva,  hoc  tll,omnimcda  heatitudint  poC 
fibtli  beafo  ;  quatenus  illaruni  intuitio  ct(.a:ura- 
rum  in  obj  cto  bcatihco ,  facit  q  o 'ammoJo.  ad 
gaudii,&  felicita'is  cumulum  jo  ht  atis,  tiuarquam 
citra  cmnem  ejufrrodi  cugnitionem  fint  cumula- 
tilfimt  fi|ices,&  heati . 

AH  quartum  di-.endum,  creafurs  ante  afium 
intel!  gcrtix  divinai  fur.t  in  Deo  ip'"aiTitt  tfltntia 
infini  a  .  ut  t\\  habcns  virtutem  movend'  ii.rede- 
£tum  ad  dfflirctam  cognicionem  earum  :  ir  tqj^ 
gno  non  amc  ideat.ne'.  Deu.s  creaturas  novi*  pr?uT- 
qnam  tiet  ipfii  ej/e  intelleflum  ;  ncc  a':E  ra^ion-s 
forma!e.%vcl  relptftus  inipfa  prffexi>iui.ur  <  flen*- 
t  a  ,  ad  \ivc  ut  faciat  intelltcta  foimalitcr,  &  per- 
fpefta  inrtllectui  infinito  quscunquc  in  iplk  yir^ 
tua  ittr  coniinentur . 

Atlquintum  refpondro,  ex  fjppofitione  qu:)d 
intellc^ti.i  diviro,  qi.afi  pjfl;vodtbtat  toireipcn  . 
deiefonna,  vtl  qiiali  foima  ,  qua  deu-  ininctur  ad 
operationem  ,  non  aliam  iffo  puflc,n  \\  cfFc  tiatn 
inhnitam 'iib  raticnc  elfciit  a; ;  qut  qiia.cnus.abt 
(bluta  tlt  ratio  cognofttndi  '<c  fcpiani.St  quascuq- 
que  alia  ordinc  prxntnato.  Na»!  piout  imclle^Uti 
div  nus  cll  in  aftuper  cirtntiam  'iiam  ,atelt  la^Q 
intelligcndi,pta.-fl:u  cfl  fibi  aftus  pr^mus  fuffit.  ieen- 
tilTimus  ad  piodutendfin  omne  aliL.d  a  fe  in  tfiTe 
cognito;  qua  in  produ6tone  prod^jftum  involvit 
oportet  depenoenciam  ai  intclLgentiam  produ- 
ccntem  ,  &  liib  ratione  ab  bluta  terminairem  ■!- 
Iani;qucmadmodum  cnim  caufa  rciilcdans  efj^e^\\b 
rartonc  ahfbluta  ell  a6ti;s  primus,  a  qno  prccedic 
e{fectus,qui  mox  ac  prodt  61.  s  ell,d  cit  rclatorem 
ad  caulam  ;  quandoquc  ut  ad  ab  olutum,  ur  inTi- 
lationibus  tertii  modi  rclaivorum  ,  ut  d  ctivm  efl 
fupra^^.ij.tfr/.^.quandoque  auttmell  lelatio  mu>. 
tUi  ,  ita  tamen  ut  nunquam  pisrcquiratur  idatio 
incauf»  fid  effettum,  icd  dur.taxaicoriltqiu-.ur  cf- 

Cc      Z  fcCiuO) 


mus  ccmparar»'  ^atque  ita  caufare   n  fe  re^pccti 
rationis;  &  in  quario  denique  irfljnti  pottft  qui^fi 
refitcti  iuper  illan  relationtm  cau!'atam  in  tctio 
irflanti,  &  ita  eum  refptct'  m  cogrocere.  Non 
ell  igitur  relatio  rationis  neccflTarialapidi  intel.i- 
genc^o,  tarquam  lapide  prior  :  imo  ipla  utcaufata 
dl  lapide  cf.gni;o  pcflerior,  &  denique  adhuc  po 
fterioj  qratenu-s  coenira  ;  quia  in  qi.arto  inftant  ; 
&  ratio  ift,quia  relatio  non  cognoibiiur  raturali- 
ter  ,  nifi  (.ogriito  termiro  ,  quod  fane  videtur  ad 
modum  piobabile,  icet  tx  contraria  fcntentia  op 
pofitum  !equatur,  icil  cet,contir.gere  pcfTe  ,  utre- 
latio,  non  cognito  terrriino.cognofcarur  ,  &  intel-_ 
Ifc^tum  comparare  unum  ad  aliud,  quod  prius  non 
nov  t . 

An  A  p  GfMENTA  .  A  ^  primum  refpondeo  ,  di- 
yiram  cflentis  m  ex  fe  efle  determinatam  dctermi- 
nationeoppofira  indeterminationi,q  oe  eft  adcnn- 
tr.ad.c.or  a,  Ixet  nondetcminata  fit  determinat'0- 
nefm  .  t  'n.s.  Nec  fane  hncexi  irur  addeteimi- 
nate  inteli.gendum  quodvis  objeftum  ,  non  fi.nt 
ergo  ( omminifcendi  re  peftus  aliqui  rationis  ,qi  i- 
bus  fingiliatim  detcrminetur  ,  ac  unicuiquc  ob  e- 
ftorum  approprietur  .  imb  Dei  effentia  ell  cx  i'e 
ita  detcrmnata  ratiointelligendi  omnia  ,  ptnnde 
ac  fi  unum  duntaxat  intelligibiiiumcontineret  , 

Ad  coi.firmaf.oncm, cuiu  diciiur,  latiointelli  - 
ger.di  eft  fimilitudo  intelligibilis.  R.c  pondeo,  non 
cftfimil  tudo  fbrmalis,  .ed  vel  formalis,  vel  fimi- 
litudopcrreftecontmens  formalem  iec '  ndnm  om- 
ne  id,  quod  ell  perfcitionis  in  eo,quod  aliud  non. 
oft  ,  quam  'pum  cfl*e  rationem  intelligendi .  Et 
hoc  profe^to  eft  emincntiflim^  contineri  io  divina 
elTentia  . 

Ad  lecundum  dicendum^fdeaseflTe  ipfa  objc£la 
ccguitain  mentc  di  vina  intommutab  liter  e.\.tlen- 
tia  ;  &  cum  dicitur,  funt  ad  ideata  ;  ergo  relativx. 
Refponfio  :  ides  in  divina  menfe  non  lunt  pra6ti- 
caE,quafi  involvcntes  notuiam  d.reftivam  ('e  ope- 
rando,  vcl  non  operandt;  fcd  duntaxat  meri^  fpe- 
culativ^  oftcndunt  quid  fi6lu  fit  poflibde  ad  extra. 

Ad  Avicenna;  au£toritaicm  dicenduni ,  iii  Deo 
pofTe  conccdi  relationes  ,  ut  inielligens  cft  ad  in- 
tellcfta  ,  vel  quatcnustermina:  rtlationes  intelle- 
£lorum  ad  ipum.ficwti  dcmiaum  ej/e  appcllatiodi- 
citur  relativa,  fignihcans  jelatioiieniyhc/  ternii- 
■ari  ad  dominum;  velcertipfoucinicili^ciiscliCiC 
Tcmus  I, 


Qiii*)?"'-,  fl.  U. 

(.    h  .-  ii.il. af 
gtiUfm  . 


»,  r'i:1.   I.  P.  f. 
'.         pr.TBjlw 


flk   Tbem.  hie 


2C4 

f(.ctum  pofi*Tim  inefTe'^  itaii  in  ifta  piOdutUune 
intell'gib'lmmcognitorum  a  Dco,  ut  jamdccla* 
tatrm  fuit . 

Adargumentumln  oppofitum  ,  eft  refponfio  di- 
centium,  reTpeflus  multiplicantes  ideas  non  efle 
in  rehuscreatis  ,  fed  in  Deo  .  Nectamtn  eirc  rea- 
ks  ,ficut  illi,  cjuibus  diltinguuntUr  perl()nK;  efTe 
proinde  relpe^tus  rationis  a  Dco  intcllcftos,  qua- 
tcnuscomparat  eflcntiam  fuam  ad  res.  ("ontra,illi 
tefpeclus  iunt  eflcntia;  rationes  intelligendi  ohie- 
fla  ;ergoerunt  reales  ;  nam  ratio  intelligendi,  ut 
realis  preccdit  natUialiter  intellcclionem,  adeout 
Dil  fpeftans  ad  dlam  ineflc  queat  per  intelle^io 
ncm  jcr^^ofi  fi:b  refpeftu  rationis  efteffentia  ra- 
tio  intelligendi  lapidem,  is  refpeftusnon  produ- 
citur  in  ipfa  per  intellectionem  lapidis  ,  quia  prM' 
cedit  raturaliier  dlam  incelleftionem  ;  ergo  alia 
iutellectione  producerctur  :  fed  lapidis  intellectio- 
rem  non  praecedit  nifi  illa  ,  quat  elt  eflentiae ,  ut  ei^ 
fentia  ,  qua  non  producitur  refpeftus  ,  qiiod  ultro 
ira  refpondentts  concedunt ;  ergo  fi  ponendxfint 
talcs  relatiunes  erunt  realcs  ,quodfaIfum  pariter 
&  ilii  rcft^  putant  .  Et  fan^  fi  proprietates  relati- 
vs,  i'bi  m  nus  videtur,  non  fbnt  produfls  per 
intellectioneni  Dei,  nec  priiicip-a  producendi  il- 
Jas  pjoprietat.es  ;  multo  minus  nec  iftas  relationes 
rationi*  erunt  inefl«ntia  ,  ut  eft  ratio  intellfgendi 
exie,  &  <e  ipfam,  &  omne  alitfd  intclligibile . 
IDeirde  ,  Deus  prius  intelligit  alia  a  fe  quam  in- 
telligut  .'c  illa  intelligere;  quia  a£lu$  reflexus  pra:- 
fupienlt  a(5tumre£tum  ;ergo  illa:  relationes,qu« 
efi^nt  ir>  Deo  ad  aHa,  illi  mtflent  ex  nttura  rei  ,  & 
ruoptr  actum  ip'e!lectus  corfiderantis  illam  in- 
telletMo!  cm:  fed  quod  eft  in  Dcoex  natur»  rci , 
&non  in  obje5lo,ut  eftcognitum,  eil  reale  ;  nulla 
eft  a'jtem  admitttnda  in  Deo  relatio  realis  ad 
cieatuias,  ex  diftis,^««?/?.  ii.an.-j.citato  . 

ITERUM  ARTICULUS  INCIDENS. 

Utnim  creatura  inquantum  eft  fundamentum 

rclationis  aiferne  adDeumut  cogno- 

fcentem,  habeat  ver^  ejfe  eflenti». 

^o^for  I.  dip.i^.in  Report.  2.  dij}.  i.  qudtj}.  2. 
Cajet,  ac  Thomijla  liiper  hoc  articulo . 

\TIDETUR?ncreatura  verunn  e/Pe  efi^entia:' 
repcriri.quateni.»  aDeoin  aternitatecogro- 
fcitur.  Etenim  hon^o  ron  eft  ex  fe  ens  ratum;quit 
fblui  Dci's  ex  fe  habet  effe  ;  e/go  ab  alio  accipiat 
opctct  rSt-tudine m  ,  qua  formaliter  talc  cns  fit : 
id  autem  aliod  efTc  nequit ,  nifi  primum  ,  quod  a 
fe  ert  ratum,  non  quidcm  ut  eft  ^pfius  caula  effi- 
ciens;Nam  de  cfficiente  procedit  cxiftens  in  actu: 
at  definitio  ,  qua  expiimitur  entis  efTentia.Scrati- 
tudo  ,  ab  omni  abilrahit  exiltentia  :  Eft  igitur  ho- 
fnoens  ratum,inquantum  terminat  refpeftum  in 
«ternitateDei  ipium  intelligentis,acexemp!antis. 

Praeterea  ,Correl3tiva  funt  fimul  natura  ;ergo 
iimui  natura  Deus  eft  inielligens  lapidem,  &  lapis 
ab  eo  intcl  cctus.  Ab  «terno  aurem  intelleclui  di- 
vino  erat  lapis  cognitus,  idque  quatenus  aliud  ob- 
jectum  ab  cfTien-ia  divina;  eaque  intelleflio  extitit 
real:s,  &  Mctaphyfica,&  nequaqnam  logica;quod 
iguir  fuit  tjus  intcllettionis  terminus ,  rem  ra- 
tarn  fuifle  oportuit . 

Praeterea,  Uti  fe  habefensad  non  ens,ita  pof- 
libile  ad  impoiTibile;ergo  permutatim,  ficut  ens  ad 
j>oilif>''te  ,  ita  non  ens  ad  impoffibile  :f^d  omnc  ens 
ieft  poiribile  ;  ergo  omne.quod  eft  purum  nonens, 
cft  impofiibiie  ,  Ciimigitur  lapis  ab  «terno  futrit 


Summajoannis  Duns  Scoti, 


po:iibj]iji;Alioqum  nunquam  extitifTet ,  erat  verunft 
ens,  veraque  res . 

Confirmatur  ,fi  aliquod  purum  non  ens  ,  five 
nihil  «flet  pciTjbile^quia  al  qiiod  nonens,  ut  chy- 
me"a  ,  cftomnino  impoliibile,  profeifco  iinumni- 
hil ,  effet  magis  nihil  ,  quam  aliud  ;  quod  videtur 
abfurdum;  ergopoflibile  non  cft  prorfus  nihii,  fed 
aliq'j«d  vcrum  ers  . 

Pr.xferca ,  Priina  produfl'o  non  cfl  tanti!im  ali- 
cujus  relationis  ;  quia  relatio  non  eft,  nifi  in  abfo- 
luto  fundeiur;  fed  Deus  producit  es  in  efSe  intel- 
ligibili  ,  unde  &  res  ipfa  cogrita  a  nobis  appella- 
tur  /V(frt  ;  igitur  oportet  ctiam  ponere  entitatcm 
abfblutam  rei  produifts  ,  in  qua  funJatur  relatio 
ad  producens  ;  ieitur  tale  ejje  productum  eft  ve- 
rum  epe  fimpHciter. 

CoNTRA  ,  Migift.  i.^//7.55.r«/?.  r.exponensAu- 
guftini  au6loritatem^>-/v. I  ,.ile  "jeriiis^yipofioli , 
fuper  iliud,elegit  nos  antemundi  conil  utionem  , 
ac  dicentis ,  e/egit  tamen  ,  ^t  habet  eleHos ,  {jua 
creatUYif!  cjielige-^dos-.quos  habuit  ad  femetipfunt 
non  innatttrafua  .,  fed  in prafentiafua.Hoc,  in- 
quam,  declarans  Magilrer ,  fubdit :  JIIos  (  eIe5to$ 
nimirum  {habuit  ab  ^terno  apudfe^non  in  'natura 
fui  ,  idef}  iHornm ,  qui  nundun/  eyani  ifed  infua 
pr<efentia.,QUia  eos  ita  nofit^acf  ef/ent . 

Respgndeo  ,  Aliquorum  eft  hic  opinio  talis. 
^fydupliciter  accipi  poteft  ,  vel  ut  provenu,  at- 
que  oritur  a  reor,  rsris  ,  quod  cft  opinari ,  ve!  ab 
ipfii  ratitudineJnxttL  priorem  acceptionem,qiiod- 
libet  dici  potell  ens  ,  &  res  ,  modo  fub  opimorem 
cad^re  queat :  unde  feu  vera,  feu  hfta  qua^cunque 
impofllb'Iia  ,  res  funt ,  &  entia  .  At  prout  ex  rati- 
tudine  rej  dcri  vatur,illud  duntaxat  eft  ens  rarum, 
verum,  &  firmum  ,cuieft  vcra  entitas,  atque  efl 
fentia  ,  quo /enfu  hfti-iia,  &impoflibiIia  nomine 
m',&  entis  figniiiciri  non  pofl!unt,ron  enim  entia 
funt,&res.  Hoc  itaque  ens  ratum  primo  modo 
cft  indifferens  ad  ens  verum,&  fiflum,  fi^-que  ra- 
tum  in  fccunda  acccprione  {>er  realem  fibi  additam 
intentioncm;  nam  verum  evadir,  quatenus  evpm- 
platur  in  mente  divina  ;  idque  quoniam  exiftere 
poteit,  &  non  exiftere,ad  utrunque  eft  indifTerens  ; 
led  exiftcns  fit  per  refpe^tum  ad  raufam  eflicien- 
tem.  Ut  ergo  fecundus  hic  refpefius  eft  in  tem- 
pore,  ita  rcfpectus  ad  can^am  exemplantem  eft 
«E  ernus.  Qiiare  rts  priu/quam  cau/etur  in  tem- 
pore  ,  poffidet  verum  efle  ratum  quiditativuni  -n 
ffiternitate ,  fed  non  ef]e  exiften-ixrquia  eadem  res 
eft  prius  inte!le6ta,&;poftca  accipit  ^i^exiftent  5, 
&a  Wucuntur  argumenfa  jam  relata  .  Contra,hac 
opinio  non  eft  profaada.  Etenim  ex  hypothpfi  quod 
lapii  habuerit  ratum  ef]e  retle  ab  ajterno  per  cau 
fam  excmplantem;igitur  quum  caufa  eflicicnsdat 
illi  ^'exiftenti^,  non  producit  Iap'dem  ex  nihi- 
lo  ;  ergo  abblut^nec  creatur,  nec  revera  creari 
potert,  fi  creatio  eft  produ(?l'o  rei  ex  nihilo  fui. 
Rurfus,  ifti  putant,  quum  producitur  aliquid  in 
tempore  a  Deo  ,  non  p-odoci  n;fi  novum  refpe- 
6him  ad  efficiens;  ej^eenm  realc  veruin  jam  pras- 
accepera':  if/7^per  aliam  cau'"am  ;  igitur  efliciens 
nulli  a  ie  produ(5lorum  tribuit  ejfe  firnpliciter  ;  fed 
tantum  ef/e  fccunduim  qu  :d  ;  atque  ita  minus  erit 
creatio  produftio  fimpliciter,ac  fit  alteratioicu- 
jus  terminus  efl  alicujus  ,  quantum  ad  ejfe  ablolu- 
tum .  Quinimo  uti  nihil  pofTct  aiflu  creari,  ita  nec 
annihilari  .  Sieut  enim  omne  quod  producitur,  fit 
de  ente  fecundiim  efTentiam  ,  itaquomodocunque 
deftruatur  quoad  refpeiftum  ad  eificiens,&  exi- 
ftentiam,redit  tamcn  in  cns  reale,fecundum  tflen- 
tiarti,&  non  in  nihil  ;ergo  creatura  non  po/Tet  an- 
nihilari ;  qUodefl  ertoneum .  Deinde  ,fttpraq.  9. 

ari.  «. 


aigumemum  , 
^iisil  liichabet, 

VltClis        JM*^/. 

Ji^uenU  ATt."]. 


Hcnr.  Snmt 
.«•..25. 


KxR(jpart./«f» 
ci'.  V-»''fiidiis 
0  clor  Cijllat, 
55.  *:  ?<;.  iibi 
fubtilifliinecx» 
pencit  hoc  He- 
liciinvcniuiu 


Plura  me<Ii«>«« 

hic  ie*ei:intiirj 
taigt  ,  laget- 
qiiC  Dortoi  (.6. 
tra  h,im  Hen- 
rici  opiniope» 
fJo,-fj  tnfiiti- 
to  \i' entuc 
hsc  fuffi'. ere  , 
prale^ti.ii.siuia 
pulii'iras  in'.cr 
Doflorem  ,  & 
Cii'>ii.i  veplem 
non  ei!e  liic 
aJianidikept,!- 
tloiieiii ,  ov.am 
de  vocib^J.':  • 
Kon  eniro  eft 
verifimileheu- 
ri^uni  al.ud  £t« 
tribiaiTe  fi?t-, 
cre.itiins  «b 
jeterno.  quani 
iliui!  quO(!  aii- 
firuit  Dcflof 
hic  ,6i  i.(Jy'.J- 
</•<).  o-  ^p-  O* 
SS.G-J. '<'.■'•»• 

f,\i\:n\  fi.itir.'» 
coc^iin."!  A'gu* 
rim  ,  6<.tcuiil- 
fiaii  AuceRaora 


/:>>.  <t(   UuV. 

'■■■h  4-    O  iiO 
M<tMpb)f. 


Tomtis  l  Pafs  l  Quajlio  XV.  Art.  lll. 

2.contra  Philorophos  oltenfum  «ft,nihil  aliud 


an 

a  Deo  efle  fbrmaliter  ncceflarium  ;  quia  tunc  ma 
gis  neccflarium  diceret  neceflariam  habitutidem 
ad  minus  necefl*arium;  atque  ita  ex  hypothefi 
quod  hoc dcficeret,efle  pariter  defincret  magis  ne- 
ceflarium  ,  &  magis  impoffihile  (equeretur  cx  mi- 
tius  jmpoflibih'  ,qua;omnia  funt  abiurda,&  incon- 
venientia .  Atq  oi  ha:c  eadem  refta  confequutione 
inferri  poflunt  de  effe  quiditativo  creaturarum. 
Non  enim  voluntas  magis  necefl*ario  vultaliud  a 
fe  in  e/fe  quidifativo,  ac  vclit  alia  a  fe  in  ejfe  exi" 
flcutiaErnam  eadem  efl;  ratio  utrobiqiie  ;  crgo  non 
eft  /entiendum  creaturas  ab  eterno  a  Deo  accepif^ 
fe  e/Je  realequiditativum.  Denique,ex  hoc  etiam 
fequeretur  ,  ideas  fpre  perfefliores  ipfis  ideatis. 
Nam  caufa  perfecta,&  independens  naturaliter  in 
caufando,ac  non  Iiber^,fed  naturaliter  dans  ejfe  cf- 
fcftui ,  videtur  pofre  produCere  immediatiora  fibi 
perfeftiora,  ciim  producat  iecundum  ultimura  fux 
potcnti»  :  intelleftus  divinus ,  ut  intelleftus  pras 
ci$^(juxta  opinantem  )  producit  in  Deo  ratio- 
nes  ideales,  &  ipfas  e/Tentias  in  ratione  eflentiaE,& 
quafi  per  prius  infe  rationes  ideales,quam  ratio- 
nes  iflas  in  tali  e^(funt  enim  per  hoc  quod  exem- 
plats  funt)ergo  illa:  idex  habent  verius  ejje  ;  cum 
fint  de  naturaliter  agente ,  quam  ipfa  ideata.  Non 
catifat  autem  ideas  ,nifi  in  ejfe  rationis,  &  non  in 
aliquo  epe  reali  ;  ergo  ncc  dat  aliquod  eJJ^e  reale 
ipfis  ideatij  ,  qux  funt  caufata  quafi  rcmotiora. 
Quodetiam  abiftisattiibuaturalius  effecluscau- 
fa  exemplari ,  &  aliuscauiJBeificienti,  idminus 
probabile  videturrS  quidem  caufaexemplarisnon 
cfl,rifi  quoddamefficiens;  efficicnscnim  dividitur 
in  efliciens  per  intelleftum  ,five  propofitum  ;  & 
efficiers  per  naturam  ,ex  Ariftotele,^.  Thyf.cex. 
c.  40.  Sicut  igitur  naturaliter  produtens,  non  efl: 
alia  caufa  ab  efliciente  ,  ita  nec  exemplariter  pro- 
duccns;ac  proinde  idemeft  elTeflum,  ac  exempla- 
riter  produflum  tlicuJHs  intelligcntis;  inquantum 
eft  intellig«ns  ,  &  in  quantum  exemplans  . 

Eft  igitur  dicendum ,  cretturam,  prout  cft  fun- 
damentum  relationis  acernas  ad  Deum,  ut  cogno- 
fcentem ,  non  habere  verum  efie  reale  efTentice. 
Nam  nedum  ejfe  effentie  fundat  adDeum  relatio- 
nem  ,  ut  intelligentem  iWw^  cjje .,  fed  etam  ^yJe 
exillentia; ;  quia  fecundum  Auguftinum  ,  5.  fi.per 
Genefi  cap.  7.  Non  atiter  novit  DeusfaBc. ,  cjuat» 
Jienda  :  prsecognovit  igitur  ipe  cxjftt- ntias ,  ficut 
ejje  efTeotia; ;  atqui  ratione  hujusreIationis,nemo 
diJcerit  ejfe  exiftenfe  fuiffe  ab  attcrno  verum  efTc 
reale  ab  asterno  ;  ergo  neque  eft  inftrcndum  ex 
ejufmodi  relatione  cogniti  ad  cognofccntem  ve- 
rum  ejje  reale  eflentiK  . 

Acceditefiam  ,  quod  etiam  intcHe^us  crcatus 
dat  e^^  intelligibilt;  non  exiftentihus  ;  intelligen- 
tes  cnim  alium  mundum,  quo  ad  efTe  eflrentis,& 
exiftcnti»,  vere  alius  mundus  accipit<f^intclli- 
gibile :  at  tale  ej^e  non  cft  verum  ejje  fimplicitcr; 
ergo  nequeut  taleobjeftumcomparatur  ad  intel- 
leftum  divinum,  poflTidet  aliud  ejfe ^  quam  fecun- 
dumquid.  Nonnegamus  illud  intereflTe  inter  di- 
vinum  ,  &  noftrum  intelieflum  ,  quod  ab  illo  in- 
tell'g.bi!ia  accipiunt  epe  primo  ,  nos  autcm  non 
pofTe  tnbuere  <f^f  intelligibileprimo.  Sedquiaid 
ex  i"e  eft  tale  ejfe ,  ut  non  poftulct  eJJ^t  fimpliciter, 
ut  vcre  irre!iigatnr,acfur!dei  relationem  ad  intel- 
Iigentem,ttiam  ut  comparatur  ad  intelleflumdan- 
tfm  (?/7f  intelligibile  primo,  non  cxigit  aliud  tjft 
nifi  cogniturn,  &fecundum  quid  .  Hoc  enim  fuf- 
ficit  ipfius  verifllmae  Intelleftioni ;  ergo  citra  om- 
jemnec«fllt-:»tem  attribuitur  illi  <r^  fimplicifer . 

Ad  Akgumenta  .  Ad  primum  refpond»o;Aot 


20$ 

tnsratum  dicitur  ilJud  ,  quod  habet  firmum,  & 
verum  eJJ~e  five  eflentif  ,  five  exiftcnti«,  quia 
unurn  non  eftfine  altero  quomodocunque  ponan- 
tur  diftingui:  aut  ens  ratum  appellatur  iIIud,quod 
primo  diftinguitur  a  figmentis .  Juxta  priorem  in- 
telleftum,  utique  lapisexfenon  eftensratum» 
fed  acaufa  dantefibi  tzXtepe  verum  tam  eflfentiap, 
quam  cxiftentiffi,  acproinde  nunquam  eft  ratum 
ens  ,nifi  fit  exirtens.  Etcumdicitur,definitio  ex- 
primit  cflfentiam  ,  utab  exiftentia  a'»ftrahentem; 
ergo  lapis  eft  ens  ratum  ,'ut  eft  indifFerens  ad  exi- 
ftere  ,  &  non  cxiftere  .  Refponfio  :  Definitio  eft 
diftinfla  cogiitio  definiti  fecundum  omnes  ejus 
partes  eflfentiales:  diftinclaautemcognitio  poteft 
eflc  aIicujus,efto  non  fit  ens  ratum ,  feu  quamvis 
non  habet  verum,&firmum  ^^c fimpliciter. Non 
enimoportet,  nifi  quod  ens  ratum  terminet  co« 
gnitionem  definitivam  ;  ac  proindenon  fequitur, 
ens  ratum  definitive  intelligitur  ;  ergo  ens  raturn 
eft. 

Juxta  fecundum  modum  accipiendi  ens  ratum., 
dicimus,  lapidemex  fc  dici  debereens  ratum,qui» 
ex  fe  formalitcr  non  repugnat  fibi  ejfe.  Sicut  enim 
cuicunquerepugnataliquidprimo,  ei  fbrmaliter 
rcpugnat  ex  ratione  ipfius;  ita  cuiformaliter  ali- 
quid  non  rcpugnat,  cxratione  ejus  eftnon  repu- 
gnantia  :  ac  propterea  fi  lapidi  repugnaret  efie  pec 
nullum  advenientcm  refpcftum,  poflet  id  fibi  nOn 
rcpugnare.  Etfitunc  ex  hoc  inferas,  lapis  eftex 
feensratuin;  ergo  eft  Deus.  NuIIa  eft  confc» 
quentia,  quiaDeujnon  eft  tantum  .  cui  non  rc« 
pugnat<?^<r,  fed  eft  ipfiim  eJTe  per  efTcntiam, 

Ad  /ecundum  ,  concedimus  ,  Deum  #b  seterno 
lapidem  vcr^  intcIIexiflTe^ac  viciffim  lapidem  fuifls 
intelle6^kum,  non  Logica,fed  Metaphyfica ,  reali- 
que  cognitionc  ,  &  nedum  quoad  efTentiam  ,  fecj 
etiam  quantum  ad  exiftentiam  ipfius.Quemadmo, 
dum  igitur  «pe  intelie£lum,vel  cognitum  exiften- 
tia  lapidis  non  facitnec  tribuit  illi  ejje  fTmpliej- 
ter  ,  alioquin  cxtitiflet  tb  Jcterpo  :  ita  nec  «x  co 
quod  fuerit  cognitus  quoadeflTtnciam  ,  inferri  po« 
teft  habuiffe  vcrum  ejj^e  fimpliciter  ,  fecundum  cf- 
fentiam ;  fed  cft  filhciz pecuNilum  quid  adjimpli- 
citer  . 

Ad  tertium  de  permutatt  proportione,  accep- 
tum  cx  \6.propof.^  e/fw..Eutlidis  refpondeo  fic: 
Ubicunque  poteft  habcri  al^qua  proportiocorref- 
pondens  proportioni  expofita:  ab  Euclide,  per 
quam  tenct  ifta  permutacio,  argumentatio  eft  bo- 
na  ;  fed  quum  nihil  tale  reperitur  ,  neceffe  eft,  ut 
argumentum  failacia  laboret  , 

Hx-c  praallatoargumcnto  applicantcs,dicimus, 
eam  permutationem  non  habere  locum.quando 
comparanturextremaadinfcrius,&fuperius;Nam 
evidentcr  tunccommittiturfailacia  conlequentis . 
Etenim  cxtrema  duarum  contraditlionum ,  ad  in- 
vicemcomparata  ,  habent  proporLionem  conver- 
fam  in  infercndo  ,  &  non  eandem.  Oppofitum 
enim  confequentis  ihfert  oppofitum  antccedcntis, 
&non  6  canvcrfb  ;  &  ideo  arguere  ita  inferendo 
ficut  primum  ad  tertium ,  ita  iecundum  ad  quar- 
tum  ,  «.ftfallaciaconfcqucntis  .  Siqyidem  econ- 
verfb  deberetargui ,  ficut  primum  ad  tertium,in- 
ferendo  ,  ita  quartum  adfecundum.  Jta  in  pro- 
pofito  ,  fi  omne  ens  eft  poflibile  ;  e.rgo  impoffibilc 
eft  non  ens  :  fed  non  e  converfb  ;  ergo  omreuoa 
cns  cft  impoflTibilc. 

Ad  confirmationem  refponde"«us .  Homini  in 
aternitfttc  ineft  ;/&;/<r^ir  aliQuidj&chimierajpari- 
tttnon:Jfe  aliquid:  fed  Aomini  non  rcpugnat  af- 
firmatio,qu«  cfl  cfTe  «liquid :  fed  ttntum  ineft  ne- 
gatio  propter  nejationf 01  ^«iilk ,  non  ponentis 

S^tum; 


HicDpflor  psfi« 
trrea  cxsotit 
QU^Uiertnpiui 
rasdo  inic!li|i 
poteft  negjtio- 
nem  iflcfie  lU- 


to6 


jtt.ngi.  fa  .  idque  penes  qucmcumque  intelleftum  conci- 
fcufl'.m  pientcm  5  quia  ficutdiftum  efl ,  qoicquid  alicui 


miien  vi(!«!iiu  ,,  - 

tur    itecfiiiria  a6lam;at  cnim«ras  repugnar,  quia  nullacauia  po- 

SiobK.noni»"*  teft  illi  cJare  efe,  Sed  quare  homini  non  repugnat, 

ic>o  vir.emia  in  chimsraB  autcm  intrinfcca  inell  repugnantia,ratio 

•mm  nutm\'ra  ell  ,quia  homo  eft  homo ,  chimaera  au^tem  chima- 

feanc  ..    ^ 

snus 

sne    difcufl,.m  picntcm  ;  q 

«piid  <»o,>rnos  formaliter  rcpugnat,  ex  le  ubi  repugnat  ;  Scquod 
«IV  >  oi .  ^^^  repugnat  formaliter  ,  cx  (e  non  repugnat:  ne- 
qiie  elt  fingendum,  homini  non  rcpugnare  ,  quod 
in  potentia"  fit ;  contra  vero  chima:rc5  rcpugna- 
re,  quia  noneft  in  potentia  ;  imo  magis  ^  con- 
verfo,  quia  homini  non  repugnat ,  ideo  poffibile 
eft  potentia  logica  :  &  quia  chimasrx  repugnat, 
ideo  eft  impoifibilc  impofTibilitate  oppofita.  lllam 
veropullibiLtatcm  logicam  in  homine  confcqui- 
tur  poiribilitasobje6tiva,(uppofitatamenomnipo- 
tentia  Dei ,  qux  refoicit  omne  poifibile  ,  dummo- 
Ao  fit  aliud  a  fe  .  Nihilominus  i)la  logica  poflibili- 
tas  abfolute ,  ratione  fui,  poftet  ftare  ,  etfi  per  im- 
pollibile  pulla  potentiaeam  refpiceret . 

Prima  igitur  omnino  ratio,  &  ad  aliam  non  rc^ 
ducibilss,  quare  homini  non  repugnat  f^f ,  eft 
quia  homo  formaliter  eft  homo  ,  idque  five  in  re, 
five  in  intellectu.  Et  prima  ratio  ,quare  chimsre 
repugnat  efie  ,  eft  chimere  in  quantum  talis  .  Ali- 
qua  igtur  incft  negatio ,  aut  nihileitas  homini  in 
8eternitate,&  chiiwerje,&  tamen  non  propt«r  hoc 
cft  unum  magis  nlhil  altero  ;  quia  quodlibet  nihil, 
feuutraque  negatiojnegattotam  affirmationemfi- 
bi  oppofiiam  ex  quatunque  tandem  ratione  infit, 
five  prcpterunam  rationtm  ,five  propter  plurcs. 
Ad  quartum  dicimus,produft  onem  ,  qua  intel- 
Jeftus  divunus  dat  ejje  intelligibile  creaturis  in 
seternitate  cognitis,omnino  differre  ab  ca,qua  per 
omripotentiam  accipiunt  ejfe  in  effeftu  ;  ac  proin- 
deillud^T??  cognitum  ,  quamvis  non  fit  relationis 
tantiim,(edeiiamfundameBti  ab(bluti,n;hilhabe- 
re  commune  cum  ejfe  fimpliciter:  eft  enim  produ- 
ftiohxc  \Tiefie  intelligibili ,  produ6tio  fecundum 
«pe  diminutum.quod  efie  tHfecundum  quidtuzm 
entis  abfoluti .  Exemplum  :  fi  C«far  efletannihi- 
latus  ;  &  n^ihilominus  ftatua  (laefaris  extaret ,  uti- 
que  per  ftatuam  reprasfentaretur  ille  homo,  qui 
quondamfuit  Di<?tator  Romanorum.  Hoc  efTIgre- 
pre^entatum,  eftprorfus  alteriusrationisabomni 
effe  fimpl'citer  ,five  effenti£e,five  exiftentia: ;  nec 
eft  ejjt  diminutum  C^faris,  quafi  aliquid  ejusha- 
beat  id  e/fe ,  &  aliquid  non  ;  ficut  .Sthiops  efl  di- 
ininutcaibus,quialecundum  partem  tantum  :  fed 
totum  Cscfarem  reprafcntat,  feciindum  epe  effen- 
ti£c,8:  exiftentie.  Itacffe  cognitum t.eaturarum 
ab  ffiternoell  quidem  earum  repraEfentativum  fe- 
cundumomne  effe  ipfarum;fed  eftijy^f-diminutum, 
fecundum  qutd^  &  diverfe  penitus  rationis  ab  effe 
fimpliciter . 

Quod  fi  pergas  querere  aliquod  «^creatum 
hujus  objecti  cogniti ,  nullum  eftqu«rere,  nifi 
fecundum  quid  :  nifi  fort^  dicatur ,  hoc  efie  fccun- 
dum  quid  reduci  ad  aliquod  iffe  fimpliciter ,  quod 
«ft  efje  ipfius  intelleftiGnis  divine:  fed  tamen  iftud 
effe  fimpliciter ,  non  eft  efie  formaliter  ejus,  quod 
dicitur  efie  lecundum  quid,  fed  eft  ejus  terminati- 
\'e ,  vel  principiativ^  ,  adeo  ut  ad  illud  verum  effe 
illud  efie  fecundiimquid  reducatur  ,fic  ut  fine  illo 
flunquam  fortteffe  cognitum  creaturaruiii,vel  di- 
.♦ninotum  ^vdfecundum quid , 


■■">♦»»••'>•*  *ijn3 


iSummtsJoannis  Diins  Srofi . 


ARTICULUS    III. 

Utrum  omnium ,  quas  cognofcit  Dcus , 
fint  idex« 

Doci.  i.Report.  difl.  7,6.  q.  %,in  Oxonienfi  i, 

diff.i.q.^.iS  dif?.i^.&  ig.S.Thom.i.p. 

quxji.  1 5.  articu/o  g. 

VIDETUR  non  omnium  ,  qua:  cognofett 
Deus  ,  efle  ideas  \n  ipfb  .  Etenim  Dcus  di- 
ftinftiflim^  novit  malum  culpg  ,  quemadmodum 
&juftifrim^  infiigit  poenas  pro  ilJo:quod  fane  eve- 
nire  non  poffet ,  fi  culpas  pleftendas  ignoraret. 
Sed  id  genus  mali  in  Deo  non  habet  ideam  :  ergo 
nec  omnium  ,  quas  novit  in  fe  condit  ideas .  Proba- 
tio  minoris  :  fi  malitia:  in  Deo  effet  idearergo  ma- 
lum  culpe  repcriretur  in  Deo,ficut  &aIiK  creatu- 
rar  funt  in  ipfb:  proptcrca  enim  dicuntur  effe  in 
Deo  ,  quia  in  illo  funt  earundem  ideat . 

Preterea  ,  Materia  priraa  eft  diftin(5te  cognofci- 
bilis  ,  &  ita  cognofcitur  a  Deo  ,  cum  fit  ens :  fed 
ejus  entis  non  eft  in  illo  idea  :  crgo  necomnium, 
qu»  novit .  Probatur  minor :  materia  non  eft  di  - 
ftinfte  cognofcibilis  ,  nifi  per  analogiam  ad  for- 
mam  ,ex\.  Phyfic.  tex.c.6^.  Sed  ficut  aliquid  eft 
cognofcibile,  ita  habet  ideam  in  Deo,  per  quam 
cognofcitur :  ergo  materia  non  habetideam  diftin- 
ftam  ab  idea  form^  . 

Practerea  ,  Nulla  pars,nec  eflTentialis,  necqui« 
ditativa  habet  ideam  inDeo  ,  &  tamen  ejufmodi 
partesdiftinite  cognofcuntur  ab  intelleftu  divino: 
igiturcomplura  cognofcuntura  Deo,quorum  non 
funt  in  ipfb  idt^.  Probatio  affumpti :  nam  totum 
habet  per  fe  ideam:fi  igitur  &parstotiuspariter 
haberet  diftinftam  ideam  ,  ipfius  partis  effetdu- 
plex  idea  ,  altcra  nimirum  propria,altera  vero  to- 
tius,quod  eft  inconvenieni ;  quia  unumquodque 
per  unam  ideam  fufficienter  efl  cognofcibile . 

CoNTRA  ,  Omne  per  fe  cognoicibile  habet  efTe 
intelleftum  in  mente  divina  ,  propriamque  ratio- 
nem ,  fecundumquam  eft  cfformabile  ad  extra: 
talis  ratio  eft  idca,  juxta  d^fta  in  antecedentibus 
articulis  ;  ergo  omnium  ,qua:  Deus  per  fe,  &  non 
peraliud  cognofcit('dcft,qu£e  per  feterminant  in« 
tuirum  cognitionis  ejus  )  eft  idca  . 

RESpoNUEodicendum, pofitivorum  omnium  a 
Dco  intclleftorum,  five  fintfaftibilia  in  fc  ipfis,fi-  4. dift. ^». q. ?. 
verationeaIterius,feuabfGluta  fint  ,feurclativa,  ^^/i^^"''"*^* 
effe  in  ipfbdiftinflas  ideas  .  Dedaratio:  Etqui- 
dem  inhcercndo  folutioni  prtecedenttum  articulo- 
rum ,  idea  de  fententia  Auguftini ,  cum  a'iud  non 
fi t ,' qua m  ratio  in  nientc  divina  .,fecundum  quam 
aliqkid  efifaUibile  ad  extratanquatn  propriam 
rationemejus ,  quandoquidem  ha:c  omnia  exafl^ 
conveniant  ipfis  objcftis  cognitis  a  divino  intelle- 
ftu,ut  factibilibus  ad  extra  ,quicquida  Deo  pre- 
cognofcitur  ut  formabile ,  faftuque  pofnbile  ,  ne- 
ceflario  in  ipfo  propriain  habtt  ideam  :  omne  igi- 
tur  pofitivum  ,cum  fit  faftibile,five  in  fe,  fivc  in 
alio,fiveabfolutum  ,  five  refpe^tivum  ,  atqucut 
tale  cogneflatur  abintellectu  divino  ,  inillo  fuam 
propriam  habet  rationem,fecundum  quam  accipit 
vel  accipere  poteltf/1'i;  reale.  Et  etiamfi  ideadi- 
ceretur  ratio  cognofcendi  ideatum,(ut  aliquando 
inveniturdixifle  Auguftinum  )  non  quidem  moti- 
v^,cum  id  fbli  objefio  infinito  competercqueat, 
fed  terminativ^  duntaxat ,  ut  articu/o pracedenti 
expofitumfuit:fldhue  pro  multitudine  intelleflo- 
rum  pofitivorum,funt  in  mentedivina  ide«:quia  — "" 

flamvis  unica  6t,  (k  ind)vifib.ilis  intellfifflio  divina, 

exeo 


Tomus  L  Pars  IQuafth  XV.  Art  IIL 

pxeoqiiocl  (amen  per  ipfam  accipiunt  f^edillm- 


\ 


J.ri'.   13-1-2 


ftum  intelligibile  ;  &  intellectum  quajcunqiie  poP- 
funt  participare  ej/e  ;  omnium  horum  funt  ratio- 
nes  intelligendi,  &  ides  in  intelleftu  divino. 

Quod  fijuxta  fententiam  improbatam  rt?7/c«/o 
pracedevti ,  idea:  ponantur  rcfpeiftus  rationisin 
.eflcntia  divina  ad  objcifta  ,  adhuc  omnium  pofiti- 
vorum  a  Deo  diftincte  cognitorum  ,  fur.t  ide;«  in 
ipfo  ;  nam  ad  quodcunque  potefl:  intellei?lu.s  crea- 
tusapt^  c6mpararecflentiamdivinam,potert  &in- 
telleftus  divinus  pariter  comparare  :  in^-ellectus 
autem  creatus  potefl  conferre  eflentiam  divinam  , 
ut  imi^abilem  ad  omne  pofitlvum  aliud  ab  ipfa,feu 
fittotum,  f«u  pars,five  abfblutum  ,  five  refpefli- 
vum;  ergo  &  intelieftus  divinus  valet  comparara 
efl*entiam  Dei  ad  quodcurque  ens  ;  nequit  au- 
tem  conferre  de  novo  ;  qu'a  nihil  novi  efle  poted 
iniplb;  igitur  ad  quodcunqiic  diftinfte  cogro- 
fcibile  ab  a::erno  le  comparafle  fentiendum  efl:, 
quatenus  f/^e  infinitum,  &  univerfale  efl:  parti.i- 
pabilc  ab  omni  alio  ,  ciii  non  repui»nat  e/fe  ;  ergo 
ii  ij  refpeiftus  iunt  ideas  divinK,proff(?to  ides  ejuf- 
modi  funt  in  Deo  refpe£tu  omnis  intelligibilis  po- 
litivi.Quod  vero  ij  refpeflus  iJeales  fint  diflinfti, 
ex  eoconflat;  quia  una  relatioformaliter  non  po- 
teftefle  adduos  terminos  per  fe,  etfidiiornm  ref- 
peftuum  idcm  term!nuseflequeat;ergo  quot  funt 
diilinft^  cognoicibilia  ,  tot  funt  relationes  ideales 
in  Deo  ad  illa  ,  atque  ita  cuilibet  enti  intelligibili 
pofitivo  correfijonuct  in  Deo  propria  idea. 

Sed  in  quocunque  tanJem  ftatuatur  ratio  ideae 
inDeo,  omne  pofitivum  habere  propriam  ratio- 
nem  in  illo  ,  probatur:  quia  artifex  proJucens  ali- 
quodoperab  Itf  per  cognitionem,  a  quo  eft  totum, 
quod  reperitur  in  ipfboperabiIi,oportet  talem  ar- 
tificem  penes  fe  habere  diflinftam  cognirioncm 
«mrium  ,  qu£e  funt ,  &  quibusconfl:at  ipilim  ope- 
rabilc;  iJ  eit  non  folum  oportct  cognofca'ur 
jpfumprimumoperabile ,  'ed  etiam  quicquid  in 
illo  poteft  ,  &debet  ceperiri .  Is  autem  artifex  eft 
Deus  ;  ergocognofijat  oporfet  dill  rcte  omne  id, 
quod  eft  in  ipfb  operabili:ra"'ones  autem  diftin^lae 
horumomnium  necclTario  cognofcfnJorum  funt 
ides.  Confirmarur  per  AvictriP.amJuper/>r/fmim 
phyJic.^ic^nX^m^principia prius  ftint  nota  naturcr^ 
fcilicet  quia  funt  plius.cognofcibilia  (ecundum  na- 
tura:  eorum  exigentiam  .  CumigiturDeus  refto 
ordine  naturx  inteliigat  quaecunqne  intelligibila, 
prius  fuo  modo  intelligit  partes,fi  vc  principia  ,  ex 
quibus  eft  componibile  totum,  &exinde  ipfum  to- 
tum  ijs  partibus  conftans:  ergo  non  cognofcic  par- 
tes  per  idcamtotius,  fed  fingulas  per  proprias 
ideas . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondet  Ma- 
gifter  iJi/}.i6.cap.i.Dcnm  malanofl'e  per  fimpli- 
ccm  notitiam,&  non  notitia  acceptationis,  utibo- 
ra  novit ,  qua:  funt  in  ip^b  ,  &  ab  Ipfb. 

Poteftetiam  rcfpbnJeri,fccundum  Auguftinum, 
i^.ds  Trinit.cap.iQ.  injine:  privationem  non  co- 
gnofci  per  fpeciem  propriam  ,  fed  per  poficivum 
illi  oppofitum  :  malumergo  ,  quia  privativum  eft, 
noncognofcitur  a  Deo  per  propriam  idealem  ra- 
tionem  ,  quae  nupquam  eft  in  Deo  ,  fed  per  ratio- 
ncm  fui  pofitivi  habentis  in  Deo  propriam  ideam  : 
ofioA  quaji.  pY Acedenti  articulo  lo.fuse  declara- 
tumfuit. 

Ad  fecuni!um  ,  refponJeo  matcriam  habere  in 
Deodiiliiictam  iJeam  ah  omnibus  aliis,  quocun- 
quetandem  mcido  idea  accipiatur  ,atquc  illam  di- 
ftinftt:  Gognofci  ab  intcileftu  divino,  &  non  per 
ideam  formaj.  Sicut  cnim  mareria  eft  quid  creabi- 
lediftinctuma  forma,  uc  eft  quoddam  fafiiibile, 


cui  piopiia  corrcfpondet  idea  :  &  etiamfi  idea  di- 
catur  ratio  imitabilitatis  eflcntis  divins  in  tali 
gradu  ,  eft  in  Deo  materixideaquatcnus  poflidet 
proprium  gradum  entitatis  a  quovis  alio  ente  di- 
ftirftum  .  Ft  cum  arguitur  contra  ,  quia  materii 
ellcognofcibilisper  analogiam  ad  forn\am  :  ergo 
non  habet  rationem  idealem  diftinflam  ab  idea 
forma;.  Refpondeo  ,  materiam  fecunJum  fc  efle 
cognofcibilcm,  feJ  non  a  nobis:cum  enim  fir  qua- 
dam  entitas  abfbluta  ,  profefto  eft  ex  fe  intelligi- 
bilis  independenter  a  quocunque  alio  :  quia  vero 
eft  a  fenfibus  noflris  reraotilTima  ,  nec  nobis  inno- 
tefcit  nifi  ex  tranfrnutatione,idco  nonnifi  per  ana* 
logiam  adformam  ipfam  attingimus  .  Etfi  autem 
non  liceat  nobis  materiam  noflenifi  per  habitudi- 
nem  ad  formas  contrarias  fibi  invicem  fucceden- 
tes,  non  exindc  tamen  eft  inferendum  ,  ncc  ccgno- 
fciab  intelleftu  infinito  fecundum  propriam  enti- 
tarem  ,  cui  propterea  entitati  fentiendum  eft  pro* 
priam  corre/ponderc  ideam . 

Ad  tertium  negandum  eft  afl"umptum  juxta  di- 
^a  iftfolutione.  Et  cum  probatur:  quia  tunc  ejuf^ 
dem  parris  duplex  in  Dco  reperiretur  idea  .  Ref 
ponJeo,  quemadmodum  in  nobis  eltejufJem  rei 
duplex  conceptus  alter  adaqnate  objectum  expri- 
mensralter  inadaquat^  :  Et  duplex  item  verbum  : 
adxquatum  quod  eft  deffinitio,  &  inadjequatum  : 
quo  J  ellcommune  fib',  &aliis,  ut  verbum  generis 
fui:  ita  nullum  eft  inconveniensin  divino  intelle- 
ftu  ejuffJem  partis  duas  effe  idcas,  quarum  una  di- 
ftmft^  ,  &  adffiquat^  fit  ejus  partis  repr»fentativa» 
altera  vero  ,  qua;  nempe  eft  totius ,  non  ita  illam 
reprae^eptct  :  concedendum  eft  igitur  duas  e!sc  iat 
Deo  ejufdcmpartisideas,  fednon  primo. 

ITERUMARTICULUSIII. 

Utrum  omnium  ,  qua  cognofcit  Deus  , 

fintidea:.  ■> 

Do&or,  &  S.  Thomas  iocis  articulo  pracedenti 

notatis  .  San^i  Thomxfementia 

expenditur . 

VIDETURnonomnium  quxcognofcitDeus 
t^it  in  ipfb  ideas .  Nam  Dcus  cognofcit  ea, 
quvTc  nec  funt ,  nec  erunt ,  nec  fucrunt :  ied  horum 
non  funt  idcx  ,  dicente  Dionyfio  csp.  5*.  de  divin. 
nom  n.  Hxemplaria  funt  divivie  'vohintatis  deter- 
titinati-va,  &  ejfeciii-cv  rerum :  ergo  non  omnium, 
qux-a  Dco  cognofcnntur ,  funt  in  ipfo  ideat . 

Przterea,  Materia  fccundum  fe  nequc  efl*e  ha- 
bet ,  nequc  cognofcibiljs  eft  ;  'ed  cognofcitur  per 
formam;  ergo  non  habet  in  Deopropriam  iJeani, 
fed  magis  illam  ,  per  qu.im  ab  iniellectu  compre» 
henditur . 

Pricterea,  Artifex  performam  domus  facitom- 
n'a  accidentia,quaE  a  prmcipio  concomitantur  do- 
mum  ,  licet  corum,qua:domui  fuperveniunt  ,  di- 
vcrlam  formam  habeat  oportetjergo  accidentium 
in'eparabiliter  concomitantium  fubjeclum,non  eft 
id'.^a  in  Deo  ;  licct  :js  ,  qua;  fubjecto  Pjpervcniunt 
accidentibus  corrclpondeat  propria  idea  in  ipfb. 
Confimilitcr  quia  nunquam  genus  fitfinealiqu» 
fpecie  ,  non  aliam  habet  idcam  in  Deo,quam  fpe- 
ciei  exemplar. 

CovTRA  ,  In pr^ccedenti  folurior.f  p.-v»batum 
fuit  omnium  omnino  pofitivoru/"  a  Deo  eflc  ne- 
ccfsario  poncndas  idcas  in  \p^o . 

Respondeo  ,  Aliqui  p^afentis  qusfiti  folutioni 
prasmittendam  putant  hancdiftinctionem  .  Quo- 
niam  idegfecunduin  pofitioBcm  Piatenis,ponitur 

pri»- 


Ib'i'e'n  l.l-fn^ 


|.  diS.  37«q.j. 
%.  iHio  ilUs  i>r;i* 


S.  Thomj:  ir- 
g'iiicnti  in_, 
^njeitti  trcicih» 
lo. 


S.  Tkomrhl* 

^.-InciftU  ,  ©• 


SuinmceJoannisDuns  ScotL 


«.dlft.jt. 


SoS 

puncipfum  gerePationis  ,  3e:  cof^nitiojus  rei ,  ijt 
rtfert  Arlfioteles,  7.  Mctaphyf.  ux.  c.  53.  utrum- 
oue  munus  obit  iilca  prouc  tft  m  mente  divi- 
fta  ;  &quirfem  quatenus  eft  principium  fattio- 
ris  rei ,  exemblar  dici  pctell ,  pertinetque  sd  pra- 
£iica-n  cor^ii  ionem  :  at  prout  ell  principium  co- 
gnifonis  proprias,  yatio  nuncupatur:  eltque  ^e- 
reris  fcientiatrpecularivae.  Potro  inquantum  idca 
diCittT  ratio,  eft  in  Deo  rcfpcftu  omnium  ,  qu.'e 
cognofcuntur  (ecundum  propriam  r^itioneifi  per 
modum  rpccuIat:onis,etiam(i  nu  lounquam  tem- 
pore  futura  fint,  fed  ut  ex:.mplar  eft,  idea  rton 
cllompium,  quffl  a  Dco  cognofcuntur,  fed  eo- 
Tum  duntaxat ,  quic  in  aliquo  temporc  fiunt  Hac 
itaque  diftinftione  praemiffa,  concludirur  priino 
In  Deo  non  clTe  Ideaseorom,  qua:  noc  funt ,  nec 
erunt  .  Secundo,  nec  refpeftu  materic  primg, 
ob  rat ionem  prgmifTam  />/yifi  undoprincipaHr^ax- 
tio  nec  g  ncrum  poni  dcbere  ideas  alias  ab  ideis 
fuarum  fpccierum  ,  prop'er  caufam  allatam  . 
Qiiarto  nec  rerpectu  accidenrium  inlcDarabilium, 
Jicet  concedarfur  In  ordine  ad  fetwrahilia  ,  feu 
fupetvenienria  fubjeftix.  Et  quinto  denique  tnfe- 
runt ,  ncc  ind''vidua  ipfa  per  fe  habere  propriam 
ideam  ,  r.t  excmplar  eft,  aliam  ab  idea  fpeciei: 
&quia  fini^ularia  individuantur  per  materiam, 
cujus  noneft  perfe  idea  .  Et  qu!a  intcntlonatur» 
fift  t  per  fe  in  fpeciebus  ,  nee  individua  producit , 
r'fi  ut  jn  eis  falvetur  fp  cies,a.^f  ^^nima  tex.ci,'^. 
Scd  providentia  divina  non  fbkim  fe  extendit  ad 
fpeeies,  verum  etiam  ad  flngularia. 

Qucn  am  siii»en1  hsr  omnia  haud  probanda  vi 
dcntur ,  finsiHatim  refeJluntur:  &  primo  quod 
diltirguendum  pu'ent  id«am  prafticam  a  fpecu- 
\^\.\\i pty phjfibile fieijdnm  ,  i^  nun  fien/^vm  :  con- 
traarguofc;  quauniformiter .  5t  eodem  modo 
refpiciuntur  ab  ideis,  mininri:  d  ft-n^uere  pofTunt 
ideam  praft'cam  a  'peculativa:  Std  pofTibileyf^r»- 
dum  ,  iS  ^on fien(iumvv\^orvt>\'tr  refp'ciunfu^  ab 
ideisnn'e  ^fti.m  voKntatis:  Cum  i&i  ur  idecfint 
inintelleftu  snte  oue  mcurnuf  ai^f^m  voluntatis  , 
cx  his  ron  pft  d:f>;nft'o  praftici,  *  fpeculativi , 
Piobatio  mlnoris ,  fiiJeaarre  «£ljm  voluntatts 
refpiceret  d  fformlter  pofrd  iha  ,  quasdam  fciiicet 
eifienda  ,  reliqua  u:  nonfienda  ;  igi  ur  vo't  n^n*, 
cci  hatc  ira  oftenduntur ,  aut  ron  po^^et  nolle  efTe 
futura  fienda  ;  &  fubindc  libera  no  ■  foret  fiberta- 
te  contineentiae  ad  extra  ,  aut  fi  valeret  velle  ea- 
dem  non  fore  :  igitur  pcfret  efle  non  refta  ;  qnia 
taMs  tolitio  non  cfTet  conformis  rtEi''^  rationi  di- 
it^inti  illa  cfTe  ficienda  ac  repraefentanda  :  treo 
^tn^ci pcjjik  le  futurunj  ,  6"  nonfuiuvum  non  efl 
accipienda  diltinftio  inter  prafticum  ,  &  'pecula- 
tivum  .  Deinde ,  pra6ticum,  &  fpeculativum 
non  differunt  accidentalitcr  :  ram  fi  accipiatur  di 
ft^nttio  earum  rationum  ex  objeftis,  effentialis 
dt:  &  paritcr  efsentialis ,  fi  latione  finium  dican- 
tur  diftingui:  quia  ii  tines  non  «runt  prarftituti  ab 
opcrante,  fedexnatura  rei  :  alioquin  fi  artifex 
prjcfl''tueret  fiio  habiiui  linem  non  operandi  cjus 
«r.s  haud  praftica  efset  ^  quodnihil  efldiiflu  .  Sed 
fieKdum ,  <^' nonfienduj»  noD  {'um  z]\q\]X  deter- 
minationes  clientiales  in  objeftis  ,  aut  in  finibus 
prrictici ,  &  fpecularivi :  cum  duntaxat  per  vo- 
luntitfcm  acceptantem  habent  cfsein  obje6tis:  un^ 
de  nonfunt  diffi.r«nti«  efsentiales  ipfius  pofTibilis: 
iTulkim  cnim  pofilbile  eft  fiendum  ,  fed  fa6t:bile 
^untaxat :  ergi>  po«nbiIe/"^/7//«w,(^  nonfiendunt 
fion  potsuntcise  ratiodiflingucndi  ideam  prafti- 
cama  fpeculativa  in  Deo .  Quantum  i<>:itur  ad 
fioc  atiinetiunt  in  Deo  idtssomnium  poffibilium, 
^jj  fint  6eBd.a  ,  libiu  non  fienda:  11770  (pfa  poiri- 


hiiia  co^Mira,  ut  idjtibilia  ad  extf J  ,  funt  idessv 
ex  lentcnua  Auguilni  '\n  ancecedencibus  expli- 
cata . 

'^od  vero  materi»  prim«non  fit  per  fe  idea(ut 
(ecui>do  inferebatur  )<TmcV(;/o  pracedenti  oppofi- 
tum  oflcnruin  fuit:  Jed  rurfus  breviter  improba- 
tur  fic :  Vfateria  fecundam  fe  efl  ens  ,  ergo  per  fe 
fattibilis,  atqucita  habeat  oportet  per  fe  ideam  . 
Probatio  afsumpti:  quod  non  eft:  em  fecundum 
fe  ,  non  ellens  in  alio  ,  quia  ens,  quod  efl  in  alio 
prius  eftetisinfc,  quam  mtelligaturc:se  in  alio: 
quod  enim  n-lii!  cfl  in  fe ,  nihil  ell  inalo:  Sed 
materia  ellens  perfein  alio,  fcilicet  in  compofi- 
to:aIioquin  non  eilet  pars  compofiti,  &compofi- 
tumconflaret  exnihilo,  &  aliquo.  Cum  igitur 
fit  ens  faclibile  propria  ,  &  per  fe  illicorrefpoa- 
detfdea. 

CoN tra  tcrtium  ,  uhi  ne^antur  in  Deo  gene- 
rum  propriie  ideise  artjuoex  di6iis  in  pracedenti 
articulo  'quia  artifex  producenstotum,&  quam» 
libet  partem  ejus  per  fe  in  toto  ,  nedum  coqnofcit 
totum  ipfum  per  fe  ,  verum  etiam  quicquid  cf^  in 
ipfb ,  ut  per  fc  pars  ej u$  :  aliter  produceret  ali* 
quid  per  fe,  quod  diflinfid  noncogno/ceret.  Deus 
autem  non  Iblum  producit  totum  ,  fedeft  irtifeJC 
producens  quamlibet  partem  in  toto  diflinct^ ; 
igiturquamlibet  illarum  diftinft^cognoixitfecun» 
dum  propriam  ideam  cujuslibet,  &  non  tantum 
per  rationem  toiius;  quamvis  igicur  natura  gene» 
ris  nunquam  fiat,  mfi  in  aliqua  fpecie  ,  ipfius  ta- 
menerit  per  fcidea  .iAcceditquod  ifle  Author  ne- 
gtnsin  Deogenerum  id«a$,probaturus  pluralita- 
tem  idearum  in  primo  principio,  dicit,  rationem 
totius  intelleftui  perfpeftam  cfTe  non  pafTe,  nifi 
pariter  illi  nora:fint,  &  propri»  ra'iones  eorum,ex 
quibus  totum  conflituitur.ExempIum:  .^dificator 
fpec  em  domus  concipere  non  poteft  ,  nifi  apud 
ipfum  fit  propria  ratio  cujuslibet  partis  ejus  ;  igi» 
tur  cumprimus  artifex  verii^is  cognofcat  quodcun- 
quc  totum  producendum  ab  eo  ,  quam  quivis  adi- 
ficaror  domum  ab  fe  facicndam  ,  omnino  oportet 
talem  artificem  diftinftifTim^  cognofbcre  racionern 
partium  earum,atque  ita  partcsconftitutivas  /pe^ 
eicpim  ,  quas  funt  genus  ,  &  difFerentia  . 

Qaantuin  attinet  ad  accidenna  infeparabilia  , 
qucum  ncgantur  proprije  ide«  in  Deo  (  quod 
«rat  quartum  illatum  )oppoficum  oftenditur  fic. 
Quotiefcunque  nihil  efiTe  potefl  tn  tfftctu  ,  nifi 
quodcaufatur  ab  aliqua  caufa  ag(.n:e  pcr  cogni- 
tionem  ,  nihil  omninoefl  in  caufato  quocunque  , 
nifi  quod  caufatur  ab  aliquo  cognolcente  :  Sed 
quicquidcaulatur  abeo,  caufaturin  efFeftu  ;  fgi- 
tur  nihil  eflin  caufa'0  five  pars  ,  five  accidens  in- 
feparabile  ,  quin  diftinci^  cognofcatur  a  Dco  , 
&  per  coniequens  per  diflinftam  ideam . 

Ultimoexcludebantur  individua  a  numeroeo- 
rum  ,  quat  t.abcnt  per  fe  idcam,  propterea  quod 
&  permateriam  individuantui  ,  cujus  non  eft 
idea  ,  &  quia  nature  intentiotcrminatur  adratio- 
nes  fpecicrum  .  Contra  primum  aiguo:  materia 
efl  pars  quidiratis  fpeciei,  &  non  folum  fbrma, 
fccundum  Ariftotelem  '^.Metaphyf.tex.e.i^.  quod 
&  ipfeopinansexponendoeum  locum  Philo/bphi 
fentit :  igttur  ficut  individuum  addit  materiam  ^ 
ita  addit  &  forimm  :  quia  ficut  addit  aliquam  con- 
ditionem  materia,  ita  addit  aliquam  conditionein 
formj  ,  &  per  coflfequensficut  individuatur  per 
iTiateriam,  ita  individuatur  per  formam  ,  fi  ergo 
rcpugnat  individuo  ratione  materic  habere  ideam, 
pariter  Sc  ratione  formc  idipfum  fibirepugnxbit. 
Preterquam  quod  falfum  fit  &  individuum  effe 
tale  per  materip.m  ,  quc  cfl  alterapars  compofitit 

«t  fal- 


«.diff.ii.q.i, 

t»m.y.tHc>  ij»» 
ror. 


J.Thom.  I.  f» 
q.  t$.  art.  ».«» 
J*i»ti»at  . 


Tomus  l  Pars  l  Quajiio  XV.  Art.  lll.  209 

ftas  vo/ufJtates  rerum  ejfeBiices ;  non  Liquitur  de 


Ha.'c  obiicit 
D«(5tor  contr.l 
Henricum  exi- 
fiimanteiTi  fo- 
!«i fpec.es  fpe- 
cialiH.m.'.»  ha- 
fcere  p'opria» 
in  Deo  .'t!*at  • 
De  quo  fu- 
se.i'colus  I.  Ji.-- 
fert.  cit.  a  n. 

fuia  diicAefa» 
clunt  coHtra_/ 
prscetieinem 
fc»tentiair.  r«- 
ftehic  appofita 
putamus . 


&  raldim  pariter  mr^c^riam  non  habere  propriarn 
Tdcam.Cum  vero  dicit  individuum  non  eflVdein- 
tentiore  pcr  fc  natura  ,  &  tamen  di  vinam  provi- 
d«ntiamextendi  primoad  ipft  irdividua,  id  con- 
tradiftionemimplicare  vidctur :  Namnaturarion 
eft  agcnspropter  finem,  nifi  quatcnus  dirigitur. 
i  cogfiofcente  fir.eni ;  igkurnatura  noii  intendit 
finem  ,  n  fi  ut  dircf^a  in  finem  a  cojnofcenfe  ,  & 
providentc;  crgofinatura  producit  individuum 
inquantumdirigitur  i  Deo  ,  &  Dei  provi-lentia, 
hac  non  folum  fidit  in  fpeciehus ,  fed  principaliter 
eft  ciica  indlvidua  ;  piritcr  &  naturw  intentio  non 
fiftit  tantum  in  fpeciebus  ,  fed  etiam  pcr  fe  inten- 
tfitindividua  .  Rurfus  ,  natura  maximS  intendit 
illud  ,quod  eft  maximcentitatis  ,  &  perfc6lionis: 
tileeft  individuum  ,  quod  eftmaxim^  fubftantia  , 
Si.  prima  fubftantia  in  comparatione  ad  fubftantias 
fecundas  ,  (cu  naturas  fpecificas  ;  ergo  praecipue 
&  maxime  intenduntur  a  natura  . 

Abftrahendo  etiam  «b  hisfiirpofitis,  exqui- 
bus  illi  id  inferri  putant  ;  probo  direfte  oportere 
individuorum  propriam  elTe  idcam  in  mente  divi- 
na  .  Illud  requirit  propriamrationem  cognofcen- 
di,  quod  pcr  nullam  rationem  alterius  diftinfle 
poftet  cognofci  :  Sed  tale  eft  individuum  .  Proba- 
tio  :  quiafi  peralterius  rationem  potpft  diftinfl^ 
intelligi ,  id  profefto  efTet  per  rationem  quidita- 
tis  fpecific* :  h«c  autem  rfttio  non  fufficit  copno- 
fcendis  individuis  ;  nampcr  Hludquod  eftfblum 
commune  per  p'-S'dicationem,&  nonrommunitate 
virtutis  ,  non  pofTunt  ea  ,  de  quibus  prasdicatur  , 
dift-nftS  cognofci  :  quia  tan^um  continet  illa  in 
potentia  ,  &  confuse  ,  ut  eft  evidcns  ;  ergo  int«I 


(.  dit.  21. 


ideis  prout  de  his  prefcns  fermo  proce ii,,jiixta  di 
fta  Auguftini,fed  dediv  nis  decreu's,a  q'jioi:seft, 
&  pendet  omnis  rerum  futuritio  ,  &  jiroJuckio  . 
Et  porro  ejufmodi  decreta  ,  Scdivine  voluntates 
non  abs  re  etiam  dicuntur  exeniplaria  ,  quia  in  iis 
divinus  intelieclus  videt .  &  novit  quicquid  futu» 
rum  eft  perfcientiam  vifionis,  &  liberam  ,  ficuti 
antehasdivinas  voluntates  dunt^xaticiebat  quic- 
quid  faflibil»  erat  .  Etquiaad  inftir  carum  ra- 
tionumfaftibilium  ab  eterno  mente  divinacom- 
prehenfarum,  fiint  reseffermabiles  aJ  cxtra,  illa» 
rationes  propriifTimi;  funtidece,  feu  limiles  illa- 
rumaliwresfuturafint,  five  nonfintfuturae . 

Ad  fecundum  refpondeo  cum  materia  fecundum 
fe  ex  Ariftotelis  doarina  i.  &  2.  Fhyf.  ^  uMeta- 
/rhy/.(ffa/Ji>ifrequeuter,  fit  per  fe  unum  p.rioci- 
pium  nature:  &  per  fe  caufa,  &  fundamentum 
formarum,fubje£l:um  mutationum  fubftantialium , 
&  per  fe  caufa  compofiti :  contradifiio  eft  ipfam 
non  efTe  ens  verum,  &reale:  quia  cum  priaci- 
piatum  ,  &  caufatum  necefTario  dependeant  a  fuis 
caufis  ,&principiis,  fimateria  e/je  aliquod  ve- 
rum,  &  reale  nonhaberet,  depcndcret  ensa  ni- 
hilo  ,  vel  anon  cnte,  quodeft  impofTibile  .  Ne- 
queobftat,  Philofophum  dixiffe  ,  materiam  co- 
gnofci  per  formam  :  quia  fatis  eft  id  habere  veri- 
tateminnobis  ,  ut  diSlumedarticuIopiacedefUi. 
Unde  nulla  eft  hgc  confequentia .  Materia  non  cil 
cognofcib'Iis  a  nob^s,  nifiper  analogiam  ad  for- 
mam  ;  ergo  neque  eft  cognofcib  lis  in  fe  ,  nifi  cum 
eademattributione  ;  quia  nec  (ubftantiamcogno- 
fcimus  ,  nifi  per  habitudinem  adaccidcntia  ;  nee 


i.dift.  ?9.$.Jt^.- 
Jb  iit  c6nti)i^Sii4 


s.dii>.  >2.<i.  i. 
^Diia  iiit»r. 


leftu'  d^ftinft^   cognofcenti  inHividua  ,  non  funt     propterea  eft  inferendum  ,  &  ita  pariter  fecundum 

fe  cfTe  oognofcibilem  Itaque  quemadmodum  nos 
concipere  nequimus  entia  perfeclilTima  »  n  fi  per 
effeilJlus ,  &  per  habitudinem  ad  efficiens  ,  ita  ncc 
impcrfeftiHima  quasque  nifi  per  entia  peifefliora  , 
&  per  fenfibilia  :  at  intelleftui  infiniioperindc 
perfpefla  funt  omnia  ,  &  ideo  omnium  habet  di- 
(linflas  ideas. 

Ad  Tcrtium  dicendum  ,  ex  artifice  creato  non 
effe  extendendam  confequcntiam  ad  increatum  ; 
quia  artifex  crea;us  non  producit  omnia  ,  qu» 
funt  in  fuo  artefaflo ,  nec  habet  cognitionem  om- 
nium  ,  qu«  funt  in  produtto  ,  nec  quae  confe- 
quunturadillud  .  Etquidem  artifex  producens 
arcam  ,  non  cognofcit  per  artem  fuam  hanc  arcsB 
proprietatem,  quodeft  aquis  fupernatare;  qui» 
iiecefficit  naturamlignorum,  ad  quam  fequitur 
illa  proprietas  ;  nec  inquantum  talis  artifex  co- 
gnofcitcam,  &  ideo  nec  novit  accidcns  fuum  in- 
feparabile  .  Et  fi  nihil  effet  in  arca  ,  nifi  quod  pre- 
ducitur  ab  artifice ,  idque  pcr  cognitionem  ,  f^  ar- 
tifex  non  praecognofceret  arcam  fupernatarc, 
equidemnon  fupernataret .  At  contra  evcnit  in 
artificc  Deo  ,  quiainrebus  ab  ip^o  efformatis  ,' 
omniapenitus  funt  ab  illo  producla  ,  &  quidcm 
per  cognitionem  :  oportet  ergo  omnium,  qua 
funt  in  cffeftu,  five  fint  aceidentia  fepartbilia, 
five  infeparabliia  ,  habtre  proprias,  &diftin6tas 
ideas .  Exquibus  patet  ad  id  quod  additwr  dc  ge- 
ncribus. 


illf  nots  pcr  naturam  fpecificam  ,  fed  pcr  pronn- 
tm  individuorum  ideam.  Derique  ,  fi  perfefti 
per  idcam  fpeci^i  cognofceretur  indi  viduum  ;  igi- 
tur  quicquid  pofiTivi  involvit  individuum  ,  ut  ta- 
le ,  continetur  in  fpccifica  ratione  ;  ac  fubinde  in- 
dividuum  nihil  adderct  fupra  fpeciem  ,  nifi  ncet- 
tionem ,  vel  privationem ;  atque  ita  fecundum 
propriamrationemindividui  efTctnon  cns,  fi  igi'ur 
per  idcam  fpeciei  perfifl^  cognofcitur  indivi- 
duum  ;  aut  fecundijm  nuliam  rationem  pofitivam 
differunt  fpccfes ,  &  individuum;  aut  fi  ratio  indf- 
vidualitatis  aliquid  addit  fupra  fpcciem  ,  per  pro- 
priam  ideam ,  &  non  aliter  debct  perfefte,  &  ade. 
quate  cognofci.  Et  porro  addcre  videtur:  quia  ne- 
gatioquam  dicit  individuum  ,cft  infepartbilis,  & 
propriailli,  ac  pcr  confequens  ineft  ratione  pro- 
prii  pofitivi,quemadmodum  &  ali«  negationesne- 
ccfTario  confequentes  fundamentum,  acinfepara- 
biles  abillo. 

Ad  ARGUMENTA.Ad  primum  refpondeo  juxta. 
di£la,y»<c/?.  pracedenti  artieu/o  16.  ittrum  repe^ 
tito ,  fieri  non  pofTe  ut  ideie ,  quae  funtobjefla 
(ecundaria  divinae  intelligentia  ,  fint  di6lat'v«, 
&regulativ«  vo'untatis  Dei :  quia  tunc  neceffa* 
rio  deberet  illis  cfTe  conformi»  ,  vel  efTe  pofTet  non 
refta  ,  fi  difTertiret :  funt  crgo  omnino  fpecula- 
tivs  non  dftantcs  praxim  ,  f«d  oftcndentes  quic- 
quideftoperabile,  &  pofubile  divina  voluntati. 
Cum  erjo  dicit  Dionyfius  Exempiaria  ejfe  div*' 


itemtts  I. 


©4 


fiU*- 


1.    dift.  31.  ti. 
difl.  i.  4. «. 


§.  i09atTa  ijta  . 


310  Summce  Joannis  Duns  Scoti, 

QU^STIO  DECIMASEXTA 

DE    VERITATE 

IN    OCTO    ARTICULOS    DIVISA. 

^Honiat»  autemfcientia  lerorum  efl ;  pofi  confiderationemftienti^  Det  t 
de  l^eritate  inquirendum  efl , 

CIRCA     QUAM     QU^RUNTUR    OCTO. 


S.  Thoms  »r" 
^uni  i.ic  i.  A\\- 


l^>|^^)^iBrr;ffw^^     fccundum    quod 
'^^;^l^^^^^£^"^'^t?   ^^"^  inclinatur  in 


coin.hipei  ifK- 


T.     Utrum  veritasfit  in  rc,veltantumin  intel]e<5lu. 

II.  Utium  fit  tantum  in  intelleftu  componente, 

&  dividente . 

III.  De  comparatione  veri  ad  ens  . 

IV.  De  comparatione  vcri  ad  bonum. 

ARTICULUS     I. 

Utrum  veritas  fit  tantum  in  intelleflu. 

DoVtor  6.  Metaphyf  quixj}.  5.  n.  5-.  S.  Thom.  l.p. 
quaft.  16.  articulo  i. 

IDETUR  veritas  efTe 
tantum  in  intelleftu,  at- 
que  exinde  dcrivari ,  & 
cfle  in  rcbus .  Nam  illud 
intereftintcrpotentiam 
appctitivam,  &  cogniti- 
vam,quod  appetitus  efi; 
apne- 
ipfam 
3=^*  rem  iippetitam,reu  con- 
cupitam  ,  id^o.it  ut  terminus  ejusfit  res^quasap- 
petitur :  ix.  cognitio  ell  (ecundum  quod  cognitum 
ert  in  cognorcen'.e,eju;que  terminus  eft  in  ipfb  in- 
teJlcctu  \  ergofi'.  uti  ratio  bonitatis  derivatur  a  re 
appetibili  inappetitum  fecandum  quod  appetitus 
d  citur  bonus,prout  eft  boni  ,  ita  ratio  veri  ab  in- 
telleftu  ad  rem  intelleftim  derivatur,  fic  ut  res 
intellefta  vera  fit,  quatenus  habet  ordinem  ad  in- 
telle^lum  .  Unde  Ariftoteles  'J.  iVIetaphyfr  tcx.  c. 
8.  l^ernm .,  &  fa/fum ,  inouit  ^funt  in  anima^bo' 
num  ^  malum  in  rehus  extra . 

Preferea,Res  artiriciales  dicuntur  verse  per  or- 
dinem  aJ  intelleftum  noitrum;  Dicitur  enim  do- 
mus  vera  ,  qas  afTequitur  fimilitudinem  form», 
quae  fft  in  m^nte  artiflcis;  &  dicitur  oratio  vera, 
in  quantum  eft  fignum  intc/Ieftns  vere  -  fed  ita  fe 
habent  naturala  refpeftii  fniell^flusdivtni ,  ficu- 
ti  artificialia  ad  intel!e<ftjm  noftrumjergo  eft  ve- 
ritas  in  rebus  omnibus  i;a:uraliter,quatenus  affc- 
quuntur,atque  imitantur  idetm  propriam  in  raen- 
te  divina  exiftentem;  eft  igitur  veritas  principali- 
ter  in  intellcftu,  lecunda'-io  autem  in  rebus  prout 
ad  intelkftum  comparantur  tanquam  ad  princi- 
pium . 

Prxterea,  Conceptus  veritatisefientialiter  in- 
cludit  conformitatem  ad  aliud  in  ratione  cogno- 
fcentis,  &  producentis  :  fed  folus  intellettus  di- 
vinus  pioducit  res  omnes  cogno/tendo:  ergo  ea- 
tenus  omnia  vera  iiin',  quatenus  ab  intellectu  di- 
vino  accipiunt  effe  cognitum,  &  per  confequens 
veritasper  fe  ,  &primo  eftin  intelleftu,  fecunda- 
x\6  vero  in  rebus  cogiiitis  . 

CoMTRA  ,  Ver:tas,  feu  verum  eft  pafTio  entis 
cum  ipfbconvertibilis^v^.  MetaphyJ'.,  ergo  non 
etltan-um  in  intelle6iu  . 

RESpoKDEodiccn.lum  effe  veritatem  in  rebus, 
&  veritatemininteileitu,  fed.  hiiic  non  derivari 
■       -  '  -    V.-- 


V.  UtrumDeusfit  veritas  • 

VI.  Utrum  omnia  fint  vera  veritate  una.vcrpli*- 

ribus. 
Vir.    De  eternitate  verltatiJ. 
VIII.  De  incommutabilitate  ipfius  . 

illam  ,  qua:  eftin  rebus.  Et  quidem  praefentis  fb- 
lutionisdeclaratio  eft  potifllmum  accipienda  ex 
diclis  fupra  quaf.  5*.  art.  i.  Nam  entis  realis  fim-  2.tiift.,s.5.H,, 
plices  pafliones(de  quibuscft  Metaphyfica  )  ftint  dkoaUtcr. 
ejufdem  ambitus,  &  abftraftionis.ac  ipfum  ens, 
quod  ut  fubjeftum  confequuntu^adeout  quicquid 
€ft  ens  veriffime  fit  unum,verum  ,  &  bonum  :  fed 
entis  ratio  non  efl  duntaxtt  reperibilis  in  iQteile- 
flu,quafi  ex  intelleftu  dcrivctur  ad  rcsextrain- 
telleftum  :  ergonecraio  veritatis:  quemadmo- 
dum  ergoenseft  indiffercns  ad  Deum  ,&creatu- 
ras,creatum,&  increatum ,  ad  intelleftom ,  &  ex- 
tra  ipfum  ,  ita  &  veritas :  ficuti  ergo  inJependen- 
tcr  ab  intelle(5tu  funt  enti*  extra  infelleftum  ,  ita 
&  veritasfit  oportet  non  derivata  ab  intelleftu  ad 
ipfas  res ,  fed  ratione  qua  res  funt  entia,  qnam  ra- 
tionem  necefTario  conftquuntur  propriK  paffio- 
nes  .  Dcinde,  ex  eo  dicitur  veritas  derivari  ab  in- 
tcllectu  ad  res  ex-ra  ,  quatenusoT^nia  funt  veri 
perconformitatemaddivnas  ide?.s:redhacratio. 
ne  nonomnia  entia  eflent  verq.  Tum  ,  quia  ita 
©pinantes  complurium  in:elligibilium  negant  ide- 
as  in  mente  divina.dequo  qualKt-YA^edenti arti< 
cuh  uliimv&E\.\\m  :qua:  tamen  inteiligibiHa  nemo 
negaverit  eflfe  vera  .  Tum  etiam  ,  qiia  fecundum 
Aug-uilinum  ,  idea  eft  ratio  sterna  in  mente  Tiei  i'A\%..y,'  f.  Ai 
fecundum  qiiam  aliquid  ej}  formabile  ad  cxtra  ut 
fecundum propriam  rationem ejus:^g\t\ir  ratio  hee 
veritatis  nequi"  congruere  primoenti ,  quia  'nef- 
feftibiie  cfl:  :  non  eft  ergo  fuse  ide«  confbrmis; 
quia  propriam  habere  nequit  ideam .  Denique, 
entia  quatenus  vera,funt  intelligibili»  naturalit«r; 
fed  fi  eorum  veritas  efl"etaccipienda  ab  illa.  con- 
formitate  ad  divina  exemplaria,  &  ideas,jam  non 
efTent  naturaliter  intelligibilia  '■  fiquidem  cum  re- 
lationon  fit  cogno^icibilis,  nifi  cognito  termino 
ipfiui ,  &  divina  cxcmplaria  &  ideae  nos  lateant, 
nulla  veritas  nobis  naturaliter  innotefceret :  qui 
fuit  error  Acca<1emicorum ,  contra  quo»  agit  Au- 
guftinus, cuju.  opinionis  etiam  meminitAri ftote- 
Its^t^.Metapby/.tex.c.it.Titn  ergonon  potcfl ,  ut 
ratio  veritatis ,  quae  eft  entis  pafllo  cum  ilJo  con- 
vertibilis,eique  adaequata  ,confil^at  in  conformi- 
tate  ad  divinas  ideas  :  ac  profnde  falfum  eft  haiic 
veritatem  ab  intelle6tu  in  rcs  ipfas  derivari . 

Quasnam  eft  igitur  ratio  veritatis  ,  ut  etl  cntis  ^frmo  M  ve- 
paflio  conlequensnecenar  o  iplum  ens,  ut  omni-  Eati.pairjo. 
bus  entibuscommnne.''  Re'pondeo  confequenter 
ad  difta  cit.  articuh primo  qutsjiionis  j.  Cum  ens 
ex  fui  tranfccndentali  ratione  fit  commune  tnti 
creato,  &increato  ,  abfbIuto,&  re/ncftivo  ,  fi:b- 
ftantix.&accidenti ,  ab  horum  omnibps  rationi- 
bus  abftrahatoportet,  utinomnibus  repcriri& 
ab  cis  contrahi  poffit.  Veruntamen  etfi  ita  fea- 

tica- 


i.flill.T.q.4.  $. 
Crrf«  }»Mt»m 
ardtitlitm* 


Tomtis  l  Pars  l  Quajlio  XVI  Art.  l         211 


Hinc  'vidcs 
qualiter  redar 
guenturputsn- 
tes  veritatem 
in  rebus  efl"e_> 
extrinrec.ini_. 
ilenominatio- 
oera  atceptam 
ab  intelieAu  , 
tit  Thomiis 
fuper  iiHnt  arti- 
tulum ,  c-  t. 
opin.intur;  <ie 
fluo  infra  artic. 
^.  St<\  vic.endi 
Jcotifl»  Rece- 
tiores  in  Mei» 
f  hylica  . 


Veriias  in  re- 
bus  fcxtupJex 
«ft. 


ticndum  flt,  t.irren  re<51e  explicatur  a  nobis  in  o 
dine  ad  intellcfium  ,  ficuti  &  bonitas  rei  intcl]i- 
gitur  ,  &  declaratur  perordincm  ad  appetitum. 
Utigitur  ens,  quoniam  ex  fe  (lii  communicati- 
vuna  omnibus  effe  habentibus,  idcirco  movet 
aptitudinaliter  appctitum,  feu  intellciftualem  ,  /eu 
rationaIem,feu  naturalem  ad  fuidileflionem  ,  vel 
profcquutionem  :  ita  idcm  ens^iive  entis  ratio,veI 
prscififlimc  concepta  ,  ell  de  fe  fii:  manireftativa 
cuicunquc  intclleftui  potenti  manifeflationem  ejus 
cognofcere;  eam  autem  entis  potcntialem,  vel  ap- 
titudinalem  manifeftationem ,  feu  intelligibilita- 
tem  ,  appellamus  ipfius  veritatem  ,  quatenus  ve- 
rum  eft  entis  pafTio.  Is  autem  ordocntis,  ut  apti 
manifefiare  fe  intelleftui  omni,  non  efl  pracdica- 
mentalis,&  feparabilis  ,  fed  magistranfcendenta- 
H$  ,  illique  identificatus  ,  ac  fuperadditus  ,  que- 
madmodum  paflioncs  intclliguntur  identificari,  ac 
propriam  rationem  fuperaddere  fubjeflis  earum. 
Sicuti  ergo  intelleflusefl  totius  entis  ,ita  totum 
ens  ut  tale  ,  efl  fui  manifeflativum,  &  intelligibile 
ab  intel'e5lu;  refle  ergo  flatuitur  entis  veritas,ut 
cjus  pafi^o  ,  in  hac  pafllva  ,  ac  potentiali  fui  mani- 
feflatione .  Et  etiamfi  nullns  efiet  intelleftus  aftu 
intelligcns,  adhucquelibet  res  ^cundum  gradum 
fuJeentifatisefTet  nata  f*  manifeflare.  Et  ha:cno- 
titia  eft  ,  qu«  resdicitur  no*a  natura; ;  non  quafi 
natura  cogofc3t  i]lam,fed  quia  }uxfa  gradum  fue 
cntitatisnafaefl  ex  fuf  rarfone  perfe6iius,vel  mi- 
■  nus  perfefte  cognol'! .  Hasc  ijjirur  apfitudinalis 
cognitio,feu  man'fefi:ario  ,  &  inrelligibilitas,  & 
veritaSjeflefrentialitcrConnexacum  intelleftiva; 
non  quod  hinc  infit  rebus  illa  poteflas.  aur  ^  con- 
verfb  :  fed  quia  tinumquodque  efl:  intell-.ofbile, 
fecundum  gradum  fuaj  enrifatis,  &  perfe(5l''onis, 
&  vicifllm  omni  intelleftivo  potefl  eflfe  pzTCpt- 
flum  ,  &  nofum  omne  intelligibile  .  Verifas  er- 
go  ut  entis  pafTio,  eft  in  rebus,  fed  a  nobis  explica- 
tnr  ,  &  intelligitur  per  ordinem  trantcn^entalem 
td  intelleflum  ;  fed  ipfa  interim  ex  fe  abflrahit  ab 
abfbluto ,  &  refpeflivo ,  ficuti  &  ens  ,  cujus  efl 
pafno . 

Rurfus  per  comparationem  ad  intelleftum^di- 
citur  res  vera  ,  quia  affimilativa  intelleftus  afTi- 
milabjiis  ,  qui  non  efl  nifi  intelleclus  crcatus. 
Nam  efTc  afljmilativum  dicit  rationem  afliviref- 
pefiu  aflTimilabilis ,  &  fupponit  naturaliter  tflfe 
manifeflativum  ;  Et  tertio  res  efi:  vera  fecundum 
hanc  operationem  ;  quia  fafta  afllmilatione  rcs 
in  intelleftu  efl ,  ficut  cognitum^in  cognofcente. 
Eftque  hoc  genus  veritatis  poflerius  fcundo ;  quia 
efTe  in  intellfflu  efl:  pofbcriusnatura  ipfbaftuin- 
telligendi  ,qui  cfl  aflimilatioformaliter  .  Nanid 
cfTe  inintelleftu  non  efl  nifi  relatio  rationis  fun- 
data  in  objed^lo  Intelleflo  ad  a(?lum;relatio  autem 
efl  pofterior  ab^bluto.  Prima  ergo  duntaxatcom- 
paratione  intelligitur,  atque  duclaratur  vcritas 
qujc  eft  cnti^  pafTio. 

infupcr  cfl  vcritas  in  rcbus  per  comparationem 
td  producentem  caufam  ,  ubi«fl  veritas  abfblute, 
cum  eftconformitas  producli  ad  producens  :  id- 
que  bifariam  ;  Nam  aut  ffl  haec  conformitaspro- 
dufti  ad  producens  fecundum  adsequationem;  aut 
conformitas  'antum  fccundum  imitatienem,  &  li- 
cet  primus  iilorum  modorum  videatur  eflTe  com- 
munis  ferundo,  &  tertio;tamcn  fi  nomen  ctfW  im- 
ponaturad  fignificandum  quodcunquc  trium  pre- 
diftorum,  fecundum  propriam  rationem  ,  erit 
aqnivocum  Secundus  modus  invenitur  in  Filio 
Dei  ,qur  veritas  efl:  quia  eft,juxta  Auguftinum, 
(umma  fimilitudo  principii :  haec  cnim  eft  confor- 
mitascum  adcquacione.  Tertiut  modus  inveni* 
Ttmus  I, 


tur  in  creatura  ,  quat  imitatur  exemplar,  cui  ali- 
quo  modo  afllmilatur.-defeftive  tamcn,  aljas  noa 
diccretur  imitari. 

Hi  tres  modi  accipieidi ,  atque  exprimendi  ve- 
ritatem  in  rebus  diftinguuntur  a  tribus  prioiibus; 
quia  alia ,  &  alia  eft  habitudo  ad  producentcm,  & 
ad  intelligentem;  licet  idem  fit  intelligens ,  Sc  pro- 
ducens.  Nam  fi  per  impoffibile  Dcns  eiTet  pro- 
duttivusfimilis,  (Scatqualis,  &produceret  quo- 
que  ea  ,  qua;  fediminute  imitantur  ,  &  non  efl^et 
intelligcns  ,  ftaret  una  habitudo  ,  &  mcdus  tri- 
partiuis  veritaris  in  rebus,  fine  alia  habitudinc. 
Confimiliter,  fi  effet  tlius  Deus  intclligenscrca- 
tura?,non  produ£l'vu$  earum,  haberetur  verita» 
in  rebus  per  habitudincm  ad  cognofcentem  ,  fine 
altera  .  Nequehacin  fuppofitione  impolTibili ,  eft 
alia  implicantia  nifi  perlocum  abextrinfeco;cum 
non  intelletlus,  fed  voluntas  fitcaufadans  eflc 
reale  rebus  ;  ttfi  ab  intcllcclu  accipiant  primum 
(f/T'^  cognitum,&  pofllbile,  &ideale;  cujufmodf 
tamen  idearnQn  praoftcndunt  quid  fic  faciendum 
voluntati,fed  pracis^  quid  fafiu  pofllbile  fit ;  quia 
ergouna  habitudo  eft  alterius  omnino,  ac  diverfs 
rationis  ab  alia,manifeft^ 'ir"//i7j- squ  i  voc^  dici  tur 
de  utroque  modo  accipiendi  veritatem  in  rebus  . 
Ad  ARGUME^fTA  .  Ad  primum  refpondeo:  tam 
cognitio  intuitiva  ,  quam  diIc(5lio  fequcns  terid't 
in  obje(5lum,ut  exiftens  in  fe  ;  cognit  o  autem  ab- 
ftra(f^iva,  &di!e(?i;o  fequens,tendunt  in  objeftum 
habens  f/7>cognitum  ;  in  hoc  igiturnulla  efl  dif- 
ferentia  inter  intelleflum,  &  voluntatem  :  quii 
utraque  potentia  poteft  tcndere  in  objeflum  fu- 
um  ,  ut  in  fe  ,  &  in  ohjeflum  ut  habet  e/jg  dimi- 
nutum  in  intelle(5tu  . 

Ad  PhiIofbphiau(5loritatem,  concedo  vcrum, 
&  faJfum  eo  modo  ,  qvo  ibi  difert^  loquitur  q^q 
in  mentc;nam  eft  ibi  Ariftotcli  fermo  d*  verita^e, 
Stfalfitate,  quse  eftin  compofitione  ,  &d;vifione} 
nimirum  penes  fecundam  in^elleftus  oneratio- 
nemrhancautem  nondiximus  efTe  inrebusextra 
inte!Ie(5lum;  ^ti  magis,qu3E  eft  entis  pafllo  ,  atque 
aliis  mofUs  fupra  enumeratis. 

Ad  fecundum  refpondeo,  ultro  ccncedendum 
.efl"e,unumgenus,&modum  veritaris  in  rebus  is- 
veniri  per  comparationem  ad  proprium  exem- 
plar;illa  enim  eft  vera  arca,&  vcra  domus,qu5  ^^* 
formata  eftjuxta  domum  mente  praiconceptam; 
&  itaomnianaturalia  refle  di^i,ac  porro  efl^e  ve- 
ra  ouatenus  afTequuntur  propriam  idean  in  men- 
te  divina  latcntem  :  Hocigitur  concedendum  eft, 
fedquod  afTerimus  eft,hanc  vcritatis  acceptionem 
efie  aliam  omnino  ab  illa.quae  cft  entis  pafTio;hanc 
enim  veritarem  ipfi  enti,prout  eft  commune  Deo, 
&  crcaturis  oportert  ad«cqnari  ,  conftat ;  &  per 
comparationem  ad  exemplaria  div;na,haud  habe- 
ri  potefttalis  pafl^io  enti  adasquata  ,  &cum  ipfb 
convertibilis,  ut  in /?;/»//•>/;;<•  extitit  declaratum  : 
imo  hxc  veritas  eft  repcribilis  prscisc  in  crcatu- 
ris ,  quatenus  cflbrmabiles  fecundum  iJeas,  ut  pcr 
proprias  earum  rationes  :  Ncque  cft  fpecies  veri- 
tatis  tranfccndentalis  ,  quia  ,  ut  di(5ium  cft ,  habi» 
tudo  ad  producentem  caufam  eft  alterius  omnino 
rationis  abea ,  quie  eft  ad  intelligcntem ,  quia 
unaqueque  per  feftare  pofl"et,  altcrucra  circum- 
fcripta  .  Contra  vero  ens  ex  fiii  natura  poflfe  in- 
telligi  ab  intellcflu  ,  ut  intellefluseft,  ineft  omni 
prorfus  enti.quiaeftneceflaria  ipfius  cntis  fcque- 
ia  ,  ut  eft  commune  Deo,  &  creaturis,  abibluto,  & 
rcfpe(flivo.  caufa;,  &caufato. 

Ad  tertium  eft  refponfio  ex  di'&/s,  concedo 
enimomnem  veritatisconceptum,  proutcftin  rc- 
bu«  explicariper  conformitatera  ad  producentcm, 
D  d  2  &iB. 


i.dift.ii.qiia-rt. 

i.Sciiiii.  jfe. 


4.dit-  4f.q.4- 
^Ad  aitcliiTit*- 
tim  Arii*ottJis 
6-Metdphjfjir' 
Q»finem . 


DoflnrinCeim. 
nictii.fitttrtcx. 
S. 


I.djn.;.  q.^.f. 
Circ»  ^,  artict 


Et  i^.Metiphyf. 
q.  ^cit.nu.i^. 

-.tritMrm  • 


212 

&  intelligentem  ;  fed  uno  duntaxat  ordinc  ad  in- 
telligere  valentem  declarari  veritatem  ,  qux  eil 
paflio  entis  ,  non  ad  intelligcntem  a£tu  ,  aut  pro- 
duccntem  omne  intelligibile  pcr  inteiligentiara; 
ied  ad  inteHt.i51um,ut  intellecius  eft,  quatenus  at- 
tingere  poteltqnicquid  eft.Omne  autcm,  quodeft 
de  rc,efl  fui  mamfcflati  vum  cuicunque  inteilectui, 
Quaj^ropter  pcr  talcmordinemputamus  rcifte  ex- 
plicari  veritacem  in  rebus  ,  prout  ell  quid  com- 
munc  omnibus  entibus  ;  quamvis  a^hnittcndos 
cenicamus  alios  modos  ,  wcl  conccptus  veritatis, 
&nominatim  per  conformitatem  ad  propriasidc- 
as  inmente  divinareconditas.  Necmirum  nos  de- 
Oe  reriim_.  clarare  conari  entis  paflionem  ex  /e  nec  rclatjvam 
*rMM,* *""'''  nec  ab/blutam  perordinem  ad  intenectiim,&  fljb- 
jnde  per  relpe6tum  tranlcendentalem,  cuin  fre- 
quenter  opus  nobis  fit  iplij  pofitivam  per  negatio- 
res  inteIligere,&expliLare,ut  infinitum^incorpo- 
reuiM^imnia:ey}ale  ;  cum  tamen  in  fe  fint  pofitiva, 
&  formas  etiam  ab.'blutas  per  earum  operatio- 
nem  ,  &  fubflantiam  per  ordinem  ad  accidentia, 
&  materiam  per  analogiam  ad  formam  . 

ARTICULUS     11. 

Utxum  veritas  fit  in  intelle^u  componentc  , 
&  dividente. 

^oB,l.Metaphyf.qHaJ}./!^.an,i2.^feq(f.^6. 

qti&ft.T,.  a  num.6.  &  fec/q.  S.  Thom.  \. par, 

quef.iQ,  ttrticulo fecundo , 


VIDETUR  veritas  ron  efle  duntaxat  in  in- 
rellectu  componente,  &dividente.  Nam 
tunc  efl;  veriras  in  intellectu  ,  quum  ipfe  per  fuos 
aftus  commenfiiratur  objefto  ,  ut  menfuratum 
menfurs  :  fed  inteIIe<?tusnatuseflconformari  ob- 
jecto  ,  non  tantum  per  compofitionem,&  divifio- 
rtm  ,  fed  etiam  per  fimplicem  objcfti  apprehen- 
fionem;  unde  dicit  Ariftotelcs  ,  g.  de  /^nim.  tey. 
c.  26.  iPtel1e6^tum  circa  quod  qtiid  efl  femper  efle 
verum,  ficut  fenfus  c^rca  proprium  fenfibi'«,  eft 
verus  ;  quia  illi  conformatur;ergo  veritas  nor»  e(l 
folummodo  in  inttlle(ftu  componentc,  &  divi- 
dente. 

Praeterea  ,  Secundum  Ariftotelem  ,  <.  Metaph. 
eap.  de  Falfo  tei<.  c.  34.  Efl  aliqua  ratio  in  fe  falfa, 
non  (bliMTi  de  aliquo  falfa ;  fed  illa  rai  io  in  fe  falfa, 
ut  homo  efi  /apis,  fimplici  apprehenfione  intelligi- 
bilis  efl,recundum  quod  habet  qttid  nomini?;ergo 
&  ratio  in  fc  vera,  ut  homo  efl  rifi)ifis,%7Ldtm  in- 
telleftusoperatione,  efl  intelligib'lis  .  Sedtunc 
rsianifertd  ell  apprehenfio  vera  ;  igiturefl  in  intel- 
leiS^tu  veritas  citra  compofitioncm  ,  &  divifionem. 

Praeterea,Hoc  prinripium,  Impofjibile  efl fimul 
efe.,^  non  efl^e  ,efl;  firmifnmum  ,  notiflimum  ,  & 
veriffimum  ,  4.  MetaPhyf.tex.c.^.{ki  contingit  il- 
]ud  intelligerc  fine  compofitione  ,&  divifione  ;  er- 
go  eft  tuncia  intelledftu  veritascertiflima,etfi  non 
componat,aut  dividat.  Minor  conflat  ex  eo  quod, 
cuiT!  quis  auditaliquem  illud  pronunciantem,  ap- 
prendit  ejus  complexionem  ,  cui  apprime  intel- 
leftus  conformatur ,  ablque  eo  quod  extrema  jam 
compofita  rurfus  componat . 

Prxterea,  Omnis  conceptus  veruJeftfignum 
rei  fignificat®  per  illum,  ut  fit  conformitas  figni 
adfignatum;  fed  conceptusfimplex  itaeftreifi- 
gnificatatconformis,  ficut  &complexus;ergo  pe- 
rindeefl  vcritas  in  utrifque  conceptibns,  fimplici 
nimirum  ,  &  compofito  ;  imo  complexus  non  vi- 
detur  rei  conformis  ,  quantum  ad  complexionem, 
ftd  tantum  fibi ,  quia  complexio  npn  cft  in  rc . 


Summcejoannis  Duns  Scoti. 


5iip.  try.  ti.f, 

2.  cii'l.  '■'.  q.  I. 


j|*Mecaph.  g.5. 


Prajterea  ,  Quomodo  &  qualiterefl  vcritas  ia 
compofitione  pcr  inteilectum  .•'  Utique  quia  ap- 
prchendit  conformitatem  a£lus  componendi  cum 
entitatc  extremorurn  hujus  complexi  .  Igitur 
quando  comparatur  attus  compofitionis  entitati 
extremorum  complexi,  id  profefto  evenit  per 
aftum  compofitionis  ;  ergo  ha;c  alia  compofitio 
aut  intclligitureflc  vera  peraliam  compofitioneui 
aut  per  fl^  ipfam  .  Si  per  aliam  ,  erit  proceflus  in 
infinitum.  Si  per  fe  ipfam  ;  ergo  verit^s,  prim* 
compodtionis  non  co^nofcetur  per  alium  a^tum 
conferentem  fjus  conformitatem  entitati  coinpo- 
fitorum.Quod  fi  ignorcturefle  vera  fecunda  com- 
pofitio  ;  ergo  nec  vera  effe  intelligetur  Jprima, 
quandoquidem  hxc  ab  illa  deptndet . 

CoNTRA,  ArifloteIes,6.!Vfetaphy/^tex.c.8.A^o^/ 
e»im,\nquit,efl  verum,  ^  falfum  in  rtbus  ,fed  in 
mente .  Circa  lerofimplicia ,  c?*  qtiod  efl ,  »ec  iti 
mente  efl . 

Reshondeo  dicpndum  veritatem,quat  eft  in  co- 
gnofcendo,  five  in  rcprKfentando  efle  in  intelleiSlu 
componente,  &  dividente  tantum  ,  quamvis  vera 
fit ,  ac  refte  talis  dici  queat  prima  ejufdem  intel- 
Ie6tus  operatio  ,  fecundum  quod  objefto  appre- 
henlbconformatur  ,  ut  menfuratum  menfurce  ,  fc- 
cundum  Anftotelem,  ^.Metaphyftex.cko.  ^  10. 
tex.c.i-iS  l.tex.  c.26.Etenim  quamvis  in  utraque 
operatione,in  fimplici  nimirum  apprehenfione,& 
in  compofitione  fimplicium,  effe  polfit  illa  confor- 
matio  objeftis  intellc6tis  ;  quemadmodum  fua 
menfurx  confurmatur  mcnfuratum  ;  ac  proinde  in 
utraquc  operatione  fit  foi  maliter  propria  veritas; 
nihilominus  veritas  objeftiv^.ron  in  prima,  (ed  in 
fecunda  tantum  reperirf  poteftoperatione.  Siqui- 
dem  ,  veritas  non  eft  in  inrelleftu  obje£live  ,  nifi 
intellectus  refleftat  fuper  aftum  fuum  comparan- 
dounum  ad  aliud  ;  unde  cognofcat  actum  ,  fuper 
quem  refleftit^effe  fimilem,vel  diflimilcm  rationi- 
bus  comparatis .  Id  vero  non  peragitur  fine  com- 
pofitione  ,  &  d'vifione;  ergo  in  fimplici  apprehen» 
fione  nequit  effe  verftas  objei5tiTe,quamvis  pnflit 
is  a6tus  efle  fuoobjecto  conformis,ac  per  hot.  for- 
maliter  verus . 

Sed  nec  ipfa  in  compofitione  ,  &  diyifioneeft 
ver'tas  ob)e6tive,nifi  apprehcndatur  cpnformitas, 
vcl  liiTormitas  pra-dicaM' ad  fubitftum  .  Nam  eX 
I.  Topic.cap.  8.  intel'eflus  mukas  propofitiones 
fbrmat  componendo  &  dividendo  ,  qurs  nih^  omi- 
nus,fecundumquodita  apprehenduntur  ,  funt  fibl 
neutrx;  creioj/uamvis  in  illo  fit  formaliter  veri- 
tas,  vel  falfiras  ;  nam  vel  eftconformitas  rei  ad 
extra,  vel  difformitas;  quia  tamen  non  apprehen- 
ditur  tunc  ea  conformi'a.«,  vel  difformitas,non  eft 
in  intelleftu  veriras  objeftive  Cum  igitur  cogno- 
fcere  vcrum,  vel  veritatem  effe  objeftive  in  men- 
te  aliud  non  fit ,  quam  intelligere  conforniitatem 
intelleftus  ad  rem  ;  quod  aliter  ab  intellcftu  fierl 
nequit ,  nift  judicando  ita  remfe  habere  ,  ut  ipfe 
cognofcit;profe(?tonuilujinteIIei?tus  prarer  com- 
ponentem  ,  &  dividcntem  ,  verum  cogno/cere  po- 
teft  :  atque  ita  ctfi  intellei^tus  fimplex  verus  efl*e 
queat,  exhocquod  fit  conformis  fuointelligibi- 
li ,  &  fenfus  pariter  verus,quia  conformis  fuo  fen- 
fibili  :  neutertamen  intelligit  verum:  imo  fenfus 
utpote  materialis  ne  cognoicerc  quidem  potefl;& 
fimplex  intelleiFtus  fi  conformitatem  fui  aftus  ad 
objeftum  apprehendcret,  fimplex  amplius  non  fo- 
ret  :quia  unum  ad  alterum  compararet,  &  perju- 
dicium  cognolceret  conformitatem  ,  vcl  difformi- 
tatemcomparatcrum  . 

Porro  ,Compofitio  eft  vera  ,  quia  complexio- 
nem.qua:  a  ratione  eft ,  prseccdit  naturaliter  iden- 

titas. 


Ocer.  I.  l'eri. 
herraeii.q.j.ii. 
i' 


Tomus  tPars  l  Quajiio  XVI  Art.  11. 


I 


l.difl.|.q.j.f: 
fU  ratioMS  . 


Videnaus  4rii- 


3.  cii.".  icj^rf 


titas  eJrtremor.im,  &  habitudo  fuhinde  virtuali- 
tcr  incluta  in  ipfis,  cui  aftum  rationis  efle  confor- 
mem,  cft  ipfum  verum  exiftere.  Itaque  illa  com- 
plexio  cognofcitur  efle  vera ,  intelligendo  confor- 
mitatcm  ipfiusad  illam  habitudinem  virtualiter 
inclufim  in  extremis  .  Haec  vcro  quandoque  in- 
chiditur  in  extremisex  ratione  formali  ipfbrum 
non  per  aliudpriu?  .-  quandoqne  per  aliud  prius 
includcns  ;  &  aliquando  denique  non  ex  natura 
per  fe  terminorum  ,  vel  includentium  ipfos,  fed 
\  caufa  extrinfeca  conjungente  extrcma,vel  cert^ 
feparante.  Primomodoeft  in  principio  deraon- 
ftrationis  ;  (ecundo  modo  in  conclufione  ;  icter- 
tio  modoeft  in  propofitione  contingente.  Itaque 
principii  extrcma  abfblute  intellc6la  ftatim  nata 
funt  caufare  ex  fe  in  intelleflu  apprehendentis  no- 
titiamhabitudinisipfbrum.  At  termini  conclufio- 
nis  non  item  ex  ratione  ipfbrum  fleflunt  intelle- 
£tum  ad  afl!enfum ,  quia  non  videt  fuum  a6lum  ef- 
fc  conformem  habJtudini  reali  illorum  ,  donec  id 
imprimatur  fibi  ex  notitia  habitudinis  tcrmino- 
rum  principii,  quac  includit  notitiam  habitudinis 
extremorum  conclufionis.  Quum  vero  intelleflus 
componit  propofitiones  contingentes  ,  non  videt 
aftum  efle  conformem,  nifi  intuendo  habitudincm 
terminorum  in  reali  exiftentia  :  nam  fi  caufa  ex- 
trinfeca  efliciat ,  ut  fit  talis  habitudo  ,  id  fan^non 
in  conceptu  cfficere  potcft,  fed  in  ejfe  reali  tcrmi- 
«orum. 

Ad  Arwmenta  .  Ad  primum  refpondeo  ex 
diftis,  intelleflum  fimplicem  pofTe  effe  quidem 
verum,  ctim  cft  objefto  apprehenfb  confbrmis  , 
/ed  nequaquam  cognofcere  verum  ;  quia  verum 
intclligere  eft  cognofcere  conformitatem  inf^IIc- 
6lus  ad  rem  .  Unde  intelleflui  fimplici  non  oppo- 
nitur  falfitas,fed  ignorantia  tantum  ;  quia  intelle- 
ftus  in'.eIligens^«o</^«/(^ey?  femperefi  verus;aut 
certe  quod  concipit,  ignorat  ;  conceptus  enim  ob- 
jeftivus  efTentis  alicu  jus  eft  indivifibilis  quantum 
ad  ultimam  differentiam  ipfius  ;  a  cproinde  aut 
omninofcitur ,  aut  prorfus  ignoratur  ,  &  latet. 
j  Ad  fecundum  concedo  intelleflum  fimplicera 
effe  poiTe  circa  conceptum  complexum  ;  quoexi- 
ftente  vcro,  &.  intelleftus  pariter  cil  verus,  ut 
diflum  eft  .  Si  autcm  complexio  fit  falfa  ;  etfi  in- 
telleclus  efTe  nequeat  formalitcr  falfus  ;  quia  falfi- 
tas  non  contingit  circa  intelleflum  fimplicem ,  (ed 
ignorantia;  attamen  tunc  eft  virtualiterfilfus,  ap- 
prehendcndo  aliquid  fub  determinatione  fibi  non 
conveniente .  ^Et  eodem  modo  eft  cxponendus 
Ariftoteles.cum  9.  Meiaphyf.  tex.c. ii.  ^  22. di- 
ftinguere  videtur  de  intelbgentia  fimplicium,in 
quantum  cft  circa  ^///Wfimplicium  ,  &circa  (juid 
compofitorum  ;  per  hoc  quia  clrca  quitJ  compofi- 
torum  cadit  deceprio  per  accidens  ;  Nam  eorum 
«■a/inatum  eft  fac?re  conccptum  non  fimplicitdr 
fimplicem,  in  quem  poteft  cadere  falfitas  virtua- 
liter  :  at  ^«/'ifimpiicium,  ideft  ,indivifibilium  ra- 
tionum,  aut  omnino  fcitur,  aut  penitus  ignoratur . 

Ad  tertium  concedo  ,  prima  principia  flatim  ac 
apprchenduntur :  cognofci  cfTe  vera,  &  in  compo- 
fitione  ,  &  in  fimplici  apprchenfionc ;  nam  ficut 
propter  evidcntem  habitudinem  terminorum  in- 
tcllc<5tus  componens  llatim  pcrcipit ,  aftumcom- 
ponendi  efTc  conformem  entitati  compofitorum  ; 
ied  a6lum  ilium  confbrmitatis  perceptivum  efl!c 
alium  a6tum  a  compofitione,  nempe  reflexum,  fed 
imperceptum  ,  quia  fimul  tempore  cum  illo,  de 
qucjudicat  airentiendo  ;  ita  &  in  fimplici  fntelle- 
ctu  principii  ,  aftus  apprehendendi  eft  verus  cx 
objefto;  &  fortafle  ca fus  cft  impofllbilis,  utfit  fine 
alio  aftu  aflTtntiendi  illi  complexioni  apprehenf« 


I,  din.  2>q.4. 
inaTgHm.fTiii' 
(ip. 


fubpropria  ratione  tcrminorum  ,  cx  quibuscu'i- 
ftat  ;  tamen  quotiefcunque  intclligitur  intelle6tus 
fimplex  ,  non  eft  in  eo  veritas  objeiirtive ,  ut  ex- 
titit  declaratum . 

Ad  quartum  eft  refponfio  ey  di&is  ,  quia  etfi 
conceptus  quilibet ,  five  fimplex  ,  five  compofi' 
tusfit  cot^em  modofignum ,  nempe  naturale  rei 
fignat»;  &  etiam  verus,  ut  eft  rci  conformis  ;  ta- 
men  quia  hrec  conformitas  non  innoteltit ,  nifi  per 
comparationem  intelleflus  ad  rem,  ideo  non  in 
prima  operatione  intelleftuseft  veritas  ,  cum  nec 
fit  circa  ipfam  falfitas  ,  fcd  duntaxat  in  fecunda, 
in  qua  eft  judiciiim  ,  &  collatio  unius  ad  alterum  ; 
ideo  veritati ,  quas  eft  in  fecunJa  hacoperatione  , 
opponitur  falfitas  contrarii ; (quando  fcilicet  uni- 
untur,  qus  in  re  non  funt  unita)  &  ignoranti^ 
privativi . 

Ad  quintum  refpondeo  fic  :  Aclys,  quo  com- 
paratur  compofitio  entitati  extremorum  ,  eft  uti- 
que  verus  ,  fed  non  oportet  cognofcere  illum  effe 
vcrum  per  alium  aftum  .  Eft  enim  aflus  unus  co- 
g-nofcibilisnaturaliterreflus,  ficut  dicitur  de  fyl- 
logifmo  perfe^o,  i.  Prior,cap.  r.  qui  ufquc  adeo 
efi  evidqns,  ut  nullius  alterius  indigeat ,  ut  con- 
ftat  de  tali  perfefl^one  ipfiui .  Non  eft  ergo  notus 
is  fyllogifmus  ;  ut  objefluni ,  fed  ut  aflus  cogno- 
fcendi  rcftus  naturaliter  :  ita  pariter  &  aftus,quo 
cognofciturconformitas  intclleftus  ad  rem  ;  non 
poftulatalium  aflum,  perquem  innotefcat ,  fed 
ipfemet  eft  naturaliter  ex  fe  notus  intclleftui . 

ARTICULUS    Iir. 

Utrumverum,  &ensconvertaotur. 

.    Dof?.  6.  Metaph.q.i.^  z.dij?.  \6  §.Ideodicp 

S.  Thom.i.par,qH<e/l.i6.art.i.  ^  , 


VIDETURverum&ens  minimt^  convertl, 
Nam  juxta  djfta  articido pritiio  ;  in  eo  lla- 
tuerda  cftra*io  veritatis  tranfcendenuffime  acce- 
p*a: ,  ut  illud  dicatur  verum  ,  quod  pottft  fe  mani- 
feftarc  intelle6tui,eam  manifeftaticnem  apprchen- 
dere  valenti;  idem  eft  ergo  verum  effe  ,  ac  intelli- 
gibile  efTe  :  Atqui  contingit  complura  efle  intelli- 
gibilia  ,  &  porro  intelligi ,  qua:  iongiirime  abfunt 
a  rationc  entis;  ergo  has  rationes  haud  recipro- 
cari  ,  dicendum  eft.  Minor  eftevidens  ;  nam  inr 
■  telligimus  non  ejfe  eorum  ,qus  non  funt ,  nec  elTe  Quodiib.qn.  j 
pofTunt  .  Et  infuper  intelligimus  entia,  quas  di- 
cuntur  rationis,  utpote  nullum  aliud  <://?  haben. 
tia  ,  nifi  in  intelleftu  objeftivc,  quatcnus  com- 
parat  unum  ad  aliud  .  Cujufmodi  funt  logica:  in- 
tentiones,  &  aliw  relationesrationis. 

Prau;erca,  Ratio  entis  non  involvit  aliquem  or- 
dinem  ad  intelleftum  :  verum  autem  pracipue  in 
intelleftu  cft  ,  ut  ex  articulo pr^cedents  conftat  : 
&  pcr  ordinem  ad  intelle^lum  ,  ut  probabitur:er- 
go  non  convertitur  cum  eBte.  Nam  ficuti  intel- 
leftus.norter  eft  menfura  artificialium,  qus  eate- 
rus  funt,  &  dicuntur  vera  ,  quatenus  propri» 
conformantur  menfur»  :  ita  &  divinus  intelleftus 
eft  menfura  naturalium,  non  obtinentium  proinde 
rationem  vcri,  nifi  prout  aflequuntur  modum 
menfura  in  divina  mente  cxiftentis  :  igitur  noo 
contingit  aliquid  eflie  verum  ,  nifi  per  ordincm  ad 
intclleflum  ,  &  per  confequens  non  e/1  converti- 
bile  cum  entc*^  quod  cx  fe  ordincm  ejufmodi  non 
inclndit . 

PriBterea,  Ratio  vcritatis  eft  priorrationcen- 
tis  :  ergo  nen  dicuntur  ad  convertentiam  ,  ficuti 
.nec  mutuo  convcrtuntur  gradus  genericus,  &  fpe- 

cilictts, 


§.  DepT:m<j , 


Op*r.fffciin. 
(li  Perilierm. 
fu.j.nuiii.j. 


f.  rfi».  f.^.j, 


t>icer4j.nami 
7« 


ftT4 

cificus,  eo  quo(^  ille  fit  pn"or  ,  ifte  pofierior.  Pro- 
batioantecedentis,  fecundum  Anfelnium^  Veri- 
tatCjCap.  J  \.7^eritas  efl  reclinidvfo/a  mente  pev 
ceptibilis  .  Sed  hanc  rcftitudinem  intellcftus  af^ 
fequitur  ,  atque  attingit  in  iis  ,  qua:  formaliter ,  & 
quiditativi  non  fiintentia,  ut  ultima:  difFcrentiae , 
inodi  intrinlcci  ,  &  qua  nuncupSnt ur  entis  paffio- 
ncs:imoin  jpfa  ahfoluta  entis  quiditate  :  ergo 
veritatis  ratfo  eft  longd  communior  entis  conccp- 
tn  5  ac  proinde  fieri  non  poteft  ,  ut  ratio  veri  con- 
vertaturcumente. 

Praterea  ,  Ens  haberc  vldetur  rationem  unam 
refpeftu  omnium  cntium  ;  nam  ciTe  poteit  in  in- 
tellefiu  conceptus  unus  certus  de  ente  ,  &  dubius 
dc  inferioribus.  Sed  veritatis  non  c(\.  una  ratio 
CommiinifTima  omnibus  veris  ,  vtl  veritatis  con- 
ceptbus  ;  er^o  non  eft  convertibilis  is  conceptus 
cum  ente.  Minor  pa'et  ex  prinio  articu/o^  ubi  di- 
ftum  t  ft  ,  veritatis  nomen  prout  dicitur ,  &  acci- 
pitur  per  comparationem  ad  producentem  ,  &  ad 
Intelligenrem  efTe  ffquivocum  . 

CoNTR  A,  2.  Mcaphyf  tex.  Q.t^.Vrtumquodqut 
fcUife  habet..  utft,  ita^ adwritatem:  ergo  ve- 
ritas  convertitur  cum  entc,  fic  ut  omne  ens  fit  ve- 
rum  ,  &-omne  verumenr.  Unde  &  Auguftinus, 
fcliloTuiorqm  2.  cap.  y.  ^'erumy\n(\M\ynihi vide" 
tur  ef"e  id  auod  ef . 

Respondeo  dicendiim  ,  verum  converti  cum 

ente,  qucmadmodMm  paflTiones  cum  propriis  con- 

verturtur  fubjeftis,  a  quibus  necelTario  dimanant, 

aut  effluunt,  ant  quovis  modo  infeparabiliter  con- 

fcquuntur.  Veruntamen  fex  modorum  accipien- 

di  veritai^em  in  rebu»  articuh  primo  expofito- 

rum,priori  tanfummodo  convenit  ratio,quiS  attri- 

buirur  fiibjffli  pc.fl!ionibus;ea  autem  eft  ita  proprio 

fubjetto  ireffe,  ut  extra  illud  haudreperiri  queat, 

acproindccum  illo  fit  convertibils ,  mutuoque 

reciprocertwr ;  &  fic  revera  /e  hsbet;  pofTe  fe  ma- 

nifeftarc,  veldefeefTe   fui  manifeftativum  intel- 

leftui ,   porenti  eammaniftftationemcognofcere; 

rtam  omni  enti ,  ut  ens  ,  ineft  ea  vis,S:  perfeftio  , 

fecundum  quam  eft  cognofcibile,  vel  rntelbgibile 

a  potentia  inteheftiva  ,  ut  realis  cft .  Et  vciffifn 

omne  ,  quod  ex  fe  ita  perfeflum  eft,  ut  manifefta- 

ri  aken  poifir,  qui  eft  illius  perceptivus  manifefta- 

tionis  aptitu^inalis  ;omne,  inquam.tale^eft  rea- 

leens,  velintlufum  in  aliquo.eflentialiter  ens  in- 

volvente  ;  if>itur  ratio  veri  eft  convcrtibilis  cum 

ente,  ut  pifTiocum  proprio  convertitur  fubjefio. 

Quod  vero  illa  vis  intitudipal.s  manifeftationis 

fit  enti  addita  ,  ut  pifno  propria  ipfijs  .declara- 

tum  fuit  fupra,  qu-xft.  ^.  articu/o  primo  ;  In  akcra 

ejufdcm  entis  pafTione ,  quce  eft  bonitas  .  Siqui- 

dem  hx  rationes  ,  unius,  veri ,  &  boni ,  continen- 

tur  inenteunitive, qjafi  pofteriora  illius,&  non 

inclufjc  eflentialiter  in  eflendi  ratione  ,  ouas  ex  fe 

quid  abfolutum  eft  ,  ideft  ,  dicens  duntaxat  cfTen- 

diconceptum;  neque  ftfntresalif  abipfoente, 

ut  probat  Arifloteles,  4.  Metaphyf.tex.  c.  3.  iS  y. 

diftinguuntur  tamen  abinvicem  formaliter,&qui. 

ditative,  &etiam  ab  ente  ,  formnbtatc,  inquam, 

reali ,  &  quiditaciva  ;  alioquin  Mstaphyfica  con- 

cludens  tales  paflloncs  d*?  ente  ;  illafque  confide- 

rans,  non  efTet   fcientia  realis  .  Quamvis  igitur 

tib  earum  unicivam  continentiim  fint  adasquat^  in 

fubjerto ,  nihilominus  altera  non  eft  alterius  quo- 

modolibet  ca:]fa  :  ideo  fe  fe  mutuo  formaliter ,  & 

^uiditativ^  exclulunt,  utuna  efTentialitcr  nonfit 

ahera  ,  nec  quiditativ^  dicantur  de  ente ,  ncc  ens 

pradicetur  in  quid  de  ipfis  ,  licet  non  fint  alif  res 

•ab  ipfb  continente,  fed  magisfibi  rcaliter  identi- 

^catae .  Csetcrum  hac  tranlccndcntia  dsterminant 


Summcejoannis  Duns  Scoti. 


fc  mutuo,  ut  verum  fit  bonbm  ,  &  bonum  verum  , 
&  unum,  &  verum, &  bonum  ;  ctfi  vcrum  quidi- 
tativ^  non  fit  booum,  &  e  converfb,  fed  folum 
quod  eft  formaliter  verum  ,  eft  denominative  bo- 
num,  &eflreniialiterbonum  clldenominativ^  ve- 
rum . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondco,  ra- 
vera  veritatem  juxta  prffimiflam  acccptionem  itt 
enti  inefle,  &  confequi,  ut  fit  cum  illo  convcrtibi- 
lis ,  &  nihil  ex  fe  exiftere  fui  manifeftativum ,  nifi 
ensreale,  &^convcrfb.  Et  ciim  inftatur,  quia 
intelliguntur  »0«  e»tia,  qu«  aclu  non  funt ,  & 
etiam  qus  non  efTe  poflunt .  Refpondeo,  non  en$, 
vclnegationes  non  cogno^ci,  nifi  peroppofitas  af- 
firmn\onts,2.Periher.  in  fint  ^  ^.  Metaphyf.tex. 
c.  2!&  16.  Nam  non  intelligimus  Deo  repugntrc 
compofitionem,  vel  habere  ncgationem  compofi- 
tionis,  nifi  quia  illi  attribuimus  fimplicitatem  ,  & 
ita  de  reliquis  negationibus.  Et  quod  addebatur, 
intelligia  nobis  &  cntia  rationis.  Verum  eft  eo 
modoquofunt  entia  ;  ficuti  ergo  efinguntur,  aut 
concipiuntur  ad  inftar  cntium  reilium,  ita  &  paf^ 
fiva  manifeftatio  utpropria  paflio  confequitur  il- 
lud  efreti£tum,aut  cfTormatumab  intelleclu  com- 
parante  unum  ensreale  ad  aliud.Quemadmodum 
ergo  ab  ente  reali  participant  quandam  entitatis 
umbram  ;  ita  &  abente  reali  dimanat  omnis  eo- 
lum  intelligibiiitas,^  veritas. 

Adfecundum  refpondeo,  declaratum  extitifTc 
articu/o  primo ,  quaH'er  e>i  eo  quod  verum  fit  en- 
tis  pafllo,  cujus  ratio  efTe  nequit  refppftiva  ,  vel 
abfbluta  pofitiv^,ira  &  omnes  illins  pafliones  ex  fe 
ipfis  abftra  here  debere  ab  ^brolu  o ,  &  refpeflivoj 
alioqu-n  fi  veritaris  ra  tio '^«rma'iter  eflet  ftatuen- 
da  in  refpeftu  aliquo ,  nrofecto  fibi  renugnaret  ef- 
fc  in  abfolutis  ,  &^convcr'b.  Eftigitur  verf  ra- 
tioa  parte  rci,  nec  ab^blura^nec  refpeftWa,  ficu- 
ti  &  proprium,  quod  confequitur  ful?je6lum  5 
quamv  s  nos  cogamur  illam  dedarare  in  ordine 
ad  in'ellp£tum,nemne  per  habitudinem  tranfcen- 
dentalem  enris  ,  ut  eft  ful  infi.is  manifeftativHrn 
cuirunque  intelleflui  .  Et  eiim  d'citur  verum  ell: 
in  intclleflu  ,  &  per  nrdircm  ad  ntelleftum;  con- 
cedo,fcd  prx*crea  cft  veritas  'n  rebus,  &  non  fb- 
lum  in  intellcftu  componente,  &  dividcnte;  & 
et  am  alia  veritas,  qua  eft  palTib  entis  ut  ens  eft  . 
E'fi  enim  ultro  admiftamus  illud  gcnus  veritat  » 
pcrord'nemad  divinas  ideas,  tale  mhrlominus 
verum  cfTe  non  pofTe  cntis  paffionem  ,  d  ftnm  cfl 
articu/o  primo.  Eft  'gitur  vcritas,quscft  in  rebut 
naturalibus  nonutentia  funt,  fcd  utfaftibiles  ad 
fimilitudincm  idtaruin  divinarum  :  non  eft  crgo 
talis  veritas  paffio  entis  ,  fed  eftquoddam  vcrum 
confequens  ens  creatum ,  ut  creatura  ,  vcl  ut  ef- 
formabileeft.  Scdquatenuscreatura  eftens,efl 
vcra  vcritate  tranfcendentiaIi,fibi,acomnibusen- 
tibus  communi. 

Ad  tertium,  negandum  eft  veritatl  competcre 
refpecluentiseam  communitatem  ,  qua;  cft  gra- 
duum  fuperiorum  refpeflu  infcriorum  ,  de  quibus 
quiditative  prasdicantur  ;  imo  fentiendum  ell  ens 
ad  veritatem  tranfccndentalem  prasrupponi  ,  ut 
fubjeftum  propriis  fubeft  pafTionibus  .  Et  cum 
probatur  ;  quia  ratio  veritatis  rcpcritur  in  ente,& 
in  iis  etiam,  qus  effentialiter  entia  non  funt .  Re- 
fpondeo,ultimas 'lifFerentias,  Sc  alia  id  genus  ra- 
tionem  entis  formaliter  excludentia  ,  effe  'tji  nia- 
nifeftativa  ,  rationc  entis,  in  quo  formaliter  ,  & 
quiditativ^  includuntur  ;  Ensenim,  quod  quidi- 
tativiefttalc  pcr  ultimam  differentiam  manife- 
flando  fe  Intellcflui,  oftendit  etiam  qusecunque 
in  iplbrc^icriuntur  ,  vel  oftendere  ,  &  matufeftare 

po- 


l3t.D.    1.%.  Ai 

VMivntm      it>^ 


I.dil.  Ttq.  z.(. 
ln  frim»  <jin» 
JUttft  . 


i.di  (1.5.  <•?•$• 
K.inrtJ.V./Vr. 

cppjfin»m  • 


Tomus  l  Vars  l  Qucejl.  XV.  Art.  IV.  215 


ifTtimn  , 


po'eft  ;  quamviJ  de  quibu/cJam  formaliter  non 
prscdicetur.  Unde  fi  per  (c  elle  poflent  ill*  ,  que 
quiditativii  ens  excludunt ,  fortafTe  non  fc  fe  in- 
telleclui  manifeftarent ;  Illa  enimvis,  &  perfe- 
ftio  ell  tntis  realis  ,  propterea  hac  potenticc  co- 
gnitivcmanifeftata  ratione,  exinde  illa  inteiligit 
etiamquacunque  entia  formaliter  non  funt  .  Et 
porro  ens  e!l  fui  manifeftativum  intclleftui  per  ra- 
tionem  veri,  non  praefuppofltam  adpaiTionem  ve- 
ritatis,  fed  concomitanter  intclleftam  cum  fub- 
jecti  rat  one .  E?4  hac  ergo  virtutc  ,  &  perfectionc 
cntis  ,  cundla  intelligimus  ,  &  ctiam  illa  ,  qu« 
cxduduntur  formalitera  rationc  veritatis,utifunt 
pafTioncsalisentis,  a  quibus  formaliter  diftingui- 
tur,  &  de  qu'bus  denominativc  (ut  diflumeft) 
prasdicatur  .  Quod  eft  difiu  ,  ens  reale  per  fe  mo- 
vet ,  aut  per  fe  terminat  actum  intelligentiae ;  hccc 
autem  dcindc  extenditur ,  ac  terminatur  ,  vel  ter- 
minari  poteft  ad  ©mnia  illa,  quae  non  funt  veri- 
tas  formaliter ,  fcd  de  ipfis  veritas  denominative 
prasdicatur ;  ideft,  quae  funt  fui  manifeftativa  pras- 
h^''  cisi  perrationem  entis,  inquoperfe  includuntur 
&quam  per 'e,  &  fbrmaliterexcludunt  :  perinde 
ac  intelleftus  divinus,qui  per  fe ,  &  primo  move- 
tur,  acpariter  terminatur  adefTentiam  divinam  , 
&fecundario terminatur  ad  creatBras,  quas,  ut 
fbrmalifer  iUnt  intellefta:,  excludit  per  feconcep- 
tusentisinfiniti .  Sed  con^ra  ,qu;a  ratio  veritatis 
ab  Anfelmoaffignata,  eftformaliter  in  ipfa  ratio- 
necntis,  ut  praiintelligitur  verirati,  &  etiam  in 
ijs  ,quaentia  formaliternon  fun" ;  quia  asque  per 
fepercipiuntur  ab  intelleflu  ;  cftque  promde  cx 
intelleftu  &  intellijstib'li ,  vel  in-eIIf6to  ,  re^iittdo 
fola  mefite perceptibilis^  ve!  adsqnano  intelleftus 
cum  intelligibili .  Refponfio  :  diftum  ftiit  artieulo 
■primo,  hancveritati$accep'ionem  fequi  ad  veri- 
tatem,qu5  eft  entis  pafTio  •  eft  enim  veritasifta, 
quia  res  vcraeft  airim>la'.iva  intellfcflus  afliimla- 
bilis  ,  fed  hac  alfim  la  'one  prior  eft  ratio  fui  ma- 
oift  ftatiya  in  ente  .  Cum  ereo  mens  diftinguit  in- 
terentisconceptum  ,  &hancD3fri-)nem,  per  ipf«m 
fe  intt  lleftui  manifeftat  ;  &  cp.m  deinde  tcrmina- 
tur  ad  ens,quatenus  formaI'ter  evcludit  fuam  paf. 
iionem,  confequitur,  vel  concomitatureumaftum 
itiodus,  qui  efl  aflTimilatio  intcliefkus  cum  obje- 
fto,  &fimul  percipitnr  re5litudo,  &  conformi- 
tasintellefl'  cum  ip(b  intelle^lu.  Nec  ficri  poteft, 
ut  intel!e£tus  ab  hoc  modo  pr^fcindat ,  quia  tunc 
ron  foret  in  eoconformatio,  &  affimilatir.,  quf  eft 
veritasformalis  ;  fed  ma^^is  falfitas ,  aut  ignoran- 
tia,  ciamterminatur  ad  fimpliciterfimplicia  . 

Ad  quartum  rerpondeo  ,  nos  nen  ftatuilTe  veri- 
tatem  ,  prouteft  entis  pafTio  ,  'n  conceptu  univoco 
omnibus  verisa  parterei  exiftentibus,  fed  in  ra- 
tione  fui  manifeftatira  cuicunquc  intelleflui.  Seu 
crgoveritasut  dicjtur  de  vcris  in  ordine  ad  pro- 
ducentem,  &adintelligentem  dicat  unum  con- 
ceptum  univocum  ,  feu^quivocum  ,illa  ratio'qu!e 
confcquitur  ens  ,qaatenus  tale  ,  eft  ejufdem  ratio- 
nisin  omnibus  ,  ac  proindeetiam  ex  hoc  capite, 
cft  cumentisconccptuconvertibilis. 

ARTICULUSIV. 

Utrum  bonumfccundum  rationem 
fit  prius  quam  verum . 

DoBer  locis  in  margine  citatis  S.  Thotn. 
i.p.q.i^.  art.4. 


V 


Idetur  bonumfocundum  rationcm  praECedc- 
le  verum .  Nam  ex  di^is  i»  0»((ic4cttti 


ay t ic u lo  .^zttnnsextzt  verum  ,  quatenus  eft  & 
ens  ,quod  confequitur  verum  ,  ut  propria  paffio  . 
Sed  ens  cft  ratione  bonitatis  ,  diccnte  Auguftmo, 
de  doflrin»  Chriftiana  cap.  52.  quia  Tieus  bonus 
tfl  yfumus  \  ergo  &  ex  bonitate  eft  paritcr  ve- 
rum  *  caufa  autera  fecundum  rationcm  adminu» 
eft  effcftu  fuo  prior  in  omni  genere  caufce  ;  crgo 
bonum  vcritatis  conceptum  omnino  prscedit. 

Praeterea ,  Ratio  boni  eft  nobilior  conceptu  ve- 
ritatis  ;  quia  bonum  eft  tale  per  eflentiam ;  veruni 
autem  ef^  bonum  pcr  partfcipationem  bonitate  pcr 
effentiamfibi  participata  :  nobiliora  autem,  £e 
perfcftiora  funt  priora  fccundum  rationem  iis, 
quas  illa  participant ;  ergo  fecundum  rationem 
bonum  elt  prius  ,  quam  verum  . 

Prffiterea ,  Secundum  PhiIof(jphum ,  6.  Meta- 
pbyf.tex. c.S.honum  cft  in  rebus;  vcrum  autem  in 
intelleftu  componente  ,  &  dividente,  ex  diftis 
articulofecundo  .  Sed ,  qux  funt  in  re  omnino 
oportet  priora  efle  ils ,  qua;  funt  in  intelleCtu, 
ergo  fecundum  rationcm  bonum  prius  eft  vero  . 

CoNTRA,  Quod  eft  in  pluribus,  eft  prius  fe- 
cundum  rationem:fed  verum  in  quibufdam  reperi- 
tur  ubi  non  eft  bonum  adinvenire,  utin  Mathc- 
maticis ;  ergo  vernm  cft  prius ,  quam  bonum. 
Rurfus ,  verum  propinquius  fe  habet  ad  ens,  quod 
cft  prius  ,  quam  bonum.  Nam  verum  refplcit  ip- 
fum  efTe  fimplicitcr  &  immediate::a:io  autcm  boni 
confeqiiiturefTc ,  fecundum  quod  eft  aliquo  mo- 
dopcrfc6lum;ficenimellappetibiIe ,  &  noo  ali- 
tcr. 

Rcfpondeodicendam,  fecundum  quod  a  nobi« 
intelliguntur,  ac  declarantur  intentiones  boni,& 
veri ,  veritatis  rationem  priorem  cflTe  conceptu 
bonitatis  .  Acloqucndo  dc  his  cntis  paflionibus 
fecundiimfe  ,fpeflata  nimirum  earundem  natura, 
fortafle  nullum  inrer  fe  ordinem  habent  ,  fcd  im- 
mediate  omnes  abentis  rttione  dima.iant,  atque 
cfFiuunt.  Dcclaratio  ;  Nam  nob  s  copfileraRti- 
buscntis  naturam  ,  viJetur  immcdatifTim^  illi  in- 
eflTe  unitatem .  Ex  hoc  enim  quod  cns  eft  reale, 
quamvisejusquiditativusconceptusfit  fimpliciter 
fimolex,  oportct  tamen  hancrationem  cfTe  indi- 
vifam  in  fe  .  Utcnimin  eflTentiis  psrdculanbus, 
nifi  hominis  eflentia  foret  infe  indivifa,  jamnon 
cffet  ejus  eflTentia,  fed  aliis  quoquc  communis  : 
ita  8:de  rati«ne  cotisin  fe:  eft  ig'tur  ensunum. 
Quade  caufa  Philofbphus  ,  5.  Aletapbyf.texc.  ^. 
dicit  cntis&  unius  eflTe  cafdem  pjfliones:  nempe 
quia  ut/u/»  cum  fitprima  illius  pafllo  ,  ac  imme- 
diatius  adhsrens,  ac  profluens,  quodammodo 
habetrationcm  fubjefli  refpeftu  aliarum  pafllo- 
num,  qus  fubinde  asqual.ter  dicuntur  de  ente, 
&uno  .  Exinde  cns  unumefl  fui  manireftativum 
cuicunque  intellc6lui  potenti  cara  manifeftatio- 
nem  apprchendcre  :  Atquiideft  cns  verum  efTe, 
prout  vcritascumente  reali  convertitur ,  cftque 
ejurdem  abftraflionis,  &  ambitus  cum  iilo  ,  ju- 
xta.d\Sii  itt  antecedentihns:  igiuir  fccundo  lo- 
co  videturordincm  tenerepafllorc;/  .  Deniquc, 
qnoniam  ens  ita  fui  manifeftativum ,  parier 
o'l:endere  potelldifTufivam  rationem  fui  in  omni- 
bus ,  ac  reipfa  reperiri  in  omnibus  ,  qux  non 
imph'cant  contradiftionem,  hoc  ipfb  eft  fuapte 
natura  motivumappetitus  omnis,  u:  ens  t(i :  de- 
clarandam  autem  communitcr  putamus  hanr  «ntis 
paflioncm  ptr  rerpe(5lumaptitudinalein  ad  appeti- 
tum:  ergobonitas  in  cntcreali  /cquitur  ad  unita- 
tem  ,  &veritatem:  igitur  bonum  fccundum  ra- 
tlonem  cft  vericonccptu  pofterius . 

Quod  vero  cjufmodi  entis  pafTiones  fecundum 
caruraB»tur)imforttflrealitsr  difpefit*  invenian- 

tvr , 


4.  iit.  ^.  luxnt 


Ubilapta. 


S.  Thora.  hic 
Cr  infoliniom. 


Non  diffentirt 
hic  de  diVil, 
<f(ion«  piCTtj- 
njjii  entiaiquii 
in  hypotheil 
S.  ThomK  po» 
tc9  propoStu^ 
dechrjfj  ,  ja- 
XIX  m3ait'j  n 
Dj-loriiduo.H- 

lio.  \.  >.5'  i  >■ 

h.yc  q.tt;tion;  . 
Sedincpten_, 
fiam  «ircn  t»- 
lem  Ji.linckioik 
ne  ^cotiuipe- 
rit  j.  /i  /.  i^.  X 
alibi  ftquen- 
ter  .  Viden.Hi  • 
jTcotilr  inMe» 
t.ii)hylitii/if^rr 
cit.  tcsmn  n. 


2l6 


Summce  Joannis  DunsScoti, 


fttmum  • 


Mei.Tph.v  .  Re- 
^enti»'e=  ;  8c 
«tiam  Vetrret, 
ut  Antoniub 
,^n.1  easTrom- 
jet.i  B^reti'5 , 
^uo  OrbeiUii 


4. -Jift.  4  J.  ?.  4. 
lat.  n.  ii.j£i3. 


tuf,  nullum  inter  fefe  ordnem  pi  101  is,  6<poll;e- 
riorisfervantcs  ;  cx  eo  probabilitfrdcducendum 
vidctar,  quod  cum  in  fc  ipfis  abftrahant  i  quali- 
bct  ahfoluti  ,  &  refpe6tivi  ratione  ,  ut  carundem 
fubjiftum  ,  in  quo  unitivecontinentur,  ac  reali- 
ter  identiiieantur ,  refpeftus,  perquos  dcclaran- 
tur,  non  ingrediuntur  ipfarum  conceptum  quidita- 
tjvum  :  iileautcmordo  efl  ex  his  rcfpt.-ctibus; 
ergo  talisdifjiofitionon  fpeftat  ad  naturani  ipfa- 
rum  in  fe  .  Sicut  ergo  entis  realis  ratio  eommunii- 
fima  ,  nihil  cft  ccrum  ,  in  quibus  reperiri  poteft, 
fed  cfl  taRtum  ipfa  ,  ita  &  fimplices  hez  ipfius  paP 
iiones  ejufdem  ahftraftioris  ,ac  indiffcrentias ,  ex 
«quo  immediat^  ab  illo  profiuere  videntur;  fpe- 
ctanies  quidem  ad  fecundariam  entis  realis  perfe- 
ftionem  ,  kleoque  co  poltcriores  ,  &  unitive  con- 
tcntJe  in  illa  ,  fed  nullum  prioris,  &  poflerioris  or- 
dlneminter  fe  habentes.  Deinde,fi  fpiflata  natu- 
ra  earum  entis  paffionum  ,  ftatuendus  eflet  inter 
eas  ordo  prioris  ,  &  pcllerioris  ,  adeout  una  pro- 
flueret,  acinefTei:  fubjefto  mediante  alia ,  videre- 
tur  pclleriorem  oftendi  pofle  de  ente  pcr  eam  , 
qua  per  prius  illi  inharrcns  ,  pofTet  efle  medium 
cftendendi  fecundam,  ficuti  eft  ratio  ipfius  inhai- 
renti»,  feu  fit  inter  eas  ordo  caufalitatis ,  fiv«  or- 
do  effeftuum  rcfpectu  ejufdem  caufae  :  Sed  nulla 
paflionum  entis  poteft  dc  ipfb  evidentcr  concludi 
ner  al.am  quafi  priorem  ,  vel  cau^am  inharentis 
pofttrions  ;  iiam  talisdifcurfus  alTumptx  prxmif- 
liEDon  eflcntadmodum  eTidentiores  conclufioni- 
bus;  ut  fi  argueretur  :  Omne  unum  eft  verum:  ens 
eft  unum  5  ergo  verum,  &  fic  de  aliis.  Igitur  ipfa- 
lumnatura  (pefta'a  ,  forte  ex  scquo  cnti  infunt 
immediat^  ,  propterca  quod  ab  eodem  immediati 
omnesemanent  ^uanqnam  negandum  non  fit 
exmodo  cxplicandi  ea.s  paflTiones  ,  quafdam  efTor- 
tnari  pcffe  demonftrationes  de  ipfis,  ac  unam 
oftendi  per  aliam  ;  non  vera  tamen  demonftrano- 
ne,cuius  medium  cft  dcfinitio  fubjcfti .  Nam  en- 
tis,  &  piflionum  ejus,  utpote  fimpliciter  fimplices 
efle  nfouit  definitio  ;  fcd  per  expreffiorcm  ,  aut 
maiorem  termini  declarationcm  ,  per  circumfcri- 
ptioncs  con?,ruas  faciendam . 

Ad  Arg'JM5nta  .  Adprimum  rerpondeo,///- 
pra  q.  5*.  art.  2.  declaratum  fu-.fle,  qua  r^tione  bo- 
riras  fit  caufa  entis  ;  nam  eft  caufafinalis,  quii 
Deus  intuitu  fu«  bonitat's  condidit  rerum  uni- 
veifitatem,  a^qiie  ad  fe  ipfum  ordinavit  ,  utor- 
dinatonim  tffiagitabatnatura  .  CaBterum  ficutob 
talem  caufalit?tei"n,boritas  non  eft  e(Pe  prior  ,  imo 
eftentis  perfe£tio,  &  bonitas  infinita  ,  perfettio 
item  11  finita  ejus ,  qui  ^  fe  eft  ;  ita  nec  eflfe  poteft 
fecundum  rationem  vcritate  prior,  quatenus  ad 
enscomparantur  ,a  quoprofluunt ,  &  explicantur 
per  tranfcendentalcs  refpe^tus  ad  intelleflum,  & 
ttppetitum  ,  quae funt  putentia:  operativae  circa  to- 
tum  ens. 

Ad  fccundum  dicendijm,  quemadmodum  ve- 
rum  eft  bonum  participatiorc  boni,  quod  eft  tale 
per  efl"' ntiam;ita  Stbonum  cflTe  verum  veritatefi- 
bi  parricipata  ab  ea  ,  quae  eft  per  eflentiam  ;  ac 
proinde  paris  perfeftionis  cfle  eflentialitcrverum, 
ac  efTentiiliter  bonum  .  Ex  hocergo  capita  ,quod 
procedit  de  enti*  paflionibus  fecundum  perfcftio- 
Tiem  ,  quam  intrinieciispraefeferunt,  non  poteft 
acctp^  medium,  feu  pro  unius,  feu  pro  alterius 
ampiiori  perfeitionc  .  Sed  quia  verum  elt  enti 
prop'nquius  in  ordine  ad  potentias  intelle6iualis 
natura,  ideo  fecundum  rationem  bono  pr«mit- 
tendum  videtur . 

Ad  tertium  dicendum  ,  extltifle  declaratum  in 
mtecedentibus  qualiter  aliud  cft  verum  in  rebus  , 


Do<!lor  iRCom. 

fuper    fi/.  ;!:;,•< 


Quodlib.  6% 


&quoruplex  ,  ahud  vero  inintellccla  :  at  hic  non 
efle  comparationem  de  his  veris  in  gcncrc  ;  fed 
duntaxatdeveritatis  conceptu,ut  eft  entis  paffio, 
in  ordine  ad  bonum  ,  ut  pariterconfequitur  ratio- 
nem  entis  rc.ilis  ;  acde  his,  ut  anobis  explican- 
tur ,  &  intelliguntur  folutionem  proccdcre . 

Ad  primum  in  oppofitum ,  putaiius  minorem 
non  effe  admittendam,  exdict'S  fupra,  q.  5.  art.  5, 
i^.^d priif?uin  .  Nametfi  adPhilofophi  mentem  , 
l.Mctapbyf. ttx.c.i.  fatendum  fitin  Mathematicis 
non  leperiri  bonum,  quatenus  nihil  in  his  de- 
moKllratur  cx  rstione  boni,  ut  puta  hoc,  aut  il- 
lud  ita  fe  habere,  q"ia  melius  eft  hoc  modo  efTe, 
&  detenus  alitereffc;  Quiia  cum  Machematica 
abftrahant  aforma  flibftantiali,  &a  qualitatibus 
naturalibus,  abftraherc  fubinde  ncccffe  eftamo- 
tu  ,  &  ab  ;i6tione  agentis  propter  finem  ,  &  bo- 
num  .  S'ed  non  exindeeft  inferendum  Mathema- 
tica  carere  bonitate  entis  ,&  talis  ent'S  :  de  iis  cft 
enim  fcientia  realis  ,  &  cum  aiiis  entibuscompa- 
rantur,  funt  necefTario  perfcfticra  ,  aut  impcr- 
feftiora  .  Verum  ergo  ac  bonum  reperiuntur 
in  omnibus  cntibus  efTe  reale  habentibus  ,  ac 
ffqualis  ambitus  cum  fubjefto  ,  quod  confequun- 
tur. 

Adlecundum,  fi  ille  ordo  interentis  pafl^iones  <-'''''''5.'"*?' 
atuatur  relpcctu  noftri  ,  qui  concipimus  ,  &  ex-  diumt. 
plicamus  illas  rationes  per  comparationem  ad  po- 
tentias  natura:  intelleftualis  ,  concedatur  .  Sed 
non  ideoexiftimandum  eft  ,  ita  pariter  eflTc  difpo- 
fitasexnatura  earum  ;  nam  fortaflfeomnesimme- 
diate  le  habent ,  ac  pullulant  ab  rommuni  fubj«« 
fcto  .  Vel  fi  inter  fealiquem  ordinem  prioris,  5c 
pofterioris  teneant,  non  exind^  conftare  videtur, 
verum  efle  fecundum  rationcm  bonitate  prius; 
quia  bonum  pofltt  eflTiL.'  enti  prop-nquius  tn  ordine 
nobiliori  ,  vel  feturdum  conditionem  nobiliorem  , 
quaiisefl  ratio  communicandi  perfeftiones,  five 
finaUter  terminandi ,  &  complcndi  perfeftiorem 
alterius  ;  unde  &  bonum  ab  Auguftino  l.  de  'Z)o- 
iJrJKa  Chriflinna  dic-tur  ccmmunicarivum  fui;&  . 
finis  ,  S.  Phyf.  &  5.  Meiaphyf.  ^  i.  Ethic .  Qui 
porro  conceptus  videntur  enti  proximiores  ratio- 
ne  veri ,  fpc5tata  eorum  natura  in  fe  ;  quanquam 
\v\  alio  ordine ,  &  difpofitione  intelligatur  vcrumi 
enti  propinquius  ,  ut  d.ilum  eft  . 

ARTICULUS    V. 

Utriim  Deusfit  veritas, 

J)o&or  de prjmoprincipio  cap.  4.  num,  j(S, 
S-  Thcm,  r.  />.  q.  16.  art.  5. 

VIDETUR  Deiisnonefre  verita»  .  Etenfm 
vcriras,  potiflimum  confiftit  in  compofitio- 
rc  ,  &  divifione ,  ex  d  flis fupra  articulofecundo . 
Sed  in  diviro  inrelleftu  locum  habcre  nequit 
compcfitio,&  divifio,^^  ciUtefl.i/^.  articulo  14.  no- 
vitenimomnia  fimplicicontuitu  ,  noncomponen- 
do,  aut  d  videndo  ;  crgo  non  eft  in  intelle^tu  divi- 
no  prjccipua  veritas  ,  atque  ita  nec  Deus  videtur 
appellandus  veritas . 

Prxterez,V  tritis,exarticfi/oprimo  eft  per  con- 
formitatcm  ad  producentem  ,  &  intcUigentem; 
quatenus  objeftum  intelleiftum,  vel  intelligibile 
poteft  fuoexemplari  conformari.  Sed  inDto*il 
iinpoflTibilis  is  refpe^tus  ad  producentem,ctima  le 
fit;nec  rurfusfit  proprioexemplari ,  velfimilitu- 
dini  conformjs  ,  qua;  in  ipfb  non  eft  ,  nifi  ia  ordinc 
ad  alia  a  fe  ;  nec  obje(5lum  ad  intelleflum  refertur 
per  conformiutem ;  ciim  idem  fit  libi  iniclligens  , 

in- 


Tomtis  l  Pars  IQueeftio  XVI  Art  V. 

fntelle^us,  &  iiifclltitum  ;  ergo  Dcus  non  ell       ~  "  ~ 


«17 


(.dift.  I.q.  1. 


i 


D:>flor.i»  Mf 


Sx    Auguftino 
He  v«r.i  Reli;. 


r.  ts.  V.  luvra 
;;•  l.;.4rr.6. 


vcritas, 

Prsterea,  Ex  cJi^is  /;;  antececUnttbus  articttU!. 
verftas  eftcntis  pafTio,  ciim  ipfb  fiibindc  conver- 
tibilis  ;  i_^itur  &  omnis  entis  paricer  erit  paffio  ; 
atqne  ita  uti  eft  proprietas  entis  finiti ,  &  depen- 
dentis,  ita  &  infiniti,  &  independentis.  Scd  ex  hoc 
quod  veritas  eft  pafTio  enti.":  finiti  ,  nullum  tale 
ens  e(l  verita j ,  fcd  verum  ,  (tu  habens  veritatem; 
crgo  necipfi.im  ens  infinitum  eft  veritas  nuncupan- 
dum  ,  fedverum,  quo  oHiendatur  veritatem  efl*e 
ejufdcm  paffionem,  &  non  ipfam  ejus  efl^entiam  , 
quod  infinuari  videtur  per  hocquod  appeiletur 
Deus  veritas.  Nam  pafiio  non  prxdicatur  fub- 
ftantive  de  fubjeflo . 

CoNTR  A  ,  quxft.  6.  art  2.  oflenfum  efl ,  Deum 
eflTe  fummum  benum,  ided  ,  bonum  per  efTentiam, 
ipfamque  bonitatem  ,  er,i^o  reflifilm^  quoque  di- 
citur  V^eritas  ,  feu  verum  per  e(rentiam,necaliud 
velle  videtur  Ariftoteles  i.Metaphyf!tex.  c.  14. 
cum  i\t,J;cut  fecutfdum  effe uiiuwquodquefe  habet^ 
xxi  fecundum  •veyitatem  .  Cum  ergo  Deus  fit  ens 
perefTentiam  ,  quod  efl  ipfum  e/?* /«/9;;//«;»  ;  ita 
&  per  eflentinm  erit  veritas,  fammumque  intelli- 
gibUe.Unde  Magifler  veraciflimusdicii;  Egofunt 
viUt  leritaSy  ^  vita  \\oiVi.  14. 

Refpondeo  dicendirm  ,  Deum  veriflim^  efTe  'p- 
fam  Veritatem  .  Declaratio,  primum  principium 
ut  eft  totum  (?/7<r  perfeftum  ,  &  plufquam  perfe 
ftum  ,  ita  nikil ,  cui  aliqua  connectatur  imperfe- 
ftio ,  includcre  potelt ;  eft  itaque  primum  ,  & 
pcrfeftiflimuofi  &  infinitum  in-elligibile  ,  fecun- 
dum  omnem  fui  intelligibilitatem  perfpeflum,  & 
comprehcn''umab  int«IItctu  virtutis  pariter  inii- 
nita;;  hoc  autem  intelligere  comprehenfivum  in- 
tclligibilis  intiniti ,  idem  eft  ac  ipfum  intelligi^ile 
exdiflis  fupra  qu^ft.  14.  art.  4  crgotali  in  com- 
prchenfione  ,  acfubftantiali  unicne  IntelligentiaE, 
intclk.6ti ,  ae  intelleftus  eft  fumma,  prima  ,  ac 
finceriflima  veritas,  uti  intellig  bilitas  afiuintel- 
lefla  eadem  operationc  ,  quss  eft  idem  ,  ac  fub- 
ftantia  operans:  Nam  propterea  aliis  in  intelle- 
ft.bus  eftalia  opcratio  ab  potentia  opcrante,quia 
intelleftuscft  in  potenti.i  ad  intelligibile  ,  antc- 
quam  ipfum  intelligat  ;  in  primo  autem  ,  ubi  eft 
ratio  omnimoda  aftus  &  perfcfli ,  nulla  efTe  vo- 
teft  potentia  ;  ergo  nec  aliqua  diverfitas  ;  i;>itur 
intclligibile ,  &  Intelligers  ,  &  in-eIIe6lio  ,  eft 
cadem  omnino  fubftantia  ,  &  fubfiftcns  veritas. 
Rurfus ,  intelligibilitas  commenfuratur  ei ,  cujus  ■ 
eft  intelligibilitas  ,  ut  diftum  ell :  ergo  efTe  pri- 
mum,  &  totum  ff^y>  fequitur  omnis,  &  infinita 
intelligibilitas:  Atqui  hxe  eft  penitus  ex  fe  ,  & 
perfe,  &  oon  per  aliud  prsfens  intelleftui  natu- 
raliter  mobili  ab  hac  inteiligibilitate  ;  ergo  tale 
e/j^e  ,  &  intclligib  le  eft  ventas  prima  .  Nam  quod 
ron  eft  id,  quod  anparet,&:  efle  videtur,  falfum 
eft  ;  ac  propterea  alia  ab  ipfo  efTc  poteft  ratio  ap- 
parendi  ;  quia  fi  Ibla  ejus  natura  foret  fibi  ratio 
oftendendi  f e ,  }am  appareret  quod  eft,  &  in  eo 
falfitas  non  eff«t .  Cum  igitur  intelleftui  infinito 
nihil  «flTt  queat  ratio  apparendi  ,  mfi  fua  eflentia, 
fl  qua  narurali  ordine  immutatur,  &  a  nullo  alio 
flc  immutari  fitpoffibile  ,  nihil  non  veriflTimum  , 
ac  fincerifllms  veritatisin  eo  locum  haberepoteft. 
Tanilem  ,  in  intclligibili  infinito,  &  pcr  ipfum, 
cft  intellc6tui  divino  prxfens  omne  intelligibile 
fub  pcrfc6tiflrima  rationc  intelligibilis  ;  Siquidem 
quxlibet  fornia  rei  eft  aliqua  pcrfettio :  in  ipfb  au- 
tcm  iunt  perfeclionesomnium;igitur  omnia  intel- 
ligibtlia  comprehendit ,  fecundum  omncm  intelli- 
gibilitatem  ,  quam  ex  fc  ipfis  nitifunt  caufarf  . 
Toinus  4, 


■»  ^  •fib 


Eftigitur  in  Deo  vcritas  infillibills  omnium  in- 

telligibilium  ,  adqua;  comparatur  ut  fimplicjfer 

perfeftum  ad  imperfeflum  :  fibi  ergo  fua  cfreruia 

apparente  ,  quadlibet  intelligibile,  ex  ejus  infini- 

nita  claritate ,  fecundum  propriam  rationem  ap- 

parct .  Eft  itaque  Deus  veritas  fubftantialis,  pri-   dia.j.?.*- 

ma  ,  &  iniinita ,  quia  infinita  intelligibilitas  a(5lu, 

&neceffario  inteilefta  fecundnm  quicquid  eft  in 

ipfa  ,  atque  eadem  fubftantia  eft  intelligere  ,  intcl- 

ligibile,   &  intelle6li]$  .  Et  denique  eft  in   ipfb 

omnis  veritas  infinitorum  intelligibilium  ,  ^uxfi- 

bi  comprehenfa  funt  per  motionem  objecli  infiniti, 

&  per  infinitam  intclligcntiam  accipiunt  primum 

eftle  cognitum  ,  &  intelligibile  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rcfpondeo  ex 
diftis  ,  q.  \a^.art.  14.  Etfi  fn  Deo  non  fit  forma- 
lls  Gompofitio  ,  &divifio,  funt  tamen  fibi  per- 
fpeftiffima  extrema  omnis  compofrtionis  ,  &  di- 
vifionij,&  fubinde  omnium  eorundem  convenien- 
tiam  ,  &  difconvenientiam,  non  per  aftum  con- 
ferendi  unum  ad  aliud  :  quia  his  comparationibus 
opus  non  habet  intelleflus  infinitus ;  fed  quia  ex 
comprehenfione  oranium  per  fimplicifllmum  intui- 
tum  ,  neceflTario  quoque  ei  innotefcunt  quaecun- 
que  habent  connexionem  cum  illis ,  uti  funt  ip- 
forum  mutua  babitudines,  &  rcpugnantie;  nega- 
to  igitur  in  Deo  omni  actu  collativo  formaliter , 
adftruitur  in  eo  eminentiori  modo  veritas,  ae 
(i  formaliter  illa  extrema  ad  invicem'  compj- 
rarct . 

Ad  fecundum  cor^cedo  veritatem  in  rebus  ad«. 
quate  intelligi  per  refpeftumad  producentem,  Sc 
intelligentem  ,  ac  infuperunum  modum  vcriefie 
per  conformitatem  ad  proprium  excmplar:  quan- 
quam  fub  hac  ratione  non  poflit  inteliigl  entis 
pafTio ,  fed  magis  fpecics  una  veritatis,  q-js  eft 
increaturis,  nonquatenus  entia  creata,  vel  ef- 
formabilia  ad  txtra  ;  de  quibus  »rticu!o  primo 
aftum.  Cumfubditur,in  Deo  eft  impcfi"ibilis  re- 
fpe6lus  adproducentem,  cum  a  fc  fit.  Refpon- 
dco  ,  ut  Deus  cft  iiinprodu(?lus,  &  improduci- 
bilis,  fii.-  cft  vcritas  per  conformitatem  intelligibi- 
lis  irfiniti  ad  intellef^tum  pariter  infinitum  ;  quan- 
quam  prout  veritas  eft  conformitas  produfti  ad 
producens  per  adsquationem  ,  inveniatur  in  Fi- 
1'0  Dei ,  qui  veritas  eft  :  cft  er.im  fumma  fimili- 
tudo  principii  producenris  ,  fecundum  Augufti- 
num,  &  Hilarium  22.^^  Trinit.cap.  5.  Et  cum  i.Jifl.*.  «.<, 
inftatur  contra  conformitatem  intelligibilis  ad  in- 
tel!e(5lum  :  quia  unum  ad  aliud  non  ref.rtur  ,  fiint 
enim  ead«m  fubftantia  .  Refporifio  ,  eum  actum 
operativum  ,  quo  Deuj  fe  ipfum  comprehendit , 
nullum  piaecxigere  ,  aut  concon'itari  refpcftum 
prsrfijrtim  rationis  .  Nam  Deus  eo  aiftu  eft  fapien-  Q.oiib.  ^  , 
tifrimus,&  bcatiflimus, quia  comprehenfivusfui 
&  inhnitus  fubinde  :  infinitum  autc  m  intcnfive  cx 
natura  rei  non  prarequirit ,  aut  cocxigit  aliquid, 
cui  repugnat  i;n'initas  ;  cujufmodi  iiint  omncs 
refpcctus,  &  pra:i'ertim  rationis  ;  Quonitm  igi- 
tur  hicnon  eft  diverfitas  extremorum,  fcdomnia 
funt  unum  per  fubftantialem  identitatem ,  ideo 
roncft  veritas  inter  objcftum,  &  iDtcIleftum  , 
ut  in  creatis,  fed  per  eflentiam,  eft  prima  vcritas, 
ut  diftum  cil  in  fblutione. 

AdTertiumrefpondeo,  quemadmodum  boni- 
tas  paflloentis  realij,  con.^equens  proindtJ  quic- 
quid  eft  ut  propria  paflioejus  ,  uni  duntaxat  con- 
venit  per  eflentiam,  primo  fcilicet  principio,& 
aliisomnibus  ab  ipfa  ex  lllius  participatione  ,  cx 
diftis  q.e.art.  j.ita  &veritas  .  Ut  ergoalia  a  pri- 
mo  funt  vcra  non  pcr  eiTentiam  ,  quia  per  aliud 
diftinftam  ab  ipfix  cft  conformitas  intcllefiu» 
E  ^  ««lii 


6.  Metiphyi'. 

ium  oiiuMiJti»- 
ncm . 


•Qn«/11Ib.  q*  >• 


)■  Ai  tr%umt,t- 
tum  jiriati^aU, 


«.rii«.  M>4. 


Ibidern   lit  <»•■• 


l.diC.J.  quffl. 

J.in^rg»m,ftr 
ipdli» 


I: 


2lS 

cum  intcflfgibni  ,  nee  confequenter  appcliantur 
vcritas  ;  ita  prirnum  &  totum  eJJe  reclinime  dici- 
turwnViZJ  pereflent:am;  quia  ejus  efTencia,  & 
fubllantiaeft  intelligibile  ,  &  inteileaum  ,  ncc  in- 
digct  Deus  alioa  ii  dillinfto,  ut  comprchendat 
eflent-sm  fuam  .  Unde  6.  de  Trlnit.  cap.  ult.,  ait 
Aa^u[kn\is,prJwus,  ^  funmus  in:elleVcus,cui  nott 
ej}  aliud  vivers,  eiUud  intelligere.Et  cum  dicitur 
inargu-nenco,  pifllo  non  prsdicatur  fubilantiv^ 
de  fubt.-ao.  Refpor.fio,  id  vcrum  efl^e  in  creatu- 
ris ,  ubi  per  abllraftionem  prjcrcinditur  a  concer- 
nentia  prWdicati  abflraai  ad  fubjeaum;  fed  in  di- 
vinis  alitcr  cvenit :  cum  enim  abrtrafta,  modo  fint 
abfbluta,  flntformaliter  infinita,retinent  ex  mo- 
do  ipfoinfinitatis,  identitatemcumfubjeao:  ac 
pro'nde  vera  t  ll  ibi  talis  predica  io  ,  non  in  crea- 
turi$,neque  in  lis ,  que  formalitar- infinicat«ra 
con  includunt  • 

ARTICULUS    Vi. 

Utrum  fituna  fola  veritss  ,  fecundumquam 
omnia  fuDC  vera. 

t)ocior  lucii  i»  margine  citatis.S.  Thom.  \.p, 
qutefi.i6.artic,6. 

VIDETUR  una  duntaxat  efle  veritas^fecun- 
diim  quam  omnia  funt  vera  .  Siquidem  ex 
artictilo  pracedenti,Tit\is  ell  veritas  prima,&,per 
efTentiam^uti  &ipfumtf/?ff  per  efTentiam  :  fedhKC 
ventas  prima  ,  &  lux  increata  e!l  primum  princi- 
pium  fpeculabiliuni,5c  ultimus  finis  rcrum  prafti- 
cai um;fic  ut  ab  illa  luce  accipiantur  principia  tam 
fpccu!abilia,quar^praaica:ergo  ficuti  praaica 
quicque  non  funt  bona  nifi   ex  reaitudme  ultimi 
iinis  (  omne  enim  aliud  bonum  ,  videtur  efle  quae- 
dam  participatiouiJmi  finis)  ica  nec  aliudpoteft 
eflc  vcrum ,  nlfi  pcr  veriratem  lucii  increatasiunl 
ergoell  veritas.fecunJum  quamomnia  funt  vera. 
Pr^cerea,  Auguftinus  rz.  Confefl".  cap.   2j.  JV 
ambo\T\c\^i\t  ^'videmusvertim  e/fe  qtiod  dicls ,  & 
anibo  'videmus  lerum  ejle,  quod  dico,  ubi  quafo  id 
•videmus  ?  Nec  ego  tiiique  in  te ,  nec  tu  in  nie,fed 
embo  in  ipfiWfUefupra  mentes  noflras  cjl ,  incom- 
tnutabilii:eritate.  Vericas  autem  incommutabil  s 
fupra  mcntem,  Deusell  :  igitur  per  primamve- 
ritaiem  omnia  funt  vera  ,  atque  in  illa  ,  &  per  il- 
Jam  apparcnt ,  atque  deprehcnduntur  efle  vera  . 
Praterea,  Q^uoniam  ens  univoce  dicitur  deom- 
T)ib-s  cmnino  tnt  bus  ,  rea^  omnia  diciintur ,  & 
funtentia,  fccundumunam  entis  rationem  :  (id 
etiam  veritas  hibere  debetconcepcum  unum  uni- 
voce  diaum  de  omnibus  veris  :  cum  fit  entis  paf- 
fio  cum  illo  convertiblis:  ergo  unaeft  vcrita$,fe- 
cundum  quam  omnia  font  vera  . 

Praterta  ,  Deuseft  primum,&  perfeaifllmum 
cognori.ibiUumomr.ium,  atque  ^trorwm  : primum 
autem  in  quocunque  genere,  efl  cauf*  ejfendi  aliis 
in  illogenere,  ex  2.  Metaphyntcx  c.4.  Sicuci  pri- 
mumcalidumeft  caufa  caloris  in  onnnibus  aliis: 
ergo  Deuseftcaufacognorcendiomniaalia  ab  ip- 
fo.  Acquiomniacognofcuncur  ,&  inteiliguntur  , 
quatenus  per  vetitatem  fe  fe  manifeftant  intclle- 
6tui :  ergo  a  prima  veritate ,  cft ,  quod  caetera  fint 

Confirmatur ,  Unumquodque  ficut  fe  habet  ad 
ep,  ficfehabetad  veritatem,  ex  Philofopho , 
locofiatim  citato  :  fed  nihil  eft  ens  per  participa- 
tionem ,  nifi  ab  ente  imparticipato  :  igitur  nec  eft 
verum  mfi  per  vcritatem  imparticipati^m  qus 
unitaeft. 


Summa  ]oannis  Duns  Scoti . 

CoNTRA,ad  Roman.  i.  Iniifibili»  Dei  it  crea- 
turam-mdiperea,  qux  falU  f.int,intellecla  con- 
Jpiciuntur :  ergocreata  quisque  habent  propriam 
intelligibilitatem,  &  veritatem:  alioquin  haud 
pofTent  intelligi  ,  &  manifeftare  fe  intelleaui  ex 
ipfis  cognofcenti  fummam  veritatem  ,  qusfua  Ju- 
ce  inacceflib.li  fuperat  omnem  vim  intellectus 
creati . 

Respondeo,  /^/ceft  fententia  talis,  quoniam 
veritas  per  prius  ell  in  intelleau  ,  &  per  pofterms 
in  rebus  ,  fecundum  quod  ordinantur  ad  mtelle- 
aum  divinum  ,  manifefte  veritas  una  logice  dici- 


i.dift-  ?•  <?•  -- 
i.AUoffrJiiun>. 


mdivinum,  

turde  omnibus  veris  ;  ficut  fanum  dicitur  deani 
mali,  &urina,  &  medicina.  Nam  licet  fanitas 
fit  intrinfece  tantum  in  animaiJ ,  ab  ea  tamen  de- 
nominantur  medicina  fana  ,  quatenus  eft  illius  ef- 
feaiva,  &urina  in  quantumeft  faiiitatis  fignih- 
cativa:  ita&a  veritate,  qu»  intrinlece  eft  in  in- 
telleau  divino  denominantur  cat';era    vera  per 
conformitatem  ad  ]llum:igitur  veritas,qua  omnia 
ibnt  vera,quodamm©doeftura,  &  quodammo- 
do  multiplex,  pro  multipHcitate  nimirum  cogni- 
toruminuno,  vel  divetfis   intelkaibus  creatis. 
AcproindelicetpK-res  fint  cifcntia,  vel  form3 
rerum,  tamen  unatft  vcritas  d;vini   jntelleaus, 
fccundum  quam  omnes  rcs  denominantur  vera  . 
Contra  ,  fi  veritas  in  rebus  fit  duntaxat  txtrirt.c- 
ca  quasdam  denominatio  a  verita^e  divini  intellc- 
aus  derivata  ;  i^itur  veritas  non  erit  paflio  entis 
realis;  nam  paflio  ex  intrin^eca  ratione  fubjeai 
dim.anans  illudneceflario  conJequitur  ubicunque 
reperitur,  intrinfecam  fubinde  tribaens  denomi- 
nationem^con^equens  frequenter  ncgat  ^hrlofo- 
phus,  &  nominatim  4.  Metaphyf.  cap.  i.&z-  Me- 
taphvf  cap.  1. ,  ubi  difert^  docct ,  ita  res  fe  habere 
ad  veritatem  ,  ficur  ad  efe.  Ut  i?,itur  omnibus  re- 
bus,  feu  cflcntiam  habentibus  eft  intrinfeca  entiS 
ratio  ,  ita  &  veritas .  Rurfus ,  veritas  ita  propor- 
tionatur  enri ,  ut  quemadmodum  res  fe  habent  a4 
ejfe  ita  ad  cognofci :  quo  perfeaius  crgoahquid 
eft  cns  ,eo  pcrfeaiorem  ,  &  incenfiorem  habet  co- 
gnofcibilitatem  ;  f(d  fientia  prscisi  eflent  vera, 
feu  cognofcibilia  ab  intrinfeca  denomination*  vc- 
r;tatis"^div'na,  omnia  ex  squo  viderentur  vera: 
nam  divinus  intelleftus  xqualiter  intelligit  omnia 
perfcaiora,  &  imperfeaiora  ;  crgo  atqualiter  om- 
nia  ab  illo  denominantur  vers  .  Quodfi  haec  d«' 
nominatioextrinrecapetaturabintelleaucreato, 

pcrinde  eft  :  quia  «adem  eft  intellc6tua!itas  intel- 
leaus  re  pcflu  omnium  ,  feu  fuhftantis  Imt ,  fcu 
accidentia  ;  quod  fi  intelkaus  plus  intelligibih- 
tatis  inveniat   in  uno  ,  quam  in  alio  ,  profetto 
unumquodque  eft  propria  ,  ac  intrinfeca  mtelligi- 
bditate  verum  ,  &  non  per  denominationem  cX« 
trinfecam  tantiim  .  Deinde,  falium  putamus  vcri- 
tateminrebusefl^eperconformitatemad  divinum 
intelleaum,  feu  ad  exemplariain  illo  cxiltentia; 
quia  ut  diaum  fuit  articulo  primo  ,  hasc  veritati» 
rationon  congruit,  ipfi  primo  principio,  utique 
vcriflimo,  quippequodfit  veritas  ipfa  per  eflTen- 
tiam:nec  item  quihuldam  intelligibilibus ,  quo- 
rum  abita  opinantibusnegantur  excmplaria  in- 
Deo;ergoetfi  ultro  conceJamus,  hac  rationc, 
nempe  per  eam  conformltate  n  ad  idcas  ,  intfle  re- 
bu$  effectibihbus  veritatem,non  tamen  ,quatenus 
veritas  entis  eft  psflio  ;  imo  hac  ftatuenda  videtur 
in  ratione  fui  manifeftativa  .  Nam  hsc  ratio  con- 
fequitur  omne  ens  crcatum  ,  &  increatum  ,  fub- 
ftant-Jam,  &  accidens,  ut  cit.  articulop)  imo  e.-^titit 
declaratum  .  Denique  ,  ad  analogiam  veritatis 
quoi  attinet,  fi  inttlligaturfunHari ,   &  concur- 
rcff  cum  conceptu  univoco,  fiepti  cntium  attri- 

buti» 


S.Th6m.hici« 

/otutioni  .  Ubi 
Catttanus  ,  fc 
complures  alli 
putant  res  non 
elie  veras  for- 
n^aliter  ,  kin» 
trinfece  ,  fed 
denumiTiiition» 
t.iiitunt  extrin^ 
fec»   ,  mepta, 

ac  «lerivataa . 

ilivini    intellt» 
Autvciiul*. 


I  Hki 


4-  Hift.  i>. 


To7nus  l  Tars  l  Quajlio  XVI  Art.  VI 

birtlo  ad  prfrrnim  en< ,  &  lUt  ciim  univocationc. 


r.on  rofragamur .  Sed  id  exemplo  minus  apto  de- 
claratur  ;  quia  fanitas  omnino  icquivocddicitnr 
de  fanitate  animali.V"''"'',  &  mcdicina;  licet  enim 
fanitas  dt  «adem,  qua  e(l  in  animali  formaiiter,  & 
qusc  ilgnificatur  perurinam;  t^mcn faiium  impo- 
fitum  ad  denotanduiti  habens  fanitatem  formali- 
ter  ,&ut'fi«num  ,  rftomnino  aquivocum  ;  quia 
in  urina  ,  &  In  medicina  non  elt  aliqua  forma  ab- 
fbluta,a  qua  dicantur  ianc  ;  eftofit  in  ipfis  aliquod 
abfolutum  ,  fuper  quod  fundatur  ratio  figni  ,  & 
cflfeflivi  fanitatis,  proptcr  quem  exinde  ordintm 
ad  fanitatem  ,  extenditurad  ipfa  x\omm  faitu»i^ 
«quivoc^  tamen  ,  Quod  vero  unus  fit  veritatis 
conceptus  ,  prout  eftentis  pafTio  fuadeturiis  om- 
ribus,  quibus  probatur  unica  ratio  fubje^ti  ipfius, 
dequo  aftiim  fupra  ,  cj.  4.  art.^.  &  q.  13.  «rAj.Et 
quidcm  cflTe  fui  manifeftati  vum  intelleflui  potcnti 
eam  maniftflatlonem  cognofcere,  unum  omnino 
conceptum  dicit  rcfp«6lu  omnium  intelligibilium, 
ctfi  gradus  dcinde  habeat  juxta  majorem  ,  &  mi- 
norem  entium  perfeclionem  eflTendi,  quia  tantun- 
dem  unumquodqueeftintelligibile  ,quantum  ha- 
bet  entitaris  .  Sed  ^\  pcrfcftio  entis  eft  nonitas  ip- 
flus,qui  ticri  poteft,  ut  verum  fit  prius  bono,  cimT 
ex  boiitatc  fit  iDtcUigihilitas  ,  &  vis  fe  minife- 
ftandi  major  ,&  minor.''  Refponfio  :  Hoc  probat 
de  bonitate  eftenttali ,  non  de  e  .^qusK  eft  entis  paP- 
fio  ;  quod  fihsc,  &  iHacoincidant  in  eandem  ra- 
tionem  conceptibilcm  ,  hoc  eft  quod  dicebaturfu- 
pra  articiilo  4,  fcilicet ,  eas  entis  palfioncs  aliter 
efle  difpofitas  exnatura  sarum  ,  acanobis  intel- 
ligantur  ,  &declarentur. 

Eil  crgo  dicendum,  unumquodque  verorum  ef- 
fe  tale  propria,  fibique  intrinfeca  ,  ac  proportiona* 
ta  veritate  ,  fecHndiim  gradum  efltndi,  &  non  ve- 
ritate  divina  ,  nifi  fecundum  participationcm  ,  & 
efFe6tivam  caufalitatem  ;  ficuti  in  fimili  dictum 
fuitde  bonitate ,  quxflione  6.  art.  4.  Nam  veritas 
primt ,  &  infinita  nullum  ordinem  naturalem  di- 
cit  ad  intell«fkum  cr«atum  :  quia  accipiendo  mo- 
tionem  extcnfive,  &  improprie  ,  omniiio  p^-imiim 
mobile  motione  naturali  efl  intelle6lus  divinus,  & 
primum  illius  motivum  effentia  innnita,  quseft 
prima  veritas.primumque  inteiiiijibilc  ;  nonergo 
eft  hac  veritas  a  nobis  intelligibilis  virtutc  caufa- 
rum  naturaliter  ad  noftram  cognitionem  agen- 
tiumrSedfiintelligatur  ,  id  profeflo  crit  non  ex 
principio  naturali  ,  fed  l.bero  .  Cum  igitur  virtu- 
te  inteileftus  agcntis  complura  objecta  ,  imo  om- 
nia  finita,  fint  nobis  natur.iliter  int«iligibilia  ,  mo- 
do  non  includantordinemefTentialem  ad  termi- 
num  infinitum,  evidens  eft  quaecunque  cognofci- 
mus  ,  atque  intclligere  pofi^umus  ,  non  efTe  intelli- 
gibilia  ,  feu  fui  manifeftativa  ,  &  vera  per  verita- 
tem  incrcatam  ,  quafi  ex  ejus  motione  &  ipfam, 
&  csetera  intclligeremus;imo  finita  movent  intelle- 
6tum  noftium  propria  virtute  ;  ergo  propria  pol- 
lent  intelligibilitate,&  veritate.  Et  quamvis  hanc 
Ubi  fiipr«  <s./«d  niovendi,  vcl  feutcunque  lotelleflui  manifeftin- 
^f »».<«» rdf;«-  ^j  yjfji  non  haberent ,  nifi  per  rationem  veritatis 
primas ,  &  imparticipata-  ;  ficuti  nec  efTe  poffcnt , 
nifi  per  rationem  cntis  a  fe ,  quod  eft  principium 
primum;  non  propterea  tamcn  intclligihilia  funt, 
aut  cognofcunturper  illam  vcritatem,feii  per  pro- 
priam  ,  ipfilque  intrinfccus  inha^rentcm  ,  ac  pro- 
portionatam  :  ficuti  nec  funt  formaliter  per  ratio- 
nem  efTendi  iinparticipatam  ,  fcd  per  propriam 
natv.ram  ,  ab  illo  acceptam  .  Qu_amvisigitur  ad 
participatamcntitatcm  ,  fequatur  neceffario  par 
cogp.oicibilicas,  ncmpe  participata,  ac  entitati 
conunenfurata ,  psr  veritatcm  prjmam,  $i  intelli» 
Toftius  I, 


9-   Hit  intclli' 
Itninrn  . 


•.diil.  |.  q.  J 
\.  Alia  cjl  ofi- 
...  .  V.  Pr»tc- 
rt». 


i.flft.  I.  ^.  ( 
cuiU,>„  . 


i.dift.  ^.q-i' 

nem  , 


11 9 

gibileimparticipatum  ;  non  tamcnhabent  cogno- 
fcipcrcognofcibile  imparticipatum.ut  cogni'um  ; 
fed  tantiim  ut  per  caufam  dantem  fibi  e/fe .  Porro 
cujus  virtute,  ut  efficientis  eft  aliquid  intelle- 
6lum  ,  &  cognitum ,  non  oportet  illud  pariter  efTe 
fcitum ,  &  cognitum;  ficut  illud,  quod  eft  eiHciens 
alicujus  objefti  vifibilis  ,  nonoportet  effe  vifumj 
rion  enim  necefTe  eft,  ut  prius  videatur  D:us  ocu- 
locorporali,  propterea  quodquis  intuetur  colo- 
rem  ,  quieft  quaedamparticipatio  Dei  ,  ut  caufae 
eflicientis.  Quamvis  igituromnia  verafinttalia 
perparticipationem  Veritatis  incrcate  ;  attamcH 
non  funtformaliter,  &intrinfeci  vera'  perillam, 
kd  per  propriam  ,  &  proportionatam  veritatem , 
pro  ratione  fcilicetentitatis  ipfis  ab  illa  commu- 
nicatam,  &  participatam  .  Reftat  igitur,  ut  eo 
tantum  fenfu  vera  dicantur  omnia  una  veritate, 
quatenus  unus  veritaris  concsptus,  prout  cften- 
tispailio  inomnibu.'!  veris  reperitur  fub  univota 
ratione  ;  qufmadmodum  &  ens  reale  ,  adquodta- 
lis  proprietas  conR quitur . 

Ad  Argumenia  .  Adprimum  rcfpondeo,  ea- 
tenus  luxincreata  eft  principium  priixjum  fpccu- 
labilium,  quatenus  divinus  intelleftus ,  qui  cft 
fumma,  &  increati  lux,  dat  efTe  primum  intelli- 
gibile,&  diftinetumomnibus  objtft-s  fecundariis 
divinefapisntic,  in  quibus  id  effe  habentibus  re- 
lucent  omnes  veritates  necefTarif ,  quf  funt  de 
jlhs  ;  intantumutintelleclns  videns  illa  ,  intelli- 
gat  quoque  omnes  illorumnecefTarias  vertates. 
Nihilergo  poteftcfTe  verum  nifi  per  vcritatemlu- 
cis  incrcats,  quia  ea  lux  eft  ,  quae  dat  primum  ejfe 
intelligibile  omnibus  veritatibusnecefTariis.  Vc- 
runtamcn  proxima  caufa  movendi  ad  intelligen- 
dum  hanc  veritatem  ,  totum  eft  maj.isfui parte  , 
non  eft  lux  increata,  nec  in  illa  videtur ,  nifi  ficut 
in  objcfto  remoto,  quod  qui  cognofcit,  intelligit 
illa  ,  quorum  eft  principiuni,  &  caufa  fccundiim 
qiiid :  fed  caufatur  illa  veritas  ab  extremis  appre- 
henfis  ,  habentibus  refpeftive  rationem  totius ,  & 
partis:  licct  ifta  obje6ta  moveant  virtute  primas 
veritatis,  quaeeft  inttlleftus  divinus  ,  a  quo  pri- 
miim  funt  produfta  in  e{]'e  intellfgibili ,  &  virtute 
cujusetiam  moventaftualiter  ,ut  funt  xnepex^x- 
lis  exiftentiae.intelleftum  crcatum.,Sedcx  his  non 
fequitur,  qua:  intelliguntur  non  haberc  propriam  , 
&  intrinfecam  veritatcm,  tanquam  fequelam  ^/Tif 
intelligibilis  accepti  pcr  aftum  intellectus  divini. 
Et  cum  arguitur  de  bonitate:  quia  omnealiud 
bonum  eft  quwdam  participatiO  u!'imi  finis  .  Eft  ^  ^^^ 
refponfio  ex  dictis  infjlutiotie  .  Verum  eft  enim,  //«  \\u,^'iZ 
omnia  efTe  bona  participatione  ultimi  finis,ut  ef-  "t*'<^»  ■ 
ficientis:  fed  non  participatione  ejus,  ut  priml 
objefti ,  propter  quod  volitum  ,  amentur  &  alit: 
ficutenimnon  oportet  volcntem  aliquod  bonum  , 
actu  refcrre  ad  Deum  amatum,  qui  cft  ukimus  fi- 
nis,&primum  appetibilc  ,  ita  nec  particularia 
bona  funt  talia  honitate   ultimi  finis  formaliter,  ' 

fed  ta n tum  efTcaj vc; Hiic  faciunt  dif ta,  articulo  4! 
quecft.  6.  cit. 

Ad  fecundum  refpondeo  ex  proxim^  diftis: 
conccdo  enim  vera  omnia  ,  quffi  apprehcnduntur  , 
vidcri  in  incomniutabilj  ventate  intcllciftus  divi- 
ni  ,  quatenus  videntur  ut  in  continente  objectum 
proximum,  vel  ficut  in  eo,virtute  cujus  objeftuin 
proximum  movet ;  Ettanietfi  non  vidcaturJux 
increata,  &  incommutabilis  ,  intelliguntur  tamen 
illx  veritatcsper  motioncm  objeftorum,  quibus 
dat  fjiT^^intelligibileiritelleausdivinus  .  Et  qu9- 
niam  id<r^^,noneft  nifi/<rc«//</«/»<7«;(y,  &  opc- 
rationcm  realcm  oportet  efle  a  caufa  habente  efte 
reale,  hi$objc6lis  fecundariis  int«ll«ftus  d  vmi 


.  iiiA.3»i-fftik. 


Simrnajoanms  Dms  Scoti .     u  T 


talionetn 


0.  J- 


I:  Hift»  J.  q.  2< 


CoUat.  jj.  n-i' 


S20 

pon  competif  movere  inteUettum  crcatum  ,  nift 
vrtute  illiusintelleflus,  per  cujus  operationem 
accipiunt<f/?cfecundumquid.  Videntur  igitur  vc- 
ra  necelTaria  in  incommutabili  veritate.ut  in  con- 
tinente  objeftum  proximum  eerum,  &  ficut  in  eo, 
cujus  virtute  movct  ad  percipiendas  cas  comple- 
xioncs  ,  quiex  natura  ipforum  extfemorum  ne- 
ceflario  confequuntur  . 

AJ  tertium  ell  rcrponfio  cx  diftis  :n  fuly.tione  . 
Primumenimintelligibile  eftcaufa  clTendi  omni- 
bus,nonformaIis,!cdeffeaiva,quas  non  nec-el- 
fario  cognofcitur  ,  &  intelligiturex  eo  quod  efFe- 
aus  moveat  intelleaum  ad  cognitionem  lui.  Un- 
de  tantum  poteft  inferri ,  ens  participatum  cogno- 
lci  non  rcffe  ,  nifi  fit  ab  ente  imparticipato  :  led 
ex  eo  non  eftinferendum  ;  ergo  Qon  pofi"unt  co- 
gnofci  nifi  per  primam  veritatem  cognttam,a  qua 
funt  vera.  Sunt  enim  vera  per  illam  effcaive,non 
formaliter,utdiaumefl:. 

Ad  confirmationem  refpondeo,  dittum  Fhilo- 
fopki  effe  verum  de  cognofcibilitatc  rei  ex  parte 
fui;  atnonoportererem,  utifehabet  ad  intelli- 
gibilitatem  ,  ita  fe  habere  ad  cognofci ;  nifi  fit  fer- 
mo  de  inrelleau  ,  qui  refpicit  intelligibilia  omnia 
fecundumgradum  proprium  intclligibilitatis  eo- 
rum,  qualisnoneftcreatus  intellcaus  .  Quare 
«tfi  p'rima  veritasfit  maximi  cognofcibilis  in  fe; 
ron  eft  tamen  neceffario  cognita,  quum  alia  ab  il- 
la  intelliguntur  ab  intclleau  creato  . 

ARTICLUS     VI I. 

Utrum  v«ritas  creata  fit  asterna . 

Bo^or  I.  difl.  3.  n.  4.  §.  Ai  quapionem: 

^  dijh  16.  S.  Tbom.  \.p,  quaj}.  16, 

artiiulo  7. 

Vldetur  veritas  creata  effe  a^ema .  Nam  ve- 
ritatis  omnis  creata  principium  cft  intelle- 
aus  divinus  dardo  efj^e  inteliigibile  omnibus  ex- 
tremis  ntceffariarum  verita^-um  :  Sed  infelleaus 
divinuseft  £e'ernus  ,  ac  neceffario  caufans  om- 
nium  intelligibilium  ;ergopariter  &  veritatesil- 
Ix  erunt  seterna. 

Pra5terea,Omni  exemplari  in  «au  correfpondet 
exemplatum  in  aau  :  Sed  Deus  eft  caufa  exem- 
plarisaterna  in  a^u  omnium  intelligibilium  veri- 
tatum  ;  nam  producit  in  eJJ^e  intelligibili  omnia  , 
inquibus  fundantur  illffi  vcritates  ;  ergo&ipfa 
crunt  xtcrna  ,  ut  &  caufa  earum  :  nam  relativum 
poftulat  correlativum  in  a^u  ;  exemplar  autcm 
refertur  ad  eKemplatum  . 

Prsterca,  Veritas  creata  (  ut  fcilicet  diftin- 
guitur  a  veritate,qua:  cfl  per  effentiam  )  fundatur 
in  vcro  elfe  reali  :  Sed  tale  ejfe  eft  ?ternum  ;   er- 
»o&  ip  a  veritas  eft  eterna  ;  quipp(^  qne;  neceffa- 
rio  conlequatur  illud  e^/T^  .  Probatio  majoris  :  om  • 
He  fundamentumrelationis,  uttale,  efl  neceffa- 
riofecundum  illud  eJJ^e  ,  per  quodfundat  relatio- 
jiem  ;  fedlapis  fecundum  verum  f/^f  effentisE  fun- 
dat  relationem  ^ternam  ad  Deum  ,  ut  fcientem  in 
cternitate:  ergo  lapis  ineternitate  efl  fecundum 
\\a^efje.  Probaturminor :  nam  lapis  fecundum 
id  f/t'  fun^at  relationcm  ad  Deum  ,  ut  fciemem  , 
fecundum  quod  ut  objeaum  cogroRitur  a  Deo: 
imelligitur  autem  a  Dto  veriffim^  fub  ratiorc  ef- 
fcntic,  &  r.on  'ivh  ratione  aliqua  diminuta ,  vel 
ferundfm  ejje  raticnis:cum  prima  Dei  intelleaio, 
uipi«cise  ad  creaturas  terminatur,  ron   fit   re- 
fifxiya:  j^itur  vcritates  omncs  creatc  funt^ter- 


i.dlS.  X.  «.a. 


Probatur  etiam  aliterultima  minor:-  Primarc- 
rumproduaiononeil  tantumalicujus  relacionis : 
quia  relatio  non  eftnifi  in  abfoluto  :  ergo  cum 
Deus  producatomnes  ereaturas  in  ejjc  intelligibi- 
li  ,  terminatur  aaus  intelleaus  ad  abfolutum  ejje 
rerum  produaarum  ,  in  quo  efTe  fundatur  relacio 
ad  produccns  ,  fivead  intelligens  ,  qui.-i  produ- 
cit  per  intelleaionem;  Illud  autem  aternum  ejfe 
confequitur  vcritas  creata  ;  crgocn;  rcterna  .  ^ 

PrKterea  ,  j^ternum  eft,  quod  caret  principio, 
&  fine,  &  omni  mntabilitate  ,  Richar.  2.  de  Trt- 
;-//>. ca/^.p.ejufmodi  eft  veritas,  ut  comparacur  ad 
omnem  intclleaum  ;  ergo  seterna  ,  probatio  mi- 
roris  :  Si  veritatis  fit  principium  ,  adeo  ut  pro 
flliquo  fi^no  veritasnonfit  ;  igitur  tunc  vcrum 
erit ,  nullam  veritatem  effe  ;  &  ita  pariter  fi  yen- 
tati  prsefcribatur  finis  ,  autdicatur  effe  (ubjecHa 
mutationi ;  cum  igitur  ex  fuo  oppofito,  fequa- 
tur  veritatem  femper  effe  ,  profeao  veritas  elt 
aterna  . 

CoNTRA  ,Exdiais^«<!e/7.  ro.  art.  ^  aeternitas 
ita  eft  Deo  propria  ,  ut  impoffibilc  fit  alteri  ab  ip- 
fo  communicari  ;  igitur  creata  veritas  effenequit 

aterna  . 

Refpondeo  dicendum,creatam  veritatem,a2tcr- 
nam  ncceffe  ,  nec  dici  poffe  ;   Quamvis   cnim  ex 
hocquodomnia  intelligibilia  accipiant  ejjentcti- 
farlum,  &  incommutabile  per  a^um    mtelleaus 
di  vini  ,  &  per  hocomnes  veritates  neceffana:  in- 
telligantur  in  illisobjeais  effe  conformes   illa- 
rum'  exemplari ,  intelleaui  fcilicet  divino  eas  ex-- 
primenti  :  propterea  quod   tamen   as.ernitas  elt 
ccndi'io  exiftentis  ,  atqne  veritates  ibi  relucentes 
ron   habeant  exiftentiam  nifi  fecundiim   quid ^ 
jeterns  minime  dici  poffunt .  Siquiriem  non  major 
rec  perfeaior  eis  cnmpetere  poteft  exiftentia  ,  ab 
illa,  quamhahpnf-obieaa,  dequibnsfunt  .  Ea 
aufem  ficuti  ha^ent  efle  ,  ita  &  exiflfinriam  :  sfe 
autem  illud  eft  dun^axat  mtelligibile  ,  quale  nem- 
pe  poffunt  accipere  ab  intelleau  divino  ;  ergo  & 
parem  exiftentiam  ipfis  competcre  neceffe  eft, 
nemne  exftcntiam  congruentem  ejic  inteliigibil , 
qnodeft  altcrius  omnino  rationis   ab  omni  eJTe 
rcali  ,  quod  ^-/Td- largitur  creaturis  caufa  liberi, 
&  contin.of  nter  operans  .  Nec  intelleaus  opera-    i.  m.  t.q.l 
tio  ad  reale  e/Te  extendi   poteft  ;  quii  tunc  ,  cum 
necefiTario  fit  operans ,   prima  rerum  caufa  necef- 
farif.  daret«-/7f  aMs  a  fe.quodeft  imporfibile;  licu- 
tifierironpoteft,  utinfinitum   neceffario  coexi- 
gat,  &  dicat  habitud^pemadterminumfifiitum: 
tunc  enim  magis  neceffarium  ad  fui  eJTe coexigerct 
minusneceffarium,  &  ad  defeaum  finiti ,    feque- 
returnec  fuperfuturum  ipfum  infinitutu,  atque 
ita  ex  minus  impoff  bili  frqueretur  majus  impoffi- 
bile  ;  qu»  funt  admodum  ab  omni  lumine  natura- 
liinteIIeaus,&abomni  veritatealiena  .  Creata 
igitur    quaecunque   veritas  ,   quatenus  nimirurn 
vcrfatur,  &  eft  fiirmaliter  de  iis,  qiie  funtalia  i 
Deitate,  quamvis  ejus  principiumfit  aausintel- 
leaus  divini ,  cunaa  ,  &  infinita  in  ^ternitate  in- 
telligentis,  neceft,  necdici  fubinde  poteft  gter- 
na  ;'quia  e/fet\\xo(i  objeaiv^  habent  per  intelhgcn- 
tiaminfinitam,  eft  incapax  leternitatis  ,  quaeft 
fequela  entis  infiniti ,  ac  proindc  neceffarii ,  &  a 
le  ;  &idcocarens  principi®,  &  fine,  ac  ex  fe  lon- 
gilTime  femotum  abomni  mutatione,  &  mutabi- 
litute,  Veritati  autem  creatas  nequaquam  quid- 
quam  tale   ireft  cx  fuinatura,  &  ratione  j  nain 
pr^terquamquodcxtremataiis  veritatis  non  ha- 
bcnt  ej/cmfi  fecundum  quid  ,  ut  diaura  eft  ,   ip'i 
roncxfe,  fed  ab  intellcausdivini  neceflitate  ,  & 
.iinmutabiliiatc  ,  habet  fempcr  eodem  ir.odo  ie  ha- 

bere. 


Tomusl  Varsl  Quoejl.  XVI  Artic.Vll 

berc,  atque  ita  femper  fuide  ,  &  fo  " 


I 


I 


VirfeiKfa  Glofi" 
6  Lyiheti  lii" 
ftT  dijk  ^e.frl» 


atque  ita  /emper  tuilie  ,  &  fore  ,  Acccdit 
etiam ,  quod  ratio  axernitatis ,  CfUK/}.  lo.  articalo 
prtmo ,  declarata  ,  nulio  modo  adaptari  poteft  ve- 
ritati  creats  ;  ergo  non  efl:  aterna  . 

Ad  Argumenta-  Adprimum  refpcndeo,  ex 
eo  aliud  n®n  concludi ,  nifi  quod  diflum  fuit /» 
/ci:(tioi;e,  nimirum  veritatem  crettam  de  necefla- 
riis  efl^eeternamyt't'«,'/^/^w  niud  pro  ratione  fcili- 
cet  extremorum,  de  quibusell ;  iisnempe  extrc- 
mis,  vel  cbje^lis  intelleftus  divini  ncquitcom- 
petere  ,quod  eftconditiorealitcr  exiftentis,  ficuti 
eflxternitas. 

Ad  (ecuBdum  dicendum  ,  minus  re6l^  attribui 
aliumeffeftum  cau/k  exemplari  diflinctum  ab  ef- 
fc6hi  cauf^  cfficientis  ,•  nam  caufa  exemplaris  non 
eft  nifi  quoddam  efliciens.  Genus  enim  caufs  ef- 
fieicntis  dividitur  in  efficiens  per  inteleflum  ,  fi- 
ve  propofitum,&efficiens  pernaturam,ex  $.PI>yf. 
tex.  c.  45.  Sicut  igitur  naturaliter  producens  non 
eft  alia  caufa  ab  efficiente,  ita  nec  exemplariter 
producens  ,  atque  ita  idem  eft  efl^eftum  ,  &  exem- 
plariter  productum  alicujusintelligentis  in  quan- 
tum  eft  intelljgens  ,  &  inquantum  exemplaris  ;  ac 
proinde  efdem  proprietates,queconveniunt  pro- 
dufto  per  intelle6tum ,  infunt  eidem  ut  exempla- 
tum  . 

Ad  tertium  refpondeo,veritatcm  creatam,qua- 
tenus  perpetua  eft  ,  fundari  in  efie  intelligibili 
quod  aceeperunt  omnia  ab  intelkctu  divino  in 
seternitate  ;  llludautem  f/7^  intelligibile  diminu- 
t^  tantum,&  fecundum  quid  appellari  deberc  ej/e. 
Et  cum  probatur ,  quia  lapis 'ecundum  \\\\xAe[fe 
fundat  relatioaem  adDeum,  utfcientem  verifli- 
vah  in  gternitatc  ipitim  lapidemiEft  igitur  verum, 
&  reale  e/fe .,  quemadmodum  &certifllme  fcitur. 
Refponfio  :  utique  fundamentum  relationis  eft  fe- 
eundum  illud  efie  ,  fecundum  quod  fundat  rela- 
tionem  ,  nifi  relatio  taiis  fit  diminuens  fimpl  citer 
if^f  fundamcnti :  uti  evenit  in  cafu  :  nam  ejfe  co- 
gnitum  ,  vel  exemplatum ,  eft  determinatio  dimi- 
nuens:  At  dimfnutum  refpeftu  diminuentis,non 
eft  diminutum  ,  fedrefpeftu  tertii ,  ad  quodcom- 
paratur  ipfum  fub  determinatione  diminuente. 
Exemplum  :  jEthiops  ejl  albws  fecundum  dente:. 
Hic  fan^  nondiminuitur  album,  fed  accipitur  pro 
albo  fimpliciter  rcf|:)ectu  hujus  determinationis: 
at  ut  accipitur  fubea  determinatione  ,  diciturde 
^thiope  tanquam  diminutum.  Hic  igiturdeter- 
roinatio,  efje  cognitum.,  aiit  exemplutum  ,  aut  ejfe 
iK  intellettione ,  aut  in  opinione:  ^  hasc  cBim  om- 
nia  squivalcnt)eft  determinatio  diminuens  .  Nam 
etfi  ejfe  in  fenon  fit  diminutum,tamen  ut  compa- 
ratur  adtertiumomninodiminuitur  .Q}iippeeJ/e 
Homeri  fimpliciter ,  eft  objeftum  opinionis  ,  ied 
idem  efie  ut  in  opinione  ,  eft  efie  fecundum  quid: 
&  ideo  non  fequitur:  Homerus  eflin  opinione: 
ergo  Homeruspmplicitei  eft .,  aut,  Homerus  efl 
exijfens in  opintoue  ;  erg oJ:mpliciter  exifiit.  Sed 
eft  fallacia  lecundum  quid  ad  fimpliciter.  Ita- 
flue  comparando  ad  intelletiionem  divinam  omne 
intclligibile :  /a/)/jfimpIicitcrperillam  attingitur, 
nedum  fccundiim  e/i'(?efrentia:,ftdetiam  fecundum 
r^^  cxiftentia: :  tamen  utfub  tali  comparatione 
onninodiminuirur  .  Non  fane  diftrahitur,  quafi 
requeat  ftare  efie  fimplicitcr  cum  eo  refpeftu  :  fed 
diminuitur  ita  :  quod  talis  rcfpeftus  fciti  ad  fcien- 
tcm  non  infeii;  ncceffario  fuum  determinabile, 
nempe  lapidem  effe  ens  fimplici-  er . 

Et  ratio  real-s  horum  ell,  quia  prima  diftinfcio 
cniis  videtur  effe  in  ens  extra  animam  ,  &  in  ens 
jn  anima  .  Ens  extra  animam  poteft  diftingui  in 
aft-um  ,  &  poientiam  efTcntia: ,  &  cxiftentra ;  Et 


XXI 

quodcunque  ex  habentibus  effc  extra  animam  po- 
teft  efTe  in  anima ,  quod  effe  in  anima  allud  omni"^ 
ro  eftabomni  eJfetKtrz  animam:  &  ideodenul- 
\o  ente ,  nec  de  aliquo  ejfe  fequitur  ,  habet  efTe  di- 
minutum  in  anima  :  ergo  habet  ejfe  fimpliciter  . 

Cum  fecundoprobatur  minor,  conccdo  produ- 
clionemrerum  in  9?^  intelligibili  non  efle  rela- 
tionis  tantum  ,  fed  etiam  fundamenti  ab[bIuti:non 
quidem  fecundiim  effe  efrentie,&  exiftentis  ,quod 
eft  f^fimpliciter ,  quia  hoc  genus  produflionis 
eft  intell66iui  divino  incompofTibilis  :  fed  fecun- 
dum  effe  dimlnutum  ,  &  fecundum  quid  ,  ut  exti- 
tit  dcclaratnm  .  Eft  igitur  id  i?^  intelligibileal- 
terius  omnino  rationis  «b  omni  effe  fimpliciter: 
quanquam  fit  totale  ,  &  ada:qnatum  reprsfenta- 
tivum  ipfiusf/7e  fimpliciter ,  quod  accipere  pof- 
funt  intellefta  per  aftum  divinae  voluntatis  :  & 
ideo  &  efie  intelligibili ,  &  complexionibus  necef^ 
fariis  de  tali  efie.,  duntaxat  equivoce  ,  &  fccun- 
dum  quid  convenit  eternitas ,  quia  non  fub  ea  ra- 
tione  ,fecundum  quam  eftconditio,  aut  modus 
realiter  exiftentis  . 

Ad  quartum  ,  refpondeo  tale  argumentum  ur- 
geri  non  pofTe  ,  nifi  prout  veritas  confequitur  res 
in  tempore  produftas  quarum  eft  verum  proprie- 
tas  :  vel  prout  eft  in  intelle6tu  creato:  nam  refpe- 
ftuintellciSlus  divini  quscunque  vera  ,  in  eterni- 
tate taliafuerunt,nunquamfubitura  variationem. 
Cum  itaqne  arguitur :  Si  nulla ijentas efl :  ergo 
nullam  veritateitt  e/fe  efl  verum.  Confequentia  cft 
negandat  Siquidem  fi  nulla  verita«ef^,  ut  put* 
nec  veritas  rei  ,necin  in*clleftu  componente,  & 
dividente:  quia  in  hypothefi  nullus  clTct  intelle- 
6tus ,  tantum  fequitur  :  Se  nulla  leritas  efl :  ergo 
non  efl  '■jerum,  aliquam  'veritatemeffe  :qu  a  nulli 
eft :  fed  exinde  praeterea  inferre  :  ergo  'verum  efl 
aliquam  'veritatem  no»eJfe:t^  fallacia  cnnfcqucn- 
tis  a  negativa  habentc  duas  caufas  vcritatis  ad  af- 
firmativam  ,  quscftuna  illarum  :  iicMt  qutejt.  2> 
artic.  I.  etiam  annotatum  fuit . 

ARTICULUS     Vlir. 

Utrum  veritas  fit  immutabilis  . 


1.  Hift.  t.^'%. 
$■  Ai  urtSHm 
prineipdlt  , 


'DoBor  I.  difl.  5.  quxfl.  4.  S-  Thom.  i. 
quaf.  16.  artic.  8. 


par. 


VIDETUR  veritasefTeomninoimmutabilis. 
Nam  complcxionum  necefl!ariarum  veritas 
non  pendet  per  fe  nifi  ex  neceflaria  connexione 
extremorum  ,  feu  illafint  in^^j?  realis  exiftentia;, 
five  tantum  in  intelleftu  :  feniper  «nim  eit  verum 
toum  effe  majusjui parte  ^m^eQuu^na  efie  ha- 
beanttotum,  &  partes  ejus  .  Sed  fi  veritas  illa 
foiDt  mutabilis ,  &  variabilis  , id  profetto  ev  mu- 
tatione  extremarum  eveniret :  ergo  quandoqui- 
dem  connexio  ipfbrum  non  oriatur  a  variabilitate 
extremorum  ,  quxpiopter  cffe  rcalis  exiftentiar 
funtmutationi  fubjefta,  veritaseft  immutabilis  . 

Prasterea ,  Etiamfi  omnia  continuc  mutarenur: 
ut  fenfifTe  Haraclitum  rcfert  Ariftoteles,  4.  Aleta- 
phyf.  tex.  c.  22.  adhucimmutabilitereflet  verum, 
omnia  fempcr  mutarj ,  ut  Phylofaphus  Heraclito 
reponit ,  Sed  quamvis  illud  falfum  aflumptum  fo-. 
ret  verum.adhuc  veritas  ellimmutabilis:&  pro- 
batur  ,nam  mutabilitas  in  objetto  non  cftratio 
gignendireprcfentativum  fui ,  fed  natura  ipfias 
objefti ,  quod  eft  mutabile  ;  ergo  excmplar  reprj- 
fentat  naturam  per  fe  :  igitur  fi  natura  ut  natura 
habetimmutabilem  habitudincm  ad  aliud,  illud 
aliud  per  fuum  e^einplar ,  ^  «atura  itcm  pcr  pro^ 

priBm 


I.  Pfrihernu 
q-  I.  infoin-.i»» 


u  dift.  ?i  ^.^. 
5«  Co.ifimiliter^ 
-i  Oli^.  61  q- j. 


fsrimutn  eycmp1arrepra;rentantur,i!t  irrirmitabili- 
ter  unita;  i^itiir  vtnt-as  de  his  chjcftis,  ello  con- 
tinue  mutarcntur,  cfl  immiitabiiis  ,  ut  inv.uisbi- 
\\s  eft  unionaturtecum  eo,  adquod  dicit  immuta- 
biltm  babitudinem . 

Prsterea,  Qiiam.vis  rerir«rcntativa  o^jcf^orum 
efftnt  in  fe  mutabilia  ,  adhuc  rcprefentarc  poflur.t 
illa  fiibratione  immutabilis  ;  er^odafa  qi  acunque 
inutabilitate,&  variatione  in  obje^tls  ,  rcnipcr  cft 
veritas  immutabilis  .  Prcbatio  afrumpti  :  KfTentia 
Dei  (ub  ratiene  immutabilis  reprxientatur  inttl- 
Ie6t'Ji  per  aliquod  omnino  mutahile  ,  f^ve  illud  fic 
fpecics,  five  flclus;  quod  patct  per  fimile  ,  quia  fi- 
nitumpotellreprjEfcntaie  aliquid' liib  ratione  in- 
finiti ;  ergo  veritas  eft  immutab;lis  . 

Prsterea ,  Auguftinus  12.  de  Trinit.  cap.  14. 
Manent ,  \nc[\x\i ,  iute/Iigihiies  ^  incorporulefciUe 
yattones  in  temporetHbus  i  rah-fetvntiunufne  tempo- 
ra/i  tranftu^fay.t  utiqiie  intei/igibi/es^.Jon  fenfi- 
hiles  Etinfra  :  Manet  quadrati  corporis  incorpo- 
rn/is ,  6"  ini.o>nn!Utabi/is  ratio .  Ha:  autem  ratio- 
res  ncommutabiles  ,  &  intell'gtbiles  non  aliud 
funt ,  quam  veritas  fuapte  natura  immutabHis  ; 
linde  dicit,  eas  pra;llo  efie  mentis  afpeftibus,  firut 
vifibilia,  vel  contrc6t<ibiIia  corporis  fenfibus  .  Et 
4.  de  Trinit.  cap.\$  loquens  de  Philofbphis^A^b;»- 
nu//i  eoruai^  \M^\i\x^potuerufit  aciem  mentis,u/tra 
cmnem  creaturam  f>  affmittere  ,  ^  /ucettt  incom- 
mutabi/is  'vedtatis  quantu/actinque  ex  parte  at- 
m\cf>£  Vultigiturexprefle  veritatem  efle  tncom- 
muiab  Km  . 

CoNTRA  ,  Aii^ufl:inus,S.de  TrinJt.  cap  2.  No- 
li  quarere  quidfit  njsritas,  fatim  enim  fe  oppo- 
nunt  ca/igines  imaginum  corpora/ium  ,  (3*  nubi/a 
phantoJ'maium.,&perturbantferenitatem,qU'et)ri, 
nio  iZiudi/uxit  tibi,  cum  diceretur  yeritas.^Nsim 
cvim  intelltftus  nequcaifi.^ete  aciem  in  conceptu 
\in)verfali,nifi  phantafia  tcndat  infin^ulare,ir  quo 
ille  includitur  ;  d.fficulter  adTtiodum  diwins  fiflit 
in  univerfaliifimis  conceptibus,  utpote  ab  fingula- 
r'bus  remotinimsergo  cogitur  intelleflus  deten- 
dere  ad  hanc  ,  &  illam  veritatem  intuendum.  tan- 
quam  magis  in  pbanta'maf  ibu.s  reluccntes;  ig'fur 
rucnadmodum  phantafmata  adveniunt,8c  sbeunt, 
feque  mutu6  trudunt ,  ita  &  veritatcs  in  illis  rtlu- 
cenfes,  &  per  cadem  intelleclui  perfpeftac ;  Amt 
i^itur  mutabiles  ,  ut  earum  phantafmata.  Hiic 
fpectat  Au^uflini  exemnlum.9.  </e  Trinir.  cap.6. 
de  eo  ,  qui  in  celfitudine  montis  conftituto  ,  defu- 
per  in'uetur  aerem  purum  ,  &  fyncerum  ,infcrius 
vero  aerem  ncbulofum  .  Cum  enim  phantafm^^ta 
rtm  reprasfentent  confuv^ ,  8i  per  a^cidcns  ,  dum 
illa  ohverfantur  phantafi»  ,  intclleflns  quafi   in 
vallc  pofitus  tenpbris,aeieque  nebulo^b  obfidctur: 
fed  feparatas  ab  illis  rerum  quidi-ates  intellijeit  in 
concentu  per  ih  ,  &  proprio  ,  &  f},'nceram  contuc- 
tur  veritatem  .  Scd paucorum  ef  (inquit  12.  de 
Trin'f.cap.  14.  ^) pervcuire mcntis acie  ad  rationes 
inte/ligibi/cs. 

RESpoNDF.odicen.him  ,  refpeflu  intelleclus  di- 
Vini  veritatem  crie  otnnino  immut^bilem  ;  at  in 
ord.ne  ad  creatum  intelleflum  fubire  mutationem, 
modo  iifra  exponendo.  Declaratio.  Nam  omnia 
intellii^^ibilia  a6lu  intelleflas  divini,  accipiunt  ej^e 
intelligibile  ;  atque  ita  intclleflus  ea  omnia  attin- 
gens, fimul  videt  omnes  necefl^^irias  vcritates  con- 
icquentcs  illa  objtfta  in  tali  efe  fnfelligibili  pro- 
ducta.  Etcnim  ck  ,  quia  conformcs  fuo  exempla- 
ri ,  intcllcftui  nimiri!i(n  ea  exprimenti  per  opera- 
tionem  produfkiv«m,funt  veritates  ;  f.ibinde  aptK 
manifeila.'-e  feipfasomni  inteJIcftui,  cam  manife- 
ftationem  percipere  poccnti  .  Cuni  ergo  earum 


Summcejoamis  Dtins  Scoti, 


princioium  prodjfti  vum  necefl*ariA,  ac  immuta« 
biliter  cas  producat  ;  &  ipHe  immutabiles  erunt ; 
tantum  enira  ipfis  repugnat  ullam  lubire  rautapio- 
nem,  quantum  impoifibile  cfl  iotelleftum  infini- 
tum  non  nccenario  immutari  abobjefto  infinito, 
a  quo  pnriter  8i  moveturad  intelligenda  ,  &dan- 
dum  f/j'<?  inte;i!j5:ibileorpnibus,qua;  in  divina  ef- 
fentia  virtuaiiicr  continentur. 

At  quatenus  veriias  ad  intellciflum  creatum 
comparatur,  ipfe  intelleftas  potcfl  intelligi  bifa- 
rium  nuitabilis  :  Primo  negativ^,  ab   ignorantia 
ad  n6»'iti3m  tujuslibct  objeCti ,  &  viciffim  a  fcien- 
tia  ad  ifnorantiam  .   Securdo  quafi   a  contrario 
in  contrarium  ,  ut  a  rcftitudine  ad  deceptionem, 
&^convcrfo.  Qnantum  ad  priorem  attinet  mu- 
tabilitatem  ,  intelleftus  creatus  circa  quaecunque 
objefta  poteft  effe.obno.xi us  mutationi  ,fubireque 
varietatem  ,  ut  e!l  evldcns.  Sed  quoad  pollerio- 
rem,circa  prima  principia  de  fc  nora  ,  non  poteft 
mutari  a  refliuidinein  deceptionem,  tlante  iplb- 
rum  apprehcnfione  tcrmihorumrquia  ii  tcrmini  ta- 
lcm  habent  identitatem  ,  ut  alter  necefTario  reli- 
quum  includat  ;  acpropferea   intelleftus  compo- 
nens  illos  terminos,habetapud  fe  ncctfTariam  cau- 
lam  conformitatis  fui  aftusad  ipfbs  tcrminos,  & 
fubinde  neccfrariam,atquc  evidentem  caufam  illius 
conformitatis  ,  atque  itaeadem  necefTitate  efl;fibi 
evidenstalis  conformitas;  igifur  ftantc  eorundcm 
compofifionc  extremorum  nequit  intcl!e6>us  mu- 
tari  abreftitudine,  feu  a  vtritate  ejus  complexio- 
nis  ,  in  deceptionem,  &  falfitatem  .  Atque  eodem 
irodo  repu.^rat  fubire  hani-  mutatiom  m  circa  ton- 
clufiones  illatas  ex  iis  principiis  de  fe  roti.*; .  Nam 
cenitudo  conclufionis  pendct  a  certitudine  princi- 
piorum,  &  ab  evidt  ntiaforma  fyllogifmi  perff6ti, 
qui  nullius  alterius  Irdiget ,  ut  evidens  apparcat, 
ex  i.?'i>/'.;?x.^".5.igit.ur  quicquid  infertur  ex  prin- 
cipiis  per  fe  noti."  per  formam  fyllogifticam  ,  cft 
jideoevidens,  S  manifef>um,  ut  incapaxfit  mu- 
tar    in  obliqu^tafem  .  a'it  falfifatem  ,  aut  eflc  om« 
ninoopinabile.  Veri.as  igitur  primorum  princi- 
piorum  ,  &■  ronchifionum  ex  illisevidenter  dedu- 
ftarum  ,  cftde  fe  immutabilis  ;quamvis  per  acci- 
dcnsmutetur,  quatenus  nimirum  primo  generi 
mutationiscreatus  intellefluseft  necefTario  f;.bje. 
ftus,  qui  non  per  fe  ipfum  ,  fed  per  atlus  a  fe  rea- 
liter  dift  naos,  attingitobjefta.qusnovit ;  atque 
ita  cft  mu'abilis  ,  &  ab  ignorantia  ad  fcientiam.Sk 
i  converfo  a  fcientia  ad  ignorantiam  cujushbet 

obi<  fti . 

Ut  vero  intelleflus  creatus  comparatun  ad  ve- 
ritates  complexionum  contingentium;  quia  extrc- 
ma  harumcomplexionumnon  ex  natuia  ipfarum 
habent  connexionem  ,  fed  magis  a  caufa  extrinfe- 
ca ,  ut  quod  peiriesft  a/bus ,  &  ejufmo^i  •■  haec  ve- 
ritasin  intcllctlu  creato  non  eft  immutabilis.Cum 
enim  ipfa  resfit  menfura  intelleftus  ,  atque  haec 
veritasnon  fequatur  rationem  formalemextremo- 
rum :  fed  magis  de  fe  variabilis  exiftat ,  pro  hbito 
caufa  extrinfecs;  «nientis  terminos,  evidens  eft, 
propofitiones  contin;>entcs  cffe  ve:as,prout  intel- 
leftus  conformatur  ipfis  rebus :  falfas  vero  fi  unie 
illorum  a  parte  rei  .tliter  fe  habeat ,  ac  intelleftiis 
apprehendat:  ha;c  igitur,  Socrates  fedet ,  vera  .cft 
ipfo  fedente,fa!ra  vero,fi  federe  defierit  .  Mutatur 
ergo  oratio  contingens  de  vera  in  falfam,  &  ^  con- 
verfb  ,  ad  mutationem  habitudinis  extremoruin 
ejus  :  unde  lefti  ait  Ariftoteles  inPradicam  ,177/». 
defuhfiantia ,  ex  eo  q' od  res  eft,  vel  non  eft,ora- 
tlo  eft  vera  ,  vtlfalfa.  Veritates  igitur  contingen- 
thiiTi  enunciationumfiint  mutabiles  refpeftu  in- 
telltftus  creati  pi«  niutatione  rerum  ,  de  quibus 

•  fuat : 


j.  Opcr.  Pert* 
lierm.i.i.B.i>* 


ttl 


Tomus  l  Pan  l  Qucejl.  XF/.  Art.  VllL         225 


flint ;  q;ianquam  ut  comparantur  ad  /cientiamdi- 
vinam,  firjtimmutabiles,  wtquaft,  \^.artic.  15. 
«vtitit  declaratum . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum,  concedo  veri- 

litem  neccflariarum  complcxionumnon  pendere, 

Bifi  ex  ratione  formali  cxtremorum  ,  feu  exillant, 

feu  non  exiftant  :  nempe  a  ratione  illa  ,  quam  ac- 

reperunt  in  asternltate  ab  zSiw  intclleflus  divini 

Hsc  cnim  propofitio,  omne  totttm  ef}  majtisfui 

parte  ,  non  eil;  primo  vera  ,  ut  ratio  totius  eft  in 

lapide  ,  velli^no,  fed  ut  abflrahitur  ab  omnibus, 

quibusconjungifur  per  accidens  ;  efl  igitur  taliJ 

veritasfimpliciter  invariabilisrcfpefluintelleftus 

dantis  effe  primum  intclligibile  extrtmis  ipfius;& 

item  invanabilis  intelleftui  apprehendeHti  tcrmt- 

nos  fub  ea  ratione  ,  qua  habent  neceflariam  con- 

nexionem  ;  quanquam  variari  queat,&  mutari, 

(eu  verius  deficere,  &  verti  per  defeflum  aflus  in- 

tclleftus,  quo  attingitur ;  nequaquam  tamen  fieri 

poteft,ut  mutetur  de  vera  in  faFram,5c  e  converfo, 

ftante  apprchenfione  terminorum  . 

Adiecundum  ,  &  terttum  refpondeo  ,  dircft^ 
probariper  illa  pofl!e  nosafiequi  f^^nceram  verita- 
tem  decompIexionibasQeceflariis  »  &  conclufio- 


nibus  indededucendis,  pro  hoc  fliatu  ,  quod  ne- 
gafle  Academicos  conftat  ex  libris  ti/CuguJlcni 
contra  iilos^Bt.  Heraclitum,  fi  Ariftoteli  credimus. 
Concedendum  eft  ergo,  hanc  veritatem  efl*e  per  fe 
immutabilem;  quia  ratio  formalis  talium  comple- 
xionum  eft  necefl"aria ,  &  parem  pr^^efcrt  habitu- 
dinem,ex  aclu  intelligentif  divin^  ,  a  qua  neccfla,- 
rium  acceperunt  eJfe^Sf.  ita  immutabiliter ;  &  pro- 
inde  pariter  ftante  penes  intelle(5lum  creatum  ra- 
tione  terminorum  ejus,eft  ei  immutabilis,  &  nuU 
lo  pafto  convertibilisdc  vera  in  falfam ,  &  i  con- 
verfb;  quanquam  per  accidens  fubiiciantur  mu- 
taiioni ,  ut  expofitum  eft  . 

Ad  ultimum,patct  cx  diciisjfiquidem  Augufti- 
nus  in  adduftis ,  &  confimihbus  diftis  ,  intelligit 
manere  rationes  intelligibiles,  &  incommutabiles 
omnium  neceflariorum ,  quatenus  funt  objefta  fe- 
cundaria  intelleflusdivini  ,  i  quoaccipicntestf^ 
intelligibile,una  mutuantur,  &derivantur  inipfas 
&  neceifttas  ,  &  incommutabilitas . 

Argumentum  in  oppufitum  probat  intelleftum 
creatum  pofle  mutari  de  fcientia  ad  ignortntiam, 
&  ^convcrib,  refpe6lu  utriufqu,e  objefti ,  ut  di- 
6lum  eft  infolutione . 


«.d».  <.  «-i' 


QUiESTIO  DECIxMASEPTIMA 

DE    FALSITATE, 

I  N    Q^U  ATUOR    ARTICUL  OS    DIVISA. 


Dcinde  quaritur  iefaljitate . 


I.   Utrum  falfitas  (jt  in  re&us 
li.  Utrum  fit  in  feniu  . 


QiioHlib.  7.  j. 
}.  De  pririK  . 


ARTICULUs     I. 

Utrum  falfitas  fit  in  rebus. 

IJo&or  6.  Metaphyf  q.  3.  §.  Refpondco  nu.  7. 
S.  Tbom  i.p.q.  i-j.arttc.  i. 

IDETURfalfifashaud, 
efle  in  rebus  .  Nam  ex 
dictis  quafl.  prxcedsnti 
articulo  3.  verum,&  ens 
ita  convertuntur,  &  re- 
ciprocantur  ,  ut  quic- 
quid  eft  ens  ,  fitoportet 
&  vcrum  ,  &  quidem 
juxta  entitatis  perfe- 
ftionem:  fed  fi  in  rebus 
repcriretur  faifitas,  exinJe  excluderetur  veritas 
neccum  ente  converteretur  ;  ergo  ipfis  in  rebus 
nulla  poteft  effe  falfiias ,  fi  nullum  eft  ens ,  quin 
fit  &  vcrum. 

Prieterca,  Omnequod  eft  in  rebus ,eft  ex  entis 
infiniti  participatione  ;  eoquodquicquid  accipit, 
aut  acciperepoteltefTe,  firjam  preacceptum  ,  & 
virtualiter  inclufum  in  ipfbe/j^per  efTentiam  :  fed 
impoiribileeft  f?.ifitatcm  virtualittr  contineri  in 
eoquod  efl  Veritas  per  efTcntiam  ,  juxta  difta, 
quicf}.  pr<scedentiartic,<^.  ,  ergo  necfalfitas  rcpe- 
riri  poteit  in  rebus  ,  qu»  de  primo  effe  funt,  ac  de 
fumma  veiitate  habentefTe  vera  ,  fecundum  gra- 
dum  ,  quem  participant ,  entitatis . 

Praterea .  Homi^em  e(fe  irrationalem  ,  falfum 
eft,&impo(fibiIe  :  ^^d,  impoflibilianihil  funt  in  re, 
&  in  intelleclu  ;  ergo  hoc  genus  falfitatis  efTc  ne- 
quit  in  rcbus ;  fed  necaHud  genus,  quodArifto^ 


III.  Uirum  fit  in  jntf  lleftu  . 

IV.  De  oppofitione  veri ,  &  falfi  , 

teles  aflTonat  j.  Metttphyf.cap.d*  Fa/fo  ,  nempe 
fecundum  appa'-entjam  :  Nam  vcrum  eft  quccun- 
queapparent,  4liquid vcritatis  habere  inrcbus, 
fccundum  quod  &  cntia  funt . 

Praterea,  Veritatem  in  rebus,  articulopritn» 
qua:f.pracedeniis6.\K\m\.\%  declarandsm  «fTe  per 
aptitudinalemhabitudincm  manlfcftandi  fe  intel- 
Jeclui,  valenticam  manifcftationem  pcrcipere: 
fedquscunque  reseam  habct  aptiiudinem  mani- 
feftandi  fe  qualis  eft  :  crgo  quelibet  falfa  funt  in- 
trinfecd  vcra,nccullam  prgfeferuntex  feipfis  fal, 
ficatemrfiquidem  auricalchum,  cft  verum  aurical- 
chum  ,  &  homo  piftus  eft  verc  talis ,  &  non  falfus; 
ighur  nulla  eft  falfitas  in  rebus,  fed  duntaxat  ia 
falfa  intclleftus  apprehenfione . 

CoNTRA  ,  Auguftinus,  Soliloq.  2.  cap.  %.Nifi 
forte,  inquit,/!^  rtcie  dici  fa/fum,  qttud  babeat  ali- 
quamveriftmilitudinem  y  cum  prorfut  mibi  nibtj 
aliud  dignumfalfinomineocctfvyanSf.  cap.9.^/— 
deo  tentatis^quantum  potuimut^ninibtis  rebtts^tion 
remanffe.,  qutdfalfumjurt  dicatur.,niftaut.,quoi 
fe  fingit  effe  quod  non  ef}.,attt  omnino  efie  tendit^i^ 
;?o;/f/?.Eaautem  verifimi!itudo,&tcndentia  ciTen- 
di  quamvis  non  fit,eft  in  rebus.Nam  auricalchum 
phantafis  imprimit  fimilitudinem  vcri  auri  :  & 
horao  piflus  non  cft  verus  homo  ,  quamvis  ho- 
minis  fpeciem  oftendat :  Eft  ergo  falfitas  in  rebus.  lll^°^.f^^^ 

RESPONDEodicendum,  eflTe  falfitatem  inrcbus.  bu;  rc^trhur. 
Declaratio:  falfitas  fijrmaliterconfiftitin  negatio- 
ne  identitatis  cum  co ,  quod  cfTc  apparct :  &  ma- 
terialiter  in  ipfa  apparcntia,  &  fimilitudine  cum 
illo,  quodefie  videtur,  &  non  eft  :  nam  homo 
pi6lus  per  fe  importat  negationem  identitatis  cum 
honjine  vere :  apparet  tamen  dTi  veiu»  ob  acci- 

(ienttt 


De  primopnn" 
cipiof«f'  4'»' 
37- 


DoflorTnCom> 

jnentarioti  A>- 
ta.tdHin    »nmf 


dcntia  quadam  ,  fimilitudiDeni  quandam  pncie- 
f«rentia  cum  ijs  ,  qua  funt  hommis  veri  accidcn- 
tia.  Falfum  igitur  dioit  caientiam  tatitatis^  quale, 
apparet.  Itaque  non  apparere  quidquarr,quale  eft, 
ron  eft  principale  ,  velfnrmale  in  fijnificato  falfi- 
tatis  ;  quia  tonc  fi  quid  cflet ,  &  finc  ornnl  appa- 
rentia,fairum  elfet :  nec  item  apparere  quaic  non 
ert ,  pcr  fe  &  primo  importatur  in  falfitatc  ;  qiiia 
tunc  falfi  as  non  foret  privatio,  fed  formalirer  po- 
fitlo  .  Falium  igitur  materialitcr  dicit  apparcre  , 
&  formalitcr  carere  talitatc  ,  quale  videtur  .  Et 
quidcm  non  inteili<?cndo  per  talitatcm,  fimilitudi 
uem  •.  nam  niliil  eftfimilfifibi,  &  ita  peropptjfi- 
tamrationem  nihileflct  verum  .  Similiter  fi  So- 
crates  appartrst  Plato  ,  Socratcs  efTet  vcrus  Pla- 
to  ;  quia  tunc  appareret  talis,  qualis  ell:  ;  hoc  eft  , 
fimilis  ,  quiaSocratcscft  Platoni  fimilis  ;  igitur 
per  tale ,  quale  apprchenditur  ,  cft  intelllgenda 
idertitas,  ncmpeidentitatis  ncgatio  .  Verum  cft 
enim  ,  Sociatem  cflfe  talem  ,  qualis  ell ,  licet  &  fi- 
mile  dicatur  tale,quale  eft;  igiturfalfum  eft,  quod 
caret  identitate  ad  id  quod  elTe  apparet ,  ac  fubin- 
dtfa/Jitas  ejl  ipfa  non  identitas  entis^ut  matiife- 
J}ati  ad  ens^ict  declavans^Jlve.apparens.  Quemad- 
modumergo  propterea  quod  omne  ens  natum  eft 
fe  intellcftui  manifcdare  quale  efl:,  reft^dicimus 
efl^e  veritat^m  in  rcbus;  ita  quoniarn  res  apta:  funt 
apparere  ,  &  videri  alitcr  ac  fint  propter  verifimi- 
litud;rem  ,  &  convenientiam  apparentem  in  acci- 
dentibus,  crit  falficas  in  rebus  veritatioppofita; 
&  quamvls  ejufmodi  falfitas  ftet  cum  veritate 
tranicendent3li(  auricaichum  enim  licet  falfurs 
aurum,  eft  tamen  verum  auricakhum  ),  ac  proin 
de  non  excludat  veritatem  enti$,in  quo  fundatur. 
ex  confimili  apparentia  ;  tamcn  excludit ,  &  op- 
ponitur  veritati  illius  ,cujut  fim  lisnata  efl  appa- 
rcre,unde  re6t^  dicitur  eftque  auricalchum  falfum 
aurum  ,  &homo  piftus,  fairushomo.  Unde  evi- 
dcns  eft  ,  pullani  effe  in  rebus  falfitatem  refpeclu 
intelle^tus,  cui  rcj  non  poffunt  aliter  apparere  , 
ac  fint  in  fe  ipfis  ex  natura  ipfarum  ;  atque  is  fo- 
lus  eft  intelliftus  divinus  . 

Et  quamvis  Ariftotelcs,  5.  Metaphyf.  c.  de 
Fnlfo^  duos  modos  falfitatis  in  rebus  agnofcat; 
primum  quidem  in  eo  ,  quod  non  eft,  ncc  efle  po- 
(eft;  juxta  quem  modum  cmnc  impofllbile  eft  fal- 
fum  :  fecundum  aut?m  in  ijs ,  (jUiffunt ,  inquit ," 
qHidem  entia ,  &  apia  natafunt  videri ,  aut  no» 
qualiafunt.,aut  qua  non  funt^  ttt  pi^ura,  &  foi»' 
nia^hcec  namqutfunt  aliquid  quidemfed  non  quO' 
rum faciunt phantajiam  :  at'amcnpofteriori  hoc 
inodo  pjsfertim  faifitas  in  rebus  opponitur  v«rt> 
tati,  quaseft  pafiio  entis  ;  nam  hoc  genusfalfita- 
tis  rcipicit,eftque  in  rebus  incomplexis ,  quas  pa- 
riter  confequuntur  cntispafiionej .  Alia  verofal- 
fitas  circa  rerum  complexioncm ,  vcl  compofitio- 
ncm  conting:t,  quatenus  mutuam  pras^eftrunt  in- 
componTibilitatem  .  Rurfusprior  modus  attendi- 
turcirca  res  ,qu«  fimpliciter  non  funt  :  pofterior 
verocil  inijj,  qusutique  ftint,  fed  non  funt  fe- 
cundnm  quid  ;  quia  non  funt  quales  ,  &  quomodo 
apparent;  cft  crgo  is  modus  fa!fi?at;s  in  rcbus  op- 
pofitus  veritati ,  qua:  ipfas  res  conlequitur  ,  qua- 
tenus  entia  funt .  Et  ficuti  veritas  entis  paftio  non 
eft  extrinfeca  qusdam  denomfnatio,^»  articuio  6. 
quajhprxcedentis'.,  ita  &  falfitas  illi  oppofita  in- 
trinfecus  inefl ,  &  confequitur  res,  quateniis  apti- 
tudinaliteraptainatai  funt  apparcre  aliter  ac  fint 
viMffe  realis  exiftenti«,ob  accidentia  (  ut  di6tum 
elt  )coBfimjlia  ,  exqnibus  probabilem  in:elle6l'.is 
poteft  cfformare  conjccturam  ,  ac  re  ipfa  in  ilioju- 
^;cio  falli,  de  qua  re  taraen  articu/o  2.  ,  ij  i. 


Summcejoannis  Duns  Scoti. 


Ad  ARGUMENiA.  Ad  primum  refpondco  ,  utl' 
queomne  ens,  ut  tale  verum  cffe  tranfcerdentali 
veritatt;  &  fecuridMm  hoc  nullum  exiftere  falfum, 
vel  ron verum  ens.  Vcruntamcn  ,  quiiresapta 
narce  funt  apparerc  ,  &  vidcri  aliter  ac  fint ,  ut  pi-- 
f^tura;,  &/oirinia,  &  aliaid  genu»  :  per  hoc  eft 
falfitas  inrebus  nonexcludens  vericatem  objcflo- 
rum,  quae  ica  apta  iiint  apparere,  fcd  veritarem 
eju.s^quod  vidctur  effe,  Sc  non  «ft  ;  quatenus  q.iod 
appaict  ,non  hahct  identitatem  cuni  co,  quod  pu- 
ta:ur,  velcxiftmari  potefi  ob  confimilia  acci- 
dentia,   ut  expl  catum  eft. 

Ad  lecundum  d.cendum,  in  eo  quod  cft  veritaff 
peref^entiam  nullam,nc  virtualitcr  quidem  conti- 
ncri  polfe  falficatem  ;  nec  vicilTim  reperiri  in  rebus 
rcfpetJtu  intelltflus  omnia  comprefiendentis  ,  uti 
fbnt ;  effe  tanien  falfitatem  in  rebus ,  non  quia 
illa  a  prima  caufa  fit  ;  fed  quoniam  res  produftas 
fequitur  quaedam  aptitudo  ,  fecun:iumquam  pof- 
funt  videri  ,fecusac  fint  in  natura  ;  quatcnuser-- 
gocaufata  ,  &  participantia  primum  efte  ,&  pri- 
nlam  veritatem  entia  funt ,  &hona,&vcraj  fed 
fecundum  habitudinem  fc  manifeftandi  intelleftui 
creato  ,  fubfpecie  altenus,  cuju*  aJiquarn  ferunt 
convenient.am,  &  fimilitudinem ,  6\.i  falfitas  in 
ipfis  rebus  . 

Ad  teitiui-n  concedo  ,  impoffib  lia  nihil  cffe  ,  & 
jn  intelle6lii,  &extraillum;  at  nihilominus  ipfa 
conTequi  fuapte  natura  repugnantiam  quandam  , 
in  eorundern  natura  fundatarn  ,  propter  quam  ,  ut 
niutiio  fe  ie  rcfpiciunt,  fali^umeft,  &  impoiribilc 
unum  rfTc.vei  lien  aliud;  adeoque  hoc  gcnus  falfi- 
tatis  effe  in  rcbas  .  Ec  cum  arguitur  contra  fccun- 
dum  iTiQdum,  patet  refponfio  exdiftis  ;  Etfi  enim 
piftura  umbrffirevera  finc  talej  in  feipfis,  nata» 
funt  tamen  inductre  in  deceptioncm  intelleftum 
nequeunt«m  anp'chendere  omnia,  uti  funt ;  ao 
propterea  rtflj  dic  hur  /eo  pi&us ,fa/J'us/eo . 

Adquartum  refpondco  ,  utique  unumquodque 
pofie  manifeftare  fc  ipliim  intclleftui  quale  eftj 
ideoqu^  &  omne  ens  cffe  verum  ;  at  in  hoc  non 
ftatui,  nec  effe  in  rcbuj  fjlfitatem  ;  f?d  magjs 
quia  res  cb  quandam  fiaiilitudinem  imaginis  aire- 
riusrei,  poffunt  inducere  tn  deceptionem  apprc- 
hendcntem  unam  pro  altera  ,  quafi  effct  illa, 
cujus  tamen  cuin  ipfa  nulla  eft  identitas  ,  nifi  per 
quandam  fimilcm  apparentiam . 

ARTICULUSn. 

Ucrum  in  fenfu  fit  falfitas  . 

Do?for  i.  dij}.  3.  q.  4.  ^  l.Metapbyf.  q.  4. 

hn.M.\  &feqq.  ^  d».2i.  ^feqq. 

S.  Tbom.  i.p.q,  i^j.ari.  2. 

Vldetur  nequaquam  efTe  falfitas  in  fenfu  ; 
Nam  eatenuseflTe  potcft  in  aliquo  falfitas , 
quatenus  eft  capax  veritatis,qua;  eft  falfitaticon- 
traria  ,  fcilicet  quia  contraria  nata  luntfieri  circa 
idem,&  fubmdc  fibi  fuccedcrecirca  idem.  Sed  in 
feniii  non  eft  veritasfccundum  Auguftinum^Sj.qq. 
q.^.JVoH  ej}  expeclanda.,\r[(\M'-i{Jynceritas  ve;  ita» 
tis  afettjibus corpoyeis;trgo  nec  in  ipfis  eft  falfitas, 
Porro.a  ienfibus  corporeis  non  effe  expcftaa- 
dam  fynceram  veritattm,  probat  Auguftinus  pri« 
mo  cx  eo ,  quia  omne  fenfibile  cll  continue  muta- 
bile  ;  fed  de  iis,  qus  fubiiint  mutationi  fint  ulii 
temporis  intermillione,  non  eft  certa  apprehen- 
iio  /i^nfitiva  .  Qiiod  enim  nonmanct,  peicipi  non 
pctel^  ;  igiturnon  eil  in  fenfitiva  apprehenfionc 
■  vcritas  ,  atque  ita  ncc  falfitas . 

Pro- 


i,4IU4  4> 


MetSfhyf.t>f« 

n.*. 


I 


tomus  l  Pars  l  Quajlh  XVllJrf.  IL 

Probat  A;eundo,cum  ©mnia  (enfibilia  fcntiantur 


225 


ftilt.  ;.  q.(. 


Do<!T»r  de  Aiii- 
ma<;.  5,  §.  AJ 


Vi(I«ii(!tis    Cj» 
vellus/»/i*rcif. 


4«rma  ndlabi» 

lisDo(!lori»  .ie 
rfectrtione,  lc 
•■of  re<5ione  fcn 
ftiam» 


per  fenfus,  ncquit  fenCus  percipeic,  an  ab  objei5lo 
vcropatiatur,  vclab  illius  fimilitudinc  duntax-at: 
fed  ab  nulla  potcntia  apprehenfi  va  efl:  expeflanda 
ccrta  veritas,  qu^non  potefldifcernereinterob- 
jc6tum  verum,&  falfum  ;  ergo  per  (cnfitivam  co- 
gnitionem  non  efl  veritas  ceita  ,  &  proinde  nec 
in  tali  potcntia  cfl  /"aJiitas  veritati  oppofita. 

Pratcrca,  Noncontingit  nosquidpiair  intelli- 
gere  ,  nifi  ex  fenfibilibus,  &  nifi  phantafia  aflu 
tcndat  in  phantafmata  ,  in  quibus  includuntur  ca, 
qua  fpeculamur  ,  &  intelleftu  attingimus:  fedfi 
falfitas  cfTet  in  fenfibus  ,  nihil  certi  exinde  pofTet 
intelle^lus  haurire,quod  conduceret  ad  veritatem 
afTequendam  ;  ergo  /latuendofalfitatem  in  fenfu, 
^  medio  toUeretur  omnis  certa  cognitio ,  &  fcien- 
tia  ;  non  efl  igiturfalfitas  ulla  in  fenfu  . 

Prsterea,Specieseft  naturale  reprgfentativum 
objefti  ,  a  quocunquc  tandem  potentias  imprima- 
tur  :  Sed  fenfatioefl  a  potcntia  ,  &  fpecie  reprs- 
fentante  fenfibilc,  cujus  eft  naturalis  fimilitudo: 
ergo  quacunque  fpecie  pofita  in  fenfu ,  eft  in  illa 
lenfatiojCujus  eft  &  fpecies  naturaleprjncipium: 
igitur  nulla  elTe  poteft  in  ferfu  falfitas  :  cum  fen- 
fusfpeciehabituatus  fit  naturaliscaufa  e}u.^,cujus 
fpecies  eft  reprsfentativum  naturas.Hinc  Arifto- 
teles  2.^1?  AnitHa^  /f^v.c.^j.diferte  teftatur  ,  fen- 
fum  non  dccipi    circa  proprium  fenfibile . 

Prf  terea ,  4.  Metaphyf.  tex.  c.z^.exprefTe  dicit 
PhiIofbphus,faIfitatem  non  efTe  propriam  fcnfiii, 
fed  phantafi»;  ergo  nulla  fafitas  eft  in  fenfu  de 
fententia  Ariftotehs . 

CoNTRA  ,  Auguftinus,2.  Soliloq.  cap.  6.  Ergo 
apparet^\T)(^u\t,!!os 2fj  omnibusfenfihnf  ,/ive  trr/ucC' 
Itbtis  ,/"vf  in  deterieribiis  rebus^aufjimilitiijive 
lenocinantc  fcilli ,  aut  etiemfif/rtj  falHmur  .  fu- 
fpenderttesconfettfionem  ,ftu  d.fferentiam  di^r>  . 
fctnies ,  tamen  eas  resfclfas  uont^ra)  e,  quas  v  ri- 
fimiles  dcprchendimus .  JEft  crgo  frequenter  falfi- 
tas  in  fenfu . 

Respondeo  dicendum  ,  fn  repfu  •(Te  fa!fi'atpm. 
Porro  fenfuum  triplex  cft  objeflum  ,  proprivm 
commune  ,  &per  actidens  .  Primum  pft,  quod 
pcr  fe,  &  primo  refpicitur  a  fenfu  ,  ita  ut  repuenet 
attingi  ab  alio  fenfu,  ut  fonus  \tA  eft  proprium  ob- 
jcftum  auditus  ,  ut  ab  oculo  attingi  non  pofTlt,  St. 
color  fic  proprium  vifus,uf  fit  iiT!percept'bi''S  ab 
auditu  :  &  fic  dealiis^commune  veroqrod  a  plu- 
ribus  fenfibus  percipftur  non  primo,  fed  rat^onc 
objeftorum  propriorum:  hgc  aut«m  6bJG(5la  com- 
munia  ab  Arjftotcie  ,  2.  deAnimeitey.  c.  i6j. 
quinque  enumerantur  fci]icet,woAvT,  r/uies^Mume- 
rus,fgura ,  t>  magnitudo .  At  fenfibilia  per  acci- 
dcBs  funt  qua:  nec  p«r  fe,  nec  primo  immutant 
fenfus  ,ut  fubftantis  materiales  .  Communia  ita- 
quefenfibiliaquafi  mediafunt  intcrfenfibilia  pro« 
pria,  &  fenfibilia  per  tccidens  .  Nam  bcc  com- 
mHnianonimmutant  per  fc  fenfu*  proprios,  fa- 
ciunttamen  ad  difTercntiam  immutationis  :  aliter 
enimimmutat  magnitudo  parva  ,  &  magna,  & 
unum  ,quam  multa,  &circularc  itemaliter,  ac 
triangulare,  &quicfcens,  quam  motum:fed  quia 
mediantelcnfibiliproprio  movcnt ,  idco  non  fa- 
ciunt  ad  fubftantiam  immutationis  fcnfus  proprii: 
nam  propriam  non  imprimunt  fpeciem  fenfibus, 
pcr  fe  tamenfentiuntur  per  modificationem  fpe- 
cicrum  propriarum  fenfibilium  . 

Veruntamcn  ,juxta  dicla  articulofecundo  ifue- 
flionis pracedentis ,  ficuti  veritas  cognitioniscft 
prcprie  in  intellcftu  componcnte  ,  &  dividente, 
propterea  quod  eoaftu  duntaxatapprehcnditur 
conformitas  actus  ad  rem  :  ita  &  falfitas  .  Unde 
T'jin:'.  s  I, 


ctfi  intellcflus  fimplex  effe  poflk  verus  ,  cum  cft 
confbrmis  rei  apnrehenf^,  ut  menfuratum  menfu-  y''^""^" 

n  ■        r^         •  .         ■        r  Cimpjne 

rsB ;  non  efl  ramen  eo  in  accu  cjus  ventatis,  five  AUt^fii,/, 
conformitatis  apprchenfio,  ideo  nec  fibi  proprid  ">•"• 
opponitur  falfitas,  fcdignorantia  .  Quja  igitur 
fenfus  non  eft  appreh^^nfivus  conformitatis  fui 
•flus  fld  fenfibile  ,  quod  attingit,  profefto  nec  alia 
falfitasrepcriri  poteft  in  fenfu  ,  nifi  ca,  quas  pro- 
portionaliter  correfpondet  inteliectuifimplici  cr- 
rantiinfiia  apprchenfionc  ;  ci!im  fcilicet  attingit 
fenfibile  aliter  ac  fit  in  re  . 

Defcendendo  nuncadgenera  objeflorum  fin» 
fus  ,  circa  fenfibilia  peraccidens  induci  poffe  fen- 
fumindeceptionem,&  errorcm,  dubitari  non  po- 
teft  .  Nam  illa  oblefla  nec  pcr  fe  ,  ncc  primo  funt 
fenfuum  immutativa  ;  quippequienecfpcciesfen- i^^^l,;',/,' 
fibiles  cmittunt ;  undefi  divinitus,  vel  aliqua  ar-  v-Dm. 
te  ovis ,  quoad  exfrinfeca  accidentia  mutaretur  in 
lupum  ,  ut  lupusoculo  appareret,  profefto  agnus 
ita  fugeret,aver(eretur,atque  horreretovem  prae- 
fefcrentem  inimicianimalisexternamformam  ,  & 
figuram  ,  ac  fi  ipfum  lupum  oculiscerneret.  Eft 
igiturcirea  idem  objeflum  per  accidensdeccptio 
in  fcnfu  apprehcndente. 

Confimiliter  circa  fenfibilfa  propria  ,  &t:om« 
munit  fenfum  falli  pofTe^atquc  ita  inducere  in- 
tellcflum  in  errorem,  nifi-aliunde  re(?lificetur,  ex 
eo  conftat ,  quia  vifusjudicat  baculum  ,  cujus  una 
pars  eft  in  aqua,  altera  in  aere,  efTe  fraflum ,  cum 
tamen  aliter fe  habeat,  &  res  eminus  apparen» 
judicatur,  ideft,  apprehenditur  miror,  atqre  alte- 
rius  figurs  ,quamfit ;  Et  breviterquotiefl'unque 
objeflum  non  eft  in  debita  diftantia  ,  aut  medium 
aMter  cft  difpofitum  ,  ac  fenfatio  refta  poftulet, 
aut  in  organo  fit  illufio ,  ut  fi  zStns  efiTet  in  orga- 
no,  nonab  objeftoprsfente  ;  femper  eft  falfitas 
infenfu,  tam  refpeftu  proprij  fenfibilis ,  quam 
communis  .  Et  ratione  quidem  diftanti»  fol ,  & 
aftra  videntur  effe  parva  quantitatis ,  cum  tamen 
fint  molis  ingentis;  &  turres  long^  Jiftantes  ap- 
parcnt  rotunda:,  ctfi  quadratam  habeant  figuram  : 
rationeitcm  medij,  radij  tranfeuntes  per  vitrum 
viride  eundem  referurit  coforem;  infirmis  denique 
aliquando,  oborganum  guftusalteratum  ,  dulcia 
funtamara  ;Eftigiturcrror  ,  &  falfitas  in  fenfu 
ob  multiplicem  caufam;  quamvis  hi  crrores  ab  in- 
telleclu  haud  diflkulter  dcprchenrfantur ,  &  cor- 
rigantur  .  Et  quidemetfi  omnes  fenfuserrarcnt, 
vel  quod  plus  facere  videtur  ad  deceptionem  ,ali- 
qui  fenfus  errarent ,  &  aliqui  non  :  adhuc  intelle- 
£lui  exploratifilmum  t[\,'-m>is  totum  e/Temajusfui 
parte,  ^  alhum  non  efie  nigrum:  &  alia  id  genus. 
Nam  fenfuserrantes,  ctfi  falfb  oftendant  intel- 
leftui  terminos,  quia  ttmcn  non 'funt  cauf»  ve- 
ritatis  illius  complexionis  vers,fcd  duntaxat  pr»- 
bent  occafionem  illoi  concipiendi  pcr  tcrmino- 
Tum  oftcnfioncm:  ex  quibus  undccurque  accipi- 
antur  ,imprimuntur  intclleftui  rationes  entis,  & 
rci,  cumerrorefenfuum  ftat  reritas  in  intelleflu 
principiorum  de  (c  notorum  ,  &  conclufionum  in- 
dedcduftarum  .  Prartcrea  interdum  unius  fenfus 
error  corrigitur  per  alium  non  errantcm,  ut  per 
tacluni  deprehendipotcft,  decipioculum  viden- 
tem  in  aquabaculum  fmftum  :  &  infuper  vcrius 
rc(5lificatur  per  hanc  propofitionemquiefcentem 
in  anima  ^nuUum  duriusfyangi  ad  tnBum-  mol/it 
fibi  cedentis  .  Dcnlque  fi  fenfibilia  diverfis  fenfi- 
buseademappareant,  certiexiftimanda  efttalis 
fenfatioper  hanc  propofitionem  ,  quod  evenit /it 
in pluYibtts  ab  aliqtio.efi  ejftilus  naturalis  ejus,fi 
Konfitcaufa  liberuy  cum  igitur  ab  eodcm  objecto 
eft  uniforinis  ii»mu6atio  fcnfus ,  profcfto  fenfati©, 
F  f  &fpe- 


Thr!. 


die»  o 


H16 

&.  Ipeciesgcnita  ert:  cffe^Jlus  naturaliscius  cauiiK? 
&  fenfib'!»  erit  tale,qaa!e  natumeft  repr^fentari 
perrpeciem  £?enitam*n  ipfo,  &  tencndum  fubin- 
de  fev«ra  cfTe  album  ,  ru  Jrum  ,  calidum  &c.  fan- 
«uam  commune  renflium  judicium  .  '^iod  fi  di- 
vorfi  fsnfus  habeant  dive rfk judicia  dc  aliquo  fen- 
fibili ,  ut  diflutn  eft  de  baculo ,  qui  in  aqua  vide- 
turfraftus,  corrigitur  per  intcllcftum  ,  cui  eft 
manifeftum  ,  quis  fenliis  crret.  Et  cum  viiusju- 
dicat  fempfcr  folem  eirequantitatisminoris,  ac  re- 
verafit:  &  ita  de  confimilibus  ,  in  his  eft  certitu- 
do,  per  propofitio.iem  quiefccr.tcm  in  anima  cer- 
tiorem  omni  judicio  fenfus  ,  &  per  aclus  pluriura 
fenfuum  concurrentes;  nam  intellcttui  perfpe- 
ftum  t^^idem  quafuumapplicatutn  quanto^omni- 
ifd  effe  <equale  Jibi  ;  infuper  idcm  quantum  pofTe 
applicari  vifo  propinquo,  &remoto  ,  conftat  cx 
*ifu,&  ta6tu:ergoqua»tum  vifum,  fiveprope, 
five  a  longe  ,  eft  aquale  :  igitur  vifu.  diccns  hoc 
efieminus,  errat  .  Itemoculi  err)r  deprehendi- 
tur  per  hoc:  quia  ratio  naturalis  diftat ,  remotius 
agens  debilius  agerc ,  cum  fit  finita»  virtuti*.  Hac 
eonclufio  deducitur  ex  prineipiis  per  fc  notis  ,  & 
ex  aftibus  duorum  (enfuum  cognofccntium  ut  in 
pluribusita  cffe  :  C^nftat  -gitur  fenfus  pofTe  falli , 
&  reipfadecipi  circa  fenfibilia  propria  ,  &  com- 
munia:  &  qtialiter  corri^^antar  iilorum  «rrores, 
Vel  alios  per  fenfus  non  errantes,  aut  c«rt^  per  in- 
telleftum  ,  longe  certiori ,  ac  veriori  judicio  pol- 
lentem,  atque  omni  notitia  poinbili  haberi  per  fcn- 
fusevidentiori  .  Nam  fenfusficutinon  funt  refle- 
xivi ,  ita  nec  propriejudicium  profcrunt  de  fuis 
fenfibilibus. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  ,  cujus  vis  ftat 
in  hoc,  in  lenfibus  non  eft  vcr  tas  ccrta  -  ergo  pec 
faUita.': ,  vel  deceptio  .  Rcfpondco  ,utiquefix  fen- 
fibuscorporeis  non  «fiTe  expeftandam  lynceram 
veritatcm,  utieft  in  intelieau.  S^quidem  cogni- 
tiointelieftiva  fimplicfter  certior  cft  quacunquc 
fcnfuiva  :  &  quia  illa  de  hacjudicat ,  &  quia  cer- 
tituHo  non  eft  Jn  apprehenfione  veri ,  nifi  fciatur 
verum  efTe ,  quod  apprehenditur  :  folus  autem  in- 
telieclus  rcfleftiturjudicandofe  apprehcRdere  ve* 
rum  ,  at  lenfui  id  compctere  nequaquam  potefl : 
quod  &  tangitur  ab  Auguflino  in  fecunda  proba- 
tionc  .  Perfenfum  ergonon  dlfcernitur  verum  a 
falfo,noB    quia  verum  apprehendere    nequcaf, 
prfclertim  dum  tendit  in  proprium  fenfibile,  & 
(eclufis   impcdimentis,  ut  dicetur  infra :  fed  eo 
quednequeat  judicium  ferrc  fuper  confonnitatc 
lui  a6tusadfenfibile,  &  difccrncre  vcrumafalfo  . 
Senfusprsterea  nunquam  percipit  immutabilita- 
temobjcfti  :  ctfi  fentiat  illud  ,  quod  immutabile 
efl  ;  ron  enim  percipit  nifi  tantum  objeflum  ,  ut 
difponiturtur^e ,  quandotendit  in  ipfum:  ati^ue 
ita  nonefVcertior  de  immutabili,  quodfiimmu- 
tabile,  quamficontinu.i  mutaretur.  A>'quc  hKc 
«llexpofuioprima  probationis  Auguftini:  nam 
fenfibilia  refpe^to  fenliium  perinde  fe  babent,  ac  fi 
«blque  intermifTione  mutarentur ,  cfim  eorurn  im- 
mutabilitads  non  sint  perceptivi :  ctsi  revera  non 
tta  mutabilia  videantur . 

Ciim  ergo  dicit  Auguflinus.non  efTc  expeflan* 
dam  a  fenfibus  corporeis  fynceram  vcritatem. 
Refpondeo  infenfibus  efTc  veritatcm,  ciim  citri 
omnem  illufioncm  ,tendunt  in  fenfibilia  in  debi- 
tadiftantia  conflitu.a  :  etfi  illam  veritatem  cfTe  , 
&  a  falff»  diflingui  fenfus  non  percipiant  .  Potcfl 
etiamexponi,  non  efTe*  fenfibus  fyneeram  veri- 
tatcm,  tanquama  cau.^a  principaIlcfFetliva:exin- 
de  tafnen  velutiacauia.  occafionali  acqttfri  ab  in- 
lelleftu  fynceriutem  veritatis,8c  immutabilitJitis, 


Sumnia]oa:mis  Dms  Scoti. 


Et  cuia  pio  M-.ur  ^i  ;iij,quia  rcnribilia  fine  Inter- 
miiiione  mucar.tur.  \Ti\itj;chs  ,^.MttaphyJ •i^x, 
c.  22.  i3 feaq.  ex  illa  fupooucione  oppofituni  con- 
ciudit;  quia  rantu.s 'enfiHil.um  efl  pcr  fe  fenfibi- 
lis;  igHur  alqua  veritas  potcll  h.ibt;ri  pcrfe^fum 
♦fe  fenfibilibMs  coniinue  motis  ;  nam  verumcfTet, 
ca  fine  intermiilione  moveri.  .Sed  porio  nen  ita 
moventur  lecundiim  omnia  :  fbl  enim  non  centi. 
nue  movetur  iecundum  fubitantiim  ,  ncque  /ecun- 
diim  lucem,  qua  efl  fenfibilis  ;  igitur  fecundiim 
aliquid  efiCb.li^er  cognorcibilc  efl  permanens,Ii- 
cct  inceflanter  feratur  ,  Scitadealiis:  quodSrta- 
5ium  fuit ,  qiiaj},  ^rtecedeftti  erticu/o  8.  Efl  igitur 
ncgnndurn  .'enfibilia  continuii  moveri  ,  fccundum 
omnia  .  Nec  talit  '  fan^  imprimunt  fpecies  ,  ut 
pcr  ip;a  n^iafltaunata  deprehtind)  non  polfit^quan- 
do  objei5ium  cfl  prr^Iens ,  S:  qjando  abfens  :  quod 
prxcipu^  td  vcrtimdi  lenfu  particulari ,  qui  non 
confervat  /pcciem  in  abcntia  fenfibilis .  Tamen 
efl  exponeuda  Auguflini  aufioritas,  ut  fupradi- 
£tum  fuit . 

Ad  fecundam  Auguflini  probationem  dicen- 
dum^lenfus  ncn  ref?e:1crc  fupra  /pcciem,  ideo  nec 
difcernerc  pofTe,  utrumfpecie  tantum  informetur, 
an objeclum  fi t  pra5fens,q'.iod  prxfcrtim  in  phan- 
tafia  habct  Jocum  .  Sed  &  in  f«nfu  exteriori ;  quia 
fecunJiim  aIiquo.s  ex  vehemenci  imaginationc,p©- 
tefl  imprimi  fpecies  in  fenfum  imaginati  ;  ied  cfl 
alia  virtus  fuperior  ipfa  fenfitiva  ,  quaj  fempcr  ju- 
dicat  d    bona  ,  &  mal^  fl^nfus  difpofitione  . 

Ad  fecundum  refpondeo  ex  di£tis  ;  nam  ftantc 

errore  ,  8c  dcceptione  in  fenfu  ,  potell  ^ncera  ve- 

ritas  princip'orum,  Sc  concIufiooHm  ex  hisdedu 

ftarum  in  intelleftu  reneriri ;  fiquidem  in  his  non 

depcndet  intelle6lusa  lcnfu  ,  tanquam  a  caufa;'t;d 

duntaxat  ab  ill  s  ocr^fionein  accipit  componendi 

prima  priacipia,  &de<?ucendi  ex  illis  conclufio,- 

ne*  neceffarias,  etiamfi  termini  principiorum  fo- 

rent  accepti  a  fenfu  errante  .  Nam  fi  per  fomnium 

caico  nato  imnrimerenturfpeciesomnescolorum, 

ctfi  intelleftiiali*  apprchenf^o  cfTet  afenfuerran- 

te,quia  a  phantafia  urente  fpeciebus  pro  objeflis; 

ttmen    intelleftus  pofTet  formare  propoficione» 

omnes  de  coloribu*,  ^c  Cx  per  oculos  excoloribus 

fperies  illorum  accepiffet  ;  itaque  per  immediatas 

devenire  poifet  ad  mcdiatJis  .   Er  breviter  nulliu» 

fimphciter  demonftrabilis   not  tia  d«^fteret  ;  fcd 

tantutn  in  cognitione  propofitionfs  alicujus  defi- 

ceret,  cujus  connexio  ncquit  per  demonftrttioncm 

oflendi,  fed  duntaxat  pcr  f^nfum  cognofci ;  ac 

p.optcrea  q  licquid  a   t«.'i  propofitioncdepewde- 

ret ,  neceffar/o  e/TKt  ef  ignotum ;  ex  eo  quod  igi- 

tur  error,  &  falfiras  efl;  in  fenfrbus,  non  fequitur 

reperJri  non  pufie  in  intellcflu  fynceram  verita» 

tem . 

Ad  tertium  refpondeo  ,  fenlim  femper  haberc 
pcrfeftamopcrationcnm  circa  fenfib.le  proprium, 
fi  nihil  ex  neceflari6  rcquifitis  ad  illam,defit :  fen- 
fus  enim  habituatus  fpecie  proprij  fenfiblis ,  cau*» 
rk  efl  raturalis ,  ideo  c«teris  concurrentibus  nc- 
cijfrario  cxit  in  fcnfationem  perfeftam  ,  &  in  ipfb 
nullus  eft  error ,  deceptio  ,  &  falfitas  .  Ea  autem 
quwoportet  illiprsfloefTc  ,  funt  refla  organi  di« 
fpofitio  ,  medium  item  ita  afFefium.ut  exinde  fen- 
fibilis  fpecies  frullam  recipiat  aIteratfonem;&  tan- 
deindebita  diftantia  objefii  :  nam  alioquin  haud 
gignet  fpeciem  fui,  ut  poflulat  fperfefia  fenfatio, 
quod  perfpicu  im  efl  in  iis ,  quas  longius  ac  opor- 
1  eret ,.  vidcntur .  Quodcunque  ergo  ex  his  tribus 
non  concurr.f  ,erit  necifTario  in  fenfu  dsceptio,  & 
faUkiS  ,  ut  ht  Johftioiie  extitit  dcclaratum.  Ciim 
igitiir  dicit  Ariilotelcs  ,  fenfum  non  crrare  crcft 

pr»- 


Vulendus  Do- 
^or  in  Com- 
meni.jitpcr  ie>: 
ai.  a.Metapbjf. 

AmmA . 


Tomus  l Pars  l  Quajlio  XVI  Art.  UI.        2 ir 

proprium  ohiecluin,  vel  intellig-endus,  juxta  hanc  .      .       - 

doclarationem,  amotis  rcilicetimptdimentis,  vel 
certti  idipfum  intellexifle  ,  exiflimandum  eft  de 


Mm   arxumtmtis 
frUttiftlibui  «j 


proprio  obje6>o  in  generc:  ut  tbidem  tex.  c.  161. 
exponit,  &  ita  revera  non  errat  oculus  circa  colo- 
rem ,  nec  auris  refpeftu  fbni  •*  etfi  interdum  ex  ni- 
mia  ohjefti  diilantia  ,  ncc  haheat  pcrfeftam  fenfa- 
tionf m  ,  qualem  alias  haheret^fi  debit^  fenfibilia 
diftarent:  at  interim  circa  fenfibile  comnaune.fcn- 
fus  fplendidffi  fubdatur  falfitati  . 

Ad  quartum  refpondeo ,  pro  eo  quod  phantafia 
reprasfentat  objeftum  etiam  abfens,  faciliuspotcfl 
errare  utendo  fpecie  pro  objefto,  ut  diflum  efl 
fupra  ad  fecuKdunj'.  at  fenfui  externo  id  compete- 
re  requit  ,  ideo  coj>nofcendo  femper  objeftum 
pr5:fcns,non  errat,nifi  impediatur  aliquo  ex  pras- 
diflis  modis  . 

ARTICLUS    III. 

Utrum  falfitas  fitin  intelleftu  . 

VoBoroper.  t.periherm.  q.  3.6*  i.Metapbyf. 

ex  q.  4.  (^  6.q.  i-  n.  6.  S.  Thom.  i.p. 

quaf.  \-j.  articulo  i. 

VIDETUR  falfitas  nequaquam  efl^e  in  intcl- 
leflu  .  Nam  fecundum  Auguftinum  Sg.  qq. 
q.  32.  Qui  fallitur,  intelligit  rem  aliter ,  qimm  iiJa 
res  eft  :  Qui  autem  intelligit  rem  atiteracin  fe 
fit,  profcfto  non  ipfam  intelh^it  :  igitur  in  intel- 
leftusoperatione  ,qua  quidpiam  actingit,nullaeft 
falfitas  :  ahas  non  illud  intelligercur  . 

PrjEtferea,^.  de  ^nima  tex.  c.  :6.  habetur,  intel- 
leftum  intelligentem  qiiodqtiidef} .  femper  effe  re- 
ftum  ,  &  verum  ,  nec  hic  fubeffe  ullam  decep"io- 
nem :  ergo  non  eft  falfitas  in  intelieclu  ,  fecundum 
Ariftotelcm. 

Pr«terea,  In  fimplici  intelleftus  apprehenfione 
Bulia  eft  falfitas  ,  ex  diftis  articulofeeundo  quxfl. 
pracedentis.Sed  ncque  in  intelleftu  componente, 
&  dividente  :  ergo  nullaefTe  po^^eft  falfitas  in  in- 
telleftu  .  Probatio  minoris  :  ip^elleftus  necefTario 
aflTentitur  veris  apprehenfis  .'Nam  ut  necefTario 
afTentitur  complexioni  veraEprincipiorum,&  con- 
clufionum  ex  illisdeduttarum  ,  ita  &  ncceffario 
dilTentitur  falfscomplexioni  terminorum  incom- 
pofTibilium,  propter  carentiam  libertatis;  ergo  iti 
compofitionfl  ,  &  divifione  intelleflus  non  tflfal- 
lita» . 

Co-NTK  Ay^.Metaphyf.  tex.c.S.vuh  Philofbphus 
vtrum  , & falfum  non  extare  in  rebu$,ficut  be- 
num,&malum,  f*d  inint«Ileftu,  nonomni,fcd 
componentc ,  &  dividcntc . 

Respondeo  diccndum  revera  quandoque  in- 
telleftui  componenti,  &  dividenti  falfitatam  fu- 
belTe  .  Et  quidcmjuxta  difta  in  antecedentibus, 
&  prasfertim,  art.r-quxft.pr^scedentis.  Etfi  in  fim- 
plici  intelleftus  apprehenfione  pofl!it  cfTe  confor- 
mitas  ad  rem  intelleftam  ,  per  qtjam  intelleftus 
eft  rcftus,  &  verus  ;  ea  nihilominus  conformitas 
nonnifi  per  int«Ileflum  jndicium  fercntem  fuper 
aflusfuos,  &  deprchendentem  rebus  conceptis 
conf»rmar? ,  reperiri  non  poteft :  atque  hinc  di- 
cebamus,  fimplici  intellcftui  ignorantiam  ,  non 
ftlfitatem  opponi  ,nifi  fortafTe  per  aecidens,  ut 
infra  dicetur:  cum  nemperationcs  in  fe  falfe  at- 
tinguntur  non  per  ju«licium,  fed  per  fimplicem  ap- 
prehenfionem.  Et  quidcm  non  foliim  abeft  falfi- 
tas  in  prima  intclleitusoperationc,  cijm  terminos 
apprehendit  per  fenfuonon  «rrantcs;verumetiam 
incapax  eft  falfitatis ,  efto  fenfum  crrantem  fe^ 
Tomt!s  /. 


quatur:  ita  enim  concipitur  albedo,  fi  vifus  ap- 
prehendit  quidpiam  efl^e  album  ,quod  eft  in  re  ip- 
fanigrum,  ficuti  fi  albedo  conciperetur  afenfu 
ver^  vidente  album :  nam  fatis  efl  fpeciem  albi 
rcpratfentativam  obijci  intelleftui  ,  ad  hocutpri- 
ma  illius  operatione  refle  apprehendatur  .  At 
contraevenit  in  compofitione,  &divifione,  quia 
crrat  intelleclus  fequens  fcnfum  errantem  ,  & 
phantafiam  fibi  phantafmata  effingentem  ,  in  qui- 
hus  vel  non  continentur  rationes  ,  quae  compo- 
nuntur  ,  &  dividuntur,  vel  alitcr  fe  habent,  ac  in- 
telleftuifit  pcrfuafum  ,  oftenfum  ,  fibique  videa- 
tur  videre  :  ut  igitur  in  intelleflu  eft  veritas,  cum 
componit ,  &  dividit  'ecundiim  habitudinem  rc- 
nim  a'-*  extra,  ita  eft  in  co  falfitas,  cum  fecus  eve- 
nit.  Frfi  en'm  intelleflus  fimplex  reftus  fit  , 
atque  aboftenfis  fihi  terminis  etiam  ab  fenfu  er- 
rante,  veram  habeat  fimplieiumapprehenfionem  , 
ev  qnibus  efformarc  poteft  propofitioncs  univer- 
falifTirna5,(  in  quacunque  enim  apprehenfione  fen- 
fitiva  imprimuntur  intelleflui  ens ,  &  rcs  )  &  pri- 
ma  ^'•'ncipia  dcfe  nota  ;  atque  ex  his  deduccre 
conclufiones  in  ipfis  contcntas;  &  cjufmodi  in 
corrrIeX'onibus  nulla  effe  queat  falfitas  ;  nihilo- 
minusfcnfu  errante,  ut  phantsfia,  &  intelleflu 
ex'""''}softcnfione  per  compofitionem  attribuen- 
tc  a^iquoi^  prajdicauim  fubjefto  ,  aut  per  divifio- 
ppm  'pcernente,  eft  omnino  falfitas,  &  error; 
quia  ha  complexiones  non  funt  conforme»  rebus 
jrl  exrra  ,  ut  menfuratum  eft  fuas  menfuras  confcr- 
me  .  '^uamvis  igitur  in  intelleftu  non  fit  falfitas  , 
^'  error  circa  prima  principia  ,  nec  circa  conclu- 
fio"e?,  quas  exillis  infert  principiis  ,  efttameB 
in  eo  fa'firasrefpe£lu  aliarum  conclufionum,  de 
quibus  aliam  non  habet  notitiam,  nifi  ex  fenfu 
erran<:e  ;  ideoque  per  falfum  judicium  attribuit , 
aiit  removet  prsdicatum  »  fubjefto  ;  cum  contra 
foret  judicandum,  ut  fuffi  menfura:  correfponde- 
ret  mcnfuratum . 

An  Arivumenta.  Adprimum  refpondeo,  fyn- 
cathegorema  a/iter  poflTe determinare  autin^-elle- 
£t'onem  ,  five  modnm  intelllgendi  ,  aut  objectum, 
&  modumipfius  .  Intelligendo  j/.V/fl/^waffiGere 
objeftum,  in  quod  fertur  intellcctus;  profefto  ron 
accidittunc  falfitas,  fed  ignorantia;  qu'a  aliud 
eft  objectum  ,  quod  putatur  ab  eo,  quod  menti 
ohiicitur  .  Si  vero  Td  aliter  dctcrminctipfam  in- 
telle^ionem  componentis,  &  dividentis  ,cum  ve- 
ra  in^clleftione  objefli  fimplicis,  po*^eft  ftare  fal- 
Htas  in  fal&o  aflirmando  ,  vcl  negando  aliquid  de 
ipfo  ,  nr«eunte  phanrafia  errante  ;  eo  quod  non 
ita  fc  habeat  res  in  fe  ipfa,  ut  ab  intelleftu  aflirma- 
tur  ,  vel  negarur .  Porro  eatenus  fallitur  ,  eftque 
falfitas  in  compofitione  ,  &  divifione  ,  quia  latet 
eum  conncxio  prxdicari  cum  fubjecto  ;  idcoque 
putat  hanc  effe  illius  habitudinis  caufam  ,qus  ta- 
mennoneft;  at  totius  procefluj  falfitatisorijo, 
principium  ,  &  cauflj  eftfimilitudo  accidentium 
externorum  ,  cx  qua  deccpta  phantafia  ,  trahir  ia 
errorem  intelleftum  componentem,  atque  divi- 
dentem .  ♦ 

Ad  fecundum  refpondeo,  diftum  Philofbphf, 
intclleftum  circa  quodquid  eft ,  fempcr  verum  cf- 
fe  ,  ut  fenfiis  rcfpeftu  proprij  fenfibilis,  debere  in- 
tclliji  ciim  t«ndit,  &  attingit  conceptum  fimpli- 
citcr  fimplicem  ,  irrcfblubiUm  nimirum  in  alios 
eonceptus  .  Nam  intclleftus  fimplex  (  ut  tai^um 
quoque  fuit quiie^.pracedente  art.a.)c'\TCi  conccp- 
tum  non  fimplicitcr  fimplicem  ,  licet  cfTe  ncqueat 
formaliter  falfus  ,  poteft  tamcn  efle  virtualiter  ta« 
lis,  apprehendcndo  fcilicet  aliquidfab  dctcrmi- 
nationefibiHon  convcnientc ;  Unde  y.  Metapbyf 
F  f    z  cap.de 


.A'A.  14.  q.  I. 
.  Aifrirmtm . 


J-Thom.hic 

infilittione,  9" 
fi.MetdplffJ-fif 
ftt  tex.  ii. 


Bi^^or  irL_. 
Conini.  &.  6. 
MttMphjf.  j.  5. 


g.  Thema  ar- 
guraenuhic. 


i».<)i(li37.<i.i. 
$.  CoMtdo  »^i" 
Mr. 


ciz/'.  (ie  Fj/ybdicttur  ,  eflaliqua  iat;o  in  le  falia  , 
non  fbluin  de  aliquo  fairo;  &  tamcn  ratio  in  fc  fal- 
fa  fimplici  apprehenfione  intelligibilij  eil ;  quam- 
V)S  non  fit  ei  qnid  ,  nifi  quid  nominis  .  Cum  igitur 
AriftoteIes,9.  Metaphyf.tex.  c  »2.  dicit,  in  eo  di- 
ftmgui  inteiligentiam  rimplicium,&  compofito- 
rum  ,  quod  circa  quid  compofitorum  cadit  dicep- 
tioper  accidcns,  quje  nulla  prorfus  efle  potefl  c:r- 
ci  cjttid  fimplicium  ;  cft  id  di6^um  intelligendum  , 
juxta  prKfatam  explicationem  ;  quia  enim  falfitas, 
&  deceptiocompJexs  veritatiopponitur;  non  ve- 
ro  incomplexa  ,  &  fimplici  intelleclui  ;  circa  qtcid 
compofitorum  cadit  deceptio  p«r  accidcns  ,  quia 
fcilicet  compofitum  natumeft  facere  conceptum 
non  fimpliciterfimplicem  ,  in  quo  proinde  contin- 
o-ere  poteftfalfitas  virtualitcr  .  Aliis  videtar  ali- 
ter  eife  exponendum  To  per  accidens^nKmxxixvcs.  in- 
tclleCtum  decipi  pcraccidens  circa  quodquid.,com- 
pofitorum  ,  propterea  quod  intelleftus  vel  defini- 
tionem  unius  attribuat  alteri  ;  ut  fi  pcr  eirculi  de- 
finitionem  exprimeretur  hominis  efientia;  vcl 
componendo  partesdefinitionis  ,  alias  incompoP 
fibiles:qux  fan^  acciderc  ncqucuntcirca  quodquid 
ejl  fimplicium  ;  atque  ita  intellectus  refpeftu  ho- 
rum  ne  quidem  per  accidens  eft  falfss ,  lcd  aut  ell 
fciens ,  auc  ignorans.  Contra,  etiam  intellefta 
fimplici  poteft  attribui  quodquid  efl  incomplexi, 
alteri  ,  cujus  cft  aliud  quodquid  <?/?;  igitur  &  in  ip- 
fopariter  efiet  deceptio ,  &  falfitasper  accidens  , 
fi  ob  talem  attributionem  talisdicatur  intelleflus 
circa  quodquid  efl  compofitorum  ;  hsec  igitur  ex- 
pcfi'io  non  eft  probanda  . 

Ad  tertium  concedo,  intelleftui  ron  fubefle 
falfitatem  ,  cum  prima  pr^ncipia  ex  fe  nota  attin- 
git ,  a^que  conclufionesnecefiarias  ex  illis  <ledu- 
cit ;  ut  extitit  declaratum  ir  folutione :  tuncenim 
habet  neceflariamcaufam  aflcntiendi  ,  autdiflen- 
tierdi  ,  ob  evidentem«.onnexionem  ,  fiv«repu- 
gnantiam  extrcmorum  ;  m  his  ergo  non  contingit 
deceptio  ,  &  error  .  Sed  quoniam  alias  non  «deo 
potas  inferendo  conclufiones ,  ron  cft  fibi  perfpe- 
ftum  ,  ut  oporteret ,  qua  habitudine  fint  connexa 
cum  principiis  ,  &  inter  fe  fe  extrema  carum  pro- 
pofitionum  ,  ideo  fubditur  errori,  &  deceptioni 
a(firmans  aliquid  de  aliquo  ,  quorum  non  eft  con- 
rexio  ex  natura  rei ,  &  contra  removens  quosdam 
alia  ,  quse  eflent  potius  de  fubjeftis  aflirmanda  . 

ARTICULUS    IV. 

Utrum  verum ,  &  falfum  fint  contraria . 

Voc^or  6.  Metaphyf.  qu&ft-  3.  §.  Refpondeoquod 
fuptrius;;.  '].S.Thom.  i.p.  q.  i-j.art.  4. 

VIDENTUR  verum ,  &  falfum  efle  contra- 
ria,ac  contrarie  opponi  ;  Nam  Philofbphus 
i.^eriherm.  cap.ultimo\  viilt,  &  ponit  falfam  opi- 
riontmefie  verae  contra'iam  ;  ijitur  v«ritas,  fc 
falfitas  contrarieopponuntur. 

Prsterea  ,  Fallum  eft  ex  eo  quod  eft  ,  4.  Meta- 
tbyf.  tex.  c.  27.  ficut  enim  verum  ponit  acceptio- 
nemadaequatamrei,  ita  falmm  acceptionem  rci 
ron  adxquatam  ;  igitur  oppofitione  contraria  op- 
ponuntur:  nam  contrarium  &  aliquid  ponit ,  & 
fubjeclum  determinat :  uti  evenit  in  rationibus 
vcri ,  &  falfi  . 

"  Preterea  ,  Veritas  ita  opponitur  falfitati ,  ut 
fconitasmalitiei:  Atqui  malitia  ,  &  pravitaspri- 
vati v^,  &  contrariti  opponitur  bonitati :  ergo  pa- 
riter  &  falfitas  privative  veritati  contrariatur . 
Frcbatio  minorisj  nam  malitia    aliud  noa  eft  , 


Summajoannis  Duns  Scoti  • 

quam  pnv.itio  bonitatis  ;  ergo  &  falfitas  eft  prl- 


vatio  ventatis  . 

Prfeteret,Ex  diftis  articu/opriscedenti,(y  art.2. 
quaft.praced.tH  veritas  •n  intelleftu  cum  confor- 
matur  intelligendo  objeftis  ,  quce  attingit,  feu 
fimplici  apprchenfione  ,  'cu  componendo  ,  &  di- 
videndo  ;  contra  vero  falfitas  cum  ell  difformitas 
aftus  intelligendi  cum  rebus,  dequibus  fert  ju- 
dicium  componendo ,  &  dividendo*.  fed  diffor- 
mitas  aliud  non  elt,  quam  carentia  conformitatis; 
ergo  falfitas  eft  conformitatis  privatio  ,  ac  per 
confiquens  veritati  privari  v^  oppofita  . 

Pretcrea,Iuxfa  ditta  articuh  priino:,  falfa  funt 
omnia  impoflibilia  ,  quicquid  nimirum  impolTibile 
cft  efle  :  (ied  impoflibile  dicit  negationem  fimpli- 
citer;  ergohocgenus  falfitatis  cootradiftorii  ve- 
ritati  opponitur  ,  ut  abfbluta  negatio  pafitioni  . 

CoNTRA  ,  Quoniam  in  rebus  ell  verjfimilitudo 
qucedam  aptanata  induccre  in  crrorem,  &  dcci- 
pere  apprchendentem,  quum  judicat  unum  effe 
aliudob  accidentalem  convenientiam  cum  re  ve- 
ra,  diftum  fuit  flmV»/o/!m;/r>  tfll' falfitatem  in 
rebus  :  illa  autem  verifimilitudo  formaliter  non 
eft  pofitioaliqua,  fed  carentia  ,  ut  ibi  extitit  de- 
claratum:  ergo  prout  veritati  tranfcepdentali  in 
rebus  opponitur  falfitas,  non  contran^  ,  fed  pri- 
vative  opponitur , 

RespoNDEodicendum  falfitatem  ,  prout  in  re- 
bus  exiftit,non  contrarie  ,  fed  prjvative  ,  vtl  con- 
tradiftorie  veritaii  opponi  :  at  quatenus  tft  in  in- 
telleiftu  componente ,  &  dividentc,juxta  declara- 
ta,  articu/9 prteceden[i.,cox\tTzr\h  effe  veritatiop- 
pofitam  -  Declaratio  :  etenim  fa'fitas  rerum  for- 
maliter  confiftit  in  ncgatione  identitatis  cumcb, 
quod  eflTe  apparet:  &  materialiter  in  ipfa  verifi- 
militudinis  apparentia  :  adeoutfallum  materiali- 
ter  refcrat  apparentiam,  feu  convenien'iam  in 
accidentibusevtrinfecis  cum  alio  per  fevero,Sc 
formaliter  carenfiam  ta/itatis .,  fecundum  quod 
efi^e  videtur:  «t  nrfiiu/opriwo  pluribusextititde- 
claratum  :  igitur  falfitasrerum  privative  dunta- 
xat  veritati  opponitur ,  ciim  formaliter  fit  nega- 
tio  identitatis  ,  &carentia  qua:dam  veritatis  ef- 
fendi  id  ,  quodapparet  effe:  igitur  non  ell  hic 
contraria  oppofitio  ,  quffi  poftulat  extrema  pofi- 
tiva  ,  fcd  privativa,  vei  contradiftoria^quatenus 
altcrum  cvtrerrorum  eftpofitivum,  reliquumne- 
gatioabfbluta,  &extra  genus ;  vel  negatio  in 
fubjfcfto:  atque  ita  accidens  ad  rationem  priva- 
tionis,  utproinde  non  immerito  harc  oppofitio 
«ppellari  queat  negativa  .  Deinde ,  fi  ffllfiias  re- 
rum  formalitcr  fit  quaedam  pofic'o  ,  formaliter 
quoque  ipfi  incflet  racio  veritatis,  ut  csteris  pa- 
fitivis  :  id  autem  non  videtur  ratfonabile  ,  idem 
rempc  pofitivum  effe  formaliter  verum,&  falfum . 
Quamvis  enim  aurichalcum  fit  verum  aurichal- 
cunij&falfum  aurum  :  tamen  eft  falfum, quia  fbr- 
mahter  dicit  carentiam  auri,  cujus  rtfert  fbrmam 
apparenter',  &non  vcrS:  nec  eftfalfum  per  pofitio- 
nem,  ut  eft  vcrum  perpofitivam  veritatem. 

Quod  vero  inter  veritatem  complexam  in  in- 
telleftu  componente,  Scdividente,  &niioppofi 
tam  falfitatem,  contraria  verfetur  oppofitfo,  de- 
claratur.Propofitionem  effe  veram,aliud  non  eft  , 
quam  cffe  conformem  rei  concept*:  falfam  vero 
cont.ra  difformem:  ex  eo  enim  quod  res  efl.,vel non 
/?/?,  eft  tratio  'vera,  •ve/fa/fnx  de  Praedicament.cap. 
dc  fubftantia.  Et  licet  id  non  verificcfur,  nifi  in 
matcria  contingenti  :ex  hoctamen  evidenter  ve- 
rificatur  de  propofitionibus  in  qualibet  materia 
efformatis .  Veritas  ergo  propofitionis  eft  relatio 
accidentalis ,  quia  poteft  inefle ,  &  non  ineflfe ,  fi- 


Doft  (».Meta« 
Phyf-  q.  -.cit. 
$.  StcuncUatl. 
Um  feritari  n, 
6.Si.in  Conim. 
fitftTtex.  Ji-p. 
Met4phjf.n.ij. 
i-  m.U.q.t. 
i-Jirefitir  crS9 
iicertt m 


Tomusl  Pafsl  Qucsjl.  XVll  'Artic.lV. 

ftlf  potcft  eflc  conformij  ,  &  dilTormif ;  fund 


^«dlib-  q<  ij. 


f.dtt.  i?.4-I. 


lii;  fundamen- 
tum  autem  ejus  rclationis.,  eft  ipfa  propofitio  ob- 
jefliva  ,quK  proindtpriorefl  naturaliter  relatio- 
nc  veritatij  in  ipfa  fiindata  .  Eft  igitur  veritas  in 
rcpr»rentando  relatio  conformitati»,  qua  intel- 
lectus  intentionaliter  cvadit  fimilis  reicognit», 
ficut  imago  cR.  fimilfs  C«rari,non  in  eflendo  ,fe<l 
reprasfentativ^  ;  ergofalfitas  cognitionisnon  efl 
altud  qutm  difformitas  ,  fcu  dilTimilitudo  propofi- 
tionis  efFormat»  id  rem  cxprenTam  ,  «t  cum  dico 
Socrates  ftdst ,  ipfb  flante  ;  igitur  falfitas  hec  eft 
quid  pofidivum ,  relacio  fcilicet  difl'imilitudinis,& 
difformitati»,  ut  veritas  conformitatisrficutenini 
primi  modi  relationes  fundantur  fuper  unum ,  ita 
&  fuper  multa  ;  ad  e»  ergoqua:  funt  fundamenta- 
liter  multa  ,  fequitur  relatio  difTimilitudinis  i  ac 
proindefalfitasaut  erit  talis  relatio  ;  aut  quivis 
refpeftus  fuper  multa  fundatus,  non  eritnifine- 
gati6  relationis  fundatas  fupcr  nnum  :  eft  ijitur 
intcr  veritatem ,  &  falfitatem  cognitioni»  contrt- 
ria  oppofitio  ,  ficuti  inter  rationes  pofitivasnatas 
fieri  circa  idem,&quarum  una  eftaltcriuscxclu- 
iiva  ;  quanquam  in  propofitionibus  neceffario  ve- 
ris  ,  aut  falfis ,  alterutrum  necefTario  infit . 

Ad  Argumenta  .  Ad  pnmum  refpondeo  Phi- 
lofbpum  efTe  intelligendum  de  vcritate,  &  falfi- 
tatc ,  qu«  eft  in  cognofcendo ,  &  reprsfentando, 
qoasiPter  ,  concedendum  eft  verfaricontrariam 
pppofitionem. 

Ad  fecundum  quod  procedit  contra  primam 
partem  fblutionis  de  falfitate  in  rebus,  rcfpondeo, 
hoc  quod  eft  falfum  ,  iraportare  tpprehenfionem 
rci  non  adasquat^  ,  formaliter ,  aliud  non  eflTe, 

QUiESTIO  DECIMAOCTAVA 

DE    VITA    DEIt 

I^r    QUATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

§luoniam  aatem  intelligere  viventium  efl ,  pofl  conjjderatiorem  defcientia  , 
^  intelleBu  diwfo  ,  confidermium  efi  de  "jitM  ipfus 

ET    CIRCA     HOC    QUiERUNTUR    Q.U  A  T  U  O  R. 

f.     Quprum  fit  vivcre. 

II.  Quidfit  vita  . 

IU.  Utrum  vita  Deo  coBveniat . 

IV.   Utrum  omnia  in  D«o  fint  vita . 


229> 

quam  carentiam  identitatis  ad  aliud  ,  quod  efTe 
videtur,  &  apparet ;  cum  tutem  ea  cirentia  in 
certo  ,  ac  determinato  fubjefto  fit ,  &  oppoiiatur 
veritati,  non  ejus,  in  quo  eft  apparentia,  f«d 
illius  cujus  fimile  natum  eft  apparere  ,  profc6lo 
potiu»  privativedicendacftopponi  vcritati,quam 
alia  qaavis  oppofitione . 

Ad  tertium  direndum  eft  concludere  juxta  fta- 
timdifta  ,  fcilicet  de  falfitate  prout  eft  inrcbus; 
non  vero  de  falfitate  cognitionis  ,  &  in  reprxfen- 
tando  . 

Ad  Quartumrcfpondeofalfitatcm  in  cognofcen-  ^.'^"''Vcohft» 
doefTedifformitatemquidem  ,&diflimilitudincm  iifput.  ic.  ia 
fed  nequtquam  carentiam  conformitatis,  fed  po-  iot'"?-*- 
fitivum  refpe6lum,  fundatum  fuper  multa  :  uti 
h»c  vcritas  propofitionis  eft  accidens  falfitati  con- 
trarium  .  Quod  fi  falfitatis  refpeftus  cenfenduc 
efTet  pro  formali  carentia  conformitatis  ;  pariter 
&difTimilitudoomnis  poflet  affirmari  ctrentiafi- 
rnilitudinis  proformali  . 

Ad  quintum  concedo  ,  illud  genus  falfitatis 
contradiclori^  opponi  veritati ,  quam  excludit: 
Scdttmen  faliitatem,  quam  diximus  privativi 
contrariari  vcritati  tranfcendentali  non  cfTe  ejuf- 
modi  abfolutam  negationcmcxtragenus  ;  fed  ne- 
gationcm  iB  fubjeftis  determinatis,  qusc  nempe 
tnta  natafunt  gignerein  fenfum,  ac  intcllecluni 
probabilem  verifimilir.udinemalterius  rei  ,  atquc 
ducere  in  crrorcm ,  &  decipere  intelleflum  ju- 
dicantem  unum  cfTe  aliud  ,  cujus  nihilominus 
non  refert  nifi  extrcmam  fimilitudinem ,  ut  di« 

ftumeft. 


I.  *fl.  1.  q.  <,■ 
filttr . 


ARTICULUS     f. 

Utrum  omnium  naturalium  rerum  fit  vivere . 

Dotior  de  rerumprincipio  q.p  &  lo.prout  in  mar' 
giue  annotatur  .S.  Thomas  i.p.f.iS.artic.i. 

IDENTUR  res  omnes 
naturalcs  vivere  .  Si- 
quidem  illud  potifli- 
mum,qu5  vivcre  dicun- 
tur,confequitur,  utcon- 
venientia  ,  ac  preficua 
quxlibet  confeftentur , 
atquc  appetant ;  noxia 
vero ,  ac  difconvenicn- 
tift  cvitent ,  ac  pro  vi- 
ribiis  declinencrScd  hxc  paffio,  vel  rttio  viventi* 
ineftrebus  omnibus  naturaIibu$;«rgoomniumeft 
vivere  pro  rationc  majoris,vcI  minoris  propciiflo- 
nis  adpropriampcrfeftionem.  Probati»iBioori»> 


nam  gravia  qu«que  fcruntur  ad  proprium  cea- 
trum  ,  eam  utique  ,  qua  defticuuntur  ,  perf«6iio- 
rcm  adcptura;  &  fic  de  reliquis  omnibus  naturali- 
bus:Omnium  eft  enim  profriam  perfcftionem 
appetcrc  :  atque  ad  illiustcquifitionem  tendere, 
&  fuapte  nttura  moveri ,  notum  eft  ;  igitur  id  cft 
a  principio  vitae  magis ,  &  minu»  f*  fe  in  entibus 
explicante . 

Pttttcrca  ,  Intentio  naturie  eft  fecundum  in- 
tentiontm  principalit  moventis  in  natura ,  cui         ^^  ^^fyy^ 
produftum  fimul  aflimilttur:  fcd  virtui  princi-   dri»c;p.<- »o"J 
palij  movens  agentia  ntturalit  ,  eft  virtu»  vi-  ^'>*^^'^' 
taliSj  fcllicet  virtus  iDtcIlfgentij,  qur  median- 
te  Orb«,  eft  principalii  in  naturalium  rerum 
produflionc  ;  ergo  natura  tota  in  fua  univer- 
falitate  acccpta  intendit  vivum  ;  igitur  nihil  cft 
in  rerum  naturt  produflum  ,  quin  participet  ali- 
quem  vite  gradum . 

Pr«tcrea ,  QujBcunquc  funt  in  «adem  linea  re- 
fta ,  omnia  habent  tfpeftum  ad  ultimum,  &  com- 
plcturo  illiis  line»»  pr»  Kifd»J»  nniufcujufque 

c^iiicm 


%iill*^f.f.t.;. 


QoetiJJb.  f .  1 


t)e  rertim  prff • 


Qpsflt»  ferme 
Omni.i  111*  cx- 

cit?ri  potfiint 
tle  Vita  )  e-Ki' 
^iflime  ,  eru- 
fiitifTiinequeex 

penduntua  a . 

Migiftro  Alen- 
fi  1-  f  j.77-i>«r 
«otum« 


tjbl  hfa  <Li 


4jo 

«afclem  p5rti*cff?antfum  perfefciones:  fedquxcun- 
qtiea  n.itura  producuntur,  liintin  Imea  refka  cum 
homine  ,&  propter  ipfum  generantur :  ergo  cum 
horno  fit  vivcns,  omnia  produfta  i  natura  habent 
aliquomodo  af]ie6lum  ad  vit»  rufceptionem  . 

Prasterea  ,  Etfinaturs  quantum  preiippofitum 
aus;mentet,atque  ad  perfectlorem  flatum,&  gra- 
dtim  redueat:  ipfa  tamcn  nequit  de  non  quanto 
abrolute  facere  quantum;nec  fi  materiam  quanti- 
tatise.vpertcm  inveniret,in  ilKim  pofTctquantita- 
tem  incfucere  :  ergo  pariter  nifi  quidpiam  habcat 
infevitam,  vel  vitx  prineipium  laltcm  imperfe- 
cl^  ,  non  errt  potens  omnis  natura  vivum  produ- 
cere  ,  vef  aliquem  gradum  vivendi  entibus  darc; 
jgitur  adhoc  ut  natura  viventia  producerc  dica- 
tur  ,  neceffarioefl  ponendus  in  potentia  paiTiva 
gradus  vits  imperfe6his,perficiendus  tantiim  pcr 
naturj  aftivam  virtutem . 

Prstcrea,  Igni  videtur  ineffe  intrinfccus  prin- 
cipium  augmenti :  nam  quodlibet  fibi  obiatUm 
combuiltbile  depafcitur  n.a  intrinfeca  virtute,  in 
fcipfum  convertens  ,  &  fempermaois,  magi^^que 
augeretur  ,  nifi  materia  au,;^menti  deficereuignis 
tutem  eft  unumdc  naturalibus,  quar  vitaefln:  de- 
ftituta  dicuntur  :  ergo  cun£la  naturalia  aliquem 
jradum  vitj  participant . 

CoNi  R/i,Auguftin  f5'.deTrinit.cap.4.Z'»/^'*»' 


Stmfncejoannis  Duns  Scotit 


tur,  ut  animadvcrrerecil  in  vfrtutlbus ,  quir  fa? 
pides,  atqucmctalla  confequuntur  .  Horum  fi- 
quidem  affones,  crfi  de  compofito  procedant, 
iunttamen  aforma,  &  performam,  &  elongatae 
a  mareria  tantoaltius  fuperformamelemsntorum 
quantoforma  m  fl;  nobil.oreft,  &  aflualior  fbr- 
ma  ekmcntorum.  In  his  tamen  noneftratro  vit», 
fjuia  carent  motu  ab  intrinfeco  ad  propriat  perfe- 
ftonisarqnififionem  ;  Nam  ultra  potellates  ipfis 
a  natura  inditas  nullius  alterius  funt  capaces  per- 
fe61;ionis  .  Exinde  forma  occurrit  vegetativorum, 
inqiia  inciplt  primus  gradus  vit^  :  eaqu'ppcfor- 
ma  tantum  appropinquatad  aftiim,  &  elevatur 
fup£a  matrriam,  ut  hic  p'imiim  naturagradum 
quendam  habere  inclpiat,  quafi  libertatis  intermi- 
na',a:,  &dominan'vK,  fuam  materiam  dilatando, 
augendo  ,  &  nutriendo  .  Vidcfne  in  hocgenere 
entium  jam  quafi  libertatis  furgentis  exordiura  ? 
Quia  creoelementorum  ,  &miftorum  formis  ex 
eorum  impe'fefl'ore  non  ineflhasc  intrinfeca  po- 
tefla$,in  ipfis  non  efl  gradus  vit»,  quiinvcgeta- 
bihbus  reperitur.Sedrurfusfupra  vcgetativam  eil 
fenfitivorum  cerus  ,  muI*o  magis  a  materia  fc 
«longans,  &  ampliorcmgradum  fortitum  liber- 
tat:scnjuf(^am,  ma^isdominative  movet  .  Nam 
clementa  ad  certam  difTiirentiam  pofitionis  mo- 
ventur:  at  animalia  poflTunt  feagere  ad  omnem 


fa^m<\M\\rer!im  aaeura proc/amai,  haberefepra-  d  ffcrentiam   pofi^iionis,  &  etiam  citra  terminum 

Jiantijjimion  conditorem^qui  nobis  metitem^  ratio  ■  confiflere  ,  ut  ait  Philofophus ,  8.  V^hyf  tex.  e.  29. 

nemque  natitralem  dedit^qita  vi'jentia  mniivefi-  fenfi'iv®rum  ereo  formai  pluribus  gradibus  a  ma;^ 

tibusfttifupr^dita  nunfentientibiu^inielligentia  tcria  elor.ganrur  ,quam  ve^etativorum  ;  Sc  mmus 

Kon  inceliigentibus  ^c.pr^ferenda  videamtis.Di-  denominant  &am  ;  etfi  enim  qucelibet  pars  anima- 

icrt(i  ergo  teflatur  cffe  naturaliter  notum  ,non  ad  lis  fentiat ,  non  efi- propterea  animal  :  efl  tamen 

omnia  ,  quae  natura  rcrum  compleftitur  ,  fe  vit»  ignis ,  &  aqua  ,  quslibet  pars  illarum  formarum  . 


4 


gradum  extendcre  .  Unde  &  Damafcenus  lib.  3. 
cap.2.  A/!<//2is,\r)q[iit,in  eam  opinionem  veniat,ut 
CwIqs  ,  aiitfydcra  animata  efje  exiftimet ;  aninta 
quippe ,  acfenfn  carent.  Si  igitur  cocleflia  co'po- 
ra  ,  &  fydera  vitagradu  deflituuntur ,  efto  lorge 
praiflantlora  terreftribus;muIto  minus  vivere,pu- 
tandum  cft,elementa  ,  &  IapiJe8,&  reliqua  omnia. 


quodpariter  de  hi,5  formis  mif^orum  vcrificatur  , 
quscarent  pf  rfeftione  vi'e.  vtdnon  funtad  vitam 
ordinatJC .  Cier;er''im  co?n''t;o,quas  maeis,&  minus 
{t^z  explicat  in  gener'^'  formarum  fep.fitivarum, 
&  vis  appetitiva  cuardam  Iibtrfavcm  nafta  in 
modoagendi  cirum  ,  den^que  confummatur  in  in- 
tcIUflivaexendens  fe  ad  omne  genus  cognofci' 

qusinfra  vegetativi  rationcm  conftituta  depre-     bilium ,  &inappetitu,  qui  eft  principium  motus    Q."»«.i»«cU. 

henduntur  .  omninoliberi .  Quicquid  ergo  eft  in  rerum  natu-    "**'' 


REspoNDEodicendum  nonomnia,  quibusre 
rum  natura  conflatar,  inter  viventia  effe  compu- 
tanda.  Declaratio;  v  vere  viventibjs  eft  eflTi^^al- 
tem  in  a6lu  primo:  forme  autemi  qu;bas  eft  cfTe 
exiftentium,  nonomntsidem  p  eftanc  ^^^,  qua- 
le  habent  viventia  ;  ergo  vita,&  effe  non  ita  reci- 
procantur  in  natura,  ut  vivatquicquid  eft.  Porro 
vivcntis  ratio  in  actu  primo,eftquod  eam  habens 
»otleatfe  movereab  intrinfeco  adpropritm  acqui- 
Ytndatn  perfeUionem  ,  qua  deflituitur  vifu^pro' 
du^ionis.formq  tintem  elemcntorum,  &  rMiftorum 
carent  ea  vi  intrinfeca  movendi  fead  aquific  onem 
alicujus  perfeftionis,  quam  a  principio  non  ha- 
bucrint ;  led  fi  moventur  ad  ubi ,  atquegravitate, 
vel  levitate  feruntur  ad  propria  loca,  vel  id  ipfis 
incfttx  naturali  pafliva  produftion«,  vel  certd 
non  amplior  eft  illis  perfcftio  abfbluta  in  uno  lo- 
co  ,  quam  in  alio :  id  vero  ex  ipfarum  imbecillita- 
tc  formarum  evenire  necefle  eft  •  Quia  enim  funt 
materic  propinquiores ,  quafi  a  materia  ipfa  tra- 
hunturad  fuam  fidem  ,&  fines  :  n«cearumopera- 
tioncs  ,  prs  innata  imbecillitate  ,  ac  infirmitate 
fupra  rnateriam  admotium  elcvantur  :  nec  quid- 
quam  agunt ,  vel  movent ,  nifi  per  qualitates  ac- 
cidcntaies:  ficctiamfunt  materialcs  ,  &incom- 
pletae ,  ut  totum  &  partem  denominent  cequaliter, 
Si  cumeis  extendantur  ,&  contrahantur .  Mifto- 
rum  veroforma:  quo  perfefliores,  co  magis  in  fuis 


ra  non  fpe^lans  ad  ahquod  ex  tribus  generibus 
viventium,eft  prorfus  expers  vita:  .  Unde  etfi 
gradus  vegetativi  cffe  nequeat  nifi  in  mifto,  ron 
tamenomne  miftum  i^a  vivit;  fedquod  eftper- 
feftius,  idcft,  non  ufque  adeo  immerfum  mate- 
ria,  ut fequatur omnino  i'Iiu$  inclinationcs,  fed 
magisfua  intrinfeca  vi  v^Ieris  haberemotum  ali- 
um  ab  illa  ,  ac  agerc  fe  ipfum  ad  propria;  acquifi- 
tionem  perfefiionis ;  &  revera  nutritur,  augetur, 
dilatatur,  ac  mulriplicat  fe,  quod  inferioribus 
formis  denegatur  Rurfus,  fubfiftere  nequit  fen- 
fitiva  ,  n  fi  in  vegetativa,  &  nihilominus  ron  om- 
ne  vegetahiJe  fcr.ft ,  fed  quod  eft  perfeftiflimum 
vegctab  le  ,  flilicet  animal,  per  externaorgana  in 
fuas  cxi«ns  operationes  ;  &denique  perfe^lJflTima 
cognitiva,&  anpefitiva  ,  non  efl  inomni  fenfiti- 
vavirtute,  fcd  duntaxat  in  una  fpecie  humana  , 
cujusgratia  mundus  ff  rfrbilis  eftconditus,  &  in 
ipib,  ut  in  termino  definunt,  &  confummantur 
omnia. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  ;  Quidam  pu- 
tantes  omne  produflum  a  natura(  nam  elementa 
ab  ip!b  naturas  aaftore  creata  ,  aibitrantur  ron 
vivere  )participare  aliqucm  vitae  gradum  ,conle- 
quenter  concodunt  revera  entium  ejufmodi  natu- 
ralem  propeniionem  fequi  propriam  cujufque  vi- 
tsrationem.  Addentes,lapides  ,  &  metalla  prs- 
terea  oftendere  intrinfecam  vivendi  perfe(5tionem 


Ublfupra»«i>. 


operttionibus  a  matena.de.nudantur  ,  &  exaUaa-    j?er  difpofitionem  organorum ,  &  venarum  ,  qn;^ 

nnii- 


Tomus  IVarslQuaftioXVlllArtA. 


VideXs  KirtJie* 

mm  toto  fu° 
Itinerarto  ,  & 
in  mnnHo  fnb- 
«erraneo  .  Sed 
&  Fetmm  Caf- 
fcmlnrain  Thi- 
lofophia  Epicii- 
ri  •  Et  Cim- 
pt.KcliAm  tle_» 
frnlu  rerutiUj. 
Et  1.  Mcupii. 
ft«r. 


f .  (Cft.  17,  f  .^« 
MtiVnes  • 


<.dift-4<.,.». 
iC*  triK(»r  V. 
ContT»  •! 


Vdiitlo.^.?. 


WuIcipIeJf  i*n  illis  confjiicitiir  :  etfi  nohij  fenfas  ob- 
tusiorisnonnisi  in  vc.»etativis  innotefcat  primus 
vitsgradus  .  Arl  quem  modum  ofTe  cxponendos 
Philofbplios  ,  It  Patre»  putant ,  fi  quandodixiffle 
irvcnijntur,  infra  jradum  ve^etandi,  nihil  vivere 
in  na^ura  :  Nempe  quit  is  grtdusprimum  a  nobis 
per  (enruj  cog^nofcitur.  At  proftfto  hscomnine 
volunttrie  ,  &  fine  fundamento  difla  cffe  vidcn- 
tur :  Siquidcmnoh!$nih!lin  naturainnotefcit ,  ni' 
(iviafenruum  .  Quomodoergo  perhibenturcun- 
fla  vivere,  cflo  omnium  vitam  non  deprehcnda- 
mu$,quil  rcnfus  habemus  obtufiores.^  San^  id 
dcberetraltcmab  authoritateefTeacceptum  ,  aut 
of^cnfum  per  rationem;  quorum  neutrum  hufc  fen- 
tentiae  fuflFragatur ;  imo  rapientcs  id  ne.^^ant ,  &  ra- 
tiones  nullius  effe  roboris  ftatim  oflendemus . 

Eflitaque  djcendum,  naturalia  quasque  infra 
vcjctandi  vlrtutem  femper  haSere  eandem,  in 
quaconditt  fuere,  pcrfeflionem,  necad  ejufdcm 
augmcntum  perfeftionis  fntrinfecus  moveri ,  ut 
vci^etabilia  :  at  fi  quandoextra  naturalcmfitum 
cxclufa  ,  illuc  feruntur  intrinfeca  eravitatc,  aut 
levitatc,nihil  ab^blutaEperfeflionisadeptura  ,fed 
duntaxatformam  «i^/rclativam  ,  itr  expotente 
univerfi  difpofitione  per  fapientiam  ordjnata.Cum 
autem  naturalia  proprium  fitum  ,  &  uh'  fucrint 
adepta  ,  nullam  circa  illud  habent  opcrationem, 
nec  circa  fc  ipfd,  ut  aliquam  praj^erca  nancifcan 
tur  pcrfeflionem  ,  ut  evenit  in  ve^cativ-s  :  ac 
proinde  in  ca  forma  incipit  prim\is  vita»  erai^u». 
E^  crim  dicitur,  quia  omnium  naturalium  efl  pro- 
priam  appetere  perfeflionem  ,  a  noxiis  refiiigiere, 
•tque  evitarerquod  quia  evidentcr  in  animalibus, 
Sc  ve^etanvis  a  vita  procedit,  piriterS  idem  cf- 
fcftus  in  reliquis  ex  aliquo  v\tx  gradu  fit  oporte?. 
Refpondeo,  fenfitiva  utique  eorum  appctitui  con- 
venientia  conreflari,&  adifconvenientibus  omni 
nifu  declinare  ;  &  in  veeetativisquoque  pro  mo- 
dulo  ,  &  conditione  vitJe  inexiflentis  perinde  eve- 
nire  ,  certo  deprehenditur  ;  non  quod  cognitione 
aliqua  poileant,  ut  quidam  opinati  fue?e;fed  pro- 
pter  occultam  fimpathitm ,  ve!  antipath?  am  cum 
aliis  ejuf  lem  ,  aut  «liverfi  generis,  vel  propter  in- 
fluxum  ftellarum  ,& 'blis  prsefertim  fit,  ut  vege- 
tabilia  ut  plurimum  umbras  declinent ,  &  ad  fblis 
influxum,  &  radios  fe  fleftant;  adidigitur  mo- 
Tcntur  abintrinfeco  proprie  perfeflionis  augen- 
das  gratia  :  at  in  lapidibus,  metallis ,  aliiftfue  mi- 
ftis  imperfeflis  nihil  tale  efl  adinvenire  ;  quia  etfi 
moveantur  ad  proprium  centrum ,  motu  elementi 
pr^dominantis,  nontamen,  utdiftum  eft,  circa 
illudaliquamexercentoperationem ,  aut  aliquid 
faciunt,  utperfeftiora  evadant ;  igitur  non  cftip- 
fisattribuendusaliquis  vitae  gradus. 

Adfecundum  dico,  intentionem  nature  coin- 
cidcre  cum  intentione  principalis  agentis  ,eft  ip- 
fam  tendere  ,  quo  impellitur ,  &  dirigitur^ab  illo, 
qui  naturam  condidit,  atque  adminiftrat,  finens 
unumquodque  juxta  propriam  cfTeBtiam  haberc 
&  operationem  .  Ea  igitur  visnaturae  motrix  uti- 
que  tft  vitalis,  immo  &  ipfa  vita,  loquendo  de  pri- 
ma  .  Tamen  feu  prima,  feu  fecundafcilicet  Intel- 
ligentia,primo  intendupt  viventcm,  nempe  illum, 
cujusgratit  condita  funt,&reliqua  vifibilia.  Qiie- 
madmodum  igiturex  hac  intcntione  primaria  non 
fcqultur  omnia  viver^tia  cfte  hommcs;  ita  necom- 
«ia  volita  proptcr  hominem  participare  vitam. 
Quamvis  enim  naturafemperoptet  id,quod  mc» 
liuseft(  utait  Philo  bphus  2.  de  Gtfttr.  in  fine'^ 
adtoiit  non  fblum  toti  univerfb,fed  etiam  cuilibet 
partiumejus  refte  attribuendum  fit  ,quod  mclius 
eft  fibijt<UHen  fi  i^  ei  repu£H«t,  aut  con0et  de 


1%\ 

oppofito,  perperam,  &  filfb  unum  de  alio  aflir- 
matur  ;quia  naturadefiderat  quidem  melius,fcd 
quantum  ficri  poteft ,  eftque  pofTibile  :  non  eft  au- 
tem  poflibile  fbrmas  vegetativa  infcriores  viverc; 
quiaob  earum  approximationem  ad  materiam  , 
ncqueunt  i^&  principia  alicuju"!  operationis  ,qua- 
fi  fupra  materiam  fe  fe  cxplicantis,  ficuti  funt 
aflusvegetativa  ;  ide©  nec  natura  vismotiva  cu» 
pit ,  nec  vult  illis  quod  mclius  efTet ,  nempe  vive- 
re  quia  nectenerent  locum  ipfis  attributum  ,  fi  vi- 
verent;forentenimaltiori>,  &  perfeftioris  gra- 
dus .  Satis ergo  eft  ad  natura:  intentum  ,  &  men- 
tem  dirigentis  naturam,illa  ordinataefle  fuo  mo- 
doadprincfpalitcrintentum,  &  volitum  ,  qui  eft 
homo  vivens. 

Ad  Tertium  refpondeo,  &  ipfa  elementa  t^z  in 
cadem  linea  cum  caEtcris  naturalibus,  ac  praefefer- 
re  afpeftum  ad  homincm  primo  intentum  ,  veluti 
ejus  linea:  complementum ,  &  tamen  negantur  fp- 
fa  elementa  vlverc  ;  igitur  nonrepugnat  plcraque 
alia  fub  eadcm  linea  contineri,  &  vit^  non  parti- 
cipafTe  rationem  .  Erfi  interim  participare  vitani 
q-^eant  ,quatenus  repcriri  pofTunt ,  &  reipfa  cob- 
curruntad  conftitutionemeorum  miftorum  ,  qux 
vivunt. 

Adqu?rtum  r«fpoi»deo,operationem,  feu  aflio- 
nem  quanram  npceffario  r^^cipi ,  atque  fieri  opor- 
terc  circa  maferi.-^m  quanram;quoniam  ergo  ejuf- 
modi  eft  <>rx\x\\%  iSv.o  ,  &  operatio  natursB  organi- 
ca  ,  necpffario  a.<>entia  cunfta  naturalia  prasfup* 
ponunt  materinmqiiantam,nihiIomnino  operatu- 
ra  ,  circa  non  quantam  .  Et  ci^m  infertur  ,  igitur 
neque  vivcntia  producere  poterit,  nifi  &  ea  ,  eX 
quibus  efficit ,  aliquo  modo  vivant .  Refponfio  ; 
Natura  cum  viventia  producit,  autexputri,  aut 
exfeminegcnerat :  quecunque  ex  femine  fiunt  , 
non  oportet  alia  vita  prtedita  cfTe  ,  quam  vita  fe- 
minis  ,  Semina  autem  non  vivunt  nifi  poteftate  , 
quatenus  a  natura  intendunt  in  ordine  td  vit« 
perfectionem  ,  juxta  ordinem  ,  &.  diftinftionem 
feminum  eorundcm  .  Quas  vero  ex  putri  raateri* 
natura  ad  vitam  cvchit ;  fi  inibi  quidpiam  femi- 
nali  rationi  corrcfpondeat,  pariter  ex  vivis  in  po- 
tentia  facit  viventia  in  aClu  ;  fiu  minus ,  caufa  ef- 
feftivaanimarum  ex  prstiis  quibufdam  difpofi- 
tion'bus  illt  producit  :  eas  autcm  difpofitiones 
non  eft  necefir  habere  vitam  ullam  in  fe  ipfis,  qucr 
madmodum  &  de  elementis  affirmatur . 

Ad  quintum  refpondeo  fic  quonitm  omnium 
vlventium  ccrta  cft  magnitudo,  &  alimcntum,ut 
ait  Ariftoteles ,  i.de  Anutex.  c.  41.  Ex  eo  quod 
ignisnefciat  tcrminum  verfus  magnitudincm,con- 
cludere  debemus  ,  non  cfTe  fibi  vitam .  Quod  ora- 
nia  er^o  corabuftibilia  in  fuam  vcrtat  naturam 
(ut  ta£lum  fuit  fuprt  qtixj}.  7.  *rt.  j.)  non  eft  pro- 

f»ter  virtutem  altricem,  qua  cun6ta  viventia  pol- 
ent,&  a  qua  eltutfntrinfece,  &  virtualitcr  altn- 
tur;  fed  ex  naturaj  fua;  vi,  quatenus  eft  mobili- 
ter  penctrativus  eorum  ,  qu«  fibi  approximantur, 
&  ita  minutifnmS  dividcndo  combuftibilia  ,  can- 
dem  illi»  virtutcm  communicat;veI  fi.ob  duritiem 
non  valeat  comminuerc,  faltem  inflammat ,  Ut  f«J- 
rum  candcns ,  a«t  lapidetigniti . 


•.diS.  iS.lt^. 
Mct»ph.g.|i    * 


4RTI, 


«3» 


Sufnmce  Joannis  DumScoti, 


-fjdift^f.')  ut  i. 


frina  uiul»» 


S>di0,H» 


•^SS,» 


Jiilictt , 


A  R.  T  r  C  U  L  U  S     II. 

Utrum  vita  fit  quasdamoperatio, 

Vo^or  :rt  Comm.ftihcr  teJrt  39.  12.  Meiaphyf. 
§.Notandum  fiib  num.  46.  S.Tbcia  \.p, 

VIDETUR  vifa  effcqnKtTarnopeiatfo.  E'e- 
nimaflus  intelligendi  eft  vita  ,  fecundiim 
PhilofopFium  12.  Metaphyf.  tcx.  c  ^(j.  js  aiitem 
afiusopfratio  eft.  Qux  etiam  operatio  ut  ten- 
dens  in  Dtum  ,  utobjt^^tive  prasfenfem  ,  vifaap- 
pcllatur  ffitcrna,  loan.  1  7,  Uac  ef  vua  ateyna  tt: 
ccgticfcant  te . 

Pratcrea,  Ex  diftis  artkuh pracedenti.,rii\o 
vitaein  aftu  primo  tft  fe  rrcvere  ab  intrinfeco  ad 
proprisacquifitionem  perfefiionis.-fed  lalis  mo- 
fusfaltcm  in  vita  /enfi-iva,  &  intellefiiva  eftope- 
ratio  ,  cui  proportionaliter  correfpordet  in  vege- 
tativa  motus  ab  intrinfeco  refpeflu  fus  perfe^iio- 
ris  acquirendasrergo  vifj  ratio  cft  in  operatione 
ftatuenda  j  cumoperatio,  vel  internus  motusin 
vitaidefinitione  includitur. 

Prxtcrea,Sccundiim  Auguftinum,  14.^?  Trinit. 
tap.  4.  lilud  intereft  intcr  portionem  fuperio- 
rem  ,  &  ir.ftriorcm  animae ,  quod  il!a  interditre- 
guIisKterni»  ,  &  fuperioribus  confemplandisj  hffc 
vcro  temporalibusagendis  fecundum  reguKtx^fer- 
ras  :  igitur  vita  contemplativa  ab  aftiva  non  nifi 
pcnesdtvtrlas  diffcrt  operationcs :  crgo  ipfa  vita 
eft  quaedam  opcratio . 

CoN tRa,  2.  dc  Anim.  t«x.  c.  37.  vivere  i^iven- 
tibtis  ef  efle  •  operatio  autcm  non  eft  ipfum  efle ^ 
ciim  tbillofit:  crgo  vita  nequitefle  qusdam  epe- 
ratio. 

P  ESPONDEo  dlccnJum  ,  vitam  in  aclu  fecundo, 
quod  eft  vl;«B  opus,  efle  quidem  cperationem, 
fion  vero  quoad  aftum  primum,  qui  a£lus  cft 
vivcntium  efe  :  ac  proinde  romine  viff  ,  quod  eft 
primarium,  &  principalius  prijvo  importari ,  ac 
fignificari ,  'ecurdario  veto  vtalem  operationrm. 
Declarat.io:  Nam  v»^etare,  fentfre,  &  intelligerc, 
fiint  fccundariaj  perftftirnes  viventium  vita  vcge- 
tativt  ,  ferfitiva,  ataue  intefleftuali  :  &  quamvis 
principiiim  illoium  aftuum  ir.fit  viventibus,  wt 
per  illos  perficiantur  ultimata  perfcftione,  unde 
&  cperatfones  fumm^  defiderantur  a  natura  vi- 
ventis  appctitu  naturali  :  nihilominus  ils  non 
intcIIeitiS  operationihus»  (eu  aflibus  viv«ntium, 
adhuc  forma,  'cu  viventia  illa  funt  in  aftu  primo 
fubftantialiter,&  tflertialiterpcrfefta .  Siquidem 
feu  fufficientia,  fivc  perfeftio  ,  vel  completio,aut 
bonitas  appcllantur  ii  aftus  ,&  viventium  opcra- 
tioncs  :  tamcn  qnia  fufficiens  cft  alicui  fufliciens , 
acpropter  hoc  prjefupponit  iflud  ,  cui  fufficiat : 
completio  etiam  compl  tfd  ,  quodjam  pra;cefl'it, 
quod  fine  eoefTet  quafi  vacuum  ,feu  non  plenum: 
perfeftiim  pariter  excludit  defeftum,  quicftca- 
rentia  cjus.quod  cft  natum  !ncne;&  bene  efle  de- 
nique  non  converit  ali  ui ,  nifi  jam  cxiftenti  per 
alicjuid,quafi  fuprradditum  :  tvidenseft  fieri  non 
pofie  ,  ut  ejufmodi  operat'oncs  ingrcdiantur  ,  aut 
fptftent  ad  efl^entialem,  Stformalem,  rationem  vi- 
ventium  in  a6tu  primo  .  Or^ine  igitnr  ineft  ipfis 
ratio  vifjc  ;  namirtclkfiio  ,  &  fenfatio  funt,  rc- 
(Eieque  dicuntur  vita  ,  feu  vitales  operationes,quii 
funt  viventium  in  aftu  primo  ;  at  non  item  homo, 
&  anma!  dicurtur  vivcre  ex  his  operationibus  , 
fed  potius  a  principio  intrinfcco  ,  &;  form.ali  ra- 
tJone  ,  jqua  habcntpofTe  exire  in  illas  operatio- 


nes ,  ^  (tcuntiiim  quam  viventfa  funt,  adeo  UC 
ipfii  forma  fit  ip'brum  vivtnrium  cpi .  Quamvis 
igitur  nomfnc  v  ts  e.xpiimantur ,  atquc  intelii- 
gantur  viralesoperationes  ,qi;a;  funt  airtuum  pri- 
morum  ultim»,  ipfifque  immanentes  perfeftiones, 
per  prius  tamen  vita  convcnit  actui  prinio,&  exin- 
de  ipfis  operationibus  ;  quemadiriodum  &  a£tibus 
primis  veriiis,  &  pcr  priusincft  vita  ,  quia  idem 
ipfis  tft  princip'um  vivendi  ,  &  pfl"endi.  Hucfa- 
ciunt  dicta  fupra,  quxfl.  15.  a-it.6. 

An  ARGrMENi  A  .  Ad  primum  dicendum  ,  rc- 
vera  acftum  inteni.jjendi  cflc  vitam  in  aftu  fe««n- 
do;acfubinde  per  priu.*  ejus  nuncupationis  ^\- 
gnificatum  compefcre  actui  pnmo.  C»teium  fa- 
tcndum  eft  Philofbpho/ore  cit.  /ermonem  cfTe  dc 
intellei5tione  primi  prindpii ,  de  qua  diverfa  eft 
ratio.cum  aliter  omnino  fe  habeat,  ac  iBtclle- 
ftio  aliorum  intelleftuum  ab  ipfo.  Siquidem  in 
omni  inteU'(ftu  creifo  flia  opcrario  efl  accidens 
(  fcilicet  quslitas)  ab  ipfo  d;ftir«ftum,at  in  Deo  eft 
eadcm  cum  fua  effcntia  .  Cum  enim  fit  aflus  pu- 
riffimus  refpeftu  nrllius  potcft  efle  in  potentia,  ac 
promde  repugnat  fi^i  rcc-pere  aliquid  a  fe  reahtcr 
diftinftiim  .  Ad  id  quod  additurex  fcriptura  ,  cil  ^.rfiff.^s- <J«4 
refponfio,  revcra  Dei  vifinnem  in  fuoordine  efl!e 
vitam  a:^crnam  ,  quia  ')!•  afius,  qui  fecundario  efl 
vita,  cft  inbeatis  per  totam  arternitatem  duratu- 
rus . 

Al  fccundum  ref^iondeo^non  motum  aflualcm, 
aut  propriaeacquififionem  perfefiionis  conflitue- 
re  vita:  rarionewj  in  a6fu  primo  ,  fed  magisidpof^ 
fe  ;  ex  eoen'm  conftat  fnefle  alicui  forms  virtu- 
tem,  'eu  po"-ftatem  fe  movendi  ad  acquifitioneni 
perfeftionis  fib-"  non  debitseab  inftanti  fuasprodu- 
£tionis  ;  alioquin  viventia,  mnx  ac  produfta  funt 
intell?erentur  effe  in  ftatu  violento  ,  quod  nemo 
dixerit.Non  ergo  pcr  operatiorem  in;e!I;gitur 
vita  in  a6tu  primo  ,  Tpd  ppr  potentiani  exeundi  in  Qj,atijifc. ,. »,. 
operationem  ,qus  eft  ^pfinsftcunda  perfeclfo,  & 
ultimus  tcrmmus,  quo  r  h  1  i:I-.erius  eft  produci- 
bile  ;  'nteIleft'one  enim  rihil  producitur  ad  extra 
nec  vifione;Immo  his  operariorihu.^  mediis  uniun- 
tur  po^^entia;  objefiis,  inqujc  rerptftiv^  tendunt. 
Ad  Tertium  eft  refponfio  exdifiis  :  etfienira 
vita  acl'va,  ^  contemplativa  diftinguuntur,  ut 
cenfet  Auguftinus  ,  quod  hxcnimirum  incumbat  u.'-'''"i^:T"'* 
temporalinusagendis|uxta  regulas  Sternas  ,  illa  tayia. 
verointendat  acternorum  contcmplationi :  tamen 
ij  aflus  eflc  extra  rat.onem  formalem  vita?,  quoad 
attum  primum,  refi^  intelliguntur,  ut  extititde- 
claratum  :  ac  proindequanquara  ex  tendcntit  in 
diverfa  obje£t3,&  quafi  per  d'verfa  officia  ,  ut  ait 
Auguftinus  ,  dift-nguantur  aftiva  ,  &  contempla- 
tiva  ;  aut  etiam  ,fi  mavis,  portioinferior ,  &  fu- 
perior ;  ex  his  tamen  nequit  inferri  V'tam  efl!e 
quandam  operationem  ,  fecundum  principalius 
vitasfignificatum, 

ARTICULUS    HI. 

Utrum  Deo  conveniat  vita . 

'Do^»r  ^uodlib.q.i.  §.  De  fecundo  membro 

nu.  10.  &  kqq.i./^eporr.dif.^^^.cjuaf.u 

§.  Dico  ergo  w..'9  S.  Thortt.  i-p. 

quaft.iZ.artic.i. 


VIDETUR  haud  efTe  attribuendam  Deo  ra- 
tionem  vitas.Nam  via  invcftigandiDei  per- 
e<5tioncs  eft  ,  cum  adasquat^  dividentes  ens  ,  pri- 
mo  principioattribuimus  perfe(?tius  dividens  ;  ut 
entis  aliudeft  finitum,aliud  jnjinitumj  item  a^us;, 

vel 


Tlieorei».i4'«. 


Tomus  l  Vars  l  Qucejlio  XVlll  Art.  ///.         233 

vel  potentia  ,  cctringcns  ,  vel  Becefrarium  ;  hinc         ^  " 

cJicimus  Dcum  aftum,  iniinicum,  necsflTiirium  &c. 
Sed  vita  non  cft  differentia  adaquata  entis,  nec 
communis  omnibus  cntibus;  fed  tantum  ^'/'ivvw 


!•  ><iS>  S>4>7' 


ik»ofri't'vu/;ifimt  differentis  corporis  corruptibi- 
Iis,-crgo  non  cft  Deo  attribuendus  conceptus  vite. 

Pr.xterea  ,  Ordo  efTentialis  entiw!ii  non  conclu- 
dit  primum  vivcre  debere  -•  fed  e.v  ordine  dunta- 
xat  eirentiaii  cntium  pofTunt  concludi  Dei  prsdi- 
cata  ,  atque  perfeftiones  ;  cr:>o  Dco  non  conve- 
ritvita.  /(Tumptum  declaratur ;  namcaufaial- 
tiores,  ut  fol ,  &  coeleftia  corpora  ,  non  vivunt, 
vivunt  tameii  proxim^ores  ut  bos  ,  &  homc;«rgo 
cx  ordincpotius  inferre  debenius  Deiim  habere 
perfcclinnem  vita  nobl.orem  ,  ficut  8c  fbl  habrt, 
ncctamen  vivit;  &ita  pariterprimo  infuntScin- 
tepfiva  infinita$,&necenitasefrendi,&  fternitaSiSc 
alia  idgenus,c)ua  vident.urgradus  vita  nobiliorcs. 

Prffiterea  ,  Si  Deus  vivcret  ,utique  vita  nobi- 
lifTima  ,  fcilicet  intellcfluali  vivcret:crgo  gradum 
liuncvivendi  in  aftu  primo  oportet  fpeftarc  ad 
jllius  efTentiam  ,  Gxd\ci\si?i prixcedenti  articHlo. 
Sed  exhoc  fequeretur ,  pariter  intellc£lum,8{  vo- 
luntatcm  ,  potentias  niminim  naturie  intellettua- 
lis,  ingredi  ad  conftituendum  Dei  quidi'aTem;cr- 
go  ciim  hse  potentia;  magis  videantvr  pu'!ulare 
ab  Dei  perfe6li  quiditatc  ,  ron  erunt  de  iliiusra- 
tione  CiTentiali  .  M.nor  probatur  ;  quiaeffiope- 
ratio  intellectus  vita  dicenda  fit  in  actu  fecundo, 
tamcn  intelle^^tus,  ut  ad  illam  prsrupponiturope- 
rationem  ,  ef^  vita  n  aftu  primo  . 

Prjterea.  Vita;  ratio  confiHit  in  intrinfeco  quo- 
dam  motUjfecundumquem  viventia  ad  acquifitio- 
ncm  completse  perfeftionis  agcre  fe  pofTunt :  fed 
bfcratio  ,  &  conceptus  Deo  repugnat  .  Nam  ip- 
fe  eft  natura  immobilis  ,&  ex  fe  intinit^  perfeftus; 
crgo  fieri  non  poten: ,  ut  fit  mobilis  ad  fua:  acqui- 
fitionem  perfcctionis;  igitur  fibi  non  ineft  concep- 
tusvitsc.  ^ 

Contra  ,  Auguftinus  15.  de  Trinit.cap.  4.C0*- 
Aitor  nobii  menteitt^rationemque  naturalem  dedit 
qtia  viventia  non  viventihus ,  fenfu  prxiita  non 
femientihus^intelligentia  non  intelligentibus^pr^- 
ferenda  videamus  .  Ac  perhoc  qutarebus  creatis 
creatoremfine  dubitationeprapofnmus^oportet  ut 
eiim  ^'funime  vivereJS  cunBafentire ,  atque  in- 
telligere  fateamur.  Efl  igitur  naturali  rationeno- 
tum,  Deum  vivere  ,  vitamque  excellentinTimam, 
uti  &  efie  fummum  ,  habere  . 

Refpondeo  dicendum,  vitam  maxim^,  ac  pro 
pj iiflim^  efTe  in  Deo  ,  ut  nempe  in  principio  pri- 
mo,  &fontaIi  plenitudine,  und^  omnis  gradus 
vit«  defccndit  in  iis  ,  que  aliquali  vivcndi  ratio- 
ne  funt  pra:dita  ."  Declaratio  :  in  primo  omnium 
principio  cfl  ipfum  effe  infinitum  ,  fecundumom- 
nem  perfeftionemefl^endi ;  non  enim  ^cc\^\\.  effe 
abalio,  imo  a  fe  eftprjcaccipiens  omne  f/^,  om- 
nemque  poflibilem  perfcttionem  ,  eo  modo  quo 
poflibile  eftin  aliquo  unoreperiri  ,  &  coadunari. 
5»  igitur  efl  in  primo  ipfum  e/Je  iptr  eflentiam, 
profefto  nihil  faciens  ,  ac  fpectans  ad  cumulum 
infinitum  iftius  pcrfrftionis  efTentialis,  &  inde- 
pendentis,  ex  rarclinqui  potuit ,  imo  eft  fimul 
totum  quicquid  eft  pratacceptum  ,  ac  in  uno  im- 
plicitum  ,  &  unitum  nexu  infinicc  neceflitafis  ;  er- 
go  haec  infinita  neceflitas  praeacccpit^ac  univit  pa- 
riter  in  illo  uno  efe  per  cfTsntiam  ,  idcoquc  toto, 
&  univerlaiiflTimo,  <»radum  vittc,quippe  qui ,  utt 
eft  fecundum  fuam  formalemrationem,  fpc6let,ad 
viventium  effe  ;  fic  ut  in  corum  dcfinitionc  quidi- 
tativa  neceflario  fic  accipiendus  &  gradus  vits; 
igilur  fi  vita  eft  vivestibus  effe^&.'\Ti  eo,  quii  1«, 
Tomus  /. 


cft,  reperitur  ncceflario  omnis  gradus  efl^endi; 
(nam  vel  unodenciente,  non  foret  amplius  a  fe 
ejfe ,  fed  alius  fibi  detcrminaflet  modum  efl^endi) 
cvidens  eft  primumoportere  praeditum  efle  vita 
omnium  excellentiflima  ,  utieft&cfl^e,  adquod 
ipfius  vivcrcfpeclat,  &  in  cujus  definitioneclau- 
deretur  vita  ,  fi  definiendum  foret .  Unde  Augu- 
ftinus6.de  Trinit.  cap.  ultimo  :  1)bi  ejl  prima^ 
\x\c[\\\\^iS fummavita  ,  cui non ef  aliud  vivere^^ 
aliud  elfe  :  fed  ident  effe  ,  i^  vivere .  Huc  faciunt 
difta  fupra  ,  quxfl.  4.  articulofecundo  . 

Dcinde  ,  hoc  primum  ejfe ,  vel  effe  infinltum  & 
pereflentiam,  eft  principium  ,  &  auftorrerum  ,.»«p,r,.-Hi!t. 
univerfitatis;  cum  enim  cetera  omnia  fint  finita,  j5.q.  ?.irt.i. 
ab  alio  fint  oportet ,  fcilicet  ab  uno  quod  a  fe  eft 
&cuju$omnia  funt  participationes  qusdam  ;  er- 
go  rerum  conditarum  ordo  exigit ,  omnia  ,  quae 
producuntur,ordinariad  illud  ,  de  cujuslargita- 
teaccipiunt  efl^endi  rationem  ;  igiturfieri  non  po- 
teft ,  ut  primum  alia  a  fe  producat ,  quin  fimu!  or- 
dinet  omnia,juxta  naturarum  producentis,  &  pro- 
duftxexigentiam:  Atqui  nequeunt  ita  produci, 
atque  ad  primum  ornnium  finem  dirigi  ,  &  etiam 
inter  fe  ordinari ,  nifi  abproduccnte  exaftiiTimd 
prscognofcantur:  ergo  primum  efficiens,  &au- 
ftoromnium  ,  cft  neceflHirio  omnium  cogno.^citi- 
vus;  eftigitur  in  illo  intelle6tus,  quoomniaat- 
tingit,  atque  fap  cntiflime  ordinat :  Intelleflus 
autem  ab  vita  inte!Ie6^tuali  eft  ;  ergo  primum ,  ut 
eft  primumefiiciens,  &  intelligens,  itacfl&vi- 
vens  vita  inftn-ta  ,  a  qua  ordinatur  intellectus  in- 
finitus,  omnium  fcilicet  comprehenfivus.  Appofi- 
t^  Auguftinus,6.de  Trinit.  cap.ultimo  fupra  cit.  . 
Idem  efl ,  inquit , /'*  Deo  vivere ,  ^  efft  (  &  quale 
fit  illud  vi  vere  )  fubdit,^?7w;<x  ,  ficfummus  intel- 
letiHs ,  cui  non  eft  aliud  vivere,  aliud  intelligere^ 
Eft  ergo  primus  intelleftus  a  prima  viia  inielle- 
auali . 

Rurfus ,  «X  dictis  articulo primo  ,  quod  mifto- 
rum  quorumcunqueforme  vita:  aliquem  gradum 
non  panicipent ,  cft ,  quoniam  non  omnes  intrin- 
feca  virtute  pollent  fe  fe  explicandi  a  matcrias  po- 
teftate  ,  cui  adeoaffisKreperiuntur,  ut  propemo- 
dum  ad  ejui  fines  trahantur;unde  alis  vitam  nan- 
cifcuntur,  prout  magis^&minus  a  materix  coar.. 
ftationc  libcrantur:  Atquidiintaxat  in  primoom- 
n'um  principio  eft  omnimoda  elongatio  a  materia: 
Namcaetera  omnia  ,  qua  ab  illofunt  utexciderc 
oportet  a  ratione  puri  actus ,  propter  intrinfccam 
atque  ab  os  inieparabilcm  fini-atis  rationem  ;  ita 
de  materiae  natura  participant ,  unde  &  diftinfta 
ab  ipfis  realiter  recipere  pofl^^unt ,  &  perfcflior* 
queque  non  per  fe  ip(a  lapere  ,  atque  intelligere 
valenc,  fed  per  aftum  alteiius  natura  ab  ipfis. 
Primum  autem  principium,  ciimaftusfit  purifli- 
mus, atque  omnem  a  fe  arcens  potenti.-crationem, 
eft  ncceflarioinfinitce  virtutis,&  poteftatis  ,  infini- 
ta  pariter  prseditus  hbcrtate;  ergo  eftprima  vita, 
&  vis  immenfa  fe  agens,  &  movcns  intell'gib!li- 
ter  ad  fui  ipfius  comprehenfioncm ,  &  aliorum 
omnium  in  ip!b :  Vis  autem  Ila  ,  &  poteftas  fe 
intrinfccus  movendi  eft  prima,quia  infinita,ipfi» 
quc  aftui  primo  conamenfurata  ;  ergo  pariter  «ft 
primum  ,  &fumm^  vivens,  undc  defccndit  om- 
nis  gradus  vivendi,  qui  in  rcrum  univerfitate  re- 
peritur,pra;clar^  Auguftinus,  1  j.  de  Trinit.cap.5. 
§luje  zi/><7,inquit,  dicitur  i»  Deo ,  ipfa  efl  effeHtia 
ejui ,  atque  natura  :  bttc  autem  vita  r.on  talis  f/?, 
qualis  inefl  arbori,nec  qualisineji  pecori^quodha- 
bet  fenfum  ^fed  nHllum  habet  inteileBurn:  at  illa 
vita ,  qu^e  Deus  eflfentit,  atqui  intelitgit  omnia^ 
^fentit  meKttynoft  corpore,qni»fpiriius  eflDeut. 
G  i  P«. 


Virfrndils  Ly- 
chttus  fnprr 
frimam  qu^jti.' 
'nirrs  QtKiiiiib»  .i 


Poftremo  ,  fi  elTentia  divina  definiretur,  boni- 
tas,&  rapientia,&jiHlitia,&  cujufinoJi  prjcdicata, 
noncxprimerenturper  illius  definitionem:  At  vi- 
ta  intell«6iutlis,five  intelleftualitas  non  efTctcx- 
tra  dcfinitionemDcitatis,tanquam  ratio  attrihn- 
talis  ,ibd  magisquid  fpcctansad  rationem  perfit- 
^tionis  omnino  intinia; ,  iplum  epe  intinitum  v^Iu- 
ti  integrantis  :  crgo  vita  intellcftualis  verifllme 
ac  propri  irimcincll  Dco  .  Prohatio  minori.^^cui- 
cunqiie  non  repusnat  efie  idem  alicui  (lihfi.r.nt'K 
efientialiter,  illud  «on  convenit  verifinnLi  cl  (iib- 
ftantia; ,  nifi  fpeftet  ad  eflentiam  ipfius  :  Non  re- 
pugnat  autcm  intelleflualitaticonflituere  t^^c  fiib- 
ftantiarum  ,  quibuj  couvenitreftenim  intra  ratio- 
nem  iplarum  quiditativam  :  unde  &  de  rationc  tC- 
fentiali  hominis  ponitur  efi^e  ri7/'/'o/M/(f:  ac  proinde 
intercftualitas  ,  quce  intelligitur  per  rafiof;a.^e,c^ 
idem  homini  efien  i.ilitcr  :  ergo  ciim  Deus  fit  ve- 
rifllme  intelleftualis,  ejus  intelleftualitas  erlt  de 
rationequiditativaipfiusthscautemefl  Dei  vita, 
ergo  maxime,  &principaiiter  illiconvenitvlvere, 
quemadmodiim&  sffe^  inquo&  per  fe  clauditur 
vita  intelleclualis ,  ut  locis pracit.  teftatur  Augu- 
ftinus. 

AdArgumenta  .  Ad  primum  refpondeo  ex 
diftis  ififolutiofie .  infinitatem  perfeftionis ,  qux 
fine  ambiguitate  primo  principioeft  atrribuenda  , 
recefTario  involvere  gradum  vitx  intelleiFlualis  . 
Etcnim  vivere  eft  viuentibus<r/7?;innnitumautera 
in  perfictione  elt  totr.m  ejje  ;  oportet  igitur  pari- 
ter  &  viuere  vita  inteileftuali,  id  efl,omnium  per- 
feftiiTima  ,  &  infinita  .  Et  ciim  dicitur  vivum ,  & 
non  li^vuni  ,ron  fijnt  differentia:  entis,  fcd  corpo- 
r's  corrupiibilis  .  Rcfporfio,  id  vcrumeflTe,  fecun- 
dum  quod  vira  prlmum  nobis  innotefcit  ex  fenfi- 
bil  bus  ,  &  ror  per  inquifitioncm  mefaphyficam  , 
quasronr-fi  cccafionaliter  a  fenfibilibus  pendct. 
iJtcur.Qft  autem  entis  ,  vel  fubftantJaE  tranfcen- 
den^^alis  divifiones  difporantur  ,  vrta  prima  coin- 
cidit  ciim  ente  infinito  ,  cujus  ejfe  eft  viuere  ;  & 
rurfus  poteitas,  &  vis  comprehenfiva  omnium  , 
eft  ipfiim  efie  infinitum  ;  Etfi  ergoconcinientibus 
inadaquat^  ens,  non  videatur  ipfum  diuidiada:- 
quate  in  viuum  ,  &  non  viuum  ;  nihilominus  per- 
feflius  diuidens,  quod  attribuitur  primo  ,  eftde 
receffitateincludens  gradum  vitas . 

Ad  ftcundum  eft  refponfioexdiftis  ,  <7«<c/?.  4. 
trticulofecundo  §.  y^d  ternumiConcedo  enim  ex 
ordine  eflTcntiali  procedentibus  tandem  occurrere 
primum  principium  perfeftiffimum  ,  cuiomnem 
proinde  rtfliifim^  attribuimus  perfeflionem  in 
creaturisrtpertam ,  amocijimperfeflionibus  ,& 
conlequenter  etiam  vitam  ,  quippe  cui  apprime 
congruat  infinitas.  Et  cum  inftafur,  quia,  caufae 
aliioresnon  vivunt,  etfi  proximioribus  infit  vitse 
gradus  .  Refponfio  ;  fblem,&  aftra  effe  caufas  al- 
tiores  homine ,  &  fenfivlvis ,  quatenus  illarum  in- 
fl-uvus  ad  plura  fe  extendit ,  quam  visproduftiva 
caufjsproxims :  attam^n  has,  quiavivunt,  efPc 
longe  nobiliores  Sole,  &  S'.eirscarentibus  vita. 
CiEtcrum  his  vitam  non  congruere  propfer  ali- 
quam  impcrfectionem  lequentcm  propriasformas, 
cujus  funtcxpcrtcs  forms  vegetabilium  ,  &  alio- 
rum  viventium  ;  primoigiturprincipio,  cum  fit 
omnis  imperfeflio  incompofiibilis  ,  gradus  vita 
omnium  perftftiffimusomnino  inefTedcbet. 

Ad  tertium  refpondeo ,  etfi  talis  vita  intel- 
lefliva  ,  ncmpe  rational  s  fpeftct  ad  hominum 
efTentiam,  &quiditatem,  non  exindc  tamen  «ft 
inferendum  ,  &  rationales  potentias  illam  vitara 
Becefrarioconfcquentes  pariter  pertinere  ab  ho- 
minisquidit&tem  $  Ita  &in  Deo  ,  intcllcflus ,  & 


Summce  Joannis  DunsScoti. 


i.<i;fi.  1«. 


volnntas  originantur  ab  effe  iaiinito,  in  quo  clau- 
diturcnentialiter  vita  inaftii  primo.  Jtaque  po- 
tentis  ills  operativs  non  funt  reponcndas  in  linca 
attributorum,  quia  attributa  pcrficiunf  quafi  iii 
cflefecundorempraefuppontam  jn  ellcprimo  per-  (^^,,,  ^jj 

fceto  :  ha:  veroiiintqucdam  perfcctiones  intrin-  hic  Doaor 
fecs;  in  efTcntia  ut  pr.'einte!!igitur  omni  rationi  at-  mtclleftusa,^ 
tributali .  Caitcrum  ab  vita  intelleftuali ,  ut  a  pe-  "^^^  ^  pr"cc«- 
lago  fubftantia;  infinito  fuo  modo  originem  tra-  ^ere  omnem 
hunt  potentic  illas ,  quas  funt  proprix  vita  intel-  quantitatem  , 
leauahs.      *  p  1"'^'  °p",^ 

iitacein  .  Eit 
intelligeadus 
de  ipfa  n3tiir.T  infelleftuali ,  non  de  potentiis  illiM'  •  ut  fe  declarat, 
exMipIilicando  de  rarion.ii/tate  ;  &  quia  illa  eflcntia  ut  de  fe  hee 
ert  inrelleftuals,  &  voliti^a  cflentia  ;  fcillcet  in  aaii  primo_.  Por- 
ro  cam  iiRtiiratn  putat  jircfrcdcre  infinitatem  ,  quii  dicit  quid ,  in- 
finitas  vcro  tji4ale  :  illiid  autem  pr.-Bdifatum  pra;fupponitur  ifli  Jo- 
picc,  &  rcfpettu  noftri  ,•  at  in  fe  quantltai  virtutis  eli  conditutiva 
beitati» ;  nam  hxc  eft  ipfum  e/Jc  infinltura  ,  ex  quo  ell  fc  neccf- 
fitas ,  &ancitas,    &  atcraitas  . 

Adquartum  refpondeo  cum  omninioda  immu- 
tabilitateDei,  ftat  ipfum  oneratione  intellccliva, 
qucuna  rescftcum  intellciftu  ,  attingcrc  ccmpre- 
henfive  feipfum,  &  omnla  ivi  fe  ipfb,  atque  iila 
cadem  operatione  ,  ut  eft  objcCti  infiniti,efic  hea- 
tifilmuin,  &  fapientiflimum  ;  quanquam  nifi  &  J.rfi».  5S 
creaturas  nofTet ,  ejus  fapientia  non  fe  extenderet 
quantum  pofTct,  nempe  ad  infinitorum  intelligi- 
bilium  comprehenfionem  in  fe  ipfo .  Cvim  ergo  fe 
ipfum  intelligit ,  redit  ad  fe  reditione  completa, 
juxtapropof  i$.de  CiW.fsi,  quia  fcilicet  maximi 
per  fefubfiftit,  nullius  aherius  indigens.  Etfi  ergo 
fit  omnino  immobi'is,movctur  tamen  ab  intrinle- 
corediensad  fe  per  opcrationem  infinitam  redi- 
tione  completa  ;  quia  intelHgere  non  eft  mottis 
quatenuseftaftus  imperfe6ti,fed  magis  fecundum 
quod  eft  a61u.?  perfcfti  ;  quoniam  crgo  eft  abaftu 
infinito,ideft,  virtute  infinite,  intelligere  illi  re- 
ciprocatur  ,  eftqtie  infinitum,  ac  infinitomm  com- 
prehenfivum  :  &  quandoquidem  in*^elligibile  ,  in- 
tellcflus,  &  inteIIecl''o,  fiint  in  illouna  ,  eadem» 
que  res,  unom  non  eft  alterius  perfeftio  ,  nifi  fe- 
cunduffl  modum  apnreherfionis  noftr»  ;  quamvis 
revera  in^elleflus ,  &  intelligere  originentur  ab 
efTentia  tanquam  a  Pelago  fubftantia;  infinito  ,  &  . 
interminato,  juxta  Damafcenum  ,  lib.  1.  cap.it. 

ARTICULUS     IV. 

Utrum  omnia  fint  vita  in  Deo  .  'J 

Doclor  4.i//?.i.(7.i.§.Contra  iftam  rationem  n.io^ 
S.  Thom.  i.p.qu^J}.  18.  articuloquarto.'  "■' 

VIDETUR  non  omnia  tKt  vita  in  Deo.Ete- 
nim  juxta  di6ta  articulo primo,r\ovi  omnium 
naturalium  rerum  eft  viv«re,fed  primus  vitsgra- 
dus  eft  infbrmis  vegotativis  ;  funt  autem  omni» 
in  Deo  ,  ut  in  arte  exemplante;  omnium  enim  in 
illa  arte  eft  proprium  exemplar  ,  &  idca  :  ergo  fi 
cunfta  in  Deo  forent  vita,  aut  omnia  viverentad 
extra  ;  vel  complura,  ncmpc  qu»  non  vivunt,non 
haberent  proprium  cxemplar  in  Dco  . 

Prcferea,  Gmnia  funt  in  Deo,  quatenus  per 
aflum  infelleftusdiviniaccipiunt  primum  tffexn- 
telligibile  ,  pofTibile  ,  &  cognitum:  non  videtur 
autem  quippian  rcfte  dici  videre  fecundum  talt 
efTe  intentionale,  &  poffibile  ;  quia  vita  tHe/fe  en- 
tis  ,  veram  ,  atquc  realcm  ex-flentiam  pofiidentis: 
ergo  omnia  non  (unt  vita  in  Deo . 

Prsterea  ,  Si  aliqua  ratnonc  dicenda  cfTent  om- 
nia  vivere  in  Deo,prafertim  quia  Dei  fcientiaom- 
niacomprehenduntur  :  ut  ex  Auguftin»  videtur 

.  con- 


Doft.  la.  Me« 
tirt>y%-'** 


4 


Tomus  l  Pars  IQua/lio  XVIIL  Art  IV. 

rhictcre  Nfaglflef,?  /y//1^35'.//V,£Std  exhocrcque- 
retiir  ctism  mala  vivcre  debcre  in  Dco,  cum  pe« 
rinde  aDeofciantur,iit  carteri,quat  mala  non  funt 


V^'' 


ergo  nonomnia  funt  vita  in  prlmo  ,  quiaahipfb 
fciumur,  vcl  quia  femper  in  Dci  fcientia  crant . 
tMn.^^-iMtT'        CoNTRA,  loan.!.  §lao_d  faUum  efl^in  i pfo  vita 
V^iiinL^"'^    fr«r  .  Igitur  creota  cunaa  funt  vita  in  Deo  . 

Respondeo  ,  revera  creaturas  omnes  ab  omni 
atcrnitite  vitaminDcoex.it^ffcjfecundum  earum 
contincntiam  emintftitialem  ,  8c  virtualem  in  ip^Jj : 
at  quatenus  per  aflum  intelleftus  formale  ,  ac  di- 
ftirftum  effe  acceperunt,  minimi  Dei  vitam  vo- 
cari  pofle .  Declaratio  :  fiquidem  creaturoe  ut  con- 
tinentur  in  Deo  em'nenter,  &  virtualiter  nllurl 
non  funt  ,  quam  virtus  infir  itt  primi  principii ,  a 
qua  pofiunt  produci ,  &  creari :  funt  cr^o  in  tali 
effe  omnia  creabilia  ipfa  DeiefTentia  creatrix;i»i- 
turfunt  in  Deo  vita  i.ntclleflua^is.  /jiefkans  ad  ip- 
fius  naluram  ,  &  qiiiditatcm  .  Undc  Au^uftinus, 
lib.  5.  fuper  Gencf  cap.  1 4.  £0  wci^/^aif,  /«  i//o  'vi- 
ta  ejf ,  (jtioA  fuUuni  efr ,  cjuomodo  di^um  eff:  ficitt 
habet^ate;  vitiiw  infemetipfo.fc  dtdit  Fi/io  ha- 
bcre  vitcm  itt  femetiffo.  NecefTario  er<>o  creatu- 
r«  funt  vita  in  Deo  ,  cum  ut  in  illo  continentur  , 
iJiVL.y$.%.ntfi  aliud  non  fint,  quam  virtuscreativa  Dci.  At  qua- 
i^'.'io. ue m "^  tenus  terminant  aflum  divin»  in'elligentia:,  atque 
ftio^.4^.$.i4  proprium  ,  &formaIe  cfTo  diftin£tum  accepiflV  in- 
*  telliguntur ,  nullum  efle  vcrum  ,  id  eft,fimpliciter 

r€ale  poflldent,  fed duntaxat/<rc»»Jft'W  quid.  idefl: 
cognitum,  intelligibile,  Sc  poflibilc.  Sed  tampn  id 
efl^e  fecundi!imquid  reduftivo  cft  efle  fimpliclfer 
divinx  inttllcciionis ,  licet  Jpf"^  Dei  intelleclio  ef^ 
fcntialiter  fit  aliud  q!<jd,  abefle  co»niio  creanira- 
rum  .  E'l  tamen  iilud  ef]''^  firnpUcii-er  principium  , 
&  termi  lus  <r/7<?fecundum  quid  aliorum  in^elli^i- 
bilium  ;nam  ut  abiilo  habe' initium  ,  ita  adillad 
reducitur  .  Ut  igitur  ita  confiderantur  c-eaturtf , 
lecundum  fcilicetf/7<?pronrium  ,  S:  diflinfliim  ^b 
cfTentia  divina  ,  inqua  eminenfer  ,  &  virfualiier 
contincntur ,  non  funt  viia  in  Dfo  •■  q'Tia  cum  ha- 
beantdufitaxat  <r^fecundum  quid,d^m'nufum,& 
ccgnitum,  haud  fptrftare  pofTuBt  ad  vitam  ,  &  efTe 
primi  principii,quod  eft  ^/T^  infinitum.  Nifi  cert^ 
dicantur  vita  ab  intel'igentia  d^vina  ,  qua;  vita  e(l 
in  a£lu  fecundo,  &  per  quam  attinsuniir  ,  dum 
#^  primum  acclpiunt;  ad  qucm  fenfum  videtur 
loquutus  Auguftinustraft.  i.in  loannem:  y^fjco- 
gnita  ,  inquiens,  eflin  yerbovitat.rea:rix\  fcili- 
cet  quia  lapis  in  mente  divina  habet  efle  fimplici- 
ter  verius,  &perfe6lius,  quam  lapis  extra  '■  qua- 
tenus  nimirumobjeftum  ,ut  cognitum  dicitur  ha- 
bere  illud  efie  ,  quod  habet  ipfa  cognitio :  quia  er- 
go  cognitio  ,  qua  Deus  lapidem  ,  omnefque  crea- 
turascomprchcndit,  eft  realiter  vitacrcatrix,  fe- 
cundum  id  &  ipfa  objefla  cognita  dicuntur  efle 
vita  in  Deo  ,  prout  nempe  reducuntur  ad  intelli- 
*  gere  divinum  ,  atque  ab  illa  denominantur  opcra- 
/tiune  .  Sunt  proptereacrertturae  vita  in  Deo,  quia 
funt  objeftum  terminativum  intelligentis  diving, 
flus  realitereil  vita  creatrix .  Secundum  «gitur 
eontinent  am  tminentialtm  ,  &  virtualem  omnia, 
'  ^MfB  fafta  funt,  in  Deo  vita  erant  {  id  eft,ab  omni 


23-5 

Kternitate  erant,  in  cjua  &  Verbum  erat  apud 
Dcum,  &  Deuserat  Verhum  .  At  quatenus  in- 
telliguntur  in  fe  ipfis,  if/Jif  formale  habentla,&  di- 
ftinttum  aprincipio  ipfbrum  produftivo  ,nequa- 
quam  funt  vitacrcatrix  ,  quia  f^quod  habent  in 
taIio''dine  rerum  fpeftare  non  potcflad  effentiam 
Dei  :  Ut  tamen  dicuntur ,  idefi  denominantur  ab 
ilio  ^/Tt" ,  quod  habet  inteliigerc  divinum  ,(obje  • 
£lum  enim,ut  cognitum,  dicitur  habere  illud  ejfe^ 
^uod  poflldet  ipfa  cognitio  )  &  vivere  in  Deo  dici 
poflunt,  quia  intelligere  divinum,  per  quod  pri- 
mum  effe  acceperunt ,  efl:  vcriffim^  vfta  crcatrix, 
cum  realiter  fit  fdem  ,  acipfa  efltntiadivina  . 

Ad  Arcumenta  •  Ad  primum  concedo  ,  non 
omnia  naturaliter  vita  gradum  p.irticipare  :  & 
concedendum  pariteromnium  efle  ideas  in  Deo, 
qua:  funt  ipfamet  oFje6ta  cognita  ab  ipfo  .  Et  cuin. 
infertur  igitur,fi  omnia  funt  vita  in  ip.^b,  oportet 
automnia  vlvere ,  aut  non  omnium  effe  ideas. 
JEquivocatio  accidit  :  namipfa  obje^^ta  cognita  , 
ut  in  fe  ipfis  confiderantur  ,non  funt  vita  in  Deo, 
ut  declaratum  cfl ;  efto  fint  vita  ,  quatenus  funt 
ipfamet  Infinita  virtus  Deitatls,  inqua  continen-  ' 

tur  virtualitor ,  &  eminenter .  Secundum  fe  igitur 
creaturae  omnes  in  mentedivinS  ,  funt  vitadeno- 
mlnatione  accepta  ,  atque  in  illas  dcrivata  ab  in- 
telleflionis  aciu  ,  quiefl  vita  in  aftu  fecundo  •  ne- 
que  ex  hocpotefl  deduci  ,  omnia  vivere  evtri 
Deum ;  quia  eadem  vivere  in  mentedivina  ,  idem 
eft  ac  effe  cognita  ,  feu  terminare  a(Fium  vitalem 
intelligcndi .  Stat  ergo  vivere  in  Deo,  idefl ,  acci- 
pere  efTeintellgibile,  &  cognofci  ab  infinita  in« 
teIIecl'one  ,  &extra  illaduntaxat  gradum  vitog 
participare,  qusabintrinfeco  valent  fe  agere,& 
movcri  ad  acquirendam  prnpriam  perfeftionem  . 

Ad  fecundum  patct  refponfio  cx  di^t.s ,  qua  ra» 
tioneobje^ta  fccundaria  fcif  nti^divintc  dicantur 
cflTe  vita  in  Deo,  licet  profrielint  vita  in  ipfb,  fij- 
cundum  continentiam  eorumlndivina  tfTentia. 

Ad  Tertium  refponder,  id  maliiia,  quse  eft  im- 
putabilis  ad  pcenam  ,  eft  diflingucndum  de  ipf*  Quodu^.^.is- 
formaliratione  malitia; .  quaseft  carentia  rcctitn-  $•£>«;«»»•<<•• 
dinis,  qusedeberetinefl'c  r.^ui  liNere  elicito,  & 
abeffeinvenitur;  &depofitivo  a6lus,  ad  quod 
illa  caijentia  ftquitur^eo  quodita  eliciatur.  Quin- 
tum  adpofitivum  attinet ,  illudeft  vita  in  Deo; 
eft  enim  de  fe  ens  reale  propriam  habens  bonita- 
tem,  fuxnaturs  convenientem  ;  acc^piat  igitur 
<^y>  oportet  pcrinfluxum  ,  feu  concurflim  prima  i.dii.^i. 
caufa:,utca;tera,quaE  producuntur  ,  atquein  Dco 
emincnter  ,  &  virtualitcr  contirentur  .  At  ad 
malitiam  non  concurrlt  cfl^eftive  caufa  prima  ,  fed 
ipfiuseft  adaquatum  principium  ,au5lor  ,  &  cau- 
fa  creatura  deficicns  a  rcfta  regula;  ip^a  crgo  nos 
eft,  nec  efle  poteft  vita  in  Deo  ;  quia  ^\  virtualitcr 
contineretur  inefTcntia  divina  ,  coinciderct  cum 
bonitate,  ncc  malitia  efl^et ;  at  nihilominuj  attin- 
gitur  ab  intellcftu  infinito  ,  non  pcr  propritm 
ideam.aut  exempIar,quod  nu'quam  eil;  fedpcr 
oppofitam  re6litudinem,&  bonitatem,ut  ^u*fl,\^ 
artic.  lo,d€cltr»tumfuit. 


Tomiii  L 


Gfi 


QUJi- 


ilj6  Summa  ]oannis  Duns  Scoti. 

Oy^STIO  DECIMANONA 

DE    VOLUNTATE     D  E  I, 

INDUODECIMARTICULOSDIVISA. 

PoJ}  confjderatiofiem  eortm  ,  qus  ad  di-jir.atnfcietttiampertinent,  confiderandum  efl  i9  his , 

q:tx  pertinent  ad  mhintatem  divinam  :  tttfit  prima  confideratio  de  ipfa  "^et  vohttttate . 

Secunda  de  bis ,  citia  ad  'voluntatem  abfolutepertineKt .  Tertia  ie  bis  , 

qu^e  adintelleVnim  inorditte  ad  whmtattm  pertinent . 

\.  Utrum  inDeofit  voluntaJ. 

ir.  Utruin  Deus  velit  alia  a  fe  . 

III.  Utrum  Deus  quicqiiid  vult ,  ex  necdTitate  velit . 

IV.  Utrum  voluntas  Deifit  caufarerum. 

V.'      Utrum  voIuntatisDivinae  fitanignare  aliquam  caufam. 
VI.      Utrum  voluntas  Divina  femper  implcatur. 
VH.    Utrum  voluntas  Deifitmutabilis  . 

VIII.  Utrum  voluntas  Dei  necefiltatem  rebus  volitis  imponat . 

IX.  Utrum  in  Deofit  voluntas  malorum. 

X.  Utrum  Deus  habeat  liberum  arbitrium  . 

Xr.      Utrumficdiftinguenda  in  Deo  voluntasfigni  . 

yM.     Utruni  con  vcnienter  circa  divinam  voluntatem  ponantur  qulnque  figna . 


ARTICULUS     L 

Utrum  in  Deo  fit  voluntas. 

jDof^.  i.^//7.2.^.2.§.Ortenro  eflTe  de  proprietatibus, 
de primo prtncipio^eap.i^.  concL^.  i.  Report. 
■     iifl.\^.cj.i.i.d!ft.i<;.S.  Thom.i.p. 
"  ■   '■'■    qu<eft.  1 9.  articu/o  primo . 

IDFTUR  in  Deo  non 

efl*e  voluntas  .  Nam  vo- 
lunias  tendit  in  bonum, 
ut  proprium  objeftum, 
quod  efl:  &  finis  ;  ut  in- 
quit  Philofophus  5.  Et- 
hic.  cap.  2.  P^ohtntas 
eft  ipfius  finis  :  8i  r.. 
Ethic.  cap.  1.  BonuiH 
eft  qtiod  otnnia  appe- 
tunt  ;  Jgitur  objeftum  ,  in  quod  tenderet  volun- 
tas  divira  ,  efl^et  bonum,  &  finis  .  Sed  Dei  nullus 
efle  poteft  finis  ;  ergo  nec  ei  inerit  vo'untas  ,cu- 
•  iiscilfinis,  Minor  confl;atcxeo,  quia  rerpeftu 
nullius  eft  cau^a  finalis  aliqua,  nifi  refpcftu  cujus 
eft  caufa  efficiens  ;  nam  caufalitas  caurae  finalis 
i.di«.  ..«•'5.  eftrr.overe  effic^ens  ad  caufandum  ;  Dei  igitur 
ine^^eftibilis  nihileflcaura  finalis. 

Praterea,  Habensvoluntatem  ex  natura  rei, 
potrft  voluntate  velle:fed  Deus  nequit  vellequid- 
piam  voluatate  ;  ergo  nec  ipfa  voluntate  eft  prcc- 
ditus  .  Probatur  minor  :  eatenus  voluntatc  pol- 
Jetitcs  voluntate  volunt,  quatcnus  recipiunt  ip- 
fum  veilc  ,  qucd  eft  aftus  voluntatis:  Dco  autem 
repugnat  aliquidrccipcre;  ergo&  habcre  volun- 

tatem  . 

Etfidicatur,  qu'a  identitas  voluntatis  cum 
fua  operatione  in  Deo  exclutlit  omnem  imper- 
fectionem  ,  &  tamen  ex  ea  dicitur  velle  vo- 
^  luntate.  Contra  ,  cfteadem  identitas  volanta- 
liscum  intellectu  ;  ergo  fi  reae  proinde  dicitur 
velle  voktn  aie  ,  pariter  verum  erit  ipfum  velle 
per'ntelleft '.m.  ^       .    .        ,        , 

Prsterea,  Si  in  Deoefletadmittenda  voluntas 
cx  natura  rei,  oportet  pariter  &  ipfius  voluntatis 
cfll  otjjeaum  ex  nafura  rei :  fed  inter  potentiam 
&  objeciLim  ex  natura  rci:  eft  lelati©  realis  }  ergo 


divina  voluntas  realiter  referretur  ad  objeaum 
fuum ,  quod  eft  efl^entia  infinita  ;  &  per  confe- 
quens  in  eadem  perfbna  eflct  realis  relatio  ad  ef^ 
ientiam  ,quod  nemodixerit  . 

Prffiterea.  Voluntas  appetitus  eft,  quo  potif- 
fimum  propriam  appetimus  perfeclionem  :  (td. 
Deo,  utpote  perfeaiflimo  non  convenit  uUain  ap» 
petere  perfeaionem;  nam  tunc  ea  careret  ;igituf 
ron  fibi  ineft  voluntas,  cujus  nulluseflet  in  ipfo 
ufus.  Minoreftevi(^ens,quia  quoties  quidpiam 
appetitur,illud  necef^ario  eft  appctcntis  perfe£tio; 
ut  exemplis  declaratPhylofophus^i./^/^j/.^fr.c.Si. 
ut  rnateri»  refpeau  forma: ,  &  foemin»  appetenti» 
virum  . 

CoNTRA  ,  Matthsi  6.  Fiatvoluntns  /«<7,inquit 
veritas  Chriftus  ad  Patrem.  Et  in  Pral.ng-ftrip- 
ptum  eft.  Omnia  quacunque  vch4it,fecit:tTgo  pri- 
mum  principium  piaditum  efTe  voluntate  ,  qua 
voluit  quicquid  facere  fibi  collibitum  fuit  ,  eft 
iinum  ex  his  fidei  dogmttibus ,  qua  diferti  expri- 
muntur  in  divina  fcriptura  . 

RESpoNDEodicendum^exnaturareiverHTira^ 

jn  Deo  rcperiri  voluntatem,fic£!ti  &  efle  foruiali- 

tcrintelligentem  per  intellcaum  ,  oftenfum  tuit, 

q.  i/[.artic.  i. ,  &feq.  Cum  itaque  Deus  intclligat 

fe  ipfum  ,  ac  omnia  alia  in  fe  ipfo  ,  fitque  per  fui 

comprehenfioncm  felicififimus,  ad  complctam  ra- 

tionem  beatitudinis  ,  ac  infinitae  fclicitatis,  amet 

feipfum©portet,ideft,  objeaum  infinit»  diligi- 

bilitatis,  &bonitatis.  Ut  cnim  apprehcnfio  fen 

fitiva  eft  in  ordine  adfenfitivum  appetitum  ,  ita 

intelleaiva  cft  gratia  intelleaivi  appetitus;com- 

pleta  ergo  beatitudo  Dei  eft  in   comprehenfione, 

&dileaione  objeai  infinit*  intelligibilitatis  ,  & 

paris  amabilitatis  :  htcc  autem  operatio  ,  qus  eft 

dileaio  quafruitur  ,  &unituramans  bono  ama 

to,  a  voluntate  eft,  ipfamque  prafupponit ;  ficu 

igitur  Deus  eft  perfeaifllme  beatus,  ita  eft  in  eo 

voluntas,  alioquin  haud  forct  infiniti  perfeaus 

pcr  cumulum  omnium   perfcaionum  fimplicitcr, 

quas  interjureeft  collocanda  voIunt:ts,  quippc 

cui  non  repugnet  intenfiva  infinitaj  ;    Et  inilipcr 

in  omnibusdividentibus  cns  ,  nobilius  dividens 

eft  perfectio  fimpliciter:  fi  autem  cns  dividatur 

r.er  voluntarium,  &  non  voluntarium  ,  fimplici- 

ler  nerfcaius  di  vitiens  eft  volunuriupi ;  ergo  eft 

jpcr- 


Refptitdii . 


qufjtioinm  . 


j.rfif».  /fp.q.4. 
incid.  ^.Jitxtt 
h-jc  V.  PrttirU 
5.  Mttafhjfi 


Tomtis  l  Pafs  l  Qticeji.  X/X.  Artk.  I 

pcifcclio  fimplicitcr.  Deinde,  primum ,  cumiic       '  .    - 

perfe  aj>cns,  ac  (iibinJe  a»ens  propter  finem  ,  uti- 
que  is  finis  ,  aut  movet  primum  efficiens,  ut  ama- 


tus  aftu  voIuntat!s,aut  u t  tiintum  naturaliter  ama- 
tus  .  Si  amatus  aftu  voluntatis  ;  igitur  eft  in  pri- 
mo  principio  eaclem  neceffitate  admittenda  volun- 
txs,  qua  ell  primuni  ,  &  per  fe  agens  .  Si  vero  di- 
tfatur  tantum  amatus  naturaliier  ;  Contra  ,  id  efl; 
impollibile,  quia  non  amat  naturaliter  alium  fi- 
rem  a  fe ,  ut  grp.ve  centrum  ,  &  materia  formam; 
ram  alioquin  ciTet  aliquo  modo  ad  finem  ,  quia  ad 
illum  inclinatus  :  porro  Deum  naturaliter  amare 
finem  ,  qui  e(i  ipfe  ,  hoc  nihil  efl: ,  nifi  ipfum  eflc 
ipfumjidautem  non  videtur  falvare  rationem  cau- 
fsin  primo  piincipio  ;  ac  proindc  cumfitcaufa 
omnium  prima  ,  agens  pcr  fe,&  propter  finem  ,  is 
finis  ut  eft  prxcognitus  aflu  intelleflus,  ita  &  vo- 
luntate  amatus  ,&  volituj,  &gratia  ejus  finis  ita 
amati  ,  voI'ta  fucrunt  &  catera  omnia  ,  qua  illius 
fiint  participationes  . 

Tandem  ,  aliquid  caufatur  contingenter  ;  ergo 
prima  caufa  contingentcr  caufiit;ergo  volens  cau- 
fat .  Probatio  primaj  confequenf  is  ;  quslibet  cau- 
ia  fecunda  caufat  inquantum  movetur  a  prima  ; 
ergo  fi  prima  nccefflirio  movet  ,  quatcunque  alia 
necefTario  caufat ;  adeoque  fi  ah'qua  caufa  fecunda 
contingenter  caufat,  &  prima  contingenter  move- 
bit,  quia 'ecunda  non  caufat,  mfi  in  virtute  caufas 
prims,  in  quantum  mo\  e"ur  ah  ipfa  .  Hinc  r/.  14. 
ariic.  1 5,/>//«aW£';?//'coricIudebamus  primam  con- 
tingentis  radiccm  flaruendam  cde  in  cau'K  prini» 
libertate  .  Sed  probatur  fecunda  conftquentia; 
Nullum  eft  princpium  operandi  contingenttrnifi 
voluntas,  velaliquid  concomitans  voluntatem; 
<jin3rfiib.<i-i4-  ramquodlibet  aliudagit  ex  neceflrate  natura: ,  & 
«i-»^!'"'""  '^*  "*'"  contingenter;  ergo  oportet  in  prima  caufa 
reperiri  formahter princpium  hbere,  &contin- 
genter  operandi ,  a  quo  fit  omnis  participata  li- 
bertas  ,  &  in  quo  fal vetur  prima  radix  contingen- 
tia». 
I.  riin.  i.q.j.  Veruntamen  ejus  potentias  volitivae  operatio- 
f.  A'»»^  uhe.  ncm ,  quae  &  volitio  appellatur  ,  non  elfe  aliud  ah 
itdift.  -^  f-  'Pf^  voluntate  ,  ac  fubinde  unum  quid  cum  cfltn- 
¥ot!ii  Hki  Et  tiaprimi  principij  ;  declaratur  :  nam  fecundum 
§"iv Et $Tm.  Av\cei\n3n\,6.Me(aphy/.ca/j.ii//^.  ca uf"alitas,&  cau- 
ji.tt  <ie  primo  fatio  csufas finalis  eli  fimpliciter  pnma  .  Ip/a  enim 
caufa  finalisquoad  caufaiitatem  prceceditcaufam 
efficientem  ;  namraoveteam  ad  agc-ndum;  igitur 
caufalitas  primi  finis,  &ejuscaufatio  ,eft  peniius 
incaufabilis  ,  fecundum  quaml.bct  caufationem  in 
quolibct  genere  caufs.  Caufalitas  autem  pnmi  fi- 
nis  efl  moverc  eflficiensprimum  ,  ficut  amatum  ab 
!p(b:quod  efl  idem  ac  primum  eflEcens  amare  pn- 
mum  finem  :  quia  non  eft  aliud  objeftum  amari  a 
voluntate  ,  quam  voluntatem  amare  obje(ftum  ; 
ergo  primum  efl^iciens  amare  primum  finem  ,  efl; 
penitus  incaufabile,  &  ita  ex  fe  neceflTe  eflTe,  ac  per 
confequens  idem  omnino  natura;  primx»  :  Que- 
madmodum  fgitur  intelligere  Dei  ,  eft  ipfius  fub- 
ftantia,ex  dictis  f/.J^.  artic^.  ita  &  velle  ;  nam  fi 
primum  amare  eft  aliud  a  natura  prima  ;  ergo  eft 
caufabile  ,  &  fubinde  ctiam  cfFeftibile;  ergo  ab 
ah'quo  per  fe  efliciente  amante  finem  ;  ergo  pri- 
mumamare  (eforet  caufatum  ab  ahquo  amore  fi- 
nis  ,  priore  ifto  caufato  ,  quodeft  impoflTibile. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,finis 
rationem  non  e(Te  propri6  voluntatis  objeflum, 
necquidfruibile,  (ied  magis  ipfum  bonumfiibra- 
tione  ablbluti,  cuiconvenit  efTe  finem,  qui  finis 
eftformaliter  refpc6tusrationis  .  Etfi  igitur  Deus 
r.on  ilt  finis  fui,eft  tamcn  rcfpei5tu  propria;  volun- 
tatis  objeftum  illud  ,  &  bonum  ,  cui  nata  eft  pcr 


niTcip 


fe  competere  ratio  finis  ,  qu:a  ex  /e  cft  fummum 
bonum,  in  quo  infinitequie^atur  inririta  voiun- 
tas.  Non  igitur  refpeftu  fui  Deuseft  caufa  finalis 
fed  refpeftu  omnium  finibilium  ,  qualia  funt  bona 
omria  ad  aliud  ordinabilia  .  Ciim  itaque  dicitur 
Deus  agere  proptcr  finem  ,  intelligendum  eft  age 
rc  non  propter  fincm  fui  ;  quia  'necfui  eft  effefti- 
vus,  fed  propter  finem  efftftuum  ,  quos  amat 
propterfe,  ad  qucm  proinde  reftifTimi  ordinan- 
tur  omnia  ,  a  cognofcente ,  &  dirigente  rerum 
univerfitatem  adproprium  cujufquefinem  ,  &  ad 
finem  fuperiorem  ,&univerfalifllmum,cujus  gra- 
tia  &  efle  ,  &  bonitatem  accipiunt . 

Ad  fecundum  refpondeo  fic  :  Quoniam  volun- 
tatiscreata:  aflus  eftrealiter  diftin(flus  ab  illa  , 
neceflfario  ad  hoc  ut  co  dicatur  velle,  &  reipfa  ve- 
lit,oportet,  ut  in  (e  recipiatur  ;  fed  fi  fibi  identi- 
ficaretur  yeriusefl^et  illo  voIens,ac  modofittalis 
perquida  fe  realiter  diftinftum.  Cum  igitur  in 
Deo  volitio,  &  voluntas  fint  eadem  res,citra  om- 
nem  receptionem,  &  imperfeflionem,  eft  veriffi- 
m^  voKns,  ficuti  &  intelligens  pcr  intelligere, 
quodeftidcm  intellcftui.  Et  cum  arguitur  ,  quia 
tuncpropter  eandem  identitatcm  pariter  eflfet  vo- 
lens  intelleftione  .  Refponfio :  qualem  ordinem 
habent  aliqua  ,  ubi  funt  diftinfta  realiter ,  talem 
quoquehabent,ubi  tantijm  ratione  diftinguun^ur. 
Quemadmodum  igitur  ubi  voIit'o  ,  &  iBtelleftio 
re  funt  diftirfta  ab  intellcftu  ,  &  volun^afe  ,  d'ci 
nequit,  necfan^  voluntas  vult  intellectiore;  ita  & 
in  eo,  ubi  diftinguunfur  fecundnm  rationem  ,  vel 
diftinftione  aliqua  minori  diftirftione  reali,  ne- 
quit  voluntas  dici  velle  intellcftione ,  fed  magis 
volitione  fibi  realitcridentificata. 

Ad  tertium  refpondeo  argumentum  procederc, 
perinde  ac  fi  operatio  ,  qua  Deus  eft  perfeft-fl^lme 
beatus  ,  &  feliciflimus,  realiter  dift:n.»ueretur  ab 
objev^rto  ,  quud  attingitur  ,  acper  conffquens  uni- 
retur  illi  per  relationcm  realcm  ,  uti  dc  facto  eve- 
nit  inbeatitudinenaturaj  cieafat :  operatio  enim 
creata  necefTario  requirit  realem  relationem  ad 
objectiim,^nq^ouh!nia:equ:cfcitnaturaoperans; 
quianequit  habere  majorem  unitatemcum  obje- 
fto,  quam  unitatem  relationis^ac  proinde  bea- 
titudocreata  non  cft  ultimum  natur.Ts  nifi  cum 
relationcannexa  .  At  fecus  omnino  eft  in  beati- 
tudine  Dei ,  quia  ejus  bcatifica  operatio  non  re- 
quiritaliquam  relationem  ;  nam  eadcm  res  funt 
operatio  beatifica  &  ohjeftum  bcatitudinis,  un- 
de  illa  fubratione  abfoIuti,pft  ultimum  bonum,  & 
fecundaria  perfcftio  natura:  rlivins  .  Scd  nec  ul- 
lum  refpeitum  rationisneceflarioexigit;quia  etfi 
intelleflus  valcat  comparare  eam  operationem 
cumobjefto,  nihilominas  talis  comparatio  non 
pt:r  fe  includitur  in  opcratione,qu:^  efl  beatitudo  ; 
cum  nec  fic  includatur  in  beatitudine  crcata:  cum 
effe  nequeat  i$  refpc6~tus  naturx  creatjc  talis  per- 
feftio,  qualis  eft  beatitudo ,  &  operatio  fubftantiae 
viventis  vita  intelleftuali ,  &  ratiorah  ;  etfi.ut  di- 
ftum  eft ,  effe  non  poflit  unum  cum  objefto  beati- 
fico,nifi  per  unitatem  relationis;  quia  cil  inter  hasc 
extremarealisdiftinftio,  &  eflentialis  dcpenden- 
tia  unius  ad  alterum  :  at  in  Dei  volumatc  nulla 
eftdepcndentiaad  obje^tum,  fed  cantum  coexi- 
gentia  piafuppofitionis  ;  eft  cnim  una,  eadcmquc 
resobje6tumbcatificum,operatio,qua  Dei  volun- 
tas  primo  ,  &  per  fe  ,  quia  non  participatione  ali- 
cujus  alterius  i  fe  immobiliter,  &  neceflario  inha:- 
rct  infinito  bono ,  &  ipfa  denique  potentia  ,  cujus 
eftoperari . 

Ad  quartum  dicendum,  appetere  propriara  per- 
feftioncm  contingerc  bifariam  j  fcilicct  &  natura- 

liter, 


I.  rlii.  l.^.fif. 
frim*    iihfjiii)-' 


^.tllfl^^-lu.S. 
j.  Ad  uiiifnwit 
jiriiicip.ile  t 


Et  qu.  I-Quoit 
litH 


CJnoHlib.  q.  ij. 
j,  Nu!t{  terlio 
i>t  ijtt  artteitl»  « 


I.dia.l.^.f./^J 

prcpojitum  «p- 
licsn^o  • 


^jiii.tf.^.t». 


Summajoannis  Duns  Scoti . 

Appcticus  naturalis  conlequitur      fe  velle  iUud;  nam  certftudodivini  intelleaii»  cir 


tQodlibq.l. 


©«  priMo  prin" 
cip.C(^-ii 


•  j8 

liter  ,  &  clicitJ 

omnem  rcm,non  quafi  fit  quidam  afcus  ab  eflentia 
*ppetentisdiftin61us,icdduntaxatinclinatioreiad 
propriam  perfe£lionem,&  detali  appctitn  efl  Ari- 
ftoteli  fermo  i.  /A^/in  exemplis  addiiftist  At  ap- 
petitus  clicitus,  feu  non  naturalis  ,  efl  ipfa  volun- 
tas  libcr^  tendens  in  objeflum  .  Itaque  voluntas 
l\t  volantaselt  quidcm  appetitus,fed  non  natura- 
lis,  qui  non  eflaliquid  fuperadditum  voluntati, 
fed  ip(:i  potentiffi  entitas ,  8c  natura  .  Cum  fub- 
diturj  Deo  utpote  perfcftilTimo  non  conven;t  ul- 
lam  appetcrc  perfcftionem  ,  quia  neceffario  iila 
careret .  Refponfio:  nomine  Dei  proprie  in:el!i- 
j^endum  venit  ens  triplici  primitate  primum,opti- 
mum,&  beatifnmum  ,  ideoque  ne  naturaliter  qui- 
dem  ullam  appetit  perfoftionem  ,  tanquam  omni 
poffibili ,  &  intclligibili  perfeflione  praditus  •  Sed 
fi  ad  mentcm  argumenti  intclligatur  efTcntia  in 
actu  primo,  ut  aliquo  mcdo  pra:cedere  apprehen- 
ditur  a<5tus  fecundos,  nempe  operationes,  &  at- 
tributa.  Secundum  rationem  ,  quaefl:  illa  priori- 
tas  ,  &  neceffarla  pra:exigentia  ,non  abs  rc  pone- 
retur  in  illa  naturalis  quidam  appetitus  ad  fecun^ 
darias  perfefl^ones,  in  quibus  confiflit  &  beatitu- 
do  intrinfeca ,  &  omnis  extenfi  va  perfe£lio  ipfius  . 
Sed  erat  inftantia,quia  tuncrefte  apprehendere- 
tur  carere  aliqua  perfeftione;  nam  appetitus  efl: 
defiderantis  perfiui  eo,  quo  caret .  Refpondeo  } 
quoniam  privatio  efl  carentia  formcc  in  aliquo, 
potente  illam  recipere,  4.  Metaphyf.tex.  c.  4.  non 
incfl  carentia  alicui ,  nifi  pro  eo  figno,  quo  potefl 
recipere,feu  habcre  pofitionem  ;  nam  revera  ho- 
mo  pro  primo  inftanti  naturae ,  feu  ut  cfl  humana 
natura ,  eft ,  vel  intelligitur  non  albus  ,  non  tamen 
caret  albedine^  quia  pro  tunc  non  ef^aptus  reci- 
pere  aIbedinem:itanecDeitati  inefl:  privatio  a6tus 
iecundi,  fcu  opcrationis,  fecundum  quod  intelli- 
gituraftus  primus  ;quia  cuju^quc  operatio  prae- 
fupponit  completum  aftum  primum,tanquam  or- 
dinis  quafi  pofterioris;  inprimo  ergo  fignodivina 
voIun;,as  vere  non  intelligitur  operans  ,  quia  tan- 
tiim  cft  aftus  primus  ,  fed  non  exinde  eft  dicenda 
carere  aftu  fecundo  ;  quia  tunc  ex  fc  involvcret 
privationem  flftus  fecundi.  Rreviterquia  hic  nul- 
la  eft  rcalis  diftinftio  inter  a£lum  primum  ,  &  fe- 
cundum,nec  dependentia  fubinde  unius  ad  alte- 
rum;  ut  d;ctum  eft  in  pvAcedenti  refponfioneY\\i\% 
ordo  -efTentisIis  non  eft  ejufdem  ad  fe  ipfum  ,  nec 
eft  verus  appetitus  naturalis,  vcl  elicitus  ad  perfe- 
ftionem,  quafi  quid  extraneum  appetenti. 

ARTICULUS    II. 

Utriim  Dcus  velit  alia  a  fe . 

Voclor  i.iUf.^^.dererum princjpiotji.  j^.art.2. 

fecf.2.&  ^■&  locisartpra:cedenti citatis. 

S.  Tbom.\.p.qu<xflA^.anic.2. 

VlDETUR  Deus  nequaquam  velle  alia  a  fe. 
Etenim  juxta  di6^a  in  articulo princedenti , 
velle  Dci  non  eft  aliud  ab  ejuldem  fubftantia  ,  fed 
magis  unum  ,  demque  cffc;  ergo  fi  ipfe  vellet  alia 
a  (e,nrof£6to  ea  omnia  vidcretur  effe,  qux  vellet . 
Id  vcro  ert  plane  impoffibile ;  ergo  nec  Dcus  vult 

aliaafe.  ,      ,     j        .. 

P;  aterea  ,  Si  divina  voluntas  ad  volendum  alia 
a  fe  extenderetur;igitur  in  ipfa  eflet  realis  relatio 
ad  creaturas  volitas:  hoc  autem  impoffibilc  effe, 
cxtititdeclaratum  fupra,^.  i.art.6.iterum  rtpC' 
/j7o;ergoDeus  vcllenequit  alia  a  fe  .  Profaatio 
feuiiels:  Deusprius  vuU  al'q[Uid,quam  intelligat 


cafutiira  contingcntia  ,  non  eft  fin«  certitudine 
determinationisdivine  voIuntatis;ergocum  Deus 
vclleintelligitur  Antichnfti  futuritioncm  ,relatio 
voltntisadvolitum  prascedit  omncm  inteUefluj 
confiderationem  de  illa  volitione  ;  crgo  non  ineft 
ipfi  volitioni ,  ut  cognita  ,  fed  ut  talis  eftin  fej 
eft  igitur  ibi  ex  natura  rei ,  atque  ita  realis  efTet, 
quod  kcofupracitato  improbatum  fuit. 

PrKterca,  Primum  principiuni  movet  ficutap- 
petibilc  ,  &  in  elligibile  ,  fcciw.dum  Ariftotelcm  , 
\2.Mctiiph\f.tex.c.  16.  quia  lcilicti  bnnum  cogni- 
tum  appctitum  rrovet ;  ergofi  paritcr  primi  vo- 
luntas  vellet  alia  afe,  moveretur  ab  il!is,quatenus 
appetibilia  ,&  intelligibilia  func :  id  autem  abfiar- 
dum  eft  ;  tunc  enim  plane  vilefccrct  voluntaspri- 
mi  principii,fi  rebus  finitis,&  vilibus  ineflctvis 
movcndi  voluntatem  perftftionis  inlinitsc. 

Pra:terea,,Vi  primi  principij  voluntas  velletalia 
a  fe.cujus  reigratia  ea  velle  poflet  i  Non  propter 
fe  ipfum  ;  quia  rerum  univerfitas  non  cedit  in  uti- 
litatem  ullam  primi  piincipij,  nec  iiiius  auget 
perfc6tionem,  &  bonitatcm;  ergo  perpcam  vide- 
rentur  volita  ,  &  intenta  :  ciimiilefinis,  vel  pras- 
cipuus  ciTc  perhibeatur  condendi  rerum.univcrfi- 
tatem . 

CoNTR  A,  Pfal.  1 1 3.  OrHnia  quoicunque  voluit , 
fecit .  Qua:cunque  igitur  facta  funt  a  Deo  volita 
efTe  oportuit:h«c  autem  fimt  alia  ab  ente  infinito, 
cum  fint  intrinfec^  ,  &  neceffario  finita  . 

RESpoNDEodicendum,  Deum  nedum  fe  ipfum, 
atque  ejus  infinitam  bonitatem  velie ,  fed  etiam 
ulia  a  fe  ,  non  ex  tempore ,  fedJjTjBterrntate  .  De- 
claratio:  omnis  potentia  operativa  per/ecta  eife 
poteft  principium  operandi  circa  quodcunque  ob- 
jeftum,  adquod  tahspotentia  fcextendere  potefh 
ficut  peifeftus  'ntelle(5ius  poteft  effc  principium 
intelligendi  quodcunque  intellig  bile  :  &  perfe6taB 
potentix  v.fivaineft  visattingcndi  on;ne  vifibil». 
Qiium  igiturin  Dco  fit  ex  natura  rei  voluntas, 
ex  articuio  praecedenti,  &  perfeftifl^ima ,  quia  infi- 
nita  ,  eademque  res  cum  eo,  quod  eft  intenfiv^  in- 
finitum  :  evidens  eft  ipfam  efl*e  pofTe  principiutn 
volendi  quodcunque  volibile  :  Non  quidem  ex 
tfimpore  :  idcnim  evenire  nequiret ,  non  intelle- 
6ta  aliqua  mutatione  ;  &  non  in  objefio  volito: 
quia  id  objeftum  non  habet  effe,  nifi  quatenus  vo- 
litum  eft  in  voluntate  divina  obje(5tiv^:igitur  mu- 
tatiofpe^leretad  ipfam  voluntatem  ,  quae  de  non 
volente  fieret  volens.  Cum  itaque  ex  tempore  ne- 
queat  effeprincipium  volendiquodcunque  volibi- 
le  ,  profefio  eritin  atcrnitate  .  At.non  eft  ratio 
volendi  fimuloppofita:  quiailla  refpcftu  nullius 
queuntefleTimil :  nec  eft  ratio  volendi  neutrum , 
quia  tunc  nihil  exifteret  extra  Deum:  ergo  in 
aeternitate  eft  ratio  volendi  alterum  oppofitorum , 
ea  nimirum ,  quc  accipiunt  cflTe  exiftenti?  realis  , 

Deindc  meJium^quopotiflTimumproliaturefre 
in  Deo  voluntatem  ,  una  oflenditur  ipfum  velle 
alia  a  fe.  Etenim  ex  triplici  primitatejefl^cientig 
fcilicet,eminentie,  &  finalitatis  In  primo  eoinci- 
dente,conftat  ipfumefTeper  fe  agens  ,  ac  propte- 
tt^  agere  proptcr  fincm  non  ab  alio  agente  pr«- 
cognito  ,  quodnufquamefl!epoteft,fed  a  fi  :  igi- 
turprimum  eft  agens  proptcr  finem  ,  a  fe  co?nl- 
tumper  intelleflum,  &  voluntate  volitum,  atque 
amatum  .  Sedisfiniseftipfemet,  adquemordi- 
nantur  omnia  ,  &  a  quo  illis  omnibus  prsfiguntur 
proprij  fincs  particulares,  undecft  ordinatiocn- 
tium  adinvicem  ;  igitur  primum  eognofcensom» 
nia  ,  &  ordinans  ad  finem  per  fe  ,  &  a  le  amatum^ 
vult  ea  omnia  ita  adfincm,  &  intcr  fc  ordinatai 

iSi- 


Dofl.  ij.  Mw 


12.   Metapb. 


-V 


Tomtis  l  Vars  l  Quecjlio  XIX.  Art.  U.        «39 


Ctwcra     ijUni^ 
ccflmf.v.Qucd 


igtturdiuina  voJunt-is  ad  ca  omnia  extendiiur, 
quac  vult  propter  fe  ip(am ,  quasue  ad  inuicem  or- 

dinat. 

Rurfus ,  quandccunquc  alia  po^cntia  fertur 
in  rationemformaltm  fui  ohjefti ,  fertur  quoque 
in  ea  omnia  ,  qucc  illam  participant  formalem  ra- 
tonem  ;  ut  vifus  ad  omnia  prorfus  colorara  :  fed 
omnia  alia  a  Dco  participant  aliquo  modo  horti 
rationem  :cun6ta  enim  quatenus  funt ,  hnna  funt: 
croo  diuina  voluntas  per  fe,  &  primo  tendc  ns  in 
bonum  per  cneniiam,  tendit,  atque  vult  ctiam 
alia  a  fe  ,  in  quantum  de  ratione  fui  primarii  ob- 
jefti  participflnt .  Cum  enim  ipfa  diuina  voluntas 
fit  in  plena  pofTefllone  diuinK  honitatis;  alioquin 
haudfbret  Deus  perfeftifHm^  heatui:  impofTibile 
eft  diuinam  honitatem  alicui  communicari ,  nifl  ex 
impciTo ejus  voluntatisrac  proinde  quoniam com- 
municatur  omni ,  quod  tfl,quicquid  eft  ,  aut  erit , 
eit  neceffario  a  diuina  voUintate  volitum. 

Tandem  ,  diuinus  intelieftus  ,  intclligendo  fe 
ipfum ,  fimul  cognofcit  omnia  af  a  a  fe  ,  ex  diflis 
qu^Ji.i^.art.^.  ,  ergopariter  &  diuina  voluntas 
voIendo,atque  amando  fuas  effenti*  infinitambo- 
nitatem,  vult  alia  a  fe  :non  ita  quidem,  quafi  ne- 
cefTario  fcratur  in  alia  a  fe,  ut  diuinus  intelle<5lus , 
qui  ex  fui  intrinfeca,  atque  infinita  perfeftione 
non  potcft  non  intelligere  omnia  intelligibilia : 
rfamlicuti  ita  tendere  inobjefla  fecundaria  eft 
proprium  diuini  intelle£tus,  ita  repugnat  volun- 
tati  ,  quae  iis  duntaxat  vult  dare  elTe  reale,qu«  ad 
(e  ordinanda  decreuit.  Ratioautem  difcriminis 
eft,quia  intcUeclus  neceffario  tendens  in  ohjefta, 
ron  producit  ea  in  entitate  reali  :  nam  effecoj^ni- 
tum  ab  intelleftu  divino  non  infcrt  fllud  effe  in  fe 
cxiflens ,  fcd  folummodoeffe  intelleflui  objeftiue 
pra;fens:at  volitum  efTc  efficaciter  a  voluntate  di. 
uina  infsrt  illud  tunc ,  vel  pro  quando  fuit  voli- 
tum  habere  e/fe  reale  a  voluntate  dift^nflum  :  vo- 
luntas  enim  diuina  non  producit  aliquid  in  efTe  vo- 
libtli,  ut  intelleflus  in  elTeintellii^ibili :  fed  tan- 


Adtcrtium  dicendum,  creaturas,  quatenus  rea- 
lem  exiftentiam  indudunt ,  non  habere  aliam  ap- 
petibilitatem  ,  nifi  qua:  earundem  confcquitur  bo- 
nitatem  ;quicquidautem  bonitatiscft  in  eis,non 
ex  fe  ipfis  poffidere ,  led  de  divina  de.^endere  lar» 
gitate  .  Non  ergo  finits  bon  tates  movere  pofTunt 
voluntatem  infinitam  ,  imo  illa  voluntas  a  fbla  ef- 
fentia,  &  bonitate  infinita  mi^vetur  ad  communi- 
candum  effe  reale  quibufdam  ex  infinitis  poffibili- 
bus,  qua  fibi  ab  inttlleftu  ollenduntur  :  finis  enim 
cft ,  qui  movet  ad  agendum  ;  unde  primus  agen» 
requit  moverinifi  a  prima  bonitate,  quaeft  om- 
niumfinis;  alioquin  primum  liberum  re  ,  vei  fal- 
tem  ratione  arftarctur,  &  coarftaretur  a  creatu- 
ris  moventibus ,  ac  in  ipfum  impre(Tioncm  facien- 
tibus  refpeftu  operationis  fuse  .  Nam  omne  mo- 
vens  facit  aliquam  imprefTionem  in  moto  ,  ac 
per  ipfam  aliquo  modo  diminuit  derttione  liber- 
tatis  ipfius  mobilis .  Fieri  ergo  non  potcft  ,  ut  di- 
▼ina  voluntas  moveatura  creaturis  ,  quasin  effe 
volitoproducit;  nec  proinde  vilefcit  per  hoc  quod 
ad  eas  terminetur ,  ficuti  nec  in  intellc  ftum  aliqua 
redundat  indignitas  ,  ex  eo  quia  ad  objcdtum  fc- 
cundarium  terminetur ,  dc quo  qu<x:J}.  i^.art.^.cit. 
aftumfuit. 

Adquartum  concedo  produc^a  cun6ta  non  ce-  q.  I7'.  <!*cw^ 
dere  in  primi  principij  utilitatem  aliquam,  nec  au-  fititm. 
gere  ejus  perfeftionem,  &  bonitatem;  ncc  a  J  hunc 
finemea  volitafuifle;  fed  magis  ad  oftenfionem 
fu«bonitatisinfinitJe,adquam  fubinJeomnia  or- 
dinari  exigebatproducentis  ,  &  proJuftorum  na- 
tura  .  Cumenim  per  uniuscffeftusproductiontm 
nequiverit  illius  bonitasfufBcienter  reprsfentari, 
multa  produttafuiffeoportuit,  ut  quod  per  unum 
manifeftari  non  potuit,  oftenderecur  per  multa  ; 
acproinde  bonitaslnfinita  fufficientiiis  manifeita- 
tur  per  innumeros  entium  gradus ,  &  fpecies,  qui- 
busconftat  univerfum,  quam  per  unicam  creatu- 
ram  .  Complura  trgo  volita  ab  illo,  &  re  pfa  pro- 
duflafunt     nonut  ex  his  aliquam  percipcret  uti- 


tum  pioducitin^j^  volito,idcft,   in  effe  realis     litatem  ,ut  dii^um  eft  ,  fed  propter   fuam  often- 
cxiftenti5e:quodjamerat  priuspolTibile  peraftum 
intelleclus  diuini .  Quod  enim  Deus  eflficaci  voli- 
tionedeccinit  ,eftaIiquandofuturum  in  efFettu  . 
Quemadmodum  igitur  diuinus  intelleftus  in  ob- 


dendam  (  quintum  fieri  potuit  )  bonitatem . 
ARTICULUS     II  r. 


jefto  primario  priuscognito,  nouit  omnia  aliaob- 
jcclum  fecundarium  conftituentia,  ita  &  diuina 
voluntas  propter  diuinam  efTentiam  priusvolitam 
vultomnia  alia  extra  fe,  qus  fibi  libcri  ordinare 
placuJt  ad  fe  ipfam ,  &  in  oftenfionem  fux  infinitJS 
bonitatis  . 

Ad  Aksumenta  .  Adprimum  refpondet  Ma- 
giftcr  /oco  citato,  confequentiam  effe  nullam:quia 
velle  diuinumeft  idem  efrentiJE  ,  ut&  intelligere  : 
&  Hihilominusexeoquod  Deus  intclligatomnia  , 
non  proptereadicitur  efie  illa  ,  quiE  intelligit,  ita 
recdici  poteftea  effe  ,qux  vult.  Ratio  autem  , 
proptcr  quam  hic  incidit  accidens  ,  cft,quia  diui- 
na:  operationes  inuolvunt  ordinem  in  fubje£ta, 
fupcr  quf  tranfcunt :  quoniam  ergo  fupra  ratio- 
nem  Deitatis  ordo  intelligitur  ,  non  oportet  & 
terminum  cjus  effe  idem  operanti ,  ex  eo  quia  eft 
illacadem  res  cum  fua  operationc  . 

Ad  fecundum  rcfpondco  fic  :  voluntas  divina 
fub  ratione  meri  abfoluta  tcrminat  refpeftura  vo- 
liti  ad  ipfam  :  ficuti  dc  rationibus  creaturarum  ad 
VitVLmyaYt.^.citiaJl.^.cit.  extititdcclaratum .  Que- 
madmodum  igiturintelleftus  fub  ratione  abfolu- 
tatcrminat  in  jetcrnitatc  ref"pc61umprodu£lorum 
abiplbin  cfTeintelligibili:  ita  &  voluntas  in  aetcr- 
nitate  fub  rationc  ablbliita  tcrminat  refpefluJVO^ 
litorum  ab  ii'"a. 


Utrum  quicquid  Deus  vult ,  ex 
neceflitate  velit . 

Doclor  \.dij}.2.q.i.  §.  Oftenfb  effc  de  proprictatt- 

bus,  (^5*  dij}.  8.  qutej}.^.  cj"  dif}.i^.de  prim» 

^r/wa/j.^cap.^.concluf  4.  ittm  de  rcrnm 

princip.  q.^.S.  Thom  i  .p.q.  i  ^art.-^. 


V 


quid  vult.  Siquidem  in  omni  differentia  en- 
tis ,  neceflitas  elt  pcrfeftior  contingcntia  .  Proba- 
tio:  nccefiitaseft  perfeclio  in  entc  in  fe  ;  ergo  & 
in  omni  differentia  cntij  ;  igitur  in  illa  diflTerenti» 
entis ,  quas  eft  caufa  ,  nccefTitts  cft  contingeniia 
perfeflior  ;  ergo  pcrfc6liffima  omnium  caufaium 
neceflTario  caufat . 

Eft  refponfio  :  ncceffitatem  utique  cffe  perfc 
ftiorem  contingentia  ,  ubi  cft  poffibili»  ;  at  raiioni 
caufae  .utcaufaeft,  repugnarc;  etfi  id,quodeft 
caufa  ,  fit  ncceflarium  . 

CoNTRA  ,  nobii  diuidentibus  cns ,  occurrit  al- 
tcrum  diBidcns  perfeftius  reliquo  ;  &  extrcma  di- 
vifionum  pcrfeftiora ,  aut  nectffario  concomitaa- 
tur,  aut  fe  compatiuntur;diuidentef  enim  ens  per 
finitum ,  &  infinitum  ;  per  necefTarium  ,  &  poSfibi- 
le  ;  per  potentiam  ,&  aftum  ,  inucnimus,  aUttni^ 
neceffttattm  ^  infinitatem^  tut  necelTario  conco- 

xnitaxi. 


»4^ 

mitari,  aiifc  cert^  fc  compati ;  ergo  ciim  in  diuifio- 
necntisper  caufamj&caufatum,  caufa  fitperfe- 
flius  extremum ,  concomiiabitur  ipfiim  quodcurw 
que  perfe£lius  dividenscns,  aut  poterit  Itare  cum 
eo,  (S:per  CGnfcqueiis  fiecejfttas  non  repugnabit 
caufe,   utcauiaelt, 

PrcEterea  ,  Si  primum  principium  naturalitcr 
caufarct,  nccclTario  cn ufarct  ,  atque  fuo  caufato 
Tieceiritatem  impertiret  :  fed  nulla  perfetlio  aufcr- 
tur  3  ciiufato  propter  modum  caufandi  sque  per- 
fe6tum  ;  Caufareenim  voluntari^  non  cft  itiodus 
caufandi  ininus  perfcftus  ,  ac  lit  cauQre  nuturali- 
ter;  crr,oex  eoquod  caula  voluntarit;  ciiufat,  non 
adimitur  neccflario  aliquapeifeftio  cffectui;erf;o 
caufa  vo!i:ntaric^cau!anspoteft  tribuere  neccirua- 
tem  effe6tui  . 

Coniirmatnr,  (i  Deus  caufaret  naturaliter,  pof^ 
fet  producere  plures  differentias  entis,  lcilicet^q/'- 
Jibile  ^%L}iecel]'arium -Ai  eri»o  caulims  voluntarie 
nequeat  caufiire  ,  nifi  tantum  ens  contingens  ,  vi- 
deretur  eirc  caufa  imperftfta  ;  quippe  qux  liaud 
attingere  pofretomnes  eos  effe^ius.quosnecefTa- 
rio  caufans  produceret . 

Prieterea,  Aliqua  caufa  ncceflario  caufiit  ;ergo 
prima  caufa  ncccfTariocaufatfuum  caufatum.An- 
tecedens  eft  manifeftum  ex  caufis  naturaliter  pro- 
duftiuis  propriorum  cfFeftuum  .  Probatioconfe- 
quenti£c  ;  in  efTentialiterordinatis  ,  pofterius  non 
potell  habere  necefHratem  ,  njfi  prius  habcat  efTe 
necefTariunKConnexioncsautem  caufarum  ad  fuas 
caufas  ,  funt  cficntialiter  ordinatce;  ergo  nulla  ta- 
lis  connexio  eft  nece.laria  ,  nifi  iila,  quae  eft  primi 
caufati  ad  caafam ,  fit  BecefTaria  . 

Prsterca,Etfi  Deus  fit  infinit^  fapiens  per  com- 
I  (ii«.i<.5.yf(/   prehenfionemefrentice  fu«,  non  foret  tamen  om- 

Sia.\f'Bt  tuaet     '  ,  rrt.  i-    r     •  •r    ■        ii- 

ni  modo  poflibilr  lapiens  ,  nin  inteUigeret  omne 
objeftum  tecundarium  ,  omnemque  pofllbilem 
creaturara  ;  ergohcetfit  volent  eflentfam  fuam  , 
videretur  nihilominus  deefle  ei  aliquid  perfeftio- 
nis,  nifi  etiam  omne  volibile  vellet  :  Sed  cx  eo 
quod  voluntas  vult  quicquidpoteft  velle,  necefTi- 
tate  trahitur  ad  ea  volenda  ,  alioquin  haudopor- 
teret  eam  omnia  velle  ;  igitur  Dei  voluntasfubja- 
cet  necefTitsti,  ut  tranfit ,  &  fertur  ad  quslibet 
objecta . 

Prxterea,  Si  repugnarct  Deum  neceflfario  velle 
\"^u'ie^undam  quicquid  vult,  maxim^  quia  tunc  referretur  reali- 
qu^jiio.v.item  ter  ad  volita  ,  vel  caufaia  ;  atqne  ita  magis  necef- 
farium  a  minus  neceflario  dependcret  :  Sed  fi  hac 
ratiovaleret  ,  tuncnulla  creatura  raagis  necefl"a- 
ria  pofTet  fundare  rcfpe(5tum  realem  ad  minus  ne- 
cefTariam  ;  ac  fubinde  in  corporibus  c(Elefl:ibus 
non  efTet  refpeflus  realis  ad  gencrabilia  ,  &  cor- 
ruptibilia.  Cum  igitur  confcquensfit  falfum,pari- 
tcr  &  illud  undefeqaitur  . 

Praeterea,  Hxdiftis  in  articuh  pracedenti . 
Quicquid  Deus  vult ,  eftei  volitum,  quia  vult 
bonitatem  fuam  :  Sed  vult  vel  diligit  bonitatem 
fuam  neceffario ;  crgo  &  eodem  modo  oportet 
eum  velle  omne  aliud  volitum  propter  illam,quain 
vult  necelTario. 

Prastcrea,  Nihil  aliud  a  fe  Deus  poteft  velle, 
nifi  in  aeternitate  velit  ;  quia  alioquin  aliquam  In- 
telligcretur  fubire  mutfttionem  ,juxta  difta  in  ar- 
ticnlo  pYixcedenti.  Sed  oniine  Kternum  eft  neceffa- 
rium  ;  ergo  quicquid  Deu$  in  ffiternitate  vult,ne- 
cefTario  velitoportet . 

CoN  rRA,Potentia  rcfpiciens  aliquod  objeftum 
per  fc  ,  &  eflentialiter  ,  non  neceflario  refpicit  il- 
la  ,  quas  non  habcnt  ordinem  clfcntialcm  ,  fed  ac- 
cidentalem  ad  illud  primum  :  voiuntas  divina  re- 
fpicit  primo  bonitatem  divinam,  ad  quam  creatu- 


Suntmcejoanms  VunsScoti, 

rehaben:  ordincm  contingentem  ,  non  necefla- 
rium  :quia  non  funtilli  neceflarias  ad  confequea- 
dam  iftam  bonitatem  ,  nec  augcnt  eam  :  ergo  vo- 
luntas  divina  non  necefl^ario  ,  fcd  tantum  contin- 
genter  refpicft  creaturas  onines  . 

Confirmatur:  VoIuntas,quffi  per  fcdetcrmina- 
tur  ad  fincm,  noii  perinde  determinatur  ad  aliquid 
eorum  ,  qu^  ILint  ad  finem  ,  nifiquatenus  per  fyl- 
Jogifinum  praclicum  ex  tine  concluditur  necefli- 
las  illius  entiv<;ad  hnem,  fcilicet  vel  receffitas  ejus 
incfie  vclhaheri ,  adhocut  finis  fic,  vel  habca- 
tur,  vel  acquiratur ;  vel  necefi^itas  cjus  in  ^///^/, 
ad  hoc  nempe  ut  finis  diligatur.  Bt  profefto  nulla 
voluntas,  quatcftipfius  finis,d(:;terminatur  per  fe 
ref]3e6tu  alicujus,  quodeit  ad  fin^m,  n  fi  conclu- 


quHTto  I 


H«nrici  rRtio  . 

Quofflit»'?*'!"). 
«c  J.  ThoiiiJ»:, 
hic-  irt  JllutiM 
«r  finntmF.tur 
iiciD^ftorcm. 


datur  per  /yllogilmum  pra6ticum  ,  tale  ens  efTc 
necefTarium  ad  finem  aliqnocx  prffidiiftis  rsodis. 
Ergo  cum  intellc(l;tus  d/vinu5  non  cognofcat  aliud 
a  fe  efle  neceffariuin  ad  niem  ultimum  quomo- 
docunque;  voluntas  flla  ex  hocquod  cll  neceflTa- 
rio  finis ,  nonoportet  &  neceflario  pariter  tende- 
re  in  alia  ,  qu^  iLint  ad  finem  . 

Respondeo  dicendum  ,  Deum  necefTario  velle 
bonitatem  fuam  neceflitnte  immutabiiitatis  ,   non 
coaftionis;  reliqua  ver6  a  k  libert^ ,  &  contingen- 
ter.  Declaratio  primi:omnis  potentia  naturali- 
ter  fertur  in  /lium  objeftum  ,  maxim^  voluntas, 
quje  de  fe  tendit  in  bonum;  ergo  Dei  voluntas*^ 
naturaliter  fertur  in  bonum  :  fed   impoflibile  eft 
camferrinaturaliter  in  bonum  extrinfecum  ,  quia 
tunc  ab  eo  naturaliter  dependerct  ;  ergo  fcrtur 
in  bonum  ,  quod  «ft  infinitum  naturaliter  .  Af-/ 
fumptum  declaratur  ;  nam  ohjectum  pcr  fe,  &  po- 
tentia  funt  ejufdem  ambitus  ;  fi  enim  extaret  co- 
lor,  qui  non  foret  vifibllfs,  virtus  vifiuaeflet  im- 
perfefta  ,  &  ille  color  fruftra  ;  Ciim  igitur  primi 
voluntas  fit  infinita,  ejusper  fe  objectum  fitopor^ 
tet  bonum  infinitum,  in  quod  naturaliter  tendit 
ac  neceflfario  adhicrct .  Veruntamen  hsc  necefli- 
tas  non  eft  coaftionis  ,  fubdens  fibi  voluntatem  , 
quafi  cadentem  fub  ncceflitate,  aqua  impellatur, 
&  figatur  in  a(5tu  ;  quia  tunc  pland  voluntas  age- 
retur,  &  non  ageret:  Sed  eft  necd]Kji£_Jmmoi.a-[ 
bilitatis ,  aitum  concomitans,  arque  fub  aftum" 
voluntatiscadens  ,  qua;  propter  firmitatem  liber-'"' 
tatis  fu«,  fibi  ipfi  neceiritatem  imponit  in  elicien-' 
doattum,  &  in  perfevcrando ,  feu  figendo  fe  inij 
aflu  immutabilicer .  Ncceifitas  cnim  in   aftione 
perfeftifrima  voluntatis  nonaufert,  fed  magis  po-j 
nitillud,  qud  ell  perfeftionis,  cujufmodl  cft  li-l 
bcrta»  ;  crgo  neceflitas ,  qua  Dei  voluntas  fertur  ■ 
in  per  feobjcctum,  non  impellit  ipfam  violenter, 
quafi  vi  illi  illata  ,  fed  /equitur  raagis  ad  ipfius  li- 
bertatem  ,  de  qua  eft  velle  immabiliter  ei  objefta_ 
adhacrere.  Alioquinnifi  immutabilitcr  figeret  le 
in  objeflo  per  a(5tuni,  fed  aliquandoabillo  aman- 
do  abftineret ;  igitur  otio  oblefiaretur  ;  cum  nul- 
lum  aliud  objeftum  per  fe  ab  illa  queat  amari ,  fed 
omnia  gratia   fus  honitatis  amentur.  Dcnique, 
unumquodque  fecundum  quod  magis  eft  in  a6lu, 
perfeflius  agit,  five  ratioagendi  fitnaturalis,ut; 
caliditas  ;  five  de  libertate  procedat,  ut  amorji 
ergo  in  genere  agentium  peramorem,quant6  ma-| 
jcreft  amor  ,tanto  atlusdilcftionis  intimior  eft,! 
&  aftualior,  &  magis  continun.';:  divlna  autem  ef-' 
fenritt  habet  rationem  boni  infiniti ;  ergo  per  infi- 
nitu.rh  a(5lum  amorisfertur  diuina  voluntas  in  ipJ 
fam.  &  femper,  &  immutabiliter . 

Efi:  nunc  fecunda  pars  fblutionis  declaranda, 
cujus  contrarmm  prfBclariflimos  Philolbphoriim 
Ariltotelem,  &  Auiccnnam  ,  alioique  plures  fen- 
fifre  conftat  .  Porro  Dcimti  ageic,  Jcu  vclle  libcrc, 

&COQ- 


I  (Iift.jp.§?W«'" 

t*    pitiUiSA    V» 

Quantuad  f<t' 


QuHlib.q.i6.$- 
I}t  Jtchndo  ar* 

ticido\/.ScdJ'e- 


i.cU(l.ro.i't.5. 
Aii     ftciliitdam 

dultlitm  . 


v;ovara  &   TV.' 

I  Ktanus  hic 
1  .nc  Scotifer- 
rionem  ,•  (Uia 
fa»  nOR  cft  .im- 
\]'.ilt  ia  (Jiwna 
voliintite  con- 
tingtnti.im  oi- 
cerc .  SCi!  De« 
aoi  ei;ni'c:i'!_» 
S.Thoma-  con- 
ceptu  exiirefiit 
coramuni  iVr- 
monejquia  Jo« 
«jiiendum  iit 
pliir:s.  C.iie:a- 
!io  .lutem  Ly- 
«hetus  o^lendit 
»eru  elle  illud 
Hieronyiniasu: 
Cmm  dixer:.<, 
jKf  yclHeris, 
muHiei  ijH^  i;(- 
^inquam  yehi  . 


Tomus  VVarslQuceftioXlX.Art.  ///. 

&  concfngentcr  qufcquid  extra  fe  producit  ,  & 


Viilendus  Ly« 
chetust.diO.jp. 
«d  §  2'rr»i'4  jiro- 
pojiiio.  Et  (lift. 
«.  refpt  nden- 
00  ad  rationem 
Ocbtmi. 


viilt ,  cll  voJuntaiemdivinain  ita  vellcalia  a  ie, 
ut  efTe  queat  oppo/iti ;  idqtie  confiderando  ipram, 
ut  eftprior  naturalitcr  fiia  tendentia  iniilaobje- 
6U  :  ficut  enim  voluntas  noftra  ,  ut  prior  natura- 
litcr  fuo  aclu  ,  fic  ipfum  elicit ,  ut  in  eodem  in- 
ftanti  oppofitum  elicere  pofiit ,  fta  voluntas  divi- 
na  eft  naturalfter  priortcndentiain  objeftum;va- 
let  e;;»o  in  codcm  inflanti  ttndere  in  oppofitum 
oI-ije<flum  finitiE  bonitatis,uti  fiint  quacunque  alia 
abefTentift  divina;   tendit  ijjitur  in  qiiodcunque 
tendit  Iibere,&  contin^enter.Contra  vcro  caufam 
neccnario  producere  cfr:<?lum  crt ,  non  pofTe  in  eo 
inftanti  ,quo  agit  oppofitum  ponere,  autfijipcB- 
dcre  fe  ab  aclione.  Itaque  Deum  oportcre  efTc 
caufamlibere,  &contin?enferagentem ,  &  non 
necelfariam  ,  probatur ;  Ens  abfblufum  ,  quod  cx 
fe  eft  fumme  necefTarium,  non  potcft  ron  tffe, 
quociinque  alio  a  fe  non  exiflente  :  Deuj  cum  fit 
Kfe,ell  infinitaineceflitatis  ;  ergo  quocunquealio 
a  fe  non  exiilente  ,  non  propterea  fequitur  non 
elTe  .  Si  autem  necefi^ario  aliquid  a  fe  di/linc>um| 
caufaret,  pofTet  non  effe  ,  exdefeflu   minusne-| 
cefiTarii ;  ergo  cijm  id  fit  plan^  impofi^bile  ,  opor- 
tet  primum  efTe  caufam  non  nccefiiario ,  fed  libe- 
r^,  &  contingentercaufantem.  ^fajor  declaratur: 
ex  minus  impofl^ibili  non  fequitur  impofllbilius  , 
necex  minus  falfbfalfius  .  Namfalfioricum  infit 
duplex  ratio  falfitatis,  &  minusfalfb  unica  dun- 
taxat ;  fi  a  falfiori  per  intelleftum  amoveatur  uni 
falfitatis  ratio,&  a  falfb  fua  falfita-sfalfius  erit  fal- 
fum  ,&  id  quodminus  falfum  erat,  nullam  falfi- 
tatis  rationem  habefait,  erit  igirur  verum  ;  igitur 
ex  vero  fequitur  falfum  ,  &  pariter  impofilbile 
fequitur  ex  poiTibili  :  Primum  autem  fecundum 
omnem  opinionem  ell  magis  neceffarium  ,  quam 
quodcUnque  aliud  ab  eoneeenTariumrergoper  de- 
feftum    cujufcunque    alterius    nequit  non   efTe. 
Quod  vero  fequatur  magis  necefTarium  non  cffe 
exdefeflu  minus  necefTarij  ,  f!  ponatur  caufa  ne- 
ceflfaria  ejus;  probatur  :  nam  habens  ncceflariam 
habitudinem  ad  aliud  non  eft ,  illa  habitudine  non 
exiflente:  non  ex:ftente  autem  extremo  ,  non  exi- 
ftit  habitudo  :  non  exiflente  igitnr  extremo  habi- 
tudinis  ,  non  exiflit  fundamentum  ,  ut  etiam  de- 
duftum  fuit  fupra  quafl.i.art.6.  iferuai  repttito ^ 
probantes  fieri  non  pofiTe  ,  ut  in  Deo  fitaliquare- 
iatio  realis  ad  creaturas  rnequit  igitur  caufa  pri- 
ma  effe  caufa  necefTaria  crcaturarum,ut  perperam 
Philofophi  dicuntur  opinati  .  Dcinde  multa  mala 
eveniunt,  fiuntque  in  univerfb,&  non  fnlum  ,quae 
funt  mala  naturas ,  ut  naturales  dcfeflus ,  ex  cau- 
farum  impedimentfs  provenientes,  fcdetiam  ma- 
la  ,qua5  voluntati  rcfle  imputantur  ,  &  ad  culpam 
fibiadfcribuntur  ;  ergo  Deus  non  neceffario  cau- 
fat .  Anteeedcns  concedunt  Philofophi ,  Proba- 
tio  coiifequentia: :  nam  agens  necefl^ario  producit 
efFcflum  fuum  in  fiifccptivo  ,quantum  potefl  pro- 
duci  in  eo  :  fcd  effeftus   primj,  &  fummae  boni- 
tatis,eil  bonitas  ,&  perf.ftio;  ergo  fi   neceflfario 
agit ,  producft  bonitatem  fn  quolibet,  quantum 
ipfumfufceptivumpotefl  recipere:  habens  autem 
bonitatem  tantam  quanta:  ipfum  efl  capax,  nul- 
lam  habet  malitfam  ;  crgo  prima  caufa  ncceifario 
agente,  nnnum  fiipeicfTct  malum  in  univerfo  :  efl 
autemmalum,&  malitia  multa  inter  homines : 
igitur  prima  caufa  contingcnter  ngit  .  Denique, 
omniscaufa  necefTario  agens  ,agit  fecundum  ul- 
timum  pofentiffi  fua;:  ficutenim  non  efl  in  ejus 
poteila'e  agere  ,  &  non  agere  ,  ita  nec  intens^, 
&  remifse  agere  ;  ergo  fi  prima  caufa^nccefTario 
vaufat ,  profe(5lo  caufat  quicquid  potefl;  caufare; 
Tumus  1. 


poteft  autcmcaufare  cx  feomne  caufabilc.ut  pro- 
babo  ;  ergo  reipfa  caufaret ,  ac  proinde  nulla  cau- 
fa  fccunda  quidquam  agerct ,  vel  produceret  . 
Quodcaufare  poflitomne  caufabile  ;  probatur, 
quia  habet  ex  /e  caufalitatem  cujufcunque  caufx 
fecunds,  quantum  ad  id  ,  quod  efl  perfc<5iionis: 
ronrequiritur  autem  aliqua  imperfeftio  in  effe- 
Hivacaufalitate,cum  unumquodque  agat  inquan- 
tum  eft  in  aftu  &  pt-rfeftum ;  ergo  fi  primum  agit 
neceflfario,  attingit  fimul  quicquid  caufaffent  om- 
nes  cauf«  fecund»,  quarum  omnium  in  fe  emincn- 
ter  includit  caufalitates  :  atque  ita  fecundscaufjc 
privarentur  aflionibus  fuis  :  imo  omnia  efTent 
unum  ,  quia  ficut  caufaret  omnia  effeftibilia  ,  co 
quod  cunfta  ,qu3E  poffet,  attingeret  ;  ita  etiam  in 
quacunque  caufatione  efl^ceret  quantum  poflTet 
caufare,  &  ita  perfectiffimum  producerct ,  atque 
omnia  illa  forent  illud  unum  caufatum;  omnfa  er- 
go  efsent  unum  ,  id  efl: ,  perfeCtiflimum  efiPectum  , 
fa6lu  polfibile  a  caufa  infinit^  perfefta,  atque  ex 
naturaenecefsitatecxeunte  fn  effeftum  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  prfmum,  concedo  ftecef- 
fitatem  ^^%^  conditionem/'CJ^^7.'  perfe<5liorem  in 
omni  cntitate  ,  cui  conditio  necefsitatis  eftimpof- 
fibilis  :  At  in  eo,  cui  eft  incompofsibilis  ,  non  efse 
perfectionis,  quia  contradi<Ftio  nullam  ponit  per- 
feftionem  :  nec  eft  intelligendum  necefsitatem  rc- 
pugnareprimscaufs  ratione  fui,cum  fimplicitcr 
neccffaria  fit ,  fibi  ergo  repugnat  utcomparatur 
adensa  fe  caufatum  ;  Efligiturnecefsitas  incom- 
pofsibilis  omni  refpe<?lui  ad  poflerius  efsentiali- 
ter  :  exquoenim  omne  ita  poH^erius  non  eft  ne- 
cefsarium  ,  primo  principio  eft  incompofsibilis 
necefsaria  habitudo  ad  aliquid  non  perinde  necef- 
farium:  cujufmodi  eft  omne  pofterius  efsentiali- 
ter  illo,  &  caufatum:  rationeenim  pafsivs  caufa- 
litatis,  eft  efsentia!iterfa<5tu  pofsifailc  :  non  ergo 
intrinfcc^  necefsarium  > 

Et  cum  inftatur,  quia  qua:cunque  dividentia 
perffi?tiora  eoncomitantur  fe,nec  funt  ad  invicem 
incompoffibilia  .  Refponfio  ,  id  verum  enfe  de  di-  - 
videntibusfimpliciterperfeftis,  &  abfolHtis  ,  ut 
azltis.yinfinitus^  &  alia  id  genus;  non  vero  deillis  , 
qus  involvunt  refpeftum  ad  aliquid  poftcrius; 
quia  habere  neceffariam  habitudinem  ad  aliquid 
itapofterius,  noneft  perfeftionis ;  non  enim  id 
ftat  cum  pcrfe<fta  neceffitate  illius,  quod  talem 
habituiinem  diciturhabere  .  Accedit  etiam,  quod 
ca  habitudo  non  eft  formalitcr  infinita  ,  cumfit  ad 
terminum  finitum  ;  &  nihiloniinusinfinitaseftno- 
bilius  extremum  in  divifione  entis  . 

Ad  fecundum  refpondeo  'ixc:  quemadmodum  cx 
antecedcnte  includenteincompoflibilia  ,  fequitur 
confequens  parfter  fncludens  fncompoffibilia  ;  ita 
fequitur  ,fi  primumnaturaliter  caufaret,  nccefla- 
riocaufaret,  acdaretprodufto  eflendi  necefllta- 
tem  ;  nempeex  incompoffibili ,  falfum  ,  &  incom- 
poflibile  .  Nam  ci  quod  eft  caufare  in  primo  repu- 
gnat  modus  ille  ,qui  eft  natttraltter ,  quia  caufare 
dicit  producllonem  diverfi  in  eJJ^e,Si.  ita  eft  intrin- 
f<;cus  caufato  modus  contrarius  NeLtJJitttti,  nempc 
pofithi/is  :  eft  ergo  in  compoflibilis  caufe  modus 
jicceffario,  vtlfiaturaHter  czVi{\T\il\:  quia  is  eft 
duntaxat  refpeftu  necefTarij  ,&  ideo  fequitur  eon- 
fequcnsincludens  fimul  duooppofita  ratione  cau- 
fationis,&  modi  caufaodi.  Sed  tamen  prima  pro- 
pofitio  conditionalis  eft  vera,  conditione  vcrifica- 
ta  ,  feu  admiflTa  per  hypothefim  impoilGbilem  .  Et 
cumadditur:  nulla  perfectio  tollitur  a  caufato, 
proptcr  modum  pcrfectiorem  caufandi  caufsip- 
fius:  conc«do:  nccmodusetiamcaufandi  volun- 
tari^  tollit  aliquam  perfe<?lionem  a  caufabili ;  fed 
H  h  au- 


S4^ 

aufcrt  tamer.  a  caufabili  necciruatem  ,qua  etfi  in 
fe  perfeiftio  fimpliciter,  efl  nihilominus  caufabiii 
incompoiribilis;  &  tribuit  caufato  pcrfeftionem 
fibi  compoffibilem;  quemadmodumSc  'vcluntarii 
eaufaredicit  modum  compoflibilcm  ipfi  caufatio- 

nf. 

Ad  confirmttionem  diccndum  ,  ens  caufiibile 
babere  non  pofTe  differentias  neceparii  ,  &  pfjffibi- 
lis ,  imo  omne  caufabile  eft  fimpliciter/7r^/<!&//if ; 
igitur  non  eil  imperfe6tionis  in  caufa  ad  eas  diffe- 
rentias  /c  extendere  non  pofle  ;  quia  ad  impollibi- 
le  nullaeflpotentia.  Ccteriim  fi  per  impoflibile 
primum  naturaliter  caufaret ,  acfubinde  neceifi- 
rio  ,  haud  efltnt  ab  illo  entia  poflibilia  :  imo  qua:- 
cunquc  produceret,  neceflaria  forcnt,  non  contin- 
gcntia  . 

Ad  tertium dicendum  fnter  caufas  fecundas  na- 

turales  ,  &  carum  effcftus  non  efle  connexionem 

neceffariam,  m^xfecundum  quid.t^ulh  enim  caufa 

ftcunda  neceflTariofimpIicitcr  caufat  :  nam  quali- 

betcaufa  fecunda  dependet  ab  habitudine  prima: 

caufje  ad  caufatum .  Deinde  ,  nulla  caufa  fecunda 

caufat ,  nifi  prima  caufa  caufante  caufatum  ejus, 

jdque  prius  naturaliter  ,quam  ipfa  caufa  proxima 

caufet  :  prima  autem  non  caufa  t ,  nifi  contingcn- 

ter  :  ergo  fecunda  fimplicitcr  contingentcr  caufat, 

ciim  dependeat  ab  caufatione  prima; ,  qua  fimpli 

citer  contingens  ell .  Omnis  igitur  necsffitas,  qua 

quaedam  caufx  fecund»  impelluntur  ad  effeflus 

producendos  ,  efineceffitAsfecundumquiddants- 

xat ,  quatenus  fcilicet ,  quantum  eft  ex  parte  ea- 

rum  nequcunt  non  caufare  effeftus  ;  a  quibu»  ta- 

inen  producendis  fimplicitcr  poflTunt  prohiberi ,  & 

impediri  per  Dei  potentiam  ,  ut  eveniflle  conftat 

in  fornace  Babylonis  (  ficut  fcribitur  Dani.  5.)«« 

qua  ignis  non  combuflit  tres  pueros,    alioquin 

confumpturus ,  fi  Dei  concurfus  adeum  effe6lum 

ti  preflofuiffet. 

4.difl.  4(»«  q-i»       Ad  quartum  refpondeo,ad  adflirucndam  in  Dei 

voluntate  eam  perfeftionem,  qua   pollet  intelle- 

ftus  divinus,  fatis  effe,  ut  voluntas  poffit  ad  omne 

volibile  volendiim  fe  extendere  ;  ceterum  non  re- 

quiri ,   ut  velit  quicquid  velle   potcfl ;  quia  tunc 

(ut  diclum  eft  \narticu/o  pracedemi^  omnia  om- 

nino  poffibilia  realem  exillentiam  aliquando  fb- 

rent  adeptura  .  At  ex  eo  quod  ab  intellefiu  om- 

nia  acc'pianteffe  intelligibile,   non  prop^ereata- 

men  effe  aliquod  reale  extra  Deum  funt  habitUfa, 

rifi  voluntas  velit  ipfis  tale  cffe  .  Neque  ex  co 

quod  aftutendat ,  velitqoe  volibilia,  aliquid  per- 

fe6^tionis  fibi  acquiritur  ;  quia  eum  liber^  velit ,  fic 

ut  nolle  queat ,  aliqua  poffct  carere  perfeflionc  , 

quodefl  impoffibile,  Subjeftiva  ergo  vitalita$,feu 

©ererumprm-  operativum  effe,  efl  in  voluntate  perfeiftionisin- 

ciijioMn.ji.     finita8,&pcr  independentiam  fummam,  infinite 

libcra ,  &  potens,  unde  &  feqiutur  eJJe  volitorum  ; 

fed  aflu  tendere  ;  vcl  effedeterminatum  ad  hanc 

partcm  ,  ut  a  nobis  apprehcnditur ,  non  efl  aliquid 

reale  in  ea  ,  fed  efl  reale  in  creatura,  fecundiim 

rationem  vero  in  voIuntatedivina,ut  intclligitur 

ad  effeftum  tcrminata  . 

Ad  quintum  ,  concedo  affumptum  ,  juxta  J/'f?a 
in  folutione  ;  &  admmorcm  refpondeo,  fi  magis 
neccffariumin  creatiseffet  etiam  fumm^  fimplex, 
id  eft ,  nec  compofitum,  nec  componibile  cum  ali- 
qua  realitate  non  neceffarij^^,  tale  magis  neceffa- 
rium  ex  le  non  habiturum  refpeftura  realem  ad 
minus  neceffarium .  Sed'hyp«^efis  efl  omnino 
impolTibilis,  exdiftis  fupra  ^^rfy^.j.ar/.^.  in  inci  • 
denti  :quia  etiamfi  aliouod  corpus  calcfte  pone- 
returinfeeffe  neceffarium  ,  non  tanicn  efl:  fum- 
snfe,  nec  adcofimplex,  quin  pofllt  recipere  ?li- 


Summajoannis  DunsScoti. 


Df  hoc  eiiam  4. 

ilill.<)£,q.l. 


Qilocllib.q.8.$. 
Secitttdui»  V.£t 
JiqHnMnr  . 


quam  rcalitatem  non  neceffariam,  aliam  a  fe  . 
Deus  autem  ficut  non  poteft  effe  illud  ,  quod  efl; 
in  ordinead  aliquid  nan  ex  fc  neceffarium  :  ita 
nequit  habere  alquam  realitatem  in  ordine  ad 
aliquid  tale  ,  quia  illa  realitas  effetipfum  . 

Ad  fextum  patet  ex  diftis  ,  qualiter  Deus  etfi 
neceffario  velit  bonitatem  fuam, centingenterta- 
mcn  vu]t  ea  ,  quas  ordinc  tantum  accidentali  or- 
dinantur  ad  flimmum  bonum  :  quippe  quas  illi  af- 
fquendo,  aut  habendo  ,  aut  amando  amore  ei 
adaquato  ,  minime  fint  ncceffaria  :  nec  quicquam 
additamenti  in  pcrf^ftione  fibi  obveiiirequeat  ex 
illis. 

Ad  ultimum  refpondeo  ,  Deum  utique  in  aster- 
rltate  vellequicquid  vult :  fed  tamen  ita  velle,ut 
eligerequeat  oppofitum  cjus,  in  quod  tendit  in 
eodem  inftanti :  Voluntasenim  prior  naturaliter 
cfl:  tendentia  fua  in  objefla  volita,  ideoque  quia 
libere  tendit ,  potell  divifim  utrumque  oppoGto- 
rum:  uno  tamen  volito,fcquitur  effe  necefiarium, 
neceffitate  confequentiae  duntaxat  ,  non  confe- 
quentis,  &  abfbluta:  cum  fimpliciter  potuerit  non 
evenire ,  fi  Deusoppofitum  .  ut  poterat ,  flatuere 
maluiffet .  Hinc  quKCunque  funt  volita  a  Deo  in 
aternitate  ,  (unt  neceffario  volita  neceffitate  im- 
mutabilitatis  ;  quia  oppofitum  evenire  nequit ,  ne- 
queexparte  aftus  nequc  cx  parte  ebjefti ;  fed 
non  funt  neccffaria  neceffitate  inevitabilitatis  , 
qu«  potentiam  excludit  determinationis  oppofN 
ta: ,  quia  oppefitum  omnino  potuit  determinari , 

ARTICLUS   INCIDENS. 

An  Deus  de]neeeffitate  velit  creaturas . 
poffibilcs . 

Doci.  g.  dij}.  52.§.Hictria  V.Hcec  conclufio 
Thomijine  ad  art,  3.  q.  A^.prinia partis . 

VIDETUR  Deus  neceffario  velle,  atque  di- 
ligerecreaturas  poffibiles  :  Potehtia  necef- 
fario  tendens  in  fuum  per  feobjeflum  ,neceffario 
quoque  tendit  in  quodlibet,  ubi  neceffario  repe- 
ritur  ratiofui  per  fe  objcfti  :  fed  creatura:  pofll- 
biles  neceffario  participant  aliquam  rationem  di- 
vinae  bonitatis  :  Eo  enim  pa6lo  ,  quo  funt  entia  , 
f  mt  pariter  vera  ,  &  bona  :  ergocum  divina  vo- 
luntas  neccffario  amet  fuam  bonitatem ,  tanquam 
per  fe  objeftum  ,  diligat  neceffario  oportet  quic- 
quid  efl:  fua  bonitate  bonum ,  cujufmodi  funt  fiio 
modo  entia  pofsibilia . 

Prattcrea :  Voluntas  divina  in  aternitate  cfl  ra- 
tio  volendi  alterum  oppofitum  in  quibufcunquc 
aliis  a  fe:  igitur  fibi  abinteileflu  pra:fentatis  in- 
finitisprorfus  pofsibilibus ,  aut  ea  vult  diligendo, 
&compIacendo  fe  in  illis  ^  aut  non  vult  odio  ha- 
hendo .  Si  primum  ,  habetur  propofitum:  quia 
faltem  a  fua  perfeftionefibi  imponitur  neceflBta^ 
illa  diligendi,  co  quod  nequcat  circa  objeflum 
aliquod  effe  fufpcnfa,  &  quafi  perplexa  :  fi  non 
vult :  igitur  eft  in  illis  aliqua  ratio  mali ,  propter 
quam  iblummodo  Deus  odio  habetquicquid  odit. 

Prasterca,  Dei  ut  intclligentis,  &  ut  creativi  eft  Quodrib.». * 
neceffaria  connexio  cum  creaturis  cognitis,  ac 
pofsibilibus :  fed  fi  ex  necefsitate  non  haberet 
complacentis  affeftum  circa  pofsibilia,  id  potif^ 
fimum  effet ,  quia  fibirepugnaret  connexionecef^ 
faria  ad  creaturas  :  igitur  eft  in  Deo  amor  com- 
placctitia;  ncceffarius  circa  pofsibilia. 

CoKTRA,  Dcus  eil  effentialiier  independensab 
omni.alio  a  fe  ,  &  ratione  finita  :  ergo  per  infini- 
tain  indepcndentiamdiflat  a  creaturis  adillamef^ 

fcn- 


QuoHiib.(i.i«.j. 
Defccttndii  »Tti' 
iitlt . 


«.  diil.4(. 


i 


De  rerum  pria* 
cipio,j.i).n.3ii. 


Toms  l  Vars  l  Quajlio  XIX.  Art.  IIL        ^45 

ftntialcm  irivolvcntibns  dependentiam  :  dcpen- 
dentia  autem  quwlibet  ardat  voluntatem ,  qux 
receflTariam  dicit  habitudinem  ad  rem  amatam  ; 
ergo  cum  Dcus  per  infinitam  libertati»  rationem 


f.diil.  <}"■$.  itf/^ 
fontlto  Vo!.!ii» 
ta>r«mifra  eft  , 
4UI  plicct  voli- 
runt .  qatd  la« 
men  volimtas 
non  ponit  in  f  f- 
fe,  licet  pcHit 
poneic  Ulud  in 
effc. 


^  A<l  ftcmndam 


i.<lih.j^. 


comparetur  neceflario  ad  creaturas  ;  ca  enim  cum 
indfpcndentia  commenruratur  ,  nullum  aliud  a  fe 
in  quocunque  ejje  neceffario  diligit  ,  vcl  fibi  com- 
placet  in  illo  . 

Responueo  dicendum  Deum  diligerequidem 
afFeftu  fimplicis  complacentia:  rcs  pofllbilcs  ,  fibi 
ab  intclleftu  divino  prjtoflenfas  ;  at  neijuaquam 
eas  vel'e  neceflario  ,  fed  Iiberd  duntaxat ,  faltem 
quoad  exercitium  .  Nam  de  fpecincationis  necef- 
fitate  non  videtur  ambigendum,  cum  Deus  nihil 
corum  ,  qu»  frcit,  odio  profcquatur,  ut  fcribitur  , 
fapien.  1 1.  Etfi  unicuique  defitaliqua  perfeftio  , 
cujuj  eflet  capax,  ut  ens;  &  tamen  cum  defeftum 
Deus  non  odit  ,  fed  magisdiligiteam  ,  quam  de- 
dit  naturs  ,  bonitatem  ;  ita  n«s  in  poflibilibus  eil 
aliqua  ratio,  cur  Deus  ea  odio  habeat.Nam  quic- 
quid  odit  in  cxiftentibus  eft  fola  mal'tia  moris  ; 
potius  igitur  fibi  coraplacet  in  illis  fimpl'ci  affc- 
6lu  dileftionis,id  cftiion  eflicaGi,  quia  ad  tale  vo- 
luntatisvcllenulluseft  fequuturus  aliquando  ef- 
feflus. 

Eft  igitur  declarandum  Deum  fimplicis  com- 
placentiaf  affeflum  habcrc  pofTe  ,  &  porro  exerce- 
re  circa  pofTibilia  ,  fed  duntaxat  liberi ,  non  ne- 
ccfTario  .  Nam  ficut  omnis  intelleftus  poteft  in 
quodlibet  intclligibile,  ita  &  omnis  voluntasin 
quodlibet  volibile  ;  igiturdivina  vofuntas  potcft 
diligerequscunqucdiligibilia  alia  a  fe  ;  rcs  autem 
poflTibilesfuntdiligibtles  ,ideft ,  aptsnatas  tcrmi- 
nare  fimplicis  cempIaceBti*  affeftum  t  Qucmad- 
modum  enim  ratione  intrinfeca;  veritatis  iunt  in- 
telli§:biles,ac  reipfatcrminant  divinum  intuitum, 
cum  fintobjefta  fecundaria  infiniti  intellectus;ita 
«b  intrinfecam  bonitatem  ,  entis  rationem  confe- 
quentera  ,  illique  proportionatam  aptas  funt  ter- 
ininare  Dei  dile6lionem  ineflicacem  ,  qua»  eft  fim- 
pliciscomplac«ntia!  affeftus. 

Quod  vero  ejufmodi  dileftionis  fimplexaffe- 
ftus  nequeat  efTe  in  Deo  neceflfarius  circa  re<  pof- 
fibiles  ,  probatur  :  Deus  ficuti  eft  intinitus  ,  ita  & 
reccfTarius  ;  nameft  necefsarius  ,  qu  a  a  'e  ;  eft 
auteni  a  fe,  qyia  infinitus .  Siquidem  ideo  alii]uid 
eftcontingens,&  poffibile,  quiaabalio;  &  ab 
alio  intantum  aliquid  ^^%t  poteft  ,  in  qnantam  eft 
finitum  ;  hinc  enim  cft  in  potentia  objefliva  phy- 
fica, &  producibile  .  Igitur  ett  Deui  tiii.eisaiius  , 
quantum  fieri  poteft ,  &  inteiligi  necefiarium;  er- 
go&exquacunque  hypothefi,  fcu  poffjbiii ,  feu 
impofTibili  cirea  ip'"um  ;  igitur  implicantibus  om- 
jiibus  creatufij,  adhucefset,  &  intelligcretur 
Deus  ab  intell' 6tu  infinitoomni  intrinfeca  perfe- 
ftione  fua  pratditus,  ac  motio  eft.  Si  autem  utcun- 
quc  inteliigeretur  habere  necelsariam  habitudi- 
nemad  crcaturas  in  ftatu  poffibilitatis,  ex  pofi- 
tione  quod  hx  deftruerentur  ,  oporteret  dcficerc 
iliquid,  quod  eft  intrinfecs  perfe^tionis  in  Deo ; 
ergo  exdcfeftu  minus  impoflibilis  dcficeret  im- 
poffibilius,  uti  eft  minus  necefsarium  refpeftu 
fimpliciter  nccefsarij  ,ut  deduftum  eft  in  articulo 
pracedenti .  Scl  nonne  intelleftus  neccfsario  at- 
tingitomni;!  poffibilia  r'  Sicuti  igitur  ruUum  fe- 
qutjretur  inconveniens  ex  hypothcfi  impoiTibili, 
quafubftraheretur  idobjcflumintclleftui  divino; 
ita  nec  valide  infcrtur  cx  confimili  neccfsaria  ha- 
bitudine  volur.tatis  ad  entia  poffibilia  .  Eft  ref- 
ponfio  ;  intelleftumdivinum  non  reftrri  ad  pof- 
fihilia  ,  fed  e  contra  :  nam  i!Ia  funt  produtla  in 
fjfe  intclligibili ;  ad  ab/blutum  autem  in  cwfii  fc- 
Tomus  I. 


quitur  abfolutum  in  cffe(5iu,  exinde  effeftus  refir- 

tur  ad  caufam ,  a  qua  dependet ,  &  in  tertio  figno 

fequiiurrclatioincaufa  ad  effc^tum  ,  fi  illum  fun- 

dandi  fitcapax  .  AtDei  voluntas  fupponit  poffi- 

bilia  produfta  in  ej/e  intelligibili ,  nec  ea  producit 

in^<ryoIito,quia  tunc  efficacitef amaret ;  fi  er- 

goncccflario  fibi  in  illis  complacerct ,  neceffa- 

riam  dicerct  habitudinem  ad  illa ,  qua;  fubmde 

deflrueretur  ex  pofitione  impoflibili,  quod  ipfa 

deficerent  poffibilia,  nam  eo  quod  dicerentur  ter- 

minarc  fimplicem  complacentiam  divi»e  volun- 

tatis ,  nulla  ipfis  foret  intelligibilis  intrinfeca  mu- 

tatio .  Deinde ;  voluntas ,  qu£e  ex  /c  ,  &  nccefTario 

determinaturad  finem,  eatenuseadem  neceflltate  •.'dia.g.q.^.j- 

detcrminatur  ad  ea  ,  quaefunt  ad  finem ,  quatenus  ^"""^»""  '■• 

exratione  ipfins  finis  concluditur  necelTuas  eo-  """^•"•■^* 

rum,  qua:funtadfinem,  utputaquia  fine  illis  fi- 

nisncquitacquiri,  autpoffidcri,  autamari;  fed 

omni  ente  finitocircumfcripto,  feurealitcr  exi- 

ftat,feufit  tantumpoffibile,  a  voluntatc  infinit* 

perinde  pofsidetur , ac  tenetur ,  &  amatur bonum 

infinitum:  ergo  voluntas  divina  non  necefTario 

fertur  ad  quemcunque  amorem  illorum  ,  qua:  funt 

ad  finem  ,  quippequaordinem  duntaxat  acciden- 

talem  dicant  ad  illam  ,  necaliquam  perfetlioncm 

ei  adderepofsint.Quemadmodum  igitur  dilc<?tio- 

nc,  velvolitione  cfl^caciiiber^  ,  &  contingentcr 

fcrturad  illa ,  quatenus  includunt  realem  exiften- 

tiam  ,  ita  pariter  liberefertur  in  eadem  objefla 

inquantum  ab  exiftcntia  reali  ex  fcprae/cindentia, 

funtin  ftatu  mera:pofsibilitatis  . 

Denique,  voluntatemdivinam  neceflario  dili- 
gercobjeauminfinitum,  cft&exratione  volun-  i.«!i«, ,0.5.^,4 
tatis  infiniiar,&  objefti  pariter  infiniti  fimul ;  adeo  l>*"ititrrMio  . 
ut  unum  fine  altcro  non  fufficiat.  Etenim  ,  volun- 
tas  finita  libere  tendit  in  objcflum  iofinitum  ,  & 
voluntas  itidem  infinita  liber^  vult  objefta  finita  . 
Nam  voluntas  non  eft  prineipium  ncceffarium 
producendialiquem  amorcm  alicujusobjefti  ,nifi 
fit  &  neceffarium  principium  amandi  iiludobje- 
£lum.  Si  autem  volunta?  infinita  foret  necefla- 
riusn  i-irincipium  amandiobjeftum  finitum  ,  tunc 
profcftoncceffario  diligsret  otnnem  creaturam: 
conltat  autcm  liber^  duntaxat  velie,  &  amare  exi- 
ftentia  quaeque  ex  ratione,  qua  funt  obfcfta  finita: 
ergo  pariter  liber^  diligit  omnia  amabilia  ,  inter 
quK  comparanda  funt  ipfa  pofsibilia,  quar.cnus  de 
bonitatc  divina  paiticipant :  &  quia  eo  amore  non 
extrahuntur  exoidine  poisibilium  :  ideoineflrcax 
duntaxateft,  &  .qnsdam  fimplcx  complacentia 
voluntatisin  illis,  &  dc  illisnullam  rationemha- 
bcntibus  neceffario  terminandi  actum  dikaionis 
divins  voluntatis . 

Ad  Argumenta  .  Adprimum  refpondeo  fic  : 
voluntssdivina  neccffariohabeta(5lumcircaobje- 
£lum  infinitum  ,  quia  id  eft  perfeiStionis  :  e  contra 
veronon  neceffariohabct  aftum  circa  objeflum 
finitum  ,  quiaeffet  imperfeflio.nis  in  ipfa  :  nam 
imperfeftionis  cft  neceffario  determinari  ad  pofte* 
rius,  &  pcrfeftionis  rcquifitafcft  fic  determinari 
adprius,  &perfe<5tionis  concomitantis  adillud, 
quod  eft  fimul  nitura  .  Etfi  crgopofsibilia  parti- 
cipent  fuo  modo  di  vinam  bonitatem,  atquc  perfe- 
ftionem  ,  ex  eo  tantum  fequitur  poffe  amari ,  aut 
etiam  defaftoterminare  fimplicem  aiftum  com- 
placentiae  voluntatisdivin«,  fed  non  neceffario 
utcunque  diligi ,  cum  ipfis  non  adfit  ratio  necef^ 
fario  terminandi  aftum  fimpliciter  indcpcndcn- 
tem,  &fumm^neccffariu.'n  volitionis  Dci  .  Sed 
urgebatur  tn  argumcnto  :  Pofsibilia  funt  neceffa- 
riocntia  ,&  bcna:  trgo  neccffario  voluntaa  di- 
vina  fertur  fuper  illa,  wt  fMperparticipantia  ra. 
H  fe  J  ti«- 


QuocUik.  f .  1(5. 
trtiotlt . 


K»  Ibluiione  • 


*4+ 

tlonemformalcmprimiobjceli.  Refponfio:  pro- 
ptereadivina  voluntas  dc  facto  iibi,  complacet  in 
illis,quia  amabilia  funt  fuo  modo , iitdifium  efl 
in folutions .  Sed  ncgamus,  non  libcr^  proinde 
amari  :  cum  nulla  in  eis  fit  ratio  cogendi  primum 
liberum  ad  eorum  fIiIc(5tionem  ,  ut  oftendunt  ad- 
duftz  lationts.  Qiiamvis  enim  in  illis,  ut  often- 
fa  funt  ab  intelleclu  ,  fit  aliquis  gradus  b^nitatis 
eflcntialis  ,  fccundumtucm  rationabiliter  debent 
placere  voluntati  ;  quia  tamen  iddebitum  non  eft 
ipfisintrinfecum  ,  qualc  prxiefert  objcftum  infi- 
nitic  pcrfe6tionis,  (ed  potius  ob  rcctitudincm  vo- 
luntatis,  ideo  libere  omnino  tendit  in  ipfa  ,  etiamfi 
a5tum  fuum  fufpendere  cx  fui  perfectione  valeret. 
Adfecundum,  concedo  Dei  voluntatem  efTc 
rationcm  volendi  alterum  oppofitoriim  in  ffiterni- 
tate  in  quibufc-unque  aliis  a  fe,aftu  efficacl,  quem 
fc!l  cet  confequitur  efTeJlus,feu  efTe  realis  exillen- 
tix  volitorum  ,  &  negatioejus  fn  ijj,  quffi  nolita 
fucrunt .  Sed  circa  poffibilia  Deum  alium  aftum 
ron  habuiflc  ,quam  fimplicis  complacentix,  alio- 
quinadordinemfuturorumdedufta  effent ;  liber^ 
tamen  ,  &  non  necefTario,  ob  praedifta  .  Et  cum 
dicitur  fi  Iiber^  ;  ergo  potuiffet  ron  complaccre 
fibi  in  illis,  &  ita  efTe  fufpenfa  ,  &  perplcxa  ;  quod 
fi  id  ncquiit ;  igitur  neceffario,  &  non  liber^  eli- 
cuit  afium  (  quicunque  tandem  fit )  dileftionis  il- 
lorum  .  Rcfpondeo,  cx  eo  tantum  fequi  eam  li- 
berta^cm  non  Itare  cum  contingentia,  propterea 
quod  Deus  aftum  cum  ea  conditione  babere  ne- 
queat,  mfi  circa  cxiftentia,  quorum  eft  canfa  ea- 
dem  voluntasdivina  ,  qus  fiibinde  pofTuntefre, 
&nonefre:  poifibilia  verociam  antccedant  om- 
nem  aftum  divins  voluntatis,  nonfunt  obie5lum 
cjus,  utcontingenter  fertur  circa  resadexfra: 
cum  hoctamenoptimecohgret  liber^,  Scnonne- 
"iigemia:  Uber-  cefiario  ^endere  in  illa  aftu  fimplicis  complacen- 
utfin  in  exei-  tja^ ;  quia  illa  voluntas  in  apice  fummjelibertatis 
iniinita;  reipe-  conftituia ,  ut  eft  rclpectu  omnis  crcati,  &crea- 
'l;'!,"™''^??^^*  bilisinf^niteindependens,  ita  in  ordine  ad  cadem 
tiam  non  haoe-  nulla  neceliitate  afhcitur,  fedomnino  libere  ten- 
tiura.  dit  inilla  ,&quidemut  pendent  ab  aftu  ejus  efli- 

caci,  contingenterfe  habet:  quia  potuit  In  codem 
figno  voIuifTeoppofitum:  ut  vero  antcceduntejus 
caufalitatemin<?^<'  voIito,duntaxat  liber^, &non 
contingenter  €a  refpicit,  quiacaufa  illorum  efl 
receflario  dans  ejfe  intclligibile,  &  pofTibile  ip- 
fis,  cujusrationecaufalitatis,  vel  quafi  caufali- 
tatis  non  cadunt  fub  potcntia  divina ,  quaz  refpicit 
duntaxatf/^^realis  exiftentij  rerum  pofTibilium, 
&  non  neceflariarura . 

Ad  tertium  refpondeoaliter  efTe  necefTarium 
illud,  quodneceffario  requiritur,  five  prsexiga- 
tur,fivecoexigaturad  efle neceflf^arij :  aliter  effe 
-"•.  ,  receflarium  illud,  quodadeflfe  neccflTarij  necef- 
fario  conlequicur  ;  &  hac  duntaxat  ratione  efl  di- 
cenda  neceflaria  creatiira  in  efl^e  cognito  ;  nam 
non  prsexigitur  ad  t^z  fimpliciter  primum ,  ncc 
coexigitur,  ut  Perfona  divinsB  inter  fe  ;  fblummo- 
do  igitur  confequitur  sd  infinitam  intelleftionem  , 
ita  tamen ,  ut  his  per  impoffibile  non  intelleftis  , 
feunon  confequentibus  ,  nulla  deperiret  Deo  per- 
fcfiio  ;  igitur  Deum  flireobjefta  fecundaria  ,  non 
cftaliqua  perfeftio  fimpliciter,  alioquin  fumm^ 
necefl'ariumcoexigerct  rainus,  &dependens,  & 
participatum  nccefllarium  ,  quod  plan^  implicat  , 
idque  non  fbliim  eft  verum  ab.felute,  fed  etiam  ut 
tranfir  luper  ipfa  fccundaria  objefla  ;  Eft  tamen 
penlftiofimpliciter  cur.-i  addito  ,quod  neceffario 
concomitatur  perfeciionem  fimpliciter:  Ruit  igi- 
tar  fundamentum  ,  &  ratio  ftatuendi  nece.Titatem 
jn  complacentia  divinx  voluntatis  refpe6tu  pofTi- 


Summa  ]oannis  Duns  Scoti . 

bilium  ;  quia  nullam  habent  tn  quocunque  cfle 
necefl*ariam  connexioncm,  adeout  quemadmo- 
duincrcaturae  piaexigunt  efl!e  perfcflioBuni  divi- 
narum ,  ita  e  convcrfb  Deus  ipfas  non  pra»exigat , 
nec  mutua  fit  in  x^Cis  coexigentia . 


Aliterclocetef- 
ferelpomlen.u 
Mailruis  .Jcoti- 
l!a  D{/])»f .  t.fu. 
i.fuperpriiiinnt 
feni-  itil  v.oVii 
ita  fiiceniuni_. 
vidmiricl  nien. 
tem  Docloris  i. 
dijt.  ;.  q.  4'  £>"" 
dijt.  3'!  C  i^-Cf 
45.  non  ippro* 
bintibas      con' 


I.difl.  ^^f'Al 
tert.nm  ijuurtji 
qutfiionti  «  , 


ARTICULUS     IV. 

Utrum  Vokintas  Dei  fit  caufa  rcrum  . 

1)o'tlJe  rertim priacip.^q.T,.^'  a,.prout  inmargin* 

aiinoiatmw.dift.i^.  §.  §liiantum  ad prinniiii^ 

G*  §.  yuxta  praditla  .  Et  ^uodlib. 

q.\ ^-%.H.ic intelligcndum  /^. 

conipleto  igitur  S.  Thom. 

i.p.  q.  19.  art.  4. 

VIDETURDei  voluntas  non  efle  caufa  re- 
rum;  Voluntas  eft  unum  de  eflentialibus 
commune  tribus  perfbnis  divinis  :  fed  refpeftu 
creaturarur/i  attribuit  Scriptura  Verbo  divino 
propriamcaufaliLatem  ;  ergo  non  per  voluntatem 
fafts  funt  creatur»  ,  fed  magis  pcr  intellcftum  , 
aut  perfbnam  fecundam  .  Probatio  minoris  ;  Om- 
ttia  per  ipfnm  fa^afant,kx\h\X\\x  de  Verbojoan. 
I.  Unde  Auguftinus,  15.de  Trinit.  cap.i  i.  l^er- 
bum  'Deieffe  potuit^nul/a  exifente  creatara,crea. 
tura  autem  nulla  effe  poteft  ,  nifi per  ipfum ,  per 
quodfa?!afunt  omnia.Quzxe  fcrlptum  quoque  eft, 
Omnia  in  fapientia  feafti  ^  nempe  per  verfaum  , 
quod  &  Sf-piGntia,  &  Ars  Dei  omnipotentis  ple- 
na  rationibus  omnia  faftibilium  ab  Auguftino 
non  femel  appellatur . 

Praterea  ,  fecundum  Auguftinum  i.  de  doftri* 
na  Chriftiana  c:{p.^2.^uia  Deus  bonus  eft,fumus. 
Ergo  a  Dei  bonitate  eil ,  quod  condita  fit  rerum 
univerfitas  :  fed  Deusefl  per  fuam  eflTentiam  bo- 
rus  ,  &  nihil  aliud  eft  ,  aut  efsc  poteft  ita  bonum, 
exdii5lis,  q.6.art.  3.  ergo  Deus  eft  caufa  re- 
rum  per  fuam  efsentiam ,  &  non  per  volunta- 
tem. 

Pr^terea  ,  Primi  principii  efsentia  ,  quia  omni- 
no  fimplex  ,  In  eo  diffcrre  nequit  tfsc  ,  &  pofs*  , 
nec  aftio  fua  poteft  efse  accidentalis ,  quia  non  di- 
fert  ab  eju#ef5cntia  ;  igitur  quicquid  agit,  per 
fuam  eflicit  efsentiam  ,  fecundum  modum  ejus, 
Qui  eft  nature  intelle6iualis ,  ac  fiibinde  per  in- 
telletlum  difccrnentem  ,  &  voluntatem  compla- 
centcm:  fcicntia  autem  ejus,  quia  pcrfcftiffima  , 
comprehendit  melioremordinem,  qui  efiepoffit 
in  produflione  rerum  ,  cui  ipfius  voluntas  necef» 
farioacqwiefcit,  quia  optima  eft  ;  igitur  natura 
necefsario  producit  illud  ,  cujus  voluntas  necef^ 
fario  fibi  complacet  ,juxta  intelleiSlus  direflivam 
oftenfionem. 

Pr^terea ,  Ex  diflis  art.  2.  Quicqnid  voluntas 
Dei  vult,  in  eternitate  vult ,  producens  in  efie 
volito  ;  quemadmodum  &  intelleftus  in  eft^e  co- 
gnito:  fed[res  In  tempore  accipiunt  a  Deo  aliud 
(ry?e<diftin£tum  ab  illo  volito  in  gternitate:  ergo 
hujus  efse  realis  exiftentig  eftalia  caufa  in  tem- 
pore  a  voluntate  ,  que  dedit  ^^^  volitum  illis  in 
etcrnitate:  h^c  autem  videtur  efse  potcntia  quae- 
dam  executiva,  aliaadivina  voluntate,  quippe 
cujusr^tioexequutionem  ,  feu  reprefentationera 
effeftus  non  includat ,  imo  ab  ipfa  potentia  execu- 
tiva  abftrahat. 

Prf  terea  ,  Si  Dei  voluntas  efset  caufa  rerum  ; 
igiturautqua  voluntas  ,  aut  qua  volens.  Si  qua- 
tenus  voluntaseft :  ergo  cuicunque  voluntati  in- 
efrtt  visproduftiva,  &efFci5liva  reruin  ,  quod  eft 
plan^  falfura  :  quantuncunque  cnim  per  volunta- 

tem 


Quodlib.  (J.^ 


M  incid. 


De  reium  priB» 
ciplo  4. 4.«.  !• 


Tomus  l  Vars  iQua/lh XIX.  Art  IV.         24S 


Quz{L;.n.24. 


Qrot.^.  j.n."!. 
5cfcq<i'  *:a  n. 


tem  nitamur,ni(l'prccterea  «dfit  alia  potentia  exe- 
cutioni  ffemandansjufla  iilius,  nihilomnino  fieri 
«xperimur .  Ncquc  quatenus  volens,  qiiia  opera- 
tio  immancns  qualis  e(l  volitio,  efl  ultima  pcrfe- 
flio  potcnti»  opcrativa:,  &  niliil  per  illam  produ- 
citur . 

( .'oNT R  A  .  Sap:cn.  r  t .  ^u^oHfo^o  pojfet  aliqtlid 
^'ermanere,vij!  :u  va/u://es;&.  Pfal.  148.  ^jitnam 
ipfc  dixit ,  ^  faBafnKt'.  itfe  maJtdavir^l^fcreata 
funt .  Imperare  autem,  aut  mandare  ,  &  prjcct- 
pcc  aliquid  fieri  ,/bIius  efl;  voluntatis  ,  unde  Au- 
Qaod;;t>,  ?.  8.  gufl:inus,  5.  de  Trinit.  cap.  4.  l^oluntas  Dei,  in- 
^\x\r.,prima  f/?,  i^ funjma  caufi  omfiium corporS' 
lium  fpecierunt ,  atque  niotionu)» . 

Rerpondeodicendum  ,  Deum  non  raturaine- 
cefTitate  ,  Tsd  per  liberam  voluntatem  efl^e  caufam 
rerum.  Ad  primam  partem  fblutionis  licet  fpe- 
ftcnt  quscunque  addufla  funt  in  fecunda  parte 
pracedentis  fulutionir.,%A  majorcmtamen  verita- 
tis  declararionem  ,  prohatur,  Deum  non  produ- 
cere  creaturas  ex  neceflltate  .  Nam  omre  aeens 
de  naturje  neceillltate  ,  neccflario  ab  illa  aftione 
dependfat  oportet  ,    vel  faltem  realiter  refera- 
tur  ad  tcrminum  »jus:   Sedneceflifas  tendcndi  in 
aliud  ,  &  omnimoda  independcpiia  ab  M?o  ,  fiint 
omnino  oppofica ,  ac  fe  fe  exckidentia  ;  er?o  cum 
primum  fit  omnino  independcns  a  creafuris  ,  im- 
poflibile  ,  ell,  has  nfcefli*a.e  nafura  ab  po  ef*e 
pro:iii6las  :  quia  tunc  producens  dependertt  a  Hio 
produfto  .   Deinde  ,  omne  aee.ns  pe»"  ?''qHam 
aft'onem  neceflariam  ,  ii5*cndit  aliquam    ui  prr- 
fp6tioncm  acquirerc  per  illam  :  Scd  Deii*  in  ex- 
trinitci  'bt  aftione  .  ad  crearuras  fcilicc»-  termi^a- 
ta  ,nul!am  po':^!!  intendare,  vel  acquire^c  nsre- 
£lionem;ergo  necna^-urali  nerefnt-a^e  agini--  a  I  I- 
larum  produftionem .  Sed  ad  illud  refponde-  \  vi- 
ccnr^a  ,  fentiens  Deum  agerc  ex  natura  nec^fll':! 
tc,  9.  MstaphyffuA  cap.  r.  Sicut  ac^ua  ex  fe  ipfa 
cft  frigida  ,  fed  quod  fri(»us  aliis  communicet, 
eft  fequela  perfeftionisipfius  ;  fta  primum  ex  fe 
fpfbeft,  perfeftum,  nullius  indipens  ,  eft6  per- 
feftionem  ejus    fcquatur    necpflaiio   producere 
aiia  a  fe  ,  atque  cisillam  perfeflionem  communi- 
caretjquamvis  hjec  ipfa  communicatio  non  ITi  hnis 
ejus,  ut  nec  finisaquaeeft  frigefacere    alia  afe 
corpora  ;  fi  aqua  non  poTet  prrll:are  in  innatafui 
frigiditate,  ni(ia'ia  frigefacere'-,  non  forst  fumm^ 
perfecla  infrigiditarc  ,  nifi  aliis  fnamfr^eiditatem 
impertiretur;  ergofi  primi  principiiperfc^^Honem 
(equitur  neceffario  cfTe  alia  r  b  ipfo  ,  de  illius  par- 
ticipantia  perfe£l;one ,  ip^ijm  primum  non  forct 
omnimode  perfeftum ,  nifi  una  cum  illo  Sr  alia 
pariter  exillerent ;  igitur  Deo  inefTjt  perfetiion''s 
complementum  dependenter  a  creaturis,  quodpft 
impoflibiIe;quia  omnibus  implicantibus  creafviris, 
Deus  non  efTet  minus  perfeclus  .  Delnde  (icut 
fbrma  in  mente  artificis  eft  principium  rei  exrra, 
ita  forma  naturalis  in  agente  naturali  eft  principi- 
um  effeflus  naturaUter  provcnicntis,ut  'gnis  cali- 
ditas  ,  eft  caufa  caliditatis  in  fcrro  :  igitur  quem- 
admodum  agens  per  artem  unain   non  agit,  nec 
agcre  p*ffeft  extra  artis  ratiopsm;?gens  enim  per 
formam  domus,  noneflicit  \y^i  domum:  Sicagens 
pcr  naturam  efficere  non  poteil  nifi  unum  ;  quia 
natura  in  unocft  una  ;  'gitur  ^x  Deus  nece(fitate 
naturs  ag't.automnia  funt  unum,  aut  faltem  fpe- 
ciei  unius  .  Etfi  dicatur ,  quia  (bl  agens  per  na^u- 
ram  ,  cfliciens  eft  caufa  omniiim  generabilium  df- 
■  veiiarum  fpccierum  ,  &generum.  Contra^cffe- 
ftuum  hfc  varietas  eft  ex  materiac  varictate  ,  di- 
verfimode  difpofita,atque  folis  radio  applicata;cce- 
tcrumfoiisnaturaliier  agentij  wnieuj  eft  effcflu* 


quod  eft  lumen  :  fic  Deus  aut  nequiret  plura  im« 
mediata  producere,fi  naturaliter  produceret,  aut 
ca  omnia  forenfunius  rationis,&  fpeciei.Denique 
quilbct  effeftus  habet  ftabilitatera,  &  durabilita- 
tem  fecundum  afpeflum  fuai  caufa  naturalis,  ma- 
xime  ad  ipfum ,  &  (ecundum  caufa:  actualitatem; 
ut  lumen  habet  ftabilitatem  a  (bl»,  &  fruclusab 
arbore;igitur  cumnatura  divina  fit  infinitsaftua- 
litatis,  &aterna,  omnis  cfTeftus  abea  procederw, 
eflct  sternus  ,  haberetque!  cflendi  neceflitatcm 
quod  negat  ipfemetAvicenna,rcfte  (entiens,crca- 
turam  de  fe  eflle  pofllbilem  non  efl!e  ;  6.  Metaphyf. 
fuxcap.  I. 

Cum  igitur  impofllbile  fit  primum  principium 
agere  pernaturam,  feu  natura^i  neceiTitate  eflfe 
caufam  rerum  produftivam  ;  con(equens  eft,  ut 
omnia  cau(et  per   voluntatem    liber^   volentcm 
quicquid  vult .  Nam  ex  articuloprimo :  &  fufius 
q.z.art.T^.  quia  primum  eft  per  fe  agens  ,  cft  agens 
gratia  finis,  a  fe  prscogniti,  &amati;  fi  enim  eft 
primum  ,  profeflo,  nequit  finis  gratia  cujusagit, 
ordinatquc  cfFeclus  pr&cognofci,  &  amari  ab  alio 
agente  (iiperiore  ipfum  dirigente,  &  ordinante  ad 
finem  ;  quemadmodum  &  agens  a  propofito  diri- 
git  ad  finem  agens  naturale.  Eft  igiturjprimum 
agens  neccffario  prsdifum  intgjIemrj>rgggg"Q" 
fcente ,  SrvoTuntate  a rnantejinem,  ad  quem  diri- 
ga t  quiecunque j^  ideft ,  omniaj^qus^eMpJum  f^ 
£ia  fuOLi   fcd  ab  intelTe?tu  non  eft  petenda  ,  nec 
ftatuenda  caHfalitas  primi  efficientis  ;  quia  tunc 
narurali  ncccfritate  impelleretur  ad  producendar 
quascunqueincife  producit ,  quod  jam  improba- 
tumeft;igitur  talispotentia  activa  ,&produ61iva 
rerum  in  primo  principio  eft  prime  ,  &  per(e  fta- 
tuenda  in  ipfius  voluntatr  .   Deindc  volnntasdi- 
vina  ,  fuaque  bonitas  ad  invicem  elT^^ntialiter  tt^ 
fcruntur ,  mutuoque  fe  refpiciunt ,  ficut  poa'ntijt 
effenrialiter  refp'Cit  primarium  fuum  ob^ectam: 
fed  banitas  divina  cum  adereaturas  compaiarur, 
cft  finisearum;ig'tur  &  vol-jntas  panter  refpectii 
earum  rafionem  aliquam  cau^s  hahcbit;non  nna- 
lis  ,quia  nms  eft  bonitis  ,  nec  formalis  ,  nt  patet:  ^ 
ergo  enicientis  :  q  latenas  ab  infinira  boni'.;ate  per 
fc  ,  &  necefTario  movotur  ad  dil-jftionem  ejiis, 
cxinde  liber^  eligit ,  -iqiie  vult  qu.^  illam  conde- 
cent ,  ficuti  eft  v*I'e  comili.ira  cx  infinitis  pofli- 
bilibus  ,  quasfibiab  iiiclleftu  innnito  prKoften- 
duntur .  Ut  igiturnrinria  ra'io  motiva  ad  caufan- 
dain  eft  id  ,  ad  qnod  primo  fpcftat  ratio  commu- 
nicabilitatis,  eftque  ipfum  bonijin,  ita  quod  primo 
&movetur,  &eflicitcft  id  ,  a  quo  bonum  com- 
mun'catur  :  non  communicatur  autem  ab  alio, 
qu'im  a  voIuntate,cujus  bonum  eft  pafllo:ergo  ra- 
tiocaufandi  principaliterfpeStat  ad  volunrarem  . 
Denique,  creaturx  haud  proccdere  poffunt  a  Deo 
al'qua  neceffitate,  ex  dictis  \npva:edei}ti  articulo^ 
^  .id  primarH  partem  folutionis:  procedunt  ergo, 
&caufantur  abeo  ex  omnimoda  libcrtate  :  igitur 
illi  debet  attribui   principalior   ratio  caufalitatis, 
ad  quod  fpe^at  principal  or  ratio  libertatis  :   id 
autem  non  eft  elTentia,  nec  intelleftus,  nec  aliqua 
alia  potentia  a  voluntate  :  imo  tanta  eft  libertatis 
ratio,  fecundum  quam  Deus  r<t%  producit,  ut  ma- 
jor  intelligi  nequcat  :  fiquidem  qu;ECunquc   ne- 
cefllta»  producendi  efTectum  ,  ponit  depcndentiarr» 
in  producente,  adtw  ut  hacc  «quiparetur  neceiTi- 
tati ,  &  tanta  fit  dependentia  ,  quanta  &  necefli- 
tas:  ubi  ergoex  inhnita  pcrfeclione  nullum  habet 
locum  dependentia,  perindc  arcctur  omnis  necef^ 
fitas  ad  produfta  :  fed  fecundum  quod  a  produ- 
•ente  tollitur  neccflitas  ,  ita  adftruitur  libertas: 
creo  Deusprodiicit  ©mnia  extra  fe  pcr  infinitam 

rati«- 


i.dift.  t.  q.51. 


I.  dift.  2.   q.  2^ 
<Je  primoprin.. 

cip.C3p.4. 


4c  ly. 


Quafl.4.n.a^. 


■Qu«|»j.*i^. 


Quita.  J.n.j» 


TationemHbertatfSjflua  majorexcugitari  non  po- 
teft  ;  ergo  ea  eft  omnium  caufa ,  feti  per  talcm  ra- 
tioncm  Deusproducit  alia  a  fe  ,  (tcundum  quam 
infinita  pollet  libertate  producendi  ,  aut  non  pro- 
duccndi  proomni  »«;;cdiviiim,  Scquomodocu»- 
que  ,  &  qualitercunque  fibi  placuerit .  Aftus  por- 
16  hujus  caufa;  ex  infinita  liberCate  reium  produ- 
flivK^  ut  taftum  fuit  fupra  articulo  pr/nio)nor\  c(l 
aliud  ab  ipfa  potcntia  volitiva  ;  imo  cjufdcm  cft 
ambituscum  illa.  Namficut  fc  habet  in  Deoef- 
fcntia  »d  efle  ,  ita  voluntas  aJ  velle  ;  quia  tfft  uil 
a5tu$cntis,&  velle  aclus  voluntatis ;  ficut  igitur 
cflrecftcjufdemambituscum  cfTentia  ,  ita  &  vellc 
ejuldcm  ambitus  cum  voluntatc  .  Et  ficut  in  crea- 
turis  efl!e  eftextraeilentiam,  quaejper  illud  con- 
trahitnr,  ita  &  voluntas  contrahitur,  &  arflatur 
per  relle  a  fe  dillin5tum  ,  ut  opus  nobis  fit  pluri- 
busaflibus  propter  eorum  limitationem  ,  &  di- 
verfitatem  a  potentia  volitiva,  ad  pluraattingcn- 
daobje£la;at  Deusuno,  eodemque,  aftu  volen- 
di  intinito  ,  vult  quxcunque  fibi  placent ,  codem- 
quenonvult,  quf  nolcnda  efie  dccernit.  Hkc 
ergo  voluntas  non  eft  indifferens  ad  diverlbs  aftus 
rolt.ndi ,  &  volendi  ,  fed  cft  tamen  infiniti  libera 
ad  diverfbs «  vel  oppofitos  effeftus  diviiim;  quia 
\inicoill'mitato  aftu  tendk  in  qujccunque  volibi- 
lift  ,  adeo  ut  in  tah  poteftate  tendendi  in  volibilia, 
perfe,  &  primoconfiftat  ratio  infinita  libertJtis 
voluntatis  divina;  nametiam  quatcnuseft  fub- 
a6tu  mtinita;  volitionis,  ipfa  eft  naturaliter  prior 
tcidentia  in  quodvis  particulareobjeftum,  intan- 
tum  ut  iii  eodcm  inftanti  tendcrequear  inoppofi- 
tum  objeftum ,  ac  proindc  quicquid  vult,  aut  non 
vult,  liber^omnJno,  St  contingentcr  «a  objefla 
aitiiigit  . 

Ad  Argume^?ta'.  Adprimumrefpondeo, om- 
mUtti  efft'  ptr  verbum  poffe  dupliciter  intelli- 
gi;  !c;licet  aat  quia  Verbum  comnleveritcturali- 
tatem  Pa^ris  rcfpe(^u  creaturarum;aut  certS  quo- 
niam  Verbum  prsacceperit  a  Patrceandem  cau- 
falitatem  ante  produftionem  creaturarum.Primo 
modo  non  eft  concedendum  omni*  p«r  Vcrbum 
facta  effe,quia  Pater  in  fe,&  a  fe  habet  pcrfcckam 
caulalitatem  lefpeftu  on  niwm  fa^ibilium,  ita  ut 
fi  pcr  impoflibile  Fillus  non  effet ,  aJhuccreatu- 
ras  producere  poflet.  At  fecundo  modo  omnia 
per  verbum  fafta  funt ,  ipfumque  neceffario  rc- 
quiritur  ;  quia  enim  Vcrbum   fimpliciter  prius 
quia  terminus  intinitus  ,  producitur  ,quam  crea- 
tur»,  qu»  intrinfec^  liint  finita:,  commnnicatur 
fibi  a  Patre  eadem  natura  ,  eademvjue  voluntas,& 
fubindc  vis  produftiva  omnium  fe  effentialitcr 
pofteriorum  ;  'deo  per  ipfum  fafta  funt  omnia, 
non  quia  fpecialtm  aliquam  habeat  caufalitatem 
refpeftu  creaturarum  ;  (cd  quia  in  eadem  caufali- 
tate  cum  Patre  convenient ,  neceffario  prsexigi- 
tur  ad  productionem  creaturtrum  . 

Etcumadditur,  fcriptum  effe  in  Pfalmo  103. 
Otntiia  infapientiafecifii,  Rcfpondeo  ,  Deum 
u^-ique  omnia  in  fapietuia  condidiffe  per  modum 
effect;vs,  &  expreffiva:  artis,  qux  aullo  cxte- 
riori  formatur;(cd  fe  ipfam  format  per  veritatem 
idcarum,  quie  funt  idem  quod  ipfa ,  uc  ait  Au- 
guft.6.  deTrinst.cap.uhitMO^\Az^^{ut q.\^.art.  f6. 
iteru/» yepetito  dechritumhut')  caufam  effecli- 
vam  ,  &  expreffivam  fapientiaedivinas ,  (ecundum 
quodVapientia  ,  vel  ars  eft  di6tativt,  &effe6tiva, 
&  oftenfiva  rerum  cfformandarum  ad  extra  non 
effe  ab  intelU<5lu  dirigente  ,  &  regulante  potcn- 
tiamcperativam;  quia  cumhtec  fit  voluntas  Dci 
cx  fui  natura  inobli^Babilis,  non  indiget  regula 
aliqua  ,refp8ftii  fiendorum  ,  fed  ipfamct  fua  infi- 


Summcejoanms  DunsScoti, 


nita  libertate  efformatdecrcta  ,  decernitque  om- 
nia  facitnda  adextra  ,  quibus  ftatutis  per  infini- 
tam  reftitudincm  intelleflus  intelligit  operabilia, 
&  futura  cun6ta  ,  qusantequam  per  voluntatem 
fuiffent  ftatuta,  erant  ipfiduntixat  neutra  ,  quia 
utrumque  crat  poffibile,  &  ftatui  jufte  potuiffet 
a  voluntate  reftitudinis  infinitae-  Omnia  ergo  in 
fapientia  fecit,non  quia  ab  intellc6iu  facienda  dc- 
termiBate  accepent  ,  fed  quia  intelleftus  norit 
ordineni  ,  &  reftitudinem  fapicntiffimam  decre- 
torum  divinorum  .  Sed  vidcndus  tv/,  art.  \6.  ubi 
hahctur  quoque  qua  ratione  Verbum  dicatur  Ars 
Patris  . 

Ad  ferundum  refpondeoex  diflis  \t\  foiutieney 
Equidem  Dei  bonitas  ell  caufa  finalis  ,  ad  quam 
omnia  reftii  ordinantur ,  &  ratio  motiva  fubinde, 
cur  Deus  rerum  condidcrit  univerfitatcm;verun- 
tamen  fu«communicatio  bonitatis  nequaquamcf^ 
(epotuiffet,  nifi  per  voluntatem  idhcrijuffum 
effct ;  ab  «terno  quidem  volitum  non  pro  aeterno, 
fed  pro  eo  tempore ,  in  quo  fuit  reprafentatum  . 
Ad  tertium  (  propter  quod  Aviccnna  fentit 
Deuni  ex  natur*  Iba:  neceffitate  agere  ad  extra, 
rempe  producero  illud  unum  determinatum.quod 
fua  fcientia  comprehendit  fore  perfeiFtiffimum, 
quod  erat  prima  intelhgentia  ,  aqua  exinde  ordi- 
natd  effent  casters  ,  ufquc  ad  ultimam  produftri- 
ccm  animarum  ,  &  cui  commiffum  putabat  regi- 
men  aftivorum,  &paffivorum  )refpondco,  fi  cx  Q3»*«<'*  •» 
fcientia  Dei  voluntas,  vel  natura  ut  volens  deter- 
minaretur  neceffario  ad  modum  perfefliorem, 
qui  effe  pofl[it,  profefto  Deus  haberet  ileceffa- 
riam  hab  tudinem  ad  resextra  ;  nec  fua  volunta» 
proinde  cffet  omn  moda,  acpcrftftiffima  liberta- 
teprffidita,quia  arctareturadunum  modum,nem- 
pead  fierfcftiirimum  fibi  ab  intelleflu  oftenfum. 
Exdiftis  autem  corftat  hsc  cffcfalfa  ;  quamvis 
enim  a6iio  non  fit  Deo  accidens  ,  quia  velle  fuum 
«ft  idem  ac  tffentia  ,  tamen  contingentcr  tranfit 
fuper  omnia  alia  «  k.  Veritas  efl  fgitur,  eum 
modum  aliis  pra:fcrendum,  quem  repr«fentandum 
cffccenfuerit  voluntasdivina^hoc  ipfb  enimquod 
ert  ab  ijla  volitus ,  cftjuftus ,  &  reflus ,  atque  in« 
tcHcftus  tft  ejus  re6titudjnsapprchenfivus;&  ra- 
tio  eft;quia  Deus  perinde  diftat,  ac  per  infinitam 
intercapedinem  cfi  (liperexaltatusab  omni  ordi- 
ne ,  &  gencre  poffibilium,  quce  ipfius  voluntati  ab 
intell^etu  pratofterduntuf  ;  eodem  ergo  modoeft 
in  pleniflima  libertate ,  &  independentia  rcfpectu 
cujufcunque  determinati ,  ac  refpcftu  omnium 
aliorum. 

Ad  quartum  dlccndum  ;quoniam  Deus  rtequit 
quidpiam  velle  ex  tempore,  neceffario  quicquid 
vult ,  in  ^ternitatc  vult .  At  quia  ut  eft  in  plenif- 
fimalibertatc  alia  a  fe  volendi,  ita  potuit  voluiffc 
pro  uno ,  aut  alio  temporc ,  &  fbrtaffe  pro  eadem 
aeternitate,  non  oportct  mox  ac  aliquid  volitum 
eft ,  produftum  effe  .  Qucmadmodum  &  in  crea- 
tis,noneft  neccffe,  cum  aliquid  volumus  ,  pro 
eo  tunc  velle  ,  kd  ilare  potcft  volitio  prsfensrcf- 
pe£tu  objefti  volitipro  futuro.  Et  ficuti  eadem 
volitione  ,  qua  volumus  aliquid  pro  futuro ,  illud 
idem  rcpra;icntaremu»,  nifi  ex  imperfettioneejus 
attus  alia  potentia  indigeremus  ,  pcr  quam  cft  ef- 
fectus  producendus:  ita  eadem  volitionc  «terna 
ob  fui  infinitatcm  ,  &  illimitationem  Dcus  dat  cffe 
quibufcunque  volitis  a  /c  in  astcrnitatc  pro  co 
tempore ,  pro  quo  volita  fuere  ;  non  quod.  aftu  id 
formaliter  cfficiat  ,quia  \s  non  eft  forraaliter  libcr 
(ti\  magis  potcntia  ,  ut  cft  fub  aftu ,  «tque  libcre 
decrc  vit  hanc  partem  contradiftionis  pro  tempore 
ftatuto,  ita  ab  illa  accipit  ejje  r'.al«  in  temporc, 

ncn 


i 


Dehin.Htft.a8. 


D(  hil  iafirt  f. 


4.  (fia.  {.«.!• 


Tomus  I.  Vars  l  Quaji.  XIX.  ArU  IV  147 


(J>,ift  .i;.n-lS. 


VUendi  Scotl' 
tkx  Recemiercs 
iv.ptT  piimiini 
JcoLenuarain . 


pn.m»  . 


(^xif-^aru.  54. 
Videndi  Jcoti- 
HUt  Recentiore» 
lir«ft«Bifs  md- 
nt  hant  <lif- 


.culutem  • 


ron  nudi  intelle<5la  ,  fed  ut  fub  aftu  infinito  va 
lens  efficerequicquid  faciendum  determinavit.Et 
cuni  dicitnr  ,  quod  in  tempore  res  ej^e  reale  acci- 
piant,  videtur  attribuendummagispotentixexc- 
cutive  ,  quam  voluntati,  qus  ex(i;  ab  illa  abftra- 
hit  potentia  ,  atqne  abffirerno  producendo  res  in 
e/Se  volito  Ibum  produxit  effeftum  .   Refponfio ; 
in  artiftcc  creato  eft  potentia  executiva  ,  &  intel- 
lettuscognofcens  rem   efficiendam  ,  ut  ftatuam: 
nectamen  ftatua  efiFormatur  ,  nifi  imperet  volun- 
tas,  admoveatque  operi  manus  :  executiva  ergo 
inftrumentum  efle  videtur,  fcientia  vero  ordinans: 
at  voluntascft  movens,  acefficiens:  potentix  au- 
tem  inrintta:  Dei  nulla  efle  queunt  neccfTaria  in- 
llrnnienta  ,  quibus  nos  indigemusexdefe6lu,  feu 
imperfcclione  potcntij  nStivx  :  ergo  nec  aliqua 
efl  inipfb  potentia  exccutiva ,  fedea^^em  volitio- 
ne  illimitata  ,  qua  dat  f/7^  volitum  in  seternitate  , 
dat  &  efle  realc  iifdein  pro  tunc  ,  quando  efficien- 
da  efle  decrcvit  .  Et  quod  additur  ,  voluntatis  ra- 
tionem  non  involvere  potentiie  exequuti vs  con- 
ceptum.  Dicendum,  id  evenire  cum  non  perfefli^, 
&  arlsequatd  cencipitur;  nam  inrelligens  poten- 
tiam  aftivam  illimitatam,  necefrario  fubinde  con- 
cipit  eam  involvere  quicquid  aftivitatis,  &a6ti- 
vas  potentia;  eft  poffibjle  in  omnibus  ,  f(  clufis  im- 
perfeclionibus  ;  cum   autem   vis  rxequutivE  po- 
tentie,  etfi  inftrumentalis  ,  ad  perfeftionem  fpe- 
£lare  debeat ,  confequens  eft  ,  m  ea  vis  per  Ce  in 
potentia  atliva  infinitae  perfcftionis  reperiatur,  & 
invoIvatur.Kon  eft  crgo  ftatuenda  inDeo  alia  po- 
tcntia  ab  intelleftu ,  &  voluntate  ;  &  quoniam  re- 
rum  realis  produftioopus  aiicujus  naturabs  po- 
tentix  efl*e  nequeat,  fupereft,  ut  fola  infinita  vo- 
luntas  fit  fumma,  ac  fuprema    omnium  caufa, 
quatenus  fub  uno  velle  infinito  tendit  in  quscun- 
que  vult,  &  ad  ejus  velle  fequitur  rem  efle;  ficut 
cnim  fuovelleconfervatomnia  qusiunt  ,  ita  eo- 
dem  f/7ff  acceperunt. 

Ad  quintum  dicendum  Dei  voluntatem  efle  fu- 
premam  rcrum  caufam,quatenuseft  infinita  ;  pro- 
pterea  enim  eft  per  fe  includens  vim  omnem  agen- 
di  liber^  ,  &  cont'ngenter  refpeftu  objefti  finiti  . 
Et  cum  fubditur  ;  quatenus  volens  nequit  efle  re- 
rum  produftiva,  cum  volitio  fibi  infit,  ut  uUima 
perfeftio  operantis  .  Rcfpondeo,  non  a  volirione 
(ut  diftum  eft)  accipicndam  efle  rerum  pro^^uftio- 
nem,  ftd  a  voluntate  volente  .  Vult  fan^  infinitam 
bonitatem  perfe,  &  necefllario  ,  atque  «xinde  mo- 
vetur ,  vultque  gratia  illiuscommunicare  aliis  a 
k  nonnihil  de  il/a  bonitate  liber^  ,  &  contingen- 
ter ;  eft  igitur  produftiva  rerum,  uteftfubuno, 
eodemque  aftu  infinito  ,  quia  eo  mediante  tendit 
in  quaecunque  fibi  vclle  placuerit :  neque  per  hoc 
quod  tendat  in  hffic  ,  aut  illa  quidquam  fibi  intrin- 
fecum  evt;nit :  nam  hic  velle,  &non  iila,  non  cft 
aliquid  reale  additum  fuper  fimplex  ,  &  unicum 
Dei  vclle:  efto  ad  idfequatur^fi^reale  crcatura;. 

ARTIQ  ULUS    V. 

Utriim  voluntatis  divinac  fit  afsignare 
aliquam  caufam , 

Doifor^e  rerum  principio  ,  qa,.art.%.fecl.T^.dijl.Z. 

qU£Jh  5.  §.Et  fi  quasras  2.  iiij}.\.q.2.^.  Ad 

quartum./T.  Thunu  \.p.q.\^.art.%. 


VIDETUR  voluntatis  divinae  efTe  afsignan- 
dam  aliquam  caufam  .  Nam  Dcusquscun- 
que  caufat ,  non  irrationabiliter  caufat  ;  ergo  ra- 
tionabilitcr ,  imoonmium  fingillatim  efT»  apud 


iz.Metap.^.j^, 


^.di^.-ju 


ipfum  proprias  rationcs,  teftatur  Auguftinus , 
8g.  qq.  q.  46.  Sed  quod  eft  ratio  producendi ,  eft 
caufa  ctiam,cur  producatur  ,  feu  ratio  volendi 
illud  :  nam  nifi  faflibile  ,  vel  pofsibile  foret ,  vo- 
luntas  nequiret  velle  illud  efficere  :  igitur  divinae 
voluntatfs  tot  funtcaufec  rerum  producendarum, 
quot  rationes  condit  in  fe  mundus  intelligibilis 
divinus,  fccundumquas  efformantur  quxcunque 
producuntur. 

Prsterea,  Omnia  intcr  fe  ita  funt  ex  natura  rei 
ordinata  ,  ut  imperfeftiora  fint  intcnta,  &  con- 
dita  gratia  perfeftiorum  ,  ut  planta  propter  ani- 
malia  ,  &  animalia  propter  hominem:  im6  totus 
mundus  fenfibilisconditus  eft,  &  volitus  a  Deo 
propter  hominem  ,  quem  proindeomnium  fenfi- 
bilium  finem  refiii  appellat  Ariftoteles,  2.  TVjyft 
tex.  c.  24:  Quod  eft  enira  propinquius  fini  altimo, 
eftfiniseorum,  qu^  funt  remotiora  :  igitur  ipie 
homoextitit  Deo  caufa  condendi  hune  mundurji 
fenfibile  :  igitur  voluntatis  divin»  eft  ifsignare,j 
aliquamcaufam.  j 

Praeterea  ,Ordinat^  volens  univerfaliter  prius^  i.rfii.*.q,>8c 
vulf  id,quod  eft  fini  propinquius  ,  quam  ea  quas ,  dift.ij.ac  i.iUi. 
longius  ab  illo  fine  diftant :  ultimo  autem  fini  cae-    *'• 
teris  propinquior  eftChriftus,  ac  gloria  animaB 
ejus  ,quam  cateri  omnes  pradeftinati ;  ergo  ct.fi 
Deus  intuitu  fug  bonitatis    voluerit    condere,  na- 
turam  humanam  Chrifti ,  ac  conferre  ilii  lummarri, 
gratiam  ,  &  gloriam  ,  ficut  decuit  ejus  Unigeni-^ 
tum  replerijtamen  omnes  alios  eledFlos  videtur 
voIaiflTe  propter  ipfum  filium  ejus,  quem  confti-  . 
tueratomnium  caput ,  &  propter  cujus  merita  . 
dedi:  jllisgratiam,  &  gloriam;  igitur  divins  vo- 
luntatis  eil  aliqua  cau^a  ,   propter  quam  efl^icere 
h?c  ,  aut  illaprobatur. 

Praeterei,  D-'umconddifl!*e  mundarn-corpora- 
libus,&  fpiritualibus  creaturis  refcrtum  In  initio 
temporis,  nec  pr.us,  uec  poftea;  ac  in  eo  nrimum 
hominem  creafTc  ,  hac,  aut  ill^Iege  impofita ,  Sj 
non  aliis;  &  Filium  fuum  incarnandum  mfifTe  eo 
temporis  ,  &  non  antea,  &  aliorum  ejufmodi ,  qus 
pofTent  in  medium  adduci,utiqae  aliqua  videtur 
fubeffe  caufa,St  ratio  ex  parte  iplbrum  volitorum, 
etfi  nos  lateat  :  Cum  enim  nullum  excogitari  pof^ 
fit  impcdimentum  refpeclu  Dei,  aliqua  alia  ratio- 
ne  nobisabdita  videtur  motusadita  potius  agen- 
dum  ,  quam  coni:ra,cum  utrunque  perinde  re- 
pracfentaie  potuifTet.  Cur  ergoexpeftavit  prsci- 
fa  quasdam  temporis  momenta,  &  non  alia.-'  Ex  ip- 
fis  itaque  rebus  eft  ratio,  feucaufaneceflario  ac- 
cepta. 

PrEterea,  fdeo  Dei  voluntas  poteft,  &reipfa 
prouucit  fpecies  rerum  tantae  pcrfeflionis  eflen- 
tiali"  ,quia  tale  efle  poffibile  ,&  eflfentiale  ab  in- 
tellc6lu  divinoacceperunt  ;ideonecpoteft  divina 
voluntas  aliquem  aftum  faltem  inefficacis  com- 
placentas  circa  illanon  habere  ;  igiturratio,  & 
caufa,  cur  producat  res  in  talf,&  tali  gradu  bo- 
nitatis  ,  eft  ftatuenda  in  objc6to  fecundario  intel- 
leftusdivmi . 

CoN'rRA,Si  aliquadlvinarvoFuntatls  eflet  cau- 
fa  ftatuerda,  maxime  finalis:fed  Dei  nulla  eflTc 
poteftejufmodi  cau'a ;  Nam  ejus  caufce  vis,  & 
ratioconfiftit  in  moven  loefficiens  ad  agendum: 
Dei  igitur  Inefreftibilis  nihil  eft  caufa  finalis,  etfi 
agat  propter  fincm  elfecluum  ad  fe  ipfum  ordina- 
torum  ,  non  propter  fincm  fui ;  ci!im  fui  efle  ne- 
queat  agens.  Unde  reftifrimt^  dixit  Auguftinus, 
3-  de  Trinitxap.  6.  Dei  voluntatem  primam  effe,  ^^'^j^;^^ 
&  fummam  caufam  omninm .  Si  enim  ejus  fbret 
aliqua  caufa  ,  profcfto  in  ordine  caufarum  fumma 
non  eflet .  Idipfum  habet  8j.  qq.  q.  «7. 

Re- 


j.(lia.;2.tn  fine 
fuluiioais . 


l-di«.  I.  4.  %. 


ti»m  V. 

Vi%encla 
l,ich«li  • 


-X4<  Summajoannis  Duns  Sceti. 

RESFOKDEodicendum  ,  Dei  voluntatis  nullam 
Ttf  cauram  efle  Declaratio  :  quemadn  odum  intelle- 
£tu$divini  primum,  &  adaquatum  objeclum  tft- 
«ffentia  infinita,  per  cujuscomprchenfionem  bea- 
lificatur;  ita  &  voluntatis  eft  primum  objeftum 
ex  cuius  infinito  amore  eftDeus  perfeft^  beatus 
&  ficuti  ex  perfeaione  infipita  fux  intelleftionis 
Deus  tendit  in  alia  a  fe  intelHgendo  ,  ita  cx  infi- 
nitiamoris  perfeaione  tcrdit  in  alia  a  fc  voleudo 
&  diligendo  illa.  Circa  igitur  alia  a  fe  primus  ter- 
ininuspotcntiaeft  totalisratioaj»cn(!i,  feu  tcn- 
dendi^folaerpocfTentia  divina  poteft  cfTe  prima 
ratio  agendi  ,tam  intelleftui ,  quam  voluntati  di- 
vins  ;  nam  fi  quidp^am  aliud  a  fe  foret  e.  ratio 
aeendi,  (tumovendiad  agendum  ,  illa  potcnua 
vilefceret  ;  &  alioquln  eft  impofsibile  ,  quia  cum 
omnia  alia  fint  finita ,  nequeunt  efie  rationes  mo- 
vendipotentiaminfinitam.  Deinde,  ipfecrearu- 
ra:  caufantur  a  divina  voluntate  ,  ac  tantum  ha- 
bent  infe  bonitatis,quantum  per  velle  divinum 
ipfis  communicatur  :  alioquin  nihil  de  illa  parti- 
cipatiJrE,  finihil  dandum  ipfis  cenfuiftet  ;  igitur 
nullam  prsfeferre  pofTunt  rationem  finis  refpeftu 
<livintc  actionis;  nec  movere  voluntafem  divinam 
ad  agendum ,  cum  in  fe  ipfis  nihil  pofsideant  rea- 
lisfaonitatis.  Nec  itcm  voluntas  movetur  a  po- 
tentia  ,  vela  fcientia  :  quia  ha  rationes  ad  fe  funt 
irdetcrminata:,  &  cx  aquo  refpiciunt  oppofita 
pro  qi'0cunque  f!UNc  diviflm  :  fcientia  enim  ex  fe 
inf.i.eiurpofsib.i;apoire  accipere  realem  cxiften- 
tiam,&ronaccipere,  &  potentia  pariter  valet 
fc  cxtendere  ad  eflc  ,  &  omittere  illam  aflionem  : 
ergo  quamvis  potentia  in  Deo  fit  ipfa  voluntas, 
hanc  tamen  voluntatem  concipimus  dctermina- 
tam  ,quatenus  intelligitur  ratio  velentis  rem  ef- 
fe  :  poteRtiatamen,&rtientiafub  proprlis  con- 
cepiibus  nop  apprehent'untur  ut  determinatac: 
non  funt  enim  magis  unius  exrremi  contradl£lio- 
nis ,  quam  alterius  •  ergo  Dei  voluntas  a  nullo 
alio  movetur  ad  agendum  ,  fed  prfcife  a  fe  iofa  . 
Rurfus  ,  finis  eft  alia  movere  :  ergo  ultimus  finis 
movetomniasl  aa  fe  fimpliciter,&a  nullo  move- 
tur^isaurem  finis  ultimus  eft  Dei  infinita  bo- 
ritas  :  er^o  voluntas  ipfimta  duntaxat  ab  hacbo- 
nitate  moveiur  .  Demque,  omne  movens  facit 
aliquamimprefsionem  inmoto,  ac  per  hanc  re, 

vel  ratione  ar^at  mobile  ;  ergofi  voluntas  divina 

nioveturacreaturis,coaretafur,  ac  diminultur 

derationeinfinitaE  libertatis  ipfius:  a^qui  Deus 

recundum  omnem    modum  Ibertatis  pofllbdem 

producit  omnia  extra  fe:  alioquin  fecundum  quod 

neceisitaretur  ad  caufandum^ab  ipfis  caufatis  de- 

pendeiet,autcademcoexigeret:ergodivina  vo- 

luntas  a  nullo  alio  extra  fe  moveri  potcft  :  non  eft 

ioitur  alsignare  aliqiam  caufam  eius  ,  nifi  infinita 

bonltas  ,  aqua  «d  infiniti  amoris  elicitionem  mo- 

vetur  :  qno  aftu  ftantc ,  ac  per  eum  infinitae  boni- 

tati  inhfflrente  ,  exinde  eflicit  quicquid  faciendum 

fibi  libuerit:  nam  extra  ipfam  nulla  eft  ratio  quid- 

piam  pioducendi,  (ed  omnium  ratio  eft  in  ipfi 

voluntatedv.na:  quffificm  vult  alia  in   gradu  , 

ita  funt  bona  in  taligradu  ,  &  non  &  converfo  ,  ut 

diftumeft. 

Ad  Argumenta.  Ad  primum,concedo  Deum 
Tationabilifsim^  agere  qujccunquef^cit,  fecundum 
fcilicetinfinitam  providemia  iu^  vim,qua  di- 
fpofuJt  fuam  bonitatem  manifcftarein  innumerabi- 
bilium  creaturarum  cfFormatione  .  Has  autem 
conditasefl*ejuxta  confilia  abditifsima  voluntat.s 
fue.utdedaratumfuity.  i4.«rr.  15.  rat.ones  igi- 
tur  fecutidum  quas  condita  funt  omnia  ,  ut  ait 
AHguftinus ,  non  fpeftant  ad  voluntatcm  Dei ,  fed 


if.  difl.49.  qu.8. 
12.   JVletapbyr. 

q.  28. 


.«•  Ter* 
Pacet 

glolTl 


ad  iiHellectum  :  5c  licet  fecur.dum  e^s  omnla  fint 
estra  cfFormabilia  ,  &  poflib:li.i,  per  cas  tamen  ni- 
hileft  futurum,  aut  «fiiciendum  ,  fed  iolummodo 
faftu  pofllbi!e,ut  art.i6.  ^.i^.aV.decIaratumfuit: 
rempequis  non  fut-.t  in  intelleftu  divino  idexulhe 
praftica;  refpeftu  factibilium  ,  fcd  du.itaxat  fpe- 
rulativffi,  ollendentes  nimirum  vohintati  rerum 
pofllbilitatem  ,  non  futuritionem,  aut  ncceflamn! 
conformitatem  ,  cui  dvibent  voleiitcs  fe  neceflario 
conformare  ;  quia  tunc  aut  deberet  illa  ncceflarip 
velle  ,  aut  pofTet  elle  non  rcfta  ,  quod  eft  impof- 
fibile  .  Cum  fubaccipitur  in  arguinento  '  quod  eft 
ratio  producendi,  eftcaufa,  cur  res  producatur 
concedo  ;  fed  ratio  producendi  non  fimt  objetta 
cognita  ,  vel  idea  in  mente  di  vina  ,  fed  magis  de- 
creta  voluntatis  infinite  ex  fua  libcrtate  dccer- 
nentis  hasc  ,  &illa,&  non  alia  ,  &  eadem  funt  cau- 
fa  producendi  ipfa  volita  in  aternitate  pro  ^UKc 
temporij  prjefixo  rerum  produftioni.  Ciimaddi» 
tur  ,  nifi  forent  poilibilcs  res ,  voluntas  non  pof- 
fet  velleearum  futuritionem  .  Verum  eft ,  fcd  ta- 
men  non  movetur  a  poflibilibus  ;  quia  tunc  pland 
videretur  dcbereoinnia  vclle  :feda  fuaelibertatis 
infinita  ratione ,  ideoque  non  cft  ipfius  alia  caufa 
quaerenda ,  aut  affignanda  j  quia  nulla  ala  cfTe 
poteft . 

Ad  fccundum  rcfpotideo,  quoniam  ordo,  ac 
perfe^io  univerfi  exigit  partes  ,  quibus  conftat 
cflTeinterfe  fe  ordinatas,  Hecefl^ario  perfeftiora 
quaeque  voiita  funt  ab  Au thorc  naturx  gratia  per- 
fe6tiorum,ut  tangitur  in  argumento  .  Sed  ncgan- 
dum,  ipfa  perfeftiora  cxtitiflie  rationes,  autcau- 
fas  divin»  voluntati  condendi  imperfe6^tiora  ,  feu 
quffi  ad  alia  funt  ord.nata  ;  imo  omnia  fapientifli-> 
m^  &  liber^  difpofuit  gratia  fui,  qui  cft  ultimus  h- 
nis  immediatus  omnium  ;  non  quod  attingatur  ab 
omribus  ,  quafi  perfeftionem  ultimamadepturis 
in    ipfo;  quia   id  nulli  homine  inferioricompete- 
repeteft:  fedquia  eftcaufa  finalisomnium  ,ficut 
propter  quem  volita  funt  alia  a  fe  ;  ac  propterea 
nullum  aliud  in  coordinatione  entium  potuitexti- 
tifle  caufam  motivam  refpeftu  al  orum,quantum- 
visimperfeftiorum;quia  neqult  fu  fle  id  ,  propter 
quodpotuerintamari  reliqua  ad  ipfum  ordinata: 
imo  cun(5la  &  ordinata  ad  al^ud  ,  &  illud  ,  gratia 
cujus  fuerimt  volita  ,  ut  fenfibilia  propt«r  homi- 
nem ,  volita  ,  &  amata  fuerunt  proptcr  ultimum 
finem  .  Qiiodergo  unum  in  ordine  ad  aliud  voH- 
tumfuerit,  idnonevenit  ex  aliqua  ratione  ex 
parte  ipfbrum ,  quafi  determinante  volcntem  a<i 
ita  volendum  ;  fed  omnia  itaordinata  fucre.quia  J.* "l^j*,,^,*^)!*»!'.' 
fic  faciendumefle  ftatuit  voluntas  ,  idcoque  re-  dieo, 
ftiflime  ,  ac  iuftiflTim^  rcpr«fentata  funt  tcmporC 
opportuno-  Atfialiquid,  ve!  ctiamoppofitum 
ftatuiflet ,  perinde  re6\um,  &  aequum  foret ;  quia 
eodem  modo  ordinabile   eflet  ad  Hhimum  finem 
quod  eft  bonum  commune  communitate  emincc- 
tis  continenti»  :  ideocsEtera  funt  bona ,  quaten«s 
ordinantur  ad  illud  commune  . 

Ad  tertium  dicendum,  fccundum  Philofbphum, 
4.  Mftaphyf.  ux.c.g.  indifciplinatorum  efTe  qux- 
rere  omnium  caufas ,  &  demoftrationem:  nam 
principiorum  d€monfiratio?iis  mnefl  demo7iflra- 
//o,.Sicutigitur  nulli  eft  caufa,quare  calor  cft  ca- 
lefaclivus^nifi  quia  calor  eft  calonita  cur  voluntas 
velit,nullacftcaufa  niedia.  Etquamvis  volnnta- 
tem  velle,fit  contingens ,  tamcn  etiam  in  contin- 
gcntibus  lcandum  eft  in  aliquo  primo,  quod  eft 
immed.atum  ;  alioquin  in  contingentibus  cifct 
proce.Tus  in  infinitum  ,  quia  contingentia  non  fe- 
qnuntur  ex  Ticcefrariis  .  Dei  igitur  voluntatcm 
'  vcHe  hoc,«c  reipfa  producere  pro  prffilenti  nunc, 

cft 


Prologi  q*  ?• 


I 


Toimis  IVarslQuaJlioXlX.Art.Vl 

cfl  isTimcaiifa  ,&  prima  c;iu'a  ,  cujiis  non  cll  alia 
caufaqiix^enda  .  Sicut  enirn  nuila  ell  ratio  ,  cur 


i^d  iil.;^.*;  a. 


lent. 


TOJucrit  naturam  humanam  efle  in  hoc  individuo, 
ita  &nuncaut  illo  temporc  voIuilTe,  nulla  ell:ra- 
tio  ,  nifi  quia  voluit,  ftatuitfjue  ea  fieri  ,  &  hoc, 
aut  illo  modo  cx  tempore  leprarcntari  ,  &  ideo 
bonum  cft,  ea  elTe  ,  &extitinei  Qusrere  igitur 
hujus  propofitionis,etfl  continfjcntis  caufam  ,  eH: 
pcrquirererationcm,cujus  none.1rati©qu«renda. 

Et  cum  additur  in  argumento  ;  quia  Dcum  ex- 
peftafle  quasdam  tcmporismomenta  pro  his,  aut 
illis  cfliciendis,  videtur  motusfuifle  ex  aliqua  ra- 
tionc  ex  parte  reprasfentatorum  pra;cedcnte .  Re- 
fponfio  :  voluntas  ,  quas  habet  bonitatem  ex  ipfo 
volibili ,  fi  refta  efl:,  profefto  vult  volitum  ftatim 
efle  ,rifi  occurrat  aliqua  ratio,  propter  quam  ipfi 
volcndum  fit  aliquid  aliud  d-^^&tunc  utique  ex- 
peclat  illud  aliud  eflfe  temporeopportuniore.  At 
voluntas.quas  nullam  ex  volito  accipit  bonitatem, 
fed  magis  ^  contra  volituin  a  voluntate  hauric 
quicquid  cll  in  eo  bonitatls  ;  rationem  non  habet, 
quare  nunc  vult  aliquid  ,  ficut  nccabfblutd  ratio- 
nem  habet ,  quare  hoc  velit ,  nec  fubinde  oportet 
eam  in  volito  aliam  opportunitatem  expecfcare: 
nifi  quia  ita  eflfe  faciendum  ,  &expe(?iandum  fla- 
tuit . 

Ad  quartum  rcfpondeo ,  objefta  fccundaria  in- 
telleflus  divini  cfleideas,  feu  rationesfecundum 
quas  res  funteflbrmabiles  ad  extra  ;  eflbrmabiles, 
inquam  ,  non  efformandaE,  id  cil  pofllbiles,  non 
futura: ;  cnr  ergo  fint ,  ab  intelleflu  non  eft ,  fed 
a  voluntate ,  quae  fbla  efl  caufa  rcrum  :  quod  ergo 
fupponat  producendorum  pofllbilitatem  in  tali, 
vel  tali  gradu  ,  non  fit,  ut  propterea  debeant  pro- 
duci ,  nccfubinde  eftin  ipfisaliqua  caufa  ,  vel  ra- 
tio  pafllva;  produflionis  ipfbrum,  fed  infolavo- 
luntatediv  na,  ut  cxpofitumeft;  quia  illa  ina:qua- 
litas  perfeftionis  in  exi/lentia  reali  non  efl  pro- 
pter  bonitatem  praEfuppofitam  in  objeftis  quibuf^ 
cunquc  aliisafe  ,  qu|  fitquafi  ratio  ita  volcndi: 
fcd  ratio  omnis ,  ut  declaratum  efl ,  ab  ipfa  Dei 
voluntate  efl  petenda  ;  nam  in  eaduntaxat  repe- 
ritur ,  &  non  ex  partc  vnlitorum  . 

ARtlCULUS      VI. 

Utrum  voluntas  Dei  fcmper  implettur. 

Do&or  x.dij}.^6.  iit  Report.ibidem.S.Thorn. 
priiiia  parte  quaifi.  19.  artic.  6. 

VIDETUR  Dei  voluntas  non  femper  imple- 
ri.Nam  certe  ApofloIojf.adThimoch.cap.z. 
Deuivu/t  omnes  hominesfahos  fitri  •■,  fcd  conflat 
non  omnes  homines  coniequi  a:ternam  falutem, 
fed  multos  ex  hominibus  cfl*e  in  Dei  prsfcientia 
reprobatos ,  &  damnari ;  ergo  Dei  omnis  volun- 
tasnon  adimpletur . 

Practerea,  Matth«i  22.  ait  Salvator  adFilios 
Jerufilem  ;  ^luoties^volui  congregarefilios  ttios^ 
quemadmodKm  gallina  congregat pullosfuos  fiib 
alas,  &  ;/c//«//?/';  ergo  voluntatc  humana  fieri  po- 
teil ,  utfaflum  cfTe  teflatur  fcriptura,  ne  Dei  vo- 
luntas  adimpleatur  . 

Praterca  ,  Si  Dei  vnluntas  fcmper ,  &  infalli- 
biliter  adimpleretur;i«itur  humana  voluntas  non 
efTct  libera  ad  utrumlibet :  id  autem  videtur  au- 
ferrc  rationem  meriti  ,  &  pcccati :  igitur  Dei  vo- 
luntas  non  infallibilit«r  adimpletur  .  Probatio 
primc  confequentix:  nam  Dco  volente  aliquid 
abliomine  fieri ,  vcl  hos,  aut  illos  aflus  a  crea- 
ta  voluntate  elici:igitur  ipfa  efl  a  caufa  fuperiore, 
Tomus  I. 


*49 

&omnipotente  ad  unam  partemdeterminata;  cr- 
go  non  potcfl  aliterperipfam  fieri  ,  uc  nec  vcllc. 
Sed  veritas  efl,  eampofl!e  velle  quicquid  fibi  li- 
buerit;  er^o  ipfa  volente  quodDcus  non  vuIt.Dei 
voluntas  fruflratur  ,  &  non  adimpletur  . 

Prsterea  ,  Ex  coquodDeus  compluribus  ex 
his  ,quidamnantur,  contulit  uberem,  atque  efli- 
cacemgratiam,  undc  infigniteraliquando  in  vir^ 
tutibus  fe  fe  exercuerunt  ;  coRflat  ijfdem  voluiffe 
finem  ,  feu  media  elargitum  efl^e  in  ordine  id  con- 
fequutionem  finis;  nam  omne  ordinate  volens 
prius  vult  finem  ,  &  deinde  ea  ,  qus  funt  necefTa-  L'.*'^'"^'^'*'' 
ria  ad  aflequendum  finem  ;  fcd  illi  a  fine  cxcide-  ..^ 

runt,  eoquodinventi  /int  mali  in  vise  confum^ 
matione;  ergo  Dei  voluntas  ,qua  illis  foluitglo- 
riam,  Bon  adimpletur  . 

Pratcrea,Conftat  Deum  lege  lata  flatuifl^c  plu- 
raprfflcepta,  quibus  in  agendis  humana  voluntas 
fe  fe  conformaret ,  ac  ita  ftrift^  obfervari  mandaf- 
fe,  utsternafupplicia  interminaret  illa  tranfgre- 
dientibus  :  fed  pariferme  evidentia  conftat  divi- 
namandata  violari  ahhominibus  ;  igitur  Dei  vo- 
luntas  in  fanftis  Scripturis  nobis  revelata  non 
fcmperadimpletur  • 

CoNTKA.  .Rom.g.^o/untati ejus  quis  refiflit  ? 
Et  in  Pfal.  1  i  3.  Omnia  qux:tinque  •vo/uit ,  fecit . 
Quicquid  igitur  Deus  efl^caciLer  vult  fieri  ,  infal- 
libiliter  evenit  . 

RESpoNDEod:cendum,voIuntatem  Dei,qu«  eft 
beneplaciti,  fivecflicax,  vel  confequens  infalli- 
biliter  in  omnibus  ,  Scquoad  omnia  adimpleri: 
Probatio,  ficut omnipotens  poteit  eflicercomne 
pofllbile:  ita  quoticfcunque  voluntas  divina  de- 
terminat  fe  ad  ponendum  aliquid  in  «)/7>  ultima  , 
erficacique  det?rm!natione,iIlud  infallibijiter  erit. 
Vclle  autem  Deum  quidpiam  voluntate  benepla- 
citi ,  eft  ultima  determinatio ,  que  poccll  pori  cx 
parte  voluntatis  ipfiujomnipotenns,c,ai  abfblutc 
ftatuit  aliquid  ponere  in  efJe  ;  ergo  0'^nis  piorfus 
effeftis,q«emDeusit»  vult,  necefTdrioerit ,  pro 
temporeabilla  voluntate  fhtuto  :  etfi  liber^,  & 
contingenteromniaforedecreverit  :  fcmel  tamen 
pofita  ejusdeterminatione  ncceiTitati  confcquen- 
tiefubjacetconfequutio,  &  reprcfentuio  volito- 
rum  .  Deinde  ,  fi  eaufa  ukiniade^crminatione  ad 
aliquid  determinata  non  poncret  effcctum  in  e/fe  , 
prout  faciendum  eflc  decrcverat :  fane  id  non  alia 
rationeeven^ret,  nifi  quia  velforet  impotens  exe- 
quendis  jamdecreti»  ex  innata  ipfius  iniiiificicn- 
tia:  vel  quia  acciderentquedam  ,  unde  retarda- 
retur,  &  impediretur  exire  in  opus :  vel  certc 
quoniam  priufquam  effcflus  ponatur  inf/TJripfa, 
aliud  approbando  confilium  ,  mutata  intclligerc- 
tur:  Atquiomnipotenti  fuppctunt  iniinitf  vires, 
nec  ullius  altcrius  opera  indigcrc  potcft  ;  ncc  ra- 
tione  ulla  impediri ,  fua  virtute  in  infinitum  exce- 
dente,  ac  fuperante  omnia,nec  dcnique  ulli  fubeft 
mntationi :  ergo  quicquld  efficaciter  fibi  facere 
complacuerit  ,  infallibiliter  evenit .  Poftremo ,  fi 
quidpiam-Dcus  efl^caciter  vcllct ,  &:nihiIominus 
/aftum  non  eflet ,  exinde  ipfc  aliqua  afficeretur 
triftitia ;  nam  ficuti  cum  efficax  volitio  fuum  con- 
fequitur  effectum,  cft  eo  in  faclg  complacentia 
quxdam  ,  aut  faltem  nulla  triftitia  :  ita  cum  quid- 
piam  volcns  fuofruflratur  effeftu  ,  afncitur  trifti- 
tia:  id  autcm  Iongifllm(^  abcft  a  Deo  :  crgo  ipfius 
omnis  voluntas  bencplaciti  infallibiliter  adimple- 
tur . 

Ad  Arsumenta  .    Ad  primum  refpondeo  ; 

quamvisApoftoli  auftoritas  pofTet  intclligi  fecun- 

dum  diflributionem  accomodam,  proomn  bus  nu 

mirum  ,  qui  falvi  fient :  aptius  tatnen  videtur  ex- 

I  i  poni , 


Virffnf!al'oneIi 
expofiilo)  in > 

Corrf^i.dijlua. 


j.clift.  ir-i'>*'' 

primu  frinclpa- 


Viileadni  M.i- 
ftn-.is  Sotlda 
f.per  pamii'» 
fent.c»  ue.reto 
cuncomitanti  • 


poni  Jiiliogutndo  dc  volarttate  antecedciuc,  Sc 
confeqntntc,  iii  c(U  '13'«^  t'-^/-'  c-wavx  hominesfal- 
i:os  fieri  ;  quaucuni  cll  ex  parte  'm\  ,  &  voluntate 
antecedcnte,  quatenus  lcilicet  dedit  ipfisdona  na- 
turaJia  ,  &  legfs  rc6tas  ,  &  aJjutoria  communia 
fufficicntia  ad  laluicm  .  Sicut  Rcx  fanciens  bonas 
lcoes  in  re^^^no  fuo  ,  ac  pra-clpiens  niinillris  ,  ut  in- 
vigilcnc  ad  earum  cullodiamiegum  ,  rectc  dicituf 
eum  vell':  fubditos  fuos  pacifice  inter  fe  vivere  ,  & 
quietam,atc]uc  tiaiHjuillam  vitain  agere.Et  quam- 
vis  viderct  alit]uem  injufa-  preini ,  &  percahim- 
niam  vexari  ,  non  piopterca  oporterct  Rcgem  i!- 
lico  fataeere  ,  ac  incumbere  qu«  exorbiiant  a  rc. 
itoeliminaiidis,  &  per  fe  ipfum  a  fuis  fubJitis  !e- 
gum  latarum  cbfcrvantiam  exigere ,  nifi  devo!ve- 
retur  caula  ad  iHurn  per  quu:riincniam  de  ficto  . 
Vult  ig'tur  iftc  Princeps  quemlibet  pacifice  vivc- 
re  antccedentcr,  &  quantum  cIl  ex  partc  fuij  non 
tamcn  vult  immcJi.tcc,  &  confequentereosita  vi- 
vere  .  Ita  in  calli  ;  nam  etfi  Deus  non  habeat  vo- 
luntatem  bentplaciti  circa  omnium  fslutem,  vult 
rihilominus  voluntatc  aiitecedente  aJjutoria  ad 
falutem  omnibus  communia,  quibus  quilibet  fuf- 
ficientcrpoteil  bene  vivere,  &  ftlvari,  obquccre- 
6t^dici  potell: ,  Deum  velle  omnes  falvos  fieri , 
quantum  eft  ex  parte  fui ,  &  voluntate  antece- 
dente . 

Ad  fecundtim  refpondet  Magifter ,  i.  dijl.  41?; 
cap.i.tx  Auguftino/V/  Fjicbiridiocap.  97.  diccns 
ron  eHe  intelligendum  dic^tum  Salvatoris,  quafi 
iple  voluerit  congregare  iilios  lerufalem  ,  &  non 
fit  faftum  ,  quod  voluit ,  quia  ipfa  noluerit  :  fcd 
potius  ,  ipfa  quidem  filios  Juos  ab  ipfo  colligi  no- 
luit ,  qua  tamen  nolente  ,  filios  ejus  collegit  ipfe 
omnes,quos  voluit.  Eft  ergo  /enfus;  ^jwties  "jq- 
Itii  cuv?regare  filios  tuos.,  (S  noluifli:,  iJ  elt,  quot- 
quot  congregavi  mea  voluntate  femper  efficaci,te 
nolcnte  feci  ,  Hsc  Magfier  vere,  &refle  . 

Ad  Tertium  neganJa  eft  fequela  antecedentis. 
Et  ci^im  probatur,  quia  creata  voluntas  foret  a 
caufi  fuperiore  ad  unam  partem  determinata;  at- 
que  ita  non  intelligeretur  ,ut  necefiet  indifferens 
ad  utrumhbct .  Relponfio;  fupponendo  volunta- 
tem  creatam  immecliate  caufare  operationem 
fuam  &  immediate  pariter  Deum  concurrere  cum 
illa,ell  tantalibertas  in  caufa  libera  fccunda,  fian- 
te  concurfu  divino,  quanta  rcpcriri  potefiin  crca- 
tura  ;  quia  Dcus  non  operatur  ,  nec  concur- 
rit  ad  operationem  voluntatis,  nifi  volunta- 
te  libere  agente  (  id  ell  juxta  fux  naturae  exi- 
«^entiam  ,  &  perfectioncm  )  &  determinante  fe 
ad  operandum  .  Nam  fi  ipfa  in  afcibus  fuis  po- 
tefl  mereri,  &  peccare  ,  utique  tales  ,  uti  diftum 
eft  debent  elici ,  Sccaurarifuae  opcrationcs.  Cum 
autem  fe  iibcre  determinaverit  ad  agendum,  tunc 
Deusconcurrit,atqueoperaturcumca  ,una  cum 
ipla  producendo  quicquid  libere  fuerit  determi- 
natum  ab  ea.Qu ia  igitur  id  extitit  in  ffiternitate  a 
Deo  volitum,  ac  efficaci  decreto  determinatum, 
evidens  eftomnem  Dei  voluntatem  efficacem,vel 
beneplaciti  infailibiliter  adimpleri,  falva  volunta- 
tis  creata;  libcrtatc,  &  indiffcrentiaadutrumlibet. 
Porro  non  elt  intelligendum  ,  Dcum  in  ffitcrnitate 
unam  partemeffeftus  futuri,&cfficiendi  per  cau- 
fam  hberam  velle,  fic  ut  ipfa  contra  eam  determi- 
nationem  Dei  immutabilem  niti  &  operari  non 
poffit.Namquamvis  rever3,fi  itafaclum  efTet^ne 


itit.tuin , 
i.<lift.39.  §.'" 
primnm  Jccti:i' 
tU  qu.<:Jtim>ii  . 


jecu,;d»m  • 


Miid.^i.J.Frr 
n:nin  ijloruiiL, 
J'ih'itur;  Sc  di(\- 


Summccjoannis  Duns  ScotL 

pore  cxhibitum  ,  eoquod  una  cum  cjus  encratia- 

ne  libera  cxcrceatur  :  ita  &quoniamqu^  in  «cter- 

nitate  dccreta  fuerc  ,  una  cum  ipfa  libera  caiifa  , 

viitualiter  in  prima  contcnta,  volita  funt ,  &  con- 

comitantcr  ilatuta,falv:i  &  integr«  creata  libertas 

rect}  intelligitur  ,  nec  tantilluin  qnidcm  Jetcrmi-    i  rfiitMi.J.  -''>' 

nata  ,  aut  prccvcnta  ab  cliicacia  divini  dccreti  . 

Unde  ficut  creata  voluntas  Iibcrc  meretur,&  riQc- 

cat,  ac  proinde  potell  mereri  damnationcm  ,  aut 

gloriam;  ita  fimul  cum  ipfa  ,  8:  dccrcto  omni.TO 

concomitanti  di  vina  voluntas  eam  ad  g!oiiam,aut 

ad  pte;iam  preordinavit  . 

Ad  quartum  diccndum,  fieri  non  pofle  ,  ut  pcr 
creat.i?  voluntatis  aftum  impcJ^aturordinatio  vo- 
luntatis  divins  ;  ft  quidem  tunc  wnpedita,  atque 
fruilrata  intelligeretur ,  cum  ftance  propofito  vo- 
luntatis  Dei,opj5ofitum  ejus  evcniret.  igiturquo- 
tiefcunqiie  aliqai  in  via  rHagnam  eratiamdc  Dei 
liberalitate  adejiti ,  in  termino  pollca  ab  iiia  exci- 
diffe,  atque  ita  damnati  perhibentui,  ipfis  gioriam 
haud  efficaciter  volitam  a  Deo  fuille  ,  certumeft. 
Nam  Deus  ad  ptenamillos  ordinavft,  quia  finali- 
ter  malos  fuluros  pra-'vidit;ita  autem  funtprssvifi, 
quia  Dcus  prffilcivit  fe  elfecooperaturum  ipfis  ad 
fubftantiam  actus  mali  :  id  vero  prKlcivit  fir  efle 
cooperaturum  illis  ad  peccatum  ,  fi  cil  Gomillio- 
nis  ,  velfenon  efle  cooperaturum  ,  fi  fitommiffio- 
nis.  Ideo  autem  hac  omnia  libere  reprsfentanda 
a  creata  voluntate  ,  cfficaciter  voluit ;  quia  &  ip- 
fa  erat  efficaciter  volitura  in  temporc  ;  &proptc- 
rea  voluit ,  dccrevitque  in  ffiiernitate,  citra  om- 
nem  arbitrii  creati  Ja:fionem  ,  ut  nec  Isditur  pcr 
concurilim  ci  exhibitmn  in  tempore  .  Ciim  itaqug 
dicitur  in  argumento  ;  fuere  jllis  velita  efficaciter 
media  ad  fincm  ;  crgo  pariter  &  intentus  fuit  ea- 
dem  cfficacia  ipfe  finis  .  Refponfio,  ex  efficaci  vo- 
litione  finis  licet  utique  inferre  perinde  &  ipfa 
media  efle  intenta  ;  fednon  i  converlb  :  Nam  hsc 
media  non  habenc  ordincm  naturalem  ,  &  necefla- 
rium  ,  nec  fui^t  connexa  cum  fine  ,^nifi  ex  Dci  vo- 
luntate  libere  ,  &  contingenter  ita  ordinante  ;  ita 
mirum  non  eft ,  quibufdam  Deum  voluifle  cffica-  r''»-^'^^*» 
citer  finem  ,  &iionadeo  intenfa  mcdia  ;  quibul- 
dam  vero  contra  magnam  gratiam  ,&  non  finem 
voluntate  beneplaciti ;  quanquam  quod  hi  a  fine 
exciderint ,  eis  pocius  fit  imputandum  ,  quam  lar- 
gitori  donorum,qui  quantum  eftcx  parte  fui,vult 
omncs  falvos  ficri  . 

Ad  ultimum  eft  relJ5onfiocxMagiftro,i.<^//A47. 
cap.  i.&  2.  prccepta  ,  &  prohibitiones  in  Icge  di- 
yina  ftatutas,  non  efle  Dei  voiuntatem  benepiaci- 
ti ,  fed  figna  duntaxat  voluntatis  ejus  (  dc  qua  re 
infra  artic.  1 1.  cJ*  1 2.  )  porro  voluntatcm  Deieffi- 
cacem  unam  elfe, cui  rcfifti  non  poteft,  femperque 
viflricem  triumphare  in  omnibus,  qua;  voluerit; 
atfigni  voluntatcm  efCc  multipiiccm  juxta  illud 
Hfalmi  iio.  Ma^jia  opera  Domini  exquifita  in 
onines^vo/u^nares  cyV/x.Quamvis  autem  peccanlcs, 
Deique  mandata  tranfgredientes,  contraDei  vo- 
luntatem  in  legcexpreflam  faciant  ;  in  ipfis  nihi- 
lominusDei  voluntas  adimj5lctur,ut  w/>o,i3' />;£•/- 
fahili  modo  (  inquic  Auguftinus  in  Enchirid,  cap. 
1 00.  )  nonfiut pr.-eter  ejus  '.oluntatem.,quod  etiam 
fit  coiitra  cjusvo/uiitatei/t :  quia  nonfieret .,finon 
fineret ,  nec utique  nuleKs finit ,  fedto/ens ;  necfi- 
neret  bonus  fieri  nia/i: .,  ni/i  omnipotens  etiam  de 
lua/is polfet  facere  ber.e.,hencutens  ma/is.,t<inquam 


ijlnfoliitionf  V. 
Ad  primum  di- 


i 


celfario  eveniret  quicqui JDeus  etiam  ipfa  nolente  fumml-  bonus  ad  eorum  damnationem  ,  quos  jufle 
efficaciter  decrevifret;nihilominus  non  efthic  fup-  /'r^</t-/r/;;rti7'/</'//a/A7w.  \'o!untasigiturDei  gter- 
pcfiti®  antecedcns ,  fed  concomitans  ;  nullum  fci-  na  lcmpcr  impletur  dc  Iiomine  ,  etiamfi  fiiciat  ho- 
licet  prajudicium  inferens  iibertaii  creaiK:  quem-  it>o  contra  Dei  volnntatem,  non  cfficacem  ,  &  be- 
admodum  &nihil  laditur  ob  concurium   in  tem-      replaciti,  lcdcontra  vohintatcm  figni  . 

ARTI- 


Tomns IPafs l Quajlid XIX.  Art. VlL 

c  u  L  u  s    vir. 


De  reruni  prfn» 


^tiJcen, 
i.n.ii' 


I.  fCll. 
fiipra. 


A  K  t  I 

Utrum  voluntas  Dci  fit  mutabilis  .. 

'     '     '    .■\ 
"Vo^or /ocis :'!/ wurgifje  cisatis.  S.    Thoni.  \.  p. 
quxft.  19.  avt.  7.  T>e  his  <!cium  fupra  q.  y. 
per  totiim  ,  &  q.  14.  art.  15. 

VIDETURDei  voluntas  efle  mutabjli.ijnam 
4.  Reg.  f(;/'.8o.Scribitur  ,  Deum  manHafTe 
Ifaia:  Prophetx  ,  ut  annunciaret  EzechiK  Rcgi 
2grotanti  ,  mortem  fibi  jam  imminerc  ;  &  poft 
modicum  temporis  ad  Regis  ipfius  prsces  latam 
jTiortisfenten*.iam  rcvocafic^ac  fuperviflurum  an- 
nisquindscim  pradixiffe^quod  &faftum  eil  ;  igi- 
tur  Dei  voluntas  tali  in  eventu  videtur  pafia  mu- 
tattonem  \  cum  quod  prius  voluit ,  poftea  nolue- 
rit . 

Prsterea  Pr«cipienti  Deojonx,  ut  ediceret 
Ninivitis  corum  fubverfionem  ,  Profcta  refra- 
gatuseft,  de  reievcntu  dubitans,  ut  ipfemet  te- 
ftatur  Qi.\).j^. Propter  hoc^mc\\x\fn%,pr ^oceupavi ,  ut 
fugeremin  Tharfis  '^fcio  enii»,  quia  tu  Deus  cle- 
fnens  (^  mifericurs  es .  Si  autem  Dei  voluntas  fo- 
ret  immutabilis  ,  nulla  caufa  occurrere  potuiiTet 
Jona;  diibitandi  ,  an  liia  pr«di(ftio  adimplenda  c^- 
fet ;  igitnr  videtur  Dei  voluntati  obvenjre  pofie 
confilium  novum  ,  ac  exinde  mutare  fentCHtiam. 

Prcterea  ,  Non  eft  intelligibilis  tranfitus  de 
contraditlorioin  contradiiSorium  ,  Bulla  intelle- 
i,»5»j/jtf,  fta  inextremis  mutacione  ;  (ed  Dei  voluntas  ab 
Kterno  non  eratcreans  mundum  ,  &  in  tempore 
eft  creans  mundum  ;  ergo  alterum  extremorum 
oportct  mutatum  efle.  Mundus  nullam  fubiit  mu- 
tationem.-quippe  qui  nihilerat :  igitur  m,utata  efl: 
Dei  voluni.as . 

Neque  fatisfit  diflicultati  dicendo  haud  pafiam 
effe  mutationem  ,  eo  quod  Deus  eadtim  volunt ate 
antiquanovum  in  tempore  creavit.  Nam  etfiea- 
demcxtiterit  voluntas  volensin  acternitatemun- 
dam  conderc  in  principio  temperis  :  tamen  in 
flEternitate  Bon  habiiit  tendentiam  illam^perquam 
ex  nihiloproduftus  cftintempore  ,aIioquin  /em- 
per  effeftus  extitiflet,  coasvus  rcilicet  voluntati 
tendenti  in  ipfim  ;  igitur  tali  in  facle  voluntas 
aliquam  fubiit  mutationem. 

Prxterca,  VoluRtas  divina  prior  efl:naturaliter 
fuo  a£lu  :  &  quatenus  fub  aftu  intelligitur  perin- 
de  prior  cft  tendentia  in  objefta  :  igitur  cura  ope- 
rationem  fuam  elicuiife  ,  &ea  mediante  in  hjec, 
aut  illa  objeifla  tcnderc  intelligitur  ,  jam  mutata 
eft:igitur  JDei  vohintas  nonefl;  immutabilis.  Pro- 
batur  affumptum  :  illud  mutatum  effe  dicitur  ,de 
quo  verum  cilaliter  fe  habere  nunc,  quam  prius: 
ied  divina  voluntas  in  figno  priori  non  intellige» 
baturoperans  ,&  poltea  ell  operans,  ncc  tenderc 
inobjefta  extrafe,  &  exinde  tendere  in  illa  '■  ergo 
mutata  videtur . 

CoNTRA  ,  ''Porro  Triumphator  in  Ifrhaehton 
parcet ,  iff  ptenttudir.e  noK  fle^etur :  neque  enim 
honio  eft^ut  agat  potniientiam',i.\t  Samuel  ad  Sau- 
lem  ,  annuncians  illi  ,  decreviffe  Deum  propter 
peccata  auferre  ab  eoRegnum  Ifraeliticum  de- 
crcto  immutabili :  i.  Reg.cap.  i^.  nullam  igitur 
Dci  voianta.s  fnbire  potell  mutationem. 

RESHOKDEodicendum.Dei  voluntatemeffcom- 
nino  immutabilem  .  Etenim  vohintati  divinae  fta- 
tuenti  lcges  univerfales,  fecundum  quas  funt  fe- 
■■end<iiudic!a  decafibus  particularibus,  ut  omnem 
fiKaliter  peccatorem  efje  damnanJum:  (!f  finaliter 
j!(flum  chy.ificanduni  ,  i^  omrem  glorificandum 
Ttmus  I. 


I.ilia.jo.q 
tsem 


33.  ubi 


Miftcll.  qq.  q, 
(.  n. i^. 


-j.  dift.  45.J.1. 


«5» 

prius  efiegratificandum ,  &  alia  id  geflU-* ,  quibus 
pro  prafcnti  providentia  rerum  univerfitas  regi- 
tur:  &fecundum  quos  cafus  particularqsjudicanT 
tur;divina3,inquam,voluntaticas  leges  univerfale? 
fancienti,atque  omnia  juxtaillas  reftifiimi  judican- 
ti  ,omniaque  circa  futura  ,  &  agibilia  in  cBternita- 
tc  efficaciterdecerncnti ,   nihil  penitus  occurrerc 
potefl; ,  propter  quoJ  molius  judicet  mutandum 
efle  confiIium,alias,  aut  contrarias|legesferendo, 
aut  contr*  ,  &   pr«eterf  iiks  judicando  ia  cafibus 
particularibus  ;  igitur  fecundum  ha:c  ipfa  eft  om-. 
nino  immutabilis.  AflTumptum  declaratur  ;  quia.. 
etfi  Deus  abfolut^  potuilTet  alias  legcs  uni  verfales 
ftatuere  ,  quibus  creaturae  regerentur  ,  &  judica- 
rcntur  ;  atque  eo  in  cafu  pcrindejufts ,  &   re<?ta;' 
ili«  fuiffent ;  fiquidem  omnis  re^titudd  eft  a  fum,- 
ma  divina:  voluntatis  rectitudine;undeAnfelmus,-| 
Profol.cap.  I  J.///udfolum,mqu\t,  efijufium,  qaoii 
•vis-.nonjuftum  ,  quod  non  vis :  tamen.de  fa6to  has 
clegit,  ftatuitque  ex  omnibus  poffibilibus  ,qua  al». 
intelledlu  voluntati  prseoftendebantur  ;  igitur  nJT^ 
hil  noviobiici  poteft  illi,und«judicarequeat  mu- 
tandascffe  jam  fancitasleges^acftatutadccrera;,, 
ergo  fi  in  aliquo  cafu  quicquam  contra  ,  a.ut  prg-' 
tereas  leges  evenire   videatHr,  non efl  profeflo^ 
quia  de  mutatione  aliqua  voluntatis  defcfndat ,  &,| 
oriatur,  fed  quoniam  per  eandem  immutabilenir', 
voluntatem  inieternitate  ita  ftatutumfuit,  immu-'" 
tabiliter  rerum  deceinenteinmutationcm,  &  a  le-./ 
gibus  univerfalibus  quofdam  ex  llberaiitate  ,  &' 
rctFtitudine  excipientem  cafus  ,  atque  perfbnas:  ■• 
variatis  ergo  qualitcrcunque,&  quibulcunque  re- 
bus,    nulla  obveriire  poteft  variati©,  &  mutatio- 
voluntatiqua^cunque,  &  quomodocunquc  futura. 
in  aiternitatedecerneDti .    Quemadmodum  eniro\ 
noseadem  irivariata  voluntatia  potentia  vellepaf^-: 
fumas  quailibet  volibilia  non  includentia  contra- 
diclionera  ,  id  cft^contrarie  ,  &  contradi£tori^  jff .  & i. dift. ^?. 
vifim  ;  jj^.quoniam  velle  divinum  non  differt  a 
potentia  volitiva  ,  eftque  ejulilem  ambitus,  ac  fl-;^ 
limitationiscum  illa,  fe  fe  cxtendi^ad  emnia  vo- [ 
libilia  divifim  ,  ac  ftante  ejus  invariabili  entitate»  \ 
attingit  atque  vulcomnium  variabilium  mutatio- 
nem;!ed  videnda  cit.quaft.^.pro  exa6liori  horum- 
intelligentia . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum,&  fecundumeft 
hffic  refponfio  :  aliquid  ell  futurum  refpeftu  cau- 
farum  nat»;ralium  ,  fi  viresfuas  exerere  permit- 
tantur:  aliud  vero  cft  futurum  ,quoad  caufasfu- 
periores:  &  quia  inferiores,  &:  naturales  caufse 
impediri  poffunt  afuperioribus  ,  ideo  quodrefpe- 
ttu  harumeft  futurum  ,  eft  fimpliciter  tale  ;  con- 
tra  vero  non  fimpliciter  eftfuturum,  quod  ficri  Mirc«ii. ^^.s. 
potcft  a  caufis  inferioribus,qus  vinci  ,  &  fupera-   cii-n.Mi 
ripoffunt  cauCalitate  fuperiorum  caufarum  .  Ita- 
que  adpropjfitum,  Rfgi  Ezechia  moriendura 
erat  juxta  llai*  vaticinium,  quia  cau.'»  naturali-  "KtVhkMV^ 
ter  agentes  ad  vita:  corporalisdellructionem,  rc-J.   (.)l_  LaJ^ 
vera  illi  mortem  attuliflentjat  quia  Deus  in  a»ter-  .      Lj^^^ 
nitate  prsvidendo  orationem  ejus,  decreverat  f«  ^^  **'^*'^^^ 
inferiorcscaufasimpcditurum,  id  defaflo  evenit,  v'V^W»».iH^'  * 
quod  &  ipfi  .Tjgrotanti  per  eundem  Prophctam 
nunciari  voluit .  Nulla  eft  igitur  hic  divins  vo- 
luntatis  mutatio;quia  utrumque  in  sternitate  vo- 
luit ,  nempe  edici  quid  caufa:  naturales  in  f«  effe- 
ciffent,  &quidipre  tlTet  fai5lurus  ,  earum  caufa- 
rumvimnedum  retundendo  ,  fed  prorfus  impe- 
diendo  .  Ita  etiamjonae  rcvelavit  Deus,  quod 
Ninivitarumdemeritis,ac  lceleribus  rependi  jufte 
debuiffet,  ipfeque  r«  ipfa  intuliffet ,  ni  illi  in  ini- 
quitatum  fuarum  confeffione,  &  panitentia  fa- 
ciem  ir«  cja*  prsoccupare  maturaflent  .  Et  pri- 
I  i  s  mum 


Bererum  pria- 

..cipioq.  ?.  n.i , 


5.<li(l.  21.$. 
quxjtieu.m . 


DerCTilniprin- 

cipiaq.  ^.  cic. 

•5i- 


S.dlH.  1.  q.i. 
i.  Ad  prittmm 
frincifaii . 


De!f*rum  pf  in* 
cipie  q.  <■  B^i. 
&  rxaAia»  n. 


^■dill.  I.  q-2< 

•Vf'  «f  •-■/ 


»5* 

inumqulJemquod  (cUlcet  Civitatisdemeritaexi- 
gebant ,  Dciis  Propheta  revelavit ,  nec  Ipfe  quid- 
piam  de  tali  dcmeritorum  illorum  coexigentia  du- 
bitavit ,  neque  in  hoc  mentitusfuit;  fed  minarum 
intentatarum  executionem  ipfum  ad  tempus  late- 
re  voluit ;  itaque  de  ca  re  anccps  ,  &  dubius  recu- 
fabat  annunclare  ,  qux  illis  imminerfnt,  mala; 
idcoque  prsoccupavit ,  utfugeret  in  Tharfis,at- 
que  ita  ejus  prophetia  comminatoria  duntaxatfu- 
it  .  Sedquando  Deusprcdicit  cxecutionem  Cun. 
rumdecrctorum ,  cum  caufa  illa  omnipotrntiiTi- 
rna  nequeat  impediri,  id  infallibilicer  cvemt  ,  ut 
translatio  regni  Ifraclitici  de  domo  Saulis  in 
David ;  &  eum  /faia  vaticinatus  e(l ,  cap.  7.  Ecce 
t^'hgo  concipiet^^ pariet  Filiuw^Bi.  alia  innume- 
ra  perfanftos  Prophetasannunciata  ,  uti  promif- 
fa  fuere,ita  evcnerunt,  acevenient  quw  adimplen- 
da  fuperfunt. 

Ad  tertium  refpondeo  fic  :  agens  liberum  ea- 
dem  volitioncantiquapotefteffe^umnovum  pro- 
duccre  pro  tunc  ,  proquando  vult  effeftum  no- 
vum  efl*e :  nec  enim  oportet ,  ^\  in  «ternitate  vult, 
&  non  poteft  de  novo  aliter  vclle',  efftfium  exi 
Hcre  fu^  caufs  coasvum.  Sicut  ntc  ell  necefTa- 
rium  in  creatis  ,  volentem  aliquid  velle  pro  co 
tunc,in  quo  elicit  voiitionem  ,  cum  manifeft^  pof 
fit  effe  volitum  pro  tempore  fequenti.  Et  fi  eadem 
volitio  immutata  per/evcraret,  ipfaque  daret  ejfe 
rcale  volito,  illud  repraEfentarctur  tempore  op- 
portuno ,  citraomnem  caufa  fu«  mutationem. 
Kam  adabfolutum  in  caufa  ,  fcquitur  abfolutum 
in  efFeftu;  &  m  efFeftu  primo  eft  rc/peftus  ad  cau- 
fam  ;  &exindc  fi  caufa  queat  novum  refpeftum 
fundare.ultimo  ipfa  refcriur  ad  effeftum  ab  fe 
produftum  ;  fed  haec  conditio  non  habet  locum  in 
fummo  fimplici ,  &  abfblutS  neccfTario  ;  itaquc 
tantum  ad  pofitionem  creatur«,fequitur  refpefius 
realis  ad  creatorem,  fcd  in  ifto  nulla  eft  relatio  ad 
creatutam  ,  rifi  rationis.  Sed  erat  inftantia;qui* 
C  efifeftu J  eft  in  teftipore ,  &  fuit  volitus  in  astcrni- 
tate;ergo  eft  uova  tendentia  caufjc  in  ipfum  ;  alio 
quin  fempereffeclus  fuiffet  .  Refponfio:  qulcquid 
eft  in  Deo  intrinfccum  ,  &  perfeftionis  eftin  ipfo 
neceffario ,  &  in  aeternitate  :  fi  itaque  hasc  tenden- 
tia  nova  eft  in  ipfb  ,  eaque  poteft  carere  ,  utpote 
libere  pofita  ,  efrenequit  illi  intrinfeca  ;nonergo 
aliud  effe  videtur,  nifi  aftus  voluntatis  divinse, 
quatenus  connotat  effe  reale  alteriusa  fe  in  tem- 
pore ;  &  hoc  eft  quod  intelligere  videmur  in  Dci 
voluntate ,  quatenus  vult  hoc  ,  &  non  oppofitum, 
&  in  tali  i;emporc.&  non  alias  ;  hj  enim  determi- 
rationes  ,  ut  a  nobis  apprehenduntur,  non  funt 
rciliter  in  voluntate  divina  ,  fed  realiter  in  crea- 
turis  ,  que  per  \lhme//lt  reale  accipiunt ,  &  fecun- 
diimracionem  in  voluntate  Dei :  de  quo  etiam 
a6lum  eft  fupra  aniculo  j. 

Adquartum  ,  negandum  eft ,  Dei  voluntatem, 
ut  prior  eft  naturaliter  fua  operatione,&  median- 
te  ea  prioretiam  tendentiaiHobjefta,aliquam  fu- 
bire  mutationem  .  Et  cum  probatur:quia  in  figno 
pofteriori  intelligituropcrans  ,  &  tcndensinob- 
je6la  ,  &  non  prius  .  Rcf|)onfio  ;  in  fignopriori 
apta  nataeratoperari,&  tendere,  quiaoperatio 
prafuppcnit  adlum  primum  cffcntialiter,  a  quo 
iit .  Falf<»igiturdiceretur  tunc  non  operans,  quia 
ut  oportuit  pr«exactum  effe  aftum  primum  ad  fe- 
cundum,  itainco  figno  voluntas  nec  eft  operans, 
nec  iion  opcrans  ,  fed  tantum  a^us  primus  ;  dun- 
tajiatautem  in  cofigno  ineftprivatiodenominans, 
pro  quo  debcrct  ineffe  forma  oppofita  ,  &  non 
incft  ;  cum  igitur  nufquam  intelligibiiis  fitaftus 
primus  in  Deo  ,  carens  aftu  fecundo  ;  ncc  aftus 


Summajoannis  Vuns  Scdfi. 


primus  mtelligitur  privttus  operatione  ,  nec  mu- 
tari  fubinde  per  ipfam  opcrationem  in  fTgno  poflc- 
riori  elicitam . 

ARTICULUS     Viri.] 

Utrum  voJurtas  Dei  necefTitatem  rcbus 
vohtis  imponat . 

DocJor  de  reruf»  principio^q.^.  artic.  t.fe&.  5.1; 

dip.li^.in  RepoYt.ihidem  dift.^o.S.Thom.i.p. 

qna]}.  rp.  artic.  8. 
'De  prima  rtidice  contingentium  opportitne  acium 

ad  ir6c.  ig.  q.  14.  illincergo  diUa ,  (juntenut 

hiic fpeBant  ^  Vf/ ai  articulum  fequentem«c- 

cerfenda . 

VIDETUR  Dci  voluntas  rebus  volitisom- 
nino  necefTitatem  imponere  .  Nam  ex  di- 
€i\sfupra  artic.6.Dei  vohintas  in  iis,qua5  effica«i- 
ter  decrevit.ciim  fit  omnipotentiffima ,  &  in  impe- 
dibilis  ,  omnino  adimpletur:  Sed  caufa  fuar  virtu- 
te  vincensomnia,  quodlibet  i  medio  tollens  im- 
pedimt-ntum  ,  neceffario  ab  fe  volita  ponit  in  efre; 
«rgo  Dei  voluntas  rebus  volitis  necelfitatem  im- 
ponit  . 

Praterca,Dei  volunfasaftu  «terno,  atque  im» 
mutabili  vult quicquidfibi  vellc  libuit,&quidem 
omniafunt  volita  pro  determinato  nunc  ,  ita  ut 
nec  antea  ,nec  poflf^a  :  Sed  Ci  ea  volitione  aBterna 
volitis  nulla  neceflitas  impofita  fuiffet ,  profefto 
fieri  poffet ,  ut  vel  omnino  non  effent ,  vel  faltem 
in  z\io  nunc  ab  eo,  inquoefTe  reprscfentandade- 
terminatum  erat ;  igitur  cam  impoffihife  fit,alitcr 
omnia  evenire,  ac  flatutum  fit,eftipfisper  talcm 
determinationem  impofita  neccffitas.  Nam  non 
aliter  intelligi  conMngenter  ,  &  non  necefTario 
evcnirc  qucunt ,  nifi  per  novam  volitionem . 

Confirmatur,  fi  res  in  etcrnitate  volito!  non 
neceffario  evenirent ,  ex  determinatione  divinj 
volitionis  ;  igitur  contingenler  evenirent ,  ac  per 
confcqucns  poffent  aliter  evenire  ;  igitur  divinas 
praefcientiaB  poffet  fubefle  falfitas,  &  deceptio  . 

Prjterea  ,  Illud,  quod  habet  nccefntatem  ex 
priori,  eft  neceffarium  abfblut^ ,  ficut  animal  mo- 
rieft  nccefTarium,  quia  eft  ex  contrariiscompofi- 
tum  :  Sed  res  creatx  a  Deo  comparantur  ad  vo- 
luntatem  divinam  ,  ficutad  aliquid  prius,a  quo 
habent  neceffitatem;cumhac  eonditionalisfit  ve- 
ra  ;  fi  aliquid  Deus  vuJt,illud  eft:  omnis  autcm 
conditionalis  vera  ,  cft  ncceflaria  ;  fequitur  ergo 
quod  omne,quod  Dcusvult,  fit  neceflarium  ab- 
folut^  . 

CoNTRi»  ,  Si  di  vina  voluntas  neceffitatcm  rc- 
bus  voIitisimponeref,jam  nihilcontingenter  cve-  1 
Diret  in  entibus ,  imo  omnia  effcntfutura  ,  juxta  { 
neceffitatem  ipfis  impofitamcfTendi  ;  nullus  ergo  j 
t6tus  foret  Iaude,&pr«mio  dignus,aut  poenaul- 
la  puniendus,   quippe  qui  aliter  poni  ncquirent; 
nonergo  effent  virtutes  ,  &  vitia  ,contra  commu- 
nemomnium  fententlam  ,&  naturasinftinctum;  & 
omnis  denique  poli  tia  deftrueretur,quia  non  opor- 
terct  confilium  caperefupereventibusfuturorum, 
quae  quacunque  confultatione  ,  &  negotiatione  ad- 
hibita  ,  aat  contempta  ,  perinde  fuccederent . 

Respondfo  dicendum  ,  Dei  voluntatem  rebus 
volitis  minime  nccenitatem  imponere.  Qua  folu- 
tioquanquam  evidens  effe  poffit  ex  iis  ,  qus  art. 
j;.  cjUisRionis  i^.taita  ,&  declarata  fuerurit ;  ad 
uberiorcm  tair.cn  veritatis  ne-ccfurie  juxta  atque 
laicntis  declarationem,  &  in  qua  acutifTimi  Phiio- 
fophorum  qffcndtrunt,  addendum  &  ulterius  pns- 

bandam 


S.  ThoiB*  ter- 
lium  riiacifa* 
lc  hic  • 


i.Report.<lift. 


Videndas  Aii- 
giiUinus  «.  <ie 
Civifa  cajp.^.  * 


Tomus  l  Pars  IQualiio  XIX.  Art  VIIL 

banclam  concliifion-rn  primofic;VoIuntas  Dei  eil 


[i^n?'^-uppirV  ^^"'a  rerum,  ex  d^ais  (bpra  ,  an/c.  4.  nequire  aii- 

Jirfuni  ex  dic.  tem  primum  eflecaufam  naturaiiter,  &neccfrar!o 

S^Tm'.^;  producentem  alia  a  fe  ,  oflenfura  eft  -«mV.g.  quia 

!.->,:. M"»".!;.  neceffitas  producendi  rem  e.vtra  ,  ciim  ponat  dc- 

«rumi^v^iir-  pend^ntiam  in  producente  ;  magisnccefTarium  a 

t.itedivi«.ieft,-  minus  necefTario  dependeret  ,  quod  pland  impli- 

IioFTiiciemiV  ^*'^ '  ergoquanto  major  efl  dependentia,  tanto 

orirar ;  t:.meu  major  neceflitas  :  ubi  ereo  perinfinitam  rationem 

Mtcmporeac-  tollitur omnis  dependentia  ,  per  infinitam  ratio- 

rjs lihero» eju-  ncm  toilituromnjs  neceflTitas.  Sed  fecandiim  quoJ 

iimuic^^ju/k  a  pruducente  elonganda  efl  neceffifas,  ineodem 

»ni  cum  ipfi  gradu  adflruitur  ,  &  flabiiiturin  ipfo  Iibertas:igi- 

»rOTi»iairu  fij-  turoportet  Ueum  producere  res  omnes  extra  fc 

BKitioiiem  .     pgr  infinitam  rationem  independentls ,  &  liberta- 

tis,  qua  major  excogitari  non  potcfl  :  fed  major 

eft  libertas  in  agentc  ,  quod  potefl  producere  ,  & 

non  producerc  o-qualiter  pro  omni  »ukc  divifim  , 

&  ante  ,  9:  pofl  ;  &  in  omni  penitus  nutCy  qii.i(n 

fiadaliquod  iflorum  effet  deterrninatum  ;  ergo 

ifte  mojus  produftioniscfl  in  Deo  ;  non  igitur 

aufertur  contingentia  inrehusexpartediving  vo- 

luntatis  ,ceteroquin  haudfuperfutura  ,  fineceffa- 

rio  agere  extra  fe  intclligeretur,  ntin  incidenti 

«mc.i5.^.i4.aV.extititdecIaratum.  Deinde,  pri- 

ofquam  voluntas  creata  velit  aliquod  faturum, 

cjus  produJlio  pendet  ab  ea  fic,  ut  queat  illud 

velle,  &  nolle  ,aut  non  velle  ;  igitnr  ciim  incom- 

-T-parabiliter  fit  major  libertas  voluntatis  divina:,fe- 

(/quitur  quicquidab  illa  procedit ,  ficuti  eflomnis 

\\  efFeftus  creatus,ita  evenire,iit  Deus  una  ,  eadem- 

'  que  voluntate  poffit  illud  cfficere  ,  vel  non  effice- 

re  in  quolibet  ftnnc  temporis  divifim  :  Acius   au- 

tem  volendi  in  Deo  ,  eft  idemquod  potentia,  & 

ejuldem  ambitus,atqueafpe(ftus;ergo  ficuti  creati 

voluntas  non  mutata,potefl  velle  de  omni  re  ,  an- 

tequamfit,quidquid  fibi  Iibaerit,proquolibet//«Afc 

divifim,  ita  divina  voluntas  uno ,  sterno  ,  immu- 

tabilique  aclu  volendi  potefl  velle  ,&  reipfa  vult  ; 

nt  fit  velle  Dei  hoc  efle ,  &  nolle  illtid  efie ;  velle 

quod  (it  intali»/r/7c,  n»Ile  quod  fit  in  iI16",  fed  in 

«lio  ;  igiturimmutabilitas  voluntatisdivinae,  & 

identitas  cum  fuo  aftu  volendi ,  refpeflu  effeflu- 

um  producendorumin  aIiquo»«»c  determinato  , 

non  tollitcontingentiam,  imoflatcum  utraque 

parte  contradiftionis,  pro  omni  nunc  divifim: 

Velleenim,  &  nolIe,qua6  idem  funt  in  Deo  ,  funt 

nomina  dicentia  refpeftum  ejufdem  diwxm  velle 

addiverfbs  effe^lus;  ij  autem  rcfpe^Jius  realiter 

funtincreatura  »  &lecundum  rationem  in  iJeo  . 

Poftrerao,  in  creaturiscfTentialiter  ordinatis  af- 

pcftus  caufag  fuperioris,  ut  fuperior  eil ,  non  de- 

ftruit  af[3cftum  caufas  interioris,  ftcundiim  quod 

inferioreft;  imo  conformi  modo  caufa  fuperior 

inferiori  cooperatur;  &  ita  fblcum  homine  homi- 

nem  ,  cum  bove  bovem,  cum  planta  plantam  pro- 

ducit :  Deusautem,  ut  volenseft  prima,  fupre- 

maque  omnium  caufa;  ergoquatenus  talis  caufa 

non  adimit  a  caufis  inferioribus  proprium  caufan- 

di  modum ,  fed  magis  firmat ,  ftabilitque  ,  coop»- 

rando  illis  in  fuoordine  :  nempe  cum  neccfTariis 

Juxta  earumnaturam  ,cum  contingentibusfecun- 

dum  proprium  earum  modum ,  falva   fcilicet  li- 

bertate  ipfarum  .  Qu^emadmodum  cnim  divinus 

intuitus  videt  utramque  partem  cnntradiftionis 

fimul ,  non  quidcm  fimul  efTe ,  feJ  fimul  forc  pof- 

fe  ,non  conjunftim,   fcddivifim:  fic  &  voluntas 

divina  unico  vellc  immutabili  fertur  fuper  utrum- 

que  cxtremum  eontraclittienis ,  ac  vuit  volens  ea 

fimul:  non  fani  fimul  elTe  ,  ftd  fimul  vuk  fore  pof- 

fc  ,  non  conjunftim  ,  fcd  divifim  .  Et  ficut  divinu» 

inttiitQs  videt  caufarum  cofltingcmiatnj&cfTcflus 


Si  Thom.  hie 
iitfilittione.id 
k  iiiipfum  in" 
&a  tu.i]'.art~}. 


I.dili.  t.  q<f. 


«55 

ex  cis  contingenter  futuros :  fic  diviuum  velle 
vult  caufas  creatas  contingenter  agcre,&  effeftus 
contingenter  evenire  ,  vel  neceflario,  prout  cujuf^ 
quecaufxnatura  poflulat  :  caufis  igitur  liberis 
nullam  divina  voluntas  imponit  necefTitatem:imo 
quacunque  ab  ipfis  liberd  producuntur,  potue- 
runt  non  volita  ,  ncc  fubinde  produfla  fuiffe  . 

At  aliqualiter  rem  hanc  declarantes,  putanc 
nonpropterea  effei5lusaDeo  volitos  contingcn- 
tcrevenirc,  quia  eorundemcaura  proximae  (unt 
CQntingentes,  fedmagis,  quia  Deus  voluit  cos 
contingentcr  e venirc  ,  ideo  illis  producendis  con- 
tingentes  caufas  prsparaffe  :  opinantur  ergo  cau- 
fam  adarquatam  hujus  rei  refundendam  effe  in  cf- 
ficaciam  divina;  voIuntatis.Cum  enimaliqua  eau- 
fa  efficax  fucrit  ad  agcndum  ,  effeftus  confequitur 
illam,n«n  tantLimfecundum  id,  quod  fit,  fed  etiam 
fecundum  modum  fiendi  .  Porrodivina  voluntas 
eft  caufarum  efficacinima  :  igitur  quascunque  ab 
eafiunt,  eo  modo  necefle  eftevenire,  quo  Deus 
vult  ea  fieri .  Vult  autem  qusdam  fieri  neceffario 
quasdam  contingenter  ,  ut  fit  ordo  in  rebus  ad 
univerfiperfcftionem:  &  ideo  utrifque  refpeftivi 
cffeflibus  proprias  caufas  preparavit :  ex  quo  re- 
Sti  intelligitur  caufis  liber^ ,  &  contingenter  ope- 
rantibus  nullam  a  prima  caufa  impofitameffene- 
ceffitatem .  Contra ,  eandem  efficaciam  divina  vo- 
luntas  haberct,  fi  perimpoffibile  ad  extra  libera 
non  effet :  fed  tuncnulla  fubfiftere  poffet  libertas 
in  caufis  fecundis  ,  ut  qua/?.  1  /^.an. :  i.ift  incidt»- 
ti .,  declaratum  fuit :  ergo  quod  libcr^  quaedam 
fiantinentibusnonpcndet  abeflicacia  caufaspri- 
mae,  fed  ex  ejufdem  infinita  rafione  libertatis  . 
Deinde  i\  ab  efficacia  infinita  primae  eauf«  eft  in- 
fallibilis  futuritiu  rcrum  quarumcunque  ,  &  fubin- 
de  fcientiacertiffima  de  ijfdem  :  igitur  nihileftin 
poteftate  caufat  fecundac  fic  ,  ut  ab  ea  ficri ,  &  non 
fieri  queat,  txarticulo  enim  6.  Dei  eflicax  volun- 
tasfemper  ncceffarioadimpletur  ,  quippe  cuirefi- 
fti  non  pofsit;ergo  Deo  cfficaciter  prasdetcrminan- 
te  volitionem  meam  hodie  futuram  antecedcnter 
ad  meam  voluntatem,  jam  ipfe  liber  nonfum  td 
poncndum  oppofitum  ejus :  ergo  is  aflus  non  eft 
mihi  imputabilis ,  cum  per  necefsitatcm  ,  antece- 
dentem  voluntatis  mex  deliberationem  compel- 
lar  illum  ponere  in  effe  .  Nam  ficuti  non  eftin 
mea  poteftate  Dei  decretum  eflicax  praEveniens  j-t »'•"■'»  <//«»» 
mex  voluntatis  determinationem  :  ita  nec  in  mea  S^ffi.»^"l';^; 
eft  poteftateillud,  quodcxinde  neceffariofequi- 
tur  :  Gcuti  neceffario  e venit  quod  Deus  eflicaciter 
fierivult.  Denique  ,  Deumvelle  quofdam  effe- 
flusliber^fieri,  &  alios  necefsario  evenire ,  ac 
utrifque  congruas  caufas  aptafse.non  eft  ftatucre  , 
autordinarecffcfluumillorum  futuritionem,  fcd 
duntaxat  antccedenter  ,  &  veluti  in  aftu  fignato 
ea  decernere  ,  quatenus  volendo  caufas  fecundas 
liberas,  vultea  omnia,qua!  fiint  inpotcftate  ipfius 
antccedentcr:  icd  ex  eo  non  fequitur  illos  effeflus 
efse  futuros.  Nam  Deus  volcndo  voluntatem  li- 
beram,  antecedenter  voluit  omnia  opera  refia 
quai  ab  illa  proficifci  potuifient ;  &taraen  eve- 
niunt  multa  mala  opera  :  igitur  ex  eo  quod  Deus 
aptaverit  effeflibus  contingcnter  producendis 
caufasliberas  ;  necij  ccrtofuntfiituri ,  nec  pr«- 
fciuntur  a  Deo ,  nifi  ipfe  in  eadem  caufirum  pr«- 
parationeuna  quoque  voluerit  illorum  futuritio- 
nem  :  &  tunc  ftat  ratiojam  fafta  ;  quia  non  erunt 
inpoteftatecaufarum  fecundarum;  vcl  fi  itt  non 
funt  praedcfiniti.nonccrtoa  Deofciuntur;  quia 
tamum  voluntatc  antecedente  voliti :  prxflat  cr- 
jo  conccdere  a  Deofuiffe  determinttos  in  «ler- 
aitateunacumcreata  vojttntate  inilU  virtuali- 

ter. 


^.Exprimttyi*' 
Cr  }»Kt»rtciny 
dum  ,  9"  %•  Std 
quart  i»  fohtn» 

tAtt  STI»t»  . 


,  dift.  17.  q.j. 


J.dil^.  37.  q,  3. 
$.  Ai  foi»ti»mi 
iUrum» 


tatnn  • 


\ 


1«! 


%\ 


*54 

ter,&  emiflcnter  contcnta  ,  atque  ita  (klva  pro- 
ximKcaufsE  Iibcrtnte  ,  ceito  d.-vin*  piacrcicnti* 
innotuirre :  non  enim  cfl  certa  pravifio  fuairoriun 
in  Deo,  quia  fcit  fe  produxifle  cauias  liberas  ,  &. 
fe  effe  permiiruruni  carum  actus  liberos  ,  /ed  ma- 
giseft  certa  /cientia  illorum  inipfo,  quiafcitre 
coopcraturum  illis  ;  &  ab  eis  omifla  novit ,  quia 
jntelligit  lc  non  cile  Ijfdem  cooperiiturum  . 

AnARGUMEv^TA  .  Primo,  &  fecundo  eadem 
fatistit    refponfione  .   Vcrum    cil  enim  qukquid 
Deus  in  iEternitate  effica^-iter  decrevi;,  inf;)!iibi- 
tcrin  temporc  efle  reprffiilntandum  ,  &cti:un  ne- 
ceflarioncccflitate  confequentix  ,  &  extrinieca  ; 
«bfolute    enim  ,  &  intrinftc^  qua:  contingenter 
iiunta  caufis  Iiberis,ncn  necefsaria  /unt ,  nec  ne- 
cefsario  evcniredici  pofsunt ,  imo  itaeveniunt,  & 
fiunt  ,■   ut  fieri  abibluti^  non  potuifllnt;  igiturdi- 
vina  voluntas  nullam  ejufmodi  effcflibus  intrinfe- 
cam  impofuit  neccnitatem  ,  fed  in  fc  ipliscandem 
*         retinentcontingentiam  ad  utrumlibet ,  ac    fi  per 
impofllbile  .i  divina  voluntate  voliti  non  fuiflent . 
3.dift.i7.q.Un.  Sicut  enim  in  tempore  Dei    concurfus  non    licdit 
"'^'  voluntatislibertatem  ,  etfi  una  cum   ipfa  elHciat 

omnem  illius  efR'5lum,ita  nec  per  decretum  ster- 
num  aliqua  vis  fibi  illata  fuit ;  quia  una  cum  ipfa 
decrevit  quxcunque  erant  ab  ea  in  tempore  efh- 
cienda . 

Ad  confirmationem  refpondeo,  utique  quaeli- 
berefiunt,  aliter  evenirg  potuiflTe.  Etciimdici- 
tur  ;  igitur  ad  Dei  fcientiam  pertinere  potefl  er- 
ror  ,  &  dcceptio  .  Refponfio  :  fi  Dei  voluntas  ali- 
ter  ftatuifllet ,  tunc  non  ift;e  ordo  rerum  praefens  , 
fed  ille  alius  prsfcuus  fuiflct.  Exeoautem  non 
fdqui  Dei  fcientiae  fubefle  ullum  errorem,  &  dc- 
ceptionem  ,  diftumfuit,  r/ux/?.  \^art.  ij. 

Ad  tcrtium  refpondctur  fic  :  Po/leriora  habcnt 
neceffitatem  a  prioribus  fecundum  modum  prio- 
rum.  Unde&ea,  quffi  fiunt  a  voluntatcdivina  , 
s.thom.hic§.  taiem  neccTitatem  habent ,  qualem  Deus  vult  ea 
tvtiHM.  }^j{,gj.g  ^  fcilicet  vel  abfolutam,  vcl  conditionalem 
tantum  ,  uti  eft  in  cafu.  Contra  ,  ideo  qu«  pc^- 
dent  a  creata  libcrfate,fimpliciter  libere  fiunt,  etfi 
a  Dco  praecognita  ,  ac  in  ffiternitate  determinata  , 
quia  habet  femper  potentiam  ad  utrumlibet  ,  ac  a 
lua  libertate  demum  eft,ut  in  hanc  partem  defcen- 
dat  .  Sed  fi  a  Deofueruntprccdeterminati  ij  cflFe- 
ftus  efficaciflime  ,  antccedenter  ad  eorum  pra-vi- 
fionem  ,  quatenus  a  caufa  fecunda  funt  futuri,  jain 
libere  ab  ipfa  non  ponuntur  in  e/Te^quia  ut  taftum 
eft  fupra,nece/rario  funt  penendi  juxta  divinee  vo- 
luntatis  prsefinitionem  ;  crgo  haec  neceffitas  de- 
fcendens  ex  priori ,  non  eft  conditionalis  tantum  , 
fed  ablbluta  .  Refponfio  ergo  eft  ifta  ;  Effeflus  li- 
bere  provenicntes  a  voluntate  creata  ,  idco  tales 
funt  ,  &  dicuntur  ,quia  ut  comparantur  ad  volun- 
tatem  divinam ,  non  refpiciunt  ipfam  ,  ut  caufam 
per  prius  influehtem  ordine  caufalitatis  ,  quam 
caufa  proxima  Influat ,  fed  magis  eft  refpectus  ad 
caufam  fimulcum  principio  proximo  ftatuentem 
eorum  futuritionem  ;  ficuti  una  ab  utri/que  in 
tempore  efficiuntur  . 

ARTICULUS     IX. 

y  trum  voluntas  Dei  fit  m-alorum . 

t)^.ftor  l.Rej^m.diJ}.  Al.q.\.  &  ^.difl.il.q.Vn. 
in  Report.ipldem.S.Tbom.x.p.  q.M^.art.f). 

VIDETURDci  voIuntasefTc  caufi  nialorum. 
Nam  Deus  profefto  vulc  quicquid  facit  ad 
dccyrem  univei^i;  fed  mai»  itr.  fc  habv-nt  ki  rerum 


Stim7?i(S  ]oa7tnis  Duns  Scoti . 


univeifi  atc,  ut.  ex  ijs,qna  bonis  contrapojuintur, 
cxfur^at  dccor ,  &  pulchritudo  Univerfi  ;  ergo 
ojxjrtet  ca  eflc  a  Deo  volita  ,  &  fubindc  per  illius 
voluntatem  caufata  .  Minor  pijlchre  ab  Augufti- 
nodcclaratur  in  Enchijidio  cap.  ir.  l/f  qtui  ^  in- 
quicns  ^rerum  uui-verfitate  ctiam  iiind.^qiiod ma- 
iu»j  dicitur,  bene  ordinattia:.,  ^  ioco  fuopojltutn  , 
cminentius  comnisndat  hona^tit  magis  piactant.,^ 
iaudahiiiorajint^  dtim  comparantur  maiis.  ^'^olun- 
ta5igitur  Dei  eft  caufa  maiorum. 

Prffitcrea  ,  Dcus  cujuslibet  contradl6lionis  de 
Aruriscontingcntibus  iiovit  alteram  partem  de- 
terminatc  futurarn  ;  igiturvult  eandem  dctermi- 
nate  futuram  ;  vult  creo  eandem  determinatc  fo- 
rc;  alioquin  ncccerto  ,  Sc  dctcrminate  noflfct :  igi- 
tur  CLim  novit  determinate  aliquem  efle  perpetra- 
turum  malum,  vult  malnm  illudfieri;  ac  percon- 
fequens  ipfe  eft  caufa  inalarum  . 

Ncque  hs  rationes  eliduntur  dicendo  ,  Dcum 
non  veile  mala  ,  fed  tantiim  ca  fieri  permittere  . 
Nam  fi  mala  fieri  permitcit  :  igitur  aut  volendo, 
aut  noleijido  permittit.  Si  volens  permittit:  igitur 
ejus  voluntas  eft  malorum  .  Si  nolens :  igitur  im- 
potens  eft:  prohiberc,  &e  medio  toliere  ejufinodi 
mala  :  quod  nemo  dixerit . 

Prsterea  ,  Voluntascreata  cft  caufamalorum  , 
quiacaufat  a61um  fubftratum  deformitati  pecca- 
ti:nam  fccundum  Dionyfium,cap.4.de  divin.no- 
min.  fiuliiis  ad  maium  afpiciens  omnino  operatur  . 
Sed  Deus  caufateundem  aftum  pofitivum,  cui 
annc(ftitur  malitiei  deformitas:  ergo  &  ipfa  eft 
caulk  ejufdeni  mali,  quemadmodum  &  creata  vo- 
luntas  deficiens  . 

Prceterea,  Deuseftcaufa  inali  pjsnsB ,  juxta  il-' 
lud  Amos  7,.  A/an  ejl  malu/H  in  Civitate  ^  qnod 
Dominus  non  fec$rit:  &  ICnix  ^^.  Egofu»!  Deus 
creans  maium  ,  &  faciens  bonum  :  ergo  pariter  eft 
caufa  peccati.  Probatio  confequentis  :  poena  pe- 
rinde  eft  per  fe  malum  ,  ac  cuipa  :  imo  magis  per 
fe  maluri* ,  utvidetur,  quia  poena  opponiturbo- 
no  natur»  ,culpa  vero  bono  moris  :bonum  auteni 
natur^  pr^ftat  bono  moris  . 

CoNTRA  ,  Deus  dehortatur ,  vetat ,  interdicit- 
que  peccata  ,  a  quibus  pcrpetrandis,  ut  magis  de- 
terreat,  edicit  per  Prophetas  ab  fe  jufti/rim^  fta- 
tutas  peccatorum  pccnas,  &  praemia  virtutum, 
rependenda  legem  fuam  pii  cu/lodlentibus  :  crgo 
ejus  voluntas  non  eft  caufa  malorum  ,  /ed  vir- 
tutum,  Scbonorum,  ad  qu«  rcprafentanda  ad- 
hortatur. 

RESpoNDEodiccndum  Dei  voluntatem  non  eflfe 
malorum  caufam  .  Nam  Dei  voluntas  ,  ut  fubeft 
a6t:ui  infinito  equivalet ,  imo  fupereminet  perfc- 
flionibusomnium  aftuum  voIuntatiscreatj^A^tus 
autem  voluntatis  creatf  funt  ve/ie  ,  &  noiie  .  Por- 
ro  aflus  volendi  aut  eft  fimplicis  complaccntia:: 
quoquiscomplacetquidem  fibi  de  aliquoobjefto, 
no n  t a me n^inove tur^d illiusj) r o le q u u t io n c rn, a u t 
con  fequu  tionemj_jeu^Jit_  fibMmppfTi  bi  h  SjLieu^id 
Iibcfe"omittat :  Aut  eft  'veiie  efficax ,  quo  quis  ita 
vult  volitum^  ut  moveatur  ad  obtinendum  illud  . 
Et  is  aftus  adhuc  eft  duplex  ,  fcilicet  intenfus ,  & 
remifllus :  fecundum  quodnimirum  applicat  m«- 
dia  ,  quibus  aptatis,  potiri  poteft  .  Nam  fi  nihil 
omittat  ncoeflfariorum  ,  convincitur  maxime  velle 
finein  :  d  verode  dihgentia  remittat ,  evidens  eft 
remiflfe  diligere  id  ,  quod  negligenttr  pro/equitur. 
Atque  codcm  modo  de  a61:u  nolendi  eftdi/curren- 
dum  .  Ad  propofitum  igitur ,  in  Dco  eft  z'eiie  fim- 
pliciscomplaccntis  refjie^tu  poffibilium  ,  /equens 
naturaleni  inteliettionem  corum  ,  quibus'  intelle- 
etus  dat  primum  efle  intelligibile,  &  pofiibile;  /ed 

etlica- 


^.  d:?..^C.q-i. 


M.igiil.  2.  di«. 
j-.tap.  curn  igi' 

tnr . 


Videndus  M;i- 
(iflcr  i.dift.^C' 
«}  cap.  y</f»f  »f  • 
uf^uead  6neim 
eruditinime 
guarQione  hanc 
percraAuit. 


Hic  Cajefinus 
fcrmonein  tn-" 
Ilitiiii  de  ftimi 
contigencinm  < 
r.uliec  >  iiovtra 
appell.iiis 
Djctorisfenten 
ti.im>ac  mulii" 
pliciterca,r'"' 
ce  quo  aclum  i 

'yH-.i .."..-. 
.^c.;      C;)ct»'- 


>ik.: 


.■;-r>n(i-inrsa<! 

/,  iineiu.i.Ma- 

.    ^ri  Jcoti  eli- 

r.ychetiisin 

.  ^y.  wrimi 

i..pei  ^tContra 

ijUm  p3jitioiK> 


Tomus  L  Pars  L  Qucejl.  XiX.  Art,  IX  155 


«•I 


irfM.48.Magi. 

Sci-  1.  ilift,  47. 


i..!iam. 


ci^cacem  voJitiorc.ni  non  habet  nifi  refpcftu  eo- 
rum  (jua;  vu!t  tier!,stqi!!  non  vult  fieri  ^nifi  ea  qu« 
imitantur  ipfum  fummum  e//t\8c  fiimmum  boiium; 
iiscnim  duntavateft  caufacircndi-cumomnia  om- 
rino  quc  funt  inquantum  (imf^faona  fint;  igifur  non 
vult  mala  neri,qi!X  ncc  iplum  imitantur  infinitum 
bonum  ,  nec  ad  ca  pcrpctranda  adhortatur  ;  imo 
maxiinii  difiliadet  pccnis  immedicabilibus  intenta- 
t!S,ac  it.'.tutis  nundata  juilitiiE  tranf^rcdientibus  ; 
requit  igitur  Dei  volunt.is  cfle  nialoruni  caufa. 
AIioquinDeoAu6lore,neret  homo  deterior.Q^J 
tamenAuguft.Sj.i^^.r/.g.ne.^^at  id  evcnire  pofTe  im- 
pulfH  ,  aut  hortatu  hominis  fiipientis: /«;//«  eij.hu, 
inquit ,  e/I  ijhi  iit  homim  culpa  ,  «/  in  hominefa- 
piente  r.on cada"^  igitureo  minus  accidere  poteft, 
ut  homo  peccet ,  authore  Deo ,  quo  illius  fapien- 
t:a,  &  bonitasomni  creatJE,  &creabili  anteccllit . 
Scdde  hisfufius  i.z.c/.iq.art.x.^  2. 

Ad  A.KGU.^tENTA  •  Ad  primum  refpondeo,  ali- 
quid  tacere  ad  decorem  uni  verfi  dupliciter  intclli- 
gi  pcne  ,  liiliceL ,  vel  dii-e6iij ,  vel  occafionaliter. 
Qiucquid  autem  diretl^  ad  ipfius  univerfi  perfc- 
ftionem  fpeftat  ,  Deus  effccit ,  eftque  ab  eo  per 
le  volitum  ;omne  enim  tale  de  fe  bonum  efl.  At 
mala  non  nifi  cx  occafione  quadam  concurrunt, 
acfuntdecorirerum  univerfitati  ;  quatenus  nimi- 
rum  illorum  occafione  Deus  elicit  meliora  bona  $ 
quod  &  difcrte  teftatur  /oco  citato  Auguflinus  . 
/^que  enim  ,  inquiens ,  '^eus  omnipttens  rerum 
cuifummapotejlas ,  cum  furnme  bonus  Jit .,  uUo 
ntodo  J-ineret  ejfe  nta/i  a/iquid  in  operibusfuii^HiJt 
ufque  adeo  ejfet  6mnipotens.,<^  honus  ut  heneface- 
retetiem  de  mair.to  autem  fcnfu  dittum  efl(inquit 
Magifler.  i.  dift.45.  lit.  G.)  Bonum  ejl  ma/afieri., 
quia  ex  malis ,  quxfiunt ,  honis  (  quifecundum 
pv(p'jitum  rjocati funt fancii  )  accedit  honites  ,id 
eji  ,hum'Iiias.  \tz  \\\q  .  Et  idipfum  prorcquitur 
lit.  I  ,  non  efl  igitur  malum  intentum  ,  &  volitum 
aDeo,fed  quum  malorum  fit  ada^quata  caufa  crea- 
ta  voluntas,iis  perpetratis  utirur  fapientifiimt;  '.ti- 
men!a  bonitas  Dci ,  ad  univerfi  dscoiem  ;  ea  ple- 
ftendo  ,juftifque  pxnis  ordinando  illa  m.iia,quo- 
rum  comparatione  execllentius  elncent  bona  . 

Ad  fecundui-n  refpondeo  ,  mulcas  eflo  contradi- 
ftiones,  refpeftii  quarum  Dci  voluncas  e.l:  neutia, 
uti  funtomncs  iliffi,  in  quibus  atfirnuativa  efi:  ^e 
fnalo ,  &  negativade  bono.  Unde  nec  vult,  ncc 
non  vult;  fed  duntaxat  fieri  permittit  .  Et  ciim 
^ontra  ini^atur  ;  quia  aut  permittit  volendo,  aut 
fiolendo .  Refpondeo  ;  ipfum  permittere  volen- 
do,  non  quidemobjeftum,  feu  malum  ;  fed  vo- 
lendo ,  ut  volitio  efi a6tus  reflexus.  Permiflio  cnim 
eit  fignum  ciT^'i?tus  rcprafentati ,  qui  tamcn  eft 
contra  praeceptum  divinum;  ei  autem  effeflui  non 
correfpondet  aliquid  in  voluntate  divina  ,  nifi  non 
velle  prohibere  illud  fieri ,  five  non  noIle,quod 
cll  nogatioactusdivini  pofitivi.  Sedquia  malum, 
etfi  fciat  velle  fe  concurrere  ad  atlum  peccamino- 
fum  ,  velle  non  potell,  intelligit  cxinde  volunta- 
temfuam  non  volentem  malum,  quod  fibi  offer- 
tur  ;&denique  vult  voluntatem  fuam  non  velle 
makim  ,  ac  proinde  efl  volens  finere ,  &  volunta- 
rie  pcrmitiere  .  Qiiod  non  efl:  velic  malitiam  ,  nec 
efTe  ejus  caufam  ,  &  authorcm;  quia  utdiflum  eft, 
talis  volitio  non  habet  pro  objefto  malum,  fed 
aftum,quonon  vult  impcdire,  ut  pofTet,  illius 
exequutionem . 

Ad  tertium  dicendum,  utique  Deum  caufare 
una  cum  voluntatecreata  aftum,  cui  anneftitur 
malitia  ,  &dcformitas  ,imo  cum  aftum  ab  a:tcrno 
vokmtate  efflcaci  decreviflTe  concomitanter  cum 
crcata  voluntatc  » in  illo  cmincnter  &  virtualiter 


contenta  ,  ficuti  in  tempore  prabet  peccanti  con- 
curfumaflualem  ,finequoajerc  non  pofl^et;  at- 
queexea  determinatione  ,  &  decreto  voluntatis 
fu£c  pr.xfcivifTc  omnes  a(?lus  pofitivos  maIos,& 
omiflionis  peccata  novifTe  per  non  pofitionem  de- 
cretorum  .  Porro  voluntati  creats  non  ea  tantum 
de  caufa  imputatur  peccatum  :  ac  revera  peccare 
dicitur ,  quia  caufat  actum  ,  ad  quem  necefl^ario 
fequitur  deformitas,  fed  quia  ed:  debitrix  juflitia: 
fervand£e:fubiicitur  enim  ut  creatura  Dei  legi 
divine,  cui  conformiter  agerc  tenetur;  qua  de 
caufa  Deo  imputari  nequit  peccatum  .  cum  legi  i 
fe  late  non  fubjiciatur.  £t  infuper  quia  Deus  non 
poteft  a  feaverti,  necformaliter  ,quia  ncccflTario 
fumme  fediligit,  &  ordinate;  ncc  virtualiter,quia 
nihil  aliud  a  fe  eft  neceflarium  fibi  ad  fe  fummi  di- 
ligendum.  Quodcunque  enim  aliud  a  fe,  efl,quia 
ab  eovolitum.  Ac  creata  voluntas  debitrix  cll 
univerfalegi  faciend.T  ;  ideo  eliciens  aftum  legi 
difformem  ,  peccat  ;quia  non  dat  eam  rectitudi- 
nem  aftui ,  qua  prsditum  cfTe  oporteret ,  &  pof- 
fet .  Quia  igitur  ipfa  non  elicit  ai5lum  conformem 
reguls  juftitie  ,  ideo  nec  Deus  dat  reftitudincm 
illi  ,  alioquin  daturus  ,  nifi  creata  voluntas  prius 
Bon  daret,  id  elt,  eflfet  caufa  adxquata  deficicndi : 
nam  Deusuniverfaliter  quicquid  dat  anteceden- 
ter,  daret  &  confequenter  quantum  cll  ex  fe,nifi 
adeflTet  impedimentum;  efficiendo  autem  volunta- 
tem  Iiberam  ,  dedit  antecedenteropera  re6ta,qux 
funt  in  voluntatis  poteltate  ;  &ideo  quantum  efl 
ex  parte  fui ,  dedit  rectitudinem  omni  a6tui  vo- 
luntatis,  &  reip'a  reprae'entaret  conll-quenter  ,  ft 
creata  voluntas  quemcunque  a(5tum  fuum  retli 
eliceret ;  igitur  obiiquitas  aftus  peccaminofi  naa 
clt  a  prima  caufa,  fed  a  caufa  proxima  dcficiente; 
non  quia  caufa  prima  det  ai5tui  rectitudinem  »  & 
fecunda  obliquitatem:  fed  quia  caiifi  fuperiof , 
quantum  ad  fe  attinet  illi  reftitudinem  daret ,  nifi 
inferiorcaula  per  prius  deficien»  impedimentum 
apoonerct  .  Quod  ergo  a6tuj  fit  obliquus,  & 
malus  a  voluntatc  creata  eft ,  non  a  Deo  ,  etfi  una 
cum  ipfa  caufet  ac-tum  obliquum  ,  ficuti  unacum 
ip.fa  in  siernitafe  fe  efl^eJturum  efle  determinavit 
Ad  qaartum  dicendum  ,  raalum  poen«  efTe  a 
Deo  ;  quiaju.^lum  :o:dinat  enim  culpam,  cftquc 
quid  pofitivum  .  Cuin  etiam  peccatum  permittit 
a'-qiie  ordinat  in  pcenam  aherius  peccati :  id  non 
efficit,  quia  fic  auttor,  &cauia  ejus  peccati ,  fed 
quia  non  prohibet ,  ut  poflTet ,  e  medio  tollendo 
occafiones  peccandi ,  aut  ilia  gratia  pravenicndo, 
mcntemqucfuo  luminc  perfundendo.  Cum  fub- 
ditur  ,  quia  majus  malum  eft  poena ,  quam  culpa : 
id  negandum  ;qui3.culpa  opponitur  afleftioni  ju- 
ftitis  ,  poena  vero  afFeftioni  commodi :  porro  ju- 
ftitia:  habitus  eft  magis  conveniens  voluntati  con- 
fideratj  lecundum  fuam  potiorem  perfeftioncm, 
quK  ell  jullitia;  affeftio,  quam  fic  quodcunque 
commodum  ,fibi  perpcenamjufti  inflittam,  crcp- 
tum  .  Dequa  re  magis  i.2.qt(aj}.%i.art.t. 

ARTICULUS     X. 

Utrum  Deus  habeat  libcrum  arbitriurn . 

DoUor  ^jtodiih.q.  x6.  §.  De  fecundo  articulo ,  ^ 
§.  Sed  qusritur  ^.diJi.^j.^.Ad  tertium  prin- 

cipale.  S.Thom.\.p.qua:J}.\().art.  fo. 

Hiic  fuciunt pratereadicitfupra  articulo  ;. 

&  fcqucnti . 

VIDETUR  Dcus  nequaquam  pollerc  libcro 
arbitrio  ;  liberi  cnim  ^rbitrii  vis  ,  Ik  potc- 

ttas 


S.di/l.p.i.  t.%' 
Ail  jhluHoneiiLj 
ijttrum  . 
Videndui    Ma- 

ftri.isicoti^pj , 

f.iper    iJrimiiin 
feHt.clill>,4.q'j. 


i.dia.jij- 


1.  did. -.  ^. /M 
Hllimmm  priii' 
(iptU . 


i.R«p3it. '*!ift' 
l£.q.|.  ic  j> 


Dereiurapri- 

Cip.q.^. 


SThom.hic  in 
»lif[it»t . 


j.  Hift.  i.fl.^  5« 
Ad  cpprfuiim  . 


V  idenrlx  col- 
lat  I5.&i(5.  & 
^.«.ilia.  ^j.^. 
ieii:. 


flas  in  co  intelligitiir  confillcre  ,  ut  iJ  ,  qui  libero 
efl:  preditus  arbitrio  quodcunquc  a,qere,  vel  non 
agere  ,  five  velle,  &  non  vcllcpofllt.  Undc  Ari- 
ftotelcs,  9.  Metaph\'f.  cap.i.  vult  exprefse  ,  poten- 
tias  rationales,  cujufmodi  efl:  voIuntas^eflTe  ad  op- 
pofita  .  Sed  in  Deo  non  e(l  potentia  ad  oppofita  ; 
ut  conft;it  ev  articulo  pyacedenti:  negatiim  etl 
cnim  ipfum  vellc  pofle  malum  ;  igitur  non  efl  in 
Deolibcrumarbitrium  . 

Prffiterca  ,  Deus  diligit  bonitatem  fuam  a£tu 
a;terno,inhnito  ,  immutabili,&  neccflario;  ergo 
non  eft  in  tali  diIe6iionc  ulla  arbitrii  libertas.  Pro- 
batio  confequentix  :  eadcm  cfl  divifio  principii 
tflivi  in  naturalc  ,  &  liberum,  ac  necelTarium  ,  & 
contingens  ;  ergo  fi  Deus  fe  ipfum  necefl^ario  di- 
ligit  naturaliter,  &  non  libcr^diligit ;  nonefler- 
•  o  in  ipTo  liberum  arbjtrium. 

Prsterea  ,  E.Yeoeft  ,  &dicitur  aliquod  princi- 
pium  naturalitcr,  &  non  libcri^  agere  ;  quia  ne- 
ceflario  agit  ;  ergo  cum  conllat  Deum  circa  obje- 
ftum  infinitum  neceflfario  fe  habere:  faltcm  refpe- 
ftu  illius  non  erit  prsditus  lifacro  arbitrio.  Pro- 
batif)  aflumpti :  naturalc  principium  nequit  efle 
magis  determinatum  ad  agendum,  nec  intelligi 
tale ,  nifi  ex  eo  quod  habeat  neceflitatem  agendi ; 
crgo  cuin  tali  neceflRtate  non  coh«rct  arbitrii  li- 
bertas. 

CoNTRA,  Deus  eft  in  fiimmo  nobilitatis  ,  &  in- 

finit^  independens  ;  nempe  ad  menfuram  fua  ne- 

ceflitatis  ;  eigo  polletlibero  arbirrio  in  excellen- 

tifllmogradu  ;  nam  omnis  dcpendentia  ponitlimi- 

tationem  ,atque  tantundem  adimit  delibertate, 

Respondeo  hic  in  fententia  dicitur,  quemad- 

modumad  nortrum  liberum  aibitrfum  non  perti- 

net  defiderium  ,  quo  cupimus  omnes  efl^e  felices  , 

fed  ad  inftirftum  naturalem^ita  &Dei  liberum  ar- 

bitrium  non  fe  extendeie  ad  ea  ,  qua:  neceflario 

vult,  ficuti  eft  fua  eflentia  ,  &  bonitas,  feddunta- 

xat  relpeclu  eorum  libero  pollct  arbitrio,qux  non 

cx  neceflitate  refpicit ,  ut  funt  alia  extra  fe  .  At 

nos  ncutrumdiftum  putamusefle  probandnm.Et 

quantum  ad  primum  attinet;etfi  infra  ,  quteft.  82. 

artic.x  (^  i.z.^Kaft.^io.art.i.^  2.Supcrea  direfta 

inquifitio    fit    inftituenda  ;   tamen  nurc  breviter 

contra  inftatur  fic :  voluntas  non  neceflario  habet 

aftum  circa  ca  ,  quajfuntad  objeflum  beatitudi- 

nis;  ergo  neque  refpeftu  ipfius  objcfli ,  qui  eft 

ultimusfinis.  Probatioconfequentia  ;  eadem  cft 

potentia  ,  qua;  vult  finem,  &  ea  qujc  funt  ad  finem; 

«rgo  eodem  modo  agendi  fertur  circa  utrumque  : 

namdivcrfi  modi  operandi  concludunt  diverfas 

potentias  :  natura  autem  ,  &  voluntajt  funt  princi- 

pia  aftiva  habentia  oppofitum  modum  principia- 

di  :  modo  igitur  agendi   voluntatis  non  eft  com- 

pofl^ibilis  alius  modus  agendi,  qui  eft  propriuj  na- 

tur^.  Cum  igitur  eonftet  nos  libcre   tendcre  cir- 

caea,que  funtad  finem,  parirat'one ,  eodemque 

modo  tondimus  circa  finem  ,  confus^  cognitum,& 

non  inftinflu  naturali ;  qui  inftinftus,  feu  incli- 

natio  non  eft  aliud  ab  ipfa  voluntate:  fecundum 

quam  inclinationem  naturaliter  utique  ferimur  in 

fincm  in  univerfali  apprehenfum,  fed  magis  in  ip- 

fum  in  particulari  :  quia  in  eotantum  quiefcitin- 

tcllcflualis  natura.  Sed  de  hocamplius  locis  fu- 

pra  citatis  . 

Quod  vero  Deus  polleat  arbitrii  libertate  re- 
fpeftucuju!cunqueobje£li ,  etfi  fuam  bonitafixi 
neceflario ,  inhnitoque  Rmore  amct ,  declaratur  : 
Potcntia  operans  circa  unum  objeftum  non  abfo. 
lute  ,  fed  inordine  ad  aliud  ,  eadem  eft  operativa 
circa  utrumque  objeftum  :  voIunt;is  autem  divina 
vult  alia  a  (e  propter  fe  ipfu.m  iinc.mom;;ium:  igi- 


Summcejoamis  DumScoti, 


tur  ipfa  iub  eaden  latione  potcntixcft  opcrativa 
circa  utrumque  :  fed  circa  ea ,  quse  funt  adfinem 
libcr^  opcratur  :  contigenter  enim  vult  omnia 
«liaa  fe  :  &  contingcntia  in  agcndo  reducitur  ad 
principium  non  nacuraliter  aflivum  ,  /cd  hberi  ; 
igitur  Dei  voluntas  fub  ratione  potentic  libcra: 
vult  bonitatcm  fiiam.  Dcinde  ,  operatio  volunta- 
tis  circa  fincm  iiltimum  eft  perfeclifllma  :  fed  in 
tali  opeiatione  l.bcrtas  in  agtndo  cft  proprieper- 
fectionis  :  ficuti  modus  agendi  intelleftus  (pcftat 
ad  principii  perfeclionem  :  igitur  quod  pariter  fit 
necefraria.&  infinita  non  aufert  ab  ca  modum  per- 
feftifll.-num  ipfius,qui  eft  libere  agendi  .  Dcnique 
conditio  intrinfeca  ipfius  potenti»  vel  abfolut^, 
vel  in  ordine  ad  aftum  perfeftum  non  repugnat 
perfeftioni  in  operando  :  ftd  libertas  ,vel  eft  con- 
ditio  intiinfeca  voluntatis  abfblutd  ,  vel  inordine 
ad  aftum  volendf :  igitur  ipfa  libertas  optimd  co- 
hsret  cum  conditione  perfefta  polfjbili  in  ope- 
rando  :  talis  conditio  efi  necefiitasubi  non  repu- 
gnat ,  uti  circa  terminum  finitum,  &contingen- 
tem  :  ergo  Dci  voluntas  diligit  objeftum  infini- 
tum  libere,  &  neceflfario. 

Eft  igitur  dicendum  ,  Deum  pollere  arbitrio  li- 
bertatis  refpeftu  cufufcunquc  objefti:  quamvisfi 
ipfum  fumma  necefTitate  velit ,  &  diligat.  Nam 
fecundum  An.^lmum  de  libero  arbitrio  cap.  10. 
Liberum  arbitrium  efl poteflas  ferniadi  retlitudi- 
nemfecundumfe.  Hascratio  refte  intelligitur  in 
Beatis,  &  maxime  in  Deoqui  ex  infinita  fu«  vo- 
luntatis  perfciftidnc  objeftum  infinitum  rc^tifllmi 
quia  infinite  diligit .  Et  quia  deleflabiliter,  &  eli~ 
gibiliter  elicitaftum  ,  in  eoque  feliciffime  perma- 
nens,  liberrime  fe  ipfb  fruitur ;  nam  nccelTitas ,  ie- 
cunuumquam  fcrtur  in  objeftum,  non  impellit 
voluntatem  in  aflum;  nec  figit  in  a6tu  :  quia  id 
deftrueret  modum  agendi  voluntatis  ;  jamque 
foret  principium  naturale  :  fe<I  eflneceffitas  afctum 
cancomitans  ,  eamquefibi  ipfi  voluntas  imponit 
ex  reftitudine  fue  infinitas  perfe£lionis,iQ  elicien- 
doaftum  infinttum  circa  objeflum  pariter  infini- 
tum:libere€rgo,  &neceflariodiIigit  fe,quia  non 
naturx  ncceffitate  ,  fed  ex  eleftionc  fequente  na- 
turalem  ful  apprehenfionem  :  ficut  ergo  univerfa- 
liter  libertas  ftat  cum  apprehenfionc  prsvift  :  ita 
fumma  libertas  ftat  cum  fumma  apprehenfione 
prsvia  .  H^c  igitur  arbitrii  libertas ,  ut  convenit 
beatis  ab  extrinfeco  ,  ex  habitu  fcilicet  luminis 
gloriK  ,  &  gratie  confummats ,  propt«r  quos  vel,, 
obdenegatum  ipfis  caufje  prim^  concurfum,  ne- 
queunt  deficere,  &  deflcftere  ,  a  re6titudine,qua 
funtdonat! ,  ineft  Deo  ob  naturalem  fuam  perfc- 
ftionem  .  Eft  igitur  liberum  arbitrium  in  Deo 
etiam  refpeclu  fui  ipfius:&  quidem  fub  eadem  ra- 
tion«  ,  qua  in  csteris  caufisliberisrcperiturquia 
inomnibus  \V\s  ef  poteJJas  fervaiidi  reHitudineDt 
propter fe  \Q^\%m\\s\\t.  eflin  viatoribmfit  pote- 
rta«  volendi  dcfectibilitcr  ;  tamen  hsc  fpecialis 
ratio  non  fpeflat  ad  liberum  arbitrium  in  fe;  qua- 
re  re^lc  Anfelmus,  de  libero  arbit.cap.i.  redarguit 
dicentes,  libcrumarbitrium  «fle  peccandi  pote- 
ftatem  ,ex  eoquia  tunc  ca  natura:  intellet^tualis 
perfcftio  haud  rcperiretur  in  Deo,&  Bcatis,  quip- 
pe  qui  peccarc  non  poflint . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  refpondeo,cxti- 
tifTe  declaratum  fupra  art.i.  (^4.  Deum  refpeftu 
creaturanim  cfle  caufam  liberam  ,  adeo  ut  poflit 
eas  produccre  ,  &  non  produccre  ,  pro  fui  arbitrii 
libertate:  cum  quatenus  compar.ntur  ad  alia  cxtra 
fe  ,  nullani  involvcre  poflit  natura  neceilitatem  . 
Etquon^amef^  ncccffario  re(5ta,ex  ncceifitate  fer- 
tur  in  objeftum  infioitum  ,&  una  liber^,  ut  oftcn- 

l'«m 


rrologitl.^.  §. 
Hic  ■viiet»T.  V. 
Cnm  yeri>  im* 
probton  . 


i.dir>.M.}' 


Tomiis  l  Pars  IQuafth  XIX.  Arp.  X. 

rnmruit.  Unde  Arillottlisdiftum,  velverihta- 


turdc  voliintate  divina,  prout  tcndit  in  ea  ,  qug 
ibnccirca  iinem,  velell  verum  de  libero  arbitrio 
derectibili .  Etcum  inftatur  ,  quia  Deus  nequit 
velle  malum;  er^^ocaret  libero  arSitrio  .  Refpon- 
fio  ;  utique  in  Deo  non  eil  poteftas  volendi  mali- 
tiam  ,  quia  ncc  poteft  averti.i  /e,nec  formaliter, 
nec  virtualitcr;  fed  non  proptcrca  exillimandus 
efl  minus  liber  iis  ,  qui  delicere  pofTunt  a  reflitu- 
dine  ;  nam  ut  recle  ait  Anfclmus  de  lib.arbit.c.j. 
poj/e  peccare  Ho;f  efl  libertas ,  rtec  pars  Ubertatis. 
Liberum  enim  arbitrium  ,  ut  efl:  perfeftio  fimpli- 
citer  ,  nullum  dicit  ordinem  ad  a6tum  difformem: 
nec  ab  bluce  aliquis  ordo  ad  peccandum  ellali- 
quod  principiuin  afiivum  ,  aut  pars  ejus,  fed  pr«- 
cise  fequitur  voluntatem  creatam  ,  quatcnus  eft 
defeflibilis ;  ex  negatione  igitur  potentia:  ad  pcc- 
candum,  feu  ad  deiiciendum  a  reftitudine  ,  non 
licet  infcrre  defeftum  libertatis  :  imo  liberiur  efl 
cWww^j^^ecundum  Anrelmum  cap.i.delib.arbit.) 
qua:  a  reiiitudiiie  declinare  nequit .  §luia  quific 
habet ,  quoddecet ,  ^  expedit^  ut  boc  amittere  tie- 
queat ,  liberior  efl^quam  ille  ,  quific  habet  boc  ip- 
fuw ,  ut pojflt pevdere .  Vult  igitur  exprefse  iibc 
riures  efle  beatos  ,  ex  eo  quod  peccare  nequeunt, 
quam  viatores  ,  qui  declinare  a  reftitudine  pof- 
funt ,  &  confcquenter  fccundum  gradum  eminen- 
tiflTimum  reperiri  liberum  arbitrium  in  Dso  ,  cui 
ex  fuffi  naturae  perfeftione  ineft ,  quod  compre- 
henibribus  ex  gratia  donatur  . 

Adfecundumneganda  efl:confequentia,'jt  con- 
ftat  ex  diflis.  Et  cum  probatur  ,  quia  naturale,  & 
neceffarium  coincidunt.  Faifumell  ,quia  aliquod 
-principium  naturale  poren;  contingenter  aj^ere: 
poteft  cnim  inpedir'',  &  ita  agere  ,  &  non  agerc; 
at  neceffarium  omnino  efle  oporttt:  Confinili- 
ter  igiturpofTibile  elt  aliquod  liberum,  ftantc  li- 
bertate^necelTario  agere;  non  ex  eo  proinde  quod 
aliquod  principium  activum  necelTario  agit,(equi- 
tur  naturaliter  ,  &  non  liberi  evTe  in  aftum  . 

Ad  tertium  refpondeofic:  Omneagens  iiatura- 
le,  vel  efl  omnino  primum  ;  vel  fi  efl  pofterius 
erit  ab  aliquo  priori  naturaliter  determinatum  ad 
agendum  :  voluntasautem  nunquam  poteft  elTe 
agens  omnino  primum  ,  quia  apprehenfionem  nc- 
cefTario  prsfupponit:  SiiA  necpotefl  efTadetermi- 
nata  naturaliter  ab  aliquo  agenti  .'iipenori  :  nam 
eademmeteil:  taleactivum  ,  determinativum  fui 
adagendum.  Et  quidem  'ix  voluntasquidpiarrt  ne- 
cefTario  velit,  non  tamen  illud  velle  caufaturna- 
turaliter  a  caufante  voluntatem  ,  ctiamfi  ipfa  na- 
turaliter  produceretur  ,  fed  magis  a  voluntate 
efTet  volitio  objefti ,  deterrainante  ieipfam  ad  vo- 
lendum  tale  obje6tum . 

Cum  itaque  inflatur,  naturale  principium  ne- 
quit  magis  determinari,  ac  fit  determinatum  id, 
quod  necefTarium  intelligitur.  Refjjonfio :  licet 
neceffarium  fit  fumme  determinatum,  quoad  ex-^ 
clufionem  indeterminationis  ad  utrunilibet:tamen 
aliquod  neceflarium  ell  alquo  raodo  magis  deter- 
minatum,  quamaliud  ;ficut  ignem  eflecalidum, 
vel  Ccelum  cffe  rotundum ,  elt  determinatum  a 
caufa  dante  fimul  effe  Cffili,&  rotunditatem  :  Sed 
grave  ad  dcfccnflim  determinatum  non  accipitin 
fallihiliter  actum  tendendi  deorfum  ab  iplbgene- 
rante,  fcd  dunuxat  imlt  fibi  ab  illo  principium 
raturaliter  detcrminativum  ad  tendendum  deor- 
ium.  Vokmtas  autcm  caufata  ,  etiamfi  necefTario 
ponatur  aliquod  velle  ,  nonita  eftdetcrminata  a 
cav/antead  illius  volitionem,  ficut  gravc  ad  de- 
fccnrum,  [cf^  prcicisii  a  cau'"a  habet  principium  de- 
tcrminativum  fui  ad  hoc  vc//<'.Etquamvisdefccn- 
Tomus  I. 


r     ■  ■  *57 

fus  a  gravitate  intrinfeca  caufetur  fic,  ut   gravc 

moveat  fe ,  noi  proindc  liber^  dicendum  eft  ten- 
dcredeorfum,  ficuti  libera  eft  voluntas  refpeftu 
fuae  volitionis ,  etiam  necefTario  elicitae.  Nam  efle 
forme ,  &  modus  efTendi ,  agere  &  modus  agendi 
funt  immediata  :  ideo  ficut  non  eft  alia  ratio,  qua- 
re  hoc  habct  talem  modum  effendi  ,  nifi  quia  efl 
tale  ens  :  fic  nec  eft  aliqua  ratio  ,  quare  hoc  habet 
talemmodum  agcndi,  puta  liber^,  vel  naturali- 
ter ,  nifi  quia  elt  tale  principium  a(ftivum  ,  fcilicet 
liberum  ,  vel  naturale  . 


ARTICULUS     XL 

Utrum  fit  diflinguenda  in  Deo 
voluntas  Signi . 

"Do^or  I.  difl.  47,  in  Report.  ibidem 

difl.^6.q.  2.ite>}7  ^.difl.-^j.q.i.^.Ad 

argumenta  in  oppofitum  ,  ^ 

§.  Ad  ultimum  .  ^j;  Tho/H. 

i- p.  q.  19.  art.  1 1. 


V 


IDETURnon  efie  diflinguenda  inDeo  vo- 
luntasfigni.  Etenim  fignum  id  elt,  quod  ^.diti.iJ. q.iot 
praterfpeciem  f.ii  ^quam  ingeritfenfibus ^facit 
incognitionent  uLerius  devenire  ex  Auguftino  de 
doftrina  Chrifliana  ;  igitur  fi  divinffi  voluntatis 
forent  aliqua  figiia  ,  ex  ipfis  in  illius  cognitionem 
deveniremus:  Sed  interdum  quod  Deus  ngnilicat 
effe  fac  endum  fieri  non  vult ;  ficut  cum  pra:cepit 
Abrahamo  ,  ut  Filium  fuum  interficeret ,  noluit 
illum  occidi ,  utdiferte  teflatur  Scriptura,Genefl 
*2.  ergo  non  eftin  Deo  ftatuenda  ejufinodi  figni 
voluntas  . 

PrEterea,  Siultra  voluntatem  beneplaciti,  & 
efficacem  praeterea  in  Deoeffet  ponenda  voluntas 
figni ,  exinde  conjiceretur  in  Deo  duplicitas ,  ex 
qua  homines  deducerentur  in  errorem  :  In  Deo 
autemnulla  efie  potefl  dunlicitas,cum  utfalli  non 
potefl,  itanec  failereei  conveniat,  utpote  Veri- 
tas  fumma  ;  igiturhosc  diltin£tio  locum  in  Dco 
habere  nequit .  Probatio  affumpti ;  nam  ex  figno 
voluntarid  exhibito  putarent  homines  Deum  ita 
revera  efficaciter  vells  ;  cum  tamen(ut  diflum  tfl 
in  praicedenti  argumento)id  per  necefTariamcon- 
fequentiam  inferri  non  poffit . 

Prsterea  ,  /i<//c/ ,  do/ere , panitere ,  &  alia id 
genus  non  tangunt  felicifllmam,  &  akiifimam  Dei 
Majeftatem :  ha:c  autem  dicuntur  efle  figna  illius 
voluntatis;ergo  non  eft  in  ipfa  ejufinodi  voluntas; 
alioquin  &  prsdictorum  fignorum  fignificatura 
Deo  non  repugnaret . 

Praeterea  ,  Voluntas  creata  non  peccat.quando 
in  agendo  eit  fua;  reguls  conformis  :  rcgula  ejus 
in  agendo  eft  voluntas  divina  ,  non  beneplaciti; 
quia  tunc  Judxi  occidentes  Chriflum,  non  pecca- 
vifTent  ,  quia  ad  voluntatem  beneplaciti  Dei  con- 
formiter  ej;erunt ;  igitur  ejus  regula  erit  voluntas 
figni:  Sed  inter  figna  ipfius  annumeiatur  &  per- 
miffio;ergo  cum  Deus  mala  fieri  permittit,  homi- 
nes  non  peccarent ,  quod  nemo  dixerit  . 

Prajtcrca,  Dei  voluntatinemo  refiflerepotcft. 
.<^i  ^o/;/.  9.  Sed  Dei  prfccpta,  &  prohibitiones 
tranfgreditur  humana  vo]untas,cui  impofitae  funt 
tanquamlex  cuflodienda  ;  ergo  prxceptio  ,  five 
prohibitio  non  fpectant  ad  figna  divinx  volunta- 
tis  :  adcoque  non  cfl  ineo  ponenda  alia  voluntas, 
quam  beneplaciti . 

Contra  ,  Pfal.  1 10.  Magnaopera  Domini  ex- 
quifita  iHomna  'voluntates  ^ejus.  Una  efl  autcm 
K  k  Do- 


MJgi'.fer  1- 
<)ifl.4<.  Ut.G- 
«tdiii.*7.Ut.A' 


VirfenHusMaj' 
5« 


Dominivoluntas;  i^i::jr  volur.uues  ejusfui.th 
gna  unius  volunraus  infinii.t . 

RESpoNDEodicendum,  revera  in  Deo  elTe  di- 
ftinguendam  voluntatem  figni  a  bencplsciti  vo- 
luntate.  Etenim  ex  dict-s//'/';-.?  «>/.  6.  Voluntus 
beneplaciti  in  Dco,  que  fs  cfficax  dicitur,  &  etiam 
confcqutnsappellatur,'  inrallibiliterfemper  .idini- 
pletiir,  quia  nemo  illius  infinit^  virtut;  reliilert 
potefl,necoccufrere  impedlmentum,quo  rcmore- 
tur ,  auf  fentcnt-c  ulla  muratio  ,  quia  nmil  novum 
objicipotell,  unllc  ope-Mcns judicet  novumca- 
perc  confiliMm.  Qux  autem  Deus  vuk  vol.miate 
figni ,  non  omnia  adimplentur  .  F/enim  figmtica- 
vftfeetiam,  atquectiam  vellc  Cuflodfri  m.mdata 
lcgis,  &tamen  pairim  tranfijrediuntur  hom  ncs  : 
e  contra  vero  voluntate  figni  pleraquc  vellc,  ac 
fierifignificavitiditis  mandatis,  qiiffi  liiliilominus 
lieri  vetuit  bencplaciti  voluntate,  ficuti  i^r.tccpit 
Abrahamo,  ut  fibipropiium  Slium  i.mmolaret,& 
tamcncontra  evenit,  fcilicetju.vta  efficacem  & 
beneplaciti  voluntatem  :  igitur  figni  voluntas 
eftavoluntate  beneplaciti  necefTario  diftinguen- 
da  :  dequibus  tamen  fignis  amplius  articulofe- 
quentt  .  . 

Arj  Argumenta.  .^d  primum  patet  ex  itatim 
diais ;  quia  ex  eo  faao  efl:  deducendum  figni  vo- 
luntatemdiftinguioporterc   a  voluntate  benepla- 

citi . 

^d  fecundumrefpondeo.negandum   obdupll- 

cem  cjufmodi  voluntatem,alteram  nemp6  veram, 

alteram  qua;ell  ligni  mctaphorice  diftam  ,  ullarn 

intervenire  duplicitatem,  unde  &  error  fubpriri 

Adhanefoiu-    pofTu  in  iis,quibus  figna  Dei  voluntatis  proponun- 

tionem   prx-    t^r  ;  nam  fiftendo  in  pr.tallegato  Abrahami  excm- 

pIo,Deus  prfficipiendo  illi  filii   immolationem  , 

voluitobedicntiam,  &  fidem  Patriarcha;  manife- 

ftare  ,  eo  igitur  fine  obtento  ,  potuit  fine  duplici- 

ta-e  preceptum  revocari .  Et  quidem  Abraham  fi- 

lio  pcpercifiet  Deo  obtemperaturus;nam  in  prom- 

htnJa  'dlf.re-      ^^  p^ant  omnia  ,  &  gladio  filio  imminebat ;  & 

;:•:;;  <^S    pbn^  jugulan-et.ni  Deuspromptitudine  ejus  de^ 

■voluniath  ;      leaatus,  aautum  ferire  interdixilTet :  Nulla  elt 

tia'A^  kene     ergo  hic  duplicitas,   &   ita    in    cxteris  cum  fi- 

fladium  Dei        ■  yoluntas  cjas  beneplacito  contraria  efie  vi- 

efl  voluftas  '>    5  •' 

jui,  is-figKum    oetur  . 

ienetilaciii  e- 

ius  dicilur  fotMHtas  ejui .  Sedbfneplacitum  ejus  <tternum  tfl-/ignunfver6 
beterlaciti  eju,  „g„  .  (^  confenat  rerutn  ejfe^ibin  ben  pladiurn  ipfiai  , 
er  if/i  ipdu,  rerum  ab  iUo  non  dikordant  .  F.i  enim  omne  qiiodtene. 
flacito  vult  fiefi  ^  ^y  omne  .,  qusd  non  vult  fieri  ,  nequaquam/it  .  Noit 
tta  au/em  el}  de  fignii  '.  quia  pracepii  Deui  multii  ea,  qu.t  non/acitinl  , 
fSr  probihet ,  ^„^  „g„  caveat ,  cS"  confulit ,  qu^i  non  implent  .  Hxc  M-»- 
gifter. 

Ad  Tcrtium  rcfpondeo,  ea,  quas  commemoran- 
4  difi.i4.q.i.&  tur,&a!ia  ejulmodiin  ScripturisDeo  atributa,per 
,..'ift.32.Ma-   metaphoram  dici  ,  atuue  cfle  intelligenda,ab  ira  , 


Siifnmce  Joannis  Duns  Scoti . 

pcrmitterefibi  placet ,  l(:d  juxtalcgcs  nobis  irri' 
pofi-as . 

Ad  ukimum  refpondeo,  eoprobari  fi*ni  vo- 
lontatem  effe  omnino  aliam  a  voluntate  benepla- 
citi ,  quod  intendi:ur  itifolutione  :  non  quod  Dei 
nonfitin  fe  yna  atquc  indivifibilis  ,  ut  &  aaus 
cju.';:  iedqnod  ejus  voluntatis  fint  pieraque  figna  , 
ut  explicabitur  \\\  fequenti  arttcuh ^  &.  taaum 
fuit  fupra  art.  6.  §.  ^dultiirfum  . 


terei  fpedant 

dii^ta   fiipr.i , 

art.  6     Hinc 

refle  Magifter 
i.did.  4^lit- 
W.Magnatlfy 
innuit  ,  aihi 


zif.  lico  title  I 


pcenitudine,  &  doIore,qus  propri^  funt  in  nobis  , 
accepta  translatione  ,  Deoque  applicata  ,  adex- 
primendos  effeaus  ,  quos  Deus  in  iis,  quos  ulcifci 
vult,  aut  ira/eitur,  producit.  Hsc  igitur  figna  , 
funtdivins  voluntates ,  non  quia  illi  congruant 
ullomodo  paffiones  ,  que  reperiuntur  in  nobis , 
fedquiaearum  cfFeansjuftiirimt;  producant. 

Ad  quartum  rerpondeo  fic  :  Voluntas  divina 
noneftregula  voluntatiscrcata-quantum  adreai- 
tudinem,quoad  ipfiim  volitum  ;  ut  proiide  quic- 
quid  Deus  vult  .oporteat  &  ipfam  velle,  ut  fit  re- 
aa:  Sed  regula  in  quantum  eft  volens  voluntatem 
creatam  fic  &  fic  velle,  idque  volendo  voluntatc 
fi»ni  ,&  antecedente  ,  non  lemper  auteni  volun- 
tate  benepiaciti ,  &  confequcnte.  Et  cu.m  dicitur 
peirailuoeft  rii;numdivinff  vokintrttis  .  flonccdo, 
ifd  la.T.en  Deu-^  ^ion  valt  no5  velle  iecund^m  r;y^; 


A  R  T  I  C  U  L  U  S     Xir. 

Utrum  convenicrter  circa  divinam  voluntatem 
ponantur  quinquc  figna . 

Doclor  I.  dijl.J^n.qHief.Vit.iri  Repor^.ibidcni 
qutcjl.z.  S.Thoni.  i.p.q.i^.art.ii. 


I.  ffirt.  n%.  §. 

Pefpaude»  Ma- 

■  i>.     ibt    cup< 


4«  di».  1'  <!•  f  • 


VI  D.  E  T  U  R  minus  convenienter  dici  elTe 
quinque  figna  divina:  voluntatis:  nempe 
fraceptio.,pyoh:bitio.,confiliu)n^  permiffw,^  opera-  i^trmijio 
tio  .Nam  divina  voluntas  in  sternitate  eft  ratio 
volendi  quodcunque  volibile,  ideft  ,  aiterum  op- 
pofitorum  cx  volibilibus  :  iHud  nempe  quod  in 
tempore  repr«fentatur  :  mala  autem  velle  noft 
poteft,  kd  duntaxat  permittit ;  Unde  Auguftinus 
in  Enchir.cap.g^,  A^oft  ft  a/iquid,  inquit,  nifiom- 
nipotensfieri  'velit,  'jeljinendo  utfiat^vel  ipfe  fa- 
cier.do;  igitur  fatis  eft  duofignaDei  voluntati 
adfcribere,  nempe  operationem,  &  permifTionem  , 
quippe  quibus  omnis  Dei  voluntas&  comprehen-  j.  diii.j^, 
datur  ,  &  explicetur. 

Pra;terea;Signa  divinasvoluntatisnon  videntur 
effe  poflc  inter  f^e  contraria  :  Sed  Deus  in  fege  fub 
pracepto  interdixit  furtum  &  fornicationcm  ;  po- 
ftea  vero  confuluit  filiis  Isrhael  egrefTuris  ex 
jEgypto,  ut  vafa  argentea  ,  &  aurea  ,  &  veftem 
plurimam  ipfis  abj^gyptiis  commodatam  fecum 
afportarent,  prout  res  gefta  narratur  £ftro^/ 1 1. 
^12.,  &Ofea:  mandavit ,  ut  faceret  fibi  Filios 
fornicationis  ,utip!e  Propheta  teftatur  c*/».  i.er- 
go  ciam  ha:c  ad  invicem  coi\tT2iT\tuv:iT  prohihitio  , 
vel  ^t\zTT\priiccptio  non  eruntfigna  divina:  volun- 
tatis . 

Prsterca  ,  Pcrmittens  malum,  cumpoiTitpro- 
hibere  ne  fiat  ,  videtur  confentire  malo  :  Quem- 
admodum,  qui  baptizantur,  &  pofiiint  reclamare  , 
&  non  faciunt ,  reae  cenfentur  fufceptioni  Sacra- 
menti  confcnfifTe  .  Cum  igitur  Deus  nullo  nego- 
tioqueat  prohibere  mala,  fiefua  permiffionc  ef- 
fet ,  ut  fierent ,  videretur  malitiei  creata  volun- 
tatis  afTenfum  prxbuiffe.  Ipfe  autem  malum  velle 
non  poteft  ;  \^\i\ir permijfto  non  ell  connumeran- 
da  inter  figna  di vinae  voluntatis . 

Prxterea ,  Praiceptio ,  &  prohibitlo  omnino  co- 
incidunt :  fiquidem  quicquid  Deusinlege  prohi- 
bet  fieri,  idipfum  fub  pfKcepto  cadit ,  ac  prajcep- 
tam  cft  :  ergo  minus  convenienter ,  &  fruftra  om- 
r\\T\o  v\ieniMT pr^ceptio .,  ^  prohibitio  tanquam 
duofigna  cnumerari ,  cumreipfa  unum  duntaxat 
fit. 

CoNTRA  ,  Magifter  i.  dift.^j-cap.  Aliqaando 
cnumerat  quinquefigna  divinf  voluntatis:  eaque 
{viT\T..,praceptio^  prohibitio,  confi/ium,  permi/po.,  & 
operatio  omnia  fingillatim  cap.fequenti/nis  de- 
clarans  . 

Respondeo  dicendum,  cofivenicnter  divina: 
voluntatisalllgnari  qiiinque  figna  ;  Sed  volunta- 
tistamen  anteccdentis,  non  confequentis,  utta- 
aum  ti\ar.'ic-j/o  pric:eJenti  §  ^d  quartum  etfi 
adimpletio  ,  iivc  operatio  ipfius  fit  voluntatis  be- 
neplacitifignum  &  confequentis.  Sed  a;linteUi- 

gen- 


Tomus  l  Pafs  l  Qucejlh  XIX.  Art.  Xll         2.5  9 

gcre  refte  pofTiimus,  Deum  peccata  perm^tti.'re- 
em  ,  Namcx  coquod  Deus 


t>  tSft.^^ 


r.caJum  quam  conven-c  nfcr  ca  figna  divins  vo 
iuntat:  aptcnnir  ,  coiiridjrandum  eft  ,  noflrx  vo- 
luntatis  cfTe  duos  actus  in  !>cnere ,  velie  nimirum 
&  Ko/Ie  ;  qui  fi  .verfcntur  circa  idem  ob(eclum 
contrarii  funt,  quia  pofiti  vi :  qui  &  aliis  ctiam  vo- 
cabuiis  exprimuntur  ,  qua  (lint  amare  ,  Si.od!f/e, 
Icaquc  uterque  actn^  in  nobis  potefl  eni-  efficax, 
&  rcminiis  .  Et  quidom  velle  efficix  efl ,  quo  vo- 
luntan  non  tantum  compiacct  efj^e  voliti  ;  fed  fi 
fuppctanc  vircs  ,  flatim  noneret  volitum  in  efTc. 
Confimdi-er  noIi'io  effi^a\  efl,  qua  non  modo 
nolensimpedit  aliquid,  fed  fi  pafellomnino  de- 
ftruit  illud  .  At  volitio  remifTa  efl ,  qua  fic  placet 
volitum  ,  ut  tamen  voluntas  non  ponat  illud  a 
parte  rei ,  etfi  v:resbabeat  id  prsftandi  .  Nolitio 
pariter  remiffa  ell,  qua  ifa  lirplicet  nolitum  :  ut 
timen  non  prohibcat  illud  cfTe  ,  etfi  impelirc  pof- 
fet .  In  nobis  i^Itur  fi»num  cfTicacis  volitionis  ,  (\ 
hat  immediar^  a  voIunta*e,  efb  adimpletio,  vel 
opcracio,  fi  per  aVerum  ef!:  praeceptum  :  Volitio- 
nis  autem  remifTa;  fi^numcrt  confiliam  ,  vel  per- 
fuafio,  five  monitio  ••  At  nolitionis  efficacis  fi- 
gnum  cfl  profiihitio  ;  remifTx  vero  efl  permifilo 
nam  permittcre  illud  vidcmur  ,  quod  fcimus  ab 
alio  male  fieri ,  &  difplicet  :  fed  quia  fieri  non 
prohibemus,  cnm  impedire  poflemus ,  propri^ 
permittere  dicimur. 

Quanquam  igitur  Dei  voluntatis  unicus  fit  aflus 
«ternus  ,  ac  immutabilis  ,  eo  ta  m?n  vult ,  &  non 
vultomnia  objefla  div'fim,  atque  ita  cum  aequi- 
valeat  ,  atque  in  infinitum  fuperet  omnps  aftus 
voluntatis  creata? ,  quae  nob'S  inefT'*  pofTunt  di- 
verfisoperationibus  volendi ,  &  nolendi  ,ablatis 
imperfe(51ionibus  ,  refld  unico  ,  &  infinito  divinx 
voluntatis  aflui  attribnuntur .  Qjnim  i«>'tur  Deus 
fua  voluntate  ,  tanquam  fuprema  omniumcaufa 
cfficiat  omnia,  qucefunt  ,q.un:ve  inquantum  funt, 
bonitatem  participant,  ejus  volunta*^'?  pfficacis  fi- 
gnum  el^  adimpletic,  five  ofievatin  .  F.t  qufa  ifitel- 
leflualem  ,  &  rationalem  creaturam  libero  voluit 
donatam  efie  arbitrie ,  ut  efiam  re^eret  imperio, 
atque  ad  fui  imaginem  eondi^am  ,  ad  fe  tandem 
reduceret ,  Icgem  tulit,  cui  in  a^endfs  ^e  confor- 
maret :  itaque  in  ea  ut  oportebit  multa  fieri  man- 
davit ,  pleraque  pariter  in-erdivit :  i^itur  ut  fi- 
gnum  cfficacis  volitionis  eius  efl  Pracentio  ,,  k^ 
no]it\on'\i probi^itio  .  Quonlam  infuper  qujedam 
difcrte  prscipi ,  aut  vetari  nonexpedicbat  natn- 
ra  rationali ,  ea  fub  corfilio  propofiiit ,  non  pra:- 
cipiendo  ,  fed  hortando  homines  ad  smulatfonem 
charifinatum  meliorum  :  confiIia"igiturqua:  in  le 
ge  continentur  ,figna  funt  voluntatisdivins,  non 
efficacitsr  volentis,  ut  in  ferendis  mandatis:  fed 
quafi  remifs^  fe  habentis,  ad  modum  fcilicet  con- 
fulentis  ,  atqu?  hortantis .  Denique  ,  quia  legibus 
providenti^  fancitumerat  ,  ut  naturamhanc,  cui 
legem  propofuit ,  fineret  fuos  motus  agere  ,  ac  fi- 
bi  quaslibet  agere  volenti  cooperaretur  ,  ficque 
fjmpcr  prims  cauf^  haberet  concurfum  paratum 
ut  de  rulla  fibi  illata  violentiii  conquercrctur,at- 
q\ic  ita  qusccunque  faceret  fibi  ipfi  ju(l6  imputan- 
da  fi;irct,fiveadlaudcm.fivead  vituperationem, 
l:ve  ad  premiura  ,five  ad  pocnam,  oportuit  omni- 
ro  ,  ut  pcrmitteretur  opcrari  etiam  coDtra  divma 
mandata  ,  Si  prohibitioncs  in  Ic^c  propofita». 
Voluntaf  !.<:  i«itur  divinc  fi;>num  efl  ctiam  permif- 
jio.  Signnm  fcilicet  effcclu.^  lil-ieri  a  creata  volun- 
tatepofiti,  qui  efl  contra  pracccptum  i^Vinum. 
E'fi  aiuem  permiiTio  in  nobis  fit  fignum  nolitionis 
iiic^ficacis  ,  ut  diflum  efl ,  quia  tamen  nolitio  cu- 
jufcunquc  noliti  fi  rcprs^cntetur ,  vidctur  impor- 
tare  .  &  afferre  aliquam  tritlitiam  nolcnti:  intelli- 


Qoodiib.?.  II. 
prtmKm  V.  Scl 


citra  omncm  nolition 

non  vult  prohibere  ,  five  non  nolle  pcccatum  ,il- 

lud  fieri  pcrmittitur  :  non  noHe  autem  eft  negatio 

aftus  pofitivi:  non  ell  ergo  divina  permifTioaftus 

pofitivus,  cujufmodi  cfl  nolitioomnis  .  Et  quam- 

vis  Augullinus  (  ut  articulu  6.  ta6lum  eH:  )  dicat 

Dcum  ,  ut  tfl;  volcns  ,  maia  ficri  permittere,efl  id 

tamen  intelligendum  (  ut  articnlo  9.  declaratum 

fuit  )eum  non  habereaflum  re6tum  volendi,  aut 

nolendi  iIIud,quod  permitiit  ,fed  aftum  duntaxat 

reflexum,quatenuj  volensfinit,  &  voluntarie  per- 

mittit  tranfgredi  fua  mandata.Hsc  fic  convcnicn- 

ter  difpofita  effe  inveniuntur ,  ut  iifdem  una  «ter- 

naqucdlvina  voluntas,  quantum  oportct,  nobi.s   j^,^gj„_  ,_j,^ 

innotefcat .  Eadsmautcm&  Dei  voluntates  di-    ^^.lu.G.  H-/Tf 

cuntur,juxta  illud  ^izX.ioo.Magnaopera^^omi-  fii»""--!""  ■ 

fii  exc/ui/tta  iri  omaes  '■joliintates  ejus  ;  quia  una 

Dei  voluntas  ,qua;  ipfeell ,  variis  modis,  ac  pro 

divcrfis  accipitur.   Per  figuram  ergodivine  vo- 

luntates  dicuntur,  ficutl  dileflionis  figna,  dileclio 

appellantur,  &  fignaira  •■,ira  vocitantur . 

Ad  A*rsumenta  .  Ad  primum  concedeodum 
eft  Dei  voluntatem  effe  rationcm  volendi  in  ^ter- 
nitate  quodcunque  volibile  extra  fe  ,  atquc  omnc 
tale  finglllatim  in  tempore  ,ut  fuprema  omnium 
caufa,  producerc,  prout  fibi  flatuere  placuitin 
cternitatc  ;  exceptls  peccatis;qu«  tamenpermit- 
tit ,  non  vult ;  ficut  frequenter  taflumfuit.Et  cum 
dicitur  ;  ergo  hlsduobus  fignis,operati0ncnimi- 
rum  ,  &  permiffione  ,  omnis  Dei  voluntas  fignifi- 
catur,  atqueiuntclligitur.  Refponfio:  his  ,  quf 
una  generali  divinx  providentis  lege  reguntur,  jiiHudmm/J: 
fatisefile  ca  duo  voluntatis  divinsfigna;  fed  natu. 
ris  ,qu2  libero  pollent  arbitrio  ,  alia  erantfigna 
prcponcnda  ;  nam  cum  has  Dcus  ad  fe  ordinaffet 
ac  voluntate  antecedenti  ad  fuum  principiumrc- 
dire  voluifTct^ut  certam  haberent  proprium  flncm 
affequendi  rcgulam  ,quredam  ab  eis  f2ei.end3,or- 
dinanda  erant,&  alia  ad  qua:defiectcre  potuifiicnt 
interdicenda,ac  infuperhortationeopus  habebant 
ad  mcIiora,&  perfeftiora  prorequenda.Ex  his  igi- 
tur  conftatquamconvcnlcntifilme  divina  volun- 
tas  antecedens  declarata  ,a.c  figni:icata  {itprxce- 
priofte  ,prchii>itio!!e,^  coft/i/io:  pro  omni  quidem 
tempore,&fHtii:  Sed  prsfcrtim  idfactum  cfTede* 
cuit  in  lcge  Evangellca  ,  cujus  vita  fpiritualis  via 
qua:dam  efl ,  ordinan»  ,  ut  bene  viventes  fecun- 
dum  ipfam  hinc  fine  impcdimento  emigrent  ad  ntn 
aliam  vitam  ,  pro  qua  afTcquenda  exaflifilme 
prajparentur  . 

Ad  fccundum  rcfpondeo,Deum  dcpotcntia  ab- 
folutaagere  pofTe  ,  &  prster ,  Jt  contra  Icgesju- 
ftitias  a  divina  provldentia  ftatutas.prsfertim  qua» 
non  fpe6lant,adnatursd!£lamirKi  in  primogradu; 
&  ita  faciendo  reft^facere:  quia  eatcnus  leges 
fu«  funt  reftae ,  quia  a  Bcovolits,  &  ita  paritcr 
juftxeffent  illis  contraris  fi  ferre  mallet.Stantibus 
ergo  inhibitionibus  de  non  furtum  faciendo  ,  de 
non  moechando&c.  Deus  potef!  precipere  jufte 
oppofitum  illarum  legum:  mancfando  auCcm  id 
fieri,fi.«nificaret  fuam  voIuntatem/'/<fcf/'.'C',quod 
non  effet  alteri  figno  contrarium  ;  quia  ut  lcx  illa 
iiniverfalfs  habet  reflitudlnem  a  Dci  voluntate 
ftatuente  ,  ita  &  particularc  mandatum  huic  ,  aut 
alteri  expreffum,  parem  habcrct  reflitudinem, 
quamvis  aliuda  priori  ;  nam  non  proptcrealex 
univerfalis  intclligeretur  abrogata,fed  tantum  in 
cafibus  particularibus  noluiffe  fu\ta  lcges  illasju- 
dicarc,  fed  aut  illas  difpcnfafi^e^aut  certe  lejes  fuo 
fine  non  caruifTe;  ut  in  cafu  Abrahami  diftum  fuit 
articnlopracectenti.  Qupd  veroadlfrhaclitas  at-  5.<<i«.r 
K  k  2  tinct 


■  riin. 


4.  ditl.  2.  (j.  ^. 
i-HeJpcnJt«  ittt 
V .  ]icm  ^ni/t- 


m. «. 


a6o 


Summajoamis  Duns  ScofL 


Ctrfum  Inno- 
tcntianA  afBcit 
priniim  r^i* 
tem  prcpoJtic» 
nisiiiinntf;»:  II» 
<t8.qu»in  rtiam 
Jiabcs  imf>roSa- 
taiii  indcA.Me- 
fiffl  Scoii  in 
JuppJ.  ad  t»i- 
twni  partem  ^» 


3.  diO.  5l>  :»!j 
jirimo  frilttip*-' 

ti . 


tinet  resEgyptiorfcm  arportantes  illis  invitis,non 
efl  putandum  furtum  commiriire  ;  cjuia  vel  Deus 
utfupremus  omnium  Dominus  tranftulit  domi- 
rium  carum  ex  j^gyptiisjad  Ifrhaelitas,  vcl  cert^ 
jpfis  fatisfactum  efte  voluit  pro  laboribus  ,  quos 
fuftinuerunt  in  Egypto  ,  pro  quibus  nihil  pra:mii, 
vclmercedis,  laborantibusrepenfum  erat .  Pari- 
ter  &  fornicatio  e(l  mala  ,  quia  proliibita  ,  ncquc 
enim  luminc  naturali  notumefl  id  efle  malum, 
etfi  legi  naturali  confonum  ;  itaquc  certis  in  c:\{\- 
bu$,potert  Deus  aliud  preecipere  ,  pr«rertim,  cum 
ad  aliud  fignificandum  ,  vel  prxdicendum  datur 
mandatum  ,  ut  in  Ofea  evenifle  ipfo  ptophetix 
contcxtu  narratur. 

Ad  tcrtium  concedo  nos  cum  mala  permittimus 
videri  malo  confentire:  nempequiatenemur  pro- 
hibere,fi  facultas  adfit  impediendi;  alioquin  nec 
pcrmittcre  diceremur.At  Deus  ei  legi  non  fubeft, 


imo  tanquam  prima  caufi,  e.v  fuo?  pfovii^jnfirc  Ic 
gibus  ttneturimpenderc  concurfuni  caiifis  fccuH' 
dis,  fecundum  moJi  caufandi  earum  .  Ne  igrtur 
vim  inferat  caufis  liberis,  finit  cas  agere  proprios 
motus,etiam  cum  iaciuntcontra  ipfius  voluntatem 
praecepto,  yi*Aprohibitiofse  expreflam.  Nectamen 
malis  aflentiri  putandus  efl,  cum  ip(c  contraria 
prcccipiat ,  vel  interdicat;acicmper  daret  rcftitu- 
dincm  a<ftui,  r.ifi  pcr  cauiam  proximam  ftaret,ut 
articu/o^.  declaratum  fuit  . 

Adquartumeftrepfbnfio<;xM.igiftro,i.<///?.45'. 
cap.s^_xhicjiis  ergo .  Etfi  revera  ea,qua:  Deus  fier! 
mandat,  &  quafacienda  interdicic  fub  prscepto 
contineantur,nihiIominus  pr.-eceptutr.  propri^  ref^ 
picere  bona  facienda  ,  prohibitioncm  veroefl*e  re* 
fpeftu  malorum  fugiendorum  :  pracepit ,  inquit, 
JDeus  multis  ea  ^cjua:  nort  faciMutyi^ prohihet^quf 
7ion  cavent . 


QUiESTIO    VIGESIMA 

D  E    A  M  O  R  E 

IN     QUATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

Vetndc  confiderandum  ejl  de  his ,  qua  abfelute  ad  voluntatem  "Dei pertinent.In parte  autem 

appetitiva  inveniuntur  in  nobis ,  ^  pajfiones  anima ,  utgaudium  amor  i3 

hujufmodi ,  iS  habitus  moraliumvirtutum  ,  utjujlilia ,  fortitudo , 

i3  hujufmodi .  Vnde primo  confiderabimus  de  amore  Dei . 

Secundo  de  jufiitia  &  mifericordia  ejus . 

CIRCA     PRIMUM    QU.ERUNTUK     Q_UATUOR. 

I.  Utrum  in  Deo  fit  amor. 

II.  Utrum  ametomnia . 

III.  Utrum  magis  amet  unum  ,quam  aliud. 

IV.  Utrum  meliora  magis  amet. 


ARTICULUS     I. 

Utrumamor  fit  in  Deo  . 

DoBer  I.  difi.  r.  qu<efi.  j.  §.  Ad  folutionem,  ^ 

difi.io.^.difi.^g.r/  2.§.Ad  iftam  fecundam 

quaeft.  ^  prout  in  marging 

annotatur  S.Thom.x.p. 

q.  zcarticulo  r. 

Idetur  amor  ncqua- 
quam  reperiri  in  Deo: 
Etcnim  fccundum  Dio- 
nyfium  cap.  4.  p,  2.  de 
divin.nominibus.^/»or 
ej}  'virtus  transformati. 
%<a ,  &  cunverfiva  amaij- 
tis  in  amatum .  Sed  in 
Deo  hanc  vim  transfor- 
mandi,  &convertcndi 
unum  in  aliud  amor  habere  non  poteft  ;  ergo  fru- 
ftra  in  eo  amor  poneretur  .  Minor  ex  eo  conftat; 
quia  Deuseft  unus, ac fimpliciflimus aflus  expers 
omnis  compofitionis  ,  &  componibilitatis . 

Pratcrea,  Amor  cx  charitate  eft  ;  namjuxta 
charitatis  perfeftionem,  &  intcnfionera  amor  eft 
intenfus,&  pcrfefius:fed  in  Deo  charitas  non  cft; 
ergofiecamor.  Probatiominoris:  Gharitas  eft 
habitus  potentiat  habituata  perfeftivus;  Sed  Dei 
voluntas  perfeftifllma  eft  ,  utpote  infinitii ;  ergo 
in  ipfa  nullus  cfthabituscharicatis,aquoperficia« 
tur  :  &  per  confequens  nec  uUus  amor. 


i.dm.^7.f.;!f/- 

Prfterca ,  Ejus  voluntatis  eft  amarcquwpoflit  pt,„d,o. 
&  ©diffe  ,  &  irafci  ,  fcu  velle  ,  &  nolleobjefta  cir- 
ca  qure  tendit :  fed  in  Deo  nulla  ell  ira ,  vel  odium 
nifi  per  metaphoram  ;  proprie  enimilla  confequ- 
untur  voluntatem  fubjeflam  pafTionibus;  ergopa- 
riter  non  videtur  in  Deo  amor  ponendus,nifi  me- 

taphoric^.      ^         ^        ,  ^     ,.<iift.,7.q.^ 

CoNTRA  ,  Deuseflicit  charitatem  in  anima,&  §.AdprimHm, 
dileflionem  ,  tanquam  perfeftionem  fimpliciter;  i'"'^'^'»'*' 
ergo  ipfe  eft  fbrmaliter  dilcftio,  &  charitas .  Pro- 
batloconfequtsntia: ;  etfi  Deus  efficiat  pariterin 
homlne  &  fpem  ,  &patientiam,  &  ipfum  homi- 
nem  ;  non  propterea  tamen  ipfe  eil  formaliter  ho- 
mo  ,  aut  fpes  ,  vcl  paticntia,  fcd  tantum  caufa  eo- 
rum  effe£luum;eo  quod  non  fint  perfe6liones  fim- 
pliciter  ;  quia  tamen  caufat  in  homine  bonitatem, 
ipf«  eft  formaliter,  &  fubftantialiter  bonus  ;  quia 
ratio  bonitatis  fimpliclter  perfeftioeft;  ergo  eft 
quoque  formalitcr  dileftio  ,  &  charitas;  quia  fpfis 
non  repugnat  formaliter  infinitas  ;  omnis  enim 
perfefliofimpliciter,  qua:cft  incaufato,  reduci- 
turadcaafamformaliterhabentemcam  perfef^tio- 
ncm .  Hinc  Auguftinus  8.  de  Trinit.  cap.  7.  ^ju 
di/igit proximum,  inquit,  confequens  efl^ut  ipjam 
pracipui;  d;/e&ionem  di/igat]Eim  nimirum  dile- 
flionem  ,  qua;  Deus  cft  . 

RE$j»ONDKodicendum,  ncccflario  amorem  ,& 
quidemexcelicntifllmum  cfl^e  in  Deo.  Nam  Dcus 
cum  fitoptimafuhftantia.oportetcfl^efcliciflimum 
&  beatifnmurn  ;  Talis  autcmefle  non  pofTet ,  nifi 
intclligeret  fummum  intelligibilc  ,  atqueamore 
inhsreretfuprcmo  appetibili.Iftudfummum  appe- 

tib;Ic 


Tomusl.Pafsh 


tibilealiud  r,onefl,  quain  fnfinitum  boniim  ;  in 
appetibilibus  enim  cum  ilt  oido  enentialis,  necef^ 
fariortandum  eft  in  iino  /bpremo  infinito  .  Nam 
cuicunque  non  repugnat  irfinitas,  illud  non  cft 
fimpliciteriupremum  ,  nifi  fit  &  formaliter  infini- 
tum  .  Appetibili ,  vel  volibili  non  repugnat  inlini- 
tas  ;  quia  ilhid  vel  elt  perfeftio  fimpliciter,  vel 
concomitatur  convertibilitcr  aliquam  perfectio- 
Bem  fimplicitcr;  competit  enim  toti  enti,  &  quod- 
cunque  tale  eft  perfeftiofimplicifer  .  Supremum 
igitur  appetibile  oportct  cfie  formallter  inrini- 
p  lum  .  Hu!C  autem  nihil  efiet  bonorabile  ,  fi  fc  ha- 
'  beret  ut  dormicns  ,  ut  ait  Philofophuj,  12.  AU- 
tapby/.tex.c.$i.  nempenifi  apprehenderet  fe  fnm- 
mum  verum  ,  idemque  fummum  bonum  ,  &  appe- 
tibile  fc  amaret ;  neque  foret  optima  fubflantia  ; 
fi  id  ,  per  quod  /e  ipfum  intelligit  ,8cdiUgh  ,  eiret 
aliudquid  abejus  fub/lant'a  ;  ipfi  igitur  ineft  ul- 
timata,  &  complcta  perfectio,  &  felicitas  maxima, 
&  beatitudo  optima  cx  operationibus  intclligen- 
I  di  ,  &  voicndi  fe  ip/iim  fupremum  appctibilium  ; 
non  enim  efl  Deus  beatus  pracisi ,  quia  eft  idem 
/ibi ,  fed  eo  quod  fit  intelligens,  &volens:  quia 
fi  per  impo/Iibilenon  elTet  natura  intelleftualis  , 
I  adhuc  foret  idem  fibi ,  ut  lapis  efl  fibi  idem  .  Rur- 
fus,  Deasnatura  eft  intelle<ftualis,  aftufque  pu- 
I  riflimus  ;  pollere  autem  appetitu  ,  feu  voluntate  , 
'^  &  effe  naturam  intclle6^ualem  convertuntur  :  at 
quiin  habcntibus  quemcunque  appetium,  five 
animalem  ,  Cive  etiam  naturalem  ,  non  intelhgitur 
ultimata  perfeflio,  nifi  habito  eo  ,  qood  tali  appe- 
titupropter /e  appetitur  .  Unde  imperfeflio  ali- 
qua  confequitur  grave  extra  centrum ,  &  appeti- 
tus  fenfitivus  ad  fummum  convenicns  inclinatus, 
quandiu  cum  e*  non  conjungitur  e/l  imperfcftus  , 
vel  etiam  tiiilis;  ig;tur  fupremum  volensnon  eft 
fumm^  perftftum  ,  nifi  diligepdo  opcratione  per- 

4.(<i«.4;.v^'ff^''^'"'*'^'^'""'"'^'''8'^'''^  •  C'^"^  ^^^"^  poten- 

I   tiaappetitiva  quietaricupiat  in  obje(5to   maxim^ 

fibiconvenienti,  nifi  ei  perfectifllmo  amoreinhe- 

reat,  ejus  appetitus  non  fatiatur,  eftque  fub  flatu 

imperfefto.  Quoniam  igitur  omnis,  vel  mimma 

imperfedlio  locum   haberenequeat  ineo,  ubi  efl 

omnis  perfeftio  poffibilis  ,  fcilicet  infinita,  necef- 

farioeft  in  Deo  iQfinjmsamor ,  qual' fcilicet  de- 

cet  amari  objefturnin/Tmtffi^ppetibilitatis ;  eique 

immobiliter,  &neceflrario  adherendoeft  in  fummo 

felicitatis,  &  beatitudinis  .  Utenimcorpora  pon- 

dere  trahuntur  ad  centrum,  ita  voluntas  amore 

fertur  quocunque  fertur,  utait  Auguflinus,  11. 

deCivit.cap.  18.  centrum  autemquodex  «atura 

fui  eil  uitimate  quietativum,  fummumqueappeti- 

bile  eft  Deus,quia  fupremum  appctibile;  ei  ergo 

divina  voluntas  adhxret  primo,  &  per  fe  ;  quia 

non  participatione  aiterius  ,  immobiliter,  atque 

reccfTario  ;  nam  id  tit  non  per  habitum  ,  ncc  per 

/  aftum  a  fe  difTcrentem,  ncc  virtute  alicujus  caufx 

/  fuperioris,  fed /iia  fpoot^  ,  quia  non  coaft^  ,  etfi 

\  neceffario  ,  propter  ejus  reftitudinem  ,  &  perfe- 

*-.        £tioi.em  amet  amore   excellentifrimo  illud  fum- 

\     mum  appttibile  ,  atquc  infinitum  bonum  .   Efl 

igiturin  Deo  amor,&  dileftio,  qus  efl  voluntatis 

1  ^  ''I* ^* <5'''$-    fuaeoperatiooptima,  &  felicilTima  ;  eftqueidcm  , 

«f.  ac  velie  objctrtum  appetenti ,  &  volenti  conve- 

nientinimi',m .   Ipfum  enim   voluntas    nolle  non 

potefl,  quia  hocac^u  fi-.^^it ,  &  refilit  ab  objciSto 

difconvcnienti  ;   &  f orro  non  alia  de  caufa  a  dif- 

convenienubus  dctlinat  ;  nifi  quia  vult ,  &  amat 

iliud,  cui  cfldiiconvcnienj  .  Dcoautcm  cuni  ni- 

hileorum,  quae  eflkit  iple,  poflit  efl^c  difconve- 

niens  ,  imo  quodcunquc  ordinat  ad     fe   ipfum  , 

fuamquebonitatem,  propter  quam  alia  a  feeffe 


Citatio  h»:e  Ic. 
florem  fiilit . 
fed  ijui.l  frrt;- 
t.r  a^iuiv.iletii 
efl  invenire  K, 
tthic-  c.  j. 


Quodlib.q.  ij. 
$•  A'»nt  tirH»  . 


B.  Dionyf.  lcct 


Qi/aJi.XX.  ArtJ.  261 

voluit,  evidcnscfl  perfe,  &  primo  diligere,  feu 
velle  bonitatem  fuam,tanquam  objeftumfibicoi** 
venientifllmum  ,  apprimequeproportionatum  ,  & 
fubinde  amare  ,  cum  aliud  non  fit  diligere ,  quara 
vtlle. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primumrefpondco,  vcr- 
ba  illa  videriper  metaphoram  dicta,  quia  fecun- 
diim  Philofbphum,^.  Polit.cap.  ^.&.  7.  cap.  j.  A/i- 
hilenim  minus  aliquid  ej}  iii^quodfnit^quia  amat 
aliuA .  Sed  rationem  hujus  metaphorsefTc,  quii 
amans  pras  amato  parvipendit  fe  ipfum ,  pluris  fa- 
cicndo  amatum,quam  fe.  Unde  Auguft.4.  de  Cj- 
vit.cap.uIt.Cm/a/fw,  inquit,  Deifecit  amor  Dei 
ufr/ue  ad  contemptum  fui\  evidens  eft  autem  ii»c 
Deo  minim^  competerepofre  ;  nifi  ad  cum  fen- 
fum,  quia  Deus  amando  feipfum  ,  quoamorceft 
perfectiflime  beatus,  vult  alia,  quibus  clargitur, 
aceo  magis  participes  facitfua:  bonitatis,  quo 
magisdiligit;fedrefpe(5tu  fui  amor  habet  cum  ob- 
je6^to  veram  unitatem  ,  &  identitatem  ;  &  ideonec 
metaphoram  ,  necrationem  ejusdivino  amori  re- 
£t^  aptari ;  quia  etfi  Deus  per  providentiam  om- 
nium,  quscondidit,videatur  quodammodo  extra 
fe  tendcre,  quafi  amore  taftus;  quia  tamen  id  gra-  jipTacit^p.pr^ 
tia  fui ,  acamore  infiniti  boni ,  facit  ;  reipfa  illi  ""•• 
unice  amando  inhasret,  exquo  apicem  felicitatis, 
&  perfecfionis  poflidet,  extra  fe  nonexit,nifi 
quoad  efl^cftus  amoris  ,  quo  fe  ipfum  diligit . 

Ad  fecundum  dicendum,  in  habitu  duo  effc 
confidcranda  ,  &quod  eft  in  ipfb  pcrfeftionis  fim- 
plicircr,  &  id  cui  per  accidcns  anneftitur  talis 
perfectio:  quantumattinet  ad  primam  rationem  j  • 
eam  omnino  in  Deo  reperiri ,  oftendit  ratio  ad  op- 
puftum.  Sedquod  habitus  fitperfeftivuspoten- 
tisperfcftibilis,  ac  fubinde  imperfeft»  ,acciditfi- 
bi ,  nec  fpe6tal  ad  formalem  conceptum  talis  per- 
feftionis  ;  &  ideo  flare  potcft  finc  ejufmodi  addi- 
to  ,  uti  efl  in  Deo  ,  ubi  omnia  abfblutA  funt  unum 
per  realem  identitatem . 

Ad  tertiumeflrefponfio  ex  diftis  ;  utiqueenlm 
in  Deo  nulla  eft  propri^  ira,  qualis  fcilicet  effe  po- 
tefl  inappetitu  fenfitivo,&  voluntate  creata;  un- 
de  irafci  in  Deonihil  aliud  eft,  quam  ipfum  velle  j.*c',«,ri?. 
ple6tere  condigna  pcena  peccantes  contra  legem 
fuam  ;  ipfe  enim  peccata  non  vult,  voluntate  figni 
duntaxat ;  fi  enim  efficaciternollet,  fane  non  pa- 
trarentur.  Sed  ex  eo  nequit  inferri  pariter  &  amo- 
rem  reperiri  in  illo  metaphoric^ ,  cum  fit  perfeftio 
Hmpliciter . 

ARTICULUS    II. 


<.d».  M.«.i. 


Utrum  Deusomnia  amct . 

^oclor  -^.dift.ii.iH  Report.  ibidem.  De  rerum 

principio  q.^.art.2.  feci.2.  S.Thom.i.p. 

quajf.  20.  articulo  2. 

VIDETUR  Dcus  ncquaquam  diligereom- 
nia.Nam  amor,  &  ira  circa  id«m  objeflum 
mutuo  fe  fe  expellunt :  fed  Deus  irafcitur  pecca- 
toribus  ,  legemque  fuam  tranfgredicntibus  ;  ad«o 
utquamdiu  talcs,  velit  eos  fubircffitcrnas  poenas; 
ergotunc  eosnon  diligit  ;non  igitur  Deus  omnia 
amat . 

Prsterea,  Dei  amoremefrc  oportetexcellen- 
tiflimum  ,  ac  perfectiflimum  :  perfeftiorefl  autem 
amor  amicitiaamore  concupifcentis .'  igitur  qu«- 
cunque  Dcus  amat .  amnre  amiciti»  amat  .  Scd  ».<!»*.♦.«.>. 
omnia  non  funt  tali  diIe6tione  digna  ,  ncc  proindc 
diligenda  :  quia  qu«anima  carent,  &  noQ  vivunt, 
&  irrationabilia  qux^u^  non  funt  amore  amicitise 

pr«« 


^.  yt,l  t,tim  ff 
«Unuam  '/«.£• 
fiiontm . 


J    Hiil.^7 


M.igift.  5.  cijd. 
ji.iit.  A. 


(.  dift.  47- 


Migi!>.jocq/u» 
frniit. 


Rtpnrt.  Iir; 
clt.  ^.    jIJ  jci 

!'.ttm  • 


piofcquerKJa  :  C!?o  Dci.s  ron  omnia  am.it . 

Prxtere-.i  ,  Fa  cil  vis  amoris  uti-eiic,  &  conetur 
facereamantem  unum  cam  amato,  utaitHu.^o 
fupcr  cap.  7-  c«l.  Hierarcb. ,  &  (ubdit,  &  fit  unh^ 
quodivnmodoper  i'ini  amoris^ut  expell^  incipiat.^ 
exire  a  ff,  &  it!cipiar  cffe  ffnod  amat.  H.xc  autem 
nulb  ratinne  Deo  conjjrucre  ,  8:  aptari  pofl.ifit  ; 
noficH  tHim  inttllii^ihile  quonam  modo  d  fc  pxt 
en,s,inc!piat  enequor!  amat  ;  ergo  Deus  non  dili- 
gitornnia  ,   fe^^  tantum  fl-  ipfum  . 

Pritterca  ,  Dei  amor  m  ccternitatr  efl :  Ted  alla 
omniaablpfo  Ktcrna  non  Tunt ;  erg6  ncc  a  Deo 
tliligvifttur  ;  alioqiiin  ejus  (lile6l:io  non  foret  fii^e 
aliqua  mutationc  .  Neclatislit  argumcnro,  li  per- 
hiheanturcreaiursdilEftaeabattcrno.  Nam  tunc 
jpfa;  nihit  ersnt  in  feipfis  H:'!  duntaxat  tn  virtute, 
&  eminentia  Deitatis  ;  fic  autem  nnn  aliud  crant, 
quamipfe  Deus,  &  elTentia  rreatrix;  cigo  Dei 
amor  non  fe  extendit  ad  alia  a  fe  ipfb  . 

CoNi  RA  ,  Sapien.  i  \.  Nibilodijli  eornw^qua 
fec//}i;ergo  Dei  amor  eft  adomnia,qus  ipfc  facit  . 

RESPONDEodicendum  ,  Deura  orsnia  omnino 

quxfunt  ,qusvecrunt ,  aut  fuerunt ,  amare  .  De- 

clar.itio  :  Potentia  tendens  in  proprium  per  fe  ob- 

jeclum,  fertur  quoque  in  ea  omnia,  quKhabent 

ordinemad  illudobieftum,  juxta  rationem  ,   & 

modum  ejus  ordinis  ;  nam  fi   fit  ordo  efTeitialis  , 

neccfTario  ;  fi  accidentalis  ,  p«r  accidcns  tendit  in 

illa.  Qusecunque  autem  extra  Deum  habent  e/fe 

realis  exilhntiK,  funt^guadam   participationes 

entis  increati  ,  &  bonitatjsjiifinits  ;  ergo  divina 

\'oluntas  tcndens  ,  ac  neceflTario  diligsns  bonum 

per  efTentiam,  tenditquoque  acdiligit  omnia  ,    in 

quibus  reperitur  aliquid  bonitatis  fua6;contin- 

'>enter  tamen  ,quemadmodum  &  continf^enter  ea 

produxit;fiquidem  non  producerc  potuifiTet  .  Vo- 

luntas  igitur  divina  diligit  omnia  ,quia  omnia  ,  fh 

«julbus  eft  realis  exiftentla,  dc  fuo  eflTe ,  &  bonlta- 

teparticipant  :  ideo  &  mala  diligere  nequit ,   eo 

quia  expertia  fint  participationls  primi  boni .  De« 

inde,  ficutfe  habet  fcientia  Dci  ad  fcibilia  ,  ita  & 

voluntas  ad  bpna  :  Sed  non  eft  differentia  entis  , 

quam  intelleftusdivinus  non  «ognofcat;ereo  rron 

eft  aliquadiffi?rentiaboni ,  quam  voluntas  divina 

non  velit  ,&  diligat .  Demum-,  quando  aliqua  po- 

tentia  fertur  in  rationem  formalem  obje6li ,  fertur 

etiam  in  omnia,  qujc  illam  participant  :  ut  vifus 

ad  omnia  colorata  .  Sed  omnia  qus  funt,  rartici  • 

pant  rationem  boni,  dicente  Scriprura,  Gen.  1. 

pldit  Dctis  cunBa^qUit:  feceratf^  eranfualde  bo- 

na  ;  igitur  voluntas  divina  ea  omnia  vult,  vult  ni- 

mirum  bonum  exiflenti.-e  ,  reliquafque    perfeflio- 

res  ,  quibus  pra;dita  funt ,  atque  ita  diligit ;  nam 

dih^ere  eil:  vellc  ,  ut  nolle  odifTe . 

Ad  Argumenta.  Ad  primumeflrefponfioex 
diclis  ;  nam  Deus  odio  habct  mala  ,  nullam  in  ip- 
fisinvcniens  fus  bonitatis  participationem  ;  atin 
ijs  ,  qui  mala  perpetrarunt,  quofque  ipfe  fccit ,  efl 
ratio,  St  participafio  primi  boni;  idco  ut  cos  vult , 
ita  diligit.  Unde  Aut^uflinus,  Tracl.  no.  fuper 
Joan.  IncomprehenfibiHs  eft.,  inquit,  dilec\io  'D<?/j 
atqtie  immutiibilis.,qu.a  Deus  in  unoqttoque  nollrfi 
amat.,quodpecit.,fictit  ^  odit  quodfecimtis  .  Miro 
er?o  &  divi»')  fxodo  etiam  quando  odit ,  diHpit 
nos  .  Nemne  odio  habst  iniquitatcm  ,  in  qua  nul- 
lumeftbonum,  &  diliait  naturam,  quaseftbona 
in  fc  ,  fed  mala  utfubelliniquitati. 

Ad  fccundum  rcl"pon'Jeo,  DeJ  amorem  utique 
eite  perfetiiiTimum  ,  fed  tamenpro  ratione  objt;- 
ftorurn,  ad  qustcrminatur ,  insqualem ,  ut  decl?.- 
"rab-tur  artkulo  fequenti  .  Itaque  quac  non  funt 
ilili.oibilia  amoreaniicitiaB,  fivce.v  char;ts'e,quia 


Sumtncejoannis  DunsScoti. 

cJLisdileclionis  incapacia  funt  ;  nam  Deus  non  di- 
Iigit  nt;c  vu!t  lapidcm  dillgerc  Dcuminfe;  non 
ita  diliguntur  abipfo,  ctfi  ordinenturad  amoiem 
amicitia,  quatenus  inlcrviunt  ijs,  qui  diiigerc 
poflunt  Dcum  infe,  &   propter  fe   .  Oua  ratione 


&.  nos  pofTumusexamiciti.^e  amore  diligcrc  arbo- 
rem,  non  quia  fit  ip.'a  ^ic  diP-^ibilij,  fcd  quatenus 
ea<iumeli,  infcrvire  poteftnobis ad  actumdile- 
litionis  d:  viRCE  . 

Ad  tertium  refpondctur  juxta  difla  ,  articulo 
prxcedsnti  §.  yj.l prir,ium .  Nam  Dcus  non  alitcr 
ell  dicendus  ,  vel  intelligendus  extra  fe  exire  ,  niii 
quatcnuscx  dileftione  ,  qua  piofcquitur  omnia, 
qiiffide  fua.bonitate  participant,  providet  ipiis 
fecundiim  modum,atquc  cxigentiam  naturarum  ; 
non  crgo  extra  fe  exit,  ut  efle  incipiat,  qua:  amat  , 
fed  ab  co  proficifcuntur,  &  prodeunteffettus  dile- 
ftionis  infinita:  ,quia  inhiret  fummo  bono.  Porro 
hanc  efle  mentem  Dion}'fij,qU3m  exprimere  Hu- 
go  fataj^if ,  conftat  ex  cap.  4.  p.  primade  divin. 
nomin.  ^udebimus  ,  inquit  ,  ^  idpro  "jeritate  lo^ 
qtii.,  qucd  ipfe  quoque  aicbur  omnium.,  pulchro.,  ^ 
bonu  emore  onmium  .,pro  amatoria  bonitatis  ma- 
gnitudine  extrafefit.,ad  omnia  quxfunt.,pr<j'vider.. 
ti(S  multiplicis pertingendo  rntione  femet  ditHit' 
tit.  Et  parte  z.Amorem.,z\'  five  di-vinHmJhe  j-Ih» 
gelicum.,fi've  fpiritualemjive  animti/em,fi-ve  na- 
turalem  dixerimus ,  infitiam  quandatn  inteliig.i' 
mu\\  commifcentemque  virtutem  ,fuperiora  qui- 
dem  moventem  ad  inferiorum  providentiam  if^c. 

Ad  quartum  refpondeo  ,  hoc  ipfb,  quod  volun- 
tas  divlna  vult  ab  aeterno  rerum  futiiritionem  ,  ea 
omnia  arnar»  :  id  e(i,  vellc  futura  omnfa  fuam  bo- 
nitatcm  participarc,  Neque  proptereaquod  crea- 
tur»  non  funt  co:ev»  fus  dilciftioni  efTe  inferen- 
dum  ,  nondilfoi  a  Dco  ;  nam  alioquin  non  decer- 
nerct  aliquando  fore  ;  fedfolummodo  haud  voli- 
ta  fuifi!e  pro  sternitate  ,  fed  pro  tempore  ilatuto  : 
feuquia  ita  illi  libitum  fait  .  Et  ciiminftatur: 
quia  in  asternifate  non  erant  aliud  creaturae,  quam 
ipfa  eflentia  creatrix  ,  in  qua  eminenter  continen- 
tur .  Refponfio ;  in  eo  figno  ,  in  quo  intelliguntur 
creaturasefTe  idem,  ac  ipfum  effe  infinitum  ,  non 
funtquiddiftinflumab  ipfo  Deo,  neque  erant  ap- 
txterminare  intuitum  intelleflus  divini:  Ut  ergo 
funtobjeftum  fecundarium  divini  intelledus  ha- 
bentefTe  diflinftumab  eflTentia  Dei,&ut  futura  a 
voluntate  decernuntur  habere  efe  volitum  ,  aeter- 
numquidem,  fed  non  pro  aternitate,  ficuti  dictum 

eft. 

ARTICULUS    III. 

Utriim  Deus  squalitcr  diligat  omnia  . 

"DoBor  3.  dift.  12.  in  Report.  ibidtm  S.  Thont. 
primaparte  qu<cft.  20.  anic.  3. 

VIDETUR  Deuj^qualitcr  diligere  omnia  . 
NamDeusequaliteromdia  intclligit:  igi- 
tur&  aqualiter  omnia  diligit  .  Probatio  confe- 
quentiae ;  diligere  divinum  eft  velle  ipfius  Dei , 
quatenus  vult  fuumefTe,  &  bonitatem  crcaturas 
participare  :  Scd  velle  dlvinum  eft  unum  indi^i- 
fib!le,&  infinitum  ;  ergoomnia  aBqualitcr  vult ,  at- 
quediligit  .  AfTumptum  excoconftat,  quia  Deus 
nonminus  perfe6tiora  ,  quam  imperfefta  intelli- 
git  ;  cum  ipfius  intelleftio  fitcomprchenfiva  ob« 
jcfti  intenfiv^-  intlniti ;  ergo  a:qualiter  funtei  per- 
fpccla  omni;i ,  nec  tinum  magisacaliudintelligit . 
P.-Tterea,  Dei  diicciioimmutabiiiseft  :  igitiir 
f.--rturfuperomr,ia.  in  Qt;:e  tendit  aiqiialitcr.  Pro- 
batur  co-^fequi^ntia :  Si  inxqualitcr  Dei  amor  fer. 

retur 


1.  Jlft.jj. 

I.dift.  1.4.  i. 


?2.  cap.r'/«»<iw 
ifci». 


Tontus  l  Pars  IQuaJlh  XX.  Art.  lll 

i^eturfupei-ea  ,  qujc  abipfo  amantur;  igitur  fufci 


Quoc;jib.q.5  • 


peret  magis,  &  minus  ;  intenfior  enim  fbret,  qua- 
rtnus  rcfpicitobjeflum  magij  diJeftum;  fedexin- 
dc  evidenter  foret  mutabilis  ;  igitur  quoniam  eft 
immutabilisasqualiter  fertur  fuperomnia , 

Pra:terea,  Ex  qu.tflione  pnecedotti articHlo  2. 
Amor  Dei,fcu  velle  divinum  eft  idem  ac  efTentia 
ipfius  Dei  ;  non  enim  per  atlum  diftinflum  vult 
alia  a  fe  :  igitur  eadera  efl  comparatio  effentis  di- 
vinaead  creaturai  ,  &amoris  ejus.  Sed  divinum 
cffe  eodem  modo  refpicit  entia  perfecliora,  &  im- 
perfeftiora  ;  nam  omnibus  ultra  quamlifaet  pro- 
portionem  datam  ,  &  dandam  excellit ,  ac  fubin- 
de  nulla  efl  insqualitas  in  ipfa  rcfpcflu  eorum 
omnium;  ergo  cum  pariter  Dei  amor  fit  intenfive 
intinitus,  squaliter  refpicit  omoia,  fuper  quibus 
fertur. 

CoNTR^  ,  Magifler  5.dift.g2.  ap-i.Si  emnia  , 
inquit,y«<f/j<:/r,  bBnef.trit^i^  ouine  bonumdiligit, 
omttia  ergo  diligit^qua  fecit^^  inter  ea  inagis  di- 
ligit  rationales  creaturas,  &  de  illis  eas  ampliui, 
qutefunt  membra  unigenitifui^'^  mtilto  magis  ip- 
fum  unigenitum  . 

RESPONDEodiccndum,  amoremdivinum  nul- 
lam  fubireinKqualitatem,utcomparatur  adDeum 
amantem  :  fed  quatenus  ipfas  refpicit  creaturas  , 
quJB  amantur ,  non  efTe  parem  omnium ,  fed  magis 
&  minus  diligi  pro  beneplacito  volamatis  divi- 
o» .  Declaratio  primaj  partis  :  Amor  ,  &  velle  di- 
vinum  efl  unus  aflus  inlinitus  ab  una  potcntia  di- 
manans,  &  in  unumobjeflum  primum  tendens, 
potentiat,  atque  obje(5lo  exa6liffime  adsequatus  : 
neque  ad  pcrfeftionem  ejus  fpeftat  tendere  in  alia 
a  fe  ;  fed  idpraecise  fequiturad  perfedJlionem  infi- 
nitamipfius,  proptcr  quam  ciim  perfcfte  tenJat 
in  primum  terminum,  fubmde  fit,  ut  perfeft;^  quo- 
que  fsratur  in  alia,  circa  qux-  primum  ohjcckum 
eil  totalis  ratioagcndi ;  igitur  quandoquidem  is 
sflus  amoris  abobjuttis  amstis  niillam  accipiat 
aut  fpecificationem ,  aut  perfeftionem ,  (ex  eo 
enim  potentia  ommno  vilerccret ,  &  fimpliciter 
neceffarium,  &  infinitum  cocxigeret  ad  fiii  effe 
terminum  nec  ita  neceffarium  ,  nec  infinitum)  fed 
omnisejus  perfeftio  flat  cx  attingentia  comprc- 
Jienfiva  primarii  objcfti ;  evidens  efl  eum  attum  , 
utadagens  corNparatur,  unum  idemque  femper 
efTe  ,  uniformem  ,  &  indivifibilem  ,  atque  omnis 
cxpertem  inaqualitati* . 

Verum  quia  ex  fui  infinita  perfeftione  efl,quor! 
etiam  tcndat  in  alia  extra  fe  ,  qus  proindc  quate- 
nus  vult  efre,diligit,rcfpeftu  horum  cfTe  inaequa- 
lem,fic  utqusdam  pra:  aliis  magisfint,&  reft^  di- 
cantur  a  Deoplus  d.ligi ;  Declaratur  ;  Nam  en- 
tium  conditorum  alia  aliis  funt  perfeftiora  ,  ut 
evidens  efl ,  non  fblum  quantum  ad  gradus  fpeci- 
ficos ,  fed  ctiam  id  clucet  in  individuis  ejufdem 
fpeciei  ;  nec  ejus  inaqualitatis  in  perfeflionibus 
creaturarum,  eftquaercnda  ratjo,  &caufainip- 
fiseff :6^l;ibus  ;  quia  non  eft  aliaquambeneplaci- 
tum  voluntatisdivin* ,  ut  quafl.  pyacedtnti  *rti' 
culo  j.  declaratum  fuit :  igitur  Dci  amor  inatqua- 
liter  fertur  fuper  creaturas,  in  quibus  inasqualcs 
funt^flefctus  dile^Honis  fus  :  ex  ca  cnim  ut  eft 
quod  creaturae  parfcipent  fuam_bqnitatcm :  ita 
Itquod  illam  accipiant  in  tali ,  vel  tali  gradu: 
quemadmodum  ergo  perfcdiones ,  &  bonitatcs 
Aint  injqualcs,  ita  &  non  idem  amor,  ut  afius 
amorisdivini  intclligitur  alia  afe  connotare. 

Deindedivinus  amorordine  quodam  mirabili, 
&  inenarrabili  e>  tra  /e  tendit,  ordinans  cunfla  ad 
fc  tali  modo  ,  &  raticne,  utexinde  exfiirgat  ordo 
ijiiverfi,  fintquc  &  entia  cunfta  ad  invicem  ordi- 


263 

nata:  igitur  inxquaJiter  refpicit  omnia,qu«  vulc, 
&amat.  AfTumptum  declaratur  :  omnij  rationa- 
biliter  valcns,  vult  primo  finem,  &  fecundo  illud 
quod  immediat(^att'ng!t  finem,  &tertioqu«  re- 
motiusfunt  «rdfnata  ad  attingendum  finem.  Cum 
igitur  Deus  rationabiliffim^  velit  :  etfi  uno  eo- 
demque  invariabili  aftu  ,  inquantum  tamcn  ille 
fuperobjcfla  ordinatiffime  tendit:  primo  vult  fi- 
nem,  in  quo  eft  aftus  fuus  perfe6lus  ,  &  voluntas 
beata  .  Secundo  vult  iJla  ,  qua;  immediat^  ordi» 
nantur  ad  ipfum,uti  funt  omnes  ad  gloriam  c«lc- 
ftem  elefti  .  Tertio  vult  ea  omnia  ,  qua;  funt  ne- 
ceffaria  id  confequutionem  ejus  finis,fcilicet  gra- 
tiam  ,  atque  catera  auxilia  fupcrnaturalia  ;  ac  dc- 
nique  vult  alia  cun6ta  proptcr  illos  ,  nempe  mun- 
dum  hunc  fenfibiJem,  nt  in/erviat,  eoque  utantur 
prajdeftinati ;  quo  fenfu  vere  dixit  Ariftoteles  2. 
Phyfic.  tex.  cap.  24.  Hjmo  quodammodo  eflfinis 
«mniitm  feijfibilium  :  quia  nempc  gratia  ipfius 
funt  volita  a  Deo.  Sive  igitur  quia  Deus  vult 
mundum  fenfibilcm  in  ordine  ad  hominem  pr«- 
deftinatum  ,  flvequia  quodammodo  vult  imme- 
diatius  hominem  amare  fe  ,quam  mundum  fenfi- 
bilem  efTe  ;  homo  eft  finis  mundi  fenfibilis  .  Illud 
enim  quodcft  propinquiusfini  ultimo  ,  confuevit 
dici  finis  eorum  ,  qus  funt  remotiora  .  Ut  igitur 
alterius  ,&alterius  rationisfunt  &  finis,&eaquai 
intendunturgratia  finis,  ita  refpeftu  volitorum 
alia  &  alia  efl  Dci  dileftio  ,  efto  in  fe  ipfa  nullam 
fubire  queat  insqualitatem,  &  alterationem . 

AoARGt/MENTA  .  Omnium  eft  una  refponfio, 
quaeeft  &fbIutioquaeftionij.  Nam  aliud  non  pro- 
bant,  nifi  aequalitatcm  aftus  ,  ut  eft  operantis  ; 
non  autem  ut  tranfit  fuper  objecia  :  hacc  enim  feu 
comparantur  ad  aflum  intelle6lus  divini ,  feu  vo- 
luntat  s,  feu  ad  ipfum  cfl^e  inhnitum  in  fe,  insqua- 
lia  funt,quia  inxquale  efi^e  efTentiale  acceperunt 
per  aftum  intelligenti.T  divins,&  quoad  efTe  exi- 
ftentijpoffidcnt  hunc,  aut  illum  gradum  perfc- 
ftionis  ;  quia  ita  fuere  volita  a  voluntate  Dei  ;  & 
quatenusdeniquecomparantur  ad  cfTentiam  infi- 
ritam  ,  quo  pluribus  gradibus  poIJent  pcrfc5tio- 
nis,  eo  magis  dicuntur  accederc  ad  illam  ,  quate- 
nus  magis  exprimuntdivinam  perfeftionem,  qu« 
infinitaeft;  etfi  proinde  h»c  a  quacunquc,  vel 
perfecliflTima  creaturaruradiftet  ultra  omnem  pro- 
portionem . 

ARTICULUSIV. 

Utriim  Deus  femper  magis  diligat. 
meliora  . 

DoBior  3.  difl.  ja.  inutroque  fcripto .  S.Tbom. 
\.p.qu*fl.io,artic.Af. 

VIDETUR  Dcus  non  femper  magis  diligerc 
meliora :  Etcnim  melior  eft  Angelica  natu-  3.elit.i.4fc. 
ra  omni  homine  :  fed  Dcus  ea  dileflione  profequ- 
tus  eft  humanum  igcnus  ,  qua  neminem  dilcxit 
Angelorum  ;  ergo  nonfemper  a  divina  volunta- 
te  magis  amantur  prarftantiora  .  Probatur  minor ; 
illam  naturam  magis  diligit ,  cui  majora  confert 
beneficia  :  nature  humanac  contulit  bencficiiim 
long^  excellentifTimum  ,  &  non  Angelis,dicentc 
Apoftolo  2.  ad  HebroEOS  r  Nufquam  ^ngelos  ap~ 
prehendit  ,fedfcmen  ^brabx:  igitur  Deus  non 
fcmper  magisdiligit  praiftantiora. 

Prxterea  ,  Melior  eftinnocens  eo,  qui  in  pec- 
cata  lapfus  eft  .acpofteaeorum  pccnitcns  ad  fe« 
cundam  tabulam  confugit  ne  demergatur  :  fed 
Deus  plus  diligit  pcBnitentem  ,  atque  inter  illos  , 

cum . 


primii  fTitXif»' 


S-dii^SA-i. 


^rfJiR.iOi 


3.  Hift.p^^-Jei 
rfj/flf  i.tiift.ij. 


eum.cui  plura  dimittit  peccata  :  ergo  interdum 
videtur  magis  diligeredeteriora.  Probatio  mino- 
ris  ex  illoLuca;^.  Cui  magis  diniittitur  ,  magii 
Ailigit:  igitur  cum  innocenti  nihil  fit  a  Dea  dimit- 
tendum  ,  minus  diligitur  quam  is,  qui  de  peccatis 
conteritur  ,  ac  ex  animofe  peccafTe  pocnitet. 

Praterca,  Hi ,  quibus  Deus  vulc  finaliterbona 
gratia:  ("unt  meliores  illis,  quos  Dcus  ctncaciter 
ron  praedeflinavit.  SedevenTc  poteft(proutnon 
raroaccidiflienurrat  Scriptura  )ut  eleclus  adglo- 
riam  in  peccata  labatur,&  non  elciFius  in  via  ju 
ftificetur  ,  ac  fubindemagis  fit  Deo  gratus,  qui 
in  fua  priEicientia  ell;  deterior  ajtero  fibi  acccpto  , 
quiajuftus  pro  pracfenti  tempore:  ergo  non  fem- 
per  Deus  magis  amat  potiora  . 

Preterea.  Melior  eft  natura  humana  Chrifti , 
tjufque  vita  ,  quam  totumgenus  humanum  ;  fed 
Deus  minor  s  fecit  vitam  humanam  Chrifti ,  ac 
minus  iubinde  di'exit ,  quam  genus  ipfum  huma- 
num:€rgo  Deus  aliquando  magis  videtur  diligere, 
quod  melius  non  eft  .  Minor  patet,quia  Deus  tra- 
didit  unigenitum  fiium  in  mortem,ut  exinde  fatis- 
fieret  juftitias,  &  redimeretur  genus  humanum. 
CoNi  RA  ,  Dei  amor  ut  connotat  objefta,fijper 
qu^  tranfit,efl  in^qualis,  &ordinatifrimus  ex  arti- 
culo  pmcedenti :  igitur  magis  diligit  ea  ,  quce 
funt  meliora  . 

RESPONDEodicendHm,diviiium  amoremrefpe- 
^u  eorum  ,  qux  funt  pracftantiora,  effe  majorem  , 
&  intenfiorem,quoad  eflfeftus  fcilicet,  minus  ve- 
xo  intenfum  refpeftu  imperft-ft.orum  creatura- 
rum.  Nam  Dei  amor  non  eft  aliud,  quam  ipfa  vo- 
litio  diyina  ,  qua  efficaciter  vult  creaturas  in  hoc, 
autillo  gradu  fuamp.irticipareperfe6iionem:non 
eft  enim  putandum  ,  proter  aliquid  prasfuppofi- 
tum  in  creaturis  ab  intclleflu  divino  voluntati 
prcsofterfis,  eas  volitas  fuifTe:  aut  extitifTe  ipfis 
Tationem  ,  ut  ita  amarentur  :  nam  ratio  amoris  eft 
in  Ibla  voluntate  divina  ;  unde  ficut  eadem  vult 
aliaa  fein  tali,  auttali  gradu  perfe6l'onis,&  bo- 
ritatis,fic  &non  aliter  funt  bona:  Quicqujd  igi- 
tur  perfetlionis  eft  in  omni  alio  a  Deo ,  de  divino 
amore  delcendit :  fieri  ergo  non  poteft,  ut  minus 
amet  ,  cui  potiora  dat  bona,  cum  aliud  non  fit 
quidpiam  magis  a  Deo  amari ,  quam  fibi  colljta 
fuifTeprasftantiora.  Q^Ljod&  dircft^  teflatur  Ma- 
gifter  ,  i.difl.iz.  cap.primo  prout  retulimus  «>7;'- 
ctilo  pnecedent!  %.Ad  oppofitu  &  cap.2  fcribit  fic, 
^uod  <vero  rationales  creaturas,idejf  homines ,  •vel 
j4ngelos.,alios  magis^  alios  minus  diligere  dicitto\ 
mn  mutabilitatem  charitatis  ejus  Jignificat  :  fed 
quod  alios  ad  majora  bona.,aliosad  minora  dilexit; 
alios  ad  me/iores  ufus,alios  ad  minus  bonos.Omnia 
enim  bona  nofira  ex  ejus  'iileUione  nohis  provC' 
niunt .  Haec  ille. 

AdArgumenta  .  Ad  primum^concefTa  majo- 
re  ,  neganda  eft  minor  ,  fi  fit  fermo  de  bonis  fpe- 
ctantibus  ad  ejfe  naturale ,  quac  bona  funt  effeftuS 
divina;  dileclionis.  Et  cumprobatur  :  quia  long^ 
potiora  beneficia  prsftitit  Deus  human^  natura;, 
«juam  alicui  Angelorum  .  Dicendum  id  verum 
elTe  de  ea  natura,  quam  fibi  hypoftatice  univit 
Verbum  divinum:  eifiquidemtanta  collatafuere 
dona  gratiarum,  ac  fupernaturalium  bonorum, 
Unde  cfTet  caput  totius  corporis  myftici,  Angeio- 
rum  fcilicet,  &  hominum  ut  nihil  omnino  gratiae 
fitreperibile  in  membris  juxta  pracfentes  divina 
providentiasleges,  nifi  de  plenitudine  capitis  il- 
lius .  Hunc  ergo  hominem  omnium  caput,  Sc  prin- 
cipcm  creaturarum  magis  dilexit,  &diligit  Deus, 
iquam  reliqua  cmnia,  quaeper  ipCum  ,  &  propter 
iprum  fafta  funt .  At  reliquas  magis  ,  &  minus 


Summajoannis  Duns  Scoti . 


diligere  fatenduni  eft  ,  prout&  ipfos  magls  ,  & 
minus  fuae  bonitatis  fecit  efTe  participes.  Diligit 
cnim  magis  ea,  qug  per  fidcm  ,  &charitatem  funt 
membra  unigeniti  fui :  &eoruri;  membrorum  tan- 
fa  eft  dile6tio ,  quanta  ipfis  ab  aterno  prasparavit 
bona  ,  &  in  temporc  confcrt. 

Ad  fecunduni,  concedo  mnjorem  ;  nam  fimpli- 
citer  majus  Dei  beneficium  eftconfervare  inno- 
centiam,  quam  concedere  poft  peccatum  poenitea- 
tiam.  Unde  longe  majus  beneficium  Deus  contu- 
lit  Matri  fua  ,quam  Magdalena; .  Ad  probatio- 
nem  m!noris,dicer.dum,7'ii^(/^«rd'  pofTc  duplici- 
ter  accipi,  velquatenus  eft  aflus  voluntatis  libe- 
raliter  communicantis  ;  vel  prout  idcm  eft  ac  con. 
donare,  ad  quem  fenfum  dicitur  Deus  donare  pec- 
cata,ldeft,remittere.  Juxta  priorcm  acceptlonem, 
cui  plura  donantur,  jlle  magis  teneturelargienti, 
nec  Deus  innocenti  minus  donum  ,  fcd  longd  pra;. 
ftantius  tribuit,  quam  ei ,  cui  peccata  dimittit :  il- 
le  ergo  magisa  Deo  diligitur  ,  quippe  quem  non 
permittat  cadere  in  ullum  peccatum,propterquod 
oporteat  fibi  iralci,  accdio  haberi,  ut  aliquando 
fuit  obje^tum  ira;  divins,  quem  de  commifTispec- 
catis  ver^  pcenitet  .  Verum  juxta  pofteriorem  in- 
tclle£tum  poenitenti  plus  donat ,  quam  innocenti , 
quia  ifti  nihil  eftdimittendum,  /ed  nihilominus 
magis  tenetur  diligere  donantem,  quam  alius; 
quia  quod  non  lapfus  fit  in  pcccata  ,  ex  beneficio 
gratias  divin«,  \n  quod  non  poflit  incidere  alius 
homo  ,  &  reipfa  incideret ,  nifi  prsfervaretur  ab 
eo ,  a  quo  hSins  cft  homo ,  inquit  Aug\\{i.fuper 
cit.textum  Luca . 

Ad  Tertium  refpondeo  ,  Deum  ab  aternodile- 
xifTe  eos,  quosad  juftitiam,  &coronam  praeordi- 
navit ;  acfimpliciterconcedendum  odio  habuifl^e, 
ideft  reprobafTc  non  eleftos  ,  ficut  igitur ,  lacob 
dikxi.,Efau  autem  odiohabui ^  ad  Roman.  9.  Etfi 
vero  elefli  interdumin  peccata  labantur,  ac  re- 
prohijuftificentur ,  acfubinde  pro  prasfLnt' jufti- 
tia  illi  ordinentur  ad  poenam,  ifti  ad  glorfam;  quia 
per  poenitentiam  tefla  funt  eorum  psc^ata,  nec 
Deus  illa  intuetur  ad  vindiJtam;  ex  eo  tamen  nec 
aliquam  fubit  mutationem  diving  voluntatis  amor 
circa  eleftos,  quo  in  sternitate  diliguntur,  in 
quantum  opus  divinae  gratiae  futnri  crant ,  nec  ad 
reprobos  parem  dileftionem  terminari  putan- 
dum  eft;imo  abfolut^,  &  fimplicitercft  conceden- 
dum,quod  odio  habuit^id  eft  reprobavit,  etfi  inte» 
rea  temporis  juftos  tfTe  contingat;quia  in  termino 
inveniendi  funt  cx  eorumculpa  Deoinimici .  Ma- 
gis  igitur  Deus  amat  ele£los,quos  fcilicet,  &  qua- 
les  eft  ipfe  fafturus  ,  quam  reprobos,  qui  ex  fe  ip- 
fis  funt  in  malitia  deceflTuri .  At  electorum ,  etfi  par 
pcccatum  impediatur  jus  ad  gloriam,  ad  quam 
funt  ordinati  ;  tamenjus  illudfemper  perfiftit  In 
confpeftu  Dei,  ac  tandcm  per  pocnitentiam  fubla- 
to  impcdimento,  reddendaeft  pleniffima  merces 
praefcntibus  meritis  in  acceptfone  divina,  &  ade- 
unda  hareditas,  inquam  clefti  jus  acquifiverunt. 
^A  quartum  dicendum  ,  exquo  Deus  voluit 
Chriftum  mortem  fubirepro  jeneris  hunianire- 
demptione  ,majus  bonum  extitiflle  vidctiir  eterna 
falus  generis  humani,  quam  vita  illa  ad  raodicum 
tempus;&  revera  Trinitas  voluit  illam  vitam  non 
efTeinmorte^cum  voluerit  hominemillum  mori; 
praelertim  ciam  cxinde  confequuta  fit  &  gloria  ip- 
fiuscorporis,  &  exaltatio  norainis  Chrifti  fapra 
xsmne  nomen . 


QUiE. 


Ex    Mngi.t.  y. 
Inco  cit.  ea^.  i. 


tei  tig  arlieuU. 


De  hoc  plara 
J.p.».i7. 


ciirt.5».  Ciip.I>< 
rifrobii . 


4.dift.iJ.q.». 


4.clia.l2.$.  T>e 
fecuniio . 


^•Kiit.p.fi.Qiia 

turtHKiijlunu 


I. 

ir. 

iif. 

IV. 


To7mis  l  Vafs  l  Qucejlh  XXI  Art,  l  ^6$ 

QU^STIO   VIGESIMAPRIMA 

DE  JVSTiTIA,  ET  MISERICOaDIA  DEI , 

I  N     Q^U  ATUOR     ARTICULOS     DIVISA. 

Fo/f  coiifiderationem  diviui  amoris  dejuftitia ,  6*  mifericerdia  ejus  agendum  efl . 

ET  CIRCA  HOC  QUiERUNTUR  QUATUOR. 

Utrum  in  Deofitjuftjtia . 

Utnim  jiiftitia  cjus  veritas  dicipodit. 

Utrum  in  Deo  fit  mirericordia  . 

Utrum  in  omni  opere  Dei  fitjuftitia  ,  8i  mlfericordia  . 


Pfl-frntis  jfti- 
otli  lolutio  eft 
admentcm  S\ 


ARTICULUS     I. 

Utrum  in  Deo  fit  juditia  . 

Doclor  4.  dif}.  ^6.  quaf.  \.  in  Report.  ibidetn 
S.  Thcm.  i.p.  q.2i.art!C.  i. 

IDETUR  nequaquam 
Deo  efTe  attribuenda  ju- 
ftitia  .  Nam  fecundum 
AriflotclemjDomini  ad 
fervum  nulla  eiljuflitia, 
quia  nec  ccqualitasjergo 
multo  minus  Dei  ad 
creaturam  ulla  potefl: 
cflcjuftitia  ;  cum  veriP 
fime  is  Dominus  dicere 
poiTit  fervo  fuo  iliud  i.  ad  Corinth.  cap.  4.  ^»1^ 
habes  quod  non  accepifi . 

Praeterea,  Philofophus  10.  Ethic,  cap.  8.  putat 
valde  inconveniens  laudare  fubflantias  feparatas 
ex  operationibus  virtutum;  prout  &  ibi  fingilla- 
tim  dcclant  ,  &  dejuflitia  deducens,  ait  ,  deridi- 
culum  efTe  arbitrari  illis  competere  a6tus  juflitis, 
quos  fubinde  enumerando  excludit . 

Confirmatur  ,  Nemo  attribuit  Deo  tcmperan- 
tiam  ;  qua  enim  ratione  Deus  diceretur,aut  eflfet 
temperans?Ergoneque  in  illo  efl  ponenda  juftiti?.. 
Preterea,  Juflitia  efl  quidam  habitusinclinans 
voluntatem  ad  debitum  reddendum;  fed  Deus  ni- 
hil  cuiquam  debet;  cum  omnibus  det  efle  ,  &  quic- 
quid  ad  efle  confequitur  j  ergo  non  eft  in  eo  ulla 
juflttia  . 

PrKterea ,  Anfelmus  Profol. ro.C/!'w/(7;T/j  ina- 
lis^\x\o;o,\ujuftum eft,nsn  quia  illorum  meritis,fed 
Cjuia  tu£  voluntati  ,  ij*  bonitati  condecens  cft  .  Et 
rurfus  :  Cum punis  ma/os,Juftum  eft^quia  illorum 
meritiscongruit  igitur  bifariam  adflruere  videtur 
juflitiam  in  Deo  ,&quatcnus  eflreftitudo  volun- 
tatis  in  ordine  ad  condecentiam  voluntatis  divi- 
nx  :  &prouteft  rc(5litudo  voluntatis  inordincad 
exigentiam  ejus,  quod  eft  in  crcatura .  Sed  ex  hoc 
viderctur  fecunda  jufiitia  efTe  regulata  a  prima; 
ergociim  indivina  voluntateefre  nequeat  rcflitu- 
do  regulata  ;  neque  in  ipfa  erit  juflitia  in  ordine 
ad  exigntiam  creaturE  . 

Confirmatur,  Deus  non  poteft  agcre  contra 

juilitiam  :  fcd  potcfl  vclle  ,  &  reflc,  juileque  vclle 

contra  omnc  id,quod  exigit  creatura;cum  id  nul- 

lani  incIudatcontradiCiionem  ;  ergo  nulla  cflju- 

ftitiain  Deo  in  ordinc  ad  exigcntiam  tjus  ,  quod 

efi  in  creatura  . 

^loT^TRA^Pfi/.^^^.Iuftitiap/ena  eft  dcxtera  tua. 

Respoxdeo,  juflitia  fub  ratione  gcneralifllma 

defcr^bitur  ab  AnfeImo,.-/(r  />>;■/>.  cap.  i  5.  quodfit 

reclitudo  -Muntatis propter  fe  fer-jata\^  cap.  1 2. 

Tomus  /. 


,ifi:i  fo:i:tio 
•  i  ir)e;em  Ma» 
gittri  Scoci. 


reclitudo  'joluntatis  fo/a  mente  percettibi/is.  Sed     , 

quia  hiec  eademjuftUif  rotihcatio  niilio  ne^otio  ch.imi ,  scaJio- 

aptari  poflTet  &  mifericordie  ,  quce  pariter  eft  vo-  riiniinfejusn. 

luntatis  rectitudo  propter   ie  lervata;  nam  lux  bcfir  eiifcem 

bonitatis  intuitu  parc^t  Deus,quorumcuiiqiic  mi-   1 

feretur  ;  &  omnino  ea  reftitudo  fo!a  mente  perci- 

pitur,  ideo  refte  fpecificatur  a  Philolbpho  ,  5.  Et- 

/;/V.c/7/'.  I.  atque  ab  aliis  virtutibusd'ih'nguitur,ex 

eo  quod  juftitia  fit  ad a/terum:]\\^\iv3iVn  fub  com- 

munifllma  acccptione  efle  in  Deo  exinde  coniiat, 

quia  ipfi  efl   voluntas  reftiffima  ,  &  omnino  inob- 

liquabilis  ,   cum  fit  prima  regula  omnis  rectitu- 

dinis:  reftitudo  ergo  prima  propter  fe  a  volunta- 

te  fervatur  ,   quia  ex  eleftione  ,  &  fpontanee  ha- 

bita  ;   ut   igitur  juftitia  el^  voluntatis  reftitudo 

propter  fe   fervata  ,  principcm  locum  hahct  in 

Deo  ;  quemadmodum&  dc  il  ius  reftitudine  de- 

fcendit  omne  id  ,  quod   aliquam  perticipat  refti 

rationem  .  ronfimiliter  quatenus  juflitia  efl  ad 

alterum  ,  in  Deo  rcperitur,  quia  in  omniactione, 

quK  ad  alteriini  terminatur ,  efl:  reftitudo  ;  nec 

ulla  poteft  effc  ohliquitas  in  operibus  Dei.  Eo  igi- 

tur  modo,  quojuftitia  ell  in  Deo  ,  ad  duo  mem- 

bra  reducitur  ;  ut  primodicatur  rectitudo  volun- 

tatisin  ordine  ad  condecentiam  bonitatis  divine; 

alio  modo  ,  reflitudo  voluntatis  in  ordine  ad  exi- 

gentiam  ejus  ,quod  cfl  in  crcatusis  . 

Porro  qua:  ad  alterum  efl  juilitia  ,  duplex  efl: 
Siquidem  aut  refpicit,  &  verfatur  circa  dcbitum, 
&  jus  ex  legc  rcddendura  com.munitati  ;  aut  cer- 
te  reddcndnm  alicui  particulari  perfbnn:.  Et  utro- 
bique  eftjuflitia  Icgalis;  ea  tamen  potifTimum  bo- 
num  eommune  refpicit,atque  illud  ab  legislatore 
pcr  fe  attenditur;  particulare  vero  in  ordine  ad 
bonum  commune.  Ea  vero,  qux  ad  bonum  par- 
ticulare  pertinet  ,  adhuc  dividitur  ;  nam  vel  ell 
fimpliciter  ad  alterum  ;  vcl  ad  fe  quaii  ad  altcrum 
ejufmodi  efl:  pocnitentia,qua:  juftitia  quidam  pu- 
nitivaeft;  cuiqueenim,  utjudicis  miniflro  con- 
cefTa  efl;  punitio  fui ,  ut  rei . 

At  jurt:itic  ,  que  fimpliciter  efl  ad  alterum, 
adhuc,  durelunt  fpecicsju.\ta  Philolbphum  j.  Ej- 
hic.cap.  2.  iSfeqq.  nempe  commutati  va,  &  diflri- 
butiva  ;  &quidem  ita  diflinguitur  juflitia  ,  ut  tll 
innobis.  Prioris  ratioeftifia:  ^Ujt  ponit  recti- 
tudinem  in  contra^ibusfcu  commcrciis  hominum\ 
qualia  funt  venditlo, cmptio,  niutatio,fporfio&c. 
cxigit  ergo  k.-cc  commutativa  juftitia  aqualitatem 
quantitatis,  fundata  fuper  datum  &  acccptum,  ut 
tantum  pra:mii,aut  merccdiis  accipiatur,quantum 
fuit  pra;flitumIaboris  :  &  tantum  rei  transferatur 
in  emptorcm  ,  quantum  ipfc  pecuniarum  :  aut  rc- 
rum  fliarum  tranflulit  in  vcndcntem,  pcriequa- 
lem  fcilicet,  &  juflam  fubinde  commutationem; 
At  in  diflributiva  juflitia  non  cqualitas  quantita- 
tis  attenditur  ,  fcd  proportio  :  nam  ca  eil,quaf-{- 
LI  fte 


i6() 


Sumntcejoannis  Duns  Scotil 


pediflylhuiiJbo^^Ja  s  &  cnera  co/nmimiu  inrer  eos^ 
oui  (id  candei»  ff)eBantRempublicam^atqiis  ttuius 
CivitiUis  participssfunt  . 

Quantum  adiuftiti.im  legalem  attinet  5  quo- 

fn'™o7eY!a"-    niam  in  Deonulla  ell:  propiie  lex  prfficed-ns  de- 

Miegiii.'  *     terminsfonem  voluntatis  fua: ,  cuilegiipre  iubii- 

ciatur  ;  debitum,  /l'U  jusin  hac  lcge  fundatum, 

in  iplb  cfTe  nequit .  Et  quidem  pracvium  ad  volun 

tatcm  ejus  hcc  principium,  Deus  efl  fnper  omma 

diligendus  ,  jdquo  de  fe  efTet  diretli  vum,ut  dirigit 

lexquos  ligat ;  fi    voluntas  illa  aliunde,  quam  a 

fiia  inohiiqunbili ,  &  cHentiali  rcciitudinc ,  foret 

dirigibilis.  Etfi  tamen  non  fit  principium  pracli- 

cum  lcgisfaltcm  cRde  fe  veritas  pr.iclica  omncm 

atUim  voluntatis  prscedens,  ad  quem  attum  iia- 

ta  e.Tct  innucrc,&  dirigerc  ,  fi  voluntas  indigeret 

M.ig.  HiTi.vis   j-ej>ji;ai;  •  qua:  ciuoniam  ex  (lia  rcftitudine  inimita 

x\K7iAf^\r\mn   habct  tendcre  in  oo|cchim  innnitum  ;  nujia  Itatui 

'^*(xX\i\'M   ro'^<^^'^  regula  ,  &  lex  ipfius  directiva;  proprie  igi- 

itni*m,  tur  eire  nequit  in  Deo  jullitia  legalis  ;  quamvis 

tlivina  volnntas  fecundum  quandam   proportio- 

nem  dicipoflet  lcgaliterjufla  .  Nam  qiiemadmo- 

dum  iivllitia  legalis  refultat  ex  debito  communi- 

tatircddendo  juxta  legem;  ita  voluntas  divina  ex 

fe  ,  (uaque  Iponte  neceffario  tenilens  in  bonum  in- 

finitum,  cum  tale  bonum  fit  ratione  virtualis  con- 

tinentis  univerTale,  proptcr  quod ,  &  ad  quod 

funt  alia  o:nnia  dirigenda  ,  &  volen  5j,  ut  legisla. 

tor  dirigit  cuncta  particularia  ad  Reipubliccepa- 

cem  ,  &  tranquillitate.m  ,  fecundum  hoc  illa  vo- 

luntasex  le  re<fta  ,ertju(1a  legaliter  :  quamv.sfit 

ab  omni  kge  immunis  :  quia  ipfa  ell  prima  regu- 

la  ,  &  iex  emjncntiffima  . 

At  iullitia  legalis,  fccundum  quam  particulari 

seciinHura  A\»  perfona;  redditur,  quod  fibi  ex  lege  debetur :  qua- 

urrtlcnhr'/*'fe-  ^enus  cft  quafi  ad  alterum  ,  eft  in  Deo  :   quia  vo- 

cunctom  Uge .  Juntas  ejus  determinatur  per  rectitudinem  ad  vo- 

lendum  illud,   quod  decct  fuam  bonitatem  :  hsc 

autem  efl  redditiodebita  fibi  ipfi  ,  id  elt  ,fuK  bo- 

nitati,  tanquam  alteri .  Si  tamen  bonitas  ejus  vo- 

luntatisdici  qucat  particuLirfs  :  quia  eft  univcr- 

falis  virtualicer ,  includens  fcihcet  omnem  refti- 

tudinem  polfibiicm  ■  Cajterum  hxcduo  membra 

jufliitia:  Iegali5  ,  in  Deoquafi  idc.m  funt ,  quia  re- 

ctitudo  voluntatis  diving  refpectu  fu2  bonitatis. 

Terthim  A-.t\x\       Juflitiam  commutativam  fimpliciter  non  effe 

deinftiiiacoin,  poncndam  in  Deoin  ordine  adcrcaturas,  decla- 

ratur :  Nam  hscjuftitia  elientialiter  exigitaequa- 

litatem  :  nulla  efl  autem  aequalitasinter  Dcum,& 

creaturas  :  nam  quicquid  habent ,  &  habere  pof- 

funt,  ab  illo  ell  :  unde  &  fcriptum  eft ,  ^f<jd  ha' 

bes  ^quod  non  accepifli  i  Nulla  igitur  cfle  potell 

inter  Deum  &  creaturam  vera  commutatio,  in 

qua  fit  tcquafitas  ad  hanc  juftitiam  requifita .  Efl; 

nihilominus  aliqualis  ,  ut  inter  DominunV,  &  fer- 

vum  ,  nempe  fecundum  quandam  proportionem, 

utcum  pro  meritisquafi  commutando  redduntur 

prxmia  ,  &  pro  peccatis  .lipplicia :   non  quafi  in- 

terveniat  jcqualitas,  ciimexipfb,  &  per  ipfiim 

dejujtitia  aii-   fint  merita  ,  initium  fcilicct ,  media,  &finis,feu 

ter  rninjntcm  „  ,•    i  . 

veibis  diinta-  acccptatioopcrum  noltrorum:(cd  proportio  ,  qua- 
3<at  a  e-im-  tenus  fervo  facienti,quod  fuum  efl:,  &  efficere  po- 
tefl,  Dominus  rependit  pro  fua  liberalitate  ma- 
jus  bonum,quam  fervus  queat  promereri  :&  pari- 
tcr  fervum  mulctaturus  pro  del;ftis,infcrt  fuppli- 
cia  non  pro  demeritisejus  ,  fed  prout  decet  Do- 
minum  clementem  ,  &citra  condignum  .  Non  efl 
ergo  hic  KquaIiscommutatio,quia  fimpliciter  ni- 
hilaccipit  Deus  ab  iis,  quibus  ajterno;  beatitudi- 
nis  prxmialargitur ,  nec  fubinde  quidquamred- 
dcretenetur:  fed  firependat  ,  id  non  facit  nifi  in 
ordine  ad  condecentiam  bonitatis  fuas :  &  titulo 


VidenduiMjg- 
Hyiua;us  -cx.i- 
c^e  de  i)s  difie- 
rensfiiper  7.1. 
rf,,/.  45.  4.  «c 
oilcndJnsjTu.)- 
rium  i;»  opufc 


rnuni    fentcn 
tiadiiferiC . 


promiflionisfuxliberalis,  &fidclltatis  ,  cui  pro 
exigentia  bonitatis  fus  decSre  utique  non  potcft . 
Verum  juftitia  dirir  butiva  fimpliciter  attri- 
buenda  efl  Deo  .  Nam  difl:ributiva  refpicit  natu- 
ras,atque  iifdem  fuperadditas  perfeftioncs  :  ium- 
mus  igitur  Hierarcha  ,  &  princeps  univerfitatis 
Deusnaturiseminentioribus  tribuit  perfcftiones 
excellentiores,  &  minus  perfe<?tisfibi  ipfis  con- 
venientes  ,  &  proportionatas  :  ergo  perjuftitiam 
d'(tributivam"id  prasflat,  atque  operatur.Quem- 
admodum  noflra  in  Republica  a  juftitia  difl:nbu- 
tivaefl,  quod  perfonis,  juxta  gradus&  ftatus  ea- 
rum  diflribuuntur  hona  ,  ad  menfuram  ,  &  pro- 
portion.cm  eorutn  ,  quos  tenent  graduum  :  adeo- 
ut,  cum  fecus  fecerit  is  ,  cui  Reipublica;  admi- 
niflrandajcura  incumbit  ,  contra  dillributivam 
juflitiam  peccet .  Qiioniam  igiturPrinceps  uni- 
verfitalis  exaftifllmi^Tervat  eum  ordinem  ,  atque 
dillributionem  perfeftionum  ,  juxta  majorem  ,  & 
minoremexceffum  naturarum  ,  fimpliciter  efl  in 
ip.^b  llatuenda  diftributiva  juliitia  . 

Ad  A  RGi'MENT-A  .  Ad  priiTium  dicendum,quo- 
niam  Dci  ad  creaturasnon  cfl  cqualitas  fimplici- 
ter,  ita  nec  proprii^  )uflitiam  in  ipfo  reperiri^eflfe 
nihiloininus  aliqualem  ,  qualis  nimirum  vcrfatur 
inter  Dominum  ultra  proportionem  excedentem 
fervum,  &i;->fumcxcefium:  Eam  autemnon  aliam 
efle,  quam  proportionis  a:qualitatem  :  ita  reve- 
ra  fervo  facienti ,  quod  fuum  eft,  retribuit  Dcus 
pro  condicione  fuce  inefFabilis  largltatis,  &  non 
pro  tenuitate  operis  fervilis  ,  quodcunque  tandem 
illudfuerit.  Huc  fpeftat  Antigoni  Afi*  Regis  fa- 
£tum  :  Is  Trafyllo  Cynico  denarium  pofcenti,reI- 
pondit ,  rege  dignum  non  eflc  hoc  donum  ;  da  er- 
go  talentum  fubiicienti  retulit ,  capturam  hanc 
nonefle  Cynicoconvenientem.  Nempequiadecet 
Regem  clargiri  iis,quosdign6  amore  profequitur 
juxta  fuae  fortuna;  conditionem  ;  fervus  vcro  ad- 
implens  Dominifui  voluntatcm  non  debet  majus 
expetere  pra:mium  ,  aut  mercedem  ,  quam  fuerit 
promeritus,  etfi  Dominus  largior  fit  in  remune- 
rando  ultra  mcrita . 

Ad  fccundum  dicendum  utique  Deum  non  efTe 
laudandum  ex  aftibus  virtutum  ;  quia  in  ipfb  non 
funt  virtutcs  ,  fecundum  cfl^e  imperfe(5tum,  quale 
concomitatur  eas,ut  funt  in  nohis:reperiri  tamen 
in  Deo  ,  ratione  perfeftionis  omnis,quam  de  pro- 
prio,  &  primario  conceptu  important .  Quod  evi- 
densefle  potefl:  exemplode  temperantia,  ut  fubii- 
citur  in  confirmatione..Siiquidem  tcmperantix  vir- 
tus  importat ,  feu  connotat  in  eum  ,  qui  efl  tali 
virtute  prsditus,  fubiici  poflealieui  deleflationi 
immoderat?  ,  qui  defei?tus  virtute  fuppletur,  & 
regulatur  :  id  autem  cfl:  imperfeclionis  in  habente 
viriutem ,  ideo  non  efl  attribucnda  Deo  laus  ali- 
qua  extemperantia  .  At  juflitiamnon  neccffario 
concomitatur  talis  imperfeflio  ,  cum  non  exigat 
aliquem  excefl^um  in  paffione  ,  ut  temperantia;  ac 
propterea  ex  negatione  temperantias,  non  cfl;  infe- 
rendum  paritcr  aDeo  abeffe  oportere  &juftitiam. 
Qiiod  fi  juflitia  fit  ipfamet  Dei  voluntas  formali- 
ter  fub  ratione  prima:  reguls  fe  ipfam  determinan- 
tis,quod  verius  vidctur  (  prout  articulofequenti 
exponetur)  tunc  concedendum  efl: ,  non  eflie  ju- 
flitiam  in  Deo  fub  ratione  virtutis  moralis,  regu- 
lantis  voluntatem  ipfius. 

Adtertium  dicendum  ,  Deum  fimpliciter  nulli 
cflTe  debitorem,  nifi  bonitati  fua:,  ut  diligateam; 
creaturis  autem  impendcre  teneri  ex  liberali- 
tate  fua  quicquid  exigunt,  earundem  naturs  in 
effe  naturali ;  hoc  ipfb  enim  quod  liberaliter  eas 
condidit,  asquum  eit  ornari  illis  perfeftionibus, 

qui 


Qiiirtum  <h- 
ftiim  de  iuRl- 
tladiftiibutiva, 
quam  non  cx- 
tcndit  Doflor 
adretributione 
operum  (  hlc 
enim  put.it  in- 
ter\cnire  ali- 
^ialcm  coro- 
mHUtionem  ) 
fcd  ad  natura- 
leuniverfl  eu- 
bernium  ,  & 
provitlemiam  • 


D»  hisctiam  4. 
ilili.  49.  q.  6. 
§.  T)t  ttrlit  f» 
Ad  alind . 


fn  Repart.fcoc 
innuit  BoAor . 
Plutar.in  Apo- 
jfh«.  cap.  4<i. 


De  his  magis 
articulo  feque- 
ti;  fed  vide/is 
Hjqueum  ftt- 
pcr  jiioc  textu 
eg'pgie  hstc 
trictanteni  • 


Tonms  I.  Vars  l  Quajt.  XX/.  Artic.  I.  267 


Cx  Majiftro 

Corament  /»- 
co  cit.  fed  vi» 
cierdi  folutio. 
Ail  teTtiHm*r' 


qnibus  ipfis  eft  opus  aclcomplementiim  ,  Sc  con- 
iirvationfm  ervrundcm  entntiarum  .  Hiinc  vero 
creatvirarum  exigentiam  rccti>  appellari  quoddam 
jjltum  ,  quafi  fccundarium  ohjettum  jullitic,qua; 
illreclitudo  voluntatis  divtre  in  ordine  ad  con- 
dcccntiam  voluntatis  fue.  Attamen  fecundum  rei 
veritatem  nihi!  efie  extra  Deum  dcterminat^  ju- 
flum,  r\ii\fecu!id<ofi  CfUid  ^  ic\\\ciit ,  hacadhibita 
modificatione,quantura  eft  ex  parte  creatur^  :  fed 
fimpliciter  juftum  tantutnmodo  dici  relatum  ad 
primam  juliitiam  ,  quatenus  nempeaflualiter  vo- 
litum  a  divina  voluntate  . 

Ad  quartum  refpondeo^Aliquorum  efle  fenten- 
tiam  nonduplicem,  fed  unam  duntaxat  in  Deo 
reperiri  juftitiam ,  habentem  rihilominus  quafi 
alium  ,&  alium  efifeftum,  qui  liint  velle  concor- 
diter  condecentix  bonitatis  fuf  ,  &  velle  juxta 
ex'igentiam  creaturs  exeodem  motivo  bonitatis, 
&  liberalitatisdivinc  .  Statergo  duplicem  efi^eef- 
feftum  jtfllitic,  &  eam  unicam  efle,  ac  fiibinde 
non  oportere  adflruereindivina  voiuiitate  refti- 
tudinemreguIataTi  . 

Ad  confirmationem  dicendum,  (  fiipponendo 
juftitiam  cflTe  unumexattributisdivina:  voluntatis 
interalia  fijbindeattributa  connumerandum  ,  ju- 
xta  mentem  prafentis  rolution;s)iullitiam  fijcun- 
dam  ,  quffi  elt  rectitudo  divins  voluntatis  in  ordi- 
re  ad  e.vigentiam  crcaturarum  ,  utique  inclinare 
pofle  vohintatem  ,  cujus  efi:  reetitudo,  ad  inflar 
€J«sjuflitie,qu{E  eft  rettitudo  ejuldem  voluntatis 
in  ordineadcondtcentiam  bonitatis  divinx  ;  quia 
determinat^  incl'nat,  permodum  naturx,  &  ha- 
bitus  ,  non  deftrucntis  modum  agendi   potentias 
habituats,  &  in  ca  u  prcslertim:  cum  repugnet 
nectffitas  voluntati  in  ordine  ad  objeftum  fecun- 
darium:  Attamen  arb.trandum  non  eft  ita  proin- 
deinclinare  ,  ut  agere  nequeat  preter ,  &  contra 
eam:  &  ita  agendo  non  injufteoperabitur  :  dicen- 
te  Anfclmo  Prolbl.  1 1.  llliid  fhi.m  jufrum  ^  quod 
vis\  7ion  jnfuin ,  quod  nonvis.  PofTet  itaque  dam- 
narejuftum,non  injufte  ,  non  quafi   plectens  cul 
pam  ,  quoe  non  fiibeft  :  led  ipfam  perlbnam  jufti 
materialiter  ,qu£epotuit  cflTe  nonjufta,  fecundum 
aliam  providentiam.  Vcl  ctiam  ut  damnatio  pro- 
greditur  ab  ablbluto  dominio  ,  &  omnimoda  po- 
teftate  Dei  in  creaturas :  in  eo  cnim  nulla  apparet 
repugnantia  extremorum:  quamvis  forte  licetre- 
fpeftu  creaturarum  ,  ita  fieri  non  repugnet,ut  ta- 
men  comparantur  ad  infinitam   bonitafcm   Dei, 
Hon  fit  Kquum  ei  talem  poteftatem  attribuere,  le 


ITERUM  ARTICULUS  PRIMUS. 

Urriim  in  Deo  fit  juftitia  . 

Doclor ,  &  S.  Thom.  locis  aniculo  prxcedfiiti 
citatis . 

VIDETUR  inDeonon  eflfe  ponenda  juftitia; 
Namjuftitia  efle  nequit  in  aliqua  voluntate, 
quin  inclinet  concorditcr  diftamini  prudentia; ,  ac 
lubinde  conformiter  ad  conclufionem  fyllogiirni 
pra6lici  :  intellcftui  autem  di  vino  non  competit 
fyllogizare;  cumomninonon  diicurrat ,  fed  om- 
nia  unicointuitu  perfeclifilm^  intelligat ,  nempe 
non  conclufionem  cx  principiis  ,  fed  ex  squo  om- 
nia  in  lua  efTentia  prius  cognita  ;  non  eft  igitur  in 
Deojuftitia  . 

Pra^terea ,  Prius  eftdivinum  intelle^tum  ap- 
prehendere  agibile,quam  voluntatem  idipfiim 
velle  :  voluntasautem  divina  nequit  diicordare  ab 
intelle6lu  ;  igitur  intelleflui  apprehendenti  hoc 
agibiledeterminat^  (  non  eftcnim  ea  apprchen- 
fio  alcujus  indcierminati ,  &  indifferentis  ;  quia 
tunc  ex  eo  a!iqu'S  error  obrepere  poflet  volunta- 
ti  )  &  ip  a  voliintas  determinati  vult  hoc  agibile , 
adco  ut  opnofitum  velle  nequeat ;  ficut  non  potefl 
aliquid  injullum  vellc,  fi  re(?ie  velit  ;  non  ergo 
oportct  ponere  aliquam  juftitiam  in  Dei  volun- 
tate  . 

Pra2terea,  Pofiro  quodjuftumfit  Petrum.  fal- 
vari ,  ac  Deum  tale  obje-ftum  jufte  velle  :  igitur 
injufium  eft  Petrum  damnari ;  ergo  Ci  in  Dei  po- 
teftate  eft  talequid  velle,  confequenter  poterit&  ^ 

aliquid  injuftum  velle;  ergo  falfum  eft,  quicquid 
Deus  vult ,  juftum  eflfe  ex  fuae  juftitia  voluntatis. 
CoNTKA^Pfil^-i-yufuiap/ena  eft  dextera  tua.    vUfmlus  Mi- 
Respondeo,  Quamvisjuftitia;  diftinftiones  in   t^^-  h.v>iiisus. 

,  ,     ^'  .  ■^  .1  .  luper  I.  quzii, 

ar ttculo priScedeHti r&iiix  ,  non  videantur  impro-  fiiii.46  4  .».1  § 
bandae,  ex  eo  quia  ,  etiamfi  iuftitia  non  ponatur  N'n  improh.in- 
Dei  voluntatis  fpeciale  attnbutum  ,  ied  cjuldem 
voluntatis  propria,  &  effentialis  reftitudo,  nihi- 
lominus  eidem  coincidenti  cum  voluntate  inobli- 
quabilijuftitiai,  nullo  negntio  congruere  pofTunt; 
attamen  dicendum  videtur  juftitiam  in  Deo  uni- 
cam  eflfe  re  ,&  ratione  ;  &  interim  eonon  obftan- 
te,  aliquam  efl^e  ponendam  juftitiam  ,  velmagis 
aliquodjuftum  in  creaturis  .  Declaratio /-?•.•'//;.< 
partisfolutio,:is  elt  ifta  :  Juftitia  proprie,  &  eflTcn- 
tialiter  eftreclitudo  voluntatis  ,  quafi  habituata: 


cundumquamjuftum  fiabiicere  queat  tormentis,      &  per  confequens  quafi  naturaliter  inclinans  ad 


i.difi.<|i« 


qua;non  meruit:  non  quia  ,  ut  dixi,  id  abfolutii 

implicatorium  fit ,  fed  quoniam  videtur  cflTc  eon- 

tra  ea ,  quie  decent  fummam  Dei  bonitatem  ,  ut 

eidcm  repugnat  mentiri,  quia  id  eflet  contra  fum- 

marrt  veritatem  .  E®  igicur  fenfu  poteft  operari, 

&  jufte  facere  contra  exigentiam  creaturarum: 

quia  non  cogitur  ita  operari ,  nifi  ex  legibus  a  di- 

vina  fapicntia  voluntari^  prafixis:  quas  tamen  ut 

potuit  non  ftatuifl^e  ,  vcl  etiam  contraria  liatuta 

eiTe  ,  ita  jullii  omnia  gcrerentur  in  altcra  provi- 

dcntia  :  potenseft  igitur  proinde  agere  pretcr  ,& 

ctiam  Gontra  fccundamjuftitiam  juftc:  ac  infuper 

ftcintibus  etiam  hislegibus  in  cafibus  contra  eas 

agere  ,  vel  prastcr  cas  ,  &  omnia  juftc  ,  ex  decreto 

voluntatis  in  atcrnitatejuftiflimc  ordinato  :  Ut 

cum  in  fornace  Rabylonica  denegavit  concurfum 

igni,  nc  trcs  pucri  comburrentur ,  prout  illius 

natura  c-Nigebat . 


Tumus  I. 


alterum.,  vsl  ad  fe  quafi  ad  alterum :  Sed  volun- 
tati  divinsnuIlaineflTe  poteft  reflitudo,  per  quam 
determinat^,  &necefrario  inclinetur  ad  aliquid, 
nifi  adfuam  bonitatem,  quafi  ad  altcrum  ;  idque 
ex  fui  reitiirima  eIe6tione.Nam  quodcunque  aliud 
objeclumita  refpicit  ,  uta:quepofllt  in  illud  ten- 
dere  ,  &  in  ejus  oppofitum,  velomnino  non  ten- 
dere  ;  igiturnulla  alia  eftjuftitia  in  Deo,nifi  ad 
rcddendum  fuazbonitati,  vel  voluntati ,  quod  cam 
condecet;  &  qucmadmodum  voluntas  ejus  una  eft 
rc  ,  &ratione,  ita&juftitia;  nam  illa  eft  eflcn- 
tialiterre(5la,  &prima  rectitudo:  cft  igitur  per 
fe  ,  &  primo  involvcns  quicquid  ei  pircfiare  poflet 
reftitudo  inobliquabilis,  quafi  habitus,  vel  quafi 
attributum,  &  pcrfetlio  fimplicitcr  .  Et  pari- 
ter  ab  ca  voluntate  unica  re  ,  &  ratione  ,  eft  uni- 
cus  aftusre,  &  ratione  ,  adquem  dctermina*-^  in- 
clinatilla  jultitia,quiB  cft  refpc-^lu  bonitatis  cjus; 
quamvis  is  achisex  confequenti  refpiciat,  &  fe- 
ratur  fuper  multa  objecla  lecundiria  ,  u:  atftus  di- 
vjni  intelleftus  ,  quanquam  divcrfimode  pro  di- 
L  i    2  ver- 


Rcliquaqi!!!'  ift 
hoc^.fubiiciim- 
tura  Doflore  , 
fpe/lant  ail  Jr- 
ticuium  pncf'' 
^tenttm  ;  c>cpli- 
cat  enim  flua* 
liter  polTet  lil- 
vari  juftiti.uiii 
e(Te  voluntntis 
tlivini  rff"^- 
^ionem  ,*c  iii» 
liilnminus  ex- 
<lc  fibi  niill.im 
infcrri  oper.in- 
di  neceiritttem 
refpeclii  obic- 
floriim  feciiii- 
(Uiiorum  At- 
tamen  |»ra;fens 
JbluLio  inde_j 
verlor  videiur, 
qui.iita  (licen. 
<lo  rilg'  usfen» 
litur  de  nujc- 
A^iLedivina: 


l.dift.38«8c;s» 


a<58 

verfitaic  modi  tcndcnJi  ntriufque  .  Etetnimfi  po- 
nereritur  ii  aftus  d:llingui  ratione  ex  tranfitu  co- 
rundtm  llipcr  divcrfa  ohjefla  fecundaria  ;  ron 
propterea  ad  multos  aflus  juditix  di/linftos  ra- 
tione  inclinarent  juftitiK  diverfte  fccundum  ra- 
tioncm;  imo  necnna  qualitercunque  ab  ipfa  vo- 
luntate  dillinfta  ,  tanquam  ipfius  attributum,  & 
perfertio  ;  etenim  liabitus  inclinat  per  modum  na- 
ture,  &  quidcni  ita  determinate  ad  unum  ,  ut  om- 
nino  repu»nct  potentia:  babituate,  per  habitum, 
feu  ratione  ,  Sc  virtute  habitus  tendere  in  oppofi- 
tum  cjus  ,  ad  quod  babitus  inclinat ;  fed  aci  nul- 
lum  obje6tum  (ecundarium  ita  dcterminate  incli- 
natur  voluntas  divina  per  aliquid  in  ipfa  ,  unde  fi- 
bi  rcpugnct  juilii  inclinari  ad  oppofitum  illius: 
quia  ficuti  fine  contradiflione  poteft  cppofitum 
vclle  ,  ita  poteftjurii}  velle  :  alioquin  pofiet  abfo- 
luti^  velle,  &  non  juili  ,  quod  eil  inconveniens  . 
Ethoc  ell,  quoddicit  AnlelmusProfoI.  I  I. ///;?(/ 
ffjlum  juftiim  efr^  qitod  iws:  nonjuflum  ,  ^uod  noit 
rjis  :  paris  ij>itur  ambitus  ,  &  indeterminatioois  efl 
in  Deojuftitia,  &  voIuntas,ut  proinde  re  ,  &ra- 
tione  una  cum  altera  prorfus  coincidere  videatur. 
Secunda  fbkitionis  pars  cxemplo  declarari  po- 
tefl:  fi  in  folo  Principe  in  humana  Politia,  repe- 
rireturjuilitia  ,  adhuc  in  rebusordinatis  ad  ean- 
dem  Rempublicam  fpeftantibus  ,juflum  cfTe  pof- 
fet,  quatenus  puMicaquasquc  fic  dilponerentur  : 
quemadmodum  exiguntdifponi,  &  ordinari ,  ut 
ipfis  civibus  infervirent  pro  natuia  ,  &conditic>ne 
&  rcrum  ,  &  civium .  Copfimiliter  etfi  unica  rc  , 
&  ratione  fitin  Dco  juflitia  ,  &  reftitudo  fndi- 
rans  duntaxat  ad  condccentiam  divins  bonitat  «, 
taracnrecte  dicitur,jullum  efTe  in  crea'uris  ex 
correfpondentia  uniuscreati  adaliud,  prout  cqu, 
umefl,  unumquodque  alteri  correfpondere  ;  & 
ita  reverajuftum  eft,  ignem  efTe  calidum  ,  aquam 
frigidam  ,ignemfurfum  ,  tenam  deorfum  ,&  ita 
de  reliquarum  natura  creaturarum  ;  k(\  tamen  ad 
illud  juftum  non  determinatjuftitia  divina,  ut  eH: 
rclpciftu  primi  actus  ;quia  is  aftus  non  refpicit 
per  fenifipiitinumobjeaum  :  neque  prouttendit 
in  ohjefla  fccundaria  ;  nam  utad  illud  objecium 
comparatur,  illa  jultitia  non  inclinat  determina- 
te  ,ut  extititdeclaratum- 

Ad  Akgumenta  .  Ad  primum  refpondeofic: 
fi  in  nobispotcilelTe  virtus  moralis  circa  conclu- 
fionem  lyllogifmi  praftici,  multo  magis  effe  po- 
tefl  circa  principium  prafticum;  ciim  ex  fe  fit  ve- 
rum  ,  &  reftum,  conclufio  vero  ex  principio  .  Ju- 
flitia  autem  ,quK  eft  in  Dec,  unica  re  ,  &  rationc 
concorditer  inclinat  huic  printipio  pradlico  uni- 
verfaliflimo,  Deusefl di/igeridus-^  exquofit,  ut 
&  juflitia  ,  quK  efl  in  Deo  ,  fit  pariter  univerf^Iifl 
fima  ,  &  radicalis  virtus,  de  cujus  aftus  rectitudi- 
ne  ,nat3e  funt  omnes  juftitia;  particulares  proce- 
dcre,  licet  non  neeefTario.  Solummodo  igitur  po- 
teltinferri,  cam  non  inclinare  conformiter  con- 
clufioni  lyllogifmi  prafiici ,  quatenus  jullitia  eft 
quxdam  virtus  fpecialis,  cum  hasc  perfeftio  &  re- 
ttitudo  elTentialis,  quatenus  tfl:  in  Dco,  fituni- 
verfalis  . 

Ad  fecundum  diccndiim ,  intclIeJtum  utique 
apprehendere  agibile  ,  priufquam  vohintas  illud 
vellt,  fednequaquam  in  eo  figno  apprehendere 
determinate  hoc  ,aut  illud  eife  agcndum  :  quia 
intclligendo  pofribiIia,ea  voluntati  ofTfert  tanquam 
neutra,  &  incfifferentia  ad  exiitcre,&  non  exiflere; 
at  voluntatc  unam  partemcontradjftionis  deter- 
minante,  tunc  inteilectui  determinatt;  funt  per- 
fpc6la,  ut  vera  agenda,  &  non  agenda  .  Etquam- 
vis  intellef^tusad  intra  apprehendat  aliquid  agcn- 


Summcejoannis  Duns  Scoti  l 


dum  ,  uc  puta  ,  Deus  eft  diUgeiidus  :  non  fequitur 
tamen  voluntatem  naturali  neceflltate  velle,  quod 
intelltftusnecefl^irioapprehendit  effe  faciendum: 
nam  licetnequcat  difcordare  in  objcfto,  ut  fcili- 
cct  velle  ,  &  nolle  poflit ,  quod  fibi  pra^ollenditur 
elTe  volendum  ,  in  modo  nihilommus  tendendi  in 
illud  omnino  difcordat:  quia  intelleftus  fuo  mo« 
d©  tendit  in  illud  ,  fcilicet  naturaliter,  &voIun- 
tas  fuomodo  ,  nimirum  libere  :  &  porroconcor- 
dant  ibi  in  idem  objeftum,  propter  diverfitatcm 
modorum  tendendi ,  difcordant :  ficut  intelieftus 
&phantafia  tendunt  in  idem  objeftum  ,  hcet  ille 
tendat  in  obje£tum  ,ut  univerfale,  &phantafia  in 
idipfum  ,  ut  particulare  . 

Ad  tertium  dico  fic  :  Quemadmodum  in  huma- 
nis  Politiis  legislator  rcfjiicit  in  fe  fimpliciter  ju- 
flum  ,  quod  efl  juflum  hQx\\^\xh\\iz\  :  fecundum 
qnid  autem  refpicit  alia  jufla  partialia,  &  quidem 
femper  in  proportione  ad  juflum  pubhciim,  & 
ideo  in  quibufdam  cafibus  juflum  efl  non  fervare 
legc«  juftas  refpicientes  aliqua  jufta  partialia, 
quando  fcilicet  obfervatip  earumlegum  veieren- 
tur  in  detrimentum  jufli  publici,  quod  elt  bene 
effe  Reipubliccs:  ita  Deusfimplicitcr  determina- 
turad  juflum  publicum  communitatis  ,  non  com- 
munitate  aggregationis  ,  ficut  in  Civitatc:  fed 
magis  communitate  eminentis  continentis  ,  quod 
efl;  juflum  condecensbonitatem  fuain.  Omne  au- 
tem  aliudjuflum  eft  particulare,  &nunc  hoc  ju- 
lluin  ,  nunc  illud  juflum,  fecundum  quod  ordina- 
tur,  vel  convenit  huicjullo.  Efl  igitur  dicendum  , 
Deum  veIlepofle,/'^/^'/w  damnari ^ix]\\{ik  velle; 
quia  illud  parMcularejuitum,  Petrumfal-vari^  non 
neceffario  requiritur  ad  ji.flum  pubiicum,  quin 
oppofitum  ejus  poffit  ordinari  ad  illud  idem  ,  fcili- 
cet  adcondecenriam  bonitatis  fua:.  Eflenim  illud 
finis,  quod  ^  nullum  ens  ad  finem  dcterminate  ne- 
ceflTario  requirens  • 

ARTICULUS    II. 

Utrum  juftitia  Dei  fit  veritas  . 

Ex prima  quafl.difl.^^.  4.  prout  in  margint 

annotatur  .  S.  Thom.  \.  p.q.  21. 

articulo  2. 

VIDETUR  Deijuftitia  nihil  aliud  efle,quara 
veritas  .  Etenimficuti  fe  habent  artificiata 
adartem,  ita  fehabentoperajufta  ad  legem  ,  cui 
concordant:  Sed  juflitiaDei  conflituit  ordinem 
inrebus,  conformem  rationi  fapientig  fu^^qug 
cft  lex  ejus:  igiturjullitia  Dei  eft  veritas  dicenda, 
quae  confiftit  in  adasquatione  intellectus  ,&  rei  • 

Prffiterea  ,  Hac  ,  Deus  efl  diligendus^t^  prima 
veritas  pra6tica  prscedensomnem  determinatio- 
rem  voluntatis  divinK ,  &  lex  cui  re6tifl"ime  divi- 
na  voluntas  conformatur  ,  in  efl^eftu  diligens  fum- 
mam  bonitatem  quantum  eft  diligibilis  :  fed  hoc 
ipfo  eftjuftitia  in  Deo  ,  ideft  ,rsttitudo  volunta- 
tis  in  ordine  ad  condecentiam  bonitatisfuK:  ergo 
Dei  juftitia  eft  veritas  primi  principii  praftici. 

PrKterca,Iuftum  eft,ignem  eflTe  calidnm,  aquam 
frigidam,  terram,&  graviora  quaquiedeorfum  , 
astherafurfum  :  fed  hasc  eadem  juftalunt  formali- 
ter  ,  &  vera  :  ergo  &  iuftitia  ,  unde  illa  iufta  funt , 
eft  formaliter  veritas . 

Pr5terea,Io.S.fcribiturdcDiabolo;///f  ^o/;;/aV/rt 
erat  ah  initio  y  i^  in  veritate  non  fletit  :  nempe 
non  ftetit  in  veritate,quiaexcidit  a  iuftitia:  igitur 
in  fcriptura  iuftitia  veritas  appellatur  .  Unde  & 
P/aI.24.  'Uni':erfa  via  TDomini  mifericordia  ,  ^ 

njf. 


S.  Thom.  hie 
infolHtiont  • 


$■  Uic  prime  V. 
Pnma  ijtttritm, 
C-§-Sic  erxoi» 
iintre  • 


i 


^.Secundo  m»" 
do  ]ujl»tn  dici* 
Cwr. 


j.dift.  5.0U.  J. 
in       argumca> 

principji, 

^.  dift.4/S.  q.if. 

inAr^-  princi}' 


Tomus  L  Vars  IQucsflio  XXL  Art,  l\. 

ss  :  id  eH:  ,  mifcricordia  ,  &  jullitia  juxca 


v.dJ  prniinm 
I  O*  *d  ttTtium 


Vi<Ien<liu  Mi- 
■  Jift.  Hyqiiius 
I  ia  fine    com» 


1t 

Qif;'.odovum  faper  Ffa!.  ^o 

'CoNTRA,  An/elm.  Prolb!.  w.  Illudfo/iim  efl 
jr'r:tm,(jUod  i':s  :  non  Jufltt»?,  qucul !:o}i  iws  ert>o 
junitia  in  Oeolpeclac  ad  ipfius  voluiuatcm,  cujus 
ell  rcftuudo,  veritas  autem  e(l  in  ordine  ad 
infelieftum  ;  igitur  jullitia  non  eft  veritas  . 

Respondeo  dicendum,  Deijullitiam  haud  efTe, 

nec  re(5te  dici  veritatem  ipuus  .  Et  declaratio  efl ; 

quia  jullitia  in   Deo   e(l  rectitudo    voluntatis   in 

ordine  ad  condecentium  bonitatis  divina  ;  &  eft 

reftitudo  voluntatis  ejurdem  in  ordine  ad  exigen- 

tiam  ejus  ,quod  efl  in  creatura:  unica  efl  tamcn 

illus  ex  fe   inobliquabilis  reflitudo,  etfi  habeat 

quafi  alium  ,  &  alium  efFeflum     Atqui  neque  le- 

cundiim  fe  fpeiftata  ,  neque  quoad  efFedlus  ejus 

juftitia  Dei  ell  veritas;  quanquam  enim  &  veri- 

tas  rectitudo  fit ,  fola  mente  perceptibilis  ,eft  ta- 

men  non  voluntatis,  fed  intelleftus  reftitudo,  ne- 

que  in  ordine  ad  condecentiam  bonitatis,  led  ma- 

giscomparativ^  ad  inteiligibilitatcm  objefti  infi- 

riti ,  intenfive,  &  infinitorum  extenfive  in  illo  . 

Sed  neque  ut  compsratur  ad  ea  ,qua;  exiguntur  a 

creaturis  ,  una  perfeftio  eft  alia  :  nam  Deus  juftd 

operari  poteft  etiam  contra  ejufmodi  exigentiam; 

cumenimnon  determinetur  ex  fui  reftitudine, 

necdebeat  quidquam  alicui  impendere  ,  nifi  infi- 

nitxbonitati  amorem  pariter  inrinitum,  evidens 

cft,eum,  contra  omnem    exigentiam  creatura: 

agendo,juftc  agere;  intelleftus  auttm  neceflTario 

determinatur  ad  inteiligendaomnia  intelligibilia  ; 

quibus  Tjbinde  necelTariam  in  fuo  ordine  dat  in- 

telligibilitatem  ;  femperque   necefiario  intelligit 

hancnaturam  ejtfmodi  habere  exigentiam,ut  ter- 

rsm  efle  deorfum  ;  ,&  tamen  d  furfum  ageretur, 

non  injufti  id  eveniret;  etfi  contra   illi   inditam 

cxigentiam  eveniret;igitur  veritas  eft  Ipeflans  ad 

alium  ordincm  rerum  ,   ad  quem  non  pertinet  ju- 

ftitia,  ut  eft  rectitudo  voluntatis  in  ordine  ad  exi- 

gentiam  creaturarum  .  Deinde  ,  vera  particularia 

involvunt  necefiariam  ccnnevionem  cum   divino 

intelleftu,  tanquam  habentia  efTe  ,  &  confervatio- 

rem  a  caufa  necefTario  operantc:  jufta  autem  par- 

ticu!aria,ita  pcndent  a  voluntate  divina,atque  or- 

dinantur  adprimum  juftum  ,  quod  eft  commune 

juftum  ,  communitate  eminentis  continentix  ,  ut 

perinde  queant  illorum  oppofita  ad   iilud  ideni  or- 

dinari  ;ficutenim  ad  condecentiam  bonitatis  di- 

yinffi  oidmatur  falus  Petri ,  ita  Ek.  ad  eandem  po- 

teft  cjus  damnatio  ordinari  ;  non   perinde  autem 

ordinantur  vcra  ad  primam  vcritatem:  ad  eam 

fciiicet,  quK  dat  omnibus  primum   e//e  intelligi- 

bile;  igitur  hac  veritas  prima  non  cft  i3ci  juftitia. 

Rurfus  .  Pecularia  jufta  talia  funt ,  quia  juxta  le- 

ges  a  divina  voluntate  latas  ;  omne  enim  quod  a 

pnma  ,eflentia!i,  &  fontali    reftitudme  emanat, 

rectum  fit  oportet,  utverilfimefit  juftum  quod 

vult,  nonjuftum  ,  quod  non  vult ;  &  porro  quas 

extra  voluit  ,potuit  noluifle,  cum  alias  legesom- 

nino  ftatuere  potuerit  ,  perindc  juftas  ,   ac  modo 

Iatas;at  nequiit  non  intellexifle  omnia  vera  necef- 

faria  ,  cum  hasc  non  pendeant  abaftu  voluntatis, 

igitur  juftitia  ut  verjatur ,  &  aificit  id  ,  quod  exi- 

gunt  creaturs,  atque  eftadalterum,  eft  omnino 

alterius  rationisa  veritate  .  Denique  ,  Deus  per 

juftitiam  hanc  nullum  fundat  dcbitum  ad  aliud, 

fed  fimphciter  cft  asqualitas  ad  le  ipfum  ,  ac  pro- 

inde  nulli  ell  debitor  ,   nifi  bonitati  fua; ,  utdiligat 

eam  ;  casteris  autem  a  fc  ex  llii  tantum  liberalitate 

cll  debitor  ,'ut  communicet  ipfis  ,quod  eorum  na- 

tura  poftulat  .  Deiis  autem  ex  fui  excellentilTima 

chantatcdiligitl<:ipfuni,  &  ex  illa  diligere  tcne« 


tur  ,alii'que  ,  quorum  indigent,  fubminiftrare  , 
atcjuc  impendere  ;  ergo  hffic  Dei  juftitia  ,  qua  eft 
debitordile^  onis  impendendsbonitati  iux  ,cha- 
ritas  eft  ,  fecundum  quam  tendit  in  le  ipfum  ,  qua- 
fi  in  alteru  m,&  in  alia  a  fe;  nos  eft  igitur  veritas . 
Ad  Argumenta.  Ad  primum  relpondeo,  con- 
cedendo  majorem  ,quatenus  ficuti  ars  eft  difta- 
men  practicum,  fcu  habitus  faftivus  cx  voluntate 
artificis,  qui  fibi  voluntaiie  tales  ideas  ,&artem 
conftituit;  ita  &  iex  eft  practicum  diflamen  a  vo- 
juntate  legislatoris  libere  efformatum  .  Et  ci!im 
fubditur  ,  juftitia  Dei  conftituit  ordincm  in  rebus. 
conformem  rationi  fapientia;  fuK,  qte  cft  kxejus 
Refponfio,  legesomnes  fapientis  divina:  liheri 
ftatuuntur  a  voluntatc;  confbrmiter  igitur  ad  has 
leges  Deusad  ex^ra  operatur  ;  non  autemfccun- 
dum  ea  ,  qux  funt  agibilia  ,  ut  ante  aflum  voiiin- 
tatis  pracvidentur  ab  intelleftu;  at  ex  hoc  non  fe- 
quitui-^Dei  juftitiam  efle  appellandam  veritarem; 
cum  ejus  juftitix  effeflus  ,  ut  prKiigit  ordnem  in 
rebus  ,  non  fint  ab  fnteilectu  ,  nec  per  adccquatio- 
nem  ad  intelleftum  confiftat  eorum  perfeft;o  ;  led 
potius  ,  quia  conformes  legibus  a  divina  juftitia 
(  quf  cft  univerfalis  virtus)  prajfixis;  aliter  igitur 
non  eft  dicenda  Deijuftitia  verita^,  nifi  quoniodo 
&  bonitas  appellatur  vera  ,  &  voluntas  elt  intcl- 
leftus. 

Ad  lecundum  refpondeo  ex  diflis  /::  pr/moar- 
t/ctt/o ,  Quamvis  refpeflu  divina;  voluntatis  niilla 
fit  lex  prfficedens,  illam  dirigens,  &  obligans;  ta- 
men  ipfam  elTe  dicendam  juftam  legaliter  ,  quate- 
nusex  innata  fui  rectitudinc  tendit  in  bonum  in- 
finitum  ,  cui  debetur  iRiinita  dikftio  propter  fe  , 
quodque  eft  bonum  commune  pereminentem  con- 
tinentiam.  Quoniam  igiturgratia  iftius  fummi 
boni  divina  voluntas  vult  omnia  ,  quibus  efle  ,  & 
perfeftioneslargitur  ;  aflimiiatur  hscjuftitia  lcgi 
jegali  ,  qua;  commune  bonum  Reipublicse  fpectat, 
&  particularia  gratia  illius  .  At  debitum,  quod 
fundatur  in  reftitudine  eminentiffima  voluntatis 
amandi  bonum  infinitum.non  eftex  veritatis  pcr- 
fedrtione ,  ita  fuhinde  inclinantis  ,  fed  potius  ex 
charitatis  infinits  afl'ci5tu,utd'Ctum  eft  /nf/:'.tio- 
;/(f.  illaautemad  voluntatemfpeftare,  manifeftuin 
eft. 

Ad  Tertium  dicendum,«tique  juftum  cft,ignem 
efirecalidum,  aquam  frigidam  &c.  ,  ac  iLbir.dc 
etiam  verum  ,  fed  ha;c ,  &  omnia  ita  fe  habere  ex 
divina  largitate  ;  hanc  autem  condeccre  divinam 
honitatem;  unda  horumjuftorum  nnncipia  refun- 
denda  funt  in  divinam  voluntc  e  1  hbtre  volen- 
tem  fuas  perfeftiones  aliis  a  fe  com;Tiunicare,  & 
nullo  ipfius  pra:cedcnte  debito  ad  illas  . 

Adquartum  refpondeo,  operantes  contra  re- 
flum  dittamen  rationis  pradftica:  ,deierere  vcrita- 
tem,  atque  involvi  erroribus  .  Diabolus  igitur 
fibi  perfuadens  non  efle  Dco  obtdiendum  ,  imo 
illi  rebellandum  .  in  veritate  non  llctit,  quia  opus, 
quodgeflit,  non  fuit  conforme  dictamini  ratioiiis 
praftic»  ;  atque  ex  eo  juftitia,  &  gratia  Ijioliatus, 
injuftus,  Deoque  inimicus  etle^tus  eft.  Ubi  igitur 
contraivit  diftamini  intcllectus,  incidit  in  crro- 
rem  contrarium  veritatis,ut  vero  gratia  excidit, 
injuftus  evafit .  S'cd  cx  ^his  non  eft  dcducendum 
Dei  juftitiam  efle  veritatem,quam  visjuftitia  crta- 
tars  intclleftualis  ,  fecundiim  quam  cft  Dcogra- 
ta,&jufta  ,  in  aliqiio  fenfu  poflet  appcllari  vcri- 
tasdictamen  practica:  rationis.  Ad  idquod  addi- 
tur^.v  ^(//.  dicendum  ,  in  operibus  Dei  juftitiam 
appellari  veritatem,  quia  illa  inomnibus  veriflimc 
eiucct ,  vel  cert6  dicitur  vcritas,  quia  omnia  cor- 
relpondent  regulis  a:ternis ,  quibuj  conllat  pra:- 

fcns 


meti  fupercit. 
g  &  .irticnius 
pra;ce(lcni$.i<rf 
ar^iiititntn,  V. 
A3ficn:ietmn  di 
co  tjuod  • 


J.  Thom.h;«$. 
A.iprsmum  . 


I.dift*  It.ii.  ij. 


270  Sufumcejoannis  DumScoti, 

lcns  Dei  jiroviJentia  .  Vcl  dcniquc  quia  inconfl'-      vcl  futuram  prxfervando  ah   ill 

rendo  n.ituris  perfcctiones  ,  habetui   ratio  certir- 

fima: ,  &  verifllme  correfpondentias  naturarum 

cum  ipris:&  ita  ctiam  in  diflributione  prucmiorum, 

&  pccnarum  evenit  juxta  aiiqualem  commutatio- 

nem  ,qiKxdcbentur  c.\  Dei  voluntate  ita  iiherali- 

ter,  &  mifericorditcr  flatuente  ,  relpcftiv(^  virtu- 

tibus,&  vitiis . 

Ad  ar.j^umputum  sn  Gppefitum  cft  refponfio  di- 
ccntium  fic  :  jullitia  quantum  ad  legem  regulan- 
tem  ell  in  ratione  ,  vel  intellcftu  .  Sed  quantum 
ad  impcrium  ,quo  opcia  regulantur  fecundumle- 
gem  ,  ell  in  voiuntat*  .  Ccntra  ,  in  intelieftu  di- 
vino  nulla  effe  potcft  lex  regulativa  voiuntatis  ; 
nam  cum  ipfa  voluntas  e.\  fe  ,  &  a  fe  fit  univerfa- 
Jis  rcftitudo  complicat ,  atque  unit  in  fcipfa  quic- 
quid  rcc-titudinis  in  alio  intelligi  poisft  ;  igitur  le- 
c»cs  ,  quibus  ftat  rerum  univerfitas,  &  fuber:  di- 
vinK  providentias,  non  funt  in  ratione  ,  fivc  intel- 
leflu,  fed  in  voluntate  ,  a  qua  fic  pendent,  ut  po- 
tuerint  non  efle  ,fi  id  voluntas  maluiflet;  quam- 
vis  intellcftus  apprehendat  re6titudincm  legum 
itaftatutarum. 


ARTICULUS      III. 

Utrum  mifericordia  compctat  Deo. 

D&c?£/r4.  di[}./\6.  q,2.//7  Report.  ibidem  q.x> 
S.Tko»:,] .p.qu<f--jQ.Z) .  artic.  3. 

VIDETUR  in  Deo  non  efie  miferlcordia:  Si- 
quidem  mifericordia  f//'  compajfw  de  malis 
alienis .  Secunduin  Damafcenum,//^.2.  a?/».  i^.in 
Deo  autem  nulla  efl  Gompaflio  :  quia  c.vindc  ali- 
quam  patcretur  trifritiam  ;  igiturnon  eflin  ipfb 
Hiifericordia  . 

Praterea,  Mifericors  efl  prcinptus,&  paratus 
aderuendum  ^  miferiis  eos  ,  quibus  compatitur  , 
&  miferetur  ,  fi  potell  ;  Deo  autcm  non  inef^  ejuf- 
modi  promptitudo  ,  &  folicitudo  fublevandi  nni- 
feros  ex  propnis  calamita:ihus  :  alioquin  illico 
omnem  depelleret  mireriam,cum  id  pra-flrare  nullo 
regotio  pofrit;  non  cft  igitur  in  Deo  mifcricordia. 

Pra:terea  ,  Deus  qua/dam  miferias  infert,  ut 
poenas :  quafdam  vero  permittit,  ut  culpas.  Sed 
fiin  co  foret  nifcricordia  ,  impediret  ne  culpx 
committerentur,  unde  nec  oporterct  eum  pccnas 
infligcre  pro  iilis;  igitur  non  videtur  in  Deo  repe- 
riri  mifevationis  afifectus. 

CoNTRA  ,  Plal.  102.  yJf.y>>-«ro>-,  iS  mifericors 
Tiominns:  longanimis ,  ^  niuUuni  mifericors.  Efl 
igitur  in  Deo  mifericordia  . 

Resi'Ondeo  dicendum,  mifericordiam  maximc 
D£0  efl^e  attribucndam  ,  fed  intelligendum  ,mifc- 
ricordiam  in  nobis  efle  id  ,  quo  nolumus  miferiam 
alterius  ;  primo  igitur  mifcricordia  inclinat  ad 
aclumnolendi  miferiam  alienam  ;  &quoniam  ad 
nolitionem  fcquitur  trillitiaqusdam  ,reift(i  appel- 
lata  compajfw ,  inquantum  aliena  mala  facit  fua,  & 
frequenter  mifericordia  accipitur  pro  ejufmodi 
paflionc  cnnfequente  noiitionem  alienarum  mife- 
riarum  .  Et  lan^  mifericordiK  nomen  fecundum 
Etymologiam  videtur  iHi  paflloni  impofitum;nam 
rnifericors  idem  cfl,  ac  mili^rum  cor  gerens  :  quia 
compaticns  miferiae  alterius,  in  eo  habetmiferum 
cor,  idcfl:,  communicans  miferis  in  miferia.  Ad 
propofitum,  quamvis  in  Deo  locum  non  habeat 
mifericordia,  quantum  ad  efFeftum  compatiendi , 
five  communicandi  quodammodo  alienis  malis  ; 
verifnm^tamen  efl  in  ipfb  mifcricordia,  quatenus 
inclinat  ad  a£lum  nolcndj  milcriam  inalio ,  idque 


vel  prjefcntem 
rclevando  ab  ea  ,  qua  fuflinetur  ,  &patitur.  De 
claratioquoad  miferiam  imminentem  ;  quia  ficuti 
nullum  benum  evcnit,  nifi  volente  Dco  :  ita  nihil 
prohibctur ,  nc  eveniat ,  nifi  Deo  nolcnte  :  mult« 
autcm  miferiffi  poflibilej  evenire  alicui ,  prohiben- 
tur,  ne  cveniant :  ergo  Deus  habet  nolle  refpettu 
illarum.  Confimiliter  de  miferia  prjcfcnte :  quia 
nullamiferia  toIIitur,nifi  Deo  nolente  illam  inef- 
/l:  multaeautem  frequenter  tolluntur :  ergo  eftin 
Deo  veriflime  mife.-icordia  . 

PorroDcum  nolle  mifcriam  ineflfe  potefi:  di- 
ftingui,  ficut  dillinguitur  in  'DiO've//e  antecedens, 
&  confequcns:  Nam  ficut  habet  've/Ze  antccedens 
refpefta  boni  crcatura;  r  ita  fcmper  habet  no//e 
antecedens  rcfiieftu  mali  creatur.is  prohibcndi, 
vel  toilendi  ,  Sed  qucmadmodum  non  femper  efl 
in  co  cv/./^^confequens  in  ordine  ad  bonum  reprg- 
fsntanduin  ,  ita  ncc  rjo//e  confequens  reipe6tu  ma- 
li  amovendi.  Veruntamen  nolle  malum  nolitione 
antecedenti  non  efficit  Deum  miftricordem  ,  fed 
quatenus  efficaci,  &  conR;quenti  volitione  vult, 
aut  imminentia  m.ala  prohibere  ,  ne  cveniant,  aut 
certe  libcrare  ab  iis,qus  ja.m  evencrunt.  Et  qni- 
dem  id  dupliciter  r  nam  vel  Deus  habet  !io//e  ref^ 
peftu  mali  immincntis,  fic  utprorflis  illud  arccat, 
atqueomnino  impediat:  aut  cx  parte.  Si  primo 
modo ,  dicitur  atque  efl  mifericordia  hberans, 
quippe  quK  omne  pcnitus  maUim  excludat,  vel 
imminens,  vc!  j.im  prsfens  .  Pofleriori  modo  efl 
diccnda  mifericordia  parcens,vf  I  mitigans  ;  quan- 
d©  per  ipfam  ron  omre  amoveatur  maium,  fcd 
aliqua  duntaxat  pars  ejusmali,  quod  debcbatur 
ifti  ,juxta  merita  fua  .  Et  utroque  modo  mileri- 
cordia  eftin  Deo  ;  nam  &  fubvcnit  quibufdam  , 
cumomnem  miferiam  imminentemprohibct ,  vel 
prafentcm  depellit;  &  quorundam  denique  mife- 
retur  partem  mifericc  dcbiram  dimittendo;  eft  igi- 
tur  in  Dco  multiplex  mifericordia  .  Unde  &  ora- 
bat  ille;  /;.'  mu/titudir^e  mifericordia  tute,  exaudi 
tue .  Pfal.  101. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  eftre.^ponfio  ex 
diftis  ;  nam  iila  miicricordia:  dcfcriptione  e.xpri- 
mitur  efFe6tus  eius  remotus,  qui  in  nobis  reperi- 
tur  ,  eftque  palTio  compatiendi  ordinata  ,  defcen- 
dens  deordina^a  noh>;one,  qua  proxime  nolumus 
miferiam:at  hunc  efl"c6tum  rcmotum  reperiri  non 
poflTc  in  Deo,"conilat .  Cum  hoc  tamen  ftat  ipfum 
excellentifllma,  ac  multiplici  mifericordia  lecun- 
dum  effeclus  prasditum  efTe ,  quatenus  non  vult 
miferiam  ineflTe ,  feu  imminentem  ,  feu  prailentem, 
feu  in  toto,  feu  quoad  partem. 

Ad  fccundumrefpondeo  fic:  Miferlcors  non  in- 
fligit  miferiam  ,  nifi  fecundum  reftam  rationcm; 
refta  autem  ratio  diftat  aliquando  miJeriam  ali- 
quibus  efle  infligendam  ,  quo  eluceat ,  &  oftcnda- 
tur  juftitia  ,  ut  in  damnatione  reproborum;  ac 
propterea  Deus  pcenam  non  infert,  nec  perm.ittit 
mala  culps,  in  quibuseft  vera  miferia,nifi  eomo- 
do  ,  quo  eam  infligi  ftatuit  cum  mifericordia  ,  vel 
cum  diflamine  rtSix  rationis  . 

Ad  Tertium  dicendum  ,  Deum  ex  providentise 
fiiac  legibus  permittere  debcre  creaturas  agere 
proprlos  motus ,  nempe  naturales  cauiasagere 
naturaIiter,iSc]ibere  caufas  liberas.Qua  lege  ftan- 
te  ,  cum  libers  caufai  eligunt  agere  contra  divina 
mandata,  Deus  debet  illis  fuum  pr^bere  concur- 
fum,  &  permittere  eas  peccare;  ahoquin  W  'emper 
homo  praeveniretur  ,  &  liberaretur  a  malis  culpx, 
non  videretur  reliflus  in  manuconfilii  fui:  prffi'up- 
pofita  autem  culpa  eft  per  modcratorem,&  recto- 
rem  univerfitatis  rerum  per  pccnam  ordinanda  ,&: 

redi- 


Ncnipeliber.ic 
a  tulpa  immt» 
ncnie  per  gra. 
ti.im  pri'veiiie. 

lcni.&.ibca . 

qul  iiicR  pet 
gratiam  Ubc- 
rinieni.  De  liis 
4.(!itl.2»-  f  De 
tenio  ttrticuU  . 
I.dii\..l6.§.ytcl 
pyiinum  • 


Tomus  l  Vars  l  Quceji.  XXI.  Art,  IV. 


4.diA.<|5.g-  I, 


redif^Tda  sJ  medictatem ,  quam  execflcrat  per 
contraventionem,  &  rractionem  legis  divin»;  & 
niailom.nus  CLim  infert  pcenam  ,  efl  mi/ericordia  ; 
q'.i:;i  piinit  citra  condigniim  ;  &  cum  aufert  mali- 
t..i:n  pcr  gratiam  ,  ell  mifericordia  liberans  .  Scd 
non  liherat  a  malis  ,  quce  infunt ,  nifi  fecundum 
jufiiti»  leges ,  utputamediis  Sacramentis  ,  vel 
cooperatione  eorum,qui  a  mireriis  funt  liberandi. 

ARTICULUS    IV. 

Utriim  in  omnibus  opcribus  Dei  fit 
niirericordia,&juftitia. 

DoSlor  4.  d!j}.^6.qu£fl,\.in  Report.  ibidem  ^ 
q.  l.  S.  Thom.  \.p.q.t\.  artic.  4. 

He  hoc  argumtnto  iterum  q.^g.art.  x.fuplementi 
ad  tertiam  partem. 

VIDETUR  non  fn  omnibus  Dei  operibus 
concurrere  juftitiam,  &  mifericordiam  . 
Namjacobi  2.  k.rh\t.\xx.y udi ci um Jine  mifericor- 
diafiet  ei ,  qui  non  fecerit  mifericordiam .  Et  Au- 
guilinus  fuperillud  P/almi  1 18- ■pro/e  <fj/«  Do- 
mine  .  Vbi  non  r/tiferetur ,  inquit,  ^eus,  vindiHa 
i/(7/'«/- ;  ergo  in  damnatis(quorum  conflat  Dcum 
non  milereri  )  efljufticia  fine  mifericordia  ;  non 
igitur  in  omnibusoperibus  Dei  inveniuntur  jufti- 
tia  ,  &  mifericordia  . 

Prsterea,  Deuter.25.  Pro  menfurapeccati  erit 
^ plagarum modus.Modus igitur  ple6tendi  pecca- 
tum  temporaleju  cus,  efle  debet  temporalis;  Ise- 
nim  recte  correfpondere  videtur  menfuraE  peccati. 
SedDeus  punitjinfligitquc  pro  eterno  tempore  poe- 
nas  damnatfs,quorum  tamen  peccata  ad  modicum 
temporis  duravere  ;  ergo  in  his juftitia:  aftibus 
non  e(t  miferjcordia  ;  ac  proinde  in  omnibus  Dei 
operfbus  prgdictE  perfeftiones  non  concurrunt . 

Prsterea ,  Injuflum  viJetur  bonos  in  hac  vita 
afficimalis,  ac  fubijci  preffuris  impiorum  :  cum 
potius  e  contra  res  /e  habere  deberet ,  Sc  porro 
evpediret,  nemagis  magifque  iniquitas  in  mundo 
prasvaleret  ad  cxftium  muItorum;igitur  hac  in  re, 
qus  frequens  efl:  inter  homines  non  concurrunt 
juftitia  ,   &  mifericordia  . 

Practerea  ,  Juflitia  omnisrefultat ,  &  fupponit 
debitum  fundatum  fn  jure  ;  Deus  autem  nulli  al- 
teri  a  fe  quidquam  debet.  Dcbitor  eflenim  dun- 
taxat  bonitati  fua:,  ad  quamdiligend^m  determi- 
naturex  infinita  rectitudine  propriis  voluntatis  ; 
ergo  in  operibus  ejus  ,  qus  exercet  circa  creatu- 
ras  ,  non  cfljuflitia  . 

PrJEterea  ,  Non  flant  fimul  effeftus  mifericor- 
dia,  &  juflitis,  imo  mutuo  fe  fe  excludunt  ;  ergo 
nec  ad  eund«m  aftum  fimul  concurrere  pofTunt 
mifericordia,  &  juflitia  .  Antccedens  probatur, 
cum  exjuflitia  dictamine  inferenda  efl  pcena  cul- 
ps,  fi  ex  mifericordia  dimittatur  omnis  pccna  , 
deflruiturjudiciumjuflum  ;  ergo  ficuti  contra ju- 
ftitiam  eflnon  vindicare  deliftum  ,  ita  &  contra 
juftitiam  eveniat  oportet ,  fi  non  integrc  vindice- 
tur.  Alioquin  eadem  ratione  neceflet  contraju- 
ftitiam  nullum  malum  inferrc  prarteritis  culpis, 
nec  maximum  bonum  indcbitc  dare  . 

Prasterea  ,  Incarnattonis  decretum  in  divina 
prxordinatione  nulla  merita  prsfuppofuit ,  qui- 
busjufte  deberetunUnde  Auguftinus  15.  de  Tri- 
nit.cap.  i8./«  rebus,  inquit, per  tempus  ortis,  illa 
fumma  gratiaejl ,  quod  homo  in  unitate  perfonx 
conjunHus  efi  Deo  ;  igitnr  opus  incarnationisFilii 
Dei  de  mifericordiK  afTcctu  prxcije  proccfllt ;[  ac 


271 

fubinde  non   qUEcunquc  Dei   opcra  comitantur, 
acconveniunt  juftitia,  &  mi^ericordia  . 

CoNT R  A  ,  Pral.24.  Vniverfcf  'vitc  Domini mife- 
m-or<//V7,^  wr/V/7j.UbiCafliodorus  fuper  Pfal.50. 
Hx  duts  r^J,inquit,//7C'/;j-  Dominifemper  adjun' 
cla  ftint . 

Respondeo,  Aliqui  putantcs  fn  omnibus  pror- 
fus  Dei  opcribus  concurrere  mirericordim:),  &  ju- 
ftitiam  ,  ita  rem  hanc  declarant .  Artffex  volunta- 
rius  producens  conformiter  ad  dictarncn  rectum  , 
juftus  eft  ;  redditenim  artificiato  ,  quod  maxime 
fibidebetur,  ncmpe  confljrmitatem  ad  regulam 
fuam:Deus  autem  ell  talis  artifcx  refpcctu  omnis 
creatura:;  cum  ergo  cuncta  procedant  conformiter 
regulaefua:,  proprie  eft  in  omnibus  Deioperibus 
juftitia  .  Confimiliter  amiferfco.'-dia;  afTef^cu  eft, 
quod  abindigcnte  miferia  repelhitur,  aut  fuble- 
vando  ab  ea  ,  quae  ineft,  aut  impcdicndo  ,  nc  ir.ciir- 
ratur  ;  Deus  autem  in  produftione  creaturaruni , 
ita  fubvenit ;  igitur  &  mifericordia  qucmlibet 
aftum  ejus  concomitatur .  Accedit  etiarn  congru- 
entia  ,  nam  eo  perfcftius  eftopus  quodiibet ,  cjuo 
plures  virtutes  ad  illud  rcpraientandum  concur- 
rant ;  quodcunque  Dei  opus  in  fua  fpccific.itione 
efl  perfectifllnium.:  ergo  eft  ex  omni  virtutc,qr.,im 
poflibile  eft  concurrere  adiliud:  pofllbile  eil  au- 
tem  concurrerefimul  mifericordiatn  ,&juftitiam. 
Major  exinde  patct,quia  tanto  opuseft  viti.pera- 
bilius  ,  quanto  eft  contra  inclinatfonem  ,  vel  recli- 
tudincm  plurium  virtutum.  Verum  his  rationibus 
quod  Intcnditur  minus  declaratur  .  Nam  quod  ad 
primamattinet,propria  juftitia:  ratio  expriinitur  , 
atque  fita  eft  in  reddendo  debitum  :  artificiato  au- 
tem  nihileil  debitum  ,  nifi  fecundum  voluntatem 
artificis:  crgo  cilim  artifex  exit  in  opus,  nonin- 
tervenit  juftitia  pioprie  ,  fedduntaxat  fecundum 
quandam  generalem  rationem .  Cum  igitur  Deus 
nihil  omnino  debeat  creaturis  ,  loquendo  dc  debi- 
tojuxta  propriam  rationem  ejus,  ne  illudquidcm, 
quod  efTf.KS  reguU  conformari  \\)(is  debct.Si  vero 
intelligHtur  id  ev.igi  in  artifice  ,  ut  Gpi\s  fuum  fit 
debite  faft-cim.juxta  exigentiam  fcilicet  artis  iiis: 
Ex  hoc  plane  non  fequitur  juftitiani  eiTe  in  pio- 
ducente,  fi  tantum  rc:  libere  artinciato  efle  co.n- 
forme  arti  fuoz ,  citra  omnem  exigentiam  prsviam 
ex  parte  pioduCtifccundnm  artem  ,  ficuti  rcvera 
in  propofifo  cvenit  .  Pariter  ratio  fccunda  ex- 
tendit  m.feyicordia  affcctum  reljicftu  exclufio- 
nis  cijufcunque  defeftus:  cum  tamcn  rRif^Sricordia 
non  fit  prcpricni fi  ad  fublevandum  ,  vel  fupplen- 
dumdefeftum  pertinenteni  ad  mifcriam  :  non  au- 
tem  omne  defeftivum  potcft  cflc  miicrum  :  ratio 
hac  igitur  mifericord  s  coincidit  cum  omnipo- 
tentia.cnjus  eft  non  entia  traherc  ad  efJe,S(.  exclu- 
dere  proindedefe<5lum  non  eficndi :  ficuti  &  ratfo 
illajuftitie  non  eft  alia  ,  quam  Dei  lapientia. 

Congruentia  denique  includit  duhium:nam 
non  eilcertum  in  divina  vcluntaiccfle  viitutes  re 
(  de  quonemodubitat  )  ,  aut  qualitrrcunciuc  di- 
ftinctas:  quia  voluntas  ex  ratione  fue  iniin  fe  rc- 
ftitudinis  magis  fufl^ciens  cft  tribuendi  rectitudi- 
nem  aclui,  quamaliqua  virtus  quovis  modo  illi 
fupcraddita.  Histaincnin  vrluntatc  pofit^s,  ut 
conceduntur  ex  pnrte  intcllettus  ,  non  tamen 
oportct  plures  concurrcrc  pro  complcmento  ptr- 
fciftionis  operis  :  quia  nulla  ejufmoi^i  concunentc 
virtutc  ,  adhuc  o:v.is  limitate  pcrfcCtionis  tfie 
poteft  undique  pcrfcitum  ex  eo  quod  a  di  vina  vo- 
luntate  fit  .  AcceJit  quod  idipfum  habcrct  locum 
in  punitione  malorum  ,  quod  tamen  non  videtur 
probabile  :  nam  ciim  tali  in  cafu  aiiquod  malum 
infligatur  jufte  a  divina  voluncate ,  ad    id  opus 

non 


l^  Deo  Bf>:i  e> 

i-riir    iuA    vo- 
Ijiuate. 


MirerJcor<lia_j 
ildde  tuinp:* 
reipicit  m:;c- 
ri.im,q-,iR:n  if- 
ffn  pectjriiin, 
velpoeaa  dej>!- 
u . 


De  his  v:  Va- 
<t  :>  aTtiiffi 
pi;niis  <».  jpy. 


4^  dift'  i6,qt  2> 


non  concurfit  virtus  mifericordia:  ;  quia  ex  milc- 
ricordia:  afFeftunoninfiigitur  maluni ,  vel  |iajria 
peccati  ,  fcd  magis  minus  infiigitur;  quia  Deus 
punit  citra  condignum  ;  veljam  iliata  per  miferi- 
cordiam  minuitur  c.Y  parte,  vel  ex  intcgro  relaxa- 

tur. 

Veruntamen  etfi  inoperibusnatura:  nulla  pro- 
ptcrea  ftatuenda  fit  juftitia  fn  Deo ,  qnia  nulli 
quicquam  debet  ,  ex  quo  debito  nafcitur  ,  &  fun- 
datur  juftitia  :  iple  autem  quicquid  dat  ex   (ua 
prJEcise  iibcralitate  ,  &  bonitate  donat,  nullo  prx- 
cedentc  debito  ,  aut  pafto  ex  parte  ipfius  :  nec 
item  mi:cricordia,  qna;  mifcriam  avertendam,  aut 
fublevandam  pcr  le  refpicit  in  eo  ,  qui   c!l  capax 
felicitatis;  inoperibus  Hihilominus   «ratisejulti- 
tiam  ,&  mifericordiam  fe  fe  concomitari ,  decla- 
ratur  :  Nam  peccata  ,  in  qus  polTet  homo  labi ,  & 
tamen  ab  illisfe  abftinet,  c   mifericordiiB   afTeftu 
defccndit,necommittantur;  ficutenim  nullum  ho- 
rum  evcnit ,  nifi  Deo  volente  ,  ita  nulkim  malum 
prohibetur  ,  ne  eveniat  ,  nifi  ii!e  ficri  prohibcat  . 
A^etat  antem  mifericorditcr  infundendo  gratiam  : 
ergo  intervenit  mifericordia  :  S:  etiam  juriitia  , 
quiadecetfummam  bonitatem  ita  fe  gererecirca 
rationales  crcaturas,  ut  a  multis  malis  ,  quibus 
obuolui  pofTcnt,  liberentur.  Utenim  ex  bonita- 
te  ,  &  mifcricordia  eCt  cIe6iio  ad  gloriam  ,  ita  & 
pra-paratio,  Si  largitio  mediorum  .  Ad  hxc  mul- 
tx  mifcria:,  qus  inlunt  ,   depelluntur   ,    &  pec- 
catorum  fordesemundantur  :  eoquod  Deus  gra- 
tiam  largiendo,  iilas  ulterius  in  mcnte  invetera- 
fcerenon  patitur  :  efl  igitur  his  in  operibus   Det 
magna  mifdricordia  ,  &  etiam  juftitia  intervenit, 
cumexparte  ipfius  Dei ,  dicente  Anfelmo  .  Pro- 
fol.  1  o.  C//W  parcis  malis^jiiftur.i  eft\  qu:a  tua  bo- 
•  fiitati  condeceiis  eft  ;  Tum  quia  Chriilus  omnibus 
4.'dift.  ».  q.i'  membris  fui  corporis  myflici  gratiam  promeruit : 
ai^eoutrevera  fe  rit^  difponentibus ,  &  Sacra- 
menta  abeo  inilituta  recipicntibus   gratia   infun- 
datur  intuitu  meritorum  ipfius  ,  qui  extitit  caufa 
estrinfeca  decondigno  omnis  gratiee,  &  fuperna- 
turatium  donorum,quo3  mifericorditer  Deus  elar- 
gitur  .  Confimiliter  cum  pracrjiia  pro  meritis  ,  & 
fupplicia   pro  peccatis  rcpenduntur juftitia  cum 
mifericcrdia  fcrvatur ;  &  mifericordia  juftitiam 
ronexcludit  .   Etfi  enim  proprie  nonfit  commu- 
tatio  ,  &  retributiocequalis,  tam  in  prajmiorum 
reprsrcntatione  ,  quam  in  pccnarum  irrogatione, 
uX.artic!>h primo  extitit  declaratum  :  tamen  efl: 
aliqualiscommutatio  ,  nempe  fecundum  propor- 
tioRem:  &  flantibuspromifrione  ,  &  liheralitate  di- 
vina  ,  juile  rependitur  glorja  ffiterna  ,  protempo- 
raliexercitio  virtutum  ,  &fimul  magna  cum  mi- 
iericordia;  Et  pariter  legis  divin»  tranfgrcfibres 
iun^i  fubijciuntur  eternis  fuppliciis  non  fine  mife- 
ricordia  ,  quippe  qui  puniantur  citra  condignum: 
ideflificutjudiccm  clementiffimum  ,  &  omnimo- 
dx  poteftatis  decet  plecterc  fontes  .  Cum  etiam 
peccata  permittit,  juftifllmo  judicio  permittit  : 
nam  vel  funt  in  ptenam  precedentium  deliflorum: 
vcllabi,  ac  involvere  fc  pcccatis  homines  finun- 
tur,  utindehumiiiores,  &  cautiores  refurgant, 
quJE  utique  efl:  magna  Dei  miitricordia  ,  qui  fi  re- 
filire  a  culpa  nolint,  jufl;^,  &  mifericorditer  (  uc 
fupra  diftum  en:)plectuntur:  &  infupcr  fpe^-tat 
ad  pcrfeclionemuniverfitatis  rerum,  ut  fit  in  eo 
etiam  bonitas  iila  ,  quas  efl  jufla  correfpondentia 
pcente  adculpam,  quafubinde  privaretur,  finul- 
ia  mala   permitterentur  :   ac  propterea  dicit  Au- 
guflinus  in  Enchir.cap.i  i,  Otniiipotensmelins  ju- 
dicwjitftnere  mala  fieri  ,  quia  potens  eft  de  iilis 
wajora  bona  elicere  , 


Summccjoannis  Duns  Scoti . 

Ad  Argumenta  .  Adprimumdicenium,Ja 


rfift. 


ftum  • 


tfxiii,  Jc  iin__) 
Comm. 


cobo,  atque  Augullino  efle  fermonem  ,  de  mife- 
ricordia  penitus  :i  malis  liberante  ,  non  de  parcen- 
te  ,  vcl  nonnihil  remiitente  de  infliais  pccnis  :  de 
priori  verum  cR  ,  judicium  ,  qwed  cum  damnatis 
exercetur  expers  efle  mifericcrdia::  fed  tamen  in- 
terimibirepe  iri  mifericordiam  parcentem,  nihil 
obflat,fccundum  quod  &  tellaturjacobus  ;  Supe- 
rexii/tat  mifericordid  judicium  cap.  2. 

Ad  fecundum  efl  rcfponiio  duplex:  Prima,quo- 
niam  mortaliter  peccans  exponit  fe  periculo  fem- 
per  permancndi  in  peccato  ;  (  Nequit  enim  aliquis 
a  peccato  refurgere,  &  Iiberari,  nifi  virtute  illius  , 
quempeccandooffendit  )  propterea  merito  ,  ac 
juft^  punitur  sttrna  pocna  .  Alia  refponfio  :  CIuti 
perfona  ,quffi  plc6titur  ,  perpetua  fit ,  ideo  &  pcE- 
nailli  inflifta  femperdurat ;  accidit  igitur  panam 
extendi  in  icmpiternum  ,  (cd  quoadcxtenfionem  , 
culpa  ,  quffi  temporalis  fuit,  rcperiri  majorem  : 
fcd  efTc  ita  intenfam  ,  id  efl: ,  peccato  proportiona- 
tam  cum  miicricordia  parcente  ,  ad  illam  per  fe 
Jpcftare.  Servatur  igitur  modus  in  plagarum  ir- 
rogatione  quantum  ad  illa  ,  qux  pcr  fe  infunt  ipfi 
pcene  ;  Ct<^  quantum  ad  ea,  qus  punitioni  accidunt 
ratio'ne  fubjeai  ,  non  oportet,  ut  fervetur  pecca- 
ti  modus,qui  e^Q  non  potuit  nifi  temporalis.  Qiiae 
fuit  doftrina  Auguflini  ,   2\.de  Civit.  cap.^  1 1. 

Ad  tertium  dicendum,  hanc  ipfam  difikulta- 
tcm  difertifllme  a  BoetiotraCtari,4.^/f  ConJhi.Pro' 
fa6.,  ac  tandera  inftrre  adverfus  tos  ,qui  proinde 
providentia  regi  rcs  humanas  negant ,  ex  eo  con- 
eludcndum  efle  ,  cunfla  reaiflime  adminifl:iari,  ac 
diaribui  a  Rcaore  univerficatis,quo  mclius  nemo 
novit,  quidcuiqueconveniat  .  Namcumprobos 
viros  diverfarum  prefl^i^rarum  infortuniis  premi 
advertimus,  fentiendum  c(l,  id  illis  convenire  ,  ob 
altiores  providentiK  fines  :  ac  juftifllme  lubinde 
pcrmittiabimprobisafliciraalis,  utvidetur,  ut 
perea,quafi  per  gradus  ad  di  vinx  ek-aionis  finem 

prefixum  attingant ;  a  quo  per  profpentatcm  ex- 
ternamfortafl-edeviarent  .  E(t  igitur  hicmgens 
mifericordia,  qua  arcentur  mala,  quse  felicitas  hu- 
mana  illis  inferret  ;  &  juflitia,  quia  omnia  correl- 
pondent  meritis  illius,  aut  prxfentibus .  aut  rette 
fuTuris,  quxreaoriuniverfitatis  non  minus  luHt 
prsrentia,acina,quEJamIucratifunthommes. 

Adquartumefl  refponfio  cxd:ais:  Eo  enim 
probatur  prima  pars  folutionis  :  qua  d^aum  fuit, 
ex  parte  Dei  nullam  efl"c  juflitiam  Itnae  fumptam 
refpeaucreaturarum,  &prasfertim  quoad  opera 
naturc  Namomnia  condidit  fua  libera  volunta- 
te  &  bonitatisinflin6^u:acproptereanec  mifen- 
cordiam  hic  locum  habere  potuifl^e  ,  que  non  om- 
nemdepellitdcrcaum,  fed  ad  miferiam  propul- 
fandam  proprii  inclinatur  :  miferiam  autem  nos 
non  intelligere  ,  nifi  ineo  ,  qui  &  felix  efl^e  peflit.. 
Suppofitistamenpaao,  &divina  fidehtate,  ex 
histenerifummus  omnium  difpenfator,  &judex 
rependere  premia  meritis  precedentibus  ,  &  po;- 
rasirrogaredeliais,  qu$fane  non  in  naturgordi- 
nereprcfentantur,  fcd  in  gratiarum  ,  &  poenarum 
pr^parauone,  &  diftributione  geruntur  .  ho  ta- 
mcn  in  fa^o  nunquam  juflitiam  a  mifcricordia  fe- 
parari ,  &6  convcrfb  explicatum  fuit. 

Ad  quintum  refpondeofic:  Dare  bonum  in- 
debitum  non  eft  contra  juftitiam  ,  quia  ideflli- 
beralitatis,  acausautemunius  virtutis  altennon 
repugnat :  at  fubtrahere  bonum  debitum  cll  con- 
trajuftitiam:  refpeau  autem  juftitis  perindeeft 
dare  bonum  ,  &  non  inferre  malum  :  pkctente  igi- 
turDcofontes  citracondignum,  nulla  visinfer- 
turiuftitiie,  fed  tantumin  ejus  adminiftratione  eft 

•"  lO' 


R.itijS.  Tho- 
mx  4«  tlijt.  ^C- 
xrt.i.  ?.  s.jui 
ilccHrat  Deiira 
puniic  citra_« 
coiicligniim  ,ic 
prA-mi.ire  fiipra 
meri[/i>  rciici- 
tiir  a  Doi;1ore 
Joc.cit.  $.  Dl^ 
tjuertoarticulo, 
O"  '»  Report, 
l<jc»  cit. 


^D»  his  vi'len» 
<ius  loc.  fif» 
i'ii]?plcmcnu. 


Qiiodlib.     ai. 
ajfiiiem  . 


Tomus  1.  Pars  l  Qticejlio  XXL  Art.  IV. 

]»;;:.'»  mf/crfrord'^ ,  &  bonitatis  ludicis  pceriun 
irro:>3nus;  ficuii  cx  cads 


;ni  evcnit  CLim  bonitatis 
i:ii.;i'jnfi:a:c  elar<>iri  bonum  inichitum  ;  &  fi  vcl- 
j.-jt  mferre  mahiiii  iiltra  debitum,  contrajuliiciam 
faCcrct . 

■  Et  cum  contra  inftatur  ;  qu'a  pariter  poflet  . 
nullum  maUim  infererrdo  ,  relinqiiere  deliclia  im- 
punita  .  Re-ponfio  :  Cum  Deijulli-ia  (ex  dictis 
artic. printo  iterHiu  rcpstitu  )  fir  fuamet  voluntas 
re  &  ratione,  quicquid  potell  ve!!e,  juile  vellet, 
&  faceret ,  quamvis  non  fecundiim  leges  a  divina 
providentia  prcEnx.is,  nobi'que  revelatis  ;  feJfc- 
cr.r)dum  aliam.  providentiam  a  divina  voluntate 
deccrnendam  .  Aliter  etiam  potefl  relponderi  ; 
Iufti:iam  habcre  latitudincm  jjraduum  ,  quos  fi 
Deus  pr^teriret,  non  fecundiinjuftitiam  fe  ^erc- 
ret.Etfi  igitur  ex  miierlcord  x  parcentis  affeitu 
unnra  ,  aut  alterum  gradum  poenarum  dimittere 
poirit ;  non  fcquitur  tamen  Scomnem  paritercul- 
pam  finere  ponTe  imnun'tam  . 

Ad  ultimum  refpondeo  ,  opus  rncarnationis  re- 
vcra  'oli  mifericordire  ,  &  bonitati  divin;een*e  at- 
tribuendnm  ,  propter  quam  voluit  (e  adco  mirabi- 
liter  co m 'n u n ica re  ;  etfi  autem  maxinium  adeo 
bonum  fueritin  Divina  eleftione  omnino  indebi- 
tumrefpectu  creaturarum  ,tamen  convenientini- 
mum  extitifle  bonitati  divins;  in  co  igitur  emi- 
cuit,  ac  reiircc^entata  efl:  excellentiflimi  juftitia, 
que  eft  condccentia  bonitatis  divinae  ,  &  fumma 
item  mifericsrdia  ,  &  charitas  Dei  un're  volent  s 
Filio  fuonaturam  humanamin  hypofl.ifisun^tate. 
Quamvis  alioquin  ejus  decieti  executionem  prx- 
ceflerint  Sanftorum  merita  ,  &  pia  defideria  ex- 
peflantium  ,  acefflagitantium  a  Deo  adventum 
Filii  fui  ;  Et  prxfertim  Beatiflims  Virginis  Ma- 
rias,  cujus unius  vota  ma^is  Deo  placuifle,  ac 
acceptafl*e  ,  credendum  efl: ,  quam  omnium  alio- 
rum  fimul,  cum  prtcomnibus  f.ierit  magisdilecla, 
quippe  cui  majoradona  contu^erit  ,  quam  omni- 
bus  aliis  creaturis  ,  in  quas  omnes  Puit  ei  data  po^ 
teftas  ,  tanquam  matri  Unigeniti  Dei;  Q_uam  mi- 
rabilitcr  itaque,  ac  exa6~tiflime  hoc  in  altilfimo 
myilierio  concurerint  mifericordia,i  veritas,ex  eo 
elucet, quod  m.ixim;e  mifericordia  cpus  efl;,ho- 
mini  inimico  adeo  ingentia  remedia  in  ufum  vul- 
nerum  peccatorum  preparata  fuiffe:  fed  etiam 
m^xime  jullitiis  fuit ,  propter  obfcquium  longe 
Deo  acceptifllmum  ,  iis  pra;parata  bcneficia  con- 
ferre,  pro  quibus  ob:equia  Cirnlli  oblatafuere. 
Maxima  iniliper  extitit  miiericordia  in  per/bna 
off.;rente  ita  fe  exhibere  pro  inimicis  Trinitatis, 
quam  fummcdilexit  ;  fed  etiam  maxima;  jullitia:, 
tam  in  comparatione  ad  Deum  ,  qu;im  in  ordme 
ad  homincm  lapfum  ,  nam  non  videretnr  maxime 
diligere  Deam ,  &  proximum  ,  nifi  pro  generis 
humani  xterna  falute,  voKiinet  fc  tradere  in  mor- 
tem  ;  cum  non  alia  via  ,&  ratione  jufla  luperni 
difpenfationem  confilii  ,  licuerit  hominem  ad  cce- 
leflempatriam  pcrvenire  :  in  omnibus  igitur  Dei 
operibus  in  ordine  fupcrnaturalis  eleftionis,  & 
gratias  jufl;itia  ,&  mifcricordia  fe  fe  comitantur. 

ARTICULUS     mCIDENS. 

An  in  Deo  dillinguantur  juflitia ,  & 
milericordia . 

Doclor  4.  lii/}.  46.  q.  ^.  in  Report.  idein  q-  4. 
Tbomiftx  ad  qu^j}.2  i.p.i. 


V 


lOENTURjuditia,  &  mifcricordia  in  Den 
nondillingui ,  NamciTc  divinum  actualK- 
TQmifs  /. 


fimum  eit;  ergo  includit  formaliter  ,  e/?que  omnis 
perfe6liodivu)a  :  Sed  ii  in  ipfb  reperiretur  dillin- 
6hi  perfcctio  .-i  pcrfectione  ,  &  ab  eflfentia  fubindc, 
e/Je  ipfius  non  involveret ,  neque  foret  omnis  per- 
fe<ftio  formaliter;  crgo  miiericordia  ,  &  juilitia 
non  fmt  in  Deo  dillinctJc  perfcctiones  .  Probatio 
minoris;  quxcunque  dillincta  perfeftio  ab  e/Js 
formaliter ,  utique  eft  poncnda  in  Deo  a6lu  :  ergo 
quatenus  dillincta  efl  actualiter  in  ip,o;  igitur  e/Je 
divinum,  aut  dillinclum  a  fuis  perfectionibus,  nun 
involveret ,  aut  eflet  omnis  actus  . 

Prffiterea,  Pofits  in  Deojuflitia,&  mifericor- 
dia  diltinctis,  ibi  reperircntur  diltinctc  formali- 
tates  rcales:  ergo&  dilVnits realirates  :  &  per 
con.'equeBsetiam  diftinctg  res.  Probatio  prim^; 
confequentie  :  quia  quclibet  forrn.^ftas  riropria 
realitateforet  d;flin£la:  igitur  tot  formalitates  , 
quot  &  realitates  . 

Prgterea  ,  Secundiim  Anguftinum  11.  deCiv. 
cap.  10.  Rofimplex  ejl  De:is^qiiod  ejl  quicquid  hii' 
^^r ;  idque  accipiendum  de  eo,  quod  dicitur  ad 
fe  :  hujufmodi  autcm  pradicata  iunt  jullitia,  & 
mifer;cordia-  ergo  Deus  ell:  jullitia  ,  ipfeque  idem 
mifericordi3;igitur  ctiain  ini  er-cordia  eil:  juflitia. 

Co:vTRA  ,  Caffiodorus  fuper  PTal.  50.  Ha:  dua 
m(jult.tia  fcilicet ,  &  mifcricordia  )  fiint  in  i)iis 
Domiiiifemper  adjunclx  .  Vult  igitur  exprcfle  in 
Djo  efle  diltnftis  perfcctiones  .  Rurfus,  'ii  ambs 
forentuna,  eademqu^  formalis  perfe6lio :  igitur 
utriufque  foret  &  iJem  effectus  .  Hoc  autem  clt 
fal.Usi ,  qaia  mifericordiE  effcctus  eit  liberare  fi- 
ne  meritis,juflitix  vero  cit  plectere  pro  deracri- 
tis,vel  meritis  prasmia  repenJere  . 

Respondeo,  Supra  articuloprimo  dicluin  fuit 
probabiliter  ,  jultitiam  ea  ratione  ,  qua  ad  Deum. 
potelt  pertinere  ,  reduci  pofTe  ad  duo  membra,ut 
priino  dicatur  iultitia  ,  rettitudo  voluntatis  m  or- 
dine  ad  condecentiain  bonitatis  divinc:  a!io  modo 
autem  rectitudo  voluntatis  in  ordinc  ad  exigen. 
tiam  eius,  quoJ  efl  in  creatura.  Verum  eodem  art. 
iterum  repetito  ^d.xlmus  probabilius  vi  ieri  ,  uui- 
cam  omnino  re,&  ratione  cflc  iultitiam  ui  Deo.In- 
hffirenJo  itaque  priori  opinicni,dicendum  elt,  nul- 
lain  diftinftionem  verfari  pofle  inter  iuftitiam  ,  & 
mifericordiam  in  Deo;fiquidem  mvcricordia  quc- 
dam  iuftitia  euis  eft  lecundiim  primam  iuftitic  ac- 
ceptionem  :  fi  enim  ip''a  eft  voluntatis  rectitudo, 
inordinead  condecentiam  bonitatis  divinx:  fum- 
me  bonitati  maxim^convcnit  ,  ac  decct  mifcreri 
tam  rcpel  cndo  cas  ,  que  infunt,  milerias,  quain 
impediendo  ,  ne  incurranrur  .  Non  diftinguitur 
ergn  mifcricordia  abea  iuftitia  in  Deo  ,  qux  efc 
rectitudo  voiuntatis  eius,  prout  condecet  fum- 
mam  bor.itatem  .  Suftinendo  tamen  fententiam 
fecundo  loco  dcclaratam  :  fentiendum  cft  miferi- 
cordiam  formalitcr  a  iuftitia  diftingui  :  nam  iulti- 
tia  refpicit  pro  primo  obiccto  bcnitatcm  divinam: 
mifericordia  vero  pcr  le  tendit ,  &  rcfpicit  a!iquid 
in  creatura  ,  nulla  etiam  habita  ratione  iufti.quod 
poted  effe  in  ereatura  ,  fcu  exigcPtia  ipfius  :  nam 
ubi  eiufmodiexigentia  hab.-tlocum,  non  eft  mi- 
fericordia  in  Deo  .  E!ten,m  in  Dco  mifcricorJi?. 
pi^veniens,  ne  inciJamus  in  mnla,  &  liberans,  ac 
fublevans  ;i  miferiis,  quibus  involvimur  :  ergo 
rulla  e(t  iultitia  in  ipfli  creatura  ,  fi  ve  cxigcntia  , 
aut  debitum  refpectu  Dei  mifcrentis:  namexgra- 
tia  ,  &  pergratiamid  totumeft  ,  atque  peragitur, 
quamnequit  crcatura  ulla  prgexigerc  ,  aut  pro- 
mercri .  Hc  igitur  perfc£tiones  primo,&  per  fe 
refpiciunt  divcrfa  obiefta  ,  fcilicct  bonitatcm  di- 
vinam,  &mireriam  fublevandam  in  crcatura:  fed 
ex  hoc  neccfiario  concluditur  inter  illas  aliqua 
M  m  non 


^..•.i;t.2.<].i. 


274 

r(  n  iiJentitrs  forinalis  ;  eHo  fimplicitcr  fint  iinica 
rcs.  luxta  igitur  pofleriorem  pofitionem  juftitiae, 
hxc  non  tft  eadem  in  Deo  ac  mifericordia  . 

Ex  quo  fcquitur,  divinas  illas  pcrfeftioncs,  ut 
acJ  ohjc6ta  proxima  comparantur  ,  Juftitiam  efie 
fimpliciter  mifericordia  priorem  ,  ficut  objeflum 
illiused  fimpliciter  prius  objcfto  mifericordic 
Confideratis  autem  in  fe  ipfis,  citra  omnem  ordi- 
nem  ad  ohjefta  ,  nullum  vidcntur  inter  fe  fe  habc- 
reordinem,  nifi  ea  ratione,  qua  cstere  divinc 
perfeftioncs  non  eedem  fhrmaliter  dicuntur  intcr 
feordinari  :  qiiatenus  fcilicet  ,fi  inter  iilas  vcrfa- 
retur  realis  dillinftio,  una  per  prius  diceretur 
inefTe  realitcr ,  quam  alia  ;  atquc  ita  codem  pafto 
quum  ponuntur  non  idcm  formaliter  .  luxta  hoc 
i?itur  [uflitia  cfl  prior  mifericordia  ,  fecundum 
illud  Anfclmi  ,ProfoI.i  i.  Exjuflitianafdtur  mi- 
/'^''icortiia . 

Ad  Argitmenta  .  Adprimum  refpondeo  fic  : 
Pffentia  divina  complicat  in  fe  aftualitatem  om- 
'^em  intelli^ibilem  ;  unitiv^autem  non  contincn- 
^ur  ,  qua  fine  omni  dirtinftione  continentur  ,quia 
linio  non  eft  abfque  omni  diltinftione  .  Nec  uni- 
tiv^  continentur,  qu!8  fimplicirer  rcaliter  diflin- 
6la  continentur  ,  quia  ilia  multipliciter  ,  feu  dif- 
perfim  in  uno  reperiuntur;  er^o  lioc  vocabulum 
Uititivk  includit  aliquakm  diflin«?lionem  conten- 
Torum  ,  quK  fufficiat  ad  unionem  ;  ita  tamcn  ut  ta- 
lis  unio  repu.onef  omni  compofitioni  ,  &  aggrega- 
tfoni  diflinfforum  .  Hoc  non  potefl  cfie,  nifi  po- 
ratur  non  identitas  formaiiscum  identitate  reali . 
Concedendum  efl:  ergo  ,efTentiam  continere  om- 
nem  aflualitatem,  ac  proinde  omnem  formalita- 
tem  ,  fic  interJm,  ut  cjufmodi  afiualitates  non  fint 
illi  formaliter  csdem  ,quia  tunc  nonunitive  con- 
tinerentur.  Si  dicas,  continet  quantum  potefl; 
contineri .  Verum  efl:  quantnm  unum  unius  ratio- 
nis  efl  continens:  nibil  autem  unius  rationispo- 
teflcontincre  plura  non  formaliter  eadcm  perfe- 
6"tiusquam  unitive  ,  vel  identici  . 

Ad  fecundum  potefl  dici ,  revera  tot  cfi^e  ibi 
rea1itates,&  res,quot  &  formaI'tafes  ;at  eam  plu- 
ralitatem  elfe  nonrealem,  Sc  fimnliciter,  fid  fe- 
cunditm  quid  •■  Dequa  re  alibi  diftum  fuit.  Vel 
pofTet  negsd  confequentia  ,  plures  formalitatea 


Summce  Joannis  Duns  Scoti . 


reales;  ergo  plures  realitates.  Sicut  se,?atlir,p]u- 
rcs  Perfbnat  divinre;  ergo  plures  divin.tat.  s  .  Sed 
prior  refponfio  efl  realior  . 

Ad  Tertium  refpondeo,  mentem  AugufliniefTe 
adflruere  in  Dco  veram  identitatem  realem  cu- 
jufcunquc  ad  quodcunque,  loquendode  intrinfe- 
cis  ipfi  Dco  ;  fedcxinde  haud  cfTe  concludendum, 
quodlibetcffe  formaliter  idem  cuilibet ;  quia  vcra 
identitas ,  imo  verifTima,  qua  fufficit  ad  omnimo- 
dam  fimplicitatcm ,  optime  cohsret  cum  non 
identitate  reali . 

Ad  primum  in  oppofitunj ,  quo  juftitia  ,  Sc  mi- 
fericordia  appellantur  duae  rcs  .  Dieendum  ,  Caf^ 
fiodorum  extendere^«aT  reszA  dualitatem/>c«//. 
dum  c/uid,%i.  formaIem,ut  diflum  efl  zdfecunduai. 

Ad  aliud  ,  ex  quo  dcclarata  fmtfolutio  juxta 
fecundum  modum  poBcndi  jullitiam  in  Deo  ,  efl; 
refponfio  dicentium  ,  juliitiam  non  alia  ratione  a 
mifericordiadifTerre  ,  nifi  penes  connotatum  di- 
verfum  ,  etfi  ea  duo  fint  fimpliciter  ,  &  formaliter 
eadem  perfe6tio  .  Contra  hoc  ;  cjufmodi  conno- 
tatio  non  prasexigit  aliquam  diftinftionem  illa- 
rum  perfe6tionum  ,  fccundum  fe  acceptarum,  fed 
pracife  ut  conc  piuntur ,  &  fignantur  ;  ad  id  enim 
connotatio  requiritur  ;  argumentum  autem  eo 
tendit,  ut  oflcndat  diftiniFlionem  earum  perfcfliO" 
num  fecundum  fe  ,  ut  nempe  funt  caufas  diflinfto- 
rum  efiFecluum  .  Cui  diverfitati  caufands  non  fuf- 
ficit,  ut  videtur  ,difTerentia  rationis  ,quia  res  ra- 
tionis  non  eft,nec  efTe  poteft  ratio,  cur  aliquis 
eflfeftus  realiterefnciatur :  imo  generaliter  nulla 
diftinftio  realis  in  efTetlu  dependet  a  relatione 
rationis  in  caufa  :  ifta  autem  diftinftio  efFeftuum 
cfTentialiter  depcndet  ex  dlftinftione  in  caufa;er- 
go  non  eft  fbliusrationis.  Concedendum  efl  crgo 
argumentum  profo/utiotJe  allatum,  iuflitiam  ni- 
mirum  non  cfTe  formaliter  ,  &  quiditativ^  idem 
mifericordie,  vel  e  converfb  ;  ac  propter  hanc 
non  identitatem  formalem  ,  pofTe  unum  effe  prin- 
cipium  proximum  alicujus  efTeftus  extra,  cnjus 
reliquum  non  eft  principium  formale  ;  perinde  ac 
fi  perimpofnbile  forent  duffi  res  realiter  diftinft^; 
nam  efle  principiura  formale  competit  alicui ,  ut 
eft  tale  formaliter . 


QU^- 


t.(M.jt. 


Tomus  l  Pars  L  Qiicejlio  XXII  Jrt,  L  275 

QU^STIO   VIGESIMASECUNDA 

DE     PROVIDENTIA    DEI, 

IN     QUATUOR     ARTICULOS     DIVISA. 

Conjiieratis  ,  qtix  ad  vo/untatem  drjinam  infe  pertinent  ^procedendian  ejl  ad  infpe&ionem 

ejus ,  tiuatenus  curam  gerit  providttqus  iis  ,  quoruni  efl  caufa  :  de  Providentia 

igitur  primum  in  unive;fali ,  &  exinde  de  Trxdeflinatione ,  qu<x 

fpecialis  qu&dam  pro^videntta  eft ,  agendum  . 

CIRCA  PROVIDENTIAM  AUTEM  DEI  QUiERUNTUR  QUATUOR. 

I.  Utrum  Deo  conveniat  providentfa  . 

II.  Utrum  omnia  divina:  providentia;  fubfint . 

Iir.       Utrum  divina  providentia  immediat^  fit  dc  omnibus  . 

IV.      Utrum  providentia  divina  imponat  neceflitatemrebusprovifis. 


ARTICULUS     I. 

I3^trum  Providentia  Deo  conveniat. 

DoThr  locis  inmargine  cit.  S.   Thom.  \.p. 
quafr.  22.  artic,  i. 


^,^^,,  IDETUR  Providentia 

^■^^  ^'?-?5-^SI  '^^'^  "°"  convenire  : 
%~^^-\^  vY^^^^vi  Nam  provideiitia  ,  fe- 
^^r  "^S^^cflli  cundum  Boetium  4.  de 
r^l!  -«■  r  l^l^j  Con'bl.Pro(a  6.  £///•//« 
ipfa  di-vina  ratio  infum. 
mo  omniumprincipe  cott- 
ftituta  ,  qucc  cun^ra  dif- 
^  ponit  ;  Sed  in  Deo  nul- 
sssi^  la  eft  ratiodiftans,  dif- 
ponens  ,  ac  regulans  voluntatem  circa  faftibilia: 
imo  ipfa  ejus  voluntas  eft  prima  regula  ,  &  efien- 
tial  s  rettitudo  ,  nullius  (ubinde  alterius  resuls 
indiga  ,  ne  ratione  quidem  a  le  difl:infte  ;  igitur 
non  ert  ir^  ipfo  talis  providentia  ,  aut  ratio  diftans 
qualiter  agendis  fit  providendum  ,  aut  cura  ge- 
renda  rerum  mundanarum. 

Prsterea,  Si  Deo  elTet  providentia  rerum  hu- 

jus  mundi  attribuenda  ,   utique  ea  perfefliiTima, 

atque  exaft^fiima   foret ,  quales  ilint  &   rel'quae 

ipfius  perfectiones  ;  fed  in   ipfb  talis  providen:ia 

non  videtur  reperiri  ;   ergo  arbitrandum   non  ell: 

eum  confulere,  ac  providere  rebus  liumanis.  Pro- 

batio  minoris  ;  nam  fxpe  videmus  improbos  bo- 

nis  ac  di  vitiisaffluerc  ,  contra  reroprobos,  ac 

Qutyllib.  ji.nl    modeftos  viros  vel  neceflTariis  ad  vitam  carere;& 

finera.  rurfus  malos  impunitos  relinqui  ,  &   innocentes 

injufle  damnari .  Hsc  autem   ncn  videnturcon- 

gruere  reftori  exattiflima  providentia  regenti,ac 

confulenti  rebus  fuffi  curs  commiffis;  ergo  non  eft 

in  Deo  providcntia  . 

Pr;eterea,Re6tor  infinit^  providus,  &prffifcius 
t.dia.^i.  futurorum  non  dat  media,  nili  ut  per  illa  attinga- 

tur  finis  ,quem  intcndit ;  nam  media  eliguntur  ex 
intcntione  finis  :  alioquin  incafllim  ,  ac  perperam 
vidcretur  exhibuifle  il!a,  qus  in  commodum  cjus, 
cui  nrovidetur  ,  non  erant  ccfTura  :  fed  Deus  dat 
media,idcfl,  fupernaturalia  auxilia  multisrepro- 
borum  ,  qui  finem  intentum  non  funt  conlequutu- 
vi:  ergo  his  non  fuit  fatis  provifum  :  igitur  vcl  non 
cflprovidentia  in  fumrmo  omnium  Principe  ,  quia. 
be-  non  fruflraretur  fine  intento  ,  vel  non  omni- 
bus  providet,  ut  dccct . 

CoNTR  A,  S?pien.  14.  Tu  autem  Pater  .,guber- 
nas  omnia providenttax  efl  ergodogma  fidei,  fn 
Deo  e(reprovidentiamomnium,qua  condidit . 
Tmius  /. 


Respondeo  dicendum  in  Deo  efi^e  providen- 
tiam,  ac  curam  gerere  univerfitatis  rerum  ,  tum 
generalem  omnium  ,  tum  fpeeialem  ,  ex  quadam 
eleftione  naturs  irtelleftualis,  &  rationalis  ,  cu- 
jus  intuitu  eleftionis  ,  fpeciali  quadam  ratione 
providet,  confulitque  ipfis  fecundum  merita  pre- 
fentia,  vel  futura  aptiiT;me  accommodans,  feu  qucc 
illis  magis  expedire  comperiuntur  ,  feu  facere  ad 
confequutionem  finium  illa  elefbone  refpeftiv^ 
intentorum  .  Declaratio;  Deus  omr.ia  condidit 
gratia  boniinfiniti,  quod  efl;  bonum  univerfalifl!i- 
mum  ,  ratione  eminentiffimaecontinentiffi  ;  omnia. 
ergofafta  fiintpropter  illud  ,  &  ad  idipfum  ordi- 
nata  ,  nec  alium  finem  potuit  S^^^n  prahnitum  ,ac 
ftatu^um  fjifTe  ;  ficuti  eflfe  non  potuerunt  ,  nifi  de 
efe,  &.  bono,  quod  de  fe  ,  &per  fe  efi:,  participaf- 
fent ;  Cum  fint  igitur  de  fe  finita  ,  ac  iraperfcfta 
neceffario  ,  &  naturaliter  appetunt ,  pro  cujufque 
naturs  conditione  perfici,formari ,  &  finiri  in  cun- 
ftorum  extrinreco  fine  ,  qui  eft  omnium  qufetati- 
vus,five  immediafe,five  mcdiate  abi|  fis  attinga- 
tur  ;  Sed  hisomnibus  in  efle  natursprovifum  efb, 
fecundum  cujufc]ue  exigentiam  :  ergo  Dcusgerit 
curam  univerfaiem  omnium  ,  acomnibus  cxactif- 
fime  per  proviJcntiam  confulit .  Declaratio  mi- 
noris  ;  nam  in  humana  Republica  reftor  dicitur, 
eflque  omnium  per  provdentiam  curam  gerens 
cxafle,ciim  le^esflatuit  re5t;is,  proponitque  ob- 
fervandas  ,  quibus  fe  fe  cives  conformando  atqr.e 
obediendo  flat  Reipublics  pax,  &  tranquillitas, 
cujus  gratia  Princeps  leges  Itatuit  ,  fancivit,  ac 
obfervari  jufilt  :  .Ved  Deus  nedum  deditomnibus 
naturalia  recta  ,  verum  etiam  indidit  naturales 
lcges  ,  ipfiis  naturas  inclinantes  ad  eorum  finium 
confequurionem  :  In  habentibus  enim  quemcum- 
que  appetitum  ,  fiveanimalem,  fiveetiam  natu- 
ralem,eft  pondus  quoddam,  &  impulfus,  &  pro« 
penfioad  propriam  cuique  convcnicntcm  perfe- 
ftionem  ,  eaque  cfi:  lex  divins  providentia; :  ergo 
Deus  fua  generalf  providentia  omnibus  rcbus  ab 
feconditis  exa(ftiffim^  confulit,  curamque  gerit 
&  minimarum  ,  ac  maximarum  ,  cum  eodem  mo- 
do  pro  omnibus  Icges  proprias  fiatuent,  quarum 
virtute  fingulxbonum  iffis  convcn  ens  attinge- 
rcnt ,  ficque  ulcimam  ip'arum  pcrfecticnem  con- 
fequcrentur,  in  ordine  ad  bonum  univcrfilc  cmi- 
nentis  continentfn^:  ficuti  Rerumpubhcar-im  Re- 
ctores  omnibus  fatis  providerc  dicnntur  ,cum  fin- 
gulis  gradibus,&  ordinibus  perfbnarum,cx  qui- 
bus  Refpnblica  confiatur  ,  quxcuique  agenda,& 
non  agcnda  funt  ,  proponunt  ,  ac  provident ,  ne 
Qui''queex  lex  in  Rcpublica  vitam  ducat . 

Deinde.in  humana  RepublicaPrincepsoptime 
M  m  2  illi 


Q^OrJlih.   21« 

circa  tiuere  . 


4  dM.<5.(ji.f. 
Kon  imt>rr.ban, 
do  V.AlTenw. 
&(lifl-^p.flu.S 


piimHm  , 


4.Hi!».4j).q.j.  $ 
Ad  1-7.  V.  itr-* 
ti.i  caixlujlo  V. 
pri>l'*turetiAu. 


Jlilfnprfnum  . 
U!,i    M;TgiH«r 


r.  cIill,^o. 


Qiiodlib.2i.cit 


«.ili|.i.«-' 


j.diR. -fo.Jc  41. 
*:  44.  *c  4(5. 
5.diii.  7'q>3. 


».diB.44. 


ilii  confallt,  cum  bona  iliius  difbibuit  perlbms 
ad  eani  a',tincnt:bus,  /ecunduTi  proportionem 
graduum  iilarum  ;  necenim  eadem  perinde  con- 
gruunt  artiiicibus,  agricolis,  mi!itibus,ac  magna- 
tibus,  qui  negotiis  expediendis  prefunt;  itritur 
cum  Hierarcha  llimmus  ,  &  Princcps  Univerfita- 
tis  Deus  cxcellentioribus  ab  fe  conditis  nacuris 
perfe6"liones  elargiatur  nobiliores  ,  &  inferionbus 
ipfjs  convcnientes  ,  proportionatas  ,  &  congrua.T, 
providcp.tinime  omnibus  confulere  ,  curamcjue 
generalem  habcre  omnium  fatendum  efl . 

Ultra  hanc  providentiam  gencralem  ,  qua  re- 
ftor  univeifitatis  omnibws  providet  tum  de  com- 
plemcnto  corum  in  (e  ,  tum  de  lege  ,  inllinfluque 
ipfis  proportionato,  pcrquem  in  extrinfeco  tine, 
ultimam  ipfis  congruentem  nancifcantur  perfe- 
6lioncm  ,  praeter  inquam  ,  hanc  curam  gencralem, 
aiiam  prsterea  longe  excellentiorcm  gerit  circa 
naturam  intclleclualem  ,  &;  rationalem:  Hasc 
enimnaturam  ehgit  aftu  voluntatis  fuss  ad  glo- 
riam  fempiternam,quK  eH:  vifio  ,  Sc  fruitio  fummi 
boni ,  Et  propter  eam  eleftionem  ,  feu  ut  elf^^tio 
fuum  fineni  confequatiir,dat  media  nece(Tar:a,qiic 
funt  fuDernaturalia  auxilia  propter  qujc,  &qui- 
bus  obfervanturdivina  mandata;&  nedunigratia 
ad  talem  finemordinatur  ,  fcd  etiam  ca:tera  alia, 
etiam  peccata  ,  &pra5:entis  vits  adverfitates;  cu- 
ram  igitur,  &  providentiam  fpecialem  exercct 
clrca  creaturam  intelleftualem  ,  &  rationalem, 
quarum  naturarum  individi.ia  ,  etfi  velit  omnia  ad 
eum  finem  fupernaturalcm  dcduci :  unde  &  omni- 
buscommunia  3djutoria,&  fufficienria  legi  obfer- 
vandx  fubminiftrare  non  omittit ,  ex  quibus  om- 
res  homines  poHent  bcni  vivere  &  falvari;  tamen 
quia  fecundum  providentiam  gcneralem  finit  cau- 
ias  fecundas  agere  proprjos  motus  ,  nec  ullam  li- 
beris  voluntatibus  fubinde  vim  infert,ex  eo  rit  ut 
inutilia  plerifque  reddantur  media  ipfis  prarpara- 
ta  ,  &  cxhibita  ,  &  tandcm  fine  frullrcntur  ,  ad 
quem  Deus  eas  omncs  pervcnire  voIaifTet  .  Po- 
ftremo,  nullo  unquam  tempore  Deus  reliquit  gc- 
nushumanum,  quin  exhibcret  reinediuni  culpx 
originalis  ,  quo  utcntes  homines  confequercntur 
teternam  falutcin  ,  Nam  pro  temporc  ie.^is  natu- 
rx  expiabantur  homincs  per  racrificia  a  Deo  in- 
ftituta  ;  in  lege  autem  fcripta  mundabanturllrha- 
elitts  per  Circumcifionem,cui  fuccelTit  Baptifrnus 
pro  lege  Evangelica  ;  ergo  ultrs  geneialem  pro- 
videntiam  ,  fpccialem  curaneexercet  Deus  circa 
genus  humanum  ,  quo  fludiodeducaturad  finem 
fupernaturalem  ,  cui  afTequendo  incapacia  funt 
qusccunque  infra  hominem  conflituta  funt  natu- 
rali  conditione  .  Ell  igitur  in  fummo  rerum  om- 
nium  reftore  providentia  ,  qua  omnia  gubernat, 
regit ,  &  confaiit ,  "generalem  communemque  cu- 
ram  impendendoomnibus  ,  tum  fpecialitcr  quaf^ 
dam  creaturas  ad  flii  vifionem ,  &  fruitionem  or- 
dinando,  ac  per  mediaopportuna,  acefiicacia  ad 
eum  finem  dcducendo  .  Providentia  igitur  divina. 
ej}  difpofhio  Jea prceparatio,^  exbiiitio  medio- 
ttim^  quibus  unumquodqHe ^fe u  in  ordine  natuvdCy 
feu  in  ordinegratiafuam  affequi potefl perfectio- 
uem  ;ex  qua  divinjs  voluntatis  libera  difpofitione 
concomitanter  efl  certifTima  futurorum  omnium 
prsfcientia  ,  &ratio. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,uti- 
que  in  divino  iotelleclu  nuilam  effe  llatuendam 
prafticam  rationem  voluntatis  direftivam  circa 
agibilia  ad  extra  ;  imo  cum  qucccunque  lex,  feu 
naturalisqua  reguntur  caufat  non  libere  ,  feu  lata 
cui  coformiter  agere  oportct  naturam  intelle- 
ftualem,  &.  rationalem,  fit  aftus  fblius  divin»  vo- 


Sum?nceJoamns  Dims  Scoti, 


lun^atis  ,  ad  ipfam  quoqnc  fcjJummodo  fpeflat 
Confiilei  e,  &  provii^ere  creaturis^  quas  libere  con- 
did't ,  media  opoortnna  &  prasparando  ,  &  exhi- 
bendo  .  Cum  igitur  Boetuis  providentiam  appel- 
\3.trc!ti'>nefit  di^viijam  ',  efl  intelligendus  voIu^fTc, 
providere,  ac  confulere  rcbus,  fpeclare  quidem 
ad  rationem  non  per  fe,  fed  concomitanter :  qua- 
tenus  nlmirum  flatutas  aDei  voluntate  providen- 
tia  leges,  mox  divina  ratio  comprehendit,  appro- 
batque  cum  omni  reclitudine  earum  ,  etfi  interim 
ratio  non  fit  dircftiva  ,  &  regulativa  voluntatis 
rsfpeflu  agendorum  . 

Ad  fecundum,concedo  providentiam  in  fummo 
omnim  principe  efTe  cxaciiffimam  ,  perfectiffi- 
niamque  ,  ut  cxreraj ,  qux  illi  refte  attribuuntur, 
perfeftiones  .  Et  eum  arguitur  contra  ,  quia  non 
videtur  congruere  infinitJe  orovidenti-s  recloris, 
ut  homines  probi  angufliis  premantur,  Sc  a  pravis 
opprimantur  ;  improbi  vero  impun^  grafiantes 
abundent  bonis  ,  affluantquedivitiis.  Refpondeo, 
imomagis  id  ab  habentecuram  omnium  provi- 
dentiflimam  folummodo  &  praeflari ,  *«perftci 
pofTc  .  Nam  is  cum  diftinctiffime  ,  acpenitusin- 
fpiciat  omniatum  praElentia  ,  tum  futura  ,  fblus 
ravir,  fini  ab  fe  intentoopportuna  media  accom- 
modare,  ac  fuo  t?mpore  mirabiliterexhibere;  fi- 
quidem(  ut  ait  Roetius  4f.de  Conful  V.-ofa  4.)ali- 
quando  adveifitas  plus  proiicit  ,  aptiorque  cfl 
conlequendo  fini  a  Deo  intento  ,  quam  rerum  fe- 
cundi  flicceffus  ;  ncc  propterea  minus  coniultum 
cfTe  bonis,quam  iinprohis ,  fcnaendumeft  ;  nara 
cum  hi  ahuf  antur  bonis  fortuns  ,  ac  impun^  pec- 
cent,  inftliciorcs  hac  dc  cau^a  funt  ,  ac  iis  ,  qui 
neceflariis  ad  vifam  dcfbtuti,  commoditas  non 
fuppetit  ,etiam  fi  vellent,  lafcivicndi  ;  Unde  Boe- 
tius  loco  citato:  fi  niiferum  eft  voluiffe prava,potu- 
iffe  miferiusefl  .,fne  qtiovoluntatis mifer^  Un- 
gueret  nffe^us .  Et  infra  :  Jnfeliciores,  inquit,////- 
probi  funt  i-njufla  impunitate  donati  quum  jufla 
ultione  puniti  .  Igitur  cuin  proitis  mala  irifligun- 
tur ,  illaque  vel  dat  Deus  ad  correptiQ§gjn,vel  ad 
meritum  :  Eo  igiturdivina  providentia  tendit,  ut 
in  ipfis  per  media  opportuna',  qu£R  prseparavit, 
eleftionis  decretum  adimpleatur ,  velne  durius 
in  altero  facculo  plc6untur,  fi  divinis  dilpofitio- 
nibiis  reluclando ,  ac  remurmurando  ,  inde  dete- 
riores  inveniastur  ,  ob  quas  meliores  iieri  &  potu- 
iiTent&debuiflent.  HiEcigitur  folius  funt  Refto- 
ris  exac^tifllm^  providi,  acjuftifTime  ,fimul&  mi- 
fericorditer  cunc^a  difponentis  . 

Ad  tertium  dicendura ,  Deum  velle  quidem 
quantum  eft  de  fc  omnes  ad  falutem  ffiternam  per- 
tingere,ac  falvos  fieri.ut  ait  Apoftolus,  2.  ad  Ti- 
motb.cap.z.it  voluntate  duntaxat  antccedtnti,  & 
figni,r)On  autem  voluntate  efHcaci,  &  beneplaciti. 
Conformiter  igitur  ad  illam  voluntatem  dat  om- 
nibus  dona  naturalia,&  lcges  rc(5tas,?c  communia 
adjutoria,  ut  di£tum  eft  fupra  .Sed  quia  in  pote- 
ftate  recipientium  eft  illis  it6ih ,  &  mal^  uti  prs- 
paratis  per  providentiam  ,  &  pra:ftitis  fieneficiis, 
plcrifque  evadunt  inutilia,culpa  ipfbrum  .  FuifTe 
tamen&hisa  Deo  fuflicienter  provifum  ,  ex  eo 
conftat ;  quia  fic  adjuti,  iifdem  mediis  refte,  &  fe- 
cundum  rationem  vi  vere  potuifTent .  Et  cum  di- 
citur  ;  igitur  providentia  tunc  non  confequitur  ti- 
nem,  cui  affequendo  data  ea  media  fuere  .  Ne- 
gandum  eft:quia  quemadmodum  Reipublica:  Re- 
ftor  ftatuens  leges  publice  tranquillitati  accom- 
modas  dicitur  reft^  muneri  fuo  fatisfccifle  ,  etfi  a 
multis  illas  violentur  ;  nec  ex  eo  quod  propterea 
aliquos  damnare  compellatur  ,  fruftratur  fine  in 
legumlatione  intento  j  quia  ad  bonum  commune 

fpe- 


i.din.^o- 1^  Ai 
ijtam  (iunji. 

i.cliil.iS. 


S.dift.;o.§.J'<iJ 

de  aUis  bonis . 


4.(UI).;  0.^.4. 


primHm  • 


De  his  articfc- 
quenti  iif  fem- 
tione  argtnneif 
torum . 


Homiis  l  Vars  I.  Qiiccjl.  XX/L  Art,  II.  277 


l.dift'14' 


fpc61at  per  mortem  exterminarijuftitix-  violato 
res  ;  ita  &  Deus  ,  qiiamvis  oh  improbitatcm  ,  & 
fflalitjam  hominum  cosadjudicet  xternis  fuppli- 
ciis  ,tamen  nonfruiiratur  (lia  providencia  ,  qua 
ftatuit  legibusfuis  parentesdonaregloria  sterna; 
contra  vere  impios  fubiicere  pocnis  fempiternis  ; 
itaque  (cmperffnis  praiixus  illislegibushabetur  ; 
etfi  media  ,  &  beneficia  fupernaturalia  ob  culpam 
voluntatis  creats  plerifque  reddantur  inutilia : 
Hi  tamen  abutentes ,  ac  non  obfecundantes  .»ene- 
ralis  providentis  le^ibus  ,  cadunt  fub  judicio  le- 
gnm  providentia:  fpecialis:  quae  nunquam  fuo  fru- 
ftrari  potefteffeftu .  Accedit,  quod  providentia 
non  involvit  in  fua  ratione  effentiali  finis  aflequu» 
tionem  ,  ut  declarabitur  infra  articulo  4.  in  inci' 
denti  . 

ARTICULUS    II. 

Utrum  omnia  fint  fubjefta  divins 
providentis . 

DoTlor  r.  Reporr.difl.i^.r/.i.art.  r.  i^.dijf.^6. 

^.4.§.  Contra.  Addit.  Et  12.  Me^aphyf. 

qq.z-j.i^  z^.S.Tbom.\.p.q.2Z.art.t. 

IDENTUR  nonomniafubjefla  effe  divinf 
provi.Ientis  .  Nim  n  entibus  complura 
fortuito,  &  cafu  evenire  conftat  ;  er»o  non  om- 
nia  fubiiciuntur  ,  &  reguntur  providentia  .  Af^ 
fumptum  probaturex  communi  omnium  fenfu  : 
cum  enim  agenti  a  propofuo  evenit  aliquid  prs- 
ter  intentionem  ,  illud  dicitur  fortuito  accidere  , 
five  eveniffe  eiTefius  fortuitus  :  muita  autem  & 
bene  ,&  male  eju  "modi  eveniunt  ;  regnat  ergo  in 
compluribusef^e6l;bus  agentium  a  propofi'ofor- 
tuna  :  fed  hoc  iplb  ab  his  excluditur  providentia  ; 
huicenim  nih  laccidit  prxter  intentionem  ;  ergo 
cumaliquid  fit  nonprovifum  ,  aut  ab  a!>ente  non 
intentum,  prxterprovidentia:  rationem  oportet 
utfiat.  ♦. 

PrsEterea  ,  Si  omnia  reguntur  divina  providen- 
tia  ^omnibusproipiceretur  ,  utconfulere,  &  re- 
gere  decet  provifbrem  virtutis  infinits  ;  fed  ma- 
xim^  convenit,  hunc  arcera  a  rebus  ,quarum  cu- 
ram  gerit,  malum  omne,  &  malitiam  omnem  ;  er- 
gocum  multi  fint  in  natura  defectus  ,  &  plurima 
malitia  regnet  in  rebus  humanis,  virtutem  utique 
excludens  ,nonomnia  fubdi  videntur  divinas  pro- 
vJdentix . 

Prjeterea,  Malum  non  regitur,  nec  fubditur 
divinceprovidentix  ;  ergo  cum  multafint  mala, 
hascomniafunt extra  regimen  divins  provideo- 
tia; .  ProbatioafTumpti  ;  divin»  providentiae  eil 
convenienterordinareprovifa  tura  ad  finem,  tum 
inter  fe :  fed  malum  non  efl  convenienter  ordina- 
bile  ;  nam  ideoell  malum,  quiacfl  contra  ordi- 
nem  ;  ergo  mala  quscunque  non  cadunt  fub  cura , 
&regimine  fupremi  Rec-toris. 

Praiterea,  Bonus  provifbr  impendit  rebus,  qua- 
rum  curam  gerit,  quicquid  efl  ipfis  conducibilius; 
erg®  multo  magis  id  pra:fl:aret  opcimus  ,  uti  efi: 
Deus;  fed  is  nonita  fe  habet  circa  omnia  ;  ergo 
necomnium  curam  hab«t  per  providentiam.  Pro- 
batiominoris  ;  melius  profctlo  &Iongiconduci- 
bilius  videretur  tolliin  univerfb  mala  culpx,  & 
vice  eorum  poni  illorum  contraria  :  idenim  me- 
lius  foret  habentibus  :  &  ctiam  ca  funt  in  fe  bona  , 
utifunt  charitas,  &  beatitudo  .  Etfi  intcrimlo- 
cum  non  haberet  jullitia  vindicativa  :  tamenemi- 
nentiorefl  actus  jufliti»  permittere  bonum  meri- 
tum,  quam  punire  demeritum  :  imo  infima  juftitia 


j.dift.  J7.  f. 


t.  rfift.  j.  q.  <. 
$.     A»~mtiinn 

AdJ:  . 


clt  vindicare  :  igitur  tunc  eluceret  aftusjuflitia! 
eminentioris  ,  acproinde  fi  Dei  providcntia  fe 
extenderet  ad  omnia  ,  in  entibas  nulla  eflc  dcbe« 
rcnt  mala  culpa:. 

Pra;terca  ,  Ecclefiafl-.  r^.  Deut  ab  initio  conjii- 
ttiit  hontinem,^  reliquit  euni  inmanu  conjilij fut'. 
Et  fubditur  :  Ante  honiinem  vita,  &  ntors,ionun/^ 
^  ma/un/,  qtiod placuerit  ei.dabitttr  illi.  Efl:  igi- 
tur  homo  fuarnm  Dominusaflionum  ,  quodcun- 
que  fibi  videtur  ,  efficere  va'ens :  non  itaque  fub- 
ditur  alicujus  providentice  retftoris;  nam  aIioquir> 
ab  illo  duceretur  juxta  leges  fibi  prxfixas  per 
providentiam  alienam. 

Practerea  ,  .Siomn^a  prorfus  divinae  providen- 
tiae  fubdercnrur  ,  etiam  mala  :  profefto  &  hffic  ,  ut 
csBtera  per  illam  ordinarentur  ad  convenientes  ip- 
fishnes,  ne  aliquid  inordinatum  in  regnoprovi- 
dentia-  reperiretur  :  fed  ex  eojam  definereni  elTe 
mala:  cx  eo  cnim  aliquodefl  malum  ,  quod  con- 
tra  ordfnem  praefixum  fit:  ergo  fi  &  malis  a  pro- 
videntia  fuus  ell  pizefixus  ordo  :  jam  nullaeli  ma- 
litia  inter  hommes  . 

f 'oNi  p  /t  .  .Sapien.  r  r.  Omnia  in  menfura  ,  c5* 
fiuif/ero.,  & pondere  difpofuijli'.  igituromnia  funt 
divinffiprovidcnti.Tfubjecta,  aquaeo  quod  om- 
ni  rei  modus  fit  prxfixus,  in  menfura  dicuntut 
condita;ficut  pcr  numerum  omni  rei  fpeciem  praj- 
buit,&  pcrpondusad  quietem,&  flabilitatem 
trahuntur,  fecundum  Augultinum  ^.fuper  Gen. 
cap.  3. 

R  ESPONDEO  dicendum  ,  omnes  prorfus  creatu- 
rasdivina:  providentia:  effe  flibjectas  ,  per  quam 
&  gubernantur  per  exhibitionem  praparatorum 
mediorum  ,  fini  ab  unaquaque  affequendo  idoneo- 
rum  .  DecIarat'o  :  in  entibns  eft  duplex  ordo  , 
fecundnm  Philorophum,  iz.Metaphyf.tex.c^z.  & 
alteroquidem  liint  inter  fe  ordinata  ,  altero  vero 
ordinantur  ad  primum  principium  ,  quod  efi  ver- 
tex^caufa,  &  origo  entium  univerfitatis.  Is  autem 
ordo,  &  difpofitio,  quaomnia  munio  fe  fe  refpi- 
ciunt ,  a>que  ordir).inrur  ,  a  primo  principio  efl. 
Nam  ille  .lia  voliintite  condidit  omnia  ,  non  pro- 
pteraliquam   fui  utilitatem  (  nihi!  enim  tale  ex- 
trinfecus  advcnire  potcil:  iili,  qui  ;iu]Iius  eget  )  fed 
pronter  fuam  boriratem,  &  quo  ubcrius  illa  in 
produftis  a  le  eluceret ,  fnsrqualia  in  perfectione 
produxit ,  ut  quod  unus  effectus  manifeftare  non 
poterat,  exprimeretur  in  alio  .  CiJm  flntautem 
creaturje  in  perfectione  naturali   incsquales,  pcr 
majorem,  &  minorem  primi  parMcipationem,  mi- 
nus  perfefla  ad  perfeftiora  ordinantur,  quia  in 
illis  fiio  modo  perficiuntur ,  cujus  gratia  &condi- 
ta  elTe  confcat :  unde  inanima  qusque  natura  vo- 
luit  efTe  gratia  animatorum  :  &  inter  h.-EC  vegeta- 
bilium  genusgratia  animalium,  &  brutapropter 
hominem  :  &  homo  denique  ordinatus  eft  ad  ulti- 
mum  finem  .  Hajcitaque  rerum  conditarum  ins- 
qualitas  ordinc  ralrifico  inter  fe  conncxa  ,a  libera   ,^/.^'-/''.'?'^*' 
voluntate  primi  principij  eft :  crgo  eadem  caula    ,;„^i, 
ipfiseumordincmprKfixit  .  CAim  ab  eadcmfuc- 
rint  volita,  &    ordinata:   igitur    unumquodque 
entium  conditorum  fubdivincc  providentix  rcgi- 
mine  fixum  ,  &  immobile  continetur  ,   ex  quo  ne- 
rnini  eorum  liceat  leges  fibi  a  fummo  conJitorc,& 
rsiStore  prcefixas  ,  nctantillum  quidem  tranfgredi,     "V 
&  pra:varicari  ;  cuncla  ergo  evidentinimi^  divins 
providentis  fubduntur ,  a  qua  &iufla  funt  corpo- 
ra  fuperiora  iftis  inferioribus  opitulari ,  &  fuis  in- 
fluvibus  adjuvarc  ,  tanquam  media  prxparata  ad 
confcquutionem  finium  ab  illa  intentorum,  quam- 
vis  nonnunquam  ex  concurfu  caufarum  mutuo  lc 
fe  impcdientium  abillo  fine  excidant,  atque  ita 

CTC' 


3.Hift.  :!I.&(ie 
rerura  princip 
q.y. 


4<li!l.49.1.J.<. 


27B 


Qiiorllih.q.  2U 
^.Jecund» ,  & 
tertia  condv.- 
fio. 


evcniantcJcftclusinnatura  ,  non  qiiia  mccliaop 
portunadifpofua  non  fint,  fcd  quoniam  proviit  r 
bonum  communefpectans  finit  cauTas  onmes  age- 
re  proprios  motus  .  RurCus  altiori  ordine,  ac  Hii- 
ftiori  natur.TE  lcgeomnia  ad  fc  fummum  bonum 
ordinavit ;  quemadmodum  exercitus  a  Duce  dir- 
ponitur  ,  atque  ordinatur  ,  gratia  Ducis  ipfius,& 
boni  Ducis  ,  quod  eft  fitum  in  vifloria:  confequu- 
tionc  :  Tta  Deus  ciim  fit  bonum  per  efTfntiam  ,  & 
imiverrale  ratione  eminentiirima  continentia;,  ut 
non  movetur  ab  alio  ad  rcrum  productionem  , 
quam  inlcinftu  fua;  bonitatis  communicanda;,  ita 
necagcrc  quidquam  poteft,  nifi  gratia  illius,  & 
propter  (e  ipfum  ;  omnia  ergo  ad  fe  ordinavit  ,  ad 
quem  proindefinem  confequendum  cunfta  agun- 
tur  pcnitifilmc,  quippe  qv.x  fentiant  naturae  io- 
llinftu  ,  in  cofitara  efTe  omnium  perfeclionem  , 
nec  alitcr  pofiequieiari  naturalem  impetum,  quo 
feruntur  in  illum  ,  a  quo  &  procefTcrunt ;  quan- 
quam  id  confcqui  immediate  non  omnibu^  liceat  , 
pro  naturas  propria  imperfeftione  ,  fed  natura:  in- 
tellefluali  ,  &  rationali  duntaxat .  Isergo,  qui 
cnnfta,qu5  produxit,  omniaad  (e  ordinavit  ,tan- 
quamad  bonum  commune  ,  in  quo  ,  &  per  quod 
inclius  eiTet  omnihus,  exactifiime  omnibus  provi- 
diffe^ac  confuluiffe  conllat  opportunorum  medio- 
rum  pra:parat!onc,  &  exhibitione,  intantum,ut 
melius  illisprovirurn  faifle  ,  &  curam  impenfam 
c(fe,non  potuerit ;  funt  er^oomnia  ordinata  ad 
primum  per  divinam  providentiam  cnixe  incum- 
bentem  omnium  commodo ,  &  ultimata:  perfe- 
flioni  .  Hac  in  (blutione  fupponuntur  jam  decla- 
rata  ,  c/.  14.  art.  i.  ,  t?  i  K  v5'  q.  «'9.  «?/.  4. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondco,  for- 
tunamnoneffe  aliquam  caufam  per  fe  diflin£tam 
a  natura  ,&  intellectu  ,  qui  &diciturcau'a  a,^ens 
€X  intentione  ,  five  a  propofito  ,  vel  prajiixo  fine; 
imo  eandemmet  ,qusrefpectuefFeCtiis  intenti  ell 
per  fe  caufa  ,  in  ordine  ad  efTcftumnon  intentum, 
dici  fortunam  ;  quare  deridenda  eft  imaginatio 
Paganorum  ,  putantium  fortunam  elTe  quandam 
Deam,;i  qua  per  fe  effcnt  efFeclus  ,  quos  fortuitos 
vocamus  .  (^iorumcunque  itaque  efTeftuum  ali- 
quam  efie  per  ie  caufam  ,  quc  illos  producere  Ih' 
tendat  ,oportet.  Quod  &  Plato  afnrmavit  in  Ti- 
meo  lib.  2.  dicens  ;  Nihlleft.,  cnjus  etltim  non 
pracejpc  legitima  caufa  .  Sed  &  Auguflinus  ^.  de 
Civit.cap  p.fcribit ;  Cicero  concedit  nihilfieri  ^fi 
cauftie/Jicie?is  non pracedat  .  Quod  fime  rationa- 
biliter  concclfit ;  quodenima  fe  non   cfl,  nequit 
habere  e^c-^nifi  a  caufa  efliciente,  per  fe  intenden- 
te  cffeiTtum  ;  nam  fifub  intentione  caufae  prima: 
oportet,  utcadant,  &.fubdantur  omnes  ciTeftus 
adeo  ut  impoflTibilc  fit  aliquid  fieri  in  entibus,  nifi 
de  intcntione,&  voluntate  cau(e  prima:;  nihil  ergo 
fortuitum,  &  cafuale  in  comparationc  ad  illam  ali- 
quandoevenire  poteft;  quamvis  refpeftu  neftri, 
quos  caufaefFe^us  proxima  interdum  latet,  vo- 
centur  complures  effeftusfortuiti,  quo  fenfuAu- 
guftinus,  de  Accademicis  quc(t.  in  principio  -.for- 
tafie  y  inquit,  nihilaliudinrehnscafuvocamus, 
nificiijus  ratiofecrcta  eft .  Quod  etiam  prsedixe- 
rat   Arilloteles  libello  de  bona  fortuna  cap.  i. 
Quamvis  igitur  in  nobis  nefcientibus  quorundam 
effeftuum  proximas  caufas,  non  fit  ad  illos  provi- 
<]entia,ut  nec  piafcicntia;  Univerfalis  tamencau- 
fa  efl  ipfis  providcre,  &  confiilere,  id  efl:,Grdinare 
media  idonea  pro  confcquutionc  finium  ipfisprs- 
fixorum  a  primo  fapiente  ,  difponente,  &  dirigen- 
teomnia,  quemadmodum  &  cjufdem  eil  omnia 
futura  &  praefinire,  &  prcEvidere  . 

Ad  fecundum  refpondeo  ,  Cum  primum  fumrni 


Summce  ]oannis  Duns  Scoti . 

rcrum  Reaoris  pro!>  fi'UTi  fit  caufas  creatas  fi- 
nere  agere  proprias  actiones  ,  fi  in  humana  ,  vel 
creata  voluntate  nullum  malum  permittere  vo- 
luiikt,  viderctur  iili  vini  intuliffe  ,  nec  in  manu 
confiHifui  pofitam  eOe  ;  quod  profefto  minime 
conf<)num  fuiffct  pra;fenti  rerum.  di.'"penfationi , 
qua  (latuit  vellc  merita  ,  quibus  rependerentur 
pra:mia,  &  permittere  mala  plettenda  fuppliciis  , 
ad  oflenfionem  iiias  bonitatis  ,  &  juftitis  .  In  quo 
fane  fiifto  plufquam  dici  queat,  elucet  fapientia 
fummi  UnivcrfitatisRcaoris.  Nam  malis  uti,& 
ordinare  ad  bonum,  id  profefto  fnpientifiime  re- 
busconfiilentis,  &optime  Rempublicam  guber- 
nantis  ell .  Hinc  Augull.  Enchir.  cap.  1 1.  li/f.d  , 
inquit,(7«0i^  malnm  diciiur  beni  ovdinatum^i3  lo- 
co  fuo  pofitum^eminentius  commendat  bona.Neque 
enim  Deus  omniporens,rerum  cuifumma  p  uieftas, 
cltmfummebonusfit,  ullo  modofineret  mali  efte 
iiliquid  in  operibnsfuis  ,  nifiiufque  adeo  e/jec  om- 
nipotens,^  bonus^ut  benefaceret  etiam  de  malo  ._ 

Ad  tertium  quod  eft  impugnatio  pnxccdentis 
refponfionis  cnm  probafur,  malumnon  effe  ordi- 
nabile,  quia  ideo  malum,  quia  contra  ordinem  . 
Refponfio;  quamvisnon  fit  cdinabil?  perpras- 
mium^efitamen  ordinabile,  &  porro  ordinatur 
perjufiiitiam  pun  tivam,quffi  profefto  non  eluce- 
rctinrerum  univerfitate,  nfi  permitterentur  & 
mala  punienda,  atqucdeeffet  unj^verlb  is  gradus 
boMitatis,  nccforet  proindeperfectus,  uti  tfl;  nam 
pluratitasgraduum  bonitatisfacit  adumverfi  per- 
feaionem,'&  profeao  bonum  ert,ut  fit  corre'pon- 
dentia  mali  pcenc  ad  malum  culp?  ,  qu^  pr^cefiit . 

Adquartumd^xendum,  etfi  melius  efii:t  parti- 
culari  perfone  nulli  fubeffe  culpg  puniendg,  fed 
ordinand?  per  juftam  correfpondentiam  poene,non 
tamen  id  effe  conducibilius  univerfitatisperfedio- 
ni,  quam  primo  refpicit  Re^or,  &  kgislator .  Ex 
fuppofitioneigitur,  quod  voluerit  caufas  liberas 
effe  ,  cum  naturaliter  ee  fint  Hefeaibiles  ,  decuit 
easdirigiperleges,  quibus  fi  fc  conformare  vel- 
]ent,m3ximispra:miisdignarcntur,  fin  tranfgrc 
dieas  mallent,meritis  f^.ibiicerentur  p«nis.  Ollen- 
dendaquippeipfiserat  via,  per  qu.imadfinem, 
adquemcondi'£Efjnt,perveniffen\  Nec  potuitid 
meliusfieri,  &ordinari  ,  nifi  per  prx.entcm  pro- 
videntiK  difpofitionem  ;  in  qua  mirabili^er  elucent 
boni  tas  ,  mifericordia  ,  &  reaitudo  conditoi  is  ,  & 
Reaorisrerumuniverfitatis  .  Et  cumdicitur  me- 
lius,  &perfeaiusoflendereturjuflitia  divina,  fi 
permittercttantiimmeritaremuneranda  ;  ^uiain- 
fimajuftitiaef^vindicare.  Refponfio;  fitantum- 
modo  locum  haberent  merita  pr.fmianda  ,  non 
ad^quatedivinajuflitiamanifcftaretur;  &nihilo- 
mJnusisaausnonfuitintcntus,  nifi  ex  volitione 
libertatis  creaturarum  ,  &  poft  prsvifionem  pcc- 
cati:  tunc  igiturdebuit  rcaiHimus  legislator  con- 
temptoreslegumlatarum  vel!epunire,&  ordinare 
perpoenas,  &oftendere  ,  ac  reprsfentare  juftam 
punitionem  in  malis,  qui  ejus  mandata  contemp- 
fcrunt. 

Adquintumrefpondeo  ,  utique  Dcum  rehquU- 
fehomincm  in  manu  confilii  fui ,  non  ita  tamen, 
<5uin  legem  ipfis  cuffodiendam  prffifc  iplerit  ad  fi- 
risconiequutionem  ;  alioquinnon  fatis  ipfis  pro- 
vidiffe  videretur  ;  &nontann'!m  leges  dediffe,fed 
infupermedia  fufficientia  illis  cuflodiendis  elar- 
gitum  effe  .  Hac  igitur  fuppofitJ  cura  ,  &  provi- 
dentia,  ejufHem  largitorisfuit  reprcefentare  ,  ac 
jnfligcre  malapcepaehis,  quos  malis  culn;c  invo- 
lutos  comperiffet  .  Quiaigitur  homo  rlt  ruarurn 
Dominus  aaionura  ,  ita  (iibditur  divinffi  provi- 
dentix,  quoad  omnia,  ut  nullum  ipfius  opus  in- 

ordi- 


Vic!eD»tiis  Mii- 
gift.  Hyqiisus 
in  Comment. 
fiiper  ./«.1  Jijfi 


Tomtis  l  Pars  I,  Qiicell.  XXIL  Art,  II  279 

pvraperfpsritami'i:a^(jfpiritus  viia  irrationa- 
lis per  fptritnm  vita  rationalem^^  i//e perDsui»: 
Dcu 


i^iJttuIunu , 


]^cap.Ei'»rra. 


l.dia.4U 


a.Hift.  1. ».  ^.  j 

Rcp)rt.(liit.i5, 
q.3.n.w. 


oriiir.ttum  rcllnf|natur  .'  imo  &  bonis  opcr  bus 
retnhiiantur  intff.ibilia  bona  ,  &  pravis  ingentia 
nisla  ,  jii.xta  divinas  rcpromilTiones  . 

A!  ulcimum  refpondeo  ,  ncgan  Jo  minorcm  ;  & 
cum  probatur,dicendum  ,  ad  hoc  ut  aliquis  aftus 
fitreftus,  non  fufflccre  illum  ordinari  (ecundum 
lci^es  univerralifllmas  providentiK,  fed  oportere 
prxterea cfTe conformcm  legibux  pcculiaribus  ip- 
iius;  ideft,  non  ideo  nos  refta  vclle,  aut  nolle, 
quia  in  hoc  divinc  voluntati  conformamur,  fed 
requiri,  utvelimus,  quod  Deus  vuit  nos  velle. 
Namipfe  re«5l^  voluit  mortcm  Chrifti ,  &  Judxi 
illam  mortem  inferentes ,  perverfiillm^  voluerunt: 
Etquamvis  hsc  mors  per  Dei  providentiam  ad 
maximum  bonumordinata]fit ,  non  exeotamen 
defiit  efle  maximum  peccatum  iis,  qui  Chrifto  ne- 
cem  intulerunt.  Ordo  ergouniverfalis  providen- 
tisnon  mutat  opus  pravum  in  bonum,fedtantum 
efficit,  ut  nihil  inordinatum  fit  in  entibus  .  De 
quibus  magis  in  iequentibus  . 

ARTicuLus  nr. 

UtrumDeusimmediat^omnibus  provideat . 

Docior  qHod/ib.  quafl.  ii.iff  locis  in  margine  cit. 
S.  Th»m.  i.p.  qUAfi.  12.  artic.  3. 

VIDETUR  Dcus  non  omnibos  immediati 
providere .  Nam  quemadmodum  Deus  efl: 
ipfum  efle  univerfalifrimum ,  ita  &  Artifex  uni- 
verfaliflimus  ;  fed  providct  rebus  per  artcm,quaB 
eft  ratiouniverraliiTima  in  mente  ipfius;ergo  non 
oportct  dedacere  curam  divinam  ad  infimaquas- 
que,  ut  dicantur  fubindc  omni  providcntia  regi, 
&  gubernari;  Nam  per  hocquod  ponaturars  ejus 
terminariad  natura»  fpecificas  ,  &  a;ternas,habe- 
tur,&falvatur  ratioartis  ,  &  Artificisuniverfalis. 

Confirmatur  celcbri  fententia  Hieronymi,  /bri- 
htTitxsfupercap.primutn  Abacuc  Prophetae.  j^l^- 
flirdum  efi  ,  inquit,  etd  boc  deducen  ^ei  majefa- 
tem^nt  fciat per  momentajingu/a  quot  cu/ices  na- 
fcantur^quotve  moriuntur^quota  pu/icum  ,&  mu- 
fcarum  fit  mu/titudo  ,  quofje  pifces  natent  in 
aquis^&fimi/ia.  Nonfumus  tamfatui  adu/atores 
'^ei  lit  dum  providentiam  ejus  etiam  ad  :ma  de- 
tyudimus,in  nos  ipfos  injuriofi fimus,eandem  irra- 
tionabi/ium  ,  ^Jationabi/ium  proi^identiam  effe 
dicentes.Hxc  ille  .  Videtur  igitur  difert^  afiirma- 
re  viliifima  quffique,  &  befliarum  individuanon 
fubdi  regimini  providentic  di  vinie . 

Prasterea,  Multi  hominum  ,  imo  complures  ex- 
cidunt  a  fine  propter  quem  conditi  dicurturrnam 
daranantur  propter  eommifla  peccata  ,  in  quibus 
iinahter  decedunt,  omni  fpe  videndi  Dcum  fub- 
lata,cujus  vifio,  Si  fruitio  efl:  finis  fupernaturalis 
naturffi  intelleftualis,  &  rationalis:  ergo  his  re- 
probatis,&abjeftis  Deus  immediate  non  confu- 
lit.  Probatio  conlequentix  :  fiquidem  optimus 
fubditorum  proviibr  ,  &  confultor  non  patitur 
inajorcm  numerum  fubditorum  ,  quorum  cft  illi 
cura  commiflTa.perireinReipublicxdetrimcntum, 
&  pcrnicicm  eorum  :  «rgo  alienum  vidctur  efle  a 
providentiaclementifllmi  conditoris  majorem  ho- 
minum  partem  aberrare  a  prffiflituto  ipfis  fine, 
cum  poflet  illos  omnes  falvare  :  non  videtur  ergo 
eflTe  illorum  immediatus  provifbr. 

Prattcrea  ,  Secundum  Auguitinum  fuper  Gen. 

lib.8.  cap.  20.  Deus moiet  creaturain fpiritua/em 

■  per  tempus ,  &  3.  de  Trinit.  cap.  4:  Sicut  corpora 

craJfiora.,\nc\\x\t .  (5*  inferioraperfubti/iora,  & po- 

tentieraj  quodtm  ordint  reguntur ,  ita  cmniacor- 


]\I.?|i9.  i.rfi». 


igiturnon  omnia  Ucus  immediatc  regit,  curam- 
quegerit,  fed  quadam  duntaxat  immediate  diri- 
gendo,  &  per  hajc  if.ferioribus  confulit ,  ac  gu- 
bernat . 

Pra:terea  ,  Princeps  in  Republica  humana  ,  quo 
potcntior  ,&  ampliorisprincipatus  Dominiis,  ea 
pluribus  utitur  miniflris,  per  quos  regit  ,  &  admi- 
niflrat  Rempublicam  :  adcoutille  duntaxat  ita- 
tuatleges,  quibus  dirigantur  fubditorum  aftio- 
ncs  ,  miniftris  vero  eius  illarum  cuftodia  deman- 
data  ,  quatenutfatagant,  acinvigilent,  ut  abom- 
nibus  obferventur  :  neque  Rex  incumbit  negotiis, 
quibus  expcdiendis  alios  deputavit,nifi  forte  que- 
dam  devolvantur  ad  ipfum  per  querimon-am  de 
fafto  ;  ergo  mulfo  magis  Rex  univerfcrum  ,  poll 
latas  leges  reflifTimas,  mediis  minifiiris  fuis  reget, 
&gubernabit  cunfta  infcriora  :  nec  enim  decere 
vidctur  majeflatem  eius  adeo  vilibus  ,  acexilibus 
immediat^  regendisattendere,  &op3ram  dare  . 

CoNTR  A  ,  S!Lpien.6.Pufi//um ,  &  magnum  ipft 
fecit  .,&  aqua/ner  cura  efl  i//i  de  oninilius:  ergo 
immediat^  confulit ,  providetque  omnibus . 

R£SPONDEodicendum,Deum,ut  immcdiate  om. 
nibus  dat  (f^,ita  &  immediate  providet,  confulit  , 
curamque  gerit.qus  ex  intentione  ipfius  fiunt ,  at- 
queeveniunt:   ex  eoenimdicuntur  quxdam  for- 
tuito  :  &nonper  providentiam  difponentcm  eve- 
nire  ,  quod  praster  ,  vel  contra  propofitum  fscien- 
tiscaufje  accidant.  Ille  ergo  effecFtus  dicitur,  eft- 
querevera   per  providentiam  direftus,  &guber- 
natus,  quemquisintendit,  dirigens,  atquepra;- 
parans  media  opportuna,  ut  fiat :  fed  Deus  omnes 
omnino  efTeftus  per  feintendit:  nam  feu  ab  ipfb 
immediat^  fiant,  feu  mediis  caufis  fecundis  velit 
illis  d-\reeffe,  utiquilibetefl  prarcognitus  certo 
futurus  ,  ita  &  per  fe  volitus  ,  atquc  intcntus  ;  fi- 
cutiergo  caufa  univerfalior  plures  per  (e  efi"e6tu$ 
intcndit,  ita  caufa  univerraliflima   omnesprorfus 
debet  per  fe  intendere  ,  ac  velle  :  pra:rcrtim  cum   CjnirA\idi 
univerfalis  provifbris  fit  rerum  hierarchiam  ita 
ordinare  ,  ut  nihil  facicns  ad  perfectionem  ejus  , 
defit  :  igituromnibus  omnino  qua;  funt ,  &  fiunt , 
quKve  erunt  aliquando  Deus  immediatc  providct, 
&  confulit  perinde  ,  ac  immediate  vult,  etfi  quan- 
doque  alias  caufas  admittatuna  fecum  caufantes,   j:.^art.i.fupT». 
&  producentes .  Deinde  ,   quemaflinodum  Deus 
omnia  condid  t  juxta  leges  ab  (e  prsfixas  ibre  ine- 
narrabilis  providentie,  ita  ipfe  per  fe ,  &  folus 
omnibus   media  cxhibet,  quibus  unumquodquc 
fuum  aflTequatur  finem  ,  propriamque  perfectio- 
nem,qua  ipfisbene  fit,&  melius,acfi  illa  carerent  : 
nemo  autem  aliuspotuit  hcec  media  prarparaflTe, 
eutdare:nam  id  fpeclat  ad  entium  mutuamcoor- 
dinationem  :  ergo  nemo  proprioj  hnes  ,  &  media 
attingendi  illo»  valet  tribucre,nifi  primus  fapiens, 
cujus  cfl;  «mnia  ordinare  &  inter  fe,&  ad  /<:  ipfum: 
ficutiergoomnibusimmediatc  d:uefie  fua  virtute, 
itapariter&perprovidentiam  immtdiat^ordinnt, 
&dat  unicuique  mcdia  neceflaria  ,  quibus  attin-    ■ 
gant ,  &  confequatitur  propriam  perfeflionem  : 
exafliffim^crgo  omn  bus  immediat^i  piovidet, ut 
&  omnibus  dat  <r^l'immediat^  .  Rurfus  ,  fi  rector 
univcrfitatis  immediate  non  providcret  omnibus  ,  j.d ift.?-i.>4. 
apud  ipfum  non  cfllt  certiflima  fcienria  futuro-  ^^IJ^-]'*" 
rum:idautem  infignem  infaniam  appoliat  Augu- 
ftinus,  ^.de  Cifit.cap.^.  igitur  oportct  Deumim- 
mediatam  curam  ,    &  regimen  habere  omnium 
creaturarum  .  Probatio  afiumpti:  nam  Deus  ideo 
certo  fcitfutura  contingentia,  quia  novit  detcr- 
minationem  voluntatijfuaim.mutabilis ,  &  inim- 

peJi- 


:  diH  ^K.,.4.5. 


28o 


Sumjncejoannjs  Duns  Scoti . 


itologiq.i. 


De  rerii  rrin- 
cipio,q. 6-ar»i, 
ni6. 


QitoHIib.  q.!2, 
^•Deprimo  > 


pcdibil^s  .  Si  vcro  ipfc  immediate  ron  confiilerct 
omnibLiS  ;  fedcreata  voluntas  foret  totalis  cauKi 
pcr  nesatlonem  concurfus  prinii  principii,  fuo. 
rumaifhiinn ,  cnm  contin.'>enter  fe  habcat  ad  il- 
los ,  quoadu.'que  hanc ,  autillam  partem  ponnt 
in  f//^  ,  nequi':  id  perfpcftum  fieri  intclleftui  di- 
vino;  nam  etfi  Dei  vokintas  fit  ad  unam  partem 
detcrminata  ;  tamen  quia  crcata  potcftas  fe  (b!a 
exire  intclligitur  in  aftum  fuum,  poterit  oppofi- 
tum  velle  ,  ac  divina  dcterminaverit  voluntas  ; 
ncccnario  igitur  Dcus  gerit  immediatam  curam 
omniuni  iluc  providcntise  fiihjf^ctorum  .  Deinde  , 
ncmo  liibminillrare  potcft  alicui  meuia  opportu- 
na  ,  &  idonca  affequutioni  linis  ,  nifi  ipfum  prx- 
cognofcat  finem  ,  atque  illa  mcdia  eamhabeant 
connexii-inem  cum  fine  ,  utex  i!lo  concludantur 
fine  :  fed  finis  fupernaturalis  crcatura;  mtellectua- 
lisnon  efl  cognofcibilis  lumine  naturali  intelle- 
ftus ;  S;  media  neccfTaria  pendent  a  Dei  volunta- 
te  libcre  iLatuente  ha;c,  cum  alia  potuilTct  prxfi- 
nirc;  ergoquoad  providentiam  particularem  crea- 
tura;  intelle6lualis  ,  &  rationalis  ,  impofiibile  eft 
non  illum  tffe  immediatum  proviforem  ,  &  gii- 
bernatorem ,  qui  fuit  &  cnnditor  ipfarum  .  Deni- 
quc,  fi  conditor  ron  efb  reftor  immcdiatus,  & 
gubernar.or  pcr  providentlam  creaturarum  ;  ergo 
aliquisalius  erit  illarum  provifbr:  hoc  fieri  ne- 
quit;  ergofbiUsDeus  rcgit ,  providetque  rebus, 
quascondidit  .  Probatio  minoris;  NuIIa  creatu» 
ra  potcfi  eiTe  principium  creandi  aliquid  ;  ergo 
necprincipium  fimpliciter  confervandi,  nec  pro- 
vJdendi  fubinde,  ut  convenit.  Un.le  Damafcenus 
hh.ucap.i.Creaiurarun/ ,  inquit ,  ccnfcrvatio  ^^ 
gubernatio  di-vinxr.atara  ti/aje/latem  pradicant. 
Idem  habet  cap.^.  ejult-lem  ergo  efc  poteftatisrem 
confervare ,  eique  providere  ,  ut  oportet .  Proba- 
turergo  affumptum  ;  Nam  omne  agens  creansefi; 
omnimoda  caufa  creati  :  omn^";  autcm  ejufmodi 
caufa  eft  fufiiciens  principium  fimpliciter  con/er- 
vandi  efleclum  ;  quia  ;s  a  nullo  alio  depcndet ,  & 
ab  fiia  caufa  accipit  totum  ,  &  compietum  elfe  :  6 
contravero  nihiipoteit  aliquid  confervarc,  nifi 
Cttou  rei  necefutrium  ,  &  omnibusejus  partibus  , 
aut  pcrefi^cntiam  fuam,  aut  certiper  potentiam  : 
jgitur  quoniam  hrcc  congruunt  duntaxat  primx 
caufe  ,  utipfa  creat  omnia,  ita  &  confervat  ;  & 
quia  nihil  aliud  ab  illa  poteft  creare  ,  ita  ncc  fim- 
pl.citer  confervare,  nec  proinde,  ut  convenit  , 
confulere,  &  providere,  nempe  juxta  id,  quod 
exigit  cujufquenatura  ,  ac  opus  eft  fibi  confuli, 
&  prsparari  ea  omnia  ,  quoruin  indiget  ad  fui 
confirvationem,  &  pcrfeftionem  ;  Quare  reflif- 
fime  ait  Auguftinus  4.  fuper  Gen.  cap.  14,0^^/0- 
ris  namque  potentia  ,  Cj"  omnipotentis^  atqtie  om- 
nitenentis  <virtHtis^ca}ifafnl?/iJ}endi  eji  omnicrea' 
tur(X.,qti£'virttis  ab  eis^  qu£  creatafunt  rcgendis^ 
fiaUquando  ceffaret^fintul^'  illoruin  ceffaretfpe- 
cies  ,  omnifque  naturei  concideret .  llle  igitur  eft 
/blus,  &  immediatus  provifbr  omnium  ,  qui  om- 
niafun,inet,  &.conferuat;  ficutenim  immediat^ 
creat,  atque  confcrvat ,  ita  &  immediata  exhibet 
media  In  iiia  providentia  pr^parata . 

Ad  ARGUMENTA.Ad  prlmum  dicendum,quem- 
admodum  ex  coquod  Deus  eft  ipfum  efle  univer- 
falililmumjuxta  ac  fingulariirimum,  &a  fe,  ne- 
quit  aliquid  extra  ipfum  exifiere  ,nifi  ab  illo  ,  Sc 
pcrlliumt  &quidem  quoad  omncin  gradum  fua; 
cntitatis,  &  perfcctionis  :  jta  &oportere  ,  ut  orn- 
nibus  omnino  provideat,  tiim  quoad  rationcm 
fecundi^im  quam  funt  pnrtes  Univcrfi  ,  ad  cujus 
pulchrJtudinem ,  &  perfeftionem  omnia  confpi- 
rant,  tum  quoad  ordinern,  quo  intimius  ordi- 


nantur  ad  ipfum  primum  in  fc.  Inter  fefc  autem, 
cc  ad  primum  omnia  fiint  ord;nata,quatenus  exi- 
fiunt  in  fuis  individuis;  ipfis  igitur  individuis 
Deus  confulat,ac  proviJeatoportet ,  fecundum 
quod  convcnit,  &  decet  .  prxparando  fcilicet  uni- 
cuique  propria  media  :  Ut  enim  alia  ratinne  con- 
ditusell  homo,  &  alia  cquus,  cx  Augufl;.  ^l-qq. 
q.  46.  ita  aliis  mediis  conlulendum  homini ,  al  is 
cquo  ;  Non  perartem  ergo  un' verfalcm  ad  fpecies 
duntaxat  tcrminatam ,  ut  quidam  perperam  dice- 
re  voIuerunt,efl  omnium  provi/br,  fed  magis  per 
artem  ipfa  individuaomnia,  &  fingillatim  rcfpi- 
cientcm;etfi  ha;cdiverfitas  individuorum  ,  &  ma- 
teriaiis  videatur  Intenta  gratia  fpecierum,  in  qui- 
busell  diverfitas  formalis  ,  prxrcrtim  inent.bus 
corruptioni  fubjeftls  ,  ubi  individuis  inditus  cll 
appetitus  propagandl  fe  ,  ut  perpetuetur  efl^e  fpe- 
cificum,cum  in  (e  ipfis  fint  corruptihil  a:  attamcn 
ordo  utranque  divcrfitatem  ,  fpecrhcam  icilicet  & 
materialem  eflentialiter  includlt ,  ut  taftum  quo- 
que  fult  ,  q.  14.  art.  i  r. 

Ad  confirmationem  ex  Hieronymo,  optime  re- 
fpondet  Magifler  loco  citato,  dicens  reftii  "anftum 
Doftorem  ncgafllj ,  Deum  quidpiam  noflTealter- 
natim  per  fingula  ,  ac  diverfa  temporum  momen- 
ta  ,  ciim  unico,  indivifibilique  contuitu  attingat 
omnia.  Nec  item  perinde  hominibus  ,  ac  irratio» 
nabilihus  providcre,  quia  longe  nobiliorem  ,  ac 
excellcntiorem  curam  gerit  de  nobis,  ac  de  brutis; 
imde  &  Apoflolus  i.ad  Corinth.  cap.9.  N:tnqnid^ 
inquit,r//ra  eji  Dco  de  bohtis}  Qiiia  tamen  tefiatur 
Scriptura  .Sapien.6'  '(-'■fiHum^iS  niagnum  ipfe  fe- 
cit ,  (5*  aquul.tcr  efi  il/i  cura  de  omnibus  :  provi- 
dentlam,  &  curam  univerfaliter,'ac  immediate  de 
omnibus ,  qus  condidit ,  gerere ,  ut  habeat  unum- 
quodque,quod  fibi  debefur  ,  &  convenit  ;  At  fpe- 
cialem  tamen  providentiam  exercere  inhomines 
quibus  &  prsceptatradidlt,  elfque  refl;^  vivendi 
legem  prasfcripfit,  &  Angelos  infuper  ad  cufto- 
diam  delegavit . 

Ad  fecundum  refpondeo,  confequentiam  eflTe 
negandam  ;  &  ad  probationem  dicendum  ,  long^ 
diverfam\efre  rationem  Reftoris  Reipublica'  hu- 
mana: ,  ac  provifbris  rerum  univerfitatis  •  Nam 
ille  in  quibufdam  cafibus,non  tenetur  ,  nccdebet 
fervare  ,  ve' judicare  fecundum  leges  juflas^quum 
nlmirum  tale  judicium  verteretur  indetrimentum 
julli  publlcl ,  quod  eft  bene  effe  ReipublicK.  Ca- 
fu  quo  igitur  major  fubditoruin  pars  efTet  ple- 
6lenda  pcena  inortij' ;  quoniam  Id  magnum  detri- 
mentumafferat  Civitati,  juflum  cflTet  eam  Itgem 
non  fervare,  vet  parcendo  Civibus  ,  vel  cert^  mi- 
tius  puniendo;  cum  enim  his  Civltas  con/let,  ac 
componatur,  &ad  confervationem  ejus  lats  fint 
leges,  profcfto  iis  jufli}  vigor  de  facto  eripitur, 
qnotiefcunque  fini  a  leglslatore  intento  adveran- 
tur.  Atfipereat  major  pars  homlnum  damnan- 
dorum  vel  propter  peccatum  origina!e,vcl  actua- 
lia  ,  nihil  inde  dctrimcnti  advenlt  bono  publico 
rerum  univerfitatis  :  nain  illud  non  ell  quoddam 
unum  conflatumex  pluribus  ,  utCivitas  :  fcd  eil 
bonum  pubiicum  unlverfalifliinum  ,  communltate 
emlncntls  continentix,  adquodproindeordinan- 
tur,  &ordinari  poflunt  quscunque  particular.ig. 
contenta  in  illo  qualltercunque  ,  &  quomodocun- 
que  fe  habcant,  atque  cum  Ipfis  gcratur  iSicut 
igitur  adillud  bonum  ordlnatur  falus  etcrna  ju- 
florum,  ita&  pernicies  damnatorum  :  nam  pc- 
rinde  m.anifeltantur  in  utri/que  perfeft  ones  divi. 
na: :  nam  parcendo ,  mifericordiam  ,  &  bonitatem 
fuam  ollendit,puniendoautem  juHitiam  (iiam  ma- 
nifcftat :  &  infimul  bonicatem,  quatenus  otdinari-» 

du 


I3.1\letaph.  qt 


.rliS  45.q.I.  {. 
\i  tercimn  • 


^omus  l  Vars  I.  Qticeft.  XXII.  Art,  j II 

ilo  culpam  per  poenas  .  mel  us  agitur  cum  impiis  , 


a  4.  f  A/ 


.t.clifi.  4«. 


I.  Aii,  .)4. 


ac  »1  pcfcata  conim  fincrcntnr  impuni-a  ;  tunc 
enim  /nfupcr  ,  &  ea  bonitate  carerent ,  que  ell  in 
juilj  correfpondentia  culpcad  pornam. 

Cum  autem  additur  alicnum  vidcii  a  providen- 
tia  clcment'(rimi  Rcctoris  perm^ttere  msjorem 
hominum  partem  aherrarc  a  prafixo  fine  hcatitu- 
dmis,  ciim  nullo  negotio  pofTet  omnes  (alvare. 
Re''por(io  :  fumma  honitas  ,1^;  liheraiifas  optim^ 
intelligitur  efle  ina;c]ualis  refpcftu  phirium  .  Nam 
infinite  mifcricors  poteft  velle('are  hona  fuperna- 
turalia  h:s,&  non  ali'S  ;  quo  nftrndat  fe  ex  liber- 
tate  fumma  ,  &  lifieralitare  id  effeciffe  ,  &  non  ex 
debito  ,  cui  ■^eddendum  aliquid  foref^nec  ineo  fa- 
fto  ulla  evenit  injull  tia  ,  cum  nihil  deheat  alicu; 
is  ergo  ,qui  relinquitur,  &  non  fecundiim  propo- 
fiium  voluntatis  fuajeligitur  ;  non  pofcil  conque- 
ri  (k  illata  fihi  injuria.aut  injuili-ia;  imociim  non 
defuerint  fibi  media  fufficientia  ad  benii  viven- 
dum  ,  &  filu^em  fubinde  confeqoendam  ,  mileri- 
corditer,  &  fecum  ac^iumfuilTe  ,  &  fua  culpajuftc 
damnatum  cfTe  ,  ultrodebet  fateri . 

Ad  Tertium  rerpondeo,  concedendo  Auguftini 
auttori  ates  ;  Namnon  vult  promde  Deum  im- 
mediate  omoibus  non  providere  ,  fed  tantum   uti 


cxhibirione  mediorum ,  quibus  uniimquodque 
fiiam  afTccui  pottil  perfectionem  ;  nam  eo  fsSto 
egregie  provifum  intelligimus  iis  ,  quc  fubregi- 
mme  Dei  providentie  c'au(.'untur  .  Sed  tam  prj- 
paratio,  quam  exhibito  mediorum  fpefl^nt  ad 
decrctum  prevertens  I;bcrtatem  omnem  crea.'^m; 
ergo  quandoquidem  perDei  decretum  antecedens 
adimatur  volunta'i  crcatc  indifferentia  ad  utrum- 
I'bet,  quia  nec  efficere  potuit  quin  ta!e  pofitum 
fii- ;  f^fl  fibi  impofita  neceffitas  volendi  quicquid 
in  Dei  flabili  providentia  decretum,  &  difpofitum 
fuit  . 

Practerea,  Deus  centrum  quoddam  eft,  cujus 
circumferentia  nufquam  efl:  in  id  centrum  autem 
dirigitur  voluntas,  quae  percharitatem  ,feu  juxta 
inciinationem  ejus  ,  operatur,  tanquam  per  pon- 
dusquoddam,  fijapte  natura  tendens  in  fiuim  cen- 
trum  ;  igitur  quotiefcunque  creata  volun'as  in 
Deum  per  charitatem  tendit ,  neceffario  ,  pro  na- 
tura  fcilicet  ponderis  trahentis,  tendit .  Atqui 
gratia  per  Dei  providentiam  prxparatur  ,  &  con- 
fertur  iis  ,  quos  diliglt;  igitur  divina  providentia 
voluntati  creata;  Deum  cxcharitatc  diligenti,  ne- 
ceffitatem  imponit . 

CoN7  R  A  ,  Deus  res,Cfuas  condidit  ./rc  admj-u- 


2.  din."37. q.l. 
&  f  .diii<4^.q.d. 


i.Report.  <lill. 
17. q.  2.  U.8. 


interventu  aliarum  caufarum  ,  eafq'.ie  admittere     prar^nt  eas  agere proprios motus/inat.StcnnAwm 


in  mimflerium  providentix  fuce;quod  veriffimum 
effe  mirabilis  univerfi.atis  rerum  coordinatio  o- 
ftendit .  Eas  igi'ur  caufas  ut  media  opportuna, 
&  idonea  fini  abfeintento  prsparavit  ,  qua  fan^ 
in  difpofitione  ,&  prxparatione,  energia  infinit;e 
fapienti*  fus,&providentis  vis  mirabiliter  ref- 
plendet . 

Adquartum  dicendum,  qiiod  Reflor  Re'pu- 
blicae  in  humani.s,  non  cunfta  immediate  rejat 
per  fe  ipfum  oriri ,  ac  de'cendere  ex  fmita  ,  &  li- 
mitata  virtute  providentite  ipfius,in  cujus  proin- 
defubfid'um,  &commodum  publicum  plunbus 
opiis  habet  minflris,  qui  neeotiis  expediend:s 
pi^fint,  &  Principisfupplf  anc  defeiftus  .  At  h=t:c 
]onge  abeflfe  a  Principe  univerfitatis  ,  certum  eft: 
Itaqueetfi  ip;'e  rebus  liumanis  alios  prs.iciat,  ac 
finatcaulas  pro  cujufque  conditione  ager~&  pro- 
pr!os  motus  ;  ipfe  tamen  omnia  in  ^ternitate  pr»- 
vidit ,  ac  p  'epara  V  t ,  q^jemidmoduin  in  tempore 
geruntur  ;  &  qusdam  q-aidem  fe  fblo  exhibet  me- 
diorum  ad  fines,  quedam  vero  interventu  quoque 
fecundarum  caufarum  ,  prout  fuce  providentite  , 
ipii.cjue  caufis,  aceventibas  convenire  judicavit. 

A  R  T  r  C  U  L  U  S     IV. 

Utriim  providentia  rebus  provifis  neccfllta- 
tem  imponat . 

Docior  iJiJ}./^o.  ^  ^6.utritifqtie fcripti.S.ThoM. 
\,p.  quaj},  22.  articuio  4. 

De  hoc  argumento  a^tluriifupra  .  ([.x^.art.^. 

VIDETUR  providentia  rebus  provifisne- 
ceflitatem  imponere:Nam  Dei  providentia 
exurgit  ex  dilpnfitione  decietorum  voluntatis 
£jus,d  qua  providentic  legesdcpendent :  fed  quic- 
quid  futurum  ,  aut  ficiGndum  dccreverit  voluntas 
divina  ,  id  cll  nectfTario  futurum  ;  nulla  enim  vis 
eft,  qusobfiltcre  valeat  difpofitionibus  omnipo- 
tentis  ;  unde  &  fcriptum  eft ;  /^"duinati  cjus  quis 
refifet  r  ad  Rom  9.  ergo  Dei  providentia  rebus 
vol  tis  neccflitatem  imponit. 

Preterea  ,  Ex  diCtis  articulo prinio  :  Providcn- 
tiaedivine  ratioellllatuenda  in  prjparatione ,  & 
Tomus  I, 


Augurt.  7.  de  Cj'vit.  cap.  50.  Proprius  autem  mo- 
tus  caufie  libera;  efl ,  ut  juxta  libeitatem  ,  in  qua 
condita  elt,  operetur  :  ergo  is  operardi  modus 
per  providentiam  divinam  non  leditur ,  ncc  mi- 
nuitur-fccundum  quod  &  fcriptum  efl: ,  Ecclefiaft. 
i^.Deus  ab  initio  conftituit  hominem  ,  ^reliquit 
illum  in  manu  conjilii  fui ,  Adjecit  mandata  ,  ^ 
praceptafua  ^Ji^volueris  mandata  feriare^confer' 
•vabunt  te . 

Respondeo  dicendum,  perdivinam  providen- 
tiam  non  imponi  neceffitatem  caufis  liberis  provi- 
fis,  (ed  neceffario  agentibus  imponi   neceffitatem 
itaoperandi,  fic  ut  nequeant  aliter  operari ,  feu 
caufare  ,  ac  ipfis  fuerit   pra:fcripti;m  .  Probatio, 
divina  providcntia  eo  tendit ,  ut  prieparet.  aptet, 
&  exhibeat  caiifis  fecundis  opportuna  rr  edia,  & 
propriam  naturalem  confervandi ,  &  aflfcquendi 
ultimatam  earundem  perfcttionem  :   fed   fi  caufis 
liberis  vim  infcrret,jam  ab  hac  ratione  excideret, 
nedumenim  non   conruluifle   ipfis  irtelligeretur, 
led  magisdatam  perfecftionem  ademifTcrergotan- 
tum  abelt ,  ut  divina  providentia  necclTi'atem  rc- 
bus  provifis  imponat,  cum  fi  eam  omnibus  caufis 
imponerct ,  jam  providentia  non  efiet  .  Nam  ad 
naturalem  perfcftionemlibere  agcntium  attinet  , 
poflTe  ea  effcftus  fuos  producere  pro  libito ,  nempe 
agere  ,  &  non  agere:  fi  srgo  omnino  agere  ,  ac  in 
cfFcftum  cxire  cogcrentur,  profei5to  naturalisea- 
rum  caufarum  perfeftio  ,  &ratio  caufandi  (alrem 
imminuta  cfTet  :    Id  auttm  ah'cnum  c(l  adivina 
providentia  ulteriorem  perfeflionem  provifiirum 
intendente  :  igitur  liberiscauds  nulla  imponitur 
neteflitasadivina  providentia   Qiiod  vero  caufis 
neceflfariis  impofita  fit  neceflitas,  adeout  ncqueant 
aliter  agerc  acipfis   prcE'cripTum  fit  pcr  divinam 
providentiam  ,  efl  evidens  in  omnibus  alis  caufis 
citra  voluntatem  :  ijs  enim  detprminatus  eft  mo- 
dus  agendi ,  ut  contra  ,  vel  pre'er  ipfiim  agere  non 
liceat.   Etfivcro,  quoniam  in  omnibus   .ipr-mi 
omnium  caufii  pcndent  ,&  in  eflcndo  ,  iSc  operan- 
Ao  ,  nulloncgotio   ab  propriis  operatiombus  im- 
pcdiriqueant  ,ut  cvcnit  in  miraculis,  que  a  Dei 
potcntia  pra:ter,vel  contra  ordinem  caufarum  na- 
turaliter  agentium  fiunt .  Deindc  ,  primum  prin- 
cipium  difpofuitin  arternitate  perfuam  providcn- 
tiamcondere  rerum  univerfitatem  ,  prout,  &  prs- 
N  n  ftitit 


Oii«dl.b»SI.  r» 


t,iri  $7.qf2. 


t.i\\n.i6.  Htfu- 

pra  arricnUpri- 


■   i.diA.g.»].^. 
ciicj.incin  . 


"  »:•  Meuph. 

q.  l". 


lS2 


Summajoannis  Duns  Scoti . 

petTccliim,  non  ob  aliquam  fui      benda  in  tempore  caufis  fccundis  voluntate  effi 

iUa  infallibiliter  exhibentur  ipfis  in 


f  .Contrtt  Aidiif 


|t 


t.  itift.^sj 


ftitit  in  tenipore 

utilitatem  ,  fed  intuitu  bonitatis  fuas  inhnitK,  & 
adofienfionemruarum  pcrfeftionum  ;  ideo  &  en- 
tia  voluit  efife  inscqualfa,  ut  quod  rcpr«(entare 
non  poterat  unus  eflPeftus  ,  unumque  entium  j;e- 
nus  ,  tieret  ipfii  rerum  univerfitate  ;  fed  nifi  caufw 
libcrfficffefluum  liber^  producliv*  non  haberent 
locum  in  cntium  coordinafionc  ,  perDeiprovi- 
dentiam  luud  pro/peftum  effet  Hniverfi  perfcftio- 
ri^ncc  inlmita  libertas  primi  principij  manifeftare. 
tur,ut  oportet;ergo  divina  providentia  necum  non 
adirait  libertatcm,aut  imponit  necefntatem  caufis 
liberis,  fcd  etiam  ad  ipCam  fpeftat ,  &  eas  produ- 
ccre  ad  univerfi  confiandam  perfeftiorem  ,  atque 
eas  in  fua  libertate  conlervajcad  oftcnfiontm  in- 
finitcs  libcrtatis  fapicn^ifllmi  piovi'oris  .  Minor 
dcclaratur  ;  nam  fi  decflent  univenb  caufe  liber^ 
asjentes  ,  potiores,ac  prallantiores  cauije  fibi  de- 
elTcnt  :  &  fi  in  actu  primo  duntaAat  tali  libertate 
pollerent ,  fic  ut  in  e.vercifio  minime  /e  vertere 
poflent  pro  libito  ad  utrair.que  partem,  quoad  i^oc 
jion  prsitarcnt  ,  rec  pra:ceIJercnt  appctitui  fenfi- 
tivo,  fed  magis  ducerentKr  a  divin»  providentia, 
ut  ille  ducitur  ab  objefiis;ergo  ex  hae  crcata  per- 
feftione  non  poflemus  inferre  fumrriam  libertatem 
in  primo  principio,  nec  in  participata  libertate 
prima,  a  qua  eil.  eluceret .  Nedum  ij>Jtur  non  de- 
ftruitur  creata  iiherrasa  divinaprovidentia  ,  ve- 
rum  etiam  ejus  potiflimum  inrerel]:,  &  eam  con- 
dcrc,  &  falvam  confervare  ,  ad  iines  ab  ipfa  inten- 
tos  incondcnda  rerum  univerfirate  .  Polbemo,  fi 
a  Dei  providentia  rebus  provifis  ahfolutc  necefli- 
tas  imponeretur;igitur  id  aut  neccfjario,aut  cert^ 
excjus  deleftione  proveniret.  Si  necefranG,'gitur 
nullum  malum  efl"et  in  entibus  ;  nam  providenria 
divina  Hon  intendit  malitiam,  imoeo  tota  illius 
energia  ,  &  praparatiocoljimat,  utomnia  mala 
ab  operibusejus  depellantur  ;  i,la  igiturnecefllta- 
te  rebusomnibus  imponente,  non  fupereflet  locus 
ulli  malitiei  in  entibus  ,  quia  tunc  media  ab  illa 
provifis  exhibita^necefl^arioproprium  aflequeren- 
tur  finem:  is  autem  finisefl  bonitas,  &  pcriettio  , 
fcfelicitas;  ergo  cum  multa  malitia  fit  inter  ho- 
niiDes,'  a  caufa ,  qua:  ipfis  confulit ,  profpicit ,  ac 
providet,  non  imponitur  neceflitas  agendi,  & 
operandijuxta  illiusdifpenfationem,  fediibere,& 
voluntari^  unam  ,  aut  alteram  partem  licet  ipfis 
amplefli .  Si  veroex  eleftione,  &  voluntarie  ipfis 
ab  providentia  fit  injuncta  nccefl^tas  fic,  vel  fic 
operandi ;  qus  ergo  utilitas  fuit  leges  ,  &  manda- 
ta  caufis  liberis  proponendi .''  Nam  nulla  lege  lan- 
cita  ,  nec  aliquoindjfto  prfficepto,  adhuc  homi- 
nes  a  providentia  inducerentur  quo  illi  Iiberet ; 
necinmanu  iJIorum  effet  Jegi  flatutie  fe  confbr- 
mare  ,  aut  difiormitcr  ad  illam  agcre  :  fieri  ergo 
non  pGtefl,  utflante  providentia  ,res  provif«om- 
nes  neceflltate  agantur:  imo  non  aliotendunt  ido- 
neae ,  apt^que  pr.^parationes  mcdiorum  ,  quam  ut 
oftcndant  providentis  caufa;  intcntionem  prima- 
riam  efTe,  ac  per  fe  cupere  caufas  hTieras  illis  coa- 
gere  ad  fjnis  afl"cquutionem  ,  ac  nullam  ab  illa  ne- 
ceflitatem  proinde  impofitam  efle.Hucfaciunt  di- 
ii^fupra  qu<;cp.  t^.arnc.^.^  8.^  quafubinde  il- 
lis  locis  citantur  . 

Ad  Argi'Menta  .  Ad  priinum  refpondeo  ad 
minorem  ,  quicquid  Deus  dccrcvit  futurum  ,  aut 
faciendum  voluntatcbenepigciti,  feu  confequcn- 
ti ,  &  eflicaci ,  utique  rcprsfentandum  eflc-  pro  eo 
temporc,  quo  ftatutum  fuit :  ron  vero  quicquid 
fibi  placitum  efTe^utfiat,  oftendit  voluntate  figni 
duntaxat.  Itaqucqua:cunqu«  per  divinam  provi- 
dentiam  funt  pranarata ,  ac  decreta  media  exhi- 


cacj,  uia  intaiiiBiliter  exniDentur  ipiis  in  tcmpo- 
re  ,  at  ut  caufis  non  liberis  prazbentur  ,  ut  pluri- 
mmn  fiium  fbrtirentur  effe6tum  ,  feu  finem,  ad 
quera  funt  &  prsparata,  &  exhibita  .  Dixi  ut  p/u- 
rimum,  quia  impediri  queunt  a  caufis  potentio- 
ribus,  fecundum  naturam  agentibus,  &  multo 
mrigis  ab  eadem  caufa  prima,  ut  in  eventibusmi- 
raculofis  .  Imo  ne  in  poteftate  quidem  caufarum 
liberarum  eH ,  media  fic  a  Deo  volita  non  recipe- 
re .  Vcrum  quia  dantur ,  &  cxhibentur ,  gratia  af^ 
fequendi  eum  finem,  propter  quem  &  latae  funt 
Jeges  reftifllma;,  flatuta  mandata,  &  caetera  adju- 
toria  fupernaturalia  donata ,  atque  is  finisfita 
Deo  intentus  voluntate  antecedcnti,  &  figni ,  non 
oportet  ut  ad  ea  media  divinse  providentiaB  confe- 
quatur  infallibiliter  ciTectus,  fed  tunc  (blummo- 
do,  quum  &  ipfa  prima  caufa  una  cum  voluntate 
creata  decrevit  bonumufum  eorum  mediorum: 
tuncenim  volurtatiilliusefficaci,  cui  nemo  refi- 
llerepoteft,  correfpondet  infallibiliter  effeftus : 
non  tainen  necefTario  ,  nifi  cxtrin^ieca  neceffirate, 
&confequentiai,»/  ^.19.  an.C.  &  8.  cxtitit  decla- 
ratum ;  nam  non  cfl  hic  prasfuppofitio  decreti  an- 
tecedentis  ordinecaufalitatis:  quemadmodum  in 
effi-ftuum  produftione,  non  prius  ordinecaufali- 
tatis  influit  primacaufa,  quja  tunc  nihil  inveni- 
retcauiandum  in  figno  poftcriori  caufa  fecunda: 
Sed  utrsquc  Gaufa,ut  concomiranter  attingit  affe- 
ftum  in  tempoie  ,  ita  &  una  concomitanter  ih 
«ternitate  decretum  po''uit,  &  unampartemcon- 
tradictionisdccrevit .  Si  autem  intelligeretur  de- 
cretum  antecedenscx  parte  providentiae  djvin», 
rebus  provifis  effet  neceffitas  impofita  affequendi 
finem  intentum  in  exhibitione  mediorum,  ficuti 
&refpe5tu  receptionis  paffivae  eorundem  medio- 
rum,  non  efl  in  (ecunda  caufa  Iibertas ,  eo  quod 
anteced«nter  ad  fuum  decretum  fuerint  illa  pra- 
parata  ,  prout  &  in  temporc  exhibentur . 

Ad  fecundum  concedo  divinam  providentiam  , 
ut  efl  praeparatio,  &  exhibitio  mediorum  a  fe  ipfa 
prxcise  pendentium,  fpeftare  ad  decretum  ante- 
cedens;  ac  proinde  non  effe  in  manu  caufarum  fe- 
cundarum  quantumvis  libere  agentium  illam  ullo 
modo  impedire  ,  aut  imrnutare  ,  nam  Dcus  effica- 
ci  voiuntate  ea  media  in  aeternitatc  praparavit,ut 
in  tempore.cum  effeftu  exhibet  .  Cum  tamen  in- 
terdum  eadem  media  pendeant  a  libera  pofitioDc 
quorundam  effeJluum  caufx  fecund£e,confequen- 
ter  involvantquoquedecretum  concomitans  vo- 
luntatis  divina: ,  quo  decret»  una  cum  caufa  (e- 
cunda  ftatuit  Deus  ponenda  effe  in  effeftu,  tan- 
quam  media  ulterioris  finis  ,  feu  refpef^ku  ipfiuf- 
metcaufg,  ut  decretum  deconcurrendo  ad  ma- 
teriale  peccati,  feu  refpeftu  alterius,  ut  libera 
eleftio  alJcujus  in  l^rincpem  ad  bonum  Reipubli- 
ca: .  Quoad  priorem  ergo  collationem  mediorum, 
etfi  non  fit  in  caufa  crcata  libertas  ,  efl  tamen  ipfi 
libertasoperandi,  &non  operandi  juxta  medio- 
rum  inclinationem  ;  id  enim  fpefiat  ad  volunta- 
temy^g-wprima:  caufa  ;  nulla  proindeque  ex  ipfis 
eftciimpofita  neceflltas,  neque  quidquam  liber- 
tatisfibi  adimitur.  Cum  vero  pi^terea  involvit 
decretum  concomitans,  etiam  cumtaJi  decreto 
optime  coheret  creata  libtrtas,  ut  ftat  cum  Dei 
«oncurfu  in  tempore  exhibito . 

Ad  tertiumrsfpondeo  ,  fi  creata  voluntas  ne- 
ceffarioduccretur  a  fibl  infufa  charitate,  profe- 
6to  ,  fcmel  illa  informata  ,  non  amplius  poffet  pec- 
care  ;  quia  fempcr  operari  compellerctur  juxta 
habitus  inclinationem  :  id  autcm  eft  evidenter  fal- 
fum :  etfi  igitur  quoties  voluntas  habituata  meri- 

tori^ 


3.  difi.  I7> 


.  dift.  n. 


Tomiis  l  Vars  I.  Qtiosjl.  XXII.  Artic.  IV. 

operctiir  fccunfium   illius  habitus  'n-  "  "  ~ 


281 


j.Theii.i.p,  q. 
ji  art.  1  §1  Ai 
fnmmn , 


S.Thom.trf.^. 
Ci\  iii  Joiutio' 


<)t.4rf.i  O  ;• 
fotjrrj    Gentes 


Cfliftini     pro- 
pri.ninn  cit. 


Quodlib.  q.  21. 


torit:  apit 

clinafioncm,  qua,-  cfl  qucddam  pondus  anirna; 
tcridcntis  in  lummum  bonum  ;  tamcn  in  potelliate 
vo!unt?.tis  eft  agere  etiam  contra  talem  inclfna- 
tioncm  ,utfacit,  cum  primo  peccat.,  &<^ratiam 
abiicit .  Ell  enim  volunta5;  gratia  informata,  emi- 
rsentior  caufa  rerpeftu  aftus,  quia  illimitatior  efl:, 
ipfbque  habitu  utitur  ,  &  non  e  converfb;  pcr  hxc 
igitur  media  divinxprovidentiae  nuila  imponitur 
rebus  provifis  necefluas . 

ARTICULUS     INCIDENS. 

An  afTeqliutio  finis  in  ratione  formali  dvvinas 
providcntl.T  includatur . 

Dotior  locis  :;i  margine  citatis  .  S.  Thoin. 
\.p.  q.  22.  art.  4. 

VIDETUR  affequutio  finfs  in  dlvinasprovl- 
denticcformali  ratione  inclurl;.  F.rfi  nrtcer, 
vel  contia  intentionemcaurcc  narticularisromplu- 
ra  evenire  poiTint ,  ut  proinde  infis  hi  effcftus  ac- 
cidant  fortnito  ;  attamen  pra?ter  intcnt'onem  ciu- 
fas  univerlalis^nihil  omnino  fieri  potcftin  entibus; 
ut  etiam  diftiim  fuit  \r\  futeriorihus^  S'  prffi^erfim 
articu/o  2.  re^pondcndo  «.-/ /?r//;7//w;  nullusefl  ief- 
tur  omnino  efTeftus  ,  qui  ordinem  caurjcuniverfa- 
lis  efFugiat ;  ergo  ab  tali  caufa  efl  omnis  efTf^ftus 
provifus  ;  igitur  divina;  providentias  ratio  effen- 
tiaiiter  includit  finis  afTcquutionem^alioquin  haud 
forctab  ea  omnis  efFeiftus  intentus,  &  previfus; 
quia  aliqui  illi  efltnt  fortuiti,  utcaufac  particu- 
lari. 

Prsterea,  EfFccluum  aliqui  funt  contin^^cnter 
produfti ,  aliqui  vero  necefTano  eveniunt  ,  atque 
«fficiuntur  a  propriis  caufis:  feddivins  providen- 
tixfuit  praparafTe  efFectibus  contins;entibuscau- 
fiis  liberas,&nece(Tariis  neceffarias;  er»o  ordo  di- 
vince  providenUfficompIeftitur  omnes  prorn.isef- 
fettus  cunftarum  cau'arum  ;  igitur  hsccaunirum 
preparatio  haud  intclligitur  compiefa  ,  &  per^e- 
fta  ,  nifi  una  involvat  omnes  omnino  caufarum 
effeftus . 

PrsEtcrea,  Ratio  ordinis  rerum  in  finem  ,  pro- 
videntia  divina  refte  appellatur  a  Boetio  ,  4.  de 
Coafo/. profa  6.  Scd  ha:c  ratio  conftat  ipfa  ordina- 
tione  rcrum  ,  &  confequutione  finium  ,  ad  quos 
jefpeftiv^  affequendos  providentia  ordinat,  diri- 
gitque  media  ;  ergo  Dei  providcntia;  perfcfta  ra- 
tio  non  habetur  fine  finis  confequutfonc  .  Proba- 
tio  minoris  dupliciter  ;  Primo  quia  impofilbile  eft 
divinam  providentiam  impediri, quin  fincm  pro- 
vifum  confcquatur  ,  per  defeftum  alicujus  agen- 
tis  ,  vel  patientis  ;  cum  ca  omnis  virtus  fit  per  di- 
vinam  p^-ovidentiam  caufata  .  Neque  fieri  poteft, 
ut  impcdiatur  iilius  excquutio  per  providentis 
mutationem  ,  cum  ipfe  fit  omnino  immutabilis  ; 
igitur  divina  providcntia  involvit  neceflario  finis 
aflTtquutionem  . 

Secundo  probatur  eadem  minor:Divina  provi- 
dcntia  ad  voluntatem  conequentem  fpeftat ,  & 
ad  omnia  quomodolibct  entia  fe  extcndit,  ut  cau- 
fa  per  fc;  qua;eunque  autem  Deus  voluntate  con- 
fequcnti  dccreverit  infallibiliter  cvcniunt  ;  igitur 
piovidcntia  non  tantum  ip(um  ordinem  rcfpicit, 
fed  etiam  ipfius  ordinationis  evcntum  ;  nempe  fi- 
nis  confcquutioncm  . 

CoNrp..A,Ex  Auguft.  7.  de  Civit.  Cap.  50. 
Deus  res  ,  (jUas  coniUJit  ,fc  itdi>ti;:ijlrat ,  ut  eas 
ttgeie  froprivs  wotus  /:/;at;vo\Qr)te  ergo  caula  li- 
bera  tjuidpiam  agcrecontra  providentix  particu- 


i.m.^g.§.jid 

primum  « 


laris  ordmem  ,finitur  a  Deoflgere  talem  motum. 
Sed  eo  in  fafto  divina  providentia  non  involvit. 
nec  conlequitur  hnem  ,gratia  cujus  prallitit  me- 
dia  ,  fcilicet  auxilia  fupernaturalia  :  crgo  incon- 
ceptu  efTcntiali  providentis  divinae  non  cadit  af- 
fequutio  finis . 

RESpoNDEodicendum,  Dei  providentiam  non 
necefnirio  prsfcrre  finis  confequutionem.  Decla- 
ratfo;  ex  d\6t\s articu/o p;a:cede!ttijd[v'w3  provi- 
dentia  non  imponit  neccflltatem  rebus  a  fe  provi- 
fis;imo  ita  I  b-jre  agere  caufas  Iiberas,fentiendum 
eft ,  perinde  ac  fi  per  impoflHbile  cure  ,  &  regimi- 
ni  fupremi  Reftoris  non  fubeflent .  Cum  enim  re- 
liquerit  hominem  in  manu  confilii  fui  ,  injunctis 
a  Dei  providentifl^ima  difpenfatione  mandatis,po- 
teft  obtemperare  ,  feque  legibus  divinis  confor- 
mando  ,  mereri;  &  non  parere  juffionibusdivinis, 
&  fubinde  ,mandata  tranfgrediendo  ,  peccare^lcd 
fi  haec  praparatio,  &  exhibitio  mediorum  ,  qualia 
funt  naturalia  ,  leges  refts  ,  jufTiones  ,  interdifta  , 
&  castera  fupernaturalia  auxilia,  ita  conneftuntur 
cum  fine  intento  ab  eo,  qui  ea  omnia  &  exhibait 
&  prafflitit ,  non  contingeret  ea  plerumque  irrita 
fieri  per  liberum  ,  &  contrarium  nifum  hominis  , 
c  ui  funtlegcs  propofitx,  Sc  adjutoria  impenih; 
ergohffic  ratio  prfparationis  ,  &  exhibitionis  me- 
dforum  non  includit  neceffario  finis  confequutio- 
rem.Deinde,  Reftor  ReipubJicie  in   humanis    D^A.i.Hin.^s 
tunc  dicitur  exactam  curam  impendifTe  iis,qui  fuo 
regimini  fubdantur,  cum  ipfis  propoiuit  leges  re- 
ftas  ,  apprim^  confervandae  ,  atque  augends  Ci* 
vitatisfelicitati  idoneas  ,  propofitis  inibpcr  prce- 
miis  repcndendfs  ,qui  virtuti,  &  paci  publica;  flu- 
duerint,  ac  comminatis  fupliciis  infligendis,  qui 
contra  leges  committere  veriti  non  fuerint  .  Sed 
ita  fe  gerit  Deus  in  moderandis  caufis  liberis,qui- 
bus  proponit,  &  injungit  vitas  mandata,  interJf- 
citque  legum  fuarum  violationem,  interminatis 
fuppliciis,  atque  poenis;  ergo  quemadmodum  in 
exadfta  providentia  prineipisterreni  non  caditaf- 
fequutio  finis,  fcd  tantum   opportuna  preparatio 
mediorum  ad  finem,ita  nec  in  divina,cujus  potier 
cura  cft  relmquere  univerfb  intaftas  eas  perfcftio- 
nes  ,quibus  integritas  illius,  &   bonitas  conflat , 
quam  principi  terreno,cui  curstanti  r.on  Rat  adi- 
gere  aliquem  ad  reprxfentandum  eos  efftctus  ,  ad 
quos  ipfa  m.edia  pra^paravit .  Rurfus,  Dei  piovi- 
dentia  ,quacuram  geritrerum  humanarum^fata- 
gentis  d:rigere  oinncs  ad  finem  ,  ad  quem  conditi 
fumus  ,  fpeftat  ad  voluntatcm  benepiaciti  ,  qua- 
tcnus  praecife  involvit  antecedens  Dei  tfiicaxdc- 
cretum    de   exhibendis    mediis  opportunis,  fcu 
etiam  decretum  concomitans,cum  utitur  caufis  le- 
cundis,vel  cfTeftibus  earum,Ioco  mcdiorum  ;  non 
autem  eft  involvcns  beneplaciti  voluntaicm.quan- 
tumattinetad  fuadenda,  vel  diffuadcnda  opcra 
refta  ,  autobliqua:imo  id  attinet  tantum  ad  figni 
voluntatcm ,  quibus  fignis  ollendit  quid   mandet , 
v«l  vetct ,  aut  ccrte  con'iilat :  A  iqui  hec  figni  vo- 
luntas  non  fcmpcradimpletur,ut  declaratum  i\iit, 
(j'.ia:Jh  K^.art.  5.c5'i  i.er^o  in  rationcjdivina:  pro- 
vidcntix,  etfi  alias  infallibilis,  ncn  clauditur  ,  «ut 
involvitur  finis  cujus  graiia   &   prnjparantur,  & 
impcnduntur  media  .  Dcniquc,  Denso'T>n:a  pro- 
pterfc  ipfum 'condidit ,  tanquam  honum  univer- 
faliflimum  eminentis  continentia:;  Scd  ad  tale  bo- 
num  perindc  luntoidinabilia  ,  Sz  porro  ordinan- 
tur  ,  tam  affequutio  finis  particularisconditarum 
rerum  ,  quam  oppofita  illorum  ;  quia  nihil  eorum 
cflfimpliciter  neceffarium  illi :  crgo  ilante  omni 
divina  perfeftione  ,  llatquod  creatura:  liberxab- 
errent  a  rine  ipfis  pr^fixo,  &  intcnto  a  conditore, 
N  n     2  &in- 


4  tiift.«;.9.i.§. 
Ai  terf.um. 
4.<1i(1.4p.  <]•«. 
$  Ai   Miud  dt 
jiiie  . 


0.'.  iVcjk  c- 


«.diM4« 


l,<IiU.4(^> 


».difl.37-<3> 


&  p.ierim  perinclt' adiliud  honiim  univeilale  or- 
dinentur  .  Etli  ii^iturper  uivinam  Sprovititntia  n 
creituricnon  airecjuantur  finem  par  icularcm  ip- 
ranim,adiiuc  tamtn  ordinantur  a»l  iinem  univcr- 
faliorem,  qiii  d\  oPicnCio  perfcftionum  divina- 
rum,a'' qu-isfpcfla^,  nihil  inordinatum  rtlinqueie 
in  entibus  ,  ficut  nihil  omnino  evenit  prxter  le,J>es 
aprovidentiaprcclixas  ;adeout  quotics  pcrlibe- 
rum  arbitrium  malucrit  quis  ab  uno  ordine  pro- 
vidcntiEdeciinare  ,  incidat  in  alium  ordinem,ii- 
vc  le,^em  ab  cadcm  providentia  prgfixam,  in  qua, 
&  pcrquam  pariteroflenduntur  ,  &  elucent  pe_r- 
feftiones  divina:;  qucmadmodum  enim  per  afle- 
quutionem  finis  particularisoflcnditur  Dei  mirc- 
ricordia,ita  &  tjus  juditia  manifeftatur  per  judi- 
cium  ,  quod  exercctur  juxta  leges  univerfales 
providentia:  in  punitione  malorum  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rcfpondeo, 
aliud  e(]'e  nihil  fieri  in  entibus,  quod  non  fubda- 
turlej>ibus  divina:  providentia;  univerfalifTimis  : 
aliudefle  providentiam  involvere  afTequutioncm 
finis,  ad  quem  caufis  liberis  media  fubminifVat  . 
Primum  cnim  veriffimum  efl:  unde&  articulo  2. 
diximus,  omnia  ita  fubiici  divin;  providentiae , 
ut  nibil  fortuitum;  &  cafuale  evenire  queat  refpe- 
Jlu  fummi  piovifbris  :  omnis  enim  effcftus  caufa- 
rum  fccundarum  efl  ab  illo  provifus  ,  &  intentus, 
fed  non  quicunque  eadcm  intentione  :  Nam  ea 
cenfendaefi;  primaria  inter.tio  providentifllmi  Re- 
6toris  ,  propter  quamedicit  fuasleges,  maHd.an- 
tes,.&  prohibentes  hffic,  vel  ijla  fieri  debere  ,ut 
benefit  Reipublicffi,  &omn!bu$  Ipeftantibus  ad 
illam  .  Secundaria  vero  mens  ,  &  jntentio  tfl ,  ut 
tranfgrcdientes  leges  ordmentur  per  juftam  poe- 
nam  in  legibus  prtEfixam.  Deus  itaque  dans  natu- 
lalia  retta,  &  leges  juiliffimas  ,  infuper  &  adjuto- 
riaillis  culiodiendis  llifTicientia  ,  oflendit ,  atque 
maniftfte  fignificat,  velle  fe  omnes  bomiriesfahos 
f.eri  ,  £!*  ad  agr.itionemveritatis  •venirt:  Atquia 
ejuspariter  providentiieeftcai  fis  liberis  nullam 
inferre  violentiam  ,cx  fuppofitione  quod  has  ma- 
lint  (uas  leges  violare,decuit  decrevifTe  has  tranf^ 
greffiones  reducere  ad  debitum  ordinem  per  ju- 
ilas  pocnas  ;  omnia  ergo  illi  funt  provifa  ,  &  per- 
fpeftain  eternitate  ,  &  voluntate  beneplaciti  vo- 
]ita  ,  etfinon  pari  intentiene  ;  quia  falutem  seter- 
nam,  qui  eft  finisparticulariscaufae  libers,  voluit 
primaria  intentione  :  fed  voluntate  antecedenti  , 
&figni  ;  paenam  vero  voluitex  fuppofitione  cul- 
pae ,  &  fccundaria  intentione  ,  qua  tamen  oflende* 
returfumma  ejusperfei^io  ,  &providentia  ,  ordi- 
ne  inenarrabili  cunclacomplecicns  .Si  fermo  igi- 
tur  fiat  de  fine  univerfaliffimo  ,  ad  quem  omnia 
ordinantur,  utique  providentia  femper  involvit 
finis  affequutionem  ;  Sed  ad  hunc  affequendum 
Deus  tantum  abeil,  ut  media  prsparet,  aut  exhi- 


Summcejoannis  DunsScoti. 


h:.'.!t ,  cum  ne  in  cumordinem  incidnmus  moneat,  ^ 
dchoi  tc'ur  ,  ac  deterreat.  At  fi  loquamur  de  fbe- 
ciaii  ratione  providentis  di  vina: ,  qua  hominum 
fjiicitati  profpicit ,  proptcr  quos  omnia  vifihilia 
condidit,  ipfa  non  includit  afTequutionem  finis  , 
quam  ipfc  intendit  in  largitione  mediorum  . 

Ad  fecundum  concedo  ,  divinam  providentiam 
omnibus  omnino  efFtftibus  cau'"as  proprias  pra:- 
parafl'e  ,  ut  ficuti  effeftus  necefifarii  efTe  nequeunt 
a  c.uifis  liberis,ita  nccex  liberis  neceirarii;  &  pa- 
riter  concedendum  ,  omnes  ejufmodi  cunfiarum 
effectuscaufarum  ordine  divinse  providcntia:con- 
tineri  ,&  comp!e6ti  ,  re  in   regno  prvidentia;  ul-  ' 

lus  fit  locus  temeritati  ;  Sed  tamen  non  omnes 
pcrinde  c^t  provilbs ,  &  intentos  ,  eadem  fcilicet 
proviforis  intentionc  ,fentiendum  efl:  .  Si  enim  ita 
profpexiffet  cffeclibuscaufaelibcra: ,  ut  iis,qui  a 
receffariis  caufis  producuntur  ;  profefto  nonfuif- 
fent  ille  reli61ce  in  manu  confilii  fui ,  nec  a?ere  fi-  ^,^1,^.  ,^  „  ^. 
nerentur  pro  conditione  earum.  Voluit  igitur  per  Aifolutwnim, 
fe  has  refte  agerc,ad  prcfcriptum  niniirum  legum  '^''"■'""' 
latarum  ,  &  ficu^i  antecedenter  dedit  ipfis  opera 
refta  ,  exquo  eflFecit  volunt^tem  liberam  .  ita  & 
confequenter  dediflet  ,  ni  voluntas  impedimento 
fuifl^et:ex  quo  ergo  impedire  potuit,  ne  per  media 
acquireretur  finis  intentus  ab,eo,  qui  med''a  exhi- 
buir,  ita  nec  per  hancprovidentiam  necefllirio  fi- 
nls  obtinetur,quamvisex  parte  fui,  quanrum  fie- 
ri  potuit,exafia  fit .  Etcijm  dicitur;  ereo  non  pfl: 
completa  ,  &  adasquata  providentia  ,  fi  excidita 
finis  intpnti  aflequutionc.  Refponfio;  eftomnimo- 
da  ,&ad3:quata  providcntia,  que  exerceripofllt 
cumcaufis  liberis;  dato  quodpermittantur  ap-ere 
proprios  motus,  necenim  aliquid  ipfis  ad  faluMs 
confequutionem  deefl:,  fi  uti  rcEi^  vellent  mediis 
mifericorditer  ipfis  impenfis. 

AdTertium,  neganda  efl  minor.  E^-cum  nrimo 
probatur  ;  quia  divina  providentia  efl  inimpedi- 
iDilis,  &  immutabilis.  Refpopfio^a  nulla  caufa 
agente,  vel  patiente  impediri  notefl ;  ouin  media 
prsparata,  &  voluntate  beneplacitj  vo]ita,dentur 
omnibus,quibus  exhibentur  :  Sed  exquobecea- 
dem  providentia  pr^paravit  efTeftibus  Tihere  pro- 
ducendis  caufas  liberas,  fieri  potefl:,  utillis  mediis 
ad  finemperfe  intentumnon  utantur.  quofafto 
equidem  finis  non  cadit  in  providentie  primaria 
intentionc  :  etfi  deinde  alterius  providentie  legi- 
busflatutisdef(;cundaria  intentione  fiibJiciantur 
quotquot  a  fine  particulari ,  ipfis  a  provifbre  opta- 
tocadunt  per  propriam  pravitatem:exquo  leges 
a  providentia  lat^  funt  immutabiles,  &  necefTarig 
neceffitate  non  ab/bluta  ,  fed  conditionata,  ex  fup. 
pofitione  fcilicct,quoditalT:atut^fint,  ut  fim- 
pllciter  fanciri  non  potuerint . 
Secunda  minoris  probatio  explofa  eft  ex  diflls 
in  folittiene  t  &  in  articulopr<scedenti  , 


QUil' 


Trelogi)  q.  >• 


J.  dift,  i5._ 


T^;/?r/j  /.  Pars  l  Qttce(lio  XXllL  Art,  I.  285 

OyyESTlO   VIGESIMATERTIA 

DE     PRv^DESTINATIONE, 

IN    OCTO    ARTICULOS     DIVISA. 

'Pojl  confiderationem  drcints  pro^vider.tix  agendum  efl  de prcedejlitiatione^  &  de  libro  vita . 

ET  CIRCA  PR^DESTINATIONEM  QU^RUNTUR  OCTO. 


II. 

iir. 

IV. 

V. 

VI. 

VII. 

viir. 


Utrum  Deo  conveniat  prxdeflinatio  . 

Quid  fit  prasdeftinatio:  &  utrum  ponataliquid  in  praderiinato  • 

Utrum  Deo  competat  reproba  io  aliquorum  hominum  . 

De  comparatione  prsdeflinationis  ad  eleftionem  ,  utrum  fcilicet  pra;deflinati  ellgantur. 

Utrum  meritafint  caufa  ,  vel  ratio  prsdeflinationis  ,  vcl  reprobationis,  aut  elc6lionis. 

De  certitudine  prsdeftinationis ,  utrum  fcilicet  prasdeftinati  infallibiliter  ialventur . 

Utrum  numerus  prxdeflinatorum  fit  certus  . 

Utruni  prsdeftinatio  porTit  juvaripraecibus  Sanflorum. 


ARTICULUS     I. 


Utrum  homines  pra:deftinentur  a  Deo  . 

Doilor  \.diJ}.i^o.  &  4^.  &  §lmdlib.  qf.aj}.  21. 

ad  finem  .  4.  diji.  49.  ciuttJL  2.  §.  Tertia 

conclufio  .  S.  Thom.  i.part. 

qinsjh  23.  art.  t. 


IDETUR  homfnes  a 
Ueo  haud  pifdeftfnari. 
Nam  ex  di6t\s,c/.firace- 
demi  articulo  primo,^ 
/^r;/«iy.  Regimin  i,  &  cu- 
rce  divincE  providentiiB 
omnia  fubJuntur,  ex  eo 
quod  ad  propriam  perfe- 
ttionem  ,  qux  ita  eft  in 
cujufque  finis  affequu- 
tione  ,  ordinentur  exhibitione  meiiorum  ido- 
neorum  .  Sed  hoc  fa6lo  exiftimandum  ,  eft  fuifi- 
cienter  profpeftum  eflfe  humano  generi,ut  fatis  ea 
cura  ca:;eris  otinibus  provifurFfftiitjalioquin  dete- 
rioris  conditionis  foret  homo,ac  fint  alia  ,  quihus 
rerum  un!verntascomponitur;ergo  non  aliam  cu- 
ramgerit  hominum  Deus,quam  univerfilis  pro- 
vifbris,quam  tamen  exaftiifime  fingulis  fpecierum 
omnium  individuis  confuIit,providet  peculiarem- 
que  curam  inpenditjigitur  homines  non  prs  lefti- 
nantur  ;  prout  eonominc  fignifieatur  alia  ordina- 
tiOjfeu  cura ,  &  regimen  fpeciale  ulira  univerfalis 
Reftoris  providcntiam  . 

Prsterea  ,  Si  homines  nrasdeftinarentur  a  Deo; 
igitur  aut  propter  merita  ,  &  dcmerita  iplbrum, 
aut  id  defcenderet  ex  libera  eIe<ftione  divinas  vo- 
luntatis  ,  fi  primum  ;  ergo  cum  merita  fint  ex  bo- 
no  uiii  humanx  voluntatis  ,  ab  eadem  efTetcujuf- 
que  prxdeftinatio,  &  non  a  Deo  .  Si  fecundum; 
igitur  quoniam  a  Deo  haud  omnes  prwdeftinaii 
dicuntur  ,  ip:e  efliet  acceptator  pcr.'bnarum,cujus 
oppofitum  i.eftatur  Apoftolus,  i.ad  Rom.  non  igi- 
tur  homincs  praBdeftinintur  a  Dco  . 

Prxterca  ,  Hominum  predcllinatio  fi  foret  ad- 
mittenda  ,  prcfupponcret  mediatoris  excellentif- 
fimi  msrita  ,  tanquam  capitis  :  unde  in  corporis 
membra  de!cenderentomnia  fupernaturalia  dona. 
Sed  mediatoris  merita  liitis  fuiffent  omnibus  pror- 
fus  homnibus  pr.xdtllinandis  ;  ergo  cum  non 
omnes  prxdeftinati  dicantur ,  nec  aliquis  videtur 
elle  pix  left  natus^prxfertim  cum  id  apprime  con  - 
gruat  fummx  liberalica  divine,  qux  eft  infinitc 


i  q.  %'  3« 


MsgiO 


<i;ft- 


ap.  Cw/n- 


communicabilis,  ac  proinde  aqualitcr  omnes  prae- 
deftinati  fuiffent .  tiiri.  ". 

Prxterca ,  Hominum  prxdeilinatio  aut  facta  fcm.' 
foret  ante  prxvifionem  peccati,  aut  poft  prcvifum 
peccatum.Si  prius,quam  Dei  fcientia  terminare- 
tur  ad  peccatum  futurum  ;  ergonon  videtur  con- 
gruc-e  huic  divin^  voluntatis  propofito  ,fiveeie- 
ftioni  ,  permittere  prxdeftinatos  ad  gioriam,inn- 
ci  peccatis.  Sipoft  prcvifionem  peccati  ;  igitur 
nifi  peccatum  extitiffet ,  haud  confequuti  fuiffent 
hominesadeo  ingcns  bonum  ,  uti  eft  fempiterna 
felicitas  ;  Ixtarentur  ergo  prcdeftinati  de  lapfu 
aliorum,  atque  ita  non  difpliceret  ipfisj^jut  decet 
Sanftos  ,of!enfa  Majeftatis  Divinx. 

CoNTRA  ,  CtiJHsimlt  miferettir  Detis,^  qtism 
'jult ,  indurat.Ad  Rom.  9.  mifericordiam  appel- 
lans  prgdeilinationem  ;  ohdurationem  vero,gra- 
tix  privationem  .  Sed  non  eft  intelligendum  ,  De- 
um  quemquam  indurare,quafi  adpeccandum  im- 
pellat,  fedob  hoc  indurare  dicitur  ,  quia  eorum 
non  miferetur .  Eorum  autem  non  miferetur,  qui- 
biis  gratiam  non  elTe  prxbendam  squitate  occul- 
tilTima  ,  &  ab  humanis  fenfibus  remotiffim3,judi- 
cat :  ait  Aguft  ad  Simplicianum  /ib.  i.  Eit  igitur 
Deus  prij'deftinar!S  homines,  quorum  iniferetur. 
Respondeo  dicendum,  Homines  revera  a  Deo 
prxdeftinari,   ideft  eligi,  atque  ordinari  ad  glo- 
riam  ,  &  ad  gratiam,  ut  medium  aflequendi  illam. 
Declaratio  :   Natura  rationalis  naturaliter  incli- 
natur  ad  illud  poffidendum  ,  eo  mono  quo  poflibi- 
le  eft  poffideri  ,  in  quo  fica  eft  ipfius  fumma,&  ul- 
timataperfeftio,  adeout  optinia  hxc,  ac  comple- 
ta  perfeAio  a  nullo  alioqueat  fibi  ineffe,  ac  pro- 
indecum  ab  illius  perfeclioneexciderit ,  fit  necef- 
fario  fub  maxima  imperfeftione  :  Idque  nedum   Hx:c ciedmii» 
eft  verum  in  appetitu  naturx  rationalis  ,  fed  etiam   ,_^f,1^""  ,'obS^ 
in  habentibus  qucmcunque  appetitum  ,  five  ani-   ™.niifcftata.n^ 
malem,five  etiam  naturalem,non  habcturultima-   J."  ^"  Rcm\i\ 
ta  perfcftio,  nifi  habito  co  ,  quod  tali  appetitu   ^P^jf^;/';^;  J" 
propter  fe  appetitur.  Natura  autcm  rationaiis,i;t  c.:p.i.M2ithxi 
&  intclleftualis,  nataeft  ultimatc,  &  maxiinc  per-   ^(•^^^;';'"^'"^ 
ficiineofblo,  quodfibi  eft  propter  fe  volcndum:    ''"' 
ergocum  tale  volcndum  aliudcflcnon  po(ht,quam 
fupremum,  d:  infinitum  appetirsile  :   hoccnimlb- 
lum  eftfimpliciterpropter  fe  volcndum,  cxtera 
vero  omnia  proptcr  aiiud  ,  &  propter  ultimum  fi- 
nem,qui  c!l  ipfum  fummum  appetiUile  :  igitur  na- 
ture  rationali  fblummodo  complcte  bcnc  eil,  cunl 
per  vcncrit,ac  affequuta  fucrit  fuprcmum  id  appe- 
tibilc  co  modo,  quo  id  fieripotcft:  &fecundum 
qucd  inferiora  pernciuntur  in  fupcrioribus :  non 
quafi  evadant,  tranfeantque  realiter  in  illa  ,  aut 

^pfis 


Thorfm 


QiioHliij.  q."i  \ 
Vrologl  q«  I. 


§.  M  frtmuni^ 
frincipiU',.  V. 
A^  aUud  • 


l.Hitf.4^.$.A(< 
frimum  . 


286 

i'v';s  iinpeiKcliorib'.;.";  ninerioia  formaliter  inlirc- 
leant ;  Scd  attini^cndo  ilhi  per  operationem  pro- 
priam  ,  atoue  itaponulcndo,  atqne  habendoeo 
mo"-'o,  quo;idheri  potcft  .  Nec  mirum  aliquid 
periici  in  cxtrinreco  flbi ,  quia  attins^endo  cxtrin- 
fecum  ,'&  maxim^  perfVaius,  acquirit  ulterio- 
rem  perfe6>ionem,  qiiam  pofTct  habereJnfe,  & 
ad  fe.Ultimata  igitur,  S:  fumma  perfcftio  natur.-s 
rationa!.-;  fita  cil  in  poncfTione  illius,  quod  etl 
proptcr  fo  volcndum  :  Atqui  fieri  nequit  ,  ut  na- 
tura  rationali.s,aut  quxvisrdia  creata  propriis  vi- 
libusattingat  id  appetibile  fummum  propterfe 
volcrdumrad  quod  maxim-'  inclinatur.  &  in  quo 
fitaeft  adffquara  ipfius  perfcftio,  &fclicitas,  Si- 
quidemcffi  id  objeaum  fit ,  adquod  natura  in- 
tcikclualis  maxime  inclinatur  ;  tamen  excedit 
cmrcs  vires  crcara.^;  nam  fi  vult  videtur  quidem, 
Sc  attingitur  ab  inteHeftu  (inito  :  fi  non  vult  au- 
tem  ,non  videtur ,  reqve  pofTdetur  per  operatio- 
nem  tcndentium  in  ipfum  ;  opus  efi:  er.eo  ad  hujus 
felicitatis  confequutionem  extremo  adiutorio,per 
qucd  adjuvcfur  ,  ac  diris>afurad  iinem  ,  in  qvio  efl: 
ipfius  ultimata  perfefl'o,  Sr  febcitas  ;  Hajc  autcm 
ordinatio  ad  finis  ccnfequutionem  ,&  prffparatio, 
ac  laijjitio  eorum  ,  quibus  nafura  intelle6tualis,& 
rationalis  adjuvatur,  nc  ?berret  a  fine,prtedefli- 
ratio  efl;  Iiomines  ij^Itnr  revera  nrjcderiir.antur  a 
Deo  ,  perquam  prffidcrtinationem  ,  &  ordinatio- 
rcm.propriam  ntque  ultimatam  adinifcuntur  pcr- 
fe<^tionem  ;  etfi  cnim  quamplures  ab  ro  fine  cxci- 
dant  ,  omnes  tamen  eo  fruflrari  non  decuit :  quia 
tunc  appetitus  ad  fummi  apnctibilis  pofTefTioncm 
fruftra  datus  cfiet  creatui  a;  rationaIi,fi  illo  careret 
fine  perfcftivo  fccundum  totam  fpeciem  fuam  . 

An  Argumenta.  Ad  prjmumdicendum  enti- 
bus  in  ordine  naturali  fatis,  atque  exafle  con- 
fultum  efTe  per  curam  qeneralem  Refloris  rerum 
omnium  ;  nam  quoniam  finis  corum  naturalis  non 
excedit  propriam  virium  facuhf.tem,cum  ^enera- 
li  Dci  concurfu  potefl  unumquodque  na-uraleni 
perfe(5lionem  acquirere,fitam  in  cjus  finis  afTequU' 
tione  ;  at  naturce  rationali  ultcriorem  finem  prtefi- 
xit  Dcus,ncdum  prnprias  excedcnrem  vires,  fed 
etiam  totius  naturx  creaia;;  acproinde  providen- 
tia  illa  generali,qua  omnibus  confulit,  nequit 
perduci  ad  illius  polTefrionem  ;  qu:a  etiam  ut  in- 
telligitur  providere  caufis  libeiisleges  reff  as  pro- 
ponendo,  &  cetera  adjutoria  fupernaturalia  (ub- 
miniflrando ,  qucE  fequuntur  ad  eam  voluntatem, 
qua  vuhomnes  falvos  fieri ,  non  habctur  efiicax 
ordinatio  ad  gloriam  ,  &  ad  alia  in  ordine  ad  ilB; 
nam  hrsc  voluntatis  fecundum  propofitum  eligen- 
tisllint;  iila  vero  ad  figni  voluntatein  fpeftanf; 
fiquidem  fignificat  quidtm  Deus  fe  opta-e,ae  vel- 
lequantum  efi:  cx  parte  (iii  leges  propofitas  fcr- 
vari,  mandata  adimpleri,  ac  vctita  dcniqueomit- 
ti^fed  tamen  non  vult  aliter  fe  gerere,eligentibus 
vim  ullim  inferre  ,  imo  fubinde  relinquit  homi- 
nem  in  manu  coniilii  fui  fic,  ut  facere  valeat'quic- 
quidfibi  libuerit .  Aliaergo  elcftio,  &  ordinatio 
requiritur,  ut  aliquis  fit  ad  gloriam  prarordina- 
tus  ,  adeo  ut  ab  ea  excidere  non  poifit ,  flante  ca 
piffiordinatione  .  Cum  itaquc  fubditur  ex  eo  vi- 
dcri  hominem  effe  deterioris  conditionis  ,  ac  fint 
ca;tera  ,  qus  cx  feipfis  propriam  adipifci  poffunt 
perfcftiorjem  .  Refponfio;  imo  oppofitum  debet 
inferri  ;  nam  rationalis  ,  &  intellectuaiis  natura 
propterearum  perfeftionem,  qua  pr^flant  cajte- 
ris  habent!busappetitum,ordinantur  ad  finem  ex- 
cellentirfimum  ,  earumconatum  omnem  ,  &vires 
jn  iiifimtura  excedentem  .  Hinc  quicunque  alius 
appetitus  appetit  extrinfecum  piopter  naturam, 


SummceJoannisDunsScoti. 

cij-.is  ell:  appotitus,  ideo  non  conjun^it  alicui  fim- 
plicitcr  appetibi!'ori ,  quam  fit  efie  naturri 


cujus 
efl .  At  voluntas  amat  aliquid  nobilius  fc,  &  pluf- 
quam  naruram  iilius  ,  cuiuscll ,  &  ideo  conjungit 
appctibiliori ,  &  in  fe,&  fibi ,  quam  fit  natura  ,cu- 

jilSClt. 

Ad  fecnndum  diccndum  ,  fentientes  homines 
prxdeilinari  a  Deo  propter  bona  merita  prxvifi 
docent  &  rei^ti  non  cfiTe  attribuendam  prasdeflma- 

tioiicm  ipfis  prffidiflinatis,  fed  Deo  prredeflinan-  y^^^  DoSri- 

ti ,  quippe  qui  det  &  gratiam  finc  meritis,  ex  qua,  na  de  eleaio- 

&  per  quam  funt  quEcunque  bona  opera,  &  meri-  "«  .ihquorurn 

ta  ;Sedtanienquiagratia,fides,merita,&  bonus  ^j"°"o°a'^ 

ufus  liberi  arbitrii  ,  (lint  ordinata  ad  gloriam  ,  ut  pjocedit  pro 

adfinem  ;  &  ordinate  volens  prius  vult  finem,  prjclenti  pro- 

ciuamea,  qua:  ad  illum  ordinantur  ,  non  videtur  vislentia_^  . 

-■    ,.          t      ?             ,    ,T        ■                         1-      •              J  •  N.im  111  alio 

volita  glona  pra;deftinatis  proptcr  alicujus  medn  ^,(^^,„3^^  di- 

prrevifionem  .  Et  cum  contra  arguitur  ;  quia  tunc  vin.c  difpen- 

Deus  videretur  acceptator  perfonarum  ,  quofdam  fanonis  ,  fe- 

duntaxat,  &  non  omncs  prredeflinando .  Rcfpon-  '""'J^'"^''"". 

fio;quoniam  electio  ad  gloriam  nulli  creaturarum  „,„  jnnoccn- 

cft  debita  ,  fcd  tantum  ex  fum.ma  Dci  liberalitate  tis    flatum-. 

eIigentis,neminioccurrere  poteft  juila  caufaqug-  voluit  '.°'"* 

relre  ,  cur  non  fit  prsdeftinatus.  Stat  ergo  cum  "jnc  ^  qi,i,^_, 

maxima  Dei  liberalitate  aliquos,  &  non  omnes  nullus  tepro- 
ad  gloriameffe  praEele6ios;velnon  omnibus  fqua-   borun»    er.« 

lia  bonafuifle  volita  ;  nam  ut  eft  hbcralis,  itali-  ^"'"■'"^  '  '"? 

berrime  bona,  qua;  vult,  elargitur;  Si  autem  om-  voluus  depe- 

nes  perinde  de  illis  pnrticiparent ,  videreturnon  denter  a  vo- 

fecundum  rationcm  infinitffi  Itbertatis   fe  gerere  '"ntate  crea- 

circa  omnia  alia  a  fe  ipfo  .  Neque  ulla  eft  tali  in  "^  ?°"g„  ^ 

faftoacceptio  perfbnarum;  quia  creaturce  non  perniida    eft 

amantur  a  divina  voluntate ,  quia  bonae,  fed  e  voluntas    in- 

converfo  ,  nempe  ideo  bonc ,  quia  amantBr.atque  ofoi^^lf"^"' 

,     ,        .           ^        .    .            -  ^     .     .    .             r     r.  fobjeita    age. 

ita  de  bonitate  participant;  nequit  igitur  relpectu  ^e  ,  ut    (ib 

Dei  elfe  acceptatio  perfbnaruin,  quia  nulla  eftin  libitum    fnic 

creaturis  bonitas ,  qua;  fit  fibi  ratio ,  ut  ametur  a  ^'"*^ 

Deo.  ' 


nati  , 
Sc  reprobi « 
id  eft  ,  qni 
non  eran: 
bene  ufuri  mediis  ad  falutem  collatis  ;  at  elefli  iidem  fum  iti 
utraLjuc  providentia  ;  etli  tanien  reprobi  voliti  (int  fccundaria  jo- 
tention.; ;  &  quu  non  (ietit  innocentoe  daru» ,  tainen  jnlTi  funt  in- 
f;.Tvire  eleftis  ;  &  Srsri^  illorum  pcrmittiintur  eoj  exerccre  ,  & 
ecjam  ad  tenipus  privalere  in  bouum  ipforum  eledoruin  . 


;.din. 

&  tllft. 


19.  «c 


Ad  tertium  ,  fentiendum  eft  Chriftum  effe  ca- 
put ,  &  principem  omnium  pradeftinatorum  ,  ac 
proinde  gratiaillius  omnes  volitos  fuiflTe,  ut  ef^ 
lent  miniftri,  fervi,&  fubditi  illius,&  etiam  mem- 
bra  corj  oris  myftici ,  cujus  Chriftus  eft  caput. 
Quemadmodum  ergoquorumcunque  pr^paratio, 
&.  exhibito  mediorum  ,  quibus  liberantur  quot- 
quot  liberantur  ,  de  meritis  illius  defcendit,  ita 
&  volicio  finis ,  ad  quem  illa  ordinantur  media, 
eile  videturintuitu  volitionis  ejus  ,propterquem 
voiiti  funt  iidemele(5ti  ,  isautem  finiselt  gloria 
pr^deftinatorum  .  Etquamvis  merita  pr^vifa  paf^ 
fionis  Chrifti  efle  nequiverint  ratiopricdeflinat'0- 
nis  aliorum  ;  quippe  qui  ante  paifionem  pra:vifam 
erant  ad  gloriam  prceordinati;nihiIominus  alia,  & 
poliora  Chrifto  erant  merita  peratlusdileftionis 
obje6ti  iniiniti  :  Et  (ccundum  qu3  Adamo  non 
peccantc  adveniflet  hominum  non  Redemptor, 
fed  glorificator  ;  &  fons  omnis  gratice,  &  fuperna- 
turalium  donorum,  qua:  ipfis  collata  fuiffent .  Sed 
arguebatur  :  horum  intuitu  meritorum  poterant 
juite  eligi  a  Deo  omneshomiines,ficuti  per  eadem 
gratiam  protneritam  largitus  fuiffet  .  Refpondeo,  z-did.  jo.q  1, 
fiAdamnon  peccaviflct,  Ibli  elefti  eflcnt  nati, 
atque  electi  fuiflent  intuitu  meritorum  Chrifti.  At 
quia  juftitia  originalis  non  ftetit ,  alii  infuper  na- 
i(;untur,  quibus  &  Chrifti  mcrita  glorificandis 
utique  fatis  cflent ,  fi  ipfi  elargitis  mediis  re6te  uti 

vel- 


Tcmus  l  Vars  I.  QuaJi.XXlll.  Art.  1. 

vcUcnt ;  tamen  impcdifc  ncn  pofnint   confilium 


.»•«•»• 


IfC 

Dcide  dandagloriajamprKdcftinatis  ,  etfi  pleri 
^ue  cx  [ii$  nafcantur  ex  non  eleftis  fccundum  prf- 
Irntis  providcntia:  ordinem  ;  illi  autem  extitiflcnt 
ctiamin  alterius  providentis  fyftemate  ;  in  quo 
fcilicet  innocentiam  Adam  non  perdidlfTer ;  &  io- 
li  quidcmertnt  futiiri;  quia  quodcunque  grave 
peccatum  innoccntis  flatum  evertifiet  .  Breviter 
in  utraquc  providentia  iidem  elefiinati  efTent  ; 
in  cafuquo  fnnocenti»  ftetifTet,  nullus  reprobo- 
rum  in  luc«m  editus  fuifTet,  fiis  clvftis  ^ratiam,  & 
reliqua  media  adfalutcm,  quia  (^hriflus  prome- 
ruit,  Scgloriam  pariter  videtur  promeruilTe,  flan- 
te  prlmittte  fuaB  eleftionis,  ex  qua  efl  omnium 
princeps,  &caput,  &fi  extiterit  caula  talis  ele- 
ftionis  primaria  intentiene,  juxta  quam  &  fuit 
volitus  innocentix  flatus,  pariter  &  poil  praevi- 
fumpcccatum  promeruit  gratiam  medicinalem, 
qua  fanarcntur  vufnera  inflifta  animas  ex  neccatis, 
firmo  flante  eodem  eleftionis  divins  propofito  , 
quodficuti  advenit  prsdellinationi  elcctorum,  ita 
etfi  ufFecent  ut  &  reprobi  nafcerentur ,  non  tamen 
exinde  fiiclum  cfl ,  ut  mutaretur  divins  cleftionis 
propofium.  Merita  itaque  prsvif»  pafllonis  fue- 
runt  oblata  a  Chrillo  in  fiitisfaftionem  peccati 
originalis,  &  provenientium  ab  ipfb,  ut  veritTime 
propterea  fitomnium  Redcmptor,  fed  intuitueo- 
rum  nullus  eft  eleftus  ad  gloriam ,  quia  cleftionis 
negotium  abJblutumfliit  independenter  ab  omni 
peccato ,  &  a  Chrifli  meritis  ex  pafTione  prasvifis; 
quamvisalia  ex  parte  ,  quoniam  promeruit  gra 
tiam  medicinalem,  quifque  perChrilli  merita  ab 
vulnercpeccatioriginalisfanatus  ^pofTct  fibigra 
tiam  collatam  fervare,  &  per  eam  ad  lalutem  xter- 
nam  pervenire  ;  nam  Deus  non  deflruit  muncra 
fiiz.  in  anima,  nifi  quia  ipfa  fua  mala  voluntate  de- 
merctur  ,  ut  Deus  abiiciat  eam  e  numero  amico- 
rum  ruomm . 

Ad  quartum  refj^ondeo  exdiftis,  videri  prsede- 
ftinationemfaftam  cfTe  ante  prasvifionem  peccati, 
&quidem  intuitumeritorum  Chrifti  ,qui  in  Mun- 
dum  venjfTet ,  etiam  nullo  exitlcnte  peccato  .  Et 
cum  contra  arguitur,quia  id  minuscongruere  vi- 
deturordinationi  eleftionis  divinae  ;  permittere 
rimirum  eleftos  ad  gloriam  infici  peccatis  .  Ref^ 
ponfio,  Deus  eoufque  efl;  fap  ens  ,  bonus ,  ac  om- 
ripotens,  ut  valeat  etiam  dc  malis  bona  elicere  ;  & 
ita  reverapermittit  etiamelefiosinterdum  labi  in 
peccata ,  ut  exinde  humiliorcs ,  &  cautiores  reiur- 
gentes,  alacriiis  pergant,  ac  infiftant  fervandis 
Deimandatis,  atqus  ita  tandem  adimpleatur  in 
ipfis  propofitum  divinaseleftionis  .  Nifiil  crgoeft 
hicalienum,  ac  repugnans  divinas  ordinationi , 
imo  in  tali  rerum  difjjenfatione  ,ordine ,  acprovi- 
dentia  eminentifTim^  elucent  fapientia  ,&  feonitas 
divina  .  Putantes  vcroelectionemad  gloriamfa- 
ftam  efTe  pofl  pravifumpeccatumrpatetqualiter 
noneft  ulli  latandum  de  lapfu  alieno,  cumquif^ 
que  nafcatur  filius  irs,  &exclufus  a  regno  feli- 
citatis  sEternas;  fcd  tantum  exultandum  de  infinita 
bonitate,  &  mifericordia  di  vina,  cuicomplacuit 
hos,  &  illos  i  mafTa  perditionis  liberare :  cum  om- 
nes  in  peccato  potius  derclinqui  meruiffent ,  aut 
debuifTent ,  quibus  tamcn  demeritis  non  obftanti- 
bus,  fecunduni  mifericordiam  fuam  falvos  nos 
fecit . 


287 


ARTICULUS  INCIDENS. 


Utrilim  pradeftinatio  fit  aclus  intelleftus, 
vcl  voluntatis  divin» . 

Do&or  \.diJ}./^o.J^ prout  in  margine  annotatttr  . 

S.Thom.i.p.qHxJl.^i.ttrt.x.m  fbiutione. 

Vbi  i3   Thomijla. 

VIDETUR  ad  gloriam  eleflos  prcdeftinare 
non  ad  voluntatem  ,  fcd  ad  intelltctum  di- 
vinum  pcrtinere.  Nam  pr-aedeftinatio  quadam 
pars  providentif  eft;  prout  /cilicet  ad  objetta  ter- 
minata  intelligitur  :  Sed  providcntia  eft  ratio  or- 
dinis  omnium  in  fincm  in  mente  Dei  exiftens  ,  cr- 
go  &  ratio  tranfmifTionis  creature  rationalis  in  fi- 
nem  vit^  fterne,  quieft  ipfa  prjdellinatio,  eft 
aflus  intelle6tus  divini . 

Pr^terea,  Stcundiim  Auguftinum,de  bonoper- 
fcveiantice,  cap.  14.  Prade/iitiatio  ej} prxftientiaf 
i^  prcsparatio  benejiciortim  '^ei^quibus  certijfime 
/iberantur  cjuicunnue Hberantur:  Sed  prafcientia 
ad  in-elleiftum  pertinet :  ergo  &  prgdeftinatio  eft 
formaliter  aftus  inte!!e6lus  ordinantis,  ac  difpo- 
nentismsda,  quibuselecti  finem  infailibiliter  af^ 
fequantur:  ordinare  cnim  omnia  munusintelle- 
^tas  iapientifTimicft . 

CoNfTRA,  Pcr  hoc  quod  intcllc6lus  oftendat 
volur.tati  naturam  bcatiiicabilem,  &  ordinem  om- 
neai ,  &med:a,  quibus  adglorijepofTenionem  pcr- 
veniacur,  non  intelll^itur  aliquis  praideftinatus 
ad  (^lor.am  ;  led  duntaxatgloricc  capax  :  funt  enim 
omnes  illa:  complexiones ,  &  propofitiones  ex  ea- 
rum  natura  neutrs  ,  non  habcntes  nimirum  deter- 
minatam  vtricatem,nifi  per  aftum  voluntatis,qua: 
eft  prima  regula  quorumcunqueagibilium  :  ergo 
&  praedeftinare  adglonam  crcaturam  intelleftua- 
lcm  ,  &rationa!em,  fblius  eft  voluntatis. 

Respondeo  dicendum  ,  revera  pr^deftinatio- 
nem  effe  actum  voluntatis  ,  &  non  intelleclus  ,  nifi 
concomitanter ,  qua  enus  fafta  per  voluntatem 
prjdeftinatorum  determinatione  ,  mox  intelleftui 
perfpetla  funt  ,&evidentia  voluntatis  immutabi- 
lis  reftiffiraa  decreta  .  Declaratio:  Deus,  quos 
prcdeftinat  ordinando  adgloriam,  &  gratiam  , 
non  necefTario  ,  fed  Iibere  &  contingenter  prcde- 
ftinat  :  nec  enim  aliter  fe  habet  Deus  refpei^tu 
aliorum  faflibilium,  ac  in  ordine  ad  prgdeftina- 
tionem  :  imo  pcrinde  eademque  libertatis  rationc 
refpicitomniafccundariaobjefta  extrafe  ;  potuit 
crgo  non  prfdeftinafTe,  quos  prgdeftinavit  :quem- 
admodum  potuit  non  condidiffe  ca  omnia  ,  qu» 
extra  fc  libere,  &concingenter  fecit .  Sedlibere, 
&  contingcnterfaftorum  principiumimmediatum 
eft  voluntas ,  &  non  intelleftus ,  nifi  quatcnus  eo- 
rum ,  qug  a  voluntate  liber^  proccdunt  pofTibili- 
tatem  fpeculative  oilendit .  Non  enim  di^atpra- 
ftice  ita  fieri  oportere  :quia  tunc  voluntasdiv  na  , 
aut  necefTario  eflist  conformis  diitamini  intelle- 
6lus  refpeftu  faftibilium,  aut  certd  poflet  agerc 
non  refti,  id  eft,  contra  diftamenre^tum  :  utrum- 
que  autem  eft  falfiim  :  quia  nihil  extra  fe  neceffa- 
rio  vult :  Et  quicquid  vult  ex  eo  quod  cft  voli- 
tum  ,  eft  juftum ,  &  rc<Flum :  ciim  igitur  prfdefti- 
nationis  principium  nequeat  eflc  aliud ,  quam  vo- 
luntas,  profcfio  predeftinationon  eft  formaliter 
aflus  intellcftus,  lcd  voluntatis. 

Efl  ergo  prcdcftinatio  ordo  elscfionis  per  i'olan- 
tatem  divinam  ,  alicujus  crtatitra  intelie^salis , 
'■je/  rationa/is  ad gratiam  i3 gl(jriam.\t\crdo  e/e- 
tlionis  creatur£  intelie^tia/is  ,  aut  rationa/is  ad 

g/o- 


S.  Thonuiii  . 
prafen.  jwTJT, 
art.  i. 


I.diS.jS. 


I.  <ii(i-  jj.§.r/w 

tia. 


—     I.  dift.  jl. 
^.clift.  4($.  4. 1. 


|.din.7-«';'§> 

Rcjpcndco  , 

i.ciin.  10.4.:. 
§.  DUo  . 


I.<lift.4l. $•''''• 
ttfi  aliitt  <i''>  • 


ioo(!lib.  q. 
ntm  • 


^hriam piiiicipaUterJS  ad alta  in  ordii:e  ad g/o- 
iiai»  ;  qualia  fun-  gratia ,  fides,  meriti ,  &  bonis 
ufuslibcri  arbitrij:  hec  enim  omniu  ad  illius  finis 
afiequiitioncm  ordinantur,  licet  qusdam  remo- 
tius  ,  &  qiiKdam  piopirquius  .  Quoniam  vero 
Dcus  cft  ordinatiflimc  volens ,  &  quicunque  ita 
procedit  in  volendo  prius  vultfinem,  &  exinde 
ea,  qusadfinemordinantur,quippeqiiefint  vo- 
lita  gratia  illius  ;  per  prius  efl  volita  gloria  crea- 
ture  intclk^tunli,  &  rationali,  &  per  poReriiis 
Junt  volita  quecunquc  ex  divina  iege  neceflana 
Tunt  ad  ejus  finis  afitquutionem:  ea  autem  iunt 
gratia  ,  nicrita  ,  bonus  ufus  libcri  arbitr  j  :  prin- 
cipalitcr  ergo  predcftinatio  eft  ordo  elt6tionis  ad 
gloriam  ,  &  ad  afia  Dei  beneficia  in  ordine  ad  il- 
iam :  quorum  beneficiorum  preparatio  ell  virtua- 
litervolita,  ciim  cxpiicite ,  &formaIiter iniendi- 
tur  finis  abciigente . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  rerpondeOjpofTe 
rosloqui  de  prasdeftinatione,  aut  juxta  priorem 
ejus  figr.ificationi-m  ,  aut  fecundum  polteriorem  . 
Primo  modo,  concedendum  eii,  prxdcitinatio- 
nem  tfiequandarn,  feu  fpecialilumam  Deiprovi- 
dentiam  ,  qua  curam  gerit  rationalis,  &  intelle- 
flualis  natura:,  exhibtione  idoneorum  ,  atqueef- 
ficacium  mediorum,  quibus  infallibiliter  ii ,  qui- 
bus  ita  proviuim  ed;,  afiequuntur  fintm  ,  adeout 
idprcedtilinatio  addat  ad  gcneralem  prov.dcntisB 
rationem  ,  quod  ipia  infiillibiliter  involvat  iintm, 
ad  quem  dantur  &:  mcdia  :  Iiis  enim  mcdiis  certii- 
fim^  liberantur  quicunque  libcrantur  .  Sed  juxta 
poflerioremdertriptionem,  cum  piedeftinatiofit 
principaliter  inttntio  ,  &  volitio  eflicax  finis,& 
aliorum  in  ordine  ad  iilum,  ipfa  haud  providentia 
appellanda  videtur,  nifi  virtualiter  ,  quatenus  ni- 
mirum  in  efficaci  volitione  finis  clauditur  virtua- 
lis  volitio  mcdiorum,  perqu^  tii  attinecndus  ta- 
]is  finis  .  Et  cum  fubditur  :  providentia  eil  ratio 
ordinisin  mente  Dei  e?;iflens.  Re/ponfioex  dift  s 
articulo  pritiio  qU(fft.  pr<£cedciii!  §.  Ad pritunm  ; 
providtntiam  non  efie  ordinem  fiendorum  ,  qua- 
tenus  eorum  cmnium  poflbilitas  voluntati  pcr 
intcllefium  oflenditur  :  fed  magis  ordinemab^i- 
vina  vcluntate  prgfixum:  unde  &  leges  providen- 
tiffi  exfurgunt.  Hsc  autem  oninia  pcr  le  ,  &  primo 
pendere  a  divina  voluntate,  qua:  cum  flatim  ac  ab 
intellcftu  fuerint  fcita  ,  &  apprehenla  ,  efl:  in  di- 
vina  mcnie  ratio  prov;dentitE,  id  tfl:,  novit,  atque 
uti  rcctitfima  ,  approbat  qua;cunque  voluntas  fla- 
tuit,  atque  ordinavit  circa  factibilia  ;  &  confe- 
quentcr  ttiam  pra:deftinationem  effe  rationem, 
qualiseilprovidentia  ;  idcfi;,ordo,  &  lex  ab  di- 
vina  voluntate  prafixa  ,  fecundum  quam  ordina- 
tionem  tranfmittur.tur  creaturarationales  ,  &  in- 
telleftuaies  ad  finem  eterna;  vita: ,  propterea  quod 
ipfisfit  eiTicacitcr  volitus  talis  finis  ,  5c  mcdia  in 
ordine  ad  ilium. 

Ad  letundum  refpcndeo  ,  idcm  efle  media  pre- 

parare  ,  ad  quorum  efi^icaciam  fcquatur  finis  affe- 

•  quutio  infallib;iitcr  ,  ac  tligi  pcr  voluntatem  di- 

vinamadgratiam,&gIoriam.  Sicut  ergo  ordo  ifle 

elcctionis  non  abiRtelltftu  ,  fed  a  voluntate  efl; 


Sumnt(sJoannis  DunsScoti, 

Tientia  funt  il  i  ordines  ,  Icges  ,  &  difpofitiones; 
quiautea  omnia  efllntialitcr  contingcntia  funt, 
itaillorum  immcdiatum,  &proprium  principium 
efl:  caufa  libere  ,  &  contingcntcr  operans  ,  &  cau- 
fans  ;  efl  ergo  intellettus  apprehenfivus  re6litudi- 
num  ,  ordinum  ,>^&decretorum  ,  fed  non  efTefli- 
vus  illarum;  «/5'«<^.  14.  articulo  i6.declaratum 
fuit. 


ARTICULUS      II. 

Utrum  pra:deflinatio  aliquid  ponat  in 

p'-a;deflinato  ,  feu  ,  Anfintaliqui 

effefluspradeflinationis  . 

Doc^or  I.  di/lii/cl.  41.  §.  Potefl;  aliter  dici 

2,  di/l.  20.  ifu.  2.  in  Report.  ibidem . 

^.  difl  7.  qu.  3.  in  Report.  qti.  4. 

^  dift.  19.  ^52.  in  Report. 

ibidciit.S.  Thom.  \.par. 

q.  2^.  articu/02. 

VIDETUR  priEdeflinatio  nihil  ponere  in 
prsedeftinato  .  Nam  per  hoc  quod  altquis 
cfl  prasdeflinatus  ,  ex  prasdeflinationeejus  volun- 
tas  non  efl  confirmata  in  gratia  ,  adco  uf  amplats 
rcqueat  peccare;  imo  flante  prjcdeflinatione,  prx- 
delbnatus  potefta  jullitia  declinare  ,  &  a  gratia 
excidere  ,&  in  peccatis  perfeverare  u^quead  fi- 
ncm,&  tandem  damnari  ;  igitur  prxdeflinatio  ni- 
hil  ponit  in  prccdeltinato  ;  ciim  perinde  ii  fe  ha- 
beant ,  ac  non  prxdeltinati  . 

Praeterea,  Siintuitu  prxdeflinationis  quidquam 
a  Deoimpenfum  foret  ipfis  prxdeftinatis.maxime 
id  efTet  Chrifl;i  incarnatio,  Sacramentorum  mfli- 
tutio  ,  legis  divir^ ,  &  evangelicx  promulgatio, 
vocatio,  illuminatio  per  gratiam ,  &  denique  ip^a 
juflincatio  .-  Sed  nihil  horum  intuitu  prsdeflina- 
tionis  reprxfentatum  fuit ,  &  geflum  circa  prsede- 
ftinatos  ;  ergo  ex  prcdefinatione  rihd  peculiare 
prxflitum  efl  ipfis  elef^tis.  Probatio  mmoris ;  nam 
illa  omnia  enumerata,  &  alia  ejufmodi  communii 
funt  pixdeftinatis ,  &  non  prxdeft  natis;  pro  om- 
nibus  enim  Chriflus  mortuus  ell,&  omnibus  me- 
ruit  quxcunque  dona  fupcrnaturalia  ipfisconfe- 
runtur;  &  confimiliter  Sacramenta  funt  remedia 
iiniverfalia  cunftis  omnino  communia  ,  &  ipfa  ju- 
Jtificatio  denique  interdum  a  reprobis  participa- 
tur  ;  quanquam  noR  profutura  ad  aB:ernam  falu- 
tem. 

Confirmatur,  Prgdeflinationis  decretum  ftatui- 
tur  a  divina  voluntate  eflicaci,confequente  ,  &  be- 
neplaciti:  ledilla  ,  quxdicuntur  prxdeflinationis 
eflfettus  ,  fpectant  ad  voluntatem  figni,  fecundum 
quam  vult  omnes  homines  falvos  fieri;  ac  propte- 
rea  ftatuit  leges  reftas,  ac  communia  omnibus  re- 
media  exhibuit;ergo  hxc  non  impenduntur  gratia 
prxdeflinationis  ipfis  electis. 

Prxterea,Prxdeftinatio  fi  quos  efTeftus  poneret 
in  Piedeftinatis,  ii  utique  eftectus,ut  tales  necef- 
fario  lux  caufx  unirentur  ,  &  perltarent  ftante 
caufa  ;nam  caufa,  &  effeftus  fimul  funt,  &  non 


Gajet. /;/f  fuper 
itrt  1.  vultor- 
(linem  non  ex« 
cogitatuin  ,  led 
ordinem  ftatu-. 
lUiB  in  nienie 
Dci  >  elTe  prK- 
«lettin.itionc  . 
Sc<^  fi  rcr  \<"' 
iun:atem  lui: 
it.^cutu'.  &non 
per  meBtein_. 
cur  potiusnon 
rrit  prxdeftin.i" 
tioi  ut  _a    vo 


(nam  potuitnonefle  ,  aut  alium  omnino  ftatutum      Tint  .  Std  fiante  prxdeftmatione, qui  ponuntur  il- 

fuifie  )ita  &  mcd;orum  efRcacium  prxparatio  ab      lius  cffectus  non  funt,  id  eil ,  poffunt  non  effe  ;  Si- 

eadcmlibera,  &omnipotentiflim,a  voluntatc  Dei      —'■■'-—  :.'!':—'■-  o-         •-  /-    ^.■'-  -        ■*- 

debct  prcficifci ,  dilponi ,  ac  aptari  .  Porro  Augu- 

ftinus/j/vf/t/f/.T/rt^/prxparaticni  medierumaddit: 

vel  quia  illam  prxparationem  niediorum  ,  &  ordi- 

r.um  poflibilium  li:ientia  neccffaria  prxcedit :  vel 

quia  prxfcicntia  libera  illam  conccn-.itatur  .   Etfi 

crgo  Deus  neceffario  prxfciat ,  qux  ipfe  decernit, 

ordinat,&  difponit  in  cttruitate  :  non  tamen  a  pro:- 


luntate  pende* 
re  folicitratur? 
Ut  cnini  t  ilii , 
.ici-iuii  iibi  ab 
inteiledu  cogi" 
t.iii;  quia  pei- 
li*  refpitit  po- 
tenti.ini  iibe- 
rjm  pcr  acci- 
ilens  necefla- 
riam  , 


i.ciifl.  4». 


_;.c!ift.7.q.^.  flS 
ciiil.i^. 


4.c!ift.li  q.  I.  tc, 

diQ.i.i].}. 


i.dift.'}''. 


quidem  juflificatio,&  gratia  fiinctificans  a  prxdc- 
it;inatis  amittuntur  per  mortale  peccatum  :  ergo 
hxc  non  pendent  ab  xtcrna  prxdeitinatione,ut  pf- 
fe6tusa  caufa . 

Pixterea  ,  Prxdeftinatio  fecundum  Augufti- 
num  ,  de  bono perfei'erantiis  cap,  14.  cfl  preicien- 
tia  beneficiorum  Dei  :  fed  pr.xrcientia  non  efl  in 
prxfcitis  ,  fedin  prxfcientc  :  ergo  nec  prxdeftina- 

tio 


S.Thom^  r?.tio 
hic«.  Aim*' 
//«wpro  folu- 
'ioi.e . 


Tomtis  L  Vars  l  Qucellio  XXIIL  Art  \L  289 

Ie6tu<!  prKdcllinationis  :   icJcfl; 


f.Metapli. 


4.di[l.t.q-t- 
4ilt.lf.q-I. 


tiocflin  prardeftinatis  ,  (ed  in  prxdeltinanL 

C0NTR.A,  Ad  Rom.S.  ^^'}s  autsnt pr<Siiej}iiia 
K-it^bos  (^  i'Ocai'ir  :  C5'  (/uos  'iocavitjjos  (5' JaJHfica 
i-it  :  qtios  atttem  juMificavit ,  illos  i^  g/oyificavit, 
voLncio  igitiir  ,  Scjuftihcatio  ,  &  glorilicatio  funt 
efloctus  prffideftinationis;  ha:c  i^itur  omnia  ccterna 
Dei  prKdcftinatioefficit,  acponit  inprKdcftinacis 
tempore  ftatu  o . 

RESPONDEodicendum,rcvera  prcdeftinationem 
in  genere  caufa!  finfllis  habere,  &  porro  ponere 
effectus  fuos  in  his  omnibus  ,  qui  fecundum  pro- 
pofitum  voluntatls  divina5,ideft,  voluntate  bene- 
placiti,  atque  efHcaci ,  funt  ordinati  ad  gloriam  , 
adeo  ut  ipfiusetiam  gloris  confequutio,  &  reprx- 
fentatioexequutiva  fit  effeflus  ipfius  priedeftina- 
tionis  ,  qua  principaliter  eadem  intenditur  gloria; 
&  alia  inordine  ad  illam  ;  finis  finim  in  intentione 
crt  CEufa  fui  ipfius  in  exequutione  .  Sed  juva- 
bit  per  partes  rem  declarare  ,  eflo  igitur  . 

Primum   diftum  ;  Adventus  Chrifli  in   carne 
paflibili.extitit  verifilme  prsdellinationis  efTc^tus. 
Nam  quamvis  ,  fi  Adam  datam  fibi  a  Deo  inno- 
centiam  confervafTet,  Chriftus  in  carne  venifret,& 
infuper  omnes  illi  extitilTent,  qui  nunc  elefli  funt, 
(incredibile  enim  videturadeo  ingens,&  eximium 
bonum ,  qualis  eft  Chriilus  ,  fuiflfe  a   Deo  prxde- 
ftinatum  occafione  Ad®  peccati  ;  cumtamenglo- 
ria  ,  &  gratia  ipfius  Ada:  fuerit  volita  priufquam 
prffivideretur    ipfius   peccatum  )  attamen   quia 
Adam  ab  innocent'a  excidendo, omnem  fuam  po- 
fteritatcm  culpa  obllrinxit  ;  Unde  &  Deo  ini- 
mica  nafcitur,  nequibat  Dei  propofitum  cir^a  tle- 
flos  ad  mpleri  (ecundumjuflitiK  ,  &  fapientia  in- 
finita:  leges ,  nifi   majus  ,  &  gratius  obfequium 
Trinitati  exhiberetur,  quam   illata  difpIicuifTet 
offenfa^id  autem  obfequium  folus  Chriflus  potuit 
obtuIilTe  ,  qui  ciim  sffet  plenus  grati» ,  &  verita- 
tis  ,  Deo  erat  longeacceptifTimus;  isergoob  im- 
menfam  charitatem  Dei,  &  proximi  perferendo 
acerdbifrimam  mortem  meruit ,  ut  pro  curandis 
vulneribus  peccatorum,  gratia  daretur  etiam  im- 
merentbus,  atquc  ita  fegregati  a  confbrtio  ami- 
citix  divina,  per  charitatem  Deo  unirentur  ,  ac 
per  Sacramenta  ab  ipfo  inftituta  homo  perfefte 
difponeretur,  &  prffipararetur  adgloria:  fempiter- 
nas  confequutionem,  Atqui  evidens  eic ,  ha:c  pras- 
ftari  ab  eo  minime  potuifTe  ,  nifi  in  carne  pafiibili 
nafuseffet;  ergo  propter  eleftos  prscipuc  (  pro 
quibus  &fuam  paffionem  efficaciter  obtulit,  &  ita 
fuit  acceptata  ;  )  in  carnc  mortali,  ac  injuriis  con- 
trariarum  qualitatum,  &  difconvenientium  obno- 
xia  objectorum  nafci  dignatus  eft  ;  ipfis  enim  elc- 
£i%  alioquin  acceffus  ,  &  aditus  ad  amicitiam  di- 
vinam  non  patuiffet  .  Nam  ut  variationemquoad 
modum  ex  peccato  pafTa  cft  prior  ordinatio  divi- 
ra;  Ita  lecundumalium  providentisEordinemerat 
afferenda  acgris  medela.  Si  ergo  in  carne  non  paf 
fibili  venilTct  (  quod  fucrat  futurum  Adamo  non 
peccante  (  nec  gratiam  medicinalem  attulilTet , 
ideft ,  uberiorem,  qualis,    &  quanta  necefTaria 
fuit  naturae  lapfx,  infirmas ,  ac  fauciate  ,  quia  ubi 
abundavit deUHum  ,^fuperabu>idavit  & gratia . 
>  Sccundum  diftum,  gratia,  hdcs  ,  merita  ,  & 
bonus  ufus  liberi  arbitriifiint  predcflinationisef- 
feftus.  Etenim   hsc  omnia  ordinantur  ad  confe- 
quutionem  felicitatis  atcrnas ;  ea  fiquidcm  funt, 
perquxcertifiimc   liberantur  quicunque  libcran- 
tur;    ergo  donantur  a  Deo  natur^  beatificabili 
ejulmodi  beneiicia  gratia  pra:dcfT:inationis,ac  pro- 
indc  predcftinaiio  hos  caufat,  &  ponit  effeftus  in 
pra°deflmatis. 

Tertium  diftum  ,  Mundus  ipfe  fcnfibilis  eft  cf- 
Tomus  /. 


2.  dlfi.  ?•» 

a.i  ioc  . 


volftus  propter 
prxdcftinatos  .  Dcclaratio:  Omnis  rationabilitcr 
volens  Viilt  primo  fincm,  &  fecundo  illud  ,  quod 
immediate  attingit  finem  ,&  tertio  alia  ,  quae  rc- 
motius  flint  ordinataad  ipfum  finem:  Deus  sutcai 
quamvisuno  codemquc  aftu  ,  ut  tamen  tranfit 
fuper  diverfr.  objefta  ,  eft  rationabiliffim^  ,  &  re- 
ftiflime  vclcns ;  ab  cjus  enim  voluntate  ortum 
trahi;  omnis  rcftitudo:  igitur  primijm  vult  fi- 
nem  ,  arque  in  ejus  objefli  volitione  ,  eft  actus 
fuus  perfe<ftus  ,  &  voluntas  eius  beata  .  Secundo 
vnltilla,  que  immediat^  ordinantur  in  ipfum,  pra- 
('eflinando  fcilicct  eleftos,  qui  fan^  immcciiatd  at- 
tipgunt  iplinr.  idquequafi  refieffendo  ,  volens  ni- 
mirum  a'ios  diligereohjeftum  idem  fecum  :  vo- 
lendo  autem  habere  alios  fe  diligentes  ,  elT:  velle 
illos  habere  amorem  fuum  in  fe  ipfis  ,  &  hoc  ell 
prxdeflinarc^fi  tale  bonum  fit  ipfis  volitum  in 
cxitu  ,  &  ultima  periodo  vi'e.  Tertio  vult  ca  om- 
nia^qugfunt  neceffaria  ad  attingendum  hunc  fi- 
nem  ,  fcilieet  bona  gratix  ,  &  nexr.m,  ordinemque 
beneficiorum  illorum  ,  quibus  ccrtiflime  liberan- 
tur.  Q^iiarto  den^que  vult  gratia  illorum  remotio- 
ra  queque,ncccfraria  tamen  ad  finis  afTequuticnem 
puta  hunc  mundum  fenfibilcm,  ut  ferviat  eis.Pro- 
pter  hominem  igitur  prcdeniinatum  ,  ut  volitum 
a  Deo  quafi  in  fecundo  figno  ,  quia  fine  ipfis  nec 
efTet  locus  homini  prjedeftinato ,  nec  cmnino  pof- 
fet  fubfiflcre  :  mundus  igitur  fenfibilis  ell  ^ratia 
hominis  predcftinati ,  ac  proinde  ipfe  homo  eil 
finis  mundi  (enfibil's,quod  etiam  (criptum  reliquit 
Ariftottles,  2.Phyf.  tex.  c.24. 

Quartum  dictum  ,  Tyrannorum  perfecutiones: 
&  peccafa  prxdeftinatorum  permittuntur  a  Deo 
propter  cIe<?torum  prxdcftinationem,  Declaratio, 
Tyrannus  aliam  perfcquutionem  nequit  infcrre, 
nifi  ex-^rmfecam  ,  juxta  illud  Salvatoris  ;  N-cUte 
timere  eos  ,  r/ui  occidunt  cnrpus ,  q/iaimam  autem 
v.on  pofjunt  Gccidere  .  Talis  autem  perfecutio 
extcrior  frequentercft  elcflis  materia  proficiendi 
in  virtutibus,  prscipue  in  paM'entia  :  qux  fecun- 
dum  larobum  ,  opus  perfeclum  b.th"t ;  quod  &  in 
fapRis  Msrtyribirs  mirabiHter  elucet:  imo  Eccie- 
fia  Catholica,  cfim  fundarefur  apud  diverfas 
Gentes,  ubique  ferc  a  prircipio  perfecutioneni 
pafTa  eft  :  &  ex  eo  magis  magifiiue  profccit?  igitur 
Tvrannorum  perfecurioncs  ceftcrunt  in  gloriafn 
Martyrum,  aliorumque  eleclorum  ,pronter  quos 
proinde  a  Deo  illi  fsvire,  ac  rabiem  effundere 
permlfTi  funt ,  cx  eo  enim  fiiftum  eft  ,  ut  exequu- 
tionidcmandarenirxtcrnum  decretum  depr.-cde- 
ftinatione  eleftorum;  quare  etfi  non  fucrit  perfe 
intenta  ,  ncc  volita  a  Dco  perfequutio  Tyranno- 
rum  ,  tamen  pra:vifam  ordinavit  in  profcftnm  ,  & 
gloriam  eleclorum  ,  ut  fapienrilTimum  Rectorem 
decet .  Ad  peccata  eleclorum  quod  attinet:  etfi  ca  j  dift  57 
minim^  a  prcedeftinatione  efTc  diccnda  iinr,  ut  nec 
revcra  funr  ,  aut  cffe  queunt ,  ficuti  nec  illoruin 
caufa  eft  Deus,  f^^d  voluntas  creata  dcficiens:  per- 
mitti  tamen  ;i  Deo,  ut  prxdcftinatis  cooperenf.ur 
inbonum,  eft  doiflrina  Auguftini  14.de  Civir. 
c!i]x\  i.y^udeo  Aicere  fut^erbiseffeutile  cadere  ia 
aliquod  ahrrtum,  mauifefiumque  peccotum\  unde 
fibi  difpliccant.Uem  Damafcen.lib.s.cap.ap.iPf;- 
iiiittitur  ,  inquit,  quis  quandoqtie  in  tiirpem  inci- 
dsre  aUionem  ad  cmendationem  deterioris  dsfe- 
Ihi.s.Woc  autem  amplius  deciaratur;  quia,ut  figni- 
ficavimus  in  fecundo  dj&o,S:  mcrita,&  bonus  ufus 
liberi  arbitrii  ,  omnino  connumerand.j  funt  inter 
cffectusprxdeftinationis  .  Etfi  enim  Deus  volue- 
rit  gloriam  cleflis  independenter  a  quibufyis  eo- 
rumoperibusbonis,  quia  tamen  gloriofius  eft  il- 
O  o  lani 


I  dift-47' 


l.diQ.y.q-  r. 


0»o<^'ibet  t] 


Jam  con''eq!'i  ex  meritis  ,  voluit ,  (ieciL v  t  ]ue  non 
efrercprxrentandam  nifi  meritis  prx.eienubus : 
Ea  autem  merita  neceffario  prx'lipponunt  pr  nci 


Summcejoannis  DunsScoti. 


,7'.  <>.DefL    oium  liherum  ,  a  quofint  ,  adeo  ut  opus  merito- 


cundo  . 


,  dift.l}« 


X.  diH.  40. 


4dia.4(J,<3.4. 
&  q.Z. 


riumfitin  lifeera  poteftate  opcrantis,  quo  fit  ei 
jmputablc,  nt  di!>num  prxmio  ,  Teu  laude  ,  aut 
ccrte  vituperio,  fi  fecus  ac  oporterct,eIici  contm- 
gat  .Nam  cum  voluntascreata  fit  fiiapte  natura 
dcfectibilis  in  tantumutfieri  nequeat  aliqua  crea- 
turalibera,  qns  peccare  non  pofi-it  :  necefiano 
meri'a  ,  ac  re^us  arbitrii  ufus  ,;quos  effeaus  po- 
rit  prxdeOinatio   in  ckftis  ,  involvunt  mnatam 
potentiKlibcra;dcfcaibil  tatem  ,  &  aftuales   cul- 
pas,  &  defeaus  ,  non  quafi  hxc  fint  a  prsdeft.na- 
tione;  fed  quoniam  in  Rc^oris   fapientia  ftab.li- 
tum  eft  ,  finere  has  caufas  agere  propnos  motus  , 
ac  concurfum  pra^ftare  ipfis  adquscunque  manum 
porrexerint ,  feque  verferint ;  quia  ergo  praedelti- 
natio  non  fleait ,  nec  f^git  voluntatem  in  hac  par- 
te:  adeo  ut  contrarium  nequeat  ampleai ,  hinc  & 
ipfi  prardcrtinati  in  multa  labuntur  peccata,   non 
fecus  ac  qui  non  funt  praedeflinati :  non  finerentur 
autem  deaieiu^iodi  malisfe  implicari,nifi  Deus 
pofTet  de  illis  majora  bona  elicere,iiixta  Auguai- 
num  in  Efichir.  caP.%  i.  M.yus  autem  illud  bonuin 
eft  gloria  Dei  miferentis,  ac  iiberantis  eleaos  e 
malis-  er?o  ci'm  eleai  labi  permitnintur  in  pec- 
cata.ea  perm^fTiocfl  a  propofito  volumatis  divi- 
x\x,  intenden-is  faiutcm  sternam  niorum  ,  ac  qua- 
fi  per  contraria  media  fapJentifTim^  deducentis 
elcaosad  prcefixum  finem,  Cum  ergp  in  primo 
inflanti   naturcc  voluntati  divine  olTeruntur  Pc- 
trus  8c  [udasin  exiflentianatqrali  a»quales,Deus 
vuIrPe-ro  bpatitudinem  ,  circa  fudam  autem  fe 
habet  mer^  negative  ;  in  fecundo  inllanti  ,  quo 
vultPetrograuam  ,nihii  etiani  vult  ludx  ,perin- 
de  negaMVC  k  habens  ,  ut  in  primo  ;  'n  tertio  in- 
ftanti ,  ciim  vulr  permittere  Petrum  effe  de  malTa 
perditionis  five  oborigtnale  ,  fi  ve  prop^er  aaua- 
lepeccatum,  pariter  vuk  permittere   ludam  efTe 
Filiumperditionis.Et  hicquidem  eft  primns  aaus 
pofitivns,  uniformisrcfpeau   utriufquc  ,  fed  ta- 
men  ,quiajudas  nonfuit  eleaus  ad  gloriam  ,  & 
pratiam ,  ut   tini  coriungitur ,   is  invenietur  in 
morte  peccator,  &  damnabitur.  Petrus  vero  pro- 
pterea  quod  eft  donandus  fumma  ejus  perfcaio- 
ne,&  ad  eum  eft  perventurus  ftatum,  in  quo  queat 
eternumdiligere  Deumfuperomnia  ,  non  eft  re- 
linquendus  in  peccato ,  in  quod  permiffus  fuit  ca- 
dere,red  exeo  fublevandus  per  gratiam,  &cer'' 
tiffim^  ab  omnibus  malis  liberandus  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,quO' 
niam  prxJellinatio  eft  aaus  immanens  divinv'  vo- 
luntatis,  perquemcreature  rationales,  &  intel- 
leaualcs  ordmartur  ad  gloria.m,  figratiam,  ut 
£X  diais  art.  priwo,  in  incid.  patet ,  utique  is  di- 
ving  voluntatis  aaus  pro  fonnali  nihil  ponit  in 
pra;deftinato,  fed  tamen  ejus  caufa  multa  in  ele- 
ais  poni ,  fentiendumel];  ;  nempe  ea  omnia  ,  quf 
ex  Dei  ordinatione,  vel  pro  exigentia  nature  ele- 
a^  funt  neceffaria  ad  illius  linis  confequutionem  , 
cujufmodi  funt  gratia  ,  fides ,  merita  ,  ufus  bonus 
liberi  arbitrii,  &  cscra  enumerata />//&/«^/fW. 
Adfecundum  concedo,  C>hriftum  adveniffe  in 
carne  pailibili,  pafTum  effe  ,ac  Sacramenta  infti- 
tuiffe  pff  fertim  propter  ekaos ,  ut  fcilicet  per 
gratiama  fc  promeritamcurarentur  a  vulneribus 
peccatorum  ac  lanitati  reftituti  gloria  potirentur 
cceiefti,  ud  quam  fuerant  pr^ordinati.  Etcum  di- 
citur,ha:Gcmnia  ,ele6tis,  ac  non  eleais  cfTe  com- 
munia .  Rtfponfio:  Chriflum  effe  omnium  Salva- 
torem  ,acomnibus  falvandis,  ac  curandis  adve- 


niffe  ,  quantum  ell  jex  partc  fui  ,ncc  fibi  pro  redi- 
mendis  rcprob's  uu'"  voluntatem  ,  aut  menta  dc- 
fuifie;  fedquoniamhi  collatis  donis  erant  mal(i  ^-d-ft-tJ. 
ufuri ,  ncc  fervare  reaitudinem  legis  naturalis  ,  & 
fcripta; ,  ut  potuifTent ,  conaturi ,  pro  his  Chriftus 
fuam  palTionem  elficaciternon  obtulit  ,  nec  fuit 
fubinde  a  Trinitate  acceptata,fed  pro  folis  eleai.s 
Horum  ergo  gratia  Chriftus  in  carne  pafiibii  po- 
tilTimum  venit,  ac  mortuus  cft;  quamvis  veriflimc 
pro  omnibus  hominibus  dicendus  fit  moriem  op- 
petere  voluifTe;  quia  ,  utdiaum  ,eft,  per  merita, 
quxex  iTafTjoneacquifivit,  ac  Patri  pro  homini- 
bus  obtulit  ,  omnes  omnino  homines  falutem 
confcquipotuilTent  ,  fi  gratics  ipfis  collat^  obfe- 
cundare,  acjuxta  naturxlumen  vivere  voluif- 
fent. 

Ad  confirmationem,  concedo  omnes  ad  glo- 
riam  ,  &  grati.^m  pr^ordinatos  cfle  fecundum  ti- 
xum,ac  invariabile  propofitum  voluntatjs  divins, 
&  pariter  voluntatcm,  fecundum  quam  Deus  vult 
omnes  falvos  fieri,  non  fpeaare  ad  hocefHcacifli- 
mum  propofitum,  fed  tantiim  ad  figni  volunta- 
tem,cujus  funt  ieges  ,  &  prajcepta  ,  ut  diaum 
fuit  fupra  qua:j}.  Jt,.  art.  i  i.c'5'  1 2.  Et  quam  vis  hxc 
fintomnibus  communia  eleaiJ,  &  non  electis  ; 
ron  eadem  tamen  voluntate  utrifque  media  im- 
penduntur  ;  hinc  in  eleais  vim  habent  liberandi 
certiffimam  ;  in  aliis  vero  ea  virtute  deftituuntur 
ex  defectu  ,  &  maiitia  eorum  .  Sacramentis  enim 
femper  eft  eadem  efHcacia  ex  inftitutione  Chrifti, 
fed  non  fcmper  fanant,  quia  in  sgris  noninve- 
piunt  neceflar^as  recipienda;  falutis  difpofitiones. 

Ad  tertium  refpondeo,ppera  merltoria  in  acce-  4.  dil\.  »»• «. 
ptatione  divina  femper  retlnere  jus  ad  prssmium  T^'  fecttnd» , 
illispiiefixum,  etfi  interdum  habentijus  non  com- 
petat  aaioexequufivapropter  indifpofitionem,& 
fubortam  inimicitiam  inrer  hominem,  &  Deum 
per  peccatum;  eo  igitur  impedimento  fublato, 
competit ,  &  redit  aaio  fecundum  jus  antiquum  , 
quod  nunquam  fuit  extiraum  per  prf  mii  folutio- 
nem  .  Etfi  igtur  in  prcedeftinatis  per  novamcul- 
p.i  m  ccfTet  aaio  correfpondens  meri tis,  tamen  re- 
tinet  jus  ad  glnriam  ,  ciim  tale  jus  non  per  pecca- 
tum,  fedduntaxat  per  premii  fblutionem  extin- 
guatur.;  is  igirur  efreaus  confiftens  in  meritis  per 
gratiamacqu'fitis,femperfu9caufe  finali  unitur, 
necinterrumpiturperculpnm  defuper  advenien- 
tem  ,  licet  excquutio  jurisfitfufpenfa. 

Ad  quartum  dicendum,  a^um  prfdeftinandi 
clTentialiter  nonconfifterein  pr^fcientia  ,  fed  in 
ordinatione  diving  voluntatis,  ut  extitit  declara- 
tnm  articu/oprcsced.  Etfi  autem  is  a^us  voltin- 
tatis  formaliter  fitin  volente  ,  eft  tamen  caufa  , 
propter  quam  fint  multi  effeaus  in  iis,  qui  adglo' 
riam  ,  &  gratiam  ordinantur  . 

ARTICULUS     III. 

Utriim  Deus  aliquem  homincm  reprobet . 

Do?lor  I.  di/},  41./;/  Report.  ibidem.S.Thom, 
i.p.quaJl.ZT,.  art.  3. 

•^  T  IDETUR  Deus  nullum  homincm  reproba- 


re  ,  aut  reprobafle  .  Nam  Deus ,  fccundiim 
Apoftolum  2.  ad  Timoth.  cap.  2.  f^ult  omues  bo- 
nuiiesfahosfieri.,  &  ad  cognitionem  veritatis  ve- 
fiire;Sed  lioc  ipfb,quodomnes  ordinavit,  dirigit- 
que  ad  falutis  ^terng  confequutionem  per  fidei 
veritatem,  &  grati?  collationem,  omnespr^de- 
ftinavit  ,aut  prt;deftinat ;  crgo  nuUus  hominum  a 
Deo  reprobatur . 


r,din-4<5' 


Tomus  l  Vars  l  QiKeJlio  XXIIL  Art,  IIL        2  9 1 


Magift  j.dift. 
ji.  cap.  pri. 
mo. 


4  «Jit.  4?. 
«|U.  I.&  did; 
44,  q.  r.&  }, 
§.  -4d  opfoji- 
fum. 


11.  Meta« 


4.  dift.  4p. 


Pr.-ctcrea  ,  Deum  aliquem  repro^-^are  aliud  cilc 
ron  videfiir,  qiiam  eum  eiJL-crc  a  facie  /iia,  repel- 
Jere  c  con^brtio  nmicorum  (iiorum  ,  &  denique 
r.r.ilj ,  (S:  odilfe  qui  efl ,  &  dicitur  reprobatus  ;  (ed 
in  Deo  nullum  ell  odinm  ,  aut  ira  ,  ve!  pallio  ali- 
qua  confimilis  ,  cujus  inftin(5lu  ,  &  inclinatione  ita 
fcgcrat  circa  homines,  nifi  fortaflis  per  metapho- 
ram  ,  quarum  meraphorarum  ufiis  e(l  freq  lens  in 
Scripturis;  ergo  nec  aliquemreprobat ,  nifi  forte 
metaphorice . 

Praiterea,  Si  Deus  aliquem  reprobaret,  perinde 
ft  habcret,eodemque  ordine  procederet  i«  repro- 
bando,  quo  &  prsdellinat;  Sed  prgdeflmat,  id  ell, 
ordinat  ad  gloriam  ,  &gratiam  independcnter  a 
nollrisoperihus  ;  igitur  pariter  fic  rcprobaret ,  fi 
sliquem  reprobaret.  Alienum  autem  vidctura  bo- 
ritate,  &ju{litia  infinita  Dei  addicere  aliquem 
«ternis  tormentis  fine  caufa^ergo  etfi  maxime  ad- 
deceat  mifericordiam  ,  &  liberalitatem  ejus  com- 
municare  adeo  ingentia  bona  creaturis ,  atque  eas 
adgloriam  ffiternam  ordinare,  ip'"as  tamen  velle 
fubijcere  pcenis  fempiternis  finecaufa  ,  non  con- 
gruit  refiifiimo  univerfitatis  Reftori . 

Prceterea ,  Reprobato  ad  odium  voluntatis 
pertinet ,  nolentis,  &  abijcientis  a  (e  quod  non 
probat,fed  magis  reprobat ;  Sed  Deus  odio  nun 
profequitur  creaturas  fuas,  cum  lcriptum  fit:  JVi- 
hil  odij}:  eorum  ,  qux  fecijli  .  Sapien.  1 1.  ergo  ali- 
quem  reprobareilli  competere  non  poteft  . 

CoNTRA,  Matthxi  ^.%cx\h\VM  ^  iniinaliom- 
riumjudicioeos  ,  qui  a  finil1risjud;cis  conlt  tuti 
reperientur  ,  elTe  audituros  ;  dijcedite  a  me  nials- 
di&i  in  ignem  aternam ,  qui paratus  ejl  "Diabolo., 
&  j^nge/is  ejus  .  Hxc  autem  praparatio  in  a;tcr- 
nitatefafta  per  reprobationem,  ficuti  &  rcgni 
poflTeflio  prxparata  fuit  elefiis  per  prjedellinatio- 
rem;  ergo  Deus  &  hominum  &  Angelorumplu- 
rimos  reprobat. 

RESPCNDEodicendum  ,  vere,&proprie  Deum 
reprobare,  ac  reprobalTequotquot  hominum,  & 
Angelorum  in  ajternitatc  prafcivit  (latum  vias 
completuros  in  peccato  mortali ,  autetiam  origi- 
nali  ;  qui  vix  ftatus,  &tcmpusfuit  ipfis  prascis^ 
taxatum,  inquo  potuifient  gluriam  mereri ,  ac 
fempiterna  felicitate  potiri;  adcout  ex  parte  rc- 
probatorum  prsceflent  ratio,  &  caula  ,  propter 
quam  ad  ipfos  is  actus  divinus  ita  terminatur  ,  & 
non  ad  alios .  Declaratio ;  Cum  Deus  fuie  bonua- 
tis  inftinftu  condere  rerum  univerfitatem  dccre- 
vifl^ct,  in  quoconditoris  perfe6tiones,  quantum 
ieri  poterat ,  elucerent,  oportuit  in  iis  praEcipuum 
locum  habere  caufas  liberas,perquas  ut  in  velti- 
gioquodam  confpicereturinfinita  ratio  libertatis 
primi  principii  lapientiflimi.  Sed  quia  cuncba,quce 
produxit  in  gradu  finitx  perfcCtionis  debuerant 
ejje  accepiffe,  omnia  ex  (e  ipfis  ad  ulteriorem  funt 
ordinata  perfeftionem,  attingendam  per  intrin- 
ftcum  cujufque  motum ,  &  operationcm,  adco 
ut  id,  a  quo  unuinqrodque  natum  e(t  perfeftio- 
nem  accipere  ,  finis  ejusrecU  appellatur.  (>Liin 
ergo  conditoromnium  providentilfimus  illud  prg- 
cipue  intendat ,  ut  unicuique  fiia  prclletur ,  pro- 
priamque  confcquatur  perfe6lionem,pro  cujulque 
entis  natura,  &  modo  tendendi,  acquirendam  , 
alienumfuit  a  fuaprovidcntia  exa6l  ifima  caufis 
liberis  vim  aliquam  inferre,  undc  cogerentur  vel 
invitc  eo  pervenire,  quoinfinita  bonitas,  &  (a- 
pientia  rc6^toris  perventuras  cupiebat ,  &  ad  con- 
nitcndum  hortabatur  ,  &  infupcr  mcdia  opportu- 
na  ,ac  necefTaria  auxilia  ipfisexhiber(j,ac  impcn- 
deie  non  defiltebat.  Ea  igitur  omnia,per  qux  cau- 
(clibere  ad  fupernaturalcm  perfcctionem  ordinan- 
Tomtts  I, 


tur  ,nonne6'tunt,   nccfigunt  ipfas  adunam  par 

tem^  fic,  ut  aliam  nequeant  ampleai  ,imapcrinde 

ac  (1  providentia  de  his  mediis  ipfis  non  confiiluif- 

fetadutrumlbet  fefleaere,  ac  eligere  queunt  , 

ut  duohus  ultimis articulis  quxfl.pYXcedentis  exti- 

tit  declaratum.  Operari  ergo  pofllmt ,  &juxta  in- 

clinationcm  fupernaturalium  mediorum  ,  &con- 

tra  iilam  ;  fubmittcre  fe  lcgi  divirf,  &  illam  con- 

tcmnere  ,  metalquc  prcefixas  tranfgredi,  ordincm- 

que  primaria  provilbris  intentione  ftatutum  vio- 

lare;  ne  igiturin  regno  providentia:  aliquid  liceat 

temeritati,  ac  aaus  pravi   libcrarum  caufarum, 

quatenus  a  legibus  divinis  deviant ,  prorfus  iror- 

dinatidivagentur,  debuerunt  pc-Reaorem  uni- 

verfalem  cogi ,  ac  redigi  in  ordinem  aliquem  ,  ju- 

xta  fapicntia;,  acjuflitisdiaamina  ,  ac  ad  feip- 

fumordirari,  {\   fort^  inde  aliquam  nancifci  pof   qa^i. 

fent  perff  aionem.  Oui  ergo  contemnentes  divina 

mandata  indignos  fe  fecerunt  prKmiis  rcatutis,ac 

proinde  reprafentandis,  fi  legi   paruilTent  ,  inci- 

dunr  in  ordinem  alium  fecundaria  in^-entione  prs- 

fixum,quo  infcrminantur ,  ac  oppido  inirguntur 

fupplicia,  deiaisextranrgrcfllione  mardatorum 

Deiconfraftis.  Hecautem  fiunt,atque  reprffifcn- 

tanturex  ajterna  horum  reprobatione  ,  obquam 

fubdunrur  rccnis  infinitotempore  duraturis  .    Et 

interim  aliquam  tali  irordinatione  culpEperpce- 

nam  haur^unt  bonitatem,  quia  fecundum  Boetium 

4.de  Confol.Profa  4.  Ivfelicioresfunt  improbi  in- 

jujla  inipunitate  doiiati.,quam  jufla  punitione pu- 

niti .  Nam  dum  juftc  puniuntur ,  eft-bonum  refor- 

mansculpam  ,quffielt  julja  correfpondentia  poe- 

ns.   f^oniam  itaque  Deus  efl  providentiflimus 

reaoruniverfitatis,  ad  ipljm  fpe6tat ,  debetque 

eos  reprobare  ,  id  ell ,  ordinare  ad  luenda  fuppii- 

cia,   quo  f"ub  infinita  providentia  nihil  fir  inerdi- 

narum  ,  nec  aliter  ordinari  queunt  male  faaa  cau- 

farum  liherarum,   quam   rependendo  condignas 

poenas  prsreritis  culpis,  iuxta  !e<>es  :i  providentia 

fecunc'ar.ainrcntione  oiaj^ixas  ,  eo  quod  aberrarc 

malrerunra  v'a  mandarorrm  Dei,  &  renunciare 

prffimiis  per  fe  ,  &  primo  intentis,  quK  erat  Reaor 

elargiturus  vincentibus  in  ftadio  prcefl^ntis  vitas . 

QLiemadmodum   autem  parentes  Irgibus  provi- 

dcntiae  ,ordinantur  per  fe  ad  glcri.im  rcaoris,  cu- 

jus  bonitas  ,  mifericordia  ,  &  liberalitas  oflendun- 

tur  per  ea  ,  qu»  viaoribus  p^emia  largitur  ;    ita 

ignavorum,  ac  incrtium  tranfgrefiilonesin  ejufdem 

giorium  cedunt ,  quatenus  elucet  in  eisjuftitia  ,  & 

miicricordia  divina  . 

Deinde,  voluntas  creata  aliquando  peccans  de- 
meretur,  ut  Deus  eam  culpam  non  remlttat  ;  Si- 
cutidicit  Augult.fuper  Pfal.s-.  Verf.4.  Cum  punit 
Deus  peccatores,  malnmfuum  non  infert.,fed  fuis 
malis  malos  relinquit  .  Quodefle  intelligendum 
putamus  de  illa  prima  poena  ^  qux  eft  culpa  dere- 
liaa  ,fivenon  remifla  ,  veldcfertio  peccatoris  in 
tali  culpa;  quxcfta  Deo  ,  utcaufa  ncgativa,  fcili- 
cet  non  remittente ,  eo  quod  id  demereatur  prava 
voluntas;  fivequia  voluntas  fponte,  ac  volens  non 
vulta  malitia  rcfilire,  fed  magis  adhsrere  ,  fivc 
quia  ufque  ad  terminum  vie  permanfit  in  peccato 
fine  paMiitcntia  ;  clapfo  ergo  temporefihi  ad  pcc- 
nitendum  taxato  ,  ju(tS' derelinquitur  in  malo  . 
Scd  Deus  ab  xterno  novit  omnes  voluntates,  qux 
erant  derelinquendc  in  fuis  pcccatis,  u^que  adter- 
minum  viepcrhoc  ,quia  erat  concurfum  prcbitu- 
rus  omnibus  aaibus  peccaminofis  earum  pofiti  vis 
&  non  prxbiturus  negativis;igiturdebuit  omnino 
has  crcaturas  ,  que  pravitate  ,  &  malitia  u'que  ad 
vitc  exitum  deleaantur  ,  reprobafle,  acltituiffe 
eas  fub  juititicbrdincm  ,  in  quo  luerent  promcri- 
O  o  s  tas 


4.  'dil^.  4«. 


4.  ubi  fupra 
qu.4. 


I*  dift.  44. 


4.  dift.46. 
qu.  4.  i.  De 

lertio  < 


dii^.  47. 


4-dift.  4(J, 


qu. 


I.  dift.45. 


tas  pccnai  ;'quia  rcciindum  AuguRinum  1  i.iupvr 
Gene*:  cap.  24.  iVc^^  /'J/V/x  f/?  Deusul-or  ,  ^«<>;// 
aliqr-is lit  peccator  .  Siquidem  criultlitatis  cfTe  vi- 
deuuCubdere  aliquem  tormertis  ,  &.  pa;n'S  ,nul'a 
in  eo  prffiexiltente  culpa  ;  peccata  ergo  a  Dio  in 
Cternitatc  prccvila,  quatenus  comitantur  exitum 
vitx,vclftatum  viatoris  ,  extiterunt  caufa  ,&  ra- 
tio  reprobandi  ,  &  ordmandi  ad  luenda  fupplicia 
fempitcrnalibere,  &  malc  agentes  crcaturas  . 

An  Argumenta  .  Ad  primum  rcCpondco  ,  uti- 
quc  Deum  velle  omncs  homincs  falvosficri,  ac 
propterea  exhihcrc  ipfis  omnihus  media  fuflicicntia 
confequendo  ei  fini  .  Sedquia  ha;c  Dei  voluntas 
nequaquam  ell  heneplaciti ,  &  efficax  ,  fcd  fi.^ni 
duntaxat,  &antecedens,  c-fi  reipfa  media  fuffi- 
cicntia  cunftis  pra:paret  ,exhibeat ,  arque  impen  • 
dat  ,  quia  tamcn  nulla  cxinde  vis  infertur  caufis 
liberis,  ut  decet  fe  jjerere  univerfalem  reaorem 
omnium,  evenit  ut  caufre  bbcrffi  pafTim  bcncficiis 
cA-hibitis  ,  uti  recufent ,  &  magis  fequi  eli.eant  & 
fcnfitivum  appetitum,  &commodi  afFeftiones  ; 
quia  i^itur  interdum  dcmerentur  in  his  derelinqui, 
&  tan^ta  cxcitate,8:  pertinacia  pravitati  adhe^-ent, 
ut  interim  elahatur  tcmpus  ad  poeni-enditm  prafi 
xum  ,  juRiiTim^  &  reprobantur  ,  &  damnantur  . 
SuntVitur  omnes  crcaturae  liberas  de  primaria  in- 
tentione  Dei  ordinato;  ad  vitam  ,  fed  qux  v-vere 
recufaHe  comperiuntur,  has  neeefTe  e(l  ,  iu.cidere 
in  mortcm,  acper  fecundariam  di^penfationem 
providentisordinaii  ad  fubeunda  fempiterna  fup 

Ad  fecundum  refpondeo  ,  etli  m  L-eo  cne  ne- 
■  queata6lusnolendi,prout  inclmatadodium,  vel 
aliam  paflionem,  qucelocum  in  primo  habere  non 
pofTunt  ;  eft  nihlominus  in  ip'o  propria  ,  &  vera 
nolitio  ,  qua  non  vult  dare  gloi  iam  iiJ,  qui  in  exi- 
tu  vire  ,  invcniendi  funt  niali  ;  imo  vult  eos  meri- 
tasperfolvcre  pocnas,  idque  ut  in  eternitate  vo- 
luit ,  ac  faciendumjudicavit ,  ita  in  tempore  judi- 
ciaftatuta  reprefentat,  nonpcr  mctaphoram  ul- 
]am,fed  fecundum  rei  vcritatcm,  &  proprietacem; 
decretum  autemde  hisjudiciis  fepr^\'entandis  ,  eil 
rcprobatio  niaiorum  . 

Ad  tcrtium  refpondco  ex  diclis,  Deum  nemi- 
remin  eternitate  reprobafTe  ,nifi  obfinale  pcfca- 
tum ,  inquo  ilatum  via:  erat  completurus  .  Sicut 
Rex  neniinem  condemnat  ,  aut  punit,  nifi  ob  prK- 
cedentia  peccata  in  Rempublicam  comniifTa.  Ali- 
ter  i^itur  Dcus  procedt  in  reprobando  ,  acfe  ha- 
beat  in  eleftorum  pra:deftinatione.  Nam  etfi,  cum 
ofFerantur  voluntuti  divina;  Judas,&  Petrusiequa- 
Jes  in  naturalibus,non  velit  eligere  judam  adglo- 
riam  ,  &  gratiam  ,  ut  eligit  Petrum  ;  non  tamen 
tunc  }udam  pofitive  reprobat ,  fed  circa  illum  ne« 
gativcfe  habet  :  Exinde  ,  ciim  vult  permittere 
Vtrumque  effe  de  mafla  perditior.is  &  propter  ori- 
ginale  ,&  pcrfonalia  peccata  ,  quia  PctruiT!  ordi- 
navitadgloriam  ,decrevit  eidem  dare  &gratiam 
refurgcndi  a  culpa  .  Et  quoniam  alius  non  eft  ad 
cundcm  nneni  oidnatusex  eadem  intcntione  non 
dat  media  efficacia  perveniendi  ad  finem  ,  led  ta- 
men  eiargiturfuflicientia,  quibus  fi  rc6te  utcretur, 
pofTct  faivari  ;  fed  quia  ilia  ell;  alijecturus  ,  &  ma- 
le  ufurus,  demereturderelinqui  in  malo,  &  ita 
rcprobari  caufa  propria  maliticc,&  peccatorum  , 
quibus  obnoxius  e  vita  deceffurus  prpidetur  . 

Adquartum  dicendum,  Dcum  non  reprobare, 
aut  damnare  naturas,  quas  ipfe  fecit  bonas,  &  bo- 
ns  funt  ,in  quantum  funt  ;  led  reprobare  propter 
peccata,  que  invenit  ineis,  quse  ipfenon  fecit , 
nec  facere  potell; .  Etfi  igitur  diligat  omnia  ,  qu:e 
fecit :  tamen  odio  habet  iniquitatcs5&  peccatajut 


Sujjmcejoannis  Diins  Scoti . 

frcquenter  legitur  in  Scriptura  divfna  .  Ut  igitur 
Deus  inunoquoque  noflrum  amat  ,  quod  fecit,fic 
&oditquud  fecimus  ,  inquit  Augull.  homi/.  1  ic 
Jiiper  yoannem  . 


A  R  T  I  C  U  L  U  S    IV. 

Utri!imprffidefl:inatleligantur  a  Deo. 
DoTlor  \JiJl.i\o.S.Tbom.  \.p.  qii<sj}.2i.artic.a,. 


J  IDENTUR  ij  ,  qui  predeflinanfur  non  eli- 
/  gi  a  Deo:  Nam  eleftio  efl  eorum,  qu^funt 
ad  fi.iem  ;  fcd  prsdeftinatio  tft  voI;t'o  ,  qua  prx- 
deftinans  vult  finem  his  ,  quos  predelb'nat  ,  ut  di- 
ftum  fuit  articulo  primo  in  incid.  ,ergo  ciim  pre- 
dt  llinatio  non  fit  eleftio ,  nec  predeftinati  eligun- 
tur  a  Deo. 

Prreterea  ,  Eleflione  difcernuntur  elefti  a  non 
eleftis;  fl-d  per  prxdeltinationem  non  difcernun- 
tur  prxdeflinati  anon  prsdellinatis  ;  ergo  pra;de- 
flinati  non  eliguntur  a  Deo  .  Probatio  minoris  ; 
Deas  '■jult  omnes  homines fahos fieri.,  juxta  Apo- 
itoli  fententiam  ,  2.  ad  Timo.  h.  cap.  2.  ergo  omnes 
pradcftinat;  acfiibinde  prsdcflinatione  homines 
intcr  ^(^'(z  nondifcernuntur  . 

PiiBterea,  Ex  diciis  articnh  primo:  In  flatu  in- 
nocentix  foli  procdeftinatifuifTent  nati ,  adeout  fi 
innoccntiam  Adim  non  amififfet  ,  nullus  repro- 
borum  edirus  eTet  in  lucem  :  illa  ausem  extitit 
Dei  primaria  intentio,  &  providentia  fuffidifpo- 
fito;  nam  prsefens  ordo  ex  peccato  originem  tra- 
hit,a  Deo  fubinde  fecundaria  infentione  intentus  , 
in  quo  tamen  ijdem  funt  ,  &  natuntur  pracdeflina- 
ti  ,  qui  in  flaru  innocentias  fuifTen'- ;  igitiir  prsde- 
ftinati  non  'unt  t\cEi\  ev  muUis,  fed  voliti  tantiim 
a  Deo  dicendi  funt,  ficuti  voluntas  vult  finem , 
eli.eit  aotem  mediaad  ilhiii . 

Coni  Rj»  ,  Gregor.  4  Moral.cap.^^.  Si  paren- 
tem  primum  nulla  peccati  ruhip-o  corrntiiffet  ..foli 
elefli  nafcerentur  .  Ciim  ijj'tur  diferte  prajdefti- 
natos  appyllet  eleftos  ,  prffldeftinati  quoque  a 
Deo  eligunrur  . 

Responueo  dicendum  .  revera  Dcum  ,  quoj 
prccdeilinat ,  eligere  ;  Etenim  juxta  dlcta  .^articu- 
loprimo  in  incidenti  \  nomine  prasdeftinationis 
aut  intelligimus  ordinem  eleClionts  creaturae  in- 
telleftualis  ,  &  rationalis  ad  gratiam  ,  feu  ad  ob- 
tinenda  beneficia  in  et^ernitate  preparata  ,  per  qu^  , 
certifTime  gloriam  coniequantur  ;  vel  intelligimus 
ordinari  eafdcm  creaturasad  gloriam  principali- 
ter  ,  &  ad  aliainordine  ad  gloriam,  utintuitu 
finis  ens  perficiendum  per  finem  ,  ordinatur  ad 
media  neceffaria  pro  affequutione  illius  .  Is  autem 
ordo  eleflionis  libere  a  Deo  prsfixus  ,  ciim  aliter 
difponere  de  creaturis  potuifTct,  aut  etiam  omni- 
no  nonordinare  ,  aiStus  voluntatis  ipfius  efl  efi- 
gentis  hos  ,  &  non  alios  ad  gloriam  ,  &  gratiam  ; 
ergo  verifTime  prredeflinati  a  Deo  eliguntur ,  un- 
de&PauIus  i.ad  Ephef  ait ,  Elegit  nos  in  ipfo 
ante  mtindi  con fti t ut i onemivommis  eletlionis  prae- 
(^elinationem  fignificans  .  Deinde  ,  Deusaman- 
difeipfum  infinito  amore,&  reflifilmo  ,  vult  ha- 
bi  re  alios  diligentesidem  objeftum  inftnitffi  dili- 
gibilitatis  ;  ex  hoc  autem  quod  vult  alios  habere 
amorem  fuum  in  fe  ,  id  profeflo  eft  ipfbs  prwde- 
ftmare,  fi  tale  bonum  fit  ipfis  vo!itum  finaliter  ; 
nec  tamen  eft  ita  volitus  proedeftinatis  propter  ali- 
quam  bonitatem  prasfuppofitam  a6lui  diIe6tionis 
divinx;  imoomnimoda,  &  completa  ratio  eft  m 
Dei  voluntate  ,  acceptantis  hfc  ,  &  non  illa  in  ta* 
li  gradu  ,  fecundum  quem  proinde  funt  bona  ,  & 

non 


4.  dift.  49. 
qu.  1.  f.  Ref- 
pondeo.  V.Di. 
co  quodnon  . 


dift.4£* 


:.  dift.  zo. 
qa.  1. 


tubi  fuprit 


l.  diil.  lU 


J. 


Tomtis  l  Pars  L  Qm/l.  XXIIL  Art.  IV. 


J.  difl.  7.q-? 


fSJ 

non  c  convcrfb  .  Cum  itjitur  non  o  Timbus  crea- 

tiirisinteneflualibiis  ,  &  rationalibus  volita  iir.t 
ab  illi  vohintate  paria  bona  ;  imo  admodum  in- 
arqualia  ,  nedum  quoad  elTe  naturale  iplarum,  fed 
etiam  in'ordine  jjratix',  &  fupcrnaturalium  dono- 


\'.  Secundum   '""^ '  'l^'  ^^^'^  .poflerior  non  adacquatur  ,  fcu  non 
duhium  .         correfpondet  priori ,  fic  nt  perfeciiori  naturs  de- 
tur  uberior  gratia  ,  (ed  prolibito  elar^ientis;  evi- 
dens  efl:pr«de(linatos  prs  aliis  eitftos  fuiirc  ad 
^loriam  ,  Si  gratiam  iMi  confequende  neceiTariam; 
alios  vcro  non  prsdellinatos  ad  hanc  e?e6lionem 
1. dift  «.q.i»   «ternam  Dei  non  pertinuifTe  .  Denique  ,  ipla  ele- 
^.    ^d  argu.   £tio  ajquivoce  dic  tur;nam  uno  ino  'o  dicitadFlum 
menta.  voluntatis    fcquentem  plenam   apprehenfionem; 

alio  modo  a6lum  liberum  fequentem  conclufio- 
nem  rvlIoj>ifmi  praclici .  Jux^a  prio^em  acceptio- 
nem  eleflio  poteflefTe  cujufcunque,  cui  prajfup- 
ponitur  nofitia  perfefla  objecli.  Secundo  modo 
nequit  e^ectio  effe  nifi  refpeftu  illius,  ad  quod  af- 
ftquendum  efficacia  adhibet  media  ,  jiixtafyllo- 
g^fmi  praftici  diflamina  .  Etfi  autem  circa  agibi- 
lia  nuHo  dittamine  intclleftus  cgeat  prima  regu- 
la,  &  voiuntas  inobliquabilis,  fed  Ibla  oftenfio 
pofTibilitatis,  feu  non  repugnantiaeomnium  pofil- 
bilium  ;  attamen  ipfa  ex  fc  ordinat,  ftatu^t,  ac 
pf^oponit  media  opportunaconfequendo  nni,quem 
voluit  tis,  quos  ad  hahendum  amorem  fuum  ordi- 
navit ;  elegit  ergo  media  ,  quibiiscei  iffi  i  I  be- 
TJrenturquo^^quot  horum  mediorum,  S.  Dei  be- 
neficiorum  participes  futu''i  erant  ;  quivi  ad  glo- 
riam  elecli  fucant  ,feu  prsdeftinici ,  po'leaquam 
eum  finem  ipfis  non  repugna"e  prscognitum  ,  ac 
prasoflen^umfuit  volunrati  divins. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum,  quoniam  crea- 
tUrae  capaces  fuitionis  d:vins  funt  ad  finem  ,qui 
eft  omnium  caufa,ordinata:;  propter  quem  &  con- 
dits  funt ;  qua»  adepturs  perhibentur  eam  perfe- 
ftionem,  refte  dicuntur  elc61ae  prx  aliis  ,  qu.T  a 
fine  excident .  Quod  fi  eleftio  eire  dicatur  eorum 
quffi  funt  ad  finem  ,  id  eftjmediorum  ;  etfi  uno  mo- 
do  ita  accipiatur,tannen  volitiofequensperfeftam 
objefti  apprehcnfionem  ,  poteft  pariter  &  eleftio 
vocari  ;  ut  diclum  eft  iitfoliitione. 

Ad  fecundum  refpondeo,  ficuti  non  omnes  ho- 
mines  potituri  funt  sternafeiicitate  ,  ita  necom- 
nes  efle  prffideflinatos ,  feu  eleftos  adillam.  Ht 
cum  arguitur  per  locum  Apofloli  ad  TbiniotbX)\- 
cendum  ,  ex  eo  quod  Dtus  velit  omnes  homincs 
ftlvos  heri ,  non  proinde  illos  dici ,  aut  effe  pra:- 
deftinatos;  quia  efficax  eltftio  ad  gloriam  ,  qnas 
prsdeflinatioeft,  ad  Dei  voluntatem  beneplaciti 
&  confequtntemfpe£tat.  At  illa,  qua  vult  om- 
nes  falvos  ficri  ,  efl:  ejus  voluntas  antecedens, 
quafignificat,  fecupere  omnes  falvari,  &  dare 
proindeomnibus  ad  falutem  auxilia  fufficientia, 
fed  quum  plurim®s  malc  ufuros  his  beneficiis  prx- 
videat ,  compellitur  exjuftitia  ,  contra  primam 
ejus  mentem ,  ac  mifericordi|  inflinftum  ,  eos  rc- 
probare,  ac  norti  perpetuasadjudicare. 

Adtertium  refpondeo,etiamfi  illi  iidem,  elefii, 
qui  in  ftatu  innocencis  fuiffcnt ,  fint  &  in  prslen- 
ti  providentia  ,  in  qua  nafcuntur  ,  &  reprobi  ;  eos 
recte  dicendosfore  eleftos,  quamvis 'nullus  tunc 
futurus  crat  reproborum  ,  qui  modo  funt  voliti 
fccundaria  tantum  intentionc.  Nam  quoad  aftua- 
lera  exiftcntiam  eorum,  eam  habuiilent ,  uti  & 
poflident  in  pr.xfenti  fyftcmatc,  pracis^  ex  libe- 
raliiate  voluntatisdivincc,  citra  omnem  rationem 
ex  parte  ipforum  ,  qux  fit  ejus  voluntatis  detcr- 
minativa.  Liberc  crgo  funt  ele6b  pras  infinitis 
poflibilibus  ,  ad  epe  naturalc  realis  exillentia:  ,  & 
ad  fupernaturalem  ordincm  glori»  fempiteinx. 


j.dil.  j» 

0     f»tet  igi 
lur  f 


£a  cnim  voIitio,qua  ita  fiint  voliti,  aliisomnibus 
prasteritis ,  veri  ,  &  prop;  ic  electio  fuit . 

ARTICULUS     V. 

Utrum  prwfentia  meritorum  fit  caufa 
prKdeftinationis . 


Do&or  I.  ^y/?.  41.  i;t  titrocjtte  fcripto  2.  difl.  20. 

qu<f.ft.  2.  i.  dift.  7.  c/uxft.  5. ,  5^  dift.  19. 

&  12.S.  Thom.x. p.queeft.zi.art.'^. 

VIDENTUR  merita  prsfcita  ratio,&  caufa, 
cur  pratdcftinentur  illi  ,  qni  eadem  funt  lu- 
craturi,  aut  habituri.Nam  fi  adfutura  meritanon 
refpexfffet  Deus  in  prEdiftinatione  Sanctorum 
fed  fola  voluntate  hos  praideftinanet ,  illos  vero 
non  elegiflet ,  igitur  non  videretur  fummc  bonus 
quia  nec  fumme  libernlis,  fuique  communicati- 
vus .  Ex  quo  enim  nulla  ratio  ex  parte  pradefti- 
natorum  prsceffit ,  nec  prajlippofita  eft  ,  potuit 
perinde  prsdcftinafTe,  qiios  reprobavit;  cum  in 
Dci  prscientia  ,  qucE  prac 'eftinationi  prxvit, 
unus  alio  potior  nonextiterit ,  fed  omnes  omni- 
ro  asquales  . 

Piffiterea,  Deus  non  eft  acceptatorperfonarun^, 
utteftatur^.  'l^iiw.s  ^ilu.\o.  Sed  fi  nulla  caufa 
prreexiftentein  iis,  qui  aqualesin  naturalibus  of- 
feruntur  voluntati  div:nas,  alii  eliguntur  ad  glo- 
riam,  alii  deftinantur  ad  mortem  ,  ipfe  Deus  vi- 
dererur  effe  perlbnarum  acceptator  ;  quia  asqua- 
les  innatural  bus,  &  ad  finem  squaliter  ordina- 
biles,  nonacqualiter  amat ,  nec  ipfis  vult  parem 
finem  ;  ergo  epis  perlbnae  tft  arceprator,  quam 
alteri  prasfcrt ,  cum  tamen  ex  fe  non  fit  magis  al- 
teri  praeferenda  , 

Prgterea  ,  (^umPetrus,  &  Judasa:quales  in 
naturalibus ,  voliti  a  Deo  in  efte  exiftenti»,  offe- 
runtur  voluntati  divinx,  aut  utrique  vultfinem, 
ad  quem  funt  ordinabiIes,aut  alterutri  tanti!im.Si 
primum  ;  ergo  uterque  praedeftinatur  ;  Si  Petro 
vultgloriam  duntaxat,  atque  ejus  volitionis  ra- 
tio  prscis^  eft  voluntas;ergo  panterjudas  repro- 
batur,  ideft,  non  comprehenditur  fub  eo  actu, 
quoclefti  ad  gloriam  ordinantur,  non  quia  di- 
gnus  fit  damnatione  (  quum  Petrus  nullam  ex  fe 
prslcferat  notam,  cLJus  gratia  prsjuda  eligatur) 
fed  quia  ita  vulc  voluntas  divina.AIienum  autem 
vdetur  a  natura  cleraentiffimi  Reftoris  rationalis 
creaturce,aliquam  detiinare  ad  perferendu  m  eter- 
na  fupplicia  ,  nullis  priecedentibus  demeritis. 
Qi^iod  fi  propter  demerita  damnet;  ergo  e:iam  in- 
tuitu  meritorum  eligitad  gloriam. 

Prasterea  ,  Poteft  peccator  ex  naturalibuscum 
communi  influentia  confiderare  peccatum  com- 
mifTum  ,  ut  ofFenfivum  Dei ,  &  uc  contra  legem 
divinam,  &utaverfivuma  Deo,  &  induftivum 
flipplicii  :  ac  ejus  voluntas  fub  aliqua  ,  vel  multis 
ejulhiodi  rationibus  ,  peceatum  clctcftari  :eaau- 
tcm  detcftatio  peccati  ante  infufionem  gratia; ,  cft 
difpofitio  ,  five  meritum  de  congruo  ad  deletio- 
nem  peccati  mortalis  ;  igitur  initiumjuftiiicatio- 
nis  peccatoris  cft  cxrecto  ufu  liberi  arbitrii  ex 
naturalibus  fuiscum  communi  infiuentia  :  igitur 
talis  ujlis  a  Deo  prcEvifus  extitit  caula  cleftionis 
hujus:  contra  vero  rcprobationis  altcrius  ,  eo 
quod  nolucritcommifla  a  fe  pcccata  ,  ut  potuif^ 
fct  ,  detcftari  . 

Pr.-Eterca,  Paulus,  ad Ro»j.  cap.  1 1.  de  myfterio 
electionis  prKdcllinatorum  Ioquens,dicit,  Dei  ju- 
dicia  cffe  iitcouiprehettftbiHa.  Si  aucem  Dcus  nul- 
la  cauiapraiccdente  ex  partc  cleclorum  ,  hos  ad 

glo- 


4.  di(T.  14.  q. 
2  i.Dcfecun^ 
do. 

Vafquez  hic 
ob  przlente 
literam  enn- 
iiierat  Doiito. 
rcm  inter  fe- 
mipelagianoi 

Sed  cenrura , 

ex  infcitia  do. 
drias  Sceti- 
cr  proredit; 
ideo  nlhili  fa. 
cieoda  • 


294 

gloriam  ell!>eret ,  illosveronon  eligeret,  dcfa- 
cili  quistanti  myflerii  poHet  rcddere  rationem  di' 
ccndo  ,  Deum  hos  falvare  ,  cjuia  ita  efl  ei  placi- 
tiim  ;  non  cflet  ergo  hic  talis  ,  tantaqiie  profundi- 
tas  ,  ut  nulla  omnino  appareat  via  reddcndaira- 
tionis  . 

Coniirmatur  ex  Auoudino  8  ^qq.  q.  68.  Cujtis 
'VHlt{mc,\\'n')m!ferettn\i3  qttem  "ju/t  indurat :  fed 
hicc  'vo/ti/ttas  Dei  iitjttfra  effe  non  pofef :  yenit 
eitim  de  occtdtiffiDiis  meritis :  pracedit  enim  ali- 
Cjtiid  in peccatoribtis^qtio  quaniv.s  nondtim  fut  jti- 
fificati ,  digni  tameu  efficiunttir  jufificatione: 
0*  iterum  pracedit  in  aliis  peccatoribus ,  quo  di~ 
gni  funt  obfiiiatione . 

CoNTRA,  Auijuftinus  de  prasdeflinatione  fan- 

Maqin,  i.dift.  florum  A^ivv,  inquit,   quia  nosfuturos  efe  talcs 

4 1  .■_eap.  0/);.  fcii'it^nos  eleg it.fed  ut  efemus  tales per  illam  cle- 

vati,  Fiioncn/ .  Nempe  juxta  fen'entiam  Apoiloli    n. 

ad  R  om. Sic  ergo  &  in  hoc  temporc  reliquiafecun- 

dhm  c/e^Honem graticefahx  ficUfuitt.  Si  atiiem 

gratia.,jam  non  ex  operibus :  a/ioquin gratiajam 

non  eft  gratia  . 

Respondeo,  Aliqui  diflingiientcsintcropera 
bona  ,  qus  meri^oria  funt,  &  rcftam  fidcm  ,  pu- 
taverunc  diccndum  ,  etfi  bona  opt-ra  in  Dei  prae- 
fcientia  non  cxtiterint  caula  ,  &  ratio  praidcflina- 
tionis  eIc61orum  ;  iidcm  tamen  ,  qua  ciantcredi- 
turi,  caufam  prgdellinandi  fiinc.  (^uk  fententia 
vifa  cll  vera  aliquando,  &  ipfi  Auguftino  ;  dicens 
proindefuper  EpiH.  ad  'iom.  cap.  9.  Deum  pr.x- 
elegiffe  Jacobum,  propter  tidem  ,  qua  eratcrcdi- 
turus,  rcprobafTc  autem  E.au  ,  ob  intidelitaiem 
prc^itam.  Sed  hoc  retractat  idcm  Auguflinus, 
i.RetraFf.  cap.  25.  innuens  contra  fe  rationem; 
qula  &  fides  elT;  donum  Dei ,  ficut  &  alia  bona 
opera  ,  quod  teflatur  Apoflolus,  \.  ad  Corinih. 
cap.  12,  unde  &  fubdit  ;  I//ud  non  dixificmjifi- 
dem  inter  dona  Spiritus  Snn&i  connumerarefci 
•viffem.^x  tandem  conc\vLA\i,/egimus,dicente  ^po- 
fio/o  ;  Mifericordiam  confequutus  fum  ,  ut  tidelis 
efTem  .  Non  ait ,  quiafide/is  erani .  Sent iend u  m 
efl  ergo  ,  nc  hdemqnidem  eflc  piffideftinandi  ra- 
S.  Thom.  hic  tJonem  ,  fi  ca:tera  bona  opera  pravi.'a  non  fmc  ta- 
in Jolutitne .  V\s  caufa  in  ordine  ad  eleftionem.  Alii  igitur  pro 
pter  exprcflam  Apofloli  fententiam  de  Jacob  ,  & 
Efau  ,  9.  ad  Rom.  &  ea  quas  fubiicit  cxemplincan- 
do  de  figulo  ,  pro  fua  libera  voluntate  ,  ex  eadem 
omnino  materia  efformante  vala  ad  divcrfos  ufus 
&  fines  ,  putant ,  nullam  caufam  ,  &  rationem  ef- 
(equtErendam  cx  parte  creaturaruui,quod  aliqux 
clfgantur  id  gloriam  ,  aliie  vcro  fibi  reJinquantur. 
Namfola  voluntas  beneplaciti  Dei  eflratio,  qua- 
re  dc  eadcm  maffa  cqualiter  in  pnmo  parente  vi- 
tiata  ,  hi  eligantur  ad  gloriam,  alii  vero  dimittan- 
tur  in  damnationem.  Cum  enim  quicquid  ell  in 
homine  ordinans  ipfum  ad  falutem,  comprehen- 
datur  fub  cffeftu  predeflinationis  ,  etiam  ipfa 
prajparatio  ad  gratiam  ,  impofiibile  cft  adccquati 
predcflinationis  effcftus  invenire  aliquam  caufam 
ex  parte  nofcrum  ;  quamvis  alioquin  in  particula- 
ri  inconveniens  non  fit  aliquem  cfFcccum  pra;de- 
flinationis  effe  caufam  &  rationem  alterius  ;  ut 
fi  dicamus,  Deum  prasordinaffc  il-  daturum  alicui 
gloriam  ex  meritis  ,  &  elargiturum  gratiam  ,  ut 
iTierercturgloriam  ;  ctfi  igitur  nihil  ipfi/cleftis 
ifitrinfccum  fuerit  ratio  ,  &caufa  prredcflinatio- 
nis  eorum  ,  tamen  potuit  fubcffe  extrinfecam  ra- 
tioncm  ,  filtem  in  communi ,  cur  aliquj  de  eadem 
maffa  perdita  mifericorditer  liberentur  ;  alii  vcro 
relinquantur ;  Ut  fcilicct  fimplex  Dei  bonitas  ma- 
tiifeltetur  multiplicitcr,  &  fimul  in  rebus  diveifis. 
Contra,exdittis,  <;rA  i.  %.Adt£rtium  ,  &  quar- 


Summce  ]oannis  Duns  Scoti . 


ttitti.  Sanftorum  pr.Tdtfb'nat'0  prreceffit  peccati 
prsvilionem  ;  nam  poflquam  innotuit  futurum  ut 
clefti  ad  gloriam  evadcrent  Deo  inimici,  utpote 
propagandicx  materia  vitiata  in  Adamo;  cxper- 
tes  proinde  nalcituri  gratic  ,&juflitia;  originalij, 
vifum  efl  Dto,  mittere  hlium  in  carne  paffibili, 
inqua,  &perquam  efficeret  opus  humans  re- 
demptionis  ;  promeruit  ergo  Chriflus  per  paffio- 
nem  ,  &  mortem  fiiam  eleftis  gratiam  medicina- 
lem  ,&  reconclliantem  ,undeexequutionideman- 
daretur  decretum  pra;deffinationis  ,  pcccato ,  per 
mortem  mediatoris  e  medio  fublato  ;  non  fuit  er- 
go  prffideftinationis  decretum  latum  poft  prxvi- 
fum  pcccatum,  adcout  ex  eadcm  inaffa  vitiata  ali- 
quiordinati,  feleftique  fintad  gloriam  ex  benc- 
placito  divino,reIiquisdimif]is  in  alios  fincs  ;  nifi 
quatenus  mediator  fuam  paflioncm  Patri  pro 
eleftis  fblummodoelTicaciter  obtulit ,  atque  pro 
his  tantum  fuit  cff  caciter  acccptata, etfi  fatis  alio- 
quin  erat  falvandis  omnibus  ,quibus  &  gratiam 
promcruit  fufficientem  pro  ^terna  confcquenda 
falute  .  Aliis  propreiea  videtur  aliter  fenticndum 
fic  :  Etfi  aclus  Dei  confiderati  ut  efi  ab  ipfb  ,  nul- 
la  fit  ratio,  prKteripfum  Deum  ,  qui  eft  aflus  ip- 
fius  &  efliciens  ,  &  finis  ;  tamen  ejus  ut  ordinatur 
ad  finem  ,  cfl  aliqua  ratio  in  entibus  ita  ordinatis, 
propterquam&  ordinantur,&  eliguntur.  Itaque 
in  cafu  bonus  ufus  liberi  arbitrii  prfevifiis,  &  ma- 
lus  ufus  tfc  ratio  ,  cur  aliqui  cfgantur  ,  &  aliqui 
reprobertur:  Contra  ,  ratio  hec,qu®  affignatur 
pra:dt  flinationis,non  cfr  communis  omnibus  pr^- 
deftinatis  ,  &  reprobatis  ;  nam  non  congruit  par- 
vulis  bonum  ,  vel  malum  liberi  arbitrii  ufum  ha- 
bere  ncqueuntibus;  quorum  tamen  aliquos  efle 
eleftos  confbt,  alios  vero  non  eflie  pradtflinatos, 
qui  nimirum  benrficiorum  paffionis  Chnfti  non 
fiunt  participes.  Ncque  eftaflcrendum  ,  quofdam 
ex  illis  falvari  ob  bonum  ufum  pr^vifum,  quem 
crant  habituri,fi  fupervi*iflent;quianemo  accep- 
tatur ,  vcl  damnatur  ob  merita,  vel  demerita,  qug 
fuiflfft  acquifiturus,  fi  vitK  diuturnioriscompos 
faftus  effet :  nam  tunc  adultus  meriens  in  gratia, 
nnn  premiarctur  fecundiini  ca,  que  gcflit,  fed 
pro  ratione  illorum  ,  quae  fuiffet  gefturus  .  Dein- 
de  ,  Deus  non  prasvidet  huncbene  ufurum  Iibero 
arbitrio  ,  rifiquiavult.  vel  preordinat  eundem 
^cn^  ufurum  eo  :  Nam  certa  previfio  futurorum 
continoentium  eft  ex  fbla  determinatione  volun- 
tatis  divina;,a/ ^//rf'/A  \^.art.  13.  extitit  declara. 
tum.  Oblatiscrgovoluntati  diviniE  Petro  ,  &Ju- 
da  ^qualihus,  fecundum  naturalia,  quero  ,  quare 
preordmat  Petrum  ben^  ufurum  fua  Iibertate,Ju- 
dain  vero  non  prcordinat  .•'  Ejus  differentie  non 
eft ,  ut  vivlctur  ,  ulla  ratio  ,  nifi  beneplacicnm  vo- 
luntatis  divin^  :  igitur  cum  bonus  ufiis ,  aut  ma- 
]us  ab  illius  voluntatis  pendeant  determinatione', 
prinia  ratio  predeftinationis  non  eft  quterenda, 
aut  accipienda  ex  parte  voluntatiscreata; ,  fed 
prgcis^  ex  bcneplacito  voluntatis  divinp'. 

Videtur  igitur  dicendum  ,  ex  parte  pr^deftina- 
torum  nullam  effe  querendam  pr^exiftcntem  ra- 
tionem  ipfa  predeftinatione  priorem  ,  quamvisre- 
probationis  fit  ftatuendacaufa  ex  partc  reproba- 
torum,  ut  articu/o  ^.expofitum  fuit .  Declaratio; 
Volcnsordinate  finem,&ca,  quxfuntad  finem, 
prius  vult  finem  ,  quam  aliquod  illorum  ,  qug  ad 
finem  ordinata  furit,&  gratia  ipfius  volita  ;  Cum 
igiturinteto  piocefTu,  quo  creatura  beatificabilis 
perducitur  ad  pcrfcftum  terminum  ,  finis  ultimus 
fit  beatitudo  perfefta  ,  Deus  quibus  vuk  finem,& 
ea  qug  flint  ad  ipfum  ,  primo  vultcreature  bcati- 
ficabili  finem ,  &  quafi  pofterius  vult  eidcm  ea 

omnia 


Henr.  fentCH. 

4.    .;.  14.  fusc 

refertur  dDo- 


Harc  videtur 
etiam  raci«, 
cui  ini!:tit«ir 
S.  Thon..A/V 
&  in  folutiO' 
Ke  ftaceden- 
ti . 

VidendiMay- 
ron  i.dill.41» 


Tomtis  l  Pars  l  Qticejl.  XXlll  Artic.  V, 


<\  ?.S;  4..Vrc- 
ccnr-.or-^  '^cr- 
tli^oE  i  «ed 
pra?  '«imii- 
btK  M.->f1ri- 
US       Ct.lv^^.di- 

mc  h'iic  qux- 
ftioii^m  ex- 
ptndic  ,  de« 
clar,«que  fu- 
per  i./if»/. 


omnfa  ,  cjiixfunt  intenta  ,  acvolita  _^ratia  linis. 
^"ed  gratia  ,  fidcs,  merita  ,  &:  bonus  ufus  liberi  ar- 
Mcrij,  ad  eum  lincm  funt  ordinata  ,  etfi  qu^dam 
reiTiotius  ,  &quedam  propinqujus  ;  ergo  prffide- 
ftinstis  primo  vult  Deus  beatitudinem  ,quamali- 
quod  ex  mediis  ad  illius  conlequutionem  ordina- 
tis;  &  prius  vult  eadem  media  electis  ad  gloriam, 
quam  prsvideateos  habituros  quodcunque  eo- 
rum  ;  ig^iturpropter  nullum  mediorum  prxvifum 
vult  Deusele(JiisgIoriam,etfi  eo  quod  illam,  ut 
finem  velit  quiburcunque,quorum  miferetur  ,  ve- 
lit  pariter  &  media  ,  quibus  mediantibus  vult  glo- 
riam  tanquam  prfmium  rcpcndi , 

Ad  Argi'Menta  .  Adprimum  dlcendum  ,  bo- 
nitatem  fummam  optime  cohffrere,  ac  ftarecum 
liberali  communicatione,  quamvis  hac  non  fit 
^qualis  refpcftu  omnium.  Nam  fumme  bonus  pro 
fuc  libertatis  raticne  lib^r^  fe  communicans  ,  quo 
oflendat  nulla  fe  adigi  necefTitate  ad  prgftanda 
bona  ^qu^elargitur,  fcd  libera  voluntate  ,  poteft 
duobus  ,  qui  in  naturalibus  funt  pares,  &  perinde 
ordinabilcs  ,  velle  bonum  non  cquale  .  Neque  hic 
ullainteJligiturinjuftitia  ,  cum  nullum  preconci- 
piaturdebitum  ex  partc  ipf^us  largitoris;  Unde 
ficut  citra  lefiorem  juflitif  pofTet  nullum  ordina- 
re  ad  bonum  fupernaturale  glorie  ,  &gratif,  ita 
detpfi"S  mi^ricordia  ert  ,  quod  aliquos  ad  illius 
boniconiequutionem  perducat . 

Ad  fecundum  refpordro  fic  :  quotiefcunque 
funtaliqua  duo Jeque  volibilia  ,  &  ordinabilia  ad 
«liquemfinem  ,  atque  ipfisinef^ea  ratio,  propter 
quam  ifa  funt  ordinab  Pa  ,  voluntas  prgacccptans 
unum  illorum  altcri  adillum  finem  ,pcccat  fecun- 
dum  accepti-onem  perfbnarum  ;  talis  efl  autem 
omnis  voTuntas  creata  ,  quia  refpeftu  ipfius ,  bo- 
nitasobjefti  eflratiorefte  amandi.  At  divina  vo- 
luntasnullum  bonum  ab  efrentia  inereata  diver- 
fum  amat ,  quia  ex  fe  bonum ,  fed  potius  ideo  efl 
bonum  ,  qu''a  ab  ipfa  amatur  ;  quamvis  igitur  uni 
a  fe  velit  majus  ,  aut  prectpuum  bonum  ,quam  al- 
teri,  non  efttamen  in  ipfa  acccptatio  ulla  perlb- 
narum  ,  q»ia  ex  fe  ipfis  nulla  pollent  bonitate, 
quc  'ncreatx  voluntati  fit  ratio  amandi . 

Ad  tertium  dicendum  ,  quurFi  voluniati  divinas 
offeruntur  Petrus  &  Judas  equales  in  naturali- 
bus  ,  Deum  efTicaciter  velle  ,  ac  ordinare  Petrum 
ad  gloriam  ,  non  verojudam  .  Etcum  contra  hoc 
inftatur  ;  quia  tunc  Deusjudam  damnat,  non 
quia  prfceiTerit  aI:quod  demeritum ,  fed  quoniam 
itaeiplacuit,  uti  pr^deftinat  Petrum  ,  nulb  ex 
parte  ipfius  pr^vifbmerito  .  Refponfio  :  In  primo 
figno  ,  quo  eligitur  Petrus  ,  &  nonjudas  ex  be- 
replacito  voluntatis  divine,  Judasnon  reproba- 
turpofitive,  ideft,  nondeftinatur  luendis  fuppli- 
ciispertotam  ^ternitatem  ;  idenim  (  ut  rcfte 
deducitur  )al'enumeft  a  bonitate  ,  &c!ementia 
Rcclorisuniverfitatis;  imoetfi  non  ordinet  om- 
nes  adgloriam,  attame»  non  ceffat  nmnibus  au- 
xilia  fubminiftrare  ,  quas  fatis  fint  ipfis  ad  Icgem 
obfervandam,  &  reftc  vivendum  .  Rcprobat  ergo 
Judam  fblummodo,  quum  pracvidet  ipfumdecef^ 
furum  in  peccato  mortali,  ut  articu.lotirtio  expli- 
catumfuit.  Et  ciim  tandem  concluditur  ;  igitur 
eadcm  ratione  ,  qua  afferitur  Dtum  reprobare 
Judam  ex  pravifione  }>cccati ,  concludcndum  vi- 
detur  &  Petrum  predeftinare  poft  previfioncm 
ineritorum  ipfius  .  Neganda  eft  ifta  dcdufiic, 
quia  ciim  bona  priiicipaliter  fint  jure  attribucnda 
Deo,utmaIa  noftic  voluntati  aberranti  a  regulis 
legis  divinc,  refte  flatuitur  diflimilis  procefTus 
prxdeftinationis  ,  &  rcprobationis ,  adco  ut  etfi 
jdicatur  Deus  piadeftinare  electos  ,  nullaprjfup- 


!•  clifl-  4tf  {. 
Ad  primum^ 
VidenduiMa- 
CiO.  Hiqusus 
fuper  tex.  dtt 
^■jent. 


pofita  ratione  ex  parte  ipforum  ,  qufa  id  apprimd 

congruit  bonitati  fue  ,non  tamcn  proinde  exifti- 

mandum  cft ,  eum  reprobare  ,  velleque  Judam 

damnare  fine  ulla  caufa  ex  parte  ipfius  previ^a; 

ficutinondecetjuftum  iudicem  addicerealiquem 

tormentis,nuIlisprccedtntibus  demeritis.  Quos 

ergo  Deus  pofitiv^  reprobavit,  motivo  ,  &  ratio- 

nepeccatorum,  inquibus  erant  ^  vita  abfcefrurf 

reprobavit,  &non  proutoftendebantur  parcs  in 

naturalibus  cum  eleftis  voluntati  divire  ,  &  ad 

hunc  fenfum  intelligendus  eft  loquutus  Apoflo- 

lus  ,  quum  9.  ad  Roman.  dicit  de  Jacob  ,  &  Efau 

etim  nondun!  natifuiffent^  aut  aiiqu.id  boni  egif- 

fent ,  aut  mali ,  Ht  fecundum  eleciionem  propof- 

tum  Dei  maneret^non  ex  operibm.fed  ex  z-ocante^ 

diFIumef^  quia  niajor feri^iet  minori\  Nempe 

eft  exponendus,  intellexifTedeeleflione  pofitiva, 

&  reprobatione  negativa,   propter  difta  ,  fcd  vi- 

dendus  articulus  tertius  citatus  . 

•   Ad  quartum  concedo  ^poffe  exiftentem  in  pec 

catis  illadeteftari  ex  naturalibus  cum  communi 

influentia;  intelligendocommunem  ,  fcu  genera- 

Jem  influentiam,illam  ,  quam  exhibet  Reflor  uni- 

verfitaM's  omnibus  hominibus  ,  quatenus  vult  fin- 

gulis  ,(quibus  in  fpeciyli  confulit,  providetque) 

communia  adjutoria  voluntate  antecedentiad  fa- 

Jutem  ,  quibusadjutoriisquifque  pofi^et  furiiclen- 

ter  bene  vivere  ,  &  falvari .  Ut  ergo  peccator  in- 

tell'gitur  preventus  his  adjutoriis  fufficientibus, 

poffetdeteftari  peccata  ,  &  ita  fe  difponere  ad  ju- 

ftificationem;  veruntamen  hcecomnia,  quia  ca- 

dunt  fubadarqnato  pradeftinationis  efTettu  ,  ini- 

poffibile  eft,  inde  moveri  ,  aut  prsexiftere  rat'o- 

nem   divina:  volun^-ati  prKdeftinandi  aliqurm  ex 

his,qui  fijnt  falutem  con^equufuri .  Cetcrum  fe- 

parandocrea'am  voluntatem  fubpeccatoex-ften- 

tem  a  gratia  Dei  prasveniente,nec  po^eft  refur?e- 

rc  a  peccato  ,nccfe  adgratiam  fanftificantem  di-    i-Dcfrcu»do 

fponere  per  erratorum  deteftari'-inem  ;  quia  ficuti    ^"  ■^•^ /"■'»»• 

a  gratia  Dei  eft  ,  ne  in  alia  labatur  pcccara  ,  ira 

mulro  magis  de  illius  virtute  procedit ,  ut  lircre- 

tur  a  malis  ,quibus  invoIuta,&  obligata  reperitur. 

Adquintumrefliondco  ,  judicium  proprle  eft 
conclufio  fecunf'um  le?em  ,  ut  cjm  homicida 
damnatur  morte,jUxra  legisuniverfalisdiftamen; 
refpeftu  elcftorum  ex  beneplacito  volantaris  di- 
vinffi  non  funt  judicla  ;  quia  ea  eleclio  non  fit  jux- 
ta  previa:  legis  pract'ca2  diFlamen.  Judicia  ergo 
exercentur  in  damnatione  reproborum  (ccundum 
Jeges  a  divina  fipientia  prcefixas;  &  ea  porro  funt 
infcrutabilia  ;  quia  nemo  poteft  fcire  in  quod  pcc- 
catum  Deus  vult  permittere  aliquem  ,  quantum- 
vis  juftum  ,  cadcre  ,  propter  quod  demum  renro- 
betur.  Nec  ulli  eft  creatK  menti  perfcrutabrle 
cur  alicui  detur  gratia  ad  refiir^cndum ,  alreri 
ron  detur ;  unde  Auguftinus  fuper  illud  Joan. 
^emo  venit  ad  me^nifi  ''Pater  n.eus  traxerit  euot^ 
d\c\t,guaiehunc  trnbat ,  ^  illufn  non  trshat^  ncli 
i'e//e  dijudicarc  ^fi  non  i'is  errai  e . 

Ad  Auguftini  authoritatem  dicendum  ,  xuiquc 
de  beneplacito  voluntatisoriri,ut  qucrurdam  mi- 
fereatur,  acjuftiflimf  indurariqrotquot  in  mnlitia 
indurantur  ,  idque  infuper  fieri  obcorum  ,  qui  in 
malo  obftinantur  ,  occultifTima  mcri;a,  ob  qux 
quidam  iuftifica'ione  digni  ctticluntur  ;  alii  vcro 
in  propria  malitia  derelirquuntur  .  Qui  enim 
communibus  adjutoriis  abuturtur,  juftifiam,  & 
mifericordiam  liibinde  confcmnentcs  ,  d  gni  funt 
ut  malitix,  quam  diligunt,affixirclinqujntur  ;  qui 
vcrogratia  Dci  prevenicnti  aufcultanes  in  dete- 
ftationem  commifTorum  pecca'orum  affurgunf  ,fe 
fe  ad  juftificationem  fic  di'"ponences  ,  ad  ill;'.m  per- 
venire  merentur .  ARTI- 


4-d.-ft-  M. 


dil^.  44. 


2^6 


Summce]oannis  Duns  Scoti. 


Hrc  auOo- 
ritas  nec  lo. 
ca    ct(.  ■)  ncc 

alihi       apud 

expref\e  re- 
peritur  ,  fed 
c|Ujd  iquiva- 
Jcus  tap-  lOJ. 
in^hiridit  , 
<jc  13.  de_* 
forrep-  Si 
m  fine  Hipo- 
£;nofticon  in- 
certi    Aufio- 


l.dlflt  4- 


S'd)ft.}7.q-i. 
(,.tx  primo-) 
via  • 


i-dirt  t<5. 


A  R  T  1  C  U  L  U  S     VI. 

Uttum  prxdcflinatio  fit  ccrta  . 

DcFicr  I.  <///''.  40.  //.'  utroque  fcripto  S.  Thom. 
\. p.  qtuxfi.  25.  art.  6. 

IDETUR  prxdeflinatio  efTc  omnino  incer- 
ta  .  Nani  yjpocaly.  _^.juhctur  joanncs  (cri- 
hcre  Epifccpo  Ecclcfia:  Phiiadelphia:  ;  Tene  quod 
luibes  ,  v.t  Jtcnio  accipiat  co;  a/in;/  tuaw .  Id  autcin 
non  prxciperctiir  ,  nifi  corona  ,&  prxcipuus  efle- 
€i\\s  prrcdellinationis  ponet  amitti ,  fic  ut  alius 
tundcm  promercatur.-Sed  ex  hoc  efl:  evidens  pra;- 
dcllinationcm  cfic  incertam  .  Unde  &  Auguft. 
(!e cnra pro  mortuis gc-i  eftchifjrandtoiJ  ef,mc\Vi\t , 
pro  'vifis  ,  ut  nomina  jcripta  in  libro  rsiineant  ; 
iji>itur  fieri  pottft ,  ut  pr^dclbMatorum  nomina  e 
libro  vitredcleantur,  &  damnentur  ;  ell  ergo  co- 
rum  prfedeflinafio  ircerta  . 

Pra:terea,  Pixdcflinatio  non  hnhct  conilrmare 
in£>ratia  Dei  prffidellinatum  ;  igitur  ftante  prcede- 
i^inatione,  picedeiiinatus  po!ell  peccare,  &  in 
peccato  perleverare  ,  &  tandemdami-,ari  ,  isitur 
non  fuben:  pradellinationi  infallibilis  certitudo ; 
ell:  igitur  incerta  . 

Pra:tcrea  ,  'S^i  prcedeflinatfo  foretcerta  ;  igitur 
immutahilis  efiet  :  S^cd  ex  hoc  fcaucrctur  unum 
v-ildc  abfurdum  ,  fcilicet  friiftra  latam  fuiiTe  om- 
nem  legcm  divinam  ,  nec  aliquem  effe  corrigen- 
dum,  aut  hortandum  pro  obfervantia  mandato- 
rum  Dei ,  &  conliliorum  ;  nam  ex  hoc  quod  pre- 
defiinritio  cft  certa,  &  invar  iabilis,  fi  qnis  eft  prs- 
de(linatus,qual!tercunque  vivat ,  fafvabitur  fln 
minus  damnabitur,  quemcunque  tandem  conatum 
adhibeat  ,  atque  iiicumbat  obicrvandis  divinis 
mardatis  . 

PrcEtcrea,  Si  prffide/linatio  cfTet  infi^Ilibilis  cer- 
titudinis  ,  profcclo  id  ncn  aliunde  fibi  ineilet 
quam  a  dccrcto  di  vinic  voluntatis  determinantis 
conferre  gloriam  eleftis,  independenter  ab  ufu 
libertatiscrcata:  t  fcdhocipJb  inferretur  vis  vo- 
luntaticreata::  cum  nulia  habita  ratione  ufus  ip- 
llus  ad  unam  partem  detcrniinaretur  ,  adeout  ne- 
qucat  impcdire,  autdcclinare  vim  detcrminat.o  - 
risdivinc;  ergo  certitudo  predeflinationis  cver- 
tere  vidctur  ibertatcm  crcatam  . 

CoNTRA,Si  predeftinatio  incertafit,&  muta- 
bilis  fubinde  ,  adeout  pradeitinatus  polfet  dam- 
rari  ;  igitur  id  effet  per  afium  voluntatis  creatffl 
aberrantis  a  lege  drvina;  igitur  per  actirm  volun- 
tatis  creata:  impedirctur  propofitum  voluntatis 
divire,quo  flatuit  pra^deftinatum  cfliceterna-  vita. 
donandum  :  id  autem  efl  impoffibile  ;  ergo  prcede-' 
ftinatio  efiicerta,  invariabilis,  &  infaliibilis  . '.    . 

Rurfus  ,  omne  prctcritum  cfi:  fimpliciter  neceP 
farium,  juxta  illud  Philofophi  6.  Etfeic.  cap.  ^. 
Hocfoh  pri-vaturDeus  ingenita  facere^qua  faUa 
fitnt-^  Sed  eleftorum  predellinatio  tranfivit  in 
prstcritum,  cilim  is  divinc  voluntatis  aftus  fit 
eternus  :  ergo  eft  fimpliciter  neceffluia,  ccrta,  & 
invariabilis  . 

Respo^jdeo  djcendum  ,   predertinationem  effe 
certiffimam  ,  atque  cventus  proinde   infallibilis  , 
nullam  tamen  propterca  imponere   necelljtatem 
iis  objcc"tis,  ad  qugterminatur. Dcclaratio:  Nam 
juxta  di6U  (upra,!^/;^)?/?.  ip.rt^Y.^.  quicquid  Deus 
vu!t  eificaci  voluntate  ,  ac  bcncplaciti  ,  illud  efl 
infailibiliter  futurum  ;   Ciiioicunque  autem  ipfe 
pfsdelliRat ,  cificaciter  ordinat    ad  gloriam  (uo 
tempore  rcprxfentandam  ,  ac  rctribucndam  pro 
naenlhra  meritorum  ,  quorum  eft  pricmiura ,  mer- 


De  rcriiin., 
principio  g  <f. 
n  3 2. 


ci's,  &corona  :  igitur  infaliibilitcr ,  accertifllmi 
ita  ("let ,  cum  nihl  fit ,  aut  efrc  queat,  unde  Dei 
cffica.v  propofitum  iinpcdiatur  .  Quod  veroexin- 
dc  evcntus  ejus  divina:  dctcrminationis  nen  fit  ne- 
ceffarius  refpcctu  creatc  voIuntatis,decIaratur  ex 
diftis,  cit.  quxfi.\C).an.Z.'.  quiacaufa  fuperior, 
qua  fuperior  non  deflruit  influxum  ,  &  caufalita- 
tem  caufasinferioris  ,  ut  infcrior  ell,  imo  fuo  con- 
curfu  ,&  ratione  caufiindi  ordinis  fuperioris  fir- 
mat,&  rtabilit  ,  cooperando  illi ,  opitulandoque 
fld  produftionem  cffcftus  ,  eo  modo,  quo  caufa 
inferior  nataefl  fuum  caufatum  attingere:  Deus 
autem  ut  prxfciens  ,  &  volens  efl  caufii  fuperior  ; 
ergo  ratfone  fuje  volitionis  ,  &  prgfcientit;  non 
adimitur  caufie  inferiori  libera;  modus  fibi  prq- 
prius  caufmdi  contingenter  ;  imo  per  ejus  volun- 
tatisdecreta  ,  &  prKfcientfam  eadcm  confequen-? 
tem  ,  firmatur,  atque  conflabilitur  contingentia 
in  oiiini  efTeftu  contingente  .  Qixxn  enim  caufa  fur 
perior  attemperet  fluim  concurfum  caufce  inferio- 
ri,  itaut  agere  qurat  juxta  m.oiium  fibi  connatu- 
ralem  ,  caufce  fecundf  contingenter  agenti  non 
coagetprima  fubea  ratione,qua  neccflarioimpel- 
latur  ad  fui  efTeftus  produftionem  ,  quia  is  modus 
repugnat  natura;  ipfius  .  Ut  ergo  primum  fiib  ra- 
tione  caufc  comparatiir  ad  fecundaria  agentia  , 
non  infert,  nec  inferre  poteft  fub  hac  ratione  cau- 
fis  fecnndis  neceflltatem  ;  quia  univerfalem  rerum 
proviforem  ,  &  red^lorem  decet  promovere  ,  & 
quibusconfulit,  &  ordinare  ad  ulterioretn  perfe-- 
flionem,  non  vero  adimere  ipfis  eam,  qua  pollent, 
ut  art.6..  qui£ft.priscedentis&xi\t\t  declaratum:  Si 
imponeret  autem  Deus  prasdeftinando  necefllta- 
tem  iis,  quos  elegit,  prgcipua  perfeflione  eos 
privaflet  hoc  ipfbquod  ad  perftiftionem  ordinaf^ 
fet ;  Ciim  ergo  ex  regimine  univerfalis  providen- 
tia:non  fequarur  deflitui  res  provifas  naturalibus 
virtutibus,  fed  inagis  per  media  opportuna  difpo- 
ni,  ac  ordinari  ad  acquifitioncm  iIIorum,quorum  Q.uodlib.  «ju, 
indi!>f  nt  ,  ut  ipfiscomplete  bene  fit ;  multo  minus  *'* 
id  ef?iciet  in  ipfis  prcedeflinatio  ,  quas  eflfpecialis, 
&  prccipua  curarum  ,  quas  impendit  Deus  crea- 
turislnteileftualibus  :  Quemadmodum  enim  ea, 
quibus  ell  hxc  cura  impenfa  ,  maxima  funt  fe- 
licitate  potitura  ;  ita  ea  ratione  providendi  exa« 
ftifTimc'  ,  ac  opportuniffime  aftum  cfTecum  ipfis 
fentiendum  cfi  ,  ut  nulla  propterea  in  cis  intrinfe- 
ca  vis  ,  &  perfe6tio  fit  imminuta  ,  &immutata. 
Deniqucfi  exprasdcftinationc  intelligeretur  caufis  d[ft, '//"*** 
libcris  violentia  illata,  maxime  propterca  quod 
rullus  prcedcflinatonim  perit ,  ciim  idgenuspro- 
videndi  infallibiliter  involvat  finisaffcquutionem: 
Scd  falva  caufie  fecundffi  libertate  prcedeflinatio 
eflcertiflima  ,  ac  infallibilis  eventus  ;  igitur  per 
^elefliorem  ad  gloriam  nulla  creata:  voluntati  ini- 
""'ponitur  neceflltas  .  Probatio  minoris  :  Gloria  efl 
•  afTequenda  per  merita,  pro  quorum  menfura  re- 
penditur  :  merita  autem  ideo  funt  talia  ,quia  vo- 
luntas  libere  elicit  aftus  fecundiim  affedionem 
juflitiCE,  &  gratif  inclinationem  ;  horum  autcm 
futuritio  in  etcrnitate^ecreta  fuit  a  Deo  conco- 
mitanter  cnm  voluntate  creata;  quemadmodum 
una  cum  ipfa  concurrendo  in  tempore  ,  reprefen- 
tantur;  ergo  cum  infallibili  eleftione  adgloriam 
optime  cohieret  libertas  creatx  voluntatis. 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  refpondco  cx 
ftatim  diftis  ;  qucniam  actus  n-eritorii  C  quibus 
rcdditurgloria,  utcorona  ,&p  cmium  )  ita  libe- 
rc  cliciuntur,  ut  creata  voluntas  loco  illorum  po- 
nere  queat  acius  obliquos  ,  &  demcreri ,  &  fecun- 
diim  cam  deordinationem ,  ir^,  &  ultionis  divi- 
neobjectum  fieri  ,  hortatur ,  &  monet  loanncs, 

ut 


t.cfiff.   4'.«. 

tJi     primnr,-t 

ippoT  i'fl»  . 


4.dill.  i<S-<> 


Towus  l  Pars  l  Quaftio  XXIIL  Art.  VI.         7  97 

ve!  ip'is  a,->pJicata  ;  non  er,;^o  quifqur  a  h)Ito  um 
poteft  Talvari,  nifi  pcr  obfcrvantiam  mandatorum 


|.dift>  {». 


l.iA. 


4« 


iitqiii'que  flu;]eatgr.Uia  n  Dei  conlervar?  ,  a^  ,n 
(vjnisoperibus  fe  evtrcere  ;  prsferti  n  cum  praB- 
de!linat:onis  arcanum  iu  ab  conditum  omni  crea- 
turs,  nccqaifquam  fcire  polTit ,  citra  fpecialem 
Dei  rcvelationem  ,  (e  effe  prsJwftinatum  ,  fnta^e- 
rco[X)rtet,  ut  per  bona  opcra,  *t  affiiluum  flnd^um 
virtutis  certam  nollram  vocationem  ,  &  eleftio- 
nem  faciamus  .  Necaliurl  intcliigit  Au£^u(linus  , 
cum  ait  ,orandum  pro  vivis,  ut  nomina  fcrip'a  in 
libro  retineant .  Nam  retinere  nomina  fcrip-a  , 
aliud  non  efl  ,  quam  ad  gloriam  ordinari  ;  contra 
vero  morre  Kterna  dignum  judicari  ,  &  inveniri , 
eft  ab  iila  orfinatione  per  peccatum  excidere.  Hi 
«rgohaud  afTerere  intendebant  Dei  efficavdecre- 
tum  de  danda  gloria  eleftis  efTe  mutabile;id  enim 
eft  alienum  omnino  a  vcritate.  Scd  quia  ^loria  efl 
tanquam  praimium  ,  reddenda  meritis  ,  hortabm- 
tur  ad  meritorum  acquifitionem  ,  &  ad  perfeve- 
randum  in  operibus  farft  s  ,  ut  ita  fpem  bonam 
quifqnede  fua  falute  aleret :  n.im  quoniam  con- 
ftat  malos  aBternis  fuppliciis  luendis  cfTe  deftina- 
tos,  certe  divinae  legis  culcores  confiiere  pofrunt, 
&  fperare  fc  effe  computatos  inter  illos,quiin 
fuperna  funt  felicitate  (iiblimandi . 

Ad  fecundum  refpondeo  ,  concedendo  0--!^^^- 
ftina^umpofTe  peccarc  hocipioquod  pcr  prade- 
ftinat'onem  in  gratia  non  fit  contirmatus  ,  'eu  im- 
potens  ad  peccandum  in  aftu  ,  ut  funt  Beati  .  Et 
cum  infertur;  'gitur  pofletdami  ari  ,  uti  evenirct, 
fi  in  peccato  moreretur.  Refnonfio  ;  (\  \s  in  pecca- 
to  moreretur,  non  foret  prajdellinatus  ;  \'zd  magis 
ex  prsvifione  peccati,in  quo  eratdeceflurus,  in- 
tcr  reprobos  'womputatus.  Srante  igitur  prsdefti- 
rationis  decreto  ,  impoffibile  rA\  ,  mori  in  pecca- 
to,&damnari;  tametfi  in  fen^u  (  ut  ajunt)  d;vi- 
fo  ,  concedcndum  elt ,  prjedeflinatum  pofTe  dam- 
nari:  nam  ut  confideratur  volitio  divina  ,  quare- 
rus  naturaliter  pnortranfitu  ipfius  (ijpcr  illud 
objeftum  ,  quod  elt  gloria  aterna  pra:Jc!tinato  ; 
in  illo  pr  ori  non  repugnat  fibi  efTe  oppofiti  obje- 
£ti  ;  imo  poteft  efTc  aequaliter  oppofiti  ;  'cd  non 
fimul  amborum  ,  nec  luccefrive  ,  eoquodvolun- 
tasilla  fitincapax  mutationis  ;  quia  ergo  perlbna 
eadem,  qux  ell  prasdeftinata,  potut  non  fuiffc 
prsdeflinata  ,  imo  reprobata  ,  cum  liber^  ,  &  con- 
tingenterterniinata  fit  ad  illam  voliiio  divmi ;  vn 
fen  li  divifb  ,qui  elt  prsdeflinatus  ,  potell  damna 
ri,  id  efl ,  poiuit  non  prjedeltinari ;  at  nequaquam 
in  fenfu  compofito  ,  (isu  (tante  decreto  edi'0  de 
eleftione  illius  ad  gioriam  ;  quia  Dci  voluntas  efl 
inimpedibilis  ,  &  immutabilis  ,  &  ideo  certilfimii 
infallibilis  eventus. 

Ad  tertium  efl  refponfio  ex  diftis  ad primum  . 
Nam  quia  gloria  cfl  reddenda  meritisquje  lucran- 
tur  ,  6c  accedunt  nobis  ex  obfervantia  d  vinorum 
rnandatorum ,  necefTario  efl  lata  lex  divina,  & 
utillime  hortantur  homines  ,  ut  ftuJeant  illi  pro- 
priosa^tus  conformare   :  aberrantes   ergo  rectii 
corripiuntur  ,    atque  etiam  jufte    compelluntur 
tmbulare  per  vias  reclifTimas  legum  divinarum- 
Etcum  dicitur  hoc  ipfoquod  prsdeltinatio  efl  in- 
failibilis,  electus  qualitercunque  ,  &  quomodo- 
cunque  vivat,  falvalntur,  ficuti  &damnabitur, 
fi  non  fuerit  prxdefl.natus.Rcfponfio:  t.x  eo,quod 
quis  per  viam  iniquitatis  incedit ,  nulla  habita  ra- 
tione  legis  divina: ,  exillimari  potcft,    ipfum  non 
efTe  dc  nuiner<>  elciStorum  ,  mfi  ab  malitia  convcr- 
tatjr.Fa:endiim  elt  autcm  aliijuospcffimi  vixiffe, 
&  tamen  inter  elect   s  comj  uiari  meruiffe  ,  led  ex 
vi  a;  mutation(  pergratiam  Eci;  tft  igitur  vcritas 
ca:haiica  ,  unumquemque  p:cdcliina  orumg'oria 
do.iari  per  meiita  vclpropi  is  a6l.busacquifita  , 
Tomus  /. 


D. 

Ad  quartum  dicendum,  utique  Deum  efficaci- 
tcr  velie  gloriam  eleftis  independentsr  ad  ea  om- 
nia  ,  qu  bus  mediantibus  ,  ipfa  attingitur,  ficuti 
lunt  merita  per  Chrilti  gratiam  acquifita  .  Efl  ita- 
que  ipfis  volitus  finis  prius  nafura  ,quam  fint  vo- 
lita  &  media:  attamen  quemadmodum  in  fine  in- 
clu  luntur  virtualiter  media,  ita  &  volitio  finis  eft 
virtualiter  volitio  medorum  :  med-a  autem  in- 
tendunnir  una  cum  creata  voluntate  ,  cjjus  elT: 
mereri  ;  non  elt  ergo  ejufmo  'i  v  >litio  divi.na  vim 
inferens  libertaticreats,  qui.i  etfi,  citra  p.^vifio- 
nem  ,  ufus  ejus  fit  efficaoiter  volitus  ,  &  incentus 
fibifinis,  in  hac  ipfa  tam;n  formali  voli  lone,  vir- 
tualiter  (unt  vol  ta  ined'a  ,  qnaiin  figno  pofteriori 
funt  prxdeterminata  co.ncomitanter  cum  v.olunta- 
tecreata,  &  i":!  prsvi;a  in  sternitaie  ,  in^^allibili- 
ter  futura  ,  &certifrim^  gloria  reddenda  in  tem- 
pore  illis  reprsf-ntatis ,  EfTet  ergo  tule  decretum 
prsjudiciale,  &  Icefi  vum  libertatis  crsatcc,  fi  for- 
malitcr  ,  &  virtualitcr  foret  antecedens,  id  elt,  ita. 
fieftens,  ac  determinans  voluntatem  ad  hanc  par- 
tem  ,  ut  fibi  non  fuperefTct  facultas ,  &  vis  agendi 
contta  talem  iixionem  ,  &  nulla  ratio  fubinde  ha- 
berpturufijs  ipfius  :  atcontrarium  evecire  incafu 
ex  ^icfi!  conftit. 

Ad  pnmum  inoppofitum  ,  concedo  eo  prabari 
ccrtifTrnum  eventum  prceJdt^nationis  di  vine;'^uia 
per  creatam  volintatem  imped  ri  nequit  propofi- 
tum  voluntats  di  vincE,adeo  u:  even^at  oppofitum 
e;us,  qjod  D.'us  decrevit  .  Mam  cifi  voluntas 
creara  fuis  pravis  op^rbus  demerendo  grat'am 
De' ,  accerfere  fiii  queacae:ernam  damnationem  '. 
eo  tamen  in  caiu  divina  voluntas  una  cum  ipiii 
concomitanter  determinando  illorum  actuuin  fu- 
turitionem,  ron  praeordinavit  ipfam  ad  gloriam  ; 
quia  fi  prasordmafT  t  nequaquam  illius  propofi- 
tum  fuftratiim  fuifiet  . 

Ad  aliaddicendum,veram  conclufionemdeduci 
ex^^alfa  imagina  ione,qua  im:!ginamur  actum  pif- 
deftinandi  in  prajteritum  abi-ffe  ,  cum  revera  liud 
idem  r»a;^L  iE'crn!tatis,in  quo  e(t  is  actus  'tmperfit 
prxfens.  FrsJeltinacio  itaquc  quamvis  coe-i:tite- 
rit  prx^eritis  ,  qus  tranficrunt ,  non  tamcn  ip^a 
prs^ciit ,  ut  illa;  quia  verba  diverlbrum  tempo* 
rum  d  cts  de  Deo ,  prout  veriiTimt;  competunt  C\- 
bi ,  non  confignificant  partcs  temporis  menluran- 
tis  aftum  illum  ,  fcd  confignificant  nu»c  asternita- 
tis,quafi  menfurans  illum  a£lum  ,  inquantum  co- 
exiltepj  l!is  pluribus  partibus  tem.ioris  ;  &  idco 
idcm  eft  Deum  prceJeltinare  ,  &  prxdcfiinafic  ,  & 
prxdeftmaturum  effe  ,  &  ita  contingens  unum,  fi- 
cut  aliud  ;  quandoquidem  ;;.v;/caEternitatis  ,men« 
furanseum  aftum  ,  coexiltit  omnibus  illis  . 

ARTICULUS     VI  r. 

Utrum  numerus  prxdeitinatorum  fit  certus . 

DoUor  locis  iii  niargine  citatis  S.  Thom.  \.p. 
qu<£fi.  23.  artic.  7. 


V 


IDETUR  numerus  prsdeft-natorum  nom 
(t^t  C;'rtus.  Nam  cxdictis  s:->  articulo prx- 
cedejiti infine  idem  eft  Deum  prcdcftinarc  ,  prs- 
dcftinavifie  ,ac  prxdeftlraturumefle  ;  fcd  intclli- 
gendo  Deuin  deliberarc  dc  numcro  cleftorum 
prcdeftinandorum  ,  manifeite  efteorum  numerus 
incertus  ;  Interim  cnim  poteft  ci  fieri  aliq'ia  addi- 
tio  ,  aut  detra6lio,aut  immmutio  ;  Ergo  ^\  peiin- 
P  D  dc 


].  dift»  i^.  & 
3». 


4.  dift.  4ff>q> 
4. 1»  Acidit, 


J.difl-  JJ" 


T.  Report, 
dift.44.  q.  1. 


ExMagift.   1" 
<Jirt.40cap.i. 


Magirt.  ubi 
fufrn  , 


I.  dift.  J9.  ♦• 
Vlfo  de    coit- 
tingentia  . 
l.dift.  4J- 


decll  Deiim  predeflinafTe ,  ac  predeil^n-.UuruiTi 
t{{{t  ;  non  ell:  ita  certus,  &  prcelixiis  e!e<5loriim 
nurntTus,  quin  augeri  ,  vel  imminui  qncat . 

Preterca,  Cumexoblatis  per  intelleftum  di- 
vine  volunt.iti  Angeli  omnes  ,  &  Iiomincs  fiituri  , 
tot  &  non  plures  funt  ad  gloriam  prcordinati, 
aut  id  provenit  ex  parte  ipfbrum  electorum  ,  aut 
fine  ulla  rationc  invcnta  in  ipfis,  numerus  ftatui- 
turex  bencplacito  vohintatis  divins  .  Non  pri- 
mum,  ut  ;■;/  CjHinto  artiailo  di£tuni  fiiit^igitur  tot, 
&  non  plurcs  funt  prcdcflinati  ,  quia  fic  placitum 
fuit  Dei  voluntati  :  Afqui  hcc  cum  fit  rcftitudinis 
iniinite  cuncta  propter  fe  ipfam.ploriamque  fuam 
cperatur;  igitur  qnoniam  major  Dei  gloria  ,  am- 
pliorque  mifcrationis,  &  honitatis  commendatio 
t(l  cx  majori  numeroeleftorum  ,  Is  (emner  magis, 
niagi'que  poterit  au(^eri  ex  homini^usfufuris,aut 
etiam  poiribilibuspoftdecretam  illorum  futuritio» 
nem  . 

Pieterea  ,  Deus  condi;lit  hunc  mundum  fenfi- 
bilemgratia  eleftorum  ,  ur  nempe  &  foret  locus 
eorum  ,  &  necciTaria  vi^e  fuftentRn^sinde  funne- 
ditarcntur  ;  igitur  oporter  rerum  hanc  univerfi'a- 
tem  ita  ekftis  proporr^onari ,  ^  accomm^^dari , 
ficuti  a  Sapientiflimo  ArMfice  diri?nntur,^  ordi- 
nantur  ad  iinem  ea  ,  qoe  fiint  irrenra  abipfbpro- 
pter  illum  :  Scd  Deu<;  po^eflconderealiam  rerum 
univerfitatcm  &  intenfivc,  St  cxtfnfive  hac  per- 
fcftiorcm;  ergo  pariter  in  ilb  erit  proporfio  mnn- 
Ji  fcnfibilis  adcleflos,  ut  in  ffta  ,  qncjameftfa- 
£la  .  Si  ergo  (kltcm  exrenf^ve  foret  mc!'or,  necef- 
farioplures  numero  eleftos  conrinpre  debpret  ; 
igitur  non  eflde  fafio  ita  ftatutus,  ac  dcterm-na- 
tus  electorum  numerus,  ut  ppquea^-  auffe*-!,  & 
fubinde  minui  ;  fi  inferiorem  in  perfectione  Deus 
hunc  condidifict  mundum . 

Prxterea  ,  Potefl  Dens  non  el:iro-;ri  gra^^iam  , 
quibus  largitur  ,  qua  mediante  ipfi  falutem  con- 
(equuntur  ;  Sedgratia  Dci  non  adjuvante,  utique 
non  falvantur  :  Sicuti  &  falute  non  potiuntur  ij  , 
quibus  gratia  non  datur,  &damnantur,  eoquod 
gratia  Dei  inftrufti  non  fint ;  ).'>irur  prsdedinato- 
rum  numerus  potell  &  aupcri ,  &  minui . 

CoNrRA  ,  Aagultinusde  Correctione  ,&Gra- 
tia  cap.  1 1-  In  Apucalypji ^  inqui'- ,  liicitur  ;  Tene 
quod  habes  ,  nealius  accip^at  coronam  fuam  . 
Si  alius  non  ejl  accepturus,f/ifi  ifle  perdiderit^cer- 
tns  ej}  ele^orum  numerus,id  ejl^non  potejl  augeri^ 
lief  minid . 

Respondeo  dicendum  ,  numerum  eleftorum 
ita  certum  ,  ac  prceiinitum  eflTe,  ut  nec  minui  ,  nec 
augeri  queat .  Dcclaratio:  Deum  vellcgloriam 
complurihus  ex  creaturis  intelleftualibus  ,  &  ra- 
tionalibus  ,  eft  verum  confequens  fiiturum  con- 
tingens:non  enim  neccfrario  ita  fore  decre  vit ,  fed 
per  infinitam  rationcm  libertatis,  fecundum  quam 
&  condidit  omnia  .  Atqui  Deus  diltinftifnmc  ,  & 
intuitive  attingitfuturacontingcHtia  ,  vt  art.  ij. 
q.  i4.excitit  dcclaratum  :  ergo  ita  diftin6te, clare, 
&exa6te  eflperfpcctus  divino  intellectui  nume- 
rus  eleftorum,  quemadmodum  a  voluntate  fuit 
determinatus.  Revera  autem  Dei  voluntasomnia, 
qux  facienda  ,  futurave  erant  in  tempore,  ab 
eterno  dctcrminavit :  atque  complex'onibus,  qute 
ex  fc  ipfis  erant  neutrce,  quatcnus  illi  ab  intelle- 
6tu  oiterdcbantur  ,  determinafam  veritatem  de- 
dit :  non  enim  potuit  voluiffc  aliquid  in  tempore: 
id  enim  haud  contingerc  pofietjCitra  mutationcm 
ipfius  ,  utdcclaratum  fuit  fupra  q.  19.  art.  2.  in 
^ternitate  igitur  voluit  alteram  partem  oppofito- 
rum(fimul  enim  oppofitavelle,  elt:  nihil  velle  ) 
■  in  quibuicunque  aliis  a  fe  .  Ut  ergo  voluit  omnia 


Sum7nce]oann'is  Diins  Scoti. 

f.tura,  ita  noluit  non  futura  :  prsdeflinatos  ergo 


ornncs  voluit  in  xternitate  quidcni,  fcd   tamcn  in 

tempore  bcandos.  Ciim  igitur  intelleftui  divino 

fint  per,pecta  ,  acdifiinctiirime  explorata   omnia 

futura  ,  veluti  intuitivc  cognita  :  necefiario  videt 

ac  comprehendit  numcrum  eorum,  quibus  volun- 

tas  voluit  cfficaciter  gloriam  :  &  quia  aliis  ab  ipfis 

non  fuit  pariter  volita,  eft  ita  ccrtus  priedeflinato- 

rum  numerus  ,  pra:cifus  ,  &  determinatus  ,  ut  fi- 

cuti  Dei  voluntas  impediri  nequit ,  necfruftrari  , 

quinfint  ea  omnia,  quecificaciter  fieri  vult,  ita 

ex  numero  predeflinatorum  nemo   perire  poteft  : 

&  quemadmodum  de  novo  nihil  vclle ,  aut  ilatue- 

repotefl:  id  cnim  mutationem,  &  imperIe6"tio- 

nem  aliquam  infcnct  divine  majellati  :  ita  ncc  fie- 

ri  poteft ,   ut  ci  numero  aliquid  addatur,  feu  pra- 

deftineturnon  prgdcftinatus  :  quia  tunc  quod   in 

ffiternitate  non  eratfuturum  ,  nec  notum   (iibinde    Dc  his  q.  w 

intelleftui  divino,  in  tempore  accipcretfuturitio-   an.i.dt.  cs* 

nern,  atque  ita  &  voluntas  in   novum  exiretde-   "'"'•^* 

cretum,  &  intelleftus  novam  acquireret    fcien- 

tiam:  neutrnm  autem  rll:  rcftum  ,nec  proinde  at- 

tribuendum  divina:  majellati .  Rurfum ,  ex  diiftis, 

qu(sjl.pr£cedenti  art.  2.  &  3-  Deusciim  fit  re£tor 

univcrfitatis  rerum,  curam  geritomnium  in  par- 

ticulari,  unicuiqueexaftiflTime  conflilens  ,  &  non 

magis  uni ,  q-iam  alteri ,  fed  sequah'ter  eft  illi  cura 

de  omnibus,quemadmodum  &omnibus,  &   fin- 

oulis  efl^e  dedit  :  ex  hoc  autem  ouod  condidit  om- 

nia,  quibus  exaftifiime  conlulit,  fingulis  exhi- 

hendoea,  quibuseam,  cujus  funt  capaces,  attin- 

ganr  pcrfe(5tior.em,certus  ell  apud  Sapientifiimura 

Rettoiem  numerus  fpecierum  ,  &  individuorum  , 

quibus   confulrndum,  curaque    impendenda   efl:. 

Atqui  electos  ad  gloriam  peculiari ,  exaftioreque 

providentia   piofcquitur,  quippe  qui  per  talera 

eleftionem  ordinentur  ad  bonum  excedens  natu- 

ralem  exigentiam  ,  nec  reducibile  fubinde  fub  cu- 

ram  oeneralisprovifbrisrerumuniverfitatis.Nam    Qiiodlib.q-ir. 

cxeo  titulo  is  perfe6tioribus   naturis  correfpon-    ■*  "*'":''"^  q  .* 

dentes   ipfas  naturales  perfcftiones  impertiri  te-    J.a'»'''^'»* 

netur  ,  &  minus  perfeftas  inferioribus;  haec  autera 

perfeftio,  ad  quam  per  hanc  fpecialem  providen- 

tiam  ducunturekfti,  non  datur  pro  ratione  natu- 

rarum  ,  fed  ad  menfuram  rctribuitur  meritorum, 

&  lihcralitatis  divinas,  fecundiim  quam  liberali- 

ter  elegit  ,  quos  voluit  ad  ejus  boni  particlpatio- 

nem;  igitur  certiflTimus  eft  fibi  numerus  eorum  , 

quibushancfpecialem  curam  impendit,  &  ultra 

eeneralem  providentiam  ,  qua  ad  naturalium  per- 

fcftionum  acquifitionem  ordinantur,  longe  per- 

feftiorem  exhibet  ducendo  illas  per  media  oppor- 

tunaad  finem  omni  natura  altiorem,  &  perfeftif^ 

fimum,  per  cujus  acquifitionem  hiscomplete  be- 

ne  fit . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,  non 
ad  eum  fenfum  dici,  idem  effe  Deum  prsdeflina- 
re,prffideflinaflre,  acprs-deftinarurum  eflTc,  perin- 
de  ac  fi  haftenus  expeftaviffet  ad  deliberandum 
fupcrrumerum  cligendorum  ;  idenim  eftomnino 
alienum  a  vcritate  ,  &  dedecens  majeftatem  divi- 
nnm  ;  quia  nlhil  fuit  ,efl:,  vel  erit  ,quod  non  fue- 
ritvolitum  a  Deo  in  a;tcrnitate,  ut  quixji.ig. 
art.  2.  cit.  extitit  declaratum  .  Eatenus  igitur  di- 
citur  pr^deftinationis  a6tus  futurus  ,  &pra:teri-  i,i[^,s. 
tus,  &  piefens,  quia  cum  fit  in  inflanti  asternita- 
tis,  ac  proinde  feniper  prafcns  ,  vcre  de  iI'o  enun- 
cianturverba  fccundum  omnem  temporis  difTe- 
rcntiam  ,  fecundiim  hugnd.Trait^ij.in  Ioannem\ 
queverba  proinde  magis  propri(}  dicunturconfi- 
gnincare;/«vca:ternitatis,  quam  tcmporis  diffe- 
rentias ;  Non  quidem  ipfum  nmic  abfblut^ ,  fcd 

in- 


i.6    A4  ter. 
tium  • 


I*difl.}.q>^ 


I.  dift-  49>  9 
14  $  i^i^  il- 
lad. 

>-  Coe!i  tex» 
ft  J7.  &   f 1. 


Tomtis  l  Vars  l  Qucejlio  XXUL  Art,  VIL        299 

Trquantiim  ccexiltit  pnrtihus  tcrnpoiis  .    1.mj-'"i-      ne  poiLntia;  abf61u:a;  Dei  ;  nos  autem  loquimur  , 
vis  cr£,'0  veiba   divcribium  temporum  corsfignifi-      juxta  piefentf.Ti  ordinem  rerum  ,  in  quo  putamus 

'  ^"  "  eos  (blu.mmodo  falvari  ,qui  nati  fuifTcnt  in  (latu 
innocentiSE:  reprobos  vero  nunc  nafci  occafione 
peccati .  Et  eadem  eft  ratio,(i  loco  prcfentis  Deus 
mundnm  impeifeftiorem  five  anguftiorem  con- 
dere  voluifrct . 

Adquartum  rcfpondet  Magifter  lococitato:t% 
rat-oneiliviffe  Auguftinum  fieri  non  pofTe,  ut  nu^ 
meius  eIt6toruin  augeatur,aut  minuatur;quia  ne- 
quit  utrurr:que  fimul  verum  efTe,  fcilicet  ut  aliquis 
falvetpr,  &non  fit  predeftinatus,  vel  ut  aliquis 
pra:dcit;narus  fit,  &  damnetur.  Ex  fuppofirione 
ergo  quod  Petrus  fit  predeftinatus,  ron  potfft  fi- 
b.  lubirahi  gratia  ,  unde  damnetur .  Quainvis  is, 
qui  :alvaturper  libcram  Dei  eleftionem  ,  potuit: 
nonfiiiire  pra:deftinatus  ,  &  damnari  ;  non  quia 
Deus  poft  el.ctionem  alicujus  .  vejit  ipfius  dam- 
rarionem,  aut  utrumque  determinet  in  tctcrnitatc: 
fed  quia  in  eo  figno ,  quo  pradeftinavit ,  p>otuit 
non  prffideftinafle  , 

ARTICULUS     VIII. 

Utriimprgdeftinatio  poffit  juvari  precibus 
Sanftorum  . 

Vocior.^.difi.i.qtdefiA.^.  Ad  Tertium  in 

uiroqite  fcripto  .  S.  Thorn.  i.parte^ 

qu(xft.%i.  articulo  8- 

VIDETURprsdcft  ratio  minime  juvari  pof- 
fcprecibus  SanCtorum;Nam  prius  eftDeum 
elegifte  lanttos  ad  gloriam,  &  gratiaiT),quam  ip- 
forum  merita,  aut  dtmerita  pr£efciviffe;S;quidcm 
poflpeccati  prgvifio-em  fuit  volitus  Cfirilii  ad- 
ventus  m  carne  paffibili  ,  ut  per  illam  illatis  vul- 
neribus  nectfnuiam  afTerret  medicinam;  ipfe  au- 
tem  cum  cateris  clectis  ,  quorum  cft  lanctiiicator, 
&  caput ,  vcnifTet ,  etiamfi  nullum  extit'flet  pec- 
catum  ,  ut  ari.  u  &  6.  tactum  fuit  ;  ig'tur  cunctg 
Sanftorum  prasces  ,&  merita  nihil  confcrrc  poi- 
funt,i>c  adjuvareipforum  pia:deflinationem,quip- 
pequa;  llatuta  fit  indcper.dentcr  ,  &  ante  cjufmo- 
di  precum  nra^vifam  futuritionem  . 

PrEterea,  Si  ullis  Sanftorum  prccibus,&  meri- 
tis  Sanctorum  pra;deftinat;o  promoveretur,adju- 
varetur,  &  tieret,  maxime  meritis  ,  &  prccibus 
Chrifli  pravifis  ;  nam  hsc  in  immenfum  prcpon- 
derant ,  atque  exctdunt  aliorum  omnium  Sancto- 
rum  merita  fimul:  SedSanctorum  prasdeftmatio 
fa6ta  eil;  independcnter  a  mcritis  Chrifti  •  Nam  il 
meritorum  ipfius  intuitu  Deus  prxdeftinafiet, 
omnesomnino  homines,  &  Angelos  ad  gloriam, 
&  grat  am  elegifiet  ;  nam  omnibus  prorfus  prx- 
deftinandis  fatis  fuit.  Hinc  Chrllus  fua  mcnta 
Patri  pro  lolis  eleftis  clTicaciter  obtulit ,  uti  & 
fucrc  acceptata;pro  aliis  autcm  ,  &  prefertim  pro 
omnibus  ,  qui  in  ipfum  credituri  erant ,  ctii  ora- 
verit,  ut  patct  yt-i?;;.  /7.  exauditus  tamcn  non 
fuit. 

Prxtcrea,  Prcdcftinatio,  feu  elcclio  ad  gloriam, 
&  gratiam  eft  aftus  voluntatis  bencplaciti  ,  & 
conlequentis  ,  ut  //;  aatecedentibus  frcquenter  ta- 
ftumfuit .  (^icquid  autem  Deus  ea  voluntate  fi- 
endum  ftatuit  ,  eft  infallibili<er  futurum,  fecun- 
d u  m  quod  &  Pa u  I u s  fc ri bi  t  ;  T^-^oluutati  ejus  quis 
rejifet  :  9.  ad  Romap.;omninoi»iturejus  volun- 
tatcm  oportct  adimpleri  circa  prxdeftinatos;  igi- 
tur  noneft  fibi  opus  alterius  auxilio  ad  exequu- 
tioni  demandandum  ,  quod  facercdecrevit  ;  ergo 
nec  ullius  interventu  adjuvatur,  ficuti  &nullius 
P  p  2  prs- 


Z.iJifl.i9.l|.t,  i 


ccnt  idem  ;;«;/c  xternitatis  ,  quatenus  dc  Dco  di- 
cuniur,  prcElcferunt  tamen  divcrlbs  modosfigni- 
■ficandi.  itaque  licet  idem  fit,  Deum  predefbnare, 
ac  predeftinaturum  efle  ,  prout  his  loquutionibus 
confignificatur  Hunt  ieternitatis  femper  pralens  , 
nec  futurum  ,nec  prasteritum  ;  n^hilominus  quo- 
ad  modum  fignificandi  non  idipfum  intelligitur  ; 
cffiterum  afius  ituftc  Kternitatis  menfuratus  necef- 
fario  terminatus  eft  ad  altcram  partem  quotum- 
cumque  volitorum  ,  vel  volibilium  ,  adeoutquic- 
quid  tft,  vel  critin  tEternitate  volitum  fit ,  contra 
vero  nolitum  ,  quod  nec  fuit ,  nec  ent ;  ex  quo  lit, 
utinvanabdis  fit  numcrus  prKdtflinatorum  per 
voluntatem  divinam  ,  ut  ipfa  voluntas  cxpers  eft 
omnis  mutationis  ,  &  mutabditatis  ,  acpotentiae 
infinita  ad  exequenda  ,  qus  fuerint  determi- 
nata  . 

Ad  fecundum  diecndum  ,  eleftorum  numerum 
cfTe  ex  beneplacito  voluntatis  divinx  ,  tot  ,&.  n<  n 
plures,  nec  pauciores  elficacitcr  adgloriam  om.  - 
nando.  Etcum  inftatur  ;  quia  cumomnia  condita 
fint,  &  volita  propter  primum,  &  ad  augmentum 
glorireipfiuspertineatfalus  plurimorum ,  videtur 
pofle  fieri  aclditio  ad  numerum  eleftorum  .  Ref- 
ponfio  ;  perinde  fpeiftat  ad  gloriam  ,  &  manifefta- 
tionem  perfe6tionum  divmarum,  &  lalus ,  &  dam- 
natio  creaturarum  .Ciim  enimfit  bonumcommu» 
ne  &  univerfale  per  eminentifllmam  omnium 
continentiam ,  bonum  particulare  uniulirujulque 
creaturas  non  ita  exigitur  necefTario  ab  illo  ,  quin 
oppofitum  ejus  ordinari  queat  ad  idcm  bonum, 
quod  ellcondecentia  bonitatis  divina;,&ad  iftud 
folum  Deusfimpliciterdeterminatur.  Poterat  igi- 
tur  voluntas  primi  pro  fua  libertate  majorem  nu- 
merum  Angelorum  ,  &  hominum  eligere  ad  glo- 
riam,cum  abffiterao  prffideftinaret,  quos  prsede- 
ftinavit  ,  fedjuftum  fuit  ita  fa6tum  efle ,  non 
aliter ,  quia  fic  volitiim  ,  unde  Anlelm.  Proiolog. 
XI.  llludfoliim  efjufuni^  quod  lis  :  nonjufuni^ 
qtiod  non  vis . 

Ad  tertium  refpondeo,  utique  mundum  fenfi- 
bilem  gratia  Chrifti  ,  &  eleftorum  conditum  efTe; 
atque  etiam  ita  clet^orum  numerum  fuiffe  inten- 
tum,  &  prazfixum,  quemadmodum  decet  Artifi- 
cem  Sapientiflimum  quscunque  vult  gratia  finis 
fecundum  debitam  propoitionem  ipfi  fini  accom- 
modare,  dilponere  ,  atque  aptare,  pr.-slertim  ciim 
conftet ,  om.nia  difpcyfita  fuiffc  ab  hoc  Aitifi  e  in 
tjumero  ^pondere,  &  menfuva.  Sapien.  x  i.  Itaque 
credibile  eft  numerum  elcftorum  tantumefie, 
quantumoportebat ,  ut  ouTimoda  harmonia  ,  & 
proportione  ,  &  pulthritudine,  qua.  ofurgit  in- 
terfinem,  &  ea  qucelunt  adfinem  ,  mundus  con- 
ftaret,  adeo  ut  nifi  ex  tot  unitatibus  numcruspre- 
cise  toalefccret ,  fibi  ea  partium  confonantia  ,  & 
pulcherrima  difpofitio  deperiret.  EtfbrtafTe  quid 
fimile  accidcret  in  toto  ,  ejus  quod  Arifloteles 
fubtiliter  putavit  eventurum  inCoelo,  fi  velunica 
ftella  dctraheretur  ,  aut  nova  appont;retur ;  nam 
ficutinifto  cafu  coelum  evaderet  improportiona- 
tum  virtuti  intefligentie  moventis  ,  ita  nonferva- 
to  eleftorum  numero  a  Deo  prefixo  partcs  inter 
fe,  &  relpcftu  finis  dcbita  proportione  ,  &  harmo- 
niaprivarentur  .  Nam  Ibli ,  lunx,  &  ftellis  com- 
parat  cleftos  Apoftolus  in  rclurreflione  i.  Co- 
rinth.  cap.  15.  Et  ciim  dicitur  pofTibills  eil  alius 
mundus  jam  condito  pcrfeclior;  ergo  fervata 
proportione  ,  in  illo  major  foret  clcctorum  nume- 
rus.  H^c  conlcquentia  eflconcedenda  ;  quia  pro- 
cedit  fecundiim  aliain  providentiain,  &  pro  ratio- 


I.cfifl.^;. 


J.dirt  r.  q.  J. 
&  dift.ip. 


; .  dill.  10' 


,dift-46. 


Contra  . 


S-Tlroni»  11. 

qui-ft.i.art.7. 
Ikor.  x;  diH, 
7'  q.  ;.  dil\. 
j8-&  ip-  & 
frequenter  . 


J.dift-7-q.J. 


3.4ifl.l8. 


j-  di(>.  ;i. 
}.  TertiurrLj 
fatet  . 


rt^i^^vifis  opcribiis  bonis  ad  gloriam,  &  gratiam 
Ofd.navit  quotquot  funt  vitam  eternam  adepturi. 
CoNi  n.A,Si  prajdcdinatis  nihil  prodcfrcnt  San 
ftoiiim  prcces;i»itur  frurtra  tn  Ecclefia  forent  in- 
rtituts  orationes  omnes  ,  quibus  deprecamurdi- 
vinam  A!ajellatem,  ut  per  Chrilli  meritavitam 
eternam  nobis  donare  di.i^netur;  immo  &  per  Scri- 
pturam  ad  ita  orandum  frequenter  adhortamui; 
imdc  Auguiliniss  ,  i1e  cura  pro  mortHis gerev.da^ 
a;t,  orandum  efle  pro  vivis,  ut  nomina  fcripta  in 
libro  rctineant  ;  i;;ifurpra;dc(linatiojuvari  potcil 
jjrnrcibus  Sanf^torum  . 

Respcndf.o,  Quoniam  ex  di(5lis  fupra  <^?^//c///o 
5.  0"  "5.  praedcflinatio  bifariam  pote/l  confiderari, 
nempe  &  fecundum  ordincm  intentfonis  ,  &  juxfa 
ordinem  c.vequutionis  ,  adfo  ut  qued  fuit  primo 
in  uno  ordinc  intcntum  ,  fif  ulrimum  in  alia  coor- 
dinatione  ,  ciim  de  utraque  pra:'"cns  quafitum  in- 
telligi  qucat  ,operK  preriun»  fac^uros  arbitramur 
ejus  folutionem  fub'jcere  quoad  utrumque  intel- 
leftiim.  Edoigitur. 

Primum  diiftum  ,  Chrifti  Domini  merlta  ,non 
q"a;cxcarnc  pafllbili    confequebantur  ,  fed  ca, 
q'L'e  prasvidebatur    habituru.<; ,  etiamfi    in  carne 
paffibili  venire  non  oportuifret ,  extit'fre  caufam 
de  condignopra:defiinationis  ,fccundiim  ordinem 
intcnfionis  hominum,  &  Angelorum.  Declara- 
tio  :  Chriftus  cfi:  princcp.%  &  capiir  omnium  p  c- 
deftinaforum,  utfiequenter  dicit  Pauhis  in  Epi- 
ftolis  ,&  prn:;ertim  ad  Erbcf.ca/^.uO'  adCo/o/f.i., 
&  alib''.  Ci!uii  cnim  fit  filius  JDei  ,&  hsres  univer- 
fbrum,  per  quem  Sc  cnjus  gratia  fafta  funt  omnia, 
tit  \.  ad  Hebri£(js  hhm  teffatur  ;  npceflario  ante 
omnem  creaturam  fuit  n  Deo  volitus  ,  <k  prrede- 
ftinatus.  Eflenim  Deus  rationabilillime  volens  , 
atque  ita  ut  prius  vult  finem  ,  ac  velit  ea,  quc 
funt  ad  finem,  ita  ipfi  proplnquiora  finipriusfunt 
volita  ,  cuam  remotiora  ,  ita   exigente  eorundem 
natura  ohief^orum  ;  poftquam  igitur  in  primo  H- 
pno  ddexit  cflentiam  fuam  ,  in  qua&novitom- 
nia,  feu  infinita  poffibilia  ;  exinde  voluit  ex  infi- 
nita  bonifate ,  &  liberalitate  fe  ad  extra  /iimm^, 
&  quantum  ficri  potcrat  communicare,  eaque  vo- 
lifione  clcgit  creaturam  rationalem  ad /bmmam 
gloriam,&  gratiam,  &  ad  unionem  hypoflaticam, 
cui  unioni  tanfum  congruebat  eorum  beneficio- 
rum  magnirudo.  Ineo   igiturfigno  ,  in  quo  fuit 
volita  Chriflianime  fumma  gratia,  pravidebatur 
fore  ut  propterea  fumme  diligeret  Deum  ,  fue- 
runt   propterea  ipfi  ii  aflus  meritorii  ,  ac  Iong6 
Deo  fubinde  acceptiffimi  ;  nani  in  eofigno,  non 
crat  pra^vifus  ,  ncc  volitus  Chrillustantufti  cora- 
prehenfbr,  quia  tunc  effe  nequiiflet  paflibilis  & 
viator  .  Ob  talem   itaque  conditionem  perfonac, 
potuerunt  aclus  ipfius  eflTe  meritorii;  meruit  ergo 
Chriftus,  ideft ,  pra:vifus  eft  habiturus  aftusme- 
ritoricJs    /ecundum  portionem  fuperiorem  ,    & 
nullamdependentiam  habentcs  a   carne  pafllbili; 
nam    in  eo  fignonec  pafllbilis  praevidebatur ,  uti 
ncc  pofitive  impafllbilis  ,  ergo  intuitu  eorum  me» 
ritorum  Deus  vojuit  gloriam  ,  &  gratiamomni- 
bus  eleftis.Quia  enim  tantopere  erant  Deo  acce- 
pta ,  ut  citra  omnem  comparationem  magis  dde- 
xerit,  fueritquefibi  gratusFdius  fiius  ,  ejufdem. 
que  ai5lus  dilettionis  eflentia;  diving  ,  quam   cce- 
tera  omnia;quippe  qus  propter  il!um  condita  fint, 
nec  ulli  eorum,  necomnibus  fimul  tanta  impenfa 
rmtbeneficia,  quanta  uni  anima;  Chrifti;  profe- 
6io  efle  potueruntcaufa  pradeftinandi  omnes  ele- 
ftos,  ide/t ,    volendi  eos  finaliter  habcrc  dilettio- 
nem  divinam  :  &quemadmodum  intuitu  ipfius 
a*,^  •^cruntefTenaturale,  ita&ob  ipfius  merita 


Suntmcejoaitnis  DunsScoti. 


volitum  fit  iiflem  effe  funcrnaturale   glori»,  & 
gratix  ,  ut  nihil  in  ipiis  reperiatur  ,  nifi  accepcum 
a  Dto  intuitu  meritorum  Chrifli.  Qiiod  fi  id  fieri 
potuit,  fentiendum  e/l  faftum  fuiflTe  ;   nam  fecun- 
diim   Augullinum,  3.  de  libero  arbitrio  ,  cap.  5". 
^jucquid  tibivera  ratione  melius  ocairrit  ^fcias 
hjcDeum  magisfecife,c/uam  nonfecif/c.KeCiz.  au- 
tem  ratiodi5laf,quotie/cunque  caufa  poteft  in  fuo 
ordine  aliquem  attingere  efl"eftum  ,  attribuendam 
cflTe  illi  produiflionem  ipfius  ,  quum  tffeftum  efTe 
contigerit  ;    nam  fi  ex  eo   dignificatur  natura, 
quantum  fieri  potell  ,    nec  aliunde  de  oppofito 
conl^at  ,  multomagis  dignificar.da  e/l  excellentia 
meritorumanimasChrifti  ;  fentiendo   ipfum  prs- 
deflinationem  omnium  eleftorum   promerui/Te, 
adtout  is  cffeflus   a  meritis  ipfius  In  fuo  ordine 
adasquate  pendeat ;  nec  ah'tcr  fubinde  futurus, 
nifiilla  caufa  prsEcefnflet .  Nam  ficuti  refta  ratio- 
ne  attribuimus  Chrifli  pafljoni,  &  morti  omnem 
gratiam  medicinalem,  &reconciliantcm  Deoge- 
nushumanum^  dignitate  filiationis  divina;  lap- 
fum  ;   propterea  quod  Chrifli  obfequium  in  ara 
Crucis  exhibitum  longe  gratius  extitit  Trinitati , 
quam  hominis  offenfa  difpIicuiflTet ;  ita  quoniam 
incomparab.liter  Deus  magis  dilexit  Chrifli  hu- 
manitatem,  quam  cffiteraomnia  fimul ;  qu»(  ut 
taftum  fuit  )perillum,  &  pt^opter  illum  condita 
fucre  ,  Chri/ti  merita  prasvifa  cau/a  fuiflfe  vidcn- 
tur,  cur  Deus  voluerit  omnibuseleftis  dileftio- 
nem  fuam  finaliter;  Etfi  cur  potius  iftis,  quam 
aliis  Angelorum,  &  hominum  efl^icaciter  intende- 
rit  id  bonum  communicandum  ,   in  ipfius  volun- 
tatis  bencplacitum  fit  rcfundendum  ,  quemadmo» 
dum  &  quod  pofus  iflis,  quam  aliis  poflTibilibus 
decreverit  dare  futuritionem  .  Qaoniam  vero  fi 
Adam  in  imocentia  perftififllet  Elecli  duntaxat  in 
lucemediti  fui/Tent,  &nulfus  reproborum  ,  iioc« 
cafione  peccari  na/cuntur  in  mundum;  nonfuit 
crgo  intentaeorumfuturitio  ,  cum  ex  Chrifli  me- 
ritis  prffdeflinabanfur  eleiTti  ,  /ed  po/l  prcvifum 
Adepeccatum,  ftante  deccto  permittendi  cau- 
fiis  liheras  ngere  proprios  motus,  &  poft  pra:fcien-< 
tiam  abufuros  eos  aux  liorum   exhibendorum  , 
quibus  potuiflfent  bene  vivere,  &  falvari. 

Deinde,Chriftus  ut  princeps  creaturarum,  & 
caput  eIe6torum,  &longiDeo  gratifliimus,  ac- 
ceptifl^mufque  habet  influere  gratiam,  ac  fuperna- 
turalia  ,  inomnes,  in  quibus  aliquid  gratia,  ac 
coeleftium  beneficiorurn  efl ,  fuit,  &  erit  in  prx- 
fenti ,  &  futuro  fsculo  ;  eft  fiquidem  in  ipfo  gra- 
tia  in  eo  gradu  ,  &  excellentia  ,  ficut  fieri  potuit, 
&  conferri  homini  ,qui  eft&  Deus  •  Cum  enim  m 
nullounquam  alio  fuerit,  auteflequeat  plenitudo 
gratia: ,  &  veritatis;  juxta  pra:fentcm  providen- 
tiam  ,  necefl^ario  omnempartcm,  quasreperitur 
in  membris^oportet  cflTe  acceptame  plenitudine 
fontis,  &  capitis,  undcefl  influxus  in  membra;Si 
ergo  e/l  gratiae  repertaE ,  &  reperibilis  in  Angelis, 
&  hominibus  caufa  mcritoria  de  condigno  in 
Chriflo  capit^;  ergo  pariter  erit  &caufa  merito- 
riade  condigno  ipfius  glorig,  fic  ut  quemadmo- 
dum  fuerant  ipfis  pr^^parata  fecundum  ordinem 
intentionis  beneficia  fupernaturalia  ,  quibuscer- 
tiflime  liberarentur  intuitu  meritorum  Chri/li, 
non  quidem  Salvatoris  per  mortem,  &  paflionem, 
fedglorificatoris  omnium  ele6lorum:ita  &  ii/dem 
fuerit  volita  gloria  ob  eju/dem  merita  :  de  qua  re 
iterum  redibit  /ermo,  3.  part.quteft.2d,,art./^. 

DeniquCjfbla  incarnatio  FiliiDei  e/t  opus  adeo    , 
gratuitum, ut  potuerit  cflc  a  Deo  intenta,  ac  vo- 
Jita  nullorum  intuitu  meritorum  ,  ut  declarabitur 
^.part.ou<!sf.i^,art.i.fmtergQ  taJiin  facto  /iim- 

ma 


J-dift.  IJ. 
qu.  I. 


I.   dirt.    J. 
kchillem  . 


9-  Meta- 
pliy  qa.  14. 
nu   14«  $.  in 

fini , 


}.di(!.  tet 


Ubi  fapra 
dift.  ;i. 

x.dift.te.g-t. 


dift.i9» 


Tomus  l  Pars  l  Qucejio  XXIIL  Art.  Vlll 

ma  gratia,lit  aic  Augi.id  nus  i  j.-Zif  T',/,. 


4.  §.  De  ter- 
tio  ,  Sc$.  uid 
lertium  . 

Quodllb.q. 
10.  9.  De  pri- 


3.dil!.  50. 


q-i;jm  nc  ip^Q  quidcm  Chrifhi';  pofntt  prornererf. 
Alionim  vero  rupernaturalium  donorum  ^rafla;, 
oc  cjlona:,  quc  memhris  corporis  mvdici,  aut 
collatafunt,  aiit  confercptiir  imno/lerum  pcuit 
extitilfe  cauCi  incrftoria  de  con^Ii.^no;  non  Wnh  in 
illis,  qui  gratis  ;2ra'i:qm  erant  accentiiri,  St  eloria 
paritera  propriis  meritfs  indepenrlenrer  fuit  eis 
volita;  Ted  caufa  meritoria  exfrinfeca  .  Hanc  por- 
rocaufam  extrinfecam  de  condf?no  promeretem 
omnihuselcSiseratiam  ,  &  i^Ioriam  ,  riiriflum 
cxtitifTe  i^ntiendnm  videtur';  cum  cximie  inde 
eius  excellentia  innotercat,  «*>:  declaretnr,eaque 
fit  infignis  nota  fupremi  Chrifl:!  princinatus  in 
cleflos,  quos  a  propofito  voluntaris  divinjs  ,  ob 
arbitrii  lihertatem,  aberran«-es,  iterum  fuo  fan- 
guine  acquifivit,  ciimjam  iifdem  meriffs  ordinis 
altioris  ^ratiam,  &gIoriam  promeruiffet . 

Secundum  diftum,  Ad  ordinem  exequutionis 
quod  attinet, pradeftinatiojuvari  po^-eflnrpclbus 
Sanflorum  ,  faltem  quoad  aliquem  eiu<:  ePfeiFtum 
DecIaratio;Nam  etfi  Deusnoluerit  in  fua  w^erna 
eleflione^Ioriam  omnibus  ele5lis  independen^er 
aquibufvis  medils;  tamen  qnoniam  una  voluit 
eam  rcprjefentandam,  feu  confermdam  prsedcfti- 
natis  (\\h  ratione  premii  ,  mercedfs  ,  &  coronai, 
necefTario  illuddecre<-um  exMtit  virtualifer  etiam 
fnediorum  ,  quibus /T^ihcet  eratgloriaipHi  repen- 
denda  .  Vult  igitur  Deus  falvarequofcunque  fal- 
vat  per  determinara  media  a  fua  voluntate  prajfi- 
xa  :  eo^^um  autem  mediorum  prscinuum  efl  ora- 
tio;  eft  enfm  m  ritoria  &  oranti ,  &ei,proquo 
fundirur  ad  Deum  ;  i_:^itur  frequen'cr  Deus  eo 
nied'0  u'itur  ad  perficfendnm  ea  ,  que  ipfc  decre- 
vit  fe  efle  fafiurum^^cd  ordinat^  ,  fcilfcet  per  me- 
dia  a  fua  provident^a  fapien^ifllmedirpofita  .  Pro- 
pfe»-  preces  iclrur  ,  &  orationes  ,  qus  fiunt  in  Ec- 
clefia  ;  (  fiquidem  quilibet  tenetur  profe  ,  &  pro 
tota  Dei  Ecclefia  orare,  &  velle  fuam  orationem 
omnibus  prodefTe  ad  bonum  fpirituale)Deus  elar- 
gitur  eratiam,  &  alia  dona  fpiritualia  ,  autau»et 
jamprsflfta,ut  fint  di»ni  ;»loria,ad  quamelegit 
predeflmaros  :  in  ordine  igitur  exequutionis  pre- 
ciBus  Sanftorum  prcedcfl  natfo  juvatur;  EtqHi- 
dem  ^anfitorum  utriufque  Ecclelite  rriumphin-is. 
&militantis;  quamvis  Smflis  in  Patria  non  fit 
meriroria  oratio  ,  quam  fundunt  pro  viatorihus. 
Denique  ex  diflis,  qticef}. prtccedenti  artictih  4. 
divinJE  providentia;  prxcipuum  munus  efl  dedu- 
cereea,quibus  con'uIit ,  curamque  gerit  ad  pro- 
priam  perfeftionem  ,  nifi  impedimento  fint  vel 
ipfae  caufa; ,  pro  earum  libertate  relu6tantes ,  vel 
alispofentiGres,qua;  agere  finuntur  pro  exigcntia 
univerfitatisrerum,occafionem  aberrandi  a  fcopo 
divinffi  providenticeingerentes  ,  ac  fubminiftran- 
tes  ;  igitur  cum  elccti  per  fpecialifTimum  divinae 
providentis  regimen  ducuntur  ad  finem  fuperna- 
turalem  ,  mediis  eorumoperationibus  ei  fini  con- 
gruis,&  piffifixis  ,  pervehuntur ,  ac  promoventur: 
interomnia  autcraoperameritoria  &  ipfis,&aliis 
oratioobtinet  prcecipuumIocum,utdi(rtumefl:;hac 
e:"go  porifTimum  adju  vatur  pisedeflinatioSanftoru. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo, 
co  tantum  probari  prcedeflinationem  San6lorum 
juvari  non  patuifpe  praECibus  ullis,  &  meritiscrea- 
turarum ,  quoad  ordinem  intentionis  ,  quod  ultro 
fatemur;  Siquidemcaufa  meritoria  de  condigno, 
cur  h.s  aftus  tcrminaretur  ad  omnes  crcaturas, 
quffi  ernnt  futura;  mcmbra  corporis  Chrifli ,  ipfe 
Chrlflus  duntaxat  potuit  extitifre,  &  nulla  crea- 
tura  lecundum  pr.xlcntem  providentiam],  quia  ille 
folus  clt  princeps,  &  caputomnium  clcclorum. 


&  proptcr  illum  condita  fiinc  omnia  in  prce/enti 
&  futuro  fa:cuIo  .  Ut  ergo  omnia  ,  qux  funt,  qux- 
ve  erunt,  perhuncr/^e  naturale  accipiunt,  ita  & 
fupernaturaletamgratice,  quam  glori^  ;  cumin 
illo  omnium  capite  preextiterint  merita  pra:co- 
gnitapro  falvandisetiam  infinitis  ,  quamvTsefli- 
caciter  accepta  fint  duntaxat  pro  determfnatis, 
prout  judicavit  efl^e  faciendum  voluntas  refti- 
tudinis  innnite;  proquibiis  etiam  &  poflcriora 
merita  ejus,  que  dcpendenter  a  carne  paflibili 
pr^videbantur  futura  ,  efl^caciter  fuerunt  oblata. 
Ceterum  etfi  nequiverint  meritaomnium  Sanfto- 
rum  fuiflTe  caufa  pr^deflinationis  ,  effe  tamen  po- 
tuerunt ,  prout  &  fuerunt ,  &  funt  media,  propter 
queDeusdat  dona  fupernaturalia  ,  quibus  me- 
diantihus  elargitur  &gIoriam.  Quamvis  enim 
omnisgratia,&  veritas  defcendat  a  Chriflo,at- 
qne  per  ipfum  unicum  mediatorcm,  omnes  a  Deo 
accipiantquicquid  donorum  fupernaturalium  ali- 
quando  habuerunt ;  tamen  quia  ,  ut  tactum  efr, 
quilibet  tenetur  pro  fe,  &  pro  Dei  Ecclefia  orare 
unumquemque,  &  prefertim  Sarftos  ,  decet  efl^e 
in  fuo  ordine  coadiutorem  Dei  in  p  rocurando  'a- 
lutem  eleflorum  ,  eo  modo,  quo  potcfl  id  ijifis 
compefere  mediis  precibus,  &  orationibus,aliir- 
que  operibus  bonis  . 

Ad  'ecundum  ,  concedendum  cfl ,  juxta  dicla, 
(bliutChrifl;!  meritis  previfis  Sanflorum  elefiio- 
reminordine  intenrionis  juvari  potuifle  ,  imo  de 
fii?lo  intuitu  eorundem  meritorum  id  faflum  eflTe 
Et  cum  conrra  arguirur;  quia  tunc  Deusomnibus 
Aneelis  ,  atque  hominibus  gloriam  voluiflTet, 
quia  omnibus  predeflinandis  illa  merita  fatis 
erant.  Refponfio  ;  Utique  Chrifti  merita  pr^vi- 
fa  ,  etiam  quatenus  a  paffione  qnacunque  ahflra- 
hunt ,  effe  potuiflent  caufa  pr^deftfnandi  omnes 
homines  ,  &  AneeIos;cur  autem  non  prorfus  om- 
nes,  vel  magis  iflos,quam  alios,  referendum  ef- 
fe  in  beneplacitum  voIun'atis  divine  fieuti  etiam 
quod  ex  inhnitis  poflibilihus  flatuerit  dare  futuri- 
tionem  tot  determinare  ,  &  non  pluribus ;  & 
auemadmodum  etiam  quod  magis  Petro,  quam 
Jnde  voluerit  dare  gratiam  efficacem  refurgendi 
a  culpa  ;  horum  omnium  ,  inquam  ,  noneflque- 
renda  rat io ,  &  caufa  ulla  ex  parte  objeflorum; 
fed  duntaxat  infpiciendum  beneplacitum  volun- 
tatis  divinc,unde  defcendit ,  &inqua  eflprima 
ratiodifcernendi,  &  preeligendi  unum  pre  alio: 
licet  quofcunque  elfgit  ad  gloriam  ,  &  gratiam, 
intuitu  meritorum  Chrifli  elegerit ,  cui  cumper- 
fpeftaeflfet  divina  voluntas,  contra  illius  efficax 
decretumefficaciter  non  oravit  ,fed  vel  conditio- 
nat^,  vel  voluntate  figni,  &  antecedente,  qua 
Deus  vult  omnes  homines  falvos  fieri :  unde  & 
orafTe  legitur  Mattbai  25.  pro  declinanda  paffio- 
ne  ;  non  abfblute  quidem  ,  fld  cafu  ,  quo  id  fieri 
potuiflTetcum  beneplaclto  voluntatis  divine  ,  de 
quo  ,  T^.part.  qttxjh  21.  art.  4. 

Ad  tertium  refpondeo  ex  diftis  JK  foltttione 
utique  predefl;inationis  decrctum  fpectare  ad  di- 
vinum  beneplacitum  infallibiliter  adimplendum; 
fed  quoniam  interdum,  que  fienda  derernit ,  vult 
fieri  per  media  ordinata  pro  fapientiirimo  difta- 
mine  fue  eterne  providentie  ,  eaque  funt  preces, 
orationes  ,  &  alia  eiufrnodi  opcra  meritoria  ,  hinc 
ad  horum  pofitionem  ,  fequitur  g]®rix  redditio; 
&  Apollolus  Petrus  monet  ,  ut  fiuagamus  per 
bonaoperacertam  rcddcre  noflram  vocationem 
&  cleftionem  ,  epifi.z.cap.i.  quippe  quce  tanquam 
corona,merces,&  piocmium  noflris  honis  operibus 
reddcnda  fit,  aut  certc  mcritis  alienisnobis  appli- 
catis  pcr  facramenta  a  Chriftoinftituta  . 

QUiE. 


4.  d]l1;4T.q. 
^.^.Dt  Jtcun, 
do. 


J.  Rep«rt. 
dift.  17-  ^.  a. 


002  Summccjoannis  Dtms  Scoti* 

QUiESTIO   VIGESIMAQUARTA 

D  E     LIBRO    VITy£, 

IN    TRES    ARTICULOS    DIVISA. 

T)einAe  confiderandiim  eft  de  libro  'vitce  . 
ET    CIRCA     HOC    QU^ERUNTUR     TRIA. 


i.iJift-40. 


$.  \dqajsfiio- 
«?.V./f  cun- 
dasmoi.ui . 


1.  dift.  4«- 
Be  libro  vi- 
tat-  AIen(i5.  !• 
p.  q.  j;    C"^ 

ftifllme    tra. 
dat  . 


I.  Quidfitliber  Vitx. 
n.  Cujus  vits  fit  libcT. 
III.    Utrumaliquispointdderi  de  libro  vits. 

ARTICULUS      I. 

Utrumliber  vitJE  fit  idem,  quod  pradeftinatio. 

Doaor  lucis  in  margine  citatis .  S.  Thom. 
x.part.qitxft.  24.  art.  1. 

I  D  E  TUR  libervite 
i')em  tfle  ac  piaedelhna- 
tio  .  Nam  is  Lber  aliud 
tiTe  nequii; ,  quam  mtel- 
Itftiis  divinus  fua  intel- 
ligcntia  exprimcnsele- 
ctosadvitam  iitirauta- 
biliter.-fcd  elcctio  ad  vi- 
tam  ,  feu  prxdeftmatio, 
fecundiim,  j^ugullinum 
de  bono  pcricvtrantic.cap.  14.  eft prd^fciemisi ,  (^ 
prisparutio  bentfictorum  Y)ei ,  quibus  certijjime 
/iberantur  ,  quicunque  Hbcrantu)  ;ergo  liber  vite 
efl:  {['fa  pracdellinatio. 

PrKterea  ,  Prxdeflinatus  poteft  damnari.Cum 
cnim  prtedcllinatiore  regulanter  non  toniirme- 
tur  in  gratia  pra:dellinatus  ;  ji  lubnde  pofiunt 
pcccare  ,  &  tandem  damnari  ;  Sed  etiam  conlcri- 
pti  in  libro  vittc,  pufluiit  deleri ,  &,propterea  in- 
ter  reprobos  computari  ,  juxta  illud  Plalmi  68. 
de'eantur  de  libro  vi'ventiu»t ,  &  cum  juftis  non 
fcribantur  ;  ergo  vita:  liber  ,  &  pisedtll.natio  no- 
mine  tenus  tantum  videntur  differrc  . 

CoNi  Rn,Secundum  Augullinum,  M^.de  Tri- 
itit.cap.  15.  Syncera:  veritates  ,  &  ie,cule  aernas 
fcriptcc  funt  ir?  libro  lucis  increatas  ,  idclt ,  in  in- 
te!Ic6lu  divino  ;  co  igitur  modo,  qio  Ibri  lignifi- 
catio  transfertur,atque  attribuitur  Deo  ,ad  ejus 
jntellcftum  fpecbt .  Piedeftinatio  autem,  exdi- 
clis  ,  quxft.prxcedenti  artic  primo  in  incidenti  , 
aiftUKeit  divine  voluntatis. 

Respondeo  dicendum,  Librum  vits,  cujus 
frequens  efl  mentio  in  divinislcripturis  ,  tum  ve- 
teris  ,  tum  novi  Teftamenti  formaiiter  non  effe 
predeftinationem,  de  qua  qu^ft.pr£:cedentii6ivmy 
fed'  magis  ipfam  fupponere,  fcu  concomitari  .  De- 
claratio  ;  Pra;deftinationis  principium  aliud  pro- 
fefto  nequit  cffe  ,nifi  voluntas  divina  .  Cum  enim 
rloria  lempiterna  nuiii  creaturarum  fit  debita, 
icd  a  largitate,  &  milericordia  divina  fit,  ut  detur 
gratia  ,  nullis  pra;cedentibus  meritis,  per  quam 
gratiam  tlecti  adipirtuntur  jus  in  hareditatem 
gloriecKleftis,  profe61o  quctquot  funt  piffidelli- 
nati  ,  feu  indcpcndenter  a  meiitis,  feu  cx  prefup- 
pcfitionc  pr^vilorum  merltorum  id  fa6tumdica- 
tur,  fine  potiierunt  ncn  pr^dcflinari  :  alioquin 
cx  naturalibus  ingratiam,&  glorijm  jus  aliquod 
ba^buiffent  ;quod  eil  omnino  alienuma  a  veritate 
robis  in  icripturisrevelata:  predeftinatur  ergo. 


&  ordinantur  elefli  ad  glorlam ,'  &  gratiam  pcr 
aclum  divina;  voluntatis  ,  libere  ,  &  contingenter 
tranfeuntis  fuper  quodcunque  aliud  obje^ium  a 
fe  .  Statutoigitur  a  licbro  principio  bujus  fpecia- 
lifTims  providcntias  ordine ,  exinde  intelle^us, 
qui  tantum  polTibilia  incompleXiJ ,  &  propofitio- 
nes  ex  illis  formari  polTibiles  ,  tanquam  neutras 
voluntati  oftenderat ,  apprehendit  banc  ,  &  iHani 
partem  earum  compkxionum  determinate  futu- 
ram  ,  &  Petrum  effe  filute  ffiterna  potiturum;  Ju- 
dam  vero  propter  finale  peccatum  damnandum 
&fubindea  numero  elcflorum  exclufum  .  Atqui 
hanc  Deinotitiam  certam,  &  infallibilem  ,  qua 
novit  omncs  eleflos  a  fine  ipfis  prsfixo  excidere 
ron  pofTe  ,  Iiber  eft  vitaj .  Secundum  enim  id ,  pcr 
quod  hujus  vocabuli  fignificatum  ad  Deumtranf« 
fertur  ad  ejus  intelleftum  fpeftat  ;  cujus  eft  con- 
tinere  ,  &  exprimere  per  in'el''gentiam  omnes 
omnino  veritares  fpeiftrintes  ad  immenfitatem 
kientia:  ejus  ,  ficuti  in  libro  materiali  continen- 
tur  quK  pertinentad  eam  facul^afem,  quam  libri 
Author  voluit  ad  aliorum  notitiam  pervenire  ,  &: 
per  lcripturam  exprimi  legentibus,  &  intelligen» 
tihus  ;  igitur  vits  liber  non  coincidit  cum  prffide- 
ftinationein  Deo,red  ordinem  pr^deftinationcpre- 
iixum  prgfupponit  ;  atque  cx  eo  nomina  in  libro 
confcripta  non  delentur;quia  nec  variatur,aut  va- 
riabilis  eft  ordo  a  divina  vo'untate  prxfixus . 

Ad  Akgumenta  .  Ad  primum  ,concedo  libri 
vitae  rationem  divino  intellcftui  congruere  ,  ut 
tangit  quoque  ratio  ad  oppofitnm  .  Et  cum  infer- 
tur  propterea  eum  librum  elTe  formaliter  prgde- 
ftinationem  ,  cum  hfc  fit  prsfcientia  ,  ex  Augu- 
ftino .  R  efpondemus  ,  quaft.prxcedenti  art.pri- 
nioin  incidtnti  :  explicatum  fuiffe,  qua  ratione, 
&  fenfu  Auguftinus  prgdeftirationem  appellave- 
T\i  prafientiam  mediorum:  Nam  ea  prasfcientia, 
ut  ad  futuritionem  eorum  mediorum  terminatur, 
concomitatur  quidem  prffideftlnationem  ,  fed  ip- 
fam  antecedere  ,  aut  involvi  in  illa  efl!entialiter, 
impoflibile  eft  . 

Adfecundum  refpondeo,  art.  6.  quaft.pr^ce- 
(ft'////j-explicatunii  efl^e,  quo  fenfufitverum  ,  & 
concedendum  ,  pra:deftinatum  porTe  damnari .  Si 
enim  confideretur  perfbna  praedeftinata  infe,cum 
per  predeftinationem  non  fit  fibi  reftificatum  li- 
berum  arbitrium  ,  ut  indeftctibiliter  adhereat 
fummo  bono  ,  utique  potell  deficere  ,  &  peccare, 
&damnari;  at  quatenus  afl^icitur  decreto  immu- 
tabili  divina:,  &  omnipotentis  vo'untatis  ,impof- 
fibileeft,  ipfam  damnari ;  quiaetfi  deficere  con- 
t'gerit  in  via  ,  attamcn  gratia  tali  pra»venietur, 
ut  priufquam  hinc  dilcedat  ,  iterum  ad  cor  per 
pojnitentiam  revertetur,  &  falvabitur.  Et  cum 
additur  ,  etiam  confcripti  in  libro  vite  poflunt 
deleri ,  fecundiim  Pfalmiftam.  Refponfio ;  vel  ille 

textus 


i.dift.  38.& 


4.<liIl.'S.<;  ! 


Tomus  l  Pars  l  Qt/ceil  XXIV.  Art.  II 

tcxtus  efl  declarandus  ,  uti  nunc  di6tiim  fuit  d. 


trgwotils  pri. 
iapatibui. 


j.4ift.7."!.J. 


i.dift^tf. 


Quodlib.  qu 
41. id  finem» 


pcrlbna  prxdcflinata  ,  vel  certe  pradeftinati  de- 
icriturdc  Jibro  v  vcr.tiamper  pctcata  ,  in  qu.T  la- 
buntiir:  &  fccundum  prsfentcm  Ju/luiam  Dei 
oidinantur  ad  pcenam  |rernam ,  ii  inju/litia  ob- 
noxii  extra  viairtatum  invcniantur:Sed  quia  Dei 
decretum,quo  volita  ipfis  fuit  gloria  ,  ellimmu- 
tabiJe  ,  non  eveniet  ,  ut  quandiu  iunt  injufli,  e  vi- 
vis  dilcedant. 

ARTICULUS     II. 

Utriim  Hber  vitg  fit  fblum  refpeftu  vite 
glorie  pricdeflinatorum . 

^o&oy  locis  in  wargine  citatis.  S.  Thont.  i.  par. 
quajt.  /4.  articulo  z. 

VIDETUR  Liber  vitgnon  efTc  tantijm  ref^ 
peJtu  vits  gloriae  prfdeft^natorum  .  Ete- 
nim  ex  d:c"i  s  articulo pr^ccdenti.  V  te  iiber  for- 
maliter  efl  Dei  prs  cientia  de  fdturitione  falutis 
aternxquam  voluntas  dandam  eietrtis  decrevit 
tempore  opportuno ;  Sed  htec  Dei  prffifcienta 
perinde  terminatur  ad  gloriam,  ac  ad  gratiam  , 
caeteraque  media  fini  i.on(tquendo  necefTaria;  er- 
go  vitffi  liber  non  eft  Iblum  ref{3e(?tu  vitx  gloriE 
elettorum  . 

Prsterea  ,  Ex  diclis  quafl.  \Z.art-\.  In  Deo 
omnia  funt  vita;  &  quidem  vita  creatrix  propter 
cminentialem ,  &.  viitualem  continentiam  o  r:- 
nium  :  Sc  vita  itidem  funt  quatenus  aftu  v  cal;  m- 
tell  gentis  intinits  exprimuntur  ;  q'Jod  &J'.!^n;-  s 
cap.  i.fiii  Evangelii  tetV.tur,  .■.'icen<.,Pcrficus  Vi 
t(S  itt  eo  erant\  'gitur  omnium  in  Dei  efTeiif.a  em!- 
nenter,  &  virtualicer  conten  orum,  &  per  in:<i!- 
ligentiam  exprefTorum  ,  elllibcr  vits;  ac  proinde 
non  refptctu  vitajgloria;  duntavat. 

CoNi  RA  ,  Ex  a,iicuh  7.  quisj}.  prtscedentis ; 
jta  certus,  ac  prxiinituseflelcctorum  numerusa 
divina  voluntate,iit  impofTibilefit  augeri,  aut  mi- 
nui ;  ac  fub  tide  ut  evenire  non  potefl  aliquem 
praedellinatorum  damnari  ,  ita  nec  quemquam  ex 
non  ele6tis  aliquando  lalute  po  iri  ,  ccundum 
quod  fcnbitur  Apocaly.  20.  ^u^i  aon  ejl  ini^entus 
in libro  %-itafcj  iptus^ njiffus ej{  inpagntitn  ignis.^ 
^  fulphiirts .  Igitur  liher  vita;  per  11- ,  direct^  ,& 
formal.ter  efl  re.pectu  vitas  gloria:  prsdeflinato- 
rum. 

Respondeo,  dicendum,  Vits  librum  principa- 
1  ter  continere  delcriptos  ad  vitam  giorie,  &  mi- 
nus  principaliter  ea  ,  qua»  divina  voluntas  flatuit 
eflTe  necefTariaad  confequutionem  illius  Declara- 
tio  :  liber  vitx  infcripca  continet  nonvna  illorum, 
qui  DeiinefFab  li  beneficentia  ord;nantur  ad  glo- 
nx  xternx  poflefTionem;  Hxc  autemordinatio  ell 
ad  gloriam  principaliter  ,  &  minus  principaliter 
adgratiam  ,  cxteraque  media  ad  illamordmata  ; 
efl  igitur  refpeftu  vitx  glorix  prxdeflmarorum  . 
Deinde  nomina  prxdcllinatoruin  libro  vitx  con- 
fignata  ex  eo  non  funt  aliquando  delelWa  ,  fi- 
cuti  necmutari,  autimpediri  potcft  Dei  voluntas 
beneplaciti ,  qua  vitam  gternam  voluit  tleflis: 
dtletur  autem  non  raro  ab  illo  ordinatio  ad  gra- 
tiam  ,  quc  per  peccatum  amittitur  ;  igitur  inlcri- 
ptio  nominum  electorum  in  libro  vite,  eil  ptoprie 
refpeftu  vicx  glorie,etfi  virtualiter  involvatme- 
dia  necelTaria  adconlequutionem  iliius.  Dcnique, 
Vite  libcr  exprcfTam  continet  fpccialiffimam  Dci 
providtntiam  ,  qua  curam  gcrit  eltftorum  ;  pro- 
videntia  autem  potiflimum  refpicit  ultimam  ,  at. 
quc  conipletam    perfectionem   illorum,  quibu^ 


303 

lul..it  inttndi;  Rectoi  uni  vtifitatis,  &  author 
ordinis  fupernaruralis  glorix  ,  &  gratix,  fed  a 
gloria  potiffimum  ell  ult.ma  ,  &  completa  quies 
t  c6toium.  Ea  enim  non  adepta  ,  natura  intelle- 
^tualis  caret  maxinia  fui  perftttione  ;  ergo  prx- 
C'pue  in  vitx  iitiro  confcripta  contineturordina- 
tK.,&  prov.dentia,qi:a  Dtus  ad  ultimum  tom- 
pltn'entum  liipernaturale  ducit  elefto.^^:. 

ADAKCtMENTA  .  Ad  primum  refpondeo  ad 
minoreiT',  De'  pix.'cientia  eo  ordine  terminari 
ad  objt6ta  futuia  ,  quo  iili'em  fuit  volita  cxirten- 
ti.,  i^futurito.  Ci.m  igiiiir  pcrprius  Dtus  \o- 
luetit  e!e6t:s  gloriam  ,qi.,am  nitd  a  ,quipre  qux 
inten-a  fint  grat'3  finis  ;  pot.flimum  intuitus  divi- 
ni  in(.tllt6tus  ad  ip  am  gloriam  terminanir,  & 
tx'nde  ad  mcdia  :  &quoniam  '(>!a  volitio  finis  ip- 
iius  efl  imrnuMbils,  ibli  prx^cicntix  ejus  I.b.n 
nuncupatio  recte  applica:i;r  .  Nam  quia  ele^M 
non  raro  a  gratia  eAcidui  t  per  peccata  ,  refpeftu 
tju  modi  mtdoium  non  tll:  proprie  liber  vitx  : 
Siquidt  m  dum  fub  pectato  marent ,  ad  mor^^em 
ordnantur,  (la^^te  inttiim  abloluta  volitione 
Dei  ,  qua  ordinantur  ad  vitam  j^lorix:  rtfpeftu 
ift.us  tjus  pixcise  vo!  tionis  tfl  liber  vitx,  leu 
expreii.o  intelligent^x  divmx  ,  inqua  tanquem  in 
Iibro  imn^utabihier  .  &  indefcftibiliier  corlcripta 
funt  div:i  X  voluntatis  decicta  ,  quibus  elefti  or- 
dinanturaJ  xternx  vitxpofllliionem . 

^A  itcundurn  refpondeo  ,  aliter  in  Deoomnia 
vivere,&  al.ier  quadam  dci  icriptacfTe  in  libro 
vitx  .  ^siam  cmnia  quidcm  m  ip'o  vita  funt ,  ut 
trilatur  Scriptura  ,  ptr  emir.ent:a:eTi  omnium 
coiitir;entiam,  funtqjeproindc  vita  creatrix,quia 
'p.a  tffentia  div!na,quatenus  in  infinitum  prxcel- 
liniomnibus,  &  po.ell  proclucereo.nnia  ;  atquc 
etiam  unt  vita  in  ip.a  ,  qu.i.i  dllmctifllme  at:in- 
genscur^ttaper  attum  vitK  nob.Pflimum  ,  qualis 
efi  rteiligtntia  ii.nnira  ,  expnmuntur  ,  urde  ,  & 
pr^defliJiiati,  &  repn.b  ca  x.jiiom  dla  vivunt  ; 
at  non  proptera  funt  conl(;ripti  omnes  in  libro 
vit»  ,  ut  dictum  elt  itiantecedentihus . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     III. 

Utrum  al'quis  delcaturde  librovitx. 

DoSlor  locis  in  margine  citatis  .  S.  Thora. 
i.par.  quaJL  24.  art.  3. 

VIDETUR  aiiquisdeleri  pofTe  de  bbro  vitx: 
Nam  Apocalyp.  j.fcribitur;  Tenequodba- 
bes  ,  ui  ncmo  accipiut  coronam  tuam.  Sed  fi  quis 
acc  pere  pottft  coronam  alterius,  amittens  coro- 
nam  glonx  piofeCto  de  libro  vi:x  dtletur  ;  igi- 
tur  tieri  pottfl ,  ut  al.qu  deleantur  de  libro  vitx: 
quod  &  P.almifta  difert.j  teltatur,  \S\c^viS\Delean- 
tur  de  iibro  "jivenp um,?^i.\m.  68.  Hincrefte  Au- 
gxAXinus  .,de  curapro  mortuis  gerenda^  monet  , 
orandum  cflTe  pro  vivis,  ut  noniina  fcripta  in  libro 
retineant . 

Prxterea  ,  Dcus  voiensomnes  homines  falvos 
fitri ,  dat  ommbus  auxiha  (iifficiantia  ,  ntmpc  re- 
6ta  naturalia,  legem  perftftam,  &  commun;a  ad- 
jutoria  ,quibus  poflcnt  bene  v.vcrc,  &  falvari  : 
Sed  eodera  modo ,  quo  omncs  poffunt  filvrri, 
pofl^unt  &nonfalvari,  fi  falva  cll  omnibus  liberi 
arbitrii  potellas  :  per  eam  en  m  lcgi  Dci  repu- 
gnando  ,  &  grat'am  contcmnendo  ;  evadunt  di- 
gni  aternis  fupphciis  :  ergo  nomina  corum  , 
qui  falvantur ,  dclcri  pofl\int  de  hbro  vitx  . 

Prxtcrca  ,  Confcriptio  cleftorum  in  libro  vi- 
t£  ,  non  ell  ita  JHtelligenda  ,  quafi  in  prxteritum 

tran- 


Pro'ogi  q  I.C. 
Contra  liiud 
arguiiur  . 


4.dirt,iC.q.t. 


i.Report-dift. 
40  i.  id  oppt. 
liiuta . 


i.dilT-  47.. 
frimum  , 


hd  pi.viv.m 


Summcejoannis  Duns  Scoti .' 


i.dift.;p.  «.>'''- 
jo  de  contin- 
gentiam  . 


fe  undnm . 


tr3n'^<-'iit, f\^5laquejarp  fit  immutabiliter:  Sed  ma 
•»is  dc  nrarienti  ficri,CHm  inftans  iternitatisfem- 
per  adfi*  idem  pra^fens  :  Sed  cx  eo  rc6lc  intclligi- 
tiir  con'criptio  illa  pendere  ab  aclu  indifterenti, 
nempe  I  bcre  ,  &contingenter  operantc  de  prcc- 
fenti :  crgo  ii ,  qui  inteiii.jjuntur  libro  confii^nati  , 
pofTunt  indc  deleri ,  &  non  fcribi  ^  vel  alii  loco  il- 
lorum. 

roNTRA,  Numcrus  predeflinatorum  elt  cer- 
tus,&detcrminatus,  adeout  nequeat  minui,aut 
augrri ,  ex  qu^sp.prxcedenttart.  7-ergo  impoillbi- 
lc  cfl ,  deleri  conTcriptos  in  libro  vitae  . 

Responoeo  dicendum,  nomina   eorum  ,  qui 
confcripti  funt  in  libro  vi'£e  Agni  (idefl,  quos 
Deiintelli{>entiaattingit,  exprimitque  inter  ele- 
Eio%  computatos)  cfTe  omnino  indelebilia.   De- 
chratio  ;quemadm®dum  intelleftus  divinus  na- 
turalitcr,  &  neccffario  attin^it  fimpiices  terminos 
omnium  poffibilium  ,  &   complexiones    omncs  , 
quffic.viilis  cfFormariqucunt  ,  tanquam  indetcr- 
minatas  ,&  neutras  ,quippe  qua  verihcari  pofTmt 
quoad  utramque   parrem  divif^m  ;   ita  enimheri 
potert,ut   Anti-Cliriftiis  fit  aliquando  exillens, 
ac  oppofitum  :  ita  is  intelleausex  ratione  fui  pa- 
ri   neccnTitate  fertur  fuper  eafdem  complexioncs 
poflquam  per  divinam  volon-atem  intelliguntur 
adunam  partem  determinatK  In  primo  igiturfi- 
gno  intellexit  Petrum  pofTibilem  effe  polfo  inter 
prccdeflinatos  ,  exinde  veriiicata  per  determina- 
tionem    voluntatis   hac  parte,  fcilicet ,  computa^ 
tum  Petrum  inter   prtedeftinatos  ,  intelligit  pro- 
pofitionem  non  amplius  neutram,  fed  determi- 
nate  veram,  quoad  unam  partem  ;  atque  hoc  ip- 
fo  Pctrus  fcribinir    in  bbro  vit^  ,    id  ell,  expri- 
mitur  per  intelllgentiam  diyinam  ,  atque  ea  ex- 
prefTio,  &confi!>natioin  libro  vita  immutabdis 
fit  oportet;   tanta  fcilicet  neceffitate  ,  &  iovaria- 
bilitate,  quantadivina  voluntas  ell:  immuLabilisj 
jgitur  confcripti  in   libro  vitcw   de    Scriptura  illa 
aterna  intelliffgntias  divinoe  non  poflunt  deleri  , 
ficuti  Dei  voluntas  nequit  ulli  fubeflTe  mutationi. 
Denique  propefitum  voluntatis  divin.^  impediri 
non  poteriperullum  volun-atis  create  conatum  : 
quos  ergo  Dcus  adgloriam  elcgit ,   ii  infallibili- 
ter  'unt   vitam  ^ternam  confcquuturi;  tanta  igi- 
tur  firmitate  funt  libro  vitcs  confignati,  quanta  efl 
via  ,  &  cfTicacia   voluntatis  divinx  in  exequendo 
fuis  temporibus  ,  qus  decrevit  in  acternitate  .  Ut 
ergo  nulla  finita  virtus  valet  impedirc    propofi- 
tum  Dei  ,   ita  &  pcrnihil  creatum  deleri  queiint 
pomina  confcripta  in  libro  vitcp . 


4.ciill.  i<.(f.i. 

0.  Adformsia 
trgt. 


Ad  Akgi'Menta  .  A'1  primum  refpondeoex 
di^iis  ,  ciuxfl.prifcedefUi  art.  7.  §.  ^d  primtim. 
Quoniam  gloria:,  adquam  funt  elefli  ordinatl 
reddenda  efl  meritis  bonis  ,  atque  hsc  nulla  efTc 
queunt  fine  gratia  Dei ,  per  quam  folummodo  no- 
flra  opera  efle  pofl^unt  grata,  &accepta  Deo;hor- 
tarur  )oannes,ut  qui^que  fatagat  gratiam  fibi  do- 
natam  confervare,cum  non  fit  alia  via  pervenien- 
di  ad  gloricccoronam.  Non  putat  ergo  nomina 
eleftorum  poffe  de  hbro  vita  deleri ,  fed  docet  in 
arbitrii  poteftate  efl^e  peccare  ,  &  non  peccare,  & 
gratiam  proinde  amittere  per  peccata ,  quibus 
dum  quis  efl  obnoxius  equidem  ad  poenam  ordi- 
natur ,  non  quod  interim  fit  de  libro  vitae  delerus; 
Sedquia  fi  herct  intermine,  fubderetur  aeterne 
pcena;;  ut  fubinde  fit  hasc  ordinatio  ad  pcenam 
duntaxat  conditionata  ,  contra  vero  eleftio  ad 
eloriam  omnino  abfoluta,  &  fimpliciter  inimpedi- 
bi1i,<:,&  ioimurabJis.  Nec  ad  alium  fenflim  exi- 
ftimandum  eft  loquutos  Pfalmiftam  ,  &  Augufti- 
num ,  rempe  eleaos  excidere  poflfe  a  gratia  ,  qua 
'  devenitur  adgloriam:  non  vero  immutari,  aut 
fniflrari  ulla  ratione  pofTe  propofitnm  prffidefli- 
nationls  ,  quod  firmum  ,  &  ftabile  perfeverat, 
et'"3m  auando  ipfi  elefti  peccant . 

Ad  fernndum  dicimus  ad  minorem  ,  praedefli- 
natos  poffe  damnari  infenfu,ut  ajunt ,  divifio;non  i,di(l.4». 
vero,  ut  comparantur  ad  decretum  prsdeftina- 
tion!$',quod  impofllbile  efl:  fruflrari ,  feu  impedi- 
rl  per  c-eatam  voluntatem  ;  &  fubinde  deleride 
libro  vitae,  utcxpofitunsefl. 

Ad  tertium  dicendum,divinam  voluntatem  in 
Kternitatedeterminate^&abfoIutevoIuifTequic- 
quid  in  tempore  gcritur  ,  &  reprasfentatur ,  &  fit; 
&  paritcr  roluifl^e  ,  quicquid  aliquando  faiUlura 
ron  fuir^necefifaciendum.Narnpotentiam  per- 
f  (ft^ffimam ,  atque  infinitam  per  inhnitum  tempus 
fufpenfam  cfTcnec  determinaflequidcraflina  die 
p-erendum,  faciendumve  eft  ,  abfurdum  videtur, 
&elienumab  excellentiflima  ,  &  fupereminenti 
perfeaionemajeftatisdivinx;  quia  inde  fequere- 
turnecfcientiamDei,  qux  vifionisfcientia nun- 
cuparur,efredifliraam  ,&perfeaam.  Etfi  igi- 
tiir  nondebeamusapprehendereaausdivinas  vo- 
luntaris  ,  quafi  in  prateritum  tranfiiflTe  ,  fed  magis 
de  prxfenti,  perinde  ac  nuncprimum  ponerentur; 
propterea  quod  iftans  sternitatis  femper 
idem  ,  prc^en'"que  fit  ;  attamen  cum  hac  vera  rei 
app  ehenfione  ,  flat  Deum  omnia  ,  quxfunt  futu- 
ra  ,&  frunt ,  ab  aeterno  voluifl^e,  ac  fuodecreto 
fytura  ftatuto  temporc  determinafTe , 


i.dift.4f. 


QUiE- 


I.  dift.  z*< 

qUxft.      UB.  0. 


t  di(!.  te. 

ffuni-  prin- 
f>f. 


Qfpdlib.q.8. 


_De  reriim 
prinnpio     o. 

De  his  aaum 
?  {  art  j. 
de  qaihtt?  & 
J»t«  Oodior 
9  I-  «^f  rc. 
r««)  pfj/tj. 
pi»  ariti. 


I. 

ir. 

irr. 

IV. 

V. 

vr. 


Tomus  l  Vars  l  Qucejlio  XXV.  Art.  I.  305 

QU^STIO  VIGESIMAQl/INTA 

DE    DIVINA    POTENTIA, 

IN    SEX    ARTICULOS     DIVISA. 

yo/?  cotijtderatiotjem  di^vinapricfcientix  ,  ^  mltmtatis ,  ^  <rora/;/  ,  y//^  ad  has  pertintnt , 
yfy?rt/  conJUerandum  de  dinjina  poteniia  . 

ET     CIRCA    HOC    (^U  iERUNTUR    SEX. 

Ututti  in  Dfo  fit  potentia  . 
Urrum  efus  potcntia  fit  infinita  . 
Urrum  fit  omnipotens  . 
Ufrum  pofli-  facere  ,  quod  ea  ,qu!£  fiint  pratcrita  ,  non  fuerint. 
U^rum  Dcus  poffit  facere,  qus  non  facit ,  vel  prKtermitterequc  faclt . 
Utrum  ,qi'$  facit  poflTit  facerc  meliora  . 


ARTICULUS     I. 

Utrum  in  Peo  fit  potentia  . 

Docfor  tJifi-z.q.  i.§.Qiiantum  ad  primum 

articulum  ,  in  Report.ibidem.§>uodlih, 

^•7'§-  Qnintaconclufio.  De  primo 

principio  cap.i.de  rertini prin- 

cipio,  q.2.  art,  2.  num.8. 

12.  Metaphyf.q.^i, 

S'  Thom.  \.p, 

q.2^.  art.i. 


IDETUR  in  Deo  non 

tflfe  potentia  .  Nam  hxc 
potentia  fi  in  Deoforet 
admittenda  ,  utique  nec 
paffiva  ,  ncc  objeftiva 
eflet  ,  fed  aftiva  :  Sed 
aft  ve  potentisprimum 
correlativum  ^^poffibi 


)     Is  ;  igitur  ex  fui  foima- 
»*   li  ,  &  intrinleca  ratione 


potenti^  activa  ad  luum  torreiativum  refertur, 
ellque  inrer  ea  mutua  coexigentia.  Sednihilin 
Deo  repcrtum  coexigit  nccefl^ario  aliud  extra  fe; 
Ergo  in  iplb  reperiri  non   potefl  potentia  aftiva  . 

Pf|terea,Potentia  attiva  efl:  principium  opera- 
tionis;  Sed  in  prima  lubftantia  operatio  non  eH: 
aliud  a  fua  eflfentia  :  crgo  cjus  eflTentia  non  eft 
principium  operationis  .  Sed  ubi  non  elt  princi- 
pium  aftivum  ,  nec  potentia  aftiva;  ergo  ha;c  po- 
tentianon  reperitur  in  Deo. 

Preterea  ,  Sccundum  kr\^ot.t\tm.,(). Metaphy. 
tex.  c.  i^.Qualibet  potentia  melioreft  a6tus  ejus. 
Sed  nihil  potefi;  efl^e  melius  iis,  qug  funt  forma- 
liter  in  Deo  :  ergo  non  eft  m  iplb  aliqua  potentia 
adftruenda  ,  qua  nielioremoportcat  fateri  aftum 
ipfius. 

CoNTRA,  Auguflinus  ^.de  Trinit. cap.4.  T-^o. 
luntas  Dei  ,  inquit ,  prima  ej}  ,  i^  fumma  cauja 
omKium  corporaliumjjecieriim  ,  atque  motionum. 
Cau'a  aurcm  fuA  aftiva  poreotia  attingit,  atque 
dat  effe  efllftibus:  ergufi  Deus  ellfumma  caula. 
eft  fiimmc  potens:  eil  igitur  in  ipfofumma  poten- 
tia  refpettu  omnum  .  Unde  &Sap.  1 1.  fcribitur: 
§lH!jmodopofJet  aliquid permanere^nifi  tu  i'oluiJ- 
fes  > 

RESpoNDEodicendum,  in  primo  principiofor- 
maliter  reperiri  aftivam  potcrtiam  ,  a  qua  fit 
quicquidelt,t&  a  fe  cfl[c  non  potefl :  ficuti  ell  om- 
nc  poflibile  cfllg  ,  quatenus  poflibile  idem  efl ,  ac 
cauiabile  .  Nam  tota  univcrfitas  caufatorum  cau- 
Tomus  L 


fam  habet :  ea  autem  nequit  efTe  claufa  in  tali  uni- 
verfitate ,  quia  tunc  idem  foret  caufa  fui:  ergo 
cau'adansefle  univerfitati  caufarorum,  ftatuamr 
oportet  extra  illam  univerfitatem  ir  quafitfta- 
tus  ;  cum  in  caufis  ,  &c3u!atisefl^enriaiiterord!- 
rai^procedi  nequeat  in  intinitum;  illaergocau- 
fa  eft  fimpliciter  prima,  &  ut  ta^is  eff^^ftiva  om*  • 
nis  caufab  lis  ,  Efl  igitur  in  primo  porentia  a6li- 
va  effectiva,  a  quo  cfl  quicquid  potefl:  eflfe  ,  & 
accipit  ejie  exillt^n'iffi  realis  >Deiride  ununiquod- 
que  agit  fecundum  quod  a5tu  ell  perfeclum  :  Sed 
fubftantia  prima  efl  aftus  purus,  &  fubflantiarum  ' 
perfeft'fliina  :  Ergo  maxime  fibi  competit  agere:  1 
Sed  propter  agere  dicirur  aliqu'd  habere  poten- 
tiimaftivam  ;  eit  i^itur  primum  a6tiva  potentia, 
ficutieft  a6tuspurus,&  perf  ftusr-Denique,  ev 
<7«iC/?.  I  F.  art.ii^.  Deu^cumfitto'um  ^^/Tf  abfira- 
6tum,  &  omnimodam  involvens  perfectionem, 
efl  maxim^,  &  fimplic  flfime  unum  .  Ea  fiquidcm 
ratione  inelt  ei  uni'as,  &  fingularitas,  qua  nec 
eflfe  ,  nec  intell'gi  poflTunt  duo  entia  squaliter 
prima :  id  enim  elt  prorfus  incompoflibile  &  a 
parre  rei,&  in  intelleflu  ;  quia  tunc  neutrum  in- 
tluderet  omnem  polhbilem  perfeftiorem  .  Ut  er- 
go'L)eus  eft  entium  primum  ,  itaefl&unum:  & 
cum  fummc  fit  unum,  omnem  gradum  perfe6tifli- 
maeunitatis  involvens,  critfumm^,  &  maxim^ 
primum  ,  habeat  crgooportetex  fui  ratfonefor- 
malem  plenitudinem  ad  fe  communicanJum  .  Ut^" 
enim  unum  prxcedit  multa  ,  adeout  duo  pariter 
una  efll'  non  poflint,proprerea  quod  omnimodani 
in  fe  involvat  unitatem  :  ita  haber  id  unum  omni- 
modam  potefl;atem  refpe6tu  plurium  'Ilorum, 
quajpofl  unum  eflentialiter  ,  &  funt,  &  intelli- 
guntur  .  Quanto  magis  autem  aliquod  eft  pri- 
mum,  tanto  magis  pluribus  communicatus,  eo 
genere  communicationis  ,  quod  ei  convenit  in 
ordine  adea  ,  qus  funt  iplb  eflTcntialiter  poiterio- 
ra ,  ut  patet  in  prima  omnium  m.iteria  :  &  in  cau- 
fis  eflicientibus,qua:  quo  al-ioris  primitatis,  eo  ad 
plures  fefe  extendunt  eff^c^tus  caufandos  .  Simph'- 
citer  igitur,  &  maxime  primum,  mavimc  erit 
communicabile,eo  genere  communicationis,  quod 
fibi  poteft  convenire;  Elt  igirur  primum  potentif- 
fimum  ,ficuti  clt  maxima  unitatis,  &  fimplicita- 
tis,&  a6iualitatis.Eadem  ergo  rationc,  qua  Deus 
eftunum  ,  &  primum  ,  &  iimplex,  &in  actu  ,  ca- 
dcmcflin  ip'b  adflruendc'  &  potentia,  refpe6ta 
corum  quae  funt ,  quaive  cfle  poffunt  porteriora 
firapliciterprimo  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  concedo ,  a6ti- 
VK  potentif  corrclativum  efle  '^Tp^nm  pojjhi/e:  non 
quidemIogic^,que  poflibilitas  eftnoa  repugnan- 
(^q  tia 


I5e  'W\%  fMPri 


3  o6  Stmmce  Joannis  Diins  Scoti . 

Nam  etiam  neccffe  efle  eftita       rariim  fecundarum  ,  imoadmiftit  caufas  fecuncJas; 


1.  dirt. 8q-y. 
&  dift.  30. q. 
*.  &  Quod- 
j,b-    S.  0-  -t< 

fottfi  dici  . 


I.  dift.  4?« 
«.  Mt(r  di. 
co    &    diftin, 

gumenta  . 
1.    dift.    3J. 
&4J' 


J.  dift.  37./« 
fne. 


DoSor.  in 
Comm.  fu- 
per  ciV.   ''■». 


tia  terrrunorum 
pofTibile  ;  nec  tamcn  a,d  ipfum  neccflarium  termi- 
nari  potcfl  uila  potentia  afliva.  Correlativum 
igitur  aftivx  potentic  in  Deoeft  pofribileobjefti- 
vc  .  Et  cum  dicitur  ;  crgo  coexigit  Tuum  correla- 
tivum,  adquod  ipfaaftiv^  potenti?  terminatur. 
Rerponfio ;  nullum  a  fe  necefTarium  coexigere  po- 
tellaliquid  non  pcrinde  necefTcrium  ;  quia  tunc 
ex  minus  impofllbili  fcqucrctur  irnpolTibi''Us;  mi- 
nusautem  impon"ibiIe  efl  aliquod  non  flmpliciter 
reccfTarium  det"icere  ,  quam  H  quod  a  fe  habet  ef- 
fendi  neccfritatem;  fi  vero  aliqua  divina  perfeftio, 
utiefl  potentia  aftiva  coexigeret  aliquidminus 
reccfTarium  ,  uti  efl  quicquid  a  fe  non  habet  t^- 
fendi  necefTitatem  ;  igitur  ex  pofitionequod  mi- 
nus  necefTarium  non  efTet,  &  magis  n-.ccfTarium 
noncfTeoporterct  ;pcrfe5lio  igitur  aflivr  poter,- 
tixcreatoris  eft  omnino  ad  (^  ,  &  abfoluta:  Quod 
autem  intclligatur  corrclativa  ad  pofTibile,  aiiun- 
de  non  efl,  nifi  terminatione  rcfpvclus  ipfius  po-f- 
fibilis  logice;quod  pofTibilc  in  ordine  ad  activarrt 
potentiamevadit  poiTibile  objeflivum  ;  ide*^  pc- 
tensterminareaftionem.  pctent-ireextta  fc  j  rodu- 
centis  aliquid  jn  effe  realis  exiflentia; , 

Ad  fccundum  rcfporden,  potcntiam  aflivam 
nedum  cfle  principinm  operationis,  '•errm  t-tiam 
effectus  produccndi  per  gperationem  .ubi  onrra- 
tio  prius  abactivavi  prodrcifMr.  Prinia;  aute-n 
fubflantiK  potcntiam  attriJ.uimus  ,  non  qu^  fit 
princin^iura  operpMonis.  fed  qua:  immcniat^  attin- 
gat,  atquedet  efTccffeftui:  cum  «-nim  in  acHvis 
potcntiisaliaruni  fubT:antir,rum  ponatur  ^nera- 
tio  ,  ex  earundcm  imperfectionc  ,  nccefl"ario 
cjufmodi  operatJo  cfi:  arccnda  ?  prima  ,  atque  in- 
finita  potenia . 

Adtertium  dicendum  ,  utique  a£tum  efTe  fua 
potentia  perfeftiorerri  in  bonis,  ficuti  eH:  fanum 
efTe  ;  contra  vcro  in  msIisefTe  potentia  deterio- 
rem  ;quia  potentia  ad  malum,en:  fecundumquid 
malum  ,  quia  tft  admixta  bono  ,  quafcrus  refpicit 
alterum  contrariorum  ,  quoc  babet  rrf''orfm  bo- 
ri;  aftusautem  fit  fimplici^cr  malus  .  UndeAri- 
flotelcs  ibidem  diferte  negat  id  po'cnt'e  genus  in 
a:tcrnis.  At  perfcfliones  primi  prlncipii  non  ex- 
peftant,  nec  fieri  potefl ,  utaliunde  nerficiantur, 
cum  fint  in  fine  perfc6lionis  ,  ideo  ad  nihil  potefl: 
c«inparari  potentia  afliya  ejus  ,  quo  ipfa  fit  ira- 
perfcttior . 

ARTICULUS      II. 

Utrum  potcntia  Dei  fit  inf^nita  . 

^o^or  I.  diJfifi.z.qua:p.z.%.O^cnn5  i^itur, 

i^  diflin.i^z.  §luodlib.  fjuaft.^j.de  primo 

principio  cap    4.  6*  12.  Metaphy. 

qua/}.  1 3.  J:  ThofM.  \.  partey 

quaji.  25.  artic.  3. 

VIDETUR  Dei  potentia  haud  e/Te  infinita, 
Nam  ex  eo  potiflimum  fenticndum  forct, 
Dei  potentiam  efTc  infinitam  ,&  virtutis  infinitr>r, 
quia  fe  extendere  valeretad  producenda  infinita* 
Ejus  fiquidem  potentie  pioprium  objc6tum  &ter. 
minum  diximus  ponendum  prcducibile  ,  five  pof- 
fibile  objeftivum;  Scd  haec  Dei  potentia  fimul  ef- 
fe  non  poteil  infinitorum  ,  necextendi  ad  produ- 
cenda  infinita  ;  ergo  cum  nonhabeat  in  fc  virtu- 
tem  caufarum  infinitarum,  nec  ipfa  erit  infinita. 
Probatio  minoris  ,  etfi  cnim  ipfa  caufa  prima  ha- 
beat  eminentius  in  fe  omnem  caufac  fecundx  cau- 
falitatera  j  ex  fe  tamen  non  potefl:  in  effedus  cau- 


dift.i 


q.4. 


Vn.«/»   argu~ 


ergoejus  vis,  &  potentia  non  efl:  infinita,  cuin 
non  fit  caufa  omnimoda  eifcftuum  producendo- 
rum  :  imoficut  caufa  fecunda  ex  eoquod  infinita 
nonfit,  attingit  terminum  duntaxat  finitum  ;  ita 
&  caufa  prima  attingens  terminum  finitum  ,  infi- 
nita  minime  dicenda  videtur  quoad  ejus  virtu- 
tem,  &  caufalitatem. 

Pretcrea,  Si  in  Deo  cflfet  admittenda  vlrtus 
infinita,  maxime  quia  movct  tempore  infinito 
ut  Argf.it  Arif^otcles  .  8.  Phyf.  tex.  78.  Sed  tunc 
pariter&  virtus  fblis  furet  iniinita,  cum  fol  mo- 
veat  tempore  infinito;  vel  faltem  poflTit  moverej 
ergo  Dei  virtus  non  efl  infinita  . 

Praeterea  ,  Secundum  Ariflotelem  ,  8.  Phyf^ 
tcx.  c.  79./-'7/7aj.'  infinita fielfet ,  moi^eret  />•'  f-on 
tempdre  ■  NuIIa  virtus  potefl  movere  in  non  tem- 
por ; :  imo  Deus ,  fecundum  Auguflinum  %.fuper 
Gen.cap.  20.  movet  creaturam  fpirituaJem  per 
tempus ,  corpor?ljm  autem  per  tempora,  &  loca: 
ergocum  nihilmoveat  in  non  tempore,  profecto 
ejus  virtus  non  erit  infinita  . 

Preterea  ,  Si  in  Dtofit  infinita  potentia  :  ergo 
haberet  terminum  infinitum  :  non  ponitur  a'.'fem 
ad  terminum  infinitum  :  ergo  nec  ipfa  efl  infinita. 
Prcbatio  primfls  confequentiaj:nam  fi  Deus  efl  re- 
vera  infinita  potentia  inftructus  :  interim  nullius 
teimmi  iniiniti  prodi-et  vus:  ergo  talequidnon  falibut. 
producit ,  vel  quia  ron  vult  producere  •  vel  quia 
non  potefl  :  Si  poteil ,  &  ron  vult :  ergo  videtur 
tafius  invidia  ,  ex  eo  quod  tantum  bonum  non 
vult  alten  impertiri:  fi  velle  dicatur,&  non  pof^ 
fe:  igitur  in  info  fiuftra  efl"et  cjufmodi  potenf 
tia  . 

CoNTR  A  Prz)tn.^^.Miignus  Dominits,  &  /au- 
dabilis  nimis  ,  (f-t  magnitudinis  ejus  non  efl  finisx 
f  rgo  potentiK  ejus,qua  eflicacifTim^  ,  &  plufquam 
cogitari  pofllt,  eflpotens,  non  eft  finis  :  efi  igi- 
tur  ejus  potentia  omnino  infinita  . 

Respondeo  dicendum  ,  revera  Dei  potcntiam 
eflTe  intenfive  infinitam.  Declaratio  ;  Si  virtus 
pri'Tii  principii  talis  effet,  utfimul  pofl^et  attinge- 
re  infinita  :  utique  ea  vis  foret  infinita  :  aboquin 
fibi  repugnaret  fimuIdareeflTe  efFeftibus  infinitis: 
cum  enim  quodcunque  producibile  exigat  ,  pras- 
fupponatque  fibi  correfpondentem  perfe6tionem 
in  caufa ,  evidens  efl  ,  caufam  eo  perfeftiorem 
effc  ,quo  plura  potefl:  attingcre  producibilia  :  igi- 
■  ir  f:  ad  infinita  aliqua  po^eft  fefe  extendere  ,  in- 
finitam  habeat  oportet  perfeftionem  ,  &  vim  pro- 
ducendi  :  ergo  pariter  &  infinita  erit,  fi  ex  fe  pof^ 
{tX.  infinita  caufare  ,  quamvis  ex  parte  efTeftuura 
nroducenderum  fit  repugnantla,  quominus  una 
fint  omnia ,  feu  infinita.  Probatio  hujus  confe- 
quentif  :  habens  in  fe  virtutem  caufandi  fimul  al- 
bum,  &  nigrum  non  efl:  minus  perfe6tum  ,  fi  fi- 
•^ulea  non  producat ,  quia  noQ  fiint  ex  hypotbc- 
11  caufabilla  ,  quam  fi  producat :  cum  virtusejus 
omnino  fufficiat  illis  caufandis;  atqui  ejufmodi 
efl  vis  ,  &  potentia  primi  prlncipii  :  ergo  ipfa  efl 
omnino  infinita  .  Probatio  mlnoris  :  co  modo,  & 
ratione  ,  qua  unumquodque  fe  habet  ad  effe,  ita 
&  ad  agere  :  nam  vls  r.ftiva  fequitur  ad  efie ,  illi- 
que  commenfuratur  :  unde  quod  habet  effe  cali- 
dum,calefacit,  &  quod  frigidum  ,  frigefacit  :  & 
quod  habet  effe  humanum  ,  hominem  gignit .  Pri- 
mumautem  claudit ,  poflidet ,  ac  prgaccipit  to- 
t'?m  ,  idefl ,  infinitum  effe .  oportet  ergo  ejus  vim, 
acaftivam  potcntiam  illicommenfurari,  acinfi- 
nitameffe,  utpote  infinitls  producendisfuflicien- 
tiflimam.  Rurfus,  fi  in  Dcoreperiretur  formali- 
ter  omiiis  vis  caufativa  pofribilis,  eautiqueforet 

inten- 


De  rervB 
principio  q< 
2.  n.  ij. 


Tomus  I.  Vars  l  Qucejljo  XXV.  Art,  11, 


ii?eri/iv6  fnf.nitn  ;  quamvis  autem  (ibi  fitincorii 
{■>  ffibilis  fbrm:ili:er  vis  caufativa  Iiomiiiis  ,  & 
enuT ,  polTulet  tamcncas,  &omncm  poiribileni 
perfrtiioncm  modo  altiori  ,  &  perfcftiori  ,  quam 
fint  in  creaturis  Formali^er  ;  alioquin  non  fiiret  ex 
fctotum  ,  &  infinitum  efSe ,  utofttnfum  elT: ,  c/tt.n- 
articulo  r.  c5'  5.  ;  igitur  cum  in  crcaturis  illx  vir- 
tiites  ,  &  poteflates  agant  prscise  propter  perfe- 
ftionem  ,  Sr  non  e.x  ratione  ,  qua  imperfofta:  funt , 
fn  nrimoeftomnis  vi";  caufativa  pofsibilis  fimul, 
a 'eoque  innnitsperfcftionis  intenfivas  .  Affum- 
ptum  magis  declaratur :  cau^a  fecunda  proxima 
primx  totam  pcrfeftionem  caufativam  habet  a 
fbla  prima  :  ergocum  caufa  prima  fit  illius  ads- 
quata  caufa,  &  tsquivoca  ,  eminentius  pcfsidet 
perf^eflionem  ,  quam  caufaj  fecunds  elargitur. 
Confimiliter  tertia  caufa,a  quo  habet  vim  caufan- 
iJi  ^  Si  a  prima  caufa  ,pariter  &  ipfius  virtus  cau- 
fativa  reperitur  eminenter  in  prima  .  Siacaufa 
fecunda  :  i?'tur  hsc  cminenter  pofsidct  perfeftio- 
nem  ,  qus  fbrmaliter  efl  in  tertia  :  Sed  fecunda 
tccipita  prima  itaemlnenter  continere  perfeclio- 
nem  ,  quam  dat  caufarterti.-e:  ereo  multo  mi?is 
in  primo  principio  eminentiuteflperfcfliocaufa- 
tivacaufcttertia;,  quam  fit  in  fecunda  :  &  ita  de 
omnibusaliiscaufis  ,  fen  ordinibuscaufarura:  pof^ 
lid'»!  igitur  primum  prindpium  eminentcr  omni- 
modam  perfecliorem,  &  vim  a^^endi caufarum 
omnium,  &  perfectius  ,  acfi  fibi  inefTentomnium 
carum  caufalitatesformaliter,  cx  bypothefi  im- 
pofsibili  :  oportet  igitur  omnino  cfTe  perfeftionis 
infinitE  .  Poftremo,  Dei  virtus  ,  &potentia  non 
eflfinita:  oportet  igitur  efle  infinitam  .  AfTum- 
ptum  declaratur  :  omne  finitum  aut  finitur  per 
formam ,  aut  per  materiam ,  quod  per  fbrmam 
termina»:ur,  utique  imperfet-lum  cfl  :  quippequod 
pcr  formam  perficiatur ,  qua  &  finitur.  Quod  au- 
tcm  per  materiam  finitur,  ipfius  amplitudo,  & 
extenfio  contrahitur ,  m^nuitur ,  &  coar£latur,ut 
gradus  fuperiorcs  per  diffcrentias ,  &:  fpecificae  ra- 
tioncs  per  gradus  individuales ;  quod  ergo  per 
materiamnon  finitur  ,  illud  efl  perfc6tam  ;  &quo 
minus  per  hnncgradum  materialem  conrrahitur, 
Deq««  fupr*  eo  magis  perft.6ium  .  Sed  primum  principium  efl 
-..-,(».  at»fi.  ni^xime  fcparatum  a  materia  ;  imociimfitto- 
tum  efreunivverfalifTimum  ,  fimplic  ter  fibi  qux- 
cunque  contraftio  repugnat  ;  ergo  cum  exclu- 
dat  pofitive  oranem  finitatem  ,  eflfimpliciter,  & 
abfblute  infinitas  encitatis,  &  poteflatis,  &  vir- 
tutis  . 

Ad  ARGUMENTA.Ad  priiTium  dicendum,Deum 
exfe  habere  fimul  virtutem  produ£livam  infinito- 
rum  ;  non  producere  tamen  omnia  ,  quia  non  funt 
fimuj  producibilia  :  co  quod  infinitas  ,  ut  compa- 
raturadefTe  realisexiflentia;  repugnat  omnialii 
extra  primum  principium  ,  de  quo  aflum  fupra, 
qitxfl.  -j.art.  3.  ^ feqq.  impedimentum  igitur  non 
efl  cx  parte  potentic ,  fed  per  comparationcm  ad 
creaturam  necefTario  habentem  diverfum  modum, 
efTendi  acaufa  prima,  &  ideocapacem  duntaxat 
eorum  modorum ,  qui  correfpondent ,  &  fequun- 
turad  ^//f  ipfius.  Et  cijm  probatur  ex  eoquod 
admittat  in  produftione  rerum  caufas  fecundas 
attingentes  efTe6lus  prajcise  finitos  ,  proratione 
nimirum,  &  mcnfura  potentie  earundem  caufa- 
rum.  Refponfio,  ex  co  tantum  efiie  inferendum 
nequire  nos  ollcndere  naturali  rationecffe  in  I3eo 
omnipotentiam,ut  inflruimur  per  fidem  ;  non  ve- 
ro  negandam  propterea  potentiam  intenfivc  infi- 
nitam  ,  qua:  perinde  reperiretur ,  &  recta  ratio 
oflendit  ponendam  in  i-Io  ,  efi:o  nihil  extra  lc  pro- 
ducc'-'-  •  cum  a  rebusprodu6lis  nullum  ,  ne  mi- 
Tomui  I. 


i)uc(t|.adfj. 


De  ^Tio  ar. 
thulo  fmuen. 
ti  . 


i.dirt.  8.  q,  r 
Alism     qaa 


nen»  taogit 
Do>.'tor  .d;ft. 
1  qi.cit  ^  ^U 
u.titnum  • 

&  II-    Metap 


rumuin  quiuem  accedat   augumentum  perfcctioni 
illius  , 

Ad  fecundum  concedo  ,  Ariftotelemea  uti  ra- 
tione  ad  probandum  Dei  potentiam  infinitam  efTe, 
nedum  extenfivc,  verum  etiam  intenfive.  Ex  ejus 
quippe  infinitate  concludit  primum  nec  efTc  in  ma- 
gnitudine,  necmagnitud.nis  cWc  capacem  :  quia 
necinfinits,   cum  nulla  talis  fic:  ncc  tinitK;quia 
quacupque  potentia    in    magnitudine  finita  pof^ 
/et  aliqua  efl^e  major  :  intelligit  ergo  de  potcntia 
intenfive  infinita,  cui  fbli  repugnat  effc  in  ma- 
gnitudine  .  Quamvis  igitur   paritcr  concederct 
corporum  cccleflium  virrutem  tfie  infin:t.im,  quia 
pofuit  asternam  ,  &  neceffariam;  non  intcrfi  ve  ta- 
men  ,  fedcxtenfive  .  Virtus  igiturprimi  efl  inii- 
nita  fecHndum  intenfioncm  ;  quia  movet  per  infi- 
nitum  tempus,  fecundiim  ipium  ,  &  a  fe     Quod 
autem  pofTidet  aliquid  a  fc  ,  potitur  illo  feciind iun 
omnem  amplitudinem  fuE  pcrfetlionis,  &  ita  in- 
finit^ .  Ccelorum  autem  virtus,  quia  ab  primo  de- 
pendet,  a  quoefl  &  perpetuitas  motus,  nequit  in 
ipfis  rcperiri  fecundum   omnem    pcrfeciionem  , 
fed  duntaxat  in  co  gradu  ,  8f    menfura,  fecun- 
dum  quam  ipfis  agens  tribuit  efle,  &agendi  vir- 
tutem. 

Ad  tertium  refpondeo,  ex  hypothefi  Philo^b-  que  refpoliiTo 
phorum  putantiumDeum  agere  ex  nature  necefli- 
tate  ,  non  potefl  intelligi  ,  qua  ratione  p.rimum 
moveat  in  tempore,  cum  ejus  virtus  innnita  fn, 
&  nequeat  remifilus  agere,  ac  fiia  virtus  impel- 
lat.  At  nos  tenemus  iilorum  pofitionem  erro- 
neametiam  fecundum  principia  naturaliter  nota; 
ideo  dicimus  in  illius  poteflate  efCe  ,  &  aflionem, 
&  modum  agendi  ,  ideoque  agere  in  tempoic  ,  ut 
fe  caufis  fecundisaccommodet.fir;atque  ipfas  pro- 
prios  agere  motus  ;  cgterum  perinde  agere  vale- 
re  in  non  tempore  pro  virtutis  infinit»  pote- 
ftare. 

Ad  quar^um  dicendum,  infinicum  proJucinon 
pofTe  non   ex  potentiffi  infinitK  defcctu  ,  fed  ex 
creaturarum  incapacitate,ut  taftum  cft  in  refpin- 
fiono  ad primum .  Et  cum  dicitur ;  igitur  ilia  po-    '•'^''^-  '  q-  f- 
tentia  efl  fruilra  .  Hsc  confcquentia  efi:  neganda,   ^r''"^,".  '■^•""' 
quia  terminus  adasquatus  iliius  potentia;  cxtra  fe    w.secundw». 
non  c(\.  ncc(  fTiu  ius  aliquo  modo  illi  pctentix  ,  ut    4  dilt.  ^ij-.^.». 
propterea  fine  illo  aliquod  patiatur  detrimentum,    i'.''"  '{',"^''/7 
vel  infr  ei  imperfcctio.  Quia  ergo  Dei  volun:a.s,&  7^^,    ■' 
potcntia  habert  fincm  perficientem  ,  qui  ellen'en- 
tia  divina  ,  in  quo  fcilicet  eft  bcatifiima  ;  etfi  nul- 
lus  finis  extriniecus,  ada;quatus,  fivc  iniinitus  f\' 
bi  correfpondeat ,  non  tamen  eft  fruflra  ;  qui.i  d 
terininoextrinleconutlam  ,  utdiclum  eil ,  cxpe- 
ftat  perfectionem  . 


ARTICULUS     ril. 

Utrum   Deus  fit  omnipotens. 

"Do^or  locis  iit  margine  citatis  X  Thom.i.par. 
q!!.ff}.  25.  art.  ;. 

VIDETUR  Deus  haud  effe  omn^potens  :  Si- 
quidem  ratio  hujus  nominis  rcifte  notihca- 
tur  per  hoc ,  quod  pofiit  omnia  :  Deus  autem  non 
poteflomnia  eflicere  ;  nam  illi  communiter  adi- 
mitnr  potentia  ad  peccandum  ;  nec  confiiuilicer 
fibi  conccditur  potcflas  caufandi  rtlationem  fins 
extremis  ;  igitur  Deus  non  c(l  appcllandus  omni- 
potens  ;  cum  ipfius  potentia  aftiva  ad  qusdam 
decommuni  fententia  minime  fe  excendere  va- 
leat. 

Prxterea ,  Caufa;  omnis  poteflas  ,  &  vis  ex  ip- 
(^q     2  fius 


i.din.J7.q.t 
Quodlib.q.71 


Exdift.jo.j 


4-  iia.-A6. 
tra  /joc  • 


i.dift   ss-  f. 
Conira  i/fud  i 


4.  di(l-4'' 


1»- 


Quodlib.tj.T. 
^Mic  pritmii' 
ten^.-e  V-  5f- 
cunda  di/Jit' 
/iio- 


iins  piimario,  aut  praccipuo  efftctu  manifellatur, 
atque  innotcfcit  :  Potentiffi  autemdivinK,  qux 
omnipotcntia  nuncnpatur ,  effeftus  prscipuus  cfl 
parcere  ,&  mifereri,  ut  Ecclefia  in  quadamCoI- 
h^ts.  protitetur ;  ergo  tanta  efl  vis  omnipotentix, 
quantaefl  mifericordisc  exliibitio  non  merenti;id 
vero  prxflari  etiam  potefl  ab  eo  ,  qui  non  fit  om- 
Tiiporens  ;  ergonec  Deus  propterea,  &  maxime 
efi  dicendus  omnipotens . 

Prreterea,  S'i  Dcus  fit  dicendus  omnipotens  po- 
tiffimum  exeoquod  parcat,  &  mifereatureorum, 
quijudicio,  &  poena;  forent  fubijciendi;  igitur 
haec  Dei  perfeftio  /ecum  non  compatitur  re£l« 
juflitix  afFec"l«m,  qiiffitamenfit  oportet  eximia 
virtus  Hierarcha;  rerum  univerfitatis,cujus  folius 
el\  omnium  caufas  per  eminentiflmiam  reftitudi- 
fiem  judi-care  .  Probatio  confequentia ;  nam  id 
eenus  mifericordia;,  perquam  manifcflari  dicitur 
oiTinipotentia  ,  deftruit  reflum  judicium;  quia 
culpa:,  ac  deli^a  funt  ex  juflitia  vindicanJa  ,  ac 
per  juflam  pojnamordjnanda . 

Prsterea,  Ex  hjpothefi  quod  Dcusperomni- 
potentiam  poffetomnia  ;  igitur  non  efTet  incon- 
veniens  ,  ipfum  damnare  jullum ,  ac  glorificare 
non  juflum  ,  &  peccatorem  .  Alienum  autem  vi- 
detur  a  bonitate,  ik  mifericordia  di  vina  pleflere 
pfcnis  e-s,  quibus  prKinium  efret  rependendum 
propter  merita  ,  &  virtutes  ;  ergo  ciim  non  ors- 
nia  omnimode  poflit ,  non  eil  dicendus  omnipo- 
tens  . 

CoNTRA  ,  Dei  potentia  eft  intenfive  infinita 
tit  articulo pyacedentp  :  ergo  ipfe  efl  omnipoten- 
tifTimus  . 

Respcndeo  dicendum,  Deum  efTeomnipotcn- 
tem  .  Sed  prffimittenda  ell  nominis  declaratio. 
Potentia  itaque  ,  quas  omnimoda  ,  atque  illimita- 
taea  voce  importatur  ,non  efl  pafllva  ,quafi  ideo 
omnipotens  aliquod  ens  diccretur  ,  quia  omniuin 
eflTet  receptivum  ;  Sed  potius  efl:  potentia  aftiva 
nec  quECunque,  quia  tunc  preduft^va  potentia 
diceretur,  &  efietcreatrix  ,&ita  PatcT  refptftu 
Filii  vim  creativam  exerceret,  quod  abfit,  vel  co- 
gitare  :  efl:  igitur  potentia  aftiva  caulktiva  .  Ref- 
picit  igitur  aliud  a  fe  in  effentia  diverliim  ;  quia 
non  eft  caufalitas  nifi  refpeftu  aherius  fimpliciter 
diverfi  in  natura  •  Eil  proinde  h.'ecpotentia,&  vis 
acliva  in  ordine  ad  pofTibile  ;  nsn  quidemgene- 
raliteracceptum,  quo  fenfu  opponitur  impofli- 
bili :  quia  tunc  pofubile  logicum  efle  potcft  ter- 
niinus  crcationis:atqui  j^mpiiciter  necefliarium  eil 
ita  pofllbile  ,  nec  tamen  ad  ipfum  polfet  vis  crea- 
tivaterminari:  Ell  igitur  creativa  potentia  refpe- 
cta  pofllbilis  ,  prout  pofllbile  idem  eit  ,  quod 
caufabile  ,quia  terminus  potentiscaulativaj.Un- 
de  quia  Filius  Dei  noneft  caufab  lis,  Jicet  fit  a  Pa- 
tre  ,  non  efl  terminus  potenti.^  caulativK,veI  om 
Bipotentis.  Quapropter  hac  aftiva  vis  per  fe  re 


Summce  Joannis  Dnns  Scoti . 

dine  rerum  afiivarum  verumeH:  ,  unumquodque 
it^  le  haberc  ad  agere  ,  quemadmodum  ie  habct 
ad  effe  ;   unde  quod  habet  efle  calidum  calcfacit , 
&  quod  frigidum  frigefacit ,  &  fic  de   aliis  omni- 
bus  .   Si  igitur  fit  aliquid  ,  quod  in  ie  claudit  ra- 
tionem  omnis  efSe ,   tale  habeat  oportet  vim  pro- 
ducendi  omne  f^e  .  Atqui   primum  principium 
claudit,  &  praaccipit  in  fe  rationcm  omnem  eflfen- 
di,  &  perfeftionemomnem  altiorimodo,  quam 
fit ,  aut  efle  queat  in  creaturis  ;  ergo  potefl  pro- 
ducere  quicquid   producunt  creaturaE,  faltem  in 
fuo  ordine  caufandi  ;    feu  igitur  mediat^  ,  feu  im- 
mediate  attingit ,  caufarque  omne  caufabile  ,  cum 
quodcunque  ,  &  omnia  claudantur  in  ratione  infi- 
nita  cflendi  ;   &  altiori  modo  ,  quam  poiTideant  in 
/c  ipfis  ;  igitur  ejus  caufatio  aJ  omnia  prorfus  fe 
cxtenditcaufabilia  ;  quamvis  ad  eadem  &caufa; 
pioxim^  concurrant:Harum  enim  caufalitas  intra 
fphgram  perfeftionis  ,  &caufalitatis  prima?  caufas 
continctur  ,  tanquam  omnem  perfectionem  com- 
pleftentis  ;  adeoque  quemadmodumefle,  &fub- 
fiitera  nequeunt ,  nifi  dependenter  a  prima  caufa, 
ita  nec  eflicere  quidquam  pofTuntnifi  una  cum  ip- 
fis  ,  &eadem  prima  caula  efficiat.  Rurfum  ,  Efl 
omninoadmittendusflatus  incaufiseflicientibus, 
ex  diftis  quAJl.  2. ,  &  irerum  breviter  probatur  . 
Namcaufa  effet^iva  quo  fuperior  eo  in  caufalita- 
te  perfeftior  ;   ergo  fi  fupra  quamlibet  datam  efl 
alia  in  infinitum  fuperior  in  caufando,  illa  erit  in 
infinitum  perfcftior  in  caufalitate,   &  per  confc- 
quens  elt  illi  attribuenda  caufalitasinhniteperfe- 
tta;  caufalitas  autem  caufata,  veldependens  in 
caufando  noH  eit  iniinite  perfe6ta ;  eft  cnim  in 
«omparatione  ad  illud ,  a  quo  dependet ,  imperfe- 
Ha  ;  ergo fi  in  iniinitum  afcendatur  incaufis,ali- 
qua  eri":  omnino  incaui'ata,&  independens  in  cau- 
fando;aIioquin  haud  erit  infiniti^  perfefta;  eil  igi- 
tur  in  ipfa  ltatus;oportet  igitur  hujus  caufalitatis 
vim,  &  eiticacam  fe  extendere  ad  omnem  aliain 
caufam,  qus  cum  dependentia  ad  aliam  proprium 
producit  effc6tum;    nam  quEcunque  alia  virtute 
illius  independeiitiscaulat  ;  Si  enim  ab  ilia  unica 
depeiidet  n  eflendo,pariter  &  in  caufando,  utde- 
duttum  eft  prius:   Qua  igitur  ratione  probatur 
primum  principium  efle  ,  &  infinits  potentix,  & 
perfeftionis,&  caufalitatis  ,oltenJitur  ipfumeflfe 
omnipotens,  feu  potentiam  ipfius  refpicere  ,  at- 
que  extendere  fe  ad  omne  prorfus  caufabile  ,  feii 
attingat  ea  immediate  per  fe  ipfum  ,  feu  mediis 
caufis  proximis  ,  quippe  qus  nonnifi  in  virtute  ii- 
]ius,  ieu  per  caufalitatem  acceptam  ab  illo  ,  ac 
in  eo  eminentiori  modo  repertam  cau''are  queant 
Ad  Argumenta  .  Adprimum, quoad  primam 
partcm  refpondeo:  Deum  propterea  pcccarenon 
pofle ,  quia  a  fe  avcrti  nequit :  nec  formaliter, 
quia  fumme,  &ordinate,  &  neceflario  fe  diligit, 
neceflitate  nimirum  a  fua  infinita  libertate  ,  &  ra- 


q.  7. 
&  t. 


Quodlil), 
q-  7-S.  ^iif 
ta  condfjio . 


i.diQ.  4t. 
De  hoc  pri» 
mo  menibro 
ariiiuh  fe- 
^uetiti  • 


De  rerum 
^rincip.  q.  i, 
n.  ij. 


rpicit  omne  prorllis  pofljbile.  Qriod  fane  bifariam     tione  perfet^tionis  orta  ;  nec  virtualiter  ,  quia  ni 

■ '■"'*     °-        '■     "       hfl  aliud  a  feelt  neceflarium,  utita  fc  diligat.  Hxc 

igitur  impotentia  ad  peccandum  non  clt  nota  di- 
minutionis  immenfitatis  virtutis  fux,  qua  refpicit 
omne  caufabile  :  fed  magis  ea  innotefcit  infinita 
voluntatis  ejus  perfectio,  atque  re6litudo,propter 
quam  fibi  repugnat  quaecunqueobliquitas  ,  &im- 
perfeftio.Cum  autem  arguitur  de  relatione ,  con- 
cedo  ,  ipfam  cfTe  improducibilem  fine  extremis: 
nec  propterea  efle  inde  inferendum  Deo  deefle 
quidquam  faciens  ad  omnimodam  perfeftionem 
fire  a6tive  potenti» .  Nam  omnipotens  potclt  uti- 
que  in  omne  illud  ,  quod  poteft  efTe  terminus  po- 
tentie  aftivce  fimpliciter :  fed  eo  modo  ,  quo  na- 
tum  ertproduci ,  fcilicet  vel  eflliciendo  illud  in  le, 

fi  in 


potclt  intelligi,  lcilicet  immediat^  ,  &  mediat^. 
Et  immediatc  qui  Jem  eflfct ,  fi  dc  le  valeret  attin- 
gere  ,  &  caufare  omne  [wflibile  ,  nulla  alia  caufa 
i(;cum  concurrente  .  Mediate  vero  cum  poneretur 
commune  ad  oinne  caufabile  in  ordine  cauf^'  pri- 
me  ,  interim  concurrentibus  quoque  caufis  part;- 
cularibus  ad  eofdem  cfTeftus  . 

Hac  omnipotentix  not.ir]catione  praemiffa: 
(quiaputamus  Dei  omnipotcntiam  ad  mentem 
Thcologorum,qiiod  cft  fecundum  membrum  di- 
ltin£tionis,  via  naturali  demonftrari  non  poflfe, ut 
infequenti articulo).  Dcclaratur  primiprincipii 
omnipotentia  ,leu  poffc  in  omne  penitus  caufabi- 
le  ,  feu  mediate  ,  feu  immediate.Nam  inomni  or- 


i.  dilt.  n. 

§.  Arf  'olutiow 
r.em .  V.  7{ef~ 
fondeo  .[Quod 
Deui . 


Magift.i.fent» 
did.  4^.  licG. 


I.  dift-  »0. 
i.Contra  iflud 
V.  Confitm*- 
tionet  . 


Tomus  L  Vars  l  Qucefl.  XXV.  Artk,  lll.  309 

fi  'n  fe  ipfo  (Jt  fubfillens  ;  vel  attingcnJo  in  aiio. 


t.  Rfporr. 
d-  44  ■•  ^i 
jecui.i.t  qu.t- 
ftionerB  , 


S-diR.lt. 


3,  diftl4.q.4* 


4.di(l'  ^6.^.1, 


4«  dil.  zt. «. 

V.  Kefpondeo, 
donare  . 
4dift  4tf.q-4t 
«'t    &  q.l.  <5. 
J^o»  imprtba. 


}\ 


^di1'4(J  q  I. 
^.  Contra  iffa. 
V  Adtertium 
dico  . 

Eft  videndus 
Magifter  Hi- 

«]OXU>  ,fcfu- 
pra  ^.  a  I .  U. 
traqae  eaim 
refponfio  eft 
probabilis  > 


fi  ita  exigat  natura  cjus.  Noo  cnim  oportet  quod- 
cunque  tale  pofle  produci  in  ie  formalitcr  lubfi- 
ftens,  cum  aliter  five  contrarium  modBmpoftu- 
let  ipfiusnatura  .  Nec  fanefi  poteft  Deus  produ- 
cere  curfiim  in  homine  ,opuse(l  ad  inhnitam  ejus 
potentiam  manifeftandam,  utperinde  queatpro- 
ducere  curfum  in  fe  :  ita  parirer  de  relatione,  quje 
quoniam  exigit  inter  duo  extrema  verfari ,  his 
femotis  nulla  poteft  efle ,  aut  intelligi  relatio  . 

Ad  fecundum  dicendum  ,propterea  ex  miferi- 
cordia  maxim^  Dei  potcntiam  infinitam  manife- 
ftari ,  etfi  cun(5ta  creationis  opera  idipfum  often- 
dant,  quia  cum  totum  natursopus  fic  volium, 
&  effeflum  intuitu  ordinis  fupernaturalis,  &  gra- 
tie,  opera  hierarchis  fupernaturalis  potillimum 
oftendunt ,  ac  manifeftant  Dei  potentiaminlini- 
tam  ,  ficuti  perfcflior  effeJlus  ejus  .  Quoniam  er- 
goparcere,  &  mifereri  peccatorum  ad  ordinem 
fupemSturalemfpettant ,  merito  per  idmaximd 
dicitur  manifeftari  Dei  omnipotentia.  Et  cum  ar- 
guitur;quia  id  pra:ftari  etiampoflTet  ab  eo,  qui 
non  eft  omnipotens.  Refpondeo,  aflTuraptum  eflfe 
falfum ,  nifi  de  mifericordia  omnipotentis  ;  qua 
prasvenit  nos  fua  gratia  ,acfacit ,  ut  aliquis  ho- 
mo  parcat  alteri ,  remittatque  fibi  illatas  injurias; 
Nam  nullum  eft  peccatum ,  quod  homo  com- 
mittat ,  in  quod  alius  labi  non  poflet ,  &  reipfa 
committeret,  nifi  a  Deo  fua  gratia  prsferva- 
retur. 

Ad  Tertium  relpondeo,  negando  con/equen- 
tiam :  nam  dare  bonum  indebitum  non  eft  contra 
juftitiam  .Cum  enim  id  fit  afius  eximif  liberali- 
tatis ,  &  unius  virtutis  acius  minime  alteri  repu- 
gnet  virtuti ,  cx  mifericordianondeftruiturjulli- 
tia,  prafertim  in  Hierarcha  univerfitatis,  cujus 
voluitas  eft  fuprema  ,  &  inobliquabilis  juftitia  : 
Unde  &  Anfelmus  ver  fllme  dixit :  I//ud  fo/hm 
jufium ,  Cjuod  vis ,  non  juflum,  quod  non  vis ,  Pro- 
fbl.  XI.  Etfi  igitur  parcere  malis,  non  fit  con- 
gruum  meritis  ip  brum  malis  ,  ob  que  magis  fo- 
rent  pleftendi  perjuftitiam ,  eft  tamcn  is  aftus 
condecens  voIuntati,&  bonitati  divinSjUt  ibidem 
Anfelmus  fcr  h\i  cap.  x. 

Adquartum  dicendum,  Deum  utique  pofle 
damnare  juftum  ,  &  glorificare  peccatorem  ;  non 
quatenus  iis  circumftantiis  affefti  intelliguntur  , 
fed  prout  eadem  perfona ,  quf  falvatur ,  vel  dam- 
natur  ,  poteft  fubire  ,  &  incidere  in  unam,  vclal- 
teram  /brtcm  ;  is  enim  ,  qui  damnatur ,  potuit  ju- 
ftificari  in  via,  &  ita  falvari ,  &  ^conver/b  :qui 
gloria  potitur  per  Dei  gratiam ,  potuit  damnari , 
fi  Deus  fua  auxilia  illi  fubtraxifl^et .  Vel  etiam  pro 
Supremi  dominii  fui  poteftate  poflfet  damnarc  Pe- 
trum ,  &Judam  falvare  ,  quia  etfi  alter  fit  jufte 
gloria  donatus  ,  &alterjufte  pariter  asternisfup- 
pliciis  addiftus  r  exquo  tamen  ha;c  juftafpecialia 
non  neceffario  requiruntur  adjurtum  publicum , 
ad  quod  Deus  fimpliciter  determinatur,  eftque 
juftum  condecens  bonitatem  fuam  ;  ad  talejuftum 
eminentiscontinentiae  poteft,  &reipfa  ordinatur 
quodcunque  juftum  particulare  ,  feu  uno ,  feu  al- 
tero  modo  fe  habeat , 


ITERUM   ARTICULUS   III. 
An  Deus  fit  omnipotens . 

Do^or  I.  di/}.  42,  /«  Repon.ilfidem. 

^uod/ib  q.  7.  S.  Thom.  i.p. 

qu<xjl.2i.  an.  3. 

VIDETUR  Deus  non  effe  omnipotens,ficut  Ph>lofoph«r5 
immediate,  nulla  fcilicet  alia  caufa  concur-  q[,j'7mpo(^- 
rente  ,  attingat  omne  per  /e  producibile,  feu  cau-  biiem  -putant 
fabile.  Num  principium  necejfarium ,  ^  omnino  c-eatiene  ju- 
perfeBnm  ad  nihi/  immediate  contingenterfe  ha-  ^?  "'f "'orcT* 
l)et:  Etenim  nulla  novitas,  feu  contingentia  po- 
teft  afllgnari  in  principiato  immediat^  a  tali  prin- 
cipio  proveniente:  non  enim  illud  principium  ali- 
ter  fe  haberepoteft:  cui-ri  fit  fimpliciter  necefla- 
rium,  necquia  illouniformiter  /e  habente  ,  ali- 
quid  aliud  requiritur  ,    vel  impedit  ;  qui?.  non  eft 
principium  impcrfeftum  ;  ac  proinde  initnpedibi- 
le  eft;  necaliud  requirens  plenitudinem  fua;  per- 
feflionis  ;  igitur  non  poteftcaufare  omne  poftibi- 
leimmediate.  Quod  probatur  primo  geneialiter 
quia  eo  caufante  oinnem  effectum  immediate,nul  • 
la  caufa  fecunda  haberet  aftionem  propriam;.Sed 
fecundihm  Comm.9.  Metaphy.  com.  7.  Ciim  entia 
mnhabent  aciiones proprias  non  babehunt  ejfen-  , 

tiasproprias .  Philofbphi  autcm  putant  aliqua  alia 
a  Deo  effc  formaliter  neceffaria,  &  proindeinde- 
feftibilia. 

Conhrmatur.  Siprxter  ordinem  caufarum  in 
univer/b  poffit  Primum  quemcunque  effectum 
caufare;  ergo  is  ordo  caufalitatis  in  caufis  non 
foret  fimpliciter  neceffarius  ;  ergo  nec  effentialis , 
quod  eft  incon  veniens  apud  Philofbphos  . 

Deinde  in  fpeciali  de  motu  locali ,  &  circulari 
coeli .  Cumenim  hi  motas  fint  effentialiter  fuc- 
ceffivi,  nequeunt  effe  in  inilinti  ;  in  quo  tamen 
inftanti  neceffario  cauiarentur  a  potentia  infi- 
nita  . 

Prgterca,  Fdipfum  probaturde  quocunque  ef- 
feftu  materiali ;  i.  enim  producuntur  per  materig 
tranfmutationem  .  Sed  Arifloteles  ,  7.  Metaphy. 
conrra  Platonem  ex  intentione  probat  agens  a 
materia  feparatum  non  poffe  imme'liate  tranfmu- 
tare  materiam,  ut  decIaratCommentator  ibidem 
dicens  ,  nihi/ tranfmutare  mate;  iam.,  nifiqtiod  eft 
in  materia  i^c. 

PrKterea  ,  Ex  Ariftotclis  irtentione  ,  8.  Pbyf. 
tex.  c.  79.  Quicquid  Deus  poteft  immediate  cau- 
fare,  ut  caufa  omnimoda  ,  nectffariocaufat.Non 
enim  videturponi  poffe  contingentia  adcaufan- 
dum,  &  non  caufandum  ,  nifi  propter  aliquam 
mutabilitatem  in  agente:  idque  ciim  effeftu5om- 
nino;  &  prscis^  pendet  ab  agente  :  Sed  fi  Deus 
poffet  immediate  producereomnecaufabiIe,quod- 
libet  adsquat^,  &  prgcise  dependerct  abeo:  igi- 
turquodlibet  necefTario  caufaret :  Et  per  confe- 
quens  &  caul^  fecunde  privarenturaflionibus  lliis, 
&  infuper  omnem  motum  in  inftanti  caufarct:  & 
denique  agens  feparatum  immediate  attingeret 
omnem  effeftum  materialem,  quaomnia  abfurda 
admodum  videntur  inPhilofbphia. 

CoNTRA,Naturali  rationeoftenditurDeum  effe 
infinitae  potentix  ex  d\6i\s  articu/o  2.  idquepro- 
bat  Arifloteles  ,  8.  Fh)f.  tex.  7S.  iJ"  12.  Me- 
taphy.tex.  41.  crgo  pariter  demonftratur  ipfum 
poffe  immediate  in  omne  poflibile  producibile  . 
Probatio  confequentiE  :  infinita  potentia  nequit 
ab  ulla  alia  poteftate  exctdi  ,  imo  ncc  intelligi  il- 
lamajor,  quia  tunc  haudforet  intenfive  infinita: 
fed  omnis  potentia ,  qus  non  fit  omnipotcntia  ad 

hunc 


Oinnipoten- 
tiaDei  in  feii- 
lu  Thcologo- 
rum  non  \io- 
teft  naturali 
lumine  de- 
mondrari  • 


luinc  iiitcHeclum  ,  potefl  intel!i.£>i  excedi  abom- 
nipotentia  fic  declarata:  ergo  Deus  ert  it:\oinni- 
potens,  ut  valeat  omnia  caufabilia  attingere  per 
fe ,  citra  cujufcunque  altcrius  caufg  concurn.uTi. 
Amplius,  ^'■irtus  aftiva  cujufcunque  caufe  k- 
cun('c  eniinentius  cft  in  prima  caufa  ,ac  Ik  in  ip- 
fa  caufa  fecunda:habens  autem  eminentius  virtu- 
tem  aflivam  videtur  pofle  in  effeflum  ,  abftjue  il- 
]o,quod  diminute  poflTidct  virtutem  cjufdem  ef- 
fcctus  caufativam:  non  enim  ad  produftionem 
cffcclus  requiritur  inipcrfcftio  virtutis  activae: 
ciam  nulla  imperfecliofit  ratio  agcndi,  fed  potius 
aftionis  impeditiva  .  Confirmatur:  quia  videmus 
caufas  ccquivocas  ita  pcrfcftos  cffcftus  produce- 
re  ,  ficuc  univocas,  quod  utique  non  cffet,  nifi 
haberent  virtutem  aftivam  eo  modo  ,  quo  fufHcit 
ad  caufandumpcrfecte,  nonautem  habent  virtu- 
tem  univocam  ,  fcd  tantum  virtualcm  ,  autemi- 
nentnm  ;  ergo  fi^caufarum  fecundarum  vis  caufa- 
tiva  ell:  emincntius  in  caufa  prima  ,  ab  hac  pote- 
runt  produci  iidem  cffeflus ,  quos  caufac  ptoxims, 
&  univocx  producunt . 

Respondeo  dicendum,  Deum  efTe  omnipoten- 
tem,  adeout  attingere,  &  caufare  queat  quodli- 
bet  caufibile  citra  omnem  alterius  agentis  con- 
curfum  efTe  fiJei  dogma  illis  verbis  expreffum, 
///  principio  creai-it  Deus  calnm ,  i3  terrat»,  Ge- 
ref^  I.  juxta  communem  Theologorum  fenten- 
tiam  .  Id  minime  poffedcmonllrari  lumine  natu- 
rali  intelleaus ,  ne  a  polleriori  quidem  .  Ad  hoc 
afTerendum  movemur  prtmo  ,quia  Philofophi  ex 
cffeflibus  notitiam  vcrorum  neceflariorum  inve- 
fligantes  ad  ea  ,  quK  demonllratione  quia  erant 
fcibilia,  aut  attigcrunt  ,  aut  porvenircpotuerunt. 
Nunquamautern  docuerunt  Deum  efle  omnipo- 
tentem  ad  mcntem  TheoIogorum,imo  oppofitum 
ipfis  erat  ira  perfuafum  ,  ut  contrarium  impoffibi- 
lereputaverint;ergo  veritas  haclatet  intellettum 
folo  natur-ali  lumine  fuffultum  .  Deinde  ,  fi  id  fal 
tem  a  pnfleriori  poffet  demonflrari,  utique  me- 
diumdeberetaccipi  exordine  caufarum  ;  fed  ex 
eo  ordtne  haud  concluditur,  quod  caufa  /uperior 
pofllt  fe  fola  in  effe6ium  ,quem  producit  una  cum 
caufainferiori  .  Nam  fol  nequit  pcr  /c  hominem 
gignere ,  quem  generat  cum  hominc  ;  ergo  ex  or- 
dine  ifto  non  oflenditur  pnmum  de  fe  producere 
poffe  effeclus,  quibus  dat  cffe  ccnciirrcntibus 
ctiam  caufisfeeundis.Hocipfiimevidentiusoften- 
diturinaliis  generibus  caufarum:  Sienim  pona- 
tur  ordo  cffentiaiis  in  materiis  (  qui  a  quibufdam 
jure  adffruitur  )  adeout  prima  materia  anima  in- 
tclleftivs  propinqua  ,  fit  corpus  organicum  ,  & 
fic  deinceps  ufque  ad  materiam  fimpliciter  pri- 
mam  ;  etfi  hsc  materia  fit  refpcctu  formac  fub- 
flantialis  fimpliciter  prima,  utique  non  oportet 
perlndc  ,  &  materiam  effe  immediatam  cujulcun- 
que  alterius  forma: ;  quia  non  animaj  intelleftivK. 
Et  idipfum  eft  cvidens  paritcr  in  ordine  forma- 
rum;  nam  exeo  quod  aliquafit  prinia  formarum, 
non  propterea  erit  apta  cuicunque  materiK  infbr- 
mandae ,  femotis  mediis  formis  ;  ergo  nec  pariter 
in  caufis  cfficientibus  oportet  primum  efle  efli- 
ciens  immediatum  omnium  effcc-tuum.  Hocetiam 
cff  evidens  in  efficientibus  refpeftu  cognitionis  . 
Nam  principia  ponuntur  cauf^-  refpeftu  cognitio- 
Tiis  conclufionum  ;  etfi  autem  primum  principium 
habeat  veritatem  cvidentiffimam,  ac  ctiam  conti- 
reat  cminenter  ,  &  virtualiter  veritatesomnium 
pofleriorum  :  non  tamcn  propterea  efl:  inferen- 
dum  ,  ilkid  poffc  cfle  caufam  immcdiatc  cogno- 
fceridi  quodcunquc  poflerius  :  immo  oportct  per 
media  ordinateprocedere,   ad  hoc  ut  acquiratur 


Summce  ]oannis  Duns  Scoti . 

cognitio  conclufionis  remotK  .  Denique  id  ipfum 
oltenditur  in  ordine  eaufarum  finalium  :  Nam  ac- 
cipiendo  ultimum  in  aliqua  coordinatione  finium, 
non  oportet  id  ultimum  effe  caufam  immediatam 
finalem  refp?i5tu  cujufcunque  operantis  gratia  fi- 
nis :  Siquidem  aliquod  remotum  non  ordinatur 
ad  illud  ,  nifi  mcdiante  fine  propinquiori  :  ficut 
organa  exteriora  ordinata  ad  potionem  ,  velinci- 
fionem  non  ordinanturad  fanitatem  ,  nifi  median- 
tibus  iflis  finibus  propriis:  via  igitur  naturalis 
cognitionis  incedendo,  non  ofleBditur  primum 
principium  effe  poffe  caufam  immediatam  refpe- 
ftu  omnium  caufiibilium,  etfi  ea  omnia  attingat 
una  cum  caufis  proximis  ratione  fuoe  virtutis  infi- 
nitae,  propterquam  cll  primum  efliciens  ,  a  quo 
Coslum  ,  &  natura  dependent . 

Qiiia  tamen  ,  Dcum  effe  ita  omnipotentem  eft 
verum,  &  contra  veritatem  nulla  efl  demonflra- 
tio  ,  qu^cunque  tandem  contra  hanc  veritatcm 
excogitarunt  Philofbphi  ,  fbphiflica  effe  oportet. 
Imo  Dei  omnipotentia  ,  ut  a  Theologis  adftrui-  , 
tur  ,  probabiliter  potefl  oflendi  tanquam  verum , 
&  neceffarium  ,  &  probabilius  quidem ,  ac  fint 
quaedam  alia  credita  ;  quia  non  eft  inconveniens , 
quaedam  ex  creditis  effe  cvidentiora  aliis  ,  quod 
coniicere  licebit  cx  induflorum  folutione  argu- 
mentorum  ,  pro  utraque  parte  adductorum  . 

AdArgumenta.  Ad  primum  efl  refponfic> 
duplex  ;  primo  concedendo  Dcum  &  privare  pof^ 
fe  caufata  qusque  propriis  aftionibus,  &  etiam 
ipfamctdeflruere  ,  vcl  annihilare  .  Eftergohaec 
propofitio  falfa  ,  &  neganda  fubinde ,  owfie  fem- 
piternum ej}  formaliter  neceffarium'.  nam  nomine 
fempiternorum  xviterna  intelligendo ,  omne  asvi- 
ternum  potefl:  fimpliciter  non  elTe  ,  licet  non  tali 
potentia  pafliva  intrinfeca  ,qualis  eft  in  corrupti- 
bilibus  . 

Alia  refponfio;  Pofito  quod  Deus  privet  caufas 
fecundas  propriis  a6lionibus,  praveniendo  ne 
agant,non  propterea  deficerent  quoad  effe  earum: 
Subfillerent  enim,&  non  caufarent,quia  potentio- 
ri  caufa  prgventc,propriam  virtutem  exercere  nc- 
quirent ,  etfi  interim  &  ipfae  pofl!ent;  quia  prefto 
ipfis  effet  propria  forma,quae  eft  principium  agen- 
di.Porro  Cominentatoris  diftum  habet  veritatcm 
in  hoc  fenfu  ,  Ciim  entia  nonhahent  aBionespro-  i 

prias,  ideft,  nec  a6"tu  ,  necpotentia,  feu  virtute, 
noii  habebunt  e/fentias proprias,  quia  dcftitueren- 
tur  forma ,  perquam  vel  agunt,  vel  agere  pof^ 
funt  . 

Ex  quibus  patet  refponfio  ad  id,quod  fubdeba- 
tur  de  motu .  Nam  concedimus:  Deum  movere 
poffein  inftanti  quodcunque  corpuj  ex  infinita 
potenti»  fuae  aftivitate  ;  neque  adhoc  ulla  often- 
di  poteft  repugnantia  .  Et  quamvis  ^riftoteles  ^ 
ejiifque  Cc;;;w.oppofitum  tenuerint:  in  hoc  tamcn 
conftat,  eos  erraffe  .  Pofuerunt  tamen  Deum  mo- 
vere  coelum  mediate,  media  fcijicet  Intelligentia 
motrice . 

Ad  confirmationem  patct  refponfio  exdiflis. 
Nam  etfi  Deus  prffiveniendo  caulalitatemcreatu- 
rf  ,privaret  eam  propria  aflione,  &  caufalitatc, 
ron  tamen  neceffario  cxinde  inferretur  deftruftio 
natura: ,  &  entitatis  ejus,  nec  fubinde  deperirct 
ordo  effentialis  caufarum,  qui  fundatur  in  effen- 
tiis  ipfarum  ,  pcr  quas  poffunt  exire  in  a6lum,  ac 
producere  effeftum  in  luo  ordine  . 

Et  cum  arguitur  de  forma  materiali,  dicendum   Quodlib-  ^u. 
Philofbphum  non  negarefbrmam  materialemim- 
mediate  a  Deoin  niatcriam  induci :  imo  id  etiam 
concederet  de  anima  intellefli  va ,  z.de gen.Anim. 
cap.  g,  &  quidcm  citra  omnem  fui  mutationem  , 

per 


1 1  ^  Sed  que- 
modo  propC 
finem. 


Tomtis  I.  Vars  IQuaJlh  XXV.  Art.  IIL 

per  fblam  novitatcm  ortam  in  caulis  internit.uui, 
quatcnus  afiiva  fcilicet ,  &  pafllva   infra  caulkm 


primam  divcrfimode  (e  habent  in  cau(ando;  etiam 
li  cffeaiis  cauHindus  fit  ejufdcm   rationis,  potefl 
Deus  ipdim  itnmcdiate  caufare  ,  nulla  pofitaro- 
vitatcex  partefi.ii,redob  novitatem  receptivarum 
caufarum  ,  ficut  fol  immedia'^  (oluit  glaclem,  & 
ccasulat  lutum  ,  citra  omnem  fiji  mutationem;  & 
ita  pariter  de  ffrtertia  Ar  flotelis  corpori  huma- 
ro  or»anizafo  ,  Deus  neceflitatc  immutabilitat  s 
caufar  hanc  animam  ,   quam  prius  noncaufabat, 
quia  nec  erat  receptivum  proportionatum  .  Ad  id 
quod    adducitur  ,   ex  '^.  Meuiphy.   dicerdum  ibi 
Arirtoreli  difpufationem  efle  contra    Platoncm, 
qui   neceflitatem  adftruebat   idearum  pro   rerum 
genera''one  :  Conrra  vero  Ariftoteles  putat  eas 
Iiaud  eflereceflarias  generandis  rtbus  materiali- 
bus  ;  ^wzh\^c\i  hoc  a/it,>(id  ad  gignendum   hvc 
e/iquid  'y   S^cd  nec  Idcff  poflTunt   generare  hcc  ali- 
Cinrf;  quia  fi  gencransron  eft  hoc  a/iqutd,  nec  ge- 
nitum  erit  tale     Nec  tamen  htec  confequentia  eft 
ex*endenda  ad  Deum  ;  quia  fi  idta  gereraretjef- 
/er  generans   univocum,  quia  t jufdem    fpecici, 
Noi  efl  autem  ahqua  caufa  univoca   necefl^aria, 
rifi  compofita  ,  &  materialis  ,  cujufmod:  efl  geni- 
tum  :  Acpro^nde  non  efl  admittcnda  gltfla  C  om- 
mentatoris,  qui  videtur  extendere  fenfum  Philo- 
/bphi  ad   Dcum  ,  &  ad  omne  immaterial  ■  ;   cum 
Philofbphus  fblas  ideas  Platonis  excJudeie  tnten- 
derit . 

Ad  tertium  ,  quoconfirmantur  argumcnta  jara 
/bluta  ,  dicendum  ,  non  efle  ad  Philolbphi  men- 
tem  ,  Deum  necelTario  abfbluti  caufare  quicquid 
receflario  caufat ,  hoc  efl  fine  caufa  fecunda  me- 
A\^  agente,  ut  patet  exdiftis  de  anima  intellefti- 
T3  .  Sen*entia  igitur  rjus  fuit ,  D^^um  neceflario 
Bgerequicquid  potefl  agere  immed  ate  ,  hoc  tfl:, 
fineomnt  medio  ,  fivc  agente  ad  iplum  efFeftum  , 
fivead  aliquod  pravium  difponcrs  ad  illum  ,  & 
firc  omni  medio  caufato,  fi  .e  prarvioad  eundem 
cffeftum  .  Illud  ergo,  quod  fine  omni  med  ocau- 
/atoprxvio,five  caufante  previo  ,  potefl  agere, 
hoc  ntcefTario  agit.  Et  rauoefl:,  quia  ex  quo  iflud 
afbToDeo  immediate  omnino  dependet ,  ipfius 
rovitas  in  eflfendo  ,  five  contingentia  non  reduce 
retur  ultimate  .nifi  ad  ahquamnovitatem  in  Deo: 
&  ita  intendit  arguere  Z.^Phyfxit.  At  de  eo,quod 
potefl  Deus  immediar^  cauiare  fine  caufa  agente 
iredia  attingente  efFtftuni ,  modo  fit  al  qua  caufa 
difpofinva  ad  ip^um,  vel  faltem  aliqi  od  caufa- 
tum  pr«evium  requifitum  ad  eundcni  ,  non  diccrct 
Ar.floteles,  Deum  fimpliciter  necefTario  illum 
caufare  ,  fed  neceflitate  inevitabilitatis  dun- 
tsxat. 

In  neutro  autem  iftorum  concordat  cum  eo 
Theologus  .  Nam  ponit  Deum  per  voluntatem  li- 
bere,  &  contingcnter  fe  habere  ad  quodcunque 
caufabile  extra  ,  idque  omni  exclufa  ncceflitate 
non  fbluiTi  immutabilitatis,  fed  etiam  inevitabili- 
tatis  .  Quam vis  crgo  Ariflotelesnegetjuxtafua 
principia  Deumcomplura  poflTe  immediate  caufa- 
re  ,  fcilicct  omnia  illa  ,  in  quorum  produflione  efl: 
fimplicitercontingentia  ,  ab^que  ulla  ex  prxdiflis 
neceflTitatibus;  tamen  in  his  refla  Theologorum 
doftrina  ipfi  contradicit ,  cijm  conflet  ea  eflie  om- 
nino  aliena  a  veritate  . 

Quiavero  putamus,  nosnaturali  luminenon 
pofT,  adid  cognofcendum  pervenire  ;  ctfi  perfua- 
deriqueat  Dci  omnipotcntia  in  ftnfu  <//-,'/f«/o/'rrf- 
Cf^yew;  declarato,  rcfpondendum  efl  ad  rationes 
adoppofitumaddu6tas  .  Adprimam,  cum  dici- 
tur,  mHnitapotentianuJla  majorpotefteflTe,  nec 


311 

cogitari.  ReiponJeo.d  verumcfl^eintenfive,  at- 
tamencitra  omne  inconvenicns  excogitari  pofle 
majorem  exter^fivi^,  que  nim  rumad  plura  fe  ex- 
tenderet  immediat^  produceni'a  pcr  ipfam  .  De* 
inde,  licet  infinita  potentia  aftiva  fit  ver^omni- 
potcntia;  non  tamen  fcquitur  ,  fi  ratione  narura- 
li  poteflconcludi  hochabere  infinitam  potentiam; 
ergo5t  omnipotentiam  ;  quia  ron  eft  notum  ra- 
tionenaturali,  infinitam  jwtentiam  tfle  omnipo- 
tentiam  in  fenfu  Thcologorum  ;  imodiceret  Phi- 
lofbphus,  lianc  omnipotentiam  involvere  con- 
tradiftioncm,  quia  exinde  fequeretur  deflruftio 
ordiniseflenrialiscaufarum  ,fi  omnia  per  fe  ipfam 
immediai^  aftingeret  prima  cau^a  . 

Ad  aliam  probationem  refpondeo,  eam  utique 
^^^  probabilem  ,  non  tamcn  demonflr.qijvam 
Philofbpho  ;  Etenim  propter  ea  ,  qL«  addufla 
funt  ad  folutiorem  ,  negaret  iftam  propofitionem  , 
§ltticquid  infe  ewinsnier.^virtua/iter  habet  i-ir- 
tutem  aclivam ctufte  prvximx ,  pvteft  i>?/Media'd 
effenum  i//itis  cattfa  caufire .  Diceret  igiturinde 
tantum  fequi,  pofle  quidem  continens  cminen- 
tiori  modo  virtutem  effeftnm  arringere  ,  ut  in  fuo 
ord^necau^cealtioris,^  remo  i  ris  ,  adeout  a-no' 
tacau^a  proxima,  nihil  produc  n  t ,  quod  eflliC 
effcfliiscau^fccundx,  ficutfolfine  hom'ne  non 
cfficit  hominem.  Et  cum  fi;bditur,  imperfeftio 
non  requiritur  ad  caufandum  .  Refponderet ;  Td 
irMifed.aie  caufare  ,  duo  prffifefcrre  ,nempe  &  ip- 
famcaiifationem  ,  eamque  de  caufx  perf  (5lione 
defcendere,&  promanare;  Et  modum  ,  fiveim- 
mediationem  caufandi,  eumque  annexam  requi- 
rere  imperfe6tionem  ;  acpropterea  ad  immcdiaf(i 
caufandum  concurrere,  acprcexigi  neccflTarJo  im- 
perfe(S'onem  :  non  fane  ,  ut  ea  fitratiocaufandi, 
fed  magis  conditio  neceflTaria  in  agente  .  Ubi  enim 
eil  ordo  cflTenriaMs  ,  ibi  nequit  aliquid  efl^e  proxi- 
mum  imperfeft'fl[imo,  nifi  ipfum  fit  aliqualiter 
imperffffum  ;  quia  ^i  perfeftum  foret  proximum 
imper^'e(ftinimo,  effet  a:que  immediatum  cuilihet 
alii  a  fe  ,  adeoque  inter  ea  non  ver-^aretur  ordo  ef- 
fenfialis,  ficuti  non  efl^et  rr  fo  eflentialis  in  fpe- 
ciehus  numerorum  ;  fi  quxlibet  J£qu(^  immediat^ 
procederet  ab  unitate ,  atque  ab  ta  eodem  gradu 
diflaret  .  Ncgant  igitur  Philofbphi  omnipoten- 
tiam  in  Deo,nonqiiia  in  ipfb  non  reperiatur  emi- 
nentifllme  omnis  perfeclio  caufarum  fccundarum; 
nec  putant  fubinde  ex  caufis  proximis  fieri  ali- 
quamadditionem  virtutiillius,  fed  opinanturhas 
neceffario  requiri ,  ut  habeatur  ordinata  perfe(?tio 
defcendens  ad  ultimum  imperfe(?lum ;  ordinati 
autem  perfc6tio  non  habetur  fine  diminutione 
perft<5lionis ,  &  cum  imperfe^lione  annexa  . 

Nihfominus  quia  naturali  lumine  inte'Ie<?tus  »•  <»''^' S.  ^.f . 
probatur  Deum  ad  extra  libere  ,  &  contingenter 
agere  ;  alioquin  nulla  efiet  poflibilis  contingentia 
in  inferioribus  ,  &  nihilcaufx  fecunds  produce- 
rent,  &  malitiei  nullus  eflfet  locus  incaufislibe- 
ris  ,confequenteroflenditur,primum  non  efle  ita 
huicordini  addiftum,  utpr«ter,  vel  contra  iJ- 
lum  agere  non  valeat,  acTubinde  ipfum  cffe  om- 
nipotentem  in  fenfu  Theologorum  videtur  mags 
probabile,  quam  oppofitum  ;  cum  fuppofitum 
Philofbphorum  ,  cui  contraria  ipfbrum  fententia 
innititur  per  naturalem  rationcra  falfitatis  pland 
convincatur . 


Videndaqiiz- 
ftio  t.  de  re- 
rmn  principio 
n,  ij. 


ARTI- 


3^2 


Summcejoanms  Dims  Scoti . 


QuAdlJb. 
q.  10, 


pHs  poffe  mu:ari  :;:  aiiimnni  cyetlere^ahfuidnm  ef. 
DiTerte  igitur  tradit  Auguflinus  non  omnia  pror- 
fus  ellc  Deo  poiTiliilia  ,  ac  proinde  nec  mutare 
prxteritum  in  prefens  .  Idem  vifietur  dicere  Boe- 
tius,  de  duabus  naturis  ,  ^  una perfona  CbrijH 
contra  Eutyclietcm  :  fol<x  ,  inquiens  ,  fubflantitc 
illixin  fe  mutari pvfjunt^quts  habent  unius  nature 
fubjeilum  commune . 

Respondeo  dicendum ,  fieri  non  pofTe  per  Dei 
potentiam,  ut  prsterita  non  fint  ea  ,  qucc  jam  pra:- 

VIDETURaDeocfficiponcquominiisque  terierunt  .  Etfi  interim  nullo  negotio  reparare  , 
preterierunt  ,  pr.Ttcrita  Hnt  ;  Nam  !-ucae  ac  itcrato  dare  f/J^queat  iliis  ipfisrebus,  qua: 
primo  fcribitur  :  Non  ejl  impojfb-ile  apud  Detm  jam  fuerunt .  Deciaratio  :  Nulla  faftio  potefl;  efle 
vmne  z-erbum:  qurecunque    igitur  verbis_expri-      nonentis  de  aliquo  non  ente  ,  quia  fiflio  quelibet 


4.  dirt.  4;. 
qi).  ■,.  *  Jer- 
titt  ofinio . 


Sfrlp.  f.  I9. 
art.  4. 

De  rerum 
pnncipio  <]u. 
«.  n.  jj. 


i;  difl.  4J. 
jB  argitmenl, 
pnncif. 


Quedlib.q, 
10.  i.Cctttra 
iflud . 


ARTFCULUS     IV. 

Utrum  Dens  poflit  facere  ,  quod  prsterita 
nonfuerint. 

TDo^^.or  4.  dif.  I.  Cfuxj}.  6.  §.  Si  inftetur,/;/ 

Report.  ibidem  cjuaJI.  5.  i5'  prout  in 

margine  ennotatur.  iS.  Tbom, 

\.  par.  qua:ft.  25.  art.  4. 


4.  difl.  6. 
qii.  io.((.  Sed 
riJiat.V.IJiud 
etiam  . 


muntur,  ac  intellcflu  percipiuntur,  fubDeipo- 
tentiam  cadcre,  certum  cfl::  quifque  autem  po- 
tell  percipcre,  verbilque  exprimcre  pra?terituni 
non  cfTe  prxtentum  :  ergo  id  Deo  non  efl  impof- 
fibile. 

Prasterea  ,  Si  Deus  eflicere  nequiret  non  prstc- 
riiffc  ,  quod  pr^tcriit :  igitur  ncc  facere  poflet ,  ut 
fitvirgo,  qux  virgonon  efl:,  ut  fentire  vii'enir 
Hieropynius  /:/;;y?.22.SedDeus  eflicere  valct  vir- 
gincmde  non  virgne:  crgo  &  praterifum  ncn 
efle  prcetcritum  .  Probacio  minoris:  Nam  acci- 
picndo  quodcunque  ablblntum  importatum  per 
virginitatem  ,five  fit  perfeftio  in  mente  ,  fivcdi- 
fpofitioin  carno,  torum  prorflis  potcfl  a  Dco  re- 
parari  ,  ac  reflicui  in  priflinum  :  i;^'tur  facere 
poteflde  non  virgine  virginem  . 

Confirmatur  ev  Philoiopho  8.  Metaphy.  cap.  i. 
Ss  agens  idem.,  i^  materia  eadem  ,  ej/'e£ltis  erit 
idem  .  ^t^  Deus  tfl  fciriper  idem  as.c"S  ,  &  mnte- 
ria  pariter  inccrruptibiiis :  ergo  e(Tv6tus  idem, 
quiprasteriit,  poteft  rurfum  reduci  ,  &  incfTtftu 
revorari :  aiqui  tuncquod  praeteriit  perindeefl:, 
ac  fi  non  pristeriiflet,  quandoquidem  de  pr^fenti 
exiflerct :  ergo  Deo  non  eft  impofllbile  facere  , 
ut  prceterita  non  fint  praeteri'a  . 

Prceterea  ,  Dei  aiftiva  potencia,  &  fupremacau- 
fa  eft  ipfius  voiuntas  :igitur  totum  id  Deus  poteft 
efllcere  ,  quod  potcfl&  veIh:Sed  Deus  velle  po- 
teflprceteritum  non  praeteriifle.  Cum  enim  hoc 
ipfum  nos  veile  poflumus :  m.uito  magis  poterit 
Deus  ,  cujus  voluntatis  a6tus  eil  ejufdem  ambi- 
tus,  Scafpeilrtus  cum  potentia  volitiva,  &  ita  com- 
plcttens  modoaltiori  omnem  ereatam  volitionem, 
&  nolitionem  :  igitur  Deus  tale  objectum  volen- 
do ,  facit  ut  prateritum  non  fuerit  prcteritum  . 

Preterea  ,  Si  infactibile  eft  preteritum  non  fuif- 
fe  :  ergo  fl  daretur  fibi  capacitas  ,  ieu  pafllva  po- 
tentia  ,fieri  poflct .  Sed  Deus  jX)teftdare  capaci- 
tatcm  Univerfo  recipiendi  majorem  perfeclio- 
nem  ,  ut  ait  Magifter  i.  dijl.  44.  crgo  pariter  po- 
teritefficere,  ut  fit  capax  preteriturn  recipiendi 
id  ,  quod  eft  non  preteriiffe  . 

Prcetcrea,  Deus  habet  potentiamreducendi  fu- 
turum  ad  efTc  aftuale  ;  ergopariter  valet  efficere, 
ut  prOEteritum  non  fit  pra;tcritum  .  Probatio  con- 
ftquentia: ;  Nam  fl  ipfius  potentia  e.xtenditur  ad 
futura  ,  qucE  non  llint ,  ut  aftu  fint  ;  &  ad  prcEte- 
ritum  reducendum  ,  ut  non  pra^terierit,  extendi 
non  poteft  ;  igitur  prius  pollebat  potentia  ,  quam 
nodo  non  habet :  eftergoipfius  potentia  immi- 
nuta  .  ita  Mag.  j.  dij}.  44.  cap.  Pr^terea . 

CoNTRA,  Auguft.  y.  fupcr  Genef  cap.  ij. 
Omne  corpus,iuquit,iK  omne  corpus  pnffe  mutari  , 
}:on  defuerunt ,  qui  affererent\  corpus  autem  ali- 
quod  con-verti  in  animam ,  fierique  naturam  in^ 
corporenm^  nec  quenquamjenfjfefcio.,  necfides 
habet  .  Item  ibiJem  cap.  20.  omne  corpusin  omnc 
corpus  mutari^  credibile  ef}\  quodlihet  auteiu  cor- 


AujTiift-  lib. 
1(5.     contro-r 


4.  dift.4J" 
qu.  5. 


De  rerunj 
priiiciple ,  qo. 
£.  num.  i5> 


eft,  vcl  entis  de  non  ente  :  vel  non  entisde  ente  : 
ficut  in  annihilatione  :  vel  entis  denique  de  ente, 
praeteritum  autem  non  eft  ens  :  &  iplum  non  prce- 
teriiifeeft  aliuJnonens:  er<;onon  poteftex  prcc- 
terito  fieri ,  ut  non  fit  prcEteritum  .  Deinde  ,  fieri 
non  poteft  ,  quin  Deus  fciat  invariabliter  prete- 
ritum  revera  prceteriiffe  ac  proinde  quin  id  fit  ve- 
rum  :  Si  autem  cadcret  illa  negatio  iub  potentiam 
a6tivam  primccau'§,  ac  reipia  faceret  eamnon 
extitiflTe  :  jam  contradJfloria  unirentur,  quate- 
misfequensnegatio  deftrueret  priorem  negatio-  FnuJIum  cap. 
nem,&  non  dcftrueret  ,  quia  invariabiliter  ter-  ^" 
minat  intuitum  intelleftus  divini :  habet  enim  ve- 
ri  atemnpceflTariam  ,  ut  futurum  eft  veruin  con- 
tiogens:  eft  igitur  facereomnino  impoffib.Ie,  ut 
P"eter'tum  non  p^-ceterierit  :  &  ideo  communiter , 
&  reft^  dicitur  ad  preteritum  non  efle  potentiam^ : 
ac  proinde  optime  Agathonem  fenfifle,  cum  di- 
xit :  Huc  fulo  pr:i'a:ur  Deus  inggnitafacere,  qua 
faF!aJ}i»t:  ut  teftatur  Anilotchs  ,6.ethic.cap.  3. 
Denique,  Deum  efle  omnipotentem  ,  atque  ad 
omnia  caufabilia  fe  extendere  (eu  mediatc  ,  feu 
immediate  ,  ex  co  recte  concluditur  ,  quia  cum  fit 
ipCumefe  psr  eflentiam  ,  involvat  oportet  perre- 
^tionem  omnem  ,&rationem  omnemeflendi,  & 
omnium  caufarum  viiT>  produftivara  altiori  mo- 
do,  ac  fic  in  caufis  fecundis  eflfedtui  cuicunque 
tribuendo  neceflaria  ;  igitur  quicquid  eft  a  Deo 
producibile,  prius  in  ipfo  rcpcnatur  oportet  per 
eminenciffimam  continent  am:  quod  ergo  excludit 
quamcumque  rationem  eflendi  :  nec  ita  rcpentur 
in  Deo  ,  nec  fubinde  eft  producihile  ab  ipfo  •*  eiuf- 
modi  efi  hoc,  quod  dicimus  prxteritu.m  nonprcs- 
teriit :  ficuti  &  omnia  alia  contradiftioncm  invol- 
ventia:  fimtergoa  Deo  improducibilia,  quia  cer- 
tiffime  nihil . 

Quod  vero  ea  ,qua:  prasterierunt  divina  virtu- 
te  reparari  qucant  ,  acreftituiin  priftinum,  du- 
bitarinon  pnteft,  ciim  inftruamur  per  fidem  re- 
fliflHmam  ,  hominum  reflirreftiorem  cfTe  futuram, 
inqua  illimet ,  qui  ceciderunt,  refurgent ,  eadem 
fubinde  corpora  habentes  ,  ut  in  ipfis  recipiant 
feu  prcEmium,  feu  pcenam,  pro  iisquajin  vita 
geflerunt .  Etfi  igitur  nulla  fit  potentia  ad  prajte- 
ritum  ut  praeteritum  ;  eft  tainen  potentia  refpeftu 
illius  ,  quod  pra;teriit;  inquantum  ipfum  poteft 
effe  futurum.  Q]iam  potentiamquidam&  ipfina-  cfi.i.fy  J^ttttu. 
turx  attribuendam  putant ,  faltem  in  ordine  ad  tam  adijium 
quofdamefl"eausfpeciaIcs.  ttrt,.«lun,. 

Ad  Argumenta  .  Ad   primum   refpondeo, 
utique  Deo  noncffe  impolTibile  omne  verbum  ,  id 
eft,  omne  poflibile  non  logicum  ,  fed  cauPabile  , 
ut  articu/oprimo  extititdeclaratum  ;  quia  dunta- 
xat  quod  ita  pofllbilc,  in  primo  principio  eminen- 
tcr,  &  virtualiter  continetur.  Et  cum  fubditur,   Quodlib.  <qu 
quemque  pofl^c  concipere  ,  &  verbis  exprimere,   i.^*'Defri 
prccteriturn  non  praeteriiffe  .  Neganda  eil  ifta  pro-   ""^ ' 
pofitio  ;  cuns  enim  contradictionera  involvens  fit 

ve- 


4.  difl.41 

qu.  I.  De  hit 

in    Addit    ad 


4'M.  4J. 


Tojnus  l  Pars  l  Quce/lio  XXV.  Ar%  IV. 

vfTifTime  nihil,  utpote  exxiudens  omnc  e//c  e\- 
tr.i  intel!ei5tum  ,  &  in  intclleftu  ;  non  eft  aliquid 
jrte!li!>!bile,  tnnqcani  ens  in  anima  ;  quia  nun- 
qi:am  contradiflorium  cum  contradiftorio  conlli- 
luitunum  intelli.^ibile  ,  neque  ficut  objcctum  cum 
ohjeflo  ,  neque  ficut  modus,  cum  objefto  :  falfum 
ertergopofie  irtelleftum  concipere  praiteritum 
ron  prKteriiffe,  fic  ut  ei  complexioni  aflenfum 
prsbeat,  eamque  componat;  eJi  id  intelligatur, 
utquid  faflu  impsffibile. 

Ad  fecundLim  dicendumeo  oflendi ,  quoddi- 
ftum  fuit  in  kcuwli  partefolutiofiis  ,  pofTenimi- 
rum  Dei  potentia  reftitui  ea  omnia,  qus  fue- 
runt ,  atque  f/Te"  per  corruptiotem,  aut  alio  mo- 
doamiferunt ;  acproinde  fieri  pofie,  ut  Virgo  re- 
ftituatur  ea  ,  qux  corrupta  fuit,  quoad  totum  id, 
quod  per  virginita^em  importa^ur  ,  feu  in  mente, 
feu  in  cornore  ;  Sed  non  exin  Je  tamen  fequerc-ur 
verum  non  efle ,  illam  aliquando  corruptam  fuif- 
fe  ,  ac  virginitatem  amififte  ;  redderetur  igitur  ei 
priftina  virginiras  mentis,  &  corporis;  S'ed  eo 
ipfb  ,  quoredderetur  verum  cft  eo,  quod  fibi  re- 
ftituitur,  aliquando  deftitutam  fuiflfe  . 


)    dift.    19  C. 

frlmum  .  V. 
De     J*(undt 

dicB  * 


f<iifl.«.  ql- 


Atque  ex  his  patet  ad  conhrmationem . 

Ad  tertium  concedo,  quicquid  Deus  poteft 
velle  caufare,  cadere  fub  ipfius  omniporentiam  : 
nego  tamen  velle  poffe  contradiftoria  fimul ,  ru- 
iufm.odi  efl  pr^teritum  non  fuifie  .  Ut  enim  fimul 
nequit  velle,  &  non  velle  :  ita  necsimul  velle  hoc  , 
&  non  velle  idem  .  Et  quemadmodum  contradi- 
ftorium  ,  utpote  verifnmi  nihil  elTe  nullum  habet 
extra,  ita  nequit  aftum  voluntatis  terminare  ,  fic 
ut  volitum  dicatur.  Etcum  arguitur  ;  quia  crea- 
ta  voluntas  potefl:  id  velle ;  ergo  &  divina  com- 
pleftens  actus  omnes  voluntatis  creats  .  Re fpon- 
fio;  etfi  creata  voluntas  pofTit  fe  extendere  ad  im- 
poffibilia  volenda  ,  ut  ait  Arifloteles  ,  ^.  Erbic. 
cap. ^•'S.tt^men  e/eBionone/}  impofftbiliton^wt  idem 
teftatur  3.  & 6.  c^tbic.Cixm  ergo  impoffibilia  vo- 
lutnus,  non  hafaemus  eflicacem  volitionem  erga 
illa.  Nemo  enim  confiliatur  de  impofTibilibus,  nec 


S»3 

modotncarnari.ita  fcil!cet:,qttafinonftierit  incar- 
natf.s .  Ita  quidem  M.igifter  .  Per  hoc  igitur  qucd 
Deus  non  valeat  reducerc  negationem  prxteriti 
ir>  aliam  negationem,  non  privatur  aliqua  vi  afti- 
va  ,  &  potentia,feeundum  quam  valet  ablblutum 
prxteriti  itcrum  facere  prxfens  . 

Qu[a  vero  authoritates  ad  oppofitttm  adduclx 
videntur  facere  contra  fecundam  partem  fblutio- 
nis,  refpondendum  eft  ad  illas  .  Adprimam  di- 
cendum  ,  Auguftini  propofitum  ibi  elTe  (  ut  con» 
ftat  ex  procefTu  )  probare  animam  in  prima  fui 
produflione  ,  haud  produftam  fuiffe  de  aiiquo 
corpore.  Quod  primo  probatur  per  viamdivifio- 
nis  de  fingulis  corporibus  ,  Sttandcm  fummatim 
de  omni  corpore  per  illud  ,  quod  allegatum  eft  : 
Corptis  converti  in  animam  ^c.  Produflio  autem 
primaria  non  habet  opus  miraculofum  ,  fed  talis 
eft,  qualiscompetitrebus  produftis  .  Non  ergo 
intendit  negare  Deum  pofiTe  convertere  corpus  in 
animam  ,  8t  reducere  qux  pretcrierunt :  Sed  tan- 
tum  declarare,id  in  prima  rerum  produftione  mi- 
nim^  fa6ium  fuiffe:  vel  fieri  non  potuifiTc  fecundum 
mo-Ium  ill'us  produftionis,cum  ea  miraculofa  non 
fuerit,  fed  corre/pondens  naturis  rerum  produ- 
6tarum . 

Ad  (ecundam  cx  Boetio  rcfpondeo  mentem  ip- 
fius  eo  tendere,  ut  declaret  haud  effe  ad  invicem 
convertibilia  ,  qus  non  habent  materiam  commu- 
nem:  nec  item  hsc  omnia  converti ,  fed  tantum 
quce  in  fe  agere  ,  &patipofi*unt  .  Unde  &  dicit 
ibidem  ,  £s  in  lapidem  permtitari  nonpotef  ;  non 
eft  ergo  ipfifermode  his  ,  qus  funt  Deo  poffibi- 
lia  ,  vclimpofsibilia  ,  fed  de  converfione  ,  qus  , 
utfit,  requirit  materiam  communem;  &  prste- 
rea  qualitatesaflivas  ,  &  pafsivas  oppofitas  :  que 
fufficiunt  ad  converfionem  naturalem  ,  fecundiim 
quam  »s  in  lapidem  converti  nequit ,  loquendo 
de  converfione  immediata  .  Et  quoniam  intentio 
fua  ibi  eft  probare  humanitatem  non  poflTe  con- 
verti  in  divinitatem,  qus  effe  nequit  terminus 
potentia:  aflivs  ,  taie  argumentum  intendit,  fi 
per  totam  potentiam  creatam  non  poteft  res  im- 
mediate  mutari  inlapidem:  crgo  magis  fieri  ne- 


prxcipit  intellcftui  praftico,   ut  inquirat   rredia      quit  per  quamcunque  pottntiam  aftivam  ,  ut  na- 


Qno11ib.q.y. 
§.  De  pnmo  . 


deveniendi  ad  confequutioncm  illorum  .  Volun- 
tasigitur,  qus  eft  impofiibilium  ,  fequitur  dun- 
taxat  terminorum  apprchenfionem  ;  non  vero  fe- 
quitur  conclufionem  iyllogifmi  praftici  ;  igitur 
efttalis  voluntas  imperfefla,  &conditionaIis  ,  & 
plerunque  quoque  ex  falfa  terminorum  apprehen- 
fione  ;  non  eft  igitur  hcec  volitio  Deo  attribuenda, 
cujus  omnis  bcneplaciti  voluntas  eft  efficax  ,  de- 
terminata  ,  &  inimpedibilis  . 

Ad  quartum  refpondco  ,  Magiftrum  fuppone- 
re,  Univerfum  effe  potuiffe,&  pofie  majoris  per- 
feftioniscapacem,  ea  igitur  capacitate  fibi  con- 
ceflTa  ,  melius  proftfto  fieret.  At  negando,  melius 
fieri  potuifie  ,  argumentum  ruit .  Sedquicquid  fit 
de  hoc  ,  Deusnequit  darecapacitatem  nihilo,  ut 
fit  fattionis  paftivum  ;  &nihilfane  cft  ,  prxteri- 
tumnonfuific;  quia,  ut  declaratum  fuit ,  id  pla- 
necontradiftionem  includit  ;  quod  autemimpli- 
cat  contradictionem  ,  eft  veriflime  nihil . 

Ad  quintum  refpondct  Magifter  /oco  citato  , 
Deum  omnia  femper  poiTe  qux  al  quando  potuit, 
nec  unquam  aliquo  gradu  potentic  fiia:  privari;  fi- 
cuti  omnia  fcit ,  qu.-e  in  .xternitate  fcivit,  ac  fem- 
per  vult,  qux  aliquando  voluit  .  Et  pergit  ille 
exemplificando:  Sictit enim  ,  inquicns, &/.•/// /)0- 
tuit  incarvari ,  ita  i3  poteft  modo  ir.carnatus  effe^ 
in  cjiio  ejufdem  rei  potentia  monjlrattir .  Non  ejl 
ergo  priietus  potentia  incaruandijicet  non  pofftt 
Tomus  l. 


tura  creata  convertatur  in  divinitatem  .  At  ex  eo 
non  poteft  inferri  pra^teritum  per  Dei  virtutem  re- 
pararinon  pofTe,  cum  perinde  ejus  potentix  fub- 
dantur  futura ,  ac  prxterita ,  quoad  eorum  reftau- 
rationem. 

ARTICULUS  INCIDENS. 

An  primaj  ratio  impofsibilitatis   rei  fienda: 

fit  ex  parte  Dei,  vel  ex  parte 

rei  faftibilis  . 

Doclor  I.  dij}.  43.  /;/  Report.ibident  qtiaf},  i. 

§.  Ad  fecundum  ,  cS"  art.  pracedenti 

in  fblutione .  S.  Thom.  \.par. 

qutsjl.z'^.  articulo \. 

VIDETUR  prima  ratio  impofsibilitatis  rei 
fienda:  effe  ex  parte  Dei .  Nam  ex  Auttore 
fex  principiorum  ,  ailio  efl  fecuudhm  quam  in  id, 
quodfubijcitur  ,agere  dicimttr  ;  &ibiJem  ,p'-f!:o 
ej}  effecius,  illatioque  a^ionis:,  cfl  igitur  pafsio,  & 
efiFvjftus:  qiiia  eft  ab  agente  :  igitur  quod  cf- 
feftus  effici  nequeat ,  nec  pafsiofit ,  eft  quia  non 
poteft  efl*e  actio  :  &  per  confequens  ,  quia  agens 
not!  potell  agcrc  ,  idco  nec  cffeftus  efinci  potell . 

Pra::erea  ,  Si  Deusconfcrretcrcaturx  capaci- 

tatem  ,  utique  ipfarecipere  pofTct  juxta  illam  ; 

pro  ratione  enim  capacitatis  fubjefti ,  Deus  ciim 

R  r  vult. 


r4 

V  i.lt  ,  largitur  &  pcrfeflionem  :  igitur  quod  crea- 
tura  non  pofsit  reciperc  ,  necfieri,  provenit  ex  ea 
qucd  nequeat  capacitas  fibi  dari :  ergo  manifelU 
radix  prima  ,  &  ratio  impolsibilitatisrei  iiend;e, 
eft  ex  parte  Dei. 

CoNTRA  ,Nihilfimpliciter  efl  impofsibife,  nifi 
quia  fimpliciter  repugnat  fibi^/T^ :  cui  autem  re- 
pugnat  elfe  ,  repugnat  ei  ex  fe  primo  ,  &  non  pro- 
pter  refpefluni  aliquem  affirmativum,  velnega- 
tivum  ejus  ad  aliqaid  aliud.  Hoc  probatur  :  Re- 
pugnantia  quaccunqueextremorum  eft  ex  ratione 
ipforum  formali ,  &  per  fe  elfentiali  ,  circumfcri- 
pto  quocunque  alio  refpeflu  utriufque  cxtremi 
pofitivo  ,  vel  negativo  ad  quodcunque  aliud:  illud 
igitur  eflfimpliciter  impofsibile  ,  cui  per  fe  repu- 
gnate/Z^,  Scquod  exfeprimoefl:  tale  ,utfibiom- 
rino  repugnet  effe  ,  &  non  propter  aliquem  refpe- 
£tum  ad  Deum  affirmativum,  vel  negativum;imo 
fibi  repugnat^e,  fi  per  impofsibile  Dcus  non 
effet. 

Respondeo  dicendum  ,  primam  impofsibilita- 
tis  radicem  non  effepetendam  ex  parte  potentix 
aclivaprimiprincipii  ,  licet  quodammodo  fit  ab 
intelleflu  divino,  uti  a  principio,  in  quod  eflfi' 
naliter  reducenda  .  Declaratio  :  Quemadmodum 
rcrum  omnium  prima,  &  abfoluta  pofsibilitas  effe 
ron  poteft  abomnjpotentia  Dei,  ita  cur  complu- 
ra  dicanturSc  ilnt  faflu  impofsibilia  ,  non  ell  Dei 
potentia:  aftivx  attribuendum  ,  quafi  ob  ejus 
defeflum  id  proveniret  .  Nam  in  caufis  pra- 
cifis,fiaffirmatioellcaufa  affirmationis,  &  nega- 
tioeft  caufanegationis,  juxta  Philobphum,  i. 
fojfer.text.c.  50.  Si  igiturabattiva  potentia  fo- 
ret  rerum  po'"sibilitas,  utique  a  negatione  ejuf^ 
dem  potentiaeefTetnegatio  pofsibilitatis  in  creatu- 
ra  .  AfTumptum  exinde  conftat ,  quia  Dei  poten- 
tiaaftiva  effe  non  potefl:  intelleftus  divinus  for- 
maliter  ;  imooportet,  eam  quafi  praefupponcre 
operationcm  intelleftus,  fiveea  potcotiafit  vo- 
Iunras,five  alia  potentia  executiva:  Sed  lapis  efl: 
pofTibilis  ex  fe  formaliter ;  ergo  reducendo  quafi 
ad  primum  principium  extrinfecum  ,  intelle(5lus 
divinus  eft  principium  illud  ,  aquoefl  prima  ra- 
tio  pofTibilitatis  in  lapide.  Probatio  affumpti;  nof 
fibile  fecundi!im  quod  efl:  terminus  ,  velobjectum 
omnipotenti»,  efl  illud,  cui  non  repugnat  ej^e  ; 
&  quod  non  potefl:  ex  fe  «ffe  neceffario  :  lapis  pro- 
duftus  in  ejpe  intelligibili  ab  intelleftu  divino,  ha- 
bet  ifta  ex  fe  formaliter ;  cum  fibi  nec  ejie  repu- 
gnet ,  necefTequeat  exfe  ncceffario;  igitureft  ex 
fe  formaliterpolfibilis  ,  &quafi  principiative  per 
intelleflumdivinum  ;  omnipotentia  igiturin  Deo 
ron  eft  illa  potentia  ,  qua  eft  potentia  paffiva  in 
creatura  ,  imo  hac  potentia  prajfupponit  poflibili- 
tatem,feu  potcntiam  pafsivam  in  creatura,  qua  fi- 
bi  non  repugnat  ejfe  realis  exiftentiac.  Rurfus ,  po- 
tentia  aftiva  ,  quaeeft  omnipotentia  datr^fim- 
pliciterilli  ,circaquod  verfatur;  eft  enim  poten- 
tia  produftiva  rei  ad  extra;  Scd  anteomnem  pro- 
du<ftionem  rerum  ad  extra,eaerantpofsibilia:alio, 
quin  incapacia  fuiflent  recipiendi  effe  cxiftentias 
realis:  non  igitur  perillam  potentiam,  qua  Deus 
eft  omnipotens  ,  cft  res  alia  a  Deo  primo  pofsi- 
bilis . 

Quemadmodum  igitur  ab  aftiva  Dei  potentia 
non  habet  obje^tum  ,  quod  fit  primo  pofsibile,  fed 
per  intellciFtum  divinum  produccntem  illud  in 
ejje  intelligibili  :  (  qui  fane  intellcftus  non  eft 
afliva  potentia ,  qua  Dcus  eft  omnlpotens  )  exin- 
de  enim  non  repugnat  fibl  e//^  ••  ex  fe  nequit  ne* 
c^fTarioe/Td' ^  ac  propterea  eftobje<ftum  potentix 
aftiva  Deiilliprcefuppofituni  per  aflum  intellc- 


Summcsjoannis  Duns  Scoti. 


6tus  :  Ita  nec  impofsibilitas  eft  primo  accipienda  ,' 
feu  petenda  ex  parteDei:  imo  unumquodque  im- 
po^^sibilium  eft  tale  propter  repugnantiam  ejus, 
ut  tiat  .  Simpliciterenim  impoisibile  involvit  in- 
compofsibilia ,  quas  funt  talia  ex  rationibus  fuis 
formalibus  ;&  abeofunt  principiative  incompof^ 
fibilia,  a  quo  princpiative  accipiunt  fuas  rationcs 
formales  .  Nam  ficut  Deus  intelligendo  fuam  ef- 
fentiam  in  fecundo  figno,  proJucit  poffibile  in 
ejje  poffibili ,  ita  producit  duo  entia  in  eodem  eJJe^ 
quibus  produftis  ,  exfurgit  mutua  incompof^ 
fibilitas,  ut  nequeant  fimulefl*e  unum  ,  neque  ali- 
quod  tertium  ex  eis .  Hanc  igltur  incompoffibili- 
tatem  ,  qux  ineft  ipfis  formaliter ,  ex  fe  ipfis  pof^ 
fident ,  &  prlncipiatlveeft  ab  eo  ,quiextititprin- 
cipiumproduflivumduorum  poflibilium  ;  Sc  iftam 
incompofllbilitatem  ,  quas  eft  neceflfaria  fequela 
duorum  poffibilium  ,  utfe  niutuo  refpiciunt ,  fe- 
quitur  impoflibilitas  totius  figmenti ,  includentis 
ea  ;  &  ex  ifta  impofsibilitate  figmenti  in  fe  ,  &  ex 
incompofsibilitate  partium  fuarum  ,  fequitur  im- 
po^sibilitasejus  refpeftucujufcunque  agentis  ;  & 
ex  hoccoinpletur  totus  proGeflTijsimpofsibilitatis 
rei, quafi  ultimus  gradus  impofsibilitatisfit  nega- 
tio  refpeclus  ad  quodcunquo  agens  :  nec  oportet 
effingere  re'peftum  quendam  negatlvum  ex  parte 
Dei ,  nec  ex  parte  cujufcunque  alterius ,  nec  for- 
taflfeeftaliquls  exnatura  rei;etfi  intelleflus  com- 
parare  queat  Deum  ,  aut  aPquod  agens  ad  impof- 
fibilia  ,  fub  negatione  refpeftus  .  Ex  his  igiturli- 
quet ,  qual  ter  impofsibllitas  prima  eftformaliter 
«;x  parte  incompofsibilium,  &  principiativ^  a. 
Deo  ;  Et  quamvis  reducatur  ad  prlncipium  ex- 
trinfecum  ,  attsmen  non  ell:  putandum  id  efl^e  ne- 
gationem  ,  veldefeflum  potentix  aftivae  in  Deoj 
imo  id  principium  aliud  eflfe  nequit,  quam  intel- 
leclus  divinus  ,  principians  impofjsibil*  in  illo  efSe , 
in  quopartes  ejus  formaliter  repugnant,  propter 
quamformalem  repugnantiam  totum  exeis  eft 
fimpliciter  impofsibile  ;  &  ideo  verifsime  nihij  & 
in  intclleftu  ,  &  extra  intelleftum ,  ut  di£lum  eft 
in  arttctc/o  pracedenti . 

Ad  Argumenta  •  Ad  primum  jrefpondeofic: 
afiio  non  eft  caufa  pafsionis ,  fed  magis  eft  fimul 
Ratura  cum  ea  ;  agens  autem  cft  caufa  cjus,  quod 
per  ipfum  producitur  ,  acpafsloni  fubfternitur; 
Sed  quod  ad  impofsibife  nulla  fitaftio  ,  non  cve* 
nit  ,  quia  nulla  potentia  reperiatur  adeo  potens, 
fed  quia  ex  fe  partes  ipfius  fint  formaliter  incom- 
psfsihiles. 

Ad  fecundum  dicendum,  Deum  darenon  poF- 
fe  capacitatem  nihilo  recipiendi  aliquam  perfe- 
ftioncm  :  quia  ex  hec  evidenteripfum  nihil  ali- 
quid  efret:  veruntamen  ca  non  eft  prima  ratio, 
led  magis  quiaeft  abfblut^  incapax  ejufmodi  ca- 
pacitatis  recipiends :  at  hasceadem  ratio  ulterius 
reducitur  adformalem  repugnantiam  partium,  & 
denique  ad  intelleflum  divinum ,  veluti  ad  cxtrin- 
fccum  prineipium  . 

ARTICULUS    V. 

Utrum  Deus  pofsit  faccre ,  quae  non  facit . 

©(55?o)-  I.  dijf.  8.  quap.^.  &  diJ}.iS.&  39.  /» 

^eport.  I.  dijliit.  43.  quaji.  2.  iS  44. 

S.  Thom.  i.par.  qutej}.  aj. 

articulo  5. 

VIDETUR  Deus  haud  faccre  poffe  qu«  non 
facit .   Etcnim  quaccunque  Deus  operarus 
cft,  utique  facit  fecundum  condecentiambonita- 

tis 


Sunt  hzc 
a«f)pienda_. 
juxta  difia.^ 
in  ffitcedtn- 
ti  nrtiiulo  , 
&    alibi     ex 


i<di&uttf.q.i. 


Hcmus  l  Vars  I.  Qticejl.  XXV.  Att  V. 


.^ift.  4p 


ibt7{tpert. 


4«  diO.  4<J. 
flu»  I.  Sc  J. 


:e  reruin  ccniJitarum  c.i.r^cnii.tm  ; 
•fl(i  Cx  nlitcir  t3ccr,vt,  r.ut  clikcrc  poile!- ,  phnt'  opt- 
rnretur  contra  ordincm  rerum  ,  qno<i  non  decet 
-ii>?.m  honitatcrn  ;  er<;oultra  c;i  ,  qui'c  fift:,  funt , 
X)cu.~  ncquit  aliudquirqu.im  effiocrc  .  Minor  e\' 
eo  confiat  ;  qui.i  nacurs  creat;^  iu  duntavat  exi- 
gunt ,  quod  ipfis  datum  cfr  r.b  eorumccr.ditore  ; 
•ergofi  attriburrentnr  £!.<;  alise  proprietates,  jam 
■ordo  Univerfi(!eftr'j"ietur. 

Prsrerea  ,  Inteilcfius  divirus  prius  apprehen- 
ditagibile,  quam  vohmtas  illud  velit  ;  qu;E  vo- 
luntas  nequit  ab  inteHe(5lu  apprehendente  difcor- 
dare:Sedintel!ec1usdetermirat(^  apprehendit  hoc 
agibile  ;  adcout  hoc  indifferenter  apprehendat 
.!'.oc  ,  &  conrrarium  ,  vel  aliud  ;  ergo  &  voluntas 
determinati}  vult  id  a^ihile  ,  fic  ut  opp^jfitum  vcl- 
lenequeat;  igiturDeu.s  non  potefl:  faccrc  ,  quas 
ron  facit,  ficutnecfieri  poteft,  utdifcordct  a  re« 
ftitudine  intelleclus . 

Prceterea,  Dei  potentia  non  excedit  fuam  fcien- 
tiam  ;  imo  magis  ei  aquiparatur;  Sedfcientia  ip.- 
Sus  non  eft  refpeftu  oppnfitcrum  ;  ncc  fcit  aliquod 
objeftum  aliter  ac  fit;igitur  nec  producere  valet, 
nifi  ea  ,  qua;  fa(5ta  funt ,  aut  erunt ,  ciim  ad  ea  fb- 
lummodo  ipfiusfcien^-ia  terminctur . 

Prsterea,  Auguftinus  6.  de  Trinit.  cap.  ult. 
SP  ars  QUiSdam ,  inquit,  (jninipotcntis  ,  atque  Sa- 
j>iefit/s  Deiy  ple^iaomnium  ratioium  vifef^tium 
inccmmutabiliunj  .  Atqui  qua;cunqiie  i^acta  funt , 
eftque  fafturusDeus,utique  ad  imitationcm  ejus 
artis  effe  accepcrunt  ,  vel  acccntura  funt  ;  unde  & 
fcriptum  efi;  Omnia  ir: fapier.tia fecifii .  Pfal.  103. 
ereo  fi  prsterea  qusdam  alia  eflicere  pofTet ,  non 
cflFormarentur  de  tali  arte  ,  &  fapientia .  Impoffi- 
bile  efl  autem  Deu-m  quidquam  facere  ,  in  quo  fa- 
pientiai.Thnita  non  reluceret:  'gitur  ulrra  ea  ,qu« 
defafto  font  ,  auterunt,  nihil  aliud  efl  efTorma- 
bile. 

Practerea,  Deus  in  cetcrnitate  voluit  quascunqne 
alia  a  (e  ef!(.  accipiunt :  fic  ut  oppofitum  vclle  ne- 
qucat ,  nec  aliter  fieri,  ac  determinatum  fit :  alio- 
quin  aut  mutaretur ,  autquicquam  ei  occurrere 
poflet  de  novo  fuorum  decretorum  impeditivum  . 
Scd  quffi  noo  faci: ,  neque  eflfifturus  in  Eterni- 
tate  Tolita  non  fuerunt :  crgo  Deus  nequit  facerc 
aliquid  e.\  illis  ,  qux  non  facit . 

CoNTRA  ,  Matthaei  zS.^n  noft pof-in; .,  inquit 
Salvator ,  rogare  Patremmenri?,  <3*  exhibehit  mi- 
hi  modo  plufquam  duodecim  legiones  Ai^gelorumi 
ergo  cum  id  non  podulavcrit  ,nec  fubinde  fa6tum 
fit ,  Deus  efficere  potefl;  longti  plura  ,  ac  fint  ea  , 
quacfacit. 

Respondeo  dicendum  ,  Deum  eflicere  pofle 
omne  prorfus  pofTibile ,  ac  proinde  in  innnitum 
plura  aliacondere  ,  quE  non  efl  aliquando  fa6tu- 
rus  .  Declaratio  :  juxtadi6la  (upra  ,  quxf.  19. 
avt.  3.  Qujcquid  Deus  ad  extra  caufat  per  inhni- 
tam  rationem  libertatis  caufat ,  adeo  ,  ut  potuerit 
ea  omnia  non  produxifle,  feu  non  eire  vdlita  in 
aBternitate  ,  inordinead  ^/^t^realc  .  Utenimdc- 
crevitmundum  condere,  ita  potuitdecrevifl^e  ip- 
fum  non  producere  ,  aut  alium  ,  &  alium  efficerc  , 
quem  nihilominus  non  c(t  aliquando  conditurus  ; 
igitur  cx  iniinitis  poirihilibus  ,  qua:  intellectus 
ejus  voluntati  obijciebat ,  ha:c  prascist:  voluit  rea- 
lem  exiflentiam  accipcre,  ita  potuit  aliis  voluifle 
idem  ir,^^' :  eil  igitur  in  ipfb  realis  ,  Scintinita  po- 
tcflaseflicicndi  alia  ,qux  noR  facit.  Dcinde,quic- 
cunque  Deus  voluit  producere  ,  (unt  volitagratia 
boni  uni  ver'ali(sinii  ,  quod  ell:  ipfum  effe^^fix  effen- 
tiam  ,  in  quo  funt  oninia  per  eminentilsimam  con- 
tinentiAm  .  Voluntas  cnim  diligendo  amore  inti- 


niio  n\  bo'^ 


3'5 

m  ,  v;)lui'  efic  alia  ri  .'e  ,  iique  ad  0 
ipfumordinari .  Sed  alia  poflibilia  non  piodiiccn- 
da  ,  perindcad  idcin  bonuni  inl^nituni  poffiint  or- 
dinari  ;  cum  eodem  rnodo  in  iI'o  contineantur 
crf>;o  in  Deo  repcriatur  oportet  potcntiii  ead-.'m 
efRciendi .  Rurfus",  qugcunquefai^ta  funt,  ita  cx- 
ceduntur  ab  infinito  bono,!it  e.vccditur  efie  quoJ- 
cunque  participatum  ab  eo  ,  quo(}  cfl  cf^c  pcr  cf 
fentiam  ;  non  enim  per  quascunque  piodu6ta  ilkid 
exhauriri  potefl,  cum  fingula,&  omnia  fimul  fint 
intrinfcce  finita  ,  ut  illud  efl  formaliter  infinitum; 
igitur  fcmper  in  ipfb  eft  potentia  faciendi  longc 
plura  ,  ac  fint  omnfa  fimul  produfia  .  Dcniquc, 
ordo  ,  quo  conditaefl  rerumuniverfitas  ,  fdco  eft 
reiStus,  quia  a  fapientia,  five  voluntate  divini 
pra2fixus.&  ordinatusrigitur  fi  ageret  prsrer ,  aut 
contra  hunc  ordinem  Jam  prKfixum ,  illa  aiia  re- 
rum  ordinatio  forct  pariter  refta.Quando  erim  ;n 
poteftate  agentis  efl:  ordo,  &  re^ftitudo  ipfius, 
tunc  poteft  re(?l^  agere  ,  etfi  faciat  contra  ,  aut 
pretcr  ordinem  ,  cui  ipfe  re(?iitudinem  dcdit: 
ejufmodi  agensefl  volunrasdivina:  eflcnimpri- 
ma  ,  ac  inobliquabijis  regula  omnium  agibilium: 
igitur  quoniam  eilicicndo  alia  abhis,  q'.;xfa(5ta 
funt ,  nulla  fequeretur  contradi(5lio  :  quia  cunifta 
perinde  forent  ordfnata  ,  &  -nter  fe ,  &  ad  ip'lirn, 
poterit  longe  plurafacere,  ultra  ea  ,  qu|  fafta 
flint  ,eflque  aliquando  fa(5turus  . 

AoARGUMnNTA.  Ad  primum  refpondeo  ex 
^/f7/>,  utique  Deum  condidiffe  rerum  univcrfita- 
temjuxta  condecentiam  bonita'isfuc,  &  pro  ea- 
rum  exigentia  naturarum  :  at  quia  fimplicitcr 
Deusnon  determinatur  nifi  ad  jufliumpublicum 
eminentis  continenrix,  quod  efl  bonitas  'ua  ,  ;.um 
ad  hanc  perinde  queant  qugcunque  poilibilia 
funt,  ordinari ,  eo  quod  in  illa  eminenter  conti- 
neanuir  ,  ficuti  produ.^cir  hunc  ordinem  rerum,  fta 
poteft  &  alium  condcre,  quem.  tamen  non  efl  fa- 
ciurus:  &  prodi!(5tumdcflruere  .  In  cafu  autem, 
quo  alium  mundum  crearet ,  nihil  efficcret ,  quod 
jcquum  ,  &  ordinatum  ,  &  rcftum  non  forct :  etfi 
naturcE  creatKde  faclo  non  exig.int  ali.is  propric- 
tatcs  ,  prceter  eas  ,  qua;  ipfis  d?.te  limt . 

Ad  fecundum  refpon  !co  ,  intelle(5"tum  divinum 
in  primo  inftanti  natur.x  apprehendere,  quodcun- 
quc  opcrabile  ,  &  omncm  ordincm  agibiium  :  ea- 
que  omnia  ro!i;n'3ti  tanqunm  neutra  ofTerre  :  in 
fecundo  autem  inflanti  voluntatc  fc  ad  unam  par- 
tcm  dcterminante  ,  atquc  hunc  ordinein  rtrum 
futurarum  dccernentc  ,  tandem  intellei5tus  fcit, 
apprehenditquc  illa  vera  aliquando  efle  rcprefcn- 
tanJa  ,five  futura.Quoniam  ergo  intellciftus  an- 
tc  aclum  voluntatis  non  apprehendit  agenda  ,  fecl 
iblum  agibilia  ,  id  efl:,  poffibilia,  quibus  fcil^cet 
non  rcpugnat  efle  ,  voluntas  pro  faa  inlinita  Iiber- 
tate  potefl  illorum  decernere  futuritionem,  &  non 
futuritionem  :  &  ficuti  iflis  pricisc  dccrcvit  dare 
realem  exiflentiam  ,  ita  potuit  paritcr  (e  geiliire 
circa  alia  ,  qu^  nunquam  clt  fn^fcurus  . 

Ad  tertium  (dicendum  ,  Si  Dei  fc:en:ia.n  ef!c 
rcfpectu  unius  partisfit ,  ut  eflrc  ncquirct ,  nec  fe 
extendere  ad  oppofitum  ,  idforet  in  ip'a  impcr- 
feftionis  .  Confimilitcr  &  voluntas  fulunct  im- 
pcrfc(^ioni,ita  '^^  vcllct  unam  partem,ut  aliam  vcl- 
lc  non  poffet.  At  ponendo  flientidm  fic  fife  rci- 
peclu  futurorum  ,  ut  non  fit  oppofiioruin  ;  &  pa- 
riter  voluntatem  cffe  ad  hanc  partein  Jvitermina- 
tam  ,  ut  non  fit  refpectu  alterius,  nullam  idar- 
guit  impcrfcctionem;  quiaficuti  voluntas  poterat 
fc  alitcr  determinare  ,  ita  &  inte'Ic<5tus  fcire  c^c- 
creta  alterius  ordinstionis .  Potentia  deniquc  non 
efl  impcrfe^a  ex  eo  quod  fe  extendat  duntaxat 
R  r  a  ad 


4.   rlift.  ^9. 

qu.  8, 


De  reruav.» 
pnncip.  «J.  1. 
n.ij. 


1.  diO.  44. 


I.  dift.  \C. 
q-  \i.:\A(tT- 

tiiitn  , 


De  his  q.  14. 
art,    uUimo  . 


I.  clili.  ?9. 
eic-  «■  Mii. 
(unium  ^, 
otijisiicKii  . 


D»  hoc  Wa- 
ei«.   i.  di'". 

4J     c.i^.  lii' 
aatcm . 


3  i6 

atl  hxc,  &  non  alia  ()roducenda  ;  qiiiiiiu  his  d.it 
ejje ,  ita  &  aliis  noii  producendis  pariter  efic  darc 
potuifTet  . 

Illudtamen  intcrert,  quod  potcntia  videtur  ef. 
fe  unius  oppofiti  tantum  ,  eo  quod  pofTit  in  illud 
duntaxat :  Scientia  vero,  &  voluntas  ,  non  ita  . 
Deus  cnim  potcn  vclle  ,  &cognorcere  omnia  fub 
omni  modo  ,  etfi  nequeat  caufare.  Atnihil  inte- 
refl,  fi  ex  utraquc  parte  fimili  modo  accipiatur, 
quia  quodiibet  iflorum  eft  a6lu  unius  oppofiti  tan- 
tum.non  amborum  ;  quanquam  alioquin  &  vo- 
luntas  ,  &  fcientia  ,  &  potentia  ^ck  extendere  va- 
leant  ad  oppofita  ;  nam  fi  aliter  voluntas  fieri  de- 
crcviflet,  &  intellc6his  idipfum  rcivlfTet  ,  &  po- 
tentia  produxifiet ;  Sicut  ergofe  habet  potentia 
ad/-(5^f  producere;  ita  &  icientia  ad  pcffefcire,  & 
voiuntas  ■x&'-celle pcfie . 

Ad  quartum  dicendum  ,  Dei  artem  ;  &  faplen- 
tiam  omniumfactricem,  de  qua  eft  fermo  in  Ta- 
crisliteris,  &  apud  Augullinum  ,non  efie  actum 
intel!e51usiquatenus  is  ad  voltionem  pfsruppo- 
ri  intelligitur,  Sed  magis  ipfius  Dei  efficax  vo- 
Juntas;  qna  tamen  cx  fiii  libertare,&  ex  ie  detcr- 
TTiinata  ,mox  intelleaui  perfpeaa  cfl  omnium  fa- 
pienfifTin^e  agendorum  feries.  &ordo.  Quoniim 
ergo  haicrerum  ordinatioiibert^  omnino  determi- 
rafa  eft,  ita  potuit  aliter  fuifTe  decrctum;  &  ficu- 
ti  hxc  dif^pofifio  reaaeft,  &  congrua  ,  ita  plane 
in  alterius  ordine  providenticc  par  bonitas,  &fa- 
picntia,  Scdifpofitio,  &  rc6citudo  reperiretur  . 
Ultra  i<>iturar?empro  pr:?fenti  providentia  fa- 
pientifTirTie  concinnatam;  poteft  Deus  alia  ,  & 
longc  pUira  v.lle,  ac  voluerit  de  faao;ficuti  ideis 
infinitorum  poffibilium,  fua  voluntatepoteft ad- 
iicere  futuritioncm  . 

Ad  quintum  concedo ,  Deo  rcpugnare  omnem 
mutabilitatem  ,  &  mutationcm  ;  neque  in  eofen- 
fu  diaum  efTe,  ipfnm  ^acere  pofie  ,  qua:  non  facit 
quafi  de  novo  valeat  quidpiam  decernere  ,  quod 
inffiternitate  non  fuerit  volitum  ;  Sed  quia  cum 
ea,  quffifaaurus  eft,  decernebat ,  potuifitt  alia 
piura  facere  velie  ,  quas  non  eftfaaurus  ,  ac  pro- 
inde  etiam  nunc  eadem  pcrinde  pofTe  in  fenfudi- 
vifo;  &quatenus  Dei  voiuntas,ut  operativa  prior 
eft  naturaliter  tendentia  inhffic  objeaa,  ut  alibi 
extititdeclaratum;quamvis  ut  inteliigitur  ad  ta- 
liaobjeaa  determinata  in  ieniii  compcfito  ,  alia 
facerc  nequeat.propterea  quod  ita  fibi  complacuit 
immutabiliter  determinare. 

ARTICULUS    VI. 

Utriam  Deus  pofiit  meliora  facere  ea , 
^uje  facit , 

"DoZior  I.  diflinB,  44.  qutej}.  Vn.  in  Report. 

ibidem  quA-J}.  z.S.  Thom.  i.part, 

qu«Jl.2$.art.  6. 

VIDETUR  DeusTiaud  poffefacere  mcliora 
ea  ,  quefacit;  Etenim  Auguilinus  /ib.  83. 
qq.qH<sJ}.  54.  probaturus  Deum  Patremgenuifle 
fibi  Filium  aqualem,  ita  arguit ;  Si  non  genuit 
aqualem,  aut  qttia  '/lon potnit ,  &  tunc  injirmus 
ejl ,  aut  qtiia  iwluit ,  ^  tnnc  invidus  efl.  Ex  hoc 
arguitur  ,  fi  Dcus  non  facit  meliora  ,  quam  fecit ; 
aut  igitur  quia  non  potuit;&  hahetur  propofitum 
aut  quia  noluit ,  ctfi  poflit  ;  vic'ctur  igitur  taaus 
invidia  :  quod  eft  impoffibile  in  primo  agente  ex 
infinita  liheralitate . 

Pieterea,  Auguftirus  3  de  lib.  arbit.  cap.  5', 
^HJcquid  recla  ratione  tibi  melius  occurittfcias 


Summcejoannis  DiinsScoti. 

Dcus  fecijje  ,  tiDiciHaoi  bo::cy;m  omnium  condito- 
rc)n\  ergo  fi  Deus  vaieret  elficere  meiiora  ea,quae 
fa6tafunt,  perfeao  jam  feciflet ;  id  enim  re6ta 
ratio  diaat  effe  fenticndum  de  fumma  bonitate  . 
Non  fecit  tamcn  :  igitur  quxcunque  f;i61a  llint, 
mcliora  eflici  non  poflTunt. 

Protcrea,Genef.i.  fcribitur:  Vidit  Deus  ciiH- 
f?rt,  quis  fecerat^i^  eraiit  'valde  bona.  Quod  autem 
eft  ita  bonum  nequit  melius  fieri;igitur  rebusjam 
a  Deo  conditis  addinequit  aliqua  perfeaio,  gra- 
tia  cujus  &  efTent ,  &  dicerentur  mcliores . 

Prsterca  ,  Summo  ,  &optimo  nihil  mclius  efiTe 
poteft  ;  Scd  in  ordine  gratie  quedam  fummum 
attigerunt  :  ergo  meliora  effici  non  poflunt.  Pro- 
batio  minoris  ,  Auguftinus  1 5.  de  Trinit  cap.  1 8. 
In  rebus ,  inquit ,  per  tempus  ortis ,  illa  funima 
gratia  ejl ,  quod  bomo  in  unitate  perfone  conjun- 
cius  ej}  Deo:  igitur  hac  gratia  eminentiorem  Deus 
requit  aiteri  a  fe  conferre  ;  ficuti  nec  majorem 
puritatem  polfumus  inteliicere  effe  creatura:  col- 
iatam  ilia  ,  ijua  prxJua  fuit  Beatiflima  Virgo 
Maria:  igitur  iis  ,  qux  faaa  funt ,  non  poteft  fie- 
xi  ad  Jitio  in  excellentia  ,&  perfeaione  . 

PrJEterea  ,  Jdea  ef  ratio  xterna  in  mente  di^-ji- 
nafecundu.m  quam  a/iquid  e/l formabi/e  ad  extra: 
Sed  omnium  qux  formata  funt ,  divina  mens  ha- 
bet  proprias  idcas  ;  ergo  iftis  cxaaiffim^  corref^ 
pondent  omnia,  &  fingula  finguiis  ideis  ;  Sed  ipfae 
aterniE  rationcs  in  mente  divina  funt  invariabi- 
ies  ,  &  immurabilcs  ;  quippe  qux  fint  a  caufa  ne- 
ceflariaomnem  aaum  voiuntatis  antevertente  : 
ergo  fi  Deus  elargiretur  majorem  perfeaionem 
rebus  ab  fc  conditis,  jam  ron  correfponderent 
propriis  ipfaium  ideis,  fecundijm  quas  efformatie 
funt ,  fed  aliis  ideis ,  atque  &  homo,  &  leo,&  lapis 
alterius  rationis  forent ,  nec  ipfis  propria  refpeai- 
ve  deffinitio  congrueret . 

CoNTRA  ,  Auguftinus  !  I.  fuper  Genef.  cap.  7. 
Ecce  nos  concedimus  meliorem  ejfe  naturam,  qu& 
omnino peccare  nolit .  Etfi  mala  non  fit  natura  , 
qus  fic  faaa  eft ,  ut  non  neccflitate ,  fed  volunta- 
te  peccavit  .  ^i  igitur  Deus  hominem  feciflTet,  qui 
non  peccaret ,  melior  extitiflet  feiplb,  cum  vo- 
luntari(^  peccat  .Potuit  autem  talem  'hominem  a 
Deo  faftum  efle  ;  igitur  &  poteft  meliora  faccre  , 
ea  ,  quae  facit . 

Respondeo  diccndiim  ,  Deum  potuifre,&  pof- 
fe  meliora  facere  ea  ,  quaj  facit  feu  intenfive,  fea 
extenfive  ,  quoad  perfe6t'ones  accidentalcs  ,  non 
vcro  quoad  prtedicata  ingredientia  uniuscujuR]Ue 
fubftantiam  ;  idque  comparando  aaum  ad  con- 
DOtata  ,  non  ad  agens.  Declaratio  primi  eft  ifta  : 
NamomnesanimcE  inteikaiva:  videntur  efl^eejuf- 
dem  fpeciei ,  ac  fiibinde  ejufdem  perfeaionis  fub- 
ftantialis ,  &  capacitatis  refpeau  perfcaionum 
accidentaiium  :  non  omnibus  autem  coliata  funt 
cadem  dona  fupernaturalia :  iino  haee  diftributa 
funt,  &  donantur  pro  beneplacito  voluntatis  di- 
vinae,  dc  cujus  liberalitate  pariter  defcendit  retri- 
butio  beatitudinis  aeterna;,  cujufque  meritis  com- 
menfuranda  ,  Cuin  igitur  unaquxque  animarum 
fit  capax  amplioris  ,  &  perfcaioris  gratix,  ac  fu- 
pernaturaiium  donorum,  qus  tamen  non  fijnt  ma- 
xima  ,nifi  in  una  anima  Chrifti  Domini  ,  evidens 
cft  potuifl*e  ,  &  poflJe  Deum  elargiri  naturis  intel- 
lcaualibus  potiora  dona  gratiarum  ,  proptcr  qu^ 
forent  fe  ipfis  longi  meliores ,  quoad  cjufmodi 
accidentales  perfeaiones  .  Et  quamvis  de  faao 
fiimma,  &  perfcaiflima  gratia  non  congruat,nifi 
anirr.x  Chrirti;nuila  tamen  eft  repugnantia  parem 
reperiri  in  aliis  naturis  intelleauaiibus,*eu  opor- 
teret  eas  perinde  a  divinis  perfbnis  aflrumi,feu  non: 

&  in-  ■ 


De  reriiin^ 
princip.  q.  4. 
art.t.fecl.i. 


4.d:(t-».<]>l« 


J.dift.J.q.r. 


De  his  q.ij^ 


I.di1-jq.4. 


j-dift-{i. 

Hie  non  dif. 
putat  Doaor 
de  hac  hypo- 
thcfi ,  (ed  iup. 
ponit  leDteib 
tiam  Cdmmu- 
iiio!  em :  Ipfe 
eniin  aliter 
f.  ntit  if.<i  JtJ 
rerum  prin' 
cipio  ,  &  fre 
qucnrer  in  e« 
7  ra^alu  ,  (7 
alibi  ' 


J.dift.i?.q4 
\.  Hicjuxta 


Tormis  l  Vars  l  Qucejlio  XXV.  Art.  VI 

Sc  intenfive  igitur^Si:  extcnfive  poflut  ea,qiuc  hicta 


(.  AU  pnmii 


§.  Ad  terdum, 

Aoreolus  i 
<6"/7.^4.ar/.4.. 
pq:ac  Itacum 
efle  in  fpecie- 
bus  QuoJ  & 
Doftir  vide- 
tur  fencire,  de 
ChrilU  gratia 
}  difi.\i.q-i. 
Sed  anceps  re- 

vera  fuic  in 

hoc  qu2fi:o  : 
lit  teftacurCa- 
velius  AiperC 
q  U  Metapb, 
£>e  quo  lace 
Recenciores 
Scociflj:  in__« 
Meraph'  &  m 
J .  feDcen.  Vi- 
denvlns  May- 
ren  i.^//?.44. 
5  g.i?'  bo^or 
f  »  3"  \6-  de 
Terum  princi- 
fi$» 


fitnt ,   fieri  meliora  (ecundum  pcrft6tiones  acci- 
dentales. 

A(i  per^efliones  fubflantialesquod  attinet.evi- 
dens  vidctur  rerum  univerfitas  fieri  non  pone  per- 
fcitior  ac  fifla  fit.Etenim  fi  gradns  aliquis  efien- 
tialis  intelligeretur  additus  natur.-c  cuicunque  , 
profeflQ  alia  evaderet  in  fubllantia  ,&  non  foret 
illa  eadem  ,  cui  facla  eit  taiis  additio  ;  imo  per 
differentiam  fibi  advenientem  diflingueretur  ab  il- 
]a  ;  ficuti  differunt  fpecie  animalia  inter  /e,  &  ho- 
mo  ab  omnibus  per  differentiam  rationalitatis , 
quo  gradu  prscellit  omnibus  animalibus  ,  ex  eo 
quod  addatur  gradui  animalis.  Etfi  igitur  revera 
per  additionem  gradus  fubftantialis  ,  unumquod- 
que  evaderet  perfefiius,  talis  nihilominus  addi- 
tionis  nulla  natura  eltcapax,  fic  utmaneatea- 
dem,  qus  prius;  ut  ignis  melior  effet ,  fi  foret  in- 
telle6livus ,  fid  ipfe  interim  minime  efl  capavha- 
bendi  gradum  intelleftivitatis  ;  quippe  qui  fit  in- 
eompoffibilis  natura:  homogeneaj,  &  ineptae,  ut 
inrtruaturorganis  corporeis. 

Utrum  vero  rerum  univerfitas  fieri  queat  efTen- 
tialiter  melior  ,  adeout  quacunque  fafta  alia  ex- 
cellentior  fieri  queat ,  dubium  efi.  Nccpropterea 
quod  fafla  fit  fumma  gratia  de  facto  anims  Chri- 
fti  collata,  efl  inferendum  &fa6lam  efCc  pariter 
fummam  naturam  ;  quia  non  oportet  hanc  influe- 
re  in  omnem  inferioris  perfeftionis  effentiam,ut 
fummum  inordine  gratis  influit  fecundum^/^ 
grati*  in  inferiora  .  (^uia  tamen  mundus  intelli- 
gibilis  divinuseft  valde  immenfus,  &plan^  infi- 
nirus,  infini'os  fubinde  condens  ordinesrerum  , 
&  idealium  rationum  ,adeout  quantacunque  imi- 
tabilitas  primi  ej/e  excedat  in  infinitum  quodcun- 
quecreatum,nifi  exCurgat  aliqua  incompofHbilitas 
ex  partererum  producendarum  (  de  quo  actum  , 
oua:/?.y.  art.  ?.  ij*  4.  )  videtur  univerfitas  caufa- 
torum  i-.a  p.-oducibilis,  ut  ipfa  melior  femper  cfTe 
queat  altera  producenda  . 

Ad  Argumenta.  Ad  primumdicendum,  nul- 
lam  in  Deo  coniici  pofle  invidiam  ,  eflo  non  fece- 
ritomnia  ineo  gradu  perfetbonis ,  quemaprin- 
cipio  obtinuifife  potuerunt .  Nam  ille  revera  dici- 
tur  tangi  invidia,  qui  fubtrahit  alteri  bonumfibi 
debitum;  Deus  autem  cum  det  omnibus  ex  fua 
infinita  liberalitate  nihilquidquam  debens  ,  nulla 
ratione  dici  poteft  invidere  creaturIs,quod  ipfis 
nonelargiatur,  etfi  ultrodarc  pofllt.  Contra  v«ro. 


3^7 

nifi  proJuxifTet  Filium  in  omnibus  /ibj  asqualem  , 
effet  invidus ,  ut  ar*»-  ':  Auguflinus;  Nam  ex  quo 
fuam  naturam  illi  tribuit ,  ex  vi  generationis  liie, 
debita  eftfibinequalitas  ad  Patrem  habentempa^ 
riter  eandem  naturam;  i<leofi  conferret  naturam, 
&  non  Kqualitatem  ,  fubtraheret  Filio,  quod  fibi 
debetur  ex  conditione  fu^  produftionis. 

Ad  fecundum  refpondeo,  Auguflino^o  loci  non 
efl^e  fermonem  de  iis,  qua  abfoluti  funt  Deo  pof- 
fibilia  ,  fed  de  his,qus  de  faflojuxta  ordinem  a 
fuo  beneplacito  difpofitum,  fada  funt.  Ea  autem 
ut  reftiflima  ratione  efformata  fuere,  ita  meliora 
fun%  quia  a  Deo  volita.  Quicquid  enim  Deus  efli- 
caci  fuK  voluntatis  beneplacitovult,  atque  decer- 
nit ,  id  profeflo  re6ia  ratione  judicandum  eft  me- 
lius;  cum  Dei  voluntas  fitprima,  &  inobliqua- 
bilis  regula  contingentium  ;  Cum  hoctamenre- 
Eih  cohasret ,  &  Deum  potuiflTe  ,  &pGffe  melora 
efficere  ea  ,  quae  fafta  funt,  &  longe  plura  excel- 
lentioris  perfeftionis  naturalis  educere  ex  nihilo, 
juxta  dicla  infolutione^c^yi^  nihilominus  nunquam 
ellfacturus  . 

Ad  tcrtium  dicendum  ,  utique  a  Deo  condita 
extitiffe ,  &  effe  bona  vald^  ;  quia  fini  ab  ipfo  fe- 
cundum  prefentem  providentiam  intento  non  po- 
tcrant  aptius  ,&  meliusdifponi ;  nam  ad  invicem 
funt  exaftiffim^  ordinata  ,  &  flriftiori  vinculo 
cum  ipfb  primo  principio  connexa ,  atque  ad  eun- 
dem,  ut  ultimusfinis  ,  ocdinata  .  His  ordinibus 
ftat  univerfi  perfeflio,  ut  fini  a  Deo  intentoinfer- 
vit-  SecunjJum  igitur  hanc  rationem  cunfla  erant 
bona  taliter ,  ut  melius  di'J3oni,&  ordinari  nequi- 
rent.  At  ex  eo  non  fequitur  quid  melius  infis 
evenire  non  potuiffe,  juxta  aliam  providentiam 
rerum  difponendarum  de  ab/bluta  potentia  Dei . 

Ad  quartum  refpondeoex  diftis  ;  etfi  fieri  ne- 
queat  perfeftior  gratia  intenfive,  acfit  ea  ,  qua 
reperitur  in  Chrillo  Domino  ;tamen  extenfiv^A 
Deo  effici  poffe  gratiam  majorem . 

Adquintum  dicendum ,  eo  probari  fecundara 
partem  fblutionis  quoad  pradicata  effcntialia,  ui 
expofitum  e(l ;  attamen  illis  iifdem  naturis  potuit 
Deus  contuliffe  alias  ,  &  excellentiores  perfeflJo- 
nes  naturg ,  ut  fcriptura  dicit ,  mundum  innovan- 
dum  efl"e  pofl  univerfalejudicium  ,utique  in  me- 
lius  ,  pcr  alias ,  &  alias  accidentales  perfedtiones 
corporibus  mundialibus  addendam  ,  de  quo  in 
fiippkm.  i.p.qi{cej}.(^\. 


Tt-Mefapfc.q» 


QUif^- 


g  1 8  SutnnKsJoannh  Vuns  Scoti . 

QUiESTIO  VIGESIMA  SEXTA 

DE    DIVINA    BEATITUDINE, 

I  N     QJJ  ATUOR     ARTICULOS    DIVISA. 

Vltimb  atitempoft  confiderationem  eorum^  qux  ad  divitia  effentie  mitatempertinent , 
confiderandum  eji  de  divina  beatitudine . 

ET    CIRCA    HOC    Q^UiERUNTUR    Q^U  A  T  U  O  R. 

I.         Utrum  hcatitiido  Deo  competat , 

n.        Sccundum  quid  dicitur  Deus  efTe  beatus . 

Vtrumfecundum  aSlum  intelletJus . 

1(1.      Utrum  ipfe  fit  eflentialiter  beatitudo  cujuslibet  heati . 
I V.      Utrum  in  ejus  beatitudine  omnis  beatitudo  includatur . 


ARTICULUS     I. 

Utrum  beatitudo  Dco  competat . 

Doclcy  i.diJ}i>:B.  i.  quceft.  5.  in  Report. 

ibidem  (jUicJ}.  4.  S.  Thom.  i.por. 

qu.  z6.  articu/o  primo . 

I  D  E  T  U  R  bcatitudo 
haud  Deo  convenire  . 
Etenim  beatitudo  ,  vel 
fruitioeft  refpeftu  finis, 
quatenus  qu®  funtad  fi- 
ncm  ordinata  ,  in  illo 
conquie/cunt,  jam  poti- 
ta  bonorum  omnium, 
que  in  primo  principio, 
&  ultimo  finecumulatif- 
fimt;  icpenuniur:  Sed  ultimus  finis  non  eft  ad  ul- 
lum  finem  ordinatus,  alioquin  ultimus  non  eflet: 
ergo  fibi  beaticudo  ,  vel  fruitio  non  competit . 

PrKterca  ,tieatitudinem  neceflario  confequitur 
deleclatio,  aJeout  progradu  ,  &  perfeftione  il- 
lius  ,  intendatur  &  deleftatio  :  Si  igitur  Deo  con- 
veniret  beatitudo,  pariter&  in  ipfb  inveniretur 
deIei5iatio,pro  ratione  beatitudinis  ejus:  Sed  dc- 
Ie£tatioeft  quedam  paflio,  fequens  aftus  imma- 
rentes,  &  ab  ipfis  diftinfia:  ergo  ciim  primum 
fit  expers  omnis  pafilonis  ,  &  compofitionis ,  re- 
pugnat  fibi  efie  beatum,  feu  beatitudinis  aflum 
hai)cre . 

Prrrtcrea  ,  Ul-ima  ,  &  fumma  perfeciio  natur* 
operativsnon  poteft  efie  fine  reali  rclatione  ad 
objeftum  pcrfcftifilm.um  ,  circa  quod  ipCa  nata  eft 
operari  :  igitur  fi  Deo  inefi*et  beatitudo  ,  vcluti 
aftus  uUimus  natura:  operativa: ,  referretur  reali- 
ter  ad  objt^tum  circa  quod  tendit,  &  operatur: 
Id  autem  videtur  repugnare  divina:  fimplicitati: 
ergo  ncc  fibi  congruit  operatio  ulla  ,  qus  fit  bea- 
titudo.Afiumptum  declaratur;  quia  fi  fumma  per- 
fcctio  naturce  vivcntis  ,  &  operantis  diceretur  aii- 
quid  ,  ut  ad  fc  ,  ip(a  fubftantia  rei  hac  ratione  fo- 
ret  fumma  perfectio  ,  cum  fit  fua  operatione  per- 
fectior:  oportet  crgo  inteiligcrc  ultimafam  per- 
fcctionem  naturaoperativK  reierri  adobjcftum, 
in  quod  tcndit,pcr  realcm  relationem  . 

CoNTKA  Primum  principium  eftpcrteftum, 
&  piufquam  perfectum  ,  ex  c.utcj}.  ^.art.  1.  ergo 
ei  nihil  deeft  eorum,  que  funt  perfiftionis  in  crea- 
turis.  Ciim  cnim  ipfum  fitcau-a  toiius  efie ,  ne- 
ccfi^ario  cit  in  ip'b  preaccep^a  pcrfedtio  omnis  ,  & 
rofcilitas ,  qu5  in  entibusreperitur  ,  ut  ait  Com- 


mentator  fuper  tex,  22.  j.  Meraphy.  Atqui  beati- 
tudo  eft  ultima  ,  &  nobiliilima  perfeflio ,  qua  efle 
poflit  Jn  creaturis  intelleflualibus  ;  €rgo  necefla» 
rio  erit  ha:c  perfeflio  in  primo  principio  ,  quippe 
quod  vivit  vita  intellcfluali  ,&  nerfeftifllma.^ 

Respondeo  dicendum  .beatitudinem  maximi 
Deo  competerc  ,  &  quidem  in  co  perfe£tionis 
gradu  ,  fecundum  quem  nulla  alia  natura  efle  po- 
teft  perinde  beata  .  Declaratio  ;  Juxta  difta, 
quxf}.  18.  art.  ?.  Deo  ineft  vita  optima  ,  &  nobi- 
liflima  :  imo  ipfius  eflentia  eft  vita  ,  &  quidem  in- 
telleftiva  :  &  quia  a  fe  ,  &  ex  fe  eft  ita  vivens,eft 
caufa  ,  origo  ,  &  fons  omnium  vitarum  ,  &  gra- 
duum  viventium  .  Ciim  !.<>itur  vivat  vita  intellc- 
£liva,erit  intelligens,  &  volens:  quia  vero  earum 
potentiarum  vis  cft  infinira,in  eo  rantum  objecto, 
cujus  veritax,&  bonitas  fiint  pariter  pcrfeftionis 
infinitsE ,  conquiefcunt  ulimat^,  nihil  aliud  ex- 
tra  quacrentes ,  quod  faciat ,  &  conducat ,  (eu  in- 
ferviat  explendo  defiderio,  vel  virtuti  ipfarum, 
volentium  comprchendere  objeftum  infinitum. 
Quoniam  ergo  inter  eas  potentias,  &  eflentiam 
divinam  eft  exaftifilma  commenfuratio,  adeout 
necobjeflum  potentias  ,  nec  ha»  infinitam  eflcn- 
tiam  excedant,  ipfa  eflentia  ab  intelleftu  compre- 
henditur  per  vifioncm ,  quse  eft  propria  operatio 
intelleflus  cjus  :  &  pariter  a  voluntate  per  amo- 
rcm  irfinite  amatur :  igitur  Deus  eft  infinite  bea- 
tus  videndo,  &  amando  feipfum  :  nullura  enim  princ'P'o 5'4* 
aliud  objeflum  poteft  naturam  intelleftualem 
beatificare,  ficut  vivat  vitajucundiflima  ,  agens 
sevum  continuum  ,  &  a:ternum  in  plena  poflrefllo- 
ne  omnium  ,  qux  defiderari  pofl^unt :  Ciim  ergo 
divinus  intellcftus ,  &  voluntas  fint  in  plenifllma, 
&  omnimoda  poflefl^one  bonorum ,  &  infinitarum 
divitiarum,  qua  per  eminentiflimam  continen- 
tiam  unitive  funtin  unicof/?^  infinito,  ab  utriP' 
que  in  fuo  ordine  comprehenfa  :  evidens  eft  Deo 
ineflie  beatitudinem  ineff^abilem,  atqueinfinitam, 
iitpote  in  fe  ipfb  infinito  objefio  conquiefcens, 
mediis  opcrationibus  itidcm  infinitis . 

Quod  vero  ipfe  folus  efle  queat  ita  beatus  ,  id        jjg  pf;,„o 
eft,  efTentiaiitcr  beatitudo  ,  quia  comprehenfio    prinfipiocap. 
(uiipfius,  per  vifionem  infinitumf/Jf  pervaden-    J-n-i*^* 
tem  ,   &  dileftionem  jucundiffimam  ,  cxemplo  ex 
obviis  fenfibilibus  accepto  declaratur:  Ultimus 
terminus,  in  quo  gravia  quaqus  quiefcunt,  cll 
ipflim  mundi  ccntrum  :  Ei  autem  centro  aliquod 
corpusgraveper  fe  ,  &  primo  adha:rens  ,  per  (c, 
Sc  primo  in  eo  conquiefcit:  eaque  eft  terrs  moles, 
qufjnon  virtute  alterius  natur^  corporeg ,  a  qua 
participet  gravitatem ,  ibi  firma  ,  &  inconcufTa 

per- 


j.  dift.  14. 

quxft.    £.  & 
diR.Jt. 


De   rcrum 


Tomus  l  Vars  l  Quceftio  XXVL  Art.  l 


II.    Menph. 

/eewtdum , 


Dofior  I  \ 
Metajhy  ^ 
10.  C'  Adfe- 
ttfnduM . 


perfeverat  ,<ed  ex  fui  ipfius  ratione ,  propriaque 
fihi  innatagravitate.Alicjua  autemcorpora  adh.-e» 
rcnt  centro  pcr  fe ,  led  non  primo  ,quiaquie(cunt 
per  gravitatem  a  terra  particip.itam  ,  quas  quo- 
riam  eft  forma  eorum  intrinfeca  ,  de  fe  perfetle 
quieicunt,uti  (unt  Iapides,&  metalla  interraevi- 
fceribiis  latentes  .  Tertiotandemqu.-Edam  corpo- 
raadii»ren;  quidem  centro,  mediante  terra  ,  cui 
uniuntur,  fed  mobiliter  tamen  ,  &nonfirmiter, 
ut  gravia  in  terrs  ruperficie  confil^entia^quaegra- 
\ia  quamvis  ad  tempus  qu'ercant ,  non  ita  tamen 
firmiter  quiete  potiuntur ,  uti  immob  liter  funt  in 
■quiete  ,  que  in  terrs  latitant  vifceribus . 

Adpiopofitum  applicando,  corporis  ponderi 
correfpondet  voluntas  in  (piritualibus  ;  quia  ficut 
corpus  pondere  ,  fic  animus  ,  &  voluntas  amore 
fertur,  quocunque  ftrtur,  utait  Auguftinus  ii. 
</f  Ctvit.  cap.  2S.  Centrum  ,  quod  ex  natura  fui 
eft  ukimate  quietativum;eft  tinis  ultimus;utenim 
abillo  proficiJcuntur  omnia,  ita  perfetlam  quie- 
tem  ,  ultimamque  perft<5lionem  in  illo,  &peril- 
lum  poffidere  in  fuo  ordine  nata  funt  omnia.  Huic 
centro  voluntas  divinaprimo,  &perfe  ;  quia  non 
participatione  alicujus  alterius  a  (e,  immobilifer, 
&  necelTario  adhasret,  &  adhcrendo  pleniffim^ 
conquiefcit,  atque  a  (e  fruitur  objefto  infinito. 
Non  enim.  id  poflidet  per  habitum  ullum  ,  nec  per 
a6tum  a  fe  ipfa  differentem,  nec  in  virtute  alterius 
caufaefuperioris  ;  quasnufquam  eft,  neceffe  po- 
teft  .  In  fecundo  gradu  eft  vulun^ascreata  beato- 
rum  ;  ea  autem  non  primo  adhx-ret  centro  illi  in- 
tellig'bili,  (ed  per  voIuntateRi  divinam  ,  cui  pla- 
cuit  efScere  eos  fuae  gloriK  participes  ;  per  feta- 
meB,  &  firmiter  adharent  ob-eiflo  beatifico;quia 
eorum  voluntasfaflacftquafl  intrinfeca  volunta- 
ti  primo  quiefcenti,  tanquam  femper  manens  in 
beneplacito  illius .  In  tertio  tandem  gradu  eft  vo- 
luntas  jufti  viatoris ,  qui  etfi  divina:  innitatur  vo- 
luncati  ,&  mediante  illa,  fummo  adhsreat  bono, 
in  quo  talis  voluntas  quiefcit :  attamen  minus  fir- 
miter  adhajret  il!i  bono,  &  beneplacito  vohmta- 
tis  ejus;imo  frequenter  difcedit  abillo,  dum  Dei 
mandata  tranrgreditur  .  Sola  igitur  voluntasdi- 
vina  fruitur  fummo  bono  fimpliciter  ,  &  necefTa- 
rio  ,  &  per  fe  primo  ;  adeoque  fblus  Deus  el^  ita 
beatus ,  ut  nulli  alteri  ab  illo  ejus  beatitudo 
communicari  queat  ;  quod  crat  declarandum  . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  refponJeofic: 
ratio  finis  non  eft  quid  fpectans,  aut  ingrediens 
objeftum,  quo  fruendum  eft,cum  fit  refpeflus 
rationis  ;  Sed  ratioillius  boniabfbluti,  cui  con- 
venit  refpeftus  finis.  Quamvis  igitur  Deus  non 
fit  finis  fui  ipfius ,  eft  tamen  objeftum  fruibile  fuae 
voluntati ,  cijm  fit  fummum  bonum  ,  &  infinitum 
verum :  ac  propterea  eft  finisomnium  finibilium, 
qualia  funt  bona  ordinabilia  ad  fummum  bo- 
num. 

Ad  fecundum  refpondeo,  concedendo ,  opera- 
'  tiones  intelleflus  ,&  voluntatis  divintp,  quibus  fe 
ipfum  intelligit,  amatque  infinit^,  eire  fibi  infi- 
niis  voluptatis  ,  &  deleftationis.  Cum  enim  dc- 
Ie6latio  proveniat  ex  conjunflione  convenientis 
cum  conveniente  ,  &  objeftum  infinitum  exaflif- 
fimi  conveniat  potentiis  infinitis  ,  ob  earum  nc- 
cefTariam  ,  &  immobilem  copjunftionem  cum 
illo  ,  dici  ,  &intelligi  non  pottft  quanta  ,  qua- 
lique  jucunditate  ,  &  voluptate  perfundantur; 
quod  &  ipfum  Ariflotelem  non  latuit  ;  unde  di- 
cit,  12.  Metapby.  tex.c.  59.  Deum  vivere  vita 
nobililiima  ,  quia  intellectiva;ac  fempcr  fe  intel- 
ligere  ,  indeq^ie  ineffc  illi  voluptatem  maximam, 
ac  pcrntus  ineffabilem.Cum  flibditur  in  argumen- 


Quodlib.  q. 
I ;  %,  Nunc 
tertia  V    ^d 


3^9 

to;  DeleiTtationcm  effe  painonem  .  Refponfio: 
Utique  in  nobisdekftatio  eft  pafTio  fequens  ani- 
majoperationes  ;  at  in  primo  principio  non  eft 
aliud  deleftatioab  operationibus  ejus  immanen- 
tibus  . 

Ad  tertium  dicendum ,  effumptum  efTe  verum 
de  beatitudinecreata.  eo  quod  ea  non  fit  comple- 
ta  ,  &quietativa  perf.-ftio  nature  creat^  intelle- 
ftualis  ,  nifi  cum  rclatione  annexa  ,  per  quam  eft  /"■"■*"" 
&  intelligitur  unitaobjefto  extrinfeco  in  efTe  in- 
telligibih  ;  non  quod  ipfa  fbrmalis  ratio  relatio- 
nis  fit  fibi  ratio ,  unde  eft  ultimata  perfeCtio;  Sed 
quia  inquanrum  eft  fundamentum  proximum, 
conneclens  objeclo  intrinfeco  ,  eft  ultima  perfe- 
£lio  naturas  beata: .  At  divina  beatitudo  nullum 
ex'r;it  refpectum  ,  ne  rationis  quidem  inter  ope- 
rationem,&  object'im  ;  qiiia  etfi  queat  in^elleftus 
aftum  fuum  comparare  ad  objeflum  ;  hasc  tamen 
comparatio  non  includitur  in  ipfius  opcratione, 
qua  eft  beatus  .  Qiiia  igitur  beatitudo  creata  ne- 
quit  haberc  m.ijorcm  unitatcm  cum  ob}efto,quara 
unitatem  relationis;  hecnecefTario  eft  inteiligcn- 
da  in  ipfius  ultimata  perfcftione  .  Contra  vero, 
cum  Deioperatio  habeat  veram  unita'em,&  iden- 
titatem  cumobjtfto,  nullam  requirit  relarionem; 
imo  ipfa  fola  ,  &  fub  ratione  ab:bluta  ,  eft  perfe- 
ftifTime  beatifica. 

ARTICULUS    II, 

Utrum  Deusdicatur  beatuslecundum 

intellc6tum. 

DoSlor  4.  ^i/f.  49.  {jruif/?.  4.  S.  Tbom.  i.  part. 

qUisJ}.  iS.articulo  2.  De  bisiterun* 

in  qu.  %t.  art.  3.  &  /atius 

I.  2.  quxji.  3. 

fl//.  4. 


Hac  ratlene 
utitur  S  Tho. 
niai  hic  0-  ^d 
eppo/tiuw»  • 


Idam  Tbi. 
dsm  in  folU" 
tiane  • 


VIDETUR  Deuspotifllmumdici  beatusfe- 
cundum  intelleftum.  Etenim  joan,  17.  fcri- 
bitur  ;  Hicc  efi  vita  ^terr.a^ut  cvgnof^nnt  te  ;  igi- 
tur  Deus  cognofcendo  perfeftifTime  le  ipfum  per 
omnimodam  comprehenfionem ,  eftjucundifllm^ 
beatus  .  Hinc  Auguftinus  i.  deTrinit.  cap.  pe- 
nult.  l^ifio.,  inquit ,  f/?  tota  merces  . 

Praeterea  ,  Komine  beatitudinis  importaturbo. 
num  perfeftum  intelleclualis  naturs;  Id  autem 
quod  eft  pcrfeftinimum  in  qualibet  intelleftuali 
natura,  eft  intelleflualis  operatio  ,  fecundum 
quam  capit  quodammodo  omnia  :  ergo  ficut  cu- 
juflibet  intclleflualis  natMrs  creatx  beatitudo 
confiftit  in  intclligendo  objeftum  beatificum,  ita 
&  Dei  beatitudo,ad  cujus  affimilationem  funt 
alii  ab  ipfbbeati  ,  pr^fertim  fita  eft  in  intclleftus 
operatione  . 

Pr^terea,  Aflusintelleftuseft  nobilifllma  ope- 
rationum  natura;  intelleftualis  :  fed  beatitudo 
confiftit  in  operatione  perfeftifllma  ,  qua  quis  in-  cidenti 
hxret  objecto  optimo:  ergo  vere  Deus  eft  beatus 
fecundum  intelle^tum  .  Probatio  minoris  :  Perfe- 
6lius  eft,  quod  in  perfeclione  minus  dependet: 
a6tus  intelleclus  non  dependet  a  voluntite  ,  fed  6 
converlb  :  ergooperatio  intcUeclus  eft  aftu  vo- 
luntatis  perfeftior. 

CoNiRA  ,  Auguftinus  i.de  dof^rinaChriftia- 
na  ,  cap.  6.  Sfintn/a  merces  efi ,  inquit ,  ut  ipfo 
perfyuamur:  Frui  autem  eftamore  inha:rere  obje- 
6io  propter  fe:ergo  noftra  bcatitudo,qux  eft  fnm- 
ma  merces  ,  quam  expettamus,  potilfimum  con- 
firtit  in  Dei  fruitionc  ,  &  amore  :  bcatitudo  autem 
crcata  eft  ad  fimilitudinem  beatitudinis  divine: 

igitur 


4.dif>.  49. 
q.^.aV.  in  irt' 


dift.  4J. 


q-J- 


4.  d:n.  iO' 
qu.iponeM  . 

ll.is  Doaoris 
rationes  Mi- 
oiflcr  HicjUE- 
us       declarat 

infriPgcns 
pra;£erei  re- 
fponfiones  , 
Hi  evafioncs 
Cajctini^Vaf- 
que;ii  >  & 
alioruni  .  Vi- 
dendi  etiais_> 
Scotifti  Re- 
ceBtiores . 


4.  difl.  49« 
q.  3.    «.   hd 

OfptlJl!UKi   1 


4  diri.48-q>  '■ 

^d  lllanj  coH^ 
firmationem.. 


ij;itur&  ipfa  Dci  beatitudo  eft  efTentialiter  non 
fecundam  intellcttum  ,  fed  ratione  voluntatis. 
Ruribm,  beatitudo  Iiabet  rationem  iinis  :  fir.is  au- 
tem  eit  o!-jtctum  voluntatis,  ficut  &  bonum  :  erso 
bcatitudo  dicitur  in  Deo  recundum  voluntatcm  , 
&  non  fecundum  intcllectum  . 

Rkspondco    dicendum,  Dcum    e(Te  beatum 
piincipalitcr  rccundum  voluntatem  ,  non  quafi  ea 
opcratio  includatomnia   pertinentia    ■a.A  hgve  effe 
rature,  ff-d  prout  dicit  complemcntum  omnium 
in  berh  eflcndo  .  Probatur  :  Finis  c\'tra  eil  fimpli- 
citer,  &rumma  pra:omnibus  voi-ndus:  ergoin- 
terea,o,uc  (unt  ad  ipfuin  ,  quodfibi  eftimmcdia- 
tius  ,  ea  magis  vokndum  :    Scd  ^c/Ic  tfi  fibi  im- 
mediatius,  quia  immediatc  tcndit  in  ipfum,  utin 
finemuUimum:  ergo   Dei  beatitudo  non  confiilit 
in  acquifitionc  finisfecundiim  aftum   intelleftus 
lcd  primario,  &  complctivc  in  poficfsione  tjufdem' 
pcr  actum  vokintatis.  Probatio  an^umpti:   illud 
ell  nia.f  is  voltndum  volitione  libera,  quod  appe- 
titui  naturaliter  efi;   magis    appctenduni;  hujuf- 
modi  ei^  ,  quod  efl  propinquius  objefto  ,  quod  efl: 
finisuliimus  .  Id  enim  maximi  ,&  fimpl  citerap- 
petitur  naturaliter  .   Dcinde  ,  volun^as  potefl  vel- 
le  fuum  aaum,  ficut  intelleftus  intelligit  fiium 
aftum  ;   autergo  vult  fuum  f^//(r  propter  intelli- 
gcre,  auL^converro  ;  aut  neutrum  propter  alte- 
rumjNon  cnim  videtur  aliter  evenire  polTe  in  vo- 
litionccrdinaia  .  Non  autem  voluntas  vult  nro- 
pter  2r.ielligere,^\<:cnte  Anfc!mo,1ib.2.Cur  Deus 
homo ,  cap."i .  Grdo  pewerfus  efjet  veile  amarc^it 
Intelligcrc:  ;  ncc  rurfus  potefldari  ter-ium  mem- 
brum  :  qu  a  in  ordinatis  per  fe  ad  eundem  finem, 
efi:  etir.m  aliquis  ordo  eorum  interfi' ,  tanquamad 
finem  fub  finc;  ergooperatio  intellectus  eft  gra- 
tia  volitionis  ,  ut  difert»}  Anfclmus  :  Cum  beati- 
tudo  objeftiva  fit  fimplicitcr  fummi  volenda  ,in 
eo  profe"6to  fita  erit  beatitudo  fonnalis  ,  quod 
prcaliis  intrinfecis  ell  iumrnc  vo!endum:IdflUccm 
noncftnifi  al  quodic//(;  :  plus  enim  appetit  vo- 
luntas  perkctionemfu!  in  fir.e  ulfimo  ,  quam  per- 
fcaionem  intc  leftus  •  idque  reae  ,  loquendo  de 
libcro  appetitu  ,  quemadmcdum  naturaliter  'um- 
mum  bonum  magis  appetit  appctifu  naturali:  er- 
go  non  in  operatione  intelleclus  eft  llatuenda  na- 
ture  intelleftualis  beatitudo  intenfiva  :  Sed   po- 
tius  in  actu  voluntatis,   quo  pcr  fe  fummobono 
adha;ret,  eflque  fimpliciter  fibi  ben^  efSe  :  e'fi  fe- 
cundum  intelleflum   etiam  in  fuo  ordine   attin- 
gendo  objeftum  beaiificumfit  &  natura  extenfi ve 
bcata . 

Ad  Argumenta.  Ad  primuin  refpondco,  Phi- 
lofophus  ,  12.  Mctaphy.  tcy.cap.it^.  appellans  ,  & 
reftii  actum  intellectus  w/rtw,  profefto  fi  is  aftus 
cllffiternus,  cft  vita  ffiterna  .  Sed  ex  eo  non  eil; 
propterea  .infcrcndum,  tali  in  aclu  potifTimum 
confillerc  formalem  beatitudinem  ;  imo  id  non 
habetar  nifi  ex  quadam  glofTa  fpeciali  textus, 
C^uod  '^^  is  intellectus  congruit  litera: ,  pariter  li- 
c^bit  addere ,  &  explicare  fic ,  ut  cogmfcant  te  : 
fcilicct ,  amando  ,  &  fruendo  . 

AdAuguftini  auaoritatem  dicendum,  vifio- 
remefle  totam  mercedcm  intelligenticenatU!?  in- 
i:elltaua!is,&  rationalis,  fcd  non  omnimodam, 
&  lijmm.am  mercedem  cjus  ;  imo  intelligenti ,  feu 
videnticbjeaum  bcatihcum  eire  adhuc  progre- 
diendum  ;  ncmpc  ad  diligcndum  propter  fc  ,  quoJ 
videt  efTefummc,  &  iniinita;  diligibilitatis  ,  cui 
ciimperddeaionem  adheferii.  cmne  ejus  defi- 
dcrium  expletur  per  fummi  boni  pofrelTioncm  ; 
ficquc  omnimodequietatur  natura,  adepta  hm,- 
plicitcrfuprcmara  perfcftic^cm  . 


Siimmct  Joannis  Duns  Scoti . 

Ad    (ccuiHhim  rclpondeo  ,  concedendo  majo- 
m,   &cumfubditur,  intellettio  Jcft  perfcaifll- 


|.dilt.49.q'J« 
,.\dqu.(fl. 


rem,  &  cum  lut^ditur,  inreuecuo  ,cit  p( 
ma  operationuin  ,  qua  intelleciualis  natura  capic 
quodammodoomnia  :  dico  fic  :  quamvis  per  vi- 
fionem  fmumi  boni  potcntia  intelleftiva  fit  beata, 
&quietataineo,quod  attingit  per  vifionem  in- 
tuitivam,  attamen  t-jus  beatitudo  non  eftfimpli- 
citer  beatitudo  naturffi  intelle6tua!is ,  quia  non  eft 
flbifimpliciter  peifeae  bene  pertalemoperatio- 
nem  ,  fed  in  alia  operatione  alterius  potentite  fii- 
perioris,  pcr  quam  operationem  efl  in  omnimoda 
ponelfione  fummi  boni  ,  adeo  ut  nihil  om.nino  fibi 
defit  ad  cumuUim  jucundifllmce  felicitatis  ;  non 
quafi,  ineaoperatione  tantiim  includantur  omnia 
fpeaantia  ad  bene  efe  natur^-  ;  Sed  quia  in  ea  fi- 
tum  fit  ejus  complementum  in  bene  clTendo  :  Nam 
ficut  objeaum  bcatificum  unicum  re  ,  &  ratione, 
efl,  inquotanquam  in  intrinfeco  perftftivo,  efl: 
liuic  natura:perft61;c  bene,ita  inquantum  attin- 
gitur  ab  ipfa  natura  per  operationem  ,  eftexple- 
tiva  omnium  dcfideriorum  ,  &  adductiva  forma- 
liter  pofl?en"ionisfummi  boni ,  in  quo  fi.intunitiv6 
omniahona.  Ac  proinde  quemadmodum  creata- 
rum  naturarum  beatitudo  formalis  ,  &  intenfiva  , 
efl  fecundum  hanc  operationem,  qug  non  efl:  inr 
telieftio  ,  ita  &  divina  beatitudo  paritcr  erit  (e- 
cundumeandem  operationem,  quc  non  efl;  intel- 
leaio;  quamvis  potentiffi  intellectivffi  felicitas 
fumma  fit  penes  propriam  operationem  . 

Ad  tertium  concedo  beatitudinis  complemen- 
tum  naturs  intellettualis  itatuendumefle  in  per- 
feaifiim.a  ipfius  operatione  .  Et  ciim  probatur 
hanc  excellentiam  habere  intelltftionem,  eo  quod 
iTiinus  dependere  videatur,  qvam  volitio,  quas 
dependetab  intellcftione  .  Rcfpondeo;  pofterio- 
ra  generatione  dependcie  a  prioribus  ,  &  tamen 
illa  funt  pcrfeaicra  ,  9.  Mctapby.  tex  15.  Simili- 
ter  finis  in  efje  dependeat  oportet  ab  eo  ,  quod  eft 
ad  finem  ,  &  none  converfo;  &  nihilominus  fi- 
rispiccellitin  pcrfcaione  iis,qua2  fiint  ad  ipfum  . 
Ex  tafi  itaque  principio  non  poreft  deduci ,  voli- 
tionem  imperfeaiorem  effe  ac^u  intelligendi ; 
quanquamin  cafli  nulla  omnino  fit  dependentia 
volitionis  divina:  ad  intellcaionem  ,  licct  haec  illi 
prsfupponatur,  ut  neceffaria  conditio  ,  ita  exi- 
gente  ratione  earum  potentiarum  ;Sed  videndus 
c:t.art.i.qti.^2. 

Ad  srgumentum  fecundum  ad  oppofitum  eit 
refponfio  talis  :  Beatitudo  ciim  fitbonum,&  ob- 
jcctum  voluntatis  :  objeaum  autem  praintelligi- 
tur  aftui  potentie  .  Unde  fecundiim  modum  in- 
telligendi  prius  efl;  beatitudo  divina  ,  quam  ac^us 
voluntatis,  inea  requiefcentis :  Et  hocnonpo- 
tefl;  efle  nifi  aftus  intelleaus;  ac  propterea  in  a^u, 
intelleaus  attenditur  beatitudo.  Haec  refponfio 
reiicitur  cxdiais  ;  quia  etfi  ante  aaum  volunta- 
tis  revera  fit  beatitudo  potenti.-c  intelleaive,  per 
hoc  quod  attingat  intuitive  ,  comprehendatque 
objeaum  beatificum ,  non  eft  tamen  exinde  natu- 
ra  completc  beata  ,  imo  id  a  folo  aau  amoris  in- 
finiti,quopropter  fe  adhsret  fummo  bono,  eft 
cjus  beatitudo  in  fine  perfeaionis  fus  ;  quia  tunc 
omnino  ei  naturx  nihil  deeft,cumulatifllmi  fatif- 
faao  ,  &  naturali  inclinationi  cjus,&  libero  pras- 
terf  a  appetitui  per  omnimodam  pofTefllonem  fum- 
mi  boni  = 


S.  Thom.  hi« 
^.Ad  Jecundi> 


Elidituretian 
a  Doftore,  & 
quali  redit  in 
ideir>4.dif>49' 
qu.  4  cit  ibi. 
Cumfrohaiur 
propofitum  nu. 
tf.7/&  8.fed 
alibi  referetui 


ARTI- 


Pr.vfcos  qtis- 
fiiCi  exaaitJT- 
aie  diTcuticiir 
aMsgifl.  Hi 
quio  fnper  ij 
l.df/f.  49,'*  ti 
J».68.  0-feiq- 


4.  dift.  49. 
^a-  I .  >'«  4r. 
^UKB.  princip, 

Etff  Bon  hwc 
teadac  Heuri. 
ei  ratio  • 


4-dift.49q.  z. 
in  argam-pri- 
cip. 


4<  <}ift  4P.q.S. 


!■  di8.  17.  ^. 
I.  imargtim, 
frincip. 


4.  did'  49. 
q.  S-  ?.  Adap- 
poj?(um  . 


4.  difJ.^o. 
4.  Ct\.  Secun. 


Jomus  IPars  L  Qticejlio  XXVI.  Art.  III.         321 

'   "'  " tum.  Majorafllimptac/lexprefra/n/acnsliteris;  qu'*^''''?*  !,^' 

dicittnimSalvator;  In  dowo  Patris  mei manf^o-  oppofiium. 
nesii/iiltxjpju.  Joan.  /4.  Qiiem  locum  Aiiguli;- 
nus  exponit  de  incequalirate  graduum  gIori«  bea- 
torum  .   fdem  clarc  infinuat  Apodolus  i.  ad  Co' 
rinth.  cap.  f  5.  y^/ia  ,  inquiens  ,c/^wtfj/&//j-,  <?//« 
c/aritas  /i4na  ,  i^'  r///^  c/aritas /}e//arum .  Ste//a 
enim  differt  aj}e//a  in  c/a;  iiate  :Jic  &  refurreHio 
mortuorttm.  Unde  &  Pikl.  61.  fcribitur;  Reddes 
nnictiiqtiefeciindiimcperafua-.,  er_^o  cum  opera 
plani  inJequaliafint,  undc  ell   ratio   meritorum  , 
quibusgloria  retribuitur,  profe6to  &  beatitudo 
eft  in.-equalis  .  Probatur  itaque  mfnor  ;  Beatitudi- 
nisobjeflum  oportet  efleinfinitum  in  perfecftio- 
ne  :  infinitum  ut  infinltum   in  perfeft/one  nequit 
effe  insqualc :  crgo  insqualitas  beatitud/ni  rcn 
evenit  expartc  Dci,  ve!  infinitarum  operationum 
ejus  .  Major  probatur  :  IfnpofTibile  e/i,  po-entiam 
quietariperfecte,nifi  inopt'mo,   inquo  falvatur 
ratio  fui  ohjefti  :  to(nm  autem   ens  efl  objeclum 
volunratis  fub  ratione  boni :  &  intelltftus  (iib  ra- 
tioni  veri:erf>o  int^Ileftus  ,&  voluntasnon  quie- 
tantur  perfecl,^,  nifi  ubi  cft  ii  objectum  /n  om.ii- 
moda  fui  perf><?iione  :  in  millo  autem   entium  fi- 
nitorum  pnffi  let  tale  objectum  omnem  ,  cujus  cfl 
canav  ,  perfe<5l'onem  :  er^o  in   infinito  duntax.it 
perfec>i  quietanrur  .  Cum  igi'ur   utrique  poten- 
tia  fub  omn^moda  perfeftione  objiciatur  \d  ,  per 
quod  perfefle  quietantur,  evidens    eft  ,  exinde 
beatitu ^ini  ina;qualita*^em  advenire  non  pofi^e  :  cr- 
go  heati  non  fruuntur  Deo  ,  per  increatas  ,   a  tque 
infini^^tsoperarfones  ipfius;qui3  tunc  in  pari  gra- 
du  ,  &  pcrfe6bone  tenderent  \x\  objeftum  beatifi- 
cum  ,  flc  fubinde   non  fjrcnt  inasqualiter    beati  ; 
cuju  s  oppofitum  efl  exprefium  in  fcriptura  .  4  </;it-  ^'t. 

Rurfum,  Secundum  Scripturam,  &fidempo-  T'lj.'j-^'*1^ 
nenaa  elt  chantasin  beatis  \.enim  ad  U.riHth.  tx  boc  Jequi, 
cff/.  13.  fcribit  Apofiolus  :  Churitasnunquamex-  '"''.' 
cidit:  ergo  manet  in  Patria  charitaspropter  ope- 
rationem  eliciendam  ■  Non  enim  efl  in  beatis  fta- 
tuenda  pjufmodi  fornia  fupernaturalis  cauft  reci- 
piendsf  uirionfs  ,  quippe  qua:  ev  fe  ipfa  fit  fum- 
me  difpofira  ad  receptionem  iilius  :  neque  item 
eft  poncnda  charitas  ,  perquam,  &  exquainfit 
beatis  pnlchrimdo,  Sc  decor  ;  quia  e;tdem  ratione 
&  alii  habitus,  q.ios  dicit  Apoflolus  excidere, 
effent  ponendi,  tanquam  nonnihil  decoris  ,  &  pnl- 
chritudinis  all.uuri ;  igitur  charitas  manet  in  Pa- 
tria  prop^er  operationcm  iram  eliciendam  ,  ad 
quam  non  fufficiunt  vires  totius  natura:;  harc  igi- 
tur  efl  Dei  fruitio,  &  vifio,  quarum  operationuni 
gratia  ,  &  lumcn  gloris  prsBfiiatur  intelleftui ,  & 
charitas  tribuirur  voluntati .  Si  autem  beati  pcr 
operationes  increatas  Dci  fruerentur  ipfbobjefto 
beatifico,  profecto  nulla  foret  nectffitas  ponen- 
di  hos  habitus  creatos  fupc rnaturales  in  iiidem 
beatis ,  cnjus  oppofitum  docct  .Scriptura,  &  fides . 
Quod  vero  fieri  non  poilit  ,  ut  natura  rationa- 
lis  ,  &  intelleiFtualiscreata  beatificetur  per  actus 
increatos,  quibus  eft  infiniti^  beatum  primum 
principium  ;dcclaratur;  Operatio  intenfive  infi- 
nita  efl  necefTarlo  a  potentia  pariter  infinita  ,  at- 
que  ita  commenfurata  ohjecto  ,  ut  tanta  fit  vis  fcandw!-^ 
cjus  operationis  in  attingendo  objectum  infini-  ^fg^^fj  '"* 
tum  ,quanta  &  cbjecti  pcrfcftio  attin£^ihih"s  ;  igi- 
tur  fbla  potentia  ,  qua:  pcr  talcm  af^tum  operatur, 
potcfl  tcndcre  in  objecium  fibi  propoitionatum 
per  fe  ,  &  primo  ,  &  in  alia  virtute  illius  ;  igitur 
nulla  potcntia  finita  valct  per  eum  aftumvitali- 
ter  tendcre  in  ohjcclum  ,  ut  ea  operatione  dica- 
tur  formaliter  intelligens  ,  aut  volens  .  Cum  cnim 
a6tus  vitalis  ,  dum  manet ,  habeat  quafi  continu^ 
S  s  caufam 


ARTICULUS    m. 

Utrum  Deus  fit  beatitudo  ciy'uslibet  bcati, 

TioUor  /ocisin  margine  citntis  S.  Tbom.i.par. 
quceJK  26.  nrticu/o  5. 

VIDETUR  DtHK  ,  idcfi  vifio  ,  &  fruitio  in- 
creata  Dei ,  efTeformalfs  beatitudocujuf- 
libet  beati .  Nam  nuiium  agens  efl  perfeflius  ex 
hoc  quod  per  aftionem  fuam  aliqu'd  producir : 
operans  autcm  efiialiquo  modo  caufa  producens 
fusoperationis  :  ergo  non  eft  fimplicitcr  perfe- 
i5tius  per  operationem  fuam  :  Ell  autem  beatus 
fimpliciter  perfeflus  per  beatitudinem:  ergo  in 
ipfiusoperatione  non  confiflit  propria  beatitudo: 
oportet  igitur  fitam  efi^e  in  operationibus  illis  : 
quibus  eft  formaliter  beatusipfe  Deus  .  Probatio 
afliumpti:effe£tus  non  efl:  fimpliciter  perfectio  ip- 
fius  agentis:  cum  agens  vel  fit  cequi^  perfectum  , 
fi  eft  univocum  ,  vcl  perfeftius  illo,  fi  eil  ffioui- 
vocum  ,  confirmatur :  Reatus  non  tft  caufa  effe- 
ftiva  fuc  beat  tudinis  :  quia  tunc  bi  atificaret  fe: 
^e(\  efl;  cau^a  cfTefliva  fus  operationis  :  ergo  non 
efl  beatus  per  fuam  gperationem  ;  igitur  perope- 
rationes  incrcatas  Dei . 

Prajterea  ,  Nob  liori  perfb^flibili  correfpondet 
nnbilior  perfcftio;  heatitudo  efi  nobilifllma  per- 
feftionum  naturarum  intelleftualium  :  igitur  non 
efl  ftatuenda  hsc  perfeiStio  in  ahqua  operatione 
creata  ,  qu^  cum  fit  accidens,  eo  elt  nobiliorfub- 
ftantia  :  ergo  confiltat  oportet  in  operatione  in- 
c-eata.  per  quam  eftfimpliciter  i^if«c?  ^^  naturae 
intpllectuali. 

Preterea ,  Deus  fuis  operationibus  efl  caufa  ef- 
ficiens  immed/a-a  naturx  intelleiflualis  :  ergo  pa- 
ri^^er  eft  finis  ultimus ,  ac  ultimata  perfectio  ejuf- 
dem  fecundum  eafdem  opcrationes  ;  non  autem 
ultimate  ,  &  completi  perficitur  nifi  quatcnus 
beata  :  ergo  beatificatur  formalirer  per  increatas 
Dei  operationes  .  Probatio  primre  coniequentiae; 
Caufa;  prime  univerfalifllma  correlpondet  finis 
ultimus  univerfalifllmus;  igitur  Deus  qua  ratione 
eftcau'»  ,  cadem  elt  &  finis. 

PrsEterea  ,  Auguflinus  ivde  Trinit.  cap.  iS. 
Nt'.//um  ej} ,  inquit ,  ifo  Dei  dono(  charitate  ni 
mirum  )  exce/icntius\  Sed  nullum  donum  Dei 
eft  excellentius  Spiritu  fan6to;  ergo  Spiritus  fiin- 
ftus  cft  charitas  ;  Sed  haccharitate,  &diIeftio- 
ne  ,  quaeftDeus,  diligimusproximum  ,  &  ip- 
fam  dileftionem  ,  diccnte  eodcm  Augultino  8.  de 
Trinit.  cap.  1-^lui  diiigit  proximum.confequcns 
ejl ,  ut  ipfam pnecipue  di/eclionem  di/igat  '■  ergo 
eadem  pariter  dileftione  fruimur  Deo  in  Patria  . 

CoNiR  A  lAuguft. ,  14.  ds  Tfinit.  cap.  19.  Eo 
ipfo  anima  imago  Dei  elt ,  quo  ipfius  capax  t^o. 
potelt,  tjus  autem  n»n  cft  capax  natura  homine 
inferior  :  quiaciim  lit  nccefl"ario  operans  per  or- 
ganum,  nequit  elevari  ad  attingendum  objeftum 
immaterialc;  Attingitur  taque  duntaxat  perope- 
rationcm  inorgamcam  ,  &  immaterialem;  eft  igi- 
tur  Deus  obje6tum  beatitudinis  natur»  intelle' 
ftualis,  non  vero  ipfius  formalis  beatitudo. 

Resfondeo  diccndum,  Deum  ,  feu  cjufJem  in- 
creatas  operationcs,  non  efTe  naturc  rationalis,  & 
intclleftualis  formalem  bcatitudincm  ;  imo  ne  id 
quidem  fieri  poflx- .  Dec!aratio;I5eatitudo  eorum, 
qui  Deo  perfruuntur,  elt  injequalis  ;  Si  autem 
quifque  illorum  beatus  eflct  opcrationibus  increa- 
tis  Deitatis  ,  in.tqualis  non  clfet  ,  fcd  eadcm 
omnino  in  omnibus  :  igitur  oportet  omni- 
no  qncniquc  (ua  propria  operatione  cflfe  bea- 
Tr.mas  /. 


qu.  1.   0     .Aj 


1.  A:h.  ~. 
(i.  De  j'c\u'i.h 
V.  Miuddn. 
bium  ;  clf  ij!o. 


l.dift.  17. 
«jii.  t  f  ■  Con- 
jra  if^am  epi- 
ttioHf  •  V. 
Ctnira  iflud . 


j.  dift.  n. 
qu.  4  $•  A£< 
ifuartam  qu*- 
fiienei»  - 


4.  Ji*.4».  q. 
1.  ^.  fiid  vri- 
mum  fttundjt 

ifUtt/t, 


4.  dift.  49. 
qu.  S.  5-  M 
ulilmu  ftin- 
cifals  • 


<.5uratn,  rjula  e]i;s  c^  eft  quafi  in  conunuocau- 
fari,ncquit  proflfto  per  ipfum  potentia  vitaiitcr 
tcnclere  jn  objcftum,  nifi  quatenus  dando  effe 
aftui,  eo  mediante  unitur  intcntionalitcr  obje- 
Lio  :  repugnatautcra  operationem  infinitam  ita 
commcnfurarf  potcntis  finirK,  ut  ipfam  is  aftus 
praeexigat  in  fuo  e([e  :  ergo  neque  poterit  intcn- 
tionaliteruniriobjefto,  mediante  operutione  in- 
finita  .  Xiquidem  achus  intcnfio  non  cil  al  quid  cx- 
trinfecum  accidens  sftui,  fed  magis  gradus  intrin- 
(ecusipfius,  adeo  ut  aftus  intcnfuF  fit  quodd.MTi 
pcr  fe  unum:  er_«^o  nifi  potentia  ttndat  in  objc- 
flum,  juxta  aclus  intenfiorem  &  pcrfctrtioncm  , 
non  operatur  co  aftu  circaobjtctum  .  Etfi  hcri 
pofilt,  ut  aftus  infit  potcntia:  abaJ;acau'a,  per 
ipVm  tamen  unitur  objefio,  quia  e!l  libi  ccni- 
mcr.liiratus  in  perftctionc  :  cum  ergo  eii  Liltra  om- 
rem  proportiorem  potcntiam  exccdens,  impofsi- 
hHe  cft  ,  tali  actu  formalitcr  potentiam  circ^  ob' 
jcctum  inhnitum  operari  . 

Ad  ARcrMENTA  .  Ad  primum,  conccdo  agens 
exrra  fe  producens  non  evadere  pcr'cctius  tali 
produftione:  at  negandum  beatitudinem  corfi- 
flere.ineiufmodi  aftione:  Operatio  enim  non  eft 
aftio  ,  nifi  squivoce  ,  ciim  maneat  in  ipio  cperan- 
te,  eaque  beatuscon'equatiir  u!fi:nam  iiiam  per- 
fc6tionem  ,  quitenus  ea  mcdianrc  nnirur  objcirto 
heatifico  .  Taii  igirur  a<?tioneimmanen:enoo  agit 
operans,  fed  ea  rccipit  ,  velco:i;c4U  tur  formam, 
in  cujus  poficfilone  flat  omnis  ipfii  s  paftcto, 
Ad  confirmationem  refpondeo  txd  h\s  itjfo/g- 
tictie ,  bcatum  non  efie  caulam  t^talcm  iiie  bta- 
titudinis  ,  fed  partialem ,  quatcnus  voluncascha- 
ritate  informara  per  propriam  operationem  atiin- 
git  fummum  bonum,  una  cum  quo  ipfam  produ- 
cit  fruitionem  :  beatus  igitur  fe  jpliim  beat  par- 
tialiter,  utex  parteclicit  operaforicm  ,  etfi  non 
per  modum  fin  s,  &  objefti,  fedquatcnus  fua  ope- 
ratione  tcndit  in  objeitum  . 

Ad  fccundum  concedo  perfcftionem  fpefhan- 
tcra  ad  afiurw  primum  efie  potiorem  iis  perfeftio- 
nibus  ,  qua:  funt  actus  feciindi  :  bcatitudnem  ve- 
ro  non  efie  omnium  perfeftionum  nobilifiimam  , 
ftd  fohim  prafhntiorem  iis  omnibus,  quas  fpe- 
tlantad  aftum  fccundum  ;  Igitur  fimpliciter  per- 
fectiori  perfeflibili  correfpondct  nobilior  perfe- 
£iio  carum  ,  qutcrefpiciunt  illud  perfeftibiJe  ;  at 
beatitudo  haad  refpicit  cfiTenuam,  utcflentia  elt 
pro  primo  perfectibili.Cum  cnim  ha:c  non  fitca- 
pax  perfcftionis  accidenta'is:  nifi  mcdiante  po- 
tentia  ,  per  hanc  ut  tenditin  ultimum  finem  clar^ 
vifum  ,  beatificatur  ;  non  vero  elt  ipfi  fimplicitcr 
bcre  epe ,  nec  de  faclo,  nec  de  poffibili  per  ope- 
rationes  increatas ,  ut  extitit  declAratum  irifolu- 
tioiie  . 

Adtertium  refpondeofic:  F/V//jinterdum  acci- 
pifur  pro  caufa  iinali  :  aliquando  vero  pro  perfe- 
(Ttione  ultima,  ad  quam  res  ordinatur  .  Primo  mo- 
do  Deus  efc  caufa  finalis  omnium  :  idque  non  ali- 
tcr  ,  nifi  ficut  proptcr  quem  aniata  funt  omnia. 
Deus  enim  omnia  producit  propter  fc  ipfum  :  fic- 
queeilHnis  immediatus  omnium  ,  etfi  non  imme- 
diate  ab  omnibusattingendus  .  Ut  vero  finis  efl: 
uitima  perf  (^tio  ,ad  quam  rcsordinantkr  ,  Deus 
non  c(l  nifi  objcctum  fimpliciter  finitivum  ,  & 
perfiictivum  naruis  fpiriiualis  attigentis  illum 
propriis  opcrationibus  ;  Erfi  enim  Deus  una  cum 
potent  is  .'piritualihus  caufet  beatitudinem  ,  qua 
ilint  uhimate  perfcttas  illarum  porcntiarum  na  u- 
rj,  tion  tamen  eil  earundem  fbrmafs  bcatitudo: 
quia  tunc  taiis  nonforet,  qualem  effe,  revelatum 
ell  nobis  in  Scripturis , 


Summcejoannis  Duns  Scoti . 


Adquartum  conccdendum  cfl,  Spiritum  San- 
ftum  tfie  formaliter  charitatcm  ,  &  dileftjonera 
&  non  tantum  efTeftivt^ficut  dicitur  ^yiss ,  vcl  pa- 
tientia  mea  ,  co  quod  eos  habitus  cfFiciat  in  nobis: 
Etquamvis  parircr  efficiat  &charitatrm,  quia 
tamen  hsc  efl  perfeftio  fimpliciter  ,  repcritur  in 
D(  o  formalJtcr  fine  ulla  limitatione  ,  in  nobis 
verd  limitate  ;  nam  omnis  perfflio  fimpliciter 
quareft  in  caufiito,  reducitur  ad  caufam  formali- 
ter,  pra:ditam  ea  perfecllone.  Cum  igitus  argui- 
tur  hac  charitate,  qua  eft  Deus,  diligimus  pro- 
ximum  ,  eandemque  diIe61ionem  ;  ergo  ut  dile- 
^ione,  quf  eft  Deus,diligimu$  Deum  in  via  ,  pa- 
riter&  eidem  dilcftione  perfruimur  ipfb  in  Pa- 
tria  .Rcfnonfio:  Auguflini  diftum  ita  effe  intel- 
ligendum  ;  diligentcm  proximum  utique  diligere 
dileflionem  fuam  formaliter  ,fi  convertit  fe  fuper 
illam  ,ac  proindc  diligerc  Spiritum  Sanflum,  qui 
eft  charitas  per  eflcntiam  :  Nam  ordinate  diligens 
minus  bonum  ,  &  participatum  ,  magis  debetdi- 
liecrebonum  per  efiientiam  ;  Sicuti  cflDeusre- 
fpctiu  dilcfiiontscreata:.  Ex  Auguflino  ergouti- 
quc  probatnr  ,  Deum  effe  diligendumab  eo,qui 
proximum,  dilcctionemque  fuam  ordinat^  f^iligit, 
ron  tamen  oflenditur,  Deum  tffe  dileftionem 
meam  formaliter,  aut  roneffeineo,  qui  proxi- 
niim  nmat ,  aliam  formaliter  dilcclionem  ab  iila, 
qute  Deusefl. 

ARTICULUS     IV. 

Utrum  in  Dei  beatitudine  omnis  beatitudo 
includatur  . 

Voctor  locji  inmar^int  citatis.  S.  Thom.  i.par. 
qiKcf.  26.  articulot^. 

VIDFTUR  in  Dei  beatitudinebaud  includi 
pof^e  omnis  aliorum  beatitudo  ;  Etenim  fe- 
cundum  Auguflirum  lib.  85.  qq.  quacft.  50.  omnis 
humava  peyverfo  efl.,ouod  vifium  vocatui'-,fyue»- 
dis  uti  '■ce/Ie ,  oicjue  uteridisfrui  :  igitur  voluntas 
peccans  quiefat  fe  quantum  potefl  in  ob}e£to, 
quod  ex  fui  natura  non  efl  illius  ultimus  finfs  ; 
fruitur  crgo  creatura  fruitione  inordinata  ;  Sed 
impofl^ibile  efl  eiufmodi  fruitionem  voluntatis 
creatce  reperiri ,  &  claiidi  in  divina  fruitione.  quas 
refiiffima  ,  ac  inobliquabilis  eft;  igitur  Dei  bea- 
titudo  non  complcctitur  omnem  aliorum  fruitio- 
nem . 

Prasterea  ,  Saraceni ,  ut  vilifllmi  porci ,  ac  im- 
piiflnmi  Maomethi  difcipuli ,  expeftant  pro  bcati- 
tudineguiam,  &  coitum  .  Aliique  preterea  Phi- 
lofbphi,  quorum  meminit  Arifloteles  ,  \.  Ethic. 
cnp.  4.  iS  $•  flatuerunt  hunianam  felicitatem  in 
voluptatibus,  honoribus  ,  divitiis  &c.,  manife- 
flumeflautem  ejufmodi  felicitates  haud  includi 
poffe  in  beatitudine  divina  ;  igitur  Dei  beatiiudo 
non  continet  omnem  creatam  felicitatcm  . 

CoNTRA,  Inomni ,  &qualicurque  beatitudinc 
creaturarum  eil ,  vel  relucet  qu^dam  bonitas,qua- 
tenus  fotcntia  fuo  unitur  convenienti  objeftOjfeu 
fit  convenicntia  ex  natura  rei,  fcu  cx  pravavo- 
luntate  ,  id  fibi  preflituente  ;  Scd  Deus  cft  bonum 
ipflim  per  eflTcntiam  participabile  abomnibus  gra- 
dibus  bonitatis:  igitur  Deus  amore  ei  bono  inha:- 
rcns,  unitivd,  &  eminenter  complcftifur  omnium 
beatituJintm  creaturarum,  tam  objcftive,qiiani 
formaliter  . 

Responueo  dicendum,  Quicquid  perfeftionis, 
&  compIacenti.T,  &  appetibilitatis  in  omnium 
creaturarum  beatitudinibus  rtperiri  potefl .  om- 

nino 


I.  di(!.  if. 
qu  }.  §•  ^4 
argufienf  o-» 
frin^ifaiia  • 


I-  m.  I. 

qu  {.!(  pri. 


Prologi  qv 
\.f'  DeJtxUi 


«-  Dii»  ifiiur 
V-  itcHudt 
med»  . 


1"- 


D«     r»ruin_. 


Tomus  l  Vars  l  Quce^ 

riiPO  in  Dei  hea-:'udine  uincive  ,  iS;  crmnt.i)tr 
P'c'iaberi.  Declaia^io;  Quoniam  in  appctibilibus 
cll  ordo  cfTLntialis  ,  oportec  ilatum  efTe  in  fupre- 
mo  appetibili :  cum  in  iis  ,  qux  eflentialiter  ordi- 
nantur  ,  non  fit  procedere  in  innnitum  .  Nedum 
i)»itur  eft  exnatura  rei  fupremum  omnium  appe- 
tibilc,  verum  etiam  eft  id  rormaliter  inhnitum. 
Num  appe-ib.litas  eft  perr»'6tiofimpliciter,ei  lub- 
inde  non  repu^nat  infinitas;  igitur  id  appetibile 
non  foret  fimpliciter  fupremum,  nifi  cfl^et  forma- 
li-er  irfinitiim  .  Fx  hoc  autem  quod  eft  forma- 
lirer  infinftiim,  efl  preaccipiens  ;  ac  uniens  infu- 
pfahiJjne  efllratequicquid  appet.bilitatis  eft,aut 
efTe  poreft  in  omnihus,  aut  veram  appetibilitatem, 
five  bonifarem  poffidcntibus,  aut  fittam  ,  &  ap- 
paren*em  .  Cum  enim  iiomnes  gradus  iiniti  fint, 
ac  partic-pati ,  de  fupremo  appetibili  omnes  effe 
accepros  oportet ;  a'ioqiiin  ex  fe  efient^quo  i  re- 
fJ-a  ra*'o  non  caplt.  Per  hoc  igitur  quod  primum 
prinfM^p^um  amore  infinito  adha;ret  huic  fummo 
anr^erib^Ii ,  ut  ineo  funt  prsacccptK  omnium  ap- 
pcibilitares  ,  ira  aftu  illo  adhsfion  s  infinitas  ex- 
perinir,  potitur,  acpcnitiflime  fruitur.  &  com- 
p'ecl»nir  omnifm  otinino  naturarum  ulnmararn 
perfp£l?«->nem  ,  &  beatitudines;  non  quidem  in  ip- 
ftrnm  rat'on'bus  propriis,  fedficurifunt  in  ipfb 
enfinm  omr-um  bonitares,  &  apper.bilitatcs  . 
Quirquid  ergo  obleftanonis  ,  &  voluptatis  re- 
dundar  in  naturas  creatas,  ex  eoquod  uniantur 
mediis  po^^en  iis  objefiis  convcnientibus ,  eft  in 
primo  princin'o,  propterea  quod  infinitum  ve- 
riim,  &  bonnm  exaftifllm^  proportionetur  ,  ac 
Unice  conveniat  potentiis  natura:  intcllcftua'is, 
v'm  pervadendi  objeftum  infinitum  habentibus. 
Plepiflime  itaque  poflidens  bonum  infinitum,qui 
fieri  poteft,  ut  ei  defit  voluptas,  que  ineil:  nobis 
ex  convenientia  quorumcunque  objeCtorum,  vel 
ex  dominio  rerum  quarundam  externarum  ,  qu« 


?/.  XXra  Artk.  IV. 


fbidcBl  q.  X, 

a  19- 


De 


prims 


3*3 

divnix  »o  antu,  ;<  r,m  item  Jef  f/^f  omn'bus  pcr 
omnipo'entiam,cun(?laque  immediate  confervet, 
alioquin  interitura  ,  ac  in  rihilum  abirura  ,  ur  in- 
quir  Gregorius  Mr  a/.  \6.  cap.  \6-  quomodo  fe- 
lix  diccndusnon  eft,  eo  felicitatis  genere  ,  quo 
fc  putant  aliquibearos  ,  eo  quod  qusdam  efficere 
valeant,  quod  al  i'!  non  licet,  uti  funr  Rcges,  alia:- 
que  mundi  potellates  ;  Quid  dcnit/ue  dignitatis  , 
&landis  deefle  poteftci,qui  laudatur  utomni- 
po^ens,  immcnlis,  verus,juftus,  &  mifericors  ^[q"^'^;*"^' 
omnibus  ubique  praftns,  sccun6tiscreaturis,& 
fpecial>''er  inteII''g!biI:bus,providens  .'  Gloria  igi- 
tur,  feliciras,  &  beatitudo  prmi  principii  comple- 
^titur,  &plu'quam  aquipollenrer  efl  bearirudo 
omnis,  &qu2'cunqueefl>  potefl  in  aliis  abipfo. 
Ad  Argumcnta  .  Ad  primum  refpondco  in- 
ordinationem  volunratis  peccantis  ron  includi  in  '«■•MenpLi^ 
voluptare,  &  perfcftione  prxflituta,  quamafl^e-  *' 
qui  intendit  peccans,  cum  tanfum  Telit  unioncm 
obiefti  porentiffi  cor  venientis  .  N  m  A'ul!us  ad 
malum  afpidem,  owk.-iw  operatur.,-at  ait  Diony- 
fius  de  divin.Nomin.cap.^.imo  malum  in  (e  ei^  o'h- 
jeftum  aftus  nolfndi  :  neGeflulIa  perfectio  vo- 
luntatis  inordnatd  tcndentis  :  non  oporret  igitur 
hanc  prifixam  b^-atituflinem  voluntan's  errantis 
reperiri,  &  claudi  Jn  divina  felicitate  fub  hac  ra- 
tione  ,  fedqiiatenus  eftquid  in  fe  apperibile  ,  & 
conveniens  potenris  opcranti  circa  illud  obje- 
ftum  ,  ut  diftum  efl  :n  folutione  . 

Adfecundum  patet  ex  di(?i''s,  Quod  enim  in 
crearuris  eflumhra  qusdam  ftlicitarisper  unio- 
nem  objectorum  porentiis  materialibus  conve- 
nientium,  in  Deo  cfl  vera  ,  fempifernaque ,  ac 
inenarrabilisbearifudo,  per  plenfTimam  pofllef- 
fionem  boni  ipfius  per  eflentiam  ,  in  quo  eil  infi- 
nira  ratioappetibillta^is  ,  &  ex  quo  fflquicquid 
poflidet  aliquem  gradum  boni  defiderabilis. 


i.rlift  l-r  q.  r< 
In  argnm  pri. 
cip. 


S    S      2 


qvjE- 


324  Summcejoannis  'Duns  Scoti,  ' 

QUiESTIO   VIGESIiMASEPriMA 

DE     PROCESSIONE     DIVINARUM 
PERSONARIIM, 

I  N    QJJ  I  K  QJJ  E    ARTICULOS    DIVISA. 

Cofiji^eraris  autem  his ,  <jna  ad  divinx  effentia  unitatem  pertinent ,  reflat   confiderare 

/ie  his  ,  (jux  pertinent  ad  Triniiatcm  perfonaruiu  in  divinis .   Et  quid  perfona 

/livinafecundum  relatiove-i  originis  difinguuntur  ^fectindiim  ordinem 

/doHrimv ,  pritis  conjiderandum  eji  de    origine ,  Jive  de 

proceffwne  .  Secundd  de  relationibus  originis , 

Tertib  de  perfonis. 

CIRCA    PROCESSIONEM   QU^^RUNTUR  QUINQUE, 

I.  Utnim   proceflio  Hc  indivinis  . 

II.  Utrum  aliqiia  proce/Tio  in  divinis  generatio  dici  pofTit, 

Ilf.    Utrum   prxtcr  generationem  aliqua  alia  proccflio  pofTit  efTe  in  divinis. 

JV.  Utrum  illa  alia  prooeirio  |K)fllt  dici  generacio. 

V.    Utrum  in  divinisfint  plures  procefliones  ,  quam  dus. 


ARTICULUS    I. 

Utrum  proceflio  fit   indivinis. 

"DoUor  i.dif.  2.  (jU.6.:n  Repvrt.  ibidem  q.  j. 
S.  Tbom.  i.pi2r.q!(..2'].art.i, 

JDETUR  in  Deoliaud 
efle  pone  aliqua   proccf- 
rio  ,  nec  fubincle  eflTenria 
divina  reperiri  in  aliquo, 
quod  ab  alio  proccdat, 
litque  produftum .  Ete- 
nim  nullum  quod  ab  alio 
procedit,   ut  fit  produ- 
___^_^_^_^___^______^    ftum  ,  efl  ex  fe  neceflfa- 

riuui  ;  b)td  qujcquid  iubfiflit  in  eflcntia  d^vina  eft 
ex  lenecefl"arium  ;  ergo  ncquit  efle  quid  ab  alio 
procedens,  liu^  produclum  ,  Major  odenditur 
mult'pliciter;  Primo  ,  quianibil  fimul  ed:  ex  fe 
neccflrariuin  ,  &  ab  alio  ,  cum  necefllirium  fit  tale 
circumrcripto  omni  alio:  (edquod  efl  produflum 
fi  ell  ncceflarium  ,  ab  alio  eft  neceflarium  ;  ergo 
ron  a  le  .  Secundo  fic  ,  omne  produflum  poflibi- 
]e  tuit  produci  ;  alioquin  impoffibile  produci  fta- 
ret  productum  ;  ergo  omne  produfium  aliquam 
involuit  pojTibilitatem  ;  repugnat  aurem  necefla- 
rium  ex  11'  poflibile  efle.  Tertio,  Terminus  pro- 
ductus  eft  aliquo  modo  producente  pofterior, 
cum  ibi  fit  ordo  prioris  ,  &  pofterioris  ;  ergo  in 
illo  priori ,  in  quo  intelligitur  producens,  non 
habetur  produftum  ;  alioquin  producens  produ- 
ftoprius  non  fiaret  ;  ergo  intelligitur  in  illoprio- 
ri  produftum  non  efle  ,  &  in  figno  pofl;eriori  in- 
tcUigitnrefle  mutatio.  Quarto,  in  efl^entia  divi- 
na,circumrcripta  proceflione,  noneft  illud,  quod 
procedit ,  cum  habeat  pcr  proceflionem,  five  pro- 
duCtionem  ;  crgo  per  prucellionem  eflentia  divi- 
na  tit  de  non  habente  ,  habens  produftuni;  igitur 
mutaretur.  Utcrgofibi  repugnat  mutari,  ita  & 
tflTe  in  ipfa  proceflionem  . 

Prgterca  ,  Si  in  diyinisfit  aliquid  procedens , 
five  produftum;  ergounum  ab  altero  dependeat 
oportet ;  Si  enim  nulJo  modo  pro.hctum  depen- 
det  a  producente;ergo  utrumque  ex  cequo  haberet 
naturam;  igitur  non  magis  productum  adfui  pro- 
duftionem  ,  (^  effe  pra^exigeret  producens  p'cha- 
bere  luam  naturairi ,  quam  e  converfb  .  Id  autem 
efl  contra  rationem  ibrmakin  ipfius  produ6tio- 


nis  ;  crgo  non  efl  in  Deo  ftatuenda  aliqua  produ- 
£lio  ,  vcl  proceflio  . 

CoNTRA,  Augufllnus  4.  de  Trinit  cap,  21. 
^uter ,  inqu it ,  efl principium  lotius  diiwnitatisi 
&nonnifi  per  produ6tidnem  ;  ergo  verifTime  eft 
in  divin'S  proccflJio  unius  ab  altero. 

Respondeo  dicendum,._iad  vinis  &  effe  pofTe, 
&  de  fafto  rcperiri  proceflTiontm  ,  per  quam  una 
perfbna  producla  ell  ab^lia  producente.  Proha» 
tio  :  Suppoficum  habens  a  fe  fufficicns  principium 
producendi ,  potefl  producere  aliquod  producibi- 
le  ci  principio  ada:quatum  .  Qi^od  emm  ejumodi 
principium  produccre  nequeat  cfl,  aut-qu^a  ineft 
fibi  imperfe6t(^  visproductiva  ;  aur  cenequain- 
telligiturjam  prKhabuifle  termjnum  adequatum: 
qua  ratione  refte  negamus  Filium  in  (iivini";  alium 
filium  gignere  poffe  .  S.  ereo  aliquod  .'uppoficum 
habct  a  fe  fufliciens  pnncipium  pioduccndi,  id 
inerit  fibicumfmni  pf  rfcctionc  pofTibili  ,  &  per 
prius  ,  ac  fit  terminus  iili  adajquatu."-:  Set'  aliQisod 
fuppofitum  divinum  habet  mcmoiiam  pcrfc6tjm 
a  fe  ,  inteileclum  fcilicet,  &  objectum  prxfens  in 
ratione  intelligibilis  ,  eaque  clt  nnnrip  um  pro- 
ducendi  notitiam  genitam  :  ergo  potcfl  cfTc  in  dj- 
vinis  produftio,  fivc  procclfio.  Minor  piobatur 
<]Uoad  primam  partcm  :  nam  fi  aliquod  fuppofi- 
tum  in  divinis  non  habcat  a  fc  memoriam  perfe- 
£tam  ,  effct  proccflus  in  infinitum.  Quod  vero 
haec  memoria  fit  principium  produtendi ;  proba- 
tur:  omnis  memoria  creata  iflprincipium  gignen- 
di  notitiam  gcnitam  ,  utfiequenter  dicit  Augu- 
ftinus  ,  &  praefertim  10.  de  Trinit.  cap.  12.  Id  au- 
tem  habet  memona  ,  non  quatenus  creata  ,  vel  fi- 
nita  efl  ,  quia  nullum  principium  agit  ob  iniper- 
feftionem  lui  ,  fcd  propter  perfcttionem  ,  igicur 
incfl  memcrix  vis  prcduftlva  ,  quatenus  memo- 
ria  eft  ;  memoriaergo  perfcftiflTima  ,  qualis  eftin 
fuppofito  incrcato  ,  prasdi  a  eft  vigigntndi  peife- 
iftiflima  .  Atque  idipium  (cquitur  de  potent:a  vo- 
htiva.  Voluntas  enim  habcrs  objt£tum  aftu  co- 
gnitum  ,  ex  fui  ratione  cft  produ6tiva  amoris,ejus 
principii  virtuti  correfpondentis  adsquatc  . 

Qiioacitem  licc  ratio  mafc;is  dedaretur,  con- 
ccflTa  majore  propofit  one  inftatur  coi  tra  miro- 
rem,  quarum  mflantiHrum  fblutio  multum  rcbo* 
ris  ,  &  luminis  tum  prcTm-fle  lationi,  tum  iblu- 
tloni  in  fe  allatura  efl:  Nani  non  vidctur  mcmo- 
ria  haberc  vim  produi^tivam  notitiKgenita;,  nifi 

quum 


VidendafCoI» 
lat.  10.:  6.  iSt 

Qualiter    h« 
ra  idiirs    linc 
iRteil:^endx 
in*ra  q.ii..aT, 
i.tttitttiHr  t 


Tomus  F.  Vars  IQticcJlio  XXVIlJrf,  l 

vvim  jntelleclus  fua  intclleftionc  perfii.it iir  ; 


i.Aft, ;  tf.i. 

hd    pTimiivt 
fnncifaU  . 


q'-'.im  jntellectus  lua  intcllettionc  perhcinir  ;  ad 
Kf  enfm  producit,  ut  iiitell  gendo  ,  inrellefiione 
perficia-ur:  intellettus  autem  divinus  habere  ne- 
qurt  notiti;»m  a  fe  diftln6~tam,  cx' qua  fihi  aliqua 
pcrPeftio  oSveniat ;  non  efl  crgo  pnncipium  pro- 
duftivum  alicujus  no'itia:a  fe  dillinfte.  Demde 
ejufmodi  notitia  genita  in  divinis  fruftra  ponere- 
tur,  quippequs  nihil  einolumenti  afTerre  queat 
intene<5tui  producentirinnobis  enim  ideo  non  efl 
fruftra,  quui  ea  fuhlata,  intellectus  efl  imperfe- 
£lus;  atcum  intelleftus  divinus  non  genita  ,  fed 
ingenita  perficiaturnotitia  ,  nulluscfl  proventus 
ex  ea  ;  non  efl  igitur  admittenda.  Rurflis  intelle- 
ftuidivino  habenti  objectu  ii  fibi  prjfens  corref- 
pondet  notitia  ingenita  ,  ut  terminus  adffiquatus, 
&quafi  produftus  ;  ergo  non  "uppetit  ei  ulterior 
vis  producliva  no  iti^  a  fe  diflinft^.Denique,  In- 
telleftus  efl;  poentia  afli  va  non  faftiva  ex  cj.M^- 
tapbyjex.c.\6.  igirur  fi  potefl  in  produ(!:tum  ,  pro- 
ducat  oportet  illud  in  fe  ,  &  non  ex^ra  fe  ;  alio- 
quin  non  foret  vis  activa  ,  ut  diflinguitur  contra 
faflivam.  Cumigitur  ncqueat  producere  infe, 
necabfokre  poterit  produccrc  . 

Refpon/lo  ad  primam  inltantiam  efl  ifla:  intel- 
leftus  noftcr  habet  rationem  j)rincipii  productivi 
ref]->e<ftu  notiii»  gcnita:,  quatenus  aetus  primus 
virtualiter  continensaftum  fecunJum  ;  &prete- 
reacft  in  potentia  paP.Wa  adcnmdem,  ut  pcrli- 
ciendusper  eam  .  Hxc  potentialitas  tfl  fibi  im- 
perfe6tion's  ,  nihil  ficiens  ad  rat'Onem  princip  i 
produftivi  ,quia  formaliter  vis  a6tiva  nuliamin- 
volvit  impcrfcctionem  ;  alioquin  fibi  repugart,'t 
infinifas  ;  peraccidens  ergo  unicur  cum  imptrfe- 
ftioRchoc  eigo,  quod  fibi  accidit,  feclufo  ,  iiihil- 
ominusfiiperefl  ipfa  vis  a6liva  in  fe;  erit  igitur 
multo  fortius  raiio  agendi  intelleftui  omnis  im- 
perfeftionisexperti ,  uti  efi:  divinus :  etficigois 
inrelleftionem  a  fe  dillinftam  rccipcre  neque.it, 
erit  tamen  ratioproducendi  illam  ,  ficuti  intelle- 
ftus  expectans  perfici  ab  inteileftione  ,  poft.]uam 
cam  produxerit.  Exemplum  :  fi  in  intellettu  no- 
ftro  ^Kzt  concrcta  notitia  fui  ipfius  ,  ut  ouidam 
putant  efTc  inteliigcndum  Auguft:num  i^^.ds  Tii 
nit.cap.  4. ,  &  al/bi  frequcnier  de  inteliigcre  ab- 
dito  ,  quoanima  fcmper  novit  fe  ■  tuncetfi  intel- 
leftus  habere  non  poffct  notitiam  geni-am,  qna 
formaliter  fe  ipfum  cognofceret ;  attamen  id  nihil 
impediret,  quo  minus  gignerc  valcret  notitiam 
fui  in  ratione  objefti ,  in  alio  intellectu  ;  quia  fic 
gignere  non  competit  fibi  qua  receptivus,rcd  ma- 
gisquaterus  in  aftu ;  ergo  fublata  abimelleftu 
divino  ratione  reccptivi  ,  fuperefl  ipfLiin  efTe  pro- 
duftivum  notitix,&  quidem  pcr  fe  flantis  ,  quia 
neque  in  fc  ,  neque  in  alio  ;  CLun  nihil  aliud  fit  ca- 
pax  recipicndi  intcllectioncm  infinitam  ,quia  cor- 
refpondentem  virtuti  productivffi  infinita:  . 

Cum  arguitur,  quia  ejufrnodi  notitia  produfta 
eflet  fruflra  ,  fi  non  (it  ncceffafia  intelleftui  pro- 
ducenti,  ut  per  illam  intelligat.  Refponfio:  in 
omni  genere  principii  produ6tivi  ,  non  includen- 
tis  ex  fe  imperfeftioncm ,  poOibile  eft  ilare  ad 
aliquod  primum  fimpliciter  perfectum  ;  intelle- 
£lus  autemefl  tale  priocipium  ,  &  voluntasfimi- 
liter  ;  crgo  in  iflogenere  poffibile  eft  deveniri  ad 
aliquod  fimpliciter  perfeftum  :  non  foretautem 
fimpliciter  perfc6'tum,  nifi  aftu  fit ,  &  infinitum 
fit ,  &  praterea  ita  agens  ,  ut  producat  ex  pleni- 
tudine  perfeftionis  fucc  ,  non  cxpeftans  fiibinde 
parfeftionem  ullam  a  fuopioducto,  vcl  a  produ- 
ttione;  id  enim  efi:  agere  ex  Iibcralitate  lecundum 
Avicennam,6.  Metaph.  cap.ultimo.  Mirumnon 
eft  ergo  productum  in  divinis  nihil  addere  perfe- 


.,     ,  325 

Ctionisipfi  producen:i,quiatuncnon  produccret 
ex  plenitudine  fux  pcrre6tionis,  nec  liberalitcr, 
nec  perinde  efTet  fimpliciter  perfeftum  principium 
inordine  pro<Iu6iivi  Neccfi  inferendum,  produ- 
(ftum  forefruflra,  cum  fitfiimmum  bonum  ;  efto 
non  perfeftivum  prcducentis . 

Tertia  inflantia  eft  adoppofitum:  Nam  etfi  ali- 
quod  obje6tum  prsfens  mcmorix  fuppofi.i  divini 
habeat  notitiam  aciualemquafi  produ6tam,  fijpe- 
refl  tamen  habenda  notitia  adaquata  proJufta, 
cum  preflo  fibi  fit  principium  productivum: 
atnulli  principio  produ6tivo  ex  fe  erepta  intelli- 
gitur  facultas  producendi ,  nifi  intelligatur  pro- 
duxiffe  tcrminum  fibi  ada;quatum  ;  igirur  quan- 
tuncunque  intelligatur  memorie  fiippou  i  divini 
correfpon  Jere  notitia  quafi  \)\-o\\zi\  ,  adhuc  fu- 
pereft  alius  terminus  poTend.is  {r\  efTe  fimplicire'', 
&  adxquatus  virtuti  illius  principii  pro.Iuclivi. 
Quo  tandem  pofito  ,  non  poterit  in  aliud  produ- 
ftum  feextendere,  quia  nullam  aliud  cil  produ- 
cibile  . 

AJ  ultimum  dicendum  ,  rationes  a6t'vi  ,  &  fa- 
6livi  accidere  omnino  potcntiaj  produ^tivo: ,  nam 
^\  productum  natuin  fit  leripi  in  ipfo  proJucentc, 
dicitur  potentia  produfti  va  a^^tiva  ;  fi  autem  in 
materiaextrinfcca,  dicitur  produ6iva  fiftiva; 
igitur  productiva  ex  iui  rationc  tantum  refjiicit 
ipium  produttum  pro  tcrmino.  Quod  vero  is  ter- 
rninus  potentiic  recipiatur  in  producente,  vel  in 
extrinfeca  materia  ,  ron  cll  ex  rationc  formali 
producti ,  vel  producentis  ,  fed  ex  aliqua  ratione 
accidentali  .  Si  igitur  proJucibile  non  fit  natuiii 
recipi  in  aliquo  ,  potentia  product  va  ,  attingit 
quidemillud  p-oducendo,  fed  per  fe  erit  fubfi- 
(tens  ;  &  ita  evenit  in  cafu  :  fuppofitum  divinum 
vi  prodjcliva  pr.-Editum^quia  memoria  longi  ptf- 
feft.nima  ,  gignit  notitiam  principio  adsquatam, 
&  non  in  le  ,  nec  facienJo  pro  lucit ,  quia  non  ali- 
quid  effentialiter  extra  fe:ied  quoniam  productum 
in  nullo  natum  cll:  recipi  .  &  intellcctus  efl 
principlam  proJuftivum  fulnciens ,  qu^a  inBni- 
tum  ,  ideo  proJuc.t  notitiam  genitam  in  fe  fubfi- 
flcntem  ,  qui  cil  perf(}na  .  E.v  harurn  ergo  exclu- 
fione  inllantiarum  :  admodum  declaratur  ,  &  uni 
conrirmatur  prima  ratio  dcclarativa  certiirimx, 
&  iliblim  liima:  vcritatis. 

ScJ  juvabit  addcre  etiam  unum ,  Sc  akerum 

arguiuentum  ex  .principiis  pariter  naturaliter  no- 

tis  .  Etcnim  cbjc^^tum  ut  ell  in  m.emoria,  vel  pro- 

ducit  fe  ipfum  ,  ut  efl  in  intelligentia  ,  vel  cll:  ra- 

tjo  produccndi  fe  ipfum,  ut  eft  in  inteliigentia. 

Quod  autem  ob;e6tum  utrobique  ,    nempe  &   in 

intcllectu,&  in  intelligentia  habeat  e/fe fecuni-ium 

^.v;J  duntavat  ,quia  perohje^^ti  ipfius  fimilitudi- 

nem  ;  &  pra;tcrea  ab  eis  fic  diflcrens  ;  id  profccto 

eft  imperfeftionis :  quia  fi  me.moria  foret  omni- 

mode  perfc6ta  ,  &  intelligentia  paritcr  perft6ta, 

objcclum  cfTet  fimpliciter  litrob^que  idem  utrique: 

ergo  fablataomni  iniperfeft-oiie   sb  ea  ,  quoJ  clt 

perfcciionis  fimpliciter,  objeftum  idem  fimplici- 

tcr  memoriE,  gignet  aliquid  in  incelligeniia  ,  cui 

pariter  efl  fimpliciter  idem  ;  Efl  igitur  in  divinis 

adfiruenda  procclfio  ,  vel  product'0  ,  v"^  gcnera- 

tio  .  Poibcmodcclaratur  fblutio  fic:   Rtlaiiones 

oppofita:  fccundi  modi  relativorum,  ireiie  pwffunt 

cidcmnaturx  limitatc;£i'Iemenim  voluntati  com- 

petit  ratio  motivi ,  &  mobilis,  quando  ipia  movet 

fe :  fed  relationes  proJucentis  ,  &  produc^ti ,  licet 

magis  repugnent,  quam  moventis  ,  &  moti  ,  aJ 

eundcm  tamen  fpcftant  fecundum  modum  ex  Fhi- 

lofopho  ^.Aletafhy.  cap.  de  adaliqiiid.  fiiim  gra- 

tia  excmpli  ponat  ctiam  relationes  inter  Fatrsm, 

&ti- 


Videnda 
q  Jj-quod- 
Ii.b:t.  a  %  l^. 


ViUaia.  Ma- 

gilln  [_yche- 
ci  C)o!]a  fm. 
giilaris  fuper 
hunc  cextum. 


Suntmcejoannis  Duns  ScotL 

0'nne  a  iud  a  fe  diverfum  ,&  natiircc  alterius  :  at 
incompnfllbile  omnino  eft  ,  etiam  penes  intelle- 
ftum  auferr°  illnd  ,  3  quo  cftori{>'nativ^  neceflTa- 
fiun  ,  cum  fit  unum,Sc  eiufdem  naturs  cnm  ipfb. 
K\  er^o  illud  ,  a  q^o  elt  nece(r.irium  ex  fe  forma- 
liter  cirrum^criheretur  per  impofllhile  ,neque  ip- 
fum  necefl^arum  ex  fefupereflet ,  etfi  id  fitimpof- 
fihile,  tamen  px  uno  incompofliHill  da^o,  aliud 
pariter  imnofllbile  confequitur  .  Prodnftum  igi- 
tur  in  divin'<;  efl:  ex  fc  fo-malitcr  neceflarium  , & 
itidem  neccfl^arlum  ori^inaM've  aH  alio  nroducen- 
te  ;  ciiod  prodncens  ,  quoniam  liam  illi  elargimr 
naturam  ,  uir  fir  unum  cnm  eodem  produfto  ;  in- 
compofllhijc  eft  ex'flere  produftum  circumfcripto 
producenfe,  quo  tamen  per  impofllbil"  pofito, 
neqne  prod"(?tnm  fuperefl^e'  ;  Quatenus  ex  uno 
imnofliliili  a'iufl  l-qucretur  im"nfl"ih'Ie  . 

A  I  'erunlam  n-oHa^ionem  dicpi^um  ,  polJtbHe' 
duplex  efpj  aliud  lo£^''cum  ,  qui  eft  moduscompo- 
fitonisfb'-ma;£nab  intelle6lu  ;  aliud  reale  ;  &  pri- 
mam  quidem  pofllbilitatem  compa»^! 'ecum  ,  nec 
excludere  fummam  necefllfatem  .  Siquidem  pof- 
fibile  efl:  Denn?  tof^e  prodtici^  ^^  Detim  efte  T)eim\ 
qui  tamen  e(l  fimnliciter  ipfumf/??  neceflarium. 
At  fecundam  pofllbilita^em  non  haberelocum  in 
eo,  quod  ex  fe  eft  formaliter  neceflarium  ,  cujuf' 
modi  ert  produclum  in  divini<! .  Cum  enim  id  ge- 
nus  pofllhiliiatis  accipiatur  ab  aliqua  potentia  in 
re,  ficuti  a  pofentia  inbercnte  alicui  ,  vel  termi- 
nata  ad  abud  ,  ut  ad  tcrminum,  npceffario  biec 
potentia  five  afliva  ,  fivepafllva  efladaliudin 
fumpta  piopofitio  declarqfur:  N^m  ficut  neccflfa-  natura  .  Unde  refte  deflinitur  j.  ^  9.  Mcaphyf. 
rium  efi  conditio  fimpHciter  perfcftionis  in  ente  Q^oA^v  principitim  trarfmt'.fa>i.^i  aliiid  ^vel  ab 
inquantum  enf  ;  i'a  etiam  cfl  pcf  ftionis  in  quo-      alio  incjuantum  aliiid  .  Produftum  autem  in  divi- 

nis,e!.fiddlln6ium  perfonaIi'era  producente,non 
efl:tamcn  aliud  in  natura  ;  imo  ejufclcm  nafura; 
cum  producente  ,  ideoque  arcet  a  fe  omncm  ejuf- 
modi  poflTibilitatem ,  licet  fit  terminus  po'enticc 
produftiva;,  abftrahentis  a  ratione  potentia;  effe- 
ctivas  Ut  ergopoflfibi!;tas,qua;  intelli.^itur  con- 
comitari  ipfum  produftum,  ut  terminus  ell  po- 
tentire  produ61:iv£5,non  repuenat  fimnliciter  necef^ 
fario,&  fecundum  omnem  modum  ;  itanec  rcpu- 
gnat  necefllirioab  alio  orig'native  ,  Sr  ex  fe  for- 
maliter,  cfto  non  compatiatur  fecum  hffic  necefTi- 


536 

&  filium,  fptftare  adcundcmmodum  ,  cnjus  fu-t 
relationes  moventis,  &  moti ,  u^  cal'  faftivum  ,  & 
calefaftiliile  ;  erpo  ftcundum  Philolbphum  rela- 
tioncs  p'oducentis,  &  prodi-fll  funf  compofllb'- 
les  in  eadem  narura  ;  ut  proinde  pofllble  fit  j^e- 
ritum,  8i  eum  ,  qni  «enuir ,  efle  ejufdem  omnino 
ratura:,  'oquendode  ea  nafura  ,qu£E  efl  fimplici- 
tcr  ,  ac  illimitatifllma?  perfeftionis  .  PIus  enim  di- 
virc  efl^cnt''e  infinitas  excedit  limitationcm  cujuf- 
cunquc  crcati ,  quani  repui^nantia  quarumcurque 
relationum  fecundi  n-odi;  exctdat  repu,^nantiam 
qnarumcunque  aharum  eiufdem  modi :  imoeiuf- 
dem  modi  rclativc  cppofita  parem  involvunt  re- 
puenantiam;  adcoque  cum  conflet  al  quas  pofle 
eidem  nature  crcara;  intffe  ob  aliquam  illimita- 
tioncm  eius,non  inerir  aliis  fub  eadem  clafle  con- 
tentistalis  repugnantia,  ut  mutuo  fe  cxcludant 
in  eadcm  natura  omnimodc  illimitatajquia  infinire 
pcrfi  ctionis . 

Accedat  etiam  illud  procomplementodeclara- 
tionisconclc.fionis  .  In  quahbef  conditione  en-is, 
qn.T  non  cfl:  ex  rafione  fui  imperfefta  ,  neceffitas 
eft  fimpliciter  perfftionis;  i^itur  cum  notcnria 
produftiva  ,  ex  'e  n-^n  involvat  imperfeftinn^m, 
neceflltas  ,  vel  neccfllirio  producere  erit  fibifim- 
pliciter  perfeft^onis  .  Producens  autem  primum 
nequit  necefl*ario  producere  aliuda  fe  ut  fupra, 
rjfj.  -^.  &  Q.  extitit  declaratum  ;  ergo  ut  in'elliga- 
tur  flmpliciter  ,  8:  omnimode  pcrfefium  ,  p-odu- 
cat  opor^ef  necefTario  r^^oduiFlum  in  fe  fubfiilcns, 
&  non  aliud  in  natura  a   fe  ip^b  producente  .  Al- 


libet  dividenfp  ens  ,  quod  non  efl  ex  fc  neccflario 
imperfeftum,fivelimitatum  .  Ut  cnim  qnodhbet 
cx<c  imperfeftnm,  eff  nofl"ibiIe;ita  alterum,  quod 
non  ex  fe  e(l  imperfcclum  ,  efl  niccfl^arinm  (Aim 
initurproducensut  tale,  noninvoluat  de  fe  im- 
perfeft  oncm,  non  erit  ullum  fimp'iciter  perfe- 
6tum,  nifi  fit  necefl^ario  producens  In  primo  igi- 
tur  omnium  principio.  ononiam  pollet  potcntia 
produftiva  omnino  perfefta  ,  erit  necefl^itas  pro- 
duccndi  productum,  non  aliud  a  .'e  ipfo  .  H;s  er- 
go  perfuafionibus  c^re^i^  oflenditur  non  eflfe  im- 


noffibile  rsivfterium  Trinitafis  in  divin=s,quod  ta-      tasullam  '-ealem  pofl^lhditatem 

'  ,    .       /-    1  VT     11.    _      ._:_-     !_..n„d..._  ^<__^__- 1.-. J_ 


Trtlogi 


Quodlib.  men  fola  fide  tenemus.  Nullus  enim  intelleftus 
.^.  4  tr  1.  3.  ^,j.„3,^,5  ej^,  nauiralibus  pofifive  oflendere  po'eft, 
unum  indivifijm  reperiri  in  tribus  reali'er  diftin- 
6lis;  e-fi  faftaejus  myfl-crii  abditilPmi  revelatio- 
nc  ,  aflurgere  queat  intelleflusex  fibi  naturahter 
rotisad  oltendendum  illius  pofllhilitatem  ;  &  dif^ 
Iblverc  proindequKcunque  incontrarium  poffunt 
adduci .  Non  eft  enim  demonftratio  contra  veri- 
tatem . 

Ad  ArtGtiMENTA.  Ad  nrimum,  neganda  efl 
major  ,tarquam  omnino  falfa  .  Cum  prirao  pro- 
batur  ;  qnianihil  fimul  efl^^  alio .,  &  ex fe  necef- 
farium  .  Refponfio:  Si  per  ro  ex fe,  &.ex  alio,i'e/ 
ah  alio,  idem  genus  caufcs  importetur  ,  utique  ve- 
rumefl  eas  rationes  fefe  mutuo  excludere,  nec 
coincidere  pofie  in  eodem  ;  at  fi  per  T<i  exfe  ge- 
rus  cau^  formalis  fignificetur  ,  ai>  alio  vero  cau- 
fa  effcftiva  ,  vel  produftiva  cxprimatur,  citra 
omne  inconven'ens  fieri  poffe,  ur  unum  ,  idemque 
fit  ab  alio  necc fTarlum  fub  una  ratione,  exfc  vero 
pariter  necefl^arium  fub  alia  ,ratione  .  Ad  proba- 
t-.onem,  qua  dicitur.necefrarium  cil  tale  ,  circum- 
fcripto  quocumquc  alio  a  fe  :  Refpopdeo:  Necef- 
farium  ex  fe  formaliter  utiqucron  poteft  non  ef- 
le  ,  circumfcriproquocunque  a|io,  cujus  circum- 
fcriptio  non  includit  impoflfibilitatem  j  ficuti^cfl: 


Cnm  tertio  probnmr  eadem  major  ;  qula  inrer 
producens  ,  &  produiTtumefl-  ordo  ;  ergo  in-^elli- 
gitur  pfimi  perfbna  non  intellefta  fecunda  .  Ref- 
ponfio ;  fiiflinendo    primam   perfbnam  conflitui 
per  produ6i'onem  aftivam  fecundc  nerfbna; ,  flil- 
fum  eflTe  pofl^e  producentem  inrclHgi ,  produflo 
non  inteIIe<5to.  Quod  (i  ponatur  producens  con- 
ftitui  per  rationem  abfblutam  ,  quod  improhabile 
non  efl: :  male  tamen  inferri,  ex  eo  quod   prima 
perfona  in-elligatur  ,fecunda  non  intellefla  ,  pri- 
mam  nerfonamefl^e,fecundam   vero  intelfgi  tunc 
non  effe  :  ficuti  nec  fequitur  ,  animal  ,  quod  eft  in 
homine  intelligitur  ,  non  intel!e<?to  rat ionali :  igi- 
tur  intelligiturnon  efle  rationale  .  Ci!im  antem  in- 
fertur,    mutatio  ex  terminis  opnofitis  ,  idelt  ac  fi 
intelligeretur  produftum  non  efl^e  ,  quando  pro- 
ducenseft.  AbflraiFtio  igitur  fine  mendacio  ,   qug 
eft  non  confiderando  illud  ,   a  quo  fit  abfl:ra5tio, 
commuratur  in  abftraftionem  mcndacem  ,  quate- 
nus  confideraturillud  noneffe^a  quo  fit  abllraftio- 
Quarta  probatio  non  procedit,  erfi  cnim  in  ef^ 
f^nria  divina  fint  perfbne  per  produftioncm  ,  non 
fequifur  tamen  ,  Deuin   de   non  habente  fieri  ha- 
bentem:  .^ed  fequitur  tantum  ipfam  eflentiam  ex 
fui  formali  ra*ione  non  haberc,  vel  nonincludere 
perfonam;  quod  verilfimum  eft  .  Cumenim  per 

pro- 


Tomus  1.  Pars  l  Quxft.  XXVIL  Art.  U. 


1.  dift.  X-  $. 
Hlc  i*mca . 


1  dift.  ?.q.  4, 


f>ro;!«ft:oncm  fit  periona  ,  'n  ;jua  ■Lihfiit:! , 
pco  MiJtio  ,  ve'  pirfbna  non  ei\  <ie  latione  tHen- 
tia- ;  Nec  tamen  ulli  e(l  obnoxia  mutationi,  o\  eo 
q;icJ  pon  •ngrcJirur  rationcm  tju<: ;  qtiia  mutatio 
prcecari-a  requric  al^quod  ita  intfTe  al  cai  ,  ut  fi- 
b:  prius  infuffit  oppofiaim  ,  quoJ  Ron  evenit  in 
calii . 

AkI  ,'ccunclum  re  nonffco,  Iianc  illationem  ,  f/? 
a&  a/.o;  ergo  dependcr.s^  effe  ne.^andam.  Ciim  pro- 
batur  ,conccdo  pariter  it  lepenrlentem  efle  natu- 
ram  n  prohiccnre,&  in  proJucto  .  Cum  argui- 
tur  ex  independen"ia;  qir-a  non  cli  prxcxi!>entia  : 
Negjconrcquentiam  :  Nani  depcndent  a  fequitur 
entitatcm  (brmalem  dependcntis  ab  illo  ,  a  quo 
depcndet.  Q^uum  i^itur  c(l  in  utroque  eidem  en- 
titas  ,non  e(l  ihi  ulla  depcndentia  ;  poteH:  nihilo- 
m-nus  rtpeiiri  intsr  ea  pra?c.\'i;»entia  ,  '^x  unum 
fjppofiLum  accipiat  natuiamindependcntem  ab 
«Ucro . 

ARTICULUS     11. 

Utriimaliqua  procfTio  in  Divinisgcneratio 
dicl  polHt . 

TioVior  }.d!fi.  <r.  rf/.-f".  2.^  d;/}Iff.  15.  6.  Ad 

que(l'f>neip,£5' f..Ad  primuin  pr'nripale, 

iS  prtut  in  muigine  notatur . 

S.  Thcm.  I.  pur.  qu.  27. 

anicuh  2. 

VIDETUR  procefTio,  qu?;  efl  in  divinis  , 
hard  eifc  dicendi  genera:ir).  F'en  m  eere- 
ra''0  cil  ■  fren*ial  ter  mmatio:  ficuii  (ptcics  tffcn- 
tialiter  inclijd.t  ^enus;Si  cr:^o  il^qua  prcceiTio  in 
divinis  appeltai^da  forc:  ^enera' io,  mfa  efientia- 
liter  efTet  mu"a"'o  :  nulla  autem  mu^^atioNicnm 
habere  poteft  in  D;^  o  ;  cr&o  nec  ulla  proceiHo  in 
d>v  nisflTe  ,  auc  dici  poteft  ,^cnera-io  . 

Prarterea,Ai'S  mutariones,  quas  tx  rsttone  ea- 
rum  non  ir volvunt  tantum  imperr.ctionis  ,  quan- 
tam  '-.rajlefcrt  io(a  £jer  eiatio  ,  eiT.>  nequeunc  in  di- 
v^n  s  ;  ergo  etfi  efT  t  in  Den  proce;]!  > ,  ipfa  tamen 
generario  nequ^quam  efTepofiot.  Proh.Jtio  ante- 
ceden^iis;  nairi  I  rio  ,  &  altera  io,  fecundii  n  Ari- 
ftotcl-m  ,  S.  ''P>yf.  non  pjnunt  tantam  imperfe- 
6tionem  ,  ciuantam  ip'a  generatio  ;  quia  multa  en- 
tia  pcrfecta  pollunt  alterari  ,vel  !ocali'er  ferri  ,  in 
qubus  niliilominus  locuui  non  h.ibet  generatio  , 
ut  in  corpor;bus  ccel.llibus  :  fed  a  D'Jo  remove- 
tur  om.nis  loci  mu'.at'o  ,  &  q'ia:cunque  alteratio  ; 
crgo  mulco  magis  removendieft  ab  eo  "^enera- 
tionis  ratio  ,  etiam  admiira  alicjua  proCefiio- 
oe  : 

Prsterea,  Si  aliqua  produfijo  in  Jivinis  dicen- 
da  efilc  generatio  ,  m.ixinie  ea  produ6tio  ,  qu» 
attribuitur  intelltttui  ,  tanquam  naturaliter  pro- 
ducenci  :  ied  iotelkctui  nan  convenit  generare  ; 
ergo  neqiie  'plius  pioductio  eftgeneratlo.  Proba- 
tio  m^noris  :  Nani  ternunus  intellectjs  producen- 
tis  non  eik  liibflintia;  ad  quam  tamen  rubftantiam 
generatio  terminatur  :  fiquidem  id  aut  conve 
mrct  iili  ,  qua  intclieclus  efl ,  aut  q',ia  infinitus  ; 
Si  primum  ;  igitur  omnis  intcllictus  intelligendo 
fubltantiam  ,  gigneret  lubllantiam,  quoJ  eil  mmi- 
ftilefalium.  SeJ  neq'je,quia  inrinitus  efi: :  Proba- 
tjo  :  acta  intelL-i^tus  divini  omnij  intelligib  lia 
accipiunc  ^j,^''i:  intcUigibile  :  ejulinoJi  autem  pro- 
duftio  ij  efSs  ,  eil  lecundum  quid  ,  &  dimnutum, 
&  alterius  o.nninuracionis  abelfj  reali  ;crgonon 
eit  i;;teilect.is(lare  efic  fi, n-iliciter  alicui  prola- 
ctj  ,  qaoJ  ii;  iabiLiiUid  ,  TeJ  iJ  m.igis  i|)cctat  aJ 


I.  Repsrt. 
di'^.  i.  q.  %, 

BU.  !• 


327 

aJ  i>o;ent.aiH   alterius  omnino   rationis  ab  iniel- 
kau  . 

Pr.i:ferea  ;  In  D.;o  neqiie  efl  materia  ,  nec  quafi 
miteria  ;  ergo  in  ipfb  ne.jue  eft  generatio  .  Pro- 
b.it  o  confequentis  ;  generatio  ell  ex  fbla  inclina- 
tionc  princip'i  pallivi  al  formam  .  UnJe  ^\  volun- 
tate  educeretur  ignisde  materia,  efTetgcneratlo 
ob  principium  p.ilTivum;  ergo  quum  in  di  vinis  non 
fit  tale  principium  piHivum,  ne  per  fim  litudmem 
quidem  ,  non  efl  in  ipo  generatio  ulla  j  eflo  fint 
ibi  proceliiones  . 

CoivrRA  ,  Pfal.  2.  T) ■)'>}•  nus  d/x^t  ad  <its  :  fi 
lins  metis  es  tti :  ego  hoJ.e gettui  te ;  igitur  aliqua 
procelTio  in  di'/inis  e!l  veriili  ni  .gencat-o,  ficuti 
qiiod  procedit,  vel  producicur  ,  velgignitur,  efl 
vcrus  til  us  Dei  . 

Respondeo  dic^ndum,  alteram  procefTionum 
divinarum,  q'jx  nempi.'  e1  per  inteJeftum  ,  qua- 
tenuv  eft  ei   prxlens  ob^ectum  innnito;  inteHig  bi- 
litatis  ,  piopriifTnn^  appellandam  effe  gcneratio- 
nem  ,  perq.iamgi^ntur  Verb'jm  De*  in  exceifis  > 
quod    Verbjm  inpnncipio  erac  apud  Deum  ,   Sc 
Deuserat  Veibam  ,  idemque&  unigenitus  fJci  . 
A  1  c  ijus  .leclarationem  ,  fupponenJum   tripiici- 
ter  iu  en.ibas  nos  in-.cll.gerc  generationem  .   Pri- 
moqua'enus  termnuurad  .iib.lao-iim  proda- 
tlam  ,  titque  a  fiibu.tntia  pruducence  ;  qua  ratio- 
necomm.inis    etl  iubitaniii.'.  omnibus  generabJi- 
bus,  &  corruptibilibus  .  Secundoautem  (iimitur 
generatio,  ut  eft  pro.Jjftio    viventis  ex   vivcn- 
te  ,    qua  ratione  animj!  dicirur  generari  ,    Sc 
non  igniJ  .  Denique  fpecialioriad.huc  acceptione, 
scricr:itio  c(i  prodiiciio  vivet/tis  ex  viietue  ttatff-  ^    ','.    /" 
raliter Jimilis prodticentt  t»  nctura  tnteUecrual: . 
Nempe  fatis  no.ieft  «•'oductum  afiim^lari  proda- 
centi  ,etiam  e.Kacliilimc;  ;   nififitab  illoniturali- 
ter  procedens,  feu  permolum  naturse  intrinfec^, 
&  eflcnt  aliter  decerir.ina  «  ad  unum  ,  feu  quate- 
nus  pnncipium  naturale  d.flinguitur  ,  habetque 
contrar:am  rationem  ejus  ,  qua  con'tituitur  prin- 
cip-um  libcrum   .  Q£oniam    igitur  a'tera  produ- 
(?tonum  diV  narum  elt  a  princ  p'o  intrinfece,  & 
en*.'ntiaiiter  decerminato  ad  unum,  habente  (uh- 
inJe    naturalem  iiiclin,ition'2m    al  proJucendum 
fib'  fimile  ,  qu«  natur.iiis   inclinatio  producendi 
eft  .1  fbrma  propria  cjus  principii,  quoJ  eft  fbla 
memoria  fce.-unda  ,  fcu  inte!le'5tus  iniinitus   ha- 
bens  objectum  innnitum  intelligib.Ie  fihi  praefens: 
&  utnunque  eil  unam  per  (e  principiuni ,  adeout 
alterutrum  ni»n  fic  ,"'rinc  pium  pioducenJireviJens 
elthanc   ipfam  proJuchio.Tcm  cfT^'  formaiiter,   Sc 
efrentialitergencrationem,  quippe  qu«  proceJic 
np'incipio  n,itu(a!iter  inclinatoad  produccndum 
iihi  fimile  in  natura  .  E.v  hoc  igitur  quoJ  hxc  ha- 
b  tU'lo  interhoc  principium  produ'it:  vum  ,  quoJ 
ett  mcmoria  fcecunda  ,  &  produftum  ,  til  natura- 
lis,  propterea  quod  fic  a  pr.ncipio  naturaliter  pro- 
ductivo^necefurio  ipia  habitudo  vel  procefs  o  per 
intelledum  ,elt  propriifsimi^  generatio,q  ua  pro- 
ducitur  ten*inus  ad,t:qua:us  intinito  p,-lnc:p:o  ,fi- 
mJis  naturaliter  producenti  in  natura  inttlle6tua- 
li  .   Atque  ha:.-  ell  msns  Auguilni  5.  de  Trinit. 
cap.  9.  &  «4.  ubiq  !:srens  ,  cu.r  S'>iii>!ts  Saft^ns 
noit  fitfilius.,  cf.mtatttttt  ii  Patrs  cxcat .  Soivn  di- 
cens ;  Exit  eni,H  rtott  qtio  ■.odu  naii!s.,fcd  qtsQTtodo 
dattis  .  Proce-sio  ergo  illa  ,  quis  cil  =i  priocipio  na- 
turaliter  inclinar^  ,  fcu  detcrminato  ad  agendum  , 
cfl  gcneratio,  ficutexparre  proJuvti  ell   nativi- 
tas,  qua  terminus  intcliigitur,   eftque  formaiiter 
natus  :  etfi  ergofit  alius  e.xitus  ,  aluuiiic  proceisio 
termini,  etiamfiniilUmi  ejus  ,  a  quo  e.vit  in  nntu- 
ra  inteilct5tuaii :  q-aia  timen   eila  pnncipio  non 

incli- 


\.  na.  ida 


I.  dift.  l.q.J. 
f.  \dqulnta'n 
frohaiionem  • 


difl.i.qu.7- 
H.  <S.  V.  Sl. 
miliier . 


T.  dift,  TO.qii. 
un.  $•  kliier 
dii.0  • 

Qnotilib.  qu. 
>.$..$;  qu^rai. 


Qiiodlib.  q.4- 
^  Hjc  inuUi- 


3-^8 

inclinato  r.aturalitcr  ad  agendiun,  fcd  magisfe  ip- 
fum  detcrminante  ad  liberaliter  elargiendimi 
quantum  dnre  potefl:  principium  volendi  infini- 
tiHTi,  ideoha;cininimcgcneratio  appellanda  elt , 
r,ec  ejustcrminus  eenitus,  feddatus.  Altcra  igi- 
turproceljionum  divinarumcflgeneratio,  altcra 
vero  non  crt  gcneratio  .  Sed  de  Iioc  infra  articu- 
lo  4. 

AdArgumenta  .  Adprimumrerpondco  fic: 
IpCa  gereratioin  crcaturis  duas  inchidit  rationes; 
ram.Sc  eft  mutatio  ,  &  pra;tcrea  produaio  eft. 
Qua^cnus  mutario  ,  c(l  Torma  fubjefti  mutati  ;  ut 
produftio  vero  efl  tcrmini  produfti ,  ut  via  .  Hs 
autcm  rationes  ,ne  in  crcaturis  quidem  includunt 
it^c  eflentialiter  ;  cum  diverfli  prHT>o,  &  per  fe  re- 
Tpiciant  ;  fine  ulla  crgo  contradictione  potefl  in- 
telligi  ratio  produftionis,  nulla  intellccta  muta- 
tione .  R  cfte  erco  ,  &  ver^  intelligimus  rationem 
j;ei^eratioris  transferri  ad  divina  ,  quarcnus  fim- 
pliciter  produftio  eft  tcrmini  fimilis  principio  na- 
tuialiter  producenti;  licet  nuHa  intcrim  ipfiim 
mutatio  concomitetur. 

Adfecundiim  dicendum,mutationes  aliasage- 
iierarione,ratione  terminorum  per  ipfas  acquifito- 
rum  ,eneeencrationeimperfectiores;  cum  gene- 
ratio'ad  fiibftantiam  ,  alia:  vcro  ad  accidentia  ter- 
minentur  .  Attamen  quantum  ad  id  ,  quod  illis 
prfffi'pnonitur  nnitatlonlbus,  non  cxigere  tantam 
imperfcaionem  in  fubjtcto  ,  quantam  requirit  ge- 
neratio,  qna  mufatio  eft  :  Siquidcm  hxc  ex.git 
fubjeanm  eHe  in  potentia  ,  idque  ad  cjfe  fimplici- 
ter  cuminterim  aliarum  murationum  fubjeaa 
fint'in  potentia  aJ  elTe  fccnrJhni  qnid ,  &  acci.len- 
tale  .  Porro  generatio  non  transfertur  ad  divina  , 
v.cc  (iin^  iocum  ibi  haberc  porcft  ut  mutatio  ,  fed 
tantum  quatenus  eft  producHio  termini ,  ut  jam 
declaratumfuit  :  terminusautem  tjus  eft  perfe- 
aior  termlnis  aliarum  mu^aticnum- licet  ergoef- 
fcntia  divina  nequeat  quicquam  acquircre  per 
alias  mutationcs,  quiacxeo  poncretur  in  ipfa 
compofitio  ,  &imperfcaiofubinde  ;  nihilominus 
per  gcnerationem  potefliefientiareperiri  in  aliquo 
produao,  eoquodper  generationcm,  feclufa  ra- 
tionemutationis,  accipitur  terminus  perfc6tifll- 
mus  ;  aliquamigitur  rroceflTioncm  in  divinis  cfie 
generationem,  nedum  non  eft  inconvenjens  ,  fed 
etlam  maxime  neceflarium^quia  produaio  natu- 
ra!!S,qualiseflgeneratio,  cum  fit  prima  produ- 
aio  ,  competatoportet  primo  produccnti  ;  non 
autem  fibi  ita  producere  inefl  refiicau  aliorum  a 
fe  ;  quia  tunc  ad  illa  necefi^ario  referretur;  conve- 
nit  crgoipfiquatenus  tliud  producit  fuppofitum 
in  naturce  unitate  . 

Ad  tertium  rcfpondeo,  non  convcnire  intelle- 
aui ,  qiia  intclleaus  efl  ,  gignere  fubflantiam  per 
fefubfiflcntcm  ,  quia  tunc  ,  ut  rcae  deducitur, 
idprofi^aoomnis  intellcaushaberet  .  Sentimus 
igitur  intelleaum  divinum  gigncre  terminum  fibi 
ada:quanim  ,  prout  infinitus  eft  ,  &  praeterca  qua- 
tenusobjeai  innniri,  una  cum  quo  coalefcit  me- 
moriafoccunda,  qujc  eft  principium  adxquatum  , 
&  complctum  prolis,  feu  Vcrbi  producendi,  prin- 
cipio  produaivo  omnino  adscquati  ;  Rcliqua  au- 
tem  intelligibiba  ,  qu£S  ab  intelleau  divino  acci- 
piunt  e/Td^cognitum  ,  &  intelligibile  ,  non  autem 
effe  rcale,  non  funt  illi  principio  ada;qu?.ta,  imo  in 
inhnitumab  eo  deficiantoportet;  ideo  non  habent 
ab  illo  principio,nifi  effe  fecundum  quid.Et  quam- 
vis  ad  eadem  producenda  in  effe  intelligibili  mo- 
veat  pariter  objeaum  intenfive  inunitum  ,  in  quo 
continentur;attamenquiafunt  ab  ilIoeminenter,& 
virtualiter,  neccffario  funt  clTentialiter  finita:  nam 


Summcc  ]oannis  Dims  Scoti . 


inrinr.um  non  ita  in  alio  ir.finito  continetur:  igi- 
tur  per  prius  ell  produaio  innniti ,  &  neccfi^arii, 
&  exinde  aliorum  intelligibilium  ,  quia  infinitum 
non  prteexigit  finitum  ,  fed  e  conver^b  :  igiturfi- 
nita  nequeunt  accipere  a  principio  naturaliter 
agente  cffe  nifi  fecundum  quid  ,  &  diminutum  ; 
contra  vero  terminus  inhniro  princfpio  adxqua- 
tus  f/7f  fubflantiale  ,  &fimpliciter  accipiat  opor- 
tet,  eoquod  ad  ipfum  moveat,  feu  ad  eum  pro- 
ducendum  inclinetur  naturaliter  principium  in- 
tenfivd  infinitum  ,  ideft,  intelleaus  habens  Infi- 
nitumobjeaum  prK;(ens  in  ratione  intclligibilis  : 
non  autcm  inclinari  ita  poteft  ad  terminum  fini- 
tumtali  principio  infinite  infcriorem. 

Ad  quartum  conccdo  in  Dco  nullam  effe  mate- 
riam  ,  nec  quafi  materiam:  Ciim  enim  in  Deo 
fumma  fit  flatuenda  perfc6tio  ,  non  eftibialiqua 
produ6~tio  fub  ratione  mutationis,  aut  quafi  mu- 
tationis,  qua;afliaioncs  materiam  ,  vd  quafi  ma-. 
teriam  concomitari  neccfle  eft  :  Sed  rantum  pro- 
ut  pcr  jiroduaionem  aliquid  capit  cfc  ,  idque  ut 
tcrminus  adaquatus  coric^pondens  principiopro- 
duccnti  :  &  negatur  confequenfia  .  Ad  probafio- 
nem  :  Citm  dicitur,  generatio  eft  ex  fbla  inclina- 
tione  principi:  n^fi^^ivi  ad  fijrmam  ;  igitur  fublato 
principio  pafilvo,  non  eft  generatio.  Refpor.fio  : 
Affumptum  eft  verum  in  creaturis  ,  in  quibus  ge- 
nerationcm  concomitatur  mutatio  :  ac  prop-crea, 
quoniam  a  Dco  longiffimt-  abeft  vel  mutationis 
ipfius  fimiIitudo,non  eft  in  iplb  materia  ,  nec  qua- 
fi  matcria ,  ex  cujus  inclinationc  ad  formam  fit 
aliqua  procefllo  generatio  :  imo  quoniam  efl^cntia 
aeque  naturaliter  dicenda  eflet  inclinata  ad  pro- 
prietatem  Splritus  Sanai ,  &  hujus  oariter  pro- 
duaioforet  geoerat  o,  quia  aeque  naturalis,  ac 
Filii  procefiTio  :  licet  utriufcjue  non  efilet  idem  prin- 
cipium  aftivum  .  Ponendum  eft  ergo  ,  Filii  pro- 
cefsionem  eflle  generationcm  ex  inclmatione  fo- 
lius  principii  aaivi:  utdeclaratum  t^infolu- 
tioue . 

ARTICULUS     II  r. 

Utrum  fit  in  Divinis  alia  procefsio  a 
generatione  Verbi. 

Doclor  i.di/}.  \o.i};  Reportatis ibidem  qu.  i. 
S.  Thoiit.  i. p.  quisj}.  27.  art.  3. 

VIDETUR  in  diviniseflTenonpofl^ealia  pro- 
cefsioultra  Verbigenerationem :  Siquidcm 
fccundum  Averroem  S./^^.Vw.v.  46.  Uniusnatu- 
raseit  unus  modus  communicandi  duntaxat:  Di- 
vina  autem  eflentia  ita  eft  una,  ut  fibi  incompofsi- 
bilis  fit  alia  ,  alioquin  enim  haud  fiimma  ,  &  inten- 
five  infinitaeflepoflTet:  igltur  ineft  ei  prscise  unus 
modus  communicandi,  illcnimirum,  quogigni- 
tur  Verbum  ,autfialiusfit  eiattribuendus,  crit 
tamencjufdem  rationis- 

Confirmatur  :  quamviseadem  natura  commu- 
nicari  queat  univocc  ,  non  tamen  id  evenire  poteft 
ab  uno  eodemque  fuppofito  ejufdem  fpeciei ,  imo 
abindi  viduoejufilem  fpcciei  univoce  tantum  com- 
municatur:  aquivocc  vero  fi  a  caufa  fuperiore  : 
Scd  natura  divinacommunicari  non  potelt  a  cau- 
ft  fuperiore  ,  qua:  nufquam  eft :  fed  tantijm  ab  ali- 
quoineadem  natura  :  ergohac  natura  communi- 
carinequit  nifi  pcr  communicationcm  uniusom- 
nino  rationis  . 

Pratcrca,  Si  in  Deo  admlttenda  effct  alia  prO' 
cefsio  prastcr  Vei  bi  generaMonem,  utique  ea  a  vo- 
luntate  e.flet  :ergocum  voluntas  fit  potentia  libe- 

ra, 


I.  (lift.  f .  f. 

Jdeo    V.    M 

^ropojitum  , 


Ibidemn.  Ji 


Ibidcm/«/«i 
gumtntls  fTi 
i.ipalihus  , 


Tomus  L  Pars  ,1  Qticsfl.  XXVIL  Art.  IIL 


Stipra   q     IJ. 
V  lo.  iS"  i.6. 


Viclenrla 
glnffi  Ma- 
giftriLycheti. 


ri  ,  Tiariter,  &  ejus  proJiictioI  bcr.i  f>ietj  i.i^iair 
ron  (ictcrminLnir  ad  uniim  ,  (ed  ex  innata  liber- 
tate  potellefTe  adopponta  ;  fed  tantum  crettura 
crt  pofTibilis  cfTe  ,  &  ron  ede ,  non  autem  perfbna 
divira,  quc  fimplicitcr  efl  necefTaria  :  ergo  volun- 
tas  (blummodo  ed  prncipium  proiJucendi  crea- 
turam  pofTibilem,  non  perlbnam  divinam  ,qua:de 
fe  efl  neceiTe  efTe  . 

Prsterea  ,  quod  repugnat  alicui  recnndum  ejus 
raM'onem  formalem  ,  non  conven  t  fibi  ciamri  fit 
iTifinitum:  fed  voluntati  ,qua  voluntaseft,  repu- 
gnat  communicare  elTentiam  :  alioquin  id  pariter 
convcniret  voIuntaticreatK:  ergoetfi  in  Deo  vo- 
luntas  fit  infinita,non  erittamen  principium  com- 
municandi  efTen^iam:  ut  propterea  fit  ibi  produ- 
6lio,  vel  procefTio  fccundum  voluntatem  .  Major 
afTumpta  e.v  eo  patct ,  quia  etfi  infinitas  intendat 
modumagendi,  non  dat  tamen  principio  produ- 
ftivo  al.um  ,  vel  divirfum  modum  agendi, acfibi 
competat  pras-i.a  irfinitate  . 

CoNTRA  ,  Aneufl'nus  5".  de  Trinit.  cap.  t^. 
Spiritus  Sanc^us  exit  a  '^Fatre  ^  &  Fi/io  non  quo- 
modv  natus  ,fed  c/uomodu  datus.  Exire  autem  per 
modum  dati,  vel  doni  convenit  produfto  per  mo- 
dum  voluntatis  ,  cujuseftex  liheralitate  lua  da- 
re,  vel  donarc:  ell  igitur  in  divinisprocefTio  qu» 
nonefl  gereratio  Verbi. 

RESPONDEodicendum  ,  verifsime  in  divinis  re- 
periri  &  Veib'  generationem ,  &  aliam  prteterea 
procersJonem  alterius  omnino  rationis  ab  ipfa. 
Declaratio:  fn  Deoex  natura  rei  efl  formaliter 
voIun*as;  ipfeenim  elljucundiisime,  ac  innniti 
Keatus  per  infiniiam  dilectionem  lummi  boni, 
quodefliprum  primum  principium:  voluntas  au- 
tem  unacumobjefto  fibi  pr^^nte  ell  principium 
producendi  amorem  ei  principio  adarquatum 
tlummodo  in  eo  fit  abfque  imperfeftfone  ,  r.ec  in- 
telligatur  prtehabere  aliquod  pioductum  ei  fim- 
pl-citeradcequatumr  utipnwo  articulo  extitit  de- 
clara*um  de  intclleiftu  habente  objeftura  in  ratio- 
re  inreiligibilisfibi  piKfens  .  Ut  enim  memoria, 
qua  talis  de  fe  cfl:  piincipium  produ6iivum,  ita  & 
voluntasuna  ci;m  objefto  in  ratione  diiigibilis, 
cx  fe  tflpariter  pri.ncipium  produftivum  amoris 
adequati:  Sed  in  Deo  rcperitur  tale  princip"um 
infinit^  perftctum,  nec  praintelligi  potcft  termi- 
nusei  adgquatus,  qua  produftivum  tft,  nifi  pofl- 
quam  produxiflx^  concipitur:  igitur  erit  in  ip(b 
prineipium  producendi  amorem  ,  fecundiim  pro- 
portionem  perfedftionis  fuf  in  comparatione  ad 
objeftum  prcfcntatum^adeout  quemadmodum  vo- 
luntascreata  cfl:  principium  producendi  amorem 
tar;^  perftftionis,  quanto  ipfa  nata  tllprofequi 
amore  objtctum  :  ica  voluntas  divina  clt  princi- 
pium  producendi  amorem  tanta;  perfettionis, 
quanta  ip'a  valet  diligere  obje6lum  infinitum: 
na^^a  tfl  autcm  diligere  id  objtttum  infinito  amo- 
re  :  ergo  &  amorisinfiniti  nata  eft  efTe  principiuin 
prof!u6tivum  .  Nihil  efl  autem  ,  aut  en*e  potell;  in- 
tenfivi  infinitum,  nifi  ipfa  effcntia  divina  •  ergo 
ij  e  anior  inhnitus  eft  'pfaenentia  divina:  illc  au- 
tem  amor  produftus  effc  non  potcfl:  altcri  inhx- 
rens  ;  quia  nihil  tale  tfl  repcribile  in  divinis  :  cll 
jgitur  is  amor  productus  per  fe  fubfiflens  ,  &  non 
idem  fubfiilens  cum  producente;  quia  nlhil  ell 
quod  fe  producat  i.  de  Trinit.  cap.  r. :  igiturtale 
fubfiiVjns  produftum  per  voluntatem  habtntem 
idobjectum  tale  prffilens,  cfl:  peribnaliter  dillin- 
ftum  .  Hanc  perlbnam  dico  Spiritum  Sanctum, 
qui  non  tfl:  Verbum  ,  velFilius;  nam  is  non  pcr 
volunfatcm  producitur  ,  fed  per  a6tum  naturx 
fivc  memoriie  fcecunda: ,  ut  in  anteccdentibus  ex- 
Tomus  I. 


V9 

titit  declaratum  \  Ultra  igitur  Filii  generatio.ie.n 
indiviniseflai  a  p-ocjflio  ,  qua  procelit  Spiritus 
Sanctus  ,  amor  i.  finitus  ,  per  fc  fubfifl^ens  ,  atque 
a  producente  perfbnahter  diflinftiis  ,  non  natus  , 
fed  datus  ,  feu  produftus  per  voluntatcm  inrini- 
tam  fuo  aftu  diiigendi  comprehendente  objeftum 
ddigibile  in  infinitum,&  ideoid  produftum  exa- 
fliflime  producenci  adsquatum  .  Ex  eo  autem 
quod  iil:ud  produ6tum  efl:  fuo  principio  produfti- 
vo  adsquatum  ,  &  infinitum  ,  ell  fummc  fimplex, 
ac  proinde  fibi  ut  contradiftorie  repugnat  omnis 
compofitio  ,  ita  &  omnis  componibilitas  ;  ac  per 
con.'equens  ex  hoc  etiam  capite  per  fefubfiflat 
oportet  ;  nam  alioquin  foret  alteri  compon  bile, 
rec  fubinde  fibi  fumma  ineflet  fimplicicas  ;  nec 
confequenter  effct  intenfivi  infinita»  perfeftionis  , 
necfuo  principio  per  omnia  adasquatu.m  . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  re^pondeo,^^ 
/of/ Averroem  differcre  contra  Aviccnmm,  qui 
diciturpuraviffe  hominem  pofTe  generari  univo- 
c^  ,&  aiquivoce  ,  in  quo  recli  Commenrator  illi 
conrradicit ;  etfi  enim  qux  fam  impcrfeiia  anima- 
lia  &  univoce  per  (emen  ,&squivocc  ex  putri  ge- 
nerentur  ,  fintque  eju'dcm  ra.ionis  (ptcificas,  ut 
conltat  cx  iifdem  fpecificis  operationibus  ;  id  ta- 
men  eflomnino  falfum  de  perfeftis,  &  prcE.'ertim 
de  homine  omnum  animalium  perfeci  fTimj  .  De 
eo  igitur  pra5cip')f^ell  verum  naturae  ineffe  unum 
dunraxat  modum  comnnn'candi;  ac  de  cffiteris 
quoque  animalibus  perfectis,  ut  experimento  no- 
tum  ell.  AfTumptum  igitur  qnamvis  univerfaliter 
fal^um,  habet  tamen  veritatem  in  animalibusper- 
fcais  . 

Ad  confirmationem  dicendHm  ,  utique  naturam 
crearam  communicari  non  pofTe  ,  nifi  communi- 
catione  unius  rationis  a  fiippofito  illius  natura; 
cum  enim  efTeftus  'iiam  caufam  excedere  non  pof- 
fit,  atquenatura  fit  effeftus  ip.^e  qui  communica- 
tur  fuppofito  accipienti  effe  ,  oportet  omnino  ■ 
principiuma  quo  efl ''uppofitum  ,  efTe  naturam  ; 
quia  nihil  a:que  perfectum  nec  per^eCrlius  natura 
eft  in  fuppofito  producente  ;  natura  autem  efl 
principium  communicatfvum  unius  rationis, 
adeoque  fuppnfito  agenti  virtute  naturffi  compe- 
tit  communica'io  tantum  unius  rarioms  ;  At  fup- 
pofirum  naturs  divin;\;  hibet  principia  producti- 
va  alterius  rationis,  &  perinde  perfefta  ,  ac  ipfa 
natura  ;  &  ideo  utrumque  eft  principium  commu- 
nicandi  naturnm  ,  ut  veriffim^  propterea  uni  fum- 
ma:  naturx  infit  duplex  communicatio  alterius  ra- 
tionis.Nec  mirum  eadem  poteftate  prsditam  non 
efTe  naturam  creatam  ,  effi  polleat  utroque  prin- 
cipio  operativo,  intelleftu  fcilicet,&  voluntate  , 
eandem  pcrfeCtionem  pra?'cfjrentibus  ac  ipfa  na- 
tura,  quippe  cui  fintrca'iter  identificata  :  quia 
etfi  habere  queant  operationes  iifdem  adaiquatas 
in  ratione  operationis  ,  nontamenei  operationes 
adxquantur  in  effendo  .  Undequamvis  intelle- 
6tus,  &  voluntas  elicere  valeant  operationes 
adeo  perfeftas  ,  ut  pcrfect'ores  ncqucant  naturas 
noftrre  competere  ;  non  tamen  ipfis  a  licquantur  in 
effendo,  cum  accidcntia  fint  a  toto  gencre  fub- 
rtantia  omni  impcrftctiora  :  mulru  igitur  m  nus 
realiter  adsquantur  natura;,  cujus  (unt  intelle- 
ftus,  &  voluntas  ;  ergo  per  hsc  principia  fieri 
non  potell  ut  communicctur  ratnra  .  Ar  in  divi- 
nis  principium  operativum  non  fblum  in  ratione 
principii  opcrativi  ,  fcd  e-iam  in  effendo  a:quatur 
natura; ,  operatio  quoque  ei  principio,  Sc  natura: 
pariter  squatur  in  eflendo  .  Confimiliter  qnoniam 
principium  produftivum  natura:  .xquatur  in  eflen- 
do,ideoperipfumcommunicari  potcft  term  nus 
T  t  for- 


3  3  o  Summicjoannis  Duns  Scoti. 


De  li|?  fiipra 
tju-t  y,  arl.  l  • 
er  ir.fra  . 


16- 

De  hi':  infn 
t^uxR,  4 1  arr. 
X.  ;»  incideu- 
tl . 


foimAliS  pnxhictionis  ada  ;ii3tiis  fibi,  >.'vr  naturcu 
T.d.s.q.4.&  in  efiendo.  Acccd  t  quodnon  [)ari-cr  idenrifican- 
*  .  iS.n.ij.  j,,|.  ha^c  principia  iii  mraque  narura  increata  ,  & 
ceata  Nam  in  illa  identificantur  ratione  infinifa- 
tis,  qua  unumquodque  eorum  fecundum  pro- 
priam  rationem  ell  formaliter  infinitum  :  ev  quo 
fit  ut  vcr^  prsdicentur  adinvJccm  ,  &inabftra- 
Cfo  ,  &  inconcreto,  At  in  nobis  ratio-^e  tertii 
pracis^  identificantur,  net  vere  unum  de  alrero 
propterea  prxdicatur  in  abilracto:  quia  tunc  non 
fupcrert:  unio,  qua  ratione  tercii  funt  unum  . 

Ad  fecundum  refpondeo  fic:  etfi  productio  per 
voluntarem  fit  libcra,  refpectu  tamen  producti 
principio  exactifiimc  ada;quafi ,  &  infiniti  ,  eft 
etiam  neceflaria  ,  &  prior  fimplicitcr  produc-io- 
ne  termini  nou  adaequantis  principinm  ,  qualc  eil 
omne  finitum  .  Quamvis  igitur  productum  non 
adxquansfuum  principium,fit  efTential^ter  pofll- 
l\\c  e/Je  ,  quia  fimplicirer  potcft  noft  effe '.  quoJ 
Qiiodlibet  q.  tamen  eil:  omnino  principio  adajqua^im  ,  non  po- 
tcllnonefie,  quiatunc  fimpliciter  non  adsqua- 
rctur  fuo  principio  .  Elt  igitur  hoc  produdrhim  !i- 
berequidem  produetum  ,  quia  a  pripcipio  proce- 
dit,  quod  ron  ex  fe  ell  ad  unum  detcrm^narum  , 
fed  maeis  fui  ipfius  determinativum  ad  talem  pro- 
duftionem  ,  poikjuani  fibi  futrit  preoftenfa  infi  • 
nita  booitas  ,  &  fimulefl:  nectfiarium  ,  quia  fibi 
intrinfece  repugnat  omni';  poflibilitas  ,  ur  e\'c!u- 
ditur  ab  intcnfive  intinito.S:  fimpl  ci'er  perfefio. 
Ad  tertium  refpondeo  nej^ardo  minorem  :  non 
cnim  voluntati  in  quantum  vo!un'as,  repuenat 
communicare  naturam?  imo  id  precis^  repu!>nat 
fibi,  quia  limitata  ellj,  ac  proinde  alrericomtio- 
nibilis.  Quamvis  ergo  non  conv^niat  volunrati 
CV16J  hicaf-  in  communi  communicarc  naruram  ob  imperfe- 
r«n''rL,1?,?r  ^tioucm  cjus  in  aliquo  ;  ineft  ramen  huic  volun- 
r.fpondoni^i    tati  iniinita: ,  ac  ommmodam  fimplicitatem  ha- 

ttrltumartic-     benti. 

fritctcientis  , 

<5ui.iaiiud  eft  pridicatum  fiihieSo  non  rep:i<:nire ,  aiiiid  eft   pofirive   caris-g. 

nire.  Non  repurrnat  erjo  volunta-i  commuuicarsfuQlhntiam  ,  fed  id  eicon- 

venit  dumtaxac  in  tup'po(ito  infinito  . 


ARTICULU.S     IV. 

Utf  um  procGfllo  amoris  in  Divinis  fit 
generatio  , 

Dotlor.  I .  dijliti^.  1 5,  i}i  ittrocjtiefcripto  . 
iS'.  Thoth'.  x.par.  qti.i-j.  art.  t. 

VIDETUR  procefiloamoris  In  divinis  efle 
generatio  .  Nam  generatio  in  creaturis  ex 
eo  diflinguiturabaliis  mutationibus  ,  quod  ip  a 
ad  lubftantiam  terminarur,  alia:  vero  aliumter- 
niinum,  refpiciunt  a  fubllantia  ;  fed  fpiratione, 
feu  procefiione  producitur  aliquid  in  eff"e  fubflan- 
tiali  ,  &  divino  ,  ncmpe  Spiritus  San6ius,qui 
eft  amorfubfjflens,  uti  generatione  producitur 
Filius ;  igitur  Spiritus  Sanifii  proceffio  eft  forma- 
liter  generatio . 

Corfirmafur,mutationes,  &  motus  diflin?uun- 


Ix    Report. 
/ot.   cif.  n  !• 


Videndu? 
Mayron.'-  ^i- 
Jlint  o  «Z-  I. 
&  Recentio- 
re?  Scotillx  & 
pr,r(ertiiiiMa 
Rnus  fupfr  I. 
fent  &  iufra 
f,  4 :.  art.  i. 
Jn  tncidsnti  , 
&  pro  coiii. 
pieto  intelle- 
ftu  arguniea. 
toriiin  vidcn- 
da  q.  ?o- 


4.i5r  laejuf    tur  pcr  terminos  formalcs  eorum  ex  Philofopho 
tii 


dem  inciden.    ^^  ^Phyf.tex.c.^.i3   4,6.  led  formalis  terminus 


proceflionis  eft  Spiritus  San6tus:  eflque  idem 
cum  fbrmali  termino  generationis  ,  quia  eadem 
efl'entia  communicatur  utrobique  ;  ergo  amoris 
pro  eflio  eft  ipla  generatio . 

»-  Prsterea  ,  Quscunque  uni ,  &  eidem  funt  ea- 
dem  ,  ;p.rcr  fe  paritereadem  cfTe  oportet  r  iffitur 
quecunque  cidem  funt  univoca  ,  inter  fe  pariter 
funt  univoca;  generatio,  &fpiratio  /iint  produ- 


ftiones  univoc.-E,  comparando  ad  idem  tcrtium, 
ncmpe  ad  Patrem  ;  igiturcrunt  etiam  inter  fcfc 
vnivocas  productiones  ,  &  per  conlequens  ejui- 
dem  rationis. 

Prreterea  ,  Differcntia  realis  non  dependet  a  dif- 
fereniia  rationi$,quia  iliaefl  perfeftior?  fed  prin- 
cipia  iflarum  produiirtionum  funt  natura  ,  &  vo- 
Ii'n'ns,qua;  difierunt  ratione  duntaxat ;  nam  a 
iraiori  differenria  Isderetur  fimplicitas  divina  ,  & 
prjcterea  intcr  inrelligere,  &.  intelleftum  in  Deo 
cffet  relatio  realis,  &fub!nde  realis  difl^nftio  ; 
erpo  difjinctio  illarum  productionum  ,  qnapra:- 
cxigit  illam  principiorum,  tantum  erit  rationis; 
atleoque  cx  natura  rei  proccfijo  amoris  cftgene- 
ratio. 

CoNiRA,  Auguftinus^:.  de  Trinit.  cap.  14. 
St)iri!us  Sav^tf:  procedit  a  Patre  ,  ^3"  Filio  ,  non 
cmrifodo  na:tn.,fed  qiioniodo  datus-.,  ergo  Spiritus 
Spni5li,  velamoris  flibftantialis  proccffio  eft  al- 
tcrius  omnino  rationis  a  generationc  pairiva,qua 
Firiis  naf  itur. 

R  f.svo  NPEo  dicendum  ,  Amoris  procefllonem 
in  Deo  ,  necefle  ,  ncc  diciomnino  poflTe  genera- 
tionim;  quemadmodum  amor  ipfe    procedens, 
TT  eft  perfbna  ,  qja:  gignitur  .  Quas  fblutio  ,  ut- 
po^e  fnectans  ad  fidei  verita'em,  ut  cert  flTima  ert, 
i>^a  cbfcuram,  a^^queambiguamcflTe  rationem  ejus 
differentiffi,  argumento  eft  mukiplicitas  op:nio-        ;,  Thom» 
num  ,quas  tamen  omnes  hic  in  medium  produce-  hic  «. /.rf/^n- 
reonere  prastiun   non   ducimus,  fed  quas  noft.ro   "»«'»;&  ^Ai* 
^  '  ',  ,-  •  j  A  ,  ■       •  ■    -  tertium      ar- 

inffiuito  duntaxat  facere  viaentur  .  Ahqui  igitur   fifui^     p^g. 

differentiam  harum  produ(?lionum  efl^e  accipien-   cedenti  • 

dam  putant  ex  eo  quia,  cum  dc  amoris  ratione         fbiCaje- 
_         '  1  ■/-    I  .•  •        11    n  taiius     cona- 

fit  non  proccdere,  ndi  dc  conceptione  intellectus;  ^^^  folvere^ 

Nihilenim  poteft  voluntate  amari  ,  nifi  fit  in  in-  a'gumenfa_j 

telleftu  conceptum,  neceflario  procefllo  amoris  Scoti .  Quod 

habet  ordinisdiftinftionem  a  procelTione  Verbi.  ]|"^  5  '.^|^^' 

Erenim  propria  ratio  proceffionum,  quatenusuna  niam    numi- 

ah  alia  diftinguitur  ,  utique  accipi  non  poteft  ex  pe     Spiriius 

parte  narurc  divina; ,  cum  qua  eft  unum  quidquid  "^^P'"'"'''    . 

eft  in  divinis  ;  oportet  igitur  propnam  rationem  i3,\^n\      n  o- 

iiniuxujufbue    accipi   fecundum  ordincm  unius  tionem  ,    & 

proceflionis  ad  aHam  .    Is  autemordo  attenditur  "i"pB.'li©nem; 

fecundum  rationcm    voluntatis  ,  &    intelleftus  |jy°"'  cx^a' 

Hic  modus  d icendi  non  videtur  probandus  .  Pri-  ,„orc      dici- 

mo,  quia  prioritas  hec  ,  &  pofterioritas  procef  tur    nioveri, 


&         impelli 
r  rr     ■       ■         ■  ■  .,       ad         ali      '  " 

nam  prsluppon.-t  necellario  in  eis  rationem    il-   farienJuttu. 


fionum  ,  non  eft  prima  ratio  diftintlionis  earum;      .        ,-   ..-^ 
'  '  '    ad        aliquid 


lam  ,  ob  quam  una  eft  altera  prior  ;  ergo   non  ex    Ni(i    intelli- 

nrioritate,  &  pofterioritate  eft  arcipienda  prima   ^^]"''   '    "**' 

1         j.ff  ■      r   1  ■  ■        r        celHtatein-* 

earundcm  dirterentia,led  magisex  co  capite^fcu    ^on    amece. 

ratione  ,  propter  quam  ipfe  prai.rupponun^^ur   re-   derc   ,     Ie4 

lationibusprioris  ,  &  poftcriori^ .  Deinde  Procef   f^^"'^»^"'       » 

fiones  in  divinisfunt  relationcs;  ergo  ad  invicem   ^^,:,^..,'^''^^^! 

'       ^  nutjri  acrum 

non  djftinguuntur  perhocquod  una  fit  prior,al-  amoris  ,  oc 
tera  pofterior  ,  Probatio  confequen'ia2;prioritas,  fJoftor  de 
&pofterioritasfunt  relationes:  nulla  autem  rela-  ''""■"  ^'""*' 
tio  primodiftinguitur  ab  alia  per  ruperadditam 
fibi  relafionem  .  Quod  vcro  he  relatinnes  prioris, 
&  pofterioris  al'a:  fint  ib  ipfi<:  proeeffionibus  ,  ex 
€0  eftevidcns,  qnod  inter  alia  ,  &  a!ia  verfentur 
extrema  .  Siquidem  relatio  origlnis  eft  inter  pro- 
dufcns, ,%  produflum  ,  arprioris,  &  pofterioris 
relatioeftinter  unam  ,  &  aliam  originem. 


lif.  <6.  vix 
capitur  quid- 
nsm  reaiit 
coQceptuslub- 
t\t  illis  ver- 
bis  .  Nam  fi 
pari  necelli. 
taie  fcratur 
in  objeiliinij 
utraque  po- 
tentia  .  cur 
po'iti<!  nn.t  ,  qM.ini  alrpra  dicirur  vinlir^r  moverl  ,  &  impelli  dic 
amnre  ad  aliqiiid  f.ic:end(iin  >  9ed  revera  ?>  Do.ftor  non  dilcordJt 
imo  prrivit  Scoto  in  arKlrtienda  libertate  eir-n".!!'  cum  nece'Iitate. 
N.ini  q.  ro- de  porenria  a»-/  1.6.  IKri  quiirinm  Hcrr  h-ibet ,  Diu<  cfim 
■volumate  tihere  amat  fe  ipjum  ,  t?"  nectfilT^Hm  e^f  .  quoi  ranlum  /•met 
feipf^m  quamum  horMi  eil .  Etidira,  imuit  ,  libere  Spiritvt  Safdui 
procedit  a  Tatre  ,  non  tamen  pnfjibiliier  ,  Jed  ex  necejfitate  .  Hac  ille» 
qu.E   ne   per  unibranj  quidem  retraiSantur  in  pr.ffenii   tjuniVitnt , 

Pro- 


l.p«-t. 


Tomus  I.  Vars  IQuceflio  XKVllArt.  IV. 

PropterlixcforrafTc  ifli  proctl]]oniim  d  i 


rivim  cficntialcin  aliimdc  aufpiciandam  eflecen- 
lcnt  .  Diciint  igic.u  c.v  co  inter  fc  primo  dillingui 
o'iod  altera  ipfanim  haheatpro  principio  unam, 
rcliqua  vcroduas  exl^-^at  [)crfbnas  ,  a  quibus  pro- 
ledit.  l-^^c  opJnio  videtur  improbabilis  •  Nam 
fi\)od  formalf  principium  productionis  alicujus 
fit  in  uno  ,  aut  in  plnribn.':  (lippofitis  ,  tiullam  in 
fc  lubitfbrmalcm  variationem  ,  nccex  eo  fcqui- 
tur  ipdim  cfTe  principium  emanationum  ,  aut 
nftionum  quarumcunque  diverfe  rationi».  Ut 
enim  alb?do  jn  lapide  ,  &  in  equo  efl  principiuni 
immutandi  vifum  ejurdcm  rationis  ,  ita  fi  eadem 
albcdorcperiretur  induobus ,  uf  in  uno^  perin- 
defbret  principium  immufationis  unius  rationis; 
er^f>oquod  ifla?  proccfHones  in  divinis  fint  omni- 
ro  alterius  rat^or^is,  profefto  non  eri:  unitas  ,  vel 
dualitas  fuppofitorum  prodiicentium  ,  fed  alia 
caufa  prorfu.f  d^verfa  ab  ifla  .  Deindc  ifle  modus 
dicepdi  non  falv<}f ,  i-a  in'er  fe  dillingui  divinas 
procefllo->cs  .  ut  impofTibi'e  fit  cfTe  ibi  plures  per- 
fbnas,  cuamtres.  Siiuidem  ponendo  unam  di- 
ftinpiii  nbalia  ,qiiia  illa  ab  una  ,  hsc  verb  a  dua- 
bti<  proccdit ;  par-ter  ponendo  qnartam  a  tribus, 
&  qu-ptam  a  quati;or  prioribus  procedere  ,  &  fic 
in  infinirum  haberctur  fufficJcns  diflinflio  perfb- 
narum;  ersjo  de  fa^to  non  d-flin/^uunfur  ex  eo 
quod  ^ecunda  ab  una  ,  Sr  fertia  a  duabus  proce- 
dat.  Rurfus  ,  omn^sdiflinftio  reducitur  ad  aliqua 
primodiverfn^ius  feipfisforent  diflircta  ,  etiam- 
fi  ppr  impofTih  le  ab  omnihis  aliis  fcpararentur; 
fed  per^bnte  divins  non  funt  primo  diverfx,  quip- 
pequ  bus  eadcm  elTentia  div.na  efi;  communls; 
ergo  procefTiones  minim^  diftingui  inter  fe  pof- 
f  ipt ,  cx  eo  ,  q';od  fint  abuno ,  ve!  a  pluribu.s  fup- 
pcfiris  ;  er^o  opcrtet  inter  fe  efT^nMaliter  diftin- 
gui ,  &  pcr  refpeftum  ad  propria  principia  ;  qu« 
funt  pro^tfto  ej^.illem  ratlonis  ,  feu  in  uno,  feu 
in  pluribus  fuppofitis  reperian*ur.  Poflremo  in- 
frzqu^e/?,  ^6.  art.  z.  dec'arabitur  ejualiter  eriamfi 
per  im;ioiTib'le  Sniritus  Sanctus  iiulo  Patre  pro- 
cederet  ut  Filius.adhuc  produ6t:o  ipfius  cfTentia- 

..^ ^    liter  a  generatione  difTerret  ,  ac  proinde  a  Filio 

Majintr  Ly-  diflingueretur  ,  ut  nunc  dif^inguitur  :  igitur  non 
*'"'"'''*.''  diil'neu;tur  proccfilo  amons  a  jjencrationc  cfTcn- 
tiabter ,  propterea  «>uod  illa  lit  a  duatius,  nxc  ve- 
rb  ahuni-3  duntaxat  pcrfona  . 

Eil  crgo  dicendum  divinas  procefi[ioncs  forma- 


i.dift-  II- q 

Viden-liij 


liter  fe  ipfis  dift:ngui ,   principiativc  verb  A  prln-      ""  habeant  proprias  rationes  formales  ,  quibus 


«•i  ad  f,  Diio 

tgiiur  .  n.  .^S. 

Fraiicifcus 

primo  conflac 

Scotiftjc    Kc- 

renciores  Hic 

Cajctanas 

IQ     Commen. 

taria    Im  fine 

obiicit      coa 

tr«       Dodlo- 

rem    ;     quia 

divini     Dro- 

ctinones     iD 

multis  conve. 

ni''Dt  ,   ut   in 

cooceptii  i!ii- 

inarerialirati«, 

8c  mnltisaM';; 

quafi  hujiii  uo.li    inlTantia»    mrj    ficerent     ciijtri     0'>in'a   prorfus     primo 

divcrla  ,  &   non     forent     c«ivij    obvi.c    in     Mctaphyfica  .    Vain    illi     con- 

cepfjs    aut    funt      Jecuiid':»     intentioiiales  ,     aut  certe   inadrquati    ,    non 

expningnces     nimiriim      ratiooem      aJxqiute      coaceptibilem      ex    natii- 


S3I 

ad  invic  mdifTerun  :  eriamfi  omne  aliud  ab  ipfis 
circumfcriberctur :  tunc  cnim  pariter  nihil  for- 
malitcr  inclufum  in  una  ,  formaliter  includcretur 
in  alia  :  ita  &  ill»  divins  procefTioncs  ,  qu«  etfi 
difTerentiJC  fpeciticx  non  fint  ,  fed  hypoltatica, 
qula  tamen  ulrimat^  conllituunt  divinas  perfo- 
ras,funt  nccefTario  intcr  fc  primo  diverfat,  in  nul- 
lo  fcilicct  convcnientes  :  idque  non  aliunde  ha- 
bent ,  quam  %  propriis  principiis  :  altcra  enlmcfl 
a  principlo  naturaliter  inclinato  ad  agendum, 
ideoque  propri'fllme  generatiodicitur  :altera  ve- 
r6  a  principio  non  ita  Inclinatu  ,  fed  magis  dtrer- 
minantefcipfum  ad  agendum,  ut  in  antecedenti- 
biis  articu/ise^t\ut  declaratum  .  Atque  ha:c  fuit 
expreflTa  mcns  Auguflini,  ex  diverfitate,  omni- 
mo-^aque  difFerentia  harumemanationum  ,diflin- 
ftiopcm  Pcrfonarum  procedentium  inferentis. 
Und^  S".  ^e  Trinit.  tap.  9.  ,  iJ'  19  CjUxflioni  ,  cnr 
SpiritusSiVi^us  nonfn  FiUtis,  cum  tamcn  a  Pa- 
tre  exent  i  Refpondet,dicens  ,  exit  enim  non  qiio- 
tnodu  nattiSy  fed  cuomododattis .  Soluit  ergo  qux- 
ftionem  de  diflmflione  perfbnarum  ,  ratione  di- 
flinftioni.«  emanarionum  earum.  Copfimiliter  15. 
de  Trinit.cap.  27.  propufitaquffid  one  ,  cur  non 
dicatur  natus  ejfe  ,  fed  potius procedere  Spiritus 
Saftclus ,  r/Uoniawf&  ipfe  filiiis  diceretur  ambo- 
rum  utiqtie  filius  di.eretur  ,  quod  ahfird.jfimurit 
(r/?,inquit.  Per  idem 'blv't ,  ditens  :  attolls  ccti,- 
los  in  ipfim  lucem,  &  eof  in  eamfige  fi potes.  Sic 
enim  videbisquiddflet  nativitasi^erbiDei  a pro- 
cejfone  doni  Dei  ,pyopier  quodfilius  unigenitus'., 
non  depatre genitum ,  alioquinfrater  eJHs  ePet. 
fed  procedere  dixit  Spiritum  Sanctum.  Hxc  Au- 
gullinus  .  Propter  hoc  ,  inqi:iens,  idcll  propter 
idiflantiam  nativitatisa  proceflione  amoris.fecun- 
da  perfona  dicitur  ,cftque  genlta,  tert'a  vero  non 
genita  ,  fed  procedens ,  a  Veriiate  difta  ell  . 

Qiila  camen  emanationes  iltac  fe  ipfis  formali- 
ter  dillinftae,  imo  primo  diverfas,  ac  in  nulla  ra- 
tione  aJicquati^  conceptibili  ex  natura  rel  conve- 
nientes,  non  funt  i  fe  ,  fed  a  proprils  principiis, 
qus  funt  intelle6tus,  &  volunras,  prlncipia*», 
&  originatanofcuntur  ut  funt  ab  ipfis ,  ita  origi- 
nativ^  ,  feu  principiative  a  piopriis  rerpeftivi 
principiis  diflinguuntur  :  a  quo  enim  aliquid  ha- 
bet  enritatcm  ,  ab  eoJcm  accipiat  oportct&  uni- 
tatem  ,  qureefl  entis  pafTio  cum  eo  convertibilis. 
Ex  ipfis  ergo   principiis  eftquol  ille  emanatlo- 


cipiijcarum,  qusaLa  non  fiint  nifi  intellcclus, 
&,  volurtas  .  Declaratio  :  H.xdlvinj  proccfTiones 
funt  conftituti  v^  ,  &  diflin6tive  ultimate  perfo- 
narum  refpettive  procedentium  per  intelieftum, 
&voluntatem;  funt  igitur  primo  diverfa  inter 
fe  :  ergo  inter  fe  ita  primo  adgquat^  &  formali- 
ter  dillmgiiuntur  ,  ut  in  nullo  prorfus  convc- 
riant  :  adcoquc  ita  pariter  diflingucrentur  in 
nullopenitus  convenientes  ,  etiamfi  per  impof^ 
fibilc  omne  aliud  ab  ipfis  e    medio    tolleretur. 


ra    ni  . 

VidraJiis 
*!''-  i.  iternin 
re;>entus  ^. 
x8    (<:   art    4. 

iocjdeiii  ^  j  e. 


Non  igitur  cfl  Invcfligtnda  ratio,  qua  tandemdi- 
llinguantur,  cum  tota  ratio  formahs  unius  fit 
noH  cadcmtoti  rationi  fbrmali  altcrius  :  quemad- 
tnodum  &  ipis  Ijicciiic^  difFcrenti.^e  funt  fe  ipfis 
primo  dirtini^iafoimaiitcr  tidell  non  pcr  aliquod 
in  eis  inclufum  dilliuguuntur  ,  fed  prorfus  per 
adftqua;ani  ,  &  omnimodam  lationcm  ip.arum 
Tcmus  /. 


ita  ad  invicem  dilllnguuntur:  ac  proindc  origina- 
tive  per  eadem  diftinguuntur  principia  ,  qux  non 
efl  exiltimandum  lola  ratione  incer  fe  differre  (ut 
fcrt  communior  fententla  ,  dc  qua  infra  )  imo  in- 
te'le6tus  formalitcr  non  ell  voluntas  ex  natura 
rei:&quoniam  infinitasa  Idita  alicui  rationi  haud 
variat  ejus  formaiem  quiditatem  ,  intellcftis  in- 
finitus  non  efl  formaliter  ex  natura  rei  voluntss 
infin  ta  ,  ac  proinde  quod  eft  formale  in  Ipfis  prin- 
cipia  is  ad  hanc  pnncipiorum  diitiiftioncin  cft 
reducendum,indeque  accip^endum  :  quia  alioquin 
non  cflet  intclligibilc  ,  quomodo  nativitas  Vtrbt 
ab  amoris  proceflione  dillinguerctur  ,  n  fi  amor 
fit  a  principio  formaliter  alterius  rationis  a  pnn- 
cipio  ,  undc  nafcitur  \'erbum  . 

Ad  .Argumen  r.v  .  Ad  prlmum  refpondco  ,di- 
ctum  elTe  in  antecedentibus  non  rcperiri  gcnera- 
tioncm  in  divinis  lub  rarione  mutaticnis  ,  fccun- 
dumquod  in  creatis  fubjcctum  mut.itur  ad  for- 
mam  ,  fed  fub  ratione  produ6t'on!s  duntaxas 
ellque  naturalis  ,  quia  naturalis  habitudo  intcr 
producenj,&  produ^.^tum  .quatenus  fcilicc  prin- 
T  t  a  cipium 


33* 

cipium  produ(5livum  elt  naturali^et  inclmaLum, 
&  deterniinatum  ad  ai^endum  :  non  autem  ex  in- 
clinatione  principii  pafTivi  ,  quia  tunc  nulla  alia 
foret ,  aut  elTc  poiret  ibi  proceflTio  ,  nifi  naturalis. 
Nam  cx  aquo  divina  efTentia  inclinaretur  ad 
quamIibetprodu(5tioncm,  iiveproceiTionem.Qu^a 
igitur  princip'um  produftivum  Spiritus  Sancti 
non  inclinaturnaturaliter  adejus  produftionem; 
cum  non  fitprincipaim  naturaliter  produftivum, 
ut  in'-clleftus,  fed  liberc  produft:  vum  ,  &  libera- 
Jiter  donans ,  ideo  Spiritus  Sanfti  produftio  non 
eft  generatio  ,  (i.d  /piratio  amoris  per  fe  fubfiften- 
tis  .  Non  eft  igiiur  vcrum  in  eo  precise  diflingui 
generaticnem  ab  aliis  mutat!onibus,quod  illa  ter- 
mineturad  liib/lantiam ,  fed  ulterius  requiritur» 
ut  naturaliterproducatur  ,  cxcatque  utquidna- 
tum  ,  quo  modo  ron  exit  Spiritus  San6tus:  fed 
procedit  ut  anior  fubfiftens,&  fpiratus  . 

Ad  confirmationem  ex  5.  Fhyf.  refpondeo,  ex- 
inde  debeie  nosoppofitum  ipferie:  nonenim  mo- 
tus  diilinguurtur  penes  tciminos ,  n  fi  quia  for- 
niE  lluentes  funt  ejufdtm  ratioms  cum  formis  ter- 
minantibus:  At  in  cafu  non  eft  fiuxus  ejuldem  ra- 
tionis  cum  termino:  nec  etiam  via  quafi  fluxus  eft 
ejufdem  rat^onis  cum  terminis  formalibus,  quia 
terminus  formilis  tfl  eflcntia  :  illa  autem  produ- 
£lio,  qusellquafi  via  ,  eft  relatlo,  ac  proinde 
ex  unitate  termini  formalis  ,  non  lequitur  unjtas 
procefilonum . 

Ad  fccundum  refpondco  fic:  Quotiefcunque 
comparantur  duo  zi  tertium  iilimitatum,  non  fe- 
quiturex  uniore  eorumcum  tertio  unio  corum- 
dem  intcr  (c  ,  ut  ert  evidens .  Quoniam  iginir  Pa- 
ter  habet  in  fe  duplicem  foecunditatem  perfcfl^, 
&utraque  produ6tio  corrcfpondet  prrecisi  uni 
fcecunditatf,  ipfe  Pater  refpeflu  duarum  produ- 
ftionum  fingillatim  eflillimifatus,  ac  propterea 
ex 'oquod  utraqueproduflio  univoca  fit  in  tali 
tertio  illimitato  non  fcqu  fureas  paritcr  eflle  ejuf- 
dem  rationis  intcr  fe.  Nec  propterea  quod  fint 
alterius  ,  &  alterius  rationis  efl  inferendum,  & 
terminos  earum  confimiliter  efl^e  alterlus  rationis; 
qui3  ut  di£tum  cfl  fupra,produ6tio  in  divinis  non 
efl  fluxus  aliquis,  aut  forma  fluens  cjufdem  ratio- 
ris  cum  forma  ,qua  efl  terminus  formajis  produ- 
ftior.iS  ;  quia  productio  efl  formaliter  relatio 
forma  vero  queefl  terminus  cjus,  eft  elTentia  di» 
vina;  ac  pioind'e  ex  diverfitate  produflionum  ne- 
quit  inferriformalisdiflinflio  terminorum  .  Cum 
etiam  in  creatis  idem  tibi  pofllt  acquiri  per  mo- 
tumreflum,  &  circularem  ,  qui  tamen  motus 
funt  omnino  alterius  fpeciei ,  &  incomparabiles 
ex"].  Phyf.tcx.c.  23, 

Ad  tcrtium  negandum  efl ,  principia  emani- 
tionum  inter  fc  fbla  ratione  diflingui .  Ciim  pri- 
mo  probatur;  quia  cum  majori  diflinclione  non 
videtur  compoflibilisfimplicitas  divina  .  Refpon  - 
fio  ,  diftinftio  qua:  verlatur  inter  duas  formalita- 
tcs  ex  naiura  rei  ,  non  Isdit  fimplicitatem  divi- 
ram  ,  cum  nec  repugnet  intenfivg  infinitati ,  ut 
inTradeclarabitur . 

Ad  fecundam  probationem  refpondeo,  iBtelle» 
ftus  efl  potentia  operativa  ,&  produftiva  ;qua- 
tcnus  f.fl  principium  operativum;  nec  intclIct^uSj 
nec  'uppofitum,cujus  efl  aftio  ,  liabet  relationem 
reaictn  ad  operationcm  realem  ,  quae  nata  efl  effe 
in  Ipfo;  idque  in  Dco  duntaxat .  Ut  veio  efl  prin- 
cip;um  productivum  ,  etfi  ipfc  non  habeat  rela- 
tionem  realem  ad  productum ,  quia  idcm  eil  pro- 
du5to  ;  nec  ad  produclion£m,eadem  decaufa;  ta- 
men  Iproducens  ipfa  relatione  reali  refcrtur  ad 
pr6ducium  propter  realem  diilinftioncm  eorum. 


Summcejoannis  Duns  Scoti . 

ITERUM  ARTICULUS  IV. 


Utrum  procefno  amoris  in  Divinis  fit 
generatio  . 

Do&or ,  ^  S.  Thom.  locis  articulo  praceienti 
citatis . 

VIDETUR  proceflloamoris  in  divinis  efle  i.  dlft.  i« /« 
generatio.  Siquidem  natura  <r/?  c;/"x/'wA^a  argum.  ftin- 
rehus  ex  fmilibus  f»7ilia  procreaKs ,  ]nxx.icom- 
munem  defcriptionem  natura:  SedSpiritusSan- 
6tus  tft  fimills  produccnti,  ciim  habeateandem 
naturam  cum  illo  ;  ergo  ipfius  produftio  efl  per 
naturam,  acfubindc  Spiritus  Saifti  proceflio  efl 
gencratio  . 

Practerea  ,  Si  amoris  procefllo  in  dlvinis  non 
foret  generatio  ,  maxime  quia  a  divcrfis  proce- 
dunt  principiis  ,  ilia  nimirum  ab  intelleftu  ,  haec 
vero  de  voluntatis  expreflione  exiens  .  Id  vero 
vidcturplane  falfum  ;  nam  ficut  duo  limitata  efTe 
pofTuntduorum  afluum  principia  ,  ita  idem  illi- 
mitatum  continens  in  fe  virtualiter  ipfa  plura, 
potefl  fub  una,eademque  ratlone  in  aftus  eorum, 
qu»  ita  continet,  ut  eft  evidens  in  fble  refpe^tu 
multornm  generab  lium  in  Iflis  infer-oribus  ;  i?i- 
tur  eflfentia  divina  illimitatiffima  efl  fub  una  indi- 
ftmfta  ratione  immediatum  prlncipium  divinarum 
emanationum;  ergo  kaerationcprincipiorum  non 
diflinguuntur. 

Confirmatur  .  Nam  omnino  ponendum  efl:  di- 
vinamefTcntiam  effe  quodammodo  radicem,  & 
principium  omnium  perfcJtionum  attributalium, 
&  quidem  fub  eadem  ratione  ,  alloquin  procede- 
retur  in  infinitum,fi  unicuiqueattributorum  cor- 
refponderet  propria  radix,&  formale  principium; 
ergo  eadcm  ratione  ipfa  efl  immediatum  princi- 
pium  duarum  produfllonum  ;  ab  earum  igitur 
principiis  nullam  hauriunt  diflind^ionem  . 

CoNTRA,  Augufllnus  g.conrra  Maxim.cap.T4.  *^*5'  '•  <Ji*. 
1}e  Patre  eft  Filius.de  '=Patre  efSpiritusSan&us,  '  ^  •^^^""'« 
fed  :lle  gettitus  e/7,  ifte  procedetts.  lieo  ille  Filius 
eft  Patris ,  ds  quo  ejl  geititus,  ifte  autem  Spiritus 
efl  utriufcfUe :  qtionuim  de  utroque  procedit.^aia 
ergofi  nafceretur ,  de  ambobus  utiquenafceretur^ 
fine  dubio  Fi/ius  di^eretur  amborum.  j4c  per  hoc^ 
quia  Filius  amborum  nnllo  modo  ef},  non  oportuit 
nafci  eum  de  ambobus  .  Aniborum  eft  ergo  Spiri~ 
tus  SanUus  ,procedendode  ambobus.ProcefTio  er- 
goamoris  nullo  modo  ellgeneratio  . 

Respondeo,  dogma  utique  fidei  efl^e  proceflio' 
rem ,  qua  tertia  pcr/bna  procedit  a  Patre  ,  &  Fi- 
lio  in  divinis  ,  omnino  differre  ab  ea  ,  qua  ftcun- 
da  Perfona  exit  a  Patre  .  Veruntamencaufa  ejus 
difTerentiaediverra  direrfis  effe  videtur.  Aliqui 
igiturputant  ex  eo  capite  petcndam  cfle,  quod 
altera  illarum  procefTionum,  fcilicet  fpiratio  effe 
queat  cum  relationibus  oppofitis  ,  ac  realiter  di- 
f\inftis :  reperitur  enim  revera  cum  filiatione  ,  ac 
paternitate  ;  altcra  vero  quac  efl  generatio  activa, 
cffe  non  poteft  cum  filiatione.  Contra,  fi  li^c  foret 
ratlo  pra:cifa  djfcriminij  procefTionum  ;  igitur  ef- 
fe  pofTunt  infinite  perfbna:  ad  invfcem  diflinflar. 
Namficut  in  eo  diflinguitur  prima  produftio  a 
fecunda  ,  quiahecflat  cum  relationibus  oppofi- 
tis ,  cum  quibus  non  efl  compoffibilis  prima  pro- 
du6tio  ,  five  generatio  ;  ergo  non  repugnaret  ter- 
tia  produ6tio ,  qug  adhucdiilingueretur  a  dua- 
bus  ,  ,quia  ipfa  fecum  compateretur  tres  rclatio- 
nes  ,  quibus  foret  incompoffibilisfecunda  produ- 
flio.Dcinde,  ideo  aliquid  eft  compofllbile ,  vel 
incorapolTibile  alteri ,  ^uia  ipfum  eft  taJc  in  fe ,  & 

non 


Efl  fententi» 
Goffredi  /'i\_» 
Quodlibetis 

1-4- 


Adam  i.  di 


■/7. 


Tomiis .  Vars .  Qucejiio  XXVIL  Art.  IV. 

ron  e  converfb .   ^'■eritascnim  regativajfuDuatur  "  " 

lLi{>cr  veritaccm  affirmativo: ;  nam  ideo  homo  non 

cll  afinus,  quja  homo  cllhomo,  2.  Fsriber.in 

/Vf-^igitur  propterea  fpiratio  aftiva  pottfl;  ilare 

cum  generiitione  aftiva,  &  pafliva  ,  non  autem 

generatio  ;  quia  per  prius  funt  hs  rationes  fecun- 

dum  fe  tales,  quam  ad  alterum  comparer.tur;er- 

go  compofnbilitas  ,  &  incomponibilitas   produ- 

ftionum  ad  iHvicem ,  non  eft  prima  ratiodiftin- 

flionisearum.  Rurfus  hx  productiones  diftingu- 

untur,  quia  una  eft  per  modum  naturg,  reliqua 

per  modum  voluntatis  ;  fcd  hisrationibus  prsdi- 

tae  elTcnt .  ctiamfi  forent  omnes  compoflibilts ; 

quiaeas  hauriunt  abdiftinftione  principiorum  ex 

fe  ipfis  habentium  oppofitos  modos  principiandij 

ergo  caufa  addufta  non  efl  probanda .  Eil  refpon- 

/10  opinantis,  alteramproduflionum  efle  per  mo- 

dum  naturs,  altera  per  modum  voluntatis,  non 

quia  una  perfbna  naturaliter  producatur  ,  altera 

ron  ita  ,  fed  magis  quia  una  efl  fimilis  produftio- 

ni  naturali ,  (inantum  ad  id ,  quod  aliam.  non  prx- 

fijpponit  produftionem ,  ut  altera  qu^  Verbi 
prafupponit  gcnerationem  ;  ideoque  diftum  efl 
fleri  pcr  modum  voluntatis .  Hsc  refponfio  efl 
improbanda  ;  quia  non  videtur  ad  mentem  fan- 
ftorum  Patrum;  ii  enim  omnes  attribuunt  ha$ 
produfliones  cum  omni  proprietate  intelieclui, 
&  voluntati.  Qusfipr^cis^  inter  fe  diflingue- 
rentur  per  hoc,  quod  una  aliam  prsfupponat  pro- 
duflionem  ;  exipfis non  videtur  ratio,cur  Filiuj 
fit  magis  Filius  ,  &  Verbum  ex  vi  produftionis 
fuas,  qutm  Spiritus  Sanftus.  Ncc  item  ,cur  Spi- 
ritus  Sanflus  ex  vi  produclionis  fus  magis  fit 
«imor,  quam  Filius ;  quod  vidttur  ablurdum- 
Deinde  muItOB  alis  produfliones  efle  poflunt  vel 
prasfupponentes,  vel  non  prsfupponcntes  aliquam 
produftionem,  ficut  produflio  per  modum  artis 
videtur  aliam  prafupponere  produflionem,  (cili- 
cet  eam ,  qua  vcrbum  producitur  in  mente  artifi- 
cis  ;  ergo  Spiritus  Sanftus  pofTetdici  produftus 
per  modum  artis,  quod  efl  falfum  .  Deniqucex 
quo  in  Deo  propriiflim^eil  intelleftus,  &  volun- 
tas;  8f  utrumque  una  cumobjecto  ipfis  prafcnte 
fit  fufficiens  principium  produfti  vum  ,  ut  ex  an- 
tecedentibus  liquct;  veriflime  per  a6tum  intelle- 
ftus  producitur  perfbna  ,  ut  principii  produftivi; 
&  alia  pariter  per  aftum  voluntatis  ,  ut  principii 
produftivi,  &  non  tantum  metaphorice  ,  nempe 
propter  extraneam  illam  fimilitudinem  ,  quod  cfl; 
pcrfonam  produci,  alia  prxfuppofita,  vel  non 
prafuppofita . 

Quidam  vero  ohfecundum  argumentuta  prin- 
c/y>(T/e,cuipotiflimum  innituntur,putantdivinam 
cfTentiam  fub  ratione  penitus  indillin(fta  efTe  im« 
me^iatum  principium  utriufque  produftionis- 

CoNi  Ri*,Si  generatio  Filii,&  Spiritus  Sanfli 
fpiratio  fint  ab  eflfentia  divina  immediate  ;  igitur 
non  magis  Spiritus  San6ti  produ6tio  foret  libera, 
aut  voluntaria  ,quam  Filii  generatio  .  Idautem 
cfl  inconveniens,  &contra  S.S.  Patres  aflirman- 
tes  Spiritum  Sanftum  procedere  per  modum  vo- 
luntatis ,  efleque  amorem  de  Patre  ,  &  Filio  pro- 
cedentem  ;  ergo  oportet  ipfum  non  de  eflfentia. 
immediate  procedere,  fed  potius  produci  per  mo- 
dum  voluntatis  ,  meditque  fubinde  potentia  vo- 
litiva.  Probatio  fequelx:  nam  a6t:o  volcndi  in 
nobis  ,  non  efl  libera  ,  fed  forma  qusdam  natu- 
raliter  a6iiva  determinataequaE  inclinationis  ;  Ita 
cnim  generantur  naturaliter  habitus  appetitivi  cx 
act  bus  volendi  ,  ficuci  habitus  iDtellciftivi  ex  in- 
telltftonibus;  ergo  nec  Spiritus  Sancti  produ- 
ftio,  ut  eft  infaftocfle,  ell  formaliter  libera , 


?35 

nifi  fit  a  pnncipio  eflentialiter  libero,  quod  ell 
fola  voluntas  ;  ergofi  utraquc  produttio  imme- 
diat^  ab  efTentia  procedit,  nullo  pra:terea  con- 
currente  principio  ;  non  eft  altera  produftio  in 
divinis  per  modum  intelleaus,  &  natuis  ,altera 
vero  pcr  modum  voluntatis  ,  &  libertatis;  imo 
ambs  conformiter  fehabcnt,cum  id,^quopro. 
cedunt  non  alitcr  fe  habeat  refpe6tu  unius ,  quam 
refpeflu  alterius  ;  non  magis  igitur  Spiritus  San- 
fti  produftio,  efl  voluntaria,  feu  per  modumli- 
bers  voluntatis,quam  Filii  exitus,&  generatio. 
Deinde,  fi  eflentia  ut  indiftinaa  eft  immediat^ 
principium  ambarum  procefllonum  ;  ergo  cum 
fint  ibi  intclleftus,  &  voiuntas  habentes  prxfens 
objeftum  infinitum ,  pariter  producerent ;  ciim  ex 
fe  ipfis  fint  pocentiac  produaivc  inimpedibiles  ; 
igitur  efl*ent  ibiquatuor  perfonae  produftas  intini- 
ts,  quod  nemodixerit.  Fortafle  eontrarium  opi- 
rantes,  dicerent  non  efl^e  in  illa  eflentia  intelle- 
6tum,  &  voluntatem  infinitam  ex  natura  rei^^cd 
prxcis^  perconfiderationem  intelleftus  rem  indi- 
ftinftam  diftinguentis  .  Contr  a  ,  Deus  ex  natu- 
ra  rei  eft  formaliter  beatus,  &  non  formaliter  in 
relationibusrationis  ;  beaticudo  autem  ejus  fita 
eftformaliter  in  intelleftione,  &  volitione;  ergo 
intelleaus,  &  vo!unta$,qus  funt  eorum  aauum 
principia,  funt  ibi  formaliter  ex  natura  rei.  Non 
Tidenlur  enim  intelligibiles  illas  operationesfor- 
maliter  abfquc  eoquod  fint  abipfarum  principiis 
formaliter  exiflgtibus  in  eo,qui  per  illas  operatur. 
Hft  igiturdicendum  ,  eas  produftiones  revera 
accipere  diftintlionem  ab  earum  principiis  forma- 
literper  quxoriginativ^,  &  caufaltter  diftingu- 
untur  :  formaliter  vcro,  &  quiditative  fe  ipfis  Hif- 
ferre;  quippe  quar,  ut  primodiverfai^in  nullo  fint 
convenientes,  \it  anicu/o  pra^cedani  fuit  decla- 
ratum . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  Spi- 
ritum  SaniSlum  ,  eoquod  t  produccnte  eamdem 
accipiat  naturam  ,  efTe  utique  fimilem  iliits  ,  ve- 
rumtamen  non  ex  vi  produftionis  fuae .  At  \'er- 
bum  virtute  fua  produftioniseflx  gignenti  fimi- 
le  ,  acPatris  Jmaginem  .  Unde  Verbum  ut  Ver- 
bum  illudhabet,  ut  procedat  ut  fimile  in  natu- 
raprincipio  producenti  aliqua  fimilitudme  ^  vel 
rcali,  vel  intentionali  nimirum.  At  amoris  pro- 
celTio  id  certenonhabet,  eaenim  per  voluntatem 
eft;  cui  fane  cx  natura  fua  non  convenic  produce- 
re  fibi  fimilc  neque  in  efle  reali ,  neque  intentio- 
nali  ;  producit  tamen  in  cafu  amorem  fibi  fimilem 
in  eflendo  ,  quia  infinita  eft  . 

Ad  fecundum  refpondeo;  revera  infinitum  eflfc 
poflTc  priacipium  immediatum  diftin6torum,quo- 
tiefcumque  eadem  diftintla  efTentialiter  non  po- 
ftulant,  ac  prasrequirunt  diflinctionem  priorem 
in  principiis  ,  uti  cx  fe  ipfis  cxigunt  productio  li- 
bera  ,  &  naturalis.  Ciim  enim  utriuique  effe  non 
pofTit  principium  unius,  cjufdemque  ratinnis,ne- 
cefTario  prxexigunt  aliquam  diftinctionem  in 
principiis  .qua:  naturaliter  ,  &  libere  hsbent  pro- 
ducere,  &  principiare  perlbnas  divinas. 

Ex  quibus  patet  ad  confirmationem;  nam  per- 
fcctiones  attributales  quoniam  non  requirunt  op- 
poficum  modum  principiandi ,  de  uno  ,  eodcmque 
illimicaco  principio  emanant  ;  ita  enim  eilcntia 
raturalitcr  eft  intcllectus,  ficuti  eft  &  voluntas  ; 
etfi  exinde  hec  evadant ,  fintque  formaliter  prin- 
ia  omnino  alterius  rationis  .  Confimilicer  illi 


Pliira  alia  a^. 
dit  Doftor, 
fed  hsc  &  no- 
ftro  inltiruto» 
&:  rei  in  fe-» 
fufficer»  vide« 
cur. 


Cip  ,  .     

attributa  non  funt  proprioprincipiata  abeflentit 
divina,  etfi  concedendum  fic  effentiam  htbcre  ra- 
tionem  perfcctionis  radicalis,  &  fundamentalis 
refpectu  eorum  . 

ARTI- 


334  SummaJoannisDunsScoti, 

ARTICULUS 


V. 


Utrum  fintplures  piocefllones  i'n  divinis, 
quam  dus. 

Doclor  I.  diJlinB.%.  quitfl.  7.  in  Report, 

ibidem  quxJ}.6.S.  Thom.  i.par. 

qu<^j}.  27.  artioHlo  5. 

IDENTUR  divina  procefTiones  cfTe  p!u- 
rcs ,  vel  pauciores  Juabus,  ncc  pcrincle 
duae  durritax,Tt .  Nam  PiiiJorophus  z.Pb\<f.tex.  5  i. 
^S.ciJ^^^.dillinguit  naturam  &  intellectum  tan- 
quani  divcrfa  principia  afliva  :  fed  tam  natura; , 
quair.  intcllectu^  ratio  verifTime  invenitur  in  Deo 
quia  neutrum  includit  impcrfiftionem ;  Et  qui- 
dem  ad  intra  ,  quia  neurrum  ell  produ^tivum  ad 
extra  ;  ergo  prxter  productionem  voluntatis, 
erunt  duK  alice  produttiones  ad  intra  . 

C^oniirmatur  ,  PiHlofophus  c  Meraphv.cap.2. 
tex.  3.  videtur  exprefse  dicere  potentiam  rationa- 
lem  pofTe  in  oppofita  ,  quia  fcientia  ell:  onpnfito- 
rum  ;  Scd  (i  intellcftusex  natura  (lii  efi  indeter- 
iriinatus  ad  oppofita,  natura  vcro  ad  unum  derer- 
minata  5  igitur  intclleftui  ineft  alia  ratio  princi» 
piandi  ,  ac  infit  naturx  . 

Pr^terea  ,  Natura  ex  Te  cll;  principium  deter- 
minatum  ad  aj>endum  ;  in  divinis  autem  intelle- 
€ius,  m  intelleftus,  nedum  videtur  efTe  princi 
pium  determina<um  adagendum,  verum  ciam 
natura  ,  ut  ell  quodammodo  prior  inu  Hcftii,  qua- 
ii  radix,  &  fundamentum  ;  Sicut  efTc-nria  quali- 
bet  eft  potentis  funddmentum  ;  ergo  non  tantum 


qulhns  ncmpe  eBc  accipiunc  dus  Perfbna:  pro- 
ducc. 

Respondeo    diccndum  ,  divinas  procelTiones 

efTe  preciseduas.  Dec'aratio  ,  duo  funt  in  Deo 

principia  productiva  divinarum  perfbnarum  di- 

vcrfx   rationis  ;    ergo    dua:   prxcise     funt   pro- 

cefTiones  .  Probatio  afTumpti  ;    omnis    plurali- 

tas    vel    reducitur   ad   unitatem ,  vel  certd  ad 

tantam    paucitatem ,   ad    quantam    reduci   po- 

teft  ;  ergo  cadem  eflratiode   pluralitate  princi- 

piorum  activorum;  Sed  hac  rcduci  nequit  ad  uni- 

tatem  .   Nam  principia  produftiva  ,  quxfunt»a« 

tura,& i'o/ufftas  habent  oppofitos  modos  princi- 

piandi ;  alterum  enim  inclinatur  ex  fe  naturaliter 

ad  agendum  ;   alterum    vero  libere  inclinatur, 

adeout  in  fui  potefiate  habeat  producere  ,  intan- 

tum  ut  ex  fe  naturalitcr  non   impellatur    ad  pro- 

ducendum.  Siautemhxc  dualitas  principlorum 

reduceretur  ad  aliquod  unum  princ'pium  piodu- 

ftivum  ,  id  profefto  haberet  unum  ex  his  duobus. 

modis  principiandi.   Velenimex   fe    naturaliter 

determinaretur  ad  agendum  ,  &  confequenter  per 

modum  naturcc  ;  vei  non  cx  fe  determinate  ,  fed 

Iibere ,  &itapermodum  voluntatis;    ergo   hcc 

duo  principia  reduci  nequeunt  ad  aliqsod  princi- 

pium  unum  ,  quafi  aliud  ab  ipfis  ,  quod  fcilicet  in 

producendo  neutrius   iflorum    habeat  rationem. 

Nec  irem  unum  iflorum  reduci  potefl  ad  alterum; 

quia  tiincquod  reducitur  fecundum   totum  genus 

fuum  foret  imperfeftum,  quod  falfiim  eft  ;  &  pro- 

batur  falfitas;  Nam  ex  eadim  perftftione  conve- 

nit  utrique  effe  principium  operativum  ,  &  pro- 

duftivum:  ncutium  autem  efl  ex  fe  imperfeflum 

ut  opcrativum  ;  ahoquin  non  reperiretur  forma- 


intellectus,  fcd  etiam  ipfa  efll  ntia  habeat  oportet     liter  in  Dco  :  ergo  nec  inquantum  utrumqueeft 


iH 


Ex  Report, 
a.t. 


rationem  principii  ill  tis  ,  quod  efl:  natu  ra  ,  ut  di 
ftinguitur  contra  voluntatem  . 

Pra-terea,  Dualitas  principiorum,a  quihus  fup- 
ponuntur  cfie  prcdufticres  ,  in  di  vinis  potefl  re- 
duci  adunitatem  :  ergonon  duplex  ,  fed  unicum 
efi  ponendum  principium  in  Dco  ,  atque  ita  uni- 
ca  tantum  productio  ,  Probatio  afl^umpti :  primo: 
nam  omnes  perfectiones  in  divinis  reducuntur  ad 
efTentiain  ,  ut  ad  fundamentum  :  Sed  ficut  aliquid 
fe  habet  in  cntitate,  fic  in  actualitate,  &  fubinde 
in  activitate  :  ergo  omnis  ratio  agendi,  &  activi- 
tatis  reducuntur  ad  rationem  eflentix  divins,  ut 
ad  primam  :  &.  unicam  rationem  producendi.Uni- 
ca  ergo  Iblummodo  efl  flatuenda  productio  in  di- 
vinis.  Secundo  probatur ,  quia  principiare  necef- 
fario,  &  principiare  contingenter  funt  oppofiti 
modi :  &  tamen  eadcm  voluntas  divina  creaturas 
caufatcontingenter,  &  necefTario  fpirat  Spiritum 
Sanctum  . 

Praeterea,  Principia  productiva  in  divinis  po- 
runtur  inteilectus,  &  voluntas:  Sed  hec  princi- 
pia  ,  &potentie  propriis  reljiectivi  actibus  eflen- 
tialibusactuantur  ;  ergo  non  videtur  fuperefl^e  in 
illis  visaliqua  producendi  alios  actus,quippe  qug 
adxquatiflime  ,  &  ulrimate  [  ereflentiales  comple- 
tx  ,  &actuatteintclligantur,  Actus  enim  difiin- 
guunt  potentias  ,  z.  de  ^ium.  tex.  cap.  13.  non 
compctunt  crgo  intellectui,  &  voluntati  Dei  aiii 
flctus  producti,  prcter  effentiales  non  productos  : 
non  fiint  ergo  ponendx  dus  piocefliones,  imo  ne 
una  quuicm  in  divinis  . 

CoNTRA  ,  loan.  Epifi-.  i.  cap.  5-.  Tresfunt.qui 

Tefimonium  dant  in  cct/o'^aier,^^eybHW.,ij  Spi- 

ritv.s  Sanclus,  Cf  bi  tres  unum  funt.  Verbum  au- 

^9Pj;oit:um 't    tem  ,  &  Spiritus  Sanctus  funtperonc  products, 

Pater  vero  improductus  omnino  :  e  .^o   non   funt 

-    in  Deo  ali3  ,  aut  plures  procefriones,q'-am  du£. 


r.  dift"'S  q  Vi 


produftivum  tfl  formaliter  imperfeflum  .  Ncn 
poflunt  igitur  reduci  ad  paucitatem  dualitate  mi- 
norem  ,  ut  alterum  fit  principium  per  modum  na- 
turx  produftivum,  alterum  veropcr  modum  vo- 
luntatis.Harc  autem  duo  principia  fecundum  pro- 
prias  rationes  principiandi  funt  in  primo;  in  ipfb 
enim  eft  omnis  ratio  principii  ,  quod  non  reduci- 
tur  ad  aliud  principium  prius  ;  igitur  funt  tantum 
duo  principia  produftiva  altcrius;  &  altcriusom- 
nino  rationis  in  primo  prsduflivo.Utec  vero  lunt 
produttiva  ad  intra.  Probatio:  memoria  pcrfefta 
eft  produftiva  ad  intra  per  modum  naturs,  cx 
articu/o primoc!)  fccjuentibus  •■,  InteIIe6lus  autem 
omnimode  perfe6tiis,  uti  cftdivinus  ,quemadmo- 
dum  natus  t\\  intelligere  objeftum  ,  quantum  ip- 
fum  ell  intelligibile  ,  ut  potcntia  operativa  'u^ 
inquantum  principium  produftivum  notitice  gcni- 
tffi  natus  eflgignere  notitiam  tants  perfei5t;oni3 
quanta  potefi  efTe  objefti  ;  Id  autcm  obje6tum 
primum  intelledrtus  ita  perfefti  efl  intinitum  intel- 
ligibile  ;  ergo  ut  intelleflus  eft  principium  pro- 
duftivum,  potefl:  pioducere  notitiam  infinitam; 
igitur  quod  prod.  citur  per  intelleflum  oportct 
eflfe  unum  cum  producente,  pro  quanto  efl  inten- 
five  infinitum  ;quia  hxc  ratioin  eo,  quod  produ- 
cit ,  eft  omnino  indivifibilis  ,&  impartibilis;com- 
municatur  ergo  alteri  realiter  diflinfto  ab  eo  quod 
communicat,  fed  ipfiim  infinitum  oportet  efl!e 
unum  in  utroque  :  tfl  igitur  hcc  produftio  ad  in- 
tra  .  Et  confimiliter  arguitur  de  voluntate  .  Cum 
igitur  duofblummodo  fint  in  Deo  principia  pro- 
duftiva  alterius  rationis,  ducc  pariter  eiunt  ibi 
numelo  productiones,  ncc  plures  nec  paucio- 
rcs  :  quia  unaquxquiE  flio  correfpondet  principio 
eique  exactifTime  adaquatur,  ac  proinde  iisper- 
manentibus  neceflTario -firoductionibus,  impolfi- 
bils  ell  eadem  principia  ad  piuresalias  fe  exten- 

dere. 


Tomus  l  Pars  l  Qiicsilio  XXVll  Art  V.  j  j  $ 

cipiandi  rediicitur  ad  en^entiam  ,  ficut  ratio  agtn- 
di  ad  rationem  cflendi  ,  quam  neceflrario  fuppo- 
nit  ;  fed  non  propterea  rationes  principiandi  ,qux 
funt  proprictates  redticuntur  adcflentiam  in  ra- 
tione  principiandi ,  cum  ills  prascise  fint  primae 
rationes  prlncipiandi 

Cum  fecundo  probatur  ,  quia  modi  principian- 
dicontingemer  ^  i3'  iiecefiarionmnntnr  in  volun- 
tate  divina  .  Refpondeo,  propterea  quod  neutrum 
cx  his  principiis  includat  aliquam  imperfeftio- 
nem  ,  unum  ad  alterum,  aut  amho  ad  tertium  ali* 
quod  reduci  non  poteft,  ut  dedaratum  fuit/'» 
folutione  .  Et.fi  ergo  divina  voluntas  cau  et  crea- 
turascontingenter,  &nece(rario  fpiret  Spiritum 
Sanftum ,  non  exinde  tamen  fibi  conveniunt  mo- 
dus  principiandi,  qui  eil  naturalis  ,  &  alter  illi 
oppofitus,qui  ell  per  modum  voIuntat's  ;  imo 
unicoduntaxat  prgdita  eft  modo  principiandi,  qui 
efteieflentialis  ,  feu  caufet  creaturas  ,  feu  fpiret 
tertiam  peri^bnam. 

Adquartum  rerpondeo  fic  :  Memoria  in  Patre 
eft  fibi  principium  operativum,  quo  nimirum  ,  ut 
aftu  primo  formaliter  intell  git  :  &  infuper  cadem 
memoria  eft  illi  principium  productivum  ,  quo 
producit  notitiamgenitam  ;  qua  notitia  priorita- 
tcoriginis  prior  efl  memoria  foecunda  .  Sed  exi- 
ftimandum  non  cfl ,  a6lum  hunc  produftivum 
fundari  fuper  operationem  eflentialem ,  quafi  ea 
fit  ratio  formalis  preducendi  notitiamgenitam  ; 
quia  etfi  ordinequodam  prsexigat  actura  ,  aut 
operationem  improduflam  ,  attamen  quatenus 
primum  principium  prius  eil  operans  ,  quam  pro- 
ducens,  fola  memoria  efl  ratio  producendi  Ver- 
bum,  &  non  intelligentiaPatris;  utexplicabltur 
infra  />  3.  incidenti . 

Cum  itaque  fubditur  ,  potentias  diftingui  per 
aftus  ex  2.  de  Aninia  :  Refponfio  :  qHa/iproduce' 
re ,  i3 prodticere  videntur  attus  ejufdem  rationis . 
Sienim  illud  ,  qucdnon  producitur  ,  fed  quafi 
producitur^efl^et  realiter  a  producente  dillinclum, 
reveraforet  realiter  produftum  ;  igiturquod  mo- 
do  reperiatur  in  Deo  fine  vera  productione  ,  ta- 
men  ratione  principii ,  quod  rcvera  produceret 
illud  ,fi  poiTet  realiterdillingui ,  ut  proindedica- 
turquafi  produ6tum,  non  variatformaliter  actam 
ab  illo ,  quo  produceretur ,  fi  foret  producibile . 


tfce,  'cu  eiufdcm,  ;eu  akciuis  rationis,  quia  t 
au:  ilia   non  forcnt  adarquatn:  principiis  earum  , 
aut  non  ncceiraris  ,  quod  efl:  impofllbilc  . 

Ad  ARCfMENTA.Ad  primum  rcfpondeo,  Ari- 
ftocelom  raro  admodum  fernioncm  inftituifle  de 
voluntate,  ut  diitinguitur  contra  intelleftum;  imo 
ut  plurimum  intellcftum  ,  &  voluntatem  pro  uno 
eodemque  princfpio  ufurpaflt;,  ut  revcrafecifle 
conftata.  Pbyf.  tex.  49  cit.  ibi  enim  diitinguens 
aCtiva  princip  a  in  naturam  ,  &  intellefium  ,  (ub 
recundo  membro,  &  iplam  voluntatem  compr£e- 
hendit;  una  cum  qua  inteilectjs  ,  leu  agens  a  pro- 
pofiio  eft  principium  artificialfum  .  Intellectiva 
igitur  potentia  piJECise  confidera"a  cijmfitprin- 
cipiumomnino  determinatum  ad  agendum  ,  ut 
ignis ,  ca;teraque  naturalia,coincidit  omnfno  cum 
ratura,  prout  contradiitinguitur  a  principio  li- 
bero. 

Ad  confirmationem  ex  g.Metaphyf.  <?icendum, 
jntelleftum  comparari  polfe  ,  vel  ad  fuam  natu- 
ram  ,  propriamque  operationem  ,  quam  elicit  , 
vel  ad  operatiOTes  al^arum  potentiaruin ,  quas 
dirigit  ut  regula  .  Primomodo  ipfe  eft  omnino 
principium  naturale  ,  adeout  prcefente  objefto  ne- 
queat  non  producere,  &  operari  circa  illud  .  Ut 
verodir;git  aftus  aliarum  potentiarum,  etfi  op- 
pofita  ulis  ollendat  ut  voluntati  bonum,  &  ma- 
lum,id  nihilom  nus  mere  naturaliter  reprelentat  , 
atqueefl^cft  ;  Sicut  fol  habens  virtutem  produ- 
cendioppofita  ,  ut  I'quefa6tionem  ,&  coagulatio- 
nem  ;  attamen  intellctlus  fuante  natura  nequit  le 
determinare  ad  unum  magis,  quam  adaliud  ex 
oppofitis  ,  qua;  voluntati  repraerentat ,  fed  poteft 
voluntate  concurrente,  ac  determinante  fead  al- 
terum  illorum  .  Quia  vero  Philoiophus  (  ut  ta- 
ftum  eft  )  communiter  loquitur  de  intelleftu , 
quatenuscum  voluntate  unum  principium  con- 
ilituit  refpeftu  artiticialfum  ,  &  non  inquantum 
eft  naturaliter  { licitivus  fure  operationis  ,  hinc  eft 
quod  aliquando  con  ra  naturam  diftinguit  intel- 
leftum,  etfi  ex  fe  non  fic  nifi  princfpium  naturale  . 
Ad  fecundum  rcfjiondeo,  nobis  (ermoncm  el^ 
le  de  principfis  adffiquatis  ,  &  completis  ,  non  ve- 
ro  de  inadasquatis ,  &  partialibus .  Intellc6tus  ita- 
quedivinus  non  induit  rationem  principii  produ- 
ftivi  notitiaegenitffi,  nifi  quarenus  fibf  eft  pre'"ens 
objeftum  inhnit»  intclligibflitatis ;  principium 
crgo  produftivum  per  modum  natuiK  eft  inte'!e- 
£tus  habens  objectumfibi  praj.^ens  .  Ex  his  enim 
fonflatur  memoria  perfecla  in  a6luprimo.  Si 
enim  eflentia  ,  ut  objeftum  non  haberet  rationem 
principii  in  Verbi  produft  one  non  eflet,  cur  ma- 
gisdiceretur  Verbum  cflTcntioe,  quam  lapidis,  fi 
ex  ibla  iofinitate  intelleftus,  ut  principii  produ- 
ftivi  poflTet  produci  Verbum  infinitum  ,  quocun- 
qae  alio  objefto  proEiente. 

Ad  tertium,  ncgandum  eft  aflumptum.  Et  cum 
primo  probatur,  quia  omnia  principia  reducun- 
tur  ade(rentiam;&ficuti  aliquid  fe  habetin  aftua- 
litate,  ica  &  in  aftivitate  .  Refponfio,  conceden- 
dum  cftperfeftionesdivinas  onginariabeflentfa  , 
atque  ita  reduci  ad  illam  in  entitate  ;  (ed  tamen 
non  propterea  reducuntur  ad  eandem  in  ratione 
principiandi  ,  quafi  unica  ,  pro  efl^entig  unitate  ,  fit 
in  Deo  vis  principiandi  .  Etfi  enim  eflcntia  una 
res  fit  cum  fuis  pcrftttionibus  ,  qua:  ab  illa  origi- 
nantur ,  ipfa  tamen  non  intelligitur  proxime  prin- 
cipium  produ6tivuin,  nifi  quatenus  intelligens  , 
&  volens  :  Hxcigitjr  principia  minimc  coincide- 
re  polTunt  cum  efll-ntia  formaliter,  quia  tunc  el- 
fcntia  i  feipfa  realiter  d  (tingueretur  .  Eflentia 
i^iiurdivina  d^ttfe^^ pri/fcipiarc,  &ratio  prin- 


ARTICULUS  INCIDENS  I. 

Utrum  in  Deo  pofllnt  eflfe  plures  productiones 
ejufdem  rationes. 

DoBor  ^uodlib.  quxft.  2.  In  Report.  prim» 

diJUniL  2.  quxft.  7.  J".  Thonf.i.  part. 

quicft.  27.  articiilo  5.  §.  Ad 

tertium. 

VIDETUR  in  divinis  efl*e  poflepfures  pro- 
du6tiones  cjufdem  rationis  .  Etenim  ubi  . 
principium  eft  ejuldem  rationis,  & terminus  for- 
malis  ejufdcm  rationis ,  ibi  eft  produ6t:o  ejuldem 
rationis  :  Sed  efTentia  dfvina,  qua;  cftcjufdcm  ra- 
tionis  ,  eft  principium  produ6tivum  ,  itcm  &  ter- 
minus  formalis  cujufcunquc  proluftionis  ;  igitur 
quJElibctprodu6tio  indivinis  eftejuldem  rationis 
cum  quacanque.  Major  videtur  haberf  cx  S.Ph\f. 
tex.  ^.c^*  iS.  nam  non  apparet  qualiter  produttio 
diftingui  pofllt,  nifi  vel  cx  principio  formali ,  vel 
ex  tcrmino.  Minor  probatur  ;  Illud  eft  principium 
formale  ,  &  terminus  formalis  ,  in  quo  producens 
alTimilatur  produ6to ,  &  praicipu^  quando  eft  pro- 
duftio  univoca  :  S«dprima  aflimilatio  producen- 

tis 


7.^6  SumrnceJoanJtisY^imsScoti. 


Ex   Rcporf. 
loC'  dt 

S  Thom. 
hic  lo:.  a't. 


Hcnric. 
rationcs  . 

Quodlib.  6. 
q.  I. 


i 


ts  adprodufium  in  divinis  eft  clT  ntia  ipfa  ,  iit 
eiuntia  ;  ergo  ipfa  e(l  formalis  terminiis  produ- 
ftionis,  &formnIe  principium  producendi  : 

Pra;terca  ,  Habens  principium  formale  produ- 
ccndi  perfe6cum  ,  potcfl:  illo  producere:  fed  Fi- 
lius  Iiabet  principium  formale  diccndi ,  feu  £ene- 
randi  perfeclj  ;  cr_^o  potcfleo  gcnerare  hlium  . 
Probatio  majoris  ;  nam  ideo  cft  fuppofitum  po- 
tcns  a.;^cre,quia  habet  principium  a^^endi  ,&  ma- 
ximc  pcrfeftum.  ProbatJo  mmoris:  memoria  per- 
fcfla  eflnrimum  principium  diccndi ,  five  ?ene- 
lanJi  ;  Filius  autcm  Iiabet  memoriam  ficnf  Pater 
^.de  TrJKir.  cap.-j  non  repiignant  eroo  in  divi- 
nis  plurcsproduftiones  ejnfilem  rationis  . 

Prarterea  ,  Principium  produftivura  in  creatu- 
ris  poteft  elTe  fufflcicns  pluribus  produclionibus 
cjuldem  rationis  :  Sed  incomparabilifer  excedit 
Dcifaecunditasomncm  poteftatemprincipiandi  in 
creatis  ;  er-jo  mulro  masis  principium  produ6ti- 
vum  in  divinis  potcrit  in  multas  produftiones 
ejufdcm  ratioiiis. 

CoNTR  A  ,  Tota  fecunditasordinata  in  Deo  ad 
Filii  gencrationcm  exhauritur  in  unius  Filn  trcnt- 
ratione  ;  erco  non  fupereft  in  Patre  frecunditas 
impendcnda  alterius  Filii  ,{>enerafioni  .  Et  confi- 
militcr  dc  voluntate  refpcftu  Spiritus  Sancti. 
Aft^umptum  ex  co  cft  evidens,  quia  unico  a<?>u 
generan('i  femper  manentc  producirur  unicus  Pi- 
lius  fcmper  manens,  &ex'eodcm  femner  iinifor- 
niitcr  fehabente.  Pvurfus:  Actus  adaquarus  prin- 
cipio  ,  &  fcmpcr  uriformiter  ftans  non  compati- 
tur  fccum  alium  ejufdom  rationis  actum  dc  eodem 
principio  activo  procedentcm  ;  actus  iinicusge- 
ncrationis  indivinis  cftada:quatiis  fuo  principio, 
femperque  ftaf  ;  ergoeft  ci  incompofTibilis  alius 
ejufdem  rat'onis. 

Respo?v'deo  diccndum  ,  in  divinis  omnino  efte 
incomponibilcs  plures  productiones  ejufdem  ra- 
tionis  :  idqiie  fuppofita  fide  ,  qua  certi  fumus  de 
Filii  ,  &  Spiritus  Snncti  productione  ,  ratfone  ne- 
cedaria  pofTe  oftendi ,  quarum  unam  dedncentem 
ad  impofubilc  hictangemus,  reliquas  ''nfra^^.  41. 
art.  6.  prorequuturi  .  Nam  fi  in  divinis  forent 
poflibiles  plures  productiones  ejufJem  rationfs  ; 
igitur  &  infinitffi  :  ea  autem  admifta  pofsibilitafe, 
de  fac"o,  &  neceffario  funt  infir.ifs;  quicquid 
cnim  eftin  Deo  pofsibile,  de  facro  ineftdonecef- 
fitate  .  Idautem  eft  evidentcr  abfurdum  ,  &  im- 
pofilbile:  ergo&  antecedens  ,  unde  fequitur.  Pro- 
batio  primcE  confcquentis  auctoritate,  &  ratio- 
ne  .  Auctoritaseft  Auguftini  contra  jMaximinum 
liLi.c. 12.  y^hfit,  ut  ideo pvicntiorfit  Fr.ter  Filio^ 
utputas ,  qtiia  creatoreiit  genuit  Faier^  Filius  au- 
tenj  itoii  geniiit  creatorem  .  Neque  enim  non  po- 
tuit  ,fed  noii  oportuit :  &  fubdit ,  quare  non  opor- 
tuit  >  Immoderata  effct  divina  generatio,J]i geni- 
tus  Filius  nepotem  gigneret  Fatri,quia  &  ipfe  ne- 
pos,  nif  avo  fuo  pronepotem  gigneret  fectindum 
lefrram mirabilemfapientiam  ,  impotens  dicere- 
tur .  Siiniliter  eijain  illefi  nepotem  non  gigneret 
i^c.  v.on  a  i'obis  appel/aretur  omnipotens  ,  nec  im- 
plereturgenerationisferies,fifemper  alter  ex  aU 
tero  nafcercttfr^nec  eanf  perficcret  u}lus,finonfuf- 
ficcret  untis  omnipotensMxc  ille.De  mente  igitur 
Augurtini  diferte  habetur,  fi  una  perfbna  produ- 
^ta  pioduftione  unius  rationis,  fatis  non  fitcom- 
plenda;  fiECiirditati  divinit  in  eo  genere,  nec  per 
quacuniquc  alias  eadem  ratione  pofTe  compleri  , 
atqut  ita  de  fafto  fore  infinitas  ;  five  in  direflum 
procedendo,five  adeandem  perfonam  Paris  com- 
parando  ,  ac  imaginando  duos  ,  aut  pluiquaiij 
unuin  F.iium  producere  pofte. 


Rurfus  eadem  confequcntia  probatur  ratione  . 
Namquicquid  multiplicati  potcft ,  vel  commu- 
nic3ri  pIuribusejufdL-m  rationis  ,  non  determina- 
turex  fe  ad  certam  pluralitatem,  ut  eft  evidens 
comparando  commune  ad  fua  fingularia  ,  &  cau- 
fam  ad  fiia  caufata  ,&principium  ad  principiata. 
H£ec  omnia  enimexfeipfis  non  detcrminantur 
ad  certam  pluraiitatem  eorum  ,  in  quce  multipli- 
cantur  !ub  una  ,  eademquc  ratione  ;  /gitur  quod- 
libet  ex  his  ,qua;  ifa  plnriricantur  quantum  eft  ex 
parte  eorum  poffunt  plurificari  ,  ac  in  infinitis  re- 
periri ,  nifi  determinenTur  aliunde  ,  quod  fane  de- 
termmativuni  nequit  effe  cjufdem  rationis  :  ergo 
fi  ex  aliquo  principio  productivo  in  divinisfit 
pluralitas  produftionum  ejufdem  rationis  ,  neque 
ex  rarione  produftionis  ,  neque  principii  ejus  for- 
maliserit  detcrminatio  ad  certam  pluralitatem  , 
adeout  eis  non  repugnet  quascunque  plural  tas  ; 
igitur  potcrunt  elie  vel  infinife  produftiones  ,  & 
per  confequens  de  fafto  efi^ent  infinitffi  .  Qj.iod  fi 
infinitpe  non  funt ,  nec  efte  poft^unt  ;  oportet  igi- 
tur  principium  produiftivum  determinari  ad  cer- 
tam  phualitattm  ,  ulrra  quam  fe  extendendi  defit 
ipfi  poteftas.(^iodnam  eft  igitur  determinativum 
principii  produftivi  ad  certam  pluralitatem  pro- 
duf^ionem  cjus  .■'  Nam  quoniam  id  accipi  non  po- 
teft  ,  neque  ex  ratione  produflionis  in  fe,  neque 
ex  parte  ipfius  principii  nullum  aliud  videtur  ex- 
cogitari  potTe,quod  ef^.ciat  eam  determ''nationem. 
Non  enim  id  evcnire  poteil  ab  aliquo  pofteriori , 
quia  ciim  a  pofteriori  nihil  ha^^eat  fuam  entita- 
tcm  ;  ergo  nec  habcre  poteft  unitatem  ,  nec  cer- 
tam  fubinde  pluralitatem  .  Nec  abaliquo,  quod 
fitfimulnatura  cum  ilbs  pioiuttionibus  .  Nam 
qua  ratione  ipfa  produftio,  quas  eftunius  rat  o- 
nis  non  determinatur  ex  fe  ad  certam  pluralita- 
tem  ,  pari  ratione  nec  ab  illo  ,  qucd  cft  fimul  na- 
tura  cum  ipfa  ;  Nec  denique  ab  al-quo  priori , 
quia  illud  prius  vel  eft  principium  formalepro- 
ducendi,vcl  ipfbm  fuppofitum  producens.  A  prin- 
cipio  produftivo  nequit  cfte  determinatio  ex  prs- 
di6tis:  nec  a  flippcfito  producente  ;  quia  in  tot 
produ6t;oncs  poteft  fuppofitum  ad  quot  fe  extcn- 
dit  principium  prcdu6tivum  ,  quod  eft  in  fuppofi- 
to  ;  Si  eigo  non  eft  detcrminatio  ex  ratione  prin- 
cipii  formalis  produftivi,nec  etiam  cx  parte  pro- 
ducentis.  Elt  ergo  evidens  hKCprius  dedufta  con- 
fequcntia.  Si  in  dii-inis  efe pofunt plures produ-' 
Biones  ejufiem  rationis-.crgo  ^  infinita,  quod  eft 
jnaniftftc  impoffibile. 

Ad  Argu.menta.  Ad  primum  refpondeo,  ma- 
jorem  habere  veritatem  de  prlncipio  forrra'i  om- 
nimodo  ,  feu  coinpleto,  &pariterde  terniino  ta- 
]i  correfpondente  principio  ;  at  efi!entiam  divinam 
non  efte  principium  ejufmodi  produ6tivum  Filii, 
&Spiritus  San*ti  :  Nam  non  eft  principium  pro- 
ducendi  notidam  genitam  ,  nifi  quatenus  eft  per« 
fefle  pra;fensintel!e6tui ,  adeout  ex  ipfa  ,  &  in- 
telleftu  complcatur  principium  principalius  no« 
titia;  genits  produ6livum,ac  fubinde  non  cft  prin- 
pipium  amoiisinfiniti ,  nifiprout  eft  pras^ens  vo- 
Juntati  per  aftum  cognofcendi  .  Quamvis  igitur 
effentia  fit  akero  concurrente  prxftantior ,  ideft 
principalior  ,  attamen  hoc  totum  tntcllcchis  infi- 
nitns  habens  objeclum  infi.nitnm  inteUigibile  J-bi 
pr^fcns ,  eft  per  fe  unum,  &perfe  principium 
notitiaegenita; .  Confimiliter  terminus  adaquatus 
produftionis  non  cft  fola  efi!entia  ,  fed  perfona 
produCta  .  Propter  ergo  diftinftionem  centurren- 
tium  cum  efientia  ad  produftionem  perfonarum  ; 
funt  iftiE  produftiones  alterius  rationis  ,  ficv.ti  & 
illa  principia  pollent  virtute  principiandi  alttr  m 

ratio- 


TomtislParslQuceJlio  XXVllArt.V. 

TKioni's.  Et  tarvsrfi  pcr.a;i;irum  prochictarmn  u.n- 
c;)5  fic  tcrmiims  rormali<;  princ  p.ili^,  qui  ell  cflen- 
lia  Jivin.i  ;  nihi'om:n'JS ,  ut  denominantur  a  pro- 
prietstiBusconrtitutiris  ,  (lint  fimpliciter  alt 


Idfa  nJrqut. 
tor  d'ftio  nie- 
morjjE  produ 
renri  ,  qiiia 
prodiiciio  elt 
de  fe  *.*<:  &: 
pariter  me- 
moni  neref- 
foTJO  ad  h.ine 
derer.iiinsca  , 
aJeo  ur  li  per 
impoflifails—i 
hic  diSio  no 
effet ,  null^_. 
aJia  elle  pof- 
&t. 


crius 

r;Kionis:qu  a  ille  proprietatcs  inrer  H?  liint  primo 

diveriC  :  illa  tamcndenominatio  e.v  proprietatibus 

non  effi-'it ,  quin  term  nus  principalis  fic  idem  ,  ac 

pror^usejufclem  r.icionis:  non  funt  ftaque  ills  pro- 

ductionesejufdem  ,  fed  alterius  omnino  rationis, 

Ad  (ecundum  refpondco,  quamvis  n  Filio  fit 

ca-^cm  memoria  ,  qus  in  Patre  ,  F'Iio  tamen  non 

cfTe    principium    produi5tivum  alterius  per.^bix: 

quia  quotielcunque  forma  eft  in  aliquo   ruppofito 

principium  producendi  produ6lione  adsquata  illi 

forme  ,  nequit  efle  alicui  alteri  principaim  pariter 

producendi :  &  ita  rcvera  memoria  eil  Patri  Prin- 

cipium  producendi :  quamvis  ergo  eadem  fit  in 

Filio,  habcretamen  non  potell:  in  iplbrationem 

principii  produftivi .  Porrb  nobis  efl:  hic  fcrmo  de 

adaquatione  omnimoda,  ubi  impolTib  leeftaiJtio- 

nem  excedere  principium  formale  ac^endi:  memo- 

ria  itaque  ficcflin  Patre,  ut  habeat  di6t'onem  fibi 

omn"Tio  adcquatam  ,  adeout  imnofTibile  fit  prin- 

cipium  productivum  excedere  hanc  dictionem,  fi- 

cuti  impofTibile  eft  in  divinisd'ctionem  efTe  nifi 

/&i7/7c,quia  de  fe  if/^V^itL ;  alioquin,  ut  deduftum 

eft,  pofTet  procedcre  in  infinitum.  Quoniamergo 

Filius  recipit  hancfo;mam  ,  feu  memoriam  per 

produflionem  adwquatam  non  elt  in  iplb  prmci- 

pium  produJtivum  alterius  notitisgenita.  Nam 

f\  recundum  illam  produceret:aut  ergofe,  aut  al- 

teram  per^onam.  Non  fe  :  quia  id  m;:ns  non  capit, 

ex  Au^uft.  r.  de  Trinit,cap.\.utc\\tzr^m  perfo- 

nam,  qui^  ilh  proJuftio  e.Ktitit  adcequata  princi- 

pio  productivo.  Ea  igitur  femel  habita  (ut  reve- 

ra  pofitam  fuilTe  oportuit  per  produftionem  F.lii) 

cft  alia  dictio   ei  princi.Tio  incompoflib^lis ;  ipfi 

cnim  tantum  inerat  vis  ad  unum  fibi  oranimod^ 

adxqjatum  terminum  ,qusefl:di6iio,  veInotiti;x 

produfta  de  fe  bxc ,  &  ideo  intrinfece,  &  necefTa- 

rio  immulcipIicabiliS . 

M.tjor  itaque  argumenti  eit  conceilenda  :  quia 
ex  vi  fermonis  fignificatur  fuppofitum  proprie 
poffiJere  formam  ,  ut  tft  principium  aiftus  ,  cum 
gerundivo  fignincante  aftionem  .  Sed  minor  eft 
OTinino  fala,  ut  evidenter  deduftum  eft .  Cum 
probatur  ,  quia  memoria  pcrfetia  efl  perfccitnji 
priiJcit)itim  dicendi .  Refpondeo:  eam  propofitio- 
nem  efTc  mancam  ,  &  fupplenda.m  prninde  per  ali- 
quid,  quo  fignihcetur  ,  cuinam  fit  principium  di- 
cendi:  non  enim  cuicunque  fuppofico  eil:  princi- 
pium  gignendi,  quia  non  I;..pidis  fuppofito  ,acpro- 
inde  fuppleri  deber,  ut  diftum  eft  :  &  ulterius  ne- 
ganda  ,nifi  Patrisfuppofitum  addatur  . 

Velquia  eft  indilTerens  ad  fuppofita  ,  concedi 
poteft,  memoriam  effe  principium  ciuo  diccndi 
abfoluce  ,  ncc  plus  exprimitur  in  illa  minori  ,  Fi- 
liushabet  memoriani perfeUam  :  Sedexinde  infe- 
rendo  Filium  habere  pr  ncipium  perfe6tum  dicen- 
di,eftfallaci3  Amphihologix,  quia  ex  vi  illationis 
notatur  inconclufione  comparatio  attus  dicendi, 
non  'blumad  principium  formale  (jtio  ^  fed  etiam 
ad  fuppofitum,  quatenus  abeo  actus  egreditur. 
Eft  etiam  faliajia  confi.qucntis ,  quia  in  m.ajori 
Iiabetura6tus  figniiicatus  in  gerundivoin  univer- 
fiili,  ad  nuilum  fuppofitum  comparatus  :  at  in 
condufione  determinatur  ad  certum  fuppofitum, 
Sf  nf.n  ^c^^MXv.x  \Gchis  ef} per  hocpriitcipium-.ergo 
cflhujnfmtdifuppofito:  quia  nonomni  fuppofito 
cftomn:s  ai5to  ^onvcnicns  . 

Quantum  ad  fbrmam  argumenti  attinct,adden- 
dumeft,  c^.u^huberc  contingit  multipliciter  ex 
Tom.is  L 


'il7 

PrftpiK.lieamcntis  .apdc  hahere  propriu  d  ci  nun 
pofTe  nli  uid  formam  habfre  in  abftracto  :  C^ium 
erg>  tienucatur,  infeliigendum  ell,  fii^nifica- 
ri  formam  poffideri  eo  modo  ,  quo  nata  eft  Habc- 
ri ,  ideft,  ficut  forins  habitudo,  &  ratio  poftulat; 
&  ita  d  cenres  parieti  ineffe  albeJinem  ,  intelli- 
gimuscxprimere  albedinem  haberi  a  pariete  ,  ut 
formain  fibi  adharenteni,  Ulcerius  nomenabllra- 
£lum  fignificans  nrincipium  a^endi  corftru(?tum 
cum  gerundivo  figri;fi-^nte  att  onem  ,  nacum  eft 
haberi  a  fuppofi-o,  ut  fic  C'  princip  u;ii  agendi 
illa  aiftione  ,  u^  habeo  potentia  n  videndi ;  ea  po- 
tentia  na^a  eft  h.iberi  a  me,  ut  formi ,  &  ut  prin» 
cipium  operandi,  fecu"dan  ipfa.n  .  Qood  etiam 
eft  evidens  ex  ufu  loq  ^enJi  ;  etfi  enim  vera  fit 
hxc;f!/.'uT  Deifcit gefterationei»  'Patris;  non  ta- 
men  iftx  ,  Filius  habet  fcienJa  :i  genera-tdi:,  Fi- 
liu!  hiibet  voluntatem generandi:c^\i\3.  hac  in  con- 
ftruftione  gram-naticali  non  fblum  notaturab- 
ftractum  haberi  ut  forma,fed  etiam  ut  principium 
operat'on!s  egredientis  afuppnfito,  quod  polTi- 
det  formam.  Confi.militer  hic;  M  chaeifcit  Deum 
creafJe  mundum,^jf  creationcm mu«di ;  non  tamen 
fcit  creare  mundum  .  Quando  ergo  accipitur  in 
XMc\or\.^QUod  babet  principium  dicendi  perfeclum^ 
potef}  t)er  il/ui  dicere  ,  loquendo  dehaberepvo- 
pri^  ,  ficut  diflum  eft  ,  abftractum  haberi ,  con- 
cedo  majorem;  quia  in  fubjefto  includuntur  illa, 
perquffi  prxlicatum  vere  de  fubjefto  cnuiciatur; 
Notatur  enim  fbrmam  efTe  huic  fuppofito  princi- 
pium  agendi  .  .Sed  fiibjecta  minorjuxta  hunc  in- 
telleiftum,  cft  omnino  faTa;  qu  a  erfi  habeat  me- 
moriam  pcrfectam  ,  aliquo  modo  habendi ,  non 
tamen ,  ut  fbrmam  :  et  fi  habeat  ut  formam,  non 
tamen  ut  principium  agendi  ,  ut  pr:us  exticic  de- 
claratum  . 

Ad  tertium  eft  refponfio  hxc  :  Deu«  uno  fim- 
plici  a6tu  omnia  incelligic,  &  fimiliter  omnia 
vult;  unde  in  co  non  poteft  elfe  procefHo  verbi  ex 
verbo  ,  nequc  amoris  ex  am^re  ,  fed  eli  in  eo  fb- 
lum  unum  verbum  perfefium,  &  unus  amor  per- 
feflus  ;  Sc  in  ho',' ejus  pcrfefta  foe^undicas  mani- 
feftatur.  Con'ra,  hxc  re  ponfio  fupponic  actus 
notinnales  cffe  immultiplicabilcs  ob  unitatem 
aftuam  eflentialium  ,  quiponuntur  efTe  rationes 
formales  pf-oductivx  noionalium.  Idautemnos 
putamus  efTefiillim  ,  utdeclarabitur  articulo  fe- 
Cjuenti  .  [dco  dicendum  ad  argumencum  ,  uriqtie 
jn  creacis  idcmprincipiatn  paffe  fe  excendere  ad 
plura  producenda  eju'rlem  racionis ;  quia  nullum 
produ6tum  creatum  eft  Acfe  huc  ,  ac  proindc  nec 
aliqua  produ6tio  ad  cale  pi"odu6tum  cerminata, 
eft  de  fc  hac  .  Ac  in  divinis,  quemadmodum  pro- 
du6tum  eft  ex  fe  ,  &  de  fe  hoc  ,  ica  &  rjus  princi- 
piatiofic  oportet  de  fe /><*(:,  &  omnino  immulti- 
plicabilis  ,  ut  extitit  declaratum  . 

Rationes  in  oppofitum  etfi  probcnt  veriftimam, 
ac  etiam  lumine  nacurali  notam  conclufionem , 
quia  tamen  eas  putamus  minus  cfTicaces,  rcfpon- 
deo  ad  prlmam:  illud  vocabulum  ey.har.riri  tranf- 
ferri  ex  corporalibus ,  igicur  fccundum  aliquam 
analogiam  dtbcre  translationem  fieri.  Apud  nos 
itaquc  illud  dicitur  c'.v/'rt.v;v';7  ,  quod  ab  alio  fic 
cxtrahitur  ,  ut  non  maneat  ubi  prius  crat,ut  aqua 
e  putco  .  Sic  autcmaccipi  nequit  verbum  exhaU' 
riri .,  ut  in  caufa  appiicatur  divinis  produ6tioni- 
bus  :  Nam  etfi  pcrlbni-dux  producantur  ,  non  ta- 
men  ell  principii  produ6tivi  fcccunditas  fic  exha- 
ulta,  ut  non  mancat  in  principio  producente, 
quia  veriffim^  manet,nullam  jTHffa  diminutioncm; 
Igiturfijuxta  ahquam  fimilitudinem  ,  ver^  dici 
poffit  foecunditas  principii  productivi  exhaufta 
V  V  per 


S.  Thom.  hic 
^  .j^i  terllum 
H  Pf  r.irio  iin. 
put>njrur  in- 
fra  art  6  j:<« 
41.  olt. 


ORenJitur 
Henrici  ra- 
tioncs  noii-> 
cde  adeo  ef- 
ficjccs  ,  ac 
fniticientej  , 
ut  ipiis  fatif- 
fieri  pari  evi- 
dentia  aorL-> 
polCc  . 


Mayron,  i. 

difl  7  q  4.*. 
Idfo  opeitet  , 
dicit  iie^iie  ad. 
r?qu.3tioneni  , 
nei;iie  ait«m 
feinpi.r  l\in- 
tcm  pricise 
efficere  pro- 
diiihenes  iin- 
niultiplica&i- 
les ,  led  exiii- 
de  devenire 
nos  nd  caufi 
cogiiitionem  . 
Nam  h.ibito 
oiiod  non  (it 
in  Wco  pnn 
cipium  ,  ni(i 
rclpettu  h.irO, 
lcquitur  iml 
ias  alias  cile 
poriibilej  NS 
ficut  prosiu 
dho  eft  iicccf- 
faria,  ita  Pc 
pnncijiium_. 
ejus,  &  nccef. 
fario  proindc 
conjunctu;r_. 
fui  produ. 
ttioni  bc  ideo 
Bon  nliain_> 
relpicit  ,  pr£ 
tcr  illam  ■  £t 
fi  ergojuhdii  : 
Ncn  Uicerfm, 
guoU  prinit. 
pium  ,  quat. 
iw»  e(jet  ex 
fe  fojjel  iVi__> 
ailam  ,  Jed  /; 
ex  je  fi/J]ei  Ui- 
cerem  ,  quod 
aliam  ei,ii.eret^ 
ejuia  efjtt  t>L-i 
foieniiai  CT 
fcr  (.onjequens 
in  aclit .  HjC 
jlle  intcntleii; 
aflign.lre  iin- 
poljibilitacem 
jHtniilecaiP_j 
alterius  pro- 
ductionis ,  t>c 
"tlai.s  pro  caula 

nKceiiaria 

cunnexioucm 
principii  cuiu 
aftu  libi  ada- 
cjuato'  fem. 
pcr.|ue  rtante; 
Sed  iJoCtor 
videtur  ieati- 
re  haiic  neccl. 
iariain  priiici- 
pii  cuii  pror 

duCtO    COUOi- 

xiouetn  irece. 
*ere  )d  tjuod 
eli  raiiQ  cjus 
in^niultipJica- 
b  .it.itis  .  f^i- 
driidU'  iirt.  C. 
iii'  ^uuji-  4u 


S38 

rcr  p'o.1u6trt-)nciTi,i(:^  proFcclo  erit ,  qua:eniis  non 
f.percfi:  principio  foccundi^.as  .refpeflu  aUerins 
acUis  noduccndi  ;  quia  quicumqus  alius  ell  im- 
poifibilis.  Atqui  ct(i  id  verifrmuTi  fit  Jminus  ta- 
menoftenditur  per  adduftam  rationem  ,  quia  in 
hoc  fenru  vero  exprcfTc  petitur  principium,  & 
npn  ex  eo  probatur,  curaltcra  produftio  repur 
gnet.fitque  jarn  pofitx  imcomponihilis,  &  cur  de' 
nique  (it  refpeflu  ejus  principiii  prodticlivi  amo- 
ris  exhaufta  fecunditas  - 

Veriiin  itj  arguens  videtur  probare  inrcntunj 
ey  hoc,  quis  qeneratio  illa  fcmper  (lat  ,  &  e^<-^^ 
.eodem  principio  ,  quafi  (le  Cftio  ,  &  infiipcr  dc  eor 
dern  principio  quafi  padivo,  &  ideo  efie  nequeunt 
fiinul  plures  produftioncs  ,  ficut  nec  plures  mo-- 
tus  .  Contr?.  ,  qucecunque  potentia  poflet  hahere 
aliumaiftum,  fi  aftus  quem  habet.  ^•mper  non 
flaret,  illa  iimpliciter  pott  fi:  hibere  alium  aftum, 
Probo  lianc  propofitiQnrm  ;  Potentia  na^-uralitcr 
prior  crtactujquidquid  autem  nonrcpu,»nar  prio- 
ri  i?atura!itcr,  nifiperillud,  quod  efj  polUrius 
naturaliter,  fimpjiciter  nor.  rcpu.Ruat  fibi;  fi  ergo 
aftus^Iius  non  rcpuer.at  potcntia' ,  nifiquiapo- 
tentia  femper  efi:  fub  ifio  aftu  ,  abffJiute  non  re- 
p^gnat  potc.ntifflillius  a<5t'!S  ;  %t<\  potcntia  «^ene-r 
ratiiva  in  divinis  ex  eo  ,  fecundum  opinanteni,  ne- 
qu  t  habere  alium  actum  ,  qu'a  iile  afius  femper 
fiat  j  er^o  illa  potentia  ah&iut»  .poteil  habere 
alium  aSum  ;  adcoutin  hoc  non  fit  contradiftio? 
Sel  ^\  poteft  habere  alimrt  a  ftum^ncceffario  habet, 
Nibil.eniiTi  cfi;  ibi  pofilibiic,  id  eil;  non  involvens 
contradiftionerr),,  quin  fit  inaclu  ;  ergo  n.int  in 
divinis  acta  plures  generationes .  Confequent^a 
c.1  fal.'a:  ergo  akera  premifrarum  5  non  major  i: 
ergo  minor,  qua:  efi:  op-nantis.. 

Conhrmatur  ;  Nam  fi  potentia  cx  fui  ratione 
non  determinatur  nd  iflum  fiftum  necefil^ario,  reJ 
tantum  ex  eoquod  aftus  lempcr  manet;  potentia 
utactu  prior  pofTet  e.vrendere  i1-ad  slii.im  a6lum; 
crgo  nuHa  cfi;  rario  ,  cur  poiius  fit  i(1e,qui  manet, 
quamalius,  in  queiv  ab.'bluta  potentia  reexten.- 
re  porfet  ;  qnomam  eri^o  neuter  polTet  etre  mi- 
nus  neceirarius  altcro,  vel  uterque  fiinu!  eil  a  pp- 
tentia  ,  yel  neuter  , 

Non  er^o  prpbattirimp.plfibiii^as  aiicufus  pro- 
du6tionis  ejufdem  rationisex  eo  quod  aftus  fem- 
per  Clat,  autquia  potentia  fimul  perfici  nequit  A\. 
veifis  aflibus  .  Scd  ma»is  cft  accipifndum  me- 
diuni  ad  IkiUC  oflendendam  impofrihilitatem  c.\ 
ratione  ipfius  principii  produft-vi ;  adeoutfiper 
impofiib  le  {^cneratio  ffiterna  Filii  non  femper  fla- 
ret,  aut  fi  Pater  actu  tranftuntc  generaretjadhuc 
nulia  aiia  effet  poOibilis  gcneratio  ;  propterea 
quo  I  principium  produifiivuiTi  e>:  fui  raticne  for- 
mali  efl  neccfTariodeter.Tiinatum  ad  hanc  numero 
irrirnultipilcabilem.Nam  non  politaomnimoda  ne- 
cefiitate  ad  unicar.i  produHioneni,ad(lruitur  pof- 
fibilitas  ad  aliam,  &  (libinde  necefiitas,  cumquid- 
quid  efi:  pofiibile  in.efie  dii^initati,  necefrario  infit. 

Secunda  ratio  dc  ada;quatione  non  concludit, 
Nani  in  majori  aut  intelii,cjitur  de  adsquatione 
prrccise  inter.fiva  ,  aut  ^e  intenfiva  ,  S;  extenfiva. 
Si  accipiatur  ad.ijquatio  intenfiva  tantiim,  ex  hae 
5(Jsquatione  non  concluditur  impolubiiitas  alte? 
rius  prpdufiionis  ,  cum  alia  eiTepoflit  pofTibilis, 
ecfi  npn  una  mancps  ciim  ifta  ,  ac  perinde  non 
pfjlenditui  aiiani  eiTe  fi.mplicitcr  iir.pofii'ii'em  -  Si 
vero  accipiatur  adsquatio  in  fcnili  pofteriori , 
minor  non  piob.Ttur  ,  nifi  ex  hoc ,  quod  unica 
produclio  femper  flat;  quam  propofitionemjarn 
CApendimus  fupra. 


Summcejoannis  Dtms  Scoti . 

Eilcrgo  in'ellii;enda  ,  &  declaranda  h:rc  atl«- 
quatio  fecund  im  ea  ,  qux  fupra  tetigimiis  refpon- 
dendorf;//£'c,'//;(-7i;;//;  ,quatenus  fcilicet  impofilbile 
eft  aclionem  excedere  principium  formale  agendi, 
quia  id  ita  ell  adhanc  detcrminatum  ,quod  fi  eam 
non  elicerct,  impoiribile  foret  aliam  habere  .  Cum 
enim  fit  i]ek  Z;&c,  ac  det.erminati(fimum  ,  quia  in 
ultima  attualitate  ,eius  attio,  vcl  diclioeft  pari- 
ter  dcterminata  ,  ac  de  fc/jac^  ideoque  immulti- 
plicabiiis  ,  non  folum  refpeftu  fui ,  fcd  ex  ratione 
principii ,  adep  ut  fi  pcr  impoflibile  ha'C  ipfa  non 
efiet,  rulla  alia  cfTe  pofiet:  perindeac  fi  per  impof- 
fibile  Deus  non  cfTet ,  nullus  alius  profcfto  efiet 
quia  fi  ,  I)eo  per  impofribile  ron  exiflente  ,  alius 
ejufdem  rationis  cfi"e  poffet  :  jergo  Deus  cxiflens 
nen  foret  in  ultima  ailFtualitate  ,  nec  de  fe  blc, 
quia  aliuseffet  pofiibilis  :  id  vcro  e(l  omninp  imr 
pofiibile . 


ITERUM  ARTICULUS  JNCIDENS  , 

Ptrum  ex  numcro  operationum  refte  inferatur 

numerus  proceffionum  divinarum  ,  adeo 

ut  iila;  fint  formales  rationts. 

Karum  produ<5li  vK . 

'Doclor  I.  djjf.z.  qnxj}.  7,'$.Ad  quxft-onenj, 

ij  §.  Contra  ifta,  it:  Report.  ihidcm 

qu.6.  S.  Thom.  \.par.qn.^~j.art.<^. 

in  'biutione,  &  art.  /.  ubi 

Cajctaftus  ///  Comm.ni- 

titurfohere  ratio- 

ves  Do^orif, 


V 


IDHTUR  numerus  divinarum  procefiio» 
num  efi^entialitcr  pendere  ,  ac  commenfu- 
rari  numcro  immanentium  operationum  ;  pro- 
ptercaquod  harum  iHe  fint  nrincipia  produfliva, 
Nam  intellcfius  nudus  ell:  omnino  infoccundus, 
Sc  ineptusproli  producendxjoportet  igitur  ipfum 
foccundari ;  non  ffficundatur  autem  ,  nifi  perfim- 
pliceinaclum  intelligcndi  fibi  ab  obje^to  impref- 
fum  ,  quo  accepto  rcfleflit  fupra  fe  ,  &  media  no- 
thi?.  fimplici  proiluci"  ^enitam,  fcu  prolem  paren- 
tis  fascundi.crgo  inte!Icftas,ut  informatusnotitia 
clTrntiaii  cft  principiumelicitivum  notitixgenit^. 

Prcctcrea,  Inteiligentia  efl  in  Patre  fub  proprij 
ratione  intcIIi.gentiiE  :  fed  propria  perfeftio  intel- 
JigentiK,  ut  int':IIi,gen.'ia  ,  eft  Vcrbum  ,  dicente 
Auguflino  T  <;.  de  Trinitate  cap.  i  j.  l^erbtim  ejl 
niifio  de  "jifione  :  ergo  Verbum  eft  in  intelligenti^ 
PaTis,  ut  Patris  . 

Prasterea,Non  vidctur  diffcrentia  inter  mcmo^ 
riam,  &  intclligentiam  inPatre,  cum  una  ,  ea- 
demque  res  fint ;  tr^o  perindc  efl  Patre.m  gigne- 
re  Ver'uim  quatenus  c(l  memoria,  ac  gignere, 
iit  inteiiigentia  ;  cfl  ert;o  Vcrbum  de  paterna 
intelligentia  ,ut  de  nvj.-rJoriT  , 

Prasterca  ,  Non  rnagispolTet  Verbum  prodaci 
per  diflionem,  quam  pi-r  effentialem  operatio- 
rem  :  uterquc  cnim  e(l  aflus  fccundus,  ac  prin'- 
cipiatur  virtutc  cjufdem  a6lus  primi;  igitui  gra- 
tis  afHrmatur  Verhum  efi^e  a  memoria  foecundcT, 
non  vcro  per  inteiiigentiam  ;  ac  perinde  quoniam 
eadcm  efi:  ratio  ue  amore  cffentiali  ;  pro  numero 
immanentium  operationum  erit  multiplicitas  pro-» 
.dufiionum. 

PiKtcrea  ,  Ejufderrj  potentias  non  funt  duo 
atrtus,  2.  de  Aniinatex.  n-  fed  gignere  Filium, 
five  dicere  Vtrbum  ,eft  potentie  intelleclive ,  & 
intelligerc  fimiliter  :  ergo  dicere  eft  formaliter 
aliquod  intelligere  ,  S:  no.n  nifi  Patris  ,  ut  Patris: 

eri>o 


Tt  fccundurn 
hanc  expofi- 
tionem  ell  in- 
tcllinendus 
Doftor  ,  quo. 
ties  uti  vide- 
tur  hoc  ar-ju- 
inento  Henri- 
ci  d.e  adttqua' 
tione  nt  i.dift. 
X  qu.y.nu.  57. 
♦  hd  teriiiim, 
Si  ('■Dico  lunc 
adquicjlion  V. 
Ulterius  nu* 
18.  er  alibi 
.Vidcnda__. 
gloir  Lvfheti 
liiper  qu^ft-i. 
Quodlib.  a« 


ijia  qtt,tlhwf' 


Tomus  L  Pars  l  Quceft.  XXVIl  Art^  V. 


Ci'etioco  cit- 


ad  teriium  , 


S.Thom  hcti 
eit-  &  Cajeta 
tanus  .  SeH  5; 
Henric.  jfUj 
Quodlib.  Sc  m 
fumma  prouc 
apud  Uodo- 
rem  annota- 
tor,  quem  ii- 
Ttde  Scotus 
impugnar,  ted 
rationcs  asque 
facianc  coatra 
fenfentiam-. 
S-  Thoini;ii!e 
fciiicet,  quj: 
ha^cntur  i-Se- 
cundai  arii- 
cului  ,  &  in 
Rcport-  /oiO 
«i/-  Videnrja 
•tiam  Celia 
tio  t6' 


irr!»o  intclleflio  Patris  ut  Paais  ell  Veroi  pru- 

Praeterea  ,  Si  diccre  Verbum  non  cflet  aclus 
intellii^eridi,  i-gitur  fi  per  irnpoHibile  Patcr  non 
foie':  in'el!i.»ens  poiTet  Verbum  producerc  ;  Id 
autem  implicat  manirtlbm  contradictionem  ; 
er_^o  imm:inens  operatio  eft  ratio  formalis  pro- 
ducendi  Verbum  .  Probatfc  minoris  ;  quia  fuppo- 
fi'um  non  intelligens,  nih'I  dicere  potefl  ;  ergo 
fi  Deiis  per  irnpoCihile  deflituereturoperatione 
immanente  ,  nihil  omnino  produceret.  Probatur 
igitur  fequela :  Caufa  comparata  ad  duos  effcctus 
ordinatcs,  eiTenrialiorem  habet  ordinationem  ad 
cffeflum  urrumque, quam  fit  unius  effcftuvad  al- 
terum  :  ii  enim  ordinantur  ad  invicem  propteror- 
dincm  eorum  adcaufam  ;  igitur  fubiata  ordina- 
tione  horum  effecluum.ut  mutuofc  fe  refpiciunt, 
adhuc  fiipefeft  ordo  alterius  ad  cauiam  ;  igitur  fi 
per  impoffibile  Deus  non  intelligeret,  adhuc 
VerbuTi  producere  poiTet;  quodellevidenter  im- 
pofilb.le. 

CoNTRA,  Secunlum  Augurt.  15-.  de  Trinit. 
cap.  7.  Verbuni  non  gignifur  ab  intelligentia  ,  ("ed 
a  meinor''a  ;  ergo  etfi  in  Patre  concurrant  memo- 
ria  ,  intelligentia,  Sc  voUintas,ipie  tamen  non  gi- 
gnit  formal  ter  Verbum  intelligentia  ut  quo  ^  ied 
memoria.  Non  igitur  lu  habet  actum  immanen- 
tem  in-ellgendi  ,  eft  formaliter  Verbi  produ6"ti- 
vus.fed  quatenus  eft  in  aftu  mem.^rie,id  el1,ut  ha- 
bcf  objcftum  intelligibile  pra:!tnsintclle5tui  lio. 

Respondeo,  Quidam  exillimantes  procefiio- 
nesindivinis  mul  iplicari  a  1  numerum  operatio- 
num  immanentium  ,  putantipiam  intelligentiam 
efl^e  principium  quo  pro  Kictivum  Verbi  :  ciim 
cnimomnis  procefllofit  fecundum  aliquam  ai5tio- 
nem  ,  ficut  fecundum  actionem,  quartendit  in  ex- 
teriorem  materiam,  ell  aliqua  proceflTio  ad  extra, 
ita  fecundum  aftionem  ,  qu*  manet  in  iplbagtn- 
te  ,  attenditur  proceffio  qusdam  ad  intra  :  quod 
praecipue  eft  evidens  in  intelic6tu,cujus  operatio 
manet  in  intelligente  ;  per  actionem  igitur  ejus  , 
qux  eft  intelligere,  Verbum  prieccdit ,  atque  ea- 
dem  eftratio  de  amorc  eflentiali  voluntatis,  Di- 
cere  igitur  ell  intelligere  exprimendo,  vel  expri- 
mere  intclligendo  .  Contra  ,  Nedum  ha::  pofitio 
videtur  deviare  a  mente  Augullini,  diierte  fta 


339 

bifitaaualisnoticia,  qua  efl:  in  actu  intcllectas 
Patris  ,  profeiito  Verbum  erit  immediatius  ex- 
preflivum  intelleaionis  Patris,  quam  cflentise 
Patris:  Qupd  videtur  inconveniens  ;  quiatunc 
autefl^et  prius  aliud  Verbum,  quod  immediate 
foret  djclarativum  eflentiaj  Patris  :  autcerceiila 
cflentianon  pofl^et  declarari  immediat^  per  ali- 
quod  Verbum,  cujus  tamen  oppoficum  fentit  Au- 
guftinus  \^.de  Trinit  cap.  \\.  dicens  ,jnoti!iani 
formatam  ab  ca  re  ,  quam  memoria  continemus. 
verbumeffe  :  Primum  autem  obje(5tum  memoris 
divinre  ell  eflTcntia,  ut  eflientia;  ergo  ipfa  maxim^, 
&immediatifllm^  per  verbum  declaratur.  Deni- 
que,  fiaftualis  intelleffo  Patris  cfll^t  genita,uci- 
que  gigneretur  virtute  eflenti^,  ut  prior  omni 
cognitione,quia  alioquindaretur  proceflTus  in  in- 
finitum  in  actibus  incelligen  I; ;  ergo  nocitia  ge- 
nita,  que  yere  a  Patre  proijcitur  ,e!l  ah  eadcm 
effcntia,  five  amjmo'-ia  foccunda  immediatc,  a 
qui  eflet  notitia  fi  n;>!ex,  'a  vere  produceretur  . 
Probacioconrequent  X,  Noticia  ,genita  ,  &noti- 
tia  efllentialis  funt  cjufdem  rationls  :  nam  ^\  per 
hoc,  quod  altera  ell:  communicata  ,  altera  vero 
non  commuricata  ,  effent  alterius  rationis  ;  igitur 
ct  am  Deitas  hinc  (iibiret  diverfitatem,  cjrn  in 
Patre  non  fit  communicata;  ir\  aliis  vero  perfonis 
fit  communicata;^^_od  igicur  natum  ell:  efle  prin- 
cipum  quo  refpectu  unius  ,  fi  foret  principiabile, 
idem  omnino  erit  principium  reipe^tu  alterius, 
quod  revera  principiatur . 

Propter  hxc  igitur  dicendum  ,  eandem  memo- 
riamPatris  efle  principium  immediatum  tum  ope- 
rationis,  feu  fimplicis  intelleFtionis  ,  &  pariter 
prJncipium  imraediat^  produ5tivum  notitixgeni- 
tas,  adeout  is  a5tus  produ5tivu$  non  fundcturfu- 
per  a:tum  eflentialem  ,  quafi  (liper  rationcm  fbr- 
malem  ,  quaeliciacur  ,  vereque  principietur  no- 
titia  genita  ;  quamvis  aIio]uin  actus  productivus 
prsexigat  quodammodo  operationem  immanen- 
tem  .  A  ^us  enim  primus,qui  e(l  memoria  foecun- 
da,  cll;  op3ra*ivus  ,  &  pro  luStlvus  :  &quoniam 
operatione  perficitur  fuppofitum.prius  inte!l'gitur 
opcratione  propria  fibi]ue  inimanente  perre:tum, 
&e.\inde  produftivum  ,  vel  producens:  quamvis 
utrum  lue  de  uno  ,  eo  lein  ]ue  aftu  p-imo  imme- 
diate  pnveniat :  etfi  per  prius  fit  operans  ,  quam 


Vi(^en4<_» 
glofla  Lvcheti* 
ai.ucjir'i<e  h£c 
comoieacan- 


I.tli.1. 1.  I|.7. 
cit.  $.  ^d  ie- 
cunslum  du- 
bium  ,     Qii 


,  ,^ . »    „   ..,v..ivv.     1  iv-jjv.1t,,,,  ,v.,,v,.i.v,.va  «Jiavv,|JlJVCllldL.     t'.Mpcipiiu.bm.  upci  uui  ,     l.]Ua[] 

tuentis   memoriam  principium  quo  P,itergignit      produccns  .  Exemplum,  {\/:t:ire  poneretur  ali 
C;I,iim   iif  ciA,,,^  ^a  ^v  ,.„.K„/,\„,„.  r.^  „.: ■      .    I     „__r     o.   ■,,       •  1. 


Filium,  ut  ta6tum  ell  ad  oppojitum;  fed  etiam  ex- 
cluditur  rationibus  .  Prin-.o  ,  quia  propria  produ- 
ftio  eft:  attribuenda  aftui  primo  ,  tanquam  princi- 
pio  produ6tivo  ,  non  vcro  actui  fecundo :  Ope- 
rationes  enim  perfeft»  ex  propria  ratione  funt  fi- 
nes,  ultimxquc  perfeftiones  nature  intelle6tua- 
lis  ,  &  non  appetuntur,  aut  cliguntur  gratia  alio- 
rum  tinium  ;  cgo  intelleftio  ,  ut  clt  operatio  Pa- 
tris  ,  noneil  ratio  formalis  produftiva  alicujus 
termini ;  ciim  in  ea  csnfiltat  ipfiu.s  beatitudo,  ac 
ultima  perfc(5tio,  prxrertim  de  fententia  opinan- 
tis  ;  Sed  potius  a6tus  primus,  cujus  etiam  virtu- 
tc  cl-citur  illa  operatio,  crit  paritcr  &  princi- 
pium  produ6tivum  notitiasgenitas .  Deindc  etiam 
fi  aftualis  inttllcftio  Patris  eflet  ratio  formalis, 
qua  producitur  Vcrbum  ,  adhuc  tamcn  objectum 
tub  ratione  inllniti  intclligibilis  prxfens  inrelle- 
£tui  Patris,  crit  principium  per  prius  produfti- 
vum  notitix  gcnitx .  In  nobis  enim  apparet  prius , 
&  immediacius  competcre  memoricc  gignerc , 
quam  actui  intclligendi;  crgo  aliud  Verbum  prius 
eritgenitum  a  Patre  ut  a  memoria,quam  fit  iliud, 
quod  dicitur  produci  ab  intelligcntia  .  Rurfus, 
Verbum  edimmediatius  vcrbum  illius,  a  quoim- 
mediatiusexprimitur;ergo  fi  ratio  clicitiva  Ver- 
Toiiius . 


qua  operati^  in  luin  nofb,  &  il/:imi;taye  diceretur 
produT^io  kimin^s  :  I  ix  in  luminofb  efl^et  princi- 
pium  quo  &  refpectu  operat:on's ,  qux  efl  /ncere , 
&  rerpe?tu  produ  ?n"onis  ,  :\\\x  e!l  i/iumindre  :  nec 
tamen //Vlct^  eflet ,  aut  dici  poflet  ratio  formalis 
produftiva  illuminationis  :  fed  tantum  intellge- 
retur  ibi  ordo,quafi  effe6tuum  ad  candem  caufani 
ordinatorum  ,de  qua  tamen  caufa  unus  immediii- 
tius  alteroexit,  atquc  proceJit .  Ita  in  ca  ii,  aJ 
eundem  a^umprimum  ,  quicft  memoria  Patris, 
ordincm  intelliguntur  \\-\h^xt  inte/iigere  .,  quod 
elloperatio  Patris,  &  <//c(f>-^  quod  ell/')o..'.Yv,r>ir 
Patris,  refpeitu  notitia:  geniic,  non  talem  nihil- 
ominus  ordlnem,  quafi  operatio  fic  princlpiuin 
elicitivum  produ.-tionis  Verbi  :  quamvis  immc- 
A\-\t\Vi%in:e//iyeye  fit  quafi  produ5tum  a  memoiii 
Patris,  quam  ipllimd^/Vt-jr  ,  quo  prnducitur  Ver- 
bumPatris  Nam  quemadmodum  Pa'crnonpro- 
ducit,  ut  exindefibi  ahqua  par'cctij  accedat;cft 
enim  agensex  plenitudine  pcrfiftionis  ,  &  omni- 
mods  libcralitatis ,  ut «?7/Va/o/'r.'Wo  extitit  de- 
claratum  ,  ita  nec  operatur  ut  producat,leu  gta- 
tia  piodu5tionis  :  quia  tunc  non  videretur  omni- 
ro  perfccta  operatio  ,  nifi  produftionc  rcprefen- 
tata  ,  nec  eflTe  agens  (libincje  ex  plenitudipc  pcr- 
V  V     a  fettio- 


I'di(l»«q  7. 
cit  k  'liat  ra- 
lionci  au.  4. 


340  Summcejoanfjis  Duns  Scoti, 


4} 


4 


cftJonis,  &  liberalitatis  infinita;. 

Ad  AcGUMENTA  .  Ad  primum  rerpondco,ut!- 
qiie  intellc61um  /ecundum  fe  confidcratum  non 
c/lo  fecundum  ,  fed  quatenus  eft  fibi  prae^ens  ob- 
j.flum  infinitum  fub  ratione  intclli^ibflis;ex  utro- 
quc  enim  conflatur  principium  ndtequatum  prolis 
producenda;,  /i.ni  notitiaexprcflivte  cjus,  dequo 
eil :  ut  probatum  ruit  infolutione  .  Et  cum  fubdi- 
tur  ,  ipfum  lecundari  per  fimplicem  notitiam  fibi 
ab  objffto  impicniim.  Falfiim  cfl:,  operationem 
intelicctui  ab  ohjetto  imprimi  :  imo  eam  ab  utro- 
quecfTe,  cum  per  illamuniatur  potentia  objcflo 
co  modo  ,  quo  quafi  producitur ,  declarabitur  //;- 
/)Y?:pr£e'"errim  cum  ibi  non  fit  ponendum  nec  prin- 
cipium  paf]ivum  ,  necquafi  paffivum  .  Q^iod  fi  in- 
tclligatur  intclleftum  pcrpriusefin»  opcrativutn  , 
qu.im  produclivum,  id  non  diffitemur ;  Sed  non 
propcereaoperatio  illa  ed  ratioformaiis  elicitiva 
productionis  Verbi  ;  quia  utraque  efl:  immediat^ 
ab  eodem  principio.  Ad  reflexionem  infellc^^tus 
fuperfe,  quod  attinet,  negamus  ,  ipfam  efTeom- 
nino  necefTariam  Verbi  produftioni ;  Nam  intel- 
lectus  Patris  hahens  objeftum  fibi  prercns,efl  na- 
turale  principium,nedum  opcrativum  notitias  in- 
genita:,  verum  etiam  produflivum  prnlis,circum- 
fcripta  etiam  ejufmodi  refiexione  .  Rurfus^hac 
converfione  admifTa,  ipfa  utique  efTet  allcujus 
fuppofiti;el1  enim  aclio  ,  &  a^iones  f^mt  fuppo. 
fitorum:  Non  fuppofiti  F  lii ,  cum  per  illam'  Fi- 
lius  producatur:  igitur  fLippofiti  Patris:  i^itur  no- 
CoJlat.;j5.  titiagenita  efTet  in  Patre  .  >Si  enim  intclli^^us  Pa- 
*•  tris,  ut  Patris  habcat  inteI!e<?lumrormanim  noti- 

tiafimplici,  ut  produftivum  illius  notirire,  im- 
primenJo  illam  (  ut  putat  opinans  )  in  intclle^^u 
Patris  ,  ut  Patrisrcrgo  Patcr  haberet  in  fe  Torma- 
liter  illam  noJtiam  ,  &  Filii  peribna  efTct  forma- 
liter  in  Patre  ,  a'qi!e  ita  is  Pater  forct  fapiens  fa- 
pientia  genita  ,  quod  cft  omninofiifum  :  .<spd  in- 
fra  (j-«.  4».  art.7,.  declarab.tur  in  Deonpneffe  ma- 
teriam  ,  necquafi  materiam,  cujus  contrarium 
fupponitille  ,  cujus  cfiiratio,  oua» 'blvirur . 

Adfecundum,conccdendaen:ma]or:  ^iquiriern 
in  Patre  ell  formaliter  mcmoria  ,  inteni5enfia,& 
voluntas,  ut  diferte  fcribit  Augufl.  r^.  cle  Trinit. 
cap.  7.  adcout  veriffime  mtelligat,  velir  ^c. ,  per 
perteitiones  non  ab  alio  acccptas  ,  fed  a  fe  babi- 
tas.  Etcum  lubditur,  propria  perfe^io  infelli- 
genticr  cft  Verbum  .Negohanc  propofitionem  : 
ouia  de  ratione  Verbi  eft  efle  noticiam  genitam. 
Nec  ell  fatis  ad  Verbi  expreffionem  effe  notitjam 
dsclarativam  ,  S\  dcclarativum  dicat  tantum  re- 
fpe:  um  rationis:  quia  id  refte  intelligiturcom- 
■  peterequoquenotitie  effentiali  ingenite  :  ea  enim 
declaraturquicqiiid  ell  in  memoria  Patris,  quem- 
admoJum&  declaratur  per  Verbum,  &  tamen 
Patcrnon  efl  lapiensfapientia  genita  ,  fed  mag's 
intelligit  per  ingcn^tam,  &  a  fe  :  igitur  Verbum, 
&  Filius,&:  notitia  genita  infuper  diclt  relationcm 
realem  ad  perfonam  dxentem  ,  feu  producentem, 
Sx.  gignentem.  Et  cum  probatur,  quia  Verbum 
ex  Augufl.no  eft  vijio  de  i'iJione  .  Refpondeo,  ea 
locutione  Auguflinum  nihilaliud  inteljigere ,  ni- 
fi  aftum  fecundum,  qui  efl  vifio,  vel  cogi'afio  in 
intciligentia  ,  nafci  de  actu  primo,  qua  eft  vifio 
habitualis,  velfcientia.  Vel  certt;,  quia  produ- 
£tioVerbi  fequiturad  operationcm  effentialem 
Patris  ,  vere  Vcrbum  ,quod  efl  vilio,  nafcitur  de 
vifione  ilia  eflfcntiali  ,  modo  prxexpofito  info- 
Ititione . 

Ad  tertiumrcfpondeo  fic,  exquo  Filius  pro- 


ducftur  forma!'tcr  per  modum  natura; ,  &  non 
pro.lucirur  formalicr  per  modum  voluntatis  ;  ea 
utique  d  ITercntia  cfl  conctdenda  inter  intelle- 
ftum  ,  &  voIun'a'cm  ,  qua:  tanta  cfl ,  ut  virtute 
ejusunum  ex  illis  effe  qucat  principium  eliciti- 
vum  umus  produftio^is  ,  cujus  nlterum  nequeat 
tale  principiumefi^e.  Quamvis  igitur  realiternon 
differant  memoria  ,  &  in^elligentia  Patr'S  ,eflta- 
m.n  tanta  diffcrcBtia  in'er  illa  ,  ut  alccrum  fit 
principium  elicitivum  produftionis  afcujus  ge- 
nitx  notitiiE,cu)US  reliquum  non  fit  per'nde  prin- 
cipium  fiirmale  produft  vum  .  Ex  illa  ergo  iden- 
titare  divinarum  pcrfectionum  non  fequitur  illata 
conrliifio. 

Ad  quartum  dicendum  ,  hanc  propofitionem 
efi^e  per  fe  ,  &  immediatam  operatio  inqnantun$ 
operationoft  efl prodfTtifa:  quia  operationes  ,  ut 
tales  funt  fines  ,  &  perfe'^.  iones  operanns  :  pro- 
dufiio  autem  ut  produiStio  non  ell  perfeitio  pro- 
duccntis,  fed  habcns  terminum  produffum  extra 
effentiam  producenMs,  vel  faltem  non  includitur 
formaliter  in  pcrfbna  producentis  .  Quia  igitur 
intelligere  ef}  operario,  &  uhima  perfectio  intel- 
Icflus  divini ,  non  poffumus  ipfi  attr'buere  pro» 
duflionem  Verbi ,  fed  memoria  foccundae ,  ut  di- 
ftum  efl. 

Ad  quintum  refpondeo  ,  quod  intei/igere  in  di- 
vinis  non  fit  formaiifcr  dicere  ,  ut  dircftc  conrlu- 
dere  intenviitur,  ex  hoc  videtur  evidens,  quia  ip- 
fum  intelligere  eft  perf  ftio  fiinpliciter,quia  Deus 
fecundum  intcllectuin  c/1  formaliter  beatus  intrl- 
leftione,  &  fecundum  voluntatem  volitione;  ron 
efl  autem  beatus  nifi  perfectione  fimpliciter :  di- 
cerifaurem  non  "efl  perfcclio  fimpliclter  ;  quia 
tunc  Filius  ,  &  Spiritus  .Sanftus  non  /brent  fim- 
pliciter  perfecti ,  quippequi  non  dicunt  ,  feu  gi- 
snun'  aliquam  rerfbnam  ,C"um  autem  ic 


id   proba» 
quia  eju/Ucm  no  en'i?;  non  funt 


gnun'  aiiqi 

tur  ex  2.  de  yin. 

duo  aftus.  Refponfio  ,  id  cffe  verum  de  aftibus 

adxoua  is  ,  non  veroquam  nnn  ada;quantur  po- 

tenfict ;  in  cali  vero  necoperatio  fbla  ad^quatur 

intelleftui    irfinito  ,  nec  d  6tio  fola,    quanquam 

unaqucTue  fit  in  fuo  ordine  adequatiffima  ;   qui 

tamen  ordines,  &attuslunt  aherius  rationis,ut 

oftenfum  eft:. 

Ad  ultimum  dico  ,  conclufionem  inferri  cx  af 
fumpto  accipiente  non  caufam,  ut  caul;im;Con- 
cedo  enim  Patrem  non  produfturum  Filium  fibi 
aqualem  ex  hypothefi  impofiibili  ,  quod  non  in- 
telligeref;  at  id  non  efi^e  eo  quod  intellectio  fit  ra- 
tio  formalis  Verbi  prduftiva,  ^f:<\  quoniam  cum 
operatioilla  fitultima  operantis  perteftio,  &bea- 
tirudo  ,  caablata,  Pater  effct  fimpliciter  imper- 
feflus,  quod  &  dixit  Philofbphus  12.  Mctaphy. 
tex,  c.<ri.  iiupoffibile  efiet  ergo  nafci  ex  eo  Ver- 
^um  ,  &  Filium  ejuMJem  perfeftionis  cum  Patre; 
imo  pullo  modo  na/ceretur.  Nam  de  fiftogigni- 
tur  ex  plenitudinc  perfeftionis  ,  &  omnimoda:  li- 
beralitatis.  Ciim  crgo  fbret  impofllbifs  tunc  Pa- 
tri  is  modus  producendi ,  &  ipfa  produflio  fubin- 
<Je  illi  repugnaret  ,  &  produftum  non  cffet  Dcus, 
<1i.iia  nec  producens.  Hxc  igitur  hypothefis  de- 
flruit  fuppofitum  ,  nec  efi:  admittenda  .  Quod  ve- 
roafquid  neceflario  prxexigatur  aIiquando,efto 
iionfitcaufa  altcrius  produftiva,  evidcns  eft. 
Nam  fi  pra;'equirflturut  conditio,eundem  e/l  ha- 
biturum  efFeftum  :  caufa  crgo,  cur  fint  iramulti- 
plicabilesaftus  notionales:  eae/l ,  quam  articulo 
prtecedenti .  in  medium  attulimus;  &  ron  quia 
caufa:  harum  produftivas  funt  aftus  effentiaies  . 


QU^. 


I. 

ir. 
II  f. 

IV. 


I.<iift.8.q-;. 


1-  difl'  jo. 


Tonius  IParslQt/aJlioXXVllLArLl         341 

QU^STIO  VIGESIMAOCTAVA 

DE     RELATIONIBUS    DIVINIS, 

I  N    Ct  U  ATUOR     ARTICULOS    DIVISA. 

Dcinde  confide)  andiim  ejl  de  relationibu!  dhinis. 

ET    CIRCA     HOC    Q^UJERUNTUR    Q^UATUOR. 

Utrum  in  Deo  fint  aliquK  relatfones  reales  . 

Utrum  il!x  relationes  fint  ipfa  cfTenria  divina,  vel  fint  extrinfecus  affixa:. 
Utrum  poillrit  cfle  in  Deo  phires  relationes  realiter  diftinflas  ab  invicem  . 
De  numeroharum  relat  onum  . 


ARTICULUS     I. 

Utrum  in  Deo  fint  aliqua:  relationes  reales. 

DoFIoy  ^luodHb.  quicft.  5.  §.  De  primo. 
S-  Thom.  i.par.  Cjukj}.  2S. 

articulopriwo  . 


i.Kepon  ili/f. 


9.  Metaphy. 
iu.n-  nu.  9. 


l-ReporfdiR. 
f.qu.S' 


i.dift.  t.tfv. 
7.  n.  »».  ^, 
CtHtra  ifla  , 


IDENTURinDconon 
reperiri  aliqu^  relatio- 
nes  rcales  .  Nam  fecun- 
dum  IJoerium  deTrinit. 
lib.  r.cap.  1 2.  Si>nilis  efl 
in  Trinitatere/atioPa' 
tris  ad  Fi/ium,  &  utri- 
ufque  ad  SpiritumSan- 
tlum,  eft  ejus  ,  quod  eft 
idem.,ad  id^nuvd  eft  ide. 
Sedrelatio  tjufdem  ad  feipfum  eftrelat'0  ratio- 
ris  ,  &  non  realis ;  quce  utique  non  nifi  in^er  ex- 
trema  rcdliter  dillincta  ver^atur  ;  ergo  Boetius 
dirctte  regat  rclationes  in  Dco  eHe  reales. 

Prxterea  ,  Si  rcaies  relationes  reperirennir  in 
Deo,  utiquedejpfo  predicarj  pofTenr,  ac  fublnde 
denominari  pro  racione  forms  inhirentis  :  fed 
Boetiusexprefse  negat  ad  a/iquid  de  Deo  enun- 
ciari;  verba  ipfiusde  Trinit.cap.6.funt  ifla  ;  Hisc 
(  cilicet  prs.iicamenta  )  cicm  quisin  divinam  rjer- 
terit  pr<£dicationem  cuncla  mutantur.,  qux/ncedi- 
cari pojjunt  ^  ad  a/iquid  lerd  omnino  nonpoteft 
prxdicari '.,  igitur  non  funt  in  Deo  aliqua  relatio- 
nts  reales  . 

Pra;terea  ,  Eatenus  forent  adflruendg  relationes 
reales  in  divinis  ,  quatenus  prima  perfbna  ell  fe- 
cundx  principium,  &amhxtertiam  principiant: 
fed  exeo  non  coi^imurid  admittere;  ergonon  eft 
tenendum,  in  Deo  reaies  relationes  reperiri  , 
Probatio  minoris  :  Deus  efl:  principium  omnium 
creaturarum  ,&  nihiiominus  exinde  non  flatuitur 
in  ipfo  uila  relatio  reaiis  ad  crcaturas  ;  ergo  nec 
funt  ponendx  propterea ,  quod  una  Perfbna  efl 
alterius  prinripium . 

Prsterea  ,  Admiflis  in  Deorelationibus  reali- 
bus;  igitur  Ptrfona:  divinaseflent  unum  quid  ex 
relation  bus  ,  &  eflfentia  conflitutum  ,  adeout  re- 
lationes  ipli  eflcntiffi  adhterere  intelligerentur  : 
Non  enim  tfltntia  eflTct  in  rclatiombus  ;  oporte- 
ret  igitur  relationesfundari  in  eflfcntia  ;  cflTet  igi- 
tur  haec  refpt'6tu  rclationumquid  potentiale.  Nec 
enim  alia  rationc  ex  utrifque  intelligi  pofletcoa- 
lefcere  aliquod  uiium . 

Prxterc?  ,  Secunda  Perfbna  refertur  ad  pri- 
mam  ,  quatenus  efl;declarativa  efllntix  divincc  ; 
cft  enim  Verbum  Patris  ,  &  imago  iiiius:  Scd  hcc 
omnia  ei  in'untpcr  fblum  rc;"pe6tum  rationis  :  ut 
enim  fe  habet  intelligibile  ad  intcllcftum  ,  ita  d*- 


clarativum  ad  declaratum  :  conflat  autem  non  re- 
ferri  intelligibile  ad  intelleftum  ,  nifi  per  re^pe- 
flum  rationis  ;  crgorelatio,  qua  conflituitur  Je- 
cunda  Perfona  efl  refpeftus  rationis  :  Ell  porro 
eadcm  ratio  deuna  ,  ac  de  csterisdivinis  per.'b- 
nis  ;  ergo  non  funt  in  Deo  reales  relationes, 

CoNT  R"A  ,  Boetiusde  Trin.  cap.  \z.S:ioftantia  r.did.S. q.  j. 
continet  unitatem^ye/atio  mu/tip/icai  Trinitatem.  n,  44. 
Ell:  igirur  in  Deo  relatio  ,  uti  &  Trinitas  Penbna- 
rum  .  Hasc  autem  fuperfubllantialis  individua  ,  & 
fanfta  Trinitas ,  realis ,  veriirimeque  eft ;  ergo  & 
relatio,  eam  efliciens  multiplicitatem  ,  efl  realis. 
Respondeo  dicendum  relationes  ,  quibus  di- 
vinag  Perfbna;  mutuo  fe  refpiciunt,  iunt:jue  ea» 
rundem  piocefTionum  expreirivce,  verilTime  efTc 
rcs,&realL's  fubinde  .  Ad  cujus  evidentiam  fcien* 
dum,   nomen  hoc  r<?J  asquivocam  habere   fi^^nih- 
carionem  ;  nam  cx  u'li  loquentium  res  accipi  po- 
teflcommunifllme  ,  communiter,  &  llriftillime  . 
Et  fub  prirna  quidem  acceptione  quicquid  non 
includit  contradiftionem  (  idenim  dumtaxa    eft 
veriflime  nihil ,  omne  penitus  efte  &  extra  intelle- 
6lum,&in  intelieftu  excludens)  -.ualccun.iue  c/Jtf 
hiibeat,   feu  per  intel!e6tus  confi.ierationem  ,  uti 
funt  reij  eflus  raMonis,  qui  &  fecunds  intentio- 
res  dicimtur ,  fivenullo  intelleftu  cogirante  ,  id 
ex  fe  polTulca' ,  quo  fenfu  Avicenna    i.  Metapby. 
fux  cap.  ^.  videtur  loquutus,  cum  ait,ea  qus  unt 
omnibas  geneiibus  communia  effe    intentiones 
rei  ,  &  entis  .  Omne  ,  inquam  ,  tale  verc  aliqua  res 
efl ,  &  dici  potefl  .  .S^ecundo  autem  modo  (tnct  ^- 
rem  /fjhabet  fignificationem;ficutinempe  accipi- 
tur  a  Boetio  de  Trinit.  cap.  10.  diltinguente  rem 
contra  modum  rci:  Patet ,  inquit,  quxftt  dijferen- 
tia prddicationum^iS  patet  quod  a/ia  quidem  qua- 
fi  rem  monftrent:  a/iavero  quafi  circumftantias 
yei.^luodque  i//a,  qux  itapradicantur,  ut  cfie  a/i- 
qaod  rem  oftendunt .  l//a  •vero  ut  non  effe  .,fed  po-^ 
tius  extriftfecus  aiiquid  quodammodo  aftgant.Di- 
flinguendo  igitur  rem  contra    circumllantiam  , 
vult  per  tria  fblummodo  genera  ,   fubllantiam  ni- 
mirum  ,qualitatem,  &quantitatem  rem  monflra- 
ri  ;  alia   vero  prxditamenta  rei   circumllantias 
dumtaxat  oflendcre.  Juxta  igitur  hanciecundam 
acceptioncm  nomen  rcs  fignificat  aliquod  ens  ab- 
folutum  ,  diflinftum  contra  circumitanti.im  ,  fi  >  e 
modum,  qui  importat  habitud  nem  unius  ad  al- 
tcrum  .    At  ju.vta  propri.filmam  acceptioncm  res 
fblam  fubflantiam  importat  ,fecunf^um  qucd  Phi- 
lofophus  7.  Mctaphy.  tex  c.  i,  dicit  ,  ^cidentia 
dicuntur  entia  ,  qu:a  fint  entis  :  idcm  habet  infra 
cap.  3.  atq;  in  eandem  loquens  fententiam  in  prin- 
cipio  4.  dicit ,   quod   quemadmotlum  mi. di  inale  , 
&  (lilubre  multipliciter  diutur ,  ita  &  cns.  itaque 
ens  iimpliciter  ,  &juxta  potiflimam  acccptiorem 
ejus ,  ell  fola  fubftantia  ,  ci  enim  pcr  fe  ,  &  piimo 


Summcsjoannis  Diins  Scoti . 

Sub  primo  itaque  membi-o  conti-       inter  divinas  per.'bnas  reperlrl  mutuam  cocxigen- 


i.Report  dld- 
%6,  q.  4>  BU-p. 


».di1.i,q-4,<l. 
viii  prrnurn 
alierlui  opl- 
mems  . 


l.din  3  q.f  .& 
4ilt.  }o. 


convenitf^ 

nentur  cns  rationis,  &  ens  quodcunque  realc 
Sub  fecundo  ,  ens  reale,  &  abfolutum.  Sub  tcrsio 
denique  cadit  tantum  ens  rcale  ,  &  abfolutum  ,  & 
pcr  fe.  Excludendo  igitur  relanonem  in  divinls 
a  ratione  entis  ,  &  rci  prout  his  nominibus  figni- 
ficatur  ens  ablolutum ,  5c  per  fe  .  Detlaratur ,  re- 
lationem  eire  ens  reale,  prout  entis  ratio  attribai 
tur  omnici,  quod  cfl  independenter  abintelle- 
ftusconfiderationc  :  Etcnim  habitudo  conlequens 
extrema  reaHa  ,  &  realiter  diftini?ta,  idquc  ex  na- 
turarei,reu  independcnrcr  ab  anima  ,  utique  ell 
realis  ;  quia  fccundum  rationem  Cua:  cntitatis  eft 
res  in  {'uo  ordinc:  Sed  ejurmodi  (unt  relationes  in 
tlivinis;  funt  enim  habitudines  confcquentes  ex- 
trema  ,  qucs  funt  div'nas  perfona;  ex  natura  iplb- 
rum  extrcmorum  ;  a<feo  ut  non  firt  ex  intelleflus 
confideratione  ,  fed  dc  pctentia  verjtTime  prodii- 
fliva  ,  &generativa  Fiiii  ,  &  fpirativa  Spiritus 
Sar6U.  Qiiemadmodum  igitur  piima  Perlbna  vc- 
rifllm^  gignit  fccundam  ,  ita  veriHlmi  etl  Patcr 
r)atcrnitaVe,&  perfonagenita  eft  Filius  hliatione, 
&  tcrtia  ellfpirata  palTivafpiratione  .  Dequihus 
proceflionibusfuse  dictum  ^iMit  pi<ecede/.'ii  qua- 

flione . 

Ad  AftGfMENTA.  Adprimum  refpondeo^Ooe- 
tium  co  loci  accepifTe  ide/zf  neutraliterruti  <  xpref- 
sequoqueaccipit  cap.4.  cum  ait,  Patrem,  Fliium, 
&  Snirirum  Sanctumefle  ejufclem  replicationem; 
eiufdem  fcilicet  neutraliter  .  hfl:  igitur  verum  hoc 
fenfu  ,  re  a'innem  Parris  ad  Filiiim  ,  efleficuti  re- 
lationem  idcntitatis  ;  quia  vcrifllme  funtunius, 
ejufdemquecnentiac.  Sed  ille  negat  (  ut  pate:  ^-•^ 
oppofitttm  )  relationes  nas  efle  rationis  ,  feu  ejuf- 
dem  ad  fe  ,  \itideii}  fupponit  pro  fuppofito  mafcu- 
lino  :  imo  &  catholtcc  profitecur  per  eas  multipli- 
carl  Trmitatem  Pcrfonarum . 

Ad  fecundum  refpondeo  ex  di\Ei\^fnpra  qu.  3. 
art.^.  Qiioniam  nihil  cnunciatum  de  Deoclau- 
diturfulTal  quogenerc,  etfi  de  iI!o  fub.Tiantia,  aut 
aliquod  pr^dicarum  enuncletur  ,  in  quo  convcnit 
cum  creaturis,  omnino  oportet  ejufmodi  prcedi- 
cata  non  accipi  ex  generealiquo  ,  fed  magis  elTe 
tranfcendentia  ,  ac  pra;'cindeie  ab  omnibus  iilis 
appendicibus,  quas  confequuntur  eadem  ,  ut  in 
eenere,  Unde  &  ait  Bonius  i/;idem  cap.^.  lo  ju^ns 
de  his  prffidicatis  ;  Hxc  igitttr  taliafunt  ,qualia 
fiihjecia  permifertnt .  Quia  igitur  illud  fubiefl-um 
omnimodK  eft  perfeftionis,  non  permittit  <\s  k 
verecnunclari  aut  iiibftantiam  ,  aut  rclationem, 
ut  fpeftant  ad  genus  .  Sicut  itaque  cun£ta  pr.xdi- 
cata  ab  oluta,  quatenus  illi  vere  attrihuuntur,mu- 
tari  necefle  elt,  quia  tranfeunt  in  id  quod  ell  fuper 
omnem  fublhntiam  ,  kz  ad  aliquid  deeonequit 
pradicari,  qua  genus  tft  ;  quia  id  profecto  nedum 
Tion  pcrmittit  fubjectum,  led  etiam  fibirepugnat : 
attamen  vcrilTime  dedivinis  peribnis  prccdican- 
tur ,  quemadmodum  per  ipfas  ad  invicem  d.ftin- 
guuntur. 

Ad  tertiuni  dicendum,confcquentiam  elT.:  nul- 
lam,  cum  ex  negatione  relationis  Dei  ad  creatu- 
ras ,  negatur  relatio  rcalis  effcCtiva  ,  vel  oflenfi  va 
diflinctionis  realis  divinarum  peribnarum  .  Nam 
quoniam  nulla  eflcoexigentia  Dei  rcfpectu  crea- 
turarum  ,  cum  nulla  exiflente  perindc  fe  haberct , 
implica:  ipfum  referri  realicer  ad  creaturas  ,  ut 
extitit  declaratum^;^^y/.  ;.  i^  9.  de  Simp/icitate^ 
C5'  lr/?mutabi/itate  Yir\m\  principii  diflcrentes.  At 
propterea  quod  Pater  Filium  gignat  dc  neceffita- 
te  natujtc,  &  uterque  fpirent  Spiritum  Sanftum 
neceflario  necellltatedc  libera  ipbrum  voluntate, 
infiiiitaque  perfe<ftione  provenicnte,  evidens  cfl 


tiam  non  ex  ind  gentia  ,  aut  ulla  dependentia  or- 
tam  ,  fed  de  plenitudine  omnimoJas  perfe<flionis 
perfonarum  producentium  ,  obquam  Patri  com- 
placet  gignere  Filium  fibi  cqualem,  &  utrique  fpi- 
rare  amorem  fubfillentem  .  Qiiemadmodum  ergo 
rcpugnat  primum  rcferri  realiterad  crcaturas,ita 
impolfibile  ell  divinas  perfonas  non  habere  rela- 
tiones  reales  filtem  Paternitatis,  Filiationis  ,  & 
paffiva;  Spirationis . 

Ad  quartum  ,  conccdendum  efl  relationes  pcr- 
fonales  in  divinis  cfle  in  efTcnfia  ,  feu  Deitate, 
fed  negandum  forc  aclus  ejus  ,  vd  cfTentiam  exin- 
de  ullam  rationem  potentialitatls  fubire.  Nampa- 
ternltas  ell  in  Deitate  ,  ut  fuppofitum  In  natura  , 
&  Deltas  in  Patre,  utnatura  in  fuppofito  :  nec 
piopterea  oportet  unum  eflTe  aftum  alterius  ha- 
b^-ntis  rationem  potentis  .  Nam  relationcs  non 
detcrminant  naturam  ,  fed  funt  proprietates  con- 
flitutlvcs  luppofitorum  (  ut  ait  Damafcen. ///^.  r. 
cap.  2.  ^  lib.  2  cap.  6.  )  quas  fupnofita  funt  in  na- 
tura  .  Eodem  itaque  modo  eflfendi ,  quo  fijppofi- 
tum  efl  in  natura  ,  proprietas  eft  in  natura  :  Et 
quia  hxcnaturs  nulla  ratione  efl  a<5iuabdis  ,  cum 
fit  de  fe  hac  ,  ac  in  uFima  perfeftione  aiflualiratis; 
ita  quamvis  proprietas  fit  proprius  actus  perfbna:, 
non  tamen  ullo  modo  efle  potefl  aftus  perficiens 
natu'  am  . 

Adquintum  refpondeo  ,  rationem  dec/ararivi, 
ut  ea  importatur  rc(pe6las  rationis  ,  non  efTe  pro- 
prium  Verbi ,  fed  tamen  illi  appropiari  propter 
modum  productionis  fuce  .  Propria  ergo  ipfius  efl 
racio  notitice  genits:  Ea  enim  Importatur  vera,& 
conftitutiva  proprietas  Fdii  ,  per  quam  refertur 
realiter  ad  Patrem.  Non  magis  igitur  Verbo  con- 
venit  efTedeclarativam  notitiam  eflTentix  divinx, 
quam  fit  notitia  declarativa  Pater,  &  Spiritus 
Snnflus. 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrumrelatio  in  divinis  fit  res ,  quatenus  ad 
eircntiam  comparatur . 

Do^or  ^od/ibet  qu^fl.  3.  §.  De  fecundo  ;  ^ 

§.  De  tertio  zxt\Q^Sio.S'.Thom.\.par.qUis[}.%%. 

artic.  I.  in  folutione  :  (J5'ad  prlmum  , 

ubi  Cajetanus  §.Ad  has  dubitatio- 

nes;  ceterique  Thomifce,\t\ 

ad  articulum  fequenrem . 

Sed^  S.Dochrde 

Potcnt.  qu.  2. 

articu/o  5. 

VIDETUR  relationon  efTe  rfT,ut  compa- 
ratur  ad  eflentiam  divinam,  Nam  fi  rclatio, 
ut  ad  efTentiam  comparata  fit  res  ;  aut  ergo  ad  fe 
aut  ad  alterum  .  Primum  involvit  contradiftio- 
nem  ;  igitur  quatcnus  ad  cfTentiam  comparata,efl 
resad  alterum  :  fed  ut  comparatur  ad  eflentiam 
efl  idem  quod  eflentiajergo  relat  o  ut  efl  eflTentia  , 
efl  res  ad  alterum  ;  igitur  etiim  ipfa  eflentia  efl: 
res  ad  alterum  .  Hanc  confequentiam  probo  per 
fimile:  quiafihomo,  fccundum  quod  rationalis 
intclljgit;  ergo  rationale  iitelligit:  &  ratione 
ctiam,  quiaprxdicatum  ,  quod  convcnit  alteri 
per  rationem  alicujus,prius  convenit  ei,  pcr  quod 
illi  inefTe  probatur , 

Prxterea,  Si  relatio  ad  eflTentiam  comparata 
prxdita  fit  propria  realitate;  igitur  Illa  eilfub- 
flantialis,  vel  accidentalis  :  non  accidentalis  .  quia 
nuilam  accidentale  eft  adftruendum  in   Dco  5.  de 

Trinit, 


In  Report.Io- 
co  cit,  &  I. 
dfl.  T.q/'f. 
Terllo  prinei' 
faliltr , 


De  fiij    infi-4 


Quodliber. 
q  8-  &  loco 
cit  &  I.  difti 
x.q-  7-  &dift. 
Ji  q  i-^.^d 
fropq/iium  • 


Tonms  I.  Vars  l  Qucejl.  XXVIll  Artic,  11.         343 


&  Tfcom  fiic 
jrr,  i  •infolu- 
time'' 


^'■{■Jie.cap.  5.  ,  e»o  hahcc  propriaiTi  fubilai 
*iter!T;.a:c  iubinde  Patri  per  parcrnitaccm  ineftf/J-' 
ffir  fe  .  fd  autem  ell  inconveniens  ,  quia  tunc  po- 
jTere-nCur  in  divinis  tria  perfe  effe-.cwm  tamen  Au- 
^ivltinus  -f.de  Trifi.cap.  6.  unum  duntaxat  agno- 
fcac  in  Dsoper  fc  effe  . 

Prxterea  ,  ReIa'io  ut  comparata  ad  enTentfam 
trandt  in  ipfamoS  ejr.s  (irni^Iicitatcm  ;  cr.ijo  uc  itt 
coTTp-arata  ,e'lratio,Ii:  non  rc5  habens  ni-opriam 
reafitatem  ,  led  ell  ipfameteircntias  reaiitas  ;  eifi 
res  dicenda  fic ,  ut  ad  oppoficum  comnaratur; 
alioquin  non  conflitueret  &  reahtcr  diflinftam 
perlbnam . 

CoNrRA,Si  paternitas  ad  efTentiam  compara- 
ta  eft  ratio  tancum  ,  &  non  res,  id  er't,quia  tran- 
fit  iRefll-nciam  ;  (ed  ut  comparata  ado;ipofi;um 
manet  eadeni  ratio  ,  quia  tunc  pariter  eft  cadem 
cfTentie  ;  crgo  fi  tll  ratio,quatenus  comparata  ad 
ifTentiam,  &  ratiofimiliter  erit,  ut  comparatur 
adoppofitum . 

Respondeo,  Aliquorum  fuit  fententia  ,  rela- 
tiones  in  divinis  ,  ut  ad  efTcntiam  comparantur 
non  habcre  propriam  realitatem,  ut  propterea  rcs 
dicendsfint:  efTe  tamen  reak-s  propterea  quod 
efTentia  fit  reahtas  omnium  relationum.  Propria 
igicur  ratio  relationis  non  eil  accipienda  fecun- 
dum  comparationem  ad  iluid,  in  quo  eft ,  fed  ma- 
gis  proutcomparatur  ad  aliud,  &  exordine  ad 
oppofitum.  Contra  ,  hKcopinionon  videturpro- 
banda  .  Nam  illud  ,  quo  aliquod  ens  haliet  entita- 
tem  ,  eo  tanquam  fundamento  proximo  unitatii, 
eli  unum  unitatecorreCpondente  tali  entitati  "  ac 
proinde  id  oportet  effe  diflinftama  quocunque 
ente  non  hjbente  talcm  unitatem  :  aquo  igitur 
relatioefl:  ens  in  actu,ab  eo  efl:  Jiftincta  reahter  a 
relationcquacunque,  qv\K  non  t.fl:  ipfamet  relatio. 
Cura  igiturpaternitas  d  (ua  propria  reahtate  ha- 
beat  unitatcm  fic  incommunicabilem  :  non  efl 
enim  inTommunicabilis  entitate  divina  ,  qux  eft 
fbrm.incer  communicabilis  :  &  pcr  con  equens 
habeat  oportet  unitatern  incommunicabihta- 
tis  ,  &  per^bnandi  a  llia  pcopria  entitate  ,  qii^  ifl: 
ipa  pacernicas  ;  ergoab  cadem  entitace  diflfngui- 
tur  reaicer  a  relatione  oppofita:  non  igirur  id  Ci- 
bi  ineft  ex  comparacione  ad  oppofitam  lelatio- 
nem  :  eigout  ad  eirentiam  comparatur  podidet 
propriam  realitatem  ,&  non  tantum  ut  compara- 
tur  ad  opi)0(itum.  Vidctur  enim  non  intclhgibile, 
quod  reiatio  fic  reahs,nifi  fit  realis  habitudo  ad  op- 
poficum  &  abeo  realiterdi(l;ni5ta;nec  ipiaCane  po- 
teil  eifc  reaiicer  diftinfta  ab  oppofito,nifi  ut  habi- 
tudo  reaIis,Sc  fubinde  res,co  modo,quofibi  conve- 
nitefle  res  ,  ad  quodcunque  tandem  comparetur. 
Deinde  ,  (i  cflentia  (  ut  putant  aliter  fencientes  )  fi 
realitas  oranium  rclationum  ,  adeout  proat  ad  e(- 
lentiam  comparantur  ,  nullam  prgfeferant  diflin- 
£lionem  ;  ergo  cum  illa  comparatiofit  etiam  in 
efTentia  ,  fequitur  eas  non  difFerre  realiter  ut  funt 
in  effentia  ;  ergout  funt  in  eflentia,  vei  nullomo- 
doditFcrunt,  quod  cflomnino  irrationabile  ,  vel 
fola  ratione  difterunt :  &  fi  ita  efl:;  igitur  conflitu- 
ta  per  ipfas ,  ut  (iant  in  eflentia,  fbla  ratione  diffe- 
runt .  Perfonx  autem  conflituuntur  per  ipfas  ,  ut 
funt  in  efTentia  ;  quoniam  igitur  qux  funt  princi- 
pia  diltingutndi  (untctiam  principia  eflcndi ,  re- 
lationes  erunt  res  utadeflentiam  comparantur. 

Eit  ergo  dicendum  ,  relationcs  quatcnus  ad  ef- 
fcntiam  comparatas  elfc  res,juxta  intelleftum  /';/ 
pYAcedenti  aj//tv//o  expofitum;  Declaratioj^^^jo- 
ticfcunquc  aliqua  qualitcrcunque  d  (l:r,£ta  ,  con- 
Itimunt  tertium  ,  profc£-to  non  conllitaunc  illud, 
nili  uc  aliquo  modo  (c  habcnt  ad  invicem  ,  vel  fub 


aliqua  rationc  uniunrur ;  qiiod  t(t  evidens  in  cau- 
fis  extrinfecis  ,  qua  fane  non  caufant  ,  nifi  aliquo 
modo  ad  caufiiniium  concurrant ;  &  magis  in  in- 
trinfecis,  qiicnon  conitituunt  compofitum  ,  rifi 
ut  (iio  modo  uniuntur  :  fed  eflTentia ,  &  relatio 
conflituunt  perfbramqualcmcunque  rationem  ha- 
beant  principiardi  ;  ergo  id  prsftant  inquantum 
concurrunt ,  quod  p!ane  evinire  non  po*efl  ,  nifi 
ut  relatio  eft  in  cflentia  .  Relationem  aufm  effe 
ineflcntia  ,  efl  relationem  habere  comparationem 
ad  eflentiam  verif!imam,quam  potefthabere  citra 
omnem  intelUctus  comnaiationem  ;  cum  igitur 
relationon  corltituat  perfbnam  ,  nifi  utcompara- 
ta  ad  effentiam  ,neccoriit  tuere  queat,  nifi  ut  rt%\ 
alioqujn  per'ona  ut  formali'er  conflituta,  res  non 
efllet,  omnino  oportet  relaLio.ieni ,  quatenus  eft 
ad  cflentiam  comparata,rem  efTe.  Deinde,aut  com. 
paratio  relationis  ad  eflentiam  efl:  pamet  relatio, 
aut  aliquid  fuperveniens  ,  five  rci ,  ^x^^tz  ra^^ionis, 
non  interefl  pre.'entis  propofiti.Si  dicatur  ip^amet 
efTc  fuacomparatio  ad  eilentlam  ;  ergofubhac 
comparatione  eft  res.  S'i  ali,.uid  ipfi  fuperveniens 
contra  ,  nuUa  habitudo  adveniens  cuicunque  five 
abloluto,  (ive  re'peftivo,feu  fit  realis  ,  (eu  ratio- 
nis  .  deitruit  illud  ,  cui  advenit ,  fed  magis  prac- 
fupponit:  &ita  revera  intentiones  (ecund»  pri- 
mis  advenientes  non  de(truunt ,  quas  prje^uppo- 
nunt ,  primas  intentiones  ;  non  ergo  deflruitur 
reahtas  relationis  exeo  quodeit  ad  divinam  ef- 
fentiam  comparata  :  efl:  igitur  res ,  ut  ita  compa- 
ratur ,  &  non  tantum  ut  ad  extra  ,  feu  ad  oppo- 
fitum  relata  . 

Porro  utomnis  ambiguitas  excludatur,  ac  ma- 
gis  elucefcat  (blutio  argumcntorum  ,  intelligen- 
dum,  dupliciter  aliquid  pofTe  dici  ratio  ,  prout  ad 
prae'ens  fpeftat  irltitutum.Primo  quia  efl;  modus 
illius,  cui  comparatur,  &  non /frtali  realitate, 
eo  fenfli  lcilicet ,  quo  a  Boetiofupra  relato  ,  ha- 
bitudines  appellantur  circ.iTiltantia; ,  &  non  res, 
eo  quoJ  he  denciant  a  realitate  illarum  rerum 
quas  circumitin'- .  Q_aanto  autem  ali  uid  recedit 
a  realitate  perfcfta  ,  tanto  profetto  ad  rationem 
acceJere  refte  sit-matur  .  Sccundo  ali  luid  ratio 
dicitur,  'luia  accipitur  iiibratione  formahter ,  ut 
homo  liib  intentione  univerfaiis,  qux  cft  per  fe 
ratio  .  Utro.]ue  modo  non  ncgamus  relationent 
ut  ad  eirentiam  comnaratur,  effe  rationem  :  nam 
ip^a  non  habetfiT-mai'ter  eflentia;  entitatem  ,  fed 
eit  modus  eju.s:S:  in.^uper  ca  comparatio,  cii-n  im- 
portetrefpeftum  .rationis  ,  paternitas  fis  compa- 
rataeitcns  rationis  ,  quiaquid  accep  um  (lib  ra- 
tione.  Nec  propte:ca  tarnen  fenMenJumeit  aliam 
ei  non  (iib^ffe  realitatem,  quam  cfTentiaE :  quia  etfi 
fit  modus  cfl^entia: ,  aut  circumltanria  ejus  ,  atta- 
mcn  in  fuo  ordine  efl:  res  ,  nempe  ad  aliud:eaque 
fubcomparatione  accepta  ,  qua;  eft  ensrafonis, 
non  deftruitur  per  talcm  comparationem ,  '"ed  po- 
tius  prffupponitur  in  fiia  «ntitate,  &  realitate  . 
Qiiamvis  igitur  bifariam /v?/';"o  dici  queat  ;  fimul 
tamen  eft  vere  res  in  fuo  ordine  ,  ut  deductum 
efl;.  Mag^s  tamen  ufitate  dicitur  rcs,ut  comnara- 
tur  ad  oppofitum  ;  quia  ipia  non  eit  modus  ejus: 
nec  tunc  accipitur  fub  ?i7//'i>/ve  quc  e(t  refpectkis 
rationis  ;  cum  ipfamet  ex  fui  natuia  fit  compara- 
tio  ad  oppofitum. 

Ad  ArvGUMENTA.  Ad  primum  refpon  lco  re- 
lationem  ,  quatenus  ad  cflcntiam  comparatam  cf- 
fe  rem,&  quidem  rem  ad  altcrum  :  quia  tat  s  com- 
paratio  non  eflicit ,  quin  paternitati  repugnet  fua 
propria  realitas,qua:  elt  res  ad  alterum;  non  qua- 
fi  paternitas,  ut  ad  Deitatem  comparata  fit  ad  al- 
terum  :  perinde  ac  fi  to  alterum  fitipfa  diviniias, 

quia 


Quodiib.  qu. 
?.  cit.  ^Ex 
ifiU . 


Qiiodlib.  ?. 
fit...  ^aiii»- 
tum  ad  hogi» 
cam  • 

Contra  hanc 
]olutionem 
"Dodor  ohi) 
eit ,  &  folvii: 
acutifniiie 
Videfis  apud 
ipiumnu.  14. 


344 

quia  ad  Deitfltcra  non  refertur  ,  nifi  per  intellc- 
.ftum  .  Ut  igitur  per  intelle^um  ad  Dcitatcm  pa- 
ternitsscotnparatur  ,  ipfaeflres  ration's  cx  pro- 
xime  diclis  :  fcd  in  fe  eft  res  ad  alterum  ,  fcillcet 
ad  Fjliun^.Nam  comparans  paternitatem  ad  Dei- 
tatem  non  includendo  FiHum,  non  compa-^at  pa- 
tfirnitatem  ,  nifi  liabeaf  duo  contraditloria  in  in- 
telleftu  fuo.  Qusmvis  igitur  Dtiitas  non  fit  cor- 
relativum  paternitatis  ,  potefl:  tamen  pcr  intelle- 
ctum  ad  eficntiam  comparari,  ftante  comparatio. 
nead  Filium  :  patcrnitas  igitur  ut  comparataad 
cflentiam  in  hoc  Tenfu,  cft  verc  res  ad  alrerum.Et 
cum  infcrtur  :  ergo  ut  cft  idcm  eiTentioc,  eft  res  ad 
alrcrum:  conccdo  illationcm  juxta  fenfum  expo- 
fi.um  .  Et  cum  pr.Tferea  'nfertur:  crijo  efTcn^ia  etl 
rcsadalerum  .  Rc^fior.fio:  Poreft  propofitio  in- 
telii.^i,  vtl  peridentitatcm,  vel  fcmali^^er.  Pri-!- 
mo  modorotcftconcedi  :  utfir  fenfus,  Deitas  ell 
rcs  ,  ouffiefl  ad  alferum,quia  parcrniras;  Sedfal- 
fa  ellformalitcr,  quia  divinifas  fecundum  fuam 
rationem  formalem,  non  cflad  alterum  ,  fed   ad 
fe  .  Hujus  ergo  arpumenti ,  parerpitas,ut  compa» 
ratur  ad  eflcntiam  ,  eft  res  ad  alterum  :  i.:?itur  ef- 
rent'a   efl    formaliter  ad  altGrum:  Nc,?anfla  efl 
confequentia  :  qu'a  non  oportet  praedicatum  co 
inodoconvcnire  detcrminationi,quo  convenit  ali- 
eui  intellcfto  fub  tali  determiratione ,  quando  de- 
terminatio  non  ef1:ratio  inhaerenria;  nrrdicati  ad 
rubjectu,ut*in  cafu.Exquo  patet  ref-^orfio  adpro- 
bationes  confequentiffi:  cu?n  enim  ar<>uitur  ,  Ho- 
mofecundum  qnod  rationalis  inreHii^it,  tc  fecuiu 
tiuiiJ  r/uod  expnmk  caufali*atcm  inbRrenti?  prse- 
dicati  ad  fubje^aum  .  Sed  non  eftear^em  fignifica- 
tio  ,  cum  dicitur,  ?//  coirpa-ratiir  re'at'o  nd  effeft^ 
tiam  ejlres:  quia  corrparatiocum  fi-  eri";  ra  ionis 
nequitefl^e  ra:io,  ciir  aliquid  fit  cns  reale  .   Er  fi- 
tniliter   ad  probationem    ^cquentem  :  Ftfi  cnim 
pra-dicatum  verius  infii  il!l,quod  efl  r ttio  inhffi- 
rendi  alteri ,  idtamen  efl  vcrumduntaxat,  cur« 
Tjya-^^/^^/VWi^K&^acciritur  proprieredi-p'  cative: 
quo  paclo  in    prffifenM  accipi   ron  po'efl ,  qua 
comparatiorequit  efTeratio  inlifcrentis; rr-E-^i-ati 
adfuhjectum. 

Ad  (c:cundiim  refpondeo  ,  ex  Au.oufT:Vo  c  de 
Trinit.  cap.  6.Non  omne  ciuod  in  Deoefl:  dici  aut 
fecundum  fubflantiam  ,  aut  feciindum  accidens, 
quia  relatio  aut  procdicatum  ad  alterum  non  reci- 
pit  proprietatem  praedicationis  fuhfiantialis  ,  nec 
accidentalis  .  Ad  cujus  evidentiam  ,  fcien^^um, 
Deitatem  habere  rationem  fubllantias  tam  prima:, 
quam  fecundg  ,  quantum  ad  aliquid;  Siquidem 
ipfa  eft  communis  tribiis,  eitra  omnem  divifio-r 
nem  ,  aut  piurificationem  ;  &  prajterea  efl  ^z^d 
/^^r,  &  finguiarifTima  .  Ulrra  autem  eflcnti^  ratio- 
nem  ,  nihil  efl  in  Deo  ,  nifi  ratio  incommunicabi» 
litatis,  quo:  de  rclationibus  conflituenfibus  per- 
fbnas  accedit  Deitati .  Hffic  porro  ratio  incommu- 
nicabilitatis  cfTe  nequit  dc  fubflantia  conceptu; 
riam  quicquid  ibi  ad  fe  efl,  communicabile  eft: 
efTe  igitur  incommunicabile  non  ingreditur  con- 
ceptum  fubflantiffi  prima: ,  vel  fecundic  ,  quantum 
ad  illud  ,  quod  pertinet  ad  perfcftionem  fubflan^ 
tia:  primae,  quoJ  ell:  effe  huc  ;  nam  id  habet  di  vina 
effentia  de  (c ,  ac  prscifa  quacunque  reIatione,ctfi 
jncommunicabilitas  fingularitatjs  in  creaturis  fpe- 
clet  ad  fuhflantiam  primani »  quia  eft  cjufdem  ge- 
neris  cum  natura,  qu^  pcr  ipfam  fit  incommuni- 
bil^s  ;  manifefle  er.go  realltas  relationis  non  efl 
fLibftantia:  ,  ncc  fubflantiale  ,  ncc/ii?>/^  f/Tc,  quia 
in  Dco  nihil  fpeftans  quafi  ad  genus  fubilantia:, 
efl  incommunicabile  ;  ac  propterca  talis  cvadit 
per  aliquiJ  quafi  alterius  genens,uti  efl  prssdica- 


Summa  ]oannis  Viins  Scoti . 


tum  adaliud  .  Sed  id  non  clT:  accidentale  ,  quis 
noninhsret  ,  ecfi  :ictus  fit  non  natura:,  fcd  hypo- 
fbfis  ;  inhirere  igitur  ci  repugnat  ,  non  quia  fit 
fimplicifcr  perfe6tus  ,  fcd  quia  nequit  elfe  im- 
pcrfeaus,  uti  nec  tfl:  formaliter  fimpliciter  per- 

fcfius  . 

Ad  tertiumrefpondeo  ^ic-.Ratio^wt  cfiamflr- 
//(.■«/o/u-.ffi^^^^w^^fuit  annotatum  )  pottft  accipi, 
vcl  proutopponiturenti  extra  animam  ;  &  pr^e- 
tcrea  potcft  intelligi  r«//o  idem  efTe,  ac  modus, 
vel  circumflantia  Vei,  juxta  Boerii  phrafim  .  In 
priori  acccptione  negandum  ef^  rclationi  compe- 
tcre  rationis  conceptum  ,  ut  ad  efiTcntiam  cnmpa- 
ratur;quia  ejulmodi  comparaMo  non  adimitreia- 
tioni  propriamrealitatem  ,quxeftad  alterum,ut 
deduftum  efl  in  foltitione  .  In  pofleriori  autem 
fenfu  concedimus  rclationem  efie  ratior.em,  ut  di- 
ftiimeft  priu.»-.  (  onfimsliter  relationcm  tranfire 
ineflentiam,  vel  poteCl  intelligi  ita  tranfire  ,  ut 
non  fupcrfit  prcpria  cntitas  ipfius  ,  quffi  eft  ad  al- 
terum  ,&  ifte  intclleetus  efl:  planc  fallus  .  Vel  in- 
telligi  tranfire,  eo  quod  non  manet  ab  efTentia 
diflinaa  rcaliter,  &  (Infus  cft  verusob  divinam 
fimplicitatem  ,  k<^  tami  n  non  ita  tranfit ,  ut  pro' 
priam  amittat  realitatcm , 

ARTICULUS     II. 

Utrum  relatio  in  Deo  fit  idem  quod  fua 
cfTentia  . 

^oBor  I.  Report.dijlin.  35.  qu^Jl.  \.i»  Oxon, 

ibidtin  difl.  34.  ^5'.  Thom.  i.par. 

Cjua:ft.  28.  art.  2. 

VIDETUR  relatio  in  Deo  non  cfic  idem,ac 
fua  eflentia  .  Etenim  juxta  Auguflinum  5. 
de  Trinit.cap.  '^.Noii  qiiodlibet  in  dii-inis  dicitur 
fecur.dnm  fubpanaam.  Quod  erini  dicitur  fecun- 
dum  relationem  ,  non  dicitur  fecundum  fubltan- 
t!nni ;  igitur  videtur  proprietas  rcn  cflTe  idem  ac 
eflcntia^  vclfubfiantia  .  Dicit  etiam  Auguflinus 
7,  de  Trinit  cap  ^  ,  &  4.  Non  eo  'Ptiier  ,  quofa- 
piens.fed  eo  efr ,  quofapit .  Non  eo  i.gitur  Pater, 
quo  Sapiertia  ,  ac  fut>indt  ncn  efl:  Pater  qua  cf- 
fentia.  Videtur  ergo  fentire  intcr  relaticrcm  ,  & 
eflenf  iam  intcrcedere  aliquam  diflinftiorem;  Sed 
pater  Paternitate  tft  Fater  ;  crgo  paternitas  non 
cfl  idcm  ,  acefiertia. 

Pratcrca  ,  Impoflibile  eft  idem  realiter  eflie 
iinum  fimplicitcr,&  multa  fimplicitcr:  unum  enim, 
&  multaopponuntur:  cflTentia  autem  divina  cft 
realiter  una  fimplicitcr:  efle  i^itur  non  poteft 
iinum  &  idcm  cum  reIationibur,qujefunt  realiter 
plures  .  Pariter  nihil  unum  &  idem  eft  for- 
maliter  infinitum  ,  &  non  infinitum  ,  quia  contra- 
di(?toria  non  ?erificantur  fimul  de  eodem:  efl*entia 
divina  eft  formaliter  infinita,reIationesautem  non 
funt  infinitefonnaliter,  Item,  nihil  idem  eft  per- 
feftio  fimpiicitcr  ,  &  non  perfeftio  fimpliciter: 
eflentiaeft  talisperfectio  ,  qualis  non  eft  relatio, 
ni  velimus  uni  perfcnarum  divinarum  attribuere 
plures  perfeftiones ,  quam  aliis  :  crgo  concluden- 
dum  videturrelationesin  Dco  non  eflfe  effentix 
identificatas  . 

PriEterea ,  Si  paternitas  fit  cflTencia  divina  :  er- 
goefTentia  eft  paterniras:  H.-ec  propofitio  iihta 
tftveraperfe,  &  non  per  accidens  :  cum  in  di- 
vinis  non  fit  accidens  :  fed  qua:  per  fc  infunt  fub- 
iefto  ,  univerfaliter  infint  oportet  :  ergo  omne 
quod  eft  enentia,e{ret  &  paternitas:  igitur  &  fiha- 
tio  foret  paternitas  .quodplane  falium  eft  . 

CON  - 


HIc  Doao 
prjcrcrea  ar- 
giiit  lotjicc  ei 
pr^>nii(fa  an- 
thorirate  & 
ref.>r-naet  fub 
tilifiiiijc  Vi" 
deiid.is  teattts 
eju5  111  T{S' 
forl.  cit. 


Tomus  l  Pars  l  Qt/aflio  XXV lll  ArtM 


I.  ReooT. 


CoNTR  A  „  S\  rt  i  !t  h  i.i  D  .  0  non  f  rc  idc n  di; 
cTcitia  f  jus,  Ptrd  niagisquid  a'-)  ea  d  fF.rens  ;  'gi- 
tur  :eal:ter^' ffiYunc ,  Ciimfitrcs  ron  real  'er  ea- 
de;TJ  :  'ed  in  divinis  tres  runt  fccundum  hdem  re- 
lativa;  nroprietates  diftmftx,  ulrra  cfTentiam;  er- 
go  m  d)  vm  $  a  'fi;rue'-entur  qnatuor  r's  ,quo(i  efl 
darnn.itiim,  uthxrefis  itroiJima'/^  S  (mnta  T,  i- 
Kii-i!!  F'^c  :afi.  da;i7>iai]us:  Eil  er^o  fidei  do:>ma, 
rihtiones  in  Deo  ene  rem  eandem  cum  efi"^ntia 
div'na . 

Respovdeo,  \\c  fuit  error  dicentium,  pro- 
prieta'e<;  roa'iter  diffjrre  ab  ipfis  perfbn^s,  pro- 
pterea  quod  non  intrinrecns  innafcantur  eis,  fed 
m.n.i^is  ^v^'  quid  pt  rlonis  e-vr^in^ecus  affixum  .  Fta 
fenfi.Te  refi."-tiir  Gilhertus  PoTuanus  ,  ac  fubln- 
deerraffe  .  Cujus  f.-lfx  opinionis  motiva  exclu- 
d.m  ura  \lagi!T:ro  \.d\ft-  ^j-U^ifEque  'en  entia 
hxc  ve  b:s  evprim  tar  f.iifa  e'l.  Ecfi  nullo  ne^otio 
ad  bonumfcnfum  pof]er  deducl  infelligendo  pro- 
prieta^es  ea  enus  dici  perfbnis  affixas,  quatenus 
per.bnx  ra*ione  proprietatum  non  fim'  formaliter 
ad  fe  ,  fed  ad  oppofitum  ,  quafi  extrlrfccum  ,quo 
lenfu  refti  d'Cunrnr  proprietates  afi\x  perfbni.';, 
atque  ad  aliud  efie  p;out  S  Boerius  videtur  intel- 
lcxiffe  ,  I.  de  Tyii'it.cap.  lo.  cujus  verba  xn pra- 
cedenii  artiai/o  retu!  mus  . 

At  vera ,  &  communis  catholicorum  fentenMa 
efl,  reLxtiones  in  Deo  in  eandLm  rem  coinciJere 
cum  ejus  effentia  ;  fed  uiia  non  eltomnium  ejus 
veritatis  deJaratio.S.  Thomx  opinio  ///  prttfenti 
articf/y  eil  ilh  :  ReIa:io  realiter  iji  D  o  exiflens, 
efl  quidem  cffentice  iJentificata  ,  adeout  una  fi', 
eademque  res  cum  ipfa,  dilTert  tamen  ab  ea  fecun- 
dum  irtelllgentix  rationem  ,  qusm  differentiam 
fpecificat  injo/utione ,  d\ccris  ipam  d  ffcrre  ab 
efTenf  ia  ,  prout  importat  refpeftum  ad  oppofi'.um 


De  hls  iteraiB 
»'i  termo   in- 


345 

fitun,  a'.-  };ioin(  e  -X  ratLra  n  idifiinguitur  i;be?- 
fentia  ,quxnon  ita  refertiir.  Djinde  non  videtur 
efTe  vcrum  id  quod  additur  de  Safiientia  .  Nam 
Auguflinus  7.  de  Trinit;cap:  2,  A/r-i  eo  l^crbam 
in  ]uit ,  qmfapientia  :,  fed  eo  fapit  ,  Cfito  efl',  ergo 
ficut  negat  identitatem  rclationis  cum  effeaHa; 
ita  concedit  identitatem  attnbuti  cum  eff-ncia 
non  eadem  igitur  efl:  dillinctio  a':tribu'-orum  ab 
effcntia  ,  ac  relationis  ab  efTen-ia  :  adeoq  lecxa- 
£1  us  potell  fignificari ,  evprimique  pirfeflio  ef^ 
fentif  diving  per  attrihu''im  ,  quam  per  relafio- 
nem  ;  non  recti  pioindededucitur  non  fore  in  di- 
vinis  aliquid  fubfifi:ens  ,  fi  efTentia  prxciseconti- 
neret  quod  nomine  Sapientix  exprimitur . 

Ellergo  dicendum,  effentiam,  &  relationes 
effe  quidem  eandem  rem,  veruntamen  dlftbrre  in- 
ter  fe  non  fbla  ratione  ,  'ed  magis  ex  natura  rct, 
citra  nlmirum  omnem  acl'jm  intelleclus  ,  feu  in- 
creati ,  feu  creati.  DecIarat'o  primx  partis  efl  ac- 
cipienda  potflurium  ex  Dei  fimplicitate.  Nam 
quia  Deus  fimplexeft,  nihil  pot-jflefTe  illi  extrin- 
fecus  affixum  ,  quia  ex  eo  eius  fimplicitas  Ixdere- 
tur,ut  fi.ipra  quxf}.  5.  late  fuit  decIaratum.Unde 
Augufiinus  6.de  T>  iiti^  ra^.  6.  ^  r  i.de  Civit.7- 
te  cap.  10.  dicit  ,earen 'sDeum  fimplicem,  &  im- 
mu'ab;Icm  elTe,  quia  pfl  qu'cquid  habet,  excepro, 
quod  q^ixcunqiie  ppr^bna  dicitur  re!a'iva  ad  alre- 
rum.Nam  F.iter  h^b^t  '^•lium,  ne"  n"onterea  efl 
Filius  ,&e  converfb.  Efn.ntia  etiam  divina  habet 
proprietates  relativas  ,  quariun  omnium  ipfii  efl 
fundamentum  ,  nec  tamen  dxitur  relTiv^  adea^; 
cum  formaliterfit  ad  fe  ;  eltergo  effentia  dlvina 
paternitas,  &  quxcunque  alia  propri(-tas.  ac  e 
converfo,  l'cet  non  formalff^r.  Efl  etiam  intrr 
eam  ,  &  proprierates  a'ia  differentia  ,q')'a  efTen- 
tia  e(l  una  realitef  ,  pronrica^es  funt  p'ures  rea- 


qui  fane  reipeftus  non  importatur  x\Qmvit  effen-     jiter  reali^ate  rela'iva  .  A^i  oflendendum  autem 

//rt" ;  e  fi  erg.i  unum  ,  &   ide'n  fi:  ^.^i' relatlonis,     aliqua  differre  ,  fufficienter  p^-oba-ur  ;  ex  eoqnod 

f/^d' efrentix,  attamen  ob  dictam  caufam  diPfe-     aliquid  d  catur  de  urno  .   quod  non  deaIio,juxta 


runr  rat:one,qua:enus  fcilicet  in  illa  unica,  indi 

V  fibilioue  re  invenit  intellectus  fundamentum,  & 

radicem  difl:ngucndi  cfrentiam  a  relatione.  Atin 

refponlione  ad  tertium  argumentuni  docet  in  per- 

fe6tione  divms  cffcntix  oportere   plus  continfiri, 

quam  fignincetur  nomine  re/ationis:  alioquin  ef- 

fentits^    vocahulo  imporcaretur  aliquid  imperfe- 

ttum,  nimirum  quia  &  ipla  «<ytf//,v^  fe  haberet: 

quemadmoJum  fi  in  cfTe  divino  nsn   aliud  conti- 

neietur,quam  quod  cxpnmltur  nomine  Sapientia 

profecto  non  foret   id  aliquid  fubfiftens.   Is  ergo 

S.    DoCtor  videti.r  pofliifle  parcm  Jiflinftionem 

prfjpiictatum,  &  attributorum  ab  tfTcntia  ;  quan- 

dcquidem  utiorum  cor.ceptus  nonexprimant  di- 

vinam  perfiftionem  ,  aut  tflTentiam  pcrfcfte.  Hxc 

opinio  non  videtur  ampleftenda  :  Nam  in  primis 

apparet  confra  li6tio  in  veifa.s:  ponendo  enimre- 

lar.iontm  difTcrre  ab  efientia  fecundum  intelllgcn- 

tix  rationem;  &  deindc  alnrmando  relationem  di- 

ccre  refpectum  ad  conclativum  ,  non  veioeffen- 

tiam  5  cx  uno  fequitur  oppofitum  aiterius;  Pro- 

batio  :  Rel:it  o  ex  flii  natura  ,   &  non  tantum  pcr 

aftumintell  gentix  aft  refpcctusad  oppofitum  ex 

natura  rti;  cfilntia  vero  cfl  ad  le  ;  etgo  ex  natura 

rei  ,fi  fit  ibi  reIatio,ut  vtrilfime  tll,efl  dillinftio 

ei'JS  ab  efientia,   prxter  intelligcntix  rationem. 

Major  probatur;quia  nifi  relaiio  ex  natura  rei  ef- 

fet  refpecl  $  ad  oppofitum  ,  &  non  tantum  fecun- 

dum  intelligpntix  rationem  ,  non  foret  in  divinis 

p';rbna  ex  natura  rei;  tunc  cnlm  non  eiret,  qi  o 

conllituejetur  inefSe  pcrJbnx  cx  natura  rei :  con- 

ftiuitur  autem  relationc  in  effe  perfbnaii  ;  ergo 

citra  ac-lum  inttJligcnti»  referturad  fuum  oppo- 

Tomtis  /. 


regulam  Philo^phi.  7.  Topic.  cap.  i. 

Declaracio  fecundx  ^^rxxs  fohtrioni!  eft  i^ia:  Has  rationes 

Paterex  na-ura  rei  an*e  omnem  a5l'.im  in'c!Ieft".s  mttiur  •.nu.:\. 

in  primo  fignooriginis  habet  rem  communicabi-  g-re  Gr;uor. 

lem,  fcilicet  efientiam  finm  :  al-oquin  enim  eam  fieAri.iiino  t. 


cr  44-  Sed 
Magilt  J.y- 
cht-ia^  iuijer 
l.di».  t.  q  ■'. 
aJ.  *  Se.wdf 
tportei  vi-itTf 
p:uriSiis  ollei. 


non  communicaret :  habet  iridem  in  eodem  fi?no 

citra  omnem   a5lum   Inrellectus  rem  incommuni 

cabilem  ;  nam  al'tcr  ipfa  non  foret  perfbna  ex  na- 

tura  rei :  &  non  eft  eadem  realitas  Illa  ,  qux  cfl 

coinmunicabiiis  ex  narura  rci,&  illa  ,   qux  efl  in- 

communicib  lis  pariter  ex  na^-ura  rei  ;  imoid  in-   . 

volvit  manifefi:am  contradiclionem  ;  ergo  in  Pa-    J*'^  '""l!"^  °" 

tre  non  elt  rormaiter  idem  ex  natura  rei  elkntia, 

qux  eftcommunicabilis  defe  ,  &  proprietas,  qux 

ex  feefl  formallter  incommuTiicahilis  .   Afl^umpta 

ell:o  videantur  fatis  m.anif-fla,  probantur  fictquo- 

niam  reaiitas  communicabilisde  ^e  habet,  ut  pof- 

fit  communicari  ;  realita'-i  autem  Dei  incommu- 

nicabili  repugnat  ex  natura  rei  pnfTc  communica- 

ri  ;  intellectus  capere  non  potefl  ,unam  ,eanden- 

que  effe  cx  natura  rei  rcalitatem  ,  cui  ex  fe  repu- 

gnet  communicatio,   &  cui  ex  natura  rei  infit 

communicari  ;  id  enim  invblvit  contradiftioncm; 

ergo  oportet  cncntiam  ,  &  proprictatemdifiingui 

ex  natura  rei  citra  omnem  ai5lumintcl!  £tus  ,etfi 

coincidant  omnino  in  remcandem.  Deindc,Quod 

fecundum  alquid  fui  convenit  realircr  cum  ali- 

quo  ,  &  per  aliquid  fuid  fTcrt  realiter  ab  il!o.  ha- 

bet  in  fe  allqua  difiincta  ex  natura  n  i:  Sed  Pater 

real'tcr  convenit  cum  Filio  per  efTcntiam  ,  &  rea- 

litcr  difi^crt  ab  eodem  per  propriet  atcm  relati  vam: 

crgo  in  Patre  eflentia,  &  relatiodiftineuuntur  ex 

ratura  rei .  Probaiio  minoris  :  Sicut  id ,  per  quod 

X  X  al.quid 


ll 


346 

aliquid  convenit  cum  alio  ex  natura  rei ,  eft  prm 
eipium  conv«nicntie  realis  ,  ica  perquod  aliquid 
ab  alio  differt  eft  principium  diftin6lionis  in  eo 
gencrc,quo  differt.  ImpofTibile  eftenim  idemfLr- 
maliter  cx  natura  rei  enfe  principium  convenien- 
di  realiter  ,  &  reaJitcr  item  difconveniendi;  ergo 
intcreflentiam,  &proprietatcm  in  Patre  eft  ali- 
^ua  diftinflio  ex  natura  rei ;  ficuti  independenter 
ab  intelleflu  eft  in  ipib  id  ,  per  quod  convenit 
cum  Filio  ,  &  ratio  praeterca  ,  qua  ab  illodiffert. 
Denique  ,  Beatus  videndoDeum  ,  intuetur  Dei- 
tatem ,  &  proprietatem  ;  ergo  aut  videt  illa  ut  di- 
ftincta  objefta  anteomnem  aftum  intelle6lus,  aut 
cert^  videteadem,  utdiftinfla  fccundum  divcr- 
fos  modosconcipjendi  idem  ofejeclum  '  Si  pri- 
mum;crgo  funt  diftinfla  cx  natura  rei:Cum  enim 
vifio  bcatifica  fit  intuitiva  ,  eflobjecli,  ut  In  fe 
exillentis,  ac  prasfentis  ;  acproinde  non  diftin- 
guunturpcraiium  intelle^tus  ,  fedex  fe  ipfis  ex 
iiatura  rci.  Si  fecundum  dicatur  ;  ergo  non  eft 
major  differentia  ijnter  cflentiam ,  &  paternitatem 
quam  fit  inter  Deum  ,  &  Deitatem  ;  adeoque  fi- 
cutiquis  cflBeatus  in  eflentic  vifione ,  ita  &  in 
proprietatum  intuitione  ;  erit  crgo  Beatus  in  tri- 
bus  objeftis  realiter  diilin^is  ;  &  tunc  fi  per  im- 
poflibile  quodlibet  corum  dcflrueretur,adhucef- 
fet  beatus  in  objefto,  quo  dcflruclo,  nilminusfo- 
retbeatus,  quK  omnia  funt  impofTibilia ,  &  ab- 
furda  .  Confirmatur  authoritate  Auguflini  7.  ^ff 
Trjnit.  cap.  4.  ubi  arguit :  Si  aliud  eft  Deo  e/Te^ 
aliudfubjijlere/icut  aliud  ef}  ^eo  ejle ,  altud  Pa- 
trem  epe^reiatiie  ergo  fubJiJlit,fKut  relati^'e gi- 
gMit^  itajamfubfantia  non  erit  fubjlantia  ,  quia 
re/ativumerit:  Igitureconverlijfi  proprietasre- 
Jativa  ex  natura  rci  n©n  din.ingucretur  ab  eflen- 
tia,  fedfit  eademformaliter:  ergorelatio  non  erit 
relatio,  quia  coincidit  formaliter  cum  eflentia, 
qua:  efl  ad  fe.  Sed  infra  q.  39.  art.  i.  ,de  his  rcdi- 
bit  ftrmo  prolixior^ 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refponJeo,prI- 
ma  Auguflini  authoritate  adflirui  fecundatn  par- 
tem fulutionis:,ex  zoqviod  enim  relatione  refera- 
turPaterad  Filium  ,&  eflentia  nullum  refpeclum 
importet ,  idque  non  per  inteileftum  infit  eis,  fed 
exna'urarei,  omnino  citra  omnem  intelleftus 
confiderationem  oportet  ea  extrema  mutuo  fefe 
cxcludere,  ac  aliquo  modo  difcingui .  Porro  alie 
num  prorfusefla  mente  Auguflini  efle  inter  ef- 
fentiam  ,  &  relationem  diflinflionem  realem . 
Ad  pofleriorem  autem  refpondendo,  dicimus 
i-dil>.8.q-4.  propofitionem  illam ,  Non  eo  ^ater  &c.  effe  ve- 
ij  Adftctnnia  ram  primo  ,  quia  Sapientia  (  ut  aliae  perfeftiones 
attributales  )  cftejufdem  rationis  cum  effentia; 
paternitas  vero  eft  alterius  rat ionis  ab  ipfa  ,  cum 
nonfit  pcrfefliofimpliciter  .  Secundo,  quia  Sa- 
pientia  efteadem  Deitati  in  quolibet  fuppofito; 
Paternitas  eft  in  unica  hypoftafi  duntaxat .  De- 
nique  Sapientia,  aliaque  perfe£lioncs  abfoluta; 
funt  eacdemidemitatc  mutua,  quia  omnes  funt 
formaJiter  infinita: ;  fed  paternitas  ,&  Deitas  non 
funteadem  mutua  identitate,  quia  paternitas  eft 
eadcm  Deitati  obillius  infinitatem  ;  ipfa  autem 
ron  eft  formaliter  infinita  .  Non  igitur  diftinflio- 
nem  realem  deducere  poffumus  ex  Auguftino, 
fed  fblummodo  diftinftionem  ex  natura  rei  :  ut 
convincere  videntur  pratmiff^  rationes  . 

Adfecundumdicimus:  Unica  refponfione  fa- 
tisfieri  mediis  ,  qu^  tanguntur  .  Nam  idem  utique 
effe  nequit  unum  realiter,  &  multa  realiter  ;  fi 
unum  infit  ei  adaequatc.  Quando  enim  aliqua  ade- 
quat^  funt  eadcm,  unum  nen  plurificatur  fine 
alio  ,  ut  conftat  in  definito ,  &  definitione  ;  quia 


Summajoannis  Duns  Scofi, 

cnim  ada;quate  reciprocantur ,  realiterefs  neque- 
unt  competere  contraria  praedicata.  Contra  vero, 
quia  potcntiae  rationali  inimf  non  adxquantur, 
ellounum  fint  cum  ipfa  anima  ,ftante  immultipli- 
cata  cjus  eflcntia  ^pofTunt  efle,  &  funt  reipfa  plu- 
res  potentiae:  &  ita  pariter  fe  habet  cffentia  rcfpe- 
6lu  proprietatum;  quia  enim  hae  illinon  adequan- 
fur  ,  nec  aliqua  ex  ipfis  eft  prascise  efl"entia  ,  eifi 
fuo  quailibet  fuppofito  ada:quetur,  ideo  esdem 
quidem  funt  cum  effentia,  non  autem  inter  fe. 
Utcrgomutuo  fefe  refpiciunt  funt  realiter  plu- 
res  in  una  re  cum  efTentia  coincidcntes  . 

Ad  tertium  refpondeo  hanc ,  effentia  efipater' 
fiitas  non  effe  per  fe  apud  Iogii.os  ;  cum  relatio 
non  fit  de  primo  intellefiu  effentiffi  ablblutas. 
Nec  prwtcrea  ineft  effcnti»  ut  paflio  ejus  ;  prgdi- 
catio  igitur  proprietatis  de  efljsntia ,  &  ^  conver- 
fo ,  efllogice  accidentalfs  ,  nec  propterea  fequi- 
twr  tf^eaccidens  in  divinis:  nara  Genus  acciden- 
taliterprxdicaturdedifferentia  ,&  inferiusde  fu- 
periori ;  neutrum  tamen  prasdicatum  eft  accidens 
fubjefti .  Breviter,  cum  proprietas  de  effentia 
prffidicatur,  per  accidens  praedicatur  logic^  lo- 
quendo.etfi  metaphyfic^  per  fe  infit  effentis  quic- 
quid  illi  ineft . 


dubitim  • 


ARTICULUS  INCIDENS  . 

Utrum  detur  in  Deo  diftinftio  perfe6iionum 

effentialium  precedens  aliquo  modo 

omnem  aftum  intellefius. 

Do^or   I.   difrincl.  8.  q.  4.  Co/l.  35. 

Mifce//.  qUisJUon.  qu<tJK  1.^2. 

S.  Thom.  i.par.  q.  2S. art.  2. 

§.Ad  tertium  .  Ibi  Tbo- 

mifa^veladar.z. 

q.i^nje/  ad  q.\7^. 

par.prima. 

VIDENTUR  nondiftingui  divin^  perfeflio- 
nes  interfe,  &  ab  efllntia  ante  omnem 
aftum  intelleftus.  Etcnim  e/Tfdivinum  eftin  ul- 
tima  aftualitate  ;  adeout  contradiflio  ficintclli- 
gere  aliquidaddi  aftualiffims  entitati  ejus,quod 
eft  ipfiim^^  pcreflcntiam  ;  igitur  includatopor- 
tet  formaliter  omnem  perfcftioncm  divinam  ;  fed 
fi  ab  ipfa  formaliter ,  vel  ante  aflum  intelleftus 
diftinguerentur  dlvinx  perft£liones,dici  non  pof- 
fet ,  ncc  effet  aftualiffima  entitas  :  ipfa  cnim  tunc 
non  includeret  fbrmaliter  omnem  a(5tum  ,  imoef- 
fet  in  aflu.  formali  per  perfeftiones  ab  fe  di- 
ftinflas. 

Praeterea  ,  Auguftinus  ly.  de  Trinit.  cap.  j. 
IS/onfcut ,  inquit ,  in  creaturafipientia  ,  <^  ju- 
fiitiafunt  due  qua/itates:  ita  in  Deofed  quaju- 
fitia  ipfi  ef  ^  bonitas.  Ex  hoc  arguo,  predica- 
tio  in  abftraflis  noncft  vcra,  nifi  fit  in  primo  mo- 
do  dicendi  perfe  ;  igitur  hsc,  Sapientiaeft<veri- 
tas ,  cft  pcr  fe  primo  modo  ;  ergo  fubjeiSlum  per 
fc  jncludit  pra5dicatum;non  reperitur  igicur  inter 
fubjectum,  &  prsdicatum  ulla  diihnftio  ,  nifi  per 
intelleflum  . 

Pr^terea  ,  Auguftinus  7.  de  Trinit.  cap.  1.  eo 
modo  ,  quo  negat  identitatem  Deitatis  ,  &  pater- 
nitatis ,  Non  eo ,  inquiens  ,  Pater  ,  quo  Deus  ;  ita 
conccdit  identitatem  magnitudinis  ,  &  bonitatis, 
&  pcrfeHionum  effentialium  ,  cum  fubdit,  #* 
magnus  ^quo  Deus .  Non  autem  negat  ibi  Augu- 
ftinus  ,  inter  Deitatem,&  relationcm  ,  nifi  identi- 
tatem  formalem  ;  ergo  hanc  concedit ,  &  adftruit 
inter  pcrfeftiones  attributales . 

Prs- 


4.  dift.  4«  q- 

/joe  . 


romus  l  Pars  l  Qticejl.  XXVIll  Jrt.  l 

Pixterea  ,  Roriitas  non  fbrec  rcalicer  iniimca 


S.  Thom.    I. 

ti;/?.  z.  tf.  t. 

art.  !..  Ti-it 
folMtiane ,  S< 
de  .'  ot.  <f.  •". 
»r:.  «.  Hec 
pofi'io  vix 
iifferre  vide- 
tura  featetitii 

Do"'©!-!»  SC    • 

ti  qui  non  i- 
dinritarem  , 
fe-i  exdulioic 
formaiem  rjti 
idem  ia  hoe 
citaiTe  • 


r.fi  ^*i  ellet  rcaliter  endem  Sapientiie  ;  trgopari- 
tcr  rati.)  boniiatis  non  videretur  forinali.er  infi- 
nita  ,  niii  roret  formaliter  eadem  rationi  Sapien- 
ticreadem  erj^o  ratione.  fjua  probatur  realis  iden- 
titas  attributorum  ,  alllruiturSt  formalis  coinci- 
dcntia  corundem  attributorum  . 

Pra:tcrca,  Si  ante  omnem  a6tum  intelleflusfa- 
pientia  ,  cxtcrc^iuc  perftftiones  attributalesdi- 
flingueren'ur,a:»rc  admodum  confilieret  cum  hac 
hypofhefi  fimplicitas  di  vina  .  Nam  ex  quo  poni- 
tur  eflentia  quafi  fundamentum,  &  attribtita  qua- 
fi  circumllantix  efientis,  vidcntur  kxc  fe  habere 
ut  aflus  ,  illa  ut  potentia  . 

CoNTRA  ,  Dimalcenus  lib.  i.  cap.4.  Xjuftum, 
/7  bonum  ^fi  qnid  tale  dixerJs  ,  vofi  naturam  dicis 
Dei ,fed  qii.x  circa  nat!iram\  d  cis  autem  aliquid, 
quod  prscedit  omncm  aftum  inteIle£tus:ergo  an- 
te  opus  ,&  aftnmintcllefius,  efl  aliquid  in  Deo, 
quod  non  eft  formaliter  natura  .  Undec^/i.Q.vult 
in'cromnia  nomina  dictjde  Deo  propriifiimjm 
effe  illud  ,  qu!  ef}:  quia  e/Je  dicit  qudddam pelagtn 
infinii<e  fubPiantia:  cwtera  autemea  exprimere, 
quscircumftant  fublHntiam  . 

Respondeo,  Quidam  exillimant  inter  perfe- 
ftione";  attributalf^s  in  Deo  non  aliam  in'ercedf-re 
d  ftinclionem  ,  nifi  rationis,  qustamen  dilliriclio 
non  fit  precis^  ex  parte  ipfius  raiiocinanris  ,  fed 
etiam  ex  proprietate  rationum  attributalium  mu- 
tuo  fcfe  cxcl.id^r.tium :  etfi  enim  unum  fir  in  fe 
indifiinccum  cfTe  divinum,  z'\  tamen  in  ipff)  verif. 
fime  &  Sapientia,&  bonicas,&  verifas,  &  hujuf- 
modi  ,  &  rat=o  unius  non  eft  ratio  akerius,  in- 
quantum  hujufmodi . 


onum     dfvinir'im 
quxlita    fenliflc  , 


adflrnit      .     Untle      puto      Maoif*ros 
feJ    Magiftrorum  diicipulos  lites  ex- 


Propterea 
qaod  3-gu 
■ieata.OoSo- 
ris  Crtiwra  len- 
ten-iam  S« 
Tlioinae  in 
marginc  aa 
norantar  con. 
tra  fuppofirio- 
nem  haar,no!i 
reDeriri  fcili- 
cet  di  tinSio- 
■cm  rationis 
mtcrjjerfedio 
nes  divinas  , 
nifi  per  refi-e- 
ftam  ad  per- 
ledioBes  fi 
«ilej  in  crea- 
tis  ,  omitten- 
da  cenfuimas 
co  Tcl  maxi- 
me  qood  cir- 
cah'in:  pun- 
fluin  miiius 
fo  llcitum  S. 
Thomam  ad 
vcrtim««  5c 
indcpenden- 
ter  ab  hac 
difptitatioiie 

fubilftit  C|Usfi« 

ti  ['iltttlo  Cu- 
picniibus  ta. 
mei  eam 
ODiaion:rare< 
d«rg  i;re  )a  - 
les  occurrunt 


Nosquifi^^ore^pondentes  dicimus,  reperiri  in 
Dcoformaliter  perfecl'ones  attributales,  feu  ef^ 
fentialcs,  eo  quod  efrentiain  concomitantur  in 
trib'JS,  uti  fapientia,&  veritas,&  bonitas  ,&ejuf- 
modi :  eas  autem  non  difTerrc  tantum  difTerentia 
rationis  ,  fecundum  diverfbs  modos  concipiendi 
idem  ohj:  clnm  furmale:  nee  item  diftngui  ,  uti 
duo  objcfta  formalia  in  intelleftu  ,  adeout  confi- 
dcratioi-c  omiiicircumrcripta.nulla  intcreas  ver- 
fetur  a5tua'is  diftinciio:  fed  magisdifferre  difTe- 
rentia  quadam  media  anteverten-.e  omnem  a6tum 
intelleiftus  ,  ac  optim^  cohxrcntecum  perfeftifTi- 
ma  rcali  unita':^  omnium  eorum  ,  quK  hoc  genere 
dillinfhonis  dJffjrunt .  Hujiis  folutionis  proban- 
tur  partes  fingillatim  .  Ad  primam  quod  attinet 
e.x  eo  mafimt^  videntur  veritas  ,  &  bonitas  ,  ca:- 
tereque  pcrfectiones  fimpliciter  efife  in  re  antc 
qiiodcunque  opus  inteilecftus ,  quia  quKJibct  per- 
fettio  fimpiicitcr  ell:  formalitcr  in  ente  pcrfe6lo 
ante  quamcunque  intelleftus  confiderationem: 
namalioquin  haud  foret  Deus  fimpliciter  perfe- 
6cus,  cum  non  efTet  id,  quo  majus  cxcogitari  non 
poffet  ;  utique  enim  occurrere  poiTctmajus  quid 
co?itanti  cns  prsditum  omni  prorfus  poTibili 
perfcftione,  fi  ipfc  aliquam  non  omnimodi  per- 
icftam  poffidc^et;  imo  in  contraria  hypothefi  pcr- 
fef  t  o  fimpliciter  in  nullo  cfTe  poflct  in  gradu  ul- 
timat.-e  perfc5lionis.  Nam  id  in  creatura  non  ha- 
berct ,  cum  in  ea  finita  fit ,  per  gradum  linitatis, 
oportet  enim  a  primu  eflentialiter  dcpcndere. 
Ntc  pariter  in  Dco  efl  perf..ftc  ,  fi  non  fit  in 
Toiiius  /. 


347 

ij>  o  ut  fo  mali.er  eviltens  ,  fcd  tantum  ut 
quid  cognitum  ;  Siquidcm  effe  cognitum  cfl  ef- 
y(°  diminutum  ,  ut  diflinguitur  contra  ex  fiens. 
Cuin  igirur  vcriras,  honitas,  &ejufmodifint 
perfeftiones  fimpliciter  ,  quarum  fcilicet  ratio  efl 
melior  ipfa  ,  quam  non  ipla  in  quocunque  fuppo- 
fito,  ac  fubinde  eis  non  repugnet  intenfiva  infi- 
nitas  ,  uti  repugnat  cuicunque,  quod  non  eft  per 
feftio  fimpliciter,  oportet  omnino  has  in  Deo 
exiltere  fecundum  propriam  ,  &  formalem  uniuf- 
cujufque  rationem  ante  omnem  actum  intelle- 
£lus . 

Quod  vero  ea:  perfeftiones  non  diflinguantur 
fecundum  diverfbs  modos  concipiendi  idem  ob 
jeflum  /brmale;  qu?  dillimftio  verfitur  inter  con 
cretum  ,  &  abflractum  •  nec  ut  duo  objeffa  for- 
malia  in  inttlleflu  ,quafi  intelleclus  operatione 
circumfcriota  non  diflinguantur  a6tuaii  difcin- 
ffone  ;  Deolaratur;  Nam  incellectus  a<5lu  fuo 
non  poteft  caufare  nifi  dillinttionemrationisjpro- 
pterea  quod  Cii  virtus  collativa  potens  conferre 
&  referre  unum  cognitum  ad  aliud;lgitur  aut  ve- 
ritas  dicit  prsciseillam  perfeclioncm  ,que  etl  in 
re  formal/ter  ,  aut  prajcise  illam  relatione  n  fa- 
ftam  ab  inteHeflu  ,  aut  utrumque.  Si  prxcisc  re- 
lationem  rationis  ;  ergo  non  elt  perfe<5tio  fimpli- 
citer,  quia  nulla  relatio  rationis  potefl  efTo  infi- 
nita  .  Si  utrumque  importetur  nomine  veritatis; 
ciim  ea  efiTe  nequcant  unum  per  fe ,  ur  conftat; 
circumfcripta  relatione  rat:ons,  fupereft  ex  na- 
tura  rei  illa  perfe<5t'0 ,  quseft  veritas,  &  aiia  , 
qua  cft  bonitas.  Si  h$cex  natura  rei  coincidunt 
in  idem  obje<?lum  formalem;  ergo  veritas,&  boni- 
tasfunt  formaliter  fyno-iima  .  Quod  fi  hoc  ne- 
gandum  pitant  ;  igitur  ex  natura  rei  ,nuilocon- 
fiderante  intelle<ftu,  diflinguuntur  veritas,&  bo- 
nitas  ,  noH  difTerentia  ranonis,  ut  fapiens  ,&  fa- 
pientia  ;  nec  ut  duo  ob)e<:ta  formalia  per  intelle- 
£tus  operationem,  feddiffcrunt  ex  fe  ipfisdiffe- 
rentfa  antevenente  omnem  mentis  comparatio- 
nem  :  u^i  nullo  intelle<5t  1  cogitante  funt  formali- 
ter  in  D'o,  iuvta  prsmifTamdeduirtionem  .  Dc- 
inde,  intellt<5tus  intuitive  cognolcens  ,  uteftob- 
jefti  exiftentis  ,  qua  exillens  eft,  ita  efl  diftinftio- 
nis  in  eodem  exfl^^ntis:  non  dil"tinguit  ergo  in- 
telleiftus  bcatus  nerfe6t  one.s  attributales  inter  (e, 
&  ab  eflfentia,  fed  magis  diftin<5tas  fupponit  fi  non 
conincidantforma!iterexnaturarei;revera  autem 
niutuo  fcfe  formaliter  excludunt  ;  ergo  actu  non 
diflinguuntur  per  a.ftum  intellectus,  fed  magis  id 
habent  ex  fe  ipfis  .  D^.-nique  ,  diftinc^io  perfectio- 
num  attributalium  efl  fundamentum  diltinl-ponis 
emanationum  ;  elt  cnim  inintelPgib  le  unum  om- 
nino  indiftinftum  formaliter  effe  principium  pro- 
duftivum,  &  per  modumnatura:,&  per  modum 
voluntatis  ;  alioquinqua  ratione  FdiuseflTet  ma- 
g!s  imago  Patris  ex  vl  produft-onis  fure  ,  quam 
Spiritus  Sa^Jtus.-Tum  igitur  diftinftio  emanatio- 
num  fit  realis;&nulla  ejufmodi  diftmcfo  pra:- 
fupponat  neceffario  diftinftionem  rationis  ,  quas 
eft  naturaliter  poftcrior  ente  reali;  necelTarioin- 
telleflus  ,  &  voI'jntaserunt  ex  fc  ipfis  diftinfta 
principiaex  naturarei  :  &  ita  de  ca;teris  pcrfe- 
ctionibusdivinis;  non  diftinguuntur  crgo  attri- 
buta  tantiim  fecundum  diverlbs  modos  conci- 
piendi  idem  objci5tum  formaIe:nec  ut  duo  objffta 
formalia  mutuantia  a.5tualem  diftin^Ttionem  ab  in- 
tellcftus  confidcrationc  . 

Quod  vero  proinde  divinJC  perfe6t"ones  diftin- 
guantur  ex  natura  rei  diftinftione  aliqua  media 
antevertente  omnem   intelleftus  operationem , 
X  X     2  qux 


ratioaes  Do« 

Qoris    l.di(l. 
9.  ?.  4-  "^* 


De  his  fapra 
q.  4.  art.  x. 


fn  hoc  fecun- 
do  punSo 
prirerrim  pr« 
hihentur  S. 
Thonias  i  Sc 
Sco.-us  coatra> 


Hiic  ar?H'"e- 
nim  direve 
\  a  1  t  coiitra 
Heir:ci;ri„  Sc 
S-  Thon:,  156, 
gante^  eas 
perfefliones 
arcr.biirilcs 
effe  lynoai- 
cia . 


Verba  S.TIia- 
tnx  'n  hec 
■puniflo  1.  di. 
Diii.  t.  q.  I. 
art-  i-  Di.en- 
dum  ,  g»oi  in 
T)to  tS  Sa- 
pienria « leni. 
lai,  tT  huiuf- 
mo.ii,  quoru!» 
diket    efl 


348 

q..ie  erattiltima  rolutionis  pars.  Declaiatur:Nam 
Sapicntia  cfl:  m  re  ex  natura  rei,  &  bonkas  firpiili- 
tcr  ciT:  in  re  ex  natura  rei:  S'ed  fapientia  formali- 
ter  non  ell  honitas  cx  natura  rei :  ergo  qnoniain 
cx  narura  rei  fiint  rationcs  mutuo  leie  excluden- 
tes  ,  in  re  dilt-nj>irontur:  non  ergo  quatenus  (unt 
in  intclleftu  .  Piohafo  minoris  :  Si  infinita  Sa- 
p'entia  eflet  formaiiter  intinita  honitas,Sc  Sa- 
pientia  in  communi  efTet  formaliter  bonitas  in 
«H[/..u.r.  ■:.»  communi  :  infinitas  cnim  nor>  deflruit  rarionem 
inipfadivina    formalcm  cjus  ,  cuiadditur:   fcd  mai>is   infinitd: 

iia  omniajunt 
vnum  re:  (3" 
^uia  unim- 
^uodque  es' 
rum  cji  inlleo 
jti.undttm  fui 
vtrijjiuiutii—' 
rationtm ,  IX 
raiio  Sepie»' 
(l^  non  eii 
rallo  boniia. 
tii,in^uania>» 
hu]tij'nodi  re. 
llnqutur  , 
auttljunt  di- 
zierja  raiiene. 


pcrficit:  ergo  fi  Sapicntia  in  fc  formalitcr  nun  in- 
cluditur  in  ratione  bonitatis:  nec  infinita  Sapien- 
tia  cii  de  rationc  formali  infinitac  bonitatis  . 

Et  iknc  Sapientiacn  in  fe  formnliter  non  invol- 
verc  bonitatis  rationem  ,  exeocfl:  evidcns.  quia 
incUidcre  formaliter  eft  ita  involvere  aliquidin 
ratione  fui  eflcntiali  ut  fi  definitio  irc!udent"s 
affignaretur,  inckirum  aut  forct  dcfin.'io,  aut 
certe  pars  dchnitionis  ;  In  dt  finitiore  :tuttni  Sa- 
picnfa;  in  ccmmuni  ron  irvolvitur  bonitas  in 
con-.muni ,  ncque  vt  dcfinitio  ,  neque  ut  pais  oe 
finitionis  ;  eri>o  neque  in  definitiorc  inftnirsSa- 
pientia:  invoivitur  'nfinita  boni'as.  Eti  'giunali- 
n.n  tj»:uvt  qua  non  identicas  formalis  Snpicntia  ,  i<  bomta- 
exfariesfpus  j"jj^  inouantum  carum  dili  rfta  afiipna!trt.ur  de- 
finitioncs  ,  ^\  definif-ilcs  tfunr:  dtfinitio  autem 
non  tantum  indicat  rationim  cau'aiam  ab  iiitelle- 
ttu,  /eJ  quiJditatem  rei  ;  cr?,o  ron  elt  idcntitas 
formalis  ex  parte  rc i;  ac  ii.b;nr'e  ;r.tc)lL(5tus  com- 
ponens  illam  ;  Sapieutia  von  ej}  hinitasfurrnali* 
/<?/-,  non  caufat  aftu  (iio  coHa  :\o  ventatem  ilLus 
compofitionis  ,  •'i.d  in  objvfto  inven  t  exrrema,  ex 
u„r  .ft  quorum  comncfi^cne  fitaftus  verus  .  Et  faiie  an 
nient  Doao-  tiqui  Doctores  ,  jonerites  in  divn^s  a!i  ^uas  eiie 
prsdicationcs  veras  per  idcntit3*em  ,  quss  ncga 
hant  efle  veras  formalicer  :  aliuci  intcIIexifTe  non 
videntur,  nifi  fianc  formalem  non  idcn-iratem  ex 
natura  rei ,  quamutique  intelIctL'JS  iiia  operatv 
ne  non  facit,  (ed  fupponit . 


raticcinantiit 
Jedex  proprie, 
tate  ip<iui  rei. 
Ns*'  al:ufl  fa- 
rc  d:cer«  vi. 
d«tur  M.icirt. 
Scotus  ,  qiiic. 
ouid  adden. 
drm  pute'it 
cjas    Se:t3t'>. 


ris  ,  quan  ex- 

prelTsrat,  iif}» 

X.qu.  7.  num. 

jS.,  SiT  in^iu, 

tnifiti.  cii'  Et 

ju«ta  h.anc  in. 

telligejidAin 

pito  M  "(jillri  .      ,.  ■ 

Scoti   doftriniTi   de   dininftlnne  formali  .   Et(i    3  iter  ie 

chttut    fuper  au^'t-    4-    <i'jlit'  ^-    /"'""•'   •  Ma!»r'us    ! 

qui  formalifta  vocitaatur . 


.  lofo 


An  Argv.menta  .  Ad  primum  rc'-;  c 
,..,.»  '/''''°  oue  eflcntiam  contincre  omnem  aftu.vi  ,,  ..:  -: 
tjutft.t)uod.  pcr  confequensomnem  torma)itaTt'm,non  r  ,  • 
]ii  er.  t  CuH.  fi  <brmaliccr  fint  tffden.  ipfi  tfTiTtia:,  int..dire 
trati>a.v..yid  ir^pt j-g  i)]t.i,nn ts  aftualitat 'S ,  &  infinaa  rerfe- 
tlia.  10.  6tionis,  fcd  rcaitter  duntaxa'  tcdem,  qmi  um- 

tive  contenrs  in  ipla  .  fontinct  ereo  en-^ntia  in 
f\io  ordine  ,  utd(£tum  eil. quantum  contmere  po- 
tefl  formaliter,  quia  nihil  deefl^e  pottfi  infinite 
perftttc;  irfinitas  enim  cogit ,  ^  comp]t6titur  in 
eo  ,  quod  aflicit ,  quicqaid  fptftat  ad  ,0?  adus  qui- 
ditativos,  &  perfiftionem  corum  interfivam;Sed 
quia  illi  exinde  infunt  tbrmaiitcr  perfettiones  pa- 
riter  in  fiio  ordine  infinita: ,  non  fpettantes  ad  li- 
neam  graduum  quidditativorum  (  liirt  tnim  quafi 
circumlbntcs  eflentiam  juxta  Da»infccnum  cit.., 
ij  Augufitinrri  i  K^.de  Tritiit.  cap.^.')  Si  clicinnn.^ 
inqu\eiis,Jafie!:s  ,  fpecicjus^potens,  Spiritus:  bo- 
ruw  (luod  nmif  n/u»i  pofui ,  iidetur  fgnificare 
fubfaniiani :  c^xtera^veio  hujus Juhjianti^  quali- 
taies.^  has  omnes  perfcftius  efTentia  ncquit  conti- 
nere,  vel  pclfiderc,  quam  unitive,  vcl  identic^  . 

Ad  fttundum  reipondeo ,  Augullinum  eflt;  in- 
teliigtndum  de  praedicatione  idcntita,&  non  for- 
mali  :  ram  ratio  formalis  Sapientic  non  cfl:  ratio 
formalis  bonitafis  :  eifi  utraque  coincidat  in  rem 
candcm  .  Ad  cujus  evidentiam  lciendum,.in  crea- 


SummceJoannisDiinsScoti, 

tis  no  eff  ali.juam  pra::IiGationem  vcram  in  ter- 
minisabfl  activeacceptis  ,  nifi  fit  in  primo  modo 
t'itc.ndi  pcf  ie  .  Ciim  cnini  hffc,  Ratiunaie  eji  ani- 
))ial ,f\\.  vera  rationc  tcrtii ,  in  que  illa  duo  uniun- 
tur,  abltractc  confideratis,  toliitur  unio  extre- 
inorum  ,  quam  habtbant  inter  fe  ratione  tertii, 
unde  hasj  fal.a  cil  ,  animalitas  efl  rationalitas^ic 
e  conver.'b  ;  quia  in  illa  prscifionc  non  dicunt  ha- 
bitudinem  ad  quodcunque  ell  extra  rationem  for- 
malcm  q'ii(iitatis  eorum.  Contra  vero  indivinis, 
quia  peifcftiones  ab bUng  nedum  funt  eadem  ra- 
tione  cerrii  ,  verum  etiam  propter  infinitatem  eo- 
rum,  pra^dicationes  in  terminis  abflrat^tisfunt  ve- 
rc.quia  fupereil  unio,  quam  cxprimit  copula  pro- 
pofiionis  ;  unde  hccc  ell  vera.  Sapieutia  ejl  boni- 
tas;  non  quia  unum  extrcmorum  fit  de  formali  ra- 
tone  alterius,  (cdquia  identificantur  mutuo  ra- 
tione  infinit-at;s  :  Et  quia  relationes  non  funt  for- 
maliter  infini  a;,  idco  abilrahendoa  tertio,  in  quo 
uniuntur  realiter,  haud  vere  inter  fe  prcedicantur; 
hEc  enim  non  concedicur  ,  'Paternitas e/lfi/iatio, 
autfpirario  a[~tiva  ;  quamvis  omnes  pra:dicentur 
vere  dcefl^entia  divina,  feu  in  abilrafto,  feu  in 
concreto,ob  alierius  extremi  infinitatem  . 

Ad  tertium  patet  refponfioexdiflis  ,  articulo 
prfcedenti.  .^d  prinium  -  Nam  Auguftinus  non 
vult  ill:s  verbis  adliruere  formalem  identitatem 
perfettionum  eflTsncialiu'!!  per  hoc ,  quod  dicit; 
co  Deus  ,  r-uo  magnus  ,  non  eo  Deus  ,  quo  ^uter., 
fedfblum  intendit  figni'icarc  quid  interfit  intcr 
praedicata  ablbluta,  &  rehuiva  ;  illa  enim  funt 
commun/a  omr.ibus  per:bnis,  ut  cirentia  ,  quam 
concoiriirsntur,  iedrelativa  fiint  propria  unicui- 
qiie  ex  illi^  &  ahis  mcommuricabil  a.Rurfus  ab- 
foluta  qux,;ue  funt  pciftftiones  fi;nplititer  ,  non 
item  lelativa  prasdicata  ;  ac  dtnique  illa  funtea- 
dem  ^uafi  identitate  mutua  ,  ob  formalem  infini- 
rsttmearum,  fedrelativa  identificantur  prKcis§ 
P'o-iter  infiniram  cflTcntia:  perficticncm  . 

Adquartum  dicendum,uti  ue  fapientis  ratio- 
nemefle  mhnitam  ,  &  bonitatis  fimtlitcr,  dccque 
realiter  idcntiricari  ;  nam  Uifi  in  unam  eadem- 
qtie  rem  c  inciderent ,  profcfto  infiiitx  pon  cf- 
lent :  cum  hactamen  reali  identitate  opt;me  co- 
hgret ,  ra-.ionem  unius  pcrftcFtionis  non  efle  for- 
muluer  rationein  alterius  ,  nec  ex  reali  identitate 
recte  dcducicur  inclufio  formalis  unius  extremi  in 
alcero  ;  ut  dicTtum  fuit  in  refponfione  :  .<^i^/?"/- 

Ad  quintum  refpondeo ,  ex  hypothefi  non  iden. 
titacis  ,  vel  diilinctionis  formalis  pcrfeftionum 
divinarum  inter  fc ,  &  ab  eflentia  ,  nullum  omni- 
noprajudicium  inferri  fummffifimplicitati  divinc; 
nam  eaj  non  funt  in  primo  principio,  nifi  (ecun- 
dum  raaonem  perfectionis  fimpliciter;  cum  fint 
formaliter  infinitae:  cum  ergo  omnis  ipfis  imper- 
fevtio  repugnet  ,  nequaquam  habere,  pofTunt  ra- 
tionem  forme  informantis,  nec  partis  refpeftu 
totius  .  Sapientia  ergo  in  Deo  non  eft  forma  fe- 
cundum  quod  ipfa  habet  alic^uid  imperfeftionis 
ut  in  nobis:  neque  eil  pars  :  (ed  precise  efl  latio 
qua  Deusefl:  lapiens  per  veriiTimam  idcntitatem 
fapient'5:  cum  eirentia  fua:  Si  ergo  ibi  non  ei\  for- 
ma,neque  erit  fubjeflum  accipienseffe  per  illam, 
ncc  ulla  la-fio  perfeftifTimaE  fimplicitat;s  :  quem- 
admodum  nec  ullum  dctrimentum  infcrtur  eidem 
fimplicitati  per  iiocquodfint  in  eflentia  plures  re- 
lationcs  ,  quarum  prawlicataoportet  omnino  elTe 
diflincta,  &  non  eadem  prxdicatis  eflentialibus, 
in  qciorum  conceptu  formali  non  involvuntur, 
qure  Cantad  a/iud . 


Dehl»  Re. 
CcntioresSco- 
tin»,  &Ly. 
ch.tMs/oiOc/u 
agunt  furifli» 
mc. 

Videbis  Ma. 
ftrium  fuper 
prim.feni.  Sc 
m  Metaphyfi- 
cis . 


ITE- 


Tomusl  Vars  l  Qucefi.  XXVlIL  Art.  U. 

ITERUM  ARTICULUS  LVCJDENS. 


lat.  Buin.  8. 


Utium  relationes  divinx  rnit  fojmalitcr  perfcfla , 
&  intinita:. 

Doclor-  ^luodlib.  qu£ff.  ^.\3 p'''otit  ibi   notatar 

S.  Tbciitt.  i.par.quaft.2^.  art.2.^.  Ad  tertium  . 

Si4per  qucm  texitcin ,  et/i  Cajetanitsfe^ttiat 

cas  aeqtis  perfeclas ,  aeque    imperfeclas 

effe^  loKge  tamsn plures  Thomiftarunt 

oppefitum  adfiruere  nitiiuitir  ,  quos 

plena  mAnn  congerit  Fafolus 

hic  dubio  5. 

VIDENTUR  relationes  divinaseiTe  fbrmali- 
terperfects  ,  ac  fubirde  iniinitte  :  Nam  cns 
dividitur  per  finitum  ,  &  inhnitum  ,  priufquam 
de/cendat,  feu  dividatur  in  decem  ^tntrz  y  ergo 
quedcunque  ens  ,  etfi  non  contineatur  in  genere 
aliquo,  fit  oportet  finitum  ,  vel  infinitutr! :  fed  rc- 
Jationes  divinaE  efTe  nequeunt  rinitae;  quiaalio- 
qitJB  haod  fbrtnt  eadem  res,  ac  efTentia  divina: 
hnitum  enim  non  poteft  identlneari  infinito  ;  igi- 
tur  involvuntformaliter  perfectionem  infinitam  . 
'  Pr3:terea,Quod  non  cfl  comprehenfibiie  nifi  ab 
intelltftu  inf.nito,  cfl  formahter  infinitum;  ge- 
neratio  ceterna  ^^^cirbi  omnino  comprehendi  ne- 
quit,  nifi  abincellectuVnfinito  ;  ergo  efl  formali- 
ter  infinlta  .  Minor  probaturper  illud  Laia;  5:3. 
Generationem  ejus  cjtiis  enarrabit  i  Quod  expo- 
nens  Hieronymus  fuper  cap.  r.  Maith<f:i  de  gene- 
ratione  a.'ttrna  F;!ii  vult  elTe  incclligendum  ;  qus 
ut  efb  inenarr.-jbifs  ,  ita  &  intomprehenfibilis  ab 
omni  intelleftu  creato.  Jdipfum  teftatur  Amhro- 
fius  ,  de  fide  adGratianum  Iib.  r.  cap.  ^.Mihi  ir/i- 
pujfibili  efly  \x\f:^\zn^.tgsnerationis fcii s J £c;  etuni\ 
meiis  dcjictt,  loxjUe:  non  msu  ran:i'.TU,J'ed  Ange 
/orum',docet  cgo  exprefse  generationem  efTe  in- 
comprehenfi^i.Iem  ornni  intcUeftui  creato. 

Prsterea  Omnis  sctio  ad^quata  principio,  & 
tcrmino  infinito  eft  formaliter  infiniia  :  Gcnera- 
tio  divinis  eft  actio  ad^quata  principio  tbrma- 
li  infinito  ,  &  ttimiro  infinito ;  nam  principium 
efl  eftentia  ,  vfcl  memoria  irnnita  ,  &  primus  ter- 
minus  eft  Filius,  qui  efl  infinitus  ;  terminus  etiam 
fbrmalis  ef^  efil^entia  communicata,  five  notitiade- 
clarativa,  quorum  utrumque  efl  infinitum.  Quod 
vero  ea  a6^tio  fii  utrique  adsquata  ,  tx  co  coni^.it, 
quia  efTe  non  potcft  ,  uifi  unica  hujus  principii  ad 
hunc  terminiim. 

Praterea  ,  Ratio  fuhfillendi  eft  ratio  perfeiStif- 
fime  cfTerdi  :  relatio  originisell  prim»  perlona 
ratio  iubfiftcndi ;  ergoeftratio  perfciStiffime  ef- 
iendi  ;  efl  igitur  infinita  :  quia  ejfein  diviois  efl 
formaiiter  iifinitum.. 

PraEterea  ,  Intcllcclus  divinusefl  formaliter  in- 
finitus  ,  aloquin  ocn  foret  efij^entis  fus  compre- 
henfivu»:,  nec  pcrfcttiiyund  bcatus  :  non  ef^  autcm 
infini:uj  ,  nifiquiacfl  idem  efTentia;  divinx,  quaj 
eil  primo  infinita  ;  fcd  paternitas  efl  pariter  ea- 
dem  illi ,  omnimodam  habtnti  infinitatem  ;  er- 
go&ipfa  ob  eandem  rationcm  cfl  formaliter  in- 
finira  . 

Prjcterca  ,  lila  quiditas  efl  infinita  ,  qux  cadem 
rumero  fubfillere  potell  in  plnribus  fuppofitis 
dillinftls  ;  icd  talis  efl  relatio  aliqua  fbrmalitcr  , 
ut  fpirativi  aft.  va  in  Parre,  &  Filio:  quia  alias  Pa- 
tcr,&Fititis  non  fpirarent  .^piritum  Sanftum,  in 
quanturr.  omnino  unum  principium  :  Undc  &  fpi- 
ratio  palliva  illi  corre'pondens  cft  paritcr  una; 
igitur  hsEC  relatio  fpirationis  zctvx  efl  infinita, 
&  per  confcquens  cxtcra:  omncs  .  Probatio  majo« 


U9 

ris  ;  eflxntia  divina  ,  qui.i  infinita  eaclem  in  Jiviu. 
fubfillit  in  pluribus  fuppofitis  diil:  nctis  ;  crgo  Ci 
activa  fpirafo  uraeflin  pluribus  fuppofitis  di- 
flinflis,  &  ipfa  erit  infinita  . 

Prxterea ,  Auguflinus  de  quantitate  Animar, 
aqua/itatem  ,  inqnit,  intgqualitati  jure  prdcponi- 
t>tus,  iiec  afiimo  qusmcunque  humanofenfu  prxdi- 
tum  .,  cui  illi(d  no::  ludeatur  \  ergo  intequaHtati 
jcqualitas  praponitur  tanquam  aiiqua  nerfeftio  ; 
fed  non  eft  perfectio ,  ut  prajfertur  irccqualitati 
ratione  fundamenti ,  quia  &  inaquil'>as  poteft 
fundari  in  illis,  qiix  funt  majoris  Dobihtatis  ,  ut 
in  Deo  ,  5t  crcatura  ;  &  ffiqualitas  in  '\\% ,  qua:  funt 
minoris  nobilitatis,  ficut  inter  inJividua;  ergo 
ffiqualitasformalitcr  importat  perfectionem  refoe- 
6tu  inaiqualitatis  :  igi>ur  relationcs  in  Deo  funt 
formaliter  perfefta; ,   atque  ita  infini'a: . 

C^ONTRA  ,  Quicquidin  Deo  dicit  perfcftionem 
eft  nerfectio  fimplici'er:  huic  enim  dun'avat  per- 
fettioni  eft  compoffibilis  intenfiva  infin^tis  :  rela- 
tiones  divinx  nonfim  perfeftiooes  fiinplici*er: 
igitur  necquidquam  fbrmaliter  involvunt  perTe- 
ftionis.  Probatio  minoris  •  Paternifas  efi  in  Pa- 
tre  ,  &  non  in  Filio  ,  neqiie  in  Spiritu  "sarnfto:  er- 
go  fi  ea  foret  ptrfj(5tio  fimpliciter,  Patri  aiiqua 
ineffet  perfectio  fimpliciter,  qua  Filius  ,  &  S'pi- 
ritus  San<5tuscar?rent :  quod  cf!:  inconveniens  . 

Respcndeo  dicendum  itlationes  in  divinis  non 

efre   formaliter  infinifas  ,  necquidquam   proinde 

involvere  <>radual''s  perf  ct  on  s ,  ut  nec  imnerfe- 

ctionis.  Adcufus  *vid -ntiam  ,  lupnonen  !a    funt 

hic,  qux  difTfruimus  de  rationt?  ''nfinitaris  inten- 

{vM^^om^l}  i.articu/iprimo,  Nomine  enim  infi- 

niti  iri  entitate  illud  fignificare  intenJ'mus,  cui 

n':h  '■/ enti'a-is deejleo  yffido,  q".op<,ffihile  efr  habs' 

ri  in  a/iqu)  uno  :  quod  id.-o  apponitur  ,  quia  non 

potefl:  id  infinitum  realiter  ,  &  fo  malicer  om.Tern 

entita*:em   continere:  etfi  nihi!  fit ,  aut  efTe  poffit 

in  cntibus  ,  quod  virtuah^er  ,  &  emincn-er  in  illo 

non  inveniitur:^dquem  fenlim  nutaraus  Dama- 

fcenum  loquutum,  ciim  vocat  efifentiam  divinam 

Pe/agusifHnitum ,  ^  interrninatum  .  Qv.cd  igi- 

tur  lelatio  originis  in  fuaquiditate   formali  acce« 

pfa  ,  quc  ell:  effe  ad  al  ud  .  juxta  hanc  infiniti  no- 

tificationem  ,  non  fit  formaliter  infinira  ,  &  perfe- 

6f:a  ,  &piobatiir:  Infinito  nihil  entitatisdeeft  ,eo 

modo  quo  pofTibile  eft  illud  haberi    inuno  :  fed 

pofiibileeilomnem  perfetlionem   fimplicitcr  rea- 

lirer  ,  &  per  identitatem  haberi  in  uno  fumme  per- 

feiflo  :  ergo  infinitum  habet  in  fe  realiter  ,   &  per 

identitatem  omnem  perfectionem  fimpliciter :  lcJ 

non  habet  lealiter,  &  per  identitatem  iliud  ,  quod 

realiter  cfl:  dillinctum  ab  iplb  :  ergo  nulla  perfe- 

ftofimpliciter  eft  realiter  difimfta  ab  innnito  : 

Effetautem  diflinfla  realiter  talis  perfeCtio  abin- 

finito,  (\  relationesoriginis  fbrcut  fimpliciter  pcr- 

feftc,  Scinhnite:  ergo  heri  non    potell,  ut   iplx 

forrnaliter  involvant  perfectionem,&  infinitatem. 

Quod  autem   omnis  perfcftio  fimplicitcr   uniri 

queat   per  identitatem  in   uno ,  que  crat  Itcunda 

piopoficioarguiTKnLi,probatur:   Etcnim  ndil  cfl 

fumme  pcrfet^um,  cui  deefl  aliqua  peifectio  fi.m- 

pliciter  :   nam  nulla  talis  pcrfeftio  eit  altcri   ejuf- 

dem  generis  perfeftioni  incompoflibilis:  ergo  efTe 

queunt  omncs  in  uno  fumme  perfcclo  .  Quod  ve- 

roabfitab  eisperfeftionibus   mutua    incompofll- 

bditas  ,  oltenditur  .  Nam  ipfa  cfl  mcliorinquo- 

libct,  quamnon   ip'a  ,  id  ell  quam  qiiod  ibet  in- 

compoflibilefibi  .   Siergodus   perfectiones  fim- 

piiciter  m.utuo  fefe  excludint  in  fuppofito,  una- 

qaxque  ex  ipfis  eit  melior  altera  ei   incompofubi- 

li :  ergo  quxlibet  fingillatim  accepta  ,&  ad  aliain 

compa- 


Ibidcm  nu.  6. 


350 

comparata  efTct  melior  alttra  .  &  pcr  confequens 
mcl-or,  &  non  mcl  or  ,  pcrfectio  fimplicitcr,  & 
ron  perfcCt:o  fimpliciter:  quod  eft  imponibile. 
Cumigitur  relationcs  originis  fint  incompoiTlbi- 
Jes  :n  uno  (lippofi^o,  abfit  oporret  ab  eis  ratio 
perfectionis  fimpli.iter ,  &  confiqnenter  non  funt 
form;iIiter  infinit^  .  ncc  perfeft^ .  quia  ea  perfe- 
€t  o  finita  efllt ,  cl  m  infi-iita  efle  non  ponTet .  De- 
inde  omnis  pcrreciio  fimplic  ter  eft  pluribuscom- 
municabil.s  ;  fcd  rtlatio  ori_^inis  eft  phiribus  ifl- 
communicabil  srciim  fit  proprietas  perfbnalis:  er- 
go  non  ell:  pcrfvfto  fimplic'ter  ,  ncc  formaliter  in- 
finita.  Probatio  majoris,  ex  dicifs,  quefl.  4.  «^■A  2. 
ram  perfcft  o  fimpliciter  ef^  mclior  ipfa  quam 
non  ip''a  ,  in  quocunquc,  cx  Anfclmo,  Monol. 
c.  15.  idefl:,  mcl  or  quocurque  illi  incompoffibili 
pofitivo  ,  in  quocunquc  fuppofito  ,  quaiuppofi- 
tum  ert  ;  igitur  nulla  perfectio  fimplioiter  elt  for- 
maliter  incommunicabilis  .  Probatio  con  equen- 
tiffi  :  nam  quod  ell  formajiter  incommunicabile  , 
efl:  formaliter  intompofTibiie  cuil:bct  aiteri,  in:cl- 
Tgendo  etiam  alterum  ,  fub  ratione  ,  qua  fuppofi- 
tumefl;  crgo  habens  rationem  incommunicabi- 
lis  non  efl  perfectio  fimpjiciter  ,  Affumptum  eft 
evidens  ,  quia  qnod  repugnaf  alicui ,  cumurfibi 
repugnat  ,deilruat  illud  ,  profecto  non  efl  melius 
ipfum  illi  ,quod  dellruiturper  tale  imcomnofllbi- 
le  ;  ejufmodi  fans  funt  relation^^-s  orfg-^nis  ,  qua- 
rum  una  al^eri  repugnat,  uf  conti-arinm  confario 
relative  oppofito  .  Tandem  probanirconclufio; 
quia  perfcftio  fimpiiciter  vere  nrjsdicanir  inab- 
fl:r?.6iode  quolibet  fihi  compfffibili  in  eodem  Irr)- 
pofito,  ratione  inlinitatis  !dentificanM's  omnia  , 
ac  con^cquentis  eam  perfeffioncm  ,  ctia-n  p-^o  it 
ab(^.rahir  a  fuppofito,ut  conflTt  d?omn  bus  eflcn- 
tialibus  ;  Et  ratio  elt ;  quia  infinitum  npdum  non 
eft  compontum  ,  verum  etiam  o-rinipo  incomno 
ribilealreri  :  omne  enim  componibile  riotpf}  cTe 
pars,  &•  'libinde  excedi  ,q'.i'a  rorum  rft  maius  ^ii 
parte;  infinitum  autem  nullo  modo  po'efl:e-xcrd  ; 
er^o  efl  omnino  fi.mplex,  &  incom^ofituin  .  ^  in- 
componibile.  Si  autcm  aliquid  fibi  compofTi^ile 
in  eodcm  fuppofito  non  foret  omnino  idemfibi, 
tunc  profefto  ipllim  non  effet  omnino  invompo- 
Hibiie  ,  quia  cfr^  pofl^et  pcentia  ref|:etl'.i  aherius 
perfe(?lionis  fibi  compoffibilis;  onorter  ei-^-^o  inti- 
ritum  efle  idem  realiter  ei ,  quod  fibi  efl  compof^ 
fibile  in  eodem  fuppofito;  Scmper  ergo  proE-fica- 
tio  cfl  vera  etiam  in  abflratto  quoties  fuperefl:  ra- 
tio  identitatis  extremorum ,  qu.-e  exprimi'ur  in 
propofitione  affirmativa:  &  porro  fcmper  fupereft 
identitatis  ratio,  quot  elcunque  altcrum  extre- 
morum  efl  infinitum  :  unde  vere  eniinciantur  re- 
lationes  de  Deitite  ,  &  de  perfeftionibus  abfolu- 
tis.  HiEccnim  fiint  vtr^^Deitas  ej} paternitas  &c, 
iS  Sapientia  ejl paterniias  ,  ejffpiraito  ^e.  Sed 
falso  rtlativ)ties  mutuo  enunciantur:  Nec  funt  illa: 
concedenda;,  paternitas  epfpiratio,  paiernitas  ejl 
filiatio  ^  &econver(b:  eigo  evidens  cfl  relatio- 
nes  pro  formali  non  effe  infinitas,  nec  aliquam 
involvereperfectionem  ,  nec  imperfe6tioncm  . 

Ad  A.rgumenta  .  Ad  primum  refpondeo  fic  : 
Quemadmodum  per  rat  onem  infinitatis  expri- 
mere  ,  ac  fignificare  intendimus  ipliim  eflfe  per  ef^ 
ientiam,  &  plenitudinem  entitatis  ,  ita  nomine  fi- 
Mctaj.hylicis.  nitatis  intelligitur  participatio  quxdam  ,  feu  pars 
illius  omnimoda:  enti;atis,  proffuv  excedentis 
quicquidcapit ,  vel  part'cipat  de  illo  quidquam 
entit2tis.f.)uod  fanenon  ell  fic  accipiendum  ,  qua- 
fiparticipat  ones  finitxfint  veras  partes  entis  infi- 
riti  eo  modo  ,  quo  Eucl.des  dicit  5.  elem.  con- 
cluf^  if.omnis  nuruerus  minor  majoris  numeri pars 


Summajoannis  Dims  Scoti . 


Videndi  n'^- 
flri  F  fi.aij- 
fti,  cii  in  pri» 
ti'is  Ma  rius 
Sf''ti   a    )ii_ 


eji  ,  '•jel pavtes ;  q^iia  cum  Dfus  flt  entium  fimpli- 
cKTimiim,  fibi  omnino  rcpu-jnat  parcibus  conilare: 
^ti\  propterea  quod  omne  finitum  efl  quid  minus 
enfe  iniinito,  perquandam  fimiiitudinem  dici  po- 
tell  pars  illius  cxcedentis  ipium  ,  &  quidem  ultra 
omnem  proportionem  datam  ,  &dandam.  Juxta 
igitur  hunc  intelleftum  ,  omne  finitum  ,  cum  fit 
minus  infinito,  cftpars,  feu  participatio  iliius  . 
Itaque  cuicunque  repugrat  ratiopartis,  repugnet 
oporttt  &  finiti  ratio,  ficuti  &  ab  aiio  excedi 
quemadmodum  cxceditur  ab  infinito  finitum  ,  & 
abente  per  tflLntiam  id ,  quod  eli  participatio 
ejus  .  C.^oniam  igitur  relationi  originisrepugnat 
eflc  pars ,  vel  realiter  excedi  ab  ente  infinito ,  cui 
ipfa  cil  realiter  eaJem  ,  p'offcfco  nec  partis  ratio- 
nem  fubireno-efl:  nonefl  ergo  finita:  Sedrec  in- 
fini'a  ,  ut  ofl^endunt  indocta;  rationes  . 

S,tA  arguebatur;quia  cnsdividitur  per  finitum, 
&  mfinitum,  pnufquamdividatur  iri  decem  gene- 
ra  .  Re'ponfio  :  concedtndum  tfl  in  decem  genera 
defcen  iere  ipfum  ens  finitum  ,  ac  proinde  ratio- 
nem  ejus  prsclse  contrahi  ab  ipfis  .  S^A  negan- 
dum,  primam  entis  divifionem  eflR;  nffignatam: 
imo  oporrere  prius  ens  tranfcendentifTim^  acce- 
prum  dividi  in  ens  quantum,  &  ncn  qnantum  ,  in- 
teli  ?en-o  de  quantitate  virtutis,  &  entitativs 
perfcttionis  .  Qj^-inadmodum  enim  fecundum 
Phiioibphum  ,  j.  PhyJ'.  tex.  c.  \  5-  finitum  ,  &  infi-. 
nitum  quant!ta'i  congruunt  molis,  ita  extenfive 
Joquendo  finitas  ,  &  infinicas  virtutis  nonnifi  ens 
quantum  alficiunt ,  adeout  minime  congruant  en- 
ti  non  habcnti  quantitatem  aliquam  entitativffl 
peifciJtionis  .  Hu;c  aufem  quantitas  non  ineli  enti- 
tati ,  nifi  &  una  fubire  queat  rationem  partis,  aut 
totius  interefl^entias  :  Fieri  cnim  non  potefl:  quin 
quantitas  alteri  comparata  quantitati  ,  habeat  il- 
lam  rat  onem,  &  excedat  proinde,  3ut  excedatur, 
&  cflc,  vcl  participatio  entitatis  per  eflentiam,  vel 
ip  a  plenirudo  omnimods  entita"is.Non  excedun- 
tur  autem  entia  finita  pcr  receffum  a  reIJtione,fcd 
ab  eflentia  divina  habtntc  omnem  perfeftionem 
quantitatis  virtutis,  <?iq!iidem  ip.'a  fecundum  effe 
abfolutumcii  menaira  pcrfi6tionum  participataiu. 

.Ad  fecundum  dicendum  fic  ;  f.^;otie;cun^ue 
intcileftus  efl:  al  qi.od  primum  objettum  primita- 
te  virtutis,  pcr  taic  primum  inrelli^itur  omne 
aliud  objeftum  ,  juxta  ordinem,quem  unura- 
quodque  inteii  gibilium  habet  ad  pnmum  :  intel- 
]e'ctus  autem  (iivini  primum  objc6lum  virtutis, 
&  adiequationis  efl:  tffentia  divira,  fub  ratione 
effentise  ;  nullum  ergo  perfbnale  e(l  illi  intclie6tai 
itaohje6tum  primum,  etfi  perlonalia  qusque  pio- 
pinquiora  fint  prim.o  objctto  ,  quovis  ente  crea- 
to;ci  m  fint  idcm  omnino  efleiitis  pnmi,  ac  proin- 
de  iili  propirquiora  cffitcr.s  in  cognoicib  litate. 
Quum  igitur  o'"jc6tuin  e(l  incomprehenfibile  pro- 
pria  incompreherfib.iitate ,  cfl  pariter  inrintum 
propria  ,ac  fbrmaii  infintate  ;  Verum  generatio 
^terna  Filii  non  eft  ita  incomprehcnfibilis,  fed 
dumtaxat  per  efl^cntiffi  incomprehenfibilitatem  , 
cuiidentificatur ;  ac  fubinde  non  infinita,nifi  ejuf- 
dcm  tflienticE  infinitate;  q'iepariter  efl  ratio  in- 
telligendi  ipiiim.  (.)^iia  igiturea  iqttlligendiratio 
ell  foi  maliter  infinita,  &  incomprehenfibilis,  cum 
generaiio  fitab  ip  a  ,  eft  incomprehenfibilis  dum- 
taxat  principiativi^ ,  (-ws^  caufilter  ,  non  formali- 
ter.  Nec  propterea  ed  ab  intellcftu  finitoforma- 
liter  comprehenfibilis  ;  quia  quod  ab  tali  potentia 
comprei-enditur  ell  formaiiter  finitum  ;  quia  igi- 
turgenerario  non  til  fic  finita  in  fiia  quiditativa 
ratione  ,  nec  &  comprthendi  potcfl:  a  quacunque 
potentiafinita  .  Superatergo  ,  &  latet  omnem 

fatul- 


Goncedit  Do- 
Ikox  relatio- 
nes  efle  pcr  (e 
entia  direftc  ; 
Sed  difficnltas 
nia^Hi  incidit 
de  iilciniis 
conflitutivis  , 
quaJes  ponun. 
tur  relationes 
in  diviniy,  Vi- 
deerga  quali. 
ter  faivetur 
D  ■Soris  ien. 
tentia  1.  dil}, 
J.  ^'Jrf/?.  5.  Sc 
coiicordac  cii 
iis  ,  cjuJe  hl. 
bet  \.difl.  16. 
Sed  vidndus 
art.i,  in  inci- 
dtnti  }«'  ie> 


I 


Tomiis  l  Pars  l  Qucejlio  XXVIIL Art.  \l        351 


BB    tO.  $.  ^i 

srittmtntwn 
Propttr  arsti- 
meiennii  cui 
ratte£r  ,  Ma> 
RriD';  difp  i  t  • 
Metsphyf.  n. 
<(  pncat  Do« 
Aorem  pro> 
kabtte  exifti» 
Bia.7e  pofiti- 
«m  effe  ri- 
tiAnetD  perfot 
iul'tatis  crea- 
t»  y  fed  aoii 
•dtiittrima: 
banc  expofT. 
tionem  ;  qula 
t»Bf  iubfififre 
incammunica. 
bittcer  efiet 
fwmjliccr 
pf-rfcSionis  « 
(^ia  ukimus 
gridus  poGti. 
»e  eom^lens 
■atoram  fio. 
^taretiu»  . 
De  his  infra 
fif  r»>  (i«-  4. 
n  tncidemi , 


f  u-.:?tatcm  crcatam  ,  nec  fciri  noteft  tain  admir^- 
h  h:  .'ecretiim,  nifi  per  rcvc!ationcm,qiiamvis  non 
fjr  iormaliter  iniinita  ,  necincomprehenfibilis  con- 
uarie  pcr  propriam  iniinitatem,  fed  fbliimmodo 
se£at:-'je,  quaenus  non  efl  fbrmaliter ,  &  pofijiv^ 
iiniia  . 

Ad  tcrtrum  rerpondco  :  AdirqBatio  propri(}  ac- 
ccptadicit  xqualitatem  duorum  in  eadem  quanti- 
tste:  qaalis  adsquatio  ccrt(}  non  efl  in  c»(li,cum 
a  relatione  in  di  vinis  abfit  omnis  quantitas  virtu- 
t  s  ,  &  perfcfi  onis.  Alio  modo  ad^quatio  dicitur 
ronficundum  quantitatem  ,  fed  fecunJum  pro- 
|)ortionem  ;quo  lenfu  unum  dicitur  alteri  adx- 
quatum,  eoquod  fumme  illi  proportionctur  ;  & 
ita  effeftus  appeilatur  caufa:  adequatus,  quia  in 
rationc  cfFi-5tus  ell  caufx  liia:  proportionatus,  eflo 
non  interveniat  adacquatio  quantitativa  ;  qua  ra- 
tione  iHuminatio  dicitur  adxquata  fbii  corufcan- 
ti ,  quia  major  cffe  nequit ,  etfi  eiTFeftus  «quivocus 
longcdiflet  a  piopria:  caufje  perfe6lione,  &quan- 
♦itativa  virtute.  Ciim  igitur  arguitur  ,  oportcrc 
aftionem  adxquatam  extremis  infinitis  cffe  infi- 
nitani  Utique  ita  effe  concedimus,  quoticsefl 
adasquatioin  quantitativa  virtutc  ;  Sed  ejufmodi 
adaiquationcm  liic  abefTe  ,  oflendunt  induftg  ra- 
tiones .  Nam  non  efl  intcr  ea  extrema, &  genera- 
tionem  mediam  ,  n  fi  adffiquatio  exaftiflims  pro- 
portionis,  non  (ecundum  intenfionem  ,  qua:afH- 
citquantttatem  virtutis  ;  fed  tantumrefneftu  ex- 
tenlionis  ,  quatcnus  idcm  f?enerandi  principium 
nonadaliam,  quaoiad  iffam  potelt  extendi  ge- 
rerationem  ;  non  oportet  igitur  hac  adsquationc 
exprimi  aftionem  mediam,  nccaquiparari  extrc- 
tnis  in  perftftione  quantitativa  virtutis  ;  cum  ibi 
ron  fit  ,  nifi  adatquatio  proportionis  fccundum 
cxtenfionem . 

Ad  quartum  dlcendum  ,  Tofubflffere  efTe  »qul- 
vocum.  Uno  enim  modo  arcipitur  pro  per  fe  cfTe 
adquem  intellcftum  dicit  Auguftinus^.  de  Trint. 
Gap.4.ow»;x  res  ad fe fubfifl it^ctuant»  magisDeusi 
Alio  modo  ufurpatur  pro  incommunicabiliter  pcr 
fc  efi .  iSiquidem  communicabile  intelligitur  non 
quafi  fubfiltens  ,  fed  perinde  ac  inhrcrens  (ubfiilen- 
ti,  ac  modum  inh^icntie  habens  .  In  priori  acce- 
ptione  ,  concedendum  ^^filfifeye  formaliter  im- 
portare  perfeftifTimum  f/Tir ,  quippe  quo  ip'aef- 
ientia  expriiwitur  .  Atjuxta  poftcriorfm  intelle- 
Ei\xmft'.bfi]}ere^  ut  prafupponit  perfcflum  efie  ef- 
lentix  ,  iti  non  involvit  formaliter  perfcflionem  , 
{z^  addit  (blummodo  incommunicabilitstem  fu- 
pra  per  feef^e  .  lilud  ergoefl  ratio  ^\c  'bbfillendi, 
aquoeft,  ut  illud  quod  per  fe  efl  incommumca- 
biliter  exiflat  ;&  talis  efl  rchtio  ;  ratio  autemef- 
/endi  inco.nmunicabiliternon  ell:,  ratio  perfeftif- 
fime  efTendi  ;  ut  intendit  argumentum  . 

Ad  quintum  refpondeo  intelleftum  elTe  forma- 
fitcr  iniinitum  propria  intinitate,  qus  eH:  modus 
intrinlecus  ejus,  non  vero  paternitatem  ,  ut  pa- 
tcrnitas  cfi:,  quamvis  fit  eadem  res  cum  effentia 
inlinita  ,  ac  proinde  infinita  &  ipfapcr  identita- 
tem  .  Ad  cujus  evidentiam  confiderandum,  qua- 
liter  primumomnium  in  divinis  cfl  efTcntia,  ut 
effentia^ab  Damafceno  vere'?'<f./rt^//T  appellata  ob 
comprehenfionem  omnium  pcrfcftionum  divina- 
rum  .  Ea  ergo  infinita  ell  non  tantum  intenfivi^  in 
<e  , 'ed  etiam  virtualiter  primo  ,  &  perjfeconti- 
nens  omnia  intrinfcca  ,qux  paritcr  funt  infinita, 
non  quidem  a  (e ,  fcd  virtutc  ciTentia:  ,  a  qua  ha- 
bcnt  inlinitatcm  .  Ipfi  itaque  cflcntias  inefi:  infini- 
tas  formalittr  a  fe  ,&  primo.  Ab  hac  autem  pri- 
maria  Inlinita  cntitate  ,  ficut  licct  loqui,  cmanant 
omnia  ordinate:  primo  quidem  intrinfcca  effen- 


tialia  ,  qua:  non  dicunt  refpeftam  atl  ex^tra^lecun- 
do  notionalia  ;  tertio  denique  crcata  omnia,  ita 
quidcm  ut  quodcunque  emanatorum  eamabill* 
accipiat  perfc6tionem  ,  cujus  efl  capax;  ejus  ergo 
recepti  caufa  quafi  eiTectira,  h.  prim.iria  eft  infi- 
nitas  efTentis:  caufa  autem,  fivc  ratioformalis  eft 
ipfa  entitas  propria  cujuslibet  emanantis .  HfTen- 
tialia  igitur  recipiunt  ab  illa  infinitatcm  formalem 
nam  in  rationc  principii,  &fundamenti  fufHcien- 
tiffima  efl  infinitas  entitativa&  a  fe ,  propriam 
iinicuique    effentialium   tribucndi    perfeftionem 
virtualem  ,  quae  utique  cis  non  repugnat,  uti  nec 
communicabilitas  ,  ut  vcriiTime  proinde  fint  for- 
malitcr  infinita.At  relationes  perfbnales  id  ab  cf- 
fentia  accipiunt ,  ut  fint  formaliter  ad  alterum, 
qu^  uti  funt  quiditativd  incommunicabiles ,  ita 
non  accipiunt  abeffentia  cntitativam  perfe5tio- 
nem  ,  quia  id  ipfis  propria  entitas  non  permittit, 
nec  ullam  ejufmodi  perfe<?tionem  rccipiendi  funt 
capaccs.  Nam  omnino  in  gencre  principii  forma- 
lis  oportet  cfTc  flatum ,  ut  non  alia  fit  aflignab  lis 
caufa  percontanti  ,  cjr  fapientia  fit  infinita,  non 
itcm  paternitas  ,  nifi  quia  hoceft  hoc  ,  illud  vero 
cft  illud:  quemadmodum  unum  accipit  cffecom- 
municabile ,  aliud  incimmunicabile  :  quia  tales 
funt  rationes  .  Rcpugnantia  enim  formaIis,&  non 
repugnantia,  non  aliam  habet  caufam  priorem, 
nifi   naturam  extremorum  .   Tandemab  efllentia 
crcatura:  accipiunt  entitatem  finitam.quia  h^c  fo- 
la  cis  competere  poteft. 

Ad  formam  itaque  argumenti ,  negandum  eft 
identiratem  ad  efllentiam  cfl^e  prscise  rationcm 
habcndi  infinitatem  formaliter,  fed  dumtaxat  efl 
ratio  fufflciens  iis  ,quibus  infinitasnon  repugnat, 
inquorum  numerum  non  cadere  relationes  per- 
fonaies  conftat  cx  di(?tis  . 

Ad  fextumrcfpondeo:  quoniam  afliva  fpiratio 
advenit  Patri,  &  Filio  jamconflitutis /'//f^  per- 
fonali,  fieri  non  potefl,  ut  fit  eorum  conftitutiva: 
fi  ergo  per  impoifibilc  prima  perfbna  Spiritum 
San5lum  fpirarct,  non  producta  fecunda,  utique 
fpiratione  a6liva  conftitueretur  ;  &  confimiliter  ^\ 
fccunda  pcribna  non  foret  conftituta  in  efe  in- 
communicabiliter  fijbfiftentis ,  talis  ratio  ex  a5ti- 
va  fpiratione  fibi  incffet. 

Ciimigftnr  duofint  diftmfta  fuppofita,quibus 
advenit  aftva  fpiratio  :  ipfa  pro  formali  nequit 
effe  una  ,  fed  eft  duplex  pro  ratione  fuppoficorum, 
in  quibus  reperitur.  Sed  arguebatur ,  quia  uni- 
cum  eft  fundamentum  ejas  relationis  ,  unicuf- 
que  terminus.Refponfio,fundamentum  remotum 
aftivx  fpirationis  unicum  ,  &indivifibile  eft;  il- 
lul  autem  efl  voluntatis  foccunditas  ;  at  quia  hsc 
efl  in  duobus  fuppofitis,  intantum  ut  vere  fint  duo 
fpirantcs(unus  tamen  fpirator)gemina  quoque  for- 
malitcr  eit  relatio  fpirationis  activae ;  non  una  er- 
go  inpluribus  diftin6tis  pcrfonis  ;  etfi  in  utrifque 
fit  idem  fundamentum  intenfiv^  infinitum . 

Ad  ultimum  conccdo  aequalitatem  importare 
aliquam  perfeftionem  ,  proptcrea  quod  in  omni 
natura  comparatione  facla  ad  aliquid  eju^dcm  na- 
tura,  melior  clt  a:qualitas  fuooppofito,quod  eft 
insqualitas  ;  quia  oppofitum  cjus  de  neceflltate 
dicit  imperfeftionem,  idque  ratione  fundamenti 
imperfcftioris  refpeftu  illius,  fuper  quo  fundatur 
aqualitas.  Unde  nec  squalitas  formaliter  eltfim- 
plicitcr  pcrfe(5tionis  ;  dicit  tamcn  perfe5lionem  , 
qu«  in  omni  natura  melior  elt  fuo  oppofito,quia 
de  neccfruatc  oppofitum  involvit  imperfcctionem 
propter  fundamentum  impcrfeftius,  ratione  cujus 
efl  perfefliori  natur»  inxquale  , 

ARTI. 


!•  dil!   ir.  qu. 
i.Ji  ».  S<«Ji(1. 


I.tlill-U.q.t. 


t.  i!A.\9  q-'> 
(;  KA  (ccundtt 
frinzifale  , 
plenius  agit 
Doft«Tde  his. 


552 


Simmcejoanms  T>iins  Scoti. 


ARTICULUS    iii. 


priaci}aLii--'S4 


Ubi  fupra  c 


l-di(l.ii.q.». 


De  hoc  fupra 
aftiim  5«- 17. 


i.dift  II'  q-i" 


I.dift-   i«-$. 
Z?:?  modo  . 


Utriiin  rclatione.%  quae  funt  in  Dco,  realiter 
djfhnguantur  w 

'D/t^or  locisiff  maygsne  citatis  S.  Thont.t.par. 
quaJK  28.  articulo  5. 

VIDENTUR  relationes,  qua:  funt  in  Dpo 
haud  dillm.QUi  realirer  ;  Nam  quacunquc 
uni  ,  &  cidem  flint  fimplicitcr  cadem  ,  pariter  ea- 
cicm  fint  oporret  inter  (e  :  <cd  relationes  Deo  in- 
exillentes  rcaliter  ,  funt  fimplicitcr  eae  lcm  uni  ef- 
fentirc  d.vina; ;  ereo  inter  iequoque  funt  realiter 
eaedem,  i<  ita  haud  ddlinftac  hoc  gencre  realis  di- 
flinftionis  .  Major  e.\  eo  patet ,  quia  proinde  te-^ 
net  omnis  forma  lyllogiimi  perftcti ,  quatenus  in 
premilfis  notantur  estrema  in  medio  conjungi  , 
Lique  cxinde  concluditur  paridentitas  exiiemo- 
runi  inier  lc  in  conclufione  . 

Prsterea  ,  Lllentiale,  &  accidcntalc  dividunt 
totum  ens.  Quicquid  ergo  efl  in  aI'quo,  aut  elT; 
idem  fibi  effentialiter  ,  aut  acc^dentalitcr  .  Effen- 
tia:  aurem  divinsnihil  acciderc  poteil ;  erunt  i<>i- 
tur  relationes  fibi  es;dem  eircntialiter  :  Sed  quod 
efl  ita  alteri  idem  ,  mulciplicato  uno,multipI'ca- 
tur  &  reliquLim  ;  igitur  il  rclationes  iflcs  rciliter 
dillinguantur  ,  pariter  eflentia  diflingucretur  ,  & 
multipIicarecr.r,quodcl];  impofTibilc  . 

Preterea  ,  Rclationum  dillinitio  non  aliunde 
vidctur  defumenda,  quama  diftinctione  funda- 
menti ,  &  termini  :  ab  his  cnim  accipiunt  efPe  , 
adeoque,  &  diftinflioncm;  .Sed  in  divinis  omnium 
relacionum  idcm  omnino  e(l  fundamentum,idem- 
queterminus,  cfTentia  fcilicct  divina  innumera- 
bilis,  &  iRdivifihilis  ;  ergo  relaciones  qutEcunque 
in  Dco  realiter  non  diflinguuntur  . 

CoNiRA,  lioetius  I.  de  Trinit.  cap.  iz.Effeii- 
iia  covuinst  nnitatem ,  relatio  mithiplicat  Trini- 
tatem\  (ed  cll  vera  dillinctio  realis  trium  divina- 
rum  perfbnarum;ergo  &reIationes  mukiplicantcs 
perfonas  ,  realiier  dillinguuntur  . 

Reoj^ondeo  dicendum,  relationcs,  quae  funt 
in  Deo  reveia  inter  le  realiter  difimgui  :  Propte-. 
rea  enim  relationes  ponuntur  ,  &  iunt  in  Deo 
quia  tft  bi  producens,  &produ6tum,  fpirans 
&fpiia  um  ;&quamvis  relatiunes  caa'a;  &  cau- 
fati  in  cadem  natura  ,&  magis  in  eodem  fuppofi- 
torepugrent,  uti  repugnat  idcm  a  iii  ip  o  elTen- 
tialiter  dependere  ;  nihilominus  producentis  ,  & 
produfti  lelationes  ut  funt  incompoflifiles  in  eo- 
dem  fuppofiio  ;  (  nulla  enim  mens  capit  idcm  le 
iplum  producere  )  itarcperiri  qucunt  in  eadem 
natura  illimitata  ;  Si  igitur  efl  produJtio  in  cflen- 
tia  divina  ,  ncceffario  ell  intcr  duas  pcrfonas  fub- 
filkntes  ;  una  igitur  ad  aliam  rcfcratur  oportet 
per  rem,  qujcefl  ad  aliud,  non  inclufam  ellentia- 
iiter  in  eficntia  ,  qug  eil  rumma  rcs  ad  fc;  relatio- 
res  igiturreales  in  Deorealiter  ad  invicem  op- 
pofits  dillinguuntur ,  qucmadmodum  &  diflin- 
guuntur  fiippofita,  qu£E  prGducunt  ;&  producr.n- 
tur.  C^od  &  expfcHit  Auguilinus,  xi.  deCivit. 
cap.  X.  Sed  ideo.,  inquiens  ,/ii}ipIex  dicitur  Deus, 
cjuoniam  cuod  kabei  hoc  efi^  cxccpto ,  quod  relati- 
'Vt  qudique  perfona  ad  aheram  dicitur.ficut  Pater 
habet  Fi/ium  ,  ^  non  ejl  Fihus  :  qua;  authoritas 
fic  intell  gitur  ;  quia  cnim  divin.n  clfentia  eft  fum- 
mc  fiir.plex,  ideo  ficri  non  poteft,  nt  produfta 
fint  in  ea  per  informationeKi  ;  ergo  fint  oportct 
fubfiflentia  :  &  perlbne  fubindc.  Nec  propterea 
tamen  ex  co  lequitur  cffcntiam  diilingui  ad  di- 
ftinttioncm  perlbnarum,  five  relationum,  cum 


i.difl  X. 
mi.  47. 


reiJ"t.}  intcliigatiir  unum°,  iJemquc  illimitatum  cf^ 
fj  fundamen*um  ndationum  onpofitarum,  &  prx- 
fcrtim  in  cafii  dc  elTentia  divina  ,quiv  ell  fimplici- 
ter  .llimitara,  &  ir.iinita  . 

Ad  Af.GfMENT.-i .  Ad  primum  refpondco,  ma- 
jorcm  ^^c  fic  intclhgendam  :  quacunquc  al.qua 
identitate  funt  eadtm" alicui  ,  illa  ea  idcntirate 
inter -e  iunt  eadeni:  nam  concludi  nequit  aliqua 
identitas  extiemorum  inter  fc,  nifi  fecundum  eam 
idtntitatem  ,qua  funt  eadcm  medio  ,  &modium 
ir.  ii;  eft  idcm.  Pcr  hanc  propofitionem  ita  intelle- 
6tani  ,  ttnct  omnis  forma  lyllogiftica  :  non  con- 
currentecnim  altera  conditione  vel  unitatis  me- 
dii  ad  fe,vel  extremorum  ad  medium,non  cft  ;yIIo- 
gifmus  ,  fed  Paralogifmus  accidcntis.  Cumfub- 
ditur  in  minori  ;  quicquid  eft  in  eflentia  divina  eft 
idem  illi  effcntic.  Loquendo  de  identitate  forma- 
li  ,  robis  hoec  propofitioeft  falfa,  juxta  difta  fu- 
pra  articuhfecundo:  ac  proinde  neque  potcft,aut 
dcbet  concludi  par  vcl  fbrmalis  identitas  extre- 
morum  inter  fe  ;  imo  hsc  realitcr  inter  fe  diftin- 
guuntur. 

CoNTRA  ,  igitur  cx  identitate  reali  eorumad 
effentiam  ,  cft  inferenda  eadein  identitas  eorum 
intcr  fe  .  Refponfio  :  Si  illatio  intclhgatur  de  rea- 
li  identitate,  piopter  quam  omnia  funt  una  res  , 
fwljcet  una  effentia  ,  vel  una  natura  divina  ;  vera 
cft  ;  Si  vero  fi;  fenilis,  pcrfonas  effe  unum  viuid 
cum  eflentia  unitate  lubiiftcntiffi  ,  vel  perronalita- 
tis  ;  ille  intellcvrtuscftfalfus  ,  &  rcjicicndus :  ac 
proinde  nequit  inferri  idcntitas  fubfiftentis,  vel 
fufiflentias,  per  rationem  identitatis  relationuni 
ineflcntia,  ut  in  meiio. 

Ad  ecundum  dicendum  ,  ro  accidentale  accipi 
polTe  dupllciter,  lcihcet&pro  eo  quod  eft  alteri 
extrancum,  &  pro  pcrfeftivo  alterius  prfficxitien- 
tis  in  ejje  perfetto.  Juxta  hanc  fecundam  acce- 
ptionem  ,  fid  um  eft  aflumptum  ,  eft  nempe  inve- 
nire  medium  inter  utrumquc  ,  ut  differentia  con- 
trahens  gcnus  ,  neque  eft  ei  eflTentiale  quid,  nec 
accidentale  .  Hoc  igitur  modo  concedinius,  in  di- 
vinis  nihil  reperiri  polfe  accidcntale  ;  fcd  prxter 
eircntiam  ell  in  illo  aiiquid  non  eflTentiale.  .Secun- 
dum  primam  vero  acceptionem  ,  quicquid  non  eft 
de  ratione  cffentiaii  alterius.eft  illi  accidcnta!f,& 
extraneum;  quo  pa6to  nullum  eft  inconveniens 
accidentalerepenri  indivinis,  &  relationes  fub 
hac  appellatione  cadere  :  non  oportet  ergo  ad  ha» 
rum  multipfcationem  relationum  pariter  &  efl^en- 
tiam  muitiplicari ,  quod  concludere  intendebat 
aigumencum  . 

Ad  certium  refpondco.  quajl.prtxcedc-nti  art.^. 
extitifle  declaratum ,  qualicer  proctflio  amoris  i.d!ft.ij. 
non  ell  generatio  Vcrbi  ,  quamvis  cnim  funda- 
mentum  remotum  omniumdivinarum  pcifi.ct'o- 
num,  &poteftatum  fit  unica  eflentia  Dei  iHimi- 
tata  ,&  iniinita  ;  proxime  tamen  proceifiones  n:c 
fundantur  in  il'a  ,  nec  ilint  ab  ipfa;  quia  tunc  una 
non  foret  per  modumnaturffi,  altera  per  modum 
libcrtatis,led  ambffi  potius  eadcm  naturaii  necef- 
ficate  provenirent.  Sunt  ergo  per  prius  intelligen- 
da  principia  produftiva  alteriu.";,&  alierius  ratio- 
fiis  in  cflentia,  &  e.vinde  procefilones  emanare  cx 
iplis  ,  ut  productorum  alterum  excat  ut  natum, 
altcrum  vero  ut  fpiiatum  .  Propter  igitur  altcii- 
tatem  principiorum  eftproduitio  duarum  perfo- 
narum,  &  di/linctio  fuhjncie  realis  relatiorum  in 
Patre  gencrante  Filium  ,  &  in  utrcque  ut  fpiraot 
amorcm  iiihnituir,qui  cll  Spiritus  Sai.ftus;  quip- 
pe  quK  relationcs  pioduccntis,  &  producti  ita 
dift.nctc;  nuliam  piii-reftrant  repugnantiam  re- 
fpeclu  unius  natuix  illimitatc,  eifi  fintplare  in- 

com- 


q.7. 


r- 


I.  dift.  16. 
f,  Dc  m»dt , 


J.dift.  %(. 


Qoo^iib.  ^.5. 


Qtiodlib.q,  i, 
i  Ot  terrte 
ariKulo , 


Tomus  l  Vars  l  Qi/cejt.  XXVlU.  Artic.  IV^ 

c.-,mrofrihiIes  in  iino  ("uppoiiro  ,  ut  diftum  .ft  " 
i^r  foltitione  .  Ad  terminum,  (luod  attine%  relpon- 
dto,  unum,  eundcmque  terminum  acquiri  rofle 
duabus  produflion  bus  altcriiis ,  &  alter  us  ra  io- 
nis  ,  ut  dicit  PhilQfophus^.  Phy.tex.c.  2i.deVbi'f 
quod  acquiri  potell  mutationibus  akerius  ra- 
tionis  ,  ut  per  mocum  rtftnm  ,  Sccircularem  ,  qui 
tamen  motus  funt  incomparabiles . 

ARTICULUS    IV. 

Utrum  in  Deo  fint  tantum  quatuor  relationes 

reales  ,   fcilicet  paternitas  ,    filiatio, 

fpiratio ,  &  procefTio  . 

Do^or.  r.  di/?.  2.  qu.  7.  Ad  fecundam  ritioncm 

fecundiE  qu.  ku.  37.  &  ptout  in   margine 

annoiaiur.S.  Thom.  i.  par,  qufijLt'^. 

articuto  4. 

VIDENTUR  relationesinDeoPon  efle  pre- 
cise  quatuor^fcilicet/-^/^^ niias^filiatio.fpi. 
ratia  a&ii'a, &  /■'^ffha procejjio.  Etenim  piopterc» 
ha  relationes  in  Deo  reperri  dicuntur  ,  quia  ex 
gemina  fcccunditate  cfsenne  penes  mtelleftum ,  & 
\oluntatem,  ipfa  (•(!:  in  duahus  perfbnis  produ^tis, 
ex  quo  necefsario  fir,  ut  producens  ad  produftum 
referatur  ,  at  )ue  ab  eo  realiter  dlftnguatur;pul- 
lulant  er^o  ,  &  innafcuntur  relatoncs  in  Deo, 
eoquodfi.  in  ip;b  duplex  princip'um  produfli- 
vum  .  Sed  veriirim-  eft  quo]ue  principium  om- 
niumcre.^turanim  ,  -Sc  otius  fluxjsentis;  ergo 
ultra  praedietas  relationes  lUtuenda;  funt  in  eo 
aliae,  qua  confequantur,  finfque  in  illo  ,  quatenus 
eft  cau  aMToduftiva,  ^  efKcliva  omnium  aliorum 
ab  ip  o  . 

PraEt  rca  ;  Propterea  quod  dlvfn^  perfbne  vc- 
rifTim^  runt  int:-'-  (efe  fimiles  ,  &  asquales,  &  ejuf- 
dem  ndiviiiblis  eisentije  ,  eftintereas  vera  ,  & 
rea!.";  fi  ri  litudo  ,  ScaBiualtas,  &  dentitas:  hx 
autern  i.:nt  relaciones,  qu  ppe  qua;  intelligi  ne- 
^iieunt ,  n^ceire  fioe  extreiT>;s  :  ergo  ultra  pr^'di- 
ftas  relationes,  funt  quoque  ponend^  in  Deo 
mnlt^  alia;. 

Pra^-erea  ,  Quatuor  prediflis  relationibus  in- 
cfse  v'i!i-:urpar  poteftas  ,  liliatio  autem,  Sc  pafii- 
va  proce'r)o  ponuntur  habere  vim  conftituendi 
duas  perlbnas  :  Filium  nimirum  ,  &  Spiritum 
Sanftum:  ergo  &  dusalixhis  correfpondcntcs 
panter  conftitucnc  duas  alias  perfbnas  :  igitur  ex 
pofitione  quatuor  relationum  pradi£tarum  f«- 
queretur  quatuor  efse  dcbere  perlonas  divinas 
quod  eft  impoffibile  . 

Prasterea,  Secundum  Philofbphum  g.  Phyftex. 
C.2  i.Radem -via  efl  de  Athenis  ad  Thebas  ,  ^  de 

Tbebis  ad  ^i hcnas :  ergo  eadcm  eft  relatio  pro- 

ducentium  ad  produfta  ,  acproduftorum  ad  pro- 

ducentes  :  non  ii>itur  lunt  multiplicandae  rtlatio- 
'  res  in  divinis  a  J  originationcm  fpeflantes  ufque 

ad  numerum  quaternarium,  cum  duae  tantumei 

rei  fatis  t^%e  videantur  . 

CoNTRA,  Au^uftinus  i^-.deTrinit.  cap.  r6. 

Sicut  F  /io  prafat  ejfer.tiam  de  Patre  gencratio., 

ita  Spiricui  SanUo  de  utroque  proceJJlo.^tA  ut  gc- 

reratione  eft  Pa'cr,ita  nativitateeft  Filius  :  crgo 

fur.t  in  IJ.'o  patermtas  ,  &liliatio.   Rurliis  Spiri- 

tui  S:jn6toco  muinicatur  e'$ent'a  a  Patre  ,  &  Fi- 

lio  ,  fic  u-:  proJeffione  paiTiva  fit  tertia   per  ona 

fuhfift  MS  in  e:!sencia  dii/ina  ;  crgo  ut  Filius  r  fer- 

tur  aJ  Pa  rem  hli.itione  :  ita  pafliva   pioceflio  eft 

ad   (oiationcm  .    Snnt  ergo  ciuatisor  rclat'ones 

orig.n  s  in  Doo  ,  dux  fcilicct  fpcftantcs  ad  per- 
Tumus  /. 


9'3 

fbnas  proJuctas  ,   hc   to    liem   ad   produ.       es, 
quanqjan  I  verfi.nodi,  uc  patebit   cx  dccn  !is. 
RESPOVDEodicen  Iuti  in  tribus  ner  onis  divi- 
nis  t^sc  qua^uor  relationes   p'xdiftis  originem 
concerncntes  ,  nec  plures  necpauciores  .   Der'a 
ratio  :  In  •»fsen^'a  divina  c(1   fuplex  ^oerunditas, 
quitenus  '-ft  in   n^a  in'elleftus  intinitus  ,   &  vo- 
luntas  pariter  inSnita:  c\  g-.m  ni  autem  foecundi- 
tatc  neoefvjnoe.ft  ih  dunlex  p^-o  Iu5t  im  ,  alcerum 
pcr  in'.el  ectum  ,  alrerum  pe^  v  1'  inta^^em  :  ex  eo 
autem  quod  nrodufturn  ner  inte1'e6l  tm  e>cea  per 
modum  nitura: ,  prf)fei^ti)  producitur  ex  v'\  o    us 
fui  in  fi:n  litiidinem  -iroducentis^iit  v.r  (fim;  pro- 
inde  id  (uppofitum  fic  natum,  &  F^I  usejus  ,  a  quo 
producitur:etfi  enim  ideven  re  qu-at  in  una  ,  ca» 
demque  naturapropcer  fui  illimira''»nem  ,  arta- 
men  oportet  omnino  producens  diftiai^ui  real-  er 
a  produflo:  nullx  enim  mens  capit,idem  fei^fiuo 
vera  ,  realiquc  produftionc  producere , 'eft-  Au- 
gufl  i.de  Trinit.  cap.  r.;  igitur  bacex  fcecun  Ji- 
tatc  per  modumnatura;  eft  in  divina  cfsentia  ela- 
tio  paternitatis  ,  &  (iliationis  ,  quia  vcro  fupercft 
altera  foccunditas  cx  paite  voluntatis,  uam  com- 
municat  Pater  Filio  ,  priuC^uam  iiitelligatur  ha- 
bere  fuum  productum  :  id  vero  non  exit ,  quomo- 
do  natum,  quia  v  luntati  ineft  rario  principiandi 
akerius  omnino  rationis  abea,  fecundum  i|uam 
producit  intelleftus  :ergo  produ6tuin  per  volun- 
ta'emfcecuntlam,  Patri,  F.lioquc  communem,  uti, 
eftutrique  «fTcntia  communis,  nnnnaicitur,  led 
procedit ,  &  ■  Patre  ,  Filioque  ,  ut  amor  fubfiftens 
&  infinitus  :  per  p.iflivam  i?itur  proce<lionem  ^ixc; 
tertia  perlbna  refertur  ad  fpirantcsfe  ,  e  l   ue  con- 
ftituitur  ,  ut  Filius  filiafone  ,  &  Prer  patermta- 
te :  funt  proinde  in  efscntia  d'v  na  q'iatuor  realcs 
relationcs  ,  fcilicet  pa  ernitas,  fifatio,  fpira-io 
Patris,  &  Filiocommunis,  &  p:i'Ti\a  Spiritus 
Sanfli  proceflio  :   eam  inter  fe  diffcn.ntiam  pr^ie- 
fcrentes  ,  quod  patcrnitas  ,  &  rilatio,  ac  paffiva 
proccflio  fingulas  refpeftive   corftaucnt,  ac  di- 
ftinguunt    perfonas,  exque  folcc  unt,    uaEinul- 
tiplicaHt  Trinitafem,   ut  ait  Boet  us  \   de  Tiinit. 
cap.  12-  Namaflirtfpiratio  cum  nullam  perlona 
rum  conftituatdiTiitrum  .  ad  numcrum  per(ona- 
rucn  non  (pcflat :  quoniam  enim  advenit  perfonis 
jam  in  fuoeflTc  perlbnali  conftitutis  ,    Patri     (i:ili- 
cet,  &  Filio  ,  impoflih.le  el^  in  ipfis   habere  vim 
conftituendi  ;  quanqu^im  fi  conftitutas  non  inve- 
niret,  nihil  prohiberec  ,  quin  per  ipfam  du«  per- 
ffjnaE  fpirantes    conilituerentur  :  quemadmodum 
&  fibi  correfpon  lens    paflTiva    procelfii  tertiam 
conftituit  perfbnam  ,  quas  Spiritus  Sani^tus  ia 
Scriptura  appellatur. 

An  Argumenta  .  Ad  primum  dicendum, 
Deumutique  efle  caufameffeilrti  vam  omnium  cre- 
aturarum  ;  vcruncamen  a.l  has  non  r«ferri  leali 
relatione  ,  quia  cum  ci  principio  intcnfive  infini- 
to  nequeat  adac.]uari  ullum  creatum  ,  vci  crtabilc 
necclisario  quicquid  cau^atur  eft  contingens,  &  h- 
nitum  .  Si  autcm  infinitum,  &  necelsarium  ex  na- 
tura  rci  referretur  ad  hnitum  &  contin^ens^magis 
necclsarium  depcnderet  a  m;nus  necefsario:  at.|Ui 
fi  per  impoflibile  ponerefur  rcpugnaif  om  ic  aliud 
a  Deo  ,  oporterct  con!e  ]uenter  &  par  ter  repu- 
gnare  aliquid,quod  eft  idem  ac  Deiu,  S:  '-n  cx  rc- 
pugnantia  minus  necelsaril  fequeretur  d^^ft  uftio 
iimpl'c;tcr  ncce^^sariiViuoil  eft  impoflihilenulla  efc 
ergo  relatio  ■•ealis  in  Deo,  nifi  rclariones  orginis, 
perquas  divinx  perfbnf  con.^^ituuntur  modojam 
explicato  ,  que  f  tiam  mutuo  fcf«  refpiciun: . 

Ad  fecundum  elt  refponfio  dicentium  ,  eas  re- 
lationes  cqualitatis  ,  ^  fimilitudinis  in  Deo,  <:{'sq 
Y  y  rclpc- 


t.dlff.    !#.$, 

De  mtde  % 


i.dift.ii.<].  t* 


I.  dilt-  '•^•1} 


Summcejoannis  DunsScoti. 

nobis  autem    elfc  /ermo-      alt.  ram,  ii  e  conver,o;  imnofTibile   eflautem   pro* 


I.  dift.  -%4, 
i.  Ad  fecun 
dum    frinciff 


QBoJlib.  <;.4. 
«.  De  tiTiii 
srnctd*  t 


3U 

JfeipeiJiu?  ratlonis  ; 
nem  de  rehtfonibus  realibus  .  Nos  putamus  han«: 
rcrponfioncm  non  elTe  approban  !am,  quia  in- 
fra  quaf^-  42.  (entiendum  oftendemus  eos  reH- 
peflus  in  D-.oefTe  reales.  Concedimus  crgo  ar- 
gumentuDt);  nam  .'d  non  negavirrius  iny6//«//o«f  ; 
feJ  foium  intelleximus,  non  sfTc  ponendas  alias 
relanones/iivinarum  perfbnarum  conftirutivas, 
&  diftinftiyas ,  ultra  prsmemoratas,  etfi  interim 
&  ipfa  fpirgtio  aftiva  per  accidens  id  muneris  non 
exerceat,  quatenus  invcnit  eas  ,  quibus  accedit, 
perlbnasjam  in  earum  effc  perfbnali  conflitutas  , 
Rclationes  ergo  orij>inis ,  qus  primd  pullulant  in 
efTentia  divina,  conrtituunt  perlbnas  ,  ac  diflin- 
guunt  ;  etfiergofint  &  reales  pariter  relationes 
aqualitatis,  &  rimilitudinis,  quia  tamen  fuppo^ 
nunt  perfbnas  jam  conflitutas,  ideo  nec  diflin- 
guunt ,  nec  conftiuuint ;  &proJndenon  veniunc 
in  numerum  cum  jam  memoratis  . 

Ad  tertium  refpondeo^eo  probari  quod  diclum 
eft  ia  fo/uiio/!e ,T)\mlrum  prajfatas  omnesrejatio- 
pes,  quantum  eftex  parte  earum  ,  pofte  quidem 
conftituere  perfonas,  feu  producentes  ,  feu  proi 
dutTtas ,  ut  eft  evidens  de  habitudine  paternitatis  ; 
5ed  de  fafto  non  oportere  omnes  eiim  cffeftum 
formalem  exercere  ,  fi  al  qua  adveniat  perfonis 
jam  conftitutis  ,  uti  de  faftofpiratio  ^iStiva  adve- 
nit  Patri ,  &  Filio  pro,piJas  perfonalitates  pofTi- 
dcntibus  .  Non  fequiturergo  conlequentia  ,  qu^ 
jnfertur ,  nec  fane  eft  uila  neccfTitas  ponendi  qua- 
$uor  perfonas  ex  numero  quaternario  relatio- 
rum.  Nam  idem  ruppolitum  producens  alia  at- 
que  alia  prsditum  producendi  ratione  ,  haberp 
pottft  plura  produfta ,  ut  ars ,  &  natura  in  eodem 
iluppofiio;  at  impolfibile  eft  idem  conftitui  in  efTe 
duabus  produftionibusaffsquatis,  quia  tunc  al- 
terutra  circumlcripta  nihil  minus  habcret  efle  per 


ductam  accipere  fuumefTe  originatum  perorigi- 
naionem,  qua  cjrcumlcripta ,  nihilominus  efTet; 
cft  igitur  ab^blute  neceffitas  multiplicandi  perfb- 
nas  ratione  paffive  produftionis,  non  vero  ex  par- 
te  aftivarumoriginationum.  chm  exeant  a  per- 
fbnis  jam  proprium  e/Ie  perfbnale  habentibus  .  n„^ir< 

»1  •         r  U       1        '  „         t  r   I        1  J  QllOdllb.  0.4. 

Adquartum;  negandum  eft  abfolutd  eadem  J^juxu  illud. 
relatione  conftitui  prirnam  perlbnam ,  &  fecun- 
dara:  imo  altera  conftituitur  prima  ,  fcilicet  pa- 
ternitate  ,  altera  fecunda  ,  qus  eft  fiIi:uio  ,  oppo- 
fita  relationi  ,  qua  prima  perfbna  eft  Pater  .  Cum 
enim  conftitutivum  primaj  perfbnx  divinae ,  fit 
ftatuendum  in  prima  proprictate  incommunica- 
bilipofittva,  ea  pracis^  eft  relatio  paternitatis 
oppofita  relationi  prim^  perfone  produft^  :  ete- 
nim  altera  proprietas  confe  luens  foccunditatem 
voluntatis,eftcommunis  utririue  perfbn^:  Si  er- 
goillaprior  eft  oppofita  necefTario  rclative  pro- 
prietati  primi  produfti ,  evidenter  altera  rclatio- 
neconftituitur  Pater,  altera  Filius  in  eflfe  perfb.  ..jjft.  ,,.,^ 
nali.  Ad  Philolbphi  authoritatem  (  qui  videtur  ^.  txdicih'^'. 
fentire  ,  aftionem  ,  &  pafllonem  cfTe  idcm  )  ref^  Etlmjuffidf. 
pondeo,  nonefle  intelligendam  quafi  velit,  eam 
viam  a  termino  h  qno  ad  terminum  ad  quem  ,  &  e 
contra  ^effe  ipfam  magnitudinem,  fuperquam  fit 
motus  ,  fed  magis  ipllimmet  motum  hinc  illuc  ,  & 
/Jconverlb.  Motus  enim  ipfe  eft  illud,  perquod 
dicitur  Agens  per  refpeflum  ab  hoc  ,  intelligendo 
per  ab  boc  refpeflum  a  quo  :  fn  mobili  etiam  fun- 
datur  iconverfo  refpefius  ad  agens  :  E:  ifti  duo 
refpcftus  habent  aliquid  idem  materialiter ,  nem- 
pe  motum,  fcd  formaliter  funt  ali},  &  in  aliis 
fubje6tis  .  Quantum  igitur  hasc  authoritas  potcfl 
applicari  ad  cafum  ,  de  quo  agitur ,  magis  eft  ad 
oppofitum , 


QU^- 


Tomus  l  Vars  l  Qucefl.  XXIX.  Art.  L  355 

QUyESTlO  VIGESIMANONA 

DE    PERSONIS    DIVINIS, 

I  N    QJJ  ATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

Pramijftsautemhis  ^  qua  de  procejffjnibus  ^  acrelationibHs  pracognofcenda  videbantur  ^  necef- 
farium  eft  aggredi  de  perfonis . 

Etprimdfeciindim  corfderationent  ehfolutam ,  6*  deinde  fecundum  comparativam  rationem . 
Oportet  autem  abflute  de  pa;fonis ,  primo  quidem  in  communi  confiderare ,  deinde  de  fingutis 
perfonis . 

Ad  csmmunem  autem  confiderationem  perfonarum  quatuor  pertinere  i-identur  :  primo  qui- 
iem  fgnificatio  bujus  r.cminis  perfona  .  Secundd  -jerd  numerus  perfonarum  .  Tertio ,  ea ,  qust 
coffejuuntur  nurneium  perfonarum ,  lel  ei  opponuntur,  ut  diverfitas^^  fimilitudo^  &  hujuf- 
niodi  .  ^jjirto  verd^  ea,  qua;pertinent  ad  notitiam  peifonarum  . 


I. 

ir. 

III. 

IV. 


CIRCA    PRIMUM    Q^U  iE  R  U  N  T  U  R    Q^U  A  T  U  O  R. 

De  dcfin'tione  perfonffi . 

De  comparatione  pcrfonas  ad  effentiam  ,  rubfiftentiam,  & hypoftafim  . 

Utrum  nomen  perfbnx  competat  in  divinis, 

Quid  ibi  figniticet . 


S.    Thomx 
I.  frjmipale  . 


ARTICULUS    l. 

De  definiuonc  perfbn». 

Voc!or  \.diflincl.  23.  utritfque  fcripti . 
*r.  Tbom.  i.par.  qu^jh  29.  artic.  \. 

I  DETUR  probanda 
Boetii  definitio,  qua  //'- 
bro  dc  duabus  naiuris^^ 
una  perfona  Cbrifi,  ra- 
tionem  peribne  declarat 
per  lioc,  quod  //1?  nutura 
rationalisindividuafub 
ftantia.Yi^m  hacdchni- 
tione  Tb  fubjluntia  in- 
dividua  fignificat  fingu- 
lare  ,  non  cujufvis  generis,  ild  foiius  fubftantTg  ; 
&  qula  non  cujulvis  lubftantie  fingulare  eft  per- 
fond ,  ideo  additur  naturts  rationalis  ,  eo  quod  in 
(blis  fubllan  i.s  rationalibus  ,  &  intellectualibus 
repcriator,  eJKfque  mdividuum  appelletur  per- 
fona  ;  Eft  ergo  prgmifla  defcriptio  exafta  exprel^ 
fio  definiti  . 

Prcterea  ,  In  genere  fubftantig  dumtaxat  fpe- 
ciali  quodam  modo  invenitur  individuum  ;  fub- 
ftantia  enim  individuatur  per  fe  ipfam  ,  acciden- 
tia  vero  per  fubjeftum ,  quod  ell:  fubllantia  ,eva- 
dunt  individua  ;  unde  &  Ipeciale  nomen  compc- 
tit  llis  :  dicuntur  fiquidem  hypoilares  ,  &  primx 
fubfl:intig  .  Et  rurfus  fubflantiis  rationalibus  fpe- 
cialius  congruit  nomen,  eoquod  in  earum  pote- 
ftite  fintpropri^operationes  ,  &  nedum  aguntur 
ficut  alia  ,  fed  etiam  per  fe  agunt:  afliones  autem 
in  fingularbus  funt  .  idautem  fpeciale  nomen. 
quod  prae  aliis  poffident ,  quoque  exprimuntur, 
elt  nomen  pcrfbna: ;  ergo  exacti,  &  adicquate  per- 
fbna  dclcribitur ;  quod  fit  naturdt  rationalis  indi- 
<vid:iaj':'.bfantia  . 

PriCterea ,  NuIIam  eil  adinvenire  perfbnam , 
qus  non  fiv  inJividuum  fubllantiasfpiritualis;  nam 
infra  hunc  gradum  ad  fummum  fubftantia;  fubfi- 
ftcntes ,  vel  luppofita  occurrunt,  qua:  de  com- 
raum  omntum  fenfu  nec  funt ,  nec  appellantur 
per  oHic:  igitur  pr^mifl'.!  defcriptio  exaftc:,  &  ad|- 
quate  expnmit  rationem  perfon^  . 

(^ONTKA,  Animaeparata  eilrationalis  natu- 
rgJnJiv/Jua  fubllanjia  5   non  autemeft  perlbna  : 
Tontus  /. 


S.  Thom.  I. 
p  qiislf.  i.ar. 
J.J.  Ad^uar, 


minus  convenienter  ergo  perfbna  fic  definitur  . 

Respondeo  dicendu  m  ,  Roeti:  p  fallatamdefi- 
nitionem  eflt  exponi.ndam,  aut  corngrndamper 
Richardi  notlficationem  ,qui  ^.de  Trinii.ca/:,i2. 
ita  perfbn^  ra^^ionem  exponendam  putat,  Perro- 
na  ejf  inte//e&ua/is  natura  incf.nmunicabilis  exi- 
flentia  .  Btenim  infiftendo  fign^iicationj  verbo- 
rum  IJoetiane  definitionis,  animi  rationalisa  cor- 
pore  fejunfia,  dicen<faforet  perfbna  ,  cum  fit  in- 
div'dua  fubftantia  rationalis  natu-g  :  quod  fi  no- 
m\nerationa/is  fubfifentite  exprimi  intelligatur 
fubftanria  qu^Iibet  Spiritualis,  ut  perfbne  no- 
men ,  Scresaptetur,  acreperiatur  in  Deo,  An- 
g-elisSc  hominihus;  igitur  Deitas  appclhnda  ef- 
fet  perfona  ;  que  de  fe ,  &  ex  fe  fingulariffima  eft ,  tum  , 
ac  fejunftifllma  a  quacunque  ratione  pcrtinente 
ad  gradum  inferiorem  fubftantie  fpiritualis  .  De- 
inde  propri^  loquendo  congrueret  Dto  ratio  im- 
portata  nomine  perfon^  ;  etenim  Deus  impropri^ 
appellatur  individuum  ;  ergo  fi  perfbna  fit  naturx 
lationalis,  vd  fpiritualis  individua  fubftintia, 
quia  Deus  de  rei  proprietate  non  eft  individuum, 
rec  erit  in  ipfo  pronria  ratioperlbne  .  Probatio 
confequcntig  :  individuum  proprie  non  efl  ,  ni(i 
ubidividuumaut  reperitur  ,aut  efTe  potcft  •  Deus 
autem  cft  eflTc  ntialiter  immultipbcabilis  ;  ergo  ut 
fibi  contradiflori^  repugnat  eflfe  dividuum,  ita 
roneftindividuum  .  Denique,  juxta  premifTam 
Boetii  notificationem  perfe,  &primonomen  per- 
fon^  convenirethomini,  quippc  quiper  fe  &  pri- 
mo&  folus  dicitur  rationalis  ,  prelertim  in  fen- 
tentianegantium  AngelostflTe  rationalcs,  &  di-  (^„^^4  ^.  ij 
fcurrere.  Id  autem  eft  inconveniens;  quia  perfo-  4^;.«. 
nenomen  primo  convenitpedbnis  divinis  ,  Hec 
feVi  tanguntur  a  Richardo  loco  cit.c^?/'.  2  i.,quam- 
visdeinde  cap.  24.  ,<!fcap.  16.  approbari  videatur 
Boetiidefcriptio,  nonnihilimmutata  ,  aut  expo- 
fita. 

Rationem  iginir  pcrfor^  exaftlus  cxprefllfle 
videtur  Richardus/s.^otv/J/o  addendo  incunimu- 
nicabi/itatem  ad  exiftentiam  naturx  intelleftualis 
quod  fan^  prcftitum  efle  oportuit,  cum  natura 
humanaindividua,  fiveathoma,  utappcllatur  a 
Dam3'teno,  afl^umptafic,  ac  perfonata  perfona- 
litate  Verbi  Dei  ;  propterea  igitur  eadem  natura 
perfbnata  fuiflTet  in  fe  pfa,  quatcnus  ex  fe  fubfi- 
fteret^necefl^etafl^umpta,  &  perfnnata  per  alie- 
nam  pdrfoualitatem;  cum  ergoformali  rationi  na- 
Y  y  2  turc 


j.dift.t.  q.J. 


2^6 


tura:  inteneflntlisexiftcnti»  ,  five  individux  in- 

telligitur  aceedere   incommufticahilittts  habetur 

lnfra«r/.4jL=ad5quat«  r<;tio,  &omnimodaexpren'iopcrrona:  , 

imiutidtnti,  _  adcout  perfona  fit  incommunicablli*  fiabcns  exi- 

fteniiam  in  natura  intclle£luali . 

Porro  ad  evJdcntiam  incommfni^abilitatis 
complcntis,  &  conftituentis  rationem  fornu- 
Icm  pcrfon*,  fcicndum  commu»ic»bile  Jupliciter 
intclligi ,  &  evcnire  poffe.  Nam  aut  aliquid  com- 
inunicatur  pluribus,  adeout  quodlibet  corum  fit 
ipfum  ,  quodcommunicatur,  ficut  univerfaledi- 
citur  «ommunictri  fuis  inferioribus;  aut  certe 
conmuTjicatur  alteri  utforma,quaaliquid  eft  ta- 
le  ittundum  cjm  ,  fed  non  eft  ipfa,  ut  anima  com- 
inunicatur  corpori  fic^  ut  pcr  illam  ver^fif  ani- 
fnatum  ;  fed  interim  non  eft  anima  .  At  Deitas 
utroqnc  modo  communicatuf  tribus  pcrfbnis  Hi- 
vinis  ;  unaquatque  enim  cft  Dcus  ,  &  infuper  eH; 
ratio  formalis  quiditativa,  fccundum  quam  tres 
perfon»  unum  funt  in  efTentiadivina  .  Per  oppo- 
fitum  ad  hanc  gcminam  conimunicabilitatem,& 
communicatonem  eft  intelligcnda  perfbna:  in- 
communicabiJifas  :  ea  quippe  neque  eflicommuni- 
cabilis  ;;/ (^«oi,five  tanquam  fuperius  fuo  infe- 
riori ,  neque  ut  quo,  feu  ut  forma,  qua  aliquid  efl 
taleper  ipfam  5  &ncdum  fitoportct  incommuni- 
cabilis  aftu  ,  verum  etiam  incommunicabilis  apti- 
tudine  :  alioquin  quum  natura  individua  in  alie. 
nafubfiftit  perfbnalitate  ,  id  contra  naturalcm  in- 
clinationemejus  evenirct,  ac  violenter  ita  fubfi- 
fteret ,  ui  lapis  iH  ubi  fibi  innafjrali ,  ad  quod ju- 
xta  naturalcm  aptitudinem  ejus  non  inclinatur. 
Eft  igitur  ptTim^i-fttgllectua/is  ttatura :Hcomi*fU' 
nicahilis  txiflentia :  incommunicabiiis ,  inquam , 
'■ncommunicabilitajfeoppofita  »emina:  communi- 
cationi,&  qua  natura  univerfalis  ,fuiscommuni- 
caturinftrioribus,  &  communicationi ,  qua  ali- 
quid  alteri,  utforma  communlcatur  tam  aftu , 
quam  aptitudine  .  Illud  propri^  ergoeft  perfona, 
■uod  non  eft  aftu ,  nec  apt  tudine  akeri  commu- 
nicatum,  fed  per  fc  fubfiftens,  &  independens 
in  natura  intellefluali  .  Sed  hicfermo  complebi- 
tur  infra  art./^.iH  iHcide»ti,&  in  quajl.futidatte»- 
tali  i.par.an.6,. 

Ad  Argumenta.  Ad    primum  refpondeo  ex 
diftis;  quoniam  individua  fubftantia  naturas  ra- 
tionalis  eft  aiteri  communicabilis  per  modura  for- 
jnae,  utdidicimus  ex  abditiflimo  Incarnationis 
iryfterio  ,    eo^imur  affirmare  perlbns  comple- 
mentumadvenire  indiyidusfubftanti»  p«r  aliud, 
quod  non  fit  ei  ratio  individuationis  .  Fttcndum 
far^individuamfubftantiam  de  fatlo  exiftcntem 
eflc,  &  rcfte  appellari  pcrfonam  ,  nonquiaindi- 
vidua  fit ,  fed  rationem  incommunicabilitatis,  ex 
qaa  ineft  ultimum  perfbns  complementum:  ipfa 
quidem  eft  incommunicabilis  ut  qttod.,  &  quate- 
nus  mdividua ,  fcilicet  per  rationem  individuatio- 
nis  &  ha6tenus  non  eft  perfona ,  nifi    prasterei 
Jntelligiturincommunicabilisa/^^sa^tu,  &  ap 
titudine;  quod  cum  in  fua  definitione  haudex- 
prelTerit  Boetius,  exa£liori  oratione   perfonam 
videtur  dcclaraviflc  Richardus.  Verum  eft  igitur 
in   fubftantiis   rationalibu»,    &    intelleiluaiibus 
|.di(I.T.«|.T.  tantum  reperiri  pcrfonam  ,  fed  quia  ad  perfbnal  - 
f.KdiilHdfpr»  tatem  requintur  ultima  fbIitudo,five  ncgatiodc- 
«iWr  .  V.  \d        jgn  jjg  a£tualis,  &  aptitudinaii»  ad  perfonam 
kaiiomtm.        altenus  naturae ,  atquchxc  non  intclligatur  prae- 
cis^  infubftantia  individua,  ficut  per  fe  exiften- 
tefeft  namque  adhuc  altcri  communicabilis  ut 
C240,  ficut  tactum  fuit  )  profcfto  ratio  perfbnx 
non  exprim  tur  adsquate  ner  hoc.quod  fit  natu- 
Tfrationalis  individualubftantia. 


Sutnmajoannis  Diins  Scou . 

Ad   fccundu^n  dicimus,  non  idmitti   a  nobis 
quod  affumitur,  fcilicet ,  fubftantiam  indivi-Juari 


pcrfeipram,accidentia  vcro  pcrcorum  fubjecla: 
imo  putamus,  urumquodque  entmm  crcarorum 
efTc  individuum  per  propnam  fingularitatem  , 
«gredicnteia  de  nttura  uniufcujufque  ,  ut  alibi 
erit  oftcndendum.  Ad  d'fficultatem  quod  attinet, 
patet  refponfio  ex  diais  in  precedfntifo/utione  , 
Nam  individua  in  gencre  fubftant*,  u  ique  di- 
cuntur  &  funt  fubftanti»  prim^,  fed  ta3is  quoque 
«ft  natura  humana  unita  Verbo  Dei ;  ut  crc;o  vc- 
re  ,  &  rccte  dicantur  ejus  generis  individua  hypo- 
ftafes,&perfone,  profeftoaliquid  cftaddendum 
rationi  fubftanticprims:  ea  autem  eft  incommu- 
nicabilitas  aaualis,  &  aptitudinali.«;  ,  pittptcr 
quam  fblittric  per  fe  exiftunt,  &  'ubfirtunf  ,  &  in- 
depiendenter  abalia  perfbna  operantur.  (^nandiu 
ergo  nonexprimitur  hoc  ultimum  TOmpletivum 
perfona: ,  cquidfm  non  declaratur  cjus  rstio  qui- 

ditativa . 

Ad  tertIumrefponf!eo,Quamvis  perfona  qu»- 
cunque  fit  individuum  fubftantix  fpiruualis,  non 
tamen  e  convcrfo,  quodlibct  *ale  individuum  cf- 
fe  perfonam  ,  ut  extitit  declaratum.  Non  ergo  ea 
Boetii  defcriprio  fic  rcciprocarur  ,ut  oportct  de- 
finitionem  con(?rucre  defini^o  :  Dcficit  quippciU 
li  quod  eft  potiftimum  in  definifione  ,  nempe  ex- 
prcffin  dcfiniti  ineo,  pcrquodab  aliis  diftmgui- 
tur,  &fubindc  conftituitur  .  Laiet  crgocequivo- 
catio  inargumento,  quia  non  quacuncue  perfc 
exiftentia  m  narura  inrcHeftuali,  &  perfbnalitas, 
fed  oportct  prccterca  involvi  in  tali  p- r  fe  exi- 
ftentia  negationem  dependenti»  a6tual)S,&  apti- 
tudinalis  adperfonam  alterJBsnature,  ut  di6"tum 

fuit . 

Ad  argumentum  in  oppofitum  eft  refponfio  di- 
centium  animtB  fepararx  attribui  ncn  poffe  ratio- 
nem  perfonae;  cum  enim   m  eo  fiioarationis  ftatu 
retin  at  ntturam   unibiH-atis ,  diti  nequit  fub- 
ftantia  individua,qu«  dt  hypoiUfis,  vel  lubftan- 
tia  prima:ficut  nec  manus,  ncc  quccunque  aha 
partium  hominis,atquc  ita,u'  non  competit  an.m^ 
dchnitio  perfonf.ita  nec  nomen.rontra,indi  vidua 
fubftantia  natura:  rationalisrft  alteriunibilis  uni- 
tate  perfon«,ut  conftarde  unionehumananatu- 
r£c  cum  Verbodivino,  e.goetfi  anima  feparata 
fiteorpori  unibilis,  uf  formacjus,  exeotaTien 
non  fit.quin  fit  fubftanti.i  individua.Deinde,natura 
humana  in  Verbo  fubfiftens^eft  fubftantla  prima  , 
ron  autcm  hypoftafis,  vel  perfo  a;  alloquin  pro- 
pria,  &  nlicna  pcrfbnalitate  fuhfilkret ;  frgo  cx 
ttli  relatione  incftfibi  efTefubftantiam  primam, 
quam  omnino  aliam  effe  oportet  a  pcrlbnahtatej 
noneftigitur  hypoftafis  idcm,  ac  iubftantiapn- 
ma.  AffiimptutTi  probatur.  in  coordinatione  pr^- 
dicamentali  funtomnia,  qux  pcr  fepertinent  ad 
illam  coordinationcm:crgoeft  invenireinea  fu- 
premum  ,  &    nfimum  :  ut  auiem  fupremumeft 
gradus  univerfalis,  ita  infimumeft  gradus  indi- 
viduationis  :  cum  ergo  de  Chnfti  humana  natura 
pi-ffidiccntur  ver^omnes  gradus  fuperiorcsin  ip- 
fa  per  fc  inclufi ,  profe^o  eadem  erit  &  prima 
fubftantia  ,  quamvis  ron  fit  hypoftafis ,  vel  per- 
fona,cuju$  ratio  intelligitur  incffe  primg  (iibftan- 
tle,  ex  eo  praecisi  quod  in  fubfiftendo,  ac  ©neran- 
doab  alia  non  dependeat,  Prsftat  ergodicere 
Boetii  dcfin^tionem  efte  exponendam  ,  aut  corri- 
gendamjuxta  Richardi  pr^miifam  notificationem, 
cum  pcrfona  pracife  non  fit  individuum   naturas 
intelleaualis  :  imo  ncccflario  addenda ,  ac  txpri- 
menda  eft  incommunicahilitas» 

AR 


2.  diff.  %.<\'\' 


Fnfra  ij.  }«. 
art.  4.  in  in* 
cititnti  • 


fJ.Tham.  h?« 


i.dift.  ?.^.f 
|.  Ctmr"  • 
Frivo)a  ,  * 
int«niperans 
eft  Cajetan 
ccufiira  ;  di 
f  eotii  DoSo 
rem  non  p« 
netrsir»  fl"' 
iu  portctur 
non.jnc  lu' 
Hastif  prini; 
^uz  &  'D^ 
viiui  ippe 
latura  i.Th 
Bia  ;'«  /"'" 
fiffttifont . 


Tomus  I.  Vars  l  Qucejl.  XXIX.  Artic.  11. 

ARTICULUS     II. 


I,  di^   16.  i. 

via  , 


tium . 

|.dift.  rq.'. 
/n  mrgmmtn, 
frindp. 


r.  dift.  14. 


Mag.  SeiiN  r. 
^u*d  MUtim, 


b.Deficmda, 


Viden.lt  1n- 
nourinnes 
M.iri..ni  Vi- 
Sori;'  crujlte, 
*c  folije  hic 
dcclai.iritis  ; 


Utrum  pcrfona  fit  idem  quod  hypoftafis, 
rubfiilcntia,  &efrentia. 

Doctor  /ocii  in marglfTe  citatis  .  S.  Thom.  \.par, 
quaj}.  29.  art.  2. 

VIDETUR  perfona  idem  elTe  ac  hypoflafis, 
fubfitlentia,  &  cnentia  .  Etenim  Augufti- 
rus^.  de  Trinit.  cap.  4.  o-'*^;/x>i?j,  inquit  adfe 
fubjijlit,  quu/fto  niagis  Deus  ?  Loquicur  autcm  de 
y///S///('f/r ,  quod  convenit  fubilantig  ,  proutGr^- 
ciJhSJhiHtiaa/  u!\irpa.re  con'uevcrunt;Atqui  Gtq- 
ci  ,  tefteeodem  Auguflino  ^fubjlantiamto  fenfu 
aecipiunt  &  vocant ,  quo  nos  perfonam ^  conce- 
ptum  eundem  diverfis  vocibusfignificantes  ;  ergo 
fuijij}ere  ,  ut  perfona  formaliter  fubfifl:it,idem  cft 
ac  hypoftafis  ,  &  fubfillentia  ,  &  cfi^entia  . 

Confirmatur,  Duo  genera  ptxdicatorum  om- 
nino  repcriuntur  in  Dco,  nimirum  ad J'e  .,  (^  ad 
a/iud  ,  lecundum  Augtijlinum  ^.de  Ttinit.  cap  6, 
fed  quod  dicitur  adje  eil  commune  tribus,  ut  af- 
ferit  idem  Augullinus  ibidem  cap.  8.  ;  ergo  cum 
ellcntia  fola  fit  in  omnibuscommunis,  idcmerit 
cfientia  ,  ac  hjqioftafis,  &  fubfillcnfia  , 

Praterea  ,  (^icecunque  exprmiuntur  in  hypo- 
•ftafis ,  fiv^  psrfona di. finitione  .,'^\ve3  Boerio  ,  ^v- 
ve  a  Richardo,  prout  /;/  articu/o praiedetiti  an- 
notatumfuit,  funt  ablbluta  ;  nullum  enim  invol- 
vunt  refpcttum  adaliud,  fine  quo  efie  ,  aut  in 
telligi  nequeant  :  Sed  Ibla  eflltntia  eftab'blufa  in 
divinis  ,  cui  nempc  omnino  ell  incompofilbilis 
omnis  relpef'us  pafiivae^leu  activae  producibilita- 
tis  ;  crgo  hypollafis,  &  fubfillentia  coincidant 
oportetcum  elfentlfratione. 

CoNTRA  ,  Hicronymus  ad  Damafum  ,  Vnant^ 
eandemque  Trinhatis  dicimtts  ejfe  ejjentiam,  i-e/ 
filbfantiaiii,^  TJeum  unnm  in  tribus  perforiisfa- 
temurxiia  etiam  impietatem  Sabe//ii dec/inantes^ 
tres  perfjnas  exprejjasfubproprietate  dijlingui- 
taus  :  non  ipfumjibi  Patrem  ,  ipfum  Jlbi  Fi/ium^ 
ipfumfi/fi  Spiritum  Sanaum  dicentes^fed  a/iatn 
Patrts.,a/iamFi/ii^a/iam  Spiritus  Sancii  ejje  per- 
fonam  .  Non  eil  igitur  idem  perrona  ,  quod  effcn- 
tia  ,  ejufdemque  abfoluta  fubfiftentia,  etfi  perfo- 
n»  ,  &  hypofliafis  formalitcr  coincidant  . 

Respondeo  dicendum  ,  Hcrlbnam  efl^e  quidem 
idem  quod  hypofl.ifis  ,  Sc  fuhfillentia  ,  qua  perfc 
fubfillunt  perlbnas  ,&  hypoflales  ,  non  vero  idem 
quoden^entia,  vel  fubfliantia.  Quoniam  vero  pre- 
fentis  quxfui  folutio  tota  pendet  ab  horum  nomi- 
num  intelligentia  ,  St.  ao,  fub  quo  ufurpantur, 
fenfu  :  fcicndum,  Grscos  Catholicof  dicerc  con- 
fuevifie,  cum  explicare  veilcnt  inefF.bile  Trini- 
tatis  myflt^-ium  u^tai»  ejjentiam.,tresj'ubj}antias^ 
fignificantes  fubindc  ,  quod  nos  Latjni  quum  di- 
cimuj,  unam  c(fe!ttiam,ve/J'ubJ}antiam,tresper- 
fonas ,  teile  Augufl-no,  7.  de  Trinit  cap.  4.  Nam 
ut  {uhd'it  cap.  6.  Priufquam  Latini  vocibus  effen- 
tir  ,  vel  rubilantix  uterentur ,  (  qua  non  diu  ej} , 
inquit ,  quod  in  ufum  venerunt)pra  his  naruram 
dicebant.Qiiia  vero  eJJentiam  iidem  Greci  ujra/ft 
vocant ;  Sc  canJem  if/aiff  hypoflafim  appellant 
ciuamnos  ufitatius  fubflantiam  dicimus  <;.de  Tri- 
nit.  cap.  S. ,  nihil  intererat  apud  eos,  intcr  encn- 
tiam ,  &  hypoilafim  .  Unde  &  Hieronymus  ad 
Damafum  ,  toiTs.^.cpift.j^.  7°o/r7,inquit ,  fecu/o' 
rium  /iterarum  Scl}o/a.,i::l}i/  a/iud  Ijypojla/im^nijl 
Kjiam,  n»-vify  arquc  ea  dc  caufa ,  fcribit ,  fe  uri  ti- 
merc  eo  vocabulo ,  ne  cum  Arianis  lacrilcgi  Fi- 
liam  alterius  natufcc  a  Patre  blafphemantibus, 


357 

fentire  viderctur  .  At  vcro  quia  Gracos  l-*atres 
catholic^  fcnfifle  conflat ,  cundem  conceptum  cx- 
primere  intendentes  ,  diccbant ,  unam  efientiam  , 
tresj^ubftantias  ,  cum  Latinis  ,  dum  confitentur 
unamfubj}antiam  ,  'je/ejfcntiam ,  tresperfonas  , 
've/  hypojiafes , 

Notandum  cfl;  ergo ,  ufiam  ,  ve!  ejjemiam ,  vcl 
y«^y?//;///rt/«  intelligi  pofTe  ingenere  ,  vel  in  ab- 
ftrafto,  pro  fubflantia  fcilicet  intelleftuali  in  fe; 
velin  concreto:  &  fub  piiori  quidem  acceptione 
unica  ,  &omnino  indivifibilis  eft  efl!entia,  ufia, 
fubllantia,  &  hypoflafis  divina.Cum  veroincon- 
crerofignificatur,  &  intelligitur,  ut  multiplican- 
turfuppofita,  quxconcernit ,  ita  &  ip^a  nume- 
ratur .  Ut  igitur  ufia  pro  natura  ,  ^we  efl^entia,  fi- 
vc  fubflantia  Dci  in  fe  accipitur  ,  unica  \  ac  indi- 
vifibilis  cfl: .  Qiiatenus  verb  in  concreto  confide- 
ratur,  hypofliafis,  &  fubfiilcntia  fuppofitorum 
nuncupatur,  qua:  &  perfons  dicuntur.  Quia  enim 
aon  fuit  primitus  adinventum  aliquod  nomen, 
per  quod  pofi!etconvenienter  refponderi  aJ  quae- 
ftionem  hssretlcorum  urgentium,  quid  erant  tres> 
Tres  enim  effentias  dicere  vctat  Scriptura  ,  Deu- 
ter.6..^udi Ifrae/DominusDcus  tiius  unus  ef.  Ut 
Grffici  refpondebant  unam  efl^ntiam ,  tresfub- 
fantias'^'\t^  latinis  vifum  efl  confiteri  eandem  vc- 
ritatem  his  verbis ,  unani  ejientiam ,  i'e/J'ubflan- 
tiam  ,  tres perfonas .  Quja  nempeidem  efl;  Dro 
eire,quod  lubfiftere,  ideofi  una  elTcn tia  trini^ras 
cfl: ,  una  etiam  fubflantia  cfl:  ac  propterea  conimo- 
dius  fortaJk(\n<\\i.\\.  Auguflinus,  7.  de  Trinit,cap. 
5.  )  dicuntur  tres perJ'ona^  quhm  tresfubj}antia 
ncmpe  pluraliter  fiibflantiam  intelleftualem  con- 
fitentes  ;  non  quia  ipfa  efTentia  ,  Deique  Subflan- 
tia  muitiplex  elTet:  Sed  in  quantum  intribus  per 
fe  fubfiflentibus,quorum  unum  non  efTct  aliud,re- 
periebatur.  Qu£  tria  per  fe  fubfiltentia  mu^uo 
realiter  diflinfta  ,  ut  Grccisyiv4/?i7*//<7i-appetlare 
placuit,ita  &  'Lzt\r\\  perfonas  dixcre;eaque  voca- 
bula  loquendineceflltate  parata  elTe  a  Grecis  ,  & 
Latinis  adverfus  infidias,  vel  errores  Hsretico- 
rum  ,  ait  Auguflinus,  7.  de  Trinit.  cap.  4. 

Poft  tempora  autem  Auguflini  nomen  perfonx 
td  divina  jam  fanslatum,afe  Ecclefia  Latina  nni- 
vcrfaliter  ulurpatum  eft  fecundum  Richardum, 
4.  de  Trinit.  cap.  j.  iJ  autemfactum  ,  ac  infpira- 
tum  fuifTe  translatoribus  per  Spiri*um  veritatis 
eflTe  fentiendum  docet  ;  N^am  nu//afententia  cer- 
tiorredditur^quam  qua  ex  commtini  animi  conce- 
ptione  formaitir .  Porro  Catholicos  eo  vocabulo 
exprimere  intcllexiire  fubftantiam  incommunica- 
biliter  fubfiftentem,teftatur(.(e^.5.  Subdcns  plu- 
rimuni  intercffe  '\nt.trfubpantiai>f,  %t. perfonam\ 
Nominc  enim/>fr/o/i'A-fignificari  unam  folam  fub- 
iVAntiam,  &fingulare'cui  anncxa  fitqusdam  pro- 
prietas  ,  quccalteri  competere  nequeat  ;  ac  pro- 
inJeeflTc  talemproprietatem  perfonalem  incom- 
municabilem;  cx  vi  igiturncminis/'f?/w;<i  impor- 
tac  fubftantiam  primam  incommuHicubilem  ,  eo- 
quenomine  non  quidfed  (j'/^'^/ defignatur:  Con- 
tra  vtro fubf}antia^oQt  non  ij^ro-J-^fed  quid  cxpr'i- 
mitur  .  Qiiemadmodum  &  nihil  incommunicab  le 
akeri  pcr  fubftantia:  vocabulum  importatur.H.'CJ 
ille  ibidem  cap.  5.  6.  &  7. 

Dc  communi  igitur  fenfu  Ecclefiac  Latinaj, 
cjufdemque  fignificationis,  &  fcntenti.-c  funt  in  di- 
vinis  Terfona,  hypoJJafis,^  fibfpem ia:  qui:i  tres 
in  una  natura  "intclieftuali  incommunicabiliter 
fubfiftunt,  acfinguliscrt  fubftantia  prim,\  eflen- 
tialiterimmultipIicab;hs:fcdpcrfona  non  cft  iJem 
quod  elfentia,  vel  fubftantia  divina;cam  harr  una, 
cadcmque  fit  in  tribus  perlbnis,  vel  hypoftafibus, 

vel 


T.  Report. 

dift.  ij.qu.l. 


I.  dift.  tS. 
f.  ^d  ilU  de 


uMr.i.cit, 


358 

vtl  iibfiftentiis  in  intellefliiali  ilU  liihli.inlii.na 
natura  ;  Et  hoc  ipiiim  Graeci  fatebantur  ,  cuni  (\  - 
cehant ,  raaw  elfentiam  ,  tresfubfla7i:ias  ;  id  tft 
tres  fubfillentiasimpcrmiAtas  irter  (e  ,  &  ad  in 
viccm  difcrefs  ;  Sed  nos  m.iluimus  appellare 
uftarfi  cjj'e/niar>j.,feufubj}axt!am^i^  tres  peifotiasy 
quia  prima:  lili ,  &  ibli  cflentiie  ,  id  efl  effe  ,  quod 
fubjijlere  ^  ut  ait  Auguft  niis  7.  de  Tritiit.  cap.  4. 
Ad  Acgumenta  .  Ad  primum  refpondvOjAu- 
guitinus  loco  cit.  ab  initio  cap.i^.  movet  qu.Tll'o- 
nem,  cjoa  ra'ione  dictum  fniGtxcisufia e//e»- 
iia  ,  tresj'ubjt({}iti<e\  a  T.atinis  \t\otres perfona 
iS  una  eJTentia  ^■-.■elfubj^antia  i  &  pcrgit  dcclara- 
re  non  propri^  d.6tuni  tfle  tres  'ubftantias  .  Nam 
ciim  fubllantia  dicatur  ad  fe  ,  ut  conceditur  fub- 
ftant  ia  in  divin  s,  5c  eflentia  pariter  fitad  (e  ,  ea- 
dem  ("ubindeeft  efllntia  ,  S;  fublUntia  ;  non  funt 
crgo  dicenda:  tres  iubltannjc,  ns  dicantur  trt-s  eP- 
fentif  .  Non  erjo  mtenvlit  A"giiftinus,  fuhfhn- 
tiam  ,  ut  accipirur  a  Gra:c  s,  pro  ipfa  (lilict-t  fub- 
fillentia  per'onaIi ,  eflc  ad  fe  ;  fed  potius  ilKii  in- 
finuare  contendit,  illos  non  propri^  cnncedere 
tres  fubft-intias,  (ed  to  (ermonc  u'bs  fu  flfl;  ob  ino- 
piam  verborum  ,&  ncctflitatcm  loquendi.  ViJe- 
tur  igitur  preferre  modum  loqutndi  l  atinorum 
(ut  retulimus  injllutione  )  dicentium  unam  Jub- 
flantiam  ,  tres perjonas  .  Sed  ne  hunc  cjuidf  m  iin- 
proprietate  carere  oflendit ,  ex  co  quod  ptrfbna 
{impliciter  dicafur  ad  fe,  'tcunJum  efltnti;im ,  Fi- 
nalem  ergo  conclufionem  vjus  de  hac  materia  ac- 
cipe  cap.  6.  l^o/unius,\r)qu\cns  ,  ie/ ununt  a/icjUod 
niocabii/itmferi^ire  huicflgnificationi^qua  intelli- 
gittir  Trinitas^ne  omnino  taceremus  interroganti 
quidtres.  De  mentc  igitur  Augiifl  ni  &  cum 
tres  a  Latinis  dicuntur/?f?yii;/^,  &  cum  a  Gra:cis 
appellantury}//7/?tf;;//«e ,  impropne  nuncupantur; 
Sed  tamen  tx  neccflltaie  luqucndi  parta  funt  ejuf- 
modi  vocabula  .  Non  ergo  vu!t ,  nec  habetur  cx 
Au,;^uflino  ,  aliquid  figniiicans  uhfiftens  incom- 
municabile  in  divinis  tffe  ad J'e  ,  &  i(iem  quod  fi- 
gniiicans  t-flentiam  ;  fcd  tantum  declarare  inten- 
dit,  nomina  qna;  ah  aliquibiis  accommodatA  funt 
ad  expnmendum  taje  incommunicabilt,  efle  de  fe 
nomina  ab/bluta  ,  imo  rricre  abfbluta,  adcout  fint 
efTentialia  .  Ex  eo  igitur  quod  ex  neceflltate,  ufu- 
que  lotiuendi  exprimatur  mcommunicahile,  fuhfi- 
ftens  in  divinis  nomine  abfbluto,  quibus  nomini- 
bus  fign  hcantur  tflentialia  ,  non  prop  erea  pa- 
tefl  ,  aut  debct  inferri ,  &  fignificatum  pariter  ef^ 
(e  idcmquodeflentia,  ficuti  efl  idemquod  hypo- 
(tafis  ,  &  perlonalis  fubfiflentia , 

Atgue  ex  his  patet  ad  confirmationem . 

Ad  (ecundum  refpondeo  fic  :  Quemadmodum 
ah  abbluti  ,  &  relpeftivi  quiditate  po^efl  ahflra- 
hi  conceptus  aliquis  quidiiativus  utrique  com- 
munis,  itaquoque  ah  hoc  ,  &  illo  incommunica- 
bili  ablhahitur  alKjuodcoinmune ,  quod  nec  efl; 
de  (is  incommiinicabile  aboh.tum  ,  nec  refpecti- 
vum,)ed  utrumque  pern'ifrive.  Talequid  efl  id 
quo«!  dck  ibitur  a  Boetio,  &  exprefliusa  Richar- 
do,  addcndotflc  oporterc  in  natura  intelltctuali, 
ad  Hlc  ut  fit  inionimunicabile  conflicutivum  per- 
iof  s  L't  ergo  iiiper:oris  defcriptionis  non  eft  ex- 
priirtv  re  ratioriem  ulUus  inftriotis  propriam.;ita  & 
indeicfiptione  j>erfcn£e  ,  quod  e(i  incommunica- 
bile  in  natura  intcl  ectuali  non  debuit  indudi  ali- 
qi'id  ■'pe^tans  ad  mcom  nunicabile  relativum,  vel 
aboluiuin,  !ed  id  duntsxa"  qnod  potell  reperiri 
in  UToque  .  Vertimex  hoc  non  (equitur  peribnae 
rationcm  coincidere  cum  efTentir. ,  nedum  cx  eo 


Summct^oannis  Dims  Scoti. 


I.dift.  i.6.^. 
Conira  iftant 
oplnionem . 


quod  hxc  on  per  ndliv^  duntaxat  ,  fed  eflentia- 
li'.er  fif  ad  (  &abbluta;  verum  eiamquia  per- 
fuoa  efl  quiditativc  aheri  incommumcabilis  ,  cf- 
fentia  vi  r^  .  ex  e  communicabilis  efl ,  &  dc  fai^to 
in  tribus  ueceflario  reperitur. 

ARTICULUS    UL 

Utrum  nomen  perfonx  fit  ponendum  in 
divinis . 

Do&or  I.  Report.  difin^.  2^.  qu<tf}.  i. 
S.  Thom.  i.par.  quaji.  29.  art.  3. 

VIDETUR  perfbna;  nomen  non  cflTe  transfe- 
renduiii  a<I  divina.  Nam  etfi  verifllmum  fit 
Deum  Ci^e  unum  (^  trinum^c^^c^Me.  tres  alium  ejfe 
Fatrem  ,  alium  Filium^alium  Spiritum  SanSium^ 
unicam  indi  vifibilemque  eflentiam  hahcntes:  nun- 
quam  tamen  in  divinis  (criptutis  ii  tres  perfbnx 
appellati  inveniuntiir.  Non  videtur  autem  aliquid 
de  Deo  aflirmandum^quod  ipfe  nobis  perora  Pro- 
phctarum  non  revela  vit;ergo  nomcn  perfbnae  per- 
peram  videtur  ad  divina  transfcrrt . 

Ptajterea  ,  Boctius  ,  de  duabus  naturis  ,  iS  v.na 
perfona  ChriJ}t,i.]\c:\i  perfons  nomen  primo  figni- 
ficafle  cos  ,  qui  in  Comoediis,  &  Tragediis  alios 
rcpra:fentabant  ,  cantuque  exprimere  fatagebant, 
ac  propterea  fibi  ipfisfupcrinductis  larvis  ,  facie- 
quc  varie  obteifta  perfbnabant ,  id  elt ,  exprtfla 
voce  fonabant  ,  quo  magis  reprasfentarent  eos 
quorum  vice  cantabant.  Hqc  autem  omnia  locum 
habere  non  pofl"unt  in  Deo  ;  ergo  non  eft  illi  at- 
tribuendum  nomen  perfbnat. 

PrEterea,  Exc]ibt'\s  a} ticu/opracedenti ,  hfy- 
poftafis,  &  perfjnae  idem  ellformale  fi^n:ricatui!i; 
Sed  H.eronymus  in  Epift.  ad  Damafum  (  qua  ejl 
jy. /.  2.  )  loquendo  de  r\om\ne  hypo/^a/is  ,  dicit, 
'venenumfub  me//e  /atere,(\n'\^  ut  pradi  ^erat^yo- 
taj'<scu/ai iuin /iterarumSho/a non  a/i  dbypojla- 
fini ,  nifi  ujiam  noint ;  ergo  ut  non  funt  dicendat 
tres  ufis,  ita  nec  tres  hypoilafes,  vel  perfbnae . 

Prasterea  ,  A  quocunque  remcvetur  definitio, 
&  definltum  par'ter  ab  eo  cfl  removendum  ;  Sed 
Deo  non  congruit  definitio  perfonas,  qMam  tra- 
didit  Boetius  .  Tum  quia  ratio  importat  dif:urfi- 
vam  cognitionem,  quam  Deo  nemo  artribuerit. 
Tum  etiam  ,  quia  Deus  dici  nequit  indi  vidua  fub 
ftantia  ;cum  prlncipium  individuaiionis  fit  maic- 
ria  ,  a 'qua  Deus  eft  longiflime  femotus  ;  neque 
etiam  accidentibus  fubftat  ,  ut  fubftantia  dici 
queat  ;  non  ergo  perfbnJe  nomen  cft  ad  d.yin» 
transferendum  . 

CoNTRA  ,  Auguftinus,  7.  de   Trinit.  cap.4. 
Loquendi  caufa  de  ineff'abiiibus,ut fari  a/ictio  mc 
do  pofiernus^di^um  efl  li  Gracis,  una  efientiajres    *iecejfnatf 
fubfiantia.^  Latinis  autem  diclum  efi,una  efi'en' 
tia  ,  i'el fubjlantia ,  tres  perfon^x  . 

Respondeo  dicendum  perfbnx  nomen  effe  at- 
tribuendum  tribus  illis  ,  quos  fides  do^et  effe 
unum  in  divinis  ;  Tresfunt(^  inquitjoan.  epift, i. 
cap.^.i;/»/  tcJ}imonium  dant  in  Cce/u  Paitr ,  T^er- 
bum ,  'a  Spii  itus  Sanclus,  ^  hi  tres  unumfunt , 
Qucrentibns  ergo  H«reticis  ,  quideflent  hitres.-' 
rtfte  rcfpond.fTe  Cathohcos,  Spiritu  veritatisin- 
ftructos  jefTe  tres  perfc^nas  ,  quarumuna  non  eft 
alia  ,  impcrmixtas  fcilicct,  &  incommutabiles, 
Declaratur:  Etfi  enim,  tefte  Auguftino,7.  de  Tri- 
nit.  cap.  6.  nomen  perfons  apud  nos  non  fir  pro- 
prie  fignificativum,  &e.\p.'-eflivum  iilorum  trium, 
cum.fit  e'S  commune,  ut  nec  propri^  exprimeb;int 
Gisci  tres  fufaftantias  appellantcs  ,  ut  dif^tam  eft 


Maglft.  i.<Jift« 
13."  cap.  9«* 


l.dif*.  »r.<' 
K4d  primum  . 


Tomus  l  Vars  l  Qucejlio  XXIX.  Art.  lll 

■:ctilo pYistCfdent:^  attaniGn  id  ,quod  fignilicdre 


iSk.x^, 


Cantra  iitam 
•finimem  V. 
Si  riiiaiur. 
Prolo?.  qu.2. 
tr  Adtejilum 
friaclfuie  , 


intendimiis  nominf  pcrlbnic  ,  maxime  ,  &.  pi  imo 
con  veni:  illis  tribus,  PiiUr,  fy'  Fi/Ius,  ^  Spiritus 
Sanciu%  a  Salvatorc  vocatis.Siquidem  pcr  perfb- 
nam  aiiud  r.os  fignificare  non  intendimus,nifi  in- 
communicabilcm  exiilcntiam  naturie  intellectua- 
J;s:atqui  iinufquirque  illorum  trium  cft  ita  in- 
communicabiiiter  exiflens,  ut  ipfis  repugnet  om- 
nino  communicari.  NamutPaterell  paternitate 
Pater,  &  Filius  tiliatione  Filius,  ita  fieri  nequit, 
iit  fua  cujufque  proprietas  altcri  communicetur, 
vx  Pater  nequit  dare  Filio  efie  Patris ,  aut  e  con- 
verlo;  ergo  quili^ueex  illis  tribus  eft  incommu- 
ricabilis  in  natura  intelleftuali ,  ut  in  propria  eo- 
xumconfiderantur  rubfiftentia,ac  indivifibili  pro- 
pietate,  per  quam  ultimate  conilituuntur  intali 
efle  incommunicabilitatis;  exaftifiimeergo  ipfis 
convenit  perlbnc  fignificatum;quamvis  igitur  non 
cum  omni  proprietate  .  refte  tamen  dicuntur  per- 
fbns  tres  in  unica  elTentia  fubndentes.  Rurfus, 
perfbnffi  nomen  ell  dignitatis  adeo  ut  nihil  di- 
gnius  perlbna  fit  in  natura,  quemadmodum  natu- 
ra  intelieftualis  incommunicabiiiter  exiftens  pr^- 
cellit  C£cteris  gradibus  entis  :  unde  &  ipfse  perfo- 
nascoluntur,  &  honorantur  ,&  in  caCu  adorantur 
fumma  adoratione  ,  ut  fas  ell  creaturas  colere,& 
adorare  fuum  crcatorem  ;  atqui  lliblimiflimx  ac 
prims  naturcE  attribuenda  eft  dignitas  omnis,ut 
omnis  polTibilis  perfeftio  in  ipfa  incffabiliter  re- 
peritur  ;  ergo  pariter  &  perfonce  nomen  non  ine- 
pte  illi  attribuitur  ,  quamvis  non  fit  proprte  ex- 
preflivum  proprietatum  illorumtrium  ;  quia,ut 
tetigimus  ,  per.bns  nomen  non  exprimit ,  nec  in- 
dicatquid  umcuique  illorum  fit  proprium:  fed 
magiseii  illis  tribus  commune. 

Au  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  ex 
Augullino  ,  7,  de  Trinit.  cap.  4.  loquendi ,  &  dif- 
putandi  necefiitate  licuilfe  nobis  tres  peribnas  di- 
cere,  non  qnia  Scriptitra  dicit  ,fed  quia  Scriptu- 
ranoncontradicit .  Cum  enim  qusercretur  quid 
velquid  tres,  quia  nulla  ineft  eis  cfrentiae  diverfi- 
tas ,  &  tamen  oportet ,  ut  fpeciale  nomen  habeant 
hitres,  quodcumnon  inveniretur,  ad  comple- 
ftenda  ea  tria,diftum  eft  perfonasefle;  non  quia 
ita  proprie  appellareiitur  fpeciali  ,  vcl  generali 
nomine  fupereminentia  Divinitatis  excedtnte 
ufitati  eloquii  facultatem,fed  ut  vel  unum  aliquod 
vocabulum  lerviret  ei  fignificationi .  Quod  fanc 
vocabulum  refte  ad  exprefiionem  illorum  trium 
lilurpatum  fuifie,  imo  inllinftu  Spiritus  Santti 
adinventum  tffle ,  Hcclefia:  univerfalis  confenfus 
teftatur,quffi  illud  authentice  approbavit, utque 
eo  fideles  uterentur  mandavit  .  Cum  itaque  fub- 
ditur,  noneflreaffirmandumaliquid  de  Deo,  quod 
ipfe  per  Prophetas  non  reveiavit,  Dicendum;uti- 
que  indubitanter  tenendum  efle  pro  vero  quicquid 
tradidit  auftoritas ,  noa  tamen  propterea  negan- 
dum,quod  ipfa  non  expreflit ,  prsefertim  cum  Spi- 
ritus  Sanftus  Eccltfiaafliftens  in  dies  illamillu- 
minct ,  magis  magifque  inftruens  de  veritatibus, 
qujc  in  Sacra  Scriptura  virtualiter,  &  implicite 
continentur  ;  quibus  declarandis,  &explicandis 
utillime  Ecclefia:  Dodrtores  ,  &  Expofitores  in- 
cubuerunt,  &  haftenus  adlal-zorare  non  cefTant , 
Perfeveraturi  ufque  ad  faiculi  tinem  , 

Ad  fecundum,  concedo  nomen  perfbnx  de  prl- 
ma  fui  inftitutione  fignificafl^e  id  ,  quod  Boetius 
dicit;  veruntamen  tcmpore  Auguftini  translatum 
efle  ad  divina  ,  ncmpe  ad  figniiicandum  al  quid  , 
quod  prafeferret  maximam  Dei  dignitatem  :  id 
enim  \mpoxfihz.l perfona  <\ao6fubJ}a;itia  iutelle- 
?{ua/is  :  &  quia  fiibftantia  intelleftualis ,  eft  mere 


359 

tfl!entiale,  ideo  poft  Auguftini  tcmpora  (ucdi- 
ftum  fuit  articu/oprozcedetiti  )ufurpatum  cft  ab 
Ecclefia  Latina  ad  exprimendum  futftantiam  in- 
telleftualem  incommunicabiliter  exiflentem;  etfi 
ergo  id  nomen  non  reliquerit  primarium  fui  fi- 
gnificatum  ,  de  communi  tamen  Ecclefie  fenfu 
aliud  accepit,  nec  propterea  fallit  aud  entes,  quia 
is  fenfus  ex  communi  animi  conceptione  formatur, 
ut  dicit  R  ichardus  4.  de  Trinit.  cap.  y. 

Adtertium  patet  refponfioex  diSih  info/utio- 
ni  articu/i pmecedentis ,  Nam  hypoftafis  idem  eft, 
zcufa,  five  eflcntia  ,  cum  fjbftantia,  &efrentia 
in  genere  ,  &  inabftracto  intelligitur;  at  cum  in 
concreto,  quod  connotat,  confideratur ,  hypo- 
ftafis  eft  perfbna  non  cnTentia  de  formali  fignifica- 
to.  Eatenus  autem  Hieronymus  dicitfub  eo  no- 
mine  venenum  latere,  quatenus  Hxr^etici  tres  hy- 
poftafes,  totidein  uf!as  intelligentes,  &  appellan- 
tesdividebant  indivifibilem  Dei  efTentiamjfecun- 
dffihypoflafi  diverfam  a  fubftantia  prims  attri- 
buentes.  Sed  ilii  tres  ufias  dum  dicebant ,  efTen- 
tiam  in  concreto  conficferabant  :  in  concreto  au- 
tem  treseflicit  hypof^afes;  feu  per.^bnas^elto  dum 
in  fe  confideratur  una  ,  eadenique  fit,  ac  penitus 
indivifibilis. 

Ad  quartum  eft  refponfiotalis:  Deuspoteftdi- 
ci  rationalis  naturffi,fecundum  quod  ratio  non  im- 
portatdifcurfum  ,  '^zd  intelligibilem  naturam  .  In- 
dividuum  vero  Deo  competere  non  potell,  qaan- 
tun»  ad  hoc,  quod  individuationis  princip  um  eft 
materia  ,  fed  tantiim  fecundum  quod  importat  in- 
eommunicabilitatem.  Subftantia  autem  conve- 
nit  Deo  fecundum  quodfignificat  exiilcre  per  fe 

Hascrefponfio  diferte  fatetur ,  fupplendam  effe 
Boctii  diflinitionem(ut  diftum  eft  articu/o prinio^ 
per  Richardi  notificationem ,  in  qna  exprimitur 
ipfa  incommunicabilitas -,  qua  ultimat^  confti- 
tuitur  perfbna;  quam  fane  incommunicabilitatem 
non  claudi  in  ratione  individui,  nec  neceflario 
confequi  ad  ipfum  ,evidenseft  in  myfterio  incar- 
rationis,  nobis  revelato:  credimus  en'm  Chrifti 
humanam  naturam  efle  iiidividuam ,  &  aftude- 
pcndere  ad  Verbum  divinum  :  non  cft  ergo  indi- 
viduum  incommunicabile  .  Dicimus  ergo  nos 
perlbncc  nomen  ad  divina  transferri ,  fecundurn 
quod  Richardus  defcribit  pcrfbnam. 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    IV. 

Utrum  hoc  nomen  perfona  fignificet  relationem 

'Dotfor  r.  di/Iin.  aj  in  fine  ,&  2$.  quAJi.  Vn.  . 

In  Report.  ibid.  qu.  i.  S.  Thom.  \.  par. 

quaf.  29.  artic.  4. 

VIDETUR  perfonx  nomen  fignificare  fub- 
ftantiam,  non  relationem  .  N.im  Augufti» 
nus  7.  de  T^rmV.  a;y>.  4.  Scifcitantibus  Hicrcticis, 
quid  eflent  tria  ,  vel  tres,  quos  fyncera  fides  pro- 
nunciat  reperiri  in  divinis  ,  docens  ,  Patremnon 
effe  Filium  ,  &  Spiritum  Sanctum  ,  nec  P.itrem  . 
nec  Filium:  refpondet,  efle  perlbnas  .  Scd  quxftio 
quid  ej},  cft  dc  cflentia,  vcl  fubftantia  cjus,de  quo 
quairitur  :  ergo  perfbna  non  rel.it  ionem  ,  fed  fub- 
ftantiam  importat. 

Praterea,  .,^uguftinus,ibidcm  cip.6.A^on a/iud^ 
inquit  cf  Deo  efje,  a/iud pe-^fovan:  efje.fed  onmi- 
r.o  ideni .  Q^iod  &  flibinde  probat  per  hoc,  quia 
pcrlbna  non  dicitur  ad  aliud  ,  fed  ad  fe  :  ficuti  & 
magnitudo,  &  bonitas  ,&  eju^rnodiiergo  perlbna 
eft  omnino  effent-ale,  ac  per  conlequens  non  rela- 
tioncm ,  fed  lubftantiam,fivc  quiditatem  fignificat 

Prs- 


S-Thom.  hic 
k,  /<i  quar- 
Junt  • 


S.  Thom» 

fente-.tia    hii 
ia/»lutioae . 


S.  Thom.  in 
iiac  (]U£nion. 
trt.  1  •  '.  Ai 
fecundum  do- 
«et  To  jub 
fiantia  iti_« 
fetionx  diffi- 
tiitionc  acci- 
pijOt  eft  com- 
lnuais  ad  pri 
msm  ,  Si  fe- 
cutidam  ,  lit 
ofleiidcret 
haod  luper. 
fli  e  addirum, 
individua  • 
Hif  veio  vi- 
d«tur    «icer« 


l6o 

P;  v^pttrtA^S^x  fri:Vop.cap.i.l)tji>!i.- so  >.]!  orat.n 
jndicans  (juid  ef}  e/ferei .  IHud  igitur  perfbna  fi- 
gnificat,  quodexeJLis  definirJone  cxprimcre  co- 
namur  .  Sed  feu  Boctii ,  feu  Richardi  definitioni 
per'brs  innitamnr  ,  Kon  invefiimus  importari  re- 
latlonemrfed  vfl  fuhftantiam  individuam  rationa- 
lis  natur»;  ve?  PX'f^entiam  incommunicahilem  in- 
telleiflualis  ^hft?n'ix  ;  er^o  ir  per'bna;  conceptu 
ron  re'atio  ,  fed  fubjlantia  intelligitur  ,  atque  im- 
portatur . 

Conir;a  ,  Rickar,4.  deTrinit,  cap  •j.Nijmine 
fcjlra  vcn  tam  ati!d,qiu)m  aiicjUis  defjgr.aitff  ;& 
CAp.19.in  f\r\t .,  JV/inine  autem  perfona  ,  irquit , 
nunquam  intelligi:ttr  ,  vift  unus  aliquisfo- 
ius  ab  omffiffus  aliis  fignificati  proprierate  di- 
fc;etiis.  K^on  i^itur  pcrfbna  dic;tur  fecundLim 
fubftantiam  ,  ut  eo  nom^ne  fubinde  fubflantia  fi- 
gnificetur:  fed  magis  per  fe  &  primo  primre  fiib- 
llantiJc  proprietarem  ,  feu  modum  quendam,  fe- 
cundum  quem  exilbt . 

Respondeo  ,  Aliquibns  vidctur  Iiicdicendum, 
perfonanomcn  in  fin.^uJari  fubfl^^itiam  ii^nifica- 
re,  in  plurali  vero  reijrionem  .  Cum  ita^ue  dici- 
tur  ,  Fater  efl  perfjda,  F.lius  e fl pe.fona fxxhWzxx  ■ 
tia  ,  five  eflePiia  importatur ;  at  diccndo  P:'ter,& 
Filius,  &  5pirifus  Sanftus  funt  perffj"s,  hy-10- 
ftafcs  reiativcEcvprimunrur  .  Hanc  opinionem, 
Que  videtur  >  fT  Magiflri  r.  difl.  25.  improhat  Ri  - 
chardus  4.  de  Trinit.mp.  8.  quia  feci,n.Jum  idem 
fignihcatum,  quo  accipimus  pcrfonafn  in  fin^ula- 
ri ,  accipimus  &  in  plurali  ;  crgo  eapdtm  oporre^ 
litrobique  pr^^eferre  fignificat'ontm  .  Deinde 
cuilibet  plurali  correfpondet  fingulare  tjufifem  fi- 
gnificati  ;  Sed  ii perfona  in  plurali  importat  rela- 
tionem,five  hypollafim,  corre/pondebit  etiam 
romini  in  fingulari  idcm  fignificarnm  ;  igitur  no 
men  pcJlbna  non  p^-srcfcrt  divcrfam  fignificatio- 
nem  in  plurali  ab  ea,  quam  f^icit  in  finguIari.Pe- 
rique  Fulgentiusde  tide  ad  Petrum  cap.  \../]lius 
efl ,  inquit ,  Pater  in peyfova ,  alius efl  Filius  in 
perfona  :  igitur  fi  in  plurali  fi?^nincet  hypoflafim, 
&  rclationem  proptcr  eJLis  plurihcat-onem  ,  pari- 
ter  &  in  fingulari  relat'0ncm  importabit ,  ob  ejus 
diftinclionem,  quae  utique  ad  efTcntiam  non  per- 
tingit ,  quam  unam  penitus  in  tribus  confitemur, 
Ideo  alii  dixcrunt,  per/bnam  in  communi  fignifi- 
care  fubflantiam  individuam  rationalis  natura:,ut 
dicit  Boetius  5  Scd  perfbnam  divinam  denotare 
relationcm  ,  ut  fubfiilentem  :  feu  importare  rela- 
tionem  per  mo<^um  fubRantix^quK  efl  hypoflafis 
fubfiftens  in  natura  divina.  Hxc  ieiturperfbna  fi- 
gnificat  relationem  in  refto,  &  cfl"entiam  in  obli. 
quo,non  quidem  quatenus  relatio  eft^^ed  in  quan- 
tum  importatur  per  modum  hypof^afis,  fivcfub- 
ftantias.  Hsc  opinio  ,  qux  duobus  conflat  diflis, 
quia  nobis  non  probatur,  noflram  pofitionem  de- 
claraturi  ,  fubiicimus  totidem  dicla  . 

Primum  :  Perfona  in  communi  non  fignificat 
fubflantiam,  etiamquatenusdividitur  in  primam, 
&  fccundam  ,  neque  rtlationem  ,  fed  magis  quid 
indifl^crens  ad  abfblutLim  ,  &  re^peflivum  :  feu  ad 
fe  &  ad  alteyum  .  Probatio  :  Nam  perfbna  cfl  in- 
communicabilis  exiflentia  in  natura  intellt  6luali, 
hocenim  fignificatum  attribuituretiam  definitio- 
ni  Boetiana; ;  fed  conceptus  incommunicabiiiter 
exiflentisefi:  communis  abfoluto,  &  refpeflivo(ut 
tactum  efl ,  art.  2  §.  yJdfecundum .,  8i  magis  de- 
clarabitur  in fequenti Cfuafl.  art.  ^.incid.^y  ergo 
pcrfijna  in  communi  hunc  importans  conceptum 
non  fignificat  fiibflantiam  ,  ncc  rclationem  ,  qua- 
rumaltera  cfl  ad  fc  pofitive,  alrera  veroadalte- 
rum  cfiTeniialitcf .  Qu^amvis  enimonine  quod  eft 


Summajoannis  DumScoti. 

fit  ad  /c  ,  vdl  ad  akerum  ,conceWus  tan^.en  indiP- 


niam   diimca. 


ayron 
eiift,  t>f3.4. 


omnis  vel  cll  ad  a/.erum  ,   ut  per.^bnaedivira:,  in 

communi  fupnofitione,  qua:  dicuntur  per  relatio-  "t.  Videndus 

rcs  conftitui  ;  vcl  adfe  ,  ut  peiibna  creata  ;  atta- 

men    ratio,  vel    conccptus  incommunicabiliter 

rxiflentis,non  cfl  abfblufiis,nec  refpe6i:ivu$forma- 

Jiter  ,  ^cd  utcrque  permiffive,  ut  CKteri  conceptus 

commimes.   Minor    declaranda  in  fequentibus, 

probatur  brevitcr  ,  quia  cx  eo  quodquis  habeat 

conceptum  exiflcntis  inrommunieabiliter  in  na- 

tura  inrellcftuali ,  ignorat  ha6lenus ,  utrum  ea  fit 

pcr^bna  creata  ,  vtl  increata  ;  ergo  perfbna  ex  fe 

bnnc  formaIi*er  conccptum  fignificans   non  invol- 

vit  fubftantiam,  aut  relationtm,ad  fc  vel  ad  aliud, 

fed  ^clum  porc  fl  efTe  in  utrrque  . 

Sccundum  dittum  ,  Peifna ,  ut  efl  communis 
divinisperfnnis  nop  fi^jnificat  reIationem,nec  fub- 
ftan  iam  fccundam.  Probat!o,nam  pej/bnadivi- 
ra  non  figrincat  relarfonpm  propriam ,  nequc 
communem  ;  pullam  igitur  importat  relationem. 
Quod  non  propriam  ,  prubatur  :  quia  fecuridum 
Augufiiniim  ,  7.  de  Trinit.  cap.  7.  nomen  perfuna 
efl  commune  tribus  .  Si  enim  tres  per^bnac  funt , 
piofefto  commune  efl  eis  hoc  qrod  cfi  pe  fonti\ 
&  quidem  ron  co  munifate  Jequivocationis, 
quemadmodum  hicfirmo  efl:  commums  Socrati, 
&  Platoni  dumtavat  fecundum  nomen  ;  quia  pro- 
nomen /!;cic,quod  demonflrat,hoc  fignificat.  Quan- 
doquidem  igitur  aequivocum  non  numeratur  in 
asquivocatis  :  non  enim  dicuntur  pifcis,  &  fydus 
duo  c3ne'.;Sc  ferfona  porro  numeratur;ell  ei$  non 
arquivocc  communis-  Relanoautem  propria  cui- 
libet  ex  perfonis  divinis,  non  ellcxteris  commvi- 
nis  ;  ergo  perfona  non  importat  relationem 
propriam ,  ut  id  nomen  fignificat  pcrfbnam  di- 
vinam  . 

Qiiod  vero  ftec  communem  importet  relatio- 
nem  ,  probatur  per  Auguftinum  ^.de  Trin.cap.^. 
'F*ater  non  eft  perfona  FHii.nec  e  converfo.lEx  hoc 
arguo  fic;  Ad  quodcunque  refertur  relati  vum  in-    CaifMnrs  hi« 
ferius  ,  ad  idem  referatur  oportet  &  rtlativuni  fu-    areum-nth* 
perius,  ctfinonprimo.  Excmplum  :  Duplum;eft    Ma  i(t  i.  di- j 
duplum  refpeflu  dimidii,  atque  id  ipfum  fub  hac    cir  p;rf  aaia 
ratione  primo  rcfcrtur  Sed  duplum  idem  eft  mul    .''P"''"'^^^  •■**  : 
tipicx  dimiriii ,  Iicet  non  primo,  vel  adtEqua'e,&    n^n/i^ncom- 
ita  afcendcndo  ufque  adgeneraliflimum,  erit  cjuf^    muni  ,    noii  1 
dem  dimidii  rclativum  ,  etfi  non  primo,  ut  di-   ^" 
£tum  efl  ;  Ergo  fi    pcrfbna  diccret   relationem 
communem  ,  tunc  Pater  ficutieft  Pater  Filii  pri- 
mo  &  adffiquat^.  ita  pariter  idcm  tffet  perfbna  Fi- 
Jii  per  fe ,  licet  non  primo  &  adjquat^  ;  quod  ex- 
prcfl!e  negat  Au^uilinus . 


modiim ' 
rslationic,  r<.4 
per  modiim 
f.vpo(tahs,reo 
relatio«em 
ut  fiiblittea- 
tein  ,  quia 
cadcm  rcla« 
tio  eft  fiib- 
flantia  pri* 
nia  ,  fett  hy« 
ptsfta/Ts  ,  ^ti  pr«f-(S6  ica  dicen»  videtur  infi.-^ere  in  fent.ntiam  Scori, 
quia  relario  originis  111  communi ,  non  per  modum  relationis,  (ed  per 
modura  hypoftalis  ;  aliud  non  e(\ ,  quam  conceptu?  {ubdfleHtis  incoin- 
rmmicaSiliter ,  qui  revcra  abftr.ihit  ab  abtoluro  ,  i<  refpeflivo  ;  per. 
fona  »reata,  Si  incre.ita  •  Itaqiie  vel  t(l  hc  difreptario  de  vccibus, 
rel  certe  (i  rem  t.ing  t  conrrarietis  ,  M  leiftri  Scoti  fente«tia  mlgii 
acfedit  ad  doftrina  u  Ati^uftini  ;  quod  actent^  rem  cooiidcr.mti  ex  Ji- 
fiis  manifeAuin   c/Ie  poterit . 


Sed  quod  nec  relatio  importetur  per  moJum 
fubfiamiaB ,  vcl  hypoflafis,  declaratur  .  Nam  etfi 
Arik>te!cs  in  Praedicamentis  dillinguat  fubflan- 
tiam  primam  a  lecunda:  attamcn  divina  cflentia 
pratdita  cfl  ratiore  utriufque,  cxclufis  imperfe- 
ftionibus:  exfe  enim  eft  tribus  communis  '  eriTl. 
ma  communitate  reali  ;&ittmeft  de  fe  /<e..tion 

cxpe- 


Tomus  I.  Vars  IQtiosfl.  XXIX.  Jrtk.  IV. 


e^p-^i^nns  ab  aliquo  .>rnc!ii  extia  fliujTi  ratujncm 
jnclktto  e/Te  fuhfiantia;  prim.x  fingularis  ,  Ultra 
1i  EC  non  eft  in  Deo  alia  ratio  ,  nifi  incomniiinica- 
hiii-a'is  ,  qux  recle  llaniitur  in  alio  genere  a  fub- 
ftanria:  ciim  nihil  ad  ruMlaniiam  fpeflans  in  Deo 
cfleponit  incommunicah  le.Cujusoppofitum  eve- 
nir  in  ruMlanfa  crneta  ,  qure  de  fe  e(i  divfibilis, 
&  imperfefl::»  ,  &  ideo  n<  rf •clibilis  per  realitatem 
de  eenere  fubClantiaj.  Qircquifl  igitur  eft  in  DvO 
ra-ionem  habens  fubftantia?,&  (7i/e,  communica- 
hile  eft  :  Sed  relatio  oriqinls  perfonarum  confti- 
tu^iva,  qua  ralis  pracise  habet  rationem  incom- 
municabiliratis,  que  non  inoreditur  conceptum 
fubftan'ix  fecundas,'imoexclud;tur  ,acrLpugnat 
illi  ;  nec  prima;,  cum  eadem  fubftantix  pluribus 
reali-^er  communis^fit  qiiidifative  fubftantia  pri- 
ma,  &  de  fe  fingularifllma;ergo  relationibus  per- 
foiarum  conftitutivis,  fic  repugnat  modusfub- 
ftintiffi,  vel  hypoftafis^uti  funt  formaIiter,&qui- 
dr  anve  !ncommuricahiIes.Qiiemadmodum  enim 
infrinfece  fubftantia  Dei  eft  communicabilis,  ita 
ron  eft  canax  ^uheundi  modum  ullum  huic  ratio- 
ni  repugnantem  ,  ficuti  eft  ratio  incommunicabi- 
lia'is. 

Denique  nec  fubftantiam  fecundam  fignihcare 
evidenter  oft-nditur  per  hoc  :  quia  fubftantia  le- 
CUfda  ,  (eu  quidi^as  non  numeratur  in  tribus  per- 
fbns,  cum  un"ca  fif  in  trihus,  atque  indivifibdis, 
perfina  au'em  numeratur  ;  ergo  non  fignificat  id, 
quo '  fiiam   deftruit  numjrationem  . 

Hocigirur  commune,  quod  numeratur  in  tri- 
bus  per  onis  eft  ratio  fuhfiftentis  incommunica- 
biliter  in  na'ura  divina  ,ut  diftum  fuit  de  conce- 
ptu  primario  perfona: ''n  communi:  eftque  indif- 
ferens  ad  ah  blutum  ,  &  refpeftivum  ,  feu  ad  fub- 
ftantiam  ,  &  relaMonem  ,(  in  communi  hypothefi 
dicente  per^bnas  divinas  coftitui  per  relationes) 
nec  primo  involvens,  nec  figiificans  altcrum  illo- 
rum  ;  licet  ex  confequenti  det  in'elligere  ficut  fu- 
periuj  fuum  inferius  ,  illud,  proquo  accipiturre- 
lativum  fuperius,  dequo  dicitur  per'bna,  fcilicet 
Patrem,  &FiIium,  &  Sp  r^tum  .Sanftjra:  Pacer 
cnim,  Fdius  ,  &  Sp^ritus  Sanclus  funt  tres  perfb- 
n«,  ac  perlbna  vere  dicitur  de  eis;  Secundo  vero 
infelliguntur  relationes  ip^E  ,  qua;  funt  rationcs 
fbrmales  incommunicabiliter  exiftendi;  &  tandem 
ipfa  eflcntia  concipitur ,  q-.as  eft  in  primoconno- 
tato  ,  nempc  in  Patre  ,  Filio  ,  &  Spiritu  Sanfto. 
Seu  ergo  ftamatur  ratio  perfbns  in  negatione 
communicab.litatis,  ut  qiiodJS  lU  (]!io,tnm  aftua- 
lis ,  quam  aptitudinalis  ;  Seu  in  aliquo  pofitivo 
ad  quod  fe  ]uatur  prasdi^ta  incommunicahilitas  , 
jittamen  ipfa  de  primario  fui  conceptu  ,  &  ratione 
formali ,  non  fignificat  relationem,  necfubftan- 
tiam  ,  idque  nedum  perfiina  mgenere,  fed  ncqui- 
dem  utell  communis  tribus  divinis  pcrfbnis  :  cflo 
connotet  (  ut  diflum  eft  )  ficut  fuum  infcrius  il- 
lud.  dequofurmaliter  dicitur  ,  quffilunt  tres  pcr- 
fbna  divin»- &fecundo  connotet  formalia  diftin- 
ftiva  earum  perfonarum;  &deniqueefl"entiam  ip- 
fis  tribus  communem . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo,  Ha;- 
reticos  quffirentes  a  Cath(»licis,  quid  eflent/?a  , 
quos  hi  fatentur  eflc  unum  in  Deo ,  juxtajoann. 
£/■//?.  i.Cii^.  5.  non  quafifle  ejus  nominis  delini- 
tionem  ,  fed  foiummodo,  quid  cfTet  iliud  lubftan- 
tivum  ,  quod  proferebant ,  determinatum  pcr  ad- 
jectum  ires.  Ad  eam  autem  interrogationem  re- 
tte  refponfum  fuiire  a  Dottoribus  Catholicis,  ef- 
fe  tres  perlbnas.  Negandum  tft  igitur  per  inter- 
rogationc  m  quid  eft  .,  fcmper  lcifcitari  definitio- 
nem  cjus.dt  quo  quosriturj  nam  etfi  hoc  intcrdum 
Tomus  /. 


fit  verum  ,  'ccundum  Phi:o:ophum  ,  r.7* /'.c»?"'.^. 
tamen  aPquando  non  qusritur  dehnitio,  feddefi- 
gnatio  ejus,  dequo  qusntur.  Unde  fecundum 
Phiiobphum  x.  Metaphyf.tex. c.  a.qusftio  hrec, 
Quid  fcft  elementum  ^  dupl  cem  hahet  refpo^fio- 
nem  ;  alteram  afllgnando  elementi  definitionemj 
alteram  ,determ  nando  illud  ,  quod  dicitur  ele- 
men-um ,  ut  ignem  ,  aquam  &c. 

Ad  fecundum  refpondeo  ex  diflis  ad  primtm 
fupra  articnlofecundo  tres,qui  lunt  unum  in  Deo 
five  dicantur  tres  fubftantig,  &  una  effen^ia  fe- 
cundum  Grxcos,  five  tres  pcribnas  una  fahftmtia, 
juxta  Latinos,  impropn^  appellar';  'eJ  eo  demum 
deveniendnm  fuifTe  ex  loquendi,  &  difputandine- 
cefTirate,  Porro  improprierarem  loquutfonis  lati- 
ns  oftendit  ex  eo ,  quia  pcr-.na  diciur  ad  fe  fc« 
cundum  efllntiam.  QL.oniam  igirur  nomina  im- 
pofita  ad  exprelliopcm  incommunicabiliraris  illo- 
rum  trium,  fecundum  se  funt  abfolura  ,  quia  ef^ 
fentialia  ,  ideo  mmus  proprie  illorum  expre^siva, 
comprobantur  :  etfi  cx  uiu  ,  &  neceflita^e  loquen- 
di  fint  accommodata  fignificandis  tribu.T  incom- 
municabdibus,  nqn  oportet  igi  ur  proinde  t  o  no-. 
mine  fubftantiam  figmficari,  ciim  fubftantia  fi:  ex 
secommunicah  Iis  ;  iHa  vero  dicat  propriera^em 
incomuiunicabilcm ,  atque  indifferentem  ad  fub- 
ftantiam  ,   &  relafonem  . 

Ad  tertium  dicendum  in  primo  artkulo  dec'a- 
ratum  extit  flc,  qualiter  in  Boe  ii  defiiitfone  eft 
intelligcnda  incommunicab  litas  na-urx  intelle- 
flualis  ,  ut  illam  exprimit  Richardus:  Hanc  igi- 
tur  per  fe,  &  primo  perfonas  fign  ficrum  impor- 
tare  tenemus;  quemdeinde  concep-um  efl"- non 
pofTe  nec  fubfta.T  i?,  nec  relationis  primo,  expofi- 
tum  fuit  in  antediftis  . 

ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  perfbna  tantum  fignifice'  duplicem 
negationem  duplicis  communicab  litatis. 

DolHor.  J.dif.  25.  in  Report.  ibidem.  5.  dijl-  1. 

cjuaJL  i.^uodiib.  qu<tj}.  19.  Thomijia 

ad  bunc  aniculum. 

VIDETUR  perlbna  formaliterndn  fignifi- 
care  tantum  duplicem  negationem  duplicis 
communicabilitatis  .  Nam  perfbne  nomen  com- 
mune  eft  tribus  perfonis  divinis  ;  fed  fieri  non  po- 
teft  ,  ut  negatiofit  pluribus  communis,  nifi  afl^r- 
matio  fit  iifdem  communis ,  propter  quam  irfit 
talis  negatio,  &ad  quam  afhrmationem  ipfa  ne- 
gatip  fequatur:Ea  autem  affirmatio  utique  noncft 
Deitas  ,  quippe  que  non  numoratur  in  tribus,  ut 
perfbna  numeratur;  ergo  aliud  pofitivum  ab  cffen- 
tiacft,  quod  numeratur  in  perfbnis,  &  ad  quod 
fequitur   gemina  illa  incommunicabilitas. 

Prasterea,  PerfoTa  importat  rem  ad  dignitatem, 
&  perfeftionem  pertinentem  ;  negatio  autem  nul- 
lam  dignitatem,  aut  perfeftionem  ponit  in  eo, 
quod  afficit  ;  ergo  perlbra  prtccisc  non  fignifi- 
cat  duplicem  negationemduplicis  communicabi- 
litatis. 

Confirma^ur ,  Siquidem  negatio  non  a  Ic^atur, 
nec  eft  tcrminus  produtiionis  redis;  adoiantur 
«utem  piii,  &  fidcliter  tres  perlbncc  divinx,  fe- 
cunda  ,  &  tertia  qnarum  produccntur  per  veram, 
&  realem  produ6tionem  ;  ergo  ratio  pcrfbnas 
iiscommunjs,  non  confiftit  in  duplici  nega- 
tione  . 

Pra^rerea,  NuIIa  negatio  eftde  fe  incommuni- 
cabilis  ;  nam  uti  non  eft  de  le  una  ,neque  indivi- 
Z  z  vifibilis 


i.aift    jS. 
<\.  1.^  Co:tra 

ifiam  viam  . 


3  62  Sum7nce]oannis  Diins  Scoti . 


Videndiis 


Ma^.  Lyche. 
tiis  i.dil'..-?« 

cundMm  VII I( 
hiBC  effej 
mentem  Do 
ftoris  ,  qua- 
tgnut  pcrfo- 
na  Jicittrr  «1« 
trlbus  1  qui 
funt  iiBum 
ia  divitiJs.De 
perlona  au- 
tem  creata , 
flBanquaai  & 
idem  lentiat 
hie  expofitor 
1.  dift-  iS- 
Doaor  ta- 
men  j.  difi. 
j.qU'  i  ne 
{at  rationem 
perlonae  imi- 
vocc  d:ci  dC 
creata,  &  in- 
creata  .  Sed 
dt  hi5  i.ftr. 
q.fundgmsnt. 
sriic-  4  Vi. 
deiidus  Ma- 
"yrnn  I.  dift. 
»J.q.?.&  i' 
<dift.  I,q.  II. 


viiih  Iis  aJiqua  divifione,  ita  nec  cfT;  po  eft 
fe  hasc,  5c  incoirii^^tinicahilis  :  fcd  illiid,  pcr 
quod  perfona  conftituitur  in  effe  pe'(bnali  efl: 
/impliciter  incommunicabile  :  ergo  non  po'eft 
nnturx  advenire  nlis  incommunicabiliras  .ib 
ulla  negatione  ,  fed  maeis  id  inerit  ex  entita- 
te  pofiiiva . 

Cokira  ,  Perfbna  efl  incommunicabilis ,  ha- 
bens  cxiilcntiam  in  natura  intelleftuai!:igi'ur  pro 
formali  tantum  dicit  incommunicabiIitatem,op- 
pofitam  coipmunicafoni  iit  quod,  &  tit  cjuo, dzns 
tamcn  intelligere&  naturam  ,  &  modiim  haben- 
di  enm . 

RE^^PONDEOjdiipIex  eft  hic  opinio-'  Prima  di- 
cit  perfbnam  pro  formalt  duplicem  proBfeferre  ne- 
gat:onem  in  _^cnere,  oppofi-am  duplici  pariter 
communica'Joni,  vel  communirabilitati  •tt  quod 
CJ*  ut  cjUo  ,  adto  ut  illud  fit  perfbna,quod  ell  alce- 
ri  incommunicabiJe,  &  ut  fuperius  lliocommuni- 
catur  ifferiori,  &  U' forma  communicatur  rubje- 
6lo,  ob  quarn  aliquid  efttalc  fecundum  ip^um.Ju- 
xta  igitur  hanc  oofitioncm  perlbna  formaliter  di- 
cit  incomniiunicab  litatem  ,  &  exirteutiam  incon- 
creto,  -anquam  modum  habend  naturam  ,  ut  fit 
fenfus  :  Perlbna  efl  incomnunicabilis  habensexi- 
{lentiam  in  natura  intellettuali.Hxc  igitur  duplex 
negatio  dat  intelligereduple.v  pofitivum,  fcilicet 
naturam  ,  &  modum  hab,'ndi  naturam  ;  Et  cuiti 
intelTigitiir  communiS  tribus  perfbnls  divinis,per- 
nioconnotat  illud  ,dc  quo  prffdicatur  (ut  expofi- 
XX\m^mt\n  pr<.tcedenii  artictilo')  nc!-npe  Patrem, 
Filium  ,  &  S,iiritum  Sanftum  :  Secundo  jplas  re- 
lationes :  &  denique  elTcntiam .  Altera  opinio  eCI:, 
perfonam  formaliter  importare  pofitivum  ,  Scin- 
volvere  cx  flcntiam  in  recto  naturg  intcliectualis, 
ad  quod  pofitivum  fequitur  praiPata  duplcx  incom- 
municabditas.  Hasc  fententia  verior  videtur,  ac 
magis  exprefiiva  fenfus  definitionis  perfbns  tra- 
ditx  a  Richardo,de  qua  re  aftum  ^\\\\.in primo 
articulo.^K  diiftis  etiam  in/Tttcd^ifw/iConceptus 
fubfiftentis  incommunicabiliter,  qui  eftcominu- 
nis  tribus  perfonis  divmis,  efl;  formaliter  pofiti- 
vus,  etfi  in  obliquo  importet  ner^at.ones  omnis 
commupicabilitatis.Et  ouoniam  hasc  negatiocon- 
venit  infeparabiliter  dumtaxat  perfonis  divinisja 
perfbna  enim  creata  cfl  feparabili?,  cum  commu- 
nicariqueat  individuum  non  perfbnatum  ;  ideo 
pcrfbnffi  fblummododivinas  videntur  conflitui  per 
rationes  formales  poiitivas,  non  vero  CTteraE^qui- 
bus  communicationis  negatio  non  ineft  infepara- 
biliter  ;  imo  complete  intelliguntur  effe  fubfiflen- 
tes,  &peri'bna:,  cuin  affici  concipiuntur  duplici 
negatione,  attuali  nimirum,  &  aptitudinali  in- 
communicabditatc;  una  enim  fine  akera  fatis  non 
efl:  intelligendx  rationi  perfbpa::nam  anima  fepa- 
rata  non  eil  perfbna  ,  eflo  habeat  atlualem  nega- 
tionem  communicab  litatis  ;  neque  rurfus  natura 
humana  in  Chrilloeft  perfbna  ,  humana,quamvis 
ei  infit  negatio  aptitudinali.s  dcpendentia: ,  ut  in 
Verbo  perlbnata,  alioquin  violenter  quiefceret  in 
prooria  pcrlbnahtate  :concurrentibus  eigo  nega- 
tione  commnnicabilitatis  aptitudinalls,  tanquam 
perlbnalitatis  fundamento  ,  &  aftuali,  habetur 
completa  ratio  perlbnx  creatcc,  ultra  fingularita- 
tem  nulla  alia  addita  rationc  pofitiva  ;  cum  cui- 
curque  tali  pofitivas  rationi  non  repugnet  de- 
periJere  ad  extrinfecum  fuppofitum,  ut  fup- 
ponimus  cffe  incompofTibilem  formaii  conftiiuci- 
vo  perfonas . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  tenentes  prio- 
rcm  opinic  n<  m  /efpcndtrent  ,  qaantun  cunque 
diveifiSjetirttnfi  nihil  omnino  commune  haberent. 


negationem  cffe'  poffc  communcm:  nam  non  Jo 
craies  efl  commune  univocum  omnibus  aliis  a  So- 
crate  entibus  ,  &  non  cntifius  :  de  omnibus  enitri 
verc  illa  negatio  p'edicatur,  &  quainvis,ea  om- 
nia  habeant  aliquod  pofi:ivum  commune,  rion 
oportet  tamen  ipfis  ineffe  illam  negationem  com- 
munem  pertale  \\<iXv\\\xm:Non rationalitas  enim 
convenit  ultimas  diffcrentia;  afini ,  &  equi,  &  non 
per  aliquid  commune  utriquc,  quia  nihil  talc 
commune  in*elligitur  in  differenriis  ultimis  :  & 
etiamfi  ponatur  entitas  ipfis  coinmunis,  tamen 
non  prop'er  entitatem  convenit  ipfis  eanegatio, 
ficiui  ratione  entitatis  non  repugnat  affirmatio. 
Minor  enim  argumenti  eft  falfa  ,quia  negatlo  efl 
iinius  rationis,  eoquod  opponatur  afSrmationi 
linius  parfter  rationis,  &nonquia  fcTuatur  ad  af- 
firmationem,  vel  ad  pofitivum  unius  rationis. 
Potefl  igitur  negatio  numerari  intribus  divinis 
perfbnis  ,  &  connotare  cxinde  inferiora  ,  de  qui- 
bus  pr.Tdicatur,  quorum  quodlibet  ef}  incommu- 
nicabile  habens  exiflentiam  in  natura  divina  . 
Quod  fi  fimpliciter  repugnet,  has  negacones 
communicabilitaris  feparari  ab  eo  ,  quod  perfbna 
appellatur  ,  concedendum  efl ,  eam  repugranriam 
ineffe  ratione  proprii  pofitivi,  uti  efl  in  perfonis 
divinis;  Sed  adhuc  tamen  id  pcfitivum  imporari 
in  ohliquo  ,  &  pro  connotato  per  illam  negar-o- 
nem  omnimode  communicabilitatis:  Con^ra  ve- 
ro  :  quia  in  creatis  non  efl  infeparabilis  ,  non  efle 
hic  aliud  pofitivum  admittendumfupra  naturam 
fingularem . 

Ad  fecundum  refpondeo  fic:  Negatio  in  gene- 
re  diff^rr  a  negatione  extra  ,<^Pnus  ,  &  a  privatio- 
ne  ;  Privatio  enim  requirit  fabjeftnm  aptum  reci- 
piendi  fbrmam.  qua  privatum  reperitur.  Ncga'io 
extra  genus  ab^blure  nihil  requiric,  quia  Kquali- 
ter  dlcirur  de  ente  ,  Sc  de  non  ente  .  Nega-io  au- 
tem  ingenere  quafi  mfdiat  ,  qu  a  etfi  exigat  fub- 
je^^um,  de  quodicatur,  a^-tamen  excludit  apti- 
tudinem  ad  ^rmam :  &  eju:rno  !|  efl  iiicommuni- 
cabilitas,  quae  importatur  in  delcriptlooe  perlb- 
ns  ;  nam  fignificat  negationem  du,)Iic  s  commu- 
nicabilitatis  in  narura  intellefluali  ,  nec  tamen 
prxfeferr  aptitudinem  ad  uHam  communicab.lira- 
tem  .  S'ed  quoniam  ea  negatio  connotatui  effe  in 
natura  pofi'!va  inrellecluali,  dicit  aiiqui  I  ad  di- 
gnitatem  pertinens,  non  ratoneformalis  fignifi- 
catiejus,  fed  cau^a  connotati,  &  fubjefti,  inquo 
reperitur.  Concedo  igitur  perfbna;  nomen  effedi- 
gnitatis,  &  perfeftionis  ,  imo  &  generari  &  ado- 
rari:  nonquia  ejusformale  fignificatum  fit  ratio, 
aut  terminus  aftionis ,  vel  adorationis,  aut  omni- 
no  ullam  prefeferat  dignitatem  ,  &  peifftionem. 
Sed  quonlam  ea  omnino  fuo  onnotato  conve- 
niant  ,  in  quo  efl  talis  negatio  duplicis  communi- 
cabilitatis.  Qucmadmodum  dicere  fblemus  coe 
cum  ambulare  ,  amarl  g  gni  &c.  non  quafi  coeci 
tasfitratio  eorum  omnium  ,  fed  ille,  inquoell 
vifus  privatio. 

Ex  quibus  patet  ad  confirmationem . 

Ad  tertiurn  refpondeo  ex  di<5lis  ad  primum . 
Concedo  enim  quotiefcunque  ne!>atioeft  pror'i.is 
infeparabilis,  ineflTe  proprer  aliquod  polin  vum.ad 
quod  neceflTario  confequitur  ,  ut  in  perionis  Jivi- 
nis:  fed  illud  pofitivum,  quod  in  creatisnon  in- 
venitur,  importari  a  duplici  negatione  m  obliquo, 
tanquam  connotatum  . 

Ad  argumentum  inoppofitum  dicendura  ,  per- 
fonae  nomine  nosformare  Iblere  coni.cptum  fub- 
fillentis  incoinmiinicabiliter  in  natura  i.Ttelleftua- 

li. 


M.iyrcn  !• 
din.li,.  ?«.4i, 

VU  t      n81l:9n 

perTo!i,c  efft 
dii^nitati! 
nen  pcrfe» 
ftioni^  ;  i" 
eft  /efuada_» 
intcnt 
elle  rauamrj 
"^ed  ample- 
ftenda  do- 
flriii.i  MJgi- 
fir:,  11  <;aiitis' 
perlon.!inj 
t(!l-  (erun- 
Jam  pn!i-'iitiO< 
nem  ;  ne< 
alia?  exem\ 
plum  fran. 
cirri  pntell 
extendi 
pcrlon.is  na- 
tura: . 


Tomus  l  Pars  l  Quaflia  XXX.  Art  l  365 

li,  famque  r.iCionem  ecli  connotet  duplicemjne-      liter  pofitivam  ,  prafertim  ut  dicJtur  dc  tnbus 
gationem  communicabilitatis  ,  eflc  tamen  forma.      qui  funt  unum  in  divinis. 

Q.UiESTIO    TRIGESIMA 

DE    PLURALITATE    PERSONARUM 
I  N    D  I  V  I  N  I  S, 

I  N    QJJ  ATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

T>einde  quxritur  de pluralitote  perfonartim  . 

tT    CIRCA    HOC    QJJ  ^  R  U  N  T  U  R    QJU  A  T  U  O  R . 

r.  Utrum  fint  plurcs  perfbn^  in  divinis . 

ir.  Quotfunt. 

nr.  Quid  fignificent  termini  numerales  in  divinis  l 

IV.  De  communitate  hujus  nominis  perfona  . 


ARTICULUS    I. 

Utriim  fit  ponere  plures  per/bna«  in  divinis. 

Do^^or  \JdiJ}.  2.  quaj}.  4.  &  ''n  ejus  fblutione 

num.  38.  I»  Report,  ibidem  quaft.  8. 

S.   Thom.  x.par.qu.  30.  art.  i. 

IDENTURnonefTead- 
flruendac  plures  perfbnae 
in  divinis  .  Etenim  nihil 
^fl:  prnendum  in  entibus  , 
&    pra^ertim  in  fummo 
hono ,  quo  non  pofito  .  ni- 
hil  p?rfeftionis  defidera- 
n    poteft  in    univerfb  ; 
Sed    etiamfi  non    eflent 
plures    perfbns  in  divi- 
ra  efTentia  ,  nihil  perfe61ionis  deefTet  in  univer  o  : 
crgo  plurahtas  perfbnarum  non  efl  poncnda  in 
Deo  .  Prcbatio  minoris:  Si  fecunda  perfbna  non 
eflTet ,  quicquid  perfe6l'onjs  intelligi  poteft  ,  &  efTe 
in  ea  ,  jam  reperiretur  in  prima  ;  ergo    fecunda 
ronexftcnre,  nihil  perfeft-onis  univerfitati  re- 
rumdeLfTtt.  Si  enim  quicquid  perfeflionis  fim- 
pliciter  reperitur  in  una  ,  eft  &  inalia  :  profcfto 
fubtracta  una,  &alia  manente,  nihilpcrfeclionis 
adimitur  univerib. 

Rcfponfio  :  Utique  effentia  eadem  ,  qua:  eft  in 
pluribus  perfbnis  ,  reperiretur  in  una  ,  fi  per  im- 
poflibile  unica  tantum  effe  diceretur  perfbna  ;  ve- 
rumtamcn  non  fub  omni  modo  ,  quo  de  failo  in 
tribus  exiftit . 

CoNTRA  ,  ifte  modus  habendi ,  vel  efTendi,  aut 
eft  perfeftio  ,  aut  non  ;  Si  fit  perfefliouis  ,  fan^ 
erit  in  Deo;  ac  ptr  confequensperfona  prima  non 
ert  fimpliciter  perfe6ta  ,  fi  defit  ei  modus  ,qui  cft 
pcrfcflio  .  Si  vcro  is  modus  habendi  nullam  im- 
portet  perfe6tionem  ;  ergonon  manente  fecunda 
perfbna  ,  omnis  ejus  perfcflio  reperitur  in  pcrib- 
na  prima  ,  acproinde  nihil  peiftclonis  aufertur 
ab  univerfb,  per  hoc  quod  non  ponitur  plurahtas 
perfonarum  in  Deo,ut  allatoargumento  probatur. 
Prsterea  ,  Si  ponantur  plures  perropae  indivi- 
nis,  profeftoerunt  orHnes  neeeffe  ejfe',&.  praeterea 
incrunt  eis  propr;a  diflinctiva  ,  quibus  ad  invicem 
fuDt  dilcretx  ;  Ha:  autem  rationes  dillinguendi 
perfbnas  ,  aut  flint;  necejfe  ejfe  ,  feu  nccef1*aria;  cn- 
titates  ;  autcerti}  polsibilcs  .  Si  primum,  igitur 
non  dift  ngiiuntur  ,  cum  in  neceiTitate  eflcndi  om- 
nesconveniant,  &  fecundiira  eflTentiam  ,&infuper 
Tomus  I, 


per  proprletates  ,  qucedicuntur  earuftidiftin^ivc, 
Si  verorationesproprif  perfbnarum  ron  funt  ne- 
cefTarig;  ergonec  ip''^  perton^forent  »ece/Je  e/Je . 
Videtur  ergo  impofllbilcreperiri  in  eiTentia  divi- 
na  plures  perfonas  . 

Prgterea ,  Si  in  Deo  forent  admittendf  plures 
perfbn* ,  profe<flo  pro  earum  pluralitate  numera» 
rentur.ac  ver^  dici  poflct  ,tot  determinate  funf 
Sed  in  Dco  nullus  eft  numerus,  dicente  Boetio  , 
i.dcTrinn.CAp.  ^.  ///ud  eft  vere  unum  ,  ia  quo 
nul/us  ejl  ntimerus  ;  ergo  non  ftint  poncndj  plures  ^  _ 
perfonfindivinis.  ^\^\    *^.*")^ 

Prgterea,  Ex  pofitiore  pluralitatis  per/bnarum  prlmo  udop. 
in  divinis ,  fcquerctur  effe ,  &  non  «fTe  plures  ;    id  W^'**  • 
vero  manifeftam  involvit  contradiftionem  ;  ergo 
ea  pofitioeft  incompofTnilis  .   Probato  fequels: 
Qiiascunque  uni ,  &  eidcm  funt  fimphciter  eadem, 
inter  fe  funtfi.TipIiciter  eadem  ;  Cum  ergo  plures 
perfbnf  fint  ee^em  uni  divme  efl":ntie,  &  inter 
fs  pariter  ita  eflent  unum,ut  non  diftinguerentur  . 
AflTumptumeft  evidens  ,  nam  ea  propofitione  ne- 
gata  ,  deflrueretur  primum  principium;  quia  po- 
nerentur  aflirmatio  ,  &  negatio  efle   verg  de  eo- 
dem . 

Confirmatur  .  Nam  ponendo  plures  perfbnas 
in  Deo  ,  poflet  itaargui;  Hic  Deus  eft  prima per- 
fona  '.fecunda  perfona  eft  hic  Deus  ;  ergofecanda 
■perfonaeft prirna^r^nod  inferebat  jam  deduita  ra- 
tio.  Vclfic;  Deitas  eft  prima peyfona:  Secunda  eft 
Deitas  ;  ergo  fecunda  eft  prima.  Vi-Ietur  ergo  im- 
pofl!ibilis  pluralitas  perfbnarum  in  Deo. 

CoNTRA,  Ilhideftpofsibile,  quod  nonincludit 
contradiftionem  ;  nullam  autem  involvitcontra- 
diftionem  unam  cfTentiam  omnimodi  illimitatam 
efTc  in  pluribus  perfbnis  ;  nam  contradifli»  ftat 
fecundum  idem  ;  unitasautem  efl^entic,  &  plura- 
litas  perfbnarum  relativarum  non  contradicunt . 
Cum  igitur  quicquid  eft  pofsihile  fit  def.iilrto  in 
fumme  neccflario ,  eft  poncnda  in  divinis  plurali- 
tas  perfbnarum  . 

Respondeo  dicendum  ,  omnino  ponendam  ef- 
fc  indivinispcrfonarum  pluralitatem  .  Cujus  folu- 
tionis  veritas,  etfi  evidens  appareit  ex  dictis.i^.sy. 
articui« primo.,^ fequent.,%  ejdxp.  2^.  prxfertim 
art.  4.  Attamen  ad  hoc  fubiimifsimum  myftcrium 
in  propriis  terminis  aliqualiter  declarandum ,, 
aliara  fubjacerc  dcduflionem  ,  &  ad  qualcmcun- 
queadco  reconditi  arcani  intelligentiam  ,  verbis 
humanis,  acjuxta  Philolbphis  prlncip  a  unam, 
&  alteram  proponere  manudu£lionem  ,  haud  iru- 
tile  cxiftimantes ,  hanc  accipimus  propofitionem  , 
Z  z  »  Sicu- 


g^4 

^,cu!irepugnanti«^rep.\^gna>!i  e>  fitis pro'r:is  ra- 
titnibus^ita  aon  repugnamiaftint  cvmpojjlbilia  ex 
propriis  rationibns . 

Ut  ergo  evirfens  hatnafurat  (Tivina:  iinitafcm 
confillerepone  in  plnrhiis  perfbnis  ,  ('eclaranda 
eft  raiio  naturs  ,  &  fuppolKi ,  quo  prffiftifo  ,  riin- 
pofitorum  cum  naturx  uniratPcompoffih)'uas,  vel 
incompf^fTihilitas  npparcbit .  Sciendum  ieinir,  na- 
turam  non  ita  fe  hahcrr  ,ncc  compar-iri  ad  fuppo- 
fitum  ,uti  uriverlhle  ad  fmfjulat^e  .  Nam  in  ai-ci- 
dentihus  invenitur  fini;ularitas  ,  fine  ra'ionefun- 
pofitalitatis  :  Er  etiam  \<\  eft  pofTihile  in  ^iMlani-ia; 
quia  naturahumana  aiTumpta  a  Verho  Dei  inrlivi- 
dua  cll  ,  etfi  careat  interim  prrprfa  per^hnalita^e. 
Ncque'  rurfiis  fi  hahet  natura  ad  fnppofinim  ,  fi- 
cut  (j'tto  ad  ouod  ,  Nam  cuicunque  c/fin  correfpon- 
tlet  proprium  Cjt^vd,  'vel qitis  ;  ac  nToinrle  qnemad- 
modum  natura  eft  (;tio.,  ita  hahe*-  &  proprium  riuod 
ron  ingrec^iens  ultimum  comrlf^fivum  fuppofita- 
litatis  .  Et  fimiliter  uti  fuppofitum  t^otfid  .,  'vel 
(juis ,  ita  corrcfpondct  ci  pronrium  r//"5  ;  idque  efl: 
propria  ratiocompletiva  ipfius  in-  e^fte  fhnnofiti, 
quofiihfii^it ,  prfffupponens  tamenefTe  fin?ulari- 
tatis  .  Pcr  propriam  nihilominus  rationem  fui  ni- 
mirHm  completivam  ,  ita  fuhfiftir ,  ntricquear  pfTe 
(^^at^alterius ,  nequea(5lus  omnino  alferius  fuhfi- 
ftentis  ;  eflque  proindc  incommnnfcahile  ,  ttt  qtto, 
i^  ut  (jttod  \,  atque  ha;c  eH:  ratio  formalis  comple-' 
tjva  ipfius,  ut  in  anfccedentihus  ^k]^^  di6lum  fuit . 
»  -Perro  communicahi!e  dicirur  aliquiH  vpI  per 
identitatem  ,  fic  utiHud^cui  commum'rafur  fit  ip- 
fum  ;  vel  per  informanonem  ,  adeout  illud  ,  cui 
communicatur  fit  ipfo  ,  non  ip^fim  .Pf-imomodo 
wniverfale  communicamr  firrenlari,  ^  fecundo 
modoforma  materia  .  Natura  i?ifur  quajcunque  , 
&  quantum  eft  de  fe,&  de  ratione  narura;,  e*^  '"om- 
municahilis  utraque  communica'ione  ,  videlicet 
pluribus  fuppofitis  ,  quornm  quodlihe'-  fit  inlim, 
&  etiam  ut  qtio  tanquam  forma  ,  qua  fin?iilare  & 
fuppofiium  fit ,  eftque  quidirative  ens  ,  vl  hahens 
naturam.  Suppofitum  autcm  t^  incommunlcahile 
duplici  incommunicabilitate  gemine  oppofi ta  com- 
municationi  nafurcE. 

Hac  prKmifTa  terminorum  tJecIaraf  fon»  ,  pro- 
batur  pcnendasclTe  pUires  perfonas  in  divinis:  ,^i- 
quidem  natura  quKcunque  efi  communicahilis 
plunbus  per  identitatem;  &  confequenter  iit  quod^ 
(3  tit  (jtio:  Oppofita  enim  ratio  inell  narur^,  ejus  , 
quam  habet  luppofitum  ;  er^o  &  natura  divina  eft 
itacommunicabilis  ;  ut  etiam  latededu6ium  fuit  , 
quaj}.  l-i.cit.  art.  i.  Sedcommunicari  non  poteft 
cum  fui  divifione  :  quod  enim  natura  creata  cum 
fui  diviiionecommur^icetur  ,  id  ejus  imperfeftio 
ri  adicribendum  eft  :  dividiautem,  Scentifativ^ 
multiplicari  penitus  repugnat  enti  intenfive  infini- 
to,  &  ptrftfto  tenenti  apicem  iummacfimplicita- 
tis,&  immutabilitatis  ;  igiturdivina  effentia  ci- 
_  -  «,.  traomnem  fui  divifionem,  eft  plurihus  communj- 
nefimpliciter  cabilis  ,  &  de  fafto  communica-a.  Deinde  ,  Na- 
4.  4-  turadivina  &  quicquid  ineft  naturae  ,  ut  natura 
eft,eftperfe(ffcio  ilmpliciter :  omnis  perfeftiofim- 
plicitereft  commirnicabilis  pluribus  ;  ergo  natura 
divina  poteft  plunbus  communicari,  eftque  proin- 
de  de  faftocommunicata  .  Minor  declaratur:  nam 
perfettio  fimpliciter,  fecundum  jAnfelmum  ,  Mo- 
rol.cap.  I  J.  Ea  efi^pua  ej}  melius  ipfam  effe^auam 
nonipfam'i  ideft  melais  quocunq-'c  pofitivo  fibi 
incompoiribili  inquocunque  fuppofito ,  qua  fup- 
pofitum  cft :  Sed  fi  natura  determinaret  fe  ad  fub- 
fiftcntiam  incommunicabilem(uti  in  contraria  hy- 
pothefievenirec)ipfa  in  nullo  foret  meliorquocun- 
quefibi  incompoinbili ,  nifi  in  illa  fubiiftentia  ,  ad 


Summajoartnis  Duns  Scoti . 


afiuni 
srt.  i. 


quam  fe  determinaret,  cuin  cuilihet  alteri  efTet  in- 
compoflibilis;  ergo  non  effet  perftttio  fimpliciter  . 
Rurfus,  Perfeft'0  fimplicitcr  melior  cftcuilibet 
fuppofiro,  abfbfuti  fumpto,  quocunque  fibi  in- 
compofTibili  :  Seu  ex  hypothefi,  quod  effe  non  pof- 
(ct  in  pluribus  perfbnis,  non  foret  melior  cuicun- 
que  fuppofito,  pracis^confiderato  ,  quolibet  fi- 
bi  incompoffibili ;  crgononefTet  fimpliciter  per- 
fettio,  nec  omnimode  perfe(5ta  ,  contra  commu- 
nem  animi  notionem.  Probatio  minoris  :  ex  illa 
hypothefi  ,  divina  natura  ex  fe  determinaret  fibi 
UJiicam  fubfiftentiam;igitur  ipfa  de  fe  cfTet  incom- 
municabilis  cuilibet  alteri  fubfiftenticE,  etiam  pras- 
cise  confideratas;  Ut  enim  ex  fe  u-nieam  fibi  deter- 
minaret ,  ita  repui>naret  fibi  qucdlibet  alterum  in- 
compofilbile  illi  :  qucmadmodum  &  incompofiVi 
bilis  eft  fubfiftentia  alteri  fubfillcntix  ;  igitur  ipfa 
ex  fe  non  cft  melior  alteri  ;  ac  proinde  non  habe- 
ret  rationcm  perfcftionis  fimpliciter  .  Nam  ficuti 
effet  incompolTibilis  alteri  fuhfiftenti^  ab  ea,quam 
fibi  ex  fe  determinaret ,  ita  effe  non  pofif"et  melior 
alteri  fubfiftentie,  quam  qiiodcunque  fibi  incom- 
pofllhile  .  Cum  igitur  di  vina  nafura  fit  perfe6ta 
fimpliciter,  &omnimode  perfeftionis  ,  neduraex 
fui  ratione  eft  pluribus  communicahilis  &  com- 
municata  perfonis,  veriim  et  am  ,  fi  aliter  (e  ta- 
beret  non  videretur  fimplicifer  perfefta  ,  imo  ma- 
nifefte  excidcreta  ratior.e  fimpliciter  perfeftionis, 
quffiomni  fuppcfito  pncise  confidi'ra'o,  eft  me- 
4iorca;teris  omnibi:sfibi  incompofllbilibus  :  ^p^ 
autcmficuti  nulli  alteri  fubfiftentia:  compofllbilis 
eflet,  ita  nec  melior  fibi  incompofllbilibus  dici, 
poffet . 

Ex  rationeetiam  fuppofiti  jam  cxplicata  pro- 
pofitum  deduciturfic  :  Nam  cum  fuppcfitum  de 
fc  fit  fimpliciter  incommunicabile,  ipfum  profe- 
£to  quafuppofitum  eft  ,  perfe(ftio  fimpliciter  nGH 
erit  ;  igitur  non  oportet  conceptum  fuppofitalita- 
tis  includere  omnem  rationem  cntis.  per  identita- 
tem  ,  uti  includiturin  prima  natura  ,  eoquod  fit 
fimpliciter  perfet?la  ,  acpromdeuna  ,&  immulti- 
plicabilis  :  C^uemadmodum  igitur  repugnat  natu» 
ram  fimphciter  perfeciam  multiplicari ,  ita  non 
repugnat  eflTe  plura  fuppofita  ,  plurefque  fuppofi- 
tales  rationeseiufdem  natura:;  igitur  confiftcre 
pofTunt  pluradifUnfla  fuppofita  ,  etiam  fine  divi- 
fione  naturg  . 

Ultima  manuduflio  eft  ifta  '  Forma  ,  quf  eft 
aliquo  modo  illimitata  in  perficiendo  materiam  ,■ 
citra  omnem  fui  divifionem  ,  &  extenfionem  po- 
teft  perfieere  plures  partes  mater  e  :  ut  conftat  de 
anima  intelleftiva  ,  queobfui  illimitationcm  ref- 
pe£tu  partium  perficiendarum  corporisorganici,. 
indivifa,  &  inextenfa  perficit  omnes  :  idveroeft 
in  ipfapcrfeftionis  ,  qua  cerre  perfe6l'one  car^nt 
forma?:  anima  humana  inferiores  ,  quas  non  pcrfi- 
ciunt  plura  pcrfec^tibilia  ,  nifi  vel  dividantur  ,  aut 
extendantur  :  Si  igitur  anima  intclleftiva  indivi- 
fa  ex  fui  perftctione  difti^^^las  perficit  corporis 
partcs  ,  fubtrafta  nmni  imperfeclione ,  &  ex  par- 
te  animx  perficientis  ,  &  ex  parrc  corporis  ,  in'el- 
ligitur  perfefta  unitas  cum  pluralitate.  Quod  ve- 
ro  anima  fitcorporis  foima  ,  id  efl  in  ip^a  imper- 
fettionis  :  quo(i  etiam  illa  plura  perfc6ia  fint  par- 
tes  unius  totius  ,  pari'er  eft  imperftftionis .  Si 
igitur  fecernatur  ab  anima  ratio  fonnffi  informan- 
tis,  &  a  pluribus  illisddlirftis  ,  id  quod  cft  effe 
partesuniustotius,  fupereftforma  pollens  perfe- 
6la  unitate  :  non  quidem  informans  materiam  ,  fed 
dans  magis  totale^^f  ■•  =dque  pluribus  diftinclis, 
quac  non  erunt  partes  unius  totius ,  fed  per  fe  fub- 
fiftentia  :  erit  igitur  una  natura  dans  totale  cfle 

plu- 


j.  dift.  t6.  f. 
Z)e  miuto , 


IQnsfl.  II. 
•rt,  i..N  4-Gc 
iatellit^enda 
racio  de  ne« 
ceile  elle  , 
proSan?  Dei 
Diaxniam-» 
naitatem  . 


l,dift.S.  q.z. 


Ex  Report. 
loc  cit.  f.Aol 
■>rimum      in 

lix  Maoiftri 
ententii  i  • 
f)/?.i4.qiiam 
nproK.it  S. 
r^om,  infra 

>•'•  { .  yr 
)oi7.  I.  Tf/. 
orl.  loce  tii, 
um,  17. 


Tomus  L  P^7rj  /.  Qiicejlio  XXX.  Art.  l 

p\v.rbus  fuppoCius  d\ilin6t\s  ;  ergo  cirintia  divi-  n--^-— x  •--. 

pa  H  qviscf^  pcnitus  ilhmltata,  &  s  qiia  omnisim- 

pei"ft.'clio  fic  longiflime  abeft  ,  ut  fibi  cfl:  intimiffi- 

ma  omnimoda  peifeclo,  poteft  c?are  totaJe  ej/e 

pluribiis  perfbnis  inter  ic  diftinclis.  Siint  igitur 

porrcnda:   plures  pcrlbnx  in    unica  eflentia  di- 

vina  . 

Ad  ARGfMEKTA  .  Ad  primurn  rcrponder),fi 
condltio  exprefTa  ilLs  verbis  ,  (j^uo  non  pofito ,  in- 
telligatur  condifio  pofTibilis^maioiem  efTe  veram, 
minorem  vero  falfam  .  Nam  ex  niilla  bypothefi 
pofi~ibili ,  poteft  deefle  fecunda  pcrfbna  in  divinis: 
quia  flimmum  bonum,  fummaque  perfeifliodeef- 
fet .  Et  cum  arguitur,  fecunda  amnta,  fumrna  pfer- 
fefl'o  eflet  in  Patre  ,  vel  prima  perfona  .  Refpon- 
fio:  Si  fecunda  non  effet ,  fumma  perfeflio  deef- 
ict :  &  fi  pruTia  perfbna  interim  eflet  ,  fumma  per- 
feftio  adeflet;&  ita  fecundam  non  efle,  &  primam 
efTe  includit  contradiftioncm.Si  autS  exprimatur 
conditio  incompofTibilis  ;  major  efl:  falfa  ,  ut  di- 
ftum  eft :  illud  enim  ponendum  eft  in  fummo  bo- 
no ,  quod  non  poteft  poni  non  efl^e  fine  pofitione 
incompofllbilis  .  Sit  igituroportet-efTentia  prima 
in  tot  omnino  perfbnis  ,  in  quot  de  fux  foscundi- 
tatis  perfeftione  eife  ,  &  repcriri  potrft.Qiiamvis 
igitur  per  inpoflibiie  circumfcrip  a  fecunda  per- 
fona,  eadem  iniinita  cflentia  effet  in  una ;  non  re- 
periretur  tamen  in  ca  fub  omni  modo ,  quo  potefl 
aliis  fuppofitis  communicari  .  Et  cum  inftafur, 
quia  ii  modi  aut  funt  perfeftionis,  aut  non:Si  pri- 
nium  ,  reperirentur  in  una  perfona  ,  ut  in  muUis 
fi  fecundum  ,  non  additnr  per  illos  ulh  perfetlio 
rerum  univeifitafi .  Refponfio  :  Biftum  eft  eos 
modos  concernere  Deit  jtis  ipfius  foeciinditatem, 
acproinJe  intelligi  non  pofTe  eflentirm  omnimo- 
d^  perfeftam,  mfi  cum  iis  perfe6lionibus  commu- 
nicandi  le  per  intelleclum,  *^  voiuntatem;  impli- 
cat  ergo  contradisFtionem  efTcntiam  effe  ,  &  non 
in  pluribus  perfbnis  .  Si  vero  corfidcrentur  ii 
modi  communicandi  formaliter,  quia  aHud  non 
funt,  Q^%vndiceY!  ^iS fpirare ntQ^Mt.  perfeclionem 
neque  imperfoftiontm  invoivunt,«/  quaft.  28. 
art.  2.  in  incid.  2.  extitit  dcclaratum  . 

Ad  fecundum  relpondco  fic;Enti  exfenecefTa- 
rio  ,  etfi  repugnet  tlivfio  omnis  in  plura  indivi- 
dua  ;  exeoenimnon  intelligeretur  habere  ulti- 
mam  actualitatem  ,  nifi  adveriientibus  aftoalita- 
tibus  ipfuni  dividentibus;  non  repugnat  tamen, 
citradivifionem  reperiri  ,  aut  communicari  plu- 
ribus  fuppofitis  ;  quia  rationes  fupofiales  non 
tribuunt  enti  Tingulariflimo,  fummeque  necefla- 
rio  ullan  actualitatem :  quippequod  in  fe,  ex 
fe  fumma  pracditum  fit  aftualitatc  .  Cum  igi- 
tur  arguitur,  proprietatps  perlbnales  aut  funt 
formalitcrneceflkates  effendi ,  aut  non  .  Refpon- 
deo ,  formaliter  non  efle  ncceflitates  efl^endi ;  nec 
tamen  funt  pofllbiles,  quia  impofl]bilitas  fequitur 
entis  finitatem  :  nec  tieri  poteft  ut  fit  unum  rea- 
litcr  enti  necefTario,  &  inhnito  .  Illgautem.pro- 
prictatesetfi  non  infinitx  formaliter  ,  non  tamen 
funt  finitffi ,  ideo  nec  poflibiles  ,  &  propterea  funt 
unum  entitati  ex  fe  neceflaria: . 

Ad  tertium  dicendum  ,  utique  illudefl^e  verifli- 
meunum,  in  quo  nullus  eft  numerus  de  genere 
quantitatis,  &  talem  numerum  ,quo  numerantur 
crcatura:  a  fe  ipfis  ad  invicem  diftantes,  ac  diver- 
fisformis  difcretx,  nos  non  adftruimus  in  Dco. 
Dicimus  tamen  reperiri  in  illo  uno  plures  perlb- 
nas  ,  &  ita  ibi  eflc  num^rum  ;  quatenus  fcilicet 
numerus  importat  diftinftionem  cum  praicifione 
pluraluatis  majoris  ,  &  minoris,  ftante  unitate 
formaj  fic  diftinctorum:  nequc  id  negafTe  Boetiuin 


appdlantemfrequenter  unicam  eflcntiam  in  tn- 
bus  perfbnis .  Sed  de  hoc  iterum  [nfaarticu/o 
tertio  . 

Ad  quartum  refpondeo  ex  di(5lis  ciua:J}.  28.  «r- 
tic.  5.  /id  primum  .  Nam  divins  pcrlbnaj  funt 
inter  fe  easdem,  eo  modo  ,  quo  funt  escdem  uni  ef^ 
fentia  ;  iii  ea  enim  non  diftinguuntur  inter  fe,  fed 
dumtaxat  proprietatibus  pcrfbnalibus:Bec  tamen 
ex  ea  eflTentiali  unitate ,  &  pcrfbnalcm  inferri  pof- 
fe  ;  quia  ex  idcntitate  eiTentiali ,  non  fequitur 
identitas  formalis  fuppofitorum.  Etcum  adpro- 
bationem  additur  ,  ex  eo  videri  ruere  primum 
principium  ,  poncndo  affirmationem  ,  &  negatio- 
nem  efTe  veras  de  eodem  .  Refpondeo ,  non  aifir- 
mari  &  negari  de  eodem  fub  eadem  formali  ratio- 
ne,  ac  propterea  nihil  dcrogari  primo  principio- 
Siquidem  Pater  ratione  eflentiffieft  idem  quidita- 
tive  Filio:at  ratione  proprictatis,non  cft  ita  idem; 
non  aflirmatur  ergo  ,  &  negatur  idem  de  eodem 
refpeftu  ejufdem . 

Ad  confirmationem  .  Pro  priori  exemplo  ref- 
ponfio  eft  ifti  :  Sicut  in  creaturis  commune  le  ha- 
bet  ut  qnale  quid ,  fingnlare  vero  nt  hoc  a/tquid : 
ita  haec  efl^entia  communis  tribus  perfbnis  habet 
rationem  qualiscii.jus  ,  pcrfona  v^ro  hujus  alicu- 
y«x.  Vfedium  ergo  fyllogifmi  eft  quei/e  quid,&.  non 
hoc  a/iquid,Cortc\adftvr ,  aufem  identitas  extre- 
morum  in  conclufione  perinde  ac  fi  medium  exti- 
tiflet  koc  aliquid.  eft  igitur  fallacia  figurg  diftionis 
commntando  quale  quid  //;  huc  a/iquid  ;  Scetiam 
confequentis  ,  quia  t»'  T)eus  accipitur  in  prKmiflis 
pro  alio,  &  alio  fuppofito  . 

In  fecundo  autem  Syllogifmo,  etfi  Tleitas  non 
fupponat  pro  alia  &  alia  nerfbna  in  majori,  &  mi- 
nori,  eft  famen  in  eo  fallacia  figurx  diftionis, 
commutar^o  oua/e  quid  in  boca/iqu^d :  nam  infe- 
rensfupnofimm  de  fupnofito  interpretatur  me- 
diuni  pfl"e  idem  fecundum  rationem  fubfiftcntias 
quod  falfum  eft  . 


ARTICULUS    INCIDENS. 

Utrum  in  Deo  fit  arqua  ratio  totalitatis, 
aut  majorit.ntis  . 

DoUor.  I.  Retort.  di/h\<^.  qu-c!}.  <;  S.  Thom.  J.p. 
qu.icft.  lo.art.  r.  §.  Ad  quartum, 

VIDETUR  in  Deoefl^eratio  majoritatis,  & 
totalitatis  .  Ffenim  omne  infinitum  eft  ma- 
jus  non  infinifo:  Dei  efl^entia  eft  omnimode  infi- 
nita,  relationes  autem  ei  inexiftentes  non  funt 
infinit»  ;  ergo  Dei  efl*entia  eft  major  omnibus  re- 
lationibus  ;  eft  igitur  in  Dco  ratio  majoritatis  . 
Praterea,  Deus  prcedicatur  dc  pluribus: ita  au- 
tem  pr^dicari  eft  totius  univerfalis  ;  igitur  eft  in 
Dcoratio  totalitatis  .  Major  probaturex  Dama- 
fceno  ;.de  Fide  orthodoxa  cap.  6.  commune  ^fub- 
ftantia  eft  ,particu/are  vero  hypofta/Is  .  Similiter 
lib.  i.cap.  f 7.  A^r/»fro,7;o/,'  natura  dic:inturjani:a 
hypoftafe s:\g\tMr  Deitati  congruit  ratio,qua  unum 
totum  univerfale  prasdicatur  de  pluribus  numero 

diftererentibus  . 

Pra:tcrea,Diftinctum,  quod  prolucitur  de  ali- 

quo,  quod  cft  indiftinftum,  produciturde  co,quafi 
depnncipio  materiali  ;  fed  Filius  piolucitur  de 
fubftantia  Patris,  qnaeft  indiftinaa  inP.ure,  & 
Filio  ;  ergo  eft   in  Deo  totalitas  eflcntialis. 

Contra;  Auguftinus,  8  de  Trinit.cap.i.A^o?; 
fo/um,inquit  Pater  mn  eft  major,quam  Fi/^us,fed 
necPater.i3Ftliusfimu/a/iquid  majusfunt.quam 
Spiritus  SanBus :  ergo  non eft  in  Deo  ratio  ulla* 

fccun- 


Videidi  I5o- 
nav.i  .difli»' 
ly.p,  1.  ar:, 
1  ^.  ..iS'  1. 
S<  Mayron. 
1.  nift.  »4. 
quttfi.    I.    (. 


366 

ft;ciip<ium  <]uam  umiiT)  fit  majus  alero. 

("orfimilitcromnetotum  eftmajus  fui  parferfcfl 
in  riivinis  non  ell:  majus,S:  minus/ccundum  Aflu- 
rafium  />/  f^jwho/o^tr^o  in  ipfb  non  cfl  rarfo  totius 
&  partis  .  Deniquc,  ^.de  Trinit.can.(5.E/7fZ'//V7  di- 
«i7/««  (  Jnqiiit  Auguflinus  )  tton  efl  fKateria  trium 
ferfonarcmta^tqnamfecHncitfn  commitnem  ,  ean- 
^emqtte  na/t/.ttim  ,  tres  perfna  tlicantttr  cffe 
vnaefeniia  :  non  efl  crgo  in  Deo  totum  univer- 
fale. 

Respondf.o  d'cendiim,  Dco  n^inime  conTUrre 
polTe  rationem  tofius  ,  iit  ejus  fiint  partrsrorrela- 
tjva:,  riec  totiusuriverfaiis  ,  aut  rofius  eflerfiali";, 
nec  (!enique  aliquid  in  ipfb  reperiri ,  qood  fit,3Ut 
dici  quear  majus  altcro.  Haec  rolmio  declararur 
rin{»illatim  per  partes  .  Yizmtotius  ratio  ,&  intel- 
]f  C-his  ell ,  quod  continear  plura  ,  vel  aiiqua,  ref- 
pefluquorum  efltotum.  ^zc\  flrifl^  accipicndo 
totnm  ;  ea  ,  qua?  in  ipfo  continertur  ,  parrespro- 
pii^  appcllartur:  In  hac  igitur  propria  ^f:cQp'ov<t 
totius,  ipiumeft  correlativum  partis.vel  partium, 
quas  hsbet  eo  modo  ,  quo  fua;  rarioni  cor!»rue- 
re  potcfl,  &  rcfpe^^^tu  quarum  f^totnm  ,  Scd  quia 
fccundum  Philofophum  ,  i  Phyf.tex.  c.6i,.to- 
tum,  &  perfe(ftum  idem  funt,  vel  confrauuntiT 
fe:fob  hac  acceptione, de  fe  non  invo'vif  irnperfc- 
ftionem  ;  &  nedum  diciturtotum  illud,  cipi';  nar- 
tcs  funttorrelativce,  fed  etiam  efl: 'o'um.  o'iod  efl- 
aliarum  contentivum,  quac  funt  nlquid  epi.t^f^ub 
qua  ratione  transfcrturro/.vw  ad  divina  .  cuius  <-a- 
men  non  funt  partes  correlativs:  quo  fenfu.dicit 
Athan;  fiusin  fymholo;  7\>ta tres /^erfop^  c^a'rr- 
Kotfbifunt.^  coa:riiaIes.^t  Dam,Tfc.4  deFide  Or- 
iod.c.6,Confi:eamta\mc\\\\f.,omi'em  Deita^-em:  fi'e 
totam  Deitatem:  Et  AmbroCin  Hvmro:  In  Tatre 
totus  F'ft(s  ,  ^'  totus  in  T-^erho  'Pater  . 

Quod  vero  totum  u^  habet  partes  pro  corrrla^i- 
vo,  transferri,autattribui  nu'Io  modopofHt  Dei- 
tati.ex  co  conftat  rquia  ejurinofli  to'»»}  involvit 
cfTenfaliter  limitatlonem,  compofirionfm  ^  de- 
pendennsm  adpartcs,  quas  continet ,  S:  quarum 
nulla  efl  ipfum  ;  Id  enim  fo*:um  a  rarMbMS.quibu.? 
conflat  flcdependet,  ut  fine  ipfis  fuhfifiere  non 
poffif  .Rurfus  uraqpcque  ex  pa^-fibus  ,  alteram  in 
fuo  efle  efTentialitt^r  excludit  ;  fir  er^^o  oportet  in- 
tnn'ece  limitafum,  &  ccmpofiium:ha2c  aufrmom- 
Tiia  locum.  non  habert  in  Deo;  ircompofTbilisefl 
ergo  ci  conceptus  hujus  totius:efi  veri*  fi^  totum 
ron  pcr  partium  continentiam  ,  fed  aliquorum  , 
quorum  quodlihet  eft  ipfum,  utpelagus  infinitum, 
&  immenfum,&  fimul ''>mnimodse  fimpIicitatis.En: 
igitur  de  infinitate  perfcflionis  fu«  infinira  conti- 
nens  ,  &  idco  fotum  ;  &  quoniam  tum  fimplicitate 
fumma  coincidcrs,  hincquicquid  efl  in  illo  cft  ip- 
fiom  ;  ejus  ergo  corre'ativum  non  eft  pars,fed  ali- 
quid  ejus  totius  .  Nec  aliquid  totum  in  crcatura 
repertum  ell  fimile  i]Ii;quia  fi  in  crcatura  inveni- 
tur  fimplicitas  ,  non  concurrit  fimul  immenfitas, 
etfi  adfitaliqualis  immenfitas,vel  continentia  plu- 
rium  ,  id  non  evenit  citra  compofi  tioncm  :  Affi- 
rnilatur  tamen  toti  virtuali  in  crcaturis,  quale 
totum  eft  in  anima  re^ptSiu  fuaram  potentiarum. 
Totum  veio  univerfale  reperiri  ron  pofTe  in  divi- 
nJs,  oflenditur:  Nam  quc(J  cW  commune  realirer, 
ron  eil  univerfaIe:Deus  autcm  cflcommuni»  rea-, 
litertribus  per^onis,  cum  fit  unus  ,  idemquc  rea- 
Jiter  ipfis  ;  non  ell  igitur  totum  univeriale.  Ma- 
jorprobatur,  etfi  enim  perf(.(fiionis  fit  in  uni- 
veriali  ipiim  tfTe  communicabile ,  &  illimita- 
tism  :  ficuti  e  converfe  fuppofitum  efl  incom- 
municabile,  &  limitatum;  attamen  rfl^e  divifibi- 
ke  &   potentJaie  ,  five  dctcrrainabiJe,  eFl  Jm» 


Summajoannis  Duns  Scoti» 


perfe(i:tionis  ;  crgo  cum  utraque  ratiofit  dc  ratio 
ne  intrJnfeca  univerfabs  ,  profefto  nihil  rccipere 
potefi:  rationem  ejus,  nifi  fit  divifibile  ,  &  deter- 
ininabile  ab  alio  .  Cum  enim  unumquodque  divi- 
norum  fit  de  fe  hoc,  &  in  ultima  a(?tualitate  ,  fznh 
impoflibile  cft  ab  aliodeterminari  ;  ex  hoc  enim 
quod  cflentia  fit  in  tribus,  non  tamen  determina- 
tur  a  relationibus  ,ut  non  plurificarur  in  ipfis:  di- 
cente  Damafccno  ■>.  de  Fide  Orthod.  cap.  6.  Pro- 
prictates  nondeterminant  nataram.,fed  hypoflafes 
non  efficiunt  ergo  naturam  illam  effe  communem, 
in  cujus  conceptu  involvitur  ultima  aftua-itas  ,  & 
ut  praefcindit  a  relationibus,  &  quum  intelligitur 
fubillis. 

Quantum  ad  totum  efl^entialcquod  nempe  par- 
tibus  conftat  eflentialiKus,  ipfum  non  cfTe  in  divi- 
ris,  declaratur  •  quia  cfTentia  non  eft  in  potentia, 
nec  formabilis  ,  ncc  forma  altcrius  :  id  enim  pone- 
ret  in  Dqo  compofitionem  ,  &  limitationem:  unde 
rec  materiam ,  nec  quafi  materiam  transferendam 
cfle  ad  divina,  declarabitur  m^rz^quiffl.  ^i.arr.j. 

Denique  fupereftoftendere  majus  ,  &  minus 
locum  non  habere  in  Deo  .  Quoniam  itaque  fe- 
cundum  Hilarium  3.  de  Trinit:  in  principio  :  Pa- 
ter  dat  totam  efftntiam  Filio  ;  tribuatoportetfe- 
cundumomnem  perfe(?i;ionem  ,  qusfundatur  in 
efTentia;  igitur  nulla  perfbna  eft  major  alia  in  per- 
fefiione  :  cum  una,  eademquc  indivifibiliter  fit 
omnium  perfeftio.Neque  propter  relationes  una 
alteri  prcecellit  in  perfeftione  ,  eo  quod  ipfas  rela- 
tiones  formalitcr  nullam  importent  pcrfeftionem 
ut  quaf.2^.art.2.in altero  incidenti,extiut  Jecla- 
ratum  :  alioquin  pcrfe6tio  aliqua  inefTet  uni  pcr- 
fona: ,  quam  alia  non  haberet .  Et  fi  dicatur  :  eflc 
omnes  ex  gquo  perfeftas ,  quia  etfi  Filius  carcat 
paternitate  ,  eft  tamen  in  ipfb  tiliatio  ejuldem  per 
fe^tionis  cum  paternitate  ,  &  ficde  cateris  rela- 
tionibus  .  Contra  :  Damafcen.  i.  de  Fide  Qsthod. 
cap.  5".  probat  Dei  unitatem  ex  hoc  ciuia  fieffent 
duo  Dii.,  neuter  tffet perfecius  ;  unus  enim  habe- 
ret  perfeftionem  ,  cujus  foret  cxpers  alius  .  Hsc 
Damafccni  ratio  nulla  effetjuxta  datam  refpon- 
fionem  ,  quia  diceretur  alium  Deum  pollere  per- 
fefiione  equivalente  akeri  ,utdicitur  de  relatio- 
nibus  .  Rurfus  pofito,  reiationes  divinas  efTc  per- 
feftas  ,  Pater  omnino  cfTet  Spiritu  Saifto  perfe- 
<ftior:nam  etfi  in  eflTentiffi  perfectione  efTent  »qua- 
lcs  ,  Patri  tamen  ineffet  alia  perfcftio  exrelatio- 
re  fpirationis  aflivs,qua  non  pollet  Spiritus  San» 
ftus  ,quaE  pariter  foret  perfeftio  fimpliciter.  De- 
nique  ,  de  communi  fententia  Patcr  quatuor  ha- 
bet  relationes  :  totidem  autem  non  conveniunt 
Filio,&  Spiritui  Sanflo;  ergoPaterdicendusef- 
fet  reliquis  perfbnis  perfeflior  :  quod  dcteftatur 
Catholica  Fides, 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  concedo  infini- 
tumeflTe  oportere  fimplicitermajusfinito,  *"ed  re- 
lationes,  ut  a  nobis  non  adftruuntur  finit»,  ita 
necinfinitas:  nam  cum  omne  finitum  efTentialiter 
involvat  imperfeftionem  ,  &  limitationem  ,  non 
fequitur:  Non  efboc  infinitum:  tigo  efifinitum, 
ut  latd"  declaratum  fu\t  aruculo  incidetiti  t.cit. 
quafi.zS.Quod  fi  inteIligatur,omnc  infinitum  ma- 
jus  effedcbere  non  infinitoformaliter  :  nos  dici- 
mus  hanc  propofitionem  efTc  falfam,  &  lubinde 
negandam:  quia  fieri  r.on  poteft  comparatio  inter 
duo  fecundum  majus  &  minus  ,  nifi  fint  quanta 
vel  quantitatc  molis  ,  vel  virtutis :  cum  itaque  re- 
latio  in  fua  quiditativa  ratione,  cxpers  fittujuf- 
cunqiie  perfc(flionis  ,  quae  eft  quantitas  virtutis, 
nequit  nifi  improprie  dici ,  &.  appellari  minor  ente 
intenfiv^  infinito. 

Ai 


Homus  l  Vars  L  Qucefl.  XXX  ,Art.  II 

:\i  fccundum  refpondco  ,  Tatis  non  t(]e  ad  per 


l.dift.2.q'7. 
V.  Arguun: 
*lu  nut/t,  7. 


fc  (arioncm  univerraiis  prsdicaii  de  pluribus  Ted 
pra:terea  neceflario  requiri,  ut  fic  upum  fecunHum 
rationem  in  eis  ;  proptereaquod  enim  univerfaJe 
aptum  natum  eil  determinari  aplurihus,  inqui- 
hus  &  dividitur  ,  nequ't  inefTe  illisfic,  ut  unum 
fit  per  rfalem  inexi/ilcntiam  .  Quoniam  ergo  na- 
tura  divina  ex  fe  ,  &  de  fe  determinatifTima  cfl:,& 
erientialiter  finoularis  ,  non  potcft:  ulteriorem  re- 
cipT're  determinationem  ab  rclationibus  fib  iden- 
tificatis  ;  ac  proinde  licet  vcr^  de  tribus  perlbnis 
prsdicenir,  non  tamen  refpeclu  earum  e(l  ,aut 
dici  poieft  univerTalis,  feu  habens  modum,  quo 
praedica  ur  univerfale . 

Ad  teitium  concedo  Filium  efle  de  fubftantia 
Patris,  fed  non  quafi  de  principio  materiali;  luia 
rec  materiam  ,  rec  quafi  materiam  putamus  effc 
transfcrendam  ad  divina  ,  utexplicabitur,;^».  41. 
c/V.,  non  ergo  cum  dicimus ,  rtlius  efl  deftibflan- 
tia  Tatris,  notatur,  aut  exprimitur  materiaulla; 
fed  magis  uriginis  confubftantialitas . 


A  R  T  I  C  U  L  U  .'5     ir. 

Utrum  in  Deo  fint  plures  perfonf, 
quam  tres. 

Do^or  t.  difl.  2  autcfl.  5-.  ^  infolutione  ejus 

itum.  34.  /'/  Report.  ibidem  ,   quitfl.  H. 

S.  Thont>  i.  p.  q.  30.  an,  2. 


VIDENTUR  perfbne  in  divlnis  non  effe  ad 
llruendx  pr«-'s^  tres,  fed  magis  aut  plures 
aut  pauciores  tribus.  Etenimduabus  relation  bas 
produftorum  correfpondent  ex  jcquo  dus  rela- 
tiones  producentium  :  &  quemadmndum  illa  mu- 
tuo  fe  feexcludunt ,  &  etiam  diftinguuntur ,  ita 
&  reIa'iones  producentium  perfonarum;  ergo  fi 
duae  relationes  pafTivarum  produftionum  duas 
Conftituunt  perfbnas  ,  pariter&  duo:  iltiscorref- 
pondentes  ex  parte  principii  aftivi  ,  duas  debent 
conflituere  per/bnas;  erunt  igitur  in  divinis  qua- 
tuor  perfbnas. 

Preterea,Potentia  finita,fi  in  infinitum  perflaret, 
iitique  pofTet  habere  eff  ftiis  infinitos,  ut  docct 
Philofbphus,2.^^  Gener  /(?A'/.c.55.rubdens  exem- 
plum  de  fble  ;  ergo  potentia  inhnita  ,  qual  s  efl, 
qux  reperitur  in  priino  principio  glonolb ,  potell 
h:<bere  infinita  produCta  fimul.  Probatio  confe- 
quent:x :  nam  quod  potentia  iinita  fimul  non  pof- 
fit  in  tot,quot  fuccefii  ve  valet  producere  ,  de  ejuf- 
dem  finitate  procedit ;  ei  enim  adxquatur  illoef- 
feftus  hnitusnunc  produ6tus  ;  ergo  potentia  in- 
finita  tot  fimul  potelt  preducere ,  quot  fuccelfiv^. 
In  primo  autem  coincidunt  efle  ,  &  pofle  ,  in  iis, 
qucB  intrinfecam  cjus  concernunt  perfeftionemf 
ergo  in  prima  natura  fubfiflunt  infinita  produ- 
fta  . 

Praterea.Bonum  eft  ex  fe  fui  communicativum 
ergo  fummum  bonum  fitoportct  fumm^  fui  com- 
municativum,  &  nonnifi  ad  intra  ;  quia  nihilex- 
tra  exiftens  eftcapax  fumma:  bonitatis  :  Sed  ^x  in 
prima  natura  i  cperiuntur  arquas  fubfillentesper- 
fonffi ,  unaqua;que  earum  elt  (limmum  bonum  ,  ac 
fubinde  maxiine  communicativa  alteri  honitatis 
fuas  ;  ergoautnon  funt  in  natura  divina  plures 
per  ope  ,  autquaslibet  ex  iHis  aliam  producit  per- 
fbnam  :  atque  ita  plures  tribus  .  Idem  potell  dc- 
duci  ex  ratione  pcrfcfti ;  i}i\-A.perfe'c\:'.m  efl,  qiiod 
poteflproduceref.bifimile.ExpvimoMetaphyf.in 


367 

pro:»i.  O  4  M  teor.  tex.  c.  54.  non  vidcentur  au- 
tcmomnes  pcr/bnK  divina:  s.jualirer  perfirctff,  fi 
abqua  ibi  fubfilleret  ev  nlia  producente  ,  de  qua 
ali:i  per/bna  ab  ip'a  d  (linfta  non  p-dcederet. 

Pixterea  ,  Relat'ones  oppofi^K  funt  equalis  dl- 
gnitatis  :  ergo  fi  relatio  priini  producen"is  ranrDm 
conflituit  unam  perfonam  ,  correfpondebit  fibi  rc- 
lai.io  paritcr  tantuin  conflituens  unam  perfonam 
proJuftam  :  ergofi  dumtaxat  eft  adflruenda  una 
perfona  produfta,  non  tres  ,  fed  dusprjcise  erunt 
perfone  innatura  divina  . 

CoNi  Rj*,Matthei  vi[x\mo.,Bapt!zanteseosin  no. 
mine  '^atris,^  FiliiJSSpiritus  San&i;E<:  in  pri- 
mo  Joan.cap.j.  Tresfunt  qui teflimonium  dant  in 
C(e/o,Tater ,  5^  Filius.,  &  Spiritus  Saucfus-.i^  hi 
tres  unumfunt ;  'unt  ergo  prxcisetresperfbnas  in 
divinis  nec  plures,  nec  pauciores. 

RESPCNDEodfcendum  ,  perfbnas  in  divina  na- 
tura  fubfiftentes  efTc  o  ortere  pracisd  tres,  nec 
plures  nec  pauciores  .  D^claratio  :  funt  tantum 
du«  produ6tJB,  &  tantum  una  impro''ufta  :  ergo 
tanfum  tres  funt  perfjjnx  in  divinis.  Prima;  partis 
afTumpti  probat  o  eft  iita:  In'elle6tus  ut  eft  per 
fe(?la  mcmoria  ,  id  eft ,  habens  objeftum  u6tu  in- 
telligibile  fihi  pre/ens  ,  per  aliquem  act um  fui ,  eft 
pioduftivus  termini  adaequati  ,  nempe  infiniti. 
Quod  fiis^  extitit  decIaratum.i^/My?.  77.  artic.  r., 
^ fequent.  Nih  lautem  fe  iplim  p'oducit  ur  fit, 
primo  de  Trinit.  cap.  i.ergo  quod  aftu  inrelle6tus 
producitur,  fitoportet  diftinctum  a  producente. 
Ea  autem  diftiniJtio  efse  nequit  efsentialis:  quia 
impofllbile  eft  inhnitum  ab  aPo  infinito  effentiali- 
ter  difcingui :  imo  ita  fibi  repagnat  difrinctio  ,  fi- 
cuti  convenit  ei  neceffitas  maxima,&  (ummrfim- 
plicitas:  Eft  enim  primum  efsentialiter  unum:igi- 
tur  produflum  a  producente  perfbnaliter  dum;a- 
xat  poteft  diftingui ;  ac  fuhlnde  ica  diftinguitur, 
Ergo  eft  perfbna  produfta  per  aCtum  producti- 
vum  intellcflus  .  Ac  confimili  rationedcducitur, 
oportereerseproduttam  perlbn  .'m  aiJtu  produfti- 
vo  volunratis  .  Quod  vero  hs  dus  perf  jns  a6ti- 
bus  intelle^lus  ,  &  voIuntat's  products,.in:er  fe 
paritcr  dif  ini,>nantur,  ut  fiint  diftincta:  a  produ- 
cente  :  probatur ;  Nam  non  potefl:  una  ,  cadem- 
que  perfbna  produci  duabus  produftonibiis  a  ia:- 
quaM's,quarum  nimirum  qucE'ibet  fit  peribnce  pro- 
doccnda;  fufFiciens .  S  quidem  (i  eadcm  oerfona 
duabus  produceretur  productionibus  a('3quatis, 
profecto  utraque  acciperet  efe  fufircienter  :  led  fi 
fufficienter  acciperet  e-/7^  a  producente  hac  pro- 
du6tione  ,  haberet  fuum  efle  perfe6te  ,  nufla  alia 
produ6lione  pofita:  igitur  non  potefl  accipcre 
efe  per  aliam  produ6tionem  ,  quia  tuncelfe  non 
poflet  fine  illa  .  Ncquire  autem  effe  plures  perlb- 
ras  produ6tas  his  duabus ,  oftsnditur  ex  dictis 
quxfl.il.ari.^.  &  in  incidcntiejuflem.  Nain  funt 
pr^cise  in  Dcodua:  produ6tiones,  altera  fcilicet 
per  modum  naturs,  altcra  per  modum  volunta- 
tis ,  exeIc6tione  producentis  ;  &quidemtanta 
neceflTitate  hoc  numero  comprehenduntiir  ,  ut  fi 
per  impoiribde  una  ,  aut  altera  non  cflet,nulla 
alia  produ6tio  in  Dco  locum  haberi-  poflet .  Per- 
foncautem  produ6lje  his  product  onibus  c^'"<?  ac- 
cipiunt  ;  ergo  fi  funt  ibi  impofllbilcs  aI;X,  aut 
plurcs  productiones  ,  elt  pariternc^efl^arium  re- 
pcririibi  tantum  duasperlbnas  produ6t;is  . 

Supercft  igitur  oflendcnda  alrcra  pars  primc 
propofitionis  aflumpta: ,  fcilicet ;  Tantum  rlt  una 
perlbna  improdu6ta.  Hoc  aurem  oflcn  Iitur  fic. 
Quicquid  poteft  cfTc  in  pluribus  fuppofitis.  &  non 
detcrminatur  ad  certum  numerum  fuppcfitonim  ^odUht.o, 
per  aliud  a  fe  ,  quantum  attinet  ad  rationcm  fui, 

poteft 


Videnda 
Cloir.i  Ma. 
Ciit.  Lyche- 
ri  h:C  ,  &  i"i- 


'I 


1   ' 

\ 


Qiialifer  fit 
hxc  floiSri 
ni  iBrelli- 
gcnda  expo. 
fituin  eft  <jHt 
47.  ar'.^ .  Et 
iii  einlienj 
].  i'cidtnti 
J.   .^dje.ttn' 

cium  ,  er  J . 
Secanda  ra. 
tia. 


368 

poted  t (Te  in  infinifis ,  &  il  fit  ;/ecf/>  f/f^de  tatto 
erit  in  infinitis:  5rd  in£>cnitum,reu  ratio  pGrfonJE 
impioc!ii6lx  ,  fi  efle  po.cft  in  plur^hus  Ibppofitis, 
ron  determ'nstiir  ah  nliqiio  ,  in  quot  fi^ppofi'.is 
debeat  reperiri:  Id  ^nim  efiet  contra  r.itionem  in- 
geriti,  &  improdi  fti;  er,s;o  ex  fiii  ratione  f;(^e.  po- 
tell  in  infinitis:  Et  CLim  fit  iieceJleeJTe  ,  de  *^afto 
erit  in  infin-tis:  Hcc  aiitem  efl  plane  'mpofilbile; 
ipitur  iina  diintaxat  cll  pcrfina  ingcnita  ,  &  im- 
piodufla.  Deindr  ,  nunqiiam  plural^ras  ulla  ell: 
adllruenda,  r.ifi  id  cxi^^at  al^qua  neceffitas:  nul- 
la  au'cm  nccefilta<;,  ncc  ad  fc,  nec  ad  extra  poftu- 
ht  plures  cfie  perfbnas  improdiftas  ;  ergo  ea  eft 
omnino  una.Denique,  efitnfa  una  a6ru  exillens 
non  vi  letur  ex  Te  immedia  e  haberc  plures  mo- 
dos  efiendi;Sedfi  forent  pluresperibnK  injoenitx, 
ciTc^nriaruni  immediate  inexiftercnt  pUires  modi 
effcndi^Dc-  faflo  autem  efientia  div'na  non  Iiabec 
immediate  pkires  modos  efTendi  fine  produftio- 
n;bi;s  ;  .S^ed  unum  duntaxat  ex  fe  ,  quo  cfi:  in  uni- 
ca  perfons  improdiifla  ,  &  duos  alios  mediis  pro- 
duft'onibns  :  .Sunt  i_^itur  d'vinjeper(bncc  tantum 
tres  ncc  plurcs  ,  nec  pauciores  . 

Ad  ApcrMENTA.Ad  primum  refpondcoex  di- 
flis  (iHi^ft.  2S.  art.  4.  u'ique  relationibus  cx  parte 
producentium ,  vcl  prodoftivi ,  correrpondere  re- 
lationes  ex  parie  produ6torum,&quidem  pro  nu- 
roero  illarum;  Scd  noTi  efTe  i'>ferendam  prcince 
parem  difi:in^tiontm  earum  in  utrifque  extrcmis. 
Nam  rclatione.';  produftivi  ,  c  (i  dilliin^^^io  confc- 
quarur  fecundtm  divcrfas  ra-iones  produccndi; 
attam.en  efil-  pofTunt,  fcque  compatiuntur  in  co- 
dem  p'oducente  ;  ut  efl  evidens  in  produftione 
per  artem.  ,  &  pcr  naturam  ,  oux  ciciem  infunt 
agentia  propofito  ,  quafemis  polict  duobus  prin- 
cipiis  produ^tivis.  D'ver.'am  autem  cflTe  rat^oncm 
de  relationibus  produfti^qute  necffiario  invulvunt 
difi^inclionem  perronalcm,  cum  produftum  fit  ptr 
fe  fubfiilcns,  Sr  fuppofitum  .  Unde  qnamvis  idi.m 
fuppofitum  d;:obus  principiis  prodtftivi';  mfiru- 
£tum,pofllt  dare  elTe  parirer  duobus  prodLiftis 
imnoflibile  ell  tamcii  idem  fuppofitum  accipere 
W7(?  per  duas  produfiiones  ,  quarum  altera  (ijfii- 
ciat  tali  prodLi'''o  ,  ut  dedu<5tuin  efl  in fulutione  . 

Ad  fecundum  dicendum  potentia:  finita  repu- 
gnare  habere  fimul  duos  termmos  ad.equatos /* 
prodnci  ;  licet  non  repugnet  extendere  le  ad  unius 
aftualem  produftionem  ,  poftquam  alium  produ- 
xit.  At  quia  principia  Dei  produi5tiva  femper  ha- 
bent  proprios  terminos  ziWnx.xz.  in  produci  ^  qui 
exaclifllme  illis  ada:quantur  principiis  ;  ex  eo  rit, 
ut  fint  unicuique  illorum  incompoffibiles  plures 
termini ,  feuejufdem  ,  feu  diverfffi  rationis. 

Ad  tertium  refpondco  fic  :  Aut  fupponitur  plu- 
ralitas  perj^b.Tarum  in  natura  divina;  aut  per  fa- 
6^tiim  aigumentum  declarari  intenditur.  Si  pri- 
mum,  quia  id  ex  fbia  revtlatione  didicimus,(et- 
fi  veritatis  ccrtifiimx  poflibilitatem  multiplici  ar- 
gumcntatione  fupra^j-w^f/A^y.  rtr/./^r/wo  oflende- 
re  conatifuerimus  )eadem  lidci  certitudine  tene- 
mus,  eas  perfbnas  prascise  &^(i  tres .  Si  autcm  ex 
ratione  ipfius  boni  intcnditur  pluralitas  perfona- 
rum  in  Deo,  &  exceflTus  fub-nde  earum  fupra  ter- 
nariumnumerum  ,  dico  ;  p'ius  probari  oportere, 
fieri  poflTe  ,  necrepugnsrc  ,  rem  eandem,  ve!  na- 
turam  indivifam  communicari  alttri  perfbnaliter 
diftin<?io  a  producente;Nam  ad  impofilbile  inclu- 
dens  contradlftionem  non  eft  potcntia  ,  nec  com- 
municatio  bonitatis.  Eft  }«>itur  probandum  ,non 
adtlTe  hic  prretenfam  ab  infidelibus  impoflilbiiita- 
tem  ,quod  nos  prKftitifTe  putamus  iii projcit.arii- 
culo .  Confimiliter  ad  aliam  deduftionem  de  pcr- 


SufnmceJoannis^DiinsScott. 

fctlio  .  Verim  efl  enim  perFcclum  natum  cfi^e  pio- 
ducere  fibi  fimile  in  oimibus  ,  ubf  poteft  produci. 
Oportet  i.oitur  prius  oftend  re  producibile  eflTe 
univoc^  ,  id  eft ,  in  unitate  naturx  fiippofit.um  in 
ratura  divina . 

Sedareuebatur ,  quia  fuppofita  fide ,  funt  in 
Deodug  perfbnic  produ:'^.^;;  &una  in^enita  ;  ergo 
fi  tertia  perfona  aliam  producere  nequit  ,  non  vi- 
deretur  sque  perfefta  ,  ut  perfbne  ,  quc  produ- 
cunt,ficurieft  Pater  produftivus,  Vel  producens 
Filium,  &  utrique  funt  princ^pium  produfiivum 
Spiritus  Sanfli  .  Refponfio  :  Potentia  ^cnerandi 
Patris,ut  eft  pro.vimum  fundamentum  rela^ionis, 
quseft  (^/cerf  ;  &  po'entia  itcm  fpirandi  tertiani 
per^tinam  in  Patre  ,  &  Filio,  eft  formalitcr  quid 
ab^blutum  ,  &  infinitas  perfeftionis  .  Ea  autem 
perfe^tio  ab'blut3  ,  qua:  cft  ipfa  efiT^ntia  una  cum 
intelleiFlu  ,  &•  voluntate  ,  efteadcm  in  tribus  per- 
fonis  ;  nulla  er^^o  perftflfo  ,  oua  cft  in  una,deeP- 
fe  poteft  alxui  perf()narum  ;  &  propterea  funt  in 
omnibus  a-qualiter  perfcfta; ,  &  infinita: :  per  hoc 
er^o  qtiod  tertia  perfbna  aliam  non  producat,non 
fubit  aliquam  ;mperfc6t'onem:  qnia  proAuBio  for- 
mali'er  ert  relatio ,  quas  ron  importat  de  fe  per- 
fpftionem  ,  vtl  imperfeflitnem  ,  ut  declaratum 
fmr, c;u<sjh  28.  art.  2.  in  incidenti  fecundo.  Sed  de 
his  !'erum  redibit  ^ermo  infra  ,  ciu<xj},  41. 

Adquartum  re^pondeo,  ex  pari  nobilitatere- 
lationum  oppofirarum  ^nferre  cEqual^^m  numerum 
earuTi  ,  com^nitti  fdlaciam  fi^ura:  dicl^onis  ,com' 
mut3ndo<7««/(?  in  quot  ;  &  rat  oncm  defe^us  con- 
requpn'iaeefTe  ,  qu-a  non  prop'er  relationis,  vel 
ratioiis  princip'!,  aut  principiai-i  nof^ilitatem,  vel 
j^nob'':ta'em  eft  quol  mulMpIicen'ur,  velnoa 
mul'iplicen'ur  relariones  .  S^quidcTi  curn  plurali- 
tas  Imperre  lucatur  ad  unitarem.de  r.itlone  prin- 
cipii  eft  nnitas,  1'cet  in  princiniitis  pofilr  eflTeplu- 
ralitas.  Stante  er^o  pari  nobihta^c  reIa'ionum, 
principii  icem  &  principiati ,  poteft  efl^e  multipli- 
catio,  veldiftinflio  in  relationibus  productorum, 
licet  non  in  relationibus  producentium  a  fe,  quafi 
oporteat  unam-]uamque  earum  diftinHam  confti- 
tuere  peribnam. 


ARTICULUS    Iir. 

Utrum  termini  numerales  ponant  aliquid 
in  divinis. 

DoFfor.  r.  dijlin.  24.  titritifque  fcripti  .  Bt  de 

primo  rerum  princ.  q.  16.  a  n.  8.  &  Jeqq. 

S.  Thum.  \.par,  quaji.  30.  art.  3. 

VIDENTUR  termtni  numerales  nihil  omni- 
DO  ponere  in  divinis  .  Etenim  fccundum 
Boetium  ,  i.  de  Trinit.  cap.  3.  lll'i  i  cfl  verijjtne 
ununiin  quo  niillus  efl  numerus.  Perfonoc  aurem 
divin^  funt  verifTime  unum;  igitur  computaii,  ex- 
primique  nequeunt  aliquo  numero:  fi  autem  quid- 
quam  ii  termini  in  X}co  ponerent ,  verc  in  iplbef- 
fet  numerus  ,  qno  per/bn£B  in  eo  fubfiftentes  nu- 
merarentur ;  igitur  hi  termini  nihil  ponunt  in  di- 
vinis  . 

Prgterea  ,  Si  termini  numeralesaliquid  ponc- 
rent  in  divinis  ,  vere  affirmare  poflTemus,  atque 
adftruere  numerum  in  Deo ,  quo  perfonas  diving 
enumerarentur  :  Sed  ubi  eft  numerus,  in  co  fit 
oportet  ratio  totius  ,  &  partis;  totusenim  nume- 
rus  efl  major  qualibet  fui  parte,  quibus  necefTario 
conftat  ;  eigo  cumDeoattribui  nequeat  ratio  to- 
tius ,  &  partis  ,  nec  (Libinde  eft  addivina  transfe- 
rcndus  aiiquis  numerus  . 

Prj^- 


r.din.  7- 


T.RcDort. 
dift.  iji.7.  y. 


Tomus  l  Pars  l  Qiicejl.  XXX.  Artic.  /11, 

P;\Tterea,  Omnis  numenis  efl  qiiantitas,  aut 
n^Lcics  quanritatis  clifcretcc  ,•  perqiiam  fcilicet  nn 


369 


Quoniam 
Doaor  ia 
Scripco  O- 
son.  Ucn  ci(. 
noo  refolu- 
ce  loquicur  , 
fed  pollicc- 
Tur  alias  le 
ac^urum  de 
Nuineris  i 
au«:l  prx 
nafle  putanc 


incrr>ntur  ,   aut  mcn.'urantiir  partes  cjus  :  Sed  in 
Deo  lonpiiTlme  efKcmotaomnis  quantitas,  dicen- 
te  Augurtino ,  6.  de  Trinit.  cap.  20.  IntelUgimus 
T)cum  fir.e  n:ia;:t!tate  n/ag/Jiim:  igitur  termini  nu- 
merales  non  funt  diccndi  aliquid  ponere  in  Deo. 
CoNTR  A  ,  loan.  Epi/l.  prima  cap.  5.  Tresfnnt, 
qui  Teflimoniofidant  in  Cxk ,  '^ater  ,  Filius,& 
Spiritus  San^us  ,  i^  hi  tres  tinum  funt:  fed  trini- 
tas  ell  numerus;  ergo  ellin  Dco  ,  vereque  fubin- 
de  termini  numerales  aliquid  ponunt  in  ipfb.Un- 
deDamafccnus  i.de  fideOrthod.cap.  \-j.Nume- 
ro,inquit,«cv  natnra  dicuntur  Sancia  hypofafes  . 
Respondeo,  hic  primo  videndum  efl  de  nume- 
ro  in  fe  ,  acdeinde  an  fit  ponendiis  in  divinis. 
Quantum  igitur  ad  primum  ,  rcicndum ,  aliud  efTe 
umvn ,  quod  convertitur  cum  ente,  aliud  unum 
principium  numeri .  Etquia  deunius  ratione  fe- 
cundum  prJorcm  acccptioncm  ,  fatis  diftum  fuit, 
fupra  ouaf}.  x\.  art.  i.  6*  3.  quatenus  efl  numeri 
principium  fuperefl  agendum  :etfi  autem  primum 
principium  cxccirum  non  veniatin  numerum  cum 
\%^u.\it,.u*    aliquo  cx  careris  entdius(ut  infra  patebit)  ut 
'"ff"  f'"'    rroindequamvis  verillime,&  maxime  unum,non 
'l^'"^     ii        fit  numeri  princ;pium;nili:Iominus  fecunduin  pro- 
JciB  T{tfOT.    portionem  ,   &  analogiam  inquirentitnis  &  nullibi 
«iV.    Mairift.    ma{>isquam  unitate  exprimi  apparere  poterit,& 
fent    opmio.    jnruper  perfpefta  erit,vis,  &  poteftas  &/;/-7x  re(- 
peflu  numeri  .  Ut  enim  ft/;;//;/ eft  numeri  omnis 
principium,  &  menfura,  ita   primum  efl  princi- 
pium  mulritudi.nis    creaturarum,  &  fingularum 
menfura  fubflantiarum  ,  qusproprium  perfeftio- 
nis  gradum  nancifcuntur  per  majorem  ,  &  mino- 
rem  accefTum  ad  iilam.  Ad  quem  fenfum  loquitur 
DionyfiiJS.  cap.5.  de  divin.  nomin.  In monade.^\n- 
qufens,  omnis  Humcrus  uniformiter praefjjabet- 
que  monas  cmr^eminfe  numerum  unice  ,  ^  omnis 
numerus  complicarus  quidem  in  monade  efiquan- 
tumvero  ct  Alonade pyogreditur.,tantum  difcerni- 
tur ,  ^  multiplicatur  .  Porro  monas ,  vel  unitas 
•xi(hmante$     dici^-ur  omncm  habere  in  fe  numcrum  multiplici- 
^^^_  ^^^  modo  virtute  ,   &potenti£ea£'tione, uti 
efl  unitas  divins  effentis^a  qua  omnis   multitudo 
crea*urarum  procedit :  non  per  ejus  unitatis  divi- 
fionem  ,.  fed  tanquam  a  principio  continente  om- 
nia  ,  &  caufante  per  potentiam  infinitam  :  Secun- 
domonas,  vel  unitas  continet  numeruni  poten- 
tia  quafi    pafTiva,  de  qua  oritur  ornnis  muititudo, 
ron  per  fui  communicabilitatem  ,  uti  diclum  eft 
divinam  unitatem  continere  omnem   numerum; 
Sed   per  fui   divifionem,  non  quidem    in  partes 
quantitativas,  fed  in   partcs   fabje<5tivas:  eaque 
efl  unitasentis,  utdicit  conceptum  communem 
ad  creatorem,&  creaturam:  cujus  prima  divifio 
cfl  in  ens ,  quod  efl  dey^  ejfe  ,  &  in  ens  ,  cui  non 


nem  tancuii', 
&  noa  pro- 
priam  cona- 
fur  expone 
re  ,  ac  cu  eri; 
idco  inde 
huc  nos  po- 
tiora  quK- 
<|HC  cranftu- 
Jimus  ,  ac 
•jus  fententia 
ibi  abfolute 
cxpredain  , 
fe  u.-ndam 
proponere 
{luduimus    ; 


eam  omai 
BO  veram  , 
ac  ultimam 
in  hjc  pun 
fto  Scoti  10 
Ijatatem  .  * 
De  n«!ne 
ris  ferm* 
puleherri^ 
mus  . 


iinitas,qua5  efl  continuitasbiflirinm  potcft  acci-  g-.untur,  8c 

pi,a6ln  nitnirum,  &  potentia .  A6tu  qnidem,u:   Subftantia-  , 

cum  dividitur  continuum  in  partes,  quibuscon-   ^' ^''■'  ^"** 

ftat .  Pontentia  vero, fi  intelligaturomnia  corpora    &  ,;,%  ^^Z 

feu  corruptibilia,  feu  incorruptibilia  extrahi  ex    titas  ,   cun» 

divifione  unius  quanti  in  potentia  .  Quia  enim    f^'^'fioneni 

omne  continuum  ,  quantum  efl  ex  parte  fui ,  na-   £„";«'""'* 

tum  ef^efTc  unum,unaque  magni^udo,  nifi  diver-   ronum."r"aT« 

fitas  formarum  diftinguentium  idimpediret,  idco   elTentiali. 

&nuinerusomniumcorporum  feu  corruptibilium, 

feu  incorruptibilium  procedit  ex  divifione  unius , 

quatenus  unicum    efTe  potcft  omne  continuum ! 

Nec   enim  differt  unitas  ha:c  a  numero  ,  ejufque 

unitatibus,  nifi  ficutunitum,  &  congregatum  a 

divifo  ,  &  difgregato  ,  ut  dicit  Boetius,de  unita- 

te  ,  ^  uno ,  cap.  2.  Is  igitur  numerus  ,  exdivifio- 

recontinui  proccdens  nullam  rem  pofitivam  ad- 

dit ,  fuper  ipfam  unitatis  continuitatem ,  a  qua 

ill(c  unitates  numerum    conllituentes  ,  oriuntur. 

Necdifcreta   quantitas  proinde  importat  formam 

pofitivam,aliam  a  forma  continuitatis;quod  enim 

partcs  non  uniantur,  vel    copulentur  ad  unum 

communem    terminum ,  non    convenit    difcreta; 

quantitati  rati^^ne  alicujus  pofitivi  ,  fed  potius  ex 

negatione  unionis ,  quam  habuit,  vel  certe  habere 

potuiflet.  At.  ambiguitas  hinc  exoritur:  Nam  quo- 

niam  numeri  de  communi  fententia  'pecie  difiin- 

guuntur  ,  qui  fieri  potell ,  ut  non  addantnifi  pri- 

vationemcontinuitati$,cuin  fecundum  privatio- 

nem  nullum  entium  diffsrat  ab  alio  fpecie, ,  &  ef- 

fentia  .•'  Hanc  dubitationem  exclud'.  nte?,  dicimus, 

revcra  numeri  entita:em  aliam  non  efre,'quam  en^    ^"'  "cione 

titatemcontinuitatis  prima;  unitatisdiv.fe    &va-    "e"{>ec'-Tf^ 

riamelongationemabilla  unitafe,qu:e  fit  per  ma-    ferre  inrcJlij 

jorem  ,  &  minorem  divifionem  ,  de  qua  diverfa,    g"tur. 

vel  alia  ,  &  alia  divifione  procedit ,  atque  efl:  di- 

verfitas  fpecifica  numerorum  ;  ut  ergoex  prima 

divifione  caufatur  prima  numerorum  fpecies.  ita 

exfubfcquentibus^certo  fempergradu  abunita- 

te  difhntibus  ,  exfurgunt  aliae ,  &  al'f  numerorum 

fpecies,quJ5quanto  majorem  numerum  conRant, 

eoplus  habent  deprivatIoneprim.T  unitatis:&  fi- 

cuti  accipi  non  poffuntdus  divifiones  squalitcr 

ab  unitate  prima  d.ftantes  ,  ita  nec  evenire  potef>, 

utduo  fint  numeri  ejufdem  fpccifice  perfeftio- 

nis,  fedoportet  omnino    unum  ab  'alid    fpecie 

difFerre ,  &  magis ,  &  minus  ab  unitate  elongari: 

non  ergo  privatio  cnnftituit  numerum  ,.inquan- 

tum  numerus  dicit  entitatem,  cum  quicquid  efl  in 

numero  entitatis  ,fit  ab  una  acceptum  quantitate, 

ut  proindc  tota  realitas  fpecierum  numeri  de  illo 

pofitivo,  quod  participatur ,  oriatur  ,  non  ex  prl- 

vativo  ;  diftinclo  vero  fpcciei  afpecie  ex  alio,  & 

alio  inoJo  procedendi  fiat  . 

Eft  prasterea  aliusnumerus  \'^i^o^\x.k  foraialis 
nuncupatus  .  Hoc  enim  nuinero  abqua  numeran- 


repugnat  ejfc  ,  &  hoc  fecundum  ,  quod  eftgenus      tur  fiab  ahqua  unitate  formali,  quani'  participant, 
metaphyficum  in  dcccm  dividitur  prasdicamenta.      veluti  individua  ejufdem  fpeciei  .  U  etenim  rume- 


Et  rurfus^prima  divifione  in  ens  ,quod  eft  per  fe, 

&  in  ens  ,  quod  eft  alicujus  ,  continetque  novem 

predicame.-ta  accidentis  ;  &  fic  deinceps  exfiir- 

gunt  aliadivifiones,  dequibusfusi  agitur  in  Me- 

taphyficis  . 

Tertio  ,  Unitas  eft  contincns  numerum  fecun- 

"tit    oritur   dum  fubftantiam  ,  &  naturam ,  eftque  unum  ma- 

numerus  ac.   gnitudine  quantitati va,id  enim  habet  in  fe  omnem 
Cidentalij  in  •1  1      -r  „ 

numerum  ,  qui  inde  per  divifionem  poteft  proce- 
dere  .  Etquia  taiis  unitas  ,  qua;  eft  quantitas,ac- 
cidit  rebus  aiiorum  gcnerum  a  quantitate,  idco  & 
numerus  de  quantitatis  divilione  procedens  ,  ac- 
cidit  illis,  etfi  quantitati  fit  effentialis  ,  quia  quan- 
djflin-  titati  per  fe  incft  fua  continuitas .  ^'"eruntamen 
Tomus  I, 


De  div i/io- 
quanti. 


«•ceris  pra- 
oicjmenns  a 
quantirate  ; 
S"  non  in. 
'elleda  ,  tn- 
mero  eficn. 
Hal 


rus  oritur  ex  divifione  unius  form»  fpecilics  in 
partes  fubjeftivas;  quiproinde  non  addit  alicjiiid 
fupra  naturain  fpccici :  atque  hinc  conftat  diflcrre 
a  numero  cflentiali  ,  quia  hujus  numtrata  ,  qvs 
funt  gencra,  vel  fpecics  fubalrernx  ,  addunt  for- 
mam  aliquam  ,  qu.-E  importatur  psr  diiTerentiam, 
fuper  unitatem  generis. 

Veruntamen  numerus  accidenta/is ,  qu"(ut  di- 
£lum  eft  )ex  continui  divifione  caufatur ,  iicuti  in 
eo  quod  dividitur  efi:  continuitas  quantitatis,  & 
rcs  quanta  ,  ita  &  ipfe  numcrus  duplex  cft,  nem- 
pe  AUthematicus ,  (^  naturalis .  '^;  ior  eft  muiti' 
tudo  aggrcgBta  ex  ratsonil/us  unitaiis^ut partici- 
pani quatnitatem:  Ternarius  enini  numerat  tiia 
A  a  a  quan- 


vjuanta  ,  feu  Hnt  dc  rerro  ,  lapide  ,  autli^no;",»! 
etiiiiTi  qualitates,  ut  quanti^^atem  parricipant.At 
pofterior  numerus  eft  mulnrudo  aggregara  cx  ip  ■ 
fis  yebiis,  quibus  com-enitraiio  uni:atis\  id  efl,res 
ipfenumcratxper  numcrum  mathematicumrquod 
&  ilocuit  Boetius,  \At  Trinit.  cap.a.dicens.-A^iv- 
titeriis  etilm  dup/ex  c/I ,  unus  quidem  ,  quo  ntime- 
ramus  ;  alter  "jero^  qui  in  rehus  numeralibns  co?t' 
J}at  .  Sed  &  Ariftotelcs ,  4.  Phyr'ex.c.5  i.  A'ume- 
rus  cj}  ,  inquicns  ,  aut  quo7iumeratur  ,  aut  nume- 
rabile  .  Sed  illud  intercft,  quod  numerus  Mathe- 
maticus  non  multiplica'ur  ad  multltudinem  nu- 
meratonim,  quantumvis  dluerfx  natur^;dum- 
modo  habeant  quanti«^atem  continua.rf.  vel  fint  In 
quantitate:  at  numcrus  real!';,  veT  raturaiis,iive 
numerus  numeratus  mulrlpl-cafur  .  ■five  diverfiii 
catur  pio  diverfifarc  rernm  rumerafarnm;  idque 
non  aliunde  evenit,  n  fi  ex  maiari  abflraftione, 
&  fimplicitatc,quam  habcp'  numeri  fi^ipcr  majrni- 
tudines.  Unitas  enim  cil  mnjoris  abfiraft-onis 
quam  pun(5tum:  pun/^-um  ouipne 'nvoUnt  pofitio- 
nem,  feu  fi'um,  a  quo  ex  fuirarionc  ab^blvirur 
unitas.Ut  ergo  uni-as  per  addit'onem  fitus  indu-t 
rationem  puncli ;  ira  numerus  per  additior"-m  H- 
tus  cadir  in  continunm.  Opop^a-n  '?iN  r  abflrafia 
majori  pollent  unitare  ,  ideo  nnm^^ru^  Mathema- 
ticus  eft  unus  ,  quantumvis  nndt''plicentur  nu- 
mcrata. 

Scd  arbitrandum  non  efl  'bla  cuanta  ,  S:  ^erfi- 
biha  hoc  numero  numerari ,  quia  p^d' m  urira*e 
dicuntur  tres  homines  ,  actres  An^p'J,  effi  non 
par  rationumeri  fir  in  utri^ue  ,  ur  patf^bit  infra; 
iojtur  non  tan'um  a  numero  accidentalf ,  &  natu- 
rali  abftrahitur  Mathematicu^  numerus  ,  verum 
«tiarn  a  numcro  eTTentiali  :  CT-m  enim  d'co,  trcs 
Angelos,  habetur  nlan"  hic  &  unitas  numerata  , 
&  ratio  unitatis  abflrafti . 

Hocita.iue  numero  Marhematicoabflraflo,  & 
Tiumero  rcali  ,  vel  nsrurall  ,  qni  R-  numerus  dici- 
tur  numeratus^a^^que  numero  eff.  nnali  ,  rres  om- 
nino  conflantur  fpfc''  -;  numcro-um;  i'tet'am  if^- 
cuit  Comm.  primo  Mcapbyf^  com.  3S.  T^rcj  ,  di- 
cem  ftcntjy,ecies  numevorum  :  ef}  enim  numerus 
MaihetMaticus  ,  qui  non  multiplkauir  per  multi' 
plicationem  numeratorum'.^  efl  numerus  f^>^ma- 
lis.,  qui  dii-erfaturper  numeratiovem  entium  ,  i^ 
ef}  numerus,  cujtis  ij}e  numerus  eJ}forma,  ^funt 
Jenfbilia  . 

Deo    a-ftra.  .^^    ^      fecimdum     quod      cft  ffranffenden-:    er^o     &r  ab'?r.i- 
J,j  a  miiltit"    .^^^j,       cjiicrera    eft     rranfcendens    eadem    ratione  .   Sed  de 
aHHi   i  ''"^"^■^etur  de  Sentcntia  S-  Tho.iiE  . 
hoc /'i»/r«  c"»»   ''' 

Co!'eftio,  & 


Summcejoannis  Duns  Scoti* 


C.iiet.1nu» 
Mc  difit  , 
DeSoreti-. 
QuoJliHet- 
ou.  4-art.l. 
Jioe  ratioue 
vell«  nomen 

Deo  aSrtra- 
lii  a  quami. 
tate  diCcreta; 

eft  hic   cen 
fura  ;      tum 
ex     alleg.ita 
ratione;Tjni 
etiain     quia 
eft       paticer 
comra        5- 
Thomam-» 
<licen'cm_. 
l!umeriim_i 
didhjm  de_» 


recapjtulatio 
ptS4li^onim. 


Hanc  diifci. 
tationem— 
Dfi;tor       in 
Oxo».  ">'«- 


Numerorum  itaque  omnium  quodammodo 
idcni  efi:  principium,  &  radix  ;  eaque  efl  unitas, 
qua  cum  dividitur  fecundum  diverfas  formas  fpe- 
cificas  ,  eil  radix  numeri  efrentialis  :  Divifa  vero 
ftcundumdiverfas  aftualitates  in  individuis  ejuf- 
dem  fpeciei,  efl:  prjncipium  numeri  formalis ;  & 
«uatenus  dividitur  in  diverfas  partes  integ;rales 
juxta  continui  divifioncm,  efl  principium  nume- 
ri  accidentalis  .  Et  ut  comparatur  ad  res  allorum 
prxdicamcntorum  a  quantitate,  efl:  numerus  item 
cfTentialis;  ut  vcroreferturad  res,qua;  per  fe  funt 
in  genere quantitatis, efl numerus naturalis.Qua- 
tenus  autcm  una  pars  ejus  quantitatis ,  vel  una 
fubflantia  fub  quantita'e  intclbgitur  replicari  fi- 
ne  rationc  unitatis  (pecificte^a  qua  abflrahit  (idem 
fnim  ell  numerus  dccem  hominum,  &  decem  ca- 
num)eil:  principium  numeri  Mathematici. 

His  ergo  de  rumero,  cjirque  (peciebus  prajmiP 
{is,il!ud  fupereft  videridum  ,ranquam  plurimum 
faciens  ad  principalis  quafiti  dilucidationema  an 


/ciiicct  numero  fit  natur:i  fpeciiica ,  propriaque 
unitas   formaiis  ,  rclpeftu  cujus  numerata;  unica- 
tes  fint  materialcs  ,  feu  cjus  fb.'-malitatis  matcria; 
an  potius  unus  aggregatione  pra;cife  fic,  uti  unus 
dicitur  acervus  lapidum,  aut  quid  fimile  .^  Huic 
qusefito  nos  rcfpondentes  dicimus  ,Nurnerum  ha- 
bere  propriam  unitatem  fo^-milcm  ,  ratione  cujus 
quifiue  ab  alio  fi->ecifica  proprietate  diflin<>uitur: 
Cum  enim  unamquamque  numerorum    fpeciem 
alie  ,  &  alis  proprietates  confequantur  ,quas  ne- 
dum  non  incife  numeratis  rebus,  verijm   etiam 
iiidem  plane  repugnare,conflar ;  manifeflum  efl, 
eas  de  (pecifica  ratione  uniurcujiifque  numeri  pro- 
cedere,  ac  incfTe  numeris  ratione  indivifibilis  for- 
mx  ipfarum;quod  &docuit  Avicennag.Mctaphy. 
cap. <;.Inquantum,\i)quiens,eJ}  denarietas  ,  efl cum 
proprietatibus^Cjua  convemunt  omnibus  de.cmfed 
inquantum  haheut  mu/titudinem,  non  Imbent pro- 
prietates  ,  nifi  multitudinis  ,  c^ua  ej}  opp(fita  imi- 
tati :  i3  propter  })oc  decem  non  dizudnnturfecun' 
dum  denarietatem  in  decem  decinas,  quarum  una- 
quxquc  habeat  prcpvietatem  denarietatis.Necde. 
het  dici,  auod  decemfint  novem,^'  unum:  ncc  quoA 
eft  coiMpcfitio  ex  qt(inque,t>'  quinque:neque  exfex, 
^  quatuor  :  vel  ex  tribus  ,  ^3  feptem:  vel  ex  duo- 
bus ,  ^  yjSfo  :  Sed  ex  uno  ,  6*  uno  ,  iS  uno  quotifquc 
pervenies  ad  illum  .  Et  idipfum  dixerat  Ariftote- 
]es,  ^.Meta/by.tcx.  19.  fcx  nimirum  non  efTetres, 
&  tres  ,  fcd  foium   fex.  Qi'a:cunque  igitur  nume- 
rorum  fpecics  una  cft,  &  multiplex.  UnaqUidem, 
quatenus  indivifibiiis  in  alias  fpccies  confimiles, 
infuntque  ei  proprieratesfpcciei  indivifibiliter  fic, 
iit  alteri  rpeciei   repugnenr,  &  nonnifi  rarione  al- 
ter'US  fpeciiicc   unitatis.  Unde  3.  Metjaphy.e.  j. 
dicit  Avicenna  ,1)r.ufquifque  atitem  numerorum 
fpecieej}  infe,  &  per  fe  unus ,  &  nihilominus 
quilibet  numerorum  mulfus  {fl,Sr  divifibilis,  in- 
quantum  conflat  ex  pluribus  numeris,  qui  funt 
partesejusnumerales;  .•??  ita  Senatius  conflat  bi- 
nis  ternariis,  vclqua'ern3'io,&binario,  vel  plu- 
ribus  unitatibus;  inquantum  plures  funt;quffi  par- 
tes  ut  fijnt  multx  ,  &  non  unum  ,  funt  in  numero 
materiai  fer  matcriales  ;  nam  Senarius  non  efl 
trcs  ,  &tres,  vcl  quatuor,  &duo,  fed  tantum 
femel  fenarius  ;  ratione  nimirum  for mae  rpecificas 
ipfius,  cujus  eft  fequela  unitas   indivifibl!ita'is: 
qu£E   fubinde   unitas  non  ponit  in  numerum  cum 
prfficedentibus  uni:atibus:  immo  ficut  unitas  ho- 
minised:  pafilo  conrequensejus  elTentiam^ita  unicas 
fenariirequitur  ■cnarium,  ilcutpaffio:  (ftqucunus 
numerus  formalltcr,  per  illam  unitatem:  qiiia  in 
omnibusfenarii  unitatibus  ,  ut  in  materia  efl  una 
forma:  &quia  ejus  formx  paffio  non  efi:  pars  ma- 
terialis;  idco  non  numeratur  cum  fex  unitaiibus, 
fed  efl:  pafilo  totius  compofiti  ,  quod   conflat  tot 
unitatibus,  &forma   fpccifica  numeri  fcnar)i:tfl 
argo  fenarius  unus  prsdicatione  denominativa  . 
'Cum  autem    numerus    non  fit  nifi   multitudo 
menfurata  per  unum  ,   fecundum  Ariftotelem  x. 
M^taph^'.  tcx.zi.,  O'  untim  multitudincm  menfu- 
rare  ncq^ueat  nifi  fit  ejufdem  fpeciei:multitudineni 
enini  hominum  non  menfuramus,  nifi  pcrunum 
hominem:&  ovium  per  ovem:  hinc  evidenscfl, 
non  quamllbet  multitudinem  cffe  propiienumc- 
rum,  nifi  perunitatem  ejufdem    rationis    valeat 
dimetiri .  Primo  ergo  divcrfa,  ac  in  nulloprorfus 
canvenientia  ex  natura  rci ,  non  efficiunt  numc- 
rum  fimpliciter,  ficuti  funt  Deus  ,  &  creatura,  & 
quxcunquealia,quibusnulla    unius  rationis   efl: 
rcaltas  communis.  Etfi  Igitur  prsdicsmenta  di- 
cantur  decera,quia  tamen  ca  multitudo  non  men- 
furaturper  UBum  ,  unius  nempe  Ibrm»  fpecincas 

(ex 


Ji»tan>  r?H. 
qitit  •  S^d 
promi.Tioni 
fansf-cilfe_» 
putatur  in 
cit.t^ti,  \6.df 
reiutu  prin- 
cipio  .i  n.  3?« 
{^  feq.  lc  qili 
dein  confor- 
mitcr  ad  ca  , 
quw  d.fpura- 
verat  j.  Me-. 
taphy.  q.  9. 
na.T.tr  8. 


f .  Afetaoh» 
^U    9.[^U.  S. 


De  qua  prx« 
dicanone 
Vitic/Is  1)0. 
ttoreni  17.11. 
frpcr  univeT' 
cilia  ?orpb/' 


Tomtis  l  Pars  l  Qucejlio  XXX.  A^t.  UL  37 1 


'olutio , 


C  cxfuppofitione  qiiod  fint  primodiver'a  )  JvCCin 
l;;nt ,  non  quidem  fub  nnitate  formx  fpecificx  nu- 
merorum,  fed  a  denario  diflo  ex  unitate  aggre- 
.oationis  ,  Propter  quoddecem  gencra  non  dicun- 
lur  numerusfimpliciter  ,  nec  Kquivocd  ,  (ed  mul- 
ta  tantum  per  aggregationem  numerata:  cui  mul- 
titudini  non  inefl  rationumcri  ;  uti  nec  Deus& 
creatura  Aintduo  ;  qui  in  nulia  realitate  conve- 
niunt ,  ex  cujus  unitate  refultet  forma  indivifibili» 
numcri,  quatenus    numerui  efl  multitudo   per 
unum  numerata.  Unde  &  Commentator  fuper 
tex.  37.  {.  Metaph.  JV' ««^r^jv^eij-w,  inquit,  »;7/V«- 
tuw  nu-}ierorumfornial.iunifuerit  diverfa  ab  alia 
tioti  erit  nnmerus ;  -diverfa  enim  numerantfe  ad 
invicem  :  numerus  autem  numeratfe  ad  invicem, 
6ut  per  unitates» ,  aut per  numerum .    Hsc  illc: 
&  vult  dicere  .ficuti  plura  individua  conveniunt 
in  una  fpecie  ,&  plures  fpecies  in  uno  genere;  ita 
fi  numerns  fbrmalis  individuorum  non  habet  con- 
venientiam  inuno;&  numerusitem  fpecierum  in 
uno  genere,  fieri  non  potefl,  ut  in  ipfis  fit  nume- 
rus,quia  abefl  unitas  menfurans  eas  mukitudines. 
Nam  fi  unitates  fint  diverfarumfpecierum  ,  ratio 
indivifionis,  qus  e(l  in  una  unitate  ,  non  efTet  in 
alia  ;   ac  propterea  fierinequit,  ut  unitas  unius 
/peciei  dimetiamr  unitates  alterius  fpeciei .  Hmc 
Avicenna  ,  3.  Metaphy.  cap.  2.  Et  quafunt  mul- 
ta ^inquit  ,numero ,  nondicuntur  una  aliomodo, 
nift  propter  coni^enientiam^quam  babent  in  inten- 
tione  aliqua.  Non  quacunque  igitur  multitudoefl 
numerus  ,  fed  ea  dumtaxat ,  uc  diftum  efl ,  quas 
menfiiratur  per  Bnum  ;  &  quia  de  unitate  proce- 
derc  non  poteil ,  utfit  aliorum  menliira  ,  nifi  in 
cadem  communicct  ratione  cum  iis,que  dimetien- 
«la  funf;hincquia  numerus  accidentalisconfequi- 
tur  res  aliorum  prffidicamentorum  per  eandcm 
naturam  fpccificam ,  quas  efl  quantitas  continua, 
ideo  isnumerus  vcrius  efl  unus,  quam  numerus 
efTcntiaHs,  qui  cft  diverfbrumgenerum,  &diver- 
farumfpecierum;  &  univerfaliterquantum  nume- 
ri  de  convenientia  in  unitate  aliqua  minus  habcnt, 
tantundem  elongantur  a    vera  ratione  numcri: 
Quapropter  decem  homines,&  decem  oves  aptius 
&  veriusdicunturdua:fpeciesanimali$  ob  conve- 
nientiam  genericam  ,  quam  viginti  ;  imo  funt  vi- 
ginti ,  ex  numero  accepto  ab  unitate  aggregatio- 
nis ,  non  propter  unitatem  formas  fpeciHcx  nume- 
rorum  ,  nifi  dicantur  viginti  corpora  ,  vel  (ubflan- 
ti3B ,  vel  entia  .  Quotiefcunque  igitur  unitas  cum 
aliis  unitatibus  in  realitate  aliqua  non  convenit, 
numerum  conflituere  non  potefl;  nec  pcr  primam 
unitatem  fequentes  menfurari  queunt .  Sed  tamen 
tunc  cx  his  multitudinibus  numerus  abflraflus 
exfurgit,atque  ita  per  unitatem  funt  pariter  men 
furabiles ;  ciim  enim  in  qualibet  unitate  fit  eadem' 
ratio  indivifibilitatis,  &  uniiatis  ,  un.iquxque  ex 
ipfis  efTe  potefl  casterarum  menfura  ,  nam  unitas 
decies  replicata  redditdenarium  ,  &denariusde- 
cies  acceptum  centenarium  ;  &  fic  deinccps  ;  & 
ideo  dixit  Commentator  fuper  r.  Metaphy.  cit. 
numerus  auttm  numerat  fe  ad  invicem  ,  aiit  per 
unitatem  (  cum  nemp^  unitatcs  in  realitate  aliqui 
coincidunt  )  aut per  numerum  modo  flatim  ex- 
plicato. 

Hisomnibus  de  numero  differtis  ,  quaefiti  fb- 
lutionem  fiibiicientcs  ,  dicimus,  in  divinis  ver^, 
&  proprie  efTe  numerum  ,  imo  tanta  proprietate 
divinas  perlbnas  appellari  tres  ,  quanta  nulla  alia 
entianumerari  queunt.  >Iam  non  aliunde  cfli^iiuod 
unaqua:que  numerorum  fpecics  fit  indivifibilis  ex 
propria  fpecitica  unitate  ,  nifi  cx  identitate  in  fpe- 
cic  unitatum  replicatarum  fpecies  numerorum 
Tontus  I. 


conllitucntium  ;  adei^ut  quxcunque  fpecies  ab 
aliadifHnguitur  propter  majorem  ,  vel  minorem 
replicationem  talium  unitatum  .  Quxlibet  autcm 
fpecies  in  fe  indivifibills  efl  una  ob  indivifiblem 
rationem  fpeciei,  inquantum  eH:  fpccies,  quam 
omnes  illa;  unitates  participant ,  &  inquaotum  di- 
ftinguuntur  ;  cum  interfe  magis  divisfintper 
aliiid  ,  quod  eft  extra  rationem  fpecici .  Numerus 
ergoefl  unusibuni-ate  fpeciei,  de  qna  partici- 
pant  unitates  ilUim  numerum  diiiinguente». 
Quanto  igitur  magis  unitates  participant  eandem 
naturam ,  tanto  ille  numerus  habet  unitiorcm  ra- 
tionem  unius  numeri .  Verius  ergo  tres  perfbna: 
divin^funt  trcs,  quam  qutecunque  tria  creata: 
atque  ita  illc  numerus  efli  vcrior  numerus  ,  &  ma- 
gis  unus  ,  quam  quicunque  alius  ,  quo  numcran- 
tur  cstcra  entia  a  tribus  perfbnis  divinis :  ciim  in 
reliquis  omnibusfit  impoffibilis  unitas  ejusgene- 
ris  ,  quo  una  ,  cademque  natura  eft  una  intribus 
realiterdiflini^lis  . 

Aliqui  qusfito  rcfpondentes  e^  fententia  di- 
cunt,  terminos  numerales  ,  prout  de  divinis  per- 
fbnis  prrcdicantur  ,  non  dclimi  a  numero,  qui  eft 
fpeciesquantitatis:  quia  tunc  de  Deo  nonnifi  me- 
taphorice  diceretur:  ficuti  &  aliac  proprietates 
corporalium  :  fed  accipi  a  multitudine ,  (ecundum 
qnod  efl  tranfcendens.  Contra  :  etfinumerusfit 
multitudo  ,  non  tamen  perinde  multitudo  eflnu- 
merus,  nifi  fit  perunum  ejufdem  rationis  menfu- 
rata:quia  qus  fiant  unum  aggregatione  ,  funt  mul- 
ta  ,  &  multitudo ,  nec  tamenefttali  in  muhitu- 
dine  ratio  numeri,  cujus  unitas  efl  verior  unitate 
per  aggregationcm;ergo  cum  in  Deo  veriflime  fit 
rationumeri  per  omnium  maximam  convenien- 
tiam  plurium  in  uno,  &  veriffpna  trinitas  perfb- 
narum,  is  numerus  non  potefl;  efTe  acceptus  a 
multitudine,  uteH:  tranfcendens.  Deinde,quam- 
vis  numerus ,  ut  Deo  convenit ,  accipi  ne  ^ueat  a 
numero  accidentali  ,  qui  exfurgit  exdivifione 
quantitatis,  attamen  numerus  mathematicus  pcr- 
inde  abftrahita  numero  accidenrali ,  &  efientiali: 
reft^enim  dicimustres  lineas,  &  tres  Angelos, 
propter  ejus  numeri  abflractionem  fupra  explica 
tam;  ergo  cum  termini  numerales  dicuntur  de 
perfbnis  divinis  ,  ratio  difcretionis  earum  abflra- 
hitura  numereproprie  accepto,  qui  eftquantitas 
difcreta,  per  quam  abflraftionem  abiolvitur  ab 
omni  pofitione,  &  fitu  .  D.-nique  ,  numerus,  quo 
numerantur  (iibflantis  fpirituales  ,  a  quoaccipi- 
tur.''  Si  a  multitudineaccepta  tranfcendenter  ;  er- 
go  funt  prasciseunum  per  aggregationem  :  id  au- 
tem  eflfilfum :  nam  cum  omnes  fint  fubftantia! 
fj-tlrituales,  conflaturex  eis  verus  numerus  indi- 
vifibilis  fpcciei  per  convenientiam  in  unica  (altein 
ratione  generica:  Si  a  numcropropri^  ditto^qua- 
tenus  per  abflrattionem  iit  immunis  a  proprieta- 
tibus  quantitatis;  crgo  confimiHter  abllrahitur 
numerus  diftus  de  Deo  ,  a  quantitate  diicrera 
amotis  pcr  intelleftum  conditionibus  n-.atcrialita- 
tis,  &  fitus,  &  pofiticnis  ,  manentibus  tantum 
ratione  ipfius  dilcretionis,  &  converientia  unita- 
tum  in  unitate:  quemadmoduma  propriisreruni 
crcatarum  rationibus  castera  omniaabihahuntur; 
quas  Deo  refteattribuuntur  icclufis  impcrfcflio- 
nibus  . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  rcfpondco  cx 
diftis  infolutione  ,  in  Deo  rcvera  nullam  efTe  nu- 
merum,  qualis  eft  in  cxteris  cntibus  ab  ipib.  Nam 
cum  ea  unitate  fint  unum  tres  divina  perfonx  ,  ad 
quam  unitatis  rationcm  alia  quccunque  entia  per- 
tingere  ,cfl  impoffibile  ,nullus  numerus,  quo  om- 
nia  alia  numerari  pofTunt,  eil:  in  Deo:  led  alterius 
Aaaz  om- 


S.  Thom.hic 

10  folutlone  , 
VidenJtis 
Mayton. 
<i!/'/?.  44.  2.J. 


DoP-or  10, 
Metaphyf. 
q.  J4. 


Quodlik 
"^u  i4.f.  De 
frim»  . 


I.iift.S.cj.4. 


372 

cninino  ratlonis,  &  fo  fublimioris  excellentie  trc; 
/unt ,  &  dicuncur  ,  quo  illi  treifunt  nnum  ,  Boc- 
tius  itaque  removendo  a  primo  omnem  numcriim 
qui  tadit  a  penitiflima  illa  unitate  ,  non  negat 
nliumaltiorem  illicongruere ,  qui  non  fit  r*peri- 
bilis  in  caeteris  ha"bere  nequeuntibus  parem  uni- 
tatcm . 

Ad  fccundum  dico  qu^p.io.  art.  printo  in  inci- 
ff^fw/^declaratumcxtitifTe^qualiter  a  primo  prin- 
cipio  longe  abfunt  raiiones  totius,  &  pirtis,  ob 
infinitam  ipfiusfimplii.itatcm.  Erfi  er^o  niimerns, 
quo  numcrantur  alia  cntia  abipfo,rubfit  iisrario- 
ribus  invoiventibus  imperfcftioncm:  numerus  ta- 
men  ille  ,  quo  fubfiflcntes  in  eflentia  infinita  ,  di- 
cunturtres,  Scinterim  verifilm^  unum  ,  omnem 
cxcludit  conceptum  totius  ,  &partis,  ^uatenus 
jiartos  (unt  correlativaj  totius  ,quod  ex  iilis  con- 
flatur. 

Ad  tcrtium  rcfpondeo,  declaratum  jamfDifTe, 
quaiitcr  numerus,  quo  veriflTime  tres  dicuntur 
perfonx  divina;,  non  efi;  quantitas,  necnumerus 
alius  ,  quo  numerantur  csstcra  entia  a  primo:  be- 
ne  tamen  numerus  sbllraflus  aquantita^-c  difcre- 
ta:  quod&putamusexprimcre  voluiflTe  in  citata 
authoritate  Auguflinum . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    IV. 

Utrum  hoc  nomen  perfona  pofijt  efTe  commune 
tribus  perfbnis  . 

Do^or  T.  dift.2i.  ^'  2 .7-  •"«  Report.  ibiHem. 
S.  Thoni.  i.  par.  qticcf.  jo.rt?/.^. 

VIDETUR  perfbnff  nomen  efife  non  pofTe 
commune  tribus  perfbnis  .  Etenim  in  con- 
ceptu  efrentiali  perfona;  cad  t  incommunicabilitas 
oppofita  gcminffi  communicabilitati  natura:  :  ea 
cnim  communicatur  fuis  inf  rioribiis,  & ///  quod 


Surumccjoannis  Duns  Scoti. 


transferre  ad  di  vina  fecundam  intentionem  iini- 
verlalis,  &  multo  miniis  intcntionem  primam  uni- 
verfalis  ;  quia  eo  conceptu  aliud  non  intelligimus 
nifi  quandampotentialem  rcalitatem,  qux  locum 
non  habet  in  cnte  infinitae  aftualitatis  . 

Prafterea,  Perfonas  divinx  primo  conftituuntur, 
&  diflirtguuntur  ultimatd  propriis  perfbnalitati- 
bus,  feu  talia  conflitutiva  fint  relationes,  in  quibus 
bus  ,  exprimuntur  in  Sacra  Scrrptura  ,  feu  aliquc 
rationes  abfolut»:  Sed  iis ,  qua:  ultimo  aliqua 
conflituunt  ,  nequit  efile  quidquam  commune: 
Suppofitoenim  ,  quod  ultimate  aliqua  ccrtis  ra- 
tionibus  conflituantur ,  fint  oportct  ad  invicem 
primodiverfa  ,  ac  in  nullo  penitus  convcnientiat 
rifi  forte  admittatur  procefi^us  in  infinltum  :  crgo 
perfbnxnomen  non  prasfefcrt  aliquod  commune 
tribus  perfbnis  . 

CoNi  RA  ,  Magifter  r.  dift.z^.cap.Pater.  ^iud 
ergo  tres  i Si  tres perfo^sa ,  inquit ,  efle  dicuntur, 
commune  eft  eis  id  quod  ptrfona  eft  .  Certe  enim 
quia  Pater  eft  perfona  ,  ^  Filius  eft  perfona  ,  ^ 
Spiritus  Sanllus  eft peifona,ideo  tres perfona  di- 
cuntur.Propterea  ergo  dicitur  tres  perfonas ,  quia 
commune  eft  eis  id  qtiodperfona  eft  • 

Respondeo,  Aliqui  propter  Auguflini  auflo- 
ritatem  ,  -j.de  Trinit.  cap.  4.  &  ^•&  verba  Magi- 
ftri  fuprarelata,  negare  non  audentes  perlbnae 
nomen  cfie  tribus  commune  ,  ac  numerari  re  ipfa 
in  eis  ,  ut  veriffime  fint  tres  pcrfbnac  divina  ,  & 
non  una ,  ut  blafphemabat  Sabellius:  dixerunt 
perfena:  nnmine  exprimi ,  ac  fignificari  prascisi 
intentionem  fecundam,  nonquidem  in  abflrafto, 
fed  in  concreto  ,  ex  quo  fit,  ut  reft^  prasdicetur 
dere  primj  intentionis,  ac  ver^  fupponat  pro  il- 
la  .  Ratio  autemunde  moti  funt  ad  id  adflruen- 
dum  efl  ifla:  Quemadmodum  individuum  proprie 
efl  in  natura  fubflantiali  ,  ita  perfbna  in  natura  in- 
telleftuali  :  Sed  individuum  ,  &  fuppofitum  di- 
cunt  tantuin  rem  intentionis  fecundx  :  ergo  pari- 
i!f  ut  cuo  .  ficutx  in  pr<eccdenti  quafio»:  \s\>cd\-  ter&  perfbna.  Qu?  fane  fententia  nobis  non  vi- 
clum  fuit:  Scd  hoc  iplb  quod  tajis  fit  ratio  forma-     detur  probanda  :   Nam  quotiefcunque  a  formali- 

busconftitutivis  aliquoiam  potefl  efTFormari  con  ■ 


lis  perfona; ,  repugnat  fibi  qua:cunque  communi- 
tas  alioquin  enim  de  communicabilitate  natur« 
communisparticiparct :  ncc  ilfi  omnino  oppone- 
retur  in  conceptu  efi^entiali:  ergo  nomen  perlbnx 
non  eil  commune  tnbus  perfbnis  di  vinis . 

Praterea,  Cum  perfona  fit  incommunicabilis 
fbrmaliter,  fi  hec  ratio  pluribus  perfbnis  forct 
communis ,  profefto  effet  communit.TS  conceptus 
negativi,  vel  negationis  :  Sed  fieri  non  potefl,  ut 
negatio  fit  plunbus  communis,  n^fi  obconimuni- 
tatem  affirmationis  ,  cuifitafiixa,  &  necefiario 
confequaiur  5  ergoquoniam  tribus  perfonis  nihil 
«ftcommune,  nifi  eflentia,  qua:  utique  perfbna 
ron  eil,perfbnajnoinen  nihil  iifdemcommune  fi- 
gnificare,  &  vmportare  poteft  . 

Prxterea,  Oppofitorum  cadem  cft  ratio:  com- 
municabije  autcm  ,  &incommunicabiIe  oppofita 
funt :  igitur  eadem  eft  ratio  utrorumque  :  Sed 
communicnbile  prgcise  importat  refpectum  ratio- 
ni$ :  cfTentia  enim  communicatur  tribus  perlbnis: 
qu5  nihilominus  unica  eft  indivifa  ,  &  indivifibilis 
inomnibus^:  igitur  incommunicabile  pariter 
erit  refpeftusrationis;  adcoque  nihil  eflTe  poteft 
commune  tribus  perfonis  ,  nifi  aliquis  rationis 
rcfpcftus  . 

Pr^terea,  Omne  communepluribus  univocum, 
&  diitmftum  ,  &  plurificatum  in  eis,  dicitur  de 
illis  Itcundumaliquam  ratiOncm  univerfalis;  er- 
go  fi  perfona  conceptum  pluribus  communem  im- 
portarct ,  diccreturde  his  fecundum  aliquam  ra- 
tionemunivcrfalis:non  vidctur  autemconveniens 


ceptus  communis  prime  intentionis  ,  multo  ma- 
gis  abfti  ahi  poterit  a  conftitutis  per  illa  :  Scd  a 
relationibusconftituentibusperfbnas  divinas  ab- 
ftrahibilis  eft  conccptus  communis  prim«e  inten- 
t!onis;£rgo  potiori  jure  idipfum  affirmandum  erit 
dcdivinis  perfonis.  Probatio  minorij;  Paternitas 
eft  relatio,  &  filiatio  fimiliter:  ergo  relatio  dici- 
turde  eis  univoce.  Nam  ftat  apud  intelleflum 
certitudode  conceptu  relationis  ad  intra  ,  &  in- 
terim  dubitarc  poteft,  quanam  relatio  fit  filiatio 
ne ,  an  paternitas.-' Nec  certitudo  iila  cft  circa 
vocem  dumtaxat ,  fed  de  conceptu  reali,cujus  ra- 
tioellad  aliud  fe  habere:  conceptus  ergoillecer- 
tus  de  relatione  in  communi  eft  alius  a  concepti- 
bus  fpecialibus  fingularum  relationum,  de  quibus 
intelleftus  ambigii:  fi  igitur  id  evenit  in  confti- 
tuentibus  perlbnas ,  multo  fbrtius  a  conftitutis 
per  has  relationcs  poterit  abftrahi  aliqua  res  pri- 
mas  intentionis  .  Deinde  ,  Omnis  fecunda  intentio 
efl  relatio  rationis  :  non  equidem  quxcunque  ,  feJ 
qux  proprie  pertinct  adaflum  intelleftuscompo- 
nentis  ,  vel  dividentis,  vel  faltcm  conferentis 
unum  adaliud.Non  enim  caufatur  fecunda  inten- 
tio,  nifi  per  acluin  intclleftus  negotiantis  circa 
rem  primx  intentionis  ;  ut  cum  unum  de  alio  af- 
firmatur ,  aut  negatur ,  aut  ad  invicem  compa- 
rantur.  Si  igitur  perfbnx  nomine  hxcrationis  re- 
latio  importaretur ,  necelfario  hic  eflTet  coexigen- 
tia  correlativi  ,  ad  quod  refcrretur  ;  quia  imponi- 
bile  eft  intclligerc  relationem  ,  nonintellcfto  ter- 

mino 


De  his  ma« 
gis  anlculo 
Jeifuenti  j« 
dift.  lO.  fub 
nu,  '6.^,Se' 
cando  • 


Intcntio    Te- 
rniiiia     qu.i- 
iiter  fijt  fe- 
cmiduin  Do- 
doiein  ,  [ii 
\idcnda      ^. 
l.ftiper  unh 
verjalia-f 
Porpliirii   •  • 
huiiis      & 
Mauritii  Co- 
mentirius 
fiiper  eadem 
quxlf.  rur/n! 
vidfndus 


Tomus  l  Vars  IQuceJl.XXX.  Artk.  IV. 

niiro  ipfius,  ut  correlativo  ;  &  ita  revera  fpfcics 
rcrpicic  gcnus,  particiilare  univerfale,  &  fic  de 


S.  Thomas 
h:'e  in  folQ- 
tivae  . 


D^ftot*  {a- 
per  Univer. 
g»n.  o.S,  (X 


ceteris;  Sed  perfbna  non  dicitur  alicujus  perfbna, 
vcl  faltem  non  dicit  extremum  intelleflus  confe- 
rentis  ;  ergo  non  efl  relatio  rationis ,  ncc  fubinde 
intentio  fccunda  .  Denique  fecundum  Augufli- 
rum  ,  i.de  Doflrina  Chrift.  cap.  ;.&  5.  Res.,cju.i- 
bnsfruendum  efi^funt  Pater,  Fi/ius ,  ^  Spiritus 
J'(7/vf?/i;j';  ergo  de  Auguftini  mente  trcs  perlbnas 
funt  tres  res:  Atqui  res  non  videtur  importxre  in- 
tentionem  feeundam  ,  &  nihilominus  id  nomen 
eft  veriffime  commune  tribus  ;  ergo  non  propte- 
rea  quod  perfbna  efl  quid  commune  numeratum 
in  multis  ,  eft  nomen  fecundx  intentionis  fignifi- 
cativum  . 

Veruntamen  alii  improbantes/?fr/b;;<«nomen 
fignificare  fecundam  intentionem  ,  eo  quod  non 
intentio  ,  fed  res  eo  nomine  exprimatur  ,  putant 
eam  rem  fignificari  non  ficut  genus  ,  vtl  fpccies 
fedficut  individuum  vagum.  Nam  t»'  aliquis  ho- 
mo  importat  naturam  communem  cum  «etermi- 
nato  modo  eflfendi,  qui  competit  fingularibus,ut 
nempe  fit  per  fe  fubfiftensdjftinflumab  aliis-  At 
nomen  perfbna:  non  eft  impofitum  ad  fignifican- 
dum  individuum  ex  parte  natura:,  fedadfignifi- 
candum  rem  fubfiftentem  in  tali  natura  :  quoJ 
cum  fit  commune  omnibus  perfbnis  divinis,  eft 
quidemcommunitas  ha^cfccundum  rationem,  fed 
per  modum  individui  vagi  .  Con;ra  ,  Td  aliquis 
bofMO,  aut  dicit  intentionem  primam,  aut  fecun- 
dam,  aut  vocem  dumtaxat  individuis  naturac  hu- 
manJecommunem  .  Si  primam  intentioncm,  non 
diffitemur,nec  refragamur;ut  ex  feqtientibus  evi- 
dens  crit.  Sifecundam:  id  iftisnon  probatur.Si 
vocem  duntaxat  ;  jam  ex  prasdiftis  cxclufijm 
fuit ,  &  magis  A\ctt.\xrarticulofequenti.  Deinde . 
yiliquis  bomo  ^cd  intentio  fecunda. .  Nam  indivi- 
duum  de  uno  fblo  pra;dlcatur";  cum  ergodeplu- 
ribus  dicitur,  rccipit  per  intelleflum  modum  pra- 
dicandi  fpecici ;  eft  ergo  intentio  fecunda:  quod 
iftis  nonprobatur.  Si  igitur  perfbna  nomen  eft 
fecundum  rationem  commune  tribus  fubfiftenti- 
bus  in  Deo  ,  &  per  modum  individui  vagi,profe- 
6I0  evitari  non  poteft,  quin  fit  nomen  intentionis, 
&  ron  rei . 

Eft  igitur  dicendum,,  nomen  perfonc,  ut  de  tri- 
bus  divinisperfbnis  prasdicatur,  fignificarc  rem 
prims  intentionis  ,quae  utique  res  de  tribus  dici- 
tur  rebus,  inquibus  fblummod»  quicfcere  poteft 
natura  intelleftualis  per  feliciffimam  fruit/onem. 
Declaratio:  Nam  ,  juxta  diSis., qtde/^.ig.art.^, iit 
incidenti .  Perfbna  aut[pro  fbrmali  eft  incommu- 
nicabilis  habens  cxiftentiam  in  natura  intelleftua- 
li,aut  certe  dicit  quid  pofitivum  in  refto;  ad  quod 
fequatur  duplex  incommunicabilitas,  gcmin»  op- 
pofita  communicationi,  &  communicabilitati.Seu 
uno ,  feu  altcro  modo  dicatur :  non  fignificat  per- 
fbna  conceptum  fecunds  intcntionis,  fed  primie. 
Siquidem  omnis  ille  conceptus  cft  intentionis 
prims,  qui  natus  eft  fieri,  immediate  a  re  fine 
opere,  vel  a6tu  intelleftus  negotiantis :  nedum 
autem  conceptuspofitivus,  verum  ctiam  negati- 
vus  natus  eft  ficri  immediat^  a  re  citra  intelleftus 
negotiationem  ,  nempeabfque  eoquod  unum  de 
altero  affirmet,  vcl  negci ,  aut  comparet.  Sicut 
enim  Socratescft  homo  ex  natura  rei ,  ita  eft  non 
afinus  ex  natura  rei .  Cum  igitur  pcrfbna  ex  na- 
turarci  fic  formaliter  incommunicabilis;  vel  ad 
exillentiam  naturae  intelleftualis  fequatur  ea  in- 
commuriicabilitas,  profecto  conceptus,quem  im- 
mediate  formamusde  pcrlbna  ,  non  eft  fecunda 
intentionis,fed  primas.  Nam  (ccuada  intentio  non 


37i 

fit  ab  intellectu  ,  nifi  prius  conceperft ,  &  apud  fe 
cfFormaverit  conccptum  perfonxfecundum  nafu- 
ram  ejus,  ad  quam  terminatur  prima  motioin- 
tcUeftus,  cfrca  idobjeftum:  movet  autem  fecun- 
dum  quod  eft  intelle6tualis  naturaincommunica- 
bilis  exiftentia;cum  igitur  ex  natura  rei  fine  om- 
ni  ncgotiatione  intelleftns,(  quc'ut(Ji6ti!meft,fie- 
ri  non  poteft  ,  nifi  poft  primam  motionem  obje- 
fli,  &  apprehenfionem  potentias  intellectivs)  fit 
in  tribus  divinis  perfbnis,  &  natura  inteilectua- 
lis,  &  entitas  incommunicabilis,  conceptus  ,  qui 
in  illis  numeratur,  non  eft  fecundo  intentionalis, 
fed  potius  rcaffs  ,  &  primc  intentionis  ,  quia  ex- 
prefTivas  obje6ti,  uti  eft  ex  natura  rei  :  Nomen 
igitur  perfbnas  importat  conceptum  realem  primo 
intentionalem  ,  communem  tribus  perfbnis  divi- 
nis,  &  non  fecundum  rationem,  ut  nominc  ratio- 
ris  exprimitur  fecunda  intentio,  aut  individuum 
vagum . 

'■  Ad  Argumenta  \  Ad  primum  refpondeo , 
quandoqnidem  in  tribus  fubfiftentibus  in  natura 
divina,  veriffimi  reperitur  &  entitas  incommuni- 
cabilis,  &  natura  intelleftualis  ,  eadem  veritate 
rumeratur  in  eisratio  perfbnf  .  Eam  autem  ra- 
tionemefTe  realem,  &  prima:  :ntentionis  ,  &uni- 
voc^  de  tribuj  enunciari,  extitit  d.;claraMim  . 
Cum  itaque  arguitur;  exinde  infcrri ,  perfon» 
rationem  non  efTe^oppofitam  conceptui  nituf^ 
communis,  fi  illa  perinde  ut  hccc,  fbret  pluribus 
communis,  &  fubinde  communicabilis:  Dicimus, 
in  eo  efTentialiter  unum  ab  alterius  conceptu.vcl 
rationedifTerre^quod  na&Ura  communis  pluribiis 
comraunicatur,ut  quiditaseorum  ;  fed  conceptus 
perfbna;  tribus  fubfiftentibus  in  Deo  communis, 
prsedicatur  de  eis  non  ut  quid ,  fed  ut  proprium; 
quia  eft  extra  quiditarcm  eorum  trium  ;  &  infu- 
per  non  correfpondet  ci  conceptiii  aliqua  realitas 
quafi  potcntialis  ex  natura  rei,  fed  in  real'tacibus 
perfonalibus  funt  primodiverfje  ;  &  lane  ^x  hitres 
conftituantur  relationibus,  relationis  lealis  con- 
ceptus ,  qui  eft  ad  alterum  fe  habere ,  eft  ^omnino 
iifdem  realiter  communis.  ^\  vero  perablblntas 
realitates,  conceptus  incommunicabiliter  cxiften- 
tis  ,  quemadmodum  de  ommbus  vcre,  &  reali- 
ter  enunciatur  ,  ita  &  i//  ipfis  multiplicatur. 

Ad  fecundum  refpondeo  ex  diftis  in  cit.  art.i^. 
in  ixcidenti  ,  quafl.i^.^.  yid primum:  ad  hoc  ut 
conceptus  negativus,  vel  negatio  fit  pluribus 
communis,  non  oportere  fequelam  effe  affirma- 
tionis  unius  rationis,  fed  fufficere  ,ut  opponatur 
afiirmationi  unius  rationis  ,  ut  non  homo  eft  quid 
commune  lapidi,  &  ligno  ;  etfi  nonfequatur  ad 
pofitivum  iifdem  commune.  Quamvis  igiturper- 
fona  pro  formali  fignificaret  negationem  commu- 
nicabilitatis ,  nihilominus  nihil  obftaret  hunc 
conceptum  effe  pluribus  communcm  ,  citra  om- 
nem  intelleftus  operationem,  qua  accipit  cflc 
quicquid  eft  fecunds  intentionis  . 

Ad  tertium  dicendum  evenire  interdum,ut 
unum  oppofitorum  fit  prxcise  refpe6tus  raiionis 
alterum  vero  extremum  fit  tale  ex  naturarei. 
Exemplum :  idcm,  &  diverfum  oppofita  llinc  , 
&tam«n  idem  perfecla  identitate  importat  re- 
fpcttum  rationis  ,  ex  j.  Mstaphy.  cap.  de  eo- 
dem  ,  attamen  diverfam ,  quo  excluditur  ta- 
lis  identitas,  ineft  rebus  nullo  intervcniente 
i5tu  rationis  .  Nam  etfi  aliquid  non  convcniat  rei 
ablque  aflu  intellcctus;  poteft  nihilominus  rcpu- 
gnare  rei  ex  (e  fine  a6tu  intelle5tus:&  ita  quidem 
Socrati  univerfalitas  repugnat,  qux  tamen  homi- 
ni  non  convenit ,  nifiper  intellctiusopcrationem: 
Quamvis  igitur  communicabilitas  dicat  tantum 

ratio- 


Canrrarium 

ampleftitur 
S  Thomas 
hic  ia  foluiie- 
ne ,  led  ta 
articule  [e~ 
qnenii  magis 
id  dccliribi- 
tur  . 


cic.  in  fi^ae  . 


De  hi$  fyse 
DoCtrr  ?. 
Metaphy.  ;u. 

II.     4.    Dt^ 

fu^/1i*ne  . 


374  Summcejoanms  Duns  Scoti . 


I  .Rcpor.Jift, 
»(•  g.  i^  nu. 
le. 


l.dift  8,  f].}. 
<je  «uo  <£^& 
iiipra  qu.  i. 
art,  5- 


1.  dif».  i«. 
nuni.  48.  $. 

Adaliud  dl. 


Doftor  ubi 
fupra  V.  Si 
to  erga  . 

Videnda_. 
jloffi  Magi- 
ftti  Lycheti . 


I.  Repor, 
^in  xf.qu.». 
n.  jf. 


racionis  refpeftum  ;  potefttamcn  repugnare  per- 
/bnas  ex  aliquo  ,  quod  eft  in  re  ;  .&  propter  idip- 
fum  ( fle  potefl  eadem  perfbna  incommunicabilis  . 
Ad  quartum  refponc/eo  ,  non  iulTlcere  ad  ratio- 
nem  univerfalis,  quoJ  conceptus  aliquis  fit  pUi' 
ribus  communis  ,  &  plurificatns  ineis  ,  fcd  pra:- 
terea  requiri ,  ut  di  vidatur  in  illis,  ac  diftingua- 
tur  proinde  nonlblumpcr  diverfbs  conceptus , 
ftd  per  diver^as  realitates.  Nam  cum  conceptus 
iiniverfalis  fit  de  realitate  diverfa  ab  illa  ,  unde 
accipitur  conceptusdiffercntia; ,  profefto  qua  di- 
verfi  ate  differentiarum  ,  dividatur  oportet  &.  ip- 
fum  univerfale.  Non  habetur  ergo  aliquod  urHver- 
iale  per  contraftionem  conceptus  communis  per 
alium  cunceptum  minuscommunem,  nifi  utriquc 
propria  cx  natura  rei  corre;"pondeat  realitas.Nul- 
la  autem  eifc  potert  realitas  potentialis  ,  five  con- 
trahihilis  per  realitatem  facientem  differreunum 
ab  altero ,  in  eo  quod  efl  in  fumma ,  &  in  fimpli- 
ciflima  actualitate,  uti  funt  proprietates  copflitu- 
tivffi  divinarum  pcrfbnarum  ;  quanqu«m  ex  eo 
quodunam,  eandemque  praefeferant  realem  ra- 
tionem  ,  nullum  fit  inconveniens,  unum  realem 
conceptum  prims  intention^scfle  omnibus  com- 
munem  :  qui  tamen  conceptus  ,  qui  efl;  extra  qui- 
ditatem  perfbnarum,  dicatur  praedicari ,  &dici 
de  eis  ,quafi  perniodum  proprietatis  ;  licet  qua- 
tenus  eft  expreffivus  rationisquiditativa;  uhima- 
rum  differentarum  trium  fuhfillentium  in  Deo  , 
fitquiditativus  ,  &  refte  dicatur  in  qtiid  ;  Sicuti 
paternitas,  Stfiljatio,  &pafilva  fpiraciofunt  re- 
Jationes  quiditati  ve  ;  Sed  dc  his  artictilofequenti, 

Ad  quintum,  Supponendodi  vinas  per/bnas  re- 
vera  conllitui  relationibus  ,  penes  quas  revelatce 
funt  nobis  in  Sacra  Scriptura  ;  dicimus  ,  eas 
quidem  cffe  pnmo  diverfas  quoad  rcalitates,  a-leo 
ut  nonfit  ipfisgradus  uUus  realitatis,  quafi  po- 
tentialis,  &determinabilis  per  propriasdifferen- 
tias  :  Sed  non  ita  effe  primo  diverfas  refpeftu  in- 
telleflus  ,  quin  abflrahi  poffit  abeis  aliquiscon- 
ceptus  reahsomnibuscommunis.Juxta  ergo  hanc 
diitinctionem  eil  intelligenda  fccunda  argumenti 
propofitio . 

Ad  argumentum  opinantium  pcrfbnam  fignifi- 
care  rem  fecunda:  intentitjnis ;  dicendum  ,  indivi- 
duum  accipi  dupliciter  :  prinio  abfolut^  ,  ut  nem- 
pe  dicit  indiv  fioncm  rei  in  (e  ,  &  divifionem  ejus 
ab  cmni  alio  ,  propter  realem  ipfius  unitatem  ;  & 
fic  (ptclaread  ordinem  rerumprimajfntentionis  . 
Alio  modo  ut  eftconelaticum  difidui-tC^m  \n  ac- 
ceptione  ipfam  fpeciem  refpicit,  eflque  res  fe. 
cundas  intentionis  .  At  in  cafu/irr/b^a  confidera- 
tur  fecundum  priorem  iiitelleiStum  j  de  quo  Ri- 
«ihardus,  i,.de  Trinit.cap.  24. 


ARTICULUS  INCIDENS  . 

Utrum  aliquis   conceptus  pofitivus  primac 

intentionispofllt  eflTe  communis  fbla 

communitate    rationis    divinis 

perfbnis . 

y4/iditKr  in  titulo  fbla  communitate  rationis 
propter  cotnmunitatem  httjus  nominis  Deus ,  quod 
confiat  effe  commune  tribui  perfonis  verijfima  com- 
jfiunitate  reali . 

Do?for  I  Report.  diflin.  2f;.quaJ}.  2.  S.  Thom. 
j.par.  quxft.  30.  art.  4.  in  folutione  . 

Huc  veluti  prKfuppofitioncs  fpeftant  difta , 
qua^fl.  i^j.art.  4. 


V 


IDETUR  ,  conceptus  realis  cfTe  non  pofl^e 
communis  tribus  perfbnis  divinis  fola 
communitate  rationis  :  Nam  omriis  conceptus 
pofitivus  primfe  jntentionis  conimunis  commu- 
nitaterationiseflconceptus  univer.falis  ;  dicitur 
enimde  pluribus,  ac  numeratur  in  cis  :  fed  uni- 
verfale  communis  fcntentia  arcet  a  natura  divina , 
omnibufque  fibi  inexiftentibus  ;  quia  tunc  ibi  lo- 
cum  haberent ,  Srtofum,  &  pars,  &potentiaIi- 
tas  ;  ergo  quiciuid  apprehenditur  ut  commune 
tribus  perfonis  aut  efl  fiflio  ,  aut  ad  fummum  in- 
tentioiecunda . 

Praterea,  Ab  eifdem  individuis  non  abflrahun-» 
tur  duoconeeptus  inordinati ,  five  non  ordinati: 
fed  isconceptusrealis  abflraiStus  a  tribuj  perfo- 
nisdivinis,  non  includit  conceptum  Dei ,  nec  h 
contra  ;  ergo  talisconceptus  efTe  ncquit  ita  com- 
munis.  Majorprobatur,  quiam  ab  eifdem indivi- 
djis  abflrahuntur  duo  conceptus  immediat^or- 
dinem  inter  fe  non  habentes,  uterque  rft  quafi 
conceprus  fpeciei  fpecialiffims ,  quia  unus  non- 
eritfubalio:  Se  ! imiofsibile eflaliqua  eaJem  in. 
dividua  haberepluresfpccies  fpecialifsimas  com- 
munes;  igituren:  pariterimpolsibile  abiildemin-' 
dividuis  abflrahi  duos  concep*us  immeJiate  ,  qui 
fint  inter  fe  non  ordinati  .  Probatio  minoris  ;  nam 
talecommune  fi  abdrahatur,  non  includit  con- 
ceptum  Dei ,  ci!im  ille  numeretur  in  perfonis  ,  n®n 
item  conceptus  Deitatis ;  igitur  hi  duo  conce- 
ptusinter  tt  non  ordinantur,  ut  inferius,  &  fu- 
perius. 

PraEterea,Ab  ultimis  diflinflivis  aliquorum  noa 
potefl  abltrahi  conceptus  communis  :  Sed  pro- 
prietates  relativasfunt  ultimat^  diflinguentes  per- 
fbnas,  ut  fupponitur  ;  ergo  a  proprietatibus  re- 
lativisperfbnarum  abftrahi  ncquit  conccptus  ul- 
lus  communis,  quifit realis,  &  primas  intcntio- 
ris  .  Major  propofitiocftevidens ,  ex  eo  ,  quia 
qua  conveniunt  in  uno  conceptu  reali ,  ultimo  non 
diflinguunt  coni^ituta  per  ipfa,  nec  intelliguntur 
cffe  primo  diverfa  ;  id  efl  in  nullo  prorfus  conve- 
rientia  ,  fi  in  reali  conceptu  communicant. 

Confirmatur,  Namdeultimis  differentiis,  re 
ens  quidem  pra:dicatur  in  quid  ;  nloquin  non 
crunt  primo  diverfa,  fed  magis  differenres  aliis 
diffcrentiis  :  Quibus  fi  pariter  fit  ens  comrr.une 
pradicatum  quiditativum  ,erit  proccfTus  in  infini- 
tum  ;  ergo  itatuendum  efl;  aliquas  diffcrentias  ni- 
hil  habere  communediftumde  eis;>  quid  ;  atque 
ita  hae  dumtaxat  appdlanda;  ultimjedifferentije  . 

CoNTKA,  Ai'guflinus,  I.  de  Doctrina  Chri- 
ftiana  cap.  i.  &  3.  Kes  ,quibusfruendum  efl.,ft(nt 
fater  ,  ^  FHius^  ^  Spiritus  Sanclus.  Res  autem 

cfl 


I    diff.  1«.$. 

terliaat  vii. 
V.  iecund» 
frincifaliitr. 


I  dift.j.  q-?. 

(lioriem  .    V. 
Friaum  • 


Tomus  l  Vars  l Qitcellio XXX.  Art,  IV.         97 < 


DehisaSum 
^.  t  S.  arc.  1. 
i»  imidenti  • 


cfl  prfmccintcntionis  .  Undc  M.iQiRer  ,  i.  ^/.-/A  25 
cv|-K>nens  qiialiter  P.ucr  ,  &F:lius,&  Spiritus 
^\in5lus  funt  phire.<c  pcrfons  ,  dicit  ,  id  iJco  efTe, 
qui.i  funt  tresruhfi(bntes,ac  tres  entitates;Talia 
autem  dicunt  primam  ,  ron  recundam  intcntio- 
nem  ;  Cum  crj>o  id  ipfis  fit  conimune  ,  &  nume- 
ratum  in  efs,proreiFl6  efl:  aliquis  conceptus  com- 
munis  perfonis  divinis  communitate  rationis  pri- 
mx  intentionis  pofitivum  . 

Respondeo,  dicendum  ,  a^^flrahi  pofTe  conce- 
ptum  communem  pofitivum  a  tribus  perfbnfs  di- 
vinis,  qui  univoce /«^«;'i  de  \p^\s   prxdicetur. 
Probaf  io  :  Relatio  prsdicatur  /;/  r/urdde  paterni- 
tate  ,  &  filiatfon»  ,   quihus  refjieflfve  conftituun- 
tur  Pater  ,  &  Fflius  ;  Etenlm,  fi  relatio  non  tran* 
firet  in  en^entiam  pcr  realem  identi'atem  ,  utique 
relatio  effentialitpr  ,Sr  quiditativ^  de  illis  relatio- 
nihusdiceretur :  Sed  exeo  ,quod  rclatio  fit  idem 
tfifentire,  non  dpflruitur  ejus  rafio  fbrmalis  ;  igi- 
tur  ineludit  efTentialiter  relationem,   &  fubinde 
relatio  prxdicatur  /»  quid de  paternitate  ,  &  fi- 
Hat'one  .  Secunda  autem  intentio  non  praedicatur 
ir:  quid  ^c  rebus  prfms  fntentfonis ,  &  in  quii 
prsdicabflis  de  illis  ;  ci!im  ma^is  fit  abflrahibilis 
conceptus  communis  a  conflitutis,  quam  acon- 
ftituentibus  ipfbrum  ,ut  taftum  t^articulo  pra- 
cedenti  .  Qiiod  autem  relationfs  conceptus  com- 
munisfit  paternitaM,  &  filiationi  ,  quibus  con- 
ftituuntur  Pater,  &  Fil-us  ,  declaratur ;  Nam  ha:c 
omnis  relatioindivinis  efl  paternitas  .,  falfa   efl. 
Si  autem  relatio  squivoce  diceretur  de  paternfta- 
te,  &  filiatione,  fimplicitcr  falfa  nonforct ;  quia 
aEquivocum  non  diftribuitur  unica  diflributione 
pro  omnibus  fufs  fignatis,  fed  pro  uno  exillis 
igitur  paternitati ,  &  fiPatione  efl:  aliquis  conce- 
ptus  commufs  communitate  rationis,  &  prfmai 
intentionis  pofitivus  .  Deinde  ,  aliquis  poteft  efTe 
certus  ,  relationem  eflfe  in  divinis  ,  &  dubitare  de 
hac  relatfone,   vpI  illa  ,  fi  ibi  reperiatur  ;  igitur 
concptus  relationis  eft  al'us   a  conceptu  hujus, 
vel  illius,   atque  ipfis  communis.  Confcquentia 
eft  evldens  ,  quia  non  contingit  aliquem  efle  dii- 
bium,  &  certum  de  uno,eodemque   conceptu, 
Antecedens  probatur,  nam  aliquis  certus  efTe  po- 
teft  ,  relatfonem    reperiri    in    divinis  ,    &  ta- 
men  dubitare  hanc  relationem  cfle  generationem 
vel  fpirationem.  Alioquin  non  haberet  iocum  ali- 
quod  problema  in  dfvinis  de  relationibus  in  fpe- 
ciali ;  cujus  oppofitum  ollendunt  proceffus  Ma- 
giftrorum  TheoIogicE  .  Nam  tunc  profefto  non 
eflTet  alia  qua^ftio  de  relatione  ingenerali,  &  in 
fpeciali ,  nifi  nomine  tenus  ,  fi  in  nomine  tantum 
&ncnin  reali  conccptu  convenirent .  Stat  crgo 
aliquem  efTe  certum  de  relatfone  in  communi  ,  fe- 
cundfum  conceptum  realem  ipfis  omnibus  commu- 
nem,  Sr  dubitare  de  hfs,  qus  pertinent  ad  rela- 
tfonem  in  fpeciali  ;  poteft  igitur  abftrahi  aliquis 
conceptus  realis  ,  &  communis  univoce  oinnibus 
relationibus  diuinis . 

Ad  A.RGUMENTA  .  Ad  priinum  refpondeo  cx 
A\£i\s articulo pr<iEcede}!ti.Ad quMrtum.  Nam  vni- 
verfalis  intentfo  non  eft  applicabilis  alicui  conce- 
ptui  primx  intentionis  ,  nifi  is  conceptus  fit  cx- 
preffivusrealitatis  contrahibilis  per  alfam  realf- 
tatem  dantem  efl!e  aftuale,  &  facientem  differrea 
quovis  altero  ;  in  relationibus  autcm  conftitutivis 
perfbnarum  dfvinarum  non  eft  intelligibilis  du- 
plex  ri  alitas  ,quarum  alterafit  per  reliquam  con 
trahibilis,ac  pioinde  non  cft  ibi  fubjeftum  capax 
intentionis  univerfalis . 
Ad  fecundum  refpondeo  ,  afl"umptura  elTe  ve- 


lum  in  fuppofiis  naturie  crcats,  in  qulbus  pro- 
prfetas  individuans  naturam,  facit  unum  per  fe 
cum  natura,cftqueea  proprietasfpeftans  ad  idem 
genus  ;  ac  propterea  a  natura  abftrahftur  conce- 
ptusquicfitafivus,  non  veroa  proprietate  ;  Sed 
in  fupprfi'o  naturas  increatg,  proprittas  perfb- 
nalis  efl^al  erius  gererfs  a  natura  perfonata,ideo- 
quecum  rcMncatea  proprietaspropriam  quidita- 
tem  ,  ab  ipfa  abft-ahi  poteft  conceptusquiditati- 
vus,aliuj  a  qufditativoconceptu  naturas.Et  cum 
arguitur;  exeo  videri,not  ftaniereearundem  per- 
/bnarum  duo.T  conceptus  fpccfficos.  Refponfio: 
corcentu.s  perfbnahum  proprietatum  ,  etfi  quidi- 
tativus  fit,  non  eft  tamen  fpeciei  fpecialiiTimae, 
quia  is  femperaccipitur  a  natura  ,  non  k  proprie- 
tite  perfbnali.  Quamrfs  igitur  conceptus,  fn  qiio 
conveniunt  proprietates  incommunicabiles  ,  fit 
ipfis  communis.mfnimi  tamen  fpecificuserit ,  vel 
fpeciei  fpecialiflHma:,  qufa  non  eft  conceptus  na- 
tur.^ . 

Ad  tprtium  dicendum,utique  ab  ulcimis  diftin- 
cllvis  abftrahi  nou  pofl^e  conceptum  ,  qui  capax 
fit  univprfal's  intentionis  ,  quia  tunc  convenirent 
fn  aliaua  realitate  determinabili  per  aliam,  quat 
eflet  diflferentia  ;  &  ifa  non  ultimate  ills  diiTsireo- 
tia;  diftinffuerent ,  qua;  primo  conftftuunt:  Std 
tamen  abftrahi  pofl^e  conceptum  communem,& 
quiditativum  ,  {{  proprias  rationes  retincant ,  fi- 
cuti  funt  determinativa  divinarum  perfbnarum. 
He  igitur  proprietates  perfbnales,e'fi  conveniant 
in  conceptu  ,  non  tamen  habent  communcm  ali- 
quam  rea'itatem  . 

Ad  confirmationem  dicendum  ,  plurimum  in- 
terefltinter primo  conftitutiva  crca^urarum,  & 
determfnativa  divinarum  perfonarum  .  Propterea 
quod  enim  creara  natura  de  'e  non  eft  determina- 
ta  ultimate,  efldeterminabflisDcr  aliquod  deter- 
minativum  ejufdem  generi.s ,  refpeftu  cujus  eft  ii| 
pofentia  ,  &  comparaturad  illud  ,  ut  po'entiaIe 
ad  afiuale  :  Tdautem  creatg  natuiK  determinati- 
vum  roreat  oportet  un-tate  quiditatis  ;  alioquia 
aliudfibi  fuperaddendum  foret  determfnativum; 
nam  perinde  ut  natura  per  ipfum  determinabilis, 
efl^et  non  ultimat^  determfnatum  .  PoIIet  igituir 
majori  unitate  ,  quam  fic  unitas  quiditativa  natu- 
rae,  ellque  unitas  indfvidualiratis,  &  fingularita- 
tis,ac  propterca  ab  ejufmodi  determinantibus  na- 
turam ,  quamvis  fbrtafl"e  pofllt  abftrahi  aliquii 
conceptus  communis  ,  non  tamen  quiditatfvus, 
quia  f$  conceptus  a  natura  ,  &  quiditate  fplum- 
modo  abflrahitur  .  Quoniam  igitur  entis  conce- 
ptus  eft  quiditativus,  ultimajdifferentfffi  increatis 
in  eo  convenire  non  poflunt .  At  omnino  oppofi- 
ta  rationc  hitc  intelliguntur  Ctk  habere  in  divinis: 
Siquidem  ibi  natura  efl  ex  fe,  &  de  fe  determina- 
tifllma  ,  &  fingularifiima  ,  repugnat  proinde  fibi 
determinari  per  aliqufd  ejufdem  generfs ,  fub- 
ftantias  nimirum  .  Niliil  ergo  fpe<?lans  ad  genns 
fubftantia  efle  poteft  defermfnativum  ,  ejus  fed  fi 
aliquo  modo  dicatur  determinari ,  citra  tamen 
omnem  potentialitatcm  ad  determinativum  ,  id 
dctermfnans  fit  oportetgcnerfs  alterius  a  fubftan- 
tia  ;  &  ideo  refle  dfcuntur  proprietatcs  per/bna- 
les  fpefiare  adgenus  relationis,  eo  modo  ,  quo 
ponitur  ibi  genus  .  H^c  igftur  perfbnarum  deter- 
minativa  propria  pradita  funt  quiditativa  ratio- 
ne,perinde  ac  fi  fubftantiam  non  dctcrminarcnt. 
Non  enim  ab  eiseflcntia  cxpeftat  unitatem  fin- 
gularitatis  ,  fed  tantum  determinant  pcrfbnas; 
habent  ergo  proprias  quiditativas  rationes,ut  ve- 
re  proinde  dicatur  de  ipfis  relatio  inquid .,  &  om- 
ne  aliudprsdicatum  quiditativum  cjufdem  rela- 

tionis 


Vfdendir: 
Mayr.  Pro- 
loi^i  ,  qu.  S, 
cr  6. 

Mat^ifter 
Lvfh  luper 
dil).  x^ .  pri- 
nsi  ,  &  iil}. 
ttf.  ad  \'.  '\d. 
aUui  dico 
numert  4S, 


376  Summcejoatmis  Diins  Scoti  • 

tionis,  fecundum  conceptum  ipfius   tranicen(ien-  Qux  nihilomirius  quiduas  licrum   conftituentium 

ta.]cm  ^  qui  ed  ad a/iii^fe  haiere  ,  Hic  igitur  con-  quianon   e(t  communicabilis  ,  fed  incommunica- 

ceptus  relationis  quiditatirus  efl:  communis,&  di-  bilium  proprietatum  ,  ideo  habere  magis  videtuv 

chur  :r;  quid  de  proprietatibus  perfbnarum  con-  rationem/iroi/^r/V  ,quam  quiditatis  ,  attamen  com- 

ftitutivis  ,quae  omnej  funt  cfTcntialiter  relationes.  munis  cft  ,  &  diflus  de  ipfis  inquid. 


QU^STIO  TRIGESIMAPRIMA 

DEHIS,  Q.U.^AD  UNITATEM,  VEL 

PLURALITaTEM  PERTINENT 

IN  D  1  V  1  N  l  S, 

I  N    QJJ  ATUOR     ARTICULOS     DIVISA. 

PcJ}  hac  confidtrandHm  ej}  de  his ,  qu/c  ad  unitatem  ,  velpluralitatem 
pertinent  tn  diiinis  . 

ET    CIRCA    HOC    Q^U^RUNTUR    Q^UATUOR. 

I.         De  ipfo  nomine  Trinitatis  - 

ir.        Utrum   poffit  dici ,  Filius  eft  alius  a  Patre  . 

III.  UtrumdiJtioexcIufiva,  quas   videtur  alietatem  cxcludere  ,  pofiit  ac^urgi  nomini  cflentiali 
divinis . 

IV.  Utrum  poflit  adjungi  termino  perfbnali . 


i.Repert. 
difl.    »4«  1" 

pTincifiiiiu' 


Ibidem    hu> 
«ero  »7» 


Bx  MigiRr. 
featentia  i. 
dijf.  ti-  ^ 

i.dift.j.q-r- 

V.  Sed  quo- 
imdo  ««.  6' 


Ar-R  T  I  C  U  L  U  S    I. 

Utrum  fit  Trinitas  in  divinis. 

Dotior  locisii:  margine  citatis.  S.  Tbom.  \,p. 
qutefi.  31.  artic.  i. 

IDETU  R  a^^ilruen- 
dum  Bon  efie  nomt  p  Tri- 
niiU  s  in  dvin'S  ;  Nam 
fi  in  Deo  '.(Tet  Trinitas, 
vel  fi  ref^te  eo  nomine 
ad  div  na  e?iprimenda 
uteremur  ;  i^itur  aut 
fignificaret  lubllantiam  , 
aut  relationem ;  neutrum 
importare  potell ;  ergo 
non  ert  Trinitas  in  divin  is  .  Probatio  minoris  :  (\- 
quidem  fifubflantiam  figniticaret  :  cum  e)u'mod! 
romina  fint  omnibus  perfonis  communia,P3tcr  cf- 
fet  Trinitas,  &  Filius  ,  &  Spiritus  Sanflus  fim  li- 
ter  ,  quffi  funt  manifefte  ablurda  ,  &  impoflibilia. 
Nec  relationem  fignificat ;  nam  tune  fand  ei  no- 
mini  aliquod  correlativum  correfponderer  pro  na- 
turarelationum  ;  Atqui  dus  perfons  inquantum 
duasnon  referuntur  ad  aliquod  tcrtium  ,  nec  tres 
inquantum  tres  ad  correlatvum  aliquod  rcferun- 
tur  ,  quod  fit  necefl^ario  fimul  intelligendum  :  er- 
go  Trinitatis  nomen  non  fignificat  fubllantiam, 
aut  relationem . 

Prasterea  ,  Si  Trinitatis  nomen  refte  ad  divina 
fjgnincanda  transferretur ,  eadem  rationc  uti  pof- 
femus  ad  eorundem  divinorum  exprensicnem  no- 
min€  triplicitatis  ,  &  duplicitatis  :  Sed  nemo  di- 
xerit  in  Deo  efle  triplicitatem  ,  &  duplicitatem  ; 
7'r//'//'c/V<2x  enimdiverfitatem  involvit,  quamdi- 
verfitatem  a  Deo  abefle  (entiendum  efl ;  ergo  nec 
Deo  congruit  nomen  Trinitatis  ,  aut  dualitatis. 
Praeterea  ,  Trinitas  quoddam  totum  numeiale 
elT:  tribus  conflatum  unitatibus ;  igitur  hsc  tres  unt- 
tates  erunt  partes  ejus  ,  aut  eflentiales ,  aut  cert^ 
jntegrales  :  fcd  videtur  divinis  attribui  non  poiTe 
ratio  partis  ,  feu  efllentialis  ,  feu  integralis  ;  igitur 
non  cfl  Trinitas  in  divinis  .   Probatio  minoris , 


tum  cx  diftis  qud:f}.priscedenti  artic.primo  in  in- 
cidenti  .  Tum  quia  ,  fi  rebus  divinis  attrihuere 
poflemus  aliquam  rartis  rarionem,  non  intelligc- 
rcntur  efTeex  fe  ,  &  de  fe  in  ultimata  perfeClione  , 
quippe  quam  e>peflar'e  debcrent  ab  aliis.qu» 
cfTent  partes  illorum  . 

CoNTRA  ,  Boetius  ,  i.deTrini^  cap.  \2.  Sttb' 
fiantia  continet  unitatem^relatio  multiplicat  Tri- 
nitatem.  Efl  igitur  Trinitas  in  divinis  ;  acfubindc 
Trin  tatisnomine  recliflin^  exprimuntur  omnes 
perfona  fubfifl:en^esin  Deitftte . 

REspcNDEodicendum :  Quemadmodum  necef- 
far'o  in  unica  Dei  natura  fubfiflunt  tres  divinas 
perfbnsfic,  utnecplures,  aut  ptuciorcs  ibi  efTe 
queant:  ita  nomine  T*/-.-*//^/^.'/  reftifsimeappella- 
ri  .  E'en!m  juxtadicla  quicft.  ^i-artic.  \.  &  2.,  & 
quxpione prxcedtnti  art.  i,{^  z.  qua  necefiitate 
Deus  eftclans  perfeftirsimum  ,  ex  libcralitate  ni- 
mirum  ,  eadem  pror^us  producit  fib''  fimile  per  in- 
tellefliim,tribuens  ci  fuam  indivifibilem  naturam; 
&  parietiam  nece^sitate  ,  fuppofita  ,  inquibuseft 
eadem  natura  ,  fpirant  pcr  voluntatem  aliam  per- 
fbram  confimiliter  fubfiflenrem  :  Fffi  autem  per- 
fonasita  in  unica  ratura  fubfiftertes  excedere  non 
poflunt numcrum  ternarium  .  Eflenim  unaafe 
Scimproducta,  fecunda  a  prima  gigntur :  tertia' 
vero  ab  utraque  fpiratur ,  in  qua  fiat  procefTus 
communicationis  di»r:ins  natura  :  fieri  enim  nulla 
ratione  potefl ,  ut  alia:  prajterea  producantur  ,  aut 
improdufta:  intelligantur :  quiatunc  earum  ru- 
merus  procederet  in  infinitum  .  Sunt  ergo  verifsi- 
m^,  &  nraecise  trej  perfbna:  in  una  natura  Dci- 
tatis  fubfiflentes  ,  quas  tres  fcriptura  divina  appel- 
lat,  Patrcm  ,  Filium  ,  ^  Spiritum  Sanclum.  Mat- 
thcci  ult. ,  Scjoan.  epifl.  i.  cap.  5. 

Qviod  autem  refl^  hi  tres  nomine  uno  Trinita- 
tis  fignificentur  ,  dcclaratur  :  Nam  (utc.rpofitum 
cfl  qu<tp.  pracedenti  artic.  5.  )  numerus  efl  mul- 
titudo  menfurata  per  unum  .  Non  ergo  efl: ,  aut 
effepotefl  unus  ex  quibufcunque  unitatibas  con- 
ftitutus,  'cd  ex  unitatibus  participantibus  ean- 
dem  fpeciem  .  Quo  igitur  magis  unitates  partici- 
pant  eandem  naturam  ,  co  ille  numcrus  poHet  pe- 
nitiore  ratione  unius    fpeciei    numerorum  :  Ac 

pro- 


De  rerum 
pr:nc.  q,  . 
nnm,  IJ, 


Tomtis  l  Pars  l  Quaflio  XXXL  Art.  l 

'n-Jeciifn  trcs  iubfirtcnc 


Magift.  I, 
dift-  14.  1 
cap-Ciiinau- 
tem  (?-  ffqq. 


i.Reporc. 
dift.  14  nu- 
atero  ti. 


I.  M.  z  I . 


prcinueciitn  trcs  mtiiiitcncfcs  perionx  in  ur.a  na 
ja  (iivina  fint  incomparabiliter  magis  unum,qii:im 
efie  qiicant  catera  omnia  abipfis,  ratio  numeri 
Jcciindum  quam /rcj  app^-Ilantar  ,  cft  verior,  ac 
fynccrior  omni  alia  unitate  fpecirica  numerorum. 
^iioniam  igitur  T-i  irtitatis  nomine  non  aliud  ex- 
primere,  ac  fignificarc  infcndimiis  ,quam  tres  iii 
una  natura  iBcfF.ihiiiter  ilibfiitentes,ac  propterea, 
veriflime  unum  ;  fii.uti  id  vocabulum  veritati  op- 
timecongruit ,  exprimitque  ,  ita  &  approbandui 
tjus  nominis  ufiis.  Idem  enim  fi,:jnificari  videtur, 
cum  dicitur  Trinitas ,  quod  exprimitur  ,  quum 
dicuntur/?rj/'i?//c/;/^.  Qiiemadmodum  enimdici 
non  poteft ,  Pater  eft  tres perfottdc ,  vel  Filitfs  cji 
tres perfc!iif,\\.i  ncc  debet  pronunciari ,  ^jter  cft 
Trinitas ,  &  ita  de  aliis  duabus  perfbnis.  Nam 
Trinitas  rft  trium  unitas  :  Ea  autem  tria  etfi  di- 
fcreta,  difi:in6taque  inter  fe  fe  ,  diverla  tamen,& 
feparata  nequaquam  fiint^propter  cfi^entis  unita- 
tem  ;  Sicuticrgo  ad  excludendam  eorumconfu- 
fionem ,  &  permixtionem  diilinfta  ad  invicerw  fa- 
temur,  fingulis  perfbnalem  proprietatem  rcftif- 
fiiTi!^  attribuentes,  ita  pariter  trium  unam  efien- 
tiam  aflerendo,  idem  omninonomine  Trinitatis 
fignificare  profitemur,  quod  trium  unitatem  per- 
fbnarum  ;  ac  proinde  ficuti  in  Dcitate  una  trcs 
fubfifl:enies  funtunum,ita  veriinme  eifc  oportct 
in  Deo  Trinitatem  . 

Ad  A  KGfMENTA  .  Ad  prim.um  dicendum  ,  fal- 
fum  fupponi  in  propofitione  majori;  nam  peribng 
nomen  diflum  de  tribus  llibfirtenxibus  in  natura 
divina  formaliter  non  fignificare  fubllantiain,vcl 
relationem  ,declaravimus  quaft.2<^.art.$.  Ad  ar- 
gumentum  tamen  refpondemus  fic.  Ni^iilobeir^ 
quominus  unico  prorfus  nomine  importeniur  mul- 
tJC  relatione^,  aliaeque  Ibrmx;  nominc  enim  I/ias 
fignificatur  bcllum  Trojanum,  quod  decennio 
per  Grxcos  confeftum  fuifle  evcntu  caiuum  in- 
rumerabilium,narrant  Gentilium  H  ftorias.  Con- 
fitniliter  Td  ordo  fignificat  omnes  Univerfi  rela- 
tiones,atque  earum  omnium  connotat  extrema. 
Quamvis  igiturex  vocabulo7'r/>//V«//Vdentur  in- 
telligi  plures  relationes  eo  ordine.quo  expofitum 
eft  praecitato  tf>/.  4.1^//,^/.  29.  quarum  unicuique 
relationum  ex  natura  rei  correfpondet  proprium 
cxtremum  ,  &  correlativum  ;  attamen  quia  illo  in 
nomine  nondiflintti},  fedquafi  implicite,  &  in- 
volutae  efFeruntur ,  &  fi<>nificantur  ,  profetio  non 
oportet  ad  intelletlum  Trinitatis  cointclligi  cor- 
reiativum  ,  nec  inferri  potefl;id  nomen  compete- 
re  debere  unicuique  perfbnarum,  cum  non  coale- 
fcat ,  nec  fubfiflat  Trinitas,  nifi  ex  tnbus  haben- 
tibus  unitatem.  Neque  ex  ternarii  rationeimpor- 
tatur  aut  fubflantia,  aut  relatio  ,  cum  utrifque  fit 
commune  ,  &  utrumque  proinde  numerari  queat. 
Breviter ,  qucmadmodum  nomine  perlbnx  cxpri- 
mitur  conccptus  perfe  fubfillentis  in  natura  intel- 
leftuali,  Jta  &.  Trinitatis  Vocabulo  tria  per  fe  fiib- 
fiftcntia  in  una  natura  intelliguntur  ,  five  ea  fint 
ad  /e  formaliter,  five  ad  aliud . 

Ad  fecundum  refpondeo  ,  ut  in  Deitate  non  efl: 
adftruenda  lolitudo  ob  pluralitatem  perlbnarum, 
ita  nulla  efl  ibi  admittenda  diverfitas  propter  cf- 
fentia  unitatcm  ,  Unde  refte  Magifler,!.  dift.  23. 
cap.  Iamft>ftkienter  ,  ex  Augullino  ,  <i>:  Ambrolio 
hanc  veritatem  ftatuit  his  verbis;  Necjwgularis, 
Ticc  di^verjus^riec  ;!/.'icus,ve/ Jolitarius  coi/ftieudus 
eftDeus-.tjniaftngH/aritas^i-e/Jo/itudoperJonarum 
p/ura/itateifj  exc/udit,i3'  di^verjltas  uititaieni  efte- 
t!£  to//it.Diverfttas  inducit  Jeparationei»  diiini- 
tatisjingu/aritas  adimit  diftiinlioiic  TrinitbtLs. 
Catholicam  igitur  hanc  veritatemprofitentes,ad 
Tomus  I, 


^77 

cjus  cxprfcilionem  utimur  noniinibus7';-////A;/.j,'^ 
dua/itatis ,  non  aute.m  vocabulis  trip/icitatis,%i 
dup/icitatis ,  &  fatemur  item  Deumtrirum.,  non 
trip/icem,  quiahxvocei,  quas  in  ufij  habemiis, 
abflrahunt  abomni  diverfitatc  ,  quam  prsTeferre 
videntur  alia  vocabula,  a  quorum  ufu  recte  abfli- 
remus.  Trinitas  enim  pluralitatem  in  unitate 
formaimportatficuti  revcra  cfl  in  Deo  pluralitas 
fuppofitorum  in  efi^entiae  unltate  .  Sed  fi  diceren- 
tur  ea  plura  trip/icia  ,  voci  fubcfle  poflTet  falfus 
intellef^us. 

Ad  tertium  flicendum  ,  utiqne  Triiritatem  cffe 
quoddam  totum  numerale  ,  ideft  trium  fubfiflen- 
tium  unitatem  ,  quorum  quo  major  efliunitas  in 
eflTentia  ,  eo  perref>iorem  rationem  habet  fpecies 
illa  ternarii  numeri,  quo  illi  fubfiflentes  in  una 
natura  tresfunt,  &  verifllm^  dicuntur.  Cum  in- 
fertur  ;  igitur  he  tres  unitatcs  fint  oportet  partes 
illius  totius  efren>^i3'es,  aut  ccrte  integrales.  Ref 
pondeo,  ternarium  numerum  efl^entialiter  confla- 
re  tribusunitatibus,  adeout  una  ex  e''s  fiiblaM 
fpecies  hae^numeri  minimi  fubfiflat.  Sed  argue- 
batur,  Deo  repu^nare  rationem  totius,  &  partis, 
uti  fuHf  concIufimus/5c<j  citato-  Refnondeo,  aliud  , 
efleDeum  carere  rationibusfotius.&  parfis,qua- 
tenus  hte  funt  totius  correlarivce  :  aliud  efiTe  ,  nu- 
merumq  uonumerantur  divin^-Perbnff  confla- 
retribus  In  uno  fubfiflentibus .  Pr'mum  enim  in- 
volvit  cfl^entlaliter  limltatfonem,  &  potrntiallta- 
tem,  adeoquea  primoprinci(ro  longiflim^  abefle 
oportet  .  Secundum  vero,  nihil  tale  imnortat, 
ficutifecunda  perlbna  n'hil  perfectionls  ad  lit  pro- 
ducenti  fe  ,  nec  ambabusquidquam  affert  emolu- 
mentl  tertla  ;  quia  quat  producunt,  ex  perfeft.fli- 
mo  modo  aj^endi  producunt ,  &  ideo  nihi!  expe- 
ftant  a  produftis  alioquin  non  communicarent 
bonum  infinituin  liberaliter  ,  ut  expofitum  efl:,  fu 
pra  c/Uicf}.  27.  art,  i.  ,  G*  2.  per  quod  patet  ad  fe- 
cundam  probationem  minoris . 

ARTICULUS    H. 

Utrum  Filius  fit  alius  a  Patre. 

Do&or,  x.diftin.   4.  utrocjus  fcripto  . 
S.  Thom.i.p.q.ii.  art.2. 

VIDETUR  Filius  nec  eflTe ,  nec  dici  pofle 
aliusa  Patre:  N Am  ex  articu/o prtccedeitti, 
tria  qne  in  Deitate  lubfiftunt,propter  ejus  naturs 
verifllmam  unitatcm,  inter  fe  diverfa  nec  funt, 
nec  effe  dlcenda  admifitur:  fed  fi  Fihus  a/ius  fo- 
ret  a  Patre ,  parlter  &d;verfus  exifleret  ab  illo, 
^■^lietas  enim  ex  lui  ratlone  diverfita'em  impor- 
tat;  ergo  cum  tres  in  Deo  rubfiilentes  diverfi  non 
fint  inter  fe,  nec  unus  alius  ab  alcero  elt,  nec  di- 
ci  potert. 

Confirmatur,  Voces^?/.7<j  &  a/iul ,  Idem  per 
fe  de  primaria  fignificatione  important ,  Iblo  ge- 
nere  diflkrcntes;  quod  genus  ell  modus  puro  ac- 
cidentalisnominis,iecundum  Grainmaticos.Si  er- 
go  Filius  refte  diccrctur  ^////j  a  Patre  ,  pari  veri- 
tate  affirmare  poflemuseflc  i/iud  ab  illo  :  id  au- 
tem  efl  incidcre  in  hcrefim  Arianam  ;  ergo  pari- 
ter  ell  dcnegandum  Filium  eflc  alium  a  Fatre  . 

Pixterea  ,  Fac  Filium  rePte  dici  alium  a  Parre; 
igitur  eiVet  alius  Dfc'us  a  Patre  :  Hoc  au-cm  efi: 
impium  ,  &  falfiim  ;  igitur  nec  Filius  efl  dicen- 
dus  alius  a  Patre  .  Prima  confequcntia  piobatur; 
ExeoFilius  dicerctur  aliusa  Patre,  quia  Deus 
generat  Dcum :  crgo  aut  fe  Deum  ,  aut  alium 
Dcum  :  non  le  Deum  gignere  poteft.  ut  ait  Au- 
B  b  b  guft. , 


r.Tl?pon. 
difi.t^  n.17. 
Auqufl.  4. 
dc  Trinc.8. 
/«  Ivfo  igi. 
tur  Deo  ,  in. 
quit  ,  cK'» 
adh.erit  <t- 
^itall  Talri, 
fit:ai  jequa, 
l!f,aui  Spi. 
rituiSan^ui 
Pa'nVjr  Fi. 
lio  atjuaiit, 
tion  jit  ma. 
jor  Ueus  , 
qu.-im  Jingu. 
li  eorum  , 
{^uia  non  <■/?, 
g:40  crefcat 
illa  perfe  . 
r?io  .  Ftr/e- 
c7i!s  auani 
/:ve  Taier  , 
Jive  Filius  , 
jiv2  Spiriiur 
Saiifius  ,  iS" 
ferfeCiui  De. 
us,Parer,  tX 

f.iius  ,    ar 

Spiriius  iJ. 
c?:i/,  rjr  i^ea 
7  riniiai  po- 
tius ,  qujro 
trifltx . 


Scntienres 
in  Deo  non 
efTtf  n:imc-. 
ruiii  ,  nifi 
cjiioid  con- 
ceptun  in. 
reileihis  na- 
firi  ali.i:n  re- 
fpondonsni 
fi.ibent  es 
DoSftre  i, 
dijf  i.qu^. 
nnm.  6.  Ubi 
hU^iA.  Ly. 
elv.rut  .  M. 
taiiicn  nos 
fequiinur 
ultirnani^Jco. 
ti  vo!»nra- 
tom  ,  uti  in. 
nui:nu?  ,  «, 
prjecedenii 
ariic.  i. 


Doa»r  de 
modi.;  (i^ni. 
ficandi  iap. 
I  ^.  num.  e. 


I.  Report 
nura.  2. 


£.  diS.i-q-i 


378 

guft. ,  !  •■  '^<?  Tittut.  C(ip.  I.  ergo  aliud  D  um  . 

Contirinatur  ,  Si  Deus  generat  Dofni ;  igitui" 
aiit  ciiniein  Deum  ,  aut  divcrfum  :  idetn  e:'i)H,t) 
d:i-erfu>fi'nr\m&ih!\z.tc  dividunt  omne  ens  ex  10. 
Mitapbyf.  tex.  12.  fi  eundcn  ,  vel  diver'um  ; 
igKur  fe  Deum  ,   vel  blium  Deum  . 

Prsterea  ,  Sit  Filius  vcrealius  a  Patre  ;  i^itur 
aut  alius  Deus,  aut  alius  non  Deus  ,  cx  natura 
contradifloriorum  .  Si  primum  ;  ergo  ficuti  eft 
falfum  efTe  alium  Deum  ,  ita  non  efl  dicendumef- 
fc  aliurjt^CiVQ  aiiam  perfbnam  .  Si  fecundum^ergo 
genitus  non  ell  Deus  ;  ut  bla!"pliemat  Arius. 

Prxterea  ,  Non  ala  ratione  affirmari  potcll  Fi- 
lium  aliuma  PatrCjnifi  quia  Generansdiftinguitur 
agenito;  fed  DfUs  gjnuit  Deum  ,  ut  Cathoi.ca 
Fides  profitetur  ;  ergo  Deus  genitus  dillinguitur 
a  Deo  generante  ;  fi  ergo  exinde  Filius  eft  alius  a 
Patre  ,  profcfto  erit  alius  Deus  a  Deo  Patre  . 

Prffiterei,  Deus  generavit  alium  habcniem  Dci- 
tatcm  ,  quiaaliam  perfbnam  fubfiiltntem  in  Dci- 
tate;  ergo  genuit  alium  Deum;  fi  ergo  gcnitus  cll 
vere  alius  ;i  generante  ,  crit  etiam  alius  Deus  . 
Confequentia  prima  probatur  ex  Damafccno, 
.  lib.  I.  cap.  5.  Deus  ef  div  nam  babens  natiiraoi , 
hotno  hnnia7iam  . 

CoN'i  R/i,  Athanafius  'm^.ymho\o,AIia  cf  per- 
fova  '^atris  ,aliu  F^lij,  alia  Syiri.us  Suricii  -.fed 
J^atris^  C5*  ri/ij.,(3'  Spiritus  SanBi  tina  ejl  divini- 
ias ,  cecfualis gioria ,  coaterna  majejlas. 

Res1'Ondeo  dicendum,  ad  Fidei  CathcIiCK 
dogmata  pcrtinere  fateri  unamquanque  divina- 
rum  perfonarum  aliam  efic  ab  alia  ,  adeout  fint  in 
Deitate  una  tres  fi.bfillentes  perlbnic  veriifim^  in- 
ter  fe  realiter  diRinftaj^ad  evclufionem  errorisSa- 
belliijblafphemantis  non  tres,  fed  unam  efle  rea- 
litcr  per'bnam  in  efl'entia  divina  .  Et  interira  etfi 
pcrfbna  una  produfta  fit  alia  a  producente  ,  non 
efle  tamen  aliam  in  Deita:c,  quafiDeus  produxe- 
ritalium  Dcum  idell  al'erius  natura  ;  ut  Anani 
facrilegedicebant,dividentes  Verbum  d  fubilan- 
'  tia  Deitays,ac  per  hoc  Filium,  &  Spiritum  San- 
ftumDcnmefle  negantes  .  Solutio  h:cc  uua  ,  & 
aliadeductione  declaratur,  &fimul  manfclte  fal- 
fitatis  convincitur  utraque  hccrefi.i  ■  Nam  cx  di- 
6t\s,o,!i,x:Jf.  2>.  art.  i-  iy^JefjC/.ER  in  Dio  proccflio 


Summcsjoannh  Dms  Scoti . 


firate,  qua  relatiooes  producentis  ,  Sc  prodiifti 
funt  incompofllbiles,  in  eoJcn  fuppofito  ;  quan- 
quam  optime  cohrercant  in  eadem  natura  illimita- 
tata,  ut  c/U(cf?.  21. citataf^iie  Cititit  declaratum: 
Stante  ergoalietate  plurium  fubfillentiam  inDco 
efliipfa  Deit.iS  in  omni^us  indivifa  ,  Alia  dedu- 
ftio  eil  ifta  :  Cuilibet  entitati  formali  correfpon- 
dct  adxquate  aliquod  ens  ,  concretum  fcdicet , 
quod  illa  formali  cntitate ,  efttale;  Uthomoeft 
talis  humanitate  :  Formali  autem  entitati  Deita- 
tis,non  aliud  correfpondet  concretum,  nifi  Deusi 
qui  primo  ,  &  per  ft; ,  &  adsquate  cft  Dcus  Dei- 
tate:  Atqui  Deitas  ell  ex  fui  intrmfcca,  &  formali 
ratione,  individua  ,  fingularifllma  ;  &  in  uliima 
peifeftione  aftualitatis  ,  &  idcirco  penitus  exclu- 
dens  omnem  contrahibilitatem  per  attum  fibi  ex- 
trinfecum  ;  ergo  &  pariter  Deui  e(l  de  fe  boc  <f»x; 
Si  ex  fe  el1://&c^;/f  ;  ergoell:  omnino  immultipli- 
cab.Iis  in  phira.  Utenim  efl  intrinfecc  fingularij, 
ita  fihi  repugnat  cmnis  non  identitas  ;  ergoctiam 
eft  ei  incompoflibilis  alietas ,  qux  includit  non 
idtntitatem  :  Repugnat  trgoeire  plures  Deos,  ut 
iiintimpoiribiles  plurcs  Deitatcs ;  igitur  ecfi  pro- 
ducens  fic  al>us  a  producto  ,  tamen  non  efl  alius 
Deusa  producto  ;  l'f!(^  in  una  ,  eademque  indivi- 
fihili  natura  fubfiilentes  perfbnac  lunt  unum  in 
Deitate  ,  &  unus  Deus,  fecundum  quod  dicit 
Jcriptura.  ^udilj^rhasl,  Dominus  Deus  tuus  ur.us 
ej}  .  Deuter  (J.Perinde  ergo  aberravtrunt  a  veri- 
tate  d:centes,non  alam  efle  per'cnam  producen- 
tcm  a  producta  .in  Deitatc,  ac  qui  facrilege  intro- 
duxerunt  aLetatetii ,  feu  non  identiiaism  naturas 
producentis  ,  &  produ6li  in  eflTintia  divina  . 

Ad  Argumenta.  (Quas  vim  magishabere  vi- 
dentur  ex  modo  loqucndi  lecundum  Logicos  ,  & 
Grammaticos  ,  quam.  ex  ipfare,  quie  exprimi  in- 
tenditur)  .  Ad  primum  refpondeo,  cumfatemur 
aliam  efl^e  perfbnam  Patris,  aliamFilii  non  intel- 
ligercnos  unius  ab  alio  diverfitatem,  quxpropri^ 
ad  nacuram  fpeftare  vkletur,  fed  unius  ab  alio  ve- 
ram,  &  realem  d  Itinftionem  .  Quoniam  ergo  in 
Tnnitate  nulla  efi:  divcrfitas,fi  ahquando  in  fcrip- 
tura,  aut  in  aliis  authenticis  Authoribustrcs  per- 
fona:  divina:  diverfa:  difta;  inveninntur,  nomine 
diverjtiatis  non  aiiud  quam  realem  earundcm  in- 


l.dift.i.q.  7- 

$.  ^d  feCUH- 

dsm  qu.*Jiio- 
nei»  »u.  14. 


unius  perfbnK  ab  alia;  S  quidem  intelleftus  ut  ell  ter  fe  dill  nftionem  effe  intelfgendam  ,  re6te  mo- 

habens  objeftum   aclu  intelligibile  fibi  prffifens  ,  netMag.iiler  t.  lent.cAp.  /atnfu^^icienter  . 

6tum  fiii  ,  ell:  productivus  termini  Ad  confirmatiooem  relpondeo  fic:   Quamvis 

mpe  infiniti  ;  fcd  nihil  fe    ipfum  pro-  genus  fit  modus  accidentalis  nominis,  <?x   eo  ta- 


i.dift.  xt.%. 
"De  mtdo  nu. 
8, 


habens  oo| 
per  aliquem  a 
adequati,  nempe 
ducic,  ut  fit,  ex  Auguft.  1.  de  Trinit.  cap.  i.  ergo 
quod  producitur  a6tu  intellectus  diflinguitur  a 
producente  :  eo  modo  quo  producitur  :  produci- 
tur  autem  vera  ,  reali.u!e  procluftione  ;  ergo  vere 
produ6tum  a  producente  rtaiiter  diilinguitur ; 
terminus  igitur  produftus  efl  alius  a  producente. 
confimiliter  arguitur  de  produ^Tto  a6tu  volunta- 
tis  :  Atqui  termini  produfti  his  duabus  produ- 
ftionibus  ,  nequeunt  in  unum  coincidere  ;  unus 
ergo  efl  ab  alio  dillintlus  .  Quemadmodum  enim 
intellcftus,  &  voluntas  funt  principia  alterius  , 
&  alterius  produftionis,  ita  impollibile  ell  ter- 
minum  unum  acciperef//^  pcrutranque  ;  fintcr- 
gooportetduo  termini  inter  ['c^^  rcaliter  diftinSli. 
Diltmftio  autem  hxc  nequaquam  afficere  poteil: 
effentiam  iplam  Deitatis  ;  eum  hcec  ex  fe  fit  indi- 
vifibilis,  &  una  .  Neque  ilia  quic  dillinguuntur 
realiter  in  hac  efTentia,  pofluntaliquo  modo  ilii 
inhErcre;  eo  cnim  Isderetur  fumma  fimplicitas  , 
quam  adllruit  in  Dco  ipfa  ratio  natur.ilis;fint  er- 
go  oportet  ipfa  producta  per  fe  fubfifientia  in  na- 
tura  il  a  inidvifibili ,  ac  perfonal.bus  proprietati- 
bus  dumtaxat  di..iucta  j  Sc  eapcm  quidcm  necef- 


men  ,  quod  genus  neutrum  ,///  modus flgjitfica-i!di 
retii  fib  proprietate  indeterminata^ijj  indijfercn- 
ti  ad  agend um^i;)  patiendum^cx  quibus  proprieta- 
tibus  accipiuntur  genera  maicuhni,&  fa:minini;eo 
modo  fignificatur  natura  ,  quxex  ie  cft  ad  plura 
indeterminata;  uti  modo  fi<nificandi  generis  ma- 
irulini  intelligitur  dcterminate  iuppofitum  ,  cijus 
eltagere.  Etfi  ijriturrecte  dicatur  Filii  perfona 
alia  efle  a  perfbna  Patris  ;  attamen  non  elt  conce- 
dendum,  efle  aliud  ab  iIlo,quippe  quorum  fit  ea- 
dem  natura  realiter  communis. 

Ad  fecundum  ,  neganda  elt  prima  confequen- 
tia:  EtGum  probatur  ;  concedo  aflumptum;  quia 
termini  in  concreto  fupponunt  pro  fuppcfitis  rc- 
fpeftu  prcdicatorum  ,  a  quibus  deteruiinantur, 
ac  propterea,uti  hiec  efl  vcia  ,  Deus  ^Pater genuit 
Deum  Filium  ;  ita  ha^c  ,  Deus  genuit  Deum:  Sed 
illata  conltqucfitia  elt  ncgandn,  quia  nec  fe  Deum 
genuit,  nec  alium  Deum:  Non  ie  quidem  ,  quia 
non  efl  intellijtibile  idem  producere  femetipliim: 
Necalium  :  Nam  alietas  notat  fuum  detcrmina- 
bile  diftingui  in  extremis  ,  quod  in  antecedcnte 
non  fignificatuF :  imo  in  cafu  fieri  non  poflfe  ut  di- 

ft.n- 


j.difl.tf.q. 


Tomus  l  Pars  l  Qucefl.  XXXL  Art.  ///. 

ftinouatur  ,  cxnofKiini  ell  'w.folxtiune  .  Tantum- 


379 


Ccitra  hanc 
folutiooem 
indat      l)« 
fior  Loeice : 
&  relponJec 
fufati!i(Iin,c 
Videlis     te- 
Xtum  ipfins . 


nio  Jo  ergo  in  :intecedente  importatur  alietas  il- 
lorum  ,  inter  quaiefl  aftio  produ6liva,non  autetn 
natura;,qusuna  ,&  indivifibilis  ellin  produccn- 
te,  &  produtto . 

Ad  Confirmationem  dico,concedi  pofle,Deum 
gignere  eundem  Deum  ,  nempe  Filium  ,  qui  eft 
idem  Deus.Sed  nego,  qiiodinfertur;  ergo  genuit 
fe  Deur/j  ^  quia  pronomem  reciprocum  denotat 
a5lum  termjnari  ad  idem  ^uppofitum,  aquoille 
fl6tus  exit,  alioquin  non  eflet  reciprocum  .  ^tin 
anteccdenti  non  importatur  aliqua  reciprocatio; 
qucc  tamen  exprimitur  in  coniequente  ,  cum  dici- 
tur ,  ergogenuitfe  ^eum ,  ac  propterca  eft  falla- 
cla  conlequentis ,  &  figuras  diftionis  . 

Ad  tertium  dicendum  ,  utrumque  membrum 
efTc  falfum  5  quia  Filius,  a!ia  quidem  perfbna  efl: 
a  Patre  ,  fed  non  alius  Deus  ,  neque  item  efi; 
alius  non  Deus,  cum  fit  idem  Deus ;  Et  cum  pro- 
banir  per  rationem  contradiftionis  .  Refponfio: 
contra  d.<5tio  fane  locum  habet  &  in  complexis  , 
&  in  incomplexis,  fic  ut  altera  fit  vera,  altera  fal- 
fa  ;  &  ita  in  cafu  Hjec  cfi:  fafa,  ''Deus genwit  alium 
Deuiif ;  hsc  autem  vera  ,  Deus  non  gcntiit  alium 
Detim  ,  utpote  contradiflcria  illius ;  Sed  propo- 
fitio  in  argumento  allata  ,  Deus genuit  aliumnon 
DeufM,  r>on  opponitur  alteri  contradiftori^  . 

Ad  quartum  refpondeo,  committi  in  eo  falla- 
ciam  accidentis  ;  nam  ex  formali  dillinftione  re- 
lative  oppofi:orum,  uti  funtgenerans  yi^ genitum 
infertur  diftmctio  cirentiaLs  ejus,  in  quo  extrcma 
funtunum,  Sc  idem  ;  Siquidem  &  gcTeran";,  & 
gcnitum  liint  unus,  idcmque  Deus.  Hoc  autem 
medium,  in  quo  ambo  illa  limt  efTentialiicr  u^vam, 
extraneatur  utriqu€extremo,quatenus  unum  di- 
ftinguiturrealiter  ab  alio  ;  concludere  ergo  di- 
ftinftionem  realem  Deitatis ,  ex  diftinftione  ge- 
nerantis ,  &  gemti  eft  fallacia  accidentis . 

Ad  ultimum  .  negandaeft  confequentia  :  Nam 
in  antcccdente  lubintelligitur  Tubftantivum  adje- 
6iivi  habens  ,quod  fubftantivum  idem  eft  ,  quod 
perfona  ;  circa  illud  igitur  To  al.us  ponit  fuum 
fignilicatum,&  verilfiin^  alia  eftperfbna  gignens, 
tlia  genita  .  At  in  confequente  alius  afficit  ipfam 
Deitatem  ;  atque  ita  commutatur  ^;ic  aliquid  in 
quale  quid-.ex  qua  forma  peccatur  lecundum  fal- 
laciam  Lonfequentis.  Cum  probatur  perDama- 
fcenum  :  diclmus,  eam  dcfcriptionem  eflequan- 
dam  nom  nis  Dei  explicationem  ,  non  vero  defi- 
nit  onem  figniticati  pernomen  :  quia  nomen  con- 
crctum  de  per  fe  fignificato  non  importat  id,  quod 
cfl  ha//ens  ,Ci\jc  habere ,  led  tantum  ex  modofi- 
gniiicandi ,  fccundiimquem  modum  pracis^  ab 
abftracto  d  ftinguitur.  Abftraflo  enim  fbla  for- 
mafignricatur,  &exprimitur:  cui  cumadditur 
mo  Uis  fignifican  'i  llippofitum  concernens  ,  uti 
cft  buhens ,  concietum  evadit  ,  ejufdem  quidem 
fign  ficari  per  fe  exprefiivum,  fed  lub  alio  modo 
fignilicaiuli:  ac  propterca  in  cjufmodi  ethymolo- 
giis,  &  deforiptionibus,  non  oportct  eadcm  om- 
nino  prsedicata  convenire  nominum  fignificatis, 
que  per  deicriptiones  ipfbrum  nominum  impor- 
tantur . 


ARTICULUS    III. 


ToB:tti  /. 


Utrum  diflio  cxclufivayb/»x  fit  addenda 
termino  efTentiali  indivinis. 

^oFior  I.  difin.  a  i.  in  utroque  Scripto  . 
S.  Thom.  \.  par.  qudcfl.  3  i.  art.  5. 

VIDETUR  AiSixo  txc\nfivzfo/us  minim^  ad 
di  pofTe  terminoeflTentiali  in  divinis  :  Hte- 
nim  ex  Ariftotele,  i.Elenchorum  cap.^.folusxd^m 
fignificat ,  quod  non  cum  alio  :  Sed  Deo  id  nequa- 
quam  potcft  attribui,  cum  fit  cum  fpiritibus  ,  & 
animabus  fanftis  ;  ergo  termino  cfTentiali  in  di- 
vinis  addi  non  debet  particula  hxc  exclufiva, 
folus  . 

Pra:terea  ,  Si  de  termino  efTentiali  in  divinis 
veri  diceretur  ptrticula  exclufivayc//»/  pariter  & 
cum  eadem  veritate  pradicaretur  de  omn  bus 
quibus  funteflTentiaha  communia:  ut  quia  ver^eft 
Deus  omnipotens  ,  &creans,  &  fciens  omnia, 
ver^  quoque  tres  divins  pcrfbna;  fingillatim  di- 
cuntur,&  omnipotentes  ,&creantes,  &fcicntes 
omnia  :  nam  Pater  eft  omnipotens,  &creans,  & 
fciens  omnefcibile  ,  &  ficde  cacteris  perfbnis  :  fed 
fal'um  eft  folum  Patiem  ,  aut  Filium  ,  aut  Spiri- 
tum  Sancliim  elFe  Deura  :  ergo  nec  ver^  dici  po- 
teft,  nec  applicari  particula  exclufivayi/«j  ipfi 
Deitati . 

Prgterea  ,  Secundum  Hilarium  ,  j.t/i?  T^r/w/V, 
circafinem  i3  l>b.  4.  circa  medjum  ,  Dcus  none/l 
fiilitartus  conjitendus  .  S;d  ii  cum  veritate  appli» 
care  poffemus  lyncategoremayc//;^/  termno  elTen- 
tiali ,  pariter  vere  ipfum  confiteremuryt;/.7<7r/*/» 
utraquc  enini  voce  tadem  exclufio  importari  vi- 
detur:  crgo  exclufivay&//^x  non  refle  applicatur 
termino  eflentiali  in  d  vinis  . 

Prxterea,  Anguftinus,  6.  de  Trlnit.  cap.  9.  fic 
fcnbit;  Con/tderanda ef  illafententia.,c,uii  dicitur 
Deum  i-erHmfolum  non  ejle  "Putremfo/um ,  fed 
"Patrem ,  ij  pi/ium  ,  ^  Spiritum  San^um  :  igi- 
tur  Auguftmusputat ,  non  tfTe  addendam  parti- 
cuiam  cxclufivamyi)///x  tcrminoeflTentiali  in  divi- 
nis,  nifi  cum  expreiiionc  trium  in  Deo  fubfiilen- 
tium  perfbnarum. 

CoNTR  A ,  joan.  1 7.  H^c  ejl  vita  tzterna.,  »t  co- 
gnofcant  tefo/um  Deum  verurH:,  ergo  de  teftimo- 
nio  divinarum.  Icripturarum  recte  additur  porti- 
cula  exclufivayi'//^/  termino  efTentiali  in  divinis  . 

Respondeo  dicendum  ,  quemadmodum  diflio 
exclufivay'&/;^i'  potell  bifariam  accipi ,  cathcgorc- 
matic^  nimirum,  &  lyncathegorcmatice  ,  &  ju- 
xta  priorem  acceptionem  fallb  addi  termino  ef^ 
fentiali  in  divinis,  fed  fecundum  pofteriorcm,  ve- 
ram  eflicere  praedicationem  .  Declaratio  eft  ifla  : 
*yo/«jimportat  negationem  aflbciationis;  autergo 
intelligitur  ncgatio  determinare  al  quid  infe,  fi- 
veex  natura  rei ,  vcl  determinarc  aliquid  ut  cll 
extremumcompofitionis  inordine  ad  allud  extre- 
mum  ;  negando  fc  licet  alteri  ab  ifto  competere 
prasdicatum,  quod  attribuitur  ei ,  quodexcluliva 
afl^cit.  Utnegatio  perexclufiva  importata  de- 
terminat  aliquid  in  fe  (  quod  eft  cathegorica  ip- 
fiusufurpatio  (  fallb  additur  termino  eilcntal:  in 
divinis.  quia  ea  fignificaretur  efic  Iblitud.nem 
in  divinis  ;  nihil  autem  eft  ibi  folitarium  ,  uti 
fatentur  Auguftinus,&  Hilarius.Quatenus  autcm 
exclufivay&A'//  detcrminat  fubjeftum  per  hahitu- 
dinem  ad  predicatum  ,  negans  alteri  a  fubjtfio 
illudconvcniVe,  (  in  quo  llat  acceptio  fyncathe- 
gorcmatica  cxclufivf  )  conceditur  communiter, 
&quidem  rc^li,  attribui  poflc  termino  cfTcntiali 
B  b  b  a  in 


Ma»ifter  i, 
feat.  difl.ii. 
cap.Jed  ite- 
Tum  . 


Quodlib.  q. 
1.  A<  alibi 
palliin  . 


MagiRer  lic» 
cit.  caf.  ^oji 


J.dift.j.J.D? 
fcrtio     arti- 

cml»  . 


D»ftor  I 
dift.  II.  cif 
$.  Idc»  4l'ui> 

sliitr  . 


380  Summce]oa 

in(Jivini?5  nam  revcra  quacunque  dicuntur  de- 
tali  r.ifijeflo  ,  nequennt  alteri  ab  illo  convenirc, 
li£  vcriirime  ad  aliorum  .omnium  exclufionrm  ,  di- 
catur  (bUis  Deus.  infinitus  ,  ftcrnus  ,  omnifciens 
omnipotens  ,  &  alia  id  gcnus  . 

Ad  Argumbnta  .  Ad  primum  rcfpondco  Ma- 
gifler/(5ca>.  exAajjuftino  6.  de  Trirsit.  can.  •^. 
etfi  Dcus  fcmper  fit  cum  fpiritibus  ,  Scanimabus 
fanftis  ,  tamen  reaifiim^  dici  5  fo/us  Deus  ;  non 
quiaineo  folitudo  fit ;  fed  propterea  quod  non 
aliud  ,  quam  ipfaTrinitf.s  fit  Deus  ;  Cum  enim 
cajtcra  omnia  a  Deo  nihil  habeant  commune  cum 
ilIo,in  quo  ,ob  trcsinuno  fubfillcntes,  nih  I  e(l 
folitarium,  folus  efl:  Trinitas  .  Quemadmodum 
erj^o  refpeftu  eorum  trium ,  refie  d''citur  /oAvf 
itaSc  in  ordine  adcfletera  prjcdicata  (ibi  propria 
qaippe  qus  omnibus  aliis  penitus  repuj^nenf , 

Ad  fecundum  refpondco  ,  banc  confequenMa-n 
c/re  nc^andam,/^r;/«J  T)e:is  ;  ersofo//is  'p,r'r?;qr,ia 
fuhjeaum  altirmative,  cui  addifur  e.ccli;fio  ,  fup- 
ponit  confuse  tantum,  ficut  &  predicamm  uni- 
verfalisaffirmativcB  :  .^ub  termino  autem  f^inre 
confusetanfum,  non  licct  defcerflere,  nifi  inci- 
«Jendoin  fr,IIaci;im  fi^urK  diclionis  ;  necpnimex 
eo  quod  folus  homo  fit  rifibilis,  inferri  potell, 
folum  Pc»rum  effe  rifibilem. 

Poteft  ctiam  alitrr  refpondrri  fic  :  Cum  dici- 
tnus  ,  fo/ft^  Deus  efl  T)eus  ,  fubflantivum  ,  circa 
quodexclufio  ronit  fuum  fij^niiicatum  ,  fti^  nro 
hoc^so^  qui  eil:  communis  tribus  per^bnis  :  Df^'! 
enim  elT:  Pa'er  ,  &  Filius,  &  .Sprirn<;  San'7tu'r .  De 
tali  «r,co  flihie£}o,  ut  prajl-indi  t  ab  omni  propr'>. 
tate  perfonali  primo  dicuntur  omnia  prcdica«-a  ef- 
fenualia.qusexinde  r»er  Ce  ,  fed  non  primo  ennn- 
ciantur  de  Patre  ,  CeA\  non  de  eo  fsntum  ,  verum 
etiam  de  Filio,  &  5^piritu  .^ancto-  Quamviser^o 
verum  fit ,  fo/um  'Deinn  f/?>  orhnrpote^tem  ,  ^^ 
fci'ntem ownia ^z^^^mzn  non  e^  parirerdicendus 
fo/ns  Pater  eft  omnipotens  ,  i^^  fciens  omnia  :  na  m 
excUifio  addita  te^-mino  effentiali  in  rriorj  nrono- 
fiione,  negat  alteri  a  Dco  convenire  pofTe  i)Ia 
priedicars  ,  q»e  primo  ronveniunt  uniDeo;  at 
cum  additur  perfbne  Pa^ris  ,  excUiduntur  aU'e 
perf)nK,  quibur  n^hilominus  efl:  eadem  Deitas 
communis  ,  ^  fubinde  per  fe  ,  erfi  non  primo  ha- 
beiires  eafdem  pcrftft'ones,  &  predicata  . 

Ad  tertium  patet  ex  dictis/;?yo/«/'/o;?t':namne- 
^amus  e.vclufivamfore  addendam  terminoeflren- 
tiali  ,  ciim  cathegorematicam  ponit  fi,<>nificatio- 
rem  circa  ruhfl^antivum,  quia  eo  adftrucretur  fj- 
lirudoin  Deo  :  fed  quatenus  efl  dcterminativa 
fubjttli  in  ordinead  pra5dicatum,notan$  alteri  ab 
tali  fuhjrfto  illud  pradicatum  non  convenire,  re« 
6te  applicatur  termino  «nfentiali  ,  utexpofitum 

cft. 

Ad  quartum  efl:  refponfio  d]centium,eK  eo  quod 
excIufivay?7«jnon  proprie  ponaturex  parte  pre- 
dicati ,  dici  ncn  poffe  cum  onini  proprietate  fcr- 
monis  '^citer  eJJfo/iis  Deus,ve/  Trinitas  eft  fo/us 
Deus,  n;fi  fort^  ex  parte  pr^dicari  intelliga- 
tur  aliqua  implicatio  ,  dicendo  ,  Trinitas  eft 
Deus  ,  qui  ejl  fo/us  Deus  .  Quo  etiam  fenfu 
potefl  &  hcEC  efTe  xera.,  Fater  ef  Detis^r/U!  e/} 
fo/us  Deus.  Cum  igitur  Auguflinus  dicit,  °Piitrem 
ron  efefolum  Deum ,  fed  Triniiatem  e/fe  fo/ttnt 
Df*w/,expofitivc  magis  ,quam  propri^,fentien- 
\\km'ondf'o  dum  eft  faifl"e  loquutum.  Contra  ,  cum  omni  pro 
prietate  ,  &  veiitate  fatcmur,  Deuni  effe  Patrem^ 
^  Fi/itim ,  iS  Spiritum  Sanchim  :  Nam  Deus  fi  • 
gnilicat  naturamdivinam  ,  ut  efl  nara  pradicari 
de  fuprofito  :  Significatum  auttm  illud  efl  idem 
tribus  peilbnii :  ergo  propofitio  affirmativa  de- 


nnis  Duns  Scoti . 


?.  Thom.lii* 
|.  Ad  fecun- 
dum. 


notans  talem  identitatem  ,  e(1;  proprliffimc  vera. 
C>onrra  au-em  vera  non  eil^^euw  xerum  fo/um 
effe  Patrem  fo/um  ,  cum  Td  Deus  fit  in  tribus  ,  & 
non  in  uno  tannim  lijppofito  ;  ergo  ficuti  nulLo 
fubintelleaa  imphcatione  reft^  ,  &  ver^  dicitur, 
Deusell  Trinitas  ,  ita  &  ccontra    Trinitas  «il 

Deus>  i.dift.4.q.». 

Nos9r»o  refpbndemus  fic:  propterca  quod  ve- 
riflimi  D«ux  fv  Parer,  Filius,  &  Spiritus  Santlus; 
(Dcusenim  fignihcat  naturam  divinam,  ut  efl: 
nata  praedicari  de  fuppofito  ;  quod  fignificatum 
confitemureffeidcm  tribus  perfonis  )  hinc  diftio 
cxclufiva/f;/.vjnon  eft  addenda  alicui  ex  divinis 
perfonis,  ut  declarabitur  in  fequenti  arricu/o  . 
Cum  itaquedicit  Augullinus,  Patrem  non  ejfe 
fo/um  Deum  ,  fed  Trinitatem  effefo/tm  Deum  : 
quod  prediximusexprimcre  voIuifTe  videtur  :  Si- 
quidcm^^ex-ra  Trtnitatem  non  efl  alius  Deus  ,  & 
iifeo  ipfeeftfoIusDeus:  ficuti  Dcus  ell  Pater, 
FiHus  ,  &  Sp  ritus  SanC-his  .  Undc  Magirter  loco 
cit.  Ex  his  'verbis  ,  inquit,  ^u.guj/ini  videtttr 
op*ndi,quodpropyiefo/usDem  dici  de/}eat  tota  ^ 

Trinitas .  \ 

A  R  T  r  C  U  L  U  S    IV. 

Utrumdii5iioexc'ufiva  pofTit  adjungi  termino 

Pcrlbnaii .  : 

DoV.or   I .  dij}ir.^.  ti.in utroque  fcripto . 
S.  Thom.  i.par.  quaj}.  31.  art.  4. 

VIDFTUR  diaio  cxclufiva  adjungi  pofTc 
termino  perfonali ,  quamvis  prfdicatum  fit 
comrpune  .  Nam  diftio  exclufi  va  non  excludit  id, 
quod  efl  de  intelleftu  termini ,  cui  adjungitur: 
fed  (uhconceptum  correlativi  cadit  ,  &  involvl- 
tiirterminus  ejns:  nam  correlativa  mutuo  fe  po- 
nunt  ,  fimid  funr  na^nra  &  intelligentia  :  crgo 
dicendo,  fo/tis  "Puter  ef  Deus ,  non  excluditur 
Filius,&e  converfo:  efl  igitur  illa  prcdicatio 
vera  . 

P;a!terea,  Ad  negatlvnm  univerfalem  exce- 
ptivam,  (equifur  excUifiva  affirmaMva  departe 
cxcepta:  fequitur  enim  nu//um  animai prater  ho- 
minem  currit ;  ergo  fo/us  homo  ctirrit ;  igitur  pa- 
riter  hcet  arguere  ■Nemo  novit  Fi/ium  ,  nif  Pa- 
ter  ,  Mattha;!  1 1.,  ergofo/us  Pater  novit  Fiimm: 
rovit  auf-m  Pater  Filium  Deum  :  ergo  dict-o  ex- 
clufiva  addiratcrmino  perfonali  refpeau  prardi- 
cati  eflentialis  vera  efl,  ac  fubinde  cum  vcritate 
dici  poteftyy///x  ^jter  ejl  Detit . 

Preterea,  Solus  Deus^qui  cfl  Pater  , efl  Deus: 
ergo  folus  Pater  efl  Deus .  Antecedens  ex  eo  con- 
ftat  ,quiafoIus  Deus,qui  tfl  Parer,  efl  Trinitas, 
extra  qusm  non  alius  e(l  Deus:  conftquentia  pro- 
hatur:  Nam  bene  infertur  ,  folum  animal,  quod 
eflhomo,  currit:  ergo  f<)lus  homo  cuirit:  igitur 
&  hKc  rea^  deducitur :  So/tis  Deus,qui  ej}  Pater^ 
ej}  Deus\  ergofolus  Pater  ef}  Deus  . 

PrKterea  ,  Sohs  Detiseji  'Pater:  ergofo/us  P<x- 
ter  ef}  "Dexs  .  Antecedens  probatur  per  exponen. 
tes.Nam  hxc  fo//a  Deus  ef  Vater  ,  ita  exponitur 
DeuseflPatcr:&nonaIiusa  Deo  efl  Patercfive 
rullusaliusa  Deo  ell  Pater  .  Confequcntia  pro- 
barur  pcr  converfionem  exclufiv»  .  " 

PrJBterea  ,  Solus  Deus  ;  ergo  (blus  Pater  efl 
Deus.  Probatiocon'equentis:  nam  antecedens 
infertutramqucexponentemconfequentis:&quod 
inferat  exponentem  affirmativam  ,  probo :  quia 
fequitur,yi;/«j  Detis  ej}  Deus  ;  ergo  omnis  Detis  ej} 
'2)eus  &  pcr  confequens  Pater  ei}  Det^ergo  ve- 

ra 


Tomiis  I.  Tars  l  Qucejlio  XXXI  Art,  IV.         381 


Vidcndus 
Mjyron  i. 
di/i.  41.  qui 
puKt  exclu- 
iiram  ali. 
quando  ve. 
rc  ,  ali^uan- 
do  falso  ui 
furpari  ref- 
pedtu  termi. 
ni  efleacia. 
Jis ,  vel  per. 
fouali'-,  pro- 
ut  attendi- 
inr  ex  parte 
iufejefti ,  vel 
prjpdicari  , 
^iiod  tao^i. 
tur  qaoqne 
a  Magirt.  ib;. 
«em  ctip.Ba/i 


ra  c(k.  affirmativaconrcq  lenfis  expofuiva  Dc 
^^itiva  probitur-:  Nam  lequitur  ;  So/us  Deuxeff 
DcHs-  5  ergo  noij  c.l4v.s  a  D^o  efl  Deus  ;  igituy  >:ofi 
alius  a  Paneefl  Deus  .  Probatio  iiltimx  conre- 
quentis  :  B  cnim  ita  arguendo  videtur  committi 
fallacia  con(equcnt'$  ;  ^//.vj-  <)  Deo  ;  trgo  alius  a 
putre  ;  ergo  negativ^  procedcndo  eodemordine 
crit  vera  conlequcntia  . 

CoNiRA,  Ex  di^lis  Tupra  articulo  fecundo  ; 
Filius  eft  Deus  ,  &  alius  a  Patre  ;  non  igitur  fo- 
J.is  Pater  eft  Deus  ;  falso  ergo  aeJditur  particula 
excluliva  tcrmino  perfonali,  quum  praidleafum 
ellcommune  .  Unde  Auguftinus,  6.  de  Trinir. 
c^^.^.Siquis  inteyyogat ,  inquit ,  utYiiin  Paterfo- 
lusju  Deus^quomodo  refpondebimtis  non  ejfex  ni/i 
jorte  dicanjus  ita  e/Je  quidem  Patrem  Deum  ,  fed 
iion  eum  efTe  folum  Dtumieffe  autemfolum  Deum, 
dicamtis  Patrem ,  ^  Fi/ium  ,  (^  Spiritum  San- 
Bum  . 

Respondeo  dicendum  exclufivam  diftionem 
vere  addi  non  pofTe  termino  perfbnali ,  refpe^tu 
prxdjcati  efTcntisIis  in  divinis  .  Siquldem  (  nrs- 
fuppofuaduplici  acceptione  di(?lionis  cxclufivae 
articulo pracedcnti d^c\i.T^in  (  cum  dicitnr,/b///f 
^ater  ej}  ^eus  ,  fcnfus  eft  pratdicatum  Deitatis 
convenire  non  pofle  uUi  alteri  a  Patre  (  ururpatio 
enim  cathegorematica  p-xrucvAxfo/us  locum  non 
habct  in  Dco ,  cum  nihl  fit  ibi  folitarium  )  ex  eo 
igitur  concludendum  foret,  neque  de  Filio  ,  ne- 
que  de  Spiritu  SanAo  cum  veritateenunciari  il- 
lud  prsdicatum  ;  quoniam  ergoDeitas,  accxte- 
ra  omnia  efTcntialia  verilTimc  funt  omnibus  com- 
munia  ,  falso  uni  dum^^axat  attribuuntur,  ad  ex- 
clufionem  aliarum  perfonarum.  Etfi  proptcrea  re- 
Si^  exclufiva  addatur  termino  perfonali ,  refpctlu 
predicati  uni  fblummodo  convenientis  ;  ut  di- 
cendo  ^fo/us  "^ater  generat  .,fo/us  pi/iusgenera- 
tm\fo/us  Spirittis  San^u:  ex  Patre.,Fi/ioqHe  pro- 
cedit.  Deinde  falfitas  illius  propofitlonis  ,  folus 
Pater  eft^eus,  evidenteroftenditur  cx  haccom- 
muni  regula  Logicorum;  affirmativa  exclufiva  in- 
fert  univerfalem  affirmativam  de  terminis  tranf- 
pofitis;hxcigituryc>/»x /*(;/?>•  e/^DiJWi-^infert  ifiam 
oninis  Deus  efl  Pater^i^etomnis pcrfona  divina  ejl 
Pater.Uti  ergo  falso  affirmatur  omnem  perfbnam 
in  Deo  fubfiftentcm  efle  Patrem,  ita  nulla  verita- 
te  dicitur  ;  So/us  Deus  efl  Pater .  Subfiltentia  au- 
tcmillius  Rpgula:  Logicalisexeo  deducitur;quia 
exc/u/iQ  notat  prEcifionem  in  illo,  cui  additur; 
(  ineo  enim  ftat  vis  ejus  diftioois  )  refpeflu  al- 
teriuj^xtre.Tii  .^^wz  praicifam  commenfurationem 
unius  cum  altero ,  adeo  ut  unum  illud  non  exce- 
dat ;  &  id  profetlo  importat  univerfalis  affirmatfi- 
va  de  tcrminis  tranfpofitis:  &  maximii  in  terminis 
communibus,  ubi  potell  utrunque  extremum 
accipi  univerfaliter  .  Denique  Logic^  etiam  pro- 
cedendo  ,  probatur  conclufio  :  Nam  ]fixc ^itantitnt 
bomo  ef  >7/?Z;;7/j',fufficienter  exprimitur  per  iftam; 
Ahl/us.fion  homo  efi  rijibilis-.^xo^wx  fequitur;;////- 
lum  rifibi/e  eji  non  /jomo.NA m  ey  negati-va  de pra- 
dicato  injjnitofequitur  ajfirmativa  de  pnedicato 
finito.,i3  negativa  de  predicato  negato^z.^tTihcvm, 
tex.com.p.idque  inprxdicatis  fimplicibus  Et  deni- 
que  per  equipollentiam  re^fle  infertur  ;  ergo  omne 
ri/ibi/e  eji  bomo.  Hac  cadem  forma  propofitioni, 
dequa  agitur,  apphcata  ,  evidens  eft  falfitas  ejus. 

Ad  Argumentta  .  Ad  primum  dicenJum,cor- 
relativum  non  effe  fic  de  intellectu  altcrius  corre- 
lativi  ,quafi  fit  pars  ejus  cnentialis  ,  aut  integra- 
lis,  lcdprscis^  ut  aliquid  ad  quod  tcrminatur  in- 


te.iottus  concipie.itis  unuin  e.v  illis  ;  cfl  igitur 
unurn  correlativorum  eadivcrfitate  abalCerodi- 
verfum  ,  qua  (afscll:,  ut  prorius  excludatur  per 
diftionem  exclufivam  .  Alioqnin  nullumen  ar?u- 
mentum  Ariftotelis;  \.P/}yJ\:ex.  c^.  ita  arguentis 
contra  Parmenidem  ,  &  iVfcI^num,  opina.Kes  tan- 
tiim  effe  unum  princip;um-JV/(^?;/j-;//wy^/-//?r/^/«;;/ 
ej?  ,  principiatunj  not:  ejl .  Sentir  eff>o  exprc^s^  , 
exclufivam  additam  aheri  correlativorum  vere 
excluderc  reliquum  . 

A<!  fecundum  rcfpondeo  To  nemo  cx  ufu  accipi 
nedum  diftributivi  pro  natura  humana,  vernm 
etiam  extendi  adomnem  intelligibilem  no'efla- 
tem ,  in  qua  efl  vis  cognitiva  .  Loco  igltur  cxce- 
ptionis  ,  pofito  f}'ncategoremate  alietatis ,  confi- 
citur  propofitio  vera  {ic,/:u/Ius  in  natura  in:e/Ii- 
gihi/t  a/ius  a  Patre  novit  FiIium;Sed  m  ea  loq-iu- 
tione  non  excluduntur  Filius  ,  &Spiritus  San- 
Cius  ,cum  aiii  non  fint  in  natura  illa  intel'i»ib-li. 
Ad  quem  intelleclum  funt  reducenda;  corfimiles 
fcripturarum  loquutiones  ,  ut  Ecclefiafl.  24.  Gy- 
rum  Ca:/i  circuivi  fj/a:3c]oir.n.]-j.  H.tz  ej}  vita 
tuterna  ut  cognojcant  te Jl/:im  '^.vim;Si  ad  Ron. 
}6Jo/i  Sap:e»ti  Deo  :  &  i.ad  Tlmoth.can. '.  S)- 
/i  Deo  bonor,  &g/oria  .  Non  eniin  de  folo  P.-ifre 
hxcdi6ta  efTc  icntiendum  ell  ,  fed  de  Trinitate  , 
ciim  unus  ,  &  folus  D°us  lit  Trinitas  . 

Ad  tertium  relpondeo  lic  :  quamvis  in  creatis 
bene  inferatur  ,Jo/um  anima/,  quod  e/}  howo^  cttr- 
rit  ;  ergo  roUis  homo  currit :  atfsmen  confi-nHs 
confequentia  in  divinis  Pa!''a  efl .  Niti  cim  :-^ico  , 
fo/um  anima/,  q:(od  ejl  hor,jo,  currif.Eo  qiio  !  klem 
indivihbilicer  incffc  nequeac  pluribus  infcriori- 
bus  ,  fed  neceffarfo  numeratur  in  eis,  T6  pJum 
«/;//»(!?/ iiipponit  pro  inferioribas,  inquibusd  vi- 
ditur,  &  numcratur  ,  non  vero  pro  fl- ipfb  ,  ut  a 
fuis  ablbahjtinferioribus  :  &  propterea  vere  in- 
knnTfolum  anima/ ,  quod  efhomo  ,cu)rit\  erp-o 
fo/us  homo  crrrit  .  Atciim  idem  modus  argiienJi 
transfertur  aJdivina  ,  &  d^citur :  So^us  D:us,  a-ii 
ejl  Pater,eJ}Deus:ergofo/us  P.-tter  ejl  D-.i'.  ron 
tenct  :quiail"lc  idein  Deus,  qui  eltPater,  in  fen- 
fu  compofitionis  non  e!iF;l'u5,  qui  a  Patre  vliflin- 
guitur:atque  ita  D:us,qui  ell  Paterin  enfu  di- 
vifionis,  veriffime  dicicur  de  Filio,  &  Spiritu  Sin- 
fto,  de  quibustamen  neqaic  prsJ  cari  11  'enfa 
compofitionis.  Contra  vero  anima/  quod  ef  homo, 
in  fenfu  divifionis  de  nullo  vere  prxlicatur,  dc 
quo  vere  non  prcedicetur  idem  In  fenfu  compofi- 
tionis  ,  &econverfb;  objamdictam  rationem  . 

Adqaartum  dlcendum,  confequentiam  male 
inferri  ex  illoancecedenti :  quia  conlequens  non 
exprimit  converfkm  antccedentis  ,  ut  intendit  ar- 
gumentum;  imb  converfa  exclufivs  ,  ell  univer- 
lalis  affirmativa  de  terminis  tranfpofitis,ficuti  de- 
duftum  fuit  'mJ'o/utione,utJ}>ius  homo  ej}ri/ibi/is: 
eygoomne  rijibi/e  eji  hojfjo.  Atqui  in  cafu  hxc  con- 
fequentia  non  tsntt,  fo/us  Deus  eft  Pater  :  ergo 
omnis  Deus  efi  Patey,ve/ omnis  perjonn  divina  cft 
Pater  .  Nam  in  ejulmodi  ilhtione  univerfalis  ex 
univerfali  eft  fallacia  confequentis  :  orrjnis  b'j:>ro 
ejf  animai:ergo  omte  anima/cf}  bomo  :  In  propo- 
fitoautem  \\xc,fo/us  ^DeuseJl  Pater  :  univtrlali 
aquivalet . 

Ad  quintum  refpondeofic  .  Ex  nega*iva  expo- 
nentc  antccedens  ,  non  fcquitur  reg.ttiva  expo- 
nensconfequcns  .  AH  probationem  cimd-citur 
committi  failaciamconfequentis  in  hoc  argumen- 
to  :  a/ius  ii  Dco  :  ergo  a/ius  </  Paire  :  nego :  quia 
iiU  conlequentia  optlm^  infcrtur. 


QUyE- 


ExReport. 
Uco  cit. 


Migif!.    leca 


Alia  I.o?ica- 
lia  inrroducit 
hic  Dodor  , 
HU.t  apud  ip. 
fuin  videri 
poPun t , nos 
omifcii  i.^ 
putav  ma  ■  « 
quia  m  n  ac- 
modum  ne. 
celV.iria  vi- 
de<it^T  .'lujus 
verititis  Ji« 
Vaciiitioii.i . 


382  Stmmce  Joannis  Dtms  Scoti  • 

QUiESTIO  TRIGESIMASECUNDA 

DE    DIVINARUM     PERSONARUM 
COGNITIONE. 

I  N    qjJ  ATUOR    ARTICULOS     DIVISA. 

Confequetiter  itiqttirendum  ej}  de  cognitione  divinarum  pnfonarum  . 

ET    CIRCA     HOC     (^U  ^  R  U  N  T  U  R     Q_U  A  T  U  O  R . 

I.  Utrum  per  rathnem  naturalem  pofTint  cognofci  dlvins  perfbns  . 

If.  Utrum  fint  aliqus  notiones  divinis  perfbnis  attribuend» ' 

irr.  De  numero  notionum  . 

IV.  Utrum  lieeat  div  erfimod^  circa  notioncs  opinari . 


ARTICULUS     l. 

Utrum  Trinitas  diyinarum  perfbnavum 

poflit  per  naturalem  rationem 

cogno/ci . 

Bo^or  I.  dijl.  3.  qu^.J}.  9.  ^uodlilf.quajl.lt^. 

&  Collat.  \o.  S.  Thum   i.par.  qu.  32. 

articulo  primo . 

Adpleniorem  intelleflum  eorum,  qus  hic  fuhji- 
ciuntur  vidcndus  <3r//t7//«f  primus  quaji.pri- 
tna  ,  ^  art.  7.  4;  (^T  I2.  qu.  12. 

X^ETURTrinitasdivi- 
virum  perfonarumnatu- 
rali  rationc  cognofci ,  & 
attingi  pofTe  ••  Eten  m 
quicunque  Theologoru 
iaretur  f:bi  facile  efle 
oftendere  fidemfuam  mi 
nime  efTe  de  impofTibili- 
hus  ,  per  fblutionem  ar- 
gumentorum  ,  qux  in 
contranum  ab  intiJelibus  adducuntu'-  :  fcd  quod 
non  eft  impoflibile  ,  poffihne  efl::  ergo  Theolo- 
gus  ex  natural  bus  procedcns,  probare  potell 
omnia,  qua:  fides  credenda  proponit  in  linea  pof- 
fihiiium  cfTeconflituta:  ac  fubinde  &  DeumefTe 
trinum,  non  repugnare  :  Sed  quod  efl:  poffibile 
Deo  inefTe,  quoad  narurales  perfecliones  ipfius, 
reccfTario  inefl  :  erga  fi  potell  via  naturali  oflcn- 
di  ,  unicam  ,  aique  indivifibilem  Deitatem  efTe 
pofle  in  tribus,  una  demonflratur,  &  de  faflo  in 
iis  reperiri  ,  atque  ita  fubfiftere  in  tribus  . 

Praterea  ,  Intellcftus  fua  naturali  virtute  noflfe 
potcflomne  necefTarium,  cujus  terminos  valet 
raturaliter  apprehtndere  ;  feu  ea  neceflaria  com- 
plexio  habeat  vim  principii ,  feu  rationem  con- 
clufionis  ,  &  qualuercunque  termini  conciplan- 
tur  :  ut  funt  extrema  propofitionis  necefl*ariaE  : 
Sed  cujjslihetneceirarii,  &  crediti,  &  fignanter 
hujus  ,De:is  ejl  trintis  ,  j^ unus  ,  pofTumus  termi- 
ros  naairaliter  apprchenJere  ,  erfi  confus^,  ut 
funt  e.vtiemaejus  complcxionis :  alioquin  enim 
ncc  pofTemris  idcreditLm,  ne  hdequidem  tcnere  : 
ram  fides  non  efi:  ad  notitiam  terminorum  ,  fed 
magis  illam  prKHpponit  :  ergo  quodlibet  necef- 
farium  trediium  potcfl  in  lumine  naturali  ab  in- 
tellcffu  apprchtndijine  lumine  infu!b;&  i(aTrini- 
tatis  mylkTaim  per  nafura^em  rationem  cognofci. 
Piff  t  rea  ,  Non  major  certitudo  pottfl  habcri 
de  ai-qijo  <;f>ji  cto  pt  r  hahitnm  infuflim  ,  ac  ha- 
beaiuf  ex  hde  attjuifita  .  Nam  haud  major  fane 


certitudo  cfl  in  aftu  deperdente  ab  alio,  quaiti 
fit  in  illoaquo  dependet  :  Sedaftus  credendi  de 
fide  infufa  proctdens ,  ab  fide  dependet  acquifita  : 
Puer  enim  nuj^er  baptizatus  fidei  infufshahitu 
ornatur:  nectaraen  unquamcreclet  articul  s  fidei, 
nifi  audiat  erudientem  Magiflrum  :  igitur  citra 
omnem  revelationem,  &  fiJei  mfufs  lumen  ,  pof- 
funt  &  apprehendi  ^  &  intelligi  myfleria  catholic* 
fidei. 

Prasterea ,  ^a^y?.  27.  art.  i.  compluribus  ratio- 
nibiis  conati  futriLis  oltcndere  nedum  non  repu- 
gnare,  (cd  dt- fafto  cfTe  produ6tionem  indivinis, 
penesintelle6tum,  &  voluntatcm,  quatenus  iis 
potentiis  efl  aiJtu  prsfc  is  cfl^entia  d  vina  ,  ex  qua 
&  intelleflu  ut  integratur  memoria  perfe6ta  Filii 
produftiva,  itaexcademSc  voluntate  exfurgit 
principium  Spiritus  Santti  fpirativum,  ve!  pro- 
duftivum:  Sed  ills  rationes  procedunt  ex  prin- 
cipiis  via  naturalinotis:  ergo  aut  probant  Tiini- 
tatem  cfTe  in  divinis,  aut  non  probant  in  Deo  ul- 
!am  produ6tionem  . 

C^onfirmatur,  Nam  Richar.  i.deTrinit.  eap-4. 
Credo  namque Jine  dubio,  inquit ,  ad  quorumlibet 
explanationem.,  qua  neceffe  ejl  ejfe,  ?ion  modopro- 
habilia^  imo  etiam  neceparia  argumenta  non  deef- 
fe  .  Si  autem  non  defunt  argjmenta  declarandis  , 
qu;c  i)to  neceflTarioinfuDt ,  perfeftionibus  ,  pro- 
fe(5t-)  aut  eafunt ,  quibus /&coc;a  probantur  divi- 
na:  produciiones,  aut  nulls  fuppetunt  ejufmodi 
ratiocinationes  . 

Prasterea  ,  Potens  attingere  aliquem  aflum  co- 
gnoiccndi,  valet  etiam  apprehendere  objcsJtum 
ejus  aftus  terminativum  :  fed  intcllecrlus  creatus 
ex  fui  perfeftione  naturaM  cognofcere  poteft 
a6tum  beatificum  alterius  intelLctus:  ergo&  ob- 
jciJtum  ejus  actus  ,  qui  efl  D<'us  unus ,  &  trinus  , 
Probatiomajoris;  aftus  efl  naniralis  objcftifi- 
militudo:  actusetiam  per  fe  tendit  in  oHjeftum; 
igitur  attingensej  jfmodi  aftum  ,  &  objeftum  ip- 
fius  cognofcat  oportet .  Probatio  minoris  :  Poten- 
tia  non  impedita  ,  fed  Cnx  na' urali  perfeftioni  re- 
jiftaextendere  fe  potefl  ad  quodcunque  cogno- 
fcibile  contentum  fub  ol-jefto  primo,  five  ads- 
quato  ipfius  :  fedobjeftum  adasquatum  creati  in- 
telle6tus,  faltem  cfl  ens  limitatum  ;  ergo  cum 
aftusbeatificusfubt-diobjefto  claudatur  ,  natu- 
rali  virtuteattingi  poteft  abintelleftu  creato. 

Proeterea  ,  Pcr  illud  quod  eft  diflinfta  imago 
objefti  cxaftepoteftcognofci  ipfum  imagine  rc- 
pra:  entatum,  &  revera  fic  vifu  dift^nftt;  percipiun- 
turobjefta  infpeculo  apparcntia  .  SeJ  fecundiini 
Auguftinum,  ij^.de  Trinit.cap.  8.  nedum  Ange- 
luj  ,  fedetiam  anima  rationalis  elt  imago  Dei; 
crgo  cijm  uterque  «x  naturalibus    fui  diflin(ft6 

poflit 


i.dift.  4i,(« 

aTgufnm» 

frimlpalt 


Tomus  l  Vars  l  Qucejl.  XXX/J.  Artic.  I. 


Magia.  Ly» 
chec.lbper  q. 
i^.Quodlib, 
Ad  vS.  Dt^ 
fcieniia  aa, 
um  fuia  . 


l.dift. 


4-1' 


De  his  aftu 


Pfoloji  q.  I , 
t.(illl.u  q.i, 


prflTit  cognofccre  (e  ipium  :  confequens  ell  ut 
Dei^s  unus  ,  &  trinus  njturalitcr  ab  ipfis  intelii- 
gi ,  &  cognofci  po(Tit . 

Confirmatur  ,  Beatus  naturaliter  cognofcere 
valet  aftum  fuum  beatificum;  igitur  &  per  ipfum 
naturaliter  cognofcereobjeflum  ejus  a£lus.  Pro- 
hatioco.^fequentis:  Aclus  etl  exprelllor  fimili- 
tudo  objefti  ,  ac  fit  fpecies  intelligibilis  cjufdem; 
ergo  fi  per  fpeciem  potell  cognofci ,  multo  magis 
per  aflum. 

CoNTRA  ,  Prsftantifllmi  Philolbphorum  tanta 
eruditione  ,  &  acumine  poilentes  ,  nunquam  ad 
hocmyfterium  per  divinas  fcripturas  revelatum, 
attingere  potuerunt;  imo  fi  quid  illi  confbnum 
aliquando  vifi  funt  protulifle,  id  vel  ab  authorita- 
te  accepifie,  vel  multiserroribus  infeciffe  in  com- 
pertoeft  .  Nec  immerito  ;  nam  cum  Trinitas  fit 
objeftum  fupernaturale,  &  beatificum  longilTim^ 
fupereminet  omnibus  creata;,  acnaturalis  intcl- 
ligentiae  viribus  ;  ficut  fciri  ncn  poiTit,  nec  in  ejus 
vifione  fitam  efle  create  mentis  felicitatem,  nec 
omnino  una  in  indi  vifib  li  natura  tres  realiter  di- 
ftinftas  perfonas  reperiri . 

Respondeo  dicendum  ,  naturali  ratione  co- 

gnofci  non  pofle  divinarum  perfonarumTrinita- 

tem  .  Declaratio:    Etenim  racio  omnis  id  oflen-' 

dens  aut  procederetex  cffectibus  ad  caufani,  aut 

certe  ex  caufa  ade{Tiftus;quodeftdiflu  ,  aut  fci- 

retur  demonibatione  rju/a^  ant propter  quiiiinca- 

tro  autem  modo  eil:  pofTibile  ex  naturalibus  pro- 

cedenti  ,omnique  fecJufa  revelationc  ,  oftendere 

unicam  ,  indivifibilemque  Deitatis  eflentiam  fub- 

fiftere  in  tribus  realiter  dil1in6kis  pcrfbnis  .  Nam 

illud  cfl  omnino  impolTibile  fcitu  dc  caufa  per  ef- 

fe6lus  ejus  ,  quo  circumlcripto  per    intelletius 

imaginationem  ,fuperefl:  in  caufii  quicquid  eflne- 

cefTarium  ad  effectuum   produiS^tionem ,  &  fubfi- 

ftentiam  ;  Sed  circumfcripta  ,  per  impoflibile  co- 

gkatum  ,   Trinitate  perlbnarum  in  Deo  ,  fupereft 

in  primo  principio  quicquid  neceflfario  requiritur 

adcaufandum  rerum  univerfitatem  ;  ergo  ex  ef- 

feftibus  ncn  tft  poiTiblile  fciri  dc  caufa  fiacmira- 

bilis  illa  propnetas ,  exiftere  nimirum  In  unita 

eflTentia  ipfius   tres    perlbnas  realiter  diftinflas. 

Probatio  minorisrHsc  neceflavio  requiritur,  ut 

aliquid  tfle  queat  vera,   &  realis  caula  alterius, 

fcilicet  principium  formale    caufandi  perfcclum 

&completum,  &  fuppofitum  polhns  tali  princi- 

pio  perfefto  :  fed  non  intellcctis  proprietatibus 

perfonas  conftituentibus,eft  in  Deo  &  principium 

formale  caufandi  completum,  &  perfectum,  & 

fuppofitum  Deitatis,  nonquidem  incommuuica- 

bile  ,  fed  fingulare  ,   &  indivifibile  ;  igitur  de  tali 

fuppofito  pfrtno  verificantur  predicata,  quibus 

exprimitur  primi  principii  caulalitas  realis  refpe- 

6lu  creaturarum  .  Minor  ex  eo  eftevidens,  quia 

incommunicabilitas     proprietatum    perioiialium 

non  eft  ratio  caufandi  in  primo  principio,  fed  ma- 

gis  ipfius  potentia  activa  ,  quajeft  voluntas  ejus. 

Hxc  autem  vis  ac>iva  non  cft  primo,  &  per  fe 

Deitatis  ,   utexiitentis  in   fuppofitis  iBcommuni- 

cabilibus  ,fcd  prout  de  feeft  hgc  entitas  ultima- 

te  perfefta,  &  ideo  ex  fe  individua,  &  indivill- 

bilis;  quatenus  ergo  ea  entitate  Deitatis  eft  Deus 

de  fe  ultimate  perfcftus,  &  unus  ,  &;immaltipli- 

cabilis,  eft  primo,  &perfc  creans,  &  cauians 

orfinia;ex  cau'atis  igitur  arguendo  ad  caufam  de- 

veniturquidem,  atque  oftenditur  primum  prin- 

cipium  tflc  ,  &  unum  oportcrc  cfTe  ,  &  incaufabi- 

le,led  nequaquam  flihfiftere  intribus;  quia  efto 

per  impofVibile  non  exiftcret  in  tribus  ,  vcluna 

duntaxat  reperiretur  perfbna  ,  in  divinis  nihi!  ci 


383 

dctfl.  c  ptrfettionis  intrin!ecx  ,  a  qua  penucre, & 
produci  poflet  univerficas  cau^tyum  . 

Quod  veronullam  CisiQntiam proprer  qu:'d  com' 
parare  fibi  queat  intefleclus  creatus,  feclufa  fu- 
pernaturali  revelatione ,  dc  Trinitate  peribnarum 
divinarum ,  declaratur:   Notitia  ejus  ,  quod  eft 
propriifTimum  fubjeclo  ,  non  continetur  virtuali- 
ter  primo,  &  evidentcr,  nifi  in    proprio  ,  &  fpe- 
cifico  fubje£ti  conceptu  :  Deum  efTe  in  tribus  per- 
fbnis,  eft  propriifTima  Deitatis  pafTio  ;   nequiter- 
go  id  fciri  propier  quiil  de  Deo,nifi  fubpropria, 
&  diftinfta  ratione  conciplatur  Deitas:fcd  nuUi 
creatointelleiftui ,  de  lege  coTimuni,  ica  poceft 
efTe  noa  ,  ac  perfpccta  nacura  div  na  ;  fubproprii 
enim  rationc  ,  fub  qua  tantum  ineftei  illa  paflio  , 
latet  omnem  intelligentiam   crcatam;ergo  hsc 
fcientia  non  eft  poTihilis  u!U  intellt^ftui  creato  . 
Probatio  majoris  :  nam  propriiflima  fubjecti  paP 
fio,  aut  cognofcitur  exdlftiniSla  ,  &  piopria  fub- 
jei5ti  cognitione  ;  aut  habecur  per   intelleclum 
vniverfilem  fubjefli  tju'yem  .  Si  primum ,  id  pa- 
riter  affirmamus  &  nos  ;  &  propterea  eo  quod  ta- 
liscognicio   fuperet   inieiligentiam   creatam  ,  ne. 
gamusex  naturahbus  quemque  oft.^ndere    poflfe 
illam  paflTionem  a  priori .  Si    (eGunduin,  contra  , 
propriilTima  palTio  non  ineft  fubje^lo  racionegra- 
duum  univerfaliorum  fibi,  aliilque  communium, 
fed  magis   confequitur  propria.m,  &  ipec^ficam 
naturam  ejus,  obquam  fpeciahTfiine  ?ibi ,  &  non 
alteri  ineft  ;  crgo  h«c  paflio  non  eft  le  ilibjeclo 
demonftrabilis  ,  nifi  per  ipccificum  ,  &  proprium 
fubjefli  conceptum;nequeunti  cgo  dift.nift^  con- 
cipere  fubjeftum ,  tft  impoflihilis  icientii  propier 
quii  de  prcedioatis    conrequentibus   dift.nclum 
conceptum  fufejefti  illius.  F.xemplum  ,  eft  pro- 
prium  trianguli  elTe  primam  fi,5ur<fum,  qui  ne- 
quiret  concipere  fpecificam  trianguli  raJonem, 
efto  mutuaretur  abaliis  &  figurtfi  ,  &  primitatis 
concepcus  ,  adeout  sflirmarec  hanc  comolexio- 
nem  ;  aliqua  figura  efi prima  ;  ex  eoquod  tamen 
ignorat  trianguli  naturam  ,  non  valeret  de  trian- 
gn\Q  propter  quid  concludere  primitatem  ,  qu» 
nataeftfciri  per  diftinctam  cognitionem  proprii 
fubjecti .  De  qua  re  late  diftum  fuit ,  qtiajl.  i. 
arttc.  i. ,  &  fignanter  §.  ^d  quartum . 

Ad  Akgumenta.  Ad  primum  refpondeo.quo- 
niam  tontra     veritatem  nulla  elt    demonftracio, 
confequcns  eft  .  ut  argumenta  quscunque  ,  qui- 
bus  infideles  oftenderc  conantur  impofiibilitatem 
mjMleriorum  Catholice  Fidei   ,  fint  apparentia. 
Argumentum  ergo  apparencer  deducens  ad  im- 
poflibilc  (blvi  poteft  in  lur.iine  naturali  intelle- 
6tus,  HvQ  falfitas  in  co  refultet  ex  materia,five  ex 
forma  fyllogiftica  .  Eft  proinde  notum  intellectui 
cxfui  naturali  virtute  alcerutrum  argumcntorum 
probantium,  &  improbintium   Trinitatcm  pcr- 
Ibnarum  in  Deo,   elTe  fbphHlicum  ,  &  apparens: 
fedinterim  tamen  determinate  ignoratquodnam 
eorum  argumentorum  apparentiam  prsec^sj  prsE- 
feferat ,  &  non  veritatem  ,  atque  ita  demonilra- 
tiv^  non  novit  quod  alfirmatur  non  eiTc  iinpolTi- 
bile  ,  fed  magis  pofTibile  ,  &  fubindc  necefl'arium, 
(  ut  ex  argumcnto  inftrtur  (  nlfi  termini  diitincle 
concipiantur  ,  ut  deduftum  eft  iiif  lutic^s  .  Po- 
teftetiamdubitare,  anpracter  illatas,  alia?etiam 
dcduci  poiTint  rationes  ,    qua:  fint   infolubiles. 
Breviterigiturintelleftuscreacusfolvere  quidem 
poteft  quscunqucfalfa  obiiciuntur  contra  vcrita- 
tem  ,  fi  fibi  perfpefta  fit  maceria  ,  cui  applicatur 
ars  fyllogiftica;  quodfimatcria  cjui  cxfupcret 
capacitatem  ,efto  fciatdivifim  alterutrum  argu- 
mentorum  efle  fophifticum,&  folubile.fibi  tamen 

du- 


Ex  q.  It«   & 

aliic  loc.  ric. 
fub  initio  Aa. 
jtis  ariiculi  , 


l.diH.  41.$* 
Idio  dicB  ali- 
tir  . 

Videndus 
N!,i\Ton.  q. 
l^    Qiiodlib. 

ai  fnmam 
fariem  ,    fc 

tum  a.i  tfuar, 
tUH»  funfiu  , 


cci^o. 


(kibiurReft,quon'narT\rit  illiid;  &  faltem  an  in 
ducta  fint  qiiascunque  inconvenienfia  cx  credita 
propofitionc  pofrentinferri:ex(blutione  ergo  ar- 
gumenuvu  n,  non  probuur  pofi-ivo  aliqua  com- 
plc.vio  efle  polTihilis  ,  vel    neccfTaria  ,  Ted  akera 
ex  iluobus  modisprx-aftisin  declaratior.e i  qui 
tamcn  locum  non  hahent  in  piceCenti  qucfito  . 
Ad  fecundum  rerpondeo,quamvis  inter  myfle- 
,.d;tt.i4.«.    ria  revclatafint  cutcd.im  primx,  immediatffi  ,  ac 
'^dallHdion.    ncceflarixcomplexiopes,  ut  hsc  Dcus  €j} tniiui 
{nperJUis,^  unus  iri  c/Jentia:  attamtn  ad  co- 
gnitio-cm    harum  ,  &    ciufmodi  complex-onum 
ros  ex  tiaturahhKS  minimj  devonire  pofle  ,  &  ra- 
ticrem  efic  ,  quia   terminus  lub  propriis  eorum 
rationihusnon  concipimus  .  Qiiare  neganda  elt 
mincr,  qusflibiicitur  .  Attingimus  ergo  illarum 
complcxionum  terminos   in  conceptibus  univer- 
jaiibus  tantum,  qui  quanquam  in   propriis  tcr- 
ir.inorum  concrptibus  virtualiter  ineludantur,at- 
tamen  tanti  refert  fub  his  ,  aut  illis  rcm  concipe- 
re  ,quantieit  intPlhgere  rem  in  fe  dillinfte  ,  vcl 
confu;e  ,  &  caiidcm  noflfe  ex  conccptibus  alienis  , 
eique  appltatis;&  ideo  complexiones  ex  con- 
ceptihus  communibus  nequeunt  caufare  eviden- 
tiam  in  intelkau  ,  fed  magis  complexiones  ex 
eis  confcclx  liint  ipfi  ambigux  ,  &  ncutrx  ,   prout 
innaturaii  iumine  attinguntur .   Nos  enim   cate- 
rusnofledicimurTrinitatem  ,  quatcnus  conccp- 
tum  ejus  aflirmamus  innumeris,  vel  rebus  cor- 
jioraliter  numerntis;  &concipimus  Deum  ,  non 
Hib  propria  rationeejus  in  (e,icdin  ratione  en- 
tis,&;caura:,  &  (lcdc  aliis  conccptibus  fihi,  & 
creaturis  communibus.Sed  ad  conceptus  proprios 
Dei  infe,ficuteit,  &  D6i  atis  ,   Trinitatis  per- 
fonarum  ,  &  unitatis  natura: ,  non  devenimus  in 
viacIare,necconfure;fntclligentes  ergo  in  com- 
muniquidtfl^entia,  &quid  perfona,  exinde  cre- 
dimus  in  Deo  unicam  enentiam  intiibus  perfo- 
nis.  Verum  itaque  efl  fidem  non  efle  ad  notitiam 
terminorum  ,  fcd  illam  magis  pra:rupponcre  ;  ni- 
hilominusquiacam  notitiam  nobis  non  compa- 
ramus,  n  fi  ex  communibus  Deo,  &creaturis, 
oportet  prius  inteileftum  refblvere  omnLm  con- 
ceptum,  quem  habemus  in  plures  conceptus  par- 
tiales  ,   priufquam     deveniatur    ad   conceptum 
fimpliciter  primum  de  cflientia,  &  perfbnis,  ac  ap- 
prehendatur  eflentiauna  rubfiflere  in  tribus  . 

Ad  tcrtium  dicendum  ,  quum  fid.;s  infuTa  in- 
clinet  virtutc  luminis  divini  ,  cujus  cit  par- 
ticipaiio,  ac  proinde  nonnifi  ad  illud  quod  efl: 
ei  lununi  conforme,  utique  impoflib.le  efl  ip- 
fumincl.nare  iniellcctum  ad  aflentiendum  alicui 
falfx  coinplexioni  .  At  quoniam  fidcs  acquifita 
communiter  innit  tur  afl^ertioni  alicujus  teflis  , 
qui  ponetdeficere  ,minimc  tribuere  potcft  attui 
credendi ,  quin  ci  falfum  pofllt  fubefie;  cfl  igitur 
niajoromninofaIla,&cum  prohatur  ,  quia  a6lus 
fidei  infufxabacquifita  fide  depcndet.  Refpon- 
{i(;:id  verum  efle,tanquamaconditione  quadam  , 
rion  vero  quafi  illa  ah  acquifita  mutuetfuam  fir- 
mitateni  tendendi  in  verum  ;  id  enim  habct  id  Iti- 
men  infulam  ex  fe  .  Quod  tangitur  de  apprehen- 
fionc  terminorumjdeclaratum  fuit  in  prxceder.ti 
vefpuvjione . 

Ad  quartum  refpondco  ,  jam  fignificatum  fuif- 
fc  eo  loci  addL(5tas  ratiocinationes  eife  ouidem 
probabiles,  ac  in  to  gradu  probabilitatij  detlara- 
re  abditiirimum  Trinitatis  myflcrium,  f<i6ta  revc- 
latione  ,  fed  non  proptcrca  illud  ullo  modooilcn- 
dere  intel!e<5tui  in  naturali  lumine  inveiliganti  ; 
tmode  f;icililblvi  pofle;etfi  longe  evidentius  elu- 
ceac  falfitas  rationum  apparentium,  qutecontra 


T.  Report. 


SumTnccJoannis  V>ms  Scoti . 

eamveritatem  ab  inlidelibus  adducuntur.  Quo 
lamen  focundum  rationem  anparcntem  h.i?c  dici 
inrellir^antur,  lumine  naturali  intelkaus  difcur- 
rentes'^adargum'ntum  de  principio  produftivo, 
&  generativo,quod  potifllmum  videtur,  dicercnt, 
fpeftare  quidem  ad  perfeaionem  pofle  ,  &  gigne- 
re  fibi  fimile,veruntamen  id  reduci  adlineanea- 
rum  perfectionum  ,  qux  imperfea^onum  funt 
comparativx  ,  nec  aliter  judicari  pofle  ,  &  argui 
cx  his,  qux  nobis  evidentia  ^unt  ex  fenfib  libus: 
Undegeneratioeftquidem  in  corruptib  libus  gra- 
tia  fpecierum  confcrvandarum  ,  fed  non  propte- 
reaattribuimuseam  perfeaionem  Intelligentiis  , 
quianoneftin  cis  imperfeaio  corruptibilititatis 
fupplenda.  ita  &  mul-o^minus  ad  primum  prin- 
ciptum  transferri  pofle  ,  cujus  xquale  vel  per  in- 
telligere  includit  contradiaionem  .  Confimihter 
in  pnmo  fummam  honitatem,&  intelleaivita- 
tem  reperiri,  induhitatum  eft;  &  nihilominus 
exinde  haud  concludi  debec  parem  bonitatem  e.K- 
tra  feper  porentiam  aaivam,  aut  intellectiv.im 
efllcere  valere  :ac  proinde  rationes  probantcs  fi- 
milem  fui  Pafrem  pro  lucere  ad  intra  per  intelle- 
aum,  non  hahent  evidentiam  ex  iis  ,  quxnatu- 
rali  lumine  intelleaus  attingimus. 

Kreviter  igiturtame-fi  argumenta,quibus  pro- 
baturTrinitas  perfbnarum  ex  duplici  prodnaio- 
nc  ad  intra  ,  procedant  ex  premiflis  necefTariis  , 
quia  nihilominus  non  funt  neceflfiirio  evidentes  , 
quia  necnotce  cx  terminis  propriis,  neque  ex  im- 
mcdiatis  componuntur,  quinobisfint  noti  (  ut 
explicatum  fuit  in.refponfione  /iu  fecundunt^ntc 
confequentia  talis  efle  potefl: ,  que  feclufa  reve- 
latione  :  flcaat  intclleaum  ad  aflenfum  fui  .  Ad 
confirmationem  dicendum,etfi  &  Trinitas  perfo- 
narum,  &  complura  alia  mvfteriorum  fidei,oflen- 
di  queant  rationibus  neceflTariis,  eas  nihilominus 
nobis  nonefle  ita  neceflfario  veras,ut  prodemon- 
ftrationibus  fint  tcnends  feu  a  priori,  feu  a  polte- 
riori :  atque  id  pariter  Richardumfenfifle  ,  ouen- 
dunt  vcrba  ,  qus  ibidem,fub:icit  <:rei/o,inquiens  , 
ad  omnia^  quafide  tenemus  argtmenta  necejjaria 
mn  deejje.quumvis  ilU  interim  contingat  itojham 
indujfriam  latere  . 

Adquintumrefpondeo  fic:lntelle(?lus  tendens 
aau  fuo  in  objeaum  attingit  per  a^um  ohjeaum 
illud  .  veluti  perproximam  rationem  attmgendi. 
fuppofita  propria  objeai  prxfentia  :  at  menseum 
aaum  cognorccns  ,  non  ell  fibi  aaus  proxima  ra- 
tio  attirtrendi  ohjeaum,  fed  ad  id  &  alio  a^u  in- 
diget,  q^i  fibi  fit  proxima  ratio  cognofcendi  ,  & 
prxlentia  paritcr  ohjeai ,  Neganda  ell:  igitur  ma- 
jor  argumenti .  Et  cum  probatur  ,  quia  aaus  tfl; 
naturalis  objeai  fimilitudo  .  Refpondeo,  ahquid 
efle  medium  cognofccndi,  potell  intelligi  dupli- 
citer.  Uno  modo  ,  quodfit  medium  cognitum  , 
acpcr  ipflimcognofcatur  aliud,  utconclufio  per 
principium  ,  Alio  modo,  quod  fit  ratio  cogno- 
fcendi  noiicognita,  ut  fpecics  intclligihilis.  luxta 
priorem  acceptionem,  nihl  efle  potefl  mFdium 
cognofcendi ,  aliud  ,  nifi  contineat  in  fe  cognofc»- 
bilitatem  ejus,  quod  ptr  medium  ponitur  intelli- 
gi;  fecundumquam  cognofcibilitatem  attingitur 
permediumcognitum  :  quia  fi  contingat  cogno- 
/c;bile  per  medium  excedere  ipfum  medium  in  co- 
gnofcibilitate,  fieii  non  potert,  ut excedens  co- 
gnofcatur  perexceflTum^quantumvis  pcrfe6t^  co- 
gnitum  :  Sed  in  pofterioie  medii  acceptione,po- 
teit  aliqu  d  efle  ratio  cognofcendi  objeaum,  cflio 
ab  ipfo  objeao  excedatur ,  quia  ratio  hsc  non  eil 
cognita.  Aaus  igitur  beatihcus  fi  ponererur  me- 
dium  ,  per  quod  objeaum  attingitur  ab  inteileftu 

^alio , 


r.di([.5.q.  7» 

M.iyron. 
Oiiodlb.  q. 

ad    nuartum 
funilum  , 


xAd  uui^eri- 
tattm  . 


I.  di(f.  4Z« 
laco  cli. 


Tomus  l  Vars  IQticeJi.  XXXII.  Artic.  11 

aJio^e^Tet  medium  co2nitum,&  non  ratio  cogn  " 


i;  di»^.  i6- 
BQtq.  l6. 


Quodlib.  q. 
l3.  De  alft. 
fttermino  , 


l.dirt.{ 


<?t. 


idJecf.nJHn,, 


rcendi ;  neccflaiio  prcprerea  (^eoeret  contirfcre 
ohjc^ti  cognorcibiiita'em  ;  id  autem  cft  impoffi- 
bile;  eifi  igitnr  in^clleftus  intueretnr  in  mente 
be.ita  aftum  beatificum  ,  noT  propferea  tamen 
cognofceret  naturaliter  illiid  objectum  ;  nenue 
item  fpecies  irtelligibills  v'.<'i  ,  alterf  mrclicctui 
viilenti  nen  fnfficerct  ad  perfcfi^  cognofcendum 
objeftum  ,  cujus  cft  . 

Ad  probarionem  minorfsrefpondeo  ,  enslimi- 
tatum,  &  ad  fc ,  vel  fi  eft  limiratum,  i5!r  a^  al- 
terum  ,  fed  limitatum  ,  cfTe  naturale  objeftum  in- 
tellc6^us  creati  ;  at  cntitarem  ■'n  ^e  limfratam  ef- 
fentiali;:er  tamen  ad  alfernm  irimiranim,  baud 
pone  naturaliter  inrelli?i  ab  inreHeftu  crearo,  uti 
nec  terminus  viribus  ratura:  eft  inren''glb>Iis,fine 
quo  nec  ipfa  entitasad  alrerum  intelli,^i  poteft, 
fub  propra  ratione,  qua  efl:  ad  alterum  illimi- 
tatum . 

Ad  ulcimum  concedo,  An^elum  ,  &  animam 
rarionalcm  tx  naturalibus  fuis  pon^c  cognofcere 
fe  tqu'a  continentur  fub  objefto  naturalitcr  at- 
tingibili  ab  intelleflu  creato  :  fed  quamvis  id  vC' 
fum  fitde  cognitionequatenus  ad  abfbluta  eo- 
rum  terminatur ,  non  per  boc  tamen  noffe  pof- 
funt  naturalitc^imaginis  ra^fonem  ,  five  fe  ip/bs 
efie  ima^Ines  Deirquia  ex  viribusnaturcc  attin  ^i 
nequit  reIa'io,  nifi  pariter  fubeadem  artinpentia 
ra*urali  cada"- utrumque  extremum  :  &  hxc  ed: 
doflrina  Auguflini,  i^  deTrinir.  cap.  24..  ^u_i 
v:Jet/fcafft  mentem  .  ^  in  ea  Trin-.tatem  ifhm  , 
f.ilicet  mer/tor-am,  i»te//i,p,er!fiam.,  i^  vo/rwatem., 
nec  tainefJ  creitunt  ea ,  rjiif  ifi^e/iigun'-  ef^e  ima?i. 
ttem  De!,ffecu/unt  quidcm  "jftlent^feS  tifnue  adeo 
ttott  videttt  fer  fpecu/um  :  uf fi/icet  ipfumfpectt- 
lum ,  nuod  videttt  ,fciant  effe  fpecu/um,  idefl 
imaginem . 

'  Atnue  ex  bis  ad  confirmationem  .  n"Ia  ef  fi  na: 
turali  virtu'e  inre!ff=(5lus  co^notat  aftum  fuum, 
rib-Iominus  non  videt  artfnj^entiam  objefii  bea- 
tifici,  nifi  de  fupernaturalf  auxilio  :  nam  fiipra 
aftum  fuum  reficclere  non  norefl.  nifi  virrute  il- 
lins,perquod  habet  &  aftum  recium ,  quo  & 
beatur  . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    ir. 

Utrum  fint  pcnendK  notiones  in  divinis  . 

DoSIor  locis  in  margine  citatis  .  S.  Thom.  i.  p. 
qu<sf}.  ii.artic.  2. 

VIDETUR  non  efTe  adfiiruendas  in  Deo  ul- 
las  rotiones;  Nam  non  videtur  aflercndum 
in  fublimifTima  illanatura.nifi  quod  traditum  efl: 
per  di  vinam  fcripturam  ;  Cum  enim  excedat  cap- 
tum  omnis  mentiscrears  .  nihil  certofcfri  potefl: 
de  illa,  nifi  quod  Spiritus  Sanfligratia  revelatum 
eft:  Sedfcriptura  nuilibi  mcntionem  facit  ullius 
notionis,  fcd  tantum  dicit ,  Deum  efTe  unum  in 
tribus  ,  qni  appellandi  fiint  nominibus  Patris  ,  & 
Filii,  Sc  Spiritu>  San£ti  :  crgo  non  funt  ponendc 
notiones  in  divinis. 

Prxterea  ,  Notiones  perbibentur  poni  in  divi- 
'nis  ad  notitiam  diflinc-tionis  perfbnarum:  fcd  per- 
fonas  iunt  fimplices  perinde  ac  cflentia  divina  ; 
ergo  non  indigcnt  notionibus  ullis  ad  efTcctum 
Jnnotefcendi .  Probatio  confequentia: :  circa  fim- 
pliccsconccptusnon  cft  dcceptio,  ut  evenirc  po- 
teft  circa  quiditatcm  complcxorum  ;  igitur  non 
per  rotiones  venimus  in  noMtiam  perlbnatum  , 
(ed  ex  fc  ipfis  vel  innotefcuDt,  vcl  pcnicusjaient . 
Totttiis  L 


385 

P  .x-er.a,  Notio  poni  ur  rario  ,  per  qUam  in- 
note^'t  per^bna  ,  Quantum  ad  originem  ejus;'gi- 
tur  notio  ,  qua  ^alis  dignirarcm  importat :  fed  cv 
eo  fcqueretur,  unamperbnam  cfTe  aliadignio- 
rem  in  divinis  ,  quod  tamen  videtur  repugnare 
omnfmoda:  .tqualitati  earum;  ergo  non  funt  ad- 
mittenda:  eju^rnodi  notiones  in  divinfj.  Probatio 
minoris;  quia  Pa<^er  poHeiet  notionibus  innati- 
bilitatis  ,  paternitarfs,  &  aciivs  fpirationis  :  tot 
autem  notiones  nulli  alteri  perfbnarum  congru- 
unt :  ergo  Pater  efTetcasteris  d  gnior  . 

Prajterea  ,  Efllentia  efl  primum  obje<5lum  in- 
teliectus  divini,  ficut  ab  illa  moveatur  ad  intel 
ligenda  omnia  ,  qua:  funt  ad  intra,  cceteraque  fci- 
bilia  ;  imo  etiam  efl  nobis  ratio  attingcndi,  ac 
diflinguendi  divinas  perfbnas,  quatenus  intelli- 
gimus  eeminam  ejus  ftccundicatem,  per  quam 
funt  dune  perfons  producis  ,  &  una  improdufta; 
ergo  prasrerefTenriam  ,  non  funt  in  Deo  alics  ad- 
ftruenda^noriones,  ad  hoc  ut  innotefcat  diftin- 
ftio  inibi  fubfiftentium  nerronarum  . 

Prscterea  ,  Abftractum,&  concretum  idem  fi- 
gnificanr  ;  ergo  ejuf^lem  funt  fignificati  paterni- 
tas  ,  ^  P^ter  ;  f/>itur  ex  paternitate  non  magis  in- 
notefcir  Pater,  quam  ex  fe  ipfo;  ac  per  confcquens 
quemadmodum  nec  eft  dicendus  pa'crnitatc  di- 
ftingui;nuia  perinde  eflet  ac  fi  diceretur  Pater 
Patre  diftingui  ;  ita  Ce  ipfo,&  non  patcrnitate  in- 

norpfcit  . 

CoNTR  A  /  Aupuft'nus,  5'.  dc  Trinit.  cap.  6.  Si-: 
cut  autem  Fi/it(s  ad  <7>a'rem,fic  geniius  ad  geni. 
torem  vefertiirJS  l^cut  Pater  ad  Fi/nwt^ita  geni- 
tor  adgenitum .  I hoqtte  a/ia  nnao  sft ,  qua  tnte/- 
/iifittir  ^enitcr .  a/'a  ana  ingeniius  ;  diferte  igitur 
exprimit  notiores  nuibns  diftingui  intclliguntur 
per^bna:  divinJe.  I'em  Damafcen.  lib.  r.  cap.  2.  In 
fo/is^m(\yi\r.,t)roprietatii>ris  pafernitate.fi/iationey 
i^  proceffione  attendimr  dij}i:'Uio\te;fona-<nm  ; 
Arqui  id  tantum  ,  qno  unum  ab  alfcro  d;ft''ngui- 
tur,  eft  ratio  innotefcendi ,  feu  manifeftandi  fe 
efTc  ab  aho  dfftinaum  ;  igftur  funt  in  divinis  ad- 

mittendffi  not''one<. 

RESpoNDEo.Prftpofitivusattendensdivinarum 

perfonarum  fimnlicitarem,  putavit  non  efle  po- 
nendis  in  ilKs  ahquas  prnprietates ,  vel  notiones; 
adeout  nulia  efl^et  ea  qusftio  ,  qua  quxritur  quod- 
namfitillud,  quo  d'v!nx  perfonc  conftituuntur 
veldiftin^uuntur.^  Nam  quiim  rationem  formar 
liter  conftituent;m  habere  nequeant  ,  citra  prx- 
judlc^um  fimpliciratis  «srum  ,  ut  proprium  con- 
■ftitutivum  non  cft  illis  attribuendum  ,  ita  nec  di- 
ftinafvum  ;  quia  ramen  verifllme  tres  funt  leali- 
ter  adinvicem  diftinfta: ,  non  ccnftitutivis  ,  fed 
feipfi?  omn^no  diftingui,  fentiendum  eft .  Qike 
fane  Pra:pofitivi  opinio  excludens  adivinis  pcr- 
fonis  proprietates  ,  &  notfones,  quibus  maniFc- 
ftatur  unius  ab  altero  diftfnaio  ,  haud  cft  proban- 
da  .  Namfi  divinsperfona^non  proprietatibus, 
fcd  fe  totis  adinviccmdiftinguantur;  profccto 
cruntqua:dam  primo  diverfa  .  Qiiod  fi  non  con- 
cedantur  primo  diverfa,  uti  revcra  ron  funt  ta- 
lia,  quibuseftunirealiternatura  communis;et- 
gononeodiftinguuntur,  quofuntidem,  icJ  po- 
tius  reperitur  inter  casdii^inaio,  penes  aliquam 
rationem,  aua  non  funt  idem  :  funt  autcm  yo- 
nend^  inter  fe  diftin^x  ,  unitam  infupcr  raiu- 
ram  habentes  ;  igitur  diftinas  furt  ,  non  cm- 
nimode,  ut  primo  diverfa  ,  fed  tantum  pcr  aii- 
quam  realitatem  in  ipfis  rcpcrtam.  Las  autem 
rationcsdiftinguendiunam  ab  ah.i  nosappella- 
mus  proprictates,  &  notiones  .  Deindc  ui  una 
Patris  perfbni  funt  innafcibiiitas,  &  activa  ge- 
Ccc  nera- 


diH.  i8.  j.  .» 


Quodlib.  q. 
14.  §.  \nttl- 
ligendum . 

I .  dif^.  xS.  $, 
De  mtd»  . 


{.  Rcfpondeo 
vfinie  tfuo- 
rundam.  n,i . 


I  •  Report. 

din.  la.  q.i. 

n.  7.l('n.24, 


I.  di^.  z6. 
*•  Reipondee 
'pinio  . 


Quoellib.  f. 
I.  i.Dealte- 
tt  terntino  . 
V.  kt  per  tfy 
ftjilum  , 

i.Report. 
.dift.  18.9.4. 
■um.  1. 


i.Rtpart. 


Qiiodlib.   q. 
I.  cx  ifitfc. 

tmdt. 


386 

neiatio  ,  arlcoiit  diHln^uantur  ,  di-'ente  Aui^ulli- 
ro,  5.  de  Trinit.  cn\\6.PiUet\/i  f!on  gef;:!;//e:,Ki. 
bi/ p^'('hH>ey8t  eum  epe  ir-genititm ,  &  c  con  vei  fo; 
cri^o  fi  per  imponibile  Patcr  non  diftingueretur  a 
Fiiio  paternitate,  adhuc  difT.rret  aSeoinnafci- 
bilitate,  quippe  quinatusfit,  utPaterell  ingc- 
ritus  ;  igitur  Patcrnon  diftinguitur  a  Filio  (e  to- 
to  ,  fed  fecundum  proprietares,  &  noriones  ;  qua: 
proprie  fiint  in  ipfb,  &  non  fijnt  ipfe  Patcr  ,  juxta 
ilhid  ,  qiiod  canit  Eccldia  in  prsfatione  de  Tri- 
nJtate;  In perfonis  proprittas .  Denique,  in  Patre 
efl  gcneratioaftiva,  &  fpira-io  aftiva  ;  fpirati.>'  e 
sutem  »6tiva  nondiftinguitur  a  Filio,  cumfitSc 
in  Filio  ;  ergo  Pater  non  !e  ipfb  aque  primo  di- 
ftinguitur  a  Filio  ,  fcd  aliqua  proprietate  ,  qua:  cll: 
in  eo . 

Sft  igitur  dicendum ,  rcperiri  in  divinis  pcrfb- 
ris  proprietates  ,  earundem  &  confiitutivas  ,  & 
diftinctivas,  ac  proindc  ficuti  vere  tas  />/  effe  pcr- 
fbnali  conflituunt,  ita&  pertinere  ad  diilinctam 
notitiam  pf  rfonae  a  pcrfbna  :  atque  ita  efl"e  rtcef- 
farioponendas  notiones  in  divinis  .  Sed  intelli- 
gendum  ,  notionis  nomine  fignificari  id  ,  per  quod 
aliud  innotefcit  :  Etquoniamid  evenire  pot  :fi,& 
pcr  notitiam  aflualem  objeiti  inteilig;hilis  ,  & 
per  ipfam  rationemobjidTtivam,  quKcaufa  cll  in- 
rotefcendi  ,  fcu  fecundumquam  dillinguitur,di- 
ftinftumque  intelligiair  objeetum  :  in  pra;;enti 
nobis  efl  fernio  de  noione^juxta  pofteriorcm  in- 
telleflum  .  Qu^oniam  tigo  divina  perfbna;  inno- 
tefcunt,  flc  diftinft^  percipiunturex  propritta- 
tibus  ,  quibus  conftituuntur ,  re(!;te  e«dcm  pro- 
prietates  dift»  liint  &  notiones  :  iiUemadmoduiTi 
enimPiter  paternitate  eft  perlbna  Patris  ,  &.  Fi- 
lius  fiiiatione,&  Spnit.s  Sanctus  palTiva  fpira- 
tione,  ita  &  his  proprieiatibus  innocefcunt ,  ut 
proinde  diftinfte  percipiamus  Patrem  non  efte 
perlbnam  Filii  ,  &  Spirirum  Santtum  non  Lfle 
Patrem,  neque  Filium;  etfi  hi  tres  unum  fint  Dei- 
tate  :  &.  ficuti  Deitate  iunt  unum  ,  ita  piopricta- 
tibus  funt  tres  diftinfti  ,utdi(erte  fcribit  Dama- 
i'cer\\i%  Ivcocit.  Qiianquam  enim  ad  qaffiftionem 
Hasreticorum  fcifcitaniium,  quas  tria  ,  vel  qui  tres 
in  una  Deita  e  a  Catholicis  faterentur.-Rctt^  re- 
fponfum  fit  ,efre  tres  perionas,ut  cjuxfi.  29.  art.z. 
fuit  Jeclaratum  :  attamen  ultcrius  interroganti- 
bus ,  quonam  pa£to  hi  tres  diftmguerentur ,  cum 
unum  efte  i  catholicis  perhiberentur  ?  A^ia  ref- 
ponfio  noncft,  nifi  alTerendo  tres  effe  diftinftis 
proprietatibus,ut  unum  (lint  indiftinfta  Deitate, 
Rurlus  ,quarquamPatcr  fua  innotefcat  proprie- 
tate  paternitatis  ,  lateret  nihilomjnus,  utrum  pri- 
ma  per.ona  eftet :  quidni  enim  Paier  efl*e  poiret, 
etiam  figenitus  fuiiret.^uc  ait  Auguftmus  5,^1? 
Trinit.  cit.  oportuit  fubinde  id  innotefcere  per 
aliam  notionem ,  (cilicct  ittgenerai>ilitatis.  Dein- 
de,Patri,  Filioque  eft  communis  fpiratio  a£t'va  : 
hac  igitur  neuterab  aliodiilinftus  cognoicitur: 
intelligunturergo  diftinfti  his  prscifc  proprieta- 
tibus,  quibus  conftituuntur  ,  &  nihilominus  fpi- 
rationcactiva  innotdcunt,  quatenus  ad  tertiam 
perlbnam  referuntur  .  Ex  his  ergo  notionibus 
(de  quibus  tT'\t\x\fequentibus  fermo  diftin(5^lior) 
eft  quod  a  Theologis  appellatur  notionale  in  di- 
vinis  ;  Ec  porro  accipicur ,  ut  diftinguitur  contra 
eflentiale  ,  quod  tribus  eft  commune  perfbnis  : 
notionale  igitur  eft  relativum  ad  intra  ,  vel  perti- 
riens  ad  origincm  ,  vel  perfonam  conftituens  , 
vel  confequens  necefTario  conftitutivum  perlb- 
rarum . 

Ad  Arcumenta  .  Ad  primumrcfpondco  ex 
diftis ,  quKfl.  29.  art.  3.  §.  Ad primunt ,  Etfi  qus- 


Sufnmcejoannis  Dims  Scoti . 

cunque  traditallint  noh  s  in  fcriptijris,  fint  firma, 
fynceraquj  ride  tcnenda  ,  ac  pro  certifTimis  ha- 
b^"nda,  nihilominus  non  debcre  exinde  inferri, 
nihil  afnrmindiim  elTe  pr:B'er  ea  ,  quae  acccpta 
funt  per  rcvclation^m  ,  mndo  non  contradicant 
his  qu^-  explicite  liint  credenda  :  Nam  fatis  eft 
ea  con"incri  virtualitcr  in  facris  eloquiis,  circa 
quffi  declaranda  utillime  Doctorcs  laboraverunt. 
Quanquam  erjo  explicit^  in  feripturis  non  fiat 
mentio  notionum  ,  attamen  exquo  teftentur  effe 
in  uni  Deitate  tres  ,  qui  vocandi  funt  Pater,  Fi* 
lius,  &  Spiritus  Sanftus  ,  iique  propterea  non  cf^ 
fentia,  in  qua  funt  ununr,  fed  propriis  deftinguan- 
tur  proprietatibui ,  ejufmodi  proprietates  vere  , 
8r  re.te  dicuntur  ,  &  funt  rationes,notam  facicn- 


di  dift;n6tionem  perlbnarum:  ac  proindc  non  im- 
mcrito  appellantur  notiones ,  fenfu  in  fo/utione 
jam  cxplicato;  &  tanta  quidem  in  divinis  ad- 
ftruurtur  necelTitate  ,  quanta  dicuntur  proprie- 
tares  elTe  in  peribnis. 

Ad  fecunlum  ,  dicendum  ,  utique  perlbnas  cfTe 
fimpliccs,  perinde  ac  firnplcx  eft  effentia  ;  utrif- 
q  :e  enim  ex  ?quo  repugnatomnis  compofitio  ,  & 
componibilitas:  vcruBtamen  in  perfbnis  reperiT 
ri,  ac  per  fc  includi  proprictates  pcrfbntlcs, 
qu4S  elTcntia  non  involvit .(  Rclationcscnim  di- 
vinj  non  funt  aftusefTentlf  ,  fed  pcrlbnarum)  *x 
to  autem  fieri,  ut  clTentia  fe  tota  diftinguatur 
a  qaibuicBnque  aliisa  lis  ;  fed  perlbnas  non  fe  to- 
tis  d.ftinguuntur  ,  cum  eflenfam  habeant  com- 
munem,  fed  (blis  proprietatibus  .  Ad  probatio- 
rem  confeqiientig ,  re''pondee,  circa  concentus 
fimpliciter  fi  npl.ces  evenire  utique  non  pofTe,  ut 
iitellectus  ciret ,  nam  non  pofTunt  fccundum  ali- 
quid  ignorari :  fed  de  per/bnis  nos 'non  habere 
eju:modi  conccptus  fimpliciter  fimplices,  ideft , 
irreolubilts  in  alos  conceptus,  ciam  ad^quati 
conftcnt  ex  divina  efirentia,&proprictatibusper» 
fonalibus . 

Ad  icrt'um  dicendum,  notioncsutiquc  ad  di- 
gniiaieni  pcrtincre,  fedeamnon  prafeferrc  aliam 
perftftionem,  &  conceptum  pofitivum ,  quam 
eircncia:,  &proprircatis  perfbnalis  :  non  eft  crgo 
una  perlbna  aha  perfcftior  ,  cfto  pluribus  notio- 
nibus  prsdita  fit,  quHin  alia  :  Quem.admodum 
Patrem  efTe  a  fe  dignitatiseft,  non  perfe5tionis,8c 
idcoFilius,  quamvis  a  Patrc  gencretur,  nulla 
caret  perfectione^ob  quam  minorfic  Patre. 

Ad  quartum  rcfpondeo  fic:Damafcenum  i./il?. 
cap.i,.  ex  abfblutispioprietatibus  effentizdivina; 
tnvcftigarc,  atque  concluderc  Dei  perfeftiones  : 
qua:  funt  igitur  in  Deo  perfcftionis  fimpliciter 
dici  pofTunt  notiones,  quatenus  funt  rationcs 
propterquas  innotefcat  intelleftui  inquirenti  De- 
um,  &  ita  pariter  fecundum  quod  argumentum 
procedit  ,&  intcIIcCtui  divino  abfolutc  ,  &  fim- 
pliciter,  &  nobis  quodammoio  eirentia  eft  ratio 
cognofcendi  perfbnas  cx  geminacjufdcm  foecundi' 
tate:  veruntamen  de  hoc  genere  notionum  ,  fcu 
rationum  cognofcendi  diftiniFtioncm  perfbnarum, 
nobis  non  eft  hic  fermo  .  Nam  loquimnr  de  iis 
notionibus,  ex  quibus  vcnimus  in  cognitioncm 
diftinftionis  perfbnae  a  perfona  :  ««  autem  funt 
originationes  earum,  feu  notionalia  quaique ,  ut 
contradiftinguuntur  ab  efTentialibus . 

Ad  quintum  (  quod  fuit  argumentum  Pra:pofi- 
tivi  pio  fua  opinione  ^rcfpondco,  concretum  ,  & 
abftraftum  de  primariofignificato  importarc  qui- 
dem  eandem  formara  ,  jfed  tamen^modum  fignifi- 
candi  utriufque  efTe  diverfum  :etenim  concretum 
connotat  fubfiftcns  informa,  vcl  natura,  quod 
prsfertim  cft  exploratum  dc  concreto  fubftanti- 

vo; 


l.dift.j.q.j» 
$.  ^uanium 
dd  Jtcuttdi , 


qu^ft.  &■ 


I.  dift.  it 
§.  ^d  fecm 
dii  dico  im; 


Tomus  l  Pars  1.  Qucell.  XXXIl  ArL  ///. 

vo  :  ahdraflo  autem  prKCisc  fignificatur  ipia  fbr- 
ma.  Hiscarui,  dequoa»itur,  applicatis ,  evi- 
dens  <ti\y  in  flibr!(l?nte  neJum  reperiri  paternita- 
tem,  quaeft  Pater,redetiam  eflentiam  divinam, 
qiia  non  eft  Pater^fed  Deus,  ut  ait  Auj>uftinu5, 
7.  ./c"  Triftit.  cap.  \.  Pater  ergo,ut  hypaftafis  fjb- 
fil^ens  dirtinguitur  ,paternitate  :  mn  ergo  fe  toto 
prtmo  diflinguitur  ,  fed  potius  aliquo  ,  quod  eft 
in  ip^bdiftinfjuitur  :  dins  tamen  intelligere  to- 
tum,  quod  ellParer .  Sed  non  perindc  ramen  ,& 
eodem  modo  per  fe  includit  paternitas  Deitatem, 
utj  Pater  involvit,  quatenus  fubftantiv^  accipi- 
tur:  nonfunt  ergo  Parer ,  &  paternitas  ejuldcm 
omnino  fignificati  propter  divcrfum  modum  fi- 
gnificandi ,  ut  diftum  eft . 

ARTICULUS     III. 

Utrura  fint  quinque  notiones . 

DoEJor  I.  Report.  difT.^^.q.^.S.  Thom.  \.p, 
quitfl.  1 2.  artic.  5. 

VIDENTUR  non  efTe  prccisi  quinque  no- 
tioncs  in  d  vinis,fed  vel  pauciores.  vel  p!u- 

res  .  Etenim  ex  di6lis  articuh prxcedenti:  notio- 

nes  ^lint  obj^flivas  raiiones,  Sc  caufa  manifeftan- 

di  diflinftio^em  nerronarum  divinarum;  fed  psr- 

fbne   il'e  diftrgTjntur    relacionibus  ,    que  funt 

proprieta-esconftitutivsearundem:  ergo  totfunt 

ponenle  notiones  ,  quot  proprietates  ,  ac  rela- 

trones  :  Hg  aurem  quatuor  funt  :  ut  qti^Jh  28 

<7*7'/c..4 c^fitit  declaratum:  ergoquatuor,  Sc  non* 

qurnque  funt  (latuendg  notiones  in  divinis  per- 
?.  Tt.on«    fb'-'>. 
lert  uf»  fii»        P;i-'erea  ,  Si  in  tribus  perfbnis  renerianturno- 
**f^'  tfones  qiiinque  ;ergoin  aliqua  perfonarum.  erunt 

dua;,  vj^  rres  noMones  ;  uti  revera  dicuntur  Patri 

tres  ^neffe  notioncs;  nempe  paternitas  ,  innalci- 

bilfras  ,  &  aft' va  fpiratio  ,  Filio  etiam  communis. 

Aut  igiturhE  notiones  diffcrunt  re  ,  aut  ratione. 

Si  primum;  ieitur  Patris  perfbna  conftat  pluribus 

rebus  ;  quod  e(\  inconveniens .  Si  ratione  dican- 

tur  difT^erre  ;  igimr  una  recipiet   prsdicationem 

alterlus  .  Probatio  confcquentis ;  Propterea  quod 

attributa  rationedifujrant ,  unum  dc  altero  prcE- 

dicarl  poted;  fapicntia  enim  ell  bonitas  ,  &  e  con- 

verfb  ;  ergo  pariter  &  hxc  erit  vera  ,  fpiratio  efl 

faternitas .,  quod  tamen  non  conceditur  ;   igitur 

ron  fiint  ponendce  in  tribus  perfbnis  quinqueno- 

tiones . 

PiaEferea,Notiones  addignitatem  pertinere  vi- 

dentur  ;  fed  efTe  ingenitum  nullam  praefefert  di- 

gnitatem  ;  ergo  non  ell:  inter  notionescomputan- 

da  innafj  bditas.  Probatio  minoris :  nam  inna- 

lcibile  ,  vcl  ingenitum  efle  formaliter  negationem 

importat ;  nulla  autem  negatio  eft  in  aliquo  di- 

gnltatis  . 

CoNTRA,  Dc  communi  fentcntia  Theologo- 

rum  afferuntur  in  divinis  quinque  rotiones  nec 

plurt  s  ,  nee  pauciores . 

Respondeo  ,  Qu^oniam  per  notiones  funt  no- 

fcibiles  divinae  perfbns  ,  prout  una  ab  alia  diftin- 

guitur  ,  dupliciter  pervcnire  pofTumus  in  cogni- 

ti'>n  m  diftinfl  onis  earum  ;  &  primoquidsm  cx 

innotclcentia  uniufcujufque  proprictatis,  quibus 

formaliter  ,  &  intrinlecc  conflituuntur  ;  fecundo, 

irto!It6l'S  iis  ,  qug  neccffario  quidem  illisinfunt, 

ftdquali  cxtrin;cce,  quatenus  ipfixjam  in  effe  per- 

fonaii   conftitutis  advenire  ,  &  creduntur,  &  cer- 

tis  rationibusdcprshenduntur  ,  I.oc;iicndo  igitur 

de  norion:bus,ju,\-ta  piiorem  intcllc6tum  ,ccrtum 
cii  ipfas  numerum  ternarium  exccderc  nonpoire. 
Tyrnus  I. 


J«7 

Cum  cnim  tr-s  prscisii  fint  div'na»  pcrfonas ,  ac 
unaqua:que  fua  proprietate  in  clfe  perfbnali  in- 
trlnfececonftituta,  quse  a  Sanvtis  Patribus  ap- 
pellantur  paternitas,  filiatio  ,  &  fpiratio  pafiiva, 
&  tres  dumtaxat  erunt  notiones ,  tx  quibus  inter 
fe  tres  fn  divinis  diftincti  intelliguntur  ,  &  diftin- 
6ti  innotefcunt  in  hypofhfi  .  Cum  enim  nulla 
menscjpere  queat  unum  fuppofitum  producere 
fe  ipfum:  uiique  unum  aliud  a  fe  diftinclum  in 
fuppofitalitate  producit.  Hasc  ergo  fuppofitaeo- 
rum  conftitutivis  proprie*a:ibus  diftinifla  innote- 
fcunt ,  quasquoniam  non  funt  pliires  tribus  ,  tres 
funt  ftatuendse  di  vin  E  notiones  .  Verum  quia  ul- 
terius  iili  trcsdiftincti  innotefcere  pofTunt  ex  iis, 
qiix-  confequuntur  conftltutionem  eorum  ,  atque 
ipfis ,  quafi  cxtrinfecus  accedunt  ,  fecundum  hanc 
notiovis  acceptionem,  ahs  dua:  tribus  praefatis 
funtaddende,  altera  fcilicet  fequens  confttutio- 
rcm  Patfis  fbl'US,  al  era  adveniens  Patri,  &  Filio 
jam  conftitutis .  Quia  enim  Patris  per^bna  prima 
eft  infuper  ccc'efti  ii!a  ,  ac  abditifTima  h^erarchia, 
exeafit,utab  alfoefTenon  po^Tit,  fitqje  Innafci- 
b  Iis;notione  ergo  inna.'cibil'ta:is  innotefcit  pri- 
maomnium  primitas,  ac  nedum  fcitur  Patrem 
unam  elTa  divin  irum  perfonaru  n,  fed  etiam  om- 
nlnoprimam,  aopcnitus  innifl:bilf,'m .  Rurfus, 
quiaiple,  &  Fillus  fpi.ant  Spiritum  Sancturn 
exfurgit  notio  fpiraionis  aft;  vas,  qua  etfi  Patr  s, 
&  Fihr  peribne  diftirifle  non  inno:e:'cant ,  atta- 
men  manifeftarur  efTe  in  i-^fis  id:m  principiuTi, 
quufpratur  Spiritus  Sanctus  ,  ab  utri.^que  pro» 
cedens.  Ex  his  igitur  communitcr  quinque  no- 
tiones  in  divinis  adflruuntur. 

An  Argumenta  .  Ad  primum  concedo  ,  in 
tribus  perfbnis  effe  ponend^is  quatuor  reales  rela- 
tiones  ,  nt  fus^ /ccoc/ZJ/o  decla'avimus  :  qc.afum 
quia  aftiva  fpiratlonullamconftituit  perfbnarum, 
ex  co  quod  inveniatjara  conftitutas,  inquibusre- 
peritur,  ideo  non  eft  reponenda  inier  notiones, 
qua:  fiint  ruanifeftativg  per/bnarum  ,  quoad  pro- 
prlam  ratlonemintrinfcceconftitutivani  ip'arum. 
Quofenfu  igitur  inter  notiones  fit  reponenda,  di- 
ftum  fuit  in  foltttione:  manifeftat  enim  diftinctio- 
nem  tertia:  perfbns  a  Patre ,  &  Filio  ex  vi  oppofi- 
tionis  relativae  fpirantis,&  fpirati:feu  proceden- 
tis,&eorum,  a  quibus  procedlt.  Et  auia  pariter 
ex  innafclbilitate  ollenditur  primitas  Patris  ,  re- 
fpe6tu  aliarum  perlbnarum,  recte  &  ha;c  notio  ap- 
pellatur  ,  ut  proin Je  exfurgat  numerus  quinarius 
earum . 

Adfecundum  eft  refponfio  talis:  Quamvis  in 


una  ,  eademque  per:bna  fefe  compatiantur  rcia- 
tiones  reales  ,  intcrquas  non  eftoppofitio  relati- 
va  ,  cujufmodi  funt  paternitas ,  &  attiva  fpiratio; 
ad  invicem  tamen  prxdicari  non  pofTunt^eo  quod 
fignificentur  ut  diverfs  rationes  perfonarum, 
Quemadmodum  nec  dieimus  attributum  potcntig 
effe  attributum  fcicntix,  licet  cum  veritate  enun- 
cietur  unum  de  alio,  ac  rctta;  dicatur./c/V/r/.-j  cfl 
potentia .i.\ox\ixx  ^  Hxcminus  probabiiltcr  d;tta 
elTe  videntur;  nam  atiributum  ,  ut  attributum  di- 
cit,exprimitque  refpcclum  rationis  circa  ea,  que 
attributa  nuncupantur  ;  hinc  etiam  numerantur, 
&  porro  veruin  eft  bonitatem  ,  &  fapientiam  efic 
duoattributa;ergo  peneseam  ra:ionem,!ecundum 
quam  eft  nnmeratio ,  non  eft  verum  dicerc,/>.^c  efl 
hoc  ,  cum  Illud  fit  rationis,  vel  Intentio  fecunda 
numcrata.  Sed  non  proptcr  hoc  ncgatur ,  J'j/'.Vv- 
tia  efl  boniias  ;  quandoquidem  non  involvltur  ibi 
hic  rei'pe6"tus  rationis, qui  numeraturin  eis;ergo 
confimilitcr,  ciicumfcriptoomni  ,  qued  eftratio- 
nis.fi  omnmo  elTct  tx  natura  reipaternitas,  St 
C  c  c  a  fpi- 


S.  Thow.  fiie 
f.Adltr/ium, 


Qiiodlib.  f. 
f.  *.  Cirij 
tamtn  mjit- 
rtm    QJ.  18. 

Cait.t,inui 
hie  pro--a- 
pii.tturus  S. 
TlioniT  rel- 
p«nSoRe  p.-. 
dicir  l}o:lo- 
ris  in!;aii!ii 
procedcre.-» 
ex  malo  in> 
tdieciu  Irt- 
r*  ,  iiii''  fs 
diminuc^  in. 


^88  Summajoannis  Duns  Scoti, 


ejus  .  Nam 
non  dicitiir 
in  iicera-non 
pridicsri  ad 
invicem     il 


fpiraiio  ,  hsec  omnino  roret  concedenda  ,  patern-r 
tas cft  fpii atio^ntginA-i.  autem  \^^\r,otio^i:sl pro- 
prietns paterfiitatis  eft  rtotio^fel proprietas  fpira- 
tif)T>is  .  Qu.Tcunqueenim  funt  eadem  re  finiplici- 
trr  in  DeOjetfi  in  nbftraflo^fi/jnificentur  nomini- 
las  refatio.  bus  importantibus  rem  prima:  intentionis,  ver^ 
qma  di-  unum  de  altcro  prasdicatur,  cfto  prsedicatio  falfa 
fit,  cum  conflaturex  nominibus  fecundceinrentio- 
nis;  quod  ctiam  proccdit  in  creatis  ;  Nam  I  cet 
illa  fit  vcra  ,  Socrates  eft  homo  ,  attamen  ratio  So- 
cratis,  qunc  efl  finj^ularitas  non  eft  ratio  hominis 
quse  eft  univerfalitas , 


ncs 

ftin;;uuntiir 
ratione  ,  fed 
<]uia  figni- 
fccanrur ,  ut 
diverfe  ra- 
liones  per- 
fonarum  ,  id 
cft ,  ut  di- 
verfx    rat'on 


diverlTrate    in    aflii    exereito  , 
reiationis    ratfone    l^nHe    alte- 
piriiiim   Saiftum  ,     ?<r  ideo   dus   re- 


»s  relatipr  .  Et  intendit  dc 
non  fub  notionij  vocabulo  ,  fed  AiS 
ra  eft  ad  Fi!,i„n  ,    ^\^^^^  ,  cr6   ad 

Jationes  realj,  funt ;  ft  qiiis  hanc  didin^lionjm  imDortanr  in  affu 
exercito ,  hjnf  „0«  prsedicinti-r  de  fe  invicem  Htc  ille.  Sed  ma^it 
ell  diminuta  reCponfio  impunnata  ,  cum  enim  par  idcntiras  adniit- 
tatur  mter  abfoluta  ,  ac  relativa  ,  cnr  in  illis  eft  vcra  prTdicario  ,  &: 
non  in  ifl is  >  ^[,(  ^„jj  f^pij  ^j  di(Ticuitateni  reiationec  e::crrere  ,  rel 
cmcere  diH;nSionem  fecnndiim  r.iiionem  earum  ?  FOo  ennii  ir.i  fit 
^iiire  ergo  ^^^  nra-dicantur  de  fe  invfcem  ,  iit  (uhHant  notioniliut  , 
ctim  eadeia   xt%  f nt  ?    Sed  hac  niiis  diHcrenHj  relin^uimus , 


Quodlih,  q. 
y.  §,;  TtrttQ 

nrgmnw  • 


t.  diS.  t8.«|. 
S,  %.  \deo  v'f 
detur  d'uin, 
dum- 


Rerponfio  ij^iturad  ar?>nmentum  efl  ifta  (  prc- 
ut  &  fi{>niricatum  h\\x.,,qutsfi.  zS.a:  t.  2.  /;;  incitle:;- 
ti iieritnj  repetito  )  eatenus  rela^ioncs  ,  etiam  di- 
fparatas  ,  &  non  relative  oppofitas  ad  invicem 
prasdicari  non  poffe,  quatenus  non  funerefl  in  ip- 
fis  in  abftraf^o  concepjis  ra^io  u''a  iden^itafis, 
f)ualis  cfl  in  perfeftionibus  ^bfolutis,  qua:  funt 
fnrmaliter  irfiiiits  .  Exquo  everit ,  ut  quoniam 
intenfiva  infinitas  efl  ipfis  inrinfeca,  perabflra- 
6l!onem  a  tertio  ,  cujus  funt  perfeiJtioncs  ,  a'huc 
funt ,  &  intelliguntur  infinita: ;  ac  proinde  efl  ra- 
tio  identitatis  in  ipfis,  ut  propterea  fint  versp 
cnunciationes  ,  in  qulbusunn  de  aUera  prrpdica- 
tur;  quf  identitas  pariter  habctur,  nuum  alrerum 
folummodo  extremorum  ell  intcnfive  infinltum; 
Unde  hccconceditur  ,  Tieitas  e/} paternitas  ;  & 
fic  dealiis.  Qiiandociuidem  is^iturrelariones  rea- 
!es  perfonarum  conf^itutivffi  ,  vc!  earundem  no- 
lionesformaliter  irfinitK  non  fint ,  ut  nec  perfe- 
£ts  ,  aut  iraperfefle,  cum  in  terminis  abHractis 
exprimuntur ,  non  eft  Inter  eas  ratio  identitatis, 
nec  proinJe  vere  una  de  altera  enunclat  ur  . 

Ad  tertium  rcfpondeo ,  notioncm  ingenerabili^ 
tntis  ^  qua  exprimitur,  Patrem  indivinis  carcre 
genitore,  fpcftare  ad  dignitatem  perfonalem  ejus; 
Quia  ficuti  dignitatiseft  in  fccunda  perfona  ha- 
bere  principium  originativum  fui ;  ita  &  dignita- 
tJs  pariter  efl  in  prima  perfbna  tali  prlncipio  ca- 
rere  ;  etfi  alioquln  non  oporteat  hanc  uignitatem 
formaliter  fitam  effe  in  ahquo  pofitivo,  Ne{»atIo 
igitur  fpeflare  potef^  ad  dignitatem  in  aliquo, 
<^uatenus  fi  pofitio  illi  contraria  poneretur  in  ipfb 
foret  Indignitatis  :  Quemadmodum  dignitas  cen- 
fetur  in  jR.ege  non  elTe  fcurram ,  aut  mcrcato- 
r#m. 

ITERUIVl  ARTICULUS  Hr. 

Utrum  fint  quinque  notiones . 

'PoBor.i.  diftinB.  28.  quxft.y.,  §.Ad  tertlum. 

V.^Contra;/»  Report.  ibident  r/Ueeft.  4. 

§.  Sed  hic  efl:  dubium.  S.  Thoi/i. 

l.part.  quxft.  iz.art.  5. 

IDENTUR  noticnes  in  divinis  efiTe  plures 
quam  quinque.  Nam  estenus  flatuuntur 
communiter  quinque  notiones,  quatenus  &  in- 
nafcibilitas propria  Patri.  enumeratur  inter  eas: 


T.Report. 

(J.     Kd    fri' 
mum  pri'ni:i~ 

fale  . 


.Sed  Pafcr  ita  efl  infoirabllis  ,  &  Filius  parffer  in- 
fpirahilis,  U!i  il!e  eft  innafcibilis  ;  ergononquin- 
que  ,  kd  fcx  funt  poncndc  notiones  in  divinis, 
autcertide  iliarum  numero  delendz  inna/tibi- 
litas . 

Prsterea  ,  Ex  eo  quod  Pater  fit  innafcibilis, 
tres  ei  attribuuntur  notioncs,  nempe  paternitas, 
innafcibilitas,  &  aftivafpiratio,  etiam  Filio  com- 
munis  .*  Sed  ctiam  SpiritusSanftus  efl  innafcibi- 
lis  ;  alio^iuin  natus  efllet ,  nec  a  Filio  diftinguere- 
tur;  ergoSpiritui  Sanfto  due  funt  notiones  at- 
tribuendK,  altera  pofi:iva  ,  qua  in  (f^fperfonali 
conftituitur ,  altera  negativa  ,  qua  negativc  quo- 
que  innotefcit  ,  ut  Pater.  Idem  potefl  argui  de  cf- 
fentia  .  qua:  efi:  pariter  innafcibilis  . 

Prarterea  ,  Patcr  perindc  eit  infpirabilis,  ut  in- 
rafcibilis :  igitur  &  infplrativitas  efl:  computanda 
intcr  notiones  :  aut  certe  nec  erit  ipfa  innafcibili- 
tas:  excedent  igitur  notiones  numerum  quina- 
rium  . 

CoNTRA,  Damafcenus  lib.  \.c^^.'/{.0>finia 
inquit ,  dii^inofunt  unum  prater  ingenerationem, 
generationem .,  ^  procefjtonem  :  non  quidcm  ad 
exclufionem  aliarum  notionum  ,  qug  funt  pater- 
niras  ,ac  afriva  fpiratio  :  fed  in  una  unius  perfb- 
RE  proprietate  ,  alias  cjufdem  perfbnffi  propricta- 
f^s  ,  vel  notiones  includens.  Undefubdit  ,  Info- 
lis  proprietatihus  paternitate^filiatione  ,  ^  pro- 
cejfions  attenditur  diftin^io  perfonarum.^^^ommQ 
fgitur  ingeneration:s'\r\t^\\'\s,tre  voluit  &  parerni- 
tatem  ,&  aftivam  fpirationem.  Non  plurespro- 
inde  quinque  funt  divinarum  perfbnarum  notio- 
nes. 

Respondeo  dicendum,  revera  communis  fen- 
tentla  Theologorum  efl  quinque  prascisi^  in  divi* 
risreperiri  notiones,  vit\'\n  antecedentibus  arti- 
culis  declaratum  fuit .  Sed  propter  difficultatem 
taflam  in primo  arguriiento  ,  videtur  diificile  fal-  .  . 
vire,  quin  faltem  fex  fint  affirmandc  notiones,  nL\\  l'^' 
prioribus  quinque  sddita  infplratione  ,  qua?  efl  vam  fpira' 
Patri  ,  Filioque  communis,  uti  innafcibilitas  pro- 
pria  efl  Patri .  Eam  tamen  dubietatcm  aliqui  ex- 
cludere  volentes,  dixerunt ,  illud  in^erefiTe  inter 
innafcibilitatem  ,  &  inf|3irationem  ,quod  infpira- 
i^//^nullam  import.it  dignitatem,  adeoqiie  non 
efi^e  de  numero  notlonum;  contra  vero  ingenitum 
ad  maximam  dignitatem  pertinere,  ac  proinde 
merito  innetfibilitaiem  locum.  obtlnulfile  interno- 
tiones.  Veruntamen  hcec  refponfionon  efl  appro- 
banda  ;  nam  squalls  dignitatis  cfl  in  Patre,  &  Fi. 
lionon  fpirari  ,  ficut  in  Patre  non  generari.  Et 
praterea  gratis  difium  vldetur  ,  ad  notionis  con- 
ceptum  exigi,  utdignitas  proprie  importetur. 
Alii  propterea '.dicere  voluerunt,  quonlam  infpi- 
rabile^idem  ellacnon  produ6tum  ,  alterum  in  • 
cludi  in  conceptu  aherius  :  nam  fequitur,  non 
produftum  :crgonon  fpiratum  :infpirabilitas  cr- 
goconflituere  non  potefl:  diflini^iam  notionem  ab  rea  dfcitno 
innafcibilitate ^  fed  nomine  uno  utrumque  expri- 
mitur,  vel  fignificatur  .  Contra  ,  ingeneratio  in 
Patre  dumtaxat  reperitur  :  infpiratio  autem  in 
Patre,&  Filio:  ergo  hsc  notioeftalia  ab  illa  . 

Quoniam  igitur  his  refponfionibus  indufta  dif- 
ficultas  non  videtur  fublata,  fex  videntur  adltru- 
endsnotiofies  in  divinis,  nifi  fortafTe  certa  alia 
ra^ione  in  mediui»  producla  oltcnderetur  inna- 
fcibilitatem  quidcm  connumerandam  efTe  inter 
notiones  ;  at  infpirationem  nonitem,  deficiente 
fibi  aliqua  ,  vel  pUiribus  corum  ,  que  ad  notionis 
naturam  neceflarioexiguntur  .  Nam  quod  i'nfpi 
rabilitatis  Doftorcs  de  notionibus  fcribentes, 
mentionem  non  fecerint,  movere  non  dcbet ,  cum 

coniiet 


MayroB.  tV 


tioncm  nu- 
merari  debe- 
rc  ioter  no- 
tione?  ,  eo 
quod  Patri, 
&  Fiiio  com- 
iruiiit  ft  . 
Vult  enimj 
notione  uni 
dumraxat 
penonacont 
vcnire  opor- 
tere  .  Hine 
excludun 
tur  &  infini. 
tas,  &  incor. 
porieras  , 
qui  cx  a. 
<]uo  onini- 
biis  funt  pro; 
pris  pcrfo- 
nis  .   Pratte- 


tioneni  cff» 
commnntni 
ad  polirivnm 
&'ne£;3tivuin 
&  denique 
dignirnrem 
impcrtarej 
debcre  ;  ac 
proptcrca_, 
cen(bnd.iin_» 
no  elfc  inter 
no"ione(Siii- 
ritiK  Ssnfli 
impro  'i:Bi- 
vitatim  ad 
inlru  ;  binc- 
tamen  Patris 


;V.';.-./i 

tattm 


(ili 
,  q»ip. 


pe     cui 

dc    co;i^ru 
ACkt. 


ea 


Tomis  l  Pdirs  l  Quajlio  X^Xll  Art.  Ul.  3  8  g 

bilitatei^,quarejlla  dicenda  iitnotiO,  non  autem 


Cajetanuj 
hic  adigna- 
tnrus  ratio- 
■em  ,  qitare 
infpirab.liiar 
non  flt  ap- 
pelianda  le- 
xca  n«tio  i 
tres  aahs 
adducere  fa. 
tagit  ,  ftd 
profefto  ma. 

Sii    declarat 
cur   lanaju- 
hilitai       fit 
quinca      no- 
tio  ,    quam 
cxcludac  in- 
ffirabilita- 
ter»  3   naco. 
ra  illarum  . 
Unde      aut 
hec        ratio 
Doftons   eft 
retinenda_. 
pro  numero 
quinjrio  no- 
tionuiu  ,  auc 
«rte  ell  fex. 
ta  addcnda  j 
q>'0  1  Sc  Ra- 
aaH    propu< 


corjftet  argumentum  deductum  ab  au6iorita;e  ne 
g.iciv^  ,  nulla,  aut  ccrte  modicaviad  perfuaden- 
dum  pollere  :  (cd  de  his  articulofequsati  . 

FortafTe  igitur  hicc  elTe  poflfct  ratio  dilcriminis 
quare  communiter  infpirationi  Patri,  Filioque 
commupi  abjudicatur  ratio  ;w;W/J ,  quastamerj 
communiter  attribuitur  itinafcibilitaii.  Et  profe- 
ftodiligentcr  rcm  conrideranti  apparet  non  per- 
inde  utramquc  Patri  convenire,  fed  aliam  ,  & 
aJ-iam  cfTe  utriufque  comparationem  adiprum. 
Siquidem  i^jnafcibilitas  inPatre  lequitur  proprie- 
tatem  pofitivam  ejus,qua  nemp:  Pater  eft  intrin- 
kck^  &formaIitertalis  perfona  in  divinis;  at/;/- 
fp!ratii<itas^''n  Patre  ,&  Filio  prscedere  intelligi- 
tur  Ipirationem  activam;quia  ficuti  in  prima  per- 
fona  conftituta  per  relationem  ad  fecundam  prius 
eft  ordo  ejus  ad  fecundam,  quam  negatio  originis 
jpfius  ad  prius  ,  utdeclarabitur  infra  qti.n.art.^. 
jterum  repetsto .  Sic  in  per/bnis  relatio  adveniens 
ipfis  jam  conflitutis  in  ejfe  perfbnali  ,  fupponit 
negationem  originis  confequentem  proprietates 
conflitutivas  earum ,  &  exinde  dicit  ordinem  ad 
per'bnam  abeis  procedentem  .  Nam  ficutunum- 
quodque  prius  efl  illud  ,  quod  efl  pofitive  per  ali- 
quod  pofitivum,quam  iibi  conveniat  negatio  ali- 
cujus;  negatio  enim  propria  non  inefl  nifi  per 
propriam  affirmationem  ;  fic  unumquodque  prius 
habet  negationem  propriam  ejus  confequentem 
quiditatem,  acfibi  infit  refpeclus  communis,qui 
cjufdem  confequitur  quiditatem  ;  Ac  propterea 
t'S\  tKgenitum  feqaatur  proprietatem  conilituti- 
vam  Patris  ;  infpirabilitas  tamen  prius  confequi- 
tur  Patrem,&  Filium  iii  f^  per.onali  conilitutos 
quam  cis  conveniat  afliva  fpiratio  refpeftu  Spi- 
ritus  San6ii  ;  &i'ieo  prius  intelliguntur  non  fpi- 
rabiles,  vel  infpirabiles  ,  quam  fpirantes  ,  Efl 
igiturin  eis  prius /////7/>v7,';i'/>«J,quam  aftivafpi- 
ratio,quia  cx  aCtiva  fpiratione  infpirabiles  ef^ 
fent :  poflerius  enim  manere  non  potefl,  deflr\i- 
ftopriori;  ideo  fequitur  eos  non  fore  infpirabi- 
les,  nifi  fpirarent .  Sed  fi  per  impoffibile  Spiritus 
Sanftus  non  procederet  a  Fil'o  ;  adhucFilius  in- 
fpirabilis  efTet ,  &  fimiliter  Pater  ,  etiamfi  per 
impolfibile  ron  fpiraret;  Statuendumefl  ergo  per 
prius  Patri,  Fihoque  competere  infpirabilitatem, 
quamaftivam  fpirationem  . 

Ex  qiio  fequitur  infpirabilitatem  non  efTc  po- 
nendam  inter  notiones.  Namquum  unum  oppo- 
fitorum  cfl  proprietas  pertinens  ad  dignitatem  , 
reliquum  ad  dignitatem  pertinere  non  pottfl;  & 
h  converfb,  quando  unum  non  efl  dignitatis, 
fuum  oppofitum  ad  dignitatem  fpcftat:  Atqui  ab 
alio  procedere  in  communi  acceptum,  non  cfl  di- 
gnitatis  ,  imo  indignitatis  in  creatuiis  ;  ergoop- 
pofitumejus,  quod  cfl  nullo  modoab  aliopro- 
cedere  ,  fed  efTe  a  fe,  maxima:,  ac  fupremte  digni- 
tatis  erit  :  innafcibilitas  igitur  in  Patre  ,  qua  in- 
notefciteum  a  jnullo  alic  procedere ,  dignitatis 
efl  ,  &  ita  notio  ipfius  ;  e  contra  vero  cum  procc- 
dere  per  modum  voluntatis  a  Patre,  &  Filio  'pe- 
ftet  ad  dignitatem  SpiritusSanfti ,  eo  quia  tertia 
perlbna  manifelletur;oppofitum  ejus  ,  feu  non  ita 
procedere  ,quod  nomine  infpirabilitatis  fignifi- 
catur  ,  dignitatis  elfe  non  potefl ;  ac  proinde  ;;;- 
fpirabilitas,  qua  prior  ell  in  Patre,&  Filio,  afti- 
vafpiratione  ,  non  videtur  numero  quinario  no- 
tionum  addenda . 

AdArgumenta.  Ad  primum  refpondeo,uti- 
que  fi  nulia  adfitratio  excludendi  infpirabilita- 
teni  e  numero  notionum  effe  fextamquinque  prio- 
ribus  addendam:  Sed  nobis  videri  addu(5tam  cau- 
fam  difcriminis  inter  innafcibilitatem  ,  &  inlpira- 


infpirabilitas 

Ad  fccundum  refpondeo  fic:  AntiHnafcibilitas 
intelligitur  opponi  proceflioni  Filii  per  generatio- 
nem:  aut  fumitur  innafcibile  prout  negat  modum 
omnem  efTendi ,  vel  procedendi  ab  alio  ;  Secun- 
dum  priorem  fenfum  innafcibi/itas  cox\\&mt  Spi- 
ritui  SansSlo  ;  &quiaid  non  efl  in  ipfb  dignitatis, 
nec  notio  ejufdem  efTc  potefl  ;  ejus  enimoppofi- 
tum ,  nenipe  procedere  per  generatlonem, oft  di- 
gnitatis  in  Filio,  &notioipfius.  Effe  ergo  inge- 
nirum  in  Spiritu  Sanfloaccipiente  effentiam  ali» 
proceffione  ,  qua  generatio  non  efl ,  non  fpeftat 
ad  ullam  dignitatcmejus  ,  ac  proinde  id  non  po- 
nit  notionem  fpecialem  in  ipfb  ,  Imo  innafcibili- 
tas  non  efl  notio  Patris  ,ut  opponitur  gcneratio- 
ni  Filii,quia  tunc  filiatiocarerct  natura  notioni.% 
quia  non  inefifegcniti  foret  dignitas  conftituenda 
led  in  eo,  quod  efl:  ingenitum  efTe .  Eftigitur;«- 
nafcibilitas  notio  Patris,  quatenus  excludit  pro- 
cefllonem  omnem,&  modum  effendi  ab  alio,  quod 
eft  fupremffi  omninodignitatis,  ficuti  &ejusop- 
pofitura  ,  nempe  efie  ab  alio  in  communi  ,  ncc 
fpiftat  ad  dignitaiem  ,  ncc  ullam  conflituit  no- 
tiopem . 

Et  quod  tangebatur  de  effentia ,  qua  pariter 
ingenita  cfl .  Verum  efl  ipfam  cfTe  ingenitam  ,  & 
innafcibilem  ,  ut  cjUod :  cum  hoc  tamen  coha;rere 
generabilemefTe,  &reveragigni ,  feu  communi 
cTixiut  qiio  . 

Ad  tertium  diccndum  ,  non  perinde  convenire 
V^txiinnafcibilitatem^h.  i}ifpirationem,\xt  diclum 
fuit ;  ac  propterea  fieri,  ut  inter  notioncscom- 
putetur  innafcibilitas,  non  vero  infpirabilitas. 


gnan^um  fu- 
fcepilFe  c©a» 
(tac . 


Videaduj 
Mayrr.n.  /*- 
co  ftpra  /•« 

l.dilt.  18. 
q.  2..  cic.  Ibi 
In  profofin  . 


ARTICULUS    IV. 

Utrum  liceat    contrarium  opinari 
notionibus. 


de 


DoSfor.  I.  dif.  28.  r/u.  2.  §.  Ad  tertium  . 

P'.  Contra  .  S.  Thom.  i.par. 

qicaj}.  32.  articulo  4. 

IDETUR  haudlicitum  eHe  contrarie  opi- 
nari  de  divinis  notionibis.  Siquidem  juxta 
dicla  in  prEcedentibus  ,  diftinftio  divinarum  per- 
fbiiarum  eft  a  proprietatibus ,  ac  per  notiones 
mutua  earundeiTi  innotefcit  difcretio  ;  adcout  h'S 
rotionibus,  aut  pro  prietatibus  pcr  impofiibile 
fublatis,  unica  ;  &  indiflircta  fupereffet  Dutas 
Sedcirca  divinas  pcrfonas  ac  earum  diflmctio- 
nem  ,  abfque  nota  hatrefeos  non  licet  contrarium 
opinari  ;  ergo  nec  afiirmari  poteft  aliquid  conira- 
rium  de  notionibus . 

Prsterea,Omne  notionale  eft  relativum  ad  in- 
tra  ;  nam  vel  fpcftat  ad  originem  ,  vei  tonftituit 
perfbnam  in  cjfe  pcrfonali  ,  Sed  quod  originem  f^'-'*'"^» 
perfbnarum  ,  vel  earundem  conftitutionem,  unde 
efl  &dif1in(!:tio;  finc  periculo  infidelitatis  ,  non 
licet  contrarium  opinari ;  ergo  non  aliter  fenticn- 
dum  de  notionibus,  pra;ter  id  quod  traditum  cil . 

CoNTRA  ,  Inter  ea,  qua:  nobis  ab  Etcla:fia  pro- 
ponuntur  crcdenda  ,  non  extat  uliquis  articulus 
de  numero  divinarum  notionum  ,  etfi  cxplicite 
credcndumfit  in  una  Deitate  liabfiftere  trcs  per- 
fonas  ;  ergo  Theologus  licite  poterit  dc  numcro 
notionum  contrarium  &  opinari  ,   &  fentire  . 

Respondeo  dicendum,licitum  cffe  aliter,  at- 
que  aiiter  de  notionibu^  opinari  ,  fobrie  tamen  , 
fic  ut  opinans  paratus  fit  fuam  dcponere  opinio- 
nem,  fi  alitcrab  Ecclefia  declarctur.  Ad  cujus 

evi- 


Quodlib.  q. 
I .  «.    Ex  ifte 


Ex  t.din.15'. 
quxft.  1. 


(I,  A.^  ailad 
de  Cyprijino.. 
&  ^.dift.  x^. 
<\.\.\.Seien 
ne  ne^ejfa. 
rlura . 


390 

evi('catiftm   fcfcndum  ,  quxdam    ita    fimpl  c  ter 
pcrtinere  ad  (ubftantiam  filei,  ut  omnesetiam 
fimplices,  uTu  tamen  rationis  pollentes  ,  illa  ex- 
plicite  credere  teneantur,  uti  funt  articuli  de  In- 
carnatione,Nativitate  ,  &  morte  Chrill!,  dequi- 
bus  enam   folcmnitaes  rpeciales  celebrantur  in 
E(.clefia;  eos  erim  valent  vet  fimplicej  apprehen- 
dere    cum  fintde  rhr.lto  homine  .  Alia  vero  pa- 
ritcr  pcrtince  ad  lubftanMam  fidei ,  fed  expliciti 
tantumcrcdendaa  Majoribusin  Ecclefia,qui  prae- 
ficiuntur  aMis,   quos    fubinde  tenemur  irltruerc 
de  crcdendis  ,  uti  funt  fpiritualia  ,  &  imag.nabi- 
lia  ,  ?d  qux  pertingere  rudcs  non  pofTuPt  .  Aha 
denique  ad  fidem  ita  fpeaare,  ut  ad  cxplicit^crc- 
dendimindla,   neque  fimpl-ces,  nequc  majores 
in  Eccltfia  adi^antur,  &  «juimodjfunt  conclufio- 
res  muhanercfTario  ■nclufe  in  articulis  creditis; 
His  cnim  cxplcite  credendis  remo  tenetur,  priuf- 
quamper  tccUfinm  declarats  proponantur  tan- 
quam  fidci  objcaum  ;  nuHa  propterea  cenfura  ef- 
^tnotandus,  qui  ante    Ecckfia:  declararioncm, 
aliter,  vel  contrarium  fentiret:  etfi  circa  tales  con- 
clufiones  in  fidei  articuli.'!  inclu  asoporteat  qucm- 
•uc  fobriC-opinari,  adtout  in  eventii,  quod   Ec- 
clefia  fuKopinioniscontrarium  dcclararet,  para- 
tus  fit  propria  fentcntia  repudiata  , 'ent=re&  ac- 
derequod  Ecclefia  e<rccredendum  ,  &  fentiendum 
mandat,  &  prsecipit  .  .  _ 

f^uarflionem  autcm de numero  nononumelie, 
&rpeaareadordinemconcK:fionum  in  fidei  arti- 
culis  vlrtualirer  inclufarum  ,  ac  proinde  Iicite 
quemque  pofle  de  h^s  comrarium  opinari  ,  ex  eo 
eft  evidcns  ,  quod  citra  omnem  notam  ,  ac  erroris 
fufpicfonem  varisc  extitcrunt  de  notionibus  fen- 
teritix,  etiam  inter  pr«cipuos  Ecclcfix  Do6tores. 
Nam  temrore  Ambrofii  non  recipiebatur  lenten- 
tia  qua  ftatuuntur  in  Patre  tres  notiones,  ncc  ip- 
Mirift.  u  fe  Sanaus  Doaor  uti  voluit  nominc  Jngetiuj  ,  co 
dift.  ,8  csp.  quodindivimsScripturiscam  vocem  non  legil- 
lUmdtt,0m.  ^gj  .  n^  tanien  Auguftmum  &  ufurpaffe  tre- 
auenter  &  PatriconvenireafleruifTe  ,  &  etiamfi 
F'lium  n©n  genu.flTet ,  adhuc  ingenitum  dici  pofre, 
diiTefit  contra  Arianos  j.^f  Triffit.  cap.6.&fecj,q. 
Circa  tempora  quoque  U.  Anfelmi  non  videntur 


Summajoannis  Dims  Scoti . 


fuilie  uiuata:  ikice  noriones  pofitfvisrn  Patre  ,  Ciim 
nec  ipfe  u^atur  vocabulo  fpiratioiiis  acfiva  ,  fed 
locoejus  ufurpare  confueverit  digniiatem  com- 
niune,»  ^ani ,  i3  Filio  • 

C)iianquam   itaque  a  principio  fuerint  tantnm 
notie  tres  proprictatcs  norionales,  videlicet  pa' 
terf.'itas,/i/iatio,  ^  ffyiraiio  tajftva  ,  idque  cx  di- 
vina  Scriptura   cvidenfer    innotuerit,  quatenus 
proponitcredendum  trci  efTe  'n  tina  Dcitate  ,  qui 
funtPater,  Filius  ,  &  Spir''tus   Sanaus,  nihilo- 
minusprocefl^u  temporis,  dilij^entlque  Doaorum 
inveftigatione  aliae  innotuerunt  notiones,  Sr  pro- 
prieta'es  ,  qu»  prius  in  {t  quidem  erant,  fcd  late- 
bant  ;  &  prop'erca  eorum  mcnt''onem  non  fece- 
runt  priores  Magiflri ,  &  Doaorc^,  quaspofte- 
riorcs  aliisjam  ab  initio  rotis  addidcrunt,  dicen- 
tes  notiones  divinarum  perfbnarum  nert-rpcc  ad 
rumeriim  quinarium  ,  \\t\n  antecef^entibus  arti- 
culis  fuitexplicaium.    Et  nunc  isritur  non  vidctur 
inconvcniens  ,  aut   dignum  nota  er^-oris  contra 
eam  doarinam  difputare  ,  &  opinando  ex  eerta 
rai'one  fententiam  ei  numero  contrarium  profer- 
re,addendo,  vcl  minuendo  noMones  ,  dummo- 
do  nil   peniius  opincrur  de  tnhus    rotionali^us 
pcrronarum  conftitutivis  ,  vel  crnj?rui^  exrrcflilvis 
dilVraionls  carum  ,   &  concHifiones   f^erhirantur 
ex  d  ais  Mag'flrorum  Ecclefiae.    Nam  cfi  teren- 
dum  fit  pro  vero  quicquld  tradidit  auaoritj!<;;ron 
tamen  e(l  nc^andum  efl^e  verumquicquid  ip'a  cx- 
pre=se  non  tradidit:  qu  a  Spfriru.^  verit^.ti.^in  d'^e& 
magi.'!,  magifque  Ecclefiam  illum-nar ,  cprtiorem- 
que  redditdc  his  ,  quaea  principio  cxplicit^  tra- 
diranon  fuerunt . 

Ad  Argi'Mekta.  Q'Joniim  uToquc  tanjEvinjr 
una  difficultas  uni-a  refpc^fione  jnm  fifnlf^ca^a 
fatisfacientes  ,  dicimus,  haud  ooinari  pofle  ron- 
trarlum  notionibus,  quibus  tres  in  una  De'tate 
fubfiflentes  dillinguuntur  ,  iiti  funt  pafernitas  ,  fi- 
liatio  ,  &  fpiratio  paffiva  ;  &  circa  has  remipem 
Catholicorum  unquam  duhirafTe  .  Sed  de  aliis  , 
quxper  invefligationem  Theolrgicam  innotue- 
runt,  licitumefTe,  &opinari,  &  aliter 'ertire, 
donec  per  Ectlefiam  hicarticulus  dcclaretur . 


i.dift.  itf  <• 
Cont'»  iham 
Ofjininnem  • 
V.iidicuiUi' 


V 


Oym- 


I. 
ir. 

III. 

IV. 


l.Ketort. 


Ul»)  fapra 

l.^ifl-    9' 

I.  dift.  i£. 


Tomiis  I.  P ^rj  7.  Quaftio  XXXIIl  Art.  1.         391 

QUiESTIO  TRIGESIMATERTIA 

DE    PERSONA    PATRIS, 

I  N    CLJJ  ATUOR     ARTICULOS     DIVISA. 

CoKfequertter  confiderandum  efl  de  perfonis  in  fpeciali , 
Et  primo  circa  perfnnatt   ^Patris  . 

CIRCA    CLU  A  M    Q.U  JE  R  U  N  T  U  R    Q.UATUOR. 

Utrum  Patri  competat  efle  principium. 

Utrum  perfbna  Patris  propriefignificetur  fioc  nomine  Pater. 

Utrum  per  prius  dicaturin  divinis  Pater,  (ecundiim  quod  fumitur  pcr/bnaliter,  quam   fe- 

cundiim  quod  fumitur  eflentitlitcr. 
Utriim  fit  propriumPatri  efle  ingenitum  . 


Qiiodlib.   q. 
4-  §•  Df  fri, 


••.«Jift.  9.  Arf 
primumpria, 
cifaie , 


ARTICULUS    I. 

Utriam  competat  PatrieflTe  principium  . 

Vc^or  locis  in  margine  citatis.  S.Thcm.i.par, 

q  uk/}.  5  ; .  articulu primo . 

IDETURPaternonef- 

fe  dicendus  pricipirm 
Filii  ,  aut  SpiritusSan- 
ctijEtenimjuxta  Philo- 
rophum  ^.Metaphy.tcx. 
c.5.principium,&  caufa 
convertuntur,ficuti  ens, 
&  unum:Sed  nemodi- 
xerit  Patrem  efl*e  Filii, 
aut  Spiritus  Sanfti  cau- 
fam  :  id  emm  dicebant  H«retici ,  facrileg^  affir- 
mantes  Patrem  majorem  Filio,  &  Spiritu  Sanflo; 
er^  neque  poteil  re6t^  dici  efle  principium  earum 
pcr'bnatum  . 

P.aterea,  Si  ver^ ,  &  rc6ii  Pater  diceretur 
principium  Filii ,  &  Spiritus  Sanfli ,  cum  eadem 
veritate  viderentur  ponendas  ece  dus  pcrfbnse  & 
priBcipiatffi,  &  producibilcs  ,  5c  poflibiles  :  fed  ex 
hacloquutione  ducerentur  in  errorem  Fideles , 
exiftimantes  ratione  poflibilitatis  ,  ob  quam  & 
prmcipiata:  perhibontur  ,  efle  compurandas  in-ter 
creaturas  ,quanquamomnium  perfeftifnmas  ,uti 
Ariani  biarphemabant;  ergo  non  eft  dicendus  Pa- 
ter  Filii  principium  . 

Prjcterea,  Si  Pater  eft  principium'FiIii,&;Spi- 
ritus  Sanfti ;  ergo  ell  prior  perionis  ,  quibus  ell 
principium  ,  alioquin  nulla  efl*ct  ratio  ,  cur  magis 
principium  ,  quam  principiatum  diceretur;  igitur 
ipfjc  perfbnaB  principiatx  funtPatre  pofteriores  : 
Sed  hoceft  abfurdum  ,quiain  iis,  quorumaecer- 
ritas  eft  menliira,  unum  non  ell  alio  pollerius: 
Eftenim  duratio  totum  fimulexillentis,  accxclu- 
dentisfubinde  prius,  &pofterius. 

Prasterea,  Si  Patri  furet  attribuenda  ratio  prin- 
cipii  refpeftu  Filii  ;  igitur  aliqua  prioritate  Fi- 
lium  prajcederet ;  alioqumunum  ab  alio  princi- 
piari  non  intelligeretunSed  hoc  eft  inconveniens; 
Nam  Patcr,  &  Filius  funt  corrcIativa:qu»  autem 
ita  fe  habent  funtfimul  natura,  &  cognitione  ; 
ergo  uti  Pater  non  eft  Filio  prior  ,  ita  nec  ut  talis 
eft  intelligibilis;  non  ergo  ei  congruit  ratio  prin- 
cipii  refpeftu  Filii . 

CoNTRA  ,  Auguftiu$4.dc  Trinit.cap.  lo.  To' 
tiiis  divinitntis  ^  tc/fi  melius  dicitur  ^  Deitatis 
principitim  ^Pater  efl  ;  ergo  rcftiflimc  dicitur  Pa- 
ter  effe  Filii  principium  . 

Respckdeo  dicendum ,  Patrem  in  divinis  om- 
nino  fatendum  eflfe  Filii  principiujn  .  Ad  cujus 


«videntiam  fciendum  ,  principium  mu'tipliciter 
accipi  poflc  ;  fecundum  Fhilo^bphum  ,    y.  Meta- 
pbyf.  cap.  de  prtncipio  .  Veruntamen  diveras  cas 
accept  ones  id  habere  commune,quod  prlncipium 
primum  eft,  unde  auteft  principiatum  .  aut  fit, 
aut  cognoicitur,  qusomnia  capita,  feu  princi- 
piandi  genera  fingillatim /'^/Wfw  Ariftoteles   de- 
clarandoprofequitiir :  Atqu-Parer    indiviniseft 
primum  unde  eft  Filij  orior^natio  naturalis  ;  eft 
igitur  Patcr  Filij  principium.  Neq'ie  ex  hoc,  qjod 
dicitur    Pater  Fii.j  principiuTi  quidquam  p-rfe- 
ttionisdttrahitur  Filio  ,  aut  ulla  fpecialis  attri- 
buitur  Patri  ;  Namordooriginis  efl"  nti»nter  non 
importat,  nifiunum,  id  eft  ,  originatum  efTe  ab 
alio,  a  quoexit :  id  autcm  necefl"ario  non  includit 
procedens  cfle  natura  inferius  ,  feu  imperfeftius 
illo  ,  aquo  proccdit;  quia  proe.  flio  le  fe   non  in- 
volvit,  quodfit  «quivocfl  ,  fed  tantura,  &pr«ci- 
s^  formaliter  importat  unum  ab  alio   proccdere  , 
igitur  fi  non  oportet  fbrmm  imperfeft  orem  cfle 
inprodufto,&  perfeftiorem  in  producente  «!e 
fbrmali  rationc  procefllionls  ,ftat  Fdium  evire  ,  & 
procederea  Patre  ,  in  unius  fjrm»  squalt  perfe-» 
ftiore  ;  ergonullam  Patri  fpec  alem  perfeflionem 
attribuimus,diccntes,  efTeFilij  principium  ,  nec 
quidquam  ab  illo  procedT^nti  detrahitur  ex    eo 
quoifit  principiatum,  ideii,  procedens  a  Patre  ; 
ctfi  fubinde  eam  proceflionem,  qua  unum  ab  alio 
exit,  ftanteatquali  perfectione  ,  concomitetur  au- 
thoritasoriginantisrefpeiSlu  originati ,  ijuatenuj 
illenon  abalio,  fed  i  le  eft,  originatum  autcm 
abillo  pracedit ;  accadem  ratione  eft  in  Patre  , 
FilioquK  authoritas ,  quatenus  funt  unum  princi» 
pium  Spiritus  San^i  fpiracivuni  .  Deinde  ex  eo 
quod  P.>terdicatur  Filij  principium,  non  excludi- 
turambos  unacoexiftcre  ,  ac  efle  fimul  natura 
proratione  &  exiilentia  correlativorum  .  Nim, 
utdi6lumeft,  ordooriginis  non  cxigit  priorita- 
tem  naturas  originantis  iJ  originatum  ,  fcd  praci- 
%h  unum  abalio  exire;  quia  alioquin  femper  pro- 
cefTio  cflTet  Kquivoca,  &  tantum   in  difparitate 
naturae  confiftere  poflTet  .  Sed  cx  co  quod  unum 
necelTario  det  efie  perfec^^  alteri ,  cft  prius  origi- 
ncillo,  cui  dat  e/7>  perfeftum  ,  &  fimul  natura 
eum  eo  ,  in  tantum  ut  fimplicicer  cfTe  nequcat  i\- 
ne  ipib  ;  ergo  per  hoc  quod  rationc  originationis 
aftivx  ponatur  Pater  principium  Filij  ,  adhuc  fi- 
multas  coexiftenti*  corum  perfet^ii^,  &  ncccfPario 
inteiligitur  ;  adeoutpropterea  nihil  abfurdum  ad- 
ftruatur  indivinis  .Probatio  minoris  :  Prima  pro- 
prietas  incommunicabilispofitiva  cft  proprietas 
conftitutiva  primx  perfonK  :  talis  eft  illa  ,  qus 
corrcfpondet  corrclative   prims  re'ationi  in  pcr- 
lona  produ6ta  ;  crgo  ciam  paternitatc  conftituatur 

Paicr 


Et  fupec  clt, 
'Lex.  ^,  M*' 

lafbyf. 


Quodlib.  q. 
4.  {.  D*  fri' 
ma  , 


I.  dift.  18. 
quxft.  j. 


Qiiecflib.   q. 
4  citf.  C"»* 

trs   i?3  .    V. 
Ct^/Jrmdlmr. 


IbiJem  S.Ix- 
xta  iilad: 


A^ 


l.d5ft.  8.  q 
j.^.  /Kd  ar 
,umenta    p 

*.       \' 

j,ia    \  . 

primurrl 
,.  dift.i.  q.7. 
§.  Tentnd» 
V.  Adjecui:. 
elwn  prifici 
faie  . 


Quodlib.  q. 
7.  d'  |5?cu«- 
W«w  V.Bico» 


Doft.  4.  Me. 
taphyf.  q.  i- 
oum-  ii. 
I.  dift.   10  §- 

g»  V.  f^/f- 
ri»/ . 

Oppofitum_» 
djcit  S.  Tho- 
mas  hic  §. 
A.i  feuundzi 
Quad  f<  de- 
clarat  HiU- 
rii  aucSorita- 
te  j.  </if  'i"»"/- 
«;■/.  negantie 


fto 


P.icer,-?-:  filiatione  Filiiis,  fimul  natura  coexifttmt 
P.ii^r',^-Fili"s:  efto  Iiic  ab  illo  procedat  per  ge 
r.:ratk)r!cra,  ac  vi  ejus  procelTionis  ille  ficFiIi 
principium.  Ut  cnim  Filius  primam  proprienr- 
tem  habct  pertincntcm  ad  ge^terari  ,  fi  ve  dict^na. 
Patricll  prima  proprietas  incommunicabilis.ejus 
rempe  perfona:  conflitutiva  ,  fpeftans  ad  dicere^ 
five  <rignere:  nam  hxc  Patri  convenit  fecundum 
quod  iiabct  intelleftvim  foECundum  ,  qui  intelle- 
ClUS  cfl  prima  ratio  proiiuftiva  in  ipfo  .  Stat  ergo 
Patrcm  efie  origine  rilio  priorem  ,  &  liibinde 
principium  cjus  ,  &  intcrim  fecundum  naturam 
cfTe  fimul  coexilientes:  &  proptcrea /^av^x,  <S pw 
J}er;us!:a!i'.ra,non  impedire  hanc  principiandi  ra 
tionem,nec  ullum  locum  haberc  in  divinis 
Patcr  veriflim^  fit  Filii  principium  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  ,  concedo  Pa- 
trcm  non  efle  caufam  Filii  ,  aut  Spiritus  Sancti 
efiofit  principium  totius  Deitatis,  feu  perfona- 
r'im,quibuseflcadem  Dcitas  communis.Ex  quo 
enim  caufatum  ell  natura  cjus  eanfa  poflerius; 
(  cft  cnim  faftu  pofTibilis  omnis  effc6tus  ,  &  ita  ut 
tomparaturad  necefle  efle  ,  ab  illo  cflentialitcr 
depcndeatoportet  )  &  inFilio  eadem  natura  in- 
dependens  reperiatur,  qua:  inPatre  :  fierinon  po- 
te!l ,  ut  Filius  a  Patre  dependeat,quia  hac  depen- 
dentia  in  entitate  independcnti  fundaretur  quod 
eflcontradiflio:  cum  una,eademque  fit  in  produ- 
cente  ,  &  produflo  :  elt  ergo  dumtaxat  ibi  prs- 
cxigentia,  quatcnus  procedens  ,&  exiens  prceexi- 
git  principium,  a  quo  fit,  citra  tamen  omnem  de- 
pendentiam  ,  ratione  originationis  cjus,  qua  ei, 
qui  exit  cadem  natura  indepcndens  co.mmunica- 
tuT  :  ei  autcm  ob  infinitatem  perfeftionis,  &  ne- 
ceffitatis  efTendi ,  omnis  depcndentia  cll  incom- 
pofiibilis  . 

Et  cum  dicitur  AriAotelem  doanfTe  princi- 
pium,&caufam  dici  adconvertentiam  .  Refpon- 
deo  ,  revera  Ariftoteles  non  videtur  dillinxifie  in- 
ter  principium  ,  &  caufam  etiam  ut  fempiterna  fn- 
telliguntur  principiari :  unde  2.  Metapbyf.tex.  4. 
dici  r.,femp:tsrnoTum  priticipiafemper  ejfe  'verij]!- 
yia  ?tecej]'e  ef  ,  ouiafunt  aliis  caitfa  i'eritutis,  & 
5.  Mstaphy/i  cap.  dc  necefl^ario ,  Nihil prohibet^ 
inquit,  necel]'ariorum  quortcrtdan:  effe  alieras  cati- 
yrtj  .  Sempitcrna  crgo  ,  quas  ipfb  pofuit  formali- 
ter  neceflaria,  concelfit  principia  ,  vel  caufas  ha- 
bere  ,  Sed  nos  putamus(  uti  quaft.  1 1.  extitit  de- 
claratum)  rationem  caufscrepugnare  primo  prin- 
pipio  ,  ut  comparatur  ad  ens  neceffarium  ,  uti  efl 
Filius  in  divinis  :  fed  caufam  eflTe  refpeftu  pofTi- 
bilium  ■  in  quibus  tantum  eft  intelligibilis  depcn- 
dentia  cfTentialis  ad  primum  :  &  ideo  prscis^ 
attribuimus  Patri  rcfpefiu  Filii  conceptum  prin- 
cipii,  quia  aprimitate  accipitur,quam  habet  ad 
produftum  ratione  originationis  fuae  .  Ratio  igi- 
turprincipii  non  ita  adaequat^  cumcaufa  conver- 
titur  ,  ut  reperiri  non  poffit  fine  caufce  naturt: 
imo  illa  ed  communior  caufa,ut  exemplificat  Ari- 
iloteles  5.  Metaphyf  /oc&c/A  &non  obfcure  quo* 
qucfignihcavit  in  prsallegata  autioritate  ex  4. 
■Metaphyf 

Ad  fecundum  dicendum,  fi  nomma principiati 
intelligatur,  <}uod  ab  alioefl  originatum  ,  citra 
omnem  ambiguitatem,  cfle  admittendum  Filium, 
&  Spiritum  Sanctum  fimiliter  ,  efTc  principiatum 
cum  Filius  a  Patr«,&  Spiritus  Sanclusa  Patre,S: 
Filio  fit.  Sed  non  proptcrea  concedendum  Fi- 
iium  poffibilem  effe  :  ioquendo  de  poflibilitate 
objc6tiva  ,  inqua  conftituitur  primum  correlati- 
vum  potentiJB  aftivx.  Sicenim  eft  poflibJle  quic- 
quid  ell  non  necefTarium  cx  fe;  &  cum  divioK  pcr* 


Summcejoannis  Diins  Scoti . 


fbncsprocfu^LCE,  &originat.'«  fint  ratione  Deltatis 
cx  fe  neceflaria: ,  iicet  non  a  fe  ;  hoc  genus  pofli 
bilitatis  ad  eas  minime  pertinere  poteft.  Exten- 
dendo  nihilominus/c^^y^  pro  co  quod  opponi- 
tMT  nece/Jario  afe  .,cKti  originatum  utique  dicere- 
tur  poflibile:  fed  ad  hunc  fenfum  non  vidcntur 
fan(5li  comrauniter  loquuti ,  fed  nec  etiam  Philo- 
fophi .  Non  eft  ergo  concedenda  in  perfonis  pro- 
duflisalia  poflibilitas,  nifiquatenus  pojfibile  op- 
ponitur  itfjpo/Jibili  :  fed  taie  poflibile  noneft  ter- 
minus  alicujus  potentis  produfliva::  quia  hoc 
modo  poflibile  eft  Deum  cfTe,  cum  tamenfitef- 
fentialitcr  improducibilis,  ut  terminus  prima  po- 
tentig  sftivs.  Nec  mirum  videri  debet  cfTe  in 
Patre  aftivam  potentiam  principiandi  vel  produ- 
cendiFilium,  &  non  reperiri  in  originato  pofli- 
bilitatem  illius  potentiascorrelativam  :Nam  quia 
potentia  afliva  in  creaturis  eft  perfeftionis,reft^ 
attnbuitur  Patr),at  ei  oppofita  poflibilitasrepu- 
gnat  ei  quod  eft  c.vfe  necefl^arium,  cum  involvat 
imperfectionem:*  ideo  refte  transfertur  ad  divina 
idquod  importat  perfcfljonem ,  omifTo  reliquo, 
unde  imperfeftio  intelligeretur  :  fed  tamen  tranf- 
fertur  fccundum  rationem  communiorem  ,  utdi- 
catur  in  Patre  eflepotfentia  attiva  produc«ndi  Fi- 
lium,  &  non  appellcturproduftumpoflibile,  vel 
caufatum  ,  fed  tantumprincipiatum  ,  velorigina- 
tum  . 

Ad  tertium  dicimus,  iitique  Patrem  Filio  prio- 
rem  efle  ,  non  natura  ,  kd  origine  ,  &  ideo  prin- 
cipiumFilii,  &etiam  Spiritus  Sanfti.  Porroea 
prioritate  aliud  non  importatur  ,  nifi  quod  Patcr 
ron  eft  originatus  ab  alio ,  fed  eft  ex  fc  improdu- 
6tus,  Filius  vero  a  Patre  eft  orlginatus,  &  produ- 
£tus. 

Ad  quartum.declaratum  ^\x\t  in folutiont  o^z.- 
liter  cumoriginis  prioritate  ,  &  poftcrioritate  op- 
tim^coh^ret  fimultas  naturas,  qualem  exigit  ef- 
fentia  correlativorum. 

ARTICULUS     II. 

Utrum  hoc  nomen  Pater ,  fit  nomen  proprie 
divinx  perfbns. 

DoBorlocis  inmargine  citotis  ^S.Thom,  l.p. 
quaji.  ii.artic.  2. 

VlDETURhoc  nomen  Paternoneffe  pro- 
pri^  nomen  divinc  pcrfon»  .  Nam  Pro- 
•verb.  50.  compluribus  deDeo  excitatis  quatfitis , 
deniquequasrit  Salomon  ,  quod  notncn  ejus  ,  6' 
^uod  nomen  Filii  ejusjinofiii  Ex  hoc  arguo;om- 
nis  quaeftio  aliquod  certum  fupponit ,  &  aliquod 
dubium  quwrit,  7«  MetaphyJ'.  cap.  ultimo.  In  ca 
igiturquyEftionc  fupponitur  Filium  ,  &  Patrcm 
efTe,  &  dubitatur,  lcu  inquiritur  de  propriis  nomi- 
nibus  eorum  :  Sed  d  fatris  nomen  propri^  con- 
grueret  alicui  divinarum  perfbnarum  ,  nulla  eflct 
propofita  quatftio  ;  quia  nec  de  exiftentia  Fiiij ,  & 
Patris,  nec  de  propriis  nominibus  eorum  quid- 
quam  fuperefTet  per  inquifitionem  cognolcen- 
dum  ;  ergo  aut  quatftio  cft  fruftra  propofita  , 
quod  videtur  inconveniens;  vcl  nomen  Paternon 
cft  nomen  propriedivina  perfbn*. 

Praeterea  ,  Prius  cft  Patrem  gignere  Filium 
quam  Patrem  efle  ;  fcd  proprium  nomen  alicujus 
illud  eft  cenlendum,  quod  intimiorii  rationis  ejus 
eft  expre{Jivum;ergo  magis  proprium  romen  elTe 
videtur  generatts,  quam  Pater  .  Probatio  majoris; 
fecundum  Philofophum,  5.  Mttaphyftex.  20.  Re- 
latiopertinens  ad  fecundum  modum  ,  fundatur 

fupcr 


Filium  Patre 
minorem  cl- 
fe  ,  ctli  Patri 
atribuenQ'a_« 
flt  ratione 
principii  do. 
nanris  autiio- 
ritas  .  Sed 
profeft6  non 
alia  rationc 
Filius  eft  in 
omDibus  Pa- 
tri  xqualis, 
nifi  «]uia  eft 
unnm  ciim-j 
P.itre  io  De- 
itate,  &  ideo 
non  fift  pof. 
fibile  elie  u- 
ti  cft  omne_» 
caufatuiH..  , 
led  princi- 
piari  ,  uti  fc 
originari 
forinaliter 
hanc  non  in. 
volyit  pofll» 
bilitatcin-  ; 
ideo  f;tra  ec- 
rorii  pericii- 
lun»  tr.ins. 
fertur  ad  «li- 
vina,  ficuti 
&  ejus  cor- 
rel»tivum_>  . 
(♦)i.!leport. 
di(t.  z8.q.*. 
Kefpondee 
nuiH.  8. 


I.dift.  !<!.§• 
Contra  ifff» 
tpinietem.V. 
SecunduiH^ 
nnmere  »7» 


Qnodlib.  q 
4,  $,  ConlT. 
i/lud. 


Tomus  l  Pars  l  Qua[i.  XXXIIL  Art.  11 


fi'per«£iionem  ,  &  pUrioncm  j  ''»itur  ideo  i-aicr 
clt  P«ter,qufagenuit ,  &  ideoFJius,  quia  geni- 
tus;  ergo  ficut  fundamentum  non  eft  idem  rela- 
troni,nec  e  converib  ;fic  generatio,  &paternitas 
kCe  mutuoexcludunt  . 
Vbi  ftipra.':  Confirmatur  ex  Hilario  g.^ie  Trinit.cap.ii.ht. 
/cribcnte  ,  exitict  au:e»!  a  Dso  ef}  abfolura  nativi- 
taT,quam  pa:ervi  nominis  confeTUuta  ef  confeffw: 
fgitur  exprefse  dicit  paterniratem  prima  perfona! 
inefTe  cx  nativitate  ,  fi  ve  generEt ione  .  Quod  & 
declaratur,quia  Pater  non  efl:  Paterex  hoc,quod 
eenerat ,  fed  quia  gcnitum  habet ,  /eciim  coexi- 
ill  ns  :  hahcrc  autemgenitum  coexiflens,  diffcrt 
abeo  quod  eftgenerare  :  nam  in  animalibus  de- 
cidens  /emen  ,  aftum  exercet  generationis ,  eo 
modo ,  quo  fibi.  \s  aftus  congruit  ,  nec  propterea 
tamcn  eil  tunc  genitum  ilh"  coexjftens  :  tunc  igi- 
turnonell  Pater  ,fedcumopera  aflus  generatio- 
nis  coexiftit  fibi  genitum.  Atque  in  eandem  fen- 
tentiamloquitur  Augufl-nus  7  de  Trinit.cap.  2. 
'Pater,\T)C\n'\ex',i.,  non  efi  Pater  ,  nift  quia  efl  ei  Fi- 
tiui  ,  non  autcm  eft  Filius  nifl per generationem. 

Prxterea  ,  Paternitas  relatio  e(t,qua  Paterre- 
fertnradFiliUm  ,  ut  Filius  fih'atione  ad  Patrem; 
igitur  C\  rtovntr\^a:er  efserproprium  alicujus  per- 
fora^d-vins  ,  eo  nomine  relatio  per  fe  exprime- 
rctur.  Sedjuxta  difta  ,  quafl.  40.  art.  4.  Perfbna 
per  fe  non  importat  reluionem  ,  ut  nec  lubflan- 
ti«m,fed  quid  indifferens  ad  utrumque  ;  ergn  fa^ 
tev  non  eft  proprium  nomen  divinx  perlbna^. 

CoNTR  A,  Exifi  a  Patre ,  ^  veni  in  mundtim, 
\ttXMm  relinquo  mundum ,  (^  "jado  ad  Patrem, 
Joan.  \6.  &  alibifreqaentcr  Salvator /'rf/Tf//!;  ap- 
pcHat  perfbnam  ,  a  quaante  fascula  genitus  efl: 
ergo  \d  romen  efl  proprium  illius . 

Respondeo,  SuppofitacommDntori  fententia 
Jocenrc  divinas  perfbnas  conflitui  relationibus 
flfis,  quaj  Salvator  in  Evangelio  expreirit(  etfi 
opinio  tenens  coflitui  abfblufis  rationibus  non 
fit  improbabilis,  neccontra  Fidem,  utexpone- 
tnr  inrra,  quaff.  40.  artic.  2. )  dicendum  ea  omni- 
no  efTe  propria  nomina  divinarum  perfbnarum, 
quibus  exprefse  fignificaturearundem  &  confli- 
T-l»e»«jft.  tutivum,  &difl:inclivum  ;  fubinde  igitur /'rtrr/x 
djft.itf.f.E.  nomen  efTe  proprium  primae  perfbns  .  Dtclara- 
tfo'  Nam  ratio  ptr/bnE  in  fe  cfi  ifia  ,  incommu- 
ricabHis  exiflentia  in  natura  inteile6tuali,ut  lat^ 
cxpofitum  eit  fupra,  quafl.z^.artic.i.  illwd  igitur 
erir  alicujus  perfbn»  proprium  ,  &  nulli  alteri 
competcns  nomen,  quodadsquate  exprimit,  tum 
prsterea  importat  charafleriilicam  proprietatem 
cjus  perfonae ,  dc  qiia  revelans  edoeere  nefcientes 
intendrt ;  Nomine  autcm  Patris  &  fignificatur  in- 
communicabilitas  exiflentis  in  natura  intelle- 
ftaali  .&  ulterius,y/((/jy// jta  incommunicabiliter 
fiihfiflens  ;  ergo  nihil  ei  nomini  intelligitur  deef- 
fe.quominus  ejiis  perfbna:  omnino  proprium  ef- 
fe  dicatur.  Probatio  minoris:  fiquidem  relatio 
paternitatis  eft  penitus  incommunicabilis  ,  uti  & 
relique  relationcs  originis  ,  &  in'bper  manifcila- 
tivum  determinats  pcrfonx  fubfiltentis ;  igitur  & 
per*bna  ,qux  patemitate  conftituitur  ,eft  incom- 
manicabiliter  lubfiftens,  adeoque  exaCte  pra^fe* 
ferens  communcm  perfon^  rationem.  Cum  enim 
relationcs  originis  pairivj  fint  omnino  incom- 
iminicabilcs;  impoffibile  namquc  efl,  eandcm  per- 
lonam  bis  produci  ,  vl  accipere  efje  ;  ac  proindc 
cum  ji>  divinis  cfl*e  ncqueat  nifi  unicus  Filius, 
unicufque  Spiritus  Sanftus  ,  confequenter  unica 
tantum  cfTe  potelt  generatio  paffiva  ,  &  unica 
pafiiva  procdfio  ;  igitur  pariter  &  generatio  acli- 
va  ell  mtrinfec^  ,  &  «(Tentialiter  incommunicabi- 
Tomus  J, 


alioquin  Filiocommuni-aretur  ,  qui  fubin-  e 
Filius  vel  ahum  hab  ret ,  vel  certc  fc  ipfum  gi- 
gneret,  quod  cfl;  impolfibile  ;  exgencratione  i^i- 
tur  afliva  prima  perfbna  habct  incommunicabili- 
terfubfillerc,  quam  quoniam  adsquateexprimit 
nomen  Pater  ,qui  aciiva  generatione,  &  non  alia 
proprietate  efl  incommunicabiliter  fubfiilens  ,  id 
nomen  fit  oportet  proprium  perronacFilium  ge- 
neranfis  .  Deinde,  ex  eo  tantum  Pa'ri$  nomen 
non  foret  proprii  expreffivum  rationis  perfbn» 
divinc,  quia  ailud  nomcn  idipfum  exafl'u$  pra:- 
fiaret,  ac  proinde  illud,  &  non  iftud /'arr.-i-cfret 
tanquam  nomen  proprium  perfbnae  ufurpandum: 
Hoc  autem  non  videtur  fenticndum  ,  non  fblum 
cx  eo  quod  Salvator  docens  Ecclefiam  fuam  ,  no- 
mina  Patris,  &FiIii,  &  Spirltus  Sanfli  revelan- 
do,  propriischarafleribus,  fentiendumefldivinas 
perfbnas  exprimere  voluifTe:  Sed  etiam,quia  cum 
Pater  fit  origine  Filio  prior,  nihil  fibi  acquircre 
potefl  ex  g»nera'ione  Filii  ,  fed  totum  criginfc 
prius  magis  pr«habet .  Si  autem  aliud  nomen  ei 
magis  propri^,ac  intimus  congrueret ,  per  aclum 
generationis  fuas  acquireret  paternitatem  ;  non 
enim  cx  hac  hypothefi  fbi-et  primo  perlbna  pater- 
nitate ,  (ed  alia  ratione  ,  qua  intelligeretur  perfo- 
na  fignificanda  nomine  aptiori  j  ergo  veluti  ex 
confequenti  cfTet  Pator,  &  non  a  fe  ;  non  crgo 
quidquid  habet  prr  na  perfbna  a  fe  pofndcret,  fed 
ma»is  rationem  paternitatis  a  FiliOjfsu  per  aclum 
generandj  Fi'iam  ex  confequenti  acquireret:Que- 
madmoJum  Plato  albus  efficiens  al  um  albam,  tx 
confequenti  fe  illi  fim-Iem  ficit ,  nec  a /e  dicea- 
dus  eft  illam  fimilitudinem  habere  .  Qooniam  er- 
go  id  efl  conrra  mentem  fanflorum  conllanter  af- 
lirmantium  ,  Patrem  »ih'l  accipere  a  FiliO,-.ed  to- 
tum  a  fc  ipfb  poffidere,  &  origine  prajhabere,  no- 
mine  "Patris  zx3.Sii  ,  acadsquat^  exprimidivi- 
ram,  primamque  per/bnam  ,  &  nallum  aliud  no- 
mem  magis  propri^  iHi  convenire,manifcftum  cil. 

An  Argumewta  .  Ad  primum  refpondeo,  uti 
tiomen  /'j/^r  eft  proprium  prima:  peribre  in  di- 
vinis.  ita  &  Fi/iJ T\omtn  efTe  proprium  fecunds. 
Salomonigitur,  qusrensFilii  nomcn,  non  fcifcita- 
tur,  quomodo  abfolute  vocetur  illud  fubfifters  in 
Deitate  ,cum  ipfum  FHium  appellat ,  /ed  quffrit 
nomen  Filii  incarnandi . 

Ad  fccupdum  rcfpondeo  ,  in  eodem  penitusfi- 
gno  Patrem  Filium  gignerc,Sc  Patrem  ^^^^  quia 
eadem  relatiorealis  t^iigignere  ,generativus  ,tf 
paternitas,  d  cente  Fulgentio  dc  Fide  ad  Petrum, 
cap.2  Propriumfolius  Patris  efl,  non  qnia  efl  na- 
tus  ipfeffed  quia  FUium  generavit :  &  H.lario, 
1 2.  de  '^KWiS^^atri proprium  efl,  quodfempev  efl 
Pater  ,  ^  Filio,  quod  femper  efl  Fili:is  .  Non  eft 
autem  nifi  unaproprictas  pcrfbnalis  unius  pcrlb- 
n^  ;  non  funt  ergo  aliaj ,  &  alis  proprictates  ,  ge- 
nerativus,  ve/ attiva  nativitas.Sipaternitushcet 
fub  diverfis  rationibus  concipi  queat.  tft  igitur 
major  argumenti  neganda;  &  cum  probatur,  qaia 
paternitasfundatur  fuper  jjcnerationein  a6ti  vam, 
/ecundum  Ariftotelem  .Re'ponfio,fi  incrcatuns 
aliquo  modo  gencratio  eft  pacernitate  prior  ,  ca 
prioritas  non  pertinet  ad  fundamentum  reUtio. 
nis,  quafi  paternita'isefi*et  gcneratio  fundamen- 
tum,  quia  potentia  generaiiv.i ,  feu  narura  ,  qua: 
generat,  efl  fundamentum  rclationis  patcrnita  is; 
gencratio  igitur  eft  prior,  tanquam  di(pofitlo:igi- 
tur  cft  prior,  tnnquam  difpofitio  pravia  ,  qui  non 
exiftentc  ,  nccpaternitas  ineft;  ac  proinde  niutuo 
fefe  excludunt ,  ficuti  prxvia  difpofitio  non  eft 
terminus  complcus,  &  ^  converib  .  At  hec  di- 
ftinftiolocum  habere  non  pote/t  indivinis  ,  cum 
D  d  d  non 


QuoJI  ib. 
q.  4.  U:*  tit. 
in      areoea- 


i.Report. 
did,  £7.q-  i' 
Bun.  li. 


QHodtib. 


i«dift.j^.  ^.f. 


394 

ron  llt  gen«ratio  ,  n'fi  completa  ,  ac  nccellaiio 
[ccum  ponens  tei'minum  in  efle  perfeftiflimo  ,  ac 
proindc  patemUatis  rela;io  non  fequitur  com- 
municationem  pcr  modum  natur«,(e(l  eademmet 
communicatio,  vcJ  gcnerjtio  cftpaternitas  ,8ct 
convcrfo- 

Ad  confirmationem  ex  Hilario  diccndum  ,  no- 
mtn  paternitatis  confequi  generationem  non  in 
le ,  cum  una  ,  eademque  fit  perfbnalis  proprietas, 
gcneratio,&  patemitas  ,  fedquatenus  compara- 
turad  generationcm  ,  &paternitatcm  in  creatu- 
ris.  Nam  ea  in  compiratione  efl  unius  ad  alte- 
ram  confequutio  quccdam  pencs  inteiiectum  eo 
ordine  inteliijentem  ,  quo  in  creaturit  eft  confe- 
quutio  realis  terminicompleti  ad  praiviam  difpo- 
fltionem  :  Ubi  enim  aliqua  diflinguuntur  ratione 
eundem  ordincm  rationis  fervant,  qualem  habe* 
rent,fi  realiter  di/linguerentur. 

Potclletiam  exponi  Hilarii  auftoritasfic;  con- 
feffionominis  paterni  confequuta  ell  mundi  crea- 
tionem,  imoetiam  iplum  nomen  Patris,  refpeftu 
omnis  intelleJius  creati ;  nam  Filii  nativitasla- 
tet,nec  fciri  potcft  adeo  incffabile  fecretum,  nifi 
per  revelationem  ;  led  ipfa  in  fe  paternitas  non 
extitit  fequela  nativitatis,  nifi  fecundum  ratio- 
nem  ,ut  di^tum  eft  ,  &  magis  dcclarabitur  iny^- 
qutntibns  , 

P^  uguftini  aufloritas  non  eft  intelligenda  ,  quafi 
fit  ordocaufalitatis,  vel  fundamenti  inter  gcne- 
rationcm,&  paternitatem:  nam  ipfe  eodem  lib.  7. 
cap.6S\z  lcribit ,  Non  diciturjilius ,  nifi  quia  ha- 
bst  Patrem  .  In  per  fe  autem  ordinatis  nequit 
linum  intelligi  caufa  alterius  ,  &  h  converfb,  quia 
tunceHct  circulus  in  per  fe  -ordinem  habentibus. 
Non  ergointcllexit  generationem  eflfe  caufam  pa- 
tcrnitatis  ,  (ed  magis  voluit  mutuo  fe  haber*  ad 
invicem;unde  lubJit  ibidevicap.  1 1.  Pater  non  ejl 
^iiter,niji  qtiia  ej}  ei  FiiiKS .  Etfi  igitur  genera- 
tio,&  Paternitas  fervent  ordinem  rationis  ,  quali» 
verfatur  inter  eas,  ubi  rcaliterdiftinguuntur  ;  at- 
tamen  exinde  non  tit  unum  cfte  caufam,  velfun- 
damentum  alterius. 

Ad  tcrtium  refpondeo  ,  admittendo  perlbnae 
■rationem  ,  non  importare  pcr  fc  fuhllantiam,  aut 
relationem  ;  &  item  nomine  /'(?/r/jfignificari  reP 
peftum  ad  Filium;  negatur  id  non  efle  adftruen- 
dum  proprium  cjus  perlbn«  nomen;  quia  fibi  non 
congruir  perfbnas  conceptus  abftraftus  ,  etfi  &is 
jn  tjus  lationeefTentialiter  includatur,  fcd  potius 
fpecialis  perfbns  nomine  eft  exprimenda  :  ea  au- 
tem  fpeciiicatio  cft  ,  quia  pcr  relationem  conlli- 
tuitur,  &  ab  aliis  realiter  diftinguitur  ,  quibus 
funtaliaformalia  conllituciva  ,&diftinftiva, 

ARTICULUS    Ilf. 

Utrum  hoc  nomen/^a/fr  dicatur  indivinis 

per  prius,  fecundum  quod  perfbnaJiter 

fumitur. 

Voctor  locis  in  margine  citatis.S.  Tbonu  i.  p, 
qitajh  jg.  artjc.  5. 

VIDETUR  nomen  ^ijrf rnon  dici  pcr  prlus 
in  divinis  fccundum  quod  perfbnalitcr  fu- 
mitur  ;  Etenim  notionaiibus  eflentialia  per  prius 
intelliguntur  inclfe  Deitati :  fed  Deus  dicitur  Pa- 
ter  creaturarumfecundum  eflentialia,communia. 
tribus  perlbnis;  ^contra  vero  eftFiiii  Paterno- 
tione  Patcrnitatis  :  ergo  id  nomen  in  divinis  non 
dicitur  per  prius  prout  fumiturperfonaliter  .  Pro- 
batio  minoris  ,feu  Deusdicatur  Paternoftcr,  ri- 


Summee  ]oanms  Duns  Scofi . 

tione  tiliationis  adoptiva  pef  gratiam  ,  fcu  dica- 
tur  Pater  creaturarum  ratione  creationis  ,  id  pro- 
fetto  cx  iquo  convcnit  tribus  perfbnis  pofl^idcii- 
tibuseandem  perfcftionem  eflentlalem  ,  de  qua 
proceditquicquidcft  in  creaturis:igitur  per  prius 
ineft  Deo  patcrnita.*,  ut  eft  tribuscommunis  ,  & 
exinde  ,  ut  fimitur  perfbnaliter. 

Prxterea  ,  Quicquideft  in  Patrea  fe  plcniflime 
pofljdet ,  fic  ut  prius  origine  fit  in  ipfb ,  ac  poftc- 
riusorigine  in  FiIio:ut  enimPater  non  eft  fapiens 
fjpientia  genita  ,  ita  nec  eft  potens  ,  vei  caufans 
potentiagenita  :  Sed  de  virtute  aftiva  ejuspro- 
cedit,&  ineft  paternitas  refpeftu  creaturarum,dc 
potcntia  autcm  produftiva  ,  cftquod  fit  Filii  Pa- 
ter  ;  ergo  ut  eft  origine  prior  fequitur  in  ipfoefle 
Patrem  creaturarum  ,  quam  Filii ;  alioquiii  Filii 
potentia  ,  &  non  a  le  attingeret  qaicquid  produ- 
cit  io  crcaturis. 

Prstcrea,  In  his  ,  qua;  funt ejufdem  rationis 
non  eft  praJicatio  per  priu$,&  polterius;  Scd  Pa- 
tcrnitas,  &  filiatio  fecundum  eandem  rationem 
dici  videntur  prout  perfbna  divina  cft  Pater  Filii; 
at  prout  Trinitas  eft  Patcr  nofter ;  crgo  non  dici- 
turPater  perprius  fecandum  quod  perfbnaliter 
fumitur  ,  &  prout  cfl^cntialiter  accipitur  . 

CoNiRA,  Auguftinus  ,  t;,  de  Trinit.  cap.  14. 
SicHt  '^Pater,C!f  Filins  unus  'i)eus,&  ad  creaturam 
reliitive  tinus  Creaior ,  i^  unus  Dominusjic  rela 
live  ad  Spiritum  Sanchim  unum  principium.Ad 
Creaturamvcrc^^ater,^  FHitis,^  Spiritus  San- 
Uus  unum  princi pium.Jicut  unus  Creator,^  unus 
Dominus.Dicit  ergoexprefle  priusexiftereopor- 
tere  Patrem,  &  Filium  indivinis,  qui  fint  unum 
Spiritus  Santli  principium,  &  cxinde  a  tnbus 
pertbnis  uno  ,  eodemque  principio  caufativo*?^ 
pioccderc  creaturarum  . 

RESpoNDEodiceBdtim  ,nomen  'iPater  fimplici- 
ter  prius  dici  de  prima  perlbna  divina  Filium  pro- 
ducente,quam  per  qucmcunque  ordinem  ad  crea- 
turas .  Dcdaratio :  Perfona  aliqua  indiviniscft, 
&  vocatur  Pater  ratione  neceflaria;  produftionis, 
quatenu'.  intelleftui  infinito  adcft  objeftum  pra:- 
fens  infinit»  intelligibilitatis  ;  eft  vero  ac  dicitur 
Deus  Pater  nofter  prout  liber^  ,  &  contirgcnter 
caufat,  &  dat  efiTc  ci  eituris  vcl  fimpliciter,  vel  le- 
cundum  aliquam  perfectionem  earum  :  Sed  pro- 
dudftioni  contingenti  neceflario  praefupponitur 
produ(?lio  fummxneceflitatis  ;  Nam  neceirarium 
prajfupponcre  contingens  eft  impofTibJle,  at  con- 
tingcns  prflEexigere  omninoneceflarium  ,  eft  evi- 
dens  ;  igitur  per  prius  fimpliciter  oportet  primam 
perfonam  producere  fecundam,  ac  eire  illamPa- 
trem  ,  hanc  Filium  ,  &  expleri  fubinde  ordinem 
productionum  neceflTariarum ,  &exindeaccipere 
eflfc  creaturam  per  Iiberam,  &  contingentem  pro- 
du6lionem  ;  ergo  omnis  ,  &qua:Iibct  paternitas, 
quKefl^e  poteft  in  Deo  per  refpeflum  ad  cieatu- 
ram,cft  neceflario  pofterior  ahloluto  ,  &conip!e- 
toordineprodii(ftionum  intrinfecarum.Cum  enim 
intrinfeca  Produftio  Gt  ad  terminum  infinitum, 
"qula  ea  communicatur  cflentia  infinita  ;  extrinle- 
ca  vero  tantum  ad  terminum  finitum  efle  poiTit, 
qui  fimpliciter  proinde  potuit  non  fuilTe,  ncc 
eiTe  ,  hjecomnino  fcquatur  oportet  ad  ilium;  alio- 
quin  infinitum  ad  fui  eJJe  pra:exigeret  finitum, 
quodeft  impofiibile  .  Deinde  ,  Dei  adCreaturam 
eflenon  poteft  refpcflusrealis  ;  quia  tunc  magii 
neccffarium  referreturadcontingcns  ,  vcl  minus 
neceiTarium:  atque  itaexhypothefi  :  quod  minus 
neceflTariumdeficeret,  &  una  dcftrueretur  magis 
receiTarium.quod  implicat  contradiftionem;  om- 
nis  ergo  paternitas ,  qua  Dcus  Patcr^appellatur  in 

ordi- 


l.dift.jlt 
qHtft.  r. 

l.djft.  It. 

qu.  1.^.  Rtf, 
fendca  . 


S-Tliom« 

ftCUttdwtL^ 

principale  . 


l.dill.  it. 

do  .  V.   Hoc 
cen/irmaiur  . 


t.dift.r.  q.n 
f .  Adfoluri»' 
neoi  qu.ej?it- 
nls. 


Quodlib.  q 
14".  f.  H/ 
inieUl ^eudi 


i.dift.  J< 


I.dift.  Il.q. 
ttHiffondeo. 


Tomus .  Vars  IQuceft. 

orJJneidCreatura»,  c!l  rcrpe6t.is  ra*i!)..  ,  ;  !>\- i 
paternitcts  ,  qua  cft  P;rcr  Filii  unigen  ti,  ell  rela 
tio  realis,qucee(l  &  F  1  i  ipia  gencr.itio  ,  reali-er 
quo  juediftinfta  a  lilatione,  &  principium  con- 
ftitutivum  perfbna;  P.itris:  Ndrionalia  au^^em  qua;- 
que  in  Dco  priora  funt  elTentialibas  involvcntibus 
rclpcftum  rationis  ad  creaturas  ;  Pater  i^itur  per 
prius  dicitur  fi:cundiim  quod  fumitur  perfbnali- 
ter ,  Unde  &dicit  A|>onoius  ,  ad  EpheC  ^.  F/eclo 
geaua  mea  ad  patrem  Dumini  Noftyi  ycfu  Chri- 
/'/,  ex  qtto  cmnis paternttas  in  Calo  ,  &  in  terra 
iiominatur  :  Ex  quibus  vcrbis  Damafcenus  lib.  r. 
cap.  I.  inrert  nomen  Pater?\on  t^^z  translatum 
a  Crcaturis  addivina  ,  (ed  primario  exprefTa  per- 
fona  Patris,  exinde  ad  creaturas  defcendifTcaliif- 
que  fignificandis  diverfarum  rationum  paternita- 
tibus  applicatum  efTe  .  Sedqualia  nomina  Deo, 
&  creaturis  commnnia  per  prius,  &  poflerius  de 
iifdem  dicantur ,  fuse  difium  fuit  ,  quafl.  13. 
artic,  2. 

Ad  Argu.menta  .  Adprimum  rerpondeo,ctfi 
efTentialia  nondicentia  repeflum  adextra  pno- 
ra  fint  aljquot  notionalibus,  ut  ad  elTentiam  divi- 
nam  comparantur  ;  attamen  omni  efTcntiaH  in- 
ciudente  refpeftum  ad  cxtra  ,  immediatins  efl  ef^ 
(entia;  aliquod  notionale  :  Nam  ejufmodi  cfTen- 
tialia  non  conveniunt  Deo  ,  nifi  pcr  operationem 
intelleflus  comparantisilla  adCrcaturas  :  rotio- 
nale  vcro  inefl  illi  ex  narun  rei .  .S^eu  igifur  fermo 
fitde  paternitate  ,qua  Deus  adootat  'n  iiI'oscrea- 
turas  rationales,  &  inrellefiuales  ,  gratiam  fan- 
£l'ficantem  elargicndo  ;  feu  loqiiamur  de  na'cr- 
nitate,  fecundumquv^d  dat  effei  aturale  omnibus 
aPis  a  (e,  hacdenominatio  non  convcnit  Deo,  ni- 
fiquatenus  terminat  d<rpendentiam  creaturarum  , 
ad  ca^que  per  intclleclum  comparatur.  Efligitur 
Pater  adoptan$,&  creans  per  virtutcm  infinitam  , 
tribusquidem  communem  ,  led  per  poflcrjusfihi 
congruentem  ,ac  infint  notionalsa  ,quJa  aliud  non 
funt  ills  denominitiones,  quam  rcfpeftus  ratio- 
nis,  ex  temporeexfurgentes  percfTeciuum  novi- 
tatem  :  ctfi  reftifTime  iI!iconveniant  ex  reali  de- 
pendentiacreaturarum  ad  ipfum.Qiiemadmodum 
ergo  his  denominationibus  carerc  pstuifTet,  fi 
producereeos  eJTectus  noIuifTtt,  ita  in  iniinituiTi 
pofterius  illi  infunt :  Contra  vcro  cum  not'onalia 
quaque  necefTiirio  Deitati  infint ,  fic  ut  aliter  fie- 
rinon  poifit ,  ita  ultraomnem  exillimationem  per 
prius  intrffe  oportet  notionalia  divinis  perfonis 
omnimodam  habentibus  neceffitatem  ratione  ef- 
fentix  ipfis  communis  .  Sed  videndus  articulus  6. 
qu.  13.  cit. 

Ad  fccundum  ,  concedo  Patrem  in  diviniscun- 
ftas  perfeCtiones  a  fe  haberc,  ut  Filius  a  Patre, 
&  ita  a  fe  effc  fapicntem  ,  &  omnipotentem  :  Et 
cum  lubdiiur  ex  virtute  fua  aftiva  acquiritpa- 
ternitatem  refpcflu  creaturarum  .  Diccndum . 
hanc  denominationem  paternitatis  refultare  non 
pofTe,  nificommunicatafit  tribus:  id  ell,  fieri  non 
potcfl ,  ut  producantur  creaturas ,  aut  aliquid  in 
cis ,  nifi  poft  cemplctam  produftionem  ad  intra  . 
Quamvis  ergo  Parer  a  fe  producat ,  &  Filius  at- 
tingat  eundem  effcftum  s  Patre  ,  nempe  per  prin- 
cipiumaftivumacceptuma  Patre, attamen  unum 
funt ,  idcmque  principium,  una  cum  Spiritu  San- 
fto  ad  omne,  quod  extra  Deum  fit,  &  geritur  . 
Patremergo  priusoriginc  Filio  producere,  non 
ellper  prius  efFettum  attingere,  fcd  tantum  inde- 
pcndcnter  a  perfbna  alia  producentc  caufare, 
cum  iplefit  ingenitus  ,  &  ideo  prior  origine  Fi- 
lio,  qui  a  Patre  ell:,  &  accipit  principium  pro- 
ducend 1 . 

Tomus  L 


XXXIII.  Artic.  m. 


S.  T'iom  h'x 
p,  'idfceuH- 

dum  , 


J95 

Ai   .crtiuTi  nt>t;  (cur  piternitatem  dici   iccunr 
dum  unam  rationem  prout  refpicic  Filium  ater' 
num,  fecun  !um  quod  eft  refpectu  crcaturarum 
per  adoptionem  'Uter  filios  adicr  p:.arum.  Nam 
dicitur  Fil'us  pnmo^enitus  omn.s  crcatur.'c,  fe- 
cundi!im  fimilifuJincm  quandum    remotaTn  :  cll 
autem  unigeniius  Patris  per  n.itivitatem,  qua  fibi       j   dift.  1«. 
communicatureadem  omnino  natura  .   Hancref- 
ponfionem   pu^am  is   reciniendain  ex  hypothefi, 
quod   nihil  fit  commune  ejuldem  rationis  relatiO' 
ni  reali,  qualisefl   pitcrnitas  notionalis,  &  ref^ 
pe6lui  rationis  ,  inquofita  ell  ratio   paternitatis 
efTentialis  .  Supponendo  tamen  illis  extremis  cfTe 
quiicommune,  dcimus,  hancsonceptusunita-        r.Reparc. 
tem  non  impedire  ,  quin  pitemitas  Dei  ad  crea-    <^i'^'  ^y  De 
turas  fit  ininnmtum   pofterior  paternitate,  qua     '^"f  '"/"^*  ^! 
conflituitur  Piter,  &  djft.nguitur  a  Filio  :  quia    inddiHsi. 
isconceptusefl  inada;quatiliimus,  &  abftaitfii- 
mus,  ei  proinderon  correlpondens   aliqua.  rcali- 
tas,  cujus  fit  expreffivus  .  Et  etiamfi  exinde  fe- 
quereturin  una  communi  vocc  paterntatis  intet- 
ligi  non    pofTe   prius ,  &polterius  ,  juxta  difli, 
nrt,6.cit.  quxfl,  13.  attamen  in  natura  rerum  vo-  ■     ^  . 

ce  illa  fignificatarum  ,  efi  analogia,  &  attnhutio 
imperfectx  paternitatis  ad  per.^eftam,  qualis  e'l 
in  prima  p:rfbna  divina  :  non  ita  sntelligendo, 
quafi  in  ea  una  Dei  paternitate  reiiqua^omnes  vir- 
tualiter  contineantur,  cjm  ipft  non  fi:  formalitcr 
infinita,  aut  perfe£ta  :  Sed  prop  erea  quodcstc- 
rx  omnesnativitates  ,  &  gencrationes  ,  unde  efi; 
paternitas,  &  hliatio  ,  ex  illa 'ublimifnma,  inef- 
fabili,  ac  in  infinitum  oinnium  prima  ,  id  nomea 
accipiant  pro  menfura,  acparcicipatione  rei  per 
vocabulapaternitatis  ,  &  filiationisfignificatz.  - 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     IV. 

UtrurnefTeingenitumfit  Patri  proprium. 

DoElor  r.  di/?  28.  qu.  i.  //?  utroque  Scripto  . 
S.  Thom.  \. par.  qua:/}.  35.  art.  4. 

VIDE  rUR /V/^^/7/V/^/;/  non  efi!*vi  proprietas 
Patris  :  Etenim  (i  can^uamprop.-^ium  attri- 
buendum  fit  Patri  ejfe  ingerritum  ,  ex  eo  hxc  ratio 
nuUi  akeri  conveniret  :  Id  autem  elt  talfum  :  ergo 
non  eii  proprium  Patri  cflx  ingenitum  .  Probatio 
minoris  :  elfentia  divinaeil  rormalitcr  ingenita  , 
item  &  Spiritus  Sanctus  eft  ingenitus  ;  ergo  non 
eft  proprietasPatris.  Probatur  afi^umptum  :  efTcn- 
tia  non  generatur ,  ut  nec  eil  generans :  ergo  non 
eftgenita,  &ulterius  ergoclt  ingcnita.  Hsc  ul- 
tima  confequentiaprobaturcx  Augufl.j.i*'  Trin, 
cap.  7.  dicente  idem  cffe  ingcnitum,  &  non  geni» 
tutii.  Prioris  autem  confequentiie  probatio  clt  ilta  : 
AiTirmativa  de  prsdicatomfinito,  Icquitur  ad  nc- 
gativam  de  praidicatofinito,  &  k  convcrlb  cum 
conltantiafubjeftiper  PhiIo.'bphum  z.Perihe>m. 
Confimiliter  argui  potelt  de  Spiritu  Sancto,  [\ 
non  elt  genitus  :  ergo  eft  non  genitus  :  &  uitra  igi- 
turclt  ingenitus. 

Pra:terca,  Omnis  proprictas  pcrfbnalis  eft  rela- 

tiva,quiaquicquid  t/./yi- dicitur  coinmune  clttri- 

bus,ut  $.Je  7';7;///.frequcnterdicitA.  gu(tinus:fcd 

ingenitumnon  dicit  relationcm  :  ergo  non  tlt  pro- 

prictas  perlbnalis  .  Probatio  minoris:  fi  irgcni- 

tum  importat  relationcm  :  igitur  omne  ingenituni 

efl  relatum.  Hxcetiameft  vera,  omne  genitum  tj} 

relatuittt  ipfa  percontrapofitioncm  convcrfa,  lit- 

quituromnencn  relatum  ert  non  gcnitum  .  Tunc 

arguo  ,omne  non  gen'tumcft  relatum  ;  cmnc  non 

relatum  ell  non  gcniium  :  crgo  omnc  non  tclatum 

D  d  3  eft 


$•  ThoinK 
^uar:u  prin- 


€if*U , 


Videnrfuc 
MiyroH.  hie 
de  multipli- 
ci  iBexiflen- 
ti.i,&  accep- 
tioQe  priva- 
tionum  ;  & 
ejiis{  qiiod 
eft  ingeniiH 
e/fe-Sed  oti- 
uia  ex  Ma- 
giRro    Sco- 


396  Sumfncejoan 

«fl  relatum  .  r!oncliino  impoffibilis  ;  ergo  aliqiia 
praEmifTarum  falfa  :  non  ifta  ^C[Vtx  fequitur  ex  vera 
per^contrapofitioncin  ;  crgo  alia  . 

Praterea ,  iKgenitum  hxm^Wter  vel  dicit  tan- 
tum  privationem  in  genere ,  vel  tantiim  ncgatio- 
nem;ergocx  fui  rationc  formali  nondicit  aliquam 
dignitatem  ,  nec  aliquid  ad  dignitatem  pertinens; 
ergo/^^f;;//"/ ratio  non  eft  conniimeranda  inter 
proprtetates  perfonales'. 

Prajtcrea  ,  Ex  eo  quod  proprietas  Patris  olim 
difla  fit  &  innafcibilitas,vcl  ingenitiim  efTc,  Aria- 
ri  exinde  probare  nitehantur  alterins  fuhflantise 
efTePatrem  ,  alterius  Filium  ,quia  ille  ingenitus, 
&iflegenitus  dicitur.  Qiiod  fblururus  Ambro- 
fius,  negat  Parem  dicendum  in^enirjim  ,  quod  id 
rcmen  in  djvinis  Scripturis  non  legHret  ;  igitur  Sc 
ad  precludendumoccafionem  eroris,  &funditus 
evertendum  argumcntum  H^ reticorum ,  preflat 
regare  inter  Patrisproprietates  locum  habcre,  & 
ejfe  ifige^Tirur^i  . 

Prcterea  ,  Pr.-^orium  cft  quod  uni  foli  convenit 
Sed  cum  flnt  in  divinis  plures  ab  alio  procpden- 
tes  ,  nihil  videtur  prohiherc  ,  quin  etiam  fint  plu- 
res  ah  alio  non  cxiftentcs  ;  Non  igitur  cft  pro- 
prium  Patri  e/Te  ingevitti»! . 

Contr;\  ,  Augufl.  quffift.  2.  adOrofium  Non 
tluos  ejje  irgenitos .,  certa  fides  (ieclarat\tx^o  effe 
ingenitum  efl:  fblius  Patris  proprieta?  . 

Respondeo  ,  Qiioniam  aclio  compofifa  exali- 
^uomultiplici ,  &  particulanegativa  ,  cfldupli- 
citer  multlplex,  nempe  &  ex  mulriplicitate  affir- 
mationis  ,&  ex  multiplicitate  negationis,  fecun- 
durn  Philofophum  5.  Mctaph\',  cap.  de  '^otentia 
Subinds  nomen  />ef/r/V//«7  multiplcx  efTe  in^elli- 
gitur  ,  tumex  mnltiplicifate  cjus,  qucd  cfl  ge- 
aitum  ^  tura  ob  particulJBprivativa:  multiplicita- 
tcm . 

Eft  igitur  exponenda  utraquc  multiplicitas,  ut 
omniexclufa  terminorum  ^quivocatione  ,  conftet 
de  propria  ingeniti  acceptioPe,fiib  qua  nflirmatur 
efTc  Patrisproprietas  ,  &  nuHi  alteri  ah  Ipfb  pro- 
inde  con venire  .  ftaque  genitunt  proprie  eil,&  di- 
citur  produftum  per  generationem  ,  ut  primus,  & 
adxquatus  terminus  cjus.  Secundo  exrendendo 
t)omsT\  gegjtuw,  dicitur  gcnitum  ,  quodcommu- 
nicatur  per  gcnerationem  ,  eftque  terminus  for- 
malisgenerationis,  ad  quem  lenfum  loquitiir  Hi- 
larius,cumdictt ,  nihil  nifi  natnm  habet  F'lius. 
Tertio,magis  extenditur_5-f;?/V«^//  ad  produ6lum, 
live  adprsexigensgenerationem  ,  licet  ipfumin 
fe  revera  non  fit  terminus  gcnerationis  primarius, 
necformalis.  Atque  his  omnibus  modis  multi- 
plexeft  ingenitum  ,  prout  genitum  excludere.ei- 
queopponi  ititelligitur  , 

At  ratione  fyncathegorematis />adhuc;>^(r;//- 
ftim  eft  multiplex  pro  ratione  diverfarumacce- 
ptionum  particulc  privativs.  Primo  igitur  pro- 
priiftimc  pri  vatio  dicitur,  qtium  alit^uidcaret  ali- 
^tto,  eo  modo,  quo  <?/?  natum  ipfum  hahere.  Secun- 
do,  quum  eft  carentia  alterius,  quod  inefie  quidem 
potefi^  noH  tamen pro  eetempore',  &  ita  catclli  vi- 
fione  privantur  ante  nonum  diem  .  Tertio  tandcm 
fuh  privatione  intelligitur  fubjeftum,  quafenus 
carct  aliqua  perfcflionc  ,  qua  etfi  incompolTibilis 
fit  rationi  fpccificai  ipfius  ,  attsmen  intelligitur 
non  repugnare  rationi  ejufdem  communiori  . 
Qiiod  privationis  genus  plurihus  confrat  gradi- 
bus  .  Nam  lapis  caret  anima,  quaKi  pofl^et  ratione 
corporis  habcre  ;  carct  fpiritualitate  ,  qui  gradus 
nihilominUs  fubftantia;  non  repugnat;  ac  deniquc 
eft  expers  infinitatis,  quz  tamen  infinitas  enti ,  ut 
ens  eft,  congruit 


nisDuns  Scoti . 

Ncmine  igitur  ingeniti  rationc  partjcula:  in  fi- 
griificatur  privn'io,  &  infuper  negatio  includitur, 
&exprimitur.  Porro  ncgatio  duplex  eft,  nimi- 
rum  extra  genus ,  ut  non  Socrates  ^  quJE  dicitur  de 
ente  ,  &  non  ente:  Et  in  gcnere  ,  qua:fcilicet  pra- 
fupponit  naturam  gcneris,  de  qua  dicitur;  genus 
enim  quafi  communc  hahitui,  &  privationi,eft  il- 
lud  ,  cui  convenit  aptitudo  ad  utrunque;  Eaque 
poteft  multipliciter  intelligi  pro  rationc  multi- 
plicitatis  generls  magis  ,  <k  minus  communis  . 
Veruntamen  acceptis  neg?.tione  in  genere  com- 
ihunifllme  ,  &  privatione  fecundum  genus  com- 
munifllme,  in  eandem  rationem  formalem  coinci- 
dere  videntur;  quia  negat'0'n  generequum  ne- 
gat  formam  ,  qus  inefTcpoteft,  fccundum  gra- 
dum  communiorem,eo  ipfb  privatio  eft  fecundum 
genus  . 

Itaque  extendcndo  illud,  quod  hicgenus  ap- 
pellamus  ,  quicquid  eft  commune  ad  tres  ptrfo- 
nas  ,  wxperfcna  ,  \t\  fuhfifientis  ratio  ,  quafi  ge- 
rus  ip  propofito  inteljieitur :  ut  exinde  re6ie  di- 
catur  Patri  inefTe  negatioalicujus  pradicatur  fe- 
cundum  genus,  quatenusid  natum  eftcompetere 
nedum  enti,  verum  etiam  fuppofito,quod  eftPa- 
tri,  Filioque  commune  .  Juxta  quem  intelleftum 
nomcn  ingenitum  poteft  quadrupliciter  faccipi. 
Priinoquidem  propriifTim^  ,   prout  fignificat  ca- 
rentiam  propriam  eiiis  ,  quod  importatur  nomine 
^eniti ,  Sc  aliudnon  eft,  quam  primum  produ- 
ftum  per  generatlonem  .  5ub  hac  acceptione  non 
eft  ingenitum  in  divinis,  quia  nulla   per/bnarum 
caret  forma  al:qaa,qu»  fibi  poteft  inefTe.  Et  quo- 
niam  tantum  reperiri  poteft  ibi  una  per/bna  gcni- 
ta,ea  non  eft  ingenita  ,  fed  neceffariogenita  .Se- 
cundo,  prout  ingenitum  dicit  carentiam  geniti 
proprie  fumpti,  connotando  fubfiftens ,  fi  ve  per- 
fbnam  ;  Et  fecundum   hanc  scceptionem  Pater 
6\c\iMr  ingenitus  ^  &  S^piritus  Sanftus  fimiliter; 
uterque  enim  eft  fubfiftens  ,  &  non  genitus.   Sed 
non  fimilitereil  efTentia  appellanda  ingenita;  nam 
efto  non  genita  :  non  eft  tamen  fubfiftens  ,  ut  fub- 
fiftit  perfbna .  Tertio  accipitur  ingenitum,ut\m- 
portat  negationem  termini  formahs  communica- 
ti  pergenerationcm  ;  qiio  fenfu   effentia  non  cft 
ingnita  ,  nec  ingenerahi/is ,  quafi  careret  aptitu- 
dine,  fecundum  quam  cft  communicabilis  :  Qiian- 
quam  ut  in  Patre,dici  queat  non  commununicaia, 
&  ita  ingenita  .  Quarto  denique  intelligitur  in- 
genitum  ,  quod  importat  ^f;//V/ carentiam  fccun- 
dum  genus  communifilmd  fumpti,  ut  nominc  ;>/- 
genitiviW  aliud  exprimatur,  quam  fubfiftensnon 
produftum.  Et  juxta  poftremam  hanc  acceptio- 
nem  dumtaxat  ingenitum  eft  Patris  proprieras, 
nullialteri  congruens  pcrfonarum  .   Nam  ,  ut  ait 
Auguftinus  rj-.de  Trinit.  cap.2^.  ^ater  fo/us  »on 
efl  ab  a/iojdeofclus  appe/Zattir  ingcnitus.  Sccun- 
dum  quod  igitur  ingenitum  figniiicat  negationcm 
geniti,  fiveprodufli   communiffime   fumpticon 
nofando  fubfiftcns  in  nanira  rfivina  ,   uni ,  &  fbli 
Patri  fic  convenit  ,  ut  fibi  repugnct   produci,  ac 
proinde  fblus  eft  improduflus  ,   &  ingenitus.Etfi 
enim  quoad  rationem,&  conceptum  ,perfbnac  ,  fibi 
aliifque  communem  non  intelligatur  repugnantia 
ulla  paffiva:  produftionis  ;   quia  tuncomnis  per- 
fbna  effet  improdufta:  nihilominus ,  ut  Patris  ner- 
fbHa  eft,  involvit  necefifario  negationem  produfti, 
ut  proinde  necefl^ario  intelligacur  cfTe  ingenita,& 
improdufla  ,  veluti  neccffaria  fequela  divins  pa- 
ternitatisf:  pcribnteautem  conccprusin  communi 
eft  indiiferens  ad  utrunque,  quiaidem  reperitur 
in  duabus  prcdufiis,  &  in  una  ingenita,  &  im- 
produ(fia ,  &  improducibili ,  ut  eft  Perfcna  Patris. 

Ad 


Solutio  quar- 
<iri.  Ad  liiinc 
renfuin    Hi- 
Kirius    }.  di 
'Trin.   atrri- 
buit       Pair, 
aternitafcni 
nciTife  qui3 
coH»enit   ii 
proprio    ip 
fiu!  ;    >jiiO( 
&    prot^atn 
Augudino 
».  cie  Trtnii 
cap.  10. 

Videndii 
articulus  i 
gujt/i,  i9' 


Tomus  l  Pars  l  Quaflio  XXXUl  Art  VI 

Ad  Argumen-ta  .  Ad  p  iiTum  reiponcJto  \a 


VidenJa—» 

giftrj  Liche- 
ti . 


S>  B«naven. 
refponfi.'    i. 

&  m.  t>. 


dfclaratum  extitifTe,  qualiter  eo  modo,  quo  Pater 
t{\  jKpeHftufft^e^}  proprictaj  ipfius,  nec  efTenti* 
ncc  fprntui  San6io  ira  con^ruere  rationem  in;>e- 
niti,  Spintus  enim  ^anftus  fimpliciter  produci- 
tnr,  acproccdit  a  Patre,  &  Filio  ?  efTentia  vero 
ffl  terminas  fi)rm.ilis  produi?l  onis  pcrlbnarum: 
Contra  vero  Pirer,  reciit  terminus  primarins, 
rtcc  fecundarius  producFrur,  acproindeeft  fblus 
fngenftus,  Sc  fni^enerab  lis  . 

Ad  fbrmam  tamen  areum^nfi  lo^ic^  proce- 
dentis,  dicimus  minnrem  e/Te  fjl^am;  Et  cijm  pro- 
haturiruftoritate  Phfo^bplii  t.  '^eriherm  Dico 
illam  Philorophi  conreiuentiam  tenere  virtute 
hujus  pr'nctpfi :  A  riiocunque  removerur  unnnt 
contra<{t&oriorum  ,  de  eodem  dicitur  i3  reliqutim'. 
at  minim^  concludi  poffe  afTirmaMvam  de  prsdi- 
cato  infinifo  feqwi  ad  nc£:3*Fvam  de  prsdica'o  fi- 
rito  ,  nifi  ubi  illud  prsdlcatum  infinitum  fi^nifi- 
cat  nej»ationem  extra  ]^enus  contradiflorium  af- 
firmaMonis:  quia  nc^aMo  in  genere  non  contra- 
dicit  affirmationi  .  NuIIa  efler;^o  h.rc  illatio;  non 
efl genitum:  ergo  ej}  non genitum ,  nifi  in  ne^atio- 
ne  extra  ^enus  :  Sed  hoc  modo  non  genitum  non 
convertJtur  cum  ingenito:  quamvis  converun- 
fur,cum  intclligitur  ^o»^^;;/V«w  importtire  ne?a- 
ffoncmin  eenere:  quo  fan^  modo  intelligit  Au- 
"guftinus  io  prsallcgata  aufloritate. 

Ad  f^^cundum,  utique  in  communi  hvnotJieiT, 
quod  pcrfbnJE  conftituantur  per  relativas  pro- 
prfetates  ,  nuHam  ejufmodf  propnVatem  impor- 
tare  aliquid  a^y^  :  fednihilominus  r«'n'mponor- 
tereomnem  proprietatem  dicere  rc'ationem  pofi- 
tfve,^d 'atiselTc  ,  ut  unaqujenue  ex  illis  fit  ad 
aliud  pofirive  ,  vel  regativ^  .  5r  enim  rclatio  fit 
perfbnalis,  &  propria  alicufus  pcrronac,  ne»atio 
eriam  relationis  ejus  erit  perfbnalis,  propria  alii 
perfbne:  ac  proirde  Pon  ad  fe^nec  omnihus  com- 
munis.  Concedcndum  eft  \s;\tur  ingenitum  d''^c- 
re  relationem,  nonpofitiv^,  fed  ne^ative  .  Sed 
tnnc  il'am,  ottine  non genitumefl  relafttm  ,  pfTe 
falfam  :  ncctamen  fcqui,  trz.o  non genitum  ^\c\t 
al'quidad  fe  .  Ben^tamen  inferri,  velimnortare 
aliquidadfe,  vel  nega'ionem  propi^  rclatipnis 
fivr  relationem  negatiz'e,Si.\ti  concedendim  con- 
clufioncm  ,  omne  non  relatum  eft  relatum  ;  fcili- 
cet  pq/ttiz'e  ,  vel  negative  . 

Ad  tertium  eft  refponfio  dicentUim  ^ing/nitum 
efto  dicat  negationem  ,  effe  tamen  Patrfs  proprie- 
tatenf?,  ac  fubinde  pertinere  ad  digni-^afem  ejus 
quatcnus  connofat  aliquod  pofitivum  :  id  autem 
pofitivum  connotatum  ponitur  efTefbntali»  ple- 
nitudo,  qu3B  eft  in  fbloPatre  ,in  quo  refidetom- 
nisfa:cunditas  tam  ad  intra,quam  ad  extra.  Con- 
tra,  Fontalis  hffc  plenitudoin  Patre  certc  non  in- 
terigltur,  ut  eft  principium  creaturarum  ,  quia 
ita  principiare  ex  iquo  convenit  tribus  .  Ad  in- 
tra  autem  eft  in  Patrc  gemina  fcecunditas ,  nempe 
ad  generandum,  &  fpirandum  ;  fed  haec  completa 
fcccunditas  aliud  pofitivum  in  Patre  non  impor- 
tat  ,  quam  cfTtntiam  ;non  enim  ftatui  poteft  in 
aliqua  pofitiva  relatione*nam  in  Patrc  eft  tantum 
a6liva  generatio  ,  Sc  fjjiratio  item  aftiva ,  &  ultra 
hos  ncmo  adftrnit  tertium  rcfpeflum  in  illo  ,  ro- 
mine  fontalis pleniiudinis^^xgm^MZ^xwvn  .  Deinde, 
/;?_f;fw//«w  non  connotat  fontalcm  illam  plenitu- 
dinem,quatenus  connotat  primamfnecunditatem  . 
Nam  fecundum  Auguftinum,  ^.  de  Trint.  cap.  6. 
F.tfi  Pater  Fi/ium  non genui/Jct,  nihi/  prohiheret 
eum  dici ingenitum .  lgi'ur  ingeni-um  poteft  pr»- 
cederc  generationem  activ«m;uti  Pliilo'?->phi  (iih- 
fiftens  ingenitum  apprehendebant  in  Dcitatefme 


397 

gener.ifione  activa  .  Ncque  fecundum  quia  fi  pcr 
impofllb  le  r»on  produceret  per  modum  volunta- 
tis  ,  adhuc  taraen  effct  ftuus  in  gereratione  ad 
aliquam  perfbnam  ingenitam  fubpropria  ratione: 
ergo  illa  fbntali.^tplt-nitudo,  quaj  importare  po- 
nitur  duplicem  foecunditatem  ,  non  po'eft  conno* 
tariper  hoc,  qtiod  eft /»je;,'///!rw.  Denique  ratio, 
cui  innituntur  non  videtur  fijbfi|}ere,  quia  fi  pro- 
prietas  porfon  Iis  diccret  di:>R!'atem  fimplicitcr: 
igitur  perfbna,qua:non  ita  cil  fbecunda  ,  non  ha- 
beret  omnem  dtgnitatem  fimpliciter:  quod  eft  in- 
conventen.^. 

Respondeo  igitur  ad  induflum  argumentum, 
T6  ingeniium  fiibprop.^-ia  fiii  ratione  ,  cjaterius 
nimirum  fignificat  non  hnbere  genitorem,  efT» 
proprium  Pafrfs  ,  ac  fufficienter  di»nitatem  im- 
porrare,  ideft,  non  indignitatem  :  E t  porro  ad 
perfbnalem  proprietatem  (ufficcre  videtur  ,  quod 
ex  fe  indi^nitatem  non  invoIvafQuemadmodum 
&  de  perfbnalibus  probab;lifTime  phi  ofbphatTiur, 
quas  etfi  negentur  efTe  fimpliciter  perfeclionis  , 
non  tamen  ponun^^ur  involvere  quidquam  im- 
pprfeftiopis  ,  Tta  &  ingeniti  propric^as  qtinm- 
vis  fbrmaliter  importct  negationem  :  nega'.  en'rn 
genitorcm  prim^e  perfbns  :  eft  nihilom'nu^  di- 
gni^atjs  fn  ip^a  ,  u^-i  ad  di»nltar'm  ^cundsc  per- 
fbnae  ^{;)e6t^t  genitorem  habere:  Nec  tamen  o->or- 
tetillam  efTe  dignita^em  a'!:i.jus  pofitivi  conro- 
tati  T\om\T)t  ingentti :  Poteft  crgoncg'.  io  effe  di- 
gnitatis  in  aliquo  ,  quarenus  arcet  dignita- 
tem  impor^-aram  ab  oppofita  af?irmatio"e  :  per- 
inde  ut  dignitatis  eftin  Rege  non  efTefcurram, 
aut  mercatorcm  ,  ut  diflum  fuit,  q.  pva^edenti 
art.  %. 

Adquartum  refpondet  Mag.  \.difl,i,%.  cap.Il- 
lud  etiam  ,  fpvera  Ambf-ofium  ingeniti  vocabulo 
UM*  no^n-fTe  propter  HKreticos:  qui  exinde  mali- 
gre,  &  pei^peram  nitpbin'ur  deduccre  Parrem 
effe  alrer'us  naMtra*  a  Filfo,  ut  refert,  &  \\x.^  con- 
futat  Auguft.^.  '/<•  Trinif.ca^.6.&  "].  Qji^ia  iq-'"tur 
tempore  Ambrofii  ipgeniti  nomen  non  adeo  in- 
notucrat.t)'!  poftea  per  nn^ores  Ca'ho'icos  de* 
clarattim  fui  ;  nec  ad  fidei  exprcmonem  fic  ne- 
cpfarium  erat ,  ut  ofiorreret  proin''e  quem!'bet 
Ca'.holicorum  eo  uti^quinimo  primam  peronam 
illa  proprierate  cxp^-imere  ,  &  notificare  fimpli- 
cibus  fidel  bus  occafio  non  levis^extit ifTet  errorir: 
propterea  quod  videtur  eo  importari  aliquid  j.i 
y>,cum  nnn  ita  manifpft^  per  tale  vocabulum  fi- 
gnificetur  relatio,  ficuti^f///// voce;  idcoinquam 
tunc  temporis  tutius  ,  &  opportunius  fuit  ,  ejus 
nominis  ufum  non  cffe  omnibns  communen, 
quamvis  caiteroquin  proprietas  nomine  ingenili 
fignificata  in  fe  proprie,  &  primo  competat  Patn. 

Adouintum  refpondcrur  fic;Quemadmodam  in 
quolibet  gcnere  oportet  ponere  unum  primum 
ita  &  in  divina  na^ura  necefi^^j  eft  adftruereprin 
cipium,  quod  abalio  non  fit:  id  autem  principium 
ingenirum  f  ft  ,  ^  dicitur.  AfHrmare  igitur  duos 
innafcibiles  pcrinde  eftacduos  Deosrerum  uni- 
verfitari  prarponere  ,  dua^que  fubinde  naruras  di- 
vinas.  UndeHtIa'-ius  in  libro  dc  Synod  s  poft 
medium  ,  dxit ,  Cum  w^tus  fit  Deus  ,  ■'uo  i;:nafi- 
hi/es  efe  non po/Tttnt:  Idque  prsc^pue  quia  fi  ef^ 
fent  duo  innafcibiles  ,  unus  eorum  ab  alio  non 
effct ,  atque  fra  non  oppofitione  diftinguercntur 
relativa  ,  fcd  magis  diverfirate  narurs  .  Contra, 
Unitas  divin.'er  effcRt-Tcx  eo  porifTimum  oftcn  !i- 
tur,  quod  impofTib  le  fit  interfive  infinitum  di- 
vidi  m  plures  naruras:tunc  enim  nullum  ex  illis 
forct  intcnfivc  infinitum  Non  autcm  ptrinde  eft 
tnaiiiftftum  ingeniti^autinnafcibilit  rationem  re- 

periri 


reipoiitio  hic 

lam  . 


T.J''ft.t.«)  -. 
♦  •    A'iin.  re. 

ira  na.  jf 


398 


Caietjni!.! 
!iic  ollcnde- 
re  conarur  , 
9.  Thomain 
procefii(le_j 
JecuRdum  ?x 
tem  ,  &  nie- 
diuin  eSTe^ 
conclufione 
notius  .  Sed 
prcfefto  id 
aiiunde  ofte- 
di  non  po- 
tefl ,  uifi  de- 
inoDnretiir 
JmsoBibiie 
elFe  perfo- 
1115  conlti- 
lui  per  ab- 
leluta  .  £t 
eoRcIudit 
Cajetanus  , 
Sctius  a^ui 
conccpia  paf. 
Jione  ,  tfuam 
tuprejfurus 
trat  tn  x6. 
tli  ft.  h/n  di» 
jer/Jf  vide. 
lur  .  Difpli- 
cet  hunc  S. 
Thonn.com- 
mentacoreni 
gradu  emi- 
nencem ,  ac 
truditione-» 
pra»ftant«n« 
ri£C  verb» 
protuJiTa  in 
Summum-» 
Theologum, 
&  viruin_j 
modertidi- 
inum  ac  pie- 
tare  inftru- 
fium  Cioen- 
hn .      ^ 


fieri,  i  non  po^Te  ffl  pUni^iis  riippolitis;  crj^o  e\ 
Dci  unit:ite  non  cft  inlMenla  iinitas,  vcl  immiiI-_ 
•tiplicatio  innafcilTilis  ;  Piohano  antecedentis ' 
Rario  jnnallfbilis  ,  vel  in,(>eniti  non  dicit  iiliqunm 
.pcj-rcjflioncm  fimpliciccr  cx  qiia  perfeftione  con- 
.clndi  queat  eii.is  immuItipIicabilitas,ficntiob  infi- 
jpftam  perfeftionem  clivins;  cffcnti.T  vere,Sc  rc(5li 
wncluditur  unitas  Dei  ;  crc,-o  ex  ratione  unitatis 
■flicntiae  tlivina:  ron  crnvincitur  &  unntn  clebere 
.cfie  ingenitum  .  Similiter,  au(floritas  Hilarii,qux 
sdducitur  ,  affirmat  quidem  rcm  ita  fe  habcre,fed 
ron  probatur  ulla  rationc  fic  efie  cporterc.Dein- 
dc  ,  qui  putant ,  &  non  improbabiliter  divinas 
pcrfonas  non  conllitui ,  nt'C  diftin^ui  relationibns 
.ori^inis  ,  ncgarent  hanc  confequentiam  :  Non  dj- 
ftirguuntur  dvo  inna^cibiles  per  relationcs  ori^i- 
nisttrgo  natura?  diverfitatc  :  Nam  pofl^ont  diflm- 
gui  propr^etatibos  abfbliitis  :  atq^e  ita  medium 
non  cft  notiu3  conclufione. 

Ad  arj>umentum  itaqnc  refpondeo  ex  d\6l\s 
<j'.';(i;/?.go./7/7.2.efrc  ivp^enifHyi!  ita  P.uri  convenire 
ut  cltcrani  perrGnarum  cfTe  inj^enifam  fit  penitus 
impoffibile.  Nam  nifieius  folius  efTct  non  habe- 
re  genitorem  ,  id  pJKribus  convenirer  peri'on's,  Sc 
con'equentcr  infinitis  :  afque  ifa  de  facto  in  divi- 
ris  infinita;  nerfbne  ingenife  cfl^ent  :  quo  nihil 
ahfurdius  :  Et  de'.''aratio  iliius  refponfionis  efl 
iria:  quia  quicquid  [-votfif^  cfic  in  pUiribus  ftippo- 
/itis,  &adcertum  numerum  fiippofirorum  non 
detcrminatur  pcr  aliud  a 'e  ,  quantum  efl  dc  le  , 
elTe  poteft  in  infinitis  ;  &  fi  cIl  vecefie  sfTe  defieio 
ininfinitis  reneriatur  onortet .  ^\  autcm  ratio  in- 
geniti^^t  poteR:  in  pluribus,  Sc  non  uni  tantum 
necefTario  convnif,  utique  ^b  iliquo  alio  derer- 
minari  non  pofcft  ad  to*  fuppofit.-i  ,  &  non  plura  : 
cx  fui  i»iturnafura  cfTe  poflt;t  in  infini-is.  Ex  hac 
ergo  dedu6lione,  potius  quam  ex  Dei  uni'afe 
convincitur./V^^fV/Va/;;  ,  \3  iugemroh''lem  elTc  fbli 
&  uni  Patri  in  divinis  comneterc  pofle  ,  ac  pro- 
indc  vcriflime  cenfendum  id  enTc  inter  Patris  pro. 
pri«tatcs. 

ITERUM  ARTICULU5?  fV. 

Uttum  efTe   ingenitum  fit  Patri  proprium  . 

Tioclor  \.  difi.%%.  quxj}.  i.iii  utroquef.ripto  . 
<r.  Thont.  i.par.  quaft.  ii.art.i^. 

VIDETUR  ingeniti  ratio  ita  efl^e  Pafripro- 
propria,utin  e/J^  perfbnali  ipfa  confcituatur 
innarcib'!itatc  :  Nam  ft^cundum  Damafcenum , 
iib.  I.  c^^.a^.Oniniafunt  un:m  pya:ter  ingenera- 
tioncnt .,  gencrationem  ,  <3 prvceffionem .  Conftat 
autcm  iplum  non  excludere  omnes  proprietates 
perfbnales  ,  quia  tunc  in  Patre  non  aftrucrct 
aliam  proprietatcm  ab  innafcibilitate  :  igitur  ex- 
cludit  cstcra  omnia  quoad  rationera  proprietatis 
conlTiitutive  ;  crgo  docet ,  eas  fblas  ,  quarum  me- 
minit  efle  proprietates  dantes  f/Jf  perfbnalc  :  in- 
nafcibilitate  igitur  conllituitur  perlbna  Patris. 
Sed  adhuc  clarior  ell  fenfcntia  Augufiini,  5.  de 
Trinit.  cap.  4.  dicentis ,  Si  'Pater  -non  gcniiipet , 
'/iibil  eum  prohibeyet  dici  ingcnitum  :  ergo  potelt 
intclligi  aliquis  ingenitus,  non  concipiendo  ip- 
fum  generafle  :  intellecto  auteni  ingenito  ,  intel- 
ligitur  (uppofitum  incommunicabiliter  fubfiftere. 

Praiterea;  Qjjo  Pater  efl  Pat€r,eo  ell  ha:c  per- 
fbna  :  fed  quo  ell  hsc  perlbna  ,  co  eil;  innafcibilis  ; 
ergo  Pater  efl  Paterper  innafcihilitatem  ;  eft  igi- 
tur  innafcibilitatis  proprictas  Patris  conflitutiva. 

Prxterea,Digniiiseiihahcrc  aiiquidafe,  quam 


Sufnmcejoannis  DunsScoti . 


alrcri  illud  communicare  :  Pomjere  enimallquid 
a  fo  importat  iibcrcatem  formaliter  ,  non  ficau- 
tem  coir.numicare  alteri  :  quia  poicfl  communi- 
carccliquid,  quod  non  eil  formaliter 'liberum : 
ftd  ingenitum  importat  habere  eflcntiam  non  ab 
z\\o:  gcnerare  autem  dicit  modum  habendi  ef- 
fcntiam  in  communicatione  ad  alterum;  igitur 
majorem  dignitatem  formaliter  prefeferf  ingtni- 
tum  ,  quam^<?w//j?  ,f ,  qi-od  eft  paternitas  ;  ergo 
in  innaicibilicate  flatuenda  eft  proprietas  prima; 
pcrlbnce  conllitutiva  ,  non  in  paternitate  . 

Prcterea,  Si  de  immaginatione  Philofopho- 
rum  pDncrcturunum  tantum  fuppofitum  indivi- 
nis,  id  utique  elTct  ablblutum  ,  cfTentia  divina  & 
innafcibilitate  conflitutum  ,  nullius  indigum  pro- 
prictacis  pofitive:  Nam  fi  aliqua  ejufmodi  pro- 
prictas  forct  adllruenda,  profefto  alia  non  eflet, 
nifi  ncgativa  ,  e.vpreflTa  per  hoc  quod  ab  alio  non 
r/V/;  ied  origo ,  quam  fides  docet  eflfe  in  divinis 
nihil  adimit  ipfi  circntiK,  ut  nec  proprietati  ne-i 
^^\\v^  non  ejkndi  iibalto:  ZT^o  hac  proprietate 
primam  perfbnam  efl!e  conflitutam,  nullum  efl 
incon  vcniens . 

Praiterea,  Priociplum  incommunicabile  efl  pri-   Quo<iIib.  ^. 
ma  ratio  conflituendi  primam  perfbnam  .  Cum   ^.■^•^"'"'^ 
enim  eflcntia  fit  ratio  perlbns  eflendf  fimpliciter ,  '1'^fiflamra. 
&:  cuilibet  perionie  etiam  cficndi  ibac ,  ad  pcrfbn*  tionem. 
nnturam  n'hil  ultra  rcquiritur,  nifi  incommuni.- 
cabilitas:  addita  propterea  eflentiae  incommunl- 
cabilitate  ,  cx  furgit  perfona  5  /ed  ingenititm  im- 
portat  principium  inco:-nmunicabile  .  Probo  hanc 
minorem  ;  qnod  eft  ab  alio ,  &  ab  ipfo   aliud  ac- 
cipit  e[j'e.,  prius  refpicit  illud,  a  quoefl  ,  quam  id  , 
quod  efl  ab  ipfb  ;  Siquidem  ordo  ad  poflerius 
prafupponit  ejus  efie  ;  igitur  non  habenti  ordi- 
nem  ad  prius  ,  fed  tantum  ad  poflerius ,  quod  ab 
ipfocfl,  per  prius  inefi:  negatio  ordinis ,  quam 
ordo  ad  illud  ,  quod  ab  ipfb  ell:  Atqui  prima  per- 
fona  caret  ordine  ad  priorem  ,  &    importat  ordi- 
nem  ad  lecundam:  ergo   prius  fibi  inefl  id  quod 
negatordinem  ad  fuum  prius:  tz\e  eH  in^eaitumi 
ergo  innafcibilitate  conllituitur . 

Quod  vcro  priusfibicompetat  negatioordinis 
ad  prius,quam  ordoad  pofterius.  Probatur;  quia 
nedum  contradiftoria  refcruntur  ad  idem  inflans 
durationis,  led  etiam  ad  idem  fignum  naturs,  & 
originis  ;  adeout  contradiftoria  non  fint  nifi  pro 
eodem  inflanti  .  In  fignis  itaque  orginis  efl!e  ab 
a'10  ,  &  non  efl*e  ab  alio  funt  contradifloria  ;  ergo 
proquocunque  figno  attribueretur  alicui  efle  ab 
.alio  ,  fi  id  fibi  competeret ,  pro  eodein  figno  inefl 
fibi  non  efle  abalio,  fi  hoc  fibi  conveniat.  Quem- 
admodum  igiturei  quod  ellab  alio  per  prius  coo- 
venitordoad  illud,  quo  elt  ,quam  ad  poflerius  : 
ita  ei ,  quod  non  e(l  abalioprius  inefl  negatio  or- 
<Iinis  ad  fuppofituinprius  ,  quam  ordopofitivus 
ad  pollerius. 

CoNTRA,  Ita  fe  habet  perfbna  prima  quoad 
proprietatemfui  conllitutivam  ad  .'ecundam  ,  fi- 
cuti  lecunda  ad  primam  :  S'ed  fecunda  perlbna 
conftituitur  proprietafc  poficiva  ad  primam  ,  & 
ron  negstione  aliqua  ;  igitur  fimiliter  prima  non 
regatione,  fei!  pofitiva  proprietate  conllituta  cxi- 
ilimaridcbei; . 

Respondeo  dicendum,  etfi  ingenitum  efie  fit 
proprium  Patri,  ut  articu/o pracedenti  declaravi- 
mus,  propriaque  fubinde  ratio  ejus ,  qua  in- 
notefcit  ejus  ab  aliis  perlbnis  diflinttio  ;  attamen 
fieri  non  pofl^c  ,  ut  ipfa  ingeneratione,  aut  innalci- 
bilitate  (ut  ajunt  )  in  eJJc  perlbnal;  conflituatur . 
Probaf  io  :  Nam  nulla  negatio  efl  de  fe  incommu- 
nicabilis,  necpropria  a/icui,nifi  quia  confcquitur, 

aflir- 


Tomtis  l  Pars  L  Quajlio  XXXIIL  Art.  IV. 

afHinationcm  incommiinicab  lem,  &  propnam 


incomm 
kii  cflTenti»  non  ell  calis  affirmatio  incommuni 
cahil:s,&  propria  alicui  per.'bna;;ergone<>atio  im- 
porrata  per />_g-r»/,v/w  efle  nequit  jncommunici- 
bilis  ,  &  propria  perfc^ns  primc  ,  nifi  ratione  ali- 
cujus  affirmativi ,  ad  quod  confequatur  :  Igitur  fi 
ifigeuitant  conftituit  perlonam  ,  idnon  prcftat  ci 
rie  formali  fui  ratione  ,  fed  magis  virtute  cntitatfs 
pcfitivJE,  adquam  confcquitur.  Major  probatur: 
quisficut  negationon  habet  entitatem  ,nifi  quia 
fundatur  in  entitatc,  ita.  nec  unitatem,  &  pcr  con- 
fequens  nec  ejje  proprium ,  &  incommunica- 
b:Ie  fibi  attribuj  poteft  ,  nifi  ratione  politiyi,  in 
quofundatur.  Qupd  &  declarjtur  :  quia  in  ft 
negatione  confideratt ,  ex  equo  dicitur  de  omni- 
bus  tamde  ente,  quam  de  non  ente,  &  non  ma- 
gis  deuno,  quam  de  alio,  quibus  omnibus  fine 
contradiftione  communicari  intelligitur  :  quod 
igjtur  fit  alicui  propria,  &  incommunicabilis  , 
fd  non  habet  e\"  fui  conceptus  ratione  ,  fed  ob  po- 
fitivum  ,in  quo  fundatur  ;  ergo  negatio  ingeniti 
fi  eft  incommunicabilis  ,  idaccipiat  oportet  ab 
entitate  priori  incommunicabili;  illa  proinde  po- 
fitivaentitate  prima  per/bna  conllituitur,  &  non 
negatione  (equente  illam.  Deinde  quandocun- 
quc  in  eodem  alfirmitio  ,  &  negatio  funt  fimul  fe- 
cundum  confequentiam ,  affirmatio  efl  prior  in 
efiendo  ipfa  negatione  .  Nam  negatio  pcr  prius 
inefle  non  potell ;  item  ncc  fimul,  quia  tunc  ordi- 
nem  non  habcrent  :  oportet  igitur  negationem 
inefTe  pofterius  natura  affirmatione  .  Ha:cautem 
in  divinis  fimul  funt  fccundum  confequentiam  , 
nott  ejle  ab  alio,^  e^e  ct  quo  tt/itis:  quia  enim  illc, 
k  quoeft  alius,  prajvJitus  ell  prima  f.rcundicate  , 
ideo  non  eil  ab  alio  '.  &  quia  ille  ,  qui  non  ell 
tb  alio,efl  foecunjus ,  ideo  eft  a  quo  alius  ;  igitur 
prius  tn  eflTendo  erit  efle ,  a  quo  alfus  :  hoc  autem 
importatur  per  proprfetatem  pofitivam  originis 
in  prima  pcrlbna  ;  igitur  ea  proprietas  eH  prior 
negationc  ;  ac  proinde  il!a  eft  primas  perfbnf  con- 
(litutiva.  Denique  ,  fi  prima  perfona  fbrmaliter 
ponatur  conllitui  negatione  ,  quafit  incommuni- 
cabiliSjfecunda  autcm  eft  incommunicabilis  rela- 
tionc  pofitiva,fi!iatione  nimirum  :  &  tertia  pari- 
tcr  pofiuva  proprietate  ,  quselT;  paiTiva ''piratio; 
ergo  divinaj  per/bnsnon  fe  haberent  uniformiter 
quoad  pcrfbnaleconilftutivufn  earum  ,  neque  fo- 
rcnt  pariter  pofitivre,  &  petfcfta:,  in  quantum 
perfbng  ;non  enim  eftaEqu^  perfefia  perfbnalitas 
negativa  ,Scproprietas  pofitiva  :  Id  autem  vide- 
tur  abfurdum;prxftat  ergodiccrc  &  primam  per- 
fbnam  noninnafcibilitate,  qua;  negatio  cft,  con- 
(lirai  in(r/7f  perfbnali ,  fed  pofitiva  relationc  pa- 
ternitatis,  qua  fit  ut  &  ingenitux  fit  perinde  ac 
alia:  divin»  perfbns  pofitivis  proprietatibus  con, 
ftituuntur . 

Ad  ARGfMENTA  .  Ad  primam  auflorftatcm 
d\cf:nA\xm^Td pyte:er  Damafcenum  excludere  in- 
tellexifreefl^cntialia  ,  qusfunt  ommbiis  perlbnis 
communia,  non  autem  alias  proprietates  perfb- 
nales,  quas  idem  alibi  enumerat .  Undc  nomine 
/»^ff;/*ra//off/j  comprehendit  nonlblum  innafci' 
^/■//Vamnotionem ,  fedetiam  paternitatem,  ac 
aflivam  fpirationem,  ut  cft  in  Patre  ;cxeo  igi- 
turdcduci  non  poteft  ,  mentcm  ejus  fuiife  ingsni- 
^/ncgationem  cfl*e  Patrisconftitutivam. 

Ad  Auguftini  aufloritatem  refpondeo  fic:  Ali- 
quando  privationon  connotat  aflirmationem  ,  & 
tamen  non  contingitincfle  privationcm  ,  ut  pro- 
pritm,  nifi  privato  infit  formalitcr  talis  affirma- 
tio  ,  Exemplum^c^^c.ix  non  connotat  nifi  oculum, 
qui  eftcommnnc  lvihje£tumcaccitatis,  &  vifionis; 


399 

&tamen  nunquem  ca:citas  ineft  oculo  perlblam 
rationem  oculi  ,  fed  per  aliud  pofitivum  ,  de  guo 
oritur  illa  privatio,  quatenus  illa  entitas  repu- 
gnat  vifioni.  Confimilltcr  iirgenitiim  efto  conno- 
tet  fubfiftens  in  natura  divina,  attamen  hsc  aP 
firmationon  eft  tota  ratio  inherentis  hujus  ne- 
gationis  ,  quj  eft  ingenitum  :  fed  requiritur  prsc- 
terea,ut  in  re  pr^cedat  alia  proprietas  pofitiva, 
unde  fequatur,  atque  infit  ha:c  ncgatio:  ut  catcitas 
non  deocufo  exit ,  fed  ex  prava  ejus  difpofitione 
confequitur;  licet  non  connotetur  per  ingenitum., 
veluti  proprium  fubjcftum  .  Juxta  hxcigiturefl 
intelligendus  Auguftinus:  nam  itigeHitumtx  fiii 
ratione  oon  connotat  Patrcm  :  unde  fi  prima  per- 
fbna  per  impoflTibile  non  genuiffet ,  adhuc  foret 
ingenita,  non  tamen  poteft  ineffe  ei  illa  negatio, 
nifi  aflirmatio  ifta,vcl  aliqua  alia  ,feu  abfbluta,feu 
relativafit.quafi  ratio  cjus  inh^rcntixprascederet. 
Ad  fecundum  refpondco,   ver^  quo  Pater  eil 
Pater  ,  ed  effe  hancperfbnam  ,fi  uniformiter  To 
eo  accipiatur  in  majorc  ,&concIufione  ;  fed  tunc 
ultimam  confcquentfam,  ut  falfam,  negandam  ef- 
fe  .  Quo  enim  PatereftPater,  co  eft  hascperfbna 
prfmomodo  dicendiper  le,  &  .lon  fccunJo  .  Cum 
fubditur,  ^uo  eft  h^c  perfona, eo  eft  innafcibilis: 
utiquc,fcd  in  fecundo  modo  dicendi  per  fe,  &  non 
in  primo  :  Cijm    enim  innafcibilitas  fit  negatio 
fequens  propriam  pcr  fc  aflirmationem  ,  ut  paffio 
fubjefium  ,  ncquit  ingredi  peribna  conftitutivam 
rationem  :  fed  neque  id  inferri  ex  prgmiflTis  fe- 
cundum  artcm  fyllogifticam;  quia  ccnclufio  fcm- 
per  fequitur    conditioncm   prasmifr»    debilioris, 
quftlis  eft  fecundus  modus  dicendi  per  fe  cornpa- 
ratus  ad  primum  . 

Ad  tertium  refpondco :  quonfam  in  pr^^enti 
hypothefi  Pater  conftituitur  in  efle  perfbnali  per 
communicationem  ejfe  ipfius  ad  alterum  :  habet 
cnim  ex  plenitudine  perfeflionis  fux  hoc  quod 
ell  altcri  fe  fe  communicare  in  unitate  naturse  . 
Modus  habendi  Deitatem  a  fe  non  efl  nobilior 
modooppofito,  fecundum  quem  cft  eadem  efl*cn- 
tia  in  Filio  :  etfi  fitalia  notio  ,  qiia  prima  nobis 
peribna  innotefcit,  ut  ab  aliisdiftinfta:  imoquic- 
quid  dignitatis  inell  Pjtri  ex  illo  modo ,  tantun- 
dem  prsfefert  Filius  ob  oppofitum  modum  ha- 
bcndi  eandemefl^entiam  . 

Ad  quartum  refpondeo  ^xq  :  Si  res  ffta  fe  habe- 
ret  uti  Philolbphi  Cenfles  imaglnabantur ,  ef^ 
fentia  divina  cflct  determinata  ex  fe  ad  hanc  llib- 
fiftentiam,  &  conftitueretur  perfbna  non  nega- 
ti®ne  aliqua,  fed  Deitatc  ipfa  determinata  ad  fub- 
fillendum  in  uno  fuppofito  :  Sicut  in  creaturfj 
hxc  naturacft  omnino  limitata  ad  hoc  fuppofi- 
tum  .  Sed  nos ,  veritate  revelante  ,  didicimus  ,  & 
fatemurefTc  ibi  originem  ;  ac  propterea  naturam 
illam  non  effe  ex  fe  ad  unam  fubfiftentiim  deter- 
minatam;  &  ideonecconftituere  poffe  aliquam 
perfbnam,  cum  non  fit  incommunicabilis  .  Et 
ciim  dicitur  exorigine  ,  nihil  efl[entix  divincc  adi- 
mitur  .  Conccdo  nih  il  fibi  detrahi  pcr  origina- 
tionem  unius  perfbnx  ab  a!ia,  ledt.imen  hac  ve- 
ritate  adftrui  oppofitum  illius  fallic  hypothefis  , 
inqua  elfentia  de  fe  conftituerct  perlonam  ,  eo 
quod  ad  unam  fubfiftentiam  forct  dcterminata  . 
Oppofitum  crgo  hypothefis  Philofbphorum  po- 
nens  originem  ,non  aufert  elfenti.-e  perfettioncm  : 
tollit  tamen  modum  incompoflTibilem  conftiruti- 
vumperlbns,  qui  effet  verusexfalfa  fuppofitio- 
ne  :  ex  qua  ctiam  videtur  anf«rri  dc  eflentis  il- 
lius  pcrfcftione,  quia  fignihcaretur  efle  in  illa 
limitatio,  qualis  cft  in  naturis  crcatis ,  ad  unam 
fubfiftentiam  determinatis,  &  imitatis  . 

Ad 


De  hi»  infra 
f«ir/7.40.  <r- 
uc.  4. 


q.?.cif.  i.De 
fe.uHd»  .  V. 

fiit  . 


Summajoannis  Duns  Scotil 

concedenflum  eft   or.'incm  ad       autem  vera  intelligendo  de  affirmatione  ,  &ne- 


QuoduW.  5.  Ad  qylBtijm 
4.  i.  Cantra  prius  praBcederc  quodammodo  in  ruppofito  ordi- 
iliumnt.iwu  j^gniinfiusad  poflerius:  max'm^  quum  ordina- 
»em»  t^™  ^"  '" '^  ablolutum  .  Admittendum  pratterea 

negationem  ordinis  aJ  prius  in  abfbluto  prcce- 
dere  ordinem  pofitivum  ejiifdcm  ad  porteri«$  : 
Sed  non  ita  fe  haberc  in  illo,  quod  formaliter 
conftituitur  per  ordinem  ad  pofterius :  na  m  in  eo 
nullus  ordo  poteft  efle  ,  aut  intelli^i  prior :  nec 
etiam  fieri  poteft ,  ut  negatio  ordinis  fit  prior  or- 
dine  illo,  quo  in  e/pe  conftituitur:  etenim  primam 
per  bnam  efle,  eft  ordoejus  ad  recundam:&  ideo 
ordo  ad  fecundum  quafi  procedit  ncgationem 
principii ,  ficut  conftitutivum  formale  entis  pofi- 
tivi  pr^cedit  in  eonegationem  alicujus  entisfibi 
repugnantis.  Si  ergo  Pater  foret  fuppofitum  ab- 
folutum  ,  poflet  concedi  ingeniti  rationem  efl*e 
paternitate  priorem  .  Ht  cum  probatur  de  quo- 
cunque  fuppofito  :  propofitio,  qua  dicitur  ,  con- 
tradifloria  referuntur  ad  idem  vunc  ,  non  fblum 
durationis,  fed  etiam  naturas,&  originis,  eft  vera , 
intelligendo  de  pcr  fe  contradifloriis  ,  prout  af- 
firmatio  comparatur  ad  negationem  ejus;  non  cft 


gatiore  ut  comparantur  ad  tertium,de  quo  dicun- 
tur,ExempIum:AIbum  pro  inftantiA,&non  album 
pro  inftanti  B,  non  contradicunt  inter  fe  ,  nec  fi 
comparentur  ad  aliudjfed  quum  ad  tertium  com- 
parantur  ,  cui  vel  conveniunt ,  vel  convenire  pof- 
funt,  non  oportet  fan^  a/^A/w  fi  infit  proinftanti 
A,  non  album  pariter  illi  inefle  pro  inftantico- 
dem  .  Nihileft  enim,quod  non  omnino  primo 
ipfum  fit  ipfum  ;  ficut  homo  primo  cft  homo,  & 
lapis  primo  eftlapis;  tamennon  omnino  primo 
eft  non  lapis  ;  quia  nulla  negatio  poteft  efle  ea- 
dem  alicui  primo  ,  ficut  ipfum  *ft  ipfum  primo  . 
Dicimus  ergo  ej^e  ab  alio^  &  »0»  effe  ab  iilio^CQn- 
tradiftionem  ut  involvant,  referri  oportere  ad 
idtmin/iaHs  ^  five  »«//ccujuslibet  ordinis  .  S^d 
negamus  illi,  de  quo  ifta  dicuntur,  convenire 
aquc  primo  ,  non  e/fe  ab  \  ficut  illi  convenirct 
f/7>  rt^  ,  fi  ab  alio  efle  poteft  .  Ac  proinde  fuppo- 
fito ,  quod  fequitur  ncgatio  ordinis  ad  prius  prio- 
ritatc  originis  ,  non  a:qud  primo  ineft  ifta  ncgatio, 
ficuti  ineflet,  &  convcniret  affirmatio  ordinis, 
fi  illutn  ordinem  haberet . 


QUJE. 


III. 


Tomus  l  Vars  l  Quajlh  XXXIV.  Art.  L        40 1 
QUiESTIO  TRIGESIMAQUARTA 

DE    PERSONA    FILIJ, 

:IN    TRES    ARTICULOS    DIVISA. 

Veifide  conJideraHdum eft  de perfona  Vilii:  ^mibHuntur  auttm  tria  nomina  Filio  ; 

fcilicet  Filius ,  f^erbum ,  iS  Imago  .  Sed  ratio  Filii  ex  ratione  Fatrii 

conjideratur :  Vnie  re/iat  conjiderandumde  Verbo . 

6"  Imagine . 

CIRCA   VERBUM  QJJ^RUNTUR  TRIA. 

Utrum  Vcrbum  dicatur  eiTenna'iter  in  divinis ,  vcl  perfonaliter . 
Utriim  fit  proprium  nomen  F  M . 
Utrum  in  nomine  Verbi  importetur  rcfpeftus  ad  creaturas . 


E 

i 

yi.  \.  Iu  Jr 


ARTICULUS    I. 

Utrum  f^erbum  in  divinls  fitnomcii 
perfonale  . 

Do^or  i.  dijl.z-j.q.  z.  in  Report.ibidem  ^.4. 

ejufquejliut.  hi  ciual}.  6.  §.  Refpondeo 

igitur  nu.^.S.  Thom.  1 .  p.quaji.  34. 

aniculoprimo. 

IDETUR  l^erhum 
in  divinis  non  efTc  no- 
men  perfonale .  Etcnim 
Auguftinus  ,  9.  de  Tri- 
nit.cap.  lo.yerbum eji 
inquit,  Qum  amore  no- 
titia.  Quascunque  au- 
tem  hic  ponuntur  ad 
Verbi  fpecificam  notifi* 
cationem  ,  communia 
runttriOus  perionij  j  crgo  l^erbum  non  dicitpro- 
priumpcrron«gcnita:,redquideirentiaIe  . 

Prsterea,  15.  de  Trinit.  cap.  7.  Sicut  Pater 
(ait  fi^\xg\\\\m\isyntelligitfibij}f  wltfibi ,  i^  me- 
minitjibi :  ita  Filius ,  ^  Spiritus  San^lus.  Aflus 
autem  propriusintelligentiae ,  ut  inielligentfa  cft, 
ponitur  efTe  Verbum;ergo  ficut  in  Patre  efl  forma- 
liter  inteiiigcntia,  ut  intclligcntia,  ita  eft  in  eo 
Verbum,ut  Verbum  .  AfTumptum  probatur^nam 
Trini  a$ ,  quam  aflignac  Auguft  nus,  9.  de  Trini- 
tate  cap.  ult.  menSf  notitia,  ^  amor ,  eadem  eft,& 
correfpondens  illi ,  quae  ponitur  10.  de  Trinif. 
cap.  I  i.memoriajntelligentia ^  i^voluntai  •■  ergo 
ficuti  non  eft  perfefta  voluntas  fine  amore  forma. 
liter ,  nec  mens  perfefla  finc  mcmoria  formaliter; 
ita  non  eft  perfe6la  mtellgentia  fine  Verbo  for- 
maliter.  Non  eftigitur  Verbum  proprietas  perfb- 
nalis  perlonsegenita:,  fedcommune  magisomni- 
bus  perlbnis. 

Praterea  ,  Unius  pcrfbna  non  fijnt  diif  pro- 
prietates  pcrfbnales  ,  fed  unum  duntaxat  princi- 
pium  conllitutivum  ;  fed  iilifttio  eft  proprietas 
conilitutiva  perfbnx  genitffi,  fecundum  Fulgen- 
tium  defide  ad  ^etrum  ,  cap.  2. ,  igitur  Verbum 
cffc  nequit  proprium  perfoD^  ejufdem  ;  qnia  tunc 
«jufdem  peribn»  effent  duo  principia  conftitutivs, 
quod  fieri  non  pofTe,  affcrit  Hilarius  i  r.  de  Tri- 
nit.  Nequc  Verbum,&  filiatio  importar»  viden- 
tur  proprietatem  «andem  ,  cum  non  oirnic  Filius 
fit  Verbum,  necomnc  Vcrbum  F'Iius  . 

Prasterea  ,  Sccundum  Anfelmum  Mono1.5;. 
J^ibilaliud  cfi ,  irquit  .,  Jummo  fpiritui  dicere 
iV'am qnaji cogituudo  intueri .  Sz'^  nedum  Patri 
convenit  ditere,  vcl  exprimere  intcllcftnaliter 
quod  intelligitr.r,  verura  ctiam  Filio,  &  Spiritui 
Tomiis  /. 


Sanfto,  qiiibus  eft  etdem  fapientia  ;  ergo  Verbi 
romen  non  clt  fignificativum  aHcujus  perfonx, 
fed  magis  omnibus  perfonis  commune. 

CoNi  Ri»  ,  Auguft.  7.  dc  Tr  nit.  cap.  2.  Sicut 
Fiiius,\nq\iU,ad  Fatrem  refertur,non  adfe  i]fi>n 
dicitur^ita  &  ye.bum  ad  eum^ctijus  Verbum  ejt, 
refertur^cumdicitur  Verbum.  Eo  quippe  FHius 
ijuo  l^eybum,'3  eo  Verbum  que  Fi/ius.Chm  igi- 
tur  Ftiitis^n  nomen  perfonale,  &  i^erbum^iu- 
tei  pcrfonale  nomen  cfl  dicendum . 

RESPONnK.o  revera  T^trbumm  divinis  efT:  no- 
menperfonalc  ,quonimirum  fecundam  perfonam 
exprimimus,  atque  fignificamus .  Declaratio,  ter- 
minorum  abftrafti,  &concreti  eadem  eft  per  fe 
fignificatio,  quamvis  diverfo  modo  fignificandi 
importata  ;  Filius'i^\t.nT  ,8(.fiIiatio  per  fe,  &  pri- 
mbejufclcm  funt  fignificationis;  nam  ^icwt  filiatio 
fignificat  relationemdegentrc  relationis;  ita  & 
Filius  per  fe  candem  relationcm ,  per  modum  ta- 
men  denominanris  fuppofitum  relativum  ;  at  fi- 
liatioTitione  al^erius  modi  fignificandi  ab  tall 
dcnominatione  abflrahit  .  Confimilitcr  Verbum, 
&  abflraftum    ejus  idem  pcr  fi:  fignificant:  Ec 
quidem  fi  abflraaum  r^erbi^fTet  in  ufu  ,  dicere- 
wverbatio,  ficuti  dicfum,8i.  diFfio  ^fpiratum,^ 
fpiratio  ;  Quemadmodum  igitur  dictio pajftia,  & 
diclum  idem  fignificant ,  ita  l^erbum,  &  veyi>Jtio. 
Diftio  aucem  paffiva  dicit  exprclTionem  pafT.vam 
de  memoria  ;  igitur  pariter  ^■«■>-^tf/'/&  eandem  paf- 
fivamexprefTioneTide  memoria  fignihcat  ;  quit 
idtm  funt  diciio.Scverbatio;  Atqui  expreflio  paf- 
fivade  memoria,  importat  relationcm  originis, 
qua;  efl  perfonaB  propnetas  ;  igitur  Verbum  dicic 
proprium  alicujus  perronae,  nemp«  illius,  qux 
gigniturper  aftumdiccndi  ,  fiveexprimendi  in- 
teilcFlualiter,  ea  autem  ell  fecunda  perfona  ;  fi- 
cut  ergo^.';g«/  in  natura  intellcftuali  conltituit 
Filium ,  it^exprimi  intcllcaualitcr  conttituit  ra- 
tionem  Verbi  ;  unam  igitur,  eandemquc  perlo- 
nam  exprimunt  f////^/ ,  &  Verbum:  ctfi  penes 
connotataduntaxat  difl^erant;  nam  FHinscomo- 
tatnaturamviventcm,  inquaeft  filiationis  rcla- 
tio;  Verbum  vero  connotat  naturam  intelleClui- 
lem,   feu  notitiam  aftualcm,  cujuseft  talis  ex- 
preflio;  Verbum  igiturin  divip.*  efl  perlbnaJe, 
pcrfonalifque  fignificativum  proprietatis  fccundas 
perfon«,cujusfoIiuseft  intel)<:aualiter exprimi  . 
Veruntamen    etfi  eadem    perfonalis   proprieta» 
utroquenomine  importctur,  &exprimatur,  pe- 
nes  tamen  connotata  Filiis  fccundum  rationein 
eft  /^fj-^oprior  ;  qula  Filius  connotat  efTentiam 
Patris,  l^erbum  vcro  exprimi&t  memoria  Patiis. 
Ad  Argumenta.  Ad  primum  refpondcofic; 
Cumdicit  Auguftinu»,  f^erbum  efi  cuui  amo)e 


Summcejoannis  DumScoti. 


T.  dift.   jt. 

0rgumtntum 
iH  ofpt/itumf 


fojitum 


frf< 


40» 

Koiitia^  cxprimit  per  circumloqutionem  roti- 
tiamgenitam  in  nobis;nam  amor  non  aliam  exer- 
cet  caufalitatem  rerpc6tu  vcrbi.  nifi  imperando 
intellettur-gignitioncm  ipfius  ,  de  quo  magis  «r- 
ticulo proxime feguetui .  In  divinis  autcm  Ver- 
bum  pfi:  notitia  naturali  neceflltate  expreiTa,  & 
^uidem  intinitK  perfec>ionis:  ''^od  vero  in  nobi? 
intclleftusnon /htim  verbumgignat  perfeftum, 
cx  imperfcdiione  eft.ideo  indiget  imperio  volun- 
tatis  ,  quo  jubctur  inteJitflus  inquirere  ,  ac  infi- 
ftere  confiderationi  objefd  ,  quoadufquc  verbun) 
perfectum  prodiicatur. 

Ad  iecundum ,  Conccdendum  eft  ,  in  Patre  re- 
periri  intcPigentiam  formuliter  :  fed  negamus 
aftumomneni  in  elligentiac  formaliter  efiTe  Ver- 
bum  ;  quia  nullus  talis  aftus  e(l  Verbum ,  nifi  fit 
notitia  genita,  ut  exponetur  articuh  feqaemi, 
Neque  id  potrft  attribui  intelligenti»  Pa'ris  ,  ut 
PatriSiquiaPatercil  a  fe,  &  nifiil  acquirit  per 
generationem,  &  itaertfapiens  afe,  &  non  per 
iapientiamgenitam  .  Nihilominusconcedi  poteft 
Patris  aftualcm  intell  .ftionem  efTe  quafi  genitam 
virtute  memoria:,  ut  in  Patre,  fed  ut  non  vcri 
genita,  quia  nccdiftinaa,  ita  nec  Verbum  ap- 
pellanda  ,  utde  Verho  loquimur  in  prafenti. 

Adtertium  reffxjndeo  ex  diftis,  relarionem 
importafam  nominibus  F///V,&  //>r^/  ^efTe  unam 
eandemqiie,  eftoafiud,  &aliud  fit  eorum  «-on- 
rotatuiu;  quia  F/////'j  naruram  y^ventem  in  con- 
muni,  h  /-'>r/&«wnotitiamin'ellei5hiaIema<?lua- 
literexprtflamconnotat  .  Hsc  auem  connofa^a 
Tionita  reciprocarrur,  utfemner  unum  fir  al'ud, 
fed  pairiva  relat  o  fignificata  femper  ert  eadem 

Adquartum  rtfp-ndeo,  Ab  AnTelmo  eo  loci 
ufurpari  ^/Wf  mere  efTential  ter  pro  aftuali  ni- 
mirum  intellectione  ;  unde  vulr ,  perfJmas  efTe 
iinum  dicens ,  fituti  &  unum  in.  elligens .  ,^i^b  hac 
igituracceptione.<^/w^non  fignificatrelatinnem 
originis ,  nec  connotat  eam  ,  ficur  nec  if^fe/'igeye 
\z\fapere .  Hoc  igitur  lenfu  Pater  non  dlcft ,  vel 
gignit  V^erbum  ,  necdicit  Verbo:  fedaUo  mo^o 
dkere  accipitur  perfonabter  ,  quo  fi:>nificatur 
relatio  iila  onginis,qua:  cft  gign^ntis  ad  genirum, 
quoPa<5tofolusPater  dicit,  gignfrqne,  &  folus 
Filius  gignitur,  Siqviz  una  intelleftualiter  ev- 
primitur  de  memoria ,  Veibum  ert  Patris ,  ac  fub» 
indentF:7ius  eft  nomen  perfonale,  ita  &  ^en^ 
ktim ,  ut  expofitum  e(l . 

ARTICULUS  INCIDEN5, 

Utum  Verhum  crcatum  fit  intclleflioo 
a^tualis. 

DoBor  I.  difl.z-j.q.  i.  /;/  Report,  ihidem  q.  2.  &'?, 
S.  Thom.  \.p.  q.  54.  artic.  i.  §.  Ad  fecundum, 
Sed  q.  27.  artic.  1 .  Vhi  Cajeianus\ciijns  tamen 
ftiv.damentafjluta  habes  exDo^ore  \.difl.  5, 
q.  9.  §.  Ad  tertiuin:  Etq.6.  §.Quacritur  utrum 
TWim.iofuper  quem  textum  'videnda  Comment. 
^oncii ,  i/?i  fecunda  conclufio  <?  nu.  6.  ^feqq, 

VIDETUR  Verbum  creatumnon  effe  intel* 
leaio  aftDaIi$;Nam  Auguftinus  8.de  Tri- 
Tiit.  cap.6.  Phantajia  ,  inquit ,  Carthaginis  in  me^ 
moria  >»ea,efi l^erhuw ejusAJhi  pha>7ta/ia  ab  Au- 
guftino  proprie  pro  fpecie  ,  non  pro  aftuali  ima- 
ginationeaccipitiir:  «rgo  pariter)&  verbum  in- 
tellecluale  eft  fpecies  intelligibilis ,  non  autcm 
attua!:s  intelleftio . 

Pfieterca ,  Auguilinu.r ,  ij,  de  Trinit.  cap.  i  r. 
JPioinde^att^  l^srbu.v  quodJQrisfonat^figntm  efl 


ejus  yerLi ,  quod  intus  latet.  Verbum  aiitem  cx- 
teriuseft  fignum  rei ,  &  non  intelleftionis  ;  alio- 
quin  quajlibct  aifirmativa  efi^et  fiil  a  ,  in  qua  non 
prsdicatur  idem  de  fe  ;  nam  intclkctio  fubjefli 
nonefl  intellcftio  prsdicati ,  licet  res  fit  res  ;  er- 
goVeibum  cfl  obje£tum  terminans  intcllectio- 
nem  ,  5c  non  intclleftio  aftualis  . 

Praeterca  ,  Auguiliinus,  9.  deTrinit.  cap.  ult. 
T^erhumefl  pro/es ,  i^  genitum  a  memoria;  S&d 
actio  non  gignitur  ,  cum  fit  n^  ,quo  aliquodgigni- 
tur,  vel  producitur  ;  ergo  Verbum  eil  aliquid 
formatum  praecer  aftum  intelligendi ,  &  non  ipfe 
.actus .. 

Prasterea  ,  Ex  Auguftino  9.  de  Trinit.  cap.  10.    i.  dif?.   17. 
l^er/fumefl  cum  amcre  notitiat,  igitur  ad  Verbi   quaft. », 
rationem  concurrit  &  voluntas;  fed  illud  ,  in  quod 
influit  voluntas,  non  eft  ntelleftioa^flualis  ;  er. 
go  Verbum  vel  non  confiftit  in  aftu  intelle^ius, 
vel  includit  quoque  operationem  voluntatis. 

CoNTRA,  Augiiftinus /^/(ye/;?  vocat  verbum 
notitiam  ;  &  15.de  Trinit.  cap.  '5-  l^erbum  y  in- 
.quit ,  vijto de  lifione ,  i^fcienria  de  fcientia  . 

Respondeo  ,  quoniam  Verbi  ratio  potiffimum 
accipitur  cx  li/yris  de  7'r//7//rt/(?  Auguitini,  mira- 
bli  prorfus  aeumine,  ac  difertiffime  naturam  ejuj 
perquirentis,  ac  pertraftantis ,  lijpponenda  ilint 
quaedam  certa,  quffi  fecundum  ejus  doftrinam 
V  ^rbi  naruiim  tangunt ,  vel  confequuntur,  atque 
exiis  inveftigandum  cl^  quidnam  fitiliud  in  in- 
telleftu,  cui  maxim^illa  congruant,  quo  prJefti- 
to,dedo6trina  adeo  e.^imii  Magiflri,  exiftiman- 
dum  eft  ineo  ipfo  rcponendam  effe  rationem  ,  & 
naturam  Verbf . 

Primo  igitur  cx  Auguflini  diftis  conftat; 
Veibum  effe  aftum  intelligentias.  Nam  compa- 
rando  Tiinitatem  ,  quam  afTignat ,  9,  deTrmit» 
cap.  ult.  meus  ,  notitia^  &  amor .  Trmitaii  quam 
edifferit,  lib,  lo.cap.  i  i.memoria^  inte/l.gentia,^ 
•vo/untas  plan^  invenitur  nutitia  corrolpondere 
intelligentics.  Dinde  l^erbum  non  eft  fine  aftua- 
li  cognitione,  15.  de  Trinit.  cap.  ij.  dicente  Au- 
guftino  ,  Sed  quomodo  efl  f^erhum ,  qnod  nonduM 
in  cogitationis  "jt/ionefurr/tatum  ejhh^  ha:c,Vejr- 
bum  genitum  eftde  memoria  ,  vel  de  fcientia  in  Quodlib. 
memoria  ,  vel  de  objeflo  relucente  in  memoria,  ^iffr^„,'  J^ 
five  in  fcientia,ut  paiet  ex  eodem  ,  I5.  de  Trinit.  v.  i^dfecun 
,cap.  10.  Furmata  quippe  cogitatio  ah  ea  re^quam  dum  dUt- 
/cimus.,  l^erbumefl  ;  Et  ruifus  ibidem  ex  ipfa 
fcientia ,  quam  memoria  tenemus ,  nafcitur  l^er- 
bum,  &cap.  12.  l^erbum  efljmilitudo  rei  notx^ 
de  qua  gignittir ,  ^  imago  ejiis .  Et  cap.  i^./^f  r- 
hum  noftrum  denoflrajcientia  najcitur.  Et  Ver' 
hum  Dei  de  '^atrisfientia  natum  ejl .  Adeo  ut 
tria  hasc ,  Verbum  gigni  de  memoria  ,  &  Vcrbum 
gignide  fcient-a  in  memoria  ;  &  Verbum  gigni 
de  re  nota  ,  idem  fignificent  apud  Auguftinum. 
Per  lcientiam  cnim  intelligit  a6tum  primum  ,  quo 
mens  poteft  inaftum  fecundum  ;  &  virtute  il'ius 
primi  aftus  gignitur  Vcrbum  ;  atquc  in  eodem 
fubinde  a(5lu  primo  relucct  objcftum  ,  &  ideodi- 
citur  gigni  de  objefto:  de  memoria  vero  exit 
Verbum,  quatenus  ea  continetur  &  afius  pri- 
mus ,  in  quo  ohjcftum  relucct.  Denique  Vcr- 
bum  abeo  inquiritur  propter  imaginem  in  mente, 
ynde  &  ponitur  fecunda  pars  imaginis  ipfius, 
nempe  pro/es .  Hinc  ^.  de  Trinit.cap.  ult,  Efl  igi- 
tur  .,  inquh,queedam  imago  Tinitatis  ipfa  mens^ 
«5*  notitia  ejus ,  qua  eji  pro/es  ejus  ac  de  Je  i/Ja 
yerbum  ejus ,  ^  amor  tertius . 

Ex  his  igitur  h«c  efTe  videtur  verbi  notfficatio 
definitiva.  T-^erbum  ejl aBus  inte/Zigenttx pro- 
duiliis  a  immoriaperfeiia  ,  noa  habens  efjejine 

actua- 


Tomus  l  Pars  l  QuafHd  XXXIV.  Art  l  40  j 


f.     C;.'r.z_. 
1/7..  .  V.  Tify. 


S-Thcm» 
«a  hic   Ver- 
brnii    decla- 
Mt  Cr.'»    dl- 
tilur  ,    q:'.od 
Vrrci:'n     efi 
pot!:!.i  ,   r.oit 
acctl'i't"'  '">• 
titia  p'0   <i- 
iiu    tntelte. 
/ius     intclli. 
f(.-iii'  ,    ziel 
froci'quo   t- 
jut  habitu  , 
Sed    pro    eo 
quid     initl. 
lelm  eonj, 
fit  co^n-j.  i- 
d».  l-.t  q.   4. 
de  Vcrit   ar. 
tic.   •,  opor- 
tei ,  incjuit  , 
t[tt9it    verba 
inleriti     fit 
iUa-1 ,    ejnid 
^gmfic.Ttir 
per    verbum 
exleriai ;  hoc 
tiitem    ver- 
\um  fignifi. 
eat  id  ,  quod 
\ntellei}ut 
'ft  j  non  ip- 
iuvt    Intedi. 
i'rc .  Et  .irc. 
i.     yfrrtum 
imeLleSiii, 

to/iti  rfi  ii  , 
dd  quod  epe- 
'atio  iH:etU^ 
^'■■■1  noiiri 
'erniiiaiur  , 
Vioi  e/i  ip- 
«'»  intelle- 
'^w ,  guod 
li^iiur  eon- 
-piio  intel. 
t-'lui .  Nc- 
■it  igitiir 
tprcPjc    a- 


aBucIi  i'!ieilec^io>:e  ,  refircf:n  a'!s  i'e-  b:fi 
?/»;;/.  Qu32  .^^rcripfio  efi  intel!i.<>enda  p-r  con- 
rtruftionem  intranfitivam  ;namdicitur  a'^ns  in.. 
telligcKtiiS  ,  eoquod  menfen  efliciat  intelli^en- 
tem;  qiiemadmodum  ca'or  appellatur  aflus  cali- 
di  eademde  can^H  . /'ro/ac?/;^/ a  memoria  perft- 
fta,  vcl  de  fcienria.aut  de  ro  no.a  »eneratu?;nirr» 
eftproles,  &  par'us  tnemorix,  flve  in^e!le6lin 
objcjio  ,  aut  ejus  (pccie  fecundati.  Hinc  fi  oux 
intellectto  menti  ineffet  ah  memoria  non  produ- 
fta  ;  aut  non  vere  genita,  fe'f  quafi  prodn6la,mf- 
nime  vcrhum  diccnda  erit:  d'citur  nnn  hahen^  ef- 
fe /r4e aV.uali  if:rel/ecfione'.r\on  quia  verbum  de 
aftuali  inrel'e  lione  procedaf,'"^  quarenus  aftua- 
li  intrncft-cni  fuperaddit  rcfpCrlus  naru'alicr' 
producii  ad  principium  natur^lirer  produftivum 
cjus  .  Additur  denique  reprafemant  F^erba^n  di- 
1'inu!)}  :  quia  ut  illud  efl  dt-claraMvum  memerias 
Patris,  ita  &non;ruiTi  declarat  ohjeflum  relucens 
in  memoria.  Sed  il!ud  prcrertim  interen: ,  quod 
me;S  creata  ex  indioentia  producit  verbum  ,  ut 
nempe  per  illud  perficiatur,  &in*eni^at.  Pater 
vero  non  infellij^it  per  notifiam  j>en!fam  ,  fed  in- 
tcnettioQC  improdufia  .  recex  fndigentia  ulla, 
fed  de  plenitudine  perfeclionis  fiie  !>enerat  Fi- 
iium  fibi  per  omnia  aqualem.  Verbum  igitur 
non  elValiquid  ad  volun^atem  fpeflans  ,  autad 
memori.iiT),  cum  non  fit  p-ima,ant  tertia  pars 
imaginiSjfed  ^cunda;non  efi:  fubinde  fpecies  in- 
telligib  !i;,  aut  hahitus,  vel  aliqnid  memoria 
fed  praciie  quid-pertinensad  intelligentiam  , 

(^iKi    in   commnni  fnppoficione  multiplex  efi: 
opinio ,  fecundum   quod    multa    in   inte'li^en'il 
concuircre   deprshenduntur,  quorum  un'cuique 
ratiorsem  verbi  attrinui  poffe , .??:  re'pfa  adflrnen- 
dum  en'e  divcrfimode  cpinnti  H^rt  •  l\t  nos  ro- 
ft:u.Ti  prorfquentes  inQi  uum  ,  illornm  dun*axit 
fen"Li:*i-'.m,adducemu5,  qui  puraverupt  ,  verhurn 
effj  aliquid  pcr  ^clum  intclligendi  fofmanim.  Vel 
ali^cr  hanc  fcntentiam  declarnn-eSjdixenm^pan 
dcm  intelle^tionem  ,  utpaffio  efl: ,  appellandum 
efie  verbum  ,  cnufatim  a  fe  infa^iit  aflio  qnrdam 
efl ,  fuo  qua  qaidem  acceptione  a(?ium  inrelli?en- 
t'"c  verbi  rcitionem  habere  ne^arunt ,  fed  tantum 
qu.'.tenus  in  intclleftu  recipitur,  Contra  ,  intel- 
lectio  non  eil  actio  produftiva  alicuius  term-ni 
produfti  per  ipfam  .  Nam  tunc  impoffibile  forec 
intclleflionem  concipere  fine  termino,  uti   intel- 
ligi  non  por.crt  cdefjStio,  non   intelleflio  term'- 
no  ,  adquem  e!^  calefar^io  ;  non  eft  autcm  impof- 
fibilis  .ipprchenfio  intcHcftioni."?  infe.non  infel- 
li.'^end(':  cn'c  aiicuius  termini ,  ut  produiSli  per  ip-. 
fam.   Dcinde  ,  viMlcs  operationes,  ex  r.  £ />'<:. 
cat^.C). ,  Cz)  Q.  M:taphyf.  ux.  c.  i^.  funt,&  dicuntur 
aftus  Uitimi  ,  &  complementum  niturarum  vita- 
litcr  operantium;  ergo  quamvis  in"eIle6lio  ({'■  pe- 
nerativa   hihitus,  ut  formi  qna  f ^rmaliter  gigni_ 
tur  habitus,  ficufi  lum^^n  fblis  in  medio,  cft  ra'io 
gicrnendi  cr.lorem  in  eodem  ;  non  eft  tamcnpro- 
ductvn,  ut  actio.  q '.a^necefTiriocft  adterminum 
produ<5tum  .  Rurfus  ,  eK  hic  hypothefi  Vcbum 
produceretur    ab   intelhgentia ,    non  ergo  fb.ret 
memoriiE  partus ,  &  proles  ;  id  autcm  eft  cxpref- 
fc  contra  AuguftinuTi,  non  intel(igenti;«  fed  me- 
moria:  attribucntem  Verhi  nroduction^m  .  Dcni- 
que  ,  quod  dicitvir,  inte!!e5lionem  quatenus  aflio 
e!l,  caulire  fc  (e  inf^m  ,ac  proinde  vcrbum  cOc 
nua  p.ifr!0  eu:,  vcl  r'ccn:a  in  intellectu  .  id  '^qui- 
d-.ni  non  vidctur  prohahile .  Nam  intelleftio  eft 
formauna,  quxetfi  comparari  queat  ad  agens  , 
•i  quo  cll:  ,  &  -.'.d  fuhjectum  ,  in  q'.i)  rccinirur  ,  in- 
h  lonr^nus  exco  ncn  habet  t3!-.;!n  diftinclionem, 
T'f>:us  I. 


ut  proprerea   fi:    quafi   cau^a  fuf,  vel  termmjs  telfeftienem 

aftionis,  (ecundum  hoc,  &  non  f^cuitdum  illud;  «"«  ""bi":! 

Siquidem  fi  aftionem  terminat,  profe<?lo  fccun-  [^'(^^'ic.nrea- 

dum  fe  terminat,  &  non  prout  fuheft  divcrfisre-  ,ii,n  confu- 

fpeftibus,  qui  produflionera  ejus  con.omuan-  rjt  hic  Do- 

tur.  *•'• 

V'(?en^e«  artic«  f .  it  incitlenfi  t.  t^.tf. 
■   ].  di(^.  j    q.  9-  {.  Kd  teriitim  V.  Pid  aiiitm  frehationem  i 

Eft  'gitur  dicendum  ,  aftualem  intelleflionem 
cffe  verbitm  ,  non  quidem  omnem  ,  fed  duntaxat        videndus 
produftam,  eamque  notitiam  genitam  ,  fi  pcrfe-    Mayron.    i. 
fta  fit,  perfeaum  verbum  ,  fi  imperfeaa  ,  &  im-  ;  ^'^'  *^*  *5-'* 
perfeaum  pariter  veibum  dicendamfore  .  De- 
claratio  ;  &  in  primis  fan^oportere  verbumge- 
riitum   efie  ,  ac  fubinde  genit|  intelleclioni  ad- 
judicari   dehere    vcrbi  rationem  ,  ex  eo  conftar, 
quia  inteUeft'©    Parr^s  in  divinis  eft  declarativx 
objefli  ,  &  potentia; ,  ^  nihilominus  non  cft  ver- 
bum  ,  cum  genita  non  fit ;  nam  tunc  in  Patre  re- 
periretur  formaliter    verbum  ;    oportet  igitur 
aftualem  intclleflionem    efie  propri^  gen'tam  , 
adhoc  ut  fit  verbum  expreffum  de  memoria.Cuin 
itaque  intelleftio  fuerit  d;  m»moria  prodaai, 
verbum  eft  in  natura  intell  "ctuali,  &  irt  msnte 
creata  ;quod&fentit  Auguftinus,  ij.  de  Tnnit. 
cap.  15-.  Cogiiatio  quippe  nofiya peyveniens  a  l  il- 
lud,  quod  finff.s  ^ntqtie  inde  forntctwve;  b::m  «9« 
_/??-«/» ff/.Et  ibidem  \o.  formata  qttippe  cog:ta'iq 
i^c.  verbtiifte/7:  Et  o.-^e  Trinit.  cap.  x.  omne,qttoi 
notum  efl,verbttm  dirifttr  animoi>tiprepum,qtian' 
diti  de  memoria  deftniri     &  Proferri  poteft.  HaC 
etiam  magis  df^claraturper  fimi'ede  verho  voci- 
li,'?:  ima"inahili .   Etcnim  ^ormatur   verbum  vo- 
cale  ad  fignificandum,?cdrclarandum  'Ilud.  Tuod 
in'el'igitur ;  quodaufem  vox  non  fta-Im  firne- 
turab  intellig^nte  ,  inquar'um    intelligers  ,  feJ 
m^^fit  pT-enMa  rno'!vi  ,   id  eft  in  nohis  imperfc- 
6iioni$  .  ,*?!  fta'im  igitur  cformarefur,  ut  exn'-ef- 
fi  v-um 'lliiis  ,  q   od  luet  In  in'-el'e5tu,    idquc   fie- 
ret  virtute  int-ileclus  intellisentis,  p  'inde  fo- 
ret  verbum.  Ohje6tum  aurem  hahitualiterccgni- 
tum  latet  in  memoria;  Onorics 'g'fur  viriute  cjus 
cauletur  alqua  in'eI'ei5>io  aflualis,  qua  genita 
exprimat,&decla'-et  objeflum  latens  inmemoria, 
verifllm^  ea  intelleflio  eft  verbtm,  quia  declara- 
tiva  latertis,  Stgenita  virtutc  ohj  (51!  caufa   ex- 
primendi  iprum  .  Neque  oportet ,  ut    a';qui  pu- 
tant ,  ad  verbi  rationcm  prxcdere  inquifitionem, 
quafi  notitia  aftuahs    fequcns   inquifi-.ioncm  fit 
verbum  ,&  non  alia.  Nam  cx  eo  fequeretur  apud 
Deum  non  effc  verhum  ,  cum  ipfi  op'..is  non  fit  ul- 
la  inquifitione  ;  Sed  ncc  intelleclus  Angelicus  cf- 
fe  pofTet  Verbi  produflivus,  rcCpeftu  corum,  qus 

uraliter  rovit ;  ta  cnim  apprehendit,  &  intel-    '"■»:^na     '"- 

./•   .  n      V  1-        •         .j  tsf     Recen- 

t  citra  inquditionem.  Rurlir,  ne  bean  quidcm    j,^^j^    j,^, 

verbum  habcrcnt  dc  effen^ia  divina  ,  nec  cstcris    ti  b': .  Scd  fi 

ipfisGne  inquifit-onenotis.  Necden'quepol!cntcs    aJ    ^'"1»: 

perfcaohabifu  feientia;,  ac  fecnndum  hahitum   "".".".'1"!! 

ilatim  evcuntes  in  aftum,  verhum  hahjrent.X^er- 

bum  itaquc  ron   cft  aliquid  intelleflionc  produ- 

ftum  ,  fed  ipfa  actuahs  inrelIc6t'o  de  memorii  in 

tcl!e(5lua!iter  exprcna  .  Vcruntamcn  etfi  qua»'ibet 

talis  verbum  fir  ,non  omnis  tamen  cft  pcrfcclum 

verbum  ,fed  perfectum,  quod  Verhi  divini  eft,  rc- 

prjefentativum  ,  fecundum.  .Aug  iftinum  ,cfti!lud, 

quod  hahemus  p^r  inquifitionem  ,   non   qcafi  dc 

inquififione  ,  ut  princi|iio  ejus,^ed  tan-um  ut  pra;- 

via  difpofitione  .  Nam   intcllcflus  nofter  non  fta- 

tim  habet  perfeftam  notitiam  objeftl ;  quia  juxta 

Philofophum ,  i.  Phyf.  tex.  2.  innata  eft  nobis  via 

procedcndi  4  confulb  ad  diftinftum  ;  &  idco  priua    att.  j 

Eee  »  imnri- 


ligi 


Circi  hoc 
pnaftfi  ccn- 
troverfia   ed 


q:i  ratur  nj- 
tiir.ilis  exi. 
tU5  de  nie- 
moria    pro- 

eft  verbum 
in  inteKe- 
ftu  creat* 
de  »ir.ntia__, 
divim  ,  qux 
liBere  fe  fc 
«llendit  bca- 


De  W.s  i«- 
frj    q.      8f, 


nobis  teprx- 
ientativiiyi 


4c»4 

iiiipri;n:tur nohij   notitla  objecli   confula,  qiiain 
riiliinfiajneceflTaria  efb  crjjo  inquifitio  praevia  ver- 
fco  pericfto  :,quia  non  eft  verbum  perfeftum, nifi 
iiotitia  ac]:uajis  perfccta .  Cognito  igitur  aliquo 
objecio  confus^  ,  fequitur  inquifitio  per  viam  di- 
vifionisdifferentiarLim  convenicntium  illf,  quibus 
adinventis,  cognitio  dcfinitiva  illius  objefli ,  eft 
actualis  cognitio.perftfta^pcrfc^iumquc  verbum 
eJH«,qi!ia  exafle  declarativa  eorum,  qua  in  me- 
mona  iatebant  .  Vnde  Augullin.  9.  de  Trinit. 
c^\i.y:.  Niimplacet  mibi ^  quocl  no':i  ^  ^  definio 
Cj-ddfit  intewpeyantiaJS  hoc  efi  'vcrbinn  ejus.  Ad, 
prcductionein  igitur  verbi  perfefli  ncceffaria  cft 
inqu.fitio  intelleftui  irnperfeflo,  quia  non  potefi: 
ilatim  habcre  notitiam  definitiva    objecli,  nifi 
pravia  inquifitlone  .  Scd  tamcn  quum  verbum 
pcrfeftufn  ejufhiodi  fcquitur    inquifitionem ,   ca 
jnquifitio  non  eit  generutio    verbi   formilitcr , 
icdtantum  difpofirio,  ut  pcrfeftum  verbum  ge- 
neretur,  Qucmadmodum  &  motus  efl;  neceffa- 
rius',  ut  inducatur  forma  perfefla  ,  qus  non  po- 
Ordo    fe,    ^^^  ftatiiTi  in  principio  motus  in  materiam  indu- 
cur.duiti_,    '    ci  .  Quare  ordinem  hunc  in  cafu  animadvertere 
(qucni  produ.    licet.  Prin-.o  cft  habitualis  notitia  confuf3;,^ecun- 
cturverbiM»    do  aftual  s  intclleaio  pariter   conftifa  ;  Tertlo 
fuccedit  inquifitio,  &  in  ipfa  inquifitione   complu- 
ra  verba  de  iis  ,  qua:  virtualiter  continentur  in 
memoria  :  &  ad  inquifitionem  hanc  ferjuitur  di- 
flinfta  j  &acl:ualis  notitia  priml  objefti ,  cnius 
cflgnitio  inquiritur:  qux  notitia  aflualis  diftin- 
fta  imprimit  habitualem  in  mcmoria  perfefta,  & 
tuncefl;  primo  memoria  perfefta  ,  &  aflimilatur 
luemorise  in  Patrc  ;  Ultimo  de  memoria  gignitur 
Vcrbum  perfeflum  ,  fine  inquifitione  mrd^a  ,  ca- 
quc  produflioairimilatur  gignitioni  Verbidivi- 
ni  perfecti  ex  paterna   memoria  .   Nul'um  i£>itur 
verbuin  eft  reprefenrativum  verbi  divinf  (  ouo 
potifiunum  tcndit  invefligatio  Augufl:'ni  )nifi  il- 
iud ,  quod  gignitur  de  memoria  perfefla  ,  citra 
(omnem  inquifitionemmediam;  ctfi  talis  memora 
cfle  non  poflit  in  nobis  ob  imperfe£lionem  ,  nifi 
diligens  prxcedat  inquifitio. 

Ao  AROUMENTA.Ad  primum  refpondeo,  ad- 
duftain  Auguflini  authoritatem  indigere  expofi- 
tione;  Dicit  cnim  loco  praEallegato;  Ipfa  phanta- 
fia  ,  ejus(^  (cilicet  Carthaginij  )/;;  memoria  mea^ 
lerknni  ef} .  Conflat  autem  Auguftinum  difcrt^ 
aiferuifl'!  verbumene  de  memo'-ia  ^\^.  de  Trinit, 
cap.  f<r.  (3  frequenter  alibi ,  &  non  in  memoria 
formaiiter;  voluit  igitur  verbum  reperiri  in  mc- 
moriacaufaliter  ,  &  elTe6l'vc  ,  quod  verum  efl, 
Non  efl  igitur  in  fpecie  confl:ituendum  verbum  , 
fed  in  co  quod  exprimit  quod  virtualitcr  contine- 
turin  fpecie,  quatenus  memoris  efl  parsconfli-. 
tutiva  ;  illud  autem  efl:  ipfa  atlualis  intelleflio  ; 
fcanquam  perfcfta  objc6tifimiIitudo. 

Ad  fecundum  dicendum  ,  etfi  id  quod  fignifica- 
-tur  pcr  vocem  proprie  fit  res,attamen  rci ,  aut  ob- 
jefto  attribui  non  pofle  rationem  verbi  ,  lcd  con-» 
ceptui  formall ,  quippequi  de  memoriaproduflus 
fit  rei  ejufdsm  declarativus.  Sed  arguebatur;quia 
yerbum  e,\teriusefl  fignum  rei ,  &nonintelIeftio- 
nis  .  Rerponuo  ;  Sicuti  eflTe  pofi^unt  ejufdem  cau- 
(x  plures  effe(?tus  ordinari,  quorum  nuilus  eft  cau- 
fa  alterius,  ita  &  ad  idcm  fignificandum  concur- 
rere  poflfunt  piura  fi,Qna,ficuti  in  cafu  litsra,  -vox^ 
fcf  concepttts ,  rei  ejuftlem  funt  figna  ordinata ,  efl:o 
unum  non  fit  figniim  alterius,  ficuti  in  effeftibus 
ordinatis  unujnon  eft  cnufa  alterius  :  Sed  nihilo- 
miuus  potefl  conccdi  effcftum  propinquiorem  eflc 
ccjiufam  refpeftu  effeftus  remotioris  ,  ob  priori- 
twtem  ,  qux  eft  inter  eos  cffe6tus  ad  caulam..  Con- 


Summcsjffannis  DunsScoti, 


iimditer  &  de  fignis  ejufdcm  /Ignificatf;  umim 
enimell  ali.iuo  modo  iignuin  aitcrius  ,quatenuj 
manifeflat  ipliim  .  Litera  igitur ,  &  voxctfi  pro- 
pric  fignincent  rcm  ,  vel  oI.^je6tum  ,  artamen  funt 
quoque  figna  conccptus  ,  qui  per  ilia  intelhgitur. 
Et  quandoquidcm  conccjnui ,  vel  aftuaJi  notitiaf 
genit*  congruant  ea  ,  qujc  tradit  Auguftinus  de 
verbo  ;  conceptus  ,  &  non  objectum  cft  dicen- 
dum  verbum  in  nobis. 

Ad  tcrtium  refpondeo  ,  concedcndo  aflualem 
notitiamin  nobis  eireprolem,  &  vere  genitam  ; 
fed  eam  intelleflionem  non  fore  appcllandam 
a<?tionem  de  genere  Ai?lionis,  fed  magis  qualita- 
tem,  ad  quam  illa  aftio  tcrminatur  ,quave  vere 
producitur  ,  eamque  refte  putamus  exprimi  vo- 
czbyi^odicere  ,  vel  etiam  termino  elicere  pluribus 
communi .  Non  igitur  verbum  eft  aliquidprodu- 
ftumaftione,  quae  eft  intelleftio  ;  cum  ipfa  non 
fit  produftiva  aVcujus  ,  verum  eademmetprodu- 
citur  aftione  dc  generc  A6tionis. 

Ad  quanumrcfpondeofic:Revcra  Auguftinus, 
^  de  Triitit,  cap.  x.cit. q\i^(\.iov.(.m  taf^tam  in  ar?', 
gumento  exchzt^siJiecf^  ergo ,  irquit ,  quaritur 
utrum  omnis  nntitiaft  xerLunj,  an  tantii  n  amatci 
netitia./Von^ini/is  eni/fi^'  ea  qutsodi  itjy.s  ,fcd  non 
concepta.,  nec  paria  dicenJafunt  auimo  .  Et  rel- 
pondetfic,  non  omniti  qude  qx-Qquomodo  tangunt 
concipiuntur  •.fsd  aliqua  ut  tani-Uni  nota fint ,  »13;?. 
tamen  •uerba  dicantur  yfkut  illa ,  de  quibus  nttnc 
agimus  .  AHter  enim  dicuntur  verba  ,  quxfpatia- 
temporum  fyilabis  tenent  t  a/iter  omne  ,  quod  nO', 
tUTii  ef}.,'verbu!fj  diciiur  quandiu  de  mem-jria  pro- 
ferri^iel  definiri potef  ,  qURm-vis  res  ipfi  difpli- 
ceat .  Ef  qu^bu'dam  interjettis  fubdit :  l^erunt»' 
men  cum  illa ,  qu^  odimus ,  recle  d.fplicent ,  recle 
que  intprebantur ,  approbatur  eorum  ijnprobatio^ 
iS'  placet ,  is'  'uerbun/  efi  ,  ^  neque  vitioruw  noti- 
tiu  nobis  difp/icet,fed  ipfi  vuia.Ue  ratione  igi- 
tur  verbi  non  eft  gigni  amoreobjefti  cognitf,  led 
ncc  ctiam  notitfa  ,  quae  eft  verbuin;  tan ci  perfe- 
6lum  verbum  concomitatur  duplex  aftus  volun- 
tatis:  iinus  prcevius  ,  quo  imperatur  aflus  ille  ,  & 
inqUifitio  pra:xfia  ,  fine  qua  ron  perveniretur  ad 
vcrbum  perfeftum,  ut  dicit  Augu  ftinus  9.  de  Tri- 
r.it.  cap.  u/i.  &  alius  ,  quo  intelle^^tus  quiefcit  in 
intellectuali  notifia  ,  jam  acquifita  .  Aftus  crgo 
voluntatis  non  eft  de  effentia  verbt  nec  formali- 
ter,  necut  caufa  ,  fedconcomitaturnccefTario  in 
nobis  ,  ob  diftas  caufas;  nam  fi  intcllef^tio  volury- 
tati  non  complaceret ,  intelleflus  non  perrnane- 
ret  in  ca  ,  ac  fubindcea  notitia  careret  ratione 
vcrbi  permanentis,  quanquam  alioquin  fi  per  uni- 
cum  tantum  inftans  pcrrnaneret,  pcrindcforet  in- 
tenfive  pcrfeftum  ,  ac  fi  diutius  perduraret.  Vo- 
luutas  autem  refpicicns  objeetum  ,  cujus  eft  ver- 
bum  ,n)hilcaufat ,  quod  tangat  Verbi  naturam  , 
&rationcm  ,  nifi  fubaliqua  fpecialiori  scceptio- 
re  verbum  ufurpetur  ;  quo  pafto  Auguft. /'^<*«/- 
legato  cap.x.^.de  Trinit.  petraftat  illud  Ajwfto- 
Ji ,  ^.'".Corint.  cap,  12.  Nemopotefl  dicere  Domi- 
nus  yefis.,  nifiin  Spiritu  SanHo  .  Id  enim  dicere 
includit  acceptationcm  dicentis,&  addit  propte-. 
rea  ad  ipfius  vcrbi  ablblutam  rationem  , 


Ethic 


cap,  7. 


ARTI- 


Tonnis  l  Pars  l  Quajlio  XXXIV.  Art.  II  40  5 


1.  dift.  rr. 

O.  ?  .     ! »  '3T- 

£11'».  ptiniu 
pxt.  ]l>Ktein 
t.  Sed  fjito. 


i.Rfpert. 


ARTICULUS     II 

Utrum  P^crbum  fit  proprium  nomen  Fiiij , 

Do&ar  \,dfft.2-j.qu.i.in  Report.ibidem  fju.4, 
S.  Thom.  i.par.qu.  54.  «r/.  t. 

VIDF.TUR  P^eTbunt  ron  nroprium  nomen 
Filii.  Etenim  nomen  proprium  alicujus  eft 
expreflTivum  proprietatfs  ejus.  Propnetas  autcm 
Filii  filiario  eil ;  ergo  nomin«  Verbi  non  fii^nifi- 
catur  Filij  pronrietas  ;  alioquin  unius  per(bn«  ef- 
ienc  duK  coni^irutiva:  proprietates  . 

Prsterea  ,  Filius  eftperfbna  lubfiftf  n$  in  Dti* 
tate  ;  Sed  yeibi  nomen  non  fi^nificat  perfbnam 
lubfillentem  ;  erijo  Vcrbum  efTe  nequit  proprium 
nomenFiili  ,  Probatio  minoris  ;  Vcibum  in  crta* 
tis  non  nibfiflit  ,  fed  eft  accidcni  intelleftui  mh«« 
rens  ;  non  igitur  omne  verbum  ert;  ptr^ona  fubfi- 
ftcns  ;  1'ednec  Filiusomniscd  verbum  ;  ergo  tali 
nomine  pi  opri^  Filius  non  expnmitur  . 

Pr»terea  ,  IntcHeftio  inq  antum  declarativt 
eorum  ,quR  funt  in  memor  a,  verbum  eft  ;  Sed 
intelligentia  fic  declarativa  ,  elt  coTimunis  Pa-rf, 
&  Spiritui  Sanfto ,  &  non  propria  Fiiii  ;  er^o  v^Q" 
mine  verbi  non  exprimitur  aliqua  ejus  piojjrie- 
tas  . 

Prcterea  ,  Secundijm  Auguftinum  ,5.  de  Trvn, 
cap.  ult.  yerbum  eft  ars  o>nnipotentis  Dei .  Sicut 
antem  Filiuseft  vcrbum  Dei,  ita  Jicitur  &  Sa» 
pientia  ,  &  virtus  :  ergo  quomam  ha:c  non  expr  • 
munt  Filii  proprium  sliquid,  fcd  aipropriata,  pa« 
riter  &  yerbi  nomsn  non  cft  Fdioproprium,  fcd 
appropriatum  . 

CoNiRA,  Au^uft.^.  dcTrinir.cap.2.  Eoquift- 
pe  Filius  ,  (juo  T^erbum  .  ^  eo  yerbunt  ,  quo  Fi- 
liiis\  igitur  Verbi  nom  ne  expiimitur  proprium 
Fif-.i  . 

Respcndeo  diccndu.Ti,  nomine  f^er bi  rcvert 

cxprimi ,  atque  fignihCiri  Fiiii  proprietatcm  ,   ac 

fubinde  illud  efie  proprium  Filii  no  nen  .   DecJa- 

ratio  :  Nam  cum  l^erbum  omalitcr  dicat  reO^e- 

ftum  notitix  expreflls  id  cxpnmentem    inccllc- 

ftualiter  (  ut  diftum  eft  ariiculoprimo)  efto  aliud 

fit  ejus  connotatum,  tamen  per  (e,  &   primo  fi- 

gnificat  illum  refpeflum  realem,  quo  notitia    per 

intelleftum  expreffa  conftituitur;  vel  in  fijo  «"/Jf , 

quod  eft  intelleftualitcr  cxpr'mi,  intcllijjitur  :  ita 

autem  producijfeu  per  intelle^tu  n  exprimi,  pro- 

prium  cfl  fblius  (ecundae  perion»  ,q  <a:  F'I  us  eft  : 

^f>/;««;  crgo  cftproprium  nomci  F»''i.  Deinde, 

fi^nificiitum   noninis  non  potell  proSari  nifi  cx 

ulu,  &authoritatc.  Sed  Scriptuia  divina  lojuens 

de  (ecundt  perfona  ,  quae  cft  Filius  ,  dicit  ,  T^er- 

hum  carofa&um  eji:€t  in prtncipio  erat  T^^erbwn 

(^  Vevbunjerat  apud  Deum  ,&  Deuierat  T^tr- 

bumj  &  rurfus,  Tres funt  qui  teflimoniumdunt  tn 

Cclo ,  Fater ,  Verbu  h  ,  c3'  Spiritus  San^fus.  At- 

que  in  eundem  (endjm  ut  intur  eo  nomine   Sanfti 

Ecclefis  Doftorcj:  ergonomine  Verbi  propne 

fignificatur  Filiux,  ut  proinde  utroque  vocabulr» 

iccunda:  perfbnae  proprictas  per  fe  ,  &  primo  ex- 

primatur:  ut  diftumfuit  tfr//cA/o  pr^tcedenti  ci' 

tato. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  ex 
ftatim  diftis  .  Nam  ctfi  unius  perfbnje  unica  f « 
conftitutiva  proprietas  :  attamcR  poITe  dup''ci 
vocabulo  fignificari,  quorum  etfi'  idem  fir  per  fc 
primum  ,  &  propriiim  fignificatum  ,  numerum  ta- 
mcn  accipiunt  ex  alia  ,  &  alia  connotatione  .  Un- 
dc  F/V.-V/xconnotatnaturam  viventem:  Verbum 
autem  a^tualcm  notiUam,cnju5cfttalis  expre!fio. 


Ad  lecundumd  cen  ium  ,  Cur  Verbum  in  di- 
vinisfit  periora  fubfiftens,  dcclaratum  fuilTe  fu- 
pra  ,<7»^y?.  «7.  art.  i.  ^  2.  Qa^ia  enim  Patcr  de 
perfefta  memoria  ,  imo  explcnitudinf;  perleftio- 
nii  gignit  Filium ,  per  fuae  naturB  communicario- 
nem ,  fit  oportet  genitus  ^eneranti  per  omni» 
«cqualis,  &  (ubinde  (iibfiftens  in  natura  De  tatis  , 
cum  infinitum  fit  indivifibile  .  Contra  igiturquo- 
niam  intelleftus  creatus  verhum  gign^t ,  ut  eo 
perficiatur,  tale  produttum  cft  accidcns  fibi  in- 
hsrens,  &  perficicns  produftivum  principium 
fui.  Et  radix  hujus  diverfitatis  eft  finitasinuno 
«xtremorum,  frfinitas  in  altero  :  cx  eo  quod  enim 
memoria  innatura  intelleftuali  crta^a  finita  eft, 
non  fc  ipftm  communicat ,  fed  caufat  effcflu  m 
Jequivoc^;  &  nihilominus  cum  eft  perfccta,  de 
ipfa  exprefTa  proles  reprjefentat  verbum  divi- 
num  per  (e ,  Scprimo  fim;''m  paffivam  expref- 
fioncm  prsBfefeiens ,  &  candem  pariter  impor- 
tat  Filius,  quamvis  rttionc  alterius  connotatl 
tantijmdifferat  a  Vcrbo ,  ut  diftum  fuit  articulo 
pyitr.o . 

Ad  tertium  patctexdiflis  articulo  immediate 
prtcedenti.^ii^zm  Verbum  non  eft  intelleflio  qua- 
tenus  declarativa  ,  fed  in  quantum  de  memorit 
procedit,  tc  produfta  eftper  veram  aftionem . 
Quarc  quamvis  intrlleclio  decltrativa  eorum  , 
quaifunt  in  memoria  Patris,  fit  communis  omni- 
buspcrfbnis,  nihilominus  T^erbunj  proprie  figni- 
ficat  refpeflum  notitia:  cxprefls  ad  expriipentem 
inteileftualiter,  &  etndem  quoquc  importat  Fi* 
]ij  nomen,  ac  proinde  ctdem  prop;ictas  utroquc 
vocabulo  fignificatur  . 

Ad  quartum  ,  Concedendum  nominibui  fa- 
pienti»,  &  Artij  Patris,  &  ejufmodi  cxpr  mi 
\'erbi  non  proprit,  {cA  appropriat?  ;  ncgandum 
eft  tamen  pari'cr&  Verhum  effe  Filio  nomen  ap- 
propriatum  .  Ntm  quoniam  Pater  formalitcr  e(^ 
Sapientia  ,&  virtus  ,  &  Ars,  cum  de  Verhodi- 
cuntur,  nonnifi  appropriit^  ei  competcre  neccffe 
cft  :  Siquidcm  Patcr  fbrmalitcr  cre.it,  idque  ut 
Artifcx,  utique  crcativa  ratio,  vel  creandi  vir 
tuj  cft  pcr  (e  in  iplb  .  Refpecius  autem  artis  ad 
creaturas ,  ut  ad  artificiata ,  tft  eommunis  tribus, 
eftque  refpeftus  rationis  ;  appropritte  ergo  dun 
ttxtt  convenit  Filio  .  hi  T-^erbum  t^t ,  feu  cx- 
primi  de  memorit  paternadicit  rcfpectum  rcalcm 
ad  exprimentem  ,  ut  diftum  eft;  acpropterca  cft 
ita  proprium  nomcn  Filii,ut  eoconftitutiva  ipfius 
exprimatur  proprietas  ,  ac  proinde  nulli  aUeri 
pcrfbnarum  congruens  , 

ARTICULUS     Ilf. 

Utriim  in  noniine  Verbi  importctur  re(pc£lus 
td  creaturam  . 

Do^er  i.dift.ii.quaf.i.in  Report.  ibidem  ^ 

quaf}.6.t^  prout  in  margir.e  citatur  . 

S.  Thom.i.par.  qu.^^.  art.  3. 

VIDFTURinnomJne  Verbi  importari  ref- 
pe6lus  ad  crcaturam .  Nam  fecundum  Au- 
guftinum  6.  deTrinit.  cap.  Utt. /"(.'r^;/;»  ef  ars 
omnipoteHtis  Dei,p/e>ia  omnium  rarionum  -vifen- 
tium-y  led  ars  involrit  refpeftum  ad  art  nciatum  , 
quod  per  illam ,  vel  fecundum  illam  fdciumeft| 
ergo  in  Verbo  includitur  refpcftus  ad  rerum  uni- 
verfitatem  ,  quandoquidem  per  ipfum  factt  funt 
omnia  , 

Prxtcrea  ,  Auguftinus//^.  85.  qq.  quttf.  ^3. 
Sermonc  inrtitato  de  principio  Evangelii  Jotn- 

nis, 


t.  dift.  Sf . 
q.    i..    .     M 


m  iii<  Mt- 

yron  .  d  l^ 
»7  flu«ft. i, 
i.  ii}ttantum 
sdfe.mnUm 
ftrticuUm  . 
bt  diN.Ji.q, 
l.^.Std  tmnc 
lii  tjt  ttu- 
iitim  . 


640 

jiis ,  vult  Ron-icn  Ld^^c:  Grxcc  ,  &  T'erhHm^<S  ra- 
ticnan  iatine  figniricurc:  veruntamen  melius  T^er- 
buK  interpretari ,  eo  quod  tali  vocabulo  fignifiT 
ceturnoniblus  adPatrer»  refpeftus^verum  etiam 
ad  illa,quce  per  Verbum  Tafta  funt  operativa  po- 
tentia,  igitur  de  mente  ,  &  rcntentia  Auguftini 
in  Verbi  nomine  importatur  ad  creaturas  rcfpe- 
ctiis . 

CbBfirmatur  ,  Verhum  exfui  ratlone  eft  noti- 
tia  declarativa  ,  ergo  de  fui  formaii  conftitutivo 
proceditid,  quodcfl  declarare  ;  igitur  Verbum 
qua  tale  involvit  refpcflum  ad  ea  omnia  ,quxde- 
clarat .  Hinc  Pilio  ,  vel  Vcrbo  appropriatur  rela- 
•  tio  ad  creatiiras  .  Appropriatio  autem  non  fi^ni- 

fi  propter  con  venieniiam  talis  appropriati  ad  per- 
lbna:propri€tatem, 

Prrttrea  ,  Deus  co.i^notendo  fe  ,  cognofcit 

S.  Thora»    omnem  creaturam;  igitur  Verbum  in  mentecon- 

(Titio    fnn-      ceptum  eftj  reprasrcntativum  omnis  cjus  ,  quod 

<iaajcBtalis  .    ^^11  intelligitur  ,  Ciim  igitur  Deus  unico  aflu& 

/e,&omnia  intelli^at,  unicum   Verbumejuseft 

cxprefrivun  non  folum  Patris  ,  fedomniumquo- 

quecreaturarurn . 

t  Ji(!  I  q  I         P^"''2'"''eK  ,  Verbum  divinum  ex  Auguflino, 

* i.''c!ifl?iR!     * 5"-  ^^  Trinit  cap     14.  nattim  efl  de  omnibvA  his^ 

■  fjuxfunt  infciei-tia  Patris.  Sed  Pater  compre- 

hendens  efTeDtiam  divinam  ,  fciat  oportet  ouic- 

quid  in  illa  continerur  fecundumeffe  intelligibile. 

Alicquin  enim  ,  fi   vel  unum  intelligibile  fugpret 

iDtuitumejus  ,  baud  dicendus  effet  comprehen- 

ricre  cfTentiam ,  vei  objeclum  ,  in  quolatens  in- 

telligibiie  virtualiter  continetur  ;  ergo  ^'■erbum 

producitur  de  iciencia  omnium  omnino  creatura- 

rum  ac  proinde  ad  ipras  refppftn?;  importat . 

CoNTRA  ,  Auguillnus  7.  de  Trinir,  cap.  2.  eo 
T-^erb:'.m citioFiliHs '1  fed  Filius  non  imporrarre- 
fpectum  ad  creaturas;ergo  ncc  Verhum;utroque 
enim  nomine  una  eademque  proprletas  fignifica- 
tur ,  atque  exprim^tur  . 
nppcfjfum         Kespondeo   dicendum  ,  nomine  T^^erbi  ron 
tenec  S.  Tii.    importari  refpe^Stum  ad  c^^a^uras  ;  (if^ui-  in  ipfius 
^-1  '  ■!i'^'        proprietntc  neifbnahinvolvarur  necplTnr'orelat;o 
^z     Csjota-    aliqua  ad  illas.  Narn  qutcquid  cfl  intnprecum  m 
i;us  .  Videu-    di vinis  fi vc  abfbiutum  ,  five  refpfftivtirr  in  qro- 
di  Ke«n:.!o     cunque  e/?>  reali,  five  intel!i.?ibl!i,  aWlrahit  ab 
&'pr.t?errim    °'^"'  Fcfpeftu  ad  creaturas  ,  &  nri!'«,c'!- quocirn 
;,la(iriiis  fii     que  cfic  creatiir.-c  ;  itaut  fi  \\tY  pofTihile  ,  vel  im- 
pcr  p.  ^Rnt.    polTibile  omnis  crcatura   renn^nnret ,   reperire- 
'^■^rt'1'^'  '"'    tur&eflet  in  Deoquicquid  fibi  convenit  ad  •■n^ra 
fecundumquodcunqne  effe  t^tnv^]^,  vl   perfb- 
S€d   Z<  Mi-    nale:  quia  prius  intcHigitur  to'a  Triniras  in  >f.7> 
giiler      Ly-    pcrfbnali ,  quani  crcatura  habcre  Qw^r  afcitvd 
chccuj  fupcr    efjg .  C\im  cnim  creati;ra  fecundum  quodlibet  eO^c 
i»d  §.  Ai  /-     'pfiuslit  a  tot.1  Irirutate,  nihd  omnino  efl  intel- 
fiam     qtt-e.    ligibile  in  creatura  ,  nifi  prsruppofita  Trinitar-p, 
ilhifem  joL    quffi  cIl  rcrum  univerfitatis  caufa  'uprema  ;    igi- 
ftendtrCa-    ^"'"  ^^-^'  "°^  pctsft,  ut  in  Vcrbi  proprieta^em  in- 
jcMnilabo.    volvf.tur  reipsctus  aliquis  ad  creaturas,  quando 
res  pro  de-    priufquam   hafint,  aut  porfibiles  intcliieantur, 
fen.^onij        omnc.-  divinre  perfona:  neceffario  funt  in  efTe  ner- 
Thom.i  imr    lon^lj  carum  conltifuts:.  Deinde,  quodcfl  ex  (e 
pcnfcic.Miuti.    necefTariuni ,  fubeffe  non  intelligitur  ulli  varia- 
les  cxtitiii»  .    tioni,  aut  mutabilitati  per  quamcumquc  hvpo- 
thefim  n  ve  pofTihllem  ,  fivc  impofTihiipin  ,  f^iflam 
*.  aV /i.^^-w-    '^''"'''^  ^''^  ab  iilo  ;  nam  ea  omnia  elTe  nequeunt 
tiit^ fi::.s'fiior    r.ccefTaria  ,    nifi  fecundario  ,   &  cum    efTlnfiali 
ntnt.     '         dependentia  adfummi  necefTarium  ;    ergo  rul- 
la  cfl    intclligibilis   realitas  in  eo  quod   efl  ex 
Te  neceffarium  ,  qua:  necefiario,  coexigat  aiiud 
a  fe .  Sed  fi  in  Verfai  proprictate    includeretur 
refpecius    ad    creaturas,  ipfa   necefl'ario    coe- 
;"''^f^"';t  aliud  a  Deo.  Relatio  ^fiquidcm  de  ne- 


Summcejoan  nisDtins  Scoti . 


celfitatc  cocxigit  ad  fiium  eff  tcVininum  rela-" 

tionis;  ergo  fafta  hypothefi,  quod  is  terminus 

nonefiet,  pariter  e  medio  tolleretur  realitas  illa 

in  Deo,  quas  ad  fuum   ef/e  creatursm  nccefTario 

coexigeret  :    igitur  aiiquid  ,  quod   perfefte  efl 

idem  Deo ,  njon  fuperefTet ,  aliquo  alio ,  quod  non 

efl  necefTarium  ex  fe  ,  non  exiftente.  Id  auterti 

cft  planc  impoffibile  ,  quia  magis  neceffarium  ut 

in  fui  efe  non  dependet  a  minus  nccefTario  ,  ita 

ad  remotionem  minus  necefTarii ,  non  oportet  de- 

ficere  ,  imo  citra  omnem  repugnantiam  quatenus 

efl  ex  parte  fui  efTepotefl  fine  efTe  realicujuf- 

cunque  non  necefsarii  a  fe .  Nihil  autem  extra 

Deumeflitaformaliternecefsarium,ficut  Dcus, 

fecundum    quamcunque   pofitionem  .  Etenim  fi 

poneretur  aliquid  aliud  formaliter  necefsarium, 

non  tamen  fine  omni  independentia  ad  primum 

necefTarium,  ut  illud ,  a  quo  dependet;    igitur 

nulla  rcaliias  in  primo  fubire  poterit  mutatio- 

nem,  ponendoper  impofllbile  minus  necefTarium 

non  t^se .  Atqui  fieret  mutatio  in  aliqua  realitate 

fl  hac  realitas  necefsario  involveret  rcfpeflum  ad 

creaturas,  quarum  ^^i?  non  eft  intellgibile  fine 

e'senMaIi  dependentia  ad  primum  necefsarium. 

Tale  ergo  neceiTarium  non  pro-exigit,  aut  cocxi- 

gitaiiuda  fe ,  quamvis  ad  fuum  ef^e  aliud  neeef^ 

fario  confequatur ,  ut  creaturs  in  cfe  intelligi- 

bili  ,CHm  dependentia  tamen  ad  primum   intelli-    ^     ,,., 

gens  .  Rurfus,  quicquid  fpeftat  ad  conftitutivum,    g.  ^.  T)eier. 

vel  includitur  per  le  in  conflitutivo  divinarum    tio  artuule , 

perfonarum  ,  efi  reale  ;  prout  ?-ert/i?diftinguitur  ,. 

contra  ens  rationis  ;  cum  enim  conftitutum  fit  ■ 

reale ,  pariter,'?t  reale  fic  oportet  quicquid  in  ipfb  " 

per  fe  includitur  ;    fsd  re.^jie^Sus  quicunque  Dei 

adcreaturas  eft  relario  relarion's ,  &  non  realis 

crgo  pcrtineie  non  pofTunt  ii  refpeftus  ad  confti. 

tutivum  divinarum  per.bnarum.  Minoremoflen- 

dif  ftatim  fadtum  argumentumde  impoflibilitate 

coexigentian  fimpliciter  necefTarii  ad  rwinus  ne- 

ccirarium,  &  rurfu.<;probatur :  Nam  quicunque 

refpeflus  Dei  ad  creaturas  habet  piofundamen- 

to  proximo  aliqnidcommune  tribus  .  Non  qui- 

dem  proxiiHO  quafi  cx  natura  ipfius  fundamcntt 

oriaiur  relatio  ilia  ,  q'iia  tunc  foret  realis  ;  fed  fic 

pi  bxi>no ,  'quatenus  ef^  proxima  ratio  comparan- 

di  per  aftKjr.  intelle(5lus  perfbnas  divinas  ad  crea- 

turas  .  ScJ   quum  proximiim  fundamentum  eft 

trib  sconrmune,  refpeftus  in  illo  fundatus  effc 

neq  :it  proprius  uni  perfbnarum  ;  ergo  rcfpeftus 

adcreaairas  non  includitur  per  fe  in  proprictate 

alicujus  perfbn^x.quia  tuncnon  cfTet  tribus  com- 

munis.  Rurfiis,fi  in  Vcrbi  proprietate  include-    *'f    «'*''* 

reairrefpecti.;s  ad  creaturam  ,  id  effet ,  quia  fie    ^^^  ^d  fe. 

ill.iruKi^rognitione  procederet  ,  fed  hoc  eft  fal-    cundum  ar- 

fum  ;  Tum,quia  tuncparfter  &  Spiritus  Sanflus    '""'^'»  • 

fpiraretur,  ut  amorcreaturarum   intelleftarum; 

aur  it^itur  Dcus  neceffario  diligeret  creaturas,    ,„en'a'^cfnl 

vel  rpirjtus  non  nccefi^ario  preduceretur,  vel  non    ced;t  h  cCa- 

tanta  polleret  neceffitate,  quanta  eft  in  Patre,    jetanus ,  (ed 

quandoquidem    &    de   creaturarum    fpiraretur    P«''P'=';'"''-  » 

amorc,  quibus  efte  non  potcft  eancceffitas,  qua-    (,biie    eft  , 

lis  efl:  ersentiajdivine  .  Tum  ,  quia  Paternedum    pnmum  ne- 

novit  creaturasfornialiter  ,  fed  etiam  Filium  for-    «l^^srio    '"* 

maliter  ;  ergo  fi  de  omnibus  ut  notis  Patri  gi-    fre.itiii:is,ut 

gnitur  Verbum  ,  de  Verbo  utnoto  Patri  gigni*    ali.i;  intelli- 

rur  Verbum  ,  &  ita  Verbum  de  Vcrbo.  Deniquc,    giintur     al» 

Verbum  i'  fmpOFtarei:  proprium  refpeflum  ad    ';'^'^"''^  ggj 

creaturas,  tanquam  iilarum  declarativum  ,  vel    viden.lus 

id  efset  inquantum  creatura  habet  efst  in  memo-    Lydietus  h. 

ria  paterna  ;  aut  certe  inquantumaha  habcnr.  ra-    ""'?»*,.• 

tionciTi  termini  relpectu  actusdcclarationis.  rn-    ^.gxlslo. 

mum  eftfalfum.  Tum  ,  quia  nuHa  creatura  pofll- 


Tomtis  L  Pars  L  Quafi. 

dit  formaliter  e//e  in  memo"  aPatris ,  piiu  qus jn 
expleatur  proUifbio  ad  intra  ;  imo  earum  pri- 
mum  clTe  poflibile,  &  intelligibile  e(l  fequela 
atlus  intcnij^eiuix  :  Niim  fimplicicer  prior  fit 
oportet  motio  ad  terminum  infinitum  ,  ea  ,quaB 
efl:  ad  terminum  ilnitum,  quia  non  potefl  infini- 
tum  preexigere  rinitum  ,  fed  e  contra  ;ergo  nul- 
la  creatura  relucet  in  cfTentia  divina,  nifi  pofl  ex- 
pietam  motionem  adterminum  infinitum.  Tum  , 
quia  fi  in  memoria ,  ut  memoria  Patris  ulla  crea- 
tura  e,//e  haberet  ;  utique  foretratio  movendi  in- 
tclleiftum  infinitum  ad  Verbum  exprimendum  , 
quatenuj  de  memoria  exprimitur  ;  tinitum  ergo 
movcret  intellectum  iniinitLim  ,  quod  nemo  di- 
xerit.  Ciim  enim  Verbum  projucatur  dc  his 
qucelunt  in  memoria  Patrs,  fi  vtl  ex  una  crea- 
turarum,  &objt(fto  inlinito  conflaretur  memo- 
ria  illa  ,  linitum  fbret  ra-io  intelligendi  inrell'- 
ftui  infinito  ,  &  ratio  producendi  no*itiam  infi- 
nitam  ,  quod  videtur  inconveniens.  Tum  deni- 
que,  quia  quod  non  eftfbrmalirer  infinitumncc 
inmcmoria,  nec  inintelligentia,  impoffibi^e  eft 
fundare  relationes  originis  oppofitas  :  id  cnim 
ineft  elfentias  divinx,  quia  formaliter  infiiita  ; 
heri  ergo  non  potelt,  ut  Pater  prodacat  Verbum, 
quatcnus  ejus  memoria  contine!.ur  alfquid  fini- 
tum  ,  qu  a  idem  finitum  non  ellcapax  relationis 
producentis,  &  produfti  .  Quod  fi  detur  aliud 
memhrum  divifionis,  id  profectonon  eft  Verbi 
proprium  ,  led  appropriatum  :  Nam  tota  Trini- 
tas  proJucit  creaturas  i«  (?^  intelligibili,  quia 
qucEiibet  per'bna  fibi  meminit  ,&  intelligit  quod- 
cunque  intelligibile,  a-^que  ita  confequitur  talc 
e/;e  aiJlum  intelligentiae ,  ut  intelligentia  efl  .11 
tribus, 

Ad  ARGUMEisrTA  .  Ad primum  re^pondeo^Fi- 
]o~:  FefKw.  ij-,jrn  ita  efie  artem  Patris  .  ficuti  dicitur  &  fa- 
ao.  j.  ii.:i».  p,gp[j2^  ^  vfrtus  Patris,  nempe  non  proprie,  fed 
per  appropriationem  :  Nam;  ficuti  Pater  fbrmali- 
ter  cll  lapientia  ,  &  virtus  ,  ita  etiam  formaliter 
cll  ars  .  Cum  enim  Pater  formaliter  creet ,  vel 
caufet,  idque  ut  artifex,  utique  ratio  ,  vel  viitus 
creativa  formaliter  ,  ell  in  ipfb;  refpeftus  igitur 
artisad  creaturas,  ut  ad  artiftcata  ,  fit  oportet 
commur.is  tribus  ;  quemadmodum  &,  creativa 
po^ellas  ,qua:  eil  prox.Rium  fundamentum  refpe- 
ftus  illius .  Ut  ergo  ftgnanter  dicitur  de  FiliQ> 
quod  fit  ^rs  Patris,  id  tantum  per  appropriatio- 
irrom  dicitur,ficuti  appropnatur/ibi  Sapietitid^  ^ 
l^jrtns  ,  iit  di(5lum  efl: . 

Ad  fccundiHT!  rcfpondeo  ,  no  nen  Logoa  GrxcjS 
meliiislatin^  intererprctari  yey bitin^<^k.mratiO' 
seiH  hac  de  caufa  :  Nomine  J^erbi  duo"  refpectiis 
jmportantur ,  &  exprimuntur,  alius  mmirum  no- 
titifficxprefre  ad  exprimenttm,  alius  declaran- 
tis  ad  declaratum :  &  prior  quidem  efl  realis,  po- 
fterjor  vero  rationis.  Quia  autem  res  vera,  &  ens 
rationisnihil  unum  per  fe  conilituunt ,  quamvis 
\i  refjieftus  uno  nomine  fignificentur  nonproptc- 
rea  taniet>  cfnciunt  unum  per  fe  conceptum  ;  fed 
aker  eorum,f(:ilicetcxpreflio  illapalfiva,  ell  pro- 
prietas  fecundas  perlbnx  :  alter  autem  nempe  re- 
<peftu8d(clarativi,efl  rationis  tanturn  rcfpeftus, 
five  fit  ad  Patrcm  declaratum ,  five  ad  creatuiam 
declaratam  .  Ac  proinde  l-^^erbiim  ut  per  fe  figni- 
ficat  proprJetatem  fecundas  perlbna:,  ita  conno- 
tat  refpe(?tum  rationis  ad  dcclarata  .  (^.^uoniam 
igitur  ratiunis  vocabulo  non  importatur  refpe- 
6tu$  ad  Patrem  ,  uci  nomine  [■^crbi ^  nec  infuper 
tcvinotat  refpettum  ad  dcclarataqiiKque,  utip«r 
/'if/^Y/;/ connotatur  ;  ideo  rtEic  dixit  Augulli- 
n^wx^ipmunenuranslationcni ,  qua:  Logos  P'et-' 


Fs  !?.»•?>(»- 


XXXIV.  Art.  ni.  407 

bi.tfi  interpretatur  ,  t^t  pra:ferendam  ,  &  ample- 
ftendam  :  fi-d  non  propterea  vult  ,  nec  intendit 
Verbum  importare  efll-ntfalitcr  rclationcm  ad 
creaturamfub  ratione  dcclarativi.  Namcum  d;- 
t\UUt.fignificetiir  no',ifolum  ad  Patrem  re/peiluT, 
fed  ad  illa  ettam^qHa per  Verbun?  fiiTla/uin  ope- 
rati^va pbtentia.  Verbum  utique  non  elt  operati- 
va  potentia  Patris ,  nifi  eo  modo  ,  qL.o  dicitur 
Sapier7tia,S<.  Virtus  ;  !k  ^rsPzuis  :  que  omnja 
non  nifi  per  approriationem  Vcrbo  attribuuntur . 
Quod  fi  Auguflinus  intendat  Verbi  nomine 
utrumque  refpe(?tum  per  fe  fignificari,  tunc  eo 
prajcis^  non  exprimicur  proprietas  fecundas  per- 
fonae,  fed  pras^^erea  refpeftus  Verbo  appropria- 
tus  .  Quoetiam  fenfu  congrua  efl  interpretatio 
reddcnsnominis  Logos.,Verbum  &  non  ra^tonem^ 
qiiia  »^«//0  necproprium,  nec  appropriatum  ref- 
peftum  fignificat . 

Ad  confirmationem  dico  Todeclarativum  non 
efTe  propriam  Vcrbi  rationem  ,  fed  niagis  Intelle- 
ftualiter  exprimi;  fiquidem  intelleiftio  a^ftualis 
Patris  efldeclerativa  ;  nihiloniinus  Verbo  rttio 
declarativi  appiopiiatur ,  quia  notitiam  exprcf^ 
farn  intelleiflualiter  concomitatur  <y^c7(fra//i/i7/.^. 
Unde  non  fblum  relatio  ad  creaturam  non  inclu- 
ditur  in  ratione  efTentiali  alicujus  perfbns  ,  fed 
nec  aliquo  modo  poteft  pertinerc  ad  alqi.iam  ea- 
rum,  quia  unjformiterfpe^rlat  ad  totam  Trinita- 
tem,  eo  quod  tota  Trinitas  umforniiter  fe  ha- 
beat  ad  omne  alfud  a  f e  ,  fecundum  quodcunijus 
e/Te ,  five  exnatura  rei,five  in  e^^e  intellieibili  . 
Et  cum  additur,  quia  appropriatio  non  fir,  n  fi 
propter  convenier/tiam  cum  proprfo  .  Conceflo  , 
fcd  cxinde  non  fcquitur  id,  quodappropriatur,  ef- 
fe  proprium,  fcd  mag's  oppofitum  .  Cum  ieitur 
Fdii  proprium  fit  intelleiFtiialiter  expnmi  ,  habct 
convenientiam  cum  fap^entia,  &arte  ,&  declara- 
tivi  ratione,  propterea  quod  ea  expreflio  fit  ali- 
cujuf  per  modum  intellfftus,  rempe  notitise 
ar  ualis  genitie  ,  cujus  efl  declararenotitiam  ha- 
{jitualem ,  dc  qua  exprim  tur  . 

Ad-ercium  re'poadeofic:  Quamvis  Deus  co- 
^nofcendofe,  omnem  pariter  ^reauram  cogno- 
iut  ,  attameti  in  primo  figno  naturs  illud  dun- 
tatat  ohje^um  attingit,  ac  comprehendit,quod 
ellprimo  motivum  intclleiftus  tjus  ex  naturarei. 
IUu^J  autemellfola  elTenria  divina,in  qua  efl  per- 
fefti  beatus  .  Non  quia  ergo  potentis  intclIetJti- 
vas  infinita  in  primo  figno  deell:  aliqua  vis  com- 
prehendendi  omnem  creaturam  in  primoobjefto 
virtualicer,  &  eminenrer  contentam,  illius  in- 
tuitum  effugiunt ,  fed  magis  id  evenire  neceirc  efl 
ex  natura  ipbrumobjcctorum.  Fieri  enim  non 
poteft,  utfinitumex  fc  ,  &  contingens  ,  vel  non 
adconeceirarium  prafupponatur  infinito,  &fim- 
pliciter  neccffario,  led  potius  ^  converib  ;  Prius 
ergo  ex  natura  rci  eft  motio  intellciftus  infiniti 
ab  infinito  objccto  ,  quam  is  terminetur  ab  obje- 
6io  finito,  Nam  fecundum  hoc  efVe  motioncm  ali- 
quam  ,  ellimpoflib  Ir  .  Intclleiftus  autemdivmus 
habens  efientiam  ,  utobjcftum  fibi  prxfens  ,  non 
tantum  efl  potcntia  operativa  circa  iilud,  (t-d 
etiam  potentia  produiftiva  notitis  ad.tquatx  illi 
intelleiftui ,  ut  efl  principfum  produ(?tivum  ,  & 
effentix ,  cujus  cfl ,  ut  objeCti;  cfl  igitur  per  prius 
productivus  Verbi  infiniti  ,quam  crcaturs  omni- 
no  tcrminent  aftum  intelleflus  illius.  &  ita  di- 
cantur  intellcflj ,  ut  objrflMm  fccundarium  in- 
tellc(5tus  infiniti .  Comprehenditur  crgo  efTentfa 
infinita  ab  intelleCtu  divino,  &  ratione  ejus  com- 
prehenfionis  cH  beatiflimus  ,  ftd  creaturx  intcrim 
formaliter  non  iniellisuntur,  nifi  quatenustoin- 

cidunc 


De  Ms  rur- 
iw  PoSor 
cjuodlb.tj.S* 
#.  T)e  itrtio, 
V.£>i'»niu»i 
ad  ficunclum 
Lt  }.dift.  ,2. 
(.  tx  iflo  . 
\'.  .^ualiier 
autem . 
£t    .(J.ft.Jl. 


t  (ji^.I»  q.l. 
i.^id  ftluiit- 
nem  V.  litm 
prius  . 

Quodlib.  <J. 
14.     «.    Hie 

inreUigen- 
lium  , 


I.dlft.  I-. 

f.    f.d   ijla  , 
WSiirtiiiKr  • 


■cidiint  in  iciem  efle  infinituni  incji/linfte  ,  nec  (iinc 
neceflarisad  Uei  beatitudinem  ,  diccntc  Au:^u- 
rtino  ,  Confefl*.  5,  cap.  4.  Beatus  cft  ,  qni  ti  &  illa 
^ovit ,  ncc propttr  illa  beatior  .  Verbum  itaque 
Patrij  eft  exprefllvum  folius  eflenti»  divins,  qua 
Patereft  Dcus,  non  enim  exprimit  nifi  ea  ,  qu» 
latent  in  memoria;  haec  autem  non  confl^t  nifi 
potentia,  &  objetto  infinitis  ;  cxprimuntur  igitur 
creaturx  virtualjter,  quatcnus  expleta  produ- 
£lione  neceflariaad  intra  ,  confequuntur  ad  in- 
telligentiam  ,  quxeftin  tribus  virtute  efl*entiaj^ 
qua  illa  potentia  prscis^  movetur ,  &  inqua  vir- 
tualiter  continentur  oainia  intelligibilia  . 

Accedit,  quod  hoc  argumentum  fupponit  inr 
telleflionemefTe  formalem  rationem  ,  qua  Ver- 
bum  producitur.  Nosautem  Augudinumfequeo- 
tti  ,  fupra  qiuft.  i^j.art.  5.  i»  2.  i»cide>Jti4ec]zr3- 
vimus  tale  principium  efle  mcmoriam  ,  non  inteU 
leftionem  ;  quamvisergo  ordine  natur«  Alcere 
prjelupponat  inte/iigere,  vel  operari,  nihilominas 
atlus  illc  fecundus  operandi  non  eft  -itio  fbrm.?- 
lis  dicendi ,  (ed  mcmoria ,  quas  eft  aflus  p>-inius  : 
fed  videndus  articuhs  citwus . 

Ad  ultimum  ,  concedo  Parrem  ^x  efll-Btia  ^\- 
vinae  comprehenfione  intelhgere  oTinia  omrino, 
^ua;  in  illa  continentur ,  fcd  eo  ordint ,  quo  pe» 


Simmcejoannis  Duns  Scoti , 


tunt,  &  pofi^un!:  tognofci .  QflOnfam  igitur  fini- 
ta  omnia  virtualiter  in  infinito  contcnta  cogno- 
fcibiiia  fiwit  viftute  illiusentitatis  infinita;  in  qua  i.dift.j.q.4. 
funt,  confl:at  ea  attingibilia  cfle,ut  objcHafecun-  *<«l''f.3«»«^" 
dariaprsecise  terr.ilnativa  aclus  potentia;  tenden-  ^^' 
tisin  obietlum  primariu.m  .  Namfi  haberentefle 
in  fe  ipiis  citra  a6^um  terkientis  in  infinitum  ob- 
jeftum,  memoriam  Patrisconflsre  viderentur  , 
raovere  fubinde  intelleftura  divinum  .  Habeant 
igitnr  efl*e  oportet  virtute  intelligentis  .  Atqui 
in-elligentia  inlinita  non  tendit,  nec  producit  fi- 
nitum,  n'fi  expleta  oranimoda  ejus  aft^vitate, 
&  virtutecircaobjeflum.infinitum,  &  produflio- 
nibus  infinit-s  :  finitum  enim  omne  infinitum  prac- 
runn'^n'>,  8c  non  6  con^ra  :  igitur  in  eo  duntaxat 
fign  ) '^ft  comprehenfiva  creaturarum,  in  quo  in. 
te'Mgun'ur  duaEperfbn»  divin»  produiFlat  .  Nc- 
qne  id  irguit  quidquam  imperfeflionis  in  intel- 
l-^^u  infiniro,  necaliquid  (le  gloria  ,  &  bcatitu. 
dine  illias  diminuit ,  quiaid  non  exparte  ipfiui , 
r^-iey  na^-uraordinisobjefli  primarij  ,  &  ficcun* 
darij  procedit,  &  finita  quas^^uc  non  fpetlant ,  nee 
«■ui  grant  rationem  obje«?ti  beatifici  naturas  intel- 
^eflualis,  ut  difertd  teftatur  fupra  relacus  Au- 
guftinus » 


QU*: 


Toms  L  Pars  l  Quajl.  XKXV.  Artic.  1. 


409 


IX. 


QUiESTIO    TRIGESIMAQyiNTA 

D  E    I  M  A  G  I  N  E, 

IN    DUOS    ARTICULOS    DIVISA. 

Xieinde  quaritur  dt  imagine  . 

CIRCA  HOC  QUiERUNTUR  DUO, 

Utrum  imago  fndivinis  dicatur  perfonalitcr, 
Utrum  fit  proprium  Filii . 


ARTICULUS    t. 


Utrum  imago  in  divinis  dicatur  pcrfbntHtcr. 

DoHoy  lucii  in  margine  citatis .  S>  Thom.p. !. 
q.  35;.  art.  I. 

IDETUR  imagoin  dt- 
vinis  haud  dici  perfona- 
liter  .  Etcnim  imag:o  eft 
in  Deo  ,  ad  cujus  fimi- 
litudinem  faflus  cft  ho- 
mo,ut  hahetu'df«.yey/- 
mo ;  Sed  ha:c  imago,  aut 
idea  non  efl  propria  ali- 
cui  perfbnarum  ,  fcd  ex 
aquo  communis  tribuj; 
ergo  ima^o  in  d.  vinis  dicitur  eflTentialiter ,  &  non 
perionaliter .  ^ 

Ubi  fuora  .  Prsterea ,  In  hominc  ,  ad  Dei  imasjinem  ,  & 
fimilitudmcm  producto  ,  nihil  reperiturquod  fit 
magis  repraEfentativum  unius  perlbn»  ,  quam  al- 
teriiis  ;  ergo  nomine  imagins  non  fi^nificatur 
quidperfbnale  in  Deo,  fed  potius  efTentiale,  & 
commune  tribus .  Probatio  antecedentis  :  ex  Au- 
guibno  1 5.  de  Trinit.  cap.  7.  '^ater  e(l  memoria^ 
intclligentia ,  i3  voluntas  ;  ergo  Pater  ita  forma- 
liter  eft  intelligentia  ,  &  voluntas  ,  ficut  mcmo- 
ria,  &  Filius  fimiliter ;  igitur  per  illa  ,  inquibus 
ponitur  in  homine  imago  qucElibet  perfona  rc- 
prcfentatur ;  eft  igitur /Vw/r^o  in  divinisnon  per- 
fonalis  proprietatis  ,  fcdpotius  eflentidiis  virtu- 
tis  exprefliva ; 

Praeterea ,  Secundum  Hilarium  de  Synodis, 
Imagoejui  ad  quodimaginsturfpecies  indifferens 
^yZ.Speciesautem  ,  vcl  forma  importat  eflentia- 
le,  &  commune  omnibus  peribnis  }  crgo  imago 
indivinis  non  dicitur  perlonaliter . 

CoNTRA  ,  Auguftmus,  7.  de  Trinit.  cap.  i. 
NoK  e/?,  '^ater  ipfe  [^erbumjicut  nec  Filius^nec 
imago.^utd  atitem  abfurdius  imaginem  adfe  di- 
cii  Dicittir  relative  pilius^  relative  dicitur  I^er- 
bum  ,  i3  imago  :  ^  in  omnibus  his  'vocabulis  ad 
Patrem  refertur  ,  nihil  autem  horum  Pater  dici' 
tur  .  Si  igitur  imago  relativci  d.citur  ut  Filius  ,  & 
Verbum,  manifeftum  eft  eo  nomine  non  expri- 
mi  aliquid  eflcntiale  in  diviBis,  fed  tantum  per- 
fonalc. 
i.dift.{.q.  >.  Respondeo  dicsndum  ,  imaginemm  divinis 
^HHfim».  jj^j  perfonalitcr .  Ad  cujus  evidentiam  ,  fcicn- 
dum  illud  a  nobis  in  corporalibus  appellari  ima- 
gincm  alterius  ,  quod  eft  reprxfcntativum  totius. 
ad  differentiam  veftigii ,  quo  pars  duntaxat  cor- 
poris  ,  vel  animalis  reprffentatur  .  Si  cnim  to- 
tum  corpiis  eflct  impreffum  pulveri ,  ficut  pcs  eft 
imprefTas  ,  ilkid  dcrclictum  ex  corpore  diccndum 
foret  imago  illius  ,  ficut  pes  efligiatus  eftquidem 
pcJis  imago  ,  \t\  veftigium  corporis  totius  .  Vc- 
runt:imen   corjformitas  h^c  expreffiva  fatis  non 

•     To!,iUS  I 


M.iglf*.   I, 
dift.  17.  :ap. 
Hie  ntn  efi 
pr^trmit. 
tendam , 


efl  imaginis  rttionf  conftJtuend*  ;  fed  prsterei 
requiritur  imitatio  ;  nam  fecundum  Auguftinurn, 
8j.  qq.  q.  74.  ^uantumcunque  duo  ovajint  fimi' 
lia,  unum  non  eft  tmago  alterius  ,  quia  non  eftna- 
tum  imitari  ipfum.,  adrationem  ergo  imagin» 
requiritur  &  cxprelTio  illius  ,  cujus  dicitur  ima- 
go  non  fccundum  genus  ,  vel  fpccicm  tantum  ,  fcd 
in  individuo  ,  ejufdemquc  lineamenta  ,  longitu- 
dincm,  &  latitudinem,  aliaque  ii  genus  pr«re- 
fcrens  ,  &  infuper  concurrat  oportet  imitatio  ,  fi- 
ve  originatio,  vcl  proceffio  ,  ut  ncmpe  fakera 
nata  fit  imitari  illud,  cujus  eft  imago,  ratione 
cujus  originationis  ,  &  procefllonis  expr  fliv» 
veri  imitetur  id,  quod  per  imaginem  renrasfenta- 
tur ,  qux  fan^  reprsfentatio  ,  &  expreffio  non  in* 
tellijrifurcitra  dependentiam  imag''ni$  a  fuo  pro»  , 
totypo  ,  nempe  vel  raufati  ad  caufam  ,  vel  men- 
furati  ad  menfiiram  ,  vcl  participati  ad  imparti- 
cipatum . 

Hac  imaginis  ratione  prjemifTa  ,  facile  eft  in-. 
tclHgere  id  ,  quod  eo  vocahulo  fi*nificatur,  ut  ad 
dJvirta  tranjfertur ,  non  ad  cflentialia,  fed.ad  ner- 
fbnas  pertinere,ac  revera  perionalit  er  dici .  Ete- 
nim  Dei  effentia  non  eft  reprafen^abilis  ,  autex- 
primibilis  fecundum  omne  t!  fai  rationen  per  ali- 
quid  a  fe  effcftiim,  velcaufatum,  ut  pr opterea 
aliudabilU  cfle  qucat  vera  imago  ejus  reprs- 
fentativa,  imo  quicquid  ab  ipfa  eft  per  infinifo* 
gradusab  illa  diftet oportet .  Nec rurfus  cum  fit 
infinita:  ncceffitati»,  &  fimplicitatis  cft  capax  ul- 
lius  diftinflionis,  aut  proceffionis,  quafi  procc- 
denseffentia  fit  imago  ejus ,  a  qua  projcdit .  Ra- 
tioergo  imaginis  locum  non  habet  inter  efren- 
tialia  Deitatis  .  Quoniam  igitur  &  proccffio,  & 
imitatio ,  ut  eft  exa<5ta  repnEfentatio  perfong 
producentis  cflle  poteft  per  perfonam  produftam 
prKfertim  fi  peribnarum  producentium,  &  exeun- 
tlum  ab  alia,  vel  aliis  aliquaexeat  in  fiinilitudi- 
ncm  natur»  vi  procefllonis  fus  ,  hxc  erit  exattif- 
fima  producentis  perfons  imago:  ac  proinde  ima- 
oinis  ratio  nonnifi  perfonaliter  dici  poteft  in  di- 
v.nis  ,  dequo  magis  articulo feqticnti  . 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  concedo  ne- 
dumhominem,  fcdquamcunque  effcntiam  crea- 
tam  effcclam  efTe  juxta  ideam,  &  rationem  men- 
ti  divin?inexiften'em  ,  ut  eft  in  tribus  pcrfnnis, 
atque  ita  non  eflepropriam  alicui  pcrfonarum: 
quia'niilla  creatura  caufatur,  rec  ideatur  a  Dco 
qua  trinus  ,  fed  quatenus  unus  ,  &  caufam  pro- 
inde  unam  indigitare;  fed  tamen  fieripofle,& 
evcnire  de  fafto  ,  aliquam  naturam  ex  proJuftis, 
&  rationc  efienti»  fua; ,  &  aliorum  concurren- 
tium  reprKfcntarcTrinitatem,  &  ca  qua;  appre- 
hcnduntur  in  Trinitatc ,  ac  per  confequens  attri- 
bui  fibipofse  quandam  rationem  imaginis  illius. 
Quia  vero  imagohx-c  qualifcunque  unam  efsen- 
tiam  intribusreprxfcntat,  cum  vcrifllme  Filius 
fit  Patris  reprxfeniativus,  a^i\z figurafubftanti<x 
F  f  f  ejtis. 


D«<*«r  r#I»^ 
lat.  j }.«.£. 


I.(]ift.8.f .  t» 


I.dift.  I(. 

Jilaaem ,  Sc 
dUh  10.  Ai 
frimum  priit 

ciftle  , 


i.     A<t'    fri- 
mum  princi- 


4.dift.tf.q.  f  > 


dift.  }  .cap, 
ti*m  fft  i^h 


8«p«r  fioe 
i|U3»(it«  puU 
«hre    diflerit 


1,  dift,   lo. 
«ju.    Un.  Ii» 


».Jift.}.«].9. 
fc  t.difl.,$p 


i.difl  3:, 


4io 

^;<x  ;  ut  ait  Apoftolus  ad  Hebraos pr.mo^  ratio 
jmaginis  perfbnis ,  vel  pcr(bn«  congruit,  non 
antcm  eflentif,  ut  a  perfbnis  praefcindit .  Sicuti 
&  creata  imago  non  unitatem  efllgntisc  ,  fed  tan- 
tum  unam  in  tribus  reprefentat , 

Ad  fccundum  dicendum,  mcmorlam  in  nobis 
nagis  reprefenttre  Patrem  ,  quam  Filium,  & 
fubinde  intclligcntiam  partam  Filium  potiuj , 
quam  aliam  per  onam  exprimcre  .  Pater  enim 
non  inquantum  inrelligens  e(lFi'ii  pro'Iu£iivu% 
fed  quatcnus  habet  memoriam  .  Etl  ergo  ea.Iem 
memoria  ,  &  intcHigcntia  lit  in  omnihux  per.^b- 
nis  ;  nihilominus  in  prima  duntaxat  efl:  fccundae 
produfliva,  &ita  re(^t^  Patrem  memoria  noflra 
repra;(cntare  dicitur,  &  intelligentia  Filium,qui 
eft  Patris  imago  ;  non  igitur  imagoefl;  quid  com- 
mune  omnibu?,  fedoinninoperlbBaliter  DeoJit» 
tribuitur, 

Ad  tertium  ,  Auguftinus,5.  de  Trinit.  eap.  x, 
exponcns  Hilarium,  &  rationem  aflignans,  cur 
imaginem  appellaverit  fpffciem  ,  dicit ,  Imtigo,,,(i 
perfeUe  implet  illud  ,  cttjus  imago  efi ,  ipfa  coC' 
quatur  f /,  non  iilud  imaginifax  ,  in  qua  imagine 
fpeciem  nominavit  credo  propter  pukhritudtnem. 
ubi  tanta  eft  congruentia ,  & prima  ar/ualitas,  & 
primafimihtudo  nulla  in  re  diJJtJens,  &  nullo  mo- 
de  inxqualis  ,  ^  nuHa  ex  parte  diffimilis  :fcd  ai 
identitatem  }  efpondcns  ci ,  cujns  imago  efl .  No- 
luit  crgo  Hilarius  imaginem  fpecicm  appellans 
pertincre  ad  efltntialia  Deitatis  ,  fed  duntaxat  id 
dixit,  ut  quam  brevifllm^  (ut  ait  Auguftinus) 
cxprirrerct  cxaftifllmam  congrucntiam  ,  fum- 
mamque  fimilitudincm  imaginis  cum  eo,cuju9 
jmago  eft , 

ARTICULUS    n, 

Utrum  nomen  imaginisfitproprium  Fillf , 

VoSior  locis  in  margine  ci:atis .  J".  Thom,  p.  t, 
q-  35-  *rt.  z, 

VIDETUR  nomcn  imaglnfs  non  efl*e  pro» 
priumFilio.  Etenim  ejusefl  efl^e  im^go  al» 
terius,  quod  cll  reprajfcntativum  llliu^  omnino, 
vel  fecundum  totum,  ut  articulo  Prn:  edenti  A\-> 
ftum  fuir,  fed  non  minus  Spiritus  Sanftus ,  quam 
Filius  efl;  Patris  reprarentativus  ;  erpo  nedum 
Filius ,  fed  etiam  Spiritus  Sanftus  efl  imieo  Pa- 
tris  ;  non  efl:  igitur  id  prnprium  Filo.  Probatio 
minoris  :  Spiritus  San£lus  eftfimilis  ,  imofimili- 
mus  producenti,  cum  eandem  habeat  naturam; 
ratioautem  imaginis  finiilitudine  fimul  ,ac  pafli-» 
va  produftione  conflat  ;  igitur  etiam  Spiritui 
San6to  convenit  efle  Patris  imaginem  . 

Prgterea ,  In  homine ,  vel  in  anima  rationali  cfl; 
Dei  imago,  ut  paflim  docet  Au^uflinus  in libris 
dc  Trinit.  &  fignantcr  14.  deTrinit.  cap.  8.  Ibi^ 
inquiens,  quxrenda  ef  imago  natur£  Dei ,  i^ 
invenienda  ,  quo  etiai»  natura  nofira  nhil  habet 
ef  melius.Stil  fi  alicui  divinarum  perfbnarum  id 
ciret  proprium  ,  aitcri  ab  illa  ima«inis  ra'io  com- 
petere  non  pofTet ;  ergocum  de  homine'dicatur 
quod  fit  Dei  imago  ,  non  ell  Filii  sterni  pro- 
prietas. 

Preterea  ,Si  F  lius  eft  Patrls  imago  ,  utique  cft 
tftlis  ,quia  illi  peromnia  fimilis  ;  fed  non  minus 
Filius  eil  Patri  fimilis,  quam  Pater  Filio  :  Simi- 
litudo  cnim  eftrelatio  trquiparanti^  ;  ergo  efl^e 
rcquit  una  pcrfbna  alteri  fimilis  ,  quin  paritcril- 
la  alteia  aquetur  in  fimilicudine  ei,  qjsceftfibi 
aquaU  ;  ijjitur  eaJem  laiiune  qua  Filiuj  eft  ima- 


Stmmajcamh  Xinns  Scoti. 


go  ,  &Pater  eft  imagojcrgo  nofj  jd  proprfum 
Filio  Dei. 

Contra  ,  Auguftinus^.  de  Trinit.  cap.  t.  Sic 
enim  verbum  dicitur,  qujmodo  imago-^  non  atttem 
Pater ,  ^  Filiusfimulambo  imagn:  fed  Fs/iusfo- 
lus  ejl  imago  Patris  ,,  quemadmodiim  efl  piltus. 
^omen  efgo  imaginis  eft  Filio  proprium. 

Respondeo  dicendum  ,  rcvera  nomen  imagi- 
ifis  ita  efTe  proprium  Filio,  ut  nuHi  alteri  perfb- 
narum  conveniat.  Etenim  (blus  Filius  ex  vipro- 
duflionis  fuas  proccJit  ut  fimil'$  Patri  :  Spiritus 
-iu-.em  Sanflus  etfi  pariter  procedat,fitqae  fimi-' 
limus  producenti ,  non  habet  tamen  id  virtute 
propri^  proccmonis ,  fed  propterea  quo.I  fit 
*mor  infirfitui;  ergo  Verbum  (blum ,  velFiiiue 
eft  Patris  ima^o  ,  vc\fig:tra  fubflantia  ejtts  ,  ut 
vocatur  ab  Apoftolo^^  H^tbreus  cap.  i.  Prohatio 
afTumpti  :  Nam  eum  Verbum  producatur  per 
modum  natura: :  atque  eum  productionis  visfit 
ex  fimilihus  fimilia  procrcare  ipfiim  Verbum,  St 
Fdius  Patri»  erit  gignenti  fimilimus ,  quatcnas 
fic  producitur,  uthabeat  reprafentare  ,  &  cxa- 
^t^  exprimrre  ipfum  producens  :  quod  non  ha- 
bef ,  ut  diximus  ,  tertia  perfona  ratione  pro- 
ceflionis  fuat ,  fed  aliunde  :  ergo  Filius  duntaxat 
*.v  fui  fpeciali  ratione;qua  Filius  eft  dici  verif 
fime  poteft,  &  dcbet  imago,  &  figura  Patrij,non 
alia  perfona,quamvis  eandem  habens  naturam, 
&  parem  proin  le  ad  alias  fimilitudinem  ,  ob 
quam  nonni  lli  Gr§corum  Spiritum  Sanftum  ap- 
pellafl*e  invcniuntur  Filii  imaginem.  Verunta- 
tnen  etfi  un:>  ,  cademque  fit  trihus  fimiIitudo,iI- 
la  duntaxa^  per^boa  eft  alterius  imago,qua:  pro- 
eedit ,  ut  fimilis  ^\'  producendi  ;  hac  autem  per- 
fbna  eftun^genitus  Patris  :  eo  quod  exeat  quo- 
mo-Io  natus,  Spiritus  vero  San^tus  quomodo  da- 
tus,  ut  ait  Anguftinus,  9.  de  Trinit.  Cfl/>.  14.  ac 
prop  crea.  \<,.  de  Trini'.  cj^.  27.  dlcitt^jo/unta- 
tem  de  cogniti^me  procedere ,  non  tamen  efje  co- 
gniliofus  imaginem  . 

Ad  ARcrniFVTA  .  Adprimum  refpondeo,de- 
claratum  extitifle  ,  qua  ratione  Spiritui  SanJlo 
competerf  ncn  roflit  ratio  imaginis,  quamvis 
ppromnia  Pafri,  Filioque  aBquali.'?,  3c  fimilis  quia 
ejuf^Iem  naturs  .  &  fubftanti».  Propterea  quod 
enim  \'erhum  ^\t  notitia  cxprefla  de  memoria 
Pitris.  dicente  Auguft  no  ij.  de  Trinit.  cap.  15*. 
T-^erbtim  noftrum  de  noflrafcientia  nafcitur\  que- 
admodiim  il/ud  dcfci  ntia  Patris  natum^  efl :  pro- 
cedit  Filius  ut  fimilis  tanquam  notitia  a  notitia: 
{t^S  Spiritus  Sanflus  ut  amor  a  voluntate;  &  ideo 
quamvis  aqu^fim.Iis  fit  Patri  ut  Filius  ,  non  ta- 
men  eft  patris  imago,  &figura  fubftantias  illius 
de  virtute  proceflionij  fiia; . 

Ad  fecundum  ,  diccndum  ,  ea  ratione,  &  modo, 
quo  Filioproprium  cft  exprimere,&  reprafcn- 
tare  Patrem,  ut  ejus  eft  imago,  nulli  alteri  ab 
ipfb  ,competcre  pofT.; .  Quamvis  ergocredamus, 
&  aliqualiter  etiam  declaremus  in  homine  rcpe- 
riri  Trinitatis  imaginem^dicente  fcriptura  Deum 
condidifTc  hominem  ad  imaginem  ,  &  fimilitudi- 
ncm  fuam,id  eft,  Trinitatis  ,  attamen  hanc  ima- 
ginem  creatam  longifTime  diftare  ab  rupercoclefti, 
altiflimoquc  prototypo,  ex  co  potiflimum  con- 
ftat ,  quod  in  nobis  eadem  foecunditas  eflfe  non 
poteft  in  prioribus  imaginis  partibus  relpeftu 
tertiaj,  ut  cft  in  Pa'.re  ,  &  Filio  ,  qui  funt  unum 
principium  Spiritus  Sancti  :  eft  tamcn  aliqualis 
ordo  intcr  ilias,  quia  tertia  prafupponit  (ecun- 
dam  natura]ifer,efto  non  fit  ab  ea .  Dceft  ergo 
in  imagine  noftra  conf  bftantialitas  ,  ratione  cu- 
jU8  Filii.s  cft  exafliflim^P<itrisrepr«;(ntativus, 

&  ima- 


M»gi».  I. 

fent.clitt.  17.  1 1 

cap.  Hlc  nott  1 1 

t/f     pratfr^  \m 

milttnUum  •  1 


r.  di(!.  lo. 
f.iKdprimunr 
frlniipAle  . 
k.t  q  I.  Pro- 
l»i;i  Report. 
art.i,  n,  xS. 

4.dift.tf.q.  9»  , 


Damarcen. 

Iil>.'.C.   I  lC. 

lm*£0  Pa- 
tris ,  in<juir , 
tft^  filiu),  er 

filii  Spiri- 
t»s,fer^utm 
Chriftms  i» 
bfniut  htt' 
hitans  ima, 
ginis  fu/t 
dtcat  ip/iim^ 
ptnit . 
l.dilh  IX.i. 
Ad  quafti'' 
nem . 

Richsrdut 
f ,  dt  Triniii 
c«f.  I  >.  (•ice 
dtclarat  , 
qua  ratione 
folut  Filiiis 
(it  dii^us 
P.irrit    Iioa- 

Prolcgi  R.9- 
port.  qu.  I. 
Artic-  i.til, 
num.  x4. 


I.difl.?.<|.j 
§.  Kd  ftcun 
ttnm  dic»  . 


Gtn.  primt 


cujns  tmago  eft,  ipfa  cixquatUT  <?/,  Hon  illui  tma'  catJ.TV»»  »ft 
pini  fua  .  Eft  igitur  Filius  firnilis  Patri,  &  pari-  '^'f/''     , 
ter  Pater  t-ilio,  ledFiIius  tantum  ima?o  Patris  ,  art.  i.q.41. 
non  ^  converfb  .  Filfus  enim  a  Patre  eft  ,  ipfum-  ^.hdttrtHU 
quc  exai5liffim^  reprsfcntans  ,  fed  Pater  efl:  a  fe, 
&  non  ab  alio .    Jmaginis  autera  td  imitan  illud, 
k  quo  eft ,  cum  habeat  illud  reprelentare ,  ut  di- 
flum  i\xit  articuio praceds/iti . 


Tomus  l  Vars  l  Qualt.  XXXVl  Art.  l 

&imago,  5c  figura  rubflan-icB  illiusde  vinuce  ,  " 

ratione,   &  niodo  ortus  fu/  ,  qui  eft  exitusnati- 

vitatisex  fimili  fimiHimam  procreans  perfbnam  , 

Hujus  ima^jinis  rationis  exiguus  efl  ^^radus  inia- 

go  ,  &  val!'e  dilfimilis  in  anima  noftra  ;  ut  proin- 

de  ea  ,  qwx  eft  Filii   Dei  proprietas  nequaquam 

dicenda  fit  alteri  convenirc  . 

Ad  tertium  refpondet  Auguftinus  ,  6.  deTri*- 
nit.cap.  10.  dicens,  Imsgo fi perfe^e  implet  il/ud, 

QUiESTIO  TRIGESIMASEXTA' 

DE  PERSONA  SPIRITUS  SANCTI, 

IN    Q.UATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

poj}  confiderationem  pr^cdi^am  confiderandum  efl  de  his  ,  qua  pertinent  ad perfoniimi 

Spiritus  Sancii  :  qui  non  folum  diJtur  Spiritus  SanUus^fed  etium 

(imory  ^  Aonunt  Dei , 

CIRCA  SPIRITUM  SANCTUM  ERGO  QU^RUNTUR  QUATUOR. 

J,  Utrum  hocnomen  ,   Spiritus  Sanflus  ,  fit  proprium  alicujus  divinaeperronas . 

II.  Utri^m  illa  perfbna  divina  ,  qusE  Spiritus  Sanflus  dicitur ,  prpcedat  i  Patre,  &FiUo  » 

Ifl.  Utriim  procedat  a  Patre  per  Filium  . 

IV.  Utrum  Pater  »  &  Filius  fint  unum  principium  Spiritus  Szn6ti  > 


I.Jill.  II. 


I.dift'  18. 
eir.  4.  \d  tp% 
ftfiiw»  .  V. 
Ittm  A<(gH> 
fti/uu . 


Ibidem  {, 
Pic»  erg»  , 


Ibidem   t. 
?iea>fejtioSi 


ARTICULUS    r. 

Utru  m  hoc  nomen  ,  Slyiritus  Sanctus , 

fitproprium  nomen  alicujus 

divinas  perfbnae  ^ 

JDocfor  1.  di/I.  18.  in  utroquefcripto  ^prottt 

in  margine  annotatur .  S.  Thtm,  \.p. 

qutffl,  \6.  artic.  i. 

IDETUR  nomenJ>/- 
ri.us  SanFfi  haud  effe 
proprium  alicui  divina- 
rum  pcrfonarum.  Siqui- 
demnomina  exprimen- 
tia  divinarum  perfona- 
rum  proprietatesfignifi- 
cent  oportet  relationes, 
quibus  illas  refpeftiv^ 
conftitnuntur  ;  dicente 
Boetio,  I.  de  Trinit.  cap.  12.  Efentia  continet  ttni- 
tatem^relatio  multiplicat  Trinitatem;  fed  in  Spi-' 
ritus  Sancii  nomine  nulla  exprimitur  relatio;ergo 
id  nomen  noneft  propriam  tertia:  pcrfonat  flibfi- 
ftentis  in  Deltaie  .  Minor  probaturex  Augufh  y. 
dc  Trinit.  cap.  1 1,  Sedtamen  ille  SpiritHs  San- 
ciusy  qui  non  Trinitas^fed  in  Trinitate  intelligi- 
ttir  in  eo  qtiod  proprie  dicifur  Spiritus  San&us , 
relative  dicitm\cum  ad  Patrem,  &  Filium  refeY- 
turyquia  Spiritus  S<inBuSy&  Pjtris,(!f  Filii  Spi- 
ritus  eft  :  fed  ipfa  relatio  non  apparet  in  hoc  no- 
mine  ;  crgo  hoc  nomen  c^q  nequit  proprium  ejus 
perfons  divina:. 

Pra!terea,Significatumnominis  SpiritusSanfti 
ex  aequo  ineftomnibus  divinisperfonis  ;  ergo  ne- 
quit  eo  nominc  exprimi  id  quod  eft  proprium  aii- 
cui  carum.Atl*imptumcxinde  patet,quod  unaqne- 
quedivinarum  perfbnarum  eftnatura  intelleftua- 
lis  ,  vel  Spiritualis  ,  &  fancla  ,  imo  origo  ,  &  fons 
omnis  puritatis,Sc  fanflitatis;  igitur  id  nomen  ma- 
gis  videtur  fignificare  exccllentiam  Deitatis,  ut 
eft  in  tribas,quam  alicujus  peri()nx  proprietatem. 
Pra3terca,(.^oniam7v7/.vx  eft  proprium  nomin 
fccundx  perfon.T,  dici  non  po*eft  Filiushujus, 
vel  illius  creiLurx:  .'ed  de  Spiritu  Sanfto  dicitur  , 
Tomns  L 


quod  fit  Spirltiis  nofter,  velillius;  ergo  illud 
«on  eft  proprium  nomen  divir»  perfbnat  .  Pro- 
batio  minoris  :  Nxm.  12.  narratur  dixifTe  Domi- 
niim  ad  Moy^cn..  Tollam  de  Spiritu  tuo  ,  ^  dabn 
eis  ,  i''eft  dabo  illis  deSpiritu  Sanflo  ;&alibi 
qupquefcriptura  in  eandem  loquitur  ffntentiam  . 
CoNTRA  ,.Ioannes  Epift.  f.cap.  y.  Tresfunt, 
inquit,  17«/  te/}imo>riu>n  dant  in  Cceio  PaterJ^er- 
bu>n.,  iS  Spiriius  Sancius.  Sed  nomma  Patris ,  & 
Verbi  exprimunt  primx,  &  recundae  per.^bn* 
proprictates ;  ergo  etiam  Spiriius  SanBi  voca- 
bulofignificatur  idquodeft  proprium  tertia»  per- 

fonje . 

Respondeo  dicendum,J>/V/'«x  S^nHi  nomine 
fignificari ,  exprimique  tertias  perfbna:  divina; 
proprietatem  .  Etenim  quotiefcunquc  nominij 
per  fe  fignificatnm  ficconvenit  alicui,  ut  nulli 
alteri  ab  ipfocongruat ,  reft^que  diciqucat,  id 
profeflonomen  efl  appellandum  proprium  illius. 
}^om\nei\item  Spirittfs  SanSfi ^  ita  fignificatur 
tertia  perfona  divma,  ut  cxinde  intelligatur  di- 
ftinftaa  csteris,  &ducs  priores  fecundum  pcr- 
fonalem  proprietatem  aliat  ab  ipfa  ;  ergo  tale  no- 
men  eft  ita  proprium  tertie  pcribna:  divincs,  ut 
per  ejus  fignificatum  &  diftmcla,  &  conilituta 
fubinde  intelligatur  .  Minor  dcclaratur  :  Nam 
Salvator;  Matth^i  uitimo,  cxprimens  iftam  veri- 
tatemfidei,  quacde  Trinitate  tenenda  eft,  no- 
minibusrelativis  vocat  tres  perfonas  .  In  nomi- 
ne  /•a/r7x,inquit, ^  Fii'y\&  Spir/tus  Savtl;:  ex- 
primendo  enim  relationcs  originis,  adftruitvc- 
ram  originationem  unius  perfonas  ab  alia  ,  eftque 
generatio  ,  atque  ita  perfona  generans  eit  Puer, 
&  perfona  genita  eft  Filius  ;  &  procf  (Tioncm  tcr- 
tixaduabus,  adeo  ut  procedensab  ipfisfic  1^/?/- 
ritus  Santfus :  propterea  quod  fpiretur  voluntatc 
cafta,  &  fanaa  .  Paffiva  ergo  Ipiratiopropric fi- 
gnificatur  nomine  J^/r/Vwx  J'*»;;^?/  in  fenfu  com- 
pofitionii  intellcao;  Eft  igitur  proprium  voci- 
bulum,&nomcnterti«  perfonxdivina: ,  tanquam 
proprietatisejuscoiiftitutivatexpreifivum.  Non 
intclligimuscnim  nomine  J>/'///^r  tantijm  natu- 
ram  intcllc6lualem,  vel  fpiritualcm  ,  quia  in  eo 
fenfu  ,  non  maais  eft  uni  proprium  ,  quam  cstc- 
Fff»  ris: 


tjn-ie'»  dift. 
cae  Hic  qa.t» 
ri  'tr  . 
Mi»'ft.  ibi- 
den  cip-  fS' 
ftcundu  ri^ 
boc  • 

l.dift.  if- 
(i.  Contr.i  i~ 

(iam  ofimo- 
nim» 


I.  Jift.  xt. 

S.    M  im^- 

fiioiim   /n_» 
KiiititiU  • 


f.dit.  »«. ?. 
Centra  ii9j<m 
ofinianem . 


r.dil^-  i».t. 

Reffondeo . 


S.  Tfiai». 
hic      putit 
pracefljsne 
Spiritiit  Sin- 


bere  pfo- 
priuni  no- 
in;ii  ,  net 
fabinde  Sfl- 
rfiuf  S0»iii 
vocabuliiiii-> 
ede  propriu 
tcrtix  per- 
fon*  ;  ied 
magis  ac- 
commod.n 
tum  nomen 
ex  ufu  icrip- 
c«ri  •  Coa- 
trarium  vi- 
detur  (enti- 
re  Do^lor. 
V.i  eertc  qui 
id  nonneruj 
rcvelavit 
probe  intel- 
Jigcbat  per- 
fonarum  di- 
vinarum  pr«. 
prietatej ,  & 
quibu»  fo. 
rent  expri. 
nienda:  no- 
minibus  . 
Cur  crgo  fi 
propriis  no- 
tninibus  di- 
cuntur  ap. 
pellari  Pa- 
t*r,  &:  FiliHS 
nen  pariter 
Spiriifii  S<f- 
fii  namen 
erit !  propriu 
tertis  pcr. 
fona;  ? 

Uoi  fupra__, 
$.  Suppooen- 
do  ,  &  §.  Ad 


4 1 1  Summapaftnh  Duns  Scoti. 

ris :  ied  illad  migis  fignificatum  efle  pcrcipimiis, 
quod  rpiratur  voluntatc  unica,  &  fanfts  Patris,<Sc 
Filii  .  Nam  haec  voluntas  habens  objectuminfi- 
nitum  ,  infinite  tliligibile  fibi  prcefens,  ell  princi- 
pium  adequatum  producendi  amorem  infinitum 
ac  fiibinde  perfcJhntem,  qui  amor  Spirittts  i 
vcritatc  dittus  eft,  propterea  quod  per  modum 
voluntatis  procedat.  PatTiva  igitur  ejus  procef- 
fio,  qua  &  conrtituitur  in  <f/Te  perfonali  8c  diflin- 
flo  a  perfonis  producentibus,  vel  ff5irantibu$,co 
nomine  proprie  exprimitur,  &  fignificatur  :  pe- 
rinde  ac  nominibus  Panis  ,  &  fi/H  proprie  ,  & 
per  fe  fignificantur  proprietatcs  ilUruraperfona- 

ru  m . 

Ad  ARGfMEMTA  .  Ad  primum  refpondeo,  Au. 
guftinum  in  allata  authoritate  diferte  affirmare 
Spiri'iis  San^i  nomen  relativam  proprietatem 
importare,  cum  in  Trinitate  intclligitur,  eoquod 
Spiritus  San5tusPatris,&  Filil  Spiritus  fit.  Cum 
ergo  fubdit ,  eam  relationem  non  apparcre  in  tali 
nomine.  Id  verum  efl;,  curn  accipitur  Spiritas 
SdfiBlus ,  quatenus  perfeclionem  efTentialem  fi- 
gnificat  ,  atque  omnibus  convenit  divinis  perfb- 
nis .  Sed  non  ita  fumitur  ad  prsfens  ,  ut  diflurn 
efl  infolution^ . 

Ad  lecundum  patet  folutio  ex  diflis . 

Ad  tertium  rtfpoudeo  fic  :  Spiritus  SanHus  i'i- 
citur  fpiritusnofter  fccundum  refpeflum  ,  quem 
connotat  virtute  procenionis  fuae,  ob  quam  ipfe 
eil;  primus  amor,  &  infinitus.  Quoniam  igitur 
amori  convenit  prima  ratio  doni ;  reliqna  enim 
omnia  ,  qux  donantur  ,  aut  elargiri  poffunt  dona 
funt  ,  quatcnus  cadunt  fub  aflu  amoris  ,  &  com- 
municantur  amicabiliter  aftu  ama^orio  volun- 
tatis.Quicquid  ergo  Deus  creaturis  communicat, 
donatque,  etfi  ex  iaequode  omnibus  perfhnis  pro- 
cedat,  fignificans  fubinde  per  fe  refpeftum  ad 
crcaturam  ,  nihilominus  connotat  necefTario  pro- 
prietatem  Spiritus  Sanfti  :  qui  efl  nrimus  amor 
Queraadmodum  ergo  dofium  primo  fignificat  ref^ 
peclum  ad  creaturam  ,  connotando  asternam  pro- 
ceffioncm  amorisinfiniti  ;  itae  converfb,^'^;";//»^ 
S'a!Hlus  primo  fignincat  a;ternam  proceffi-jnem 
tertiffi  perfbn^  fpiratas  volun^are  unica  ,  &  fanfta 
Patris  ,  &  Fiiii  ,connotardorefpectum  antitudi- 
ralem  ad  crcaturam  ,  piop  er  quem  refpeflum  ip- 
fe  appcllaturin  Sacra  Scrip-ura  Spirifusnoder, 
At  Filius  virtute  nativitatis  fuas  nec  fi*nific3t, 
nec  connotat  refpeflum  ad  creaturam  ;  naturali  • 
ter  enim,  &  non  per  inodum  doni  procedit-  :  & 
propterea  non  eflappellatus,i)ec  dicendusFilius 
icreatura; , 


Msgifter  1. 
dilKi.  «Tjp. 


ARTICULUS    II. 

Utrum  Spiritus  San£tus  procedat  a  Filio  , 

Po^or  i.di/I-ii.ix wtrotjfuefcripto.S.  Thom.x.p. 
quaft.  16.  artic.  2. 

VIDETUR  Spiritus  Sani?tusnonprocedere 
aFilio.Nam  nihil  efl  tenendum  ,  ut  fidei 
articulus,  nifi  exprelle  contineatur  in  fcriptura 
divina ;  fed  (criptura  non  dicit  Spiritum  Sanftum 
a  Filio  procedere:  Imo  in  novo  Teftamen^o,ubi 
traditur  duftrina  credendade  Trinitatate,  fblum 
habetur  Spiritum  San^tum  a  Patre  procederc, 
^piritti.mveritatis^  qui  a  Patre  frcctdit ,  inquit 
Salva-or  loan.  15.  igitur  non  procedit  a  Fi'io, 
alioquin  Veritas  pariter  id  exprcflilTet  ,utvide- 
tur. 

Prsterea,  Damarcenus,lib.  i.  cap,  A Pane, 


\n:\int, procedente/» ,  &  iii  Pillo  Cfliiefcenteii}  Spt- 
ritum  San^Ctnm  dicif»us.Kursus  cap.  1  i.Spiritum 
SanTiuin  dicimus  ex  ^atre,  expilio  non  dicimus. 
Et  in  Epiftola  de  Trifagio  ad  lordanum  prope 
finem  .  ^/  nol^is  ,  ait  ,  unus  Deus  eft  Pater  ,  i^ 
l^erbum  ipfius ,  &  fpiritus  ipfius.  l^erbHm porrb 
guiddam  genitum  efl per  fefulfiftevs,  acproinde 
Pilius.  Spirittis  item  perfe  fuhfiiftens  eft  proceftio, 
atque  emanatto  ,  ex  Patre  cjuidem,  Filij  autem  ac 
non  ex  FHis  ,  utpote  Spiritus  or  is  Dei ,  Verbum 
eniincians  .  Difert^  ergodocet  Spiritum  a  Patre 
quidem  proccdere  ,  at  non  item  ex  Filio 

Prxterea  ,  Imago  in  anima  noflra  e(l  Trinita- 
tisreprsefentativa,  &  fuo  modo  exprcffiva  pro- 
ceffionum  divinarum  perfbnarum  ,  fcd  in  nobis 
proles  :  vel  verbum  gignitur  quidem  d  memoria, 
ut  Filius  Dei  de  paterna  memoriaexit,  nequa- 
quam  tamen  verbum  efl  produftivum  amoris,qu£ 
tanturti  a  voluntate  producitur  ;  ergo  nec  Dei 
amor  infinitus  de  Verbo  procedit  ,  fed  a  Patre 
duntaxat  fpiratur  , 

Prxterea,  Spiratio  pafTiva  efi:  ita  propria  uni 
divinarum  perfonarum,  utpeream  inf/>perfo- 
nali  complete  conflituta  intelligatur ;  ergo  pari. 
tcr  &  afliva  fpiratio  ita  propria  erit  uni  perfbnx 
ut  alteri  nequeat  competere  .  Probatio  confe- 
quentiffi  ;  Nam  utraque  videtur  aeque  perfefta  ,  & 
perinde  incommunicabilis  . 

CoNTRA,In  SymboloNicaenodicitur  de  Spl- 
ritu  San^o";  qui  ex  Patrs  ,  Filioque  procedit .  A- 
thanafius  etiam  in  Symbolo  Fidei  Spiritus  Sa»' 
f?«x,inquit,«  Tatre.,  &  FiJio,nonfac?us,nec  cre- 
tus\  nec genitus  fed procedens\'$i.  de  fumma  Tri- 
nit.  &  Fide  Cath.  capite  Firmiter.  Pater  anu//o, 
Fi/itis  a  Patrcfo/o,acSpiritusSan&uspariter  ab 
utro  /^f.  Speftat  ergoad  fideifubftantiain  &  fen- 
tire  ,&  fatcri  Spiritum  Sanftum  a  Patre,  &  Filio 
procedere  . 

REspONDEodicendum,  Tertiam  perfonam  \n 
divinis,  quKa  Veritate  Shiritus  SatTfus  appella- 
tur  veriffime  a  duabus  prioribus  procedere  ,  ut 
fyncera  fides  docet ,  &  credendum  proponit.  Hac 
igitur  fuppofita  verilfima  doarina,  myfterium 
excedens  omnem  creatK  intelligenti»  faculta- 
tcm  pnted  quodammodo  fic  dcclarari:  Habens 
principium  perfeftum  produftivum,  priufquam 
pro^^uxifTe  intelligatur  ,  utique  tali  principiopo- 
terit  produccre  prefertim  quum  tantae  eflperfe 
6tionis,  ut  nec  omninoimpediri  queat,  nec  ulla 
ratione  a  pafiivo  depcndere  .  Sed  Filius  preha- 
bet  voIun*-atem,qu!s  eft  produflivum  principium 
amoris  adaequati  ineofigno,  in  quo  non  intelli- 
gitur  produxifle  amorem  infinitum ,  igitur  ipfa 
poterlt  eum  producere  ,  ac  per  confcquens  rcipfa. 
prolucit.  Probatio  minoris  :  Generatio,  &fpi- 
ratio  eum  habent  ordinem  inter  fe,  ut  fpirationi 
ipfa  generatio  prjefupponi  concipiatur  :  in  dlo 
prfori  naturalis,  &  necefiaria:  prjefuppofitionis 
commuBicatur  genito  omnis  perfe5tio  divina , 
qux  el^in  Patre  preter  paternitatcm  Filio  rcpu- 
gnantem;  ergo  communicatur,  &  voIuntas;ergo 
ineft  revera  Filio  tunc  voluntas  infinita  ,  ut  ipfii 
cft  prior  fuo  tcrmino  adasquato.  Natn  in  eo  figno 
ron  intelligitur  produftio  aliqua  rcpreftntata 
fuilTe  permodum  voluntatis  .  Quod  vero  gene- 
ratio,&  fpiratio  ita  fint  ordinats,  ut  fpiratio  praj- 
fupponat  generationem,  manifeftum  efl:  exordi- 
ne  potentiarum  intelleftus,  &  voluntatis  ,  quas 
funt  principiaformalia  earundem  proceflionum. 
Etprsterea  probatur  ;  Namquotiefcunque  duo 
a6tus  primi  habent  ordinem  in  eo  ,  cujus  funt 
aftus  ,  fi  utcrque  fit  perfeae  a6livus  eundem  or- 

dinem 


VidendHt 
Mayrnn.  i» 
ConfUtut  di- 
flin.  1  i.^  I. 
Magider  O- 
ehani  in_» 
1 .  difl.  1 1  <l' 
i.conaturin» 
fringere  hane 
Scoti  ratiod 
ncm  .  Se* 
LychctBf  it» 
Copinienta. 
rio  oflendit 
ipfam  nihil 
proficer». 


Tomus  l.  Pars  l  Quxjiio  XXXVl  Art.  11 

dinem  lervAbunt  in  elicendis   aTtibus.  In  Patre 


Hsar.  ^4oJ. 
llb.S.q.  I.& 
in  ibin.  ar- 
tic.  14.  q.tf. 


autein  intellciitus  ,  &  voluntas  funt  perfeft^  p'in- 
cipia  acliva  habentia  ordinem  quendim  ,  quia  ab 
ftecunditate  intclle6lus  c(t  quod  fit  Pater;  ftecun- 
dicas  autem  voluntatisnon  facit ,  /ed  invenit  ip- 
fum  in  tali  efe  conftitutum  ;  er:»o  intclleftus  fos- 
cunditas  aliquomodo  priushabebit  aflum  fiiurn, 
quam  foccunditas  voluntatis  habeataclum  fuum. 

Qaidam  ficprobandum  cenfent  ordinem  pro- 
duftionis  per  inteilectum  ad  productionem  per 
voluntatem.  Sicut  fe  habet  intelligere  ad  velle^MX 
diceye  2.<Sfpirare:  ergo  ficut  velli  neceflTarfo  praj- 
fupponitintelleftoncm  obje(5li  ,circaquod  debet 
volun-as  tendere  :  ita  &  fpirare  prasljpponit  di- 
cere  .  Sed  ilta  probatio  videtur  deficere:  quia  per 
ingenitamintelleftioncm  efientia  divina  eft  fuffi- 
cicncer  prsfens  volun'-ati ,  ut  diligat  ipfam.  Per 
a6tum  aatem  diccndi  non  cflprascise  pratfcns  oh- 
je(5tum,  cujus  amor  (jjiratur ,  quia  Paer  non  eil 
fapfens  notitia  genita,  fed  intelleclione  fibi  inge- 
nita  habec  objeftum  prsfens,  caquc  folummodo 
intcl!e5t'0  prgCuppon  tur  aftui  (pirandi  ;  ergo 
non  ett  fimilis  neceifitas  prasfuppofi-.ionis  intelle. 
ftjonis  ad  vohtionem  ,  &  a6tus  dicendi  ad  fpira- 
tionem  .  Elt  icaque  inter  intellcctioiem,  &  voli: 
tionemordo  prop:erduo  .  Primum  ut  voluntati 
fit  prsiens  obje6tum  .  Sccundum  vero  ell  cx  or- 
dine  hirum  potentiarum  in  operando .  Iltae  enim 
potentias  tales  lunt ,  ut  una  iit  na-uraliter  ordioa- 
ta  prius  operari ,  quam  aha  .  Prior  ratio  non  e't 
caufa  proprietatis  ijensrationis  ad  fpirationem,fed 
fccunda  :  quemadmodjm  enim  inquantum  funt 
po:enti»  opera.ivas,  elt  aliquisordo  interopera- 
tjones  earum  ,  ita  &  in  juantum  funt  potencia: 
produ6tiv« ,  e(l  aliqais  ordo  produ(5tionis  earum. 
fcd  non  neceiTario  una  alteri  prsupponitur  ,  ad 
hoc  ut  objectum  praefens  fit  voluntati  . 

AdArgumenta.  Ad  primum  refpondeo  non 
omn  a  ,  quas  ad  falutcm  necefTjrio  creduntur ,  ex- 
pliciti  contineri  in  Scriptura  d^vina.  Nam  Chri- 
fti  animam  ad  inferosdefcendiflTe  non  narratur  in 
Evangelio  ,  &  tamen  eft  unus  ex  fidei  noftras  ar- 
ticulis.  Confimiliter  multa  aha  qua:  Sacramen- 
torum  doftrinam  concernunt,  nu  quam  in  novo 
Teltamento  leguntur  :  &  nihilominus  Bcclcfia  te 
reteatradita  fuiife  Apoftoiis  ab  Authore  ipfb 
Sacramentorum,  &  pericu'o'um  elTe:  errare  cir- 
ca  illa  .  Non  tantum  crgo  qux  Apolt  jli  Ecclcfis 
in  fcriptis  tradiderunt ,  fpe6tant  ad  lidei  dogma- 
ta,  veriim  etiam  quj  per  univerfalis  Ecclefias 
confenfu'Ti  tridita  creduntur.  Nec  Chriflus  in 
Evangel'o  docuit  omnia  pcrtinentia  addifpenfa- 
tionem  Sacramentorum  :  Dixit  enim  difcipulis. 
Joan.  \6.  Adhuc  habeo  multa  vobis  dicers\fsd  non 
foteflis  portare  modo ,  citm  autem  venerit  iliefpi- 
ritus  z'eritati!,docebit  vos  omnem  feritatexf.^ul- 
ta  igitur  docuit  eos  Spiritus  San6tus,  quorum 
aliqua  per  fcripturam,  aliqua  orctenus  tradide- 
runt .  Confimilitcr  articulis  contentis  in  Symbe- 
k>  Apoflolorum  Ecclefia  fecundum  opportunita- 
tem  ,  &  necefluatem  confutandidiverfas  haircfes, 
&  conitabilicndi  catholicam  veritatcm  ,  diverf^s 
declarationes  addidit  ,  ac  credenda  propofuit 
Quseetfi  prius  fuerint  credenda  ,  &  pertinnerint 
fubinde  ad  fubitantiam  fidei,  non  tamcn  crant  ita 
declarata  ,ut  fa(5^tum  fuic  pofleaoccafiune,  ut  di- 
ftumeit ,  hxrefum  confutandarum  . 

Cum  igitur  arguitur  :  Non  Icgi  in  Fvanf>cI'o 
Spiritum  Sanftum  a»Filio  procedere.  Dicimus 
in  primis  fufiicsrc  nobis  id  non  negari  ;  nam  ut 
pradiximus  ;  non  omnia  in  fcriptura  rcnbi  de- 
bucrunt,  nec  potuerunt :  nam  compiura  erant 


4^3 

r.ccefTive  eJifcenda  Spiritus  Sancli  reveUrionc: 
Unde  8i  dicit ,  non  poteftis portarc  modo .  His  cr- 
go ,  qua;  (criptis  Apoftoli  mandarunt,  aut  pcr  ma- 
nus  tradidcrunt,  Ecclefia  fpiritu  veritatis  cdo(5ta, 
opportunas  ,&  plane  neceffarias  declaratione» 
addidit,  accredcnda  ad  falutcm  propofuit ,  quo- 
rum  \xn\imt.^.,Spiritum Sanclunt  a  Tatre,^\\\0' 
que  proredere  . 

Deinde  falfum  cfl  hanc  veritatem  non  con^ine- 
ri  in  fcripturis,  quanquam  non  adeo  manifeftc: 
Nam  Apo(toIus,4.  ad  Galat.  7li//f/,inquir  ,  AJir.vr 
S"^iriiumFi/iJfui  in  corda  veftrax,^  %A  Romn.8. 
§ljil  atttem fpiritttm  Cbrifti  non  hahet,  hic  non  eft 
cjus  .  Si  autem  Spiritus  cfl  Chrifti ,  &  Filii  fui; 
ergo  efl  ex  illo,  aut  ab  illo.  Di(?lus  e(t  etiam  Spi- 
ritu»  Patris  ab  Apoflolo ,  loco  (tatim  citafo.  ciim 
ait .  ^uod fi  Spiritus  ejus ,  CjUi firdtavit  yfm 
a  mortuis  habitat  in  vobis  .  Et  Matthsi  rodicit 
Salvator  :  /\/on  enimvoseftis ,  qni  loqu'mi-<t'.fel 
Spiritus  Pa'risveftri ,qui  loquitur .  IVfanifefium 
cfl:  autem  idco  appellari  Spiritum  Patris.  qnia 
procedit  t  Patre  ;  ergo  fi  pariterefl  Sc  Filii  Spi- 
ritus,  fpiratur  a  Filio  .  '^1«  ctiam  veritas  non 
obfcure  videtur  fignificari  a  Chrifto,  cum  ai^, 
Joan.  I  J  Chn  venerit  Paraclitus  ,  quem  ego  mit- 
tam  vobis  h  p.itreSt)iritum  veritatis,qui  a  Patre 
procedit .  Et  rurfus  cap.  \6.  Si  enim  non  abiera, 
Parac/itus  non  veniet  ad  vosyft  au  ^em  abiero  mit- 
tant  eum  advn  ;  Sc  'xn^xi-.llle  me  clarifi:abit,<-.u:a 
dt  meo  ac~ipiet . i3  annu^tiabit  vobis .  A  t  lui  fe- 
cnndnm  Au^uftini  do(5trinam  4.^1?  Trinit.caf^.in. 
M  ifi  Spirirum  Sanftum  efl  co^no<tI  ,  qno  I  a'-) 
illo  procedar,  aqnomitti'ur.  Nam  ficut  fun'  du§ 
tantumpprfbna:  mifT»,  fcilicet  Filius  ,  8c  Sniri- 
tu«  Sanftus  ,  ita  5c  dua;  minentes,  nempc  Pa*e% 
&  Filius.  Mittere  ergoeft  manifeftare  perConim 
proccdcre  ;  dicenre  ieirur  Fil'o  ^e  mitrere  Sniri- 
tum  Sarc^um  clar^  oftendit,  &  ipfum  fpirare  una 
cum  PaTc  amorem  procedentem  ,  auia  de  meo^ 
fnquit,  accipiet.  Utique  in  eum  fen^um  ,  quo  ibi- 
dem  dicit,o-wr,'(Z  quxcunque  habet^pater  mea  funt. 
Sunt  enim  Fdii  per  generationem  ;  ergo  .^  Spiri- 
tus  San(5li  per  fpirationem  eorum  ,  a  quib  is  acci- 
pif,  ut  fit  amor  fpiratus.Rurfus,  in^uit  Sjlva-or, 
Cum  venerit  iUeSpiritus  veritatis  docebit  vos  om 
Mcm  veritatem:  non  enim  laquetur  a  femftipfo,fed 
qudetunque  audiet ,  bquetur.yl^idier  (^  fubdit  Au- 
jruftinus  Homil.  99  fuper  Joan.)  (7'^0(^  utir/ue  au 
divit,  &  au'iit,quia  SpiritwnSanEfum  audire,eft 
a  '^atre,Fi/!oque procedere.0^imM'\s  crgo  difer- 
td  non  trada'ur  in  Evaneelio  procefTio  Spiritus 
Sanfti  a  Filio  .  ficut  fcribitur,  Spiritum  a  ?z'Ti 
procedere  ;  fufficiePtifTim;}  tamcn  hjcc  veritas  ex 
indc  deducitur  &  per  ipfum  contextum  fcriptu- 
rarum  ,  &  de  fani5torum  expofitione  . 

Ad  fecundum  refpondao  ,  rcvera  dicnntur  qui- 
dam  Grscorum  in  hoc  arM'cuIo  a  catholicorum 
fenfcnfia  dsviarc,  fed  Lvnconienfis  in  no-is  fiinT 
Epiftohm  Damafceni  dc  Trifagio  c!ta*am  ,  vult 
difcordiam  clTe  nencs  nom^na  ,  &  non  fecurdum 
rem,q  isnommihus  fignificari  inrendifur.  prop- 
terea  (iHod  qui  negare  videnturprocefllonem  Sr\''- 
ritus  San(5ti  a  Fil'o  ,  a  Iftruunt  ^'■que  docenf^c^^c 
nihilom^nus  .Spiritum  P"!!!;  procedrntem  ciU'dem 
a  (blo  Pitrs  ,  (ed  pcr  F'Iium  .  Si  efl  autem  .Spiri- 
t  !S  Pil  i,a  FilioefTc  debet:  ficiViquia  dicirur  Sri'- 
ritus  Pa  ris  a  Patre  fit  oportct ;  ut  in  pracedeiiti 
refponjlotse  dictum  fuit . 

Cui  expofitioni  inh«rrnt"« ,  dicimus  ,  admo- 
du  n  verifimile  effc  contrnverfiam  hanc  Latinos 
inter  ,  &Gr«cosin  (blis  vocibus  confiiterc,  ac 
*d  modum  loquendi  pertinc.i.  (  quanquam  dubi- 

tari 


Manjd.  T. 

DoSor  dtti. 
ci-ar.  $.  Sed 

/orie  , 

'  Ar^amea. 
tum  acccp- 
tum  ex  na. 
tuta  minio- 
n  I  non  te- 
n»t  jjxra  ex« 
Bofitioneii» 
Ma^iflri  f. 
</;■'?"  if.  fed 
prout  decia- 
ratur  a>  ali. 
i<,  ur  i'j  (»in 
Doftor  n.  4. 
feH  videa- 
dui  artic  4; 
9  4;  5c  Pon- 
ci)  Cojn.  fa- 
p;r  (i:'{.  ;4. 
prim'  . 
I.  d  !l.  T|. 
^.  [''ritttif 
atiitr  . 

Vi.^enlui 
Auj;  iltiniit 
i^.  d:  rrijt. 
cap.  z6. 


I.m.l9» 


I.  4.'ft,   I0.(. 
AJ  ^ujui  iti- 

leiUciiim  , 


Idfprum  do- 
cct  Ma^ift. 
in  cit,  •i^).  X I. 
prim  cip. 
/  ieriJ  im,  Sc 
Ci.>.  Un/c  <r- 
ti/tft  refcrc 
A'hana(iui7, 
Di.^vm  •  n  • 
Chryfolo 
miiin  c-tho- 
lire  profircn- 
te«  SpntinT» 
a  Parre  ,  Fi- 
li  ique  pro- 
ceJcrc . 


414  Summce  ]oannis  Duns  Scoti . 

tafi  noi)  pofTit ,   pofl:  Ecclefisdeclarationem  per 


x.^i^.94, 
^«.3. 


•funJnK.n- 


tinaciter  negantes  Spiritum  Sanftum  a  Patre  ,  & 
FjUo  procederc  ver^  Hsreticoj  &  eJTe  &  extitif^ 
fe  )Nam  alioquin  veJ  ipfi  Grseci ,  autros  Latini 
Haretici  dici  deberemus  .  Sed  quis  audeat  Da- 
.mafcenum,  fiafiiium  ,  Grffigorium  ,  C'yrillum, 
confimile.^quc  Patres  argucre  Hercfeos  ?  Quis 
item  Hieronymo  ,  Augiiflino,  Ambrofio  ,  Hiia- 
rio  ,  cKterifque  ]atJnis  Patribus  notam  barefeos 
impinget  ?  Of>ortet  ergo  diverfis,  aut  ctiam  con- 
trariis  vocibus  unam  ,eandemque  ,  &  veram  fen- 
tentiam  rubelTe  .  Erfi  itaque  Grsci  videantur  ne- 
gareSpiritum  a  Filio  proccdere  (  ut  ex  relatis 
srerbis  Damafceni  conftat  )  ex  eo  tamen  quod  fa- 
teanturefle  Filii  Spiritum,ac  per  Fillum  a  Patre 
proccdere  ;  &una  probantur  teftari  ,  &  credere 
Patrem  ,  &  Filium  efTe  unum  Spiritus  Sanfii 
principium,quanquam  diverfimodc.  Paterenim 
cum  fitfonstotius  Deitatis  ,  a  fe  fpirat  ,  fed  Fi- 
lius  principio  accepto  a  Patre ;  &  forcaffe  non 
aliud  exprimere  intendit  Dam?ifcenus  ,  quamyis 
px  verbqrum  t.enore  alius  fenfus  eliciatur,. 

Ad  tertium  rcfpondeo  ex  di6tis ,  q.  pracedenti 
firr.  2.  §.  AdfecundutM:  cx  imperfcftione  imaei- 
nis  creatx  deeffe  fecundaparti  caufalitatem  ref- 
pectu  tertia; .  Proptcrca  quod  enim  verbo  non 
.communicatureadcm  natura  jipfiim  cnim  efl  ac- 
pidens,  mtns  vero  fubflantia,  ideo  nec  iiberta- 
ttm  accipita  parente  .  At  Verbodivinocommu- 
picatur  natura  Patris,  &  eadem  fubinde  libera 
voluntas ,  &  ideo  fiabet  eam  ut  foecundam  refpe- 
j6lu  produflionis  Spirifus  Sancti  :  cum  ordine 
orieinis  intelligatiir  praehabere  illam  priufquarn 
fSpiritus  Sanftus  fpiretur  « 

Adquartum  dicendum^afTumptum  efTe  verum, 
quia  impofTibile  efl  nafuram  divinam  pluribus 
produftionibus  Iiaberi  inuna  pcrfbna  :  namtunc 
iitraque  produ6tionecommunicaretur  natura  ,  & 
non  communicaretur  ;  ineffet  quidem  ,  ut  fuppo- 
nitur  perfbnae  efTentiadiyina  ,  &  non  inexifleret: 
quia  ea  produ(5tionenon  communicatur  effentia, 
qua  circiimfcripta  nihilominus fuifset  communi- 
cata  .  Qiiodeftverum  de  utraque  prodn6lionc 
iingillatim  accepta  .  Contra  vero  una,eademqu.e 
perfbna  valet  alteri  naturam  communicare  pluri- 
bus  diverfisque  productionibus  .:  Sicnti  plurej 
perfbna  unica  productione  pofTunt  unum  produ- 
cere  fippofitum  .  Acproinde  ex  unitate  produ^ 
ftionis  palfivae  unam  perfonam  conftituentis  ,  ron 
licet  inferre  pariter  oportere,  &  a^ivam  efTe 
prascife  i.n  fuppofito  uno,.  Et  cum  dicitur  ;  quia 
utraque  eft  atque  incommunicabilis.  Refponfio: 
tantum  ea  proJuftio  aftiva  cfl  incommunicabilis, 
qu§  pcrfbnam  conflituit,  ut  paternitas,  &  filia- 
tio:  Ced  aftiva  fpiratio,  quoniamnnHam  hahet 
conftiiuere  perlbnam,  opus  noneftfibi  pari  in- 
communicabilitate,  quam  poflident  aliKafliya;, 
&  paili  vae  produftiones , 

ARTICULUS  INCIDENS, 

Anexhypothefiquod  Spirltus  Sanclusnon  prp- 
cedertt  a  Filio  ,  diftingueretur  ab  ipfo . 

DcSlor.  I.  di/}.  XI.  g.i.ttt utroque fcripto  S.Thom, 

\.  p.q.  i6~ art.  2.  in  fblutionp,  Vbi  Cajet.  ca- 

teriqttc  Thonnjh-c  ,  Sed  ^  S.  "Do^orquod- 

lib.  4.  art.  7. ,  ciJ'  /»  i .  dij}.  x i. 

VIDETUR  non    effe   intelligibile    tertiani 
perionam  diflingui  a  fecunda  ex  impoflibi- 
li  pofi;ione  ,  quod  non  produceretur  ab  ipfa: 


Etenim  nifi  Spiritus  Sanitus  eflet  a  FlHo,  nullo 
modp  polfct  ab  co  perfbnaliter  diftmgui  .  Noa 
enim  /ecundum  aliquod  abfblutum  divin»  per- 
fone  ad  inyicem  diftinguuntur ,  quia  tunc  non 
forettriu.m  una  efl^entia  :  ergo  fb  is  relationibus 
illi  tres  in  una  Deitate  fubfiflentes  dilTerant  opor- 
,tet .  Scd  hanc  diftinftionem  non  efficiunt ,  nift 
quatenus  relativ^  opponuntur  .  Nam  quoniam 
paternitas,  &  fpiratio  activa  hanc  non  prasfefe- 
runt  oppofitionem  ,  in  una  ,  cademque  perfona 
Patris  fefc  compatiuntur  :  Sed  efse  nequeunt  in 
.divinis  alij  relationes  oppofitf  ,  nifi  rclationes 
originis  :  ergo  fiiblata.o^iginafone  Spiritus  San- 
6li  aFilio,nonfuperefsent  perion»  illw  inter  fc 
diftinftc. 

Confirmatur  ex  Boctio,  i.  de  Trinit.  cap.  12. 
Effentia  continet  unitatem  ,  relatio  multiplicat 
Ttinitatem :  tx^p  nulla  perfona  dillinguitur  ab 
alia  ,  nifi  ad  illamrelitive  referatur:  fedfiSpi- 
ritusSanftus  non  produceretur  a  Filio,  nullan» 
inter  fehaberent  relativam  oppoficionem .:  .ergo 
non  difiingu.erentur  ab  invicem  . 

Pr^terea,  Si  pcrfifteret  diftin6iioSpiritusSan- 
,<5ii  a  Filio,fubIata  proceffionc  unius  ab  alio  :  er- 
go  lalvarc-ur  ea  d  ftin(?lio  penes  relationesdifpa- 
ratas' fed  id  cft  impoffibile  .  Probatio  :  Relatio- 
nes  difparatc  compatiuntnr  fe  in  una  perfona  Pa- 
tris  :  ergo  parirt  r  &:  perfbna  Filii  ,  &  Spiritus 
San(fti  eftet  una  habcns  duas  rclationes  oppofitas 
duabus  relationibus  Patris,  quod  deftruit  fidetn 
Trinitatis^ 

Confirmatur,  Secundum  Auguftinum,  2.  de 
Civit.  cap.  X.  Sed  ideo  ,  inquit ,  /ii)!plex  dicitur  . 
Peus  ,  quoniam  qnod  hdl>ei\  hoc  ef},  excepto,  quod 
reiutive  quaque  perfona  ad  aiieram  dicitttr,/icut 
y^ater  habet  Filium ,  ^5"  aon  efl  FiHus  ;  igitur  fi 
Spiritus  Sanftus  non  procederet  a  FHio ,  in  eun» 
dem  coincideret  Filium,  quandoquidem  non  di- 
ceretur  relative  ad  illum  . 

Prxterearelatio  in  divinis  aut  diftingult  /e- 
.cundumquiditatem ,  aut  fecundum  el]'e:  non  fg- 
,cundum  effe  ,  quia  fic  tranfit  in  eflentiam  ;  igitur 
fecundumquiditatem  .  Sed  fecandum  quiditatertj 
tantum  refpicit  oppofitum  ;  igitur  praecise  diftin- 
guit  aboppofito.  Ex  illa  autem  hypothefi  im- 
poflibili,  non  efl^ent  inter  Filium  ,  iJc  Spiritum 
Sanftum  rclationes  oppcfita:;  ergo  non  diftin- 
guerentur . 

CoNTRA  ,  Auguft.  5-.  deTrinit.  cap.  i^.Appa- 
ret ,  inquit,  c/uod Spiritus  San^us  non  efl  Fi/ius^ 
eifexeata  '^atre ,  quiaexit  non  quomodo  natuSy 
fed  auomodo  datus  \  fedFilius,  &  SpiritusSan- 
ftus  eafdem  refpe£iive  proprietates  haberent, 
ctiamfi  unus  ab  alio  non  efl!et  ;  ergo  adhuc  di- 
ftinft.  intelligerentur  .  Hoc  idcm  docet  Anfel- 
mus,  de  ProcefT.  Spirit.  Sanfli.  Habent  utique 
inquiens,  ci  ""P&tre  e[/'e  Filius  .,  (^  Spiritus  San- 
Uus:,fed  di^jerfo  modw.  quia  alter  na/cendo.,  ^  al' 
ter  procedendo^  ut  alii  fint  per  hoc  ab  invicem.^t 
rubd'\t;Ai^amfper  aliudnon  effent plures  FUius ^ 
iS  Spiritus  Sati^us  per  hoc  folim  ef/ent  dimerfi:, 
ergofi  per  impoflibile  Spiritns  a  Filip  nor)  fpir»- 
j:etur,adhuc  foret  ab  eodiftin(5lus  , 

Respondeo  ,  Aiiqui  confiderantes  ^mpnflTibile 
cfl^e  Spiritum  Sanftum  non  procedere  a  F'ilio,pu- 
tant  qusftionem  hanc  non  cfle  admittendam,quia 
includit  incompofljbilia  ,.  Suppofirum  ergo  non 
eft  difputabile  ,  quia  in  ee  llatim  includitur  re- 
dargutio  :  nec  regulae  difpuiationis  fic  falvari 
jqueunt ,  quin  ftatim  cogatur  dcfsndens  concede- 
re  repuijnantiam,  qux  involvitur  in  hypothefi  in- 
compoflibili.  Contra  hocefl  Auguftmi  authori- 

tas 


GoffreJiopi 
nio  . 

^uodlib,  7. 
9-4. 


tc     tcDrtncij 
hiiic     refcl- 
1,[ ,  icd  no- 
l!r«    jonicu. 
fo    videntur 
fuffifcrftj    , 
Cfujt      fabij- 
ctuDtur  , 
pr«fertim_» 
twn  G«rtie- 
di     opinio 
cxpleta    Ct, 
Hc      pa(I:in_. 
fiypoihcfis 
aduiiccacur . 


Tomus  I.  Pars  l  Quajlio  XXXVI.  Art.  U. 

ns  j.  de  Trinit.  czp.6.  Si  paternv»  e/fet  itinufci- 
biliSy  Hibtl  prob-.bgret  eum geiuii/]'e  Fi/iu/ff^Et 
ttmen  qiiod  Pater  non    fit  innarcibilis  concomi- 


VfdendJi 
Fr2nciicu« 
in  I .  ConfiA' 
tu%  dijl.  II. 

Aureolus 
j,d:ff.  i.  q. 
1,  !eacit  ne- 
bifcam  ,  l'd 
putat  t»men 
Filiuui  eic 
»qiio  C8H- 
ftitui  tilia- 
tion;  ,  & 
fpiratione_j 
adiv» .  Un- 
de  putac  in 
cafu  fuper- 
ftfcBrunij 
bpirjc.iai.* 
SinftuiiLj 
reahtcr  a 
Filio  diA/n. 
ftum  ,  fed 
nofi  perlons. 
hter  ,  fluia 
llii  dsellet 
ipirario  aai- 
va,  U  camea 
ia  ipfo  ad- 
hue  efrsc 
giHeraiio  , 
^uad  cf^  iii. 
eompofliJi- 
le  ipli  fpirS' 
ri. 

Qp*  opinio 
fjbtiliifinie 
ae  etficanf. 
fime  confu. 
tacura  Fran- 
eifco  i.dift. 
!■•  eic^.  4. 
Cajetaous 
hic  eft  val- 
d«  follici- 
tMs,  &  ao- 
xius ,  multa 
langit  ,  8c 
de  inore_j 
UoSorenv- 
<irpit , 
Sed  r.yche- 
tu»  in  Com. 
olltndit  ip- 
fam  nef  ad 
mcnrenLj  , 
s.  ThainB 


tinter  includit  imcompofllbilia.  Similitcr  Richar. 
3.  de  Trinit.  cip.\e. Si fc/a.,  fnquit ,  nnaperfon» 
in^  divinitate  c/fet ,  nihilprohiberet  eam  babtre 
pier.itudinein fapientia ^ve/ inte//eBKs.  Et  nihil- 
ominuj  ad  pleDitudinem  Sapientif  concomittn- 
ter  /cquitur  p'uralitas  pcrronarum  .  Illiigitur  «x 
hx-pothcfi  imponibili  declsrtrc  nituntur  ^.icd  fe- 
qiiitur  cxinrfe  confcqusntia  eflentiali ,  cui  impof- 
fibilitas  fuppofitionis  ell  cxtrinfcca  logice  ,  3c  ac- 
cidentsHs.  Similif.Tia  illarum  eil fuppofitio  pr«- 
fens  ;  Nam  fpiratio  aftiva  non  eft  de  per  fc  intcl- 
leftu  Filii  ,  ut  pcrfona  ert,  fcd  qutfi  paflliocom- 
rnunis  Patri,  &  Filio  ;  igitur  per  impofllhilc  ei 
circumfcripta,  ponendo  Filium  in  efie  Filii,  non 
ponuntur  contridictoria  ex  primario  i«telle<5lu 
fuppofitionis ,  ftdtantum  «x  confcqucntia  acci- 
dentali,  &  pcr  locum  extrinfecum  ;  nam  ob  re- 
motionem  quifi  pafllonis,  tollerctur  quafi  fubje- 
6lum  ejus  ;  igitur  hsc  pofitionon  ita  includitop- 
pofita  ,  quin  pofllt  proponi  difputinda  . 

Propterca,  admiflTa  ratienabiliter  ftfla  fuppo- 
fitione  ,  opinantur  aliqui  fore  ut  Spiritus  Stnftut 
non  diftingueretur  a  Fiiio  ,  fi  intellig«retur  non 
procedere  ab  ipfb  propter  jtm  relatas  rationcs. 
Hsc  igitur  efl^cax  omnino  videtur  iftis  eflfe  vit 
convincendi  Graico»  ncgances  Spiritus  Sanfli  a. 
Filio  proceflionem  ;  quit  tunc  dusperfbnas  pro» 
duftscoalefcercnt  in  unam  Filii  perfonam  ;  Qua- 
re  illi  adinittentes  perfonarum  Trinitttcm  ,  &  nc- 
gantes  proceflionem  tertite  aduabus  ,  convincun- 
tur  ex  ignortntit ,  vel  cx  protcrvit ,  id  ftatuere. 
Nobis  contrarium  magis  probatur;  putamus  enlm 
ex  hypothcfi  ,  quod  tertitpcrfona  non  procede- 
ret  a  fecunda  ,  adhuc  fuperfuturam  dift-nflam  tb 
illa  fecundum  <f/7*  perfonale  ipfius :  Ac  proinds 
ex  hac  viaGrscos  nceefTario  crcderenon  potuif^ 
feprocefllonem  Spiritus  Sanfti  a  Filio:  fed  do- 
f'rinam  magis  illorum  pertinacfam  cxpugnandi, 
&  ignorantiam  inftruendi  efle  accipiendtm  ex  ar- 
ticulo  pracedtnti  .  Porroduo  medit  potifllmum 
td  hanc  conclufioncm  oftendendam  occurrunt. 
Primum  proccdit.cx  formali  ratione  conftitutivi: 
Secundum  vero  cx  diftinflione  divinarumemt- 
nationum :  luxta  primum  mcdium  fic  argumcn- 
tamur:  Qupd  eft  principium  conftitutivum  ali- 
cujus  in  fuo  formali  f/7f  ,  idipfum  cft  principium 
difiinctivum  conftituti  a  quocunque  tlio.  Nam 
eodemeft  aliquid  ens  ,  &  unum  unitatc,  qu»  eft 
fequela  ejus  entitatis,  tcproinde  ut  eft  in  fc  in- 
diftinclum,  itadiftinftum  fit  oportct  ab  omnibus 
aliis  .  Sed  Filius  conftituitur  in  effe  p«rfbnali  fi- 
liationc  ;  ergo  &  filiatione  diftinguitur  ab  omni 
alia  perfona  ;  igitur  pcr  impoiTibilecircumfcripto 
quocunque  alio,  &  maxime  eo  ,quod  eft  polle- 
rius,&  advenire  intelligitur  Filio  jam  in  c/fe  per- 
fbnali  conftituto  ,  fupercft  Filius  per  Filiationem 
diftin6lus  a  quacunqucalia  perfbna.  Atqui  Filius 
non  conftituitur  inir^  perfbnali  fpirationc  afli- 
vt,  quia  illa  cft  communis  Patri ,  &FiIio,&ad- 
venirc  conclpitur  ipfis  jam  conftitutis,  ut  pra- 
cedenti  articu/e  declaratum  fuitj;  ergo  fi  per  im- 
pofTibile  .Spiritus  Sanflusa  (blo  Patre  fpiraretur, 
adhuc  Filius  filiatione  diftingueretur  ab  ilio,  qui 
paflTiva  fpiratione  intclligeretur  conllitutus  .  Et 
confimiliter  fi  tantum  a  Filio  fpiraretur  ,  &  non  a 
Patreipfe  nihilominus  Pater  paternitat'!  diltin- 
gueretura  Filio,  &a  Spiritu  Saniflo;  quemad- 
modum  &  paternitate  conftituitur  in  e/Jl'  perfo- 
nali .  Relponfio  :   Propterea  quod  Pater,&  Filius 


41 5 

conveniant  m  Ipratione  afi^va,  fccundum  han: 
illi  diftinguuntura  Spiritu  Santlo  ;  fedfiliatione 
Filius  diftinguitur  a  Pttre  ,  quia  illa  eft  proprium 
Filii  conftitutivum  .  Undeformile  conflitutivuin 
non  eft  ratio  diftinguendi  «onftitutu-n  a  qiiocun- 
que,  fed  tantuw  ab  illis  ,  cum  qulbus  maxime 
convcnit,  &  nullo  alio  praterea  diftinguitur  tb 
iifdem.  Nam  homo  rationalitate  non  diftingui- 
tur  a  lanidc,  fcd  a  rpeciebus  animalis;  a  lapide 
autcm  diftinguitur  animalitate,  quas  non  eftfor- 
mtle  conftitutivum  ipfius  .  Contra  ,  ha:c  rcfpon- 
fio  non  fblvit  faflum  argumentum  .  Nam  unum- 
quodque  fecundum  proprium  eHe  diftin^uitura 
quocunque  alio  peraliquod,  quod  eft  de  rationc 
ejus,  inquantum  habet  tale  e/fe;  ergo  Filius  per- 
fonalitcr  diftlnguiturper  aliquod,  quod  eft  de  ra- 
tionc  ejus,inqutntum  eft  per^bna  :  Sniratioacli- 
va  non  eft  de  rafioncipfius,  inquantum  pcrfbna, 
cum  adveniat  Filio  jam  generato  quafi  proprie- 
tts  .  Quapropter  evidens  eft  exempiam  allatum 
non  cfTe  ad  propofitum  ;  Quamvis  cnin  homo 
non  diftinguatur  primo  a  lapidc  rationabilita-e, 
attamen  diftinguitur  per  tliquid,  quod  fpcftat  ad 
cfi^entiam  ipfius.  Quodcunque  cn'm  diftinguirur 
per  fe  ab  alio,inquantum  tale,  diftinguaturopor- 
tet  per  aliquod,  quod  eft  ner  fe  de  ratione  fjus 
inquantum  talc.  Si  ergo  hom.o  per  fe  diftingui- 
tur  a  lapide  ,  gradus  diftinpuendi  per  fe  unum  ab 
altero  fpei5tatad  hominis  eflentiam,  quamvis  non 
fit  ultimum  hominis  conftitutivum  ;  ac  proinde 
per  fenon  difTcrret  homo  a  lapiJc  animalitate  j 
vel  alio  gradu  ,  &  ratione  ,  n  fi  ea  ingrederetur 
hominis  natMram,ergo  Filius  in  divinis  cum  fit 
per  fe  diftinflus,  ut  perfbna  aquacunquc  alia, 
diftingui  non  potefl:  nifi  per  id  ,  quoJ  eft  de  ra- 
tione  eius  Ht  talis  pcrfona  .  Illud  autem  ibla  n- 
liario  eft,  non  a6liva  fpiratio  ,  nec  ulla  alia  pro- 
pr-etas ,  quia  nalla  alia  cft  ibi  inquirenda,  aut 
adftruenda  . 

Deinde  ,  ratione  forma!is  eonfiitutivi  diftin- 
guitur  conftiturum  abomni  aIio,eLiamfi  pcr  im- 
pofTibile  quodcunque  aliud  ab  tali  canftitutivo 
circumfcribatur ,  quia  per  conftitutivum  dftin- 
guiturconftitutum  primo,  &  a.iaequare  ab  omni 
non  habente  eam  rationcm  conflitucivam  :  fcd 
omne  non  habcns  id  conftitutivum  cft  aliud  k 
conftituto  ;  ergo  diftinguitur  ab  illa  ratione  ul- 
timi  fui  conftituMvi.  Spiritus  Sancti  autem  ratio 
conftitutiva  eft  pafllva  fpiratio,  &  non  filiatio  ; 
ergo  Filius  diftingueretur  a  Spiritu  SaniJlo  ,  cx 
pofitione,  quod  non  producerctur  ab  ipb.  Ifta 
ratio  declaratur,  addufto  excmplo  dehomin«. 
Nam  homo  non  tantum  per  rationale  d  ftingui- 
turalapide,  fed  etiam  pcranimalitatem  .  Ncc  e- 
tiam  fic  adequati  per  rationalitatem  diftinguitur  i 
lapide,quatenus  rationalc  habct  iplum  e/Pe  dipin- 
Uit  pro  extremo;  idcfl  non  adasquat^  difting.iitur 
pcr  rationalitatein ,  quia  tunc  quodlibct  diftin- 
6lum  a  lapidc  foret  rationale.  Non  enim  fequi- 
tur,  omHcra'ionale  diftinguitur  a  lapidc  ;  ergo 
omne  diftinftum  i  Itpidc  eft  rationale.  Sed  adc- 
quate,  &  primo  in  geiicre  corporis  diftinguituB 
a  \^p\^t  per  animatum.  Et  nihilominus  fi  p;r  im- 
pofTibilcinhomincnoneflctn.fi  gradus  rttiona- 
litatis,  per  iplum  diftingueretur  eirentialitcr  i 
quocunquc  non  rttionali,  &a  lapide  fubinde  , 
qui  non  eft  rationalis.  Non  igitJir  Iblummodo  il- 
lud  diftinguit  rcaliter ,  quod  diftinguit  adxqutfi, 
fed  etfam  illud  ,  quod  fblum  fi  poneretur  ,  cfTct 
incompofnbile  illi ,  a  quo  diftinguitur.  Cum  igi- 
tur  fit  omnino  incompofllb.lis  fpirationi  paffive 
filiatio.  pcr  inipoiribii»  circumfcriptafpiratione 

ac^ii- 


fed      maqis 
de    fuo    111- 
penio    e.i_. 
prcfcrre^»    * 
nee      tatio- 
nes     dofto- 
ris ,  fslvere, 
auc     iafria- 
gere,  ut  opi. 
natur  . 
VidtSii  Re- 
ceutiores 
Srociiias  .  ie. 
praferti».» 
Maf^riHirL* 
eiaitilTime 
h  c      qusfi. 
tum       difTe- 
rentem     ^a. 
ul!-de     Trf 
mitate  . 

Cur  fpira- 
tio  .^ftiva__» 
non  lit  per. 
fone  co-.ifti- 
t  ii-jva  ,  >ide 
Mavronfin 

frf'3*;li  Ti^i» 

di3i:reiuem. 


Vide.diL^ 
gloffa      Mi^ 

ch«ci  . 


41« 


Sufnfnctjoannis  Duns  Scoti  • 


activa  ,  adhuc  Intcr  fe  diftinguerentur. 

Pencs  dirtinaionem  emunationum  arguitur 
fic  :  Generatio  paifiva  dirtinguitur  a  rpiratione 
palfivaobaiteritatemrationum  fequentem  prin- 
cinia  formalia  generandi  ,  &rpirandi;  idqueper 
impoiribile  circumlcripto  omni  al.o  ab  carum  tor, 
nialibus  rationibus  ;  aut  faltem  fupponendo  atti- 
vam  fpiratjonem  non  eflTe  in  Filio  ;  ergo  omm  eo 
per  intclleftnm  circumlcripto,  ftaret  rcal^s  di- 
ttinaioFiIii  aSpititu  Sanao  .  Probatio  confe- 
qucntiiE  :  Etenim  impolVibilecft  unam  perfbnam 
duabus  produaionibus  adaquatis  accipere  gjft . 
Nam  nulb  produaione  aliquid  accipit  e£e  ,  qua 
cer  impoi^ibilefublata,nonminusacciperet  efe: 
Sed  fi  gemina  adaquata  produaione  anquod 
unum  rupnofitumacciperetf/rtf,  altera  per  im- 
poflibile  circumfcripta  ,  non  minus  accipcret  ejse^ 
&  ita  pariterreliqua  produaione  non  cxtante, 
pariter  acciperet^/f  per  alteram  ,  quia  iitraque 
forct  perfeaa  ;  igiturutraque  circumfcnpta  ha- 
berct  ejfe  per  alteram  complete  ;  &  ita  neatra ,  5? 
utraque  ut  fupponitur  aceiperct«r^<r ,  quod  non 
cft  intelligibilc. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rerpondeo  nos 
oftendifleduobus  mediis  alTumptum  cfle  falfum. 
EtCLim  probatur  ;  quiaoportetdivinas  perfonas 
folis  rehtionihus,  inter  quas  relativa   vcrfatur 
oppofitiod.ftirgui  .   Rcfponfio;  communi   opi- 
nioni   adh;Erendoftatuenti  perfonas  divinascon» 
ftituirelationibus,  dicimus  in  cafu  prsfentishy- 
pothefis  foreutconft^tuerentur  pcrfon^Pilii     & 
Spiritus  Sanai  relatiombus  non  oppofitis ,  fed 
aifparatis,cujufmodifuntpairiva  fpirar.io,  Sc  h- 
liatio .  Sed  arguebatur  ;  quia  relationes  difpara- 
txfefe  compatiunturincodem  fuppofito,  ut  pa- 
ternitas.&lpiratio  aaiva.  Diciinus  :    Difpira- 
tarum  relationum  aliquas   cfl^e  rompoflibiles  in 
eodem  fuppofico :  aliquas  vero  penitus  incom- 
poflibiles  ex  earum  rationibus  formalibus  .  Eas 
autem  prsfertimdicidebere,  qua  funt  rationes 
accipiendi  naturam  in  fuppofitis  .  Qupniam  igi* 
tur  paOiva  fpiratione  accipitur  Deitas  ,  &  reperi- 
tur  in  tertia  perfona  ;  Et  filiatione  accipitur ,  eft- 
cue  in  fecunda  ;    hx  relationes  nedum  funt  difttn- 
a»,  vernm  etism  penitus  incompoflibllps  :  Sicutt 
impotTibile  eftfupiofito  inefl*e  naturam  difpara- 
tis,  &  prorfus   diverfis  modis  ;  tunc  enim  non 
xinicomodo,  &  ratione  haberet  naturam  .  !^am 
intelligerctur  accepta  eflc  modo,   principioque 
raturali  ;  &  pra:terea  dc  hhero  principio,  &  pror- 
fasabalio  divcrfa  proceiTifl*e  natura,  quas  com- 
municatafiiit  illi  perfonos;   funt  igitur  incompof- 
fibilcs  fpiratio  pafliva  ,  &  tiliatio;  ac  proinde  ca- 
teris  circumfcriptis  ,   quos  funt  extra  rationem 
formalem  earundem,  &  conftituts  ,  &diftina3B 
intellit?crentur  fecunda  ,  &  tertia  perfona'. 

Ad  confirmationem  ex  Boetii  authoritate,  di- 
cendum,  relationem  uti.iue  multiplicare,  atque 
cflicerepcrfonarumTrinitatem  ;  propterea  quod 
inter  fefc  iilx  opponuntur  feu  relativ^,  feu  dif- 
parate  :  Sedqux  difparateopponuntur  ,  non  efle 
correlativas  ,  ut  ilis,  qux  altera  oppofitione 
contrariantur ,  ut  paternitas  ,  &  filiatio ;  nam 
tantum  difparate  paternitas,  &  fpiratio  pafliva 
opponuntur;  quia  nullainter  eas  eft  correlatio  ; 
Diftingiiit  ergo  relario  mukiplicans  Trinitatem 
non  tantum  ab  appofita  relatione,  verum  ctiam 
a  qualibetdifparata  ,  cui  formaliternon  eft  idem  . 
Quemadmodum  &  in  gcnere  qualitatis  albedo 
flonfoUim  diftinguitura  contraria  qualitate  ,fed 
etiam  ab  omni  alia  diiparata  ,  quiaalbedo  non  eft 
dulcedo  formaliter,  nec  odor  , 


Quodlib.  «|. 
5 .  «i.  Dt  /«•- 
CMtida  nrsiiu. 


Ad  fecundum  patet  cx  diais.  M prltHUfft .  Et^ 
fienim  in  Patris  perfona  una  reperiantur  gene- 
ratio ,  &  aaiva  fpiratio  ;  oppofitx  tamen  relatio- 
nes  funt  incompoflibiles  in  unaeademqne  perfo- 
ra,  quainterimnihilominus  nullam  prffifeferiint 
Inter  fe  relativam  oppofitionem  .  Nam  nonopor- 
tet  parcm  involvere  incompoflibilitatem  produ- 
aiones  aaivas  ,  &  paflivas.  Q.uia  (  ut  pr«diautn 
eft  )  fieri  omnino  non  poteft ,  ut  idem  duabu* 
produaionibusoppofitis  producatur,  &  accip.at 
l/Te^  noneftautemincompolfibile  ideni  duabus 
produaionibus  adivis  communicare  efe  d.ltin- 
aisperfonis.  ,  , 

Ad  confirmationem  ex  Auguftmo ,  refpondeo, 
veriflimS  unamquanque  perfonam  id  efl-e  quocl 
habet,  exceptoquod  relativum  habet  correlati- 
vur^  ,  &  non  eft  illu  J  .  In  hy po^hefi  autem  pr«- 
fcnTi  urique  Spiritui  San^o  non  cfl-ct  Fil.us  ut 
Tid  orrelativum,  fe.l  tamen  non  requuur  ^p. 
Jitum  efl-.  Filium,  quia  Filium  non  h^beret  ut 

correlativum  originans,  "«^'^  ^^     ^"itre  d.vT- 
trinfccum,  quomodo  dicitur  F'l'"*  haber   dm 
nitatem;  quiaigiturunaperfona   n°"  ™;'" 
fec^    &  eflentialiter  altera,  Spintus  San^us  non 
eflet  Filius  ,  eft^  non  procederet  a  F.Iio  . 

Ad  tertium  refpondeo  exdia.s  iupra,  qU-  28. 
art.u  inincidenri^  Relarionem  (eu  oppofitam, 
rdariv^,  feu  dTparaum  alteri  incompoflib.lem 
dtftin^nere,  &  fecundum  propriam  quid.tatcm. 
&  fiamdun;  effe  ad  aliud.  S.d  arguebatur  ;  qu.a 
fecunHu*.  eTe  tranfitin  efl-entiam ;  ergofic.n- 
ellcaa  non  diftin.uit  .  Confequcntia  eft  ^nul- 
h  ;  quia  etfi  tranfeat  in  efl-enM'^  identitatem  ,;ma. 
net  Sihilominus  fecundum  formalem  rat.onem 
ejus,  quatenusratiorormalis  tnnfeun..  refpe- 
a.s  non  eft  ratio  formalis  ^f^:"^'^  '''"^  ,'  ^^ 
prop-erinfinitam  fimplicitatem  idcntificatur  « 
&eo^ationi  fo-ma'i  refpe6tiis  competit  efl-c  per- 
fon,^  qnid  proprium;  &  diftinguere  a,b,nde  ab 
omni  ?elirionc  tamoppofita,  qudm  difparata  c. 
?.comnoflibil<,  acproptereacum  hocquoJ  ve  ^ 
t.anrearin  identitatem  ,  ftat  pariter  ipfam  ver^ 
manei,  quantum  fuflicit  ad  diftinaionem  rca- 
lem  :  fed  videndus  cit.  art.  q.  28. 

Ad  induaas  authorirares  pvofoluttone^O:  ref- 

ponfiotalls  :  SpirimsSanaus  utique  d.ft.ngui-    , 

\^r  perfonalirer  a  Filio  ,  ex  eo  quod  origo  un.us   ««• 

ab  oMgin.»  diftinguatur  alterius  ;  fed  ipfa  or^  n  s 

diff.renria  non  aliunde  cxor.turn.fi  quia   F.l.us 

eft  Wum  a  Parre  ,  Spiritus  San^us  vero  a  Pa  re. 

&F,I,o  ;  aliter  enim  procefliones  non  d.ftmgue- 

rentur  .  Si  ergo  Spiritus  a  Patrc,  &  F.l.o  non 

procederet,  ncquaquam  intelligcrctur  ab  ahquo 

efl-e  per  proceflionem  originatus  .    Contra  hanc 

refponfionempluribusegimusfupra  cju.  il-  art.A. 

At^ue  illinc  huc  accerfenda  .  Porro  Anfelm.  ver- 

hiPdeprocefLSpnit.SanW  ^cap.i.vr^^^^i  .  _^^J^^ 

m,.mfnamem  ut  interimaliam  caufam  d^cant    ^^f  "•?"' 

quonian,  nondum  conpat^ciuod  Spir^tu^  J'.«ff.^/^    «'  * 

detllo  -^procedat .  (  nempe  qu.a  ad  eum  locum 

non  dcclaraverar  propofitamquxft.onem  ,  quam 

toto  libro  profequitur  ydeo  noneft  SptrttusSan^ 

tfus,  necSpirhu.San^meft  P^^'"-^ ^^!'''%^''l\ 

narcendohabete/Tede  Patre..  Spmtm  SanBus 

Jro  non  »afcendo/ed procedendo\nfdmns  g^u^t 

obdiverfam  rationem  emanationum  d.ferte  ao- 

ft,„it  diftinaionem  Spiritus  Sana.  a  Fd.o,  et.am 

non  intelleaa  proceflione  unius  at'»'^^''"  '  .^"^* 

fus  ,  cap.  z.  circamedtum,  itaarguit;  J^.  Spnnu^ 

S.vhus  non  erit  deFsHo.fequitur  deSptrUU  San- 

no  Fiiium  effe .  Qiu^ro  de  veritate  antecedent.s . 

SiquidemautideoSpiritus  San^us  non  proce- 


S.  Thom.hic 
$.  Ai  ftfii' 


DaQor  in-» 

Addlt.  P"^; 
eti.      ^'"•P^ 


TmuslParslQuall.XXXVlArt.ni 

dcrcta  Fi'io,  quia  efl'-nt  eadem  perfoiia  ,  |uxca 
quem  intcllcftum  ,  fi  deducatur  coniequen'ia  An- 
H-Imi,  non  majtiserit  Filiu?de  Spiritu  S^nfto, 
^uam  t  Gonverlb.  Si  autem  intell  gat  argnen» 
Spitiium  Sanftum  ,&  Filium  efTe  diilinflas  per» 
foftas  ;  igitur  intelliguntur  diidinfla,  citra  pro» 
«(Honcm  unius  ab  alrera  ;  quod  «fl  propofitum . 


ARTICULUS    11 1. 

Utrum  Spiritusprocedat  a  Patre  per 
Filium  . 

Dotlor  I.  ^//?   12.  g.2.  in  Report.  ibidem ,  q.  g» 
S.  Tbom.  \.p.  qitcjl.  36.  artic.  5. 

VI DENTUR  Pater,  &  Filiu*  non  uniformi- 
ter  fpii  are  Spiritum  Sanftum  .  Etenim  Pa- 
ter  fe  habet  ,  ac  p!enifrim<i  poflTidet  gcminam 
facunditatcm  ,  gignendi  nempc  Filium  ,  ac  fpi- 
randi  SpiritumSanftum;  ijjitur  prius  origine  fpi- 
rat  Spiritum  Saiiftum  ;  Filius  autcm  in  figno  po- 
ftcriori  originis  )  igitur  ipfe  Filiusaut  non  pro- 
ducit  Spiritum  Sanftum  ,  aut  difFormiter  fpirtt. 
Probatioconfequcntia::  Pater  priusorigine  fpi- 
rat ;  ergo  in  figno  poftcriori  intelligitur  prasexi- 
ftere  ;  nonigitura  Filio  fpiratur  ;  aut  cert^  fi  a 
Filio  procedit ,  non  eodcm  modo  ,  quo  i  Patrt 
procedit . 

■  Confirmatur  ,  Quotiefcunque  principium'  pro- 
dutlivum  in  fuppofito  priori  intclligitur  habcre 
terminum  adsquatum  ,  cflTe  nequit  principium 
produccndi  in  fuppofito  pofleriori ;  Pater  eft  Fi- 
fioorigine  prior,  i$  vtro  Patre  pofltrior  ;  crgo 
Patre  producente  per  voluntatis  foecunditatem 
in  fuppofito  priori  principio  produCtivo  corref^ 
|5ondct  terminus  adaequatus,  qui  efl:  amo;  infini- 
tus  ;  igitur  in  poftcriori  fuppo/ito  id  principium 
non  attingit  terminum  jara  produ6lum,  &  proce- 
dens  de  fuppofito  priori . 

PrsEterca,  Secundum  Auguflinum  ij.de  Tri- 
nit.cap.  I  ').SpiritusS(in^.us  pYificipaliter  procedit 
a  '^atre\  ergo  non  proceditprincipalitcr  a  Fil'o; 
igiturfic  d;flformiter  fpirant  amorcm ,  uti  non 
eademcfluniformitas  inter  principalem  ,  &  non 
principalem  aftionem . 

PrKr.erca,  Hieronymus  in  expofitione  Catho- 
lic«  Fidei ,  Nicasnique  Symboli  ad  Cynllura  fcri- 
benj,  ait ,  Credimus  in  Spiritum  S»nclum^qui  dt 
fatre procedit proprie.litva  ,  Spiritum  San^um 
verum  Deuminvenimus  in  ScripturaJS  de  "^atre 
tjfe  proprie  .  Et  rurfus  ,  it  Patre  Filius  ,&  Spi- 
ritus  San&Hs  proprie  ,  ^  vere  de  P.tre  procedit\ 
igiturnon  propric  a  Filio  procedit ,  fi  a  Patre 
tantum  fic  procedit ;  igitur  non  unifbrmitcr  ab 
Utrifque  fpiratur. 

Piaterfa,HiIarius  ii.dc  'XnT\\x..CoHferva  hanc^ 
oro.ffideimea  re/igionem.,ut  quod  in  regeneratio- 
nis  metefymbolo profe/fus  fum  ^femper  obtineam: 
ti  patrem  fcilicet.,^  Filium  tnum  icna  tecum  ado- 
Ttm  Spiritum  Sanclum  tuum,  qui  ex  te  per  Vni- 
genitum  tuum  e/l promerear  ;  ergo  Spiritus  San- 
^us  de  Hilarii  fententia  ell  a  Patrc  per  Filium; 
ergo  non  unifcrmitcr  ab  utroque  procedit . 

Preterca  ,  Richtrdus ,  6.  dc  Trinit.  cap.  S.Spi- 
ritus  SanBus,  mo^viit^procedit  a  'Patre  mediate,^ 
immediati  :  a  Fil.o  autem  immediate  tantumu^i- 
tur  cxprefs^  dicit ,  ron  omnino  uniformiter  Spi- 
Xitum  a  Patrc ,  Filioque  proccdere  . 

P  asterea,  Omnis  caufa  prima  plus  inl^uit  in 
c:iufatum,  quam  kznndx:  ex prima propqfitione 
<^(f  C<;^^-;Scpai:ct  e.x  Philofopho  i.  TvfleriQf.teK- 
Tomus  I, 


com.s.0  2.  Metiph.ttx.c.^.Afecej^arioramprin' 
cipi»  efje  verijji/nafemper  oportet^quiafunt  a/iis 
caufa-veritatis  .  Seri  Pater  viHlctur  prius  piodu- 
ccre,  cum  det  effe  Filio  :  crgo  non  eadcm  unifor- 
mitate  fpirant  Spiritum  S^nflum  . 

CoNTRA  ,  Uno  principioformali,  &  unt  acllo- 
ne,Pater,  &  Filius  fpirant  Spirirum  Sanftum; 
ergoomninouniformiter.  AfTumntum  paf.et  ex 
Augufl'no  (T.  de  Trlnit.  cap.  14.  Pater ,  ^  Filius 
funt  una  nprincipium  ad  SpiritumSanclumficuo 
Pater ,  iS  FHius ,  ^  Spiritus  Sanclusfunt  unum 
principium  ad  creaturam . 

'  Respondeo  dicendum,  Patrem,  &FiIium  uni- 
formiter  omnino  fpirare  Spiritum  Sanclum  ,  etfi 
ordinequodam  ,  pro  ex  gentia  fcilicet  iprarum 
emanationum  .  Ad  cujus  cvidentiam  fciendum, 
a£lum  pofTc  confiderari  tripliciter  ,  nempe  vel  in 
fe,  vcl  inquantumefttermini  per  a(5tum  produ- 
fti,  &  denique  ut  ad  fuppofita  agcntia  compa- 
ratur.  Juxta  primam  ,  &  fecundam  confidera- 
tionem,  el^  in  Patr?! ,  ScFilio  omnimoda  unifor- 
mitas  ,  quatenus  fpirare  intelliguntur  Spiritum 
Sanflum;  imopotius  unitas  ,  quia  veriffiTii  uni 
aflio  ,  unicufque  terminus  ex  aftione  produ- 
ftus  .  Sedquoniam  ipfa  vis  fpirativa  Filio  a  Pa- 
tre  communicatur  ,  adeout  quod  Filius  fpirct, 
accipiat  a  Patre  ,  fubinde  Pater  a  fe  fpiret  opor- 
tet,  Filiuj  vcro  non  i  fe  ,  fed  pcr  virtutem  fpi- 
randi  acceptama  Patre  .  Inquantum  igituraflio 
haecSpiritus  Sancti  produftiva  ad  fuppofita  pro- 
ducentia  comparatur,ordine  quodam  ab  ipfis  pro- 
cedit .  exitquf;  per  ipfam  Spiritus  Sanflus  t  Pa- 
tre  fpirante  a  f^ ,  &  a  Fiiio  terminum  eundeni 
proJucente  perPatrem.  Qu»  melius  patcbuoC 
per  fblutionem  . 

Ad  Arqumenta  .  Ad  primum  dicendum  nos 
intervcnirc  confimilem  ordinem  interPa;rem  ge« 
nerantcm  ,  &.fpiranfem  uti  eft  inter  Patrem  fpi- 
rantem ,  &  Filium  fplrantcm .  Unde  non  efl  ia 
telligcndus  Paterfpirare  priufquam  Filius  fpiret, 
ficut  prius  originc  Pater  generat,  quam  (piret, 
propter  ordinem  principiorum  in  producer.do, 
quia  profeftotunc  Filius  non  fpirarct ,  ut  argu- 
mcntum  deducit :  quemadmodum  Spiritug  San- 
ftus  non  poteft  Filium  gignere  ,  eoquodjam  ge- 
nitu»  prasintelligatur.  Ordo  igitur,  quo  duae  pri- 
ms  pcrfbnas  tertiam  producunt  in  eo  coHfiftit, 
quod  Patcr  poflidens  utramque  facunditatem  a 
fe  cum  txit  in  aftum  per  foecunditatem  memorif, 
cft  in  Filio  fecunda  foecunditas  ;  aflus  ergo  hujut 
foBCunditatis  fecundac  eft  fimul  a  Pa^-re  ,  &  Filio 
idem  formale  prineip'um  produ(5livum  habenti* 
bus,  fed  ordine  quodam  ,  quia  actus  eft  Patris  a 
fe,  Fiiii  autem  non  a  fe ,  fed  a  Patre  :  quia  nec 
principium  aftus ,  feu  foccunditas  eft  in  Filio  a  fe, 
feda  Patrc  poiridente  i'Iam  a  fe  .  Non  cft  ergo 
ordooriginis  inter  fpirationem  Patris,  &  Filij  in- 
telligendus  ,  quafi  fpiret  Pater  in  aliquo  figno 
originis,  inquo  Filius  fpirare  non  concipiatur, 
quiain  eodem  pcnitus  originis  fignofpirant:  fed 
efl  ordo  fpirantium  in  fpirando ,  quia  Pater ,  pro- 
duclo  tcrmino  primx  foecunditatis,  fpi:at  «  fe,Fi- 
lius  autem  non  a  fe. 

Ad  confirmationem  dicendurp,  mnjorem  efle 
negandam  ,  quotiefcunque  pr-MCipium  non  habtl; 
priusterminum  ada:quatum,antequamaliud  fup- 
pofitum  producatur  ,  cur  produfto  incft  illud 
prinffipium  fecundum  totarn  ejus  fcecunditatcitT. 
Et  ita  evenire  in  cafu:  nam  vim  fpirativam  Patcr 
Filiocommunicat ,  antcquam  intelligatur  termi- 
nus  adaequatus  ipfius  ,  qui  eft  Spiritus  Santtus. 
Ad  fccundum  (  ctfi  cx  haclcnus  di£tis  Iblvi 
Ggj  queant 


l.dil^.  TC» 

f<.jTium .. 


De  conflru- 
ftione  tran- 
liri\'a  ,  Sc  in- 

trifi(itiva t 

videndiis 
Dottor    ^e 

Jicandt     c«p. 


fjufac.c  omncj  adJuclaj  aui5loritates  (  reipondco: 
Auguiiinuni  eo  loci  clariffime  ciponere  /e  ,  fub- 
tiCns  enim  ,ait ,  Ideo  autcm  addidi  principaliterr, 
cjtiia  (j  de  ti/io  Spiritus  Sancius  procsdere  repe- 
ritur  .  Ssd  hoc  qnoque  illi  ^ater  dedit .  Sic  er- 
go  etini  geuHit  ^  nt  etiam  de  ilh  donum  commune 
procederet ,  ^  Spiritfis  Sauilus  ,  fpiritus  efSee 
iimborum  .  Hsc  ille  . 

Ad  tertium,  Ex  Hferonymo  rcTpondco  fic; 
Proprietarius  vcr^  dicitur  ille  ,  qui  in  polTidendo 
rcm  aliquam.nuilomodo  dependetab  alio.  Ufua- 
riuscnim,  qui  in  utendore,  ab  alio  dependet, 
proprii^,  &  ver^  non  eil,  necdicidebet  propricta- 
rius.  Pater  igitur ,  qui  vimfpirativam  habet  a  fe 
&  plenilTinKi  poOidet,  rcfte  d\c\t\\r propriefpira- 
re ,  Filius  itaque  non  ita  propri^  fpirat,  id  efl: 
non  i  (e  ;  quanquam  proDriiiTim^,  quatenus  non 
improprii,  vcl  imperfcf^td*:  Nec  aliud  putamus 
Hieronymum  voIuifTe,  nec  intcllexifrc  eJicendo, 
Spiritum  Sanctnat  de  Patre  procederi  proprie . 

Ad  quartum,  quod  procedit  ex  au6loritate  Hi- 
lariidiccntis,  Spiritum  Sanfium  procedere  a  Pa- 
tre  pcr  Filium  ,  refponJeo  fic  :  Praepofitio  ,  per., 
cumfuocafuaii,  quem  afficit,  velcomparatur  ad 
verbum  tranfitivum  ,  vel  intranfidvum  .  Si  ad 
tranfitivum  ,  tunc  notatur  in  cafuali  huiiis  pra;- 
pofitionis  (\\hz\xSiont.^%,\\iPaier creat perpilium. 
Si  adabfolutum,  ve!  intranfi;ivum  ,  tuncnotatur 
in  cafusli  auctoritas  :  idque  vel  PificienriaE,  nt  ho- 
mo  vi^-jitper  Deum  ;  vel  cau^s  fjrmalis ,  ut  homo 
fapit pcrfapie-atiam.  Hflarius  itaque  dicensSpi» 
ritum  Sanctum  procedere  a  Patre  per  Filium,ni« 
hil  aliud  vidcturfignificafTe  quam  Filium  fubau- 
ctoritativi  fpirare,  propterea  quod  hab«at  aufto- 
ritatem  ,  feu  vim  fplrandi  ab  alio  ,  nimirum  i  Pa- 
trc,  a  quo  &  fibi  communicatur  eadem  natura. 
Sed  exindc  non  fequitur  difformiter  fpirare  ,  nifi 
fecundum  ordinem  prasdi^lum , 

Ad  quintum  ,  Ex  Richardo  dicendum,  Patrerti 
cademfcccunditatefpirare  SpiritumSanftum  im- 
mediat^  :  Sed  quia  dat  Filio  paritct  eandem  fpi- 
randi  virtutsm  ,dici  potefl:  mediate  fpirare  .  Sed 
interim  nulla  cfl  hic  difTormitas  perfeflionis  ,  fivc 
aliudquid  poncns  diverfitatem  in  aftu  ,  fed  tan- 
tum  intelligitur  alius  modus  habcndi  eandem 
virtutem  ,  ut  {<q.'^z  diiirlum  efl: . 

Ad  iextum  rcfpondeo,  adduciam  propofiM'o- 
rem  verincari  tantum  de  caufa,  &cau/ato.  Pro- 
pterea  quod  enimincaufisordinatis,  eilalia,  & 
alia  virtus  caufandi ,  principalior  fit  oportet  in 
caufa  prima  ,  vel  priore  ;  Non  autem  efie  veram 
in  principiis,  qus  non  habent  caufw  ratlonem, 
quia  in  iis  interdum  non  efl  alia  ,  vcl  diverfa  vir- 
tus  principiandi.  Et  ita  cvenit  in  cafu ,  &  ideo 
non  plus  principiat  primum  principians  ,  quam 
fccundum  ;  Quemadmodum  nec  caufa  fuperior 
pluscaufaret,  quam  feciinda  ,  'ii  utrifque  eadem 
caufandi  virtus  ineflet . 

ARTICULUS     IV. 

Vtrum  Piter  ,  &  Filius  fint  unum  princlpium 
Spiritus   Sanfii  . 

2>Dt7or  r.  dif.  Xi.quxJ}.  i.  in  Report.  ibidem. 
S.  Thom.  i^p,  q.  ^6.  anic.  4. 

VIDENTUR  Pater  ,&  Filius  non  efre  unum 
principium  Spritus  San6ti ,  feu  non  fpira- 
re  inquantum  unum  ,  fcd  prout  aliquo  modo  di- 
ftinfti.  Nam  fccundum  Auguflinum  6.  de  Tri- 
Jiit.cap.  5.  Spiritus  Sanclus  efl  commutJij  unio  Pw 


Summcejoannis  Dms  ScoH . 


tris^  iff  Fi/ii .  Unde  &  communiter  Spirftus  San- 
ilu^  appeilatur  ncxus  amborum  ;  Sed  nexus  non 
efl  aliquorum  ,  nifi  inquantum  funt  diftincti :  Eil 
autem  (piritus  nexus  Psitrii  ,  Sc  Filii,  inquantun» 
proccdit  abcis;  ereo  procedit  ab  eisquatenu» 
funt  difiinfti;nun  erge  fpirant,  inquantum  unura 
Spiritus  Sanfti  principium  . 

Prasterea,  Aftio  eft  fuppofiti ;  ergo  diiorum 
fuppofitorum  non  cit  unica  aftio  :  Sed  Spiritus 
5an6tus  producjtur  aftionc  Patris  &  Filii ,  ut 
agcntium  ;  igitur  cxit  ab  cis  ,  inquantum  diftin- 
iti ,  &  non  quatenus  unum  principium  . 

Prastera,  Si  producerent,  inquantum  omnfno 
lunum  ;  igitur  aut  quatcnus  funt  unum  in  eflTentia, 
auc  unum  in  per/bna  ,  aut  deniquc  unum  in  vi  fpi- 
rativa.  Non  inquanrum  unum  funt  in  cfTentia; 
quia  tunc,  quoniam  Spiritus  Sanftus  eit  uoum 
in  eflentia  cumPatre,  &  Filio  ,  fubinde  fe  ipfum 
produceret  ,  quod  eft  impoffihife  .  Ncc  prout 
unum  in  pcrfbna  ■  quia  credimus  Parrem  ,  &  Fi- 
lium  eflTe  duas  perfbnas  dift.n6tas  .  Nec  denique 
inquantum  unum  in  vi  fpirativa  ;  Nam  tunc  Pa- 
ter  eflet  duo  principia  refpeftu  Filii  ,  &  Spiritus 
Sancti,  co  quod  in  ip^b  fintdux  vires  produdFti- 
vae  refpeftu  eorum;  igitur  aditruendum  videtur 
Patrem  ,  &  Filium  fpirare  Spiritum  Sanftum, 
non  inquantum  omnino  unum  ,  fcd  quatenus  funt 
aliqua  ratione  diftinfti. 

CoNTRA,  Auguflinus  5".  dcTrinit.cap.  14  Pa^ 
ter  ,  tS  Fi/ius  ,  inquit ,  funt  unut»  principium  ad 
Spiritum  Si:icium  ^fcut  Pater.,^S  Fi/ius,  ^  Spi- 
ritusSatiBusfunt  unum  principium  adcreaturam\ 
creatura  autcm  eft  a  tribus  ,  non  inquantum  di- 
ftinfti,  fedquatenus  trium  eft  una  fublimiirim» 
ratura  Deitatis  ;  ergo  Pater ,  &  Filius  Spiritum 
San(5ium  producunt ,  inquantumeft  \\>^\^  unum, 
jdcmque  principium  ,  eademque  foecunditas  . 

Respondeo  diccndum,  Patrem  ,  &  Filium  cfl^e 
penitus  unum  principium  Spiritus  Sanfti  ,  & 
proinde  fpirare  ut  ornnino  unum  funt ,  &  non 
quatenus  diltincti  intelligunrur  Quffi  veritas  de- 
tcrminata  fuit  \t\  Concilio  Lugdunenfi  fiib  Gre- 
gorio  X.  &  habetur  de  S^intma  Trinit.,  &  Fide 
Ceth.  cap.  V'ii.in  6.his  verbis:  Fide/i , ac  devota 
profeffione  fatemur^omd  SpiritusSancius  aterna- 
liter  ex  'Patre ,  <^  Fi/io  non  tanquMm  ex  duotius 
principiisfed  tanquam  ex  uno  principio^noH  dua- 
busfpiratio7iibttsfed  unicafpiratione  procedit.^t 
infra"  Damnamus ,  iy  reprobamus,  qui  ufu  tems- 
rario  afferere  prafimpferi  nt.,  qttod  Spiritus  San* 
cius  a  Patre^  ^  Fi/io  ,  tanquam  ex  dtiobus princi' 
piis ,  6*  wo/7  tanquam  ex  uno  procedat . 

Catholicam  hanc  veritatem  nos  ita  declaramus: 
Paterprius  natura  habet  aflu-n  foccunditatis  in- 
telle6tus,  eaque  praEfuppofi.a  exit  in  a6>um  ftr- 
cunditatis  voluntatis.  Quemadmodum  enim  in- 
tellcftus  intclligitur  prior  natura  voluntate,  ita 
&  prius  natura  efl  operativus,  quam  voluntas  ,  & 
eodem  ordinepriusnatura  producere  intelligitur, 
flc  voluntas  producat  .  In  co  priori  cominunica- 
tur  Filio  foccunditas  eadcm  ,  qus  efl  in  Patre; 
nam  in  illo  figno  ,  quo  Filius  per  fcccundltatem 
intelleclus  producitur  ,  communicatur  fibi  -a  Pa- 
tre  quicquid  habet,  excepta  paternitate  ;  ergo  & 
foBCunditas  voluntatis  ;  igitur  in  fequenti  figno 
riatur^ ,  inquoper  aflum  foecunditaMS  volunta- 
tis  producitur  tertia  pcrfona,  qus  .Spiritus  San- 
^usefl ,  fpiratura  Piitre,  8c  Filio  omnino,  utab 
uno,  eodemque  principio  unicam  ,  indivifibilem- 
quehabcnte  frccunditatcm  ,  de  qna  cxit  Spiritus 
San6tus  ,  non  quomodo  natus ,  fed  quomodo  da- 
tus ;  proptcreaquodprincipium  ejns  non  cxeat 

in 


Tomtis  l  Varsl  Qualiio  XXXF/.  Art.  IV.        419 


inaclumper  modumnature,  ut  intclleftus  ,  ied 
per  moium  voluntatis,  &  principii ,  determinan- 
tis  fe  ad  principiandum  .  Pater  igitur  &  Filius 
fpirant  Spiritum  Sanflum  vnluntate,  inquantum 
oninino  una  .  Nam  ad  principii  rationem  prarcise 
ut  principium  efl;,  non  requiritur  nifi  perfeftio 
ejus  in  fc  ;  &  quod  Ct  in  perfbna,  priufquam  in- 
tellif^ntur  habere  terminumadsquatum  .  Volun. 
tas  autem  omnino  una ,  atque  cadem  eft  in  patre, 
&FiIio,  &  prius  natura,  quam  intelligaturcor- 
refponderefifai  terminum  adsquatum;  quia  ambo 
funt  fpirativi  :  icproinde  voluntas  ut  in  eis  efl: 
idem  penitus  principium  produflivum  Spiritus 
San<?li .  Atque  ita  intelligimus  Ecclefixauthen« 
ticam  definiiionem  . 

Ad  Argumevta  .  Adprimum  rerpondeo  Spl- 
ritum  Sanclum  refl^dici  ,  &efre  ncxum  Patris, 
&  Filii ,  quia  neftuntur  in  illo,  ficut  in  communi 
proiiu(5lo  .  QuK  autem  in  communi  ne^luntur 
produflo,  eflo  lint  diftinfta  (alioquin  enim  nefti 
rec  inteiliguntur ,  nec  fane  dici  pofTent )  nihilo- 
minus  id  coramune  produflum  non  refpiciunt  in« 
quantum  dif^infla  ,  fed  inquantum  unum  .  Unde 
produftum  unum  eftab  eis,  quatenus  funt  unum 
producens.  Nec  aliter  effe  intelligendam  Augu- 
ftini  au(5toritatem  putamus  j  De  quomagis  dice- 
tur  articulo  fequeatl . 

Ad  fecundum  e(l  refponfio   talfs  ;    Qupniam 
aflio  eft  fingularis   per   fe  exiftentis ,  efto  non 
oporteret  id  effe  incommunicabile  ;  unde  haec  efl 
vera ,  T^em  creat,  Deus  «ft  Pater^  Filius, & Shi- 
iritus  Sanciui  :  Statuendum  eft  illud ,  cui  primo , 
&  adcequate  convenit  aflio  Spiritus  Sanfli  pro- 
ducliva,  efTe  fpiratorem  quendam  fingularem ; 
qui  fubinde/^^/Vrt/or  prsintelligitur  aliquo  modo 
inPatre,  &  FiIio,qua  uterque  eft  fpirator  .  Ejus 
ergo  fpiratoris ,  per  fe  exiftentis ,  &  reipli  Patri , 
Filioque  communis,  eft  unica  aflio  ,  efto  non  fint 
cnum  fuppofitum    incommunicabile  :  Sicut  nec 
Trinitas  eft  «num  fuppofituni,unicatamen  a(?hio- 
nc  crcat.  Contra,  hcc  refponfio  non  ridetur  pro- 
banda  ;  Nam  etfi  verum  fit ,  illam  propofitionem 
Deu:  creat ,  &  confimiles  cffe  admittenda?  ,  & 
Terificari  de  aliquo  per  fe  exiftente,  &  tribus  per- 
fonis   commune,   nihibminus  nullun»  eft  per  fc 
exiftens  Patri,  Filioque  commune  duntaxat,& 
non  Spiritui  fanfto.  Ita  autem  dicentes  hoc  re- 
veraadflruere  v«de«tur:  Etenim   illud  fingulare 
per  fe  tx\{\.tvis^(\\xodfpiratore»t  appcllandum  pu- 
tant ,  realiterad  Spiritum   Sanflura  referretur  , 
quando  is  efTet  fpiratus  ,  illud  verofpirator  :po- 
neretur  igitnr  aliquid  realiter  ad  intra  relatum 
prius  aliquo  raodo,  quam  inteHigeretur  cfTe  per- 
fona,  adeout  non  quscunque  relati©  realis  ad  in- 
tra  foret  fuppofiti  incornmunicabilis  ;  quod   non 
videtur  probabile  .  Nam  etfi  producentis  ad  pro- 
duftumfit  relatio  rcalis,  attamcn  principit  pro- 
duftivi  ad  produftum  nuHa  eft  talis  relatio,  ut 
nec  diftinflio. 

Eft  ergo  diccndum  ad  induflam  rationem.tunc 
fblummodo  plurium  fuppofitorum  etTe  plures 
afliones,  feu  a(5lionem  multiplicari  pro  numero 
luppofitorum,  quum  pariter  numeratnr  ,  vel  plu- 
tificatur  in  eis  id ,  quod  eft  ipfis  ratio  agendi  . 
Qupd  fi  una ,  cademque  forma  plura  fiippofita 
ager*  contingat,  tunc  uti  cil  in  illi»  unica  agen- 
di  virtus  ,  ita  &  unica  aftione  agere  oportcrc 
Unde  fi  una  albedo  reperirctur  pluribus  in  fu- 
perficicbus  ,  non  pluribus  ,  fi:d  unica  aftione  illi 
fenfiim  vifus  immutaret,  etfi  ambffi  fiipcrhcies 
a^eredcnominarenfur ,  propterea  quodinomni- 
feus  effecforma  tu,dcm  vijtute  iminutandi  prccdi- 
Tomr.s  I. 


ta  .  A(5lio  enim  non  denominat  ultifna  denomi 
ratioi5c,nifi  fuppofitum,  vel  habens  fuppofiti  mo- 
dum,  uti  evenit  in  anima  fcparata  ^&  in  accidcn- 
tibus  Eucharifticis,  qusc  quandiu\parata  exi- 
ftunt ,  nihil  uldma  denominatione  denominatar 
ab  aftione  eorum  ,  nifi  ipfa .  At  forma  omnis  In 
alioexiftens,  uti  dat  ejfe  fuppofito,  in  quoeft, 
ita  &  tribuit  eidem  a  fua  aftione  ultimatsdeno- 
minari .  Quamvis  enim  forma  a  propria  aftione 
accipiat  denominationem  ,  non  tamen  ulcimade- 
nominatione  ,  fed  praterea  &  fubjeftum,  vel  fiip- 
pofitum  cjus  ab  eadem  afiione  denominatur. 
Cum  igitur  voluntas  fcecunda  fit  unum  princi- 
pium  fpirandi  quicquid  dcnominatur  ab  ifta  actio- 
ne,perhocquod  habct  e/7^eadem  forma  ,  deno- 
minetur  oportet  &  eadem  aclione  ,  unicum  ergo 
eft  principium  fpirandi  ,  fed  quia  eft  in  duobus  , 
&  duo  pariter  accipiunt  candem  denominatio- 
nem . 

Adtertium  eft  refponfio  talis  :  Si  attendatur       S.Th»». 
virtus  fpirativa  Spiritus  Sancli,procedit  a  Patrc,    ^'■'^  i-Adftl' 
&  Filio  ,  inquantum  funt  unum  in  virtute  fpirati-    jjjjn,  *,,feB{. 
va ,   qua;  quodammodo  fignificat  naturam  cum    dift.u.nr.  i. 
proprietate  ,Neque  enim  eft  inconveniens  unam    h 
proprietatem  efTe  in  duobus  fuppofitis,  quorum    ^^^^^    ^^^.^ 
eftuna  natura.  Si  vero  confiderentur  fuppofita    dkeTeconJ:' 
fpirationis,  fic  Spiritus  Sanflus procedita  Patre,    lionemagen 
&  Filio  ut  funt  plures  .  Procedit  enim  ab   eis^  ut 
amor  unltivus  duorum .  Contra,  Principium  .^qu^ 
perfe6lum  In  uno  fuppofito  ficut  in  duobu^ ,  aequ^ 
cftprincipium  agendi  inuno,  ficut  in  duobus  : 
nam  ad  aflior.cm  non  videtur  requiri  ,8ifiprin- 
cipium  perfeftum  quo  ,  ^  quod ,  five  fuppofitum 
agens  perfeiSlum:  fed  voluntas  divina  ajque  per-    lum fum plu 
fcifla  eft  in  unofuppofito,  acin  duobus  ,  &  ahe-:  rei.Sectir...* 
rum  fuppofitorum  squc  pcrfc(51:um  eft  perfeifiione    ^^^-^  "^l ,',-, 
rcquifita  ad  rationem  agentis  ,ac  duo  ;  ergo  vo-    intfujma-» 
luntas  perinde  potcft  efle  principium  producendi    /««'  ""'^'^' 
in  uno,  ficut  in  duobus;  igitur  fpeftata  ipfa  agen-   ^^3^^*',.^. 
tis  ratione,veI  conditiORc  non  magis  Spiritus  San-    creatw ,  in. 
ftus  procedere  pofTct  a  foio  Patre ,  quam  i  Patre,    luit ,  e/fac-^ 
8i  Filio .  Probatio  minoris  ;  fiquldem  principium    ''J^rJ^^^I^^ 
qtio  non  accipir  perfectionem  fibi  competentcma   fecandanuj^ 
fuppofiio,  fed  magis  tribuit  fuppofito  vim  produ-    ^uod  unmft. 
c^ndi;  «o  enim  fiappofitum  eft  perfe(5ium  adeo    "f '"  jf'",'^ 
ut  agere  queat;ergo  non  eft  talc  pnncipium  perfe-    i^,fiiif}f,m 
flius  in  pluribus,  ac  in  uno,  quando  eftidem  prin-    fv.blaia  Tri- 
cipium  inpluribus,  &inuno;ergo  non  requiri-    "'"'lyy- 

tit .  Sedfpi' 
T4li»     'ft 
ctnveniens 
piurihnt  fap, 
fojitii  feenn  ' 
d:im  tfuoddi- 


htbat 
T^  iitnaitH' 


l!i,vel  priri' 
cifittma^ic* 
nis  ;  Prima 
m*di,  precs- 
dil  Sfiriiul 
SanfJar  d 
7atrt,V  ri. 
lio  ,  iitquaft" 


Cajscini; 
huf  tsndi:  , 
cu«n  .TJr,  neH 
r.il  'ine     i"!- 

terfi~:'or.ii  , 
fid  raiijitJ 
m»n  L-at-it^  , 

nec  f*!J:' '" 


tur  per  fe  pluralitas  in  principio  quod  fpirationis; 
ron  igitur  Spiritus  San(5tus  procedit  a  Patre,  Sc 
Filio, utfunt  plures  .  Eft  refponfio;  Utique  prin- 
cipium  quofpirationis  cfTe  perinde  perfecium  in 

uno,ac  induobusfiippofitis;  veruntamenut  cft    ^^„,„^, , 

in  uno  non  compctere  illi  vim  proximc  prodncti-   j^inti:an:ur 
vim,  velfpirativam,  fed  tantum  ut  eft  inducbus. 
Hscrefponfio  eftnulia.  Nam  omnem  rcalitatem 
tam  abfolutam  ,  quam  relativam  ,  quamPatrcm 
habere  eft  poffibilc,  a  fc  pleniffim(i  polTi(3et  in  pri- 
mo  figno  originis;  nuliam  ergo  nccipit  a  F;Iio  ga- 
nito ,  qnam  non  intelligatur  habere  prius  originc , 
ae  Filiusgenerctur  ;  ergofcecunditatem  volunca-    hthri^   con- 
tis  non  accipit  a  Filio.quicquid  tandem  ea  fojcun-    ^7"^^     ';*, 
ditascfTe  dicatur .  Dcinde,  fl  in  Patrc  eft  perfc«5ta    „,/,/«; t^- 
volimtas  prius  origine  ,  quam  in  Filio  ,  &  nihilo-    ier,aai  Ctlur 
minus  non  eft  principium  fpirandi  perfeaum  ,  i\-    J^J^^^     ^Z 
ve  proximum  ,  nifi  Filio  produao  :  Qu«ro  ,  quid     f-'  s^frUam 
intelligitur  addi*,  ut  evadat  principium  fpirandi    SanrinmerL. 
perfeaum  >  Non  aliud  fuppofitum,  quia  illud  ni-    fKJ^l-.niitU , 
hiladdit  principio  ,7.73;  fcd  tantum  illo  habet  ut    ^,/'^|!!/^^ 
poffit  agere  .  Ncc  quia  id  per  fefpcftat  adnatu-    clam,  ^' 
ram  procedcntis  perlbna:.  ut  amor  unitivus  pcr- 
fonarumfpirantium;  qui»  ftante  formali  rationc 
Ggg    t  vo*     1 


4^o  Summcejoannis  Duns  Scoti  i 

voluntatls  ftccunda  in  fe ,  qued  de^iLa  procede- 


xec  jaxta  naturam  ejus  procederet ;  ergo  fi  de  in- 
iinka  dileffione  objefti  producerct ,  produflum 
exiret ,  ut  amor^;  non  ergo  fubiret  in  fua  effentia 
riutationem  ullam  tertia  perfbna,  fi  exiret  a  prin- 
cipio  inexiftenti  uni  fuppofitorum  ,  modo  produ- 
ceretur  per  modum  voluncatis.  Unde  Auguftinus 
pracitatus  ^d  oppcfiium  nullam  agnofcit  diffe- 
rentiam  inter  a<5ium  fpirandi,  &  creandiquoad 
rationem  principii :  quare  ficuti  per  intelleflum 
circumfcripta  Trinitat»  ,  fiiperefTet  inuna  volun- 
tate  divina  vis  proxim^  creatita  ;  ita  &  inuno 
iuppofito  Patris  intclligerctur  proxima  foecundi- 
tas  voluntatis  refpeclu  proccfiionis  Spiritus  San- 
^i .  Denique ,  cx  eo  ifii  putant  in  folo  Patre  fore 
Toluntatem  tantum  remote  Spiritus  Sanfti  pro- 
duftivam,  quia  ftatuunt  emanationcs  perfonarum 
«liftingui ,  quiaprima  cft  a  folo  Patre,  altera  ve- 
ro  aPatre,  &  Filio.  Sed  n«s  hacfentcntia  reje- 
^ta  non  aliundc  divinas  procefllones  diftingui, 
quam  ex  propriis  ipfarum  formalibus  rationibus 
oftendimus  ,  fupr»  quajl.  ty.  art.  4.  qui  &  yidcn- 
dus  . 

Refpondco  ergo  ad  induflum  argumentum, 
Patrem,  &  Filium  fpirare  Spiritum  Sanftum  .in- 
quantum  funt  omnino  unum  :  non  quidem  unum 
in  cftentia,  aut  unum  in  perfona,  fcd  qu;ittnus 
.  unum  in  vi  (pirativa,  Et  cum  infertur.quja  tune 
fater  foret  duo  principia  produfliya,  ob  dupli- 
cem  foecunditatem  in  ipfo  repcrtam.  Confequen- 
tia  eft  neganda:  propterea  quod  producentia  plu- 
la  non  funt ,  nifi  intcrveniat  pluralitas  fBppofito- 
rum;  non  enjm  aliquis  dicitur  plures  fcicntes  ex 
€0  quod  habeat  plures  fcientias ,  fed  unusomni- 
sio  cft  fciens ,  quia  unius  fuppofiti  funt  plures  fa- 
cultatcs. 

ITERUM  ARTICULUS  IV. 

Utrum  Pater  ,  5:  FlHus  (int  unum  principiuni 
Spiritus  Sanfti, 

DoBor ,  ^  S.  Thom.  art.  prasccdenti  citatis. 
Henr,  in  Sum.q.6,  art,  54. 

VIDENTURPatcr,  &  Filius  fplrare  Spl, 
ritum  Sanftum  ut  plures .  Namquamvis 
virtus  ipirativa  una  fit  omnino  inPatre,  &  Filio, 
attamen  non  fub  ratione  unitatis  fu«  eft  proxi- 
mum  principium  foDCundum  fpirandi ,  fed  magis 
fub  ratione  concordis  vohintatis:  Atqui  hoc  ipfo 
connotatur  aliqua  diftinflio  ex  parte  principii 
quo  :  crgo  Pattr  ,  &  Filius  fpirant  inquantum  di- 
ftinfli .  Probatio  majoris  ;  etenim  Filius  produ- 
ftusamatura  Patre  ,  &  ^  «onverfo  Pater  diligi- 
tur  a  Filio  aniore  infinito  :  ergo  quatenus  volun- 
tas  eftfub  ifto  mutuo,  c«ncordiquc  amore  eft 
proximum  principium  fpirandi  Spiritum  San- 
ftum  :  qui  amor  ,etfi  unicus,  connotat  tamen  plu- 
ralitatcra  peffonarum  mutuo  f^fe  illo  diligen» 
tium. 

Prseterca,  Secundum  Richardum,  5,  (ie  Trinit, 
cap.  i5, ,  &  17.  Intelleftus  perfetSla^n  foscundi- 
tem  habere  poteft  ad  Vcrfaj  produflionem ,  ut 
exiftit  in  fola  una  per/bna:  voluntas  autem  per» 
feftam  faecunditatem  non  pofTidet ,  nifi  in  gemi- 
na  perfona  rcperiatur^ergo  fpiratur  Spiritus  San- 
ftusaPatre,  &  Filio  fub  ratione  concordis  vo- 
luntatis,  &  non  fub  ratione  unitatis  principii  fpi- 
rativi  .  Probatio  afTumpti;  ffficunditasintellcftus 
confiilit  in  plenitudine  fapienti»,  quam  efTe  in 
unica  ptrfona  non  repugnat :  foecunditas ,  autcm 


voluntatis  fita  eft  in  plenitudine  pcrfeAi  amoris: 
is  autem  reperiri  nequit,nifi  in  duabusad  minus 
fecundum  eundem  ibidem  cap.5.  Non poteft  amor 
^J]'«ju<^tindus'Jlnonfit  (S  >»utuus:  ergo  ad  hoe 
ut  voluntas  fit  proxim^  foecunda ,  non  fuificit-- 
eam  efTe  in  duobus,  ("ed  oportet  pra:terea  fiibcfle 
amori  concordi  ,  ac  mutuo  illorum  ,  quibus  eft 
communis  ,  quatenus  unus  fummum  amorem 
alteri  impendit ,  &  ille  parcm  dileft  ontm  repen- 
dit;  quo  amore  exi/lente  ,  voluntas  cft  pfoxim^ 
foecunda  fpirando  amori  fubfiftcnti . 

Prjterea,  Q_uamvis  amor  mutuus  Patris  ,  lc 
Filii  unus  ,  idemque  fit ;  attamen  non  eft  eaden» 
ratio  ejus ,  ut  eft  a  Patre  in  Fiiium  impenfus  ,  & 
a  Filio  ad  Patrcm  repenfus.  Nam  fecundumRi- 
chardum  3.  de  Trinit.  cap.  1 9.  ^uando  duo  mutud 
fe  diligunt ,  ^ fnmnti  defiderii  ajfeBus  invicem 
impendunt ,  ^  iftiut  in  illum  ,  ^  illius  in  ijium 
affeBus  difcurrit  ^^  quajiin  diverfa  tendit .  Pcr 
hocergo  quod  quafi  in  divcrfa  tendit,  quodam- 
modo  diverius  eft :  &  nihilomfnus  foccunditas  eft 
penitus  una,  &  in  ea  Patcr,  &  Filius  funtunum 
yniformiter  fpirantes  Spiritum  Sanclum  .  Etfi 
«rgofint  plurcs  qui  fpirant,  non  tamcn  ob  plu- 
ralitatcm  fpirant,  qua;  principal  ter  eft  in  eis,fei 
folum  ex  diftin6tionceorum  connotata,  Spirant 
igitur  ut  funt  plures  in  unict  voluntate,  qu^  eft 
ratio  eliciendi  a6tum  concordando  :  fub  ratione 
ergo  concordis  yoluntatis  fpirant,  atque  ita  ell 
foE  unda  voluntas  non  fub  ratione  unitatis,  fed 
quatcnus  eii:  fub  amnre  mutuo  ,  &  concordi . 

CoNiRA,  y.  de  Tritatecap.  14. /"rt/^r,  i3  Fi- 
liusfunt  unum  principinm  ad  Spiritum  SantluM* 
ficut  Paier^  fiUusJS  Stiritus  SanBusJunt  unum 
principi'im  ad  creaturam  ;  Sed  creatura  eft  a  tri- 
bus  inquantum  unum  funt,  Sc  non  qiia  diftincfci : 
ergo  &  Spiritus  San6lus  eft  a  Pat re,  &  Filio  qua- 
tenus  una  preci*eeft  fpirativa  virtus  in  utri'^ 
que,  &  non  inquantum  funt  plures  ,  vcl  conno- 
tativi, 

Respondeo,   Aliqui  ar^umentis  jam   relatis 
permori  putant,  Spiriuim  Sanftum  procedcrc  i 
Patre,  &FiIio,  non  fub  ea  ratione ,  qui  fpirati- 
va  virtus  cfl  omniro  una  in   ambchus ,  fed  magis 
fuh  ratione  concof^dis  voluntatis ;  adeo  ut  fub  hoc 
conceptu  tantum  intelligarur  voluntas  efTe   pro- 
xim^  fecunda  ad   fpirandum ,  qualis  non    erat; 
ut  inteHigebatur  fubratione  unius  fpirativas  vir- 
tutis  .  Nos  z^h^x%ViX.t^ pracedentis  articulifolu- 
tioni  ;  dicimusopinfonem  hanc  nedum  rcpugnara 
cum  doftrina  iftius  Magiftride  Spirita  San6lo  ; 
vcrum  ctiam  in  fe  prohandam  non  effe.  Ifte  enim 
fic  opinanstenet,  Spiritum  Sanftum  diftin6lum 
jri  a  Filio  ,  eftoab  eo  non  procederet ,  propterea 
qood  diftinftum  modum  proctdendi  a  Patre  ha- 
beat ,  acFilius;  adeoque  ii  duo  termini  divcrfa- 
rum  proceiTionumdlftin^ti  intclligerentur  ,etiam- 
fi  fupponeretur  Spiritus  San6tus  non  procedcre 
aFilio.  Ver^  quidem,  &  rc6l:^  ;  fcd hacc  do6lri- 
na  non  ftat ,  pofito   quod  voluntas  proxime  foe- 
cunda  non  fit,  nifi  quatenuseft  in  duobus  ,  Nam 
tuncSpiritui  San6to  non  competerct  fuus  modus 
procederdi  ,  nifi  &  fpiraretura  Filio;  Siquideni 
a  ^'o  Patreintelligi  non  pofilet  procedere  ex  de- 
fe6lu  fce  unditatis  voluntatis  ,  qute  ut  inPatrc, 
remote  tantumfbecunda  effe  dicitur.Sed  opinio- 
nem  ipfam  in  fe  ita  improbamus.   Si  Patef,  Sc 
Filius  producant  Spiritum  Sanctum  voluntate  , 
inquantum  fe  mutuo  diligunt ;  igitur  alius  cfTee 
Spiritus  San6tus   produ6lus  priufquam    produ- 
ceretus  ille  per  concordiam  mutui  amoris.   Hoc 
autemnemo  Caiholicorum  dixerit,  Sed  proba- 

tus 


Henr.Quod- 


1 


C».rif  V». 
lunratsTi  art- 
te  veUf  .  vel 
■t  aSiirlLj 
priniu«>  tl  - 
le  Spiritus 
S.mSi  pr». 
^'.i.^tifun-»  ; 
<)uia  ipliim 
lede  e!T"t. 
tiaU  Ben  eft 
prmcipiuQi  , 
nec  ricie  . 
nec  foiicli- 
tio  prtdu- 
cendi  .  Ad- 
niittcnt  in- 
lerin  ope- 
raci«ntiTi_> 
pricedare^ 
produSio- 
oern  in  Deo; 


Tomus  l  Piirs  l  Quapo  XXXFl  Art.  IV. 

Nam 


Steand-L_» 
Mtio  Ooao- 
ris  contr.i_, 
HfBricBTi_5, 
ut  noravi. 
iniis  artlcu 
to  prnceden. 
:i  $.Ai  ter. 
tia-M  . 


tur  fonTqiientia  primo  .  Nam  in  quocun^in.  fi 
^nonaturar,  vel  originis  efl  principium  proilu- 
Ctivum  prrfcttum  in  fe  ,  &  in  fuppofito  priuf- 
quam  inrelli_^atur  terminus  ejus  principij  ,  in  co- 
dcm  fiono  efle  potei^i  tali  fuppofito  ratio  produ- 
ccndi .  Sed  volontas  infinita  ,  ut  infinita  ,  habens 
infinitHm  objeftum  fihi  prasfens^eft  fufliciens 
principium  produftivum  amoris  infiniti:  &  in 
Patre,&Filio  reperitur  priufquam  infelligatur 
terminus  ejus  ada^quatus:  erj^o  voluntas  ut  in 
Patre  ,&  Filio  ,  ut  voluntas  infinita  ,  cuieftprae- 
rensobjeflnm  infinitum  ,  &non  quatcnus  forma- 
litcr  illi  fe(e  mutuo  ea  diligunt ,  eft  principium 
produftivum  amoris  infiniti  ,  qui  efl  Spiritus 
Sar^lus:  &  per  confequens  fi  SpiritusSanftus 
producatur  per  voluntatem,  irquantum  cft  vo- 
lens,  feu  quatcnus  Pa'er,  &  Filius  mutuo  tflu 
fe  diligunt,  ante  Spiritum  Sanflum  volunta^c 
volente  produflum,  erit  Spiritus  Sanflus  pro- 
dufius  voluntate  ,  ut  eft  aftus  primus ;  &  ita  dup 
Spiritus  Sanfli :  quod  e(i  hxrt  ticum  . 

Confirmatur  hiscratio  dupliciter;  Primo  quia 
voluntas  ,  ut  in  nobis  efl  aftus  primus  ,  iibera  efl 
refpeclu  acius  volcndi:  «clnsautem  ipfe  volendi 
requaquam  pollet  eadem  I'bertate,  imoficftha- 
bitus  principium  ,  non  liberuni  ,  fed  na^^urale 
principiumerit  :  nec  in  poteftate  aftjs  efl  ^igne- 
re,  vel  non  gi^nere  habitum  :  ergo  magis  falva- 
tur  Spiritus  San^i  produflionem  liberam  efTe, 
&de  libero  princ'pio  fluere  ,  nonendo  procede- 
rea  volunta^-e  utcH:  aflus  nrtmus,  qusm  fi  dica- 
tur  exire  de  volun^ate ,  ut  efl  ai5bu  volens  ,  feu  ut 
jntelligitur  fiib^ifbu  fccundo  mutui  amoris  .  Se 
cundo  fic  :  Filius  non  producitur  intcHeflu  pa- 
terno,  ut  a?lu  intelli^^ens  eft;  adeo  ut  aftna- 
lis  intellectio  fi»-  Patri  ra^o  ^'^nendi  Filium  , 
fed  ejus  princpium  fluo  ef\  memoria  :  ergo  a  fi- 
mili  voluntas,  ut  nStu  yolens  ,  non  eri^  princi- 
pium  producendi  ^niritum  Sanflum,  fed  eadem 
ut  af>us  primus  ,  &  fibi  ef^  prat^ens  per  intelligen- 
tiam  objeflum  infinitas  dili^ibilitatis, 

Riirfus  prohatur  con^equentia  •  prfncipalis  , 
rempeex  pofirione  hac  admirtendum  fore  alium 
Spiritum  Sanfl  m  prius  produflum:  &  eadem 
afTumpta  maiori ,  /«  auocunqne  (ignn  ntitur^  ,  vel 
crtginii  ^c.  fub^umo  minorem  fic  :  'ed  divina  vo- 
luntts  habensobieflum  primum  fibi  prsfenseft 
ratio  producendi  amorem  adxquatum  perfeftius, 
vel  faltem  nanm-nusperfefl^  ,  ac  fit  prodpcibi- 
lis,  fecunduniopinantem,  ex  objeftofecundario 
eidem  prserente:  ergoquon-am  D^i  efTentia  efl 
primum  ohjcflum  voluntatis  divin«  :  non  vero 
Pater  utPater ,  nec  Filius  ut  Filius:  (  Alioquin 
cnim  Pater  effct  fbrmaliter  beatus  in  pluribns 
objeftls  diftinflis:  )ip'adivina  voluntas  ,utcfl  fi- 
bi  prasfens  objeftum  primum,  magis  efi:  princi- 
pium  producendi  amorem  objefto  adasquatum, 
quam  ut  pro  objeflo  habet  Patrem  ,  ut  Pater  efl , 
aut  Filium  ,  ut  Filius  ,  aut  faltem  non  minus :  at- 
que  ita  ;  cum  voluntas  per  prius  habeat  efTentiam 
proobjeflo,  quam  Parrem  ,  ut  Paterefl,  p^^ius 
fpirabinir  Spiritus  San5ius  volunrate,  uteft  ef- 
/cntiae  divinas ,  ranquam  primi  objefli ,  quam  vo- 
]untate,  ut  e^^Patris,  velFilii,  veluti  fpeclan» 
tium  ad  fecundarinm  objeflum . 

Denique  ,  fi  in  Patre  efl  perfe5la  voluntas 
priusorigine ,  quam  infilio,  &  tamen  non  eil 
principiiim  fnirandi  perfeftum  ,  per  quid  igitur 
fir  perfeflum,  vel  proximum  fpirandi  principiuni? 
Utique  f',<lis  pcrfeftio  non  tribu^tur  illi  a  iiippo- 
fito  ;  quia  per  fuppofirum  ron  additur  perfe^io 
ulla  principio  quo ,  ied  tantum  fit  ut  queat  agere» 


Si  de  mutua  dileftione  id  ^^xoctAit ;  ergoduplex 
rclatio  rationis  erit  ultima  ,  &  cor»pIeta  acluali- 
tasPatri,  &  Filio  fpirandi  Spiritum  Sanclum. 
Hoc  autem  efl  impofiibile.  Probatio  :  Tum  quia 
nulla  relatio  rationis  prasexigicur  produciioni 
divinas  :  quemadmodumenim  unius  cauiaeiri  fuo 
ordine  caufandi  ,efl:  una  perferario,  i;a  &  mul- 
to  majis  in  divinis  ,  ubi  efl  primitas  principian- 
d',  e/l  ponenda  una  perfe  ratioprincipiandi  ,  Res 
autem  ,  &  ratio  nsn  faciunt  unum  per  fe  ;  ergo 
aherum  eorum  orit  proecisc  princip^um  quo  'prin- 
cipiandi .  Non  ratio  ,  quia  ip^a  non  efl  formaliter 
infinita,  cum  ne  relationi  quiJem  reali  intenfiva 
attribuatur  infinitas;  nequit  igitur  refpeftus  ra- 
tionisefTe  principiumi^wo  producendi  fuppofitum 
infinitam  ;  ergo  principium  quo  fpirandi  Spiri- 
tum  San£tum  non  fit  proximc  potcns  per  mu- 
tuum  amorem  Patris,  &  Filii ,  quandoquidem  ea 
mutua  ratio  dileftionisfita  611  in  refpeftibus  ra- 
tionis.  Tum,quiafi  dileftio  Patris  Filio  impen» 
fa  ,  &  viciffim  in  Patrem  rcpenfa  ,  forct  proxima 
ratio  fpirandi  ;  igirur  efTent  duo  orincinia  n^oxi- 
jna  fpirand' ;  er^o  duofuppofira  non  fpirarent 
praecise  inquantum  unum,  quod  efl  contra  Au- 
guftinum,   ^.de  Trinit.cap.  14.  fupra  relatum. 

Deinde  ,  nut  Pater  dileftione  ut  e(l  in  ipfe  cum 
relatione  ad  Filium  dileftum  ,  efi:  fufficiens  prin- 
cipium  fpirandi  ,aut  non  .  Si  primum  ;  igitur  Fi- 
lius  non  fi^irat ;  mm  non  habct  idem  principium  « 
ut  intclligitur  dileflio  fub  relatione  amoris  re- 
pcnfi  in  Patrem  ;  ij  ^n'm  refrjc^^u»  funt  oppofiti  , 
ut  efl  evidens  ,  Si  Pitri  ex  illa  relatione  ad  Fi« 
liumnon  infir  fufficiens  fpirandi  princinium  ,  uti 
nec  Filio  feorfim,  ff  d  i.itrique  fimul;  ergo  uterque 
exfc  eft  diminutum  principium  fpirandi ,  &  anibo 
funt  unum  prjncinium  quafi  per  agi^regationem, 
quod  elT:  contra  Auguflinum  fiatuenrem  Patrem  , 
&  Filium  efTe  unum  omnino  Spiritus  Santli  prin- 
cipium  ,  perinde  ac  tres  funt  unum  refpefku  crea- 
turarum  fiendarum;funt  autem  tres  unum  creatu- 
rae  principium  non  per  ag^regarionem  ,  fedra- 
tione  fimpliciffimaE  efTentiffunitatis. 

Tandem  ,  exeo  innobisamor  mutuus  efT:  ]u- 
cundior  ,quia  cognofcitur  redamaMo  dilefli;  nam 
nifi  id  fciatur ,  profefio  abe/l  illa  jucunditas  ,  qua? 
Hiutuum  confequitur  amorcm  ;  ergo  fi  propterea 
foret  poncndus  inter  Patrem ,  &  Filium  amor 
mutuus  jucundior  ,  unde  &  fpiratur  Spiritus 
San6lus  ;  tunc  fane  Pater,  &  Filius  nedum  in- 
quantum  redamantes  ,  fed  etiam  quatenus  aman- 
tesfe,  &  fcientesfe  redamari,  fpiraient  Spiri- 
tumSanflum;  i^itur  cognitio  redamationis  vi- 
detur  efTeimmediatius  principium  Spiritus  San- 
cli  ,quani  ipfe  amor  ;  adeoque  immediatius  efiet 
produ6la  tertia  perlbna  per  intelleftum  ,  quam 
per  voluntatem . 

Propter  hasc  igitur  a  prjedifla  onin'one  recc* 
dentes  dicimus,Patrem  non  fpirare  Spiritum  San- 
£tum  quatenus  di'igit  Filium  primo,  necFiiium 
prout  diligit  Patrem  primo,fed  utrumqucSpiritum 
Sanflum  produccre  inquantun  cfl:  eis  effentia  di- 
vina  prasfens  fub  ratione  objev.-iti  prirni  voUintatis 
unius,ac  proinde  non  fpirarc  inquantum  aiftu  di- 
ligunt  efientiam  divinam  ,  fed  quatrnus  ipla  dili- 
gifeiliscognolcitur  per  aftum  intclIgcntiK:  quit, 
arnor  eficnt  alis  non  efl  principium,  nec  ra'io, 
n«c  conditio  producendi  Spiritum  Sanflum  .  Pa- 
terigitur,  &  Filius  fpirtnt  Spiritum  Santlum 
volunfatc  inquantum  omninouna  :  quia  (  ut  di- 
ftum  fuit 0)  ticulo  pr^ce.ienti^(ic  intel'efis  inell 
ratio  perfefti  pr  incipii  Spiritus  Sancti  :  quia  un» 
eft  in  fuppofitis  dnobusprius  origine,  quam  in- 

tcl- 


f.  di».  TJ. 
(.  KllterfO» 
Kiimr.V  rri4 
lercM  ttrtit  • 

ViJtnda_. 
Ceilttio  1.1« 
Do&aris  • 


■  Videida_» 

gioiri     Lv< 

cfidi  ad  V, 
Trjtternt^a. 
moT  mutuMj, 


DoSoris 
{'olutio . 


422 

tti  igatur  ha^ce  terminum  a.iaccjuatum  citra 
on  n-m  tonccptum  jucundiirimi  amoris  ;  qucm 
ctfi  RicharJus  excogitaverit ,  ac  invenerit ,  atta- 
men  cjus  amoris  mutui ,  exafti  ah  iltis  ad  Spiri- 
tus  5>'antli  .  roduftionem  ,  Au^nft^nus  nnn  inve- 
.ritur  aliquando  mentioncm  fec^f^^t .,  cuifi  dicla 
Richardl  contradicant ,  nos  Auguftino  adhsren- 
tes,qui  artnbuit  <^atri  ,  F'1'oque  unius  principii 
lationtm  relpciflu  Spiritiis  Sanfti ,  ultro  profite- 
niur  cum  Richardor.on  fentire, 

Ad  Akgumevt.*,  Ad  primnm  refpopdeo.Vo* 
luntas  concor^  poteft  mul-ipliciter  infc!'igi.  Pri- 
ino  rat  OPe  ohjcctio  amsti ,  in  quo  amandoeft  vo- 
Junratis  concor.iia  .  Id  au'em  thicctum  aut    eft: 
cfTentia  ,  aiit  funt  ip»  "^er^ona:  smanfcs  ,   5c  reda* 
niantcs  i'e  .  Secundopo  eft  ir*e"i?i  concors,  qui- 
fi  i-.abitualiter  ,  inquantum    aflu»  primus  natus 
eft  habere  quafi  aftum  fpcundum  .  Prioribus  dno- 
bus  modis  nos  non  admittimus  Spiritum   San- 
£tum  fpirari  voliintate  concordi.  Nam   ut  dedu- 
ftumfuit   in  primo  ar^umenro  per  duas  proba- 
tiones  :  nec  fpirarur  formalifer  dileftione  eflen- 
tie,  quafi  aftualis  dileftio  ejus  fpeftet  ad  volun- 
tatis  fa>'-undita'em  ,  ncc  dileflione  mutua  amba* 
rum  perfinarum;  quia  fi  eoamore  fpirarctur  ma- 
gis,  ve!  ccrju^  fpirari  pofTet  voUm^^ate,  cui  eft 
prefers  effentia,  fuh  ratione  a^^us  primi  .  Terfio 
fgitur  modo  concedimus  Spiritum   San^^um  fpi 
rari  voluntafe  concordi,  ideft,  voluntate  quate- 
mjseft  aftus  primus  ,  inquo  nati  funt  Pater ,  & 
Fdius  con::ordare  in   aftu  fecundo  concorditer, 
&  uniformiter  rriranf^o  ,  feu  producendo  amo- 
fem  infinitum  ,  TaH,  inquam  ,  voluntate  fpirare 
recefte   eft,  &  qu-dem  ma.<>is  u*- una  ,  quam  ut 
eorco'di,  quia  ut  f'^t'Iii?''rnr  aftus  primus  con- 
eiptiir  eff-  una  vciunras  in  fis ,  nec  aliam  bahere 
concordiam,  n'fi  modo  pr^-^ifto  ,  quatenus  ni- 
rnirum    inte!'igur*ur    pciTe   concordsre  in  ti'9\i 
quafi  fpcundo,  fpirinJo  con^ordir-r  ;  attaftum 
quoque  hAi  articfJo  f^:  if-.ecfenn^.  yid  p-i-intum- 
Ad  fecundum  cii.cndum,  nos  eJfplicavifle  vo- 
luntdtis  facunditnfrm  ronfiftere  in   eo  quod  ef- 
feRtia  divina  pra:fers  fit  per  inteliigentiam  vo- 
Inntati  infintcn  in   ratione  aflus  primi,   ut  Iat§ 
quoque  expcfitum  fuit    de  fcBcunditatc  intelle- 
6tus  CfU.^-j.  art.  t.  (^/<?^(7.  ne^amu$ers|o  plenitu- 
dintm  perfccti  amoris ,  iut  jucundifFmam  .  &  mu- 
tuam  Patris  ,   &  Filii  dileftionem   fpeflare  ad 
principiiim  (-iio  fpiratur  Spirftus  Sanc^us  .' Ad- 
dentcs  infuper,  quoniam  amor  mu^uus  eft  ju- 
cundiffimus  ;  fi  oportct  ex  tali  dileflJone  proce- 
dere  Spiritum  Sanftum ,  pariter,  quia  arhor  ,quo 
Pater  cft  beatus,  eft  jucundifTimus  ,  ipfum   Pa- 
tremcffe  debere  tali  amore  formaliter  beatumi 
ron  efTet  igitur  formaliter  beatus  infe,  &  a  fe, 
fed  object' v6  in  Filio  ,  quod  eft  hsreticum  . 

FortafTe  i,q-itur  non  aliud  Richardus  intelfe» 
xit  ,nifi  quod  P.iter  non  eftomnino  foscundus  ad 
fpirandum  potentia  propinqua  ,  nifi  inrellig^atur 
in  attu  principii  prioris  ,  quod  prineipium  pft  in- 
'te!k-5tus;  ac  proinde  voluntas  non  eft  princi- 
'piura  proximum  ,nifi  ut  eft  in  duoHus  .  Nam  per 
priorem  produ£t'onem  voluntas  eft  in  duobus, 
atque  ita  fiscunditas  voluntatis  eft  pariter  in  cis: 
ron  tsmenefl  al  a,aut  minor  fiecunditas  in  duo- 
bus ,  quam  in  uno  ,  fed  eaf^em  &  in  producente, 
&in  produj  o.  Hoc  itaque  fenfu  verum  eft  vo- 
iuntatcm  efre  proxime  fcccundam  ,  ut  eft  in  duo- 
bus  ,  quia  frius  inte  ligitur  communicari  genito 
quam  Spii  ittis  Sanftus  fpiretur  ab  ipfis .  Et  por- 
rodileftione  mutua  fpiratur  a  Patre  ,  &  Filio  id 
cft,  voluntatc,  qua  ii  wt  aftu  primo  exinde  fe 


SumnKsJoannisY^uns  Scoti. 


mutuo  diligunt  :  hac  inquam  ,  V6lunt2te  ,  ut  exi- 
(tenteineis,  quave  nati  funt  fe  mutuo  diligere, 
fpiratur  Spiritus  San/^us,  non  autem  aliquo  aftu 
fecundo  ,  quafi  dileftionis  actaalis  impenfae,  & 
repenfa;.  Si  ita  fenfiffe  dicatur  Richardus,  non 
diffcntimurabeo;  Sin  autem  non  ditfitemur,  nns 
ut  pracdiximus,  ejus  fcntenriam  non  amplttti  . 

Ad  tertiumpatet  ex  diflis  ififohttione^Si.  in- 
pracedentibus  refponfis . 

ARTFCULUS   INCIDENS . 

AnPater,  &  Filius  fint  dicendi  «nus  fpirator,. 
velduofpiratorcs.  / 

'^oZfor  I.  difl.  J2.(7.i.§.  Juxt»  quaftionem  .  /« 

Report.  ibidem  q.2  S.  Thom.  i.  p.  qu.  i6. 

art,  4.§.  Ad  feptimum , 

VIDETUR  ,  Patrcm  ,  &  Fihium  appellar» 
debere  duos  fpirarores  .  Nam  Pater,  &  Fi- 
lius  fpirant  Splritum  Sanflum  ;  igifur  funt  duo 
fpirantcs  Spiritum  Sanftum;  aVerboenimad 
participium  ejus  rcftc  infertur  confcquentia:  igi- 
tur&  pariter  funt  duo  fpiratores  :  Probatio  con- 
fequcntie;  ficut  fin^ulare  infert  fingulare,  ita  & 
pluralc  plurale  ;  fed  fequitur  unus  fpirans  ;  ergo 
unus  fpirator  ;  igitur  &  duofpirantes  ,  ergoduo 
fpiratores  . 

Pratterea ,  Nifi  dicendi  cfl^ent  duo  fpiratores, 
nec  re6l^  diccrentur  duo  fpiranres:  Hoc  autern 
ron  admittitur  ;  ergo  fi  duo  fpirantes  ,  8c  duo  fpi- 
ratores  .  Paobatio  fequelas  :  fdeo  perhibenur  Pa- 
ter  ,&  Filiusunus  fpfrator,  quia  unum  eft  prin- 
cipium  fpirandi  in  eix  :  Sed  Pater  &  F  lius  funS 
unum,  quod  fpirat  ;  i^itur  funt  unum  principium, 
quod  fpirat;  erunt  er^o  unum  princinium  fpirans 
ron  igitur  duo  fpirantes  ,  nifi  dicantur  &  duo  fpi« 
rafores  . 

Prxrerea  ,  Terminus  numeralis  duo  conccditur 
cum  veritate  apponi  ,  acexercerc  fuum  fignifica- 
tur  circa  terminos  adjeftivos,  unde  &dicuntuif 
duo  ft)iran:es  ;  erg;o  appofitus  tcrmino  fubilanti- 
vo  cfficiet  pariter  veram  propofitionem^adeooue 
&  duo  quoque  fpiratores ,  fi  duo  fpirantes .  ?■  o- 
batio  confequentie:  Nam  adjectivum,  &  fubftan- 
tivum  idem  per  fe ,  &  primo  fignificant ,  licet  fub 
alio ,  8r  alio  fienificandi  modo . 

CoNTRA ,  Auguft.  ^.  de  Trinit.  cap.  \Af.'Pater 
^  FiliusfuntuHumprincipium  ad  Spiritum  San- 
^um  Jicut  Tater  &  Filius ,  t>  Spiritns  SmkBus 
funt  unum principium  ad  creaturam  .  Refpeftu 
autem  creaturas  ii  trescreantes  funt  unus  crea- 
tor:  ergo  &  Spiritus  Sanftiduo  fprantesunus 
fpirator  . 

Responoeo,  Quoniam  diHicultas  propofita  eft 
quafi  grammaticalis,  &qusefiti  vis  verfatur  circa 
nominum  fignificata  ,  non  multum  eftimmoran- 
dum:  Eft  igitur  dicendum,  Patrem,  &  Filium 
effe  quidem  appellandos  duos  fpirantes  ,  at  ne- 
quaquam  duos  fpiratores,  dc  virtute  fermonis. 
Declaratio,  fubftantivum  non  diciturde  «liqui- 
buspUirali^^erex  termino  numerali,  nifi  &  illiu» 
fignificatumpiurificetur  ineis:  fcd  fignificatutn 
fpiratoris  non  plurificatur  In  Patre  ,  &  Filio  igi- 
turde  vlrtute  fermonisfal^b  dicunturduo  fpira- 
tores .  Major  probatur  :  Nam  terminus  numera- 
lis  additus  fubilantivo,  apto  terminare  depen- 
dentiam  ejus,ponit  fuum  fignificatum  circa  ip- 
fum  ,  denotfins  flibinde  numerari  id ,  quod  nume- 
roafficitur;  Contra  vero  quum  adjecflivo  adjun- 
gitur  ncqueunti    terminare  dependentiam  ejus. 

undt 


Vidtnjas 
Frincifcas 
1.     Confla» 
tlift.  it.  q.i. 
i.  Nunc  fr 

CUUifo  . 


Tomis  l  Pars  l  Quajtio  XXXVl  Art.  IV. 

qr-.mvis  Farer  ,  &  Fil.us  refi»}  ilicantiir  e  " 


ie  (1i!o  haScntcs  Dcitntcm,  sttamen  non  lunt  duo 
Dij ,  ftd  iiniis  Dciis  .  Probatur  nunc  minor  :  quia 
ficut  aJiio  rignific.it  a6ium  per  moi^lum  habitus, 
&quicris,  co  nimirum  renfu  ,  quo  dic\musi>a^/- 
tihui py.'-f£Hiih:(s ceffat  motus:  ita  nomen  verba- 
le  iliius  aclionis  importat ,  feu  figniticat  princi- 
pium  cjiis  afius  pcr  modum  habitus,  Scquietis. 
Jj^^.-Vrt/^rigirnr  Jicit  vim  fpirativam,  quxefi  prin- 
cipium  2i5ius  fnir.^ndi  :  hsc  autem  vis  non^^pluri- 
ficatur  fn  Patre  ,&  Filio,  fed  una  ,  eadem.]ueefl 
inutroque;  ergo etfi  rcfie  dicantur  duo  Ifiiran- 
lcs,vel  h.ibcntes  visfpirativam  ,  unus  nihilomi- 
nus  cll:  fpit-ator  .  Deinde  Pater  ,  &  Filius  funt 
iinum  principium  Spiritus  SantSli ,  utdifertete- 
ilatur  Augufiinus  fupra  relatus:  Nonfunt  auicm 
ivnum  principium  ^^o  Spiritus  San6ius  produci- 
tur  ;  namfoppofitum  non  eft  principium  (^«0,  (ed 
qKod  agit;  igitur  Pater  ,&  Filius  funt  unum  prin- 
cipium  qmd  refpeitu  Spiritus  Sanfti :  igitur  Spi- 
Tuus  Sanflus  potuft  convenienter  dici  fj^irari  de 
Patre,  &  Filio,  fi  apto  uno  vocabuloid  exprimi 
queat :  Nullum  au,.em  aptius  videturnomiiiey/»/- 
70/07 :s  ;  ergo  ij  duo funt  unus  omiuno //>;ra/oi~ ; 
quamvis  duo  fpirantes  fint  nuncupandi.  Tandem, 
omni  entitati  formali  coriefpondet  adisquate  ali- 
»]r.o.'i  <?//.(• ,  veli;iv/r  ea  enritatefjrmaliter  confti- 
tutus  ;  iguur  uni  fpirativae  virtu*-!  correfpondec 
aliquod  f?/j-,  vel^-//j-  ada;.-|uait"  illa  formali  enti- 
latc  condans :  Is  autem  ruis  non  ell  x\\^\fpiraior  ; 
ergo  uti  efl:  una  duntaxat  fpirativa  virtus  in  utro- 
que  ,  ita  &  duo  funt  unus  .^pirator  , 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondeo  ;  ne- 
gandam  cfie  -onfequentiam  ,  qua  infertur  ex  duo- 
bus  (piranti^iis  duo^eiTe  oj-iortere  &  ipiratores.Et 
cum  probarur;quia  ficut  finoulare  infertfingularej 
itaexplurali  fequitur  plurale  Re'ponfio:St  ad  ali- 
quoJ  an<:ecetfens  fcquitur  co.Trcqucns  ,  non  opor- 
tet  ad  dillinfloncm  anteccdentis  pariter  fequi 
difli.ifllonem  confequentf» ;  nifi  id  ,  quod  efl  plu- 
ribus  commune  ,  dillinguatur  in  i-s,  in  quibus  re- 
peritur ,  ficut  gcnus  diftinguitur  in  fpeciebus .  In 
propofito  autem  fuppofita  fpirantia  diftinguun- 
tnr,  &  ad  fuppofirum  fpirans  fequftur  fjjiratorr 
;Ked  vis  fpirativa,  quas  efl  duobus  communis  non 
numeraturjuxta  numerum  fuppofitorum  ,inqui- 
bus  reperitur  .  Et  propterea  arguendo  ,  fpireitsy 
ergofpirator:  duofpirantes^  ergo  dao  fpiratores^ 
efiflillacfa  confc.pentis  ;  quia  in  coniequente  fi- 
gniftcatur  vis  fpirativa  diflingui;  qunj  tamen  una  , 
eademque  efl  in  duabus  perfbnis  Ipirantibus  . 

Ad  fecundam  refjiondeo  ,  Patrem  ,  &  Filium 
diccndosefTe  duos  fpirantes,  etfi  unus  fintfpira-' 
tor  ,  hacdecaufa.  Qiiando  terminus  numcralis 
additur  fubflantivo  ,  fhtim  adjeftive  terminatur 
dependentia  per  fubllantivum  independens,  & 
terminansdcpEndentiam  :  at  quando  adjefllvum 
adjungitur  alteri  adjefHvo,  utrumquc  ell  depen- 
dens  neutro  ex  ipfis  alterius  depcndentiam  ter- 
minare  valentc  ;  utrumque  ergo  indiget  fubflan- 
tivo,  ad  quod  eorum  dependcntia  terminetur; 
Cum  crgo  dicuntur  dmfpirantes  .fubintelligitur 


4»J 

fubllantivum  a!iq:i: ,  %•:! ptrfonx  duxfpirantes . 
Vcl  cum  dicuntur  tres  crsantcs  ,  fd  eft  tres  perfb- 
n«  ,  quK  creant  .  Quia  ergo  dua  per/^>n<E  Patri.s, 
&  Filii  non  fun  t  iauis  quis  ,  vel  perfona  u/sa  ;  ideo 
recefiario  erunt  ditendi  dio  fpirantes,  &  non 
unusfpirans  ;  quia  tunc  adjeflivorum  depcnden- 
tia  ad  unum  fubllantivum  intclligeretur  termina- 
ri ,  ac  elTe  unum  fub/lantivum,  quod  efl  crro- 
neum  ;  cx  unitatc  igitur  fpiratoris  non  infertur 
unitas  fpirantium  ,  fedfunt  duo  fpirantcs  ,  unus 
autcm  fpirator  .  Conccditur  nihilom^nus  dnos  tf- 
fe  unum  principiti  :i rpirans  ,  qula  eo  loquutionis 
genere  fuilicienter  exprimitur  fubflanMvum  ter- 
minans  dependentiam  adjcft:  vi ;  quod  idem  fub- 
flantivum  efl  in  Patre  ,  &Filio,  eoque  fubinde 
funt  unus  fpirator . 

Ad  tertium  ,  Aliquf  affignantes  ratlonem  ,  cur 
tcrtninus  numeralis  apponttur  refle  adj^flivo 
fpirantis.,  non  vero  fubflantivo  fpiratoris.  dicjnt 
fdeo  idevenire  ,  quia  adjeftiva  nomina  habcnt 
numerum  fecundum  fuppofita  ,  fubllantiva  vcro 
a,  fe  ipfis  fecundum  formam  fignificatam  .  Quia 
ergo  unica  eftfpiratio  in  Patre,  &  Filio  ,  idco 
unus  funt  fpirator  ;  quoniam  vero  duo  funt  fiip- 
pofita  ,  propterea  &  duo  fpirantes  .  Contra,  tatio 
h^ecnon  vidctur  fuflicere  ,  quia  terminus  nume- 
ralis  ponit  fignilicatum  fuum  circa  fifjnificatum 
detcrminabilis:  fi.gnificatum  autem  fubftantivi,  & 
adjeftivi  idem  eff  ,ut  tangiturin  argumento;  non 
differunt  enimnifi  penes  modos  diverfbs  fignifi- 
candi ;  crgo  videtur  terminus  numsralis  primo 
poncre  fign'ficatum  fuumcirca  idcm;adeoqiie  pe- 
rinde  fignificari  numerationem  forms  ,  in  fubilan- 
tivo  &  adJecl:vo  ;  concernentia  enim  ad  fuppofi- 
tum  unius,  &  non  aherius  rafione  modi  fignifi- 
candinon  videtur  imped're  quominus  numcralis 
terminus  non  idem  omnino  fignificatura  ponat , 
circa  utrumque  de  virtute  fermon is. 

Propterea  fubdoaliam  rationem  :  omne  depcn- 
dens  dependet  ad  aliquid  omnino  indcpendens  in 
codem  genere  feu  or  iine  ,  Namquou^que  duo 
perinde  denendent ,  altcrum  aptum  non  ell  termi- 
nandi  dependenMam  alterius  ,  fed  opus  eft  ipfis 
tertio  aliquo,  in  quo  urriufque  terminetur  dcpen- 
dentia  :  Adjeftiva  quaeeunque  ab  fubflanifvode- 
pendent;ergo  unum  non  fufficit  alterius  dependen- 
tise  terminandx  .  Ciim  termmus  igitur  numcralis 
adje6livo  additur  ,  ut  hic  duofpirantes  uterque 
efl  dependens  ,  &  quidem  ad  fubflantivam  fub- 
intelletlum  ,  quodefl:  j/;</a/j-,  \z\perfona,  qus 
perfbn®  oppidonumcrantur ,  &  recipiunt  proin- 
de  numeralis  termini  fignificatum.  At  addito  eo- 
dera  termino  fubftantivo  ,  quoniam  illius  depen- 
denria  flatim  terminatur  ,  exinde  numeralis  ter- 
mini  fignificatum  intelligitur  habere  circa  illud  , 
quod  cjus  dependcntiam  terminat .  In  calu  autcm 
non  numeratur  vis  fpiratlva  in  Patre  ,  &  Filio; 
igitur  etfi  verum  fitduos  efTe  fpirantes,  falfum 
omnino  efl  forc  dicendos  duos  fpiratorcs . 

Pntat  ergo  id  faSriim  eSTe,  ne  fimslices  tres  omHipotsates, 
&c,  audieiido  ,  fafpicarcr.ctir  tres  efl«  Oeo  . 


S-  Thonft. 
Uto  ciisto  . 


Vic^endi^ 
^IofTa  Mi- 
■gilri     Ly- 

ehwti  . 


Contri    hoc 
ob.jeit     Ma- 
yron      Uii 
(uprd  cital., 
<3aia      Af.la- 
o.illus      in_> 
Symbolo 
vult   cspref- 
se  ,   DOQ  e^e 
dicendos 
tres      oRiRi- 
potentes,nec 
tres    sttTnos 
&c.rcd  unant 
oinnip«ten- 
tem ,  a:ttrnu 
&c.a£rtfp»n- 
det ,  dicens  , 
fjrtafTe       o'e 
vi     fcrmonia 
oeean      non 
debere       ess 
propofitio- 
nei    ,      gaas 
Athanjrjs 
dicit  noa  eiie 
adm.tteacias. 
a;ternos  , 


QUiEw 


1,  M.    17« 

q.  1.1«  />ri- 

ii  f 


^,H<Y  tamsn. 


4.dirt.49.<1  »• 


7.c3lft.ll.q,l. 


4^4  Summ^  ]oanms  Vuns  Scoti . 

QayESTIO  TRIGESlMAStPTIMA^ 

DENOMINE  SPIRITUS  SANGTI, 
Q^UOD  fiST  AMOR, 

IN    DUOS    ARTICULOS    DIVISA. 

^einde  quarftur  de  nttnine  amoris  • 
ET    CIRCA   HOC   QUiERUNTUR  DUO« 

I.  Utrum  Amoi"  fit  proprium  numen  Spirltm  Sjnflf . 

II,  Utrum  Pater ,  &  Fiuus  diligant  fe  Spiritu  Sanfto  . 


fenNdift.  10. 
1,4,''.  H/c    «(;• 


ARTICULUSI. 

Vtrum  rtMTOJ-  fit  propriqm   nomcn  Spiritui 
Sancti. 

IDo^oy  i.dift.  12.  qtiisQ.  i,  iniitroquifcripto., 
S.  Tltum.  i,p.  quceji.  37.  art.  1, 

IDENTUR  nomlne  t- 
moris  non  fignificari  ali 
quid  Spiritui  Sanfto 
propriuni ,  Nam  [oan- 
ncs  Epifi.  i.cap  ^.Deus 
inquit,  cbaritas  e/i.Non 
autem  dicit  Spiritus 
Sanflus  charitas  eftjer- 
go  amoris  nomen,  vel 
dcli(?tionis,  velcharita- 
tis  non  efl:  propnum  Spiritui  Sanflo,  fed  Dcitati» 
magis  exprcfrivum  ac  fubinde  efTentiale  non  per- 
fbnale.  Unde  Augufliin.  fuper  cit.  locum  Joan. 
/i/sfcic,^Tiquiucury!CUtfsp2entia,^Fater  dicitur^ 
tf  Filius,  ^  Spiritus  SanBus ,  ^ftnpJontnes  non 
tre5.fed  tmafapientia\  non  it»  &  charitas  dicatnr 
Fatir,  ^  FilifiSi  &  Spiritus  St^tHus,  (S  finiulom- 
nes  una  charitas.  Nomine  igitur  amoris  non  im- 
portatur  Spiritus  San<5^i|proprietas  . 

Praterca  ,  Spiritus  Sanf^us  efl  unus  ex  tribus 
in  Deitate  fubfiflentibus  ;  (ed  nomine  amoris  non 
fignificstur,  nec  inteiligitur  perfbna  fubfiilens  ; 
ergo  idnomcnnon  efl  Spiritui  Sanflo  proprium. 
Probatio  mtnoris  :  Tum :  quia  fi  dc  nominis  il- 
lius  ratione  importaretur  pcrfona  ;  igituretiam 
pcr  voluntatem  creatam,  dum  amore  tendit  in 
fe  ,  vv.\  in  aliud  ,  produccretur  perfena  ,  quod  e{l 
fairum  .  Tum  ctiam  ,  quia  proprie  amoris  nomi- 
neimportatur  quffidam  tendentia  ,  vclaftio  vo- 
luntatis,qua  amans  quiefcendo  in  amato,  ve- 
rius  cfl;  amatum,  quam  ipfummet ;  fccundum 
enim  Dionyfium  ,  cap.  7.  de  Angel.  Hicr,  Amor.. 
e7?  virtus  transformativa  ,  ^  con-verjiva  amantis 
in  ainattim .  Hoc  autem  dici  nequit  de  Spirjtu 
Sanflo  ,  cigoemor  non  efl  proprium  nomen  ip- 
fius  . 

Praterca  ,  EatenusSpiritui  Sanclo  congrueret 
amorisnomcn,  quatcnus  ipfe  dicitur  pcocedere 
de  mu.tuoamorePatris  in  Filium  ,  &  Filii  in  Fa- 
trem  ,  «t  inquit  Richardus  5.  de  Trinit.  cap,  19. 
Scd  ipfc  quoque  Spiritus  .San£tus  cfl  amans  ,  & 
repcndcns  aniorcm  fediligentibus  Patri,  &  Filio  ; 
crgo  cxinde  eil:  aliusamor,  aliaque  perfona,  & 
ipfa  pariter  appcllanda  amor  :  non  videtur  crgo 
nomen  Amoris  efle  proprium  Spiritus  Sanfli  no- 
picn  . 

CoNTRA  ,  Auguflinus,  15.  deTrinit.  cap.  19. 
Si  Ctariias,  inquit,  que  Pater  diligit  ¥i/ium^  i^ 
Petfiin  diligit  Filius^inejfabilem  ccmmtinionem 


iemonflrtt  amhoruih  \,quid  c^Hvenientius ,  quan» 
ut  ille  proprie  dicatur  charitas  ^  quijpiritus  ejl 
communis  amlfobus  i  Hoc  enimfanius  creditur,  & 
$ntilligitm\ut  nonfolunt  Spiritus  SanZlus  cbari~ 
tasfit  in  illa  Trinitate  ,  fed  non  frufira  proprik 
charitas  nuncupetur .  Amoris  Igitur,  fivc  charita- 
tis  nomine  propri^  Spiritu»  Stn^^tus  fignificatur 
dc  Auguflini  fentcntia . 

Respondeo  diceneium  nomine  amoris  propriS 
Spiritum  San^umfignificari ,  propricque  fiibin» 
dcei  convenire  ,  quum  non  ut  commune  omni* 
bus  perfbnis  prffidicatum  fumitur,  fed  quatcnus 
cxpnmit  perfbntm  voluntate  produftam;  qucm- 
admodum  8cde  ipfb  dicere  expofitum  fuit  iupr» 
qu.  34.  art.  \.  Dicere  enim  ab  An/eJmo  ,  MonoL 
cap.  63.  accipirur  efl*ent'alitcr  ,cijm  ait ,  Patrcm, 
Filium  ,  &  Spiritum  San6tum  efle  unum^/cr»j-. 
At  eum  fignificat  relat.ionem  originis,  quas  cft 
gignentis  adgenitum,  quo  pa^to  fblus  Pater  efl 
dicens,  Verbum  pcribnalitpr  intcliigitur  ;ipfuni 
enim  pracife  dicitur  :  Quiaveroqu»  ad  intelle- 
ftum  fpeftant ,  funt  nobis  manifcilfora  ,  addcn- 
dum  pratterca  efl  To  dicere  accipi  etiam  pofTe 
pro  relatione  declarativi  ad  omnia  declarabilia; 
quae  efl  relatio  rationis,quandoquidem  Vcrbum^ 
nedum  omnium  intclligibilium  eiideclarativum  » 
verum  etiam  fui  ipfius,  dicente  Au&uftino,  7.  d« 
Trinit,  cap.  g.  Si  enimboc  virbam ,  quod  riospro- 
ferimus  tempbrah,  ^  tranfitoriun?.,^'  fefe  ipfunt 
ojteniit ,  z3  illud  de  quo  loquimur  ,  qnanto  magis 
Verbum  Dei.,per  quodfaBafunt  omnia^  Sub  hac 
igitur  aQceptione  ipCum dicerecd  eflentiaIc;Nan» 
qua:libet  pcrfbna  declaratur  fua  intclHjentia,qu» 
in  ipfa  efl  ;  appropriatur  nihilominus  Filio ,  pro- 
pterea  quod  vi  productionis  fure  habcat  notitiam 
AiSlualcm  fibi  communicatam  .  Ipfum  igitur  Vcr- 
bum  per  appropriationem.  dicit,  feu  dcclaratfor- 
malitcromniadeclarabilia  ,at  Pater  declarat,  3k 
dicit  eadcm  principiativd.  Tandcm  dicere  acci- 
pitur  pro  declarare  effeilive,co  fenfu,quo  produ- 
cens  fpeeulum  dicitur  effeftive  declarare  imagi- 
nes,  qua:  relucent  in  fpeculo  .  Efl  igitur  <//cff?* 
quoad  prfncipale  ejus  fignificatum  notionale  ,  in- 
terim  eflentiale  connocans  :  Quo  paclo  loquitur 
Auguflinus  15.de  Trinit.cap.  i^.^/fr ,  inquiens 
fe  ipfum  dieens  ,  genuit  Filium  fibi  aqualem  pef 
oinnia . 

Hsc  eadem  applicando  fuo  modo  voluntati; 
qucmadmodum  memnria  exprimit  notitiam  ac- 
tuafem,  ita  voluntas  fcscunda  fpirat  objefti  amo- 
rem  .  Amorigitur  produftus  refertiar  ad  volun- 
tatcm  produccntem  relatione  fpeftanre  ad  fe- 
cunduni  modum  ,  &  ulterius  dicit  ad  objcftum 
habitudinem.  quje  efl  tertii  modi  ,  eo  quod  rea- 
lis  ,  vel  mutua  effe  non  pcfllt .  Et  quamvis  r>on 
fit  impofitum  nomcn ,  «[uotalis  habitudo  aflivd 

ex- 


TomuslVarslQuaJlhXXXVIlArU.        415 

exprltn.Uur,  zpptlhri  ttmrnpottd.  accfpnooi.  "      '  "" 

_^Vt7;\  cjiiatcnus  producens  ejus  amorcm  reSie  di- 
yitiir  effecUve  ftcceptare  id  ,  in  quodamorefer 


S,6i&.  19.  f. 

De  his  (u- 

pra    f».  17. 


tur  .  Amor  proinde  formaliter  acceptat ,  volun- 
tas  vero  amoiis  fpiritiva  effcftivi  .  Amor  itaque 
fpirarus  i  vohmtatc  divina  realiter  refertur  ad 
Patrem,  5r  Filium,  eum  fpirantcs,  fed  ad  eflen- 
tiam  d:Ic5tam  non  psriter  refertur  .  Sicut  aurem 
<!iceye  quadriiplfcem  recipit  acceptionem  ,  ita  5c 
^iligeYe.  Etquidf  m  prirrio  accipi  pdtefl  omnino 
effentiaHter ,  juxfa  quamacctp?ionem»!onmagis 
iini ,  qoam  catfcrij  per^bnis  convenit  diligere^ 
cum  wqualirer,  ideft,  infinitd  diligant  cflentiam 
divinam.  ifj  qua  he3tihcan'ur.  Sccundo  intellr- 
gitur  ^///of rtf  pcfbnali^-pr  ,  ut  \(lt<x\  omninofit 
qv.odfpirMre  :  eftque  communis  proprt«ras  Patri , 
&  Filio  ficutt  dicere  eft  fb'ios  Patris  ,  quia  folus 
gignitunicum  Filfum  .  Te<"t:o  etiam  accipi  po- 
teft  diligere  pro  formalirer  acceptare  ,  uti  &  di' 
C<r/-e  pro  fomaliter  dt-clarare  ,  tamen  juxta  hanc 
ufurpationem  ^////>^r^  ?pproprtat^  convenitSpi- 
ritui  ^anfto  ex  viproduftionis  fusB:  quemaimo- 
dum  &  dicere  ,  ur  idemell  tcformaliter  declaia- 
re  ,  congruit  p^-ODrfefatt  Verbi  fbiius  ;  atqua  i.a 
diligere  de  pr^mariofui  fijnificatoeffentialcell, 
connotansnotionale  fecundum  appropriatioriem. 
Quarro  den^que  intcll'gi'ur  di/igere,  qiir.ten«s 
pater,  &F'I  us  fpirantcs  amorem  fic  denominan- 
tur  ab  principiaitva  accepratione  ;  fed  amo'  ipfe 
fpirafys  feahet  id  formaliter  :  quo  fenfu  ctd  d;/i- 
^er*  quoad  principak  fignificatum  fit  iiotipnale  , 
connotat  tameo  efTentiale . 

Quod  vrro  juxta  'ecundam  acceptionfm  ipfius 
diligeYe  («juatenus  nempe  dem  tda.cfpirare') 
cxfurQat,  exeatque  tertia  pcrfona  fiibfifiens  in 
Deitate  ,  cujus  proprium  nomen  fit  AtHer.^  ex 
hoc  declaratur  :  quia  in  quocunque  eft  princi- 
pium  aliquod  ex  fui  ratione  prodcftivum,  efl 
profeclo  ''n  illo  nrincipium  producendi  ;  fi  nulla 
imperfecl"one  eius  ptodufl'o  impcdiatur  ,&  non 
intelli^atur  prarhahere  produftum  fibi  fimplici- 
ter  ad»quatum  :  In  Dwautemeflformaliter  vo- 
luntas  ex  natura  rei ,  &  quidem  fub  ratione  prin- 
cipii  liberd  produftivi  amoris  finc  ulla  imperfb- 
^ione  ;  erit  igitur  fibi  principium  producendi 
amorem ,  fecun'Him  nroporrioncm  perfcftionis 
fux  voluntatis,  dilisfentis  objeftum  per  intclli- 
gentiam  pr3c"enta'um  :  *deo;it  quemadmodQm 
voluntas  crcata  eft  pr^ncipium  producendi  amo- 
rem  fini'iE  perfeftionis  ,  tantaj  nimirum  ,  quan.a 
intenfione  ipfa  poteft  amare  objeftum,  qui  /lib- 
inde  dicitur  amor  adaequatus^ita  divina  voluntas 
eft  principium  prodiicendi  amoremtantx  perfe- 
6lionis  ;  quan^a  ipfa  na^a  cft  ''iligere  objeftum 
infinitum  :  A'qui  amare  potcft  objeftum  infi- 
nifo  amore:  ergo  nata  eft  effe  principium  prq- 
duccndi  amorem  infinitum  :  Nihil  cft  autem  iti- 
fiDitu'm,nifi  fit  ipfa  elTentiadivina;  ergo  ilfc  amor 
qui  cxit  de  voluntate  infinita,  eft  cffentiadivina. 
\%  vero  amor  produftus  nequff  altcri  formalircr 
inhaerere;  nam  nec  aiiquid  talc  Incum  habet  rti 
divinis;  opertet  ergo  ,  utfit  per  fe  fubfiftens;& 
quidcm  non  idem  fubfiften?  cum  pioducente;quia 
nibil  producitfe  ipfum  ^/T/AWo  <'/  Trinit.  cap.  i. 
igitur  tale  produftum  per  vo'unratcm  eft  perfb- 
naliter  diftinflum.  H*ne  perfonam  appellamus 
Spirittm S'in'Bum.,x\om\v\t  accepto  ex  revelatio- 
rc  divina,  infinitumque  amorem,  fuoque  princi- 
pio  produftivo  per  omnia  ada:quatum,  coque 
proinde  nomine  Amoris  proprre  ea  perfbna  figni'. 
ticatur ,  quas  foccunda  vplwntate  produoitur. 

Tomtis  l. 


AdAkoiimenta.  Ad  primum  e^  rc'"ponfic> 
evidens  exd:6tis:Kam  revcra  Deus  charitasefl 
&diIe£tiG,&  diligerc,  &dikftum,  quatenus  hac» 
omnia,&confiiTiilianom.'na  ufurpantur  ad  cxpref^ 
fionem  prsdicati  omnibus  communis  :  quofcnru 
uhrofatemur  Amoris  nomen  non  efle  propriufn 
Spiritus  San£li,  fed  magis  appropriatum  ,  Ve- 
rum  quia  prxterca  ipfi  di/igere  proutcft  idem,ac 
fpirere  correfpondet  amor  produflus,in  omr^ibus 
adffiquatus  producentibus  ,  vel  fpirantibus  pcrfo- 
nis,  vocabulo  j^moris,  ita  intellefti  propn^  per- 
fona  Spiritus  San6li  exprimitur  ,  atquc  fignificft» 
tur. 

Ad  fccundumrefpondeo,  utique  nomine  amo« 
ris  in  fe  fignificari  non  pofle  perfbnam  fubfift«n- 
tem  ;  quia  tunc  plan^  id  vcrum  efTcc  dcquacun» 
quc  amore  :  eftigitur  idnomen  expreffivum  ,  Ss 
p  oprium  perfbnac  divinae,  quatenu»  infinitasad» 
di  intclligitur  amori.  Ciim  enim  fit  fermode  vo» 
luniatc  infinit^  d 'igente  objeftum  infinitum,do 
necefii  :ate  amor  ,  quo  dil  gitur  ,  cft  infinitus:  aC 
proinde  pcr  fe  fubfiftn  oportet  ,  ucdeduetum  cft 
infj/iitiona . 

Ad  lecundam  probat'onem  diccndum,  nominc 
yfmoris  ptr  fe,  &  primpfignificari  proceflTioneni 
paflivam  dile(5tionis  a  voKinta  e  ,  in  qua  Hia  P|»c- 
ra'io  manet:  &deinde  importari  habitudinemad 
objfftum  de  tertiorclativorum  niodo  ;  quamhi- 
bituJJiem  exprimimus  nomine  accep^atiofUs ob» 
je&i  .  Etficutifecundum  priorem  rcipe6tiim,vo* 
luntas  eftfpirans  amorem,  vi  peres  fecundam 
habitudinem  cft  acceptans  objccium  ,  in  quod 
amorefertur.  Quoniam  ergo  de  pafTiva  proccf- 
fione  terti»  perfbna:  fuhfiftentis  in  Deitate,  eft 
quod  ipfa  fit  amor  fpiratus,  &  prpccdensa  volun- 
tarc,amori$  nomtn  erit  proprium  ipfius,Et cum 
adducitur  Dionyfius,  7.  ^fiKge/.  Hier.  Dicimus 
ea  ,  &  confimilia  per  metaphoram  eflTe  d'fta  de 
amore  voluntatiscre^ta  :  propterea  quod  amnn» 
eoufquc  amaro  inhsrct,  ut  pluris  faciat  quoi 
amat ,  quam  fc  ip'bm  ,  Unde  &  dicitur  extra  fe 
exire,  quitfuum  effe  parvipendit  incomparatio» 
ne  cjuSjCui  amore  inharet . 

Ad  tcrtium  refpondco,  extitifTe  declaratum, 
quaft.  pracedenti  artic  4.  qualiter  non  eft  admit» 
tenda  Richardi  fententia  de  proceffione  Spiritus 
San5li ,  ex  mutup  ,  concordique  amore  Patris,& 
Filii  :  eoquod  Augullinus  dicat  ipfum  procedere 
ex  Patre,  &  Filio,  tanquam  cx  uno  principio  : 
illud  autem  principium  efl:  voluntas  ftccunda  ,  ut 
«fl  a(5lu.s  primus  .  Et  quamvis  ab  eodem  Augu- 
ftino  vocctur  Spifitus  Sanflus  He>ins  Patris  ,  & 
Filii,attamen  non  alia  ratione  dicendum  efTene- 
xum  amborum,  nifi  quatenus  nefluntur  in  com-« 
muni  producto,  /«co  c/rtf/o  pariter  fuit  deciara- 
tum  .  Concedcndum  cft  ergo  ut  PateramatFi- 
lium  ,  &  Filius  Patrem,  &ambo  Spiritum  San- 
£lum  :  ita  &  Spiritum  Sanflum  diligerc  Patrcm, 
&  Filium  ,  ncgandum  cft  tamcn  ex  hacdilectione 
alism  cxire  perfbnam.  Nam  (ut  frequenter  di^ 
ftumfuit)  fatis  non  eft  ad  principiandum  ali- 
quod  fuppofitum  "pollerc  principio  productivo. 
ied  ulferius  ncceflrariorequiritur,  ut  intcllii^atur 
cfTe  ineo  priufiuam  habcatur  terminus  tali  prin- 
cipio  adarqua^^us  :■  hanc  conditionem  habet  qui- 
dem  voluntas  foccunfJa  in  Patre  ,&  Filio ,  fed  ia 
Spiritu  San^rto  intclligitur  fub  oppofita  conditio- 
ne  ,  quia^  ipfcmet  cft  t^rminus  foecundaj  volunta» 
tis  ;  ficuti  quia  Verbum[cft  adsquatum  produ- 
ftum  memorij  patem»  ,  idco  eadem  mcmoria  in 
Y^io  efle  ne^uic  ratio  principiandi  ^liud  VcrbuBu 


4.  dift.  4». 
q.  J.  ♦.  ^* 

*u:cm . 


Hhli 


ARTI, 


4^6 


ARTICULUS   II, 


Videndns 


-»|lWnPatcr,&Filius  diligantfe  Spiritu. 
-:»(.-/''•  Sanao, 

^DoUor  iJiJl-i^.quA.in  mroque fcripto.S.  ThoiH, 
.-      /  i. p.qu(tll.%l.  artic.2^ 

VIDENTURPater,  &  Filius  haud  dilige- 
re  fe  Spiritu  Sanflo.  Etenim  fi  vera  ea  lo- 
<Iuutio  foret ;  igitur  diligere  «ut  acciperetur  ef- 
/entialitcr,  aut  certe  notionaliter .  Non  eflentia- 
liter  ,  quia  quodlibet  elTentiale  inert  formaliter, 
&  e.v  aquo  cuilihet  perfonae ;  crgo  Pater  ,  &  Fi- 
liusdiiignnt  fc  dilcctione  ipfis  inexiftente  forma- 
Jiter ;  Spiritus  autcm  Sanflus  non  cft  formalitcr 
in  Patre  ,  &FiIio.  Si  vcro  intelligcretur  dc  dili- 
gers  notionali;  igitur  Patcr,  &  Filius  ipirant  Spi- 
ritu  San(5lo  ,  quod  ert  imppfTihile  , 
,'  Prasterea  ,  Nullus  a6lus  notionalis  cftconver- 
livus  in  idem  agens,  a  quo  eft  velprpcedit,  prop- 
te.r  idiftinftioncm. ,  quam  talis  aftus  requirit  inter 
agens,  &  tcrminum  aclionis  •-  ergo  fi  iftc  aftus  cft 
fonveffiyus  ,  profe6io  accipi.pcquit  notionalitcr . 

Praterea  ,  Si  vere  dicercntur  Patcr,&  Filius 
jiJiligere  fe  Spiritu  Sanfto  :  ergo  paritcr  verum  ef- 
leti,  Patrem  diligere  fe  SpiricuSanflo  ;cadem 
Jfeniijjdileftione  Pater  yidctur  diligere  fe  ,  &  Fi- 
JiumfHoc  autem  cft  inconvenicns:  Pater  cnim 
ililigit  fe  in  primo  figaO  originis  ,  in  quo  certe 
jSptritus  Sanftus  npnintelligitur  fpiratus . 
\ ,  Pra:terea,  Pater ,  &  Filiuseodem  diligunt  fe  , 
&  ereaturam  :  Scd  Spiritus  Sanftus  non  videtur 
pfleratio,  qua  illi  diligunt  creaturam :  ergonec 
icftquo  Pater ,  &  Filius  diligunt  fc .  Probatip  mi- 
noris.  Spiritus  Sanftus  exproduftionis  fus  con- 
ditione  eft  neccffario  amor;  ergo  fi  eo  amorc  Pa- 
t«r,  &  Filiusdiligerent  creaturas,  neceflario  cf- 
fet  amor  creaturarum  :  Deus  igitur  ncceflario 
amarei  crcaturas ,  quod  eft  impoflibilc , 

CoNTRA  ,  Secundum  Auguftinum  ,  5.  de  Tri- 
Tiit.cz^.^Spiritus Sanclu! eji  quo genitus a gene- 
rante diligitur^genitoremqutfuumdiligit\  Hic- 
rony mus  ctiam  fupej-  Pfal.  1 7.  Spiritus  Sancius , 
inquit,  nec  Pater  f/?,  n^c  FHiHs^fed  diltUio  quam 
habet  ''Pater  inpilium  ^  6"  Filius  in  Patrtm\  igi- 
tur  Pater ,  &Filius  diligunt  fe  Spiritu  Sanfto  . 

Respondeo,  Magifter,!.  difl.  js.  hanc  queftio- 

nem  folvendam  cum  propofuilTet ,  ingenu^  fate- 

tur,  in  ea  altitudinem  nimi^  profunditatis  con- 

tineri  ,  qua  infrmitas  intclligentix  fuaetuvbata 

illi  folvenda:  imparem  fe  eire,  &  concludit :  eatn 

tanien  qHicflionem  leliorum  diligentia plenius  di- 

judicandam^  «tque  abfolvendamrelinquimus  ,  ad 

' boc  minus fufficientes  .  Alii  proinde  dixerunt  hanc 

propofitionem ,  Patcr ,  G*  Filius  diligunt  ft  Spi- 

rttuSaaclOy  efle  negandam  propterea  quod  ab 

Auguftino  retraflata  fit  infimili.  Siquidem  i.Re- 

traB.  c»p.  26.  retraflans  iftam  ,  Pater  tjlfapiens 

fapien  ia  genita  cui  prior  fimili^s  efl*e  videtur,fcn- 

ticndum  cft  illam  pariter  cxplodere  voluifle.Huic 

fententiae  nos  non  putamus  fubfcribcndum  :  pro- 

ptcrea  quod  non  eft  verifimile  illam  propofitio- 

nem  in  propriis  terminis  Auguftinum  retraftare 

onnififle,  fi  cenfuifletnon  fore  admittendam,  cum 

confuetudinis  ,&inftituti  fui  fuerit  nedumdiver- 

fas  propofitiones  fcorfim  cenfara  fubijcere ,  fed 

ctiam  eafdem  ,  cum  in  divcrfis  ,  quos  reccnfebat, 

.  libris  ,occurrere  contigiflet.  Accedit,  quod  Au- 

guftinus  neminem  fanftorum  fuggillare  invenia- 

tur:  qui  prafatam  propofitionem  ultro  adaiittunt, 

ut  veraiB  .  Aliorura  propterea  opinio  fuit,  pro; 


Summ^JoannisDuHsSmii 

pofi  ioncmfore  exponcndam  ,  ftdeout  To  Spiri<' 
tu  iTr/Vf/o^accipiatur  in  ratione  figni,ut  fenfus 
fit  Patrem  ,  &  Filium  diligerc  fe  Spiritu  San^o, 
ut  figno  dilefiionis  communis .  Verum  fi  ,  ut  ifti 
putant ,  rcs  fe  haberet  ,  eadcmfacilitatc  dici  pof- 
/et ,  cofdcm  diligcrc  fe  creatura ,  quippe  qua  fi- 
gnum  fit  dilcflionis  corum.  Alii  verodicendum 
putaverunt ,  Patrcm ,  &  Filium  diligcre  fe  amp- 
re  appropriato  Spiritui  Sanflo,  ut  vcra  i!t  propp- 
fitio  per  appropriationem,  non  pcr  proprietatcm  . 
.Contra:  igitur  pariter  cflcnt  boni  SpirituSanfto, 
quia  bonitaseidem  appropriatur . 

Eft  igitur  aliorum  opinio  talis:  Ablatiyus  Spi' 
ritu  SanclocQx\^x\x\im  ^n  ratione  effeiflus  caufae 
formalis  ,  Nam  ctfi  non  quslibet  res  fit  forma, 
nihilominus  quicquid  ab  alio  denominatur  ,quan- 
tum  ad  hoc  poflidct  habitudinem  formarum.Cum 
ergo  dicitur  ;  Ifte  eft  veftitus  indun  ento  ;  To  in- 
dumento  conftruitur  fecundum  habitudinemcau- 
faeformalis,  efto  non  fitformahominis.  Contin- 
git  autcm  aliquid  denominari  per  illud,  quodab 
ipfa  procedit ,  non  Iblum  ficut  agens  ab  afiione, 
fed  ctiam  ficut  tcrmino  aflionis,  qui  eft  effcflus 
inquantum  ipfe  effcflus  in  intclleflu  aflionis  in- 
cluditurjundc  re6l6  d.\c\x.\xXiarhor  florens fioribus^ 
quamvis  flores  non  fint  forma  arboris  ,  fed  effe- 
£ius  quidam  ab  ipfa  procedentes  .  iQuoniam  igi- 
tur  J/7/^fr<?  indivinis  fumitur  &  eflentialiter,  & 
notionaliter,  juxta  priorcmacccptionem  ,  Pater  , 
&  Filius  non  diligunt  fe  Spiritu  Sanfto  ,  fed  ef- 
fentia  fua.  At  fecundum  pofteriorem  intelleflum  , 
quoniam  fic(^/7/^*?(?  aliiidnon  eft ,  quam  /jjirare 
amorcm  ,  ut  dicere  Verbum  producere  ;  &  flore- 
re  ,  flores  producere  ;  quemadmodum  arbor  dici- 
turflorcns  floribus,  ita  Patcr  appellatur  dicens 
Verbo  ,  vel  Filio  fe,  &creaturam  ,  &Pater,& 
Filius  dicuntur  diligentes  Spiritu  San5lo,vel 
aniore  procedente,  &  fe,  &  nos  .  Conrra,  hjec  de- 
claratio  non  videtur  prohanda  pluribus  de  cau- 
fis.  Prfmo,  quia  licet  .^^//7^«?^  diftinfte  impor- 
tet  terminum,  qui  cft  adificium,  attamen  hsc 
non  eft  admittenda  ^adificator  adjficat  adificio  : 
ergo  neque  ifta  e.ft  yera,  Pater^i3  Fi/ius  diligunt 
fe  SpiritH  Sancio-,  propterea  quod  diligere  nihil 
aliud  fit ,  quam  fpirare  amorcm.  Nam  alioquin 
pariter  vel  magis  admittendum  yideretur  Patrem 
&  Filfum  fpirare  Spiritu  Sandto,  quum  fpirars 
diftinftius  importet  Spiritum  Sanflum,  quarn 
diligere,  Dcinde  ,quanivis  ea  praedicatio  conce- 
deretur  ,  non  tamen  cum  pronomine  reciproco, 
quod  eft  converfivc  prajdicari,  ut  in  cafu  dicen- 
do  ,  Tater.^  &  Filius  diliguntfe  Spiritu  San^io. 
Nam,nec  conccdcreturde  igne  pr«dic3ri  aliquid, 
quod  terminaretur  ad  ipfum  ignem ,  ut  aliquo 
produflo  a  fe  ,  «empe  inconftruftione  Ablativi  - 
Rurfus  ,  in  conltruftione  tranfitiva  nanquam  ef- 
fe<?lus,  ut  effeftuJ  conftruiturcum  ablativo  ;  dir 
/igerea.utem  eft  verbum  tranfitivumrqnare  excm- 
plum,  cui  innituntur  huicexpofitioni  adharentes, 
eftmagis  adoppofitum  .  Florere  enim  verbum 
neutrumeft,  non  fignificans  proinde  fbrmaliter 
produ(flionem  alicujus:  omneenim  verbumneuT 
trum  per  fe  idem  fignificat,  quod  nomen  adjcfli- 
vum  ejus,  fi  inveniatur  :quamvis  nomcn  per  mo- 
dum  habitus,  &  quietis,  verbum  autcm  infieri:, 
unde  idem  figniricat  calidum  effe  quafi  in  quiete  , 
&calerc  quafi /;;/'f?;:  ac  propterea  utrumque 
eandem  admittit  conftruftionem  ,  &  rcft^  dici- 
tur  ignis  calet  calore,  &  ignis  ejl  calidus  caiore:Sc 
utrobique  eft  praedicatio  vcta ,  prsdicato  fe  ha- 
bente  per  modum  forma  ,  de  qua  &  denominatio 
procedit,  Idque  nedum  eft  verum  ,  quum  forma 

eft 


Ahnf.  : 
anir.  j. 


De  his  fub' 
tililiinie  fl. 
•  ie  D»fiot 
d«  modis  il 
qnihejndi  i 
^'  C3p.  46.J  t< 


Tomus  l  Vars  l  Qualf.  XXKVIll  Art.  l  447 

Zf.diUgere ^  ut  expofitum  efl:.  Potefletiain  addi 
cxemplLim  ittnitri^  etfi  non  ufque  adeofim^Ie. 
Etenim  mitt:  in  divinis  conrotat  procelTionem 
actcrnam  pcrfbnEj  quasmittitur  ,  eflo  principali- 
ter  fignificet  effcftum  temporalem  ;  quantum  ad 
principale  fignificatum  ,  totam  concernit  Trini- 
tatem,  cujus  opera  ad  extra  fiint  indivifa,  fcd 
quoad  notionem  connotatam  pracife  refpicit  per- 
fonam  producentem  in  ratione  principii  ;  Fillus 
enim  poteft  mitti  a  Spiritu  Sanfto  ,  cfl»  fit  a  folo 
Patre  .  Concedimus  ergo  converfionem  non  fic- 
ri  quoadnotionale  connotatum,  fed  exerceri  re- 
fpeftu  tcrmini  habitudinis  ,  qucd  cfl:  efleDtiale 
omnibus  divinis  perfbnis  communc  . 

Ad  tertium  ,  concedo  confequentiam  ,cum  Tb 
/e  accipituruniFormi^er,  ac  (ubin^e  Patrem  dili- 
gere  fe  Spiritu  Sanfto  concedendum  .  Sed  areue- 
ibatur  contra;  quia  Patcr  diligit  /e  in  primo  figno 
originis;  Non  negamus  loquendo  de  voluntate, 
quatenus  in  ipfo  formaiiter  reperitur  a  fe  ;  At 
prreterea  fpirando  Spiritum  fanttum  ,  qui  necef- 
farid  efl  amor  ejus,  diligit  fe  Spiritu  Sanao,  qua- 
fi  prlncipiativd,  quo  modo  etiam  diligit  Filiuin 
Spiritu  Sanfto . 

Adquartum,  negandum  putamus  Patrem,  & 
Filium  diligere  creaturam  Spiritu  Sancio  ,ficut 
diligunt  fe  Spiritu  Sanfto;  Nam  ifte  modus  dili- 
gendi,  utfumitur  principiative  ,  eft  primo  illius 
termini  dilefiionis,  cujus  ipfa  diIe6lio  cfl:  formali- 
ter.  ex  hoc  qnod  ert:  principiata.  Sic  enim  diligere 
objeflum  ellprincipiare  amorem,  quiutprinci- 
piatus  cft  formaliter  illius  objcai .  Spiritus  au- 
tem  Sanflus  ex  vf  principiationis  fua:,  neqiie  pri- 
mo  ,  nec  concomitanter  eft  amor  creatur(e,quia 
creaturatantum  contingenter  amatur  a  Deo.Li- 
cetautemexvi  produflionisfHj  primo  fit  amor 
efTenti» ;  tamen  conccmitanter  efl  amor  Filii ,  eo 
quod  illas  perfonJB  fint  in  natura  primo  amata,ex 
receflitate  illius  nature  ;  propterea  igitur  dici- 
mus  Patrem  non  diligere  creaturam  Spiritu  San- 
flo,  eo  modo,  quoF.Iium  diligit  ,quia  non  pro- 
ducit  amorem ,  qui  ex  vi  produftionis  fus  fit 
amor  creaturs  ;  imo  compieta  prodii£"tione  ne- 
cefTariaillius  Jtmoris,  adhuc  eflc®ntingentia  ,  ut 
iflc  amor  fit  creaturjc  ,  idque  nedum  eil  in  pote- 
ftate  producentis  amorem  fubfiftentem  ,  fed  etiam 
iflius  amoris  produfti;  nam  ita  cont-ngenter 
amat  Spiritus  Sanflus  creaturam ,  ficutPater, 
&Filius  . 


e(lq'.!iilitaj  inhsrens,  fed  etiam  quando  fe  hahet 
pcr  modum  forms  ab  extra  denominantis,  ut 
evenic  ingenere  habitus,  vel  ad  modum  illius 
quare  ut  refis  admittuntur  h»  loquutione $  ;  IJle 
e]}  irnafusiepimsnto:  Ifle  nitet  vefiimento.  In 
prxfenti  autem  cafu  ,  tirbtret»  ftortre  non  impor- 
tat  arborcm  producerc  fiorcs.  Nam  fi  ad  id  figni- 
ficapdum  effetadinventum,  &  inflitutum  verbum 
aftivum,  ^Mts.  florificare ,  hicc  utiquc  non  foret 
concedenda  ;  urbor  florificat  floribus  ^  fed  hcec  ut 
vera  admittenda  ,  arhor  floret  floribus  ,  quia  per 
iflud  vcrbum 'neutrum  fignificatur  aliquiddeno- 
minans  fubjeftum ,  quafi  per  modum  habitus; 
cxemplsm  igitur  efl  ad  oppofitum  ,  loqucndo  de 
Terboaclivo,  Scnihil  ad  propofitum,  ut  vefuin 
efl:  de  verbo  neutro . 

Nobis  igitur  ita  videtur  declarandum  quod  ait 

Auguflinus,  i^Je  Trinitate  cap.  17.  Scificet  Spi- 

ritum  SanflumefTe  ,  quoPaf-er  dih'git  Filium,  & 

Filius  Patrem  .  Amor  in  nobis,  ut  produftus  re- 

fertur  ad  voluntatcm  producentem  relatione  fe- 

cundi  modi;  &  viciffim  in  voluntate  efl  rclatio  ad 

amorem  produftum,  &Dr8et,erea  importat  amor 

aliam  relationem  adobjc£lum,  fedobjeflum  non 

refcrtur  ad  ipfum  ,  ficut  fcientia   ad  Itibile  ,  fed 

fcibile  ad  fcientiam  non  dicit  relationem.  Quem- 

admodum  igitur  amor  tmportat  habitudinem  ad 

objeflum,  ita  amorem  producens  pofretdenomi- 

nari  ab  ea  habitudine  ,  fi  foret  nomen  impofitum, 

quo  aftio  produfliva  exprimeretur  ;  poteflnihi- 

lominus  appellari  aceptio  r>bje?Ji'y  ut  articulopr^- 

ce//*«//annotatum  fuit.  Transferendo  haec  ad  di- 

•vlna  :  Spiritus  Sanftus  ex  vi  prodiiftionfs  fuae 

(  ex  natura  quippe  ejus  habet,  quod  propri^  fit ,  & 

vocetur  Amor^  nnn  quidem  proprid  ,  fed  per  ap- 

propriationem  ,  eft  amoromnisamati  necefTario; 

involvat  ergooportet  aliquam  relatfonem  rttio- 

ris  formaliter  adficamatum.  Producens  autem 

spfum  ,  qui  eft  amor  omnis  amati  ,  denominatur 

flb  eadem  habitudine ,  quafi  principiativ^  ;  ea  au- 

tem  habitudo ,  ut  principiative  Jdenominans ,  \tn- 

ytortatur  prr  hoc  verbum  <//7;^fre  .  Paterigitur 

^   Filius  Spiritum  Sanclnm  producentes  ,  diii- 

gunt  principiativ^  fe  ,  &  omnia  Spiritu  Sanfto, 

qui  cft  amor  omnis  amati .  Quemadmodum  Pa- 

trem  dicere  fe  Verboaliud  non  eft,  quam  Ver- 

bum  gignere  ,  cui  per  appropriationem  convenit 

omniadeclarare,  Sicut  igitur ^/cirrr^ut eft  habi- 

tudo  declarativi  ad  «mnia  declarabilia  ,cft  cfTen» 

tialc(  perfbnaenimdivine  perinde  omnia  decla- 

Tant ,  quippe  quibus  una,  eademquc  fit  intelll- 

gfntia  )connotans  tamen  notionalc  perfbns  ge- 

rit«  memoria  foccunda,  itsi  &  <//7/^f /■#,  ut  mox 

magis  declarabitur, 

Ap  Aroumenta  .  Ad  primum  dicendum  Tb 
iihgert  in  prxfenti  ioquutione  ncn  accipi  cmni- 
no  effentialiter  ,  nec  omnino  notionaliter .  Nam 
connotat  notionem  nempe  Spiritus  Sanfti  pro- 
duftionem  ;  &  fignificat  habitudinem ,  quam  Spi- 
ritus  Sanftus  dicit  ad  amatum  ;  non  quidcm  for- 
inaliter  ,  fed  prineipiativi  .  Ratione  ergo  hujus 
confcquenti j  habitudinis ,  cfTcntiale  eft,  quantum 
«d  termirum  habff^udinis  ipfius  ,  quia  tcrminus  , 
nedum  crt  Spiritus  Sanftus,  verum  etiamomnc 
nccefTario  amabile  . 

Ad  fecundum  refpondetur  cx  diftis  :  Et  exem- 
plo  fimillimo  res  dcclaratur  :  Nam  fub  ea  ratio- 
ne  ,  qua  conceditur  ,  Patrem  dicere  Verbo  ;  Tb 
^/(rerf  ncceftomnino  effentiale  ,  nec  penitus  no- 
tionale  ;  fcd  connotat  notionalc  ,  gignitionem  ni- 
mitum,  &  importat  in  gcnito  habitudinem  de- 
clar^tivijqua  utiqueeft  id  omnGdeclarabiie  j  ita 
Toitius  /. 


De  hfi  »«- 

/rai.^l.per 
ttium  m 


CentrlM 
riara  \id?- 
tur  ''cT  'e 
S.  Thom«9 
hic§,Arf«r« 


ARTICULUS  INCIDENS. 

Utrum  Pater  fit  fapicnsSapicntia  geniti. 

VocJor.  i.iiifl.ii.q.i.  in  tttroqite  fcripto.S.  Tbam. 
i.p.q.^y.  artic.  t.  §.  Ad  primum  . 

VIDETUR  Pater  elTe  fap^cns  fapientia  geni- 
ta :  Nam  fecundum  Anfeimum  Monol.cap 
61.  Nihil  aliud  eflfnmmo  fpirsttti  dicere^q.taiH 
quaficogitaHdo  intueri  .  Sed  iicert  aliud  non  eft 
quam  Patrcm  gignere  fapientiam  ;  ergo  Pater  in- 
turndo  ,quain  gcnuit  fapicntiam  ,  cft  fapiens. 

Prxtcrea  ,  fecundum  Augnftinum  ,  5-.  dc  Trin. 
cap.  \.  Pdtsr  Verho ,  qucd gcruit  dicens  cft ,  non 
verbo  quod  profertur  ,  ^  fonat .,  i5  tyanft,  fci 
p^erbo  quod  erat  apud  Deum  ,  iff  Dtus  erat  T^er- 
bum .  Sapicntia  autem  Pater  cft  fapiens;  ergo 
quuin  Verbum  fit  Sapicntia  gcnita ,  ipfe  eft  fa- 
piens  hac  fapientia,  uti  &  hac  fapicntia  dicit. 

Prxterca,Pater  diligit  fe,  &  Filium  amore,  qui 
ab  utroquc  pro  ccdit ;  ergo  pariter  concedendum 
H  h  h    a  eft 


trAKU*  • 


4*8 

eft  Patrem  llpere  faplentia  ,  quw  de  ipfj  procerli ; 
quo.i  viilctur  aiJftruere  Apoilolus  appeilans  Chri- 
ftumDei  virtutem,DeiqucSapientiam ;  autccr* 
te  negandapriorpropoiitio. 

C0VTR.A  ,  Auguflinus  7.  de  Trinitate  cap.  4, 
Pater  ^o  f/7,  quofiipit,  quia  idsm  ePfapere^'^  ef- 
fe  •  ergo  fi  fapcret  Vcrbo  ,  eflct  panter  &  Verbo; 
'i  1  autem  aufert  Fidem  Trinitatis  j  crgo  non  fapie 
fapientia  gcnita . 

RESpoNDEodicendum.  Patrem  non  efTe  fapien» 
tcm  lapientia  genita  ,  feu  Verbo  ;  fed^ut  ait  Ma- 
ciiler  I.  dif.  32.  )  faperc  fapientia  ingenita  ,  ficut 
formali  principio,  Fiiium  vero  fapientia  ingeni- 
ta  ficnt  principioprincipiativo  .Et  deqlaratio  cft 
ifta  ;  Aclus  e(rcnti.ilisc(re  nequitalicujus  fuppo- 
fiti,  mcdiantealiquoprincipio*/^«o,  nifi  illud 
principium  fit  tali  perfonas  prineipium  formal» 
efTendi;  fapere  autem  cfl;  aflus  efTentialis ;  ergo  fi 
Fatri  ineffet  ex  Filio  ,  vel  Verbo ,  utiquc  oporte- 
ret  principium  ejus  aftusfpcftaread  rationem  ef^ 
fendi  ipfius  Patns  ;  id  autemell  impoflibilc  :quia, 
Pater  eil  alia  perfona  a  Filio  .  Nec  item  Filius  eft 
Pafri  pnncipium  eflendi  originativum  ,ficutdici- 
tur  Filius  fapicns  fapientia  ingcnita;  quia  a  Patre 
Irabetfapcre  ,quiell  ftpientia  ingenita  ;  Nam  ip- 
fe  Filius  non  elt  principium  Patr^s  originativum  ; 
ieitur  neque  hac  ratione  dici  potefl  Pater  fkpiens 
fapientiagenita  .  Nec  dcnique  Filius  eft  princi- 
pium  fubauftoritativum  refpectu  tabs  a£lus,quo«! 
modo  conceditur  Patrem  crearc  Vcrbo  ,  ut  prop- 
terea  Paterdici  queat  hoc  modo  fapiens  fapientia 
*enita  ;  quia  Verbum  non  producit  cum  aftum  in 
fe,  fed  fibi  a  Patre  communicatur :  principium  au- 
tem  fubauftoritativum  habet  ratibncm  produccn- 
tis  a'>um,  rcifpeflu  cujusdicitur  tllc  principiumj 
ergoetfi  Patercreat  Verbo,  ut  principio  fubtu- 
ftoritativo',nontamen  efl  fapiens  fapicntiageni- 
tt ,  ut  fubaudoritati  vo  principio .  Sapieni  cfl  igi- 
tur  lapientia  ingenita  ,  &  Filius  pariter  ctdem  ft- 
picntia  fapit  ingenita,  ficut  principio  principia- 
tivo  . 

Ad  Argumenta  ,(fiapponendo  quai  aonota- 
ta  funt  in  antecedentibus  ,  &  pr»fertim  articuh 
primo  de  mulciplici  acceptione  ejus  ,quod  cft  di-^ 
<v/^,  utad  divinatransfertur)  Ad  primum  ref- 
ttondeo  ,  ab  Anfelmo  eo  loci  accipi  T^  dicere 
prorfuse(rentiaIiter,ut  nempeidem  eftac  intel- 
ligcre;  Unde  exprefse  vult  eodetn  capite  tres  per- 
fonasefTeunum  dicens  ,  ficuti  funt  unum  intelJi- 
gens;  &  licc^qualibctcx  ipfis  dicat  quamlibet , 
attamen  unum  exiftere  in  ratione  dicentis  ,  &  di* 
£li,ficuti  funtunusintelligens  ,  &  unum  intelle- 
6ium  .  1$  tamen  modus  cxponendi  Td  dtcere  eft 
minus  proprius ,  quia  nec  fignificat  relationem 
originis,  nec  connotat  cam  ,  pcrinde  icintelli- 
gere ,  vel  fapere ;  «jua  fan^  in  aceeptione  ne^ 


Summajoanms  Duns  Scofi, 


gat  Auguftinus  Patrcm  dicere  Verbo  .' 

Ad  fecundum  rcfpondco  notatum  fuifle  artt' 
culoprimo  citato ,  qualiter  uno  modo  dicere  figni- 
ficat  habitudincm  dcdarantis  ad  declaratum , 
prout  congruit  alicui  non  formalitcr,  fed  prin- 
cipiative;  qua  rationcreftiiappellatur  Pater  J/- 
cere  yerbo-^  atque  ad  eum  fcnfum  loquitur  Au- 
guftinus  in  pra:allegata  aufloritatc,  &  i  ?.  deTri- 
rit,cap.  14  fitter^xni^wtns  ,fi  ipfui»  dicens,ge' 
rtuif  Filitttftfbi  <ietfU4kin  ,  Hiccnim  Auguftino 
xAemtHdicert,  ac  principiativ^  declarare  ;  Pa- 
ter  igitur  Verbo  declarat,  non  formaliter,  feJ 
principiativ^,  inquantum  ei  communicai  noti- 
tiam  aftualem  infinitam  :  notiti»  autem  aftuali, 
unde  afluais  ,  convenic  deciarare  ;  ac  propterea 
dechrare  magis  convenit  cum  proprio  Filii,quani 
aliarum  pcrfonarum ;  &  ideo  refte  id  pilio  ap- 
propriatur  ,  \'crnainen  &propri^  dl  in  omni 
aliaperfona,  quit  qn^Iibet,  inquartum tftuali» 
notitia  ,  aftu  declarat  omne  deplarabile  .  Declt- 
rat  igitur  formalitcr  Pater  cmnia  f«  ipfo ,  ficut  & 
Filius ,  &  Spiritus  Sanftus  ,quibu$  ineft  unt ,  et- 
demque  intelligentia  ;  quam  quonitm  Pater  non 
habet  a  Fiho,  non  eft  ftpien»  fapicntia  genita, 
cfto  principiatiye  dicat  Verbo ,  fenfu  jani  expo* 
<ito. 

Ad  tertium  refpondet  Magifter ,  \Ji/i.  52.  cap^ 
Pratereay  fecundum  doflrinam  Auguftini ,  7.  de 
Tri/fit,  CMp.  4.  jam  declaratam  .  Nam  quia  idem 
eft  Patri  cfle,  quod  fapere,  fieri  non  potefl,  ut  per 
fapicntiam,  quamgenuitfit  Pater  Itpiens ,  cum 
per  illam  nonfjt .  Porro  Filius  vocatur  ab  Apo- 
^olofapietttia,  ^  virtus  'Patris  ;  non  qulit  Ptter 
pcr  cum  fit  fapiens  ,  velpotens,  fed  quia  Filiuf 
fapicntia,  &  virtus  «ft  dc  Patris  fapicntia,  & 
virtute  .  Verumquiaargumentum  procedit  CK 
paritatcdileflionis,  Scfapienti*.  Dicimus  ,  no» 
Mrticulopracedertti  declaravifTe,  qua  ratione  Pt« 
ter  ,  &FiIiusdicantur  fc  mutuo  diligere  Spiritu 
Sanflo  ;  nempequia  illum  producentes  &  Pater 
Filium,  &  Filiys  Patrem  diliglt,  qui  eft  tmor 
onnisamati  neceflario  ;  uti  eft  infinita  bonitas  , 
flua  conftat  uterque  .  Scd  Patergenita  ftpientia 
faplens  efl*e  non  potell,  cum  ca  non  Intelligat ,  fci 
magis 'apientiaingenita  .  Intereft  ergo  inter/»- 
telligere^  vel  fapere,  &  decltrare  ;  quit  etfi  Pater 
Vcrbo  declaretper  appropriationcm  virtute  pro- 
cefnonisfujc,  propriitamen  &  a  fe  Paterintelli- 
git ,  &  ita  quoque  declarat ,  fcd  non  fibi  appro- 
priatur  declarare  ,  quia  etfi  praditus  finotitia  in- 
finita,tamenexea  vi,  qua  producit  eft  memoria  , 
&  non  producitinquantum  aftuali»  notitia  ;  me- 
moriae  autcm  non  eft  dcclarare,  fed  notitias  afkut- 
lis  .  Saptre  igitur  eft  penitus  efTentitle  ,  tt  decla» 
rareQomotti  propriiiin  Filii,  8c  fignifictt  cflTtn^ 
tiale. 


QUiE- 


I. 

If. 


Tomus  L  Vars  l  Qucejl.  XKXVlll  Artic.  l         429 

QU^STIO  TRIGESIMAOCTAVA 

DE  NOMINE  SPIRITUS  SANGTI, 
QJLIOD  EST  DONUM, 

IN    DtJOS    ARTICULOS    DIVISA. 

Confequentey  quaritur  A«  Bono . 
ET  CIRCA   HOC  QJJiERUNTUR  DUO. 

Utrnm  donum  poflit  efTe  nomenperfbnale. 
Utrum  fit  proprium  Spiritus  San£ti . 


ARTICULUS    I. 


Utrum  denum  fit  nomcn  perrcnale  . 

Dvcior  i.  difl.  1 8.  in  utroque  fcripto .  J".  Thom. 
i.  p.  quxfl.  38.  -»>•/.  r. 
iii!l  U  J.  uuiiA  IDETUR  donum  haud 
effe  nomen  perfbnale. 
Siqvitdcm  nomina  pcr- 
fonalia  dicuntur  d«  Dco 
ah  sterno ;  queniadmo- 
dum  &  independenter 
abomni  alioinfunt  ipfi 
ea,propter  qus  ita  per- 
fbnae  divinsE  propri^  vo- 
cantur  :  fed  nomme  do- 
r:  importatur  :  relpedtus  adcreaturtm:  crgo  non 
dicitur  de  Deo  ab  aiterno  ,  uti  8c  creatura  non  e!l 
gterna.Minor  probatur  ex  Auguflino,  iS-de  Tri- 
mt.c.ig.dicenteSpiritUiSanFius  intantum  donum 
Dei  efl ,  inquantum  datur  eis ,  quii>us  datur.tion 
d.aur  autem  Patri  ,  autFilio,  fed  creaturis  in- 
tclieiSlualibus :  ergo  ex  tempore  convenit  Deo 
romen  doni  :  non  efl:  igitur  vocabulum  ,  quo  ex- 
priiwatur  proprictas  perfbnalis . 

Preterea,  Nomina  perfbnalia  ,  propterca  quod 
fingillatim  de  perfonis  dicantur  ,  diflinftionem 
aliquam  prajfeferant  oportet  :  crgo  pariter  fi  doni 
nomen  forct  pcrfbnale ,  fic  de  una  diceretur  pcr- 
fona  ,  ut  aiiis  non  congrueret :  fed  hoc  eftfalfum, 
Et  probalur  i  Nameatenus  uni  perfonarum  ,  & 
ron  aliis  id  nomen  conveniret,  quatenus  ct  per- 
fbna  ,qL5  ex  fui  perfonali  pi^oprietatc  denum  eft 
donabilisefTct  creaturis:  fcd  eadem  ratione  & 
Filio  nomendoni  proprium  efTct ;  quippe  qui  ab 
gterno  procefTit  a  Patre  ,  utdonabilis  creaturat, 
dicente  Efaia  ,cap.  ^.Fi/ius  datus  ejl  nol?is\  crgo 
doni  nomen  non  efl  parfbnaic  . 

Prasterea,  Donum  involuit  rclationem  ad  il- 
l;id  ,  cuidatur;  fi  erj^o  talc  nomen  alicui  perfb- 
narum  ,  ut  Spiritui  Sancto  conveniret  tanquam 
ejus  perfonae  nomen  ,  vi  procefTjonis  fus  habcrct 
efle  (lonuiT!  creatura:  ;  &fubinde  rc£le  dici  potefl: 
fpirituscreaturx  :  Hoc  autcm  efl  plan^  falfum; 
quia  alio.iuin  eadem  rationc  Filiutdiccretur  Fi 
iius  crcaturac ,  cum  nobis  fit  datus .  Id  autem  ne- 
mo  dixerit;ergonec  concedi  debetSpiritum  San- 
£ium  effe  fpiritum  crearurs  . 

PratercH  ,  Interdantem,  &  datum  relatio  In- 
terveniat  oportet:  fed  Spirit  i$  Sanflus  dona 
elargitur  ;  ergo  ipfe  ex  fua  perffjnali  prcprietate 
appcllari  donum  non  potefi  ;  ac  proinde  talc  no- 
men  non  efl  perfbnale.  Probatio  conffquentiffi: 
Si  Spiritus  Sanftus  donnm  propri^  appellandus 
efletjigitur  referretur  ad  fe  iplLim  relatione  ,  quas 
Tcrfatur  inter  donantem  ,  &  donum :  fed  nulU 


relatJo  perfbnaliseflejufdem  adfc;  crgonomfne 
<^o»/nihiI  fpciflans  ad  perfbnalem  proprietatem 
exprimitur  in  divinis .  ,  }^^i^  '* 

CoNTRA  ,  Auguftinus,  4.  deTrinit.  cap,  ao.  Danum, 
SicHt  natum  effe  ejl  Filio  a  'i^atre  cfe  ;  ita  Spiri- 
tui  SanUo  donum  Dei  efe  eji  a  Patre  ,  iS  a  Filio 
proctdere.  Filii  autem  ,  &  Spiritus  Sanfii  nomi- 
na  perfbnalia  limt :  crgo  &  perfbrale  efl  doni  no- 
men  ,  quan  loquidem  ita  Spiritus  Sanctus  donum 
aopellandus  fit  ,  quia  a  Patre ,  Filioque  pro- 
cedit . 

Respondeo  dicendum  doni  nomen  effe  perfb- 
nale  ,  non  quidem  quoad  principale  ejus  fignifi- 
catum ,  fed  quoad  connotatum  ipfius  :  pcr  fe  igi- 
tur,  &  principaliter  nomen  efTentiale  ell .  Ad  cu- 
jus  evidentiam  fciendum,  «^oa?/;/»  tripliciteracci- 
pi  pofTc  :ncmpe  aptitudiraliter  ,  habituaPter,  & 
aflualitcr.  Juxta  primam  acceptionem   iilud  eft 
donum  ,  qupd  cftaptum  natum  dari ,  fcu  alicui 
aliquandodcur ,  feu  non  .  Ad  hunc  fenfum  lo- 
quitur  Auguftinus,  5.  dcTrinit.  cap.  5-.  Sed  quia 
inquiens  ,Jic  procede^at ,  ut  efet  d(,»aAi/e,jant 
donum  erat  ,(j  anteqtiam  efict ,  cui  daretitr .  Sed 
id  efl  donum  habituahter ,  quod  ita  ordinatur, 
ut  aiiquandofit  dandum  ,  quod  &  docet  Augu- 
ftinus  5-.  de  Trinit*.  cap.  ij.  cit,  docens,  eo  ipfo 
quo  dtiturus  eum-erat  T)eus  ,jam  donum  erat ,  iS 
antequam  daretur .   Donum  denique  aftuale  efl, 
quod  reipfa  donatur  alteri  ab  aliquo  ,  Rurfus 
donumpoted  multipliciter  intelligi  :   Nam  in  pri- 
misillud  potelldici  donum,  quod  Iiberaliter  efl 
produftum ,  adeo  ut  dare ,   vei  elargiri  aliud  non 
efTct,  quam  liberalitcr  producere  :  quo  utiquc 
fenfu  Spiritus  Sanflus  ab  stcrno  donumeft  ,quia 
liberaliter   produ6tus  .  Sed  in  hanc  fententiant 
Sanfti  non  loquuntur  de  dono,  dum  docent ,  Spi- 
ritum  Sanflum  efTe  donum  zb  xttrno ,  fcd  noa 
dari ,  nifi  cx  tempore  ,  quia  ipfum  dari  ab  xtcr- 
no  necelTario  involveret,  creaturas,  quibuselfet 
datus,  cxtitifTein  aitcrnitate,  A!io  modo  poten: 
accipi  donum  prozmort  concordi  Patris  ,  5;FJii, 
quatcnus  iilc  FiliOiimpcndit,   is  Patri  amorcm 
repcndit ,  ut  loquitur  Richardus  ,   ^.  de  Trinit. 
de  quodiflum  fuit,  q.  i^.art.^.iterum  repetito, 
Sed  Auguflinus  fermonem  faciens./^  dono  ,  non 
ita  fentit,  Nam  fic  acceptus  amor  vel  cfl  omni- 
noefTentiale  ,  vel  prorfus  notionale.  Donumigi- 
tur  vel  per  fc  aliquid  unum  fignilicat ,  nempe  rc- 
fpcftumdonabilitatis,  vcldonativi,  vel  donan- 
di  (  juxra  triplicem  prsmifi^am  acccptioncm  «/0- 
»/  )creatHrx,  connotando  proprictatcm  tcrti« 
perfbn«proccdentisa  Patrc,  &  Filio,  ac  fubin- 
de  <^c*«/»  eft  unius  pcr  fe  rationis  ;  aut  certe  fi- 
gnificat  utrumqic  per/i; ,  &  refpeflum  nimirum 
adcreaturam,  flt  proprietatcm  notionalem  ter- 
tia:  perfbnj  ,  eftque  proinde  «quivocum  . 

Etfi 


9-  TJiftMx 

verbi    iiu* 
J.   Ad  quar. 

qup-i      *fi>* 
cltiur   ,    Jfd 

kabet  tpti- 
twiinci»  ,  u/ 
pnjjil  dari  . 
Vnde  ab  <«- 
ttrno  ditl- 
pa  firftHA 
dicitur  d- 
num  ,  licet 
tx  lempcr; 
deiur  .  Ki^ 
tat»in  per 
lioi-  quod  im~ 
pur.tetur  ref~ 

f*/iMS  ad 

ttnatura>nlj 
eporii!,  qned 
jfti  tjfentiale 
Sed  ^uod  a. 
tiqhld^ejfen 
tUle    in  fuo 
itttelle&u  iiu 
ciudainr  ,yf- 
<«/     efeniia 
itfi^luailur 
ip.  intclltif?» 
perfoa.e  . 
'   Vult  ergo 
fxprcfsc   rc- 

|icudinal«in 
adcreacuraia 
iogrtdi  ,  vcl 
ipsdire     3.4 
propriefice 
perlonalctn 
Spi.-jcut  Saa  • 
^i  .  C»ncra 
^rgo       baiK 
^ottrio3in_t 
vadunc     tr- 

gumeuta 1 

Scoci     liic 
relacs  ,  &  in 
f(qu(.iiii  ar- 
ti.iUo   aHnq- 
tanda , 


Pulchsrri- 
sns  dedaclio 


4JO 

hciiauceiD  fen  unum,  feu  akcrumdicatui,pi- 
rindefit,  parrique  referst,  fripponendo  tamen 
unuBt  per  fc  fignificare  ,  refpeflum  nempe  ratio- 
nis   ad   crcaturam,  connotarc  vero  pcrronalem 
proprictatem,  ^eclaratur  doffunt  non  effepcrfe 
Eomen  per/bnale  .  Nam  omnis  refpe«5lus  rationis 
Dei  ad  crcaturam,  ex  aquoconvcnit  tribus  per- 
fbnis,necuni  magis,   qu^m  aliis;  efl  igiturdo- 
numquoad  refpeaum,  quem  fignificatad  crca- 
turam  ,  nomcn  «flentiale.  Rurfus  ,  nulla  perfon^ 
conflituitur  in  e//e  perfonali  pcr  aliquem  refpc- 
flum  ad  crcaturam  ,  eftojuxta  primam  acceptio-» 
rem  doni  is  refpecius  intellijjatur  .  Nam  nec  ali- 
qua  proprictas  perfbnalis  dicit  refpsflum  ullum 
adcreaturam:  imo  quicquid  efl;  intrinftcum  in 
divinis  ,  five  abfblutum  ,   five  refpe^tivum ,  in, 
qupcunque  f/7frcali ,   fiye  intelligibili ,  abilrahit; 
abomni  rcfpe6hi  ad  creaturam  ,  cftque  ita  prius 
qupcunque  g^e  creaturc,  ut  fi  per  impofTibile, 
vel  incompollibile  ,  nihil  aliud  i  Deo  poffet  effe, 
omni/que     creatnra  repugnaret    ,    nihilominus! 
peus  perinde  pofiideret  perfeClionem  omnem  ef- 
fen.di  &  quoad  naturam  ,  Scquoad  per/bnas.Prius, 
cnim  intelligiturTiinitas  in  (f^r  perfbnali  lecun- 
dumquodcunque  f'//.*,  quamcreatura  fit  intelli- 
gibilis  fecundum  alquodfui  e^^e  ;  quia  eJJe  ipfius, 
crcatura;  a  tota  Trinitate  eft  ,  &  pendet  5  &  idcQ 
necefriirioen:  poflerius  omni  .f/T^   adintraj   ergo 
nihil  intrinfecum    in  divinis  includit  necefTaria! 
refpecl;um  ad  cregturam.  Cum  igitur  refpedlus, 
qui  necefTaiioinYoIvitur ,  ac  intelligitur  nomine 
dofi  fit  ad  creaturam  ;  (  nam  donum  elTc  nequit 
nifi  altcri  dctur,  aut  dari  queat)  idnomen  ratio- 
ncrefpeftus  per  fe  fignificati  ,  (   feu  primo  ,  & 
adajquatc ,  feu  una  cum  proprietate  ex  a:quo)  ef- 
fc  profefto  non  poteft  perfbnale ,  fed  magis  ef^ 
fentiale  erit ,  fignificativum  fcilicet  refpeftus  ra- 
tionis  eodem  modo  congruentis  tribus  perfbnis. 
Qu^od  vero  nihilominus  connotet  proprieta- 
tem  terti$perfbn»  proced?ntis  a  Patre,  &  Fdio, 
cx  eo  conilat ;  quia  divina  hasc  perfbna  ,  ex  vi 
proccfTionis  fuc  cfl' verus  ,  infinitus,  ac  fubflan- 
tialisamor  ;  efl:  i.ijitur  veriffim^ ,  ac  liberaliter,  & 
l;berc  donum  .  Siquidem  inter  omnia  dona  libe- 
laliter  ehrgientis,  primum  donorum  e(t  amor 
fjus,  quem  primo  impendit  amato  ;  ifque  amor 
rfl  ratio  infequentium  dororum  .  Nam  nihil  ha- 
het  rationemdoni  ,  nifi  inquantum  caditfubafiu 
amoris.   Non  enim  quieextqrius  dantur,  nomcn 
Br.erenturdonQrum  ,  nifi  benevolo  anlmo  ,  atque 
amic^  fint  donata  ,  &  communicata  aftu  amato- 
rio  v  jluncatis  :  induunt  ergocunciaqux  dantur, 
indolem,  charaflerem ,  ac  i^offi  naturam,qua- 
tcnus  de  amcre  dantis  procedere  probantur  ;  fed 
tamen  perinde  non  rcquiritur  recipientis  amor. 
Quoniam  igitur  iSpiritus  Sanctus  ex  vi  fuf  pro^ 
'rcfiionis  efi:  primus  ,  &  infinitus  amor  ,  &procc- 
'ilens  pcr  aclum  amoJ^is  a  Patre  ,  &  Filio  eum  li- 
beraliter  producenlibus  :  Sicuti  art.  4.  q.  ^6.  fuifc 
declaratum ,  (^0/7/  nomen  importat  pro  connota-? 
to  ejus  proprictatem  perfbnalem  ,  efto  quod  prin- 
cipaliter ,  &  per  fe  fignilicat ,  fit  effentiale  ,  Illud 
enim  eflrefpectus  rationis  ad  crcaturam,  necef- 
ftrio  tamcn  coqnotat  proprietatem  Spiritus  San- 
fti ,  qui  el\  primu?  amor  efrentia  procedentis  a 
Patre,  ScFilio,  per  aflum  amoris  j  quod  erat 
declarandum. 

Ad  Argumenta.  Ad  primum refpondeo ex 
prajallegata  Auguflini  aufloritate,  aliifque  con- 
(imilibus,  qus  afferri  poffunt ,  aliud  npn  fequi 
nifi  dofium  non  lcfTe  nomen  perfbnale  ,  quantuni 
fpf ftat  adprincipale,  &  proprium  fignificatuni 


Stifnma  ]omnis  Duns  Scoti. 


ipfius  ,  quod  efl  refpeftus  rationfs  aJ  creaturam 
cu!  dona  dantur;  fed  interea  tamen  efle  pofle 
perfbnalis  proprietatis  connotativum  ,  ejus  nimi- 
nim  ,  qus  eft  proceflio  amoris  primi ,  &  infiniti; 
ac  proinde  ,  uti  dontim  dc  primario  fui  fignificato 
eft  nomen  efllentiale,  ita  fecundum  connotatum 
perfbnale  dici  debere  - 

Ad  fecundum  rcfjiondeo  ,  To  dsnabile  uno 
modo  intelligi  pofTe  id  ,  quod  eft  aptum  natum 
donari :  aliomodo  idem  fignificare  quod  poffibi- 
le  dari.  Porro  id  intereft  inter  utrunque  ,  quod 
aliquid  etfi  poffibile  fit  fieri,  aut  poni  in  aliquo 
tcrmino  ,  non  eft  tamen  aptum  in  eo  collocari. 
Lapidcm  enim  ferri  furfum  ,  pofCbile  eft  ,  id  ni»- 
hilominus  evenitcontraipfius  aptitudinem,  qusc 
cft  ad  fitum  deorfum,  ItaqueSpiritus  Sarfti  per- 
fbnt  a  pfoprietate  fecundum  quam  a  voluntate 
procedit,  yt  ampr  donabilis  ,  habet  aptitudinerri 
utqucat  donari  :  Sed  Filius  ,quia  Verbum  decla- 
rativum  cfTcntiiePatris  ,  non  procedit  ea  perfo« 
nali  proprietate  ,  fecundum  quam  aptus  fit  dona<- 
ri  ,  cft  nihilominus  poffibilisdari  a  Patre,  &^i- 
lio  ,  &  Spiritu  Sanfio ,  a  quibus  reipfa  nobis  eft 
datus,  fecundpm  vaticinium  Prophetf,  ac  pro- 
pterea  donum  connotare  quidem  poteft  Spiritus 
Sanfti  perfbnalem  proprietatem,  qua  diftingui» 
tur  acfctfrjs  perfonis,  fed  nequaqwam  Filii,  airt 
Patris . 

Ad  tertium  dicendum  ,  utique  Spirltvm  Sar^ 
ftum  refli  dici  &  donum  creatur»,  &  fpiritum 
noftrum  ,  rationc  refpeftus  connotati  a  fuapro- 
ceffione  .  Nam  quemadmodum  donum  primo  fi-» 
gniiicat  refpectumiad  crcaturam ,  connotando  in- 
terim  aiternam  Spiritus  Sanfti  procefllonem  :  ita 
h  zonxxz  Spiritns  Sanlhis  primo  fignificat  pro- 
cefljoncm  astcrnam  ,  feu  perfonam  ca  conftitu- 
tam  ,  connotando  refpeflum  aptitudinslem  ad 
creaturam  ,  At  Fi/ins  v\  f«c  proceflionis  non  fi- 
gniticat  refpeftum  ad  creaturam  ,  imo  nec  con- 
notat,quia  naturaliter,  &  non  pT  modum  doni 
procedit ;  exit  enim  non  quomodu  datus  ^fed  quo- 
modQnatus  :  tefte  Auguflino  5.  de  Trinit.cap.  14. 
ac  propterea  nulla  rationedici  debet,  aut  poteft 
Filius  creatur;», 

Ad  quartum  ,  concedo  per  donum  dona  darf, 
quia  per  amorcm  ,  qui  eft  primurndonorum  do- 
nantur  dona  omnia  ,  casteroquin  inter  dona  haud 
computanda  ,  ut  cxpofitum  eft.  Cum  ergo  argui- 
tur  ,  quia  tunc  Spiritus  Sanclus  foretdonHm,  & 
dator  donorum  .  Refponfio  ,  In  relativis  non  eft 
oppofitio,  nifi  accipiantur  refpectu  ejufdem  .  Nara 
idem  "fuppofitum  efTc  poteft  Pater,  &  Filius  re- 
fpeflu  diverfbrum  ;  etfi  ficri  non  poiHt ,  ut  fit  Fi- 
lius  Patris  fui ,  ejufdemque  Patcr;  quia  tunc  idem 
produceret  fe ,  quod  eft  impoffibile  .  Itaque  Spi- 
ritus  Sanftus  efl:  donum  connotativi  ,  quatcnus 
nimirum  eo  nominc^connotatur  proprietas  ejus 
perfbnalis:  &  fimul  cum  Patre,  &  Filio  dator 
vel  donator  omnium  donorum:  eft  igitur  dator' 
&  donum  refpeftu  diverfbrum,  Nomine  igitu? 
/^o;?/non  fignificatur  quidem  aliquid  per  fe  fpc-- 
ftansad  perfbnalem  proprietatem  Spiritu»  San- 
£ti ,  fedconnotat  fblummodo  proprietatcm  ejus: 
acproinde  Jo/7aw  fecundum  principale  fignificft- 
tum  cft  nomen  eflentiale  ,  ut  expofitum  fuit. 

Atque  ita  putamus  effe  intclligendam  Augu.' 
fljni  authoritatem  ,  qu«  ^aliegatur  ai  oppofaum , 


ARTI- 


~> 


I 


Tomus  1.  Vars  l  Quajiio  XXXVUlJrf.  U.         45 1 

Namperlona  divina  ex  fe  eft  necene  eHe; 


S.  Thotne 
fententia_. 
bUftS"  in  ar~ 
tlculo  pr^ce- 
denti .  Icen 
Bonivent. 
I.  Mfl.  iS. 
1,  I  •  drl,  2. 


ARTICULUS     U.  r  ^ 

JJttnmdctinm  fitproprium  nomen  SpirJtu» 

Sanfti, 

T)o^or  I.  dij},  1 8.  i»  unoquefcripto,  Jl  Thm, 


i.p.qudcj}.  i^.are^iL. 


VIDETUR  nomine  JoHi  exprimiproprletts 
Spiritus  Sanfii  ;  ac  'ubincJc  illud  cffe  no- 
men  proprium  Spiritus  Sanfti,  Nam  Augufiinijs 
4.  fif  Trinit.  cap.  2o.  Sicut,  inquit ,  natum  effe^ 
eft  Fillnma  Patre  tps:  ita  tnittiefi  de  FHio  co- 
gy.ofci  ,  auod  ab  illo fit ,  ^  ficut  Spiritui  San^* 
donum  Dei  ejfe  ,  efl  a  Pntre  procedere  ;  ita  mitti 
tfl  c»gi!(fci ,  quod  ab  illo prtcedit ,  &  fequitur,»(fc 
pOiTumus  dicere,  quod  Spirit-usiS  a  FiHo  non  pro- 
cedat  \  ergo  Spiritus  Sanftus  eo  eft  donum, 
quo  a  Patre  ,Filioque  proc«dit ;  cfl  igxtMx  donum 
Spiritus  Sanf^i  proprietas  , 

Prsterea ,  Auguftinus,  j»,de  Trinit.  cap.  ii. 
Sed  tamen ,  inquif,  ille  Spiritus  San^us^  qui  non 
Trriiitas^fed  in  Trinitare  intelligitttrin  eo  quod 
pTOprie  dicitur  Spiri:usSanclus^relMti<vi  dicicur\, 
cum  ad  '^atrem,^  Filium  referttn\quia  Spiritus 
San&us ,  &  Tatris ,  &  Filii  fpiritus  eji  xfed  ipfa 
velatio non  apparei  in  hoc  Ho>Hine,,at>paret  autem^ 
cum  dicitur  donum  Dei .  Dofum  er:m  efl  Pat,  iSy 
(3  Filii  ,  quia  &  a  Pare ,  &  Filio  procedit.  Hsc 
ille  :  DciAr»wigitur  ell  Spiritus  Sanflti  pfr^bnal» 
proprietas ,  fecundum  quam  aPatre,  Filioque 
procedit, 

Prsterea ,  Propfcres  quod  Spiritus  S-influs 
procedit  aa  Pacre,%  Filio  ner  modum  voluptatis, 
eftprimus  ,  8c  iphnrns  amor:  fed  hoc  ipfo  quod 
cft  per  fe  fubfiflens  amor,  efl  donabilis  :  ergo  cx 
vi  Cuss  perfbnalis  proprictatis,  fccundum  quam 
efl  amor  ,  efl  &  donum .  Unde  Auguftinus ,  y.-Ie 
Trinit.  cap,  i$.Sed  cfuia  ^  inquit,y?i:  proceiebat^ 
ut  ejfet  donabtle  .,jam  donum  «rat  i3  antequant 
ejfet ,  cui  daretur  .  Cum  igitur  timorem  confequa- 
tur  donabilitas,  (  amor  enim  cfl  pritium  dono- 
rum  ,  ex  articuloprccedenti')  quoniam  Spirjtus 
Sanflus  eft  fubftantialisamor ,  ut  diflinguitur  4 
Patre  ,  &  Filio ,  fit  &  ionum  oportct ,  ut  eft  ter- 
tia  perfbna  , 

CoNTRA,Omne  nomen  proprium  alicujus 
perfbna  fignificat  alfquam  ejuf  proprietatem  :  fed 
hoc  nomcn  donum  non  fignificat  aliquam  Spiri- 
tus  Sanfti  proprietatem:  ergo /^o^^/wnoneflpro-. 
prium  nomen  Spiritus  Sanfti . 

Respondeo,  Aliqui  induftis  argumentis  per- 
fiiafi  ,  ac  innixi  putavcrunt  nomine  <^ft»/  fignifi- 
cari ,  exprimique  proprietatem  SpiritusSanfli, 
quitenus  eo  vocabulo  intelligitur  id ,  quod  ex  fc 
ell  aptum  natum  donari ,  etiamfi  aliquando  ne- 
mini  darctur  .  Hocenim  competit  Spiritui  San- 
fto  ex  viproccffionis  fu».  Veruntamen  h«c  opi- 
rio  nobis  non  videtur  probanda  propter  ea  qu» 
fubiieimijs,  Nam  fub  hac  ratione  intelligcndo 
donum  cfTcntialiter  includit  refpeftum  ad  creatu- 
ras  quibus  Spirtus  Sanftus  ex  fe  donabiils  eft 
erto  nunquam  daretur :  fed  imnoTibil*  cfl  in  pro- 
prictatc  perfbnali  Spiritus  Sanfti  includi  rcfpc- 
£lum  adcrcaturam  :  igitur  dof/im  fub  hac  tcce- 
ptione  non  |efl  cxprefTivum  proprietatis  Spiritus 
San(5ti.  Major  ex  eo  ef^  cvidens  :  quia  Spiritus 
Sanctus  non  efl^donabilis  Patri ,  aut  Filio  :  ergo 
creaturis  ,  qua:  funt  fupernaturalium  donorum 
capaces.  Probatur  eri;o  minor  :  Siquidrm  pcrfb- 
na  qutclibet  d'vina  habuit  perreftum  e/fe  divi- 
num  ,  &  peribrale,  antcqua;n  faerit^aSiJua  crea- 


tura 

creatura:  vcro  ,  neque  quoa  I  e/Fe  exiflentiie  ,  ne- 
qucfecnndum  if/7Jr  efTentiSB,  feu  in  efe  pofnbili 
&  diminuto  ,  attribui  potofl  efTendi  necefTita». 
NeccfTitas  enfm  efl  conditio  exiflentis ,  fecun- 
dum  autem  e//e  pofTibile,  vcl  efTentiacreatura: 
abflrahunt  abcxiflentia.  Imo  maj  isfoet  incoa- 
"veniensadflruere  crcaturas  necefle  efe  fecvindum 
earum  efe  diminutum  ,  ScfecHndum  quid ,  quam 
quoad  efTe  rcalis  exiftentia: ,  Sed  uuod  efl  ex  fe 
ntcejje  effe  prius  efl  quocunque,  quod  ex  fe  eft 
poffibile,  V t\  nor\  necefle  efje  \  ergo  in  iljo  prio* 
ri  efl  perfbna  Spiritus  Sanfii,  cjufque  fubinde 
proceffio  ,  citraomnem  refpectam  cjus  ad  crea- 
turam  .  Non  efl  enimintclligibilis  aliqua  relatio, 
non  infellefto  tc^mino  ejus;  quaicunque  randem 
•ea  relatio  fit,  Sccundo  probatur  eadem  mmor: 
Etenim  perfbna  di  vina  eft  ens  maximi  r«aI«;ergo 
per  fe  includere  non  pocclt  refpectam  rationif. 
Si  enim  per  fe  incluJeret  relationera  rationis, 
etfi  prxterea  etiam  realia  qugque  inelud^ret, 
ipfa  efTct  ens  rationis,  quia  conftitutum  fequitur 
femper  par^em  exiliorem  :  omnis  autcm  relar-o 
Dei  ad  creaforam  ,  five  aclualis  ,  fi  ve  htbi^ualia, 
five  apt'tudinalis,  e(l  ens  ra:ionis  .  Diniqa<;  uni 
perfbia  non  t"onili:uitur  ^brmaliter  «iuabus  di- 
flipftis  relationibus  ;  f^d  Spiiicus  Sanftus  con- 
ftituitur  in  effe  perbna!  per  fpira^ion^rn  piffi- 
vam  ,  q'i8  ad  rpiranccs  realiter  refercur  ,  abiif^ 
dem^ue  d  (lngUT*ur;  i?f  ur  nuMa  alia"  relatione 
ab  ifla  confliMjitu'- .  Rclatioautm  ap^^itu^IiniliS 
adcretfj^-am  Bomine  </c'/7/ imp^rtata  ,  cfTet  alia 
flb  fpiratione  ptfnva:  ergo  hxc  'pectiir;  ncqjit 
ad  perfbnalem  SpiritusSanctiproprjeratem.  Pro^ 
batio  minoris  fubfumpta:  Siquidem  ha;  relatio- 
nes  funr  ad  teminos  rotogenere  diveribs,  Deum 
fcilicer,  &  crearuram  ;  &  propterea  prior  realis 
eft  ,  pofler  or  vero  rationis , 

Ad  ARGt'MEN'TA  ,  Pro  parte  ai^rmativa  efl 
upica  rrfpcnfio  :  quoniam  r/s/f^wper  fe  fignincat 
re^peftum  ad  crcaturam,  atque  is  refpectus  ex 
«equo  tribus  convenit  nerfbnis,  fubinde  fitopor- 
tet  pcr  fe  nomen  effentiale  ,  Nihilominus  quia 
amorcfl  primum  donorum  ,  (  ut articulo  prnece- 
/iff».'/annotatumfui;)d  Spiritus  Sanftuseft  pri- 
mus,  &  fubfHntfaI'8  amor,  to  nomine  necelTa- 
rio  'connotatur  proprietas  pcrfbnalu  Spiritus 
Sanfti  per  modum  voluntatis  procedentis ,  Quo- 
tiefcunqueergo  invenitur  Auguftmiis  dixiffe  Jo- 
ni  ratioremperr.inere,  aut  effe  Spiritus  Sanfti 
proprietatem,  intelligendus  ell,  exprimere  vo- 
luifTcnon  principalem  doni  fign  ncationem  ,  quas 
relatio  tft  rationis  ,  fedfblumid,  quodeovoca- 
bulo  importaturper  connotationem  ,  ut  articulo 
pr^ecedenti  pluribus  declaratum  fuit ;  Et  ampl  us 
exemplo  explicatur ,  Nam  hocnomcn  iATro;- per 
re,&  primo  non  importat  ref]-.e£tum  virtutis 
fpirativc  Patris,  &FiIii,  fed  primo  mag)sfignf- 
ficat  refpectum  rationis  ad  creaturam,  connotan- 
do  interim  proctfTionem  psfnvam  Spiritus  Stn- 
fti  ,per  refpetrlum  tamen  ad  virtutcm  fpirativam 
per  quam  producifur  primus  f.mox  fpiratus  infi- 
nitus.  E.odem  pariter  modo  </&;.'.'//;/ non  primo, 
&  per  fe  fignificat  proprietatem  Spiritus  SamSli 
perfbnalem,fed  per  connotationem . 

Ad  argumcntum  in  oppofitumeltrefponfio  ta- 
lis  ,  nomine  <yo^;importatur  quodfit  dantis  per- 
originem  :  Et  fic  importatur  proprietas  origin  s 
Spiritus  .Sanfti ,  quar  eft  procefTio ,  Contra,  do- 
num  ,  ut  eildantisper  originem.  non  efl  donuitt 
r  fi  materialiter  ,  quia  non  datur  ad  intra  ,  fca 
priginantibusperronij  ,  fcd  cll  io////w  per  rcfpc- 

cium 


De  ho;  4f. 

J.  .ij.^r/.jr. 


Daao»  dift. 

fit.'«..^f/^»«- 
deo  .  '•'.  juf^ 
fomendt* 


ium  » 


43«      . 

ftum  aptltudinalemad  extra  ;  ergo  duntaxat  eo 
uomine  connotatur  proceflio  ,  &  per  fe,  &  pri- 
jnofignihcatur  rcrpeiJlus  rationis,  qui  refpcftus 
Bullu?  «ft  in  Deo  ad  creaturas ,  nifi  ut  coramunis 
trilms  pfrfonis . 


tumma]oamis  t)uns  Scotii 

Concedendi^m  clb  erg»  argijmcntam  ,etfi  pr<^ 
pter  Auguflini  auftoritatcs  ultro  fatcamur  eo 
rominc  connotari  primi  amprij  paflivam  proccl^ 
fionem,  utdiftum  eft. 


QJJ.ESTIO   TRIGESIMANONA. 

DE  PERSONIS  AD  ESSENTIAM  RELATIS, 

INOCTOARTICULQSDIVISA. 

•J*.     '^oft  fa  qu€  ie  perfonh  divinis  abfolute  tra^ata  j^unt  ^  con/iderandfim  reftat  de ptrfoni^ 
'P'.  in  comparatione  adejfentiam  ,  ^ ad proprietates,  i^  ad  a^usnotioftales,  ' 

\'f  6*  ^s  cpniparatione  ipfaruin  ad  i^ivicem . 

QUANTUM  IGITUR  AD  PRIMUM  HORUM,  OGT^  <piERyNTUR; 

f ;  Utrum  eflcntia  in  divinls ,  fit  idcmcum  perfona  .  '  '  •■'''■*^'' 

\l.  Utriim  diccndum  fit ,  quod  tres  perfonaefunt  unius  eCTentia,^ 

III.  Utrum  nomina  efl^cBtialia  pradicanda  fint  de  perfona  in  plurali ,  Telin  fingulari . 

IV.  y triim  adjefiiva  notionalia ,  aut  verba ,  vel  participia  pradicari  poffint  de  ijojninibus  5(3 

fentialibu$  concretiv^acceptis. 

V.  Utrijm  pra:dicari  pofllnt  de  nominibus  eflentialibus  in  abftraflo  acceptis. 

VI.  Utrum  nomina  perfonarum  pradicari  poflint  de  nomimbus  eflentialifaus  concretis, 

VII.  Utrum  efl'entialia  attributa  fintapproprianda  perfbnis  . 
yilL     Quod  attrifautum  cuique  perfonaE  debeat  appropriari . 


tnenti»  ( qu^; 
faclt  Dpaof 
in  Rcport, 
^.L(!t.)  uti- 
tu;:,  ii  Iio- 
tnjaein  Gre- 
gorias    i. 

i;)?.  15.  DO- 

florem  inli- 

tr^diai»- 
nit ;  ncc  ti- 
Ytriit     Sco- 

goia     diver- 
fi{'   ia    l«ci£ 
rtfyonfione 
«ppofuiflJtji 
aee.  cjuidqu* 
«bnclndere 
fttbinde  con- 
trafofitioiis 
eras. 


ARTICULUS    L 

Utrun^  in  divinis  eflTcntia  fit  ifiem  quod 
;  perfona. 

Vo^cr  x.dtf.i.  q.-J.  §.Scd  hic  reftat  n.i^\^ feqq. 

iS  difi,  i^.in  Report.ibidem difl.-!^i,q,\.i3  2. 

Collat,zi,'o  l6.STho»i.\.p.q.i^.art.\. 

VbiCBJttdntis^aliique  ^xptjitores. 

De  his  quoqucaftumfupra,  q.  28.  art.  2. 

IDETUR  eflentia  in 
divinis  efle  fic  ide  qupd 
pcrfona  ,  ut  nullo  modo 
diftinguantur  ex  natura 
rei.Nam  ex^uibufcun* 
que  qualitercunque  dj- 
ftinflis  cxnatura  rti  eft 
aliquod  unum ,  alterum 
illorum  ell  actus,  altc- 
rum  potentia  :  Si  crgo 
eflentia,&;  re)atio  diftinguuntur  cx  natura  rei,&  ex 
ipfis  exfurgit  perfona  divina  ,  altcrum  illorum  efl; 
a6tus,  alterum  potcntia  ;  ac  proindc  ex  patura  rei 
pcrfona  compofita  erit  compofitipne  fimpljciter 
deftruente  ipfius  fimpUcitatcm  •  Probatio  majo- 
ris  :  Si  cx  quibufcunqpe  di|^incli$  cft  aliquod 
unuip,  5ut  in  illouno  tertio  efl  pr«cis6  hpc,  (Sc 
Iioc,  fcclufa  ompihabitudine  corum  ad  invicem  ; 
&  tuftc  intclligi  non  poteft  aliquod  unum  ficri  ex 
eis  :  Aut  praefcferunt  mutuam  habitpdincm  in  tcr- 
tio,  quo(.i  conflituunt ;  crgo  cum  veripr  habitu- 
do  cfTc  nequeat ,  ujuam  aflus  ad  potentiam;(  Nam 
qufficunque  alia  adftruatur,  non  erit  unuiji  cx 
eis  )  &perfona  fit  vcriirime  una,  alterum  confti- 
tuentium  erit  aftus,  alteruni  potentia  . 

Praterca  ,  Omnis  res  (  accipicndo  rcm  gcne- 
raliirime  )  ab  re  aliaqualitercunque  diflincta,  aut 
eft  ens  infprmans  ,  aut  inforrpatum  ,  aut  neutrum, 
fed  per  fe  exiftens  ;  igitur  fi  ralatio  fit  rcs  abef- 
fentia  dillinfta  ,  citraomncm  jntclleflus  opera- 
>  tiontin  ,  aut  erit  informans,  vcl  informata,  vel 
'  ferte  pcr  fe  fubfiftEiis.  Si  dentur  duc  priora  mgm- 


bra,  igiturerit  aftus  ,  velpotentia  rcfpcftu  ef^ 
fentias ;  &  ita  compofita  pcrfona  ex  aftu  ,  &  po- 
tentia  .  Si  vero  dicatur  fubfiftere  per  fc  ;  igitur 
proprietaspcr  fefubfiflit ,  ficut  perfona  .  Perfo- 
na  ergo  non  includeretcfl^sntiam  ,  ut  ahquid  fui, 
fed  tantiim  relationcm ,  quod  eft  impofl^ibile  . 

Prasterea ,  De  communi  fentcntia  Magiftro» 
rum  fentiendum  eft  ,  relationem  tranfire  in  ef-: 
fentiam:  ex  hocautcm  fequitur  nullam  interce- 
dere  poflc  cx  natura  rei  diftinftionem  intcr  ip- 
fam  tranfcuntem  ,  Scfflentiam,  in  quam  tranfiif^ 
fe  perhibetur  .  Probatio  :  quod  manere ,  5c  non 
tranfire  dicitur,  fic  manetperindeacfi  nontranfi:- 
ret :  ^tA  ex  hypothcfi  ,  quod  rclatio  realitatc  fua 
diftjnguatur  ab  effentia,  manet,  ac  fi  nullo  mo» 
^o  tranfiret :  ergo  nuHp  modo  tranfit  in  cfrcntiam, 
fi  diftinguitur  ex  fui  natura  abefTentia,  Minor 
probatur  :  Si  relatio  non  tranfiret  in  cfTcntiam, 
npn  diftingueretur  ab  ea  realiter,  nifirealitatp 
relativa*  ergo  fi  modoexnatura  rei  ficabeadi- 
Oinguitur,  profefto  fic  manet ,  periHde  acfi  in 
eflentiam  non  tranfiret . 

Praterea,  Ponatur  rclatio  cfTe  diftinfta  rcali- 
tasabcflrntias  realitate  :  igitur  llliusrealitasa^t 
eft  eflentia  creata  ,  aut  increata  .  Si  increata  :  er- 
go  ut  cft  realitas  diftinftaab  efTcntia  diyina,  cft 
formaliter  cfTeBtia  divina  ,  qujefola  cftincreata. 
Si  creata  dicatur  rcalitas;  igitur  cll  creatura. 
Cum  crgp  non  fit  creatura,  erit  eadem  rcalitas 
/ex  natura  rei ,  qu«  eft  eflTentis  divin*  realitas  , 

CoNiRA,  Affirmatio,&  rpgatiofimul,  &  fc- 
mel  non  verificantur  de  codcm  ;  fcd  aflirmatip, 
,&  regatip  verifipantur  dc  eflTentia ,  &  perfona:  (ifai. 
pam  perfpna  eft  diftinfta ,  efllentia  vero  non  cft 
diftin£ia  :  ergo  perfona  ,  &  efl^entia  non  funt  idcra. 
Rurfus  nihil  iubijcitur  fibi  ipfi:  fed  pcrfona  fufa- 
ijcitur  efTcntiffi;  unde&:  fuppofitum  ,  vel  hypo- 
ftafis  nominatur :  crgo  peripiaa  npn  cft  idem  qupd 
eflfentia. 

Respondeo,  Aliquorum  h'cfuit  fcntcntia  ta- 
lis :  Qupniani  Deus  ratipne  fimplicifllmae  enti- 
tatisejus,  eft  quicquid  habet,  fieri  nullaratione 
potcft,  ut  rcjationcsrcaics,  qu»  in  ipfo  rcpe- 

./      riun. 


S.  Thoa 
fecui.tiun^i 
tertlura  pr 


'  S.Tlft- 
feQtentia  ' 
boc  firticri' 


TomusLParsLQji 

riuntur  non  fint  idem  ac  elien^ia  divina  ;  qi..ii.ii- 
vis  ut  comparanriir  «d  onpofi-am  relationem  ad- 
mittant ,  vel  etliciant  diftin(5lionpm  realem  per- 
ftrnarum  ;  ad  qiiem  fen^iim  «^i.vit  Boetius  relat^o- 
nem  in  Deo  multinrcare  Trinitatem.  Relatio 
i»itur  ut  ad  cfrcnf-am  comparata,  non  re  fed  ra- 
tione  tantum  diffiirat  oportct  .  '^ontra  quem 
modum  dicendi  egitiuj  Aipra  ,  g.iS.arr.t.  Sub- 
inde  qugfito  refpondet  cohaerenfer  ad  ea  ,  quse 
c.V.  arf.  (!f  ffqat?!^:  incidenti  e.xpofii\  fuerunt,di- 
cimus ,  Ante  opus  intel'c5lux  ,  fi  ve  ev  natura  rei, 
efTe  admittendam  aliquam  fi  ve  dillin£lionem,five 
non  identifa"em  in'cr  enin:!am,  &  proprietaces 
peribnales  .  Kam  Pater  habet  reaTter  entitatein 
communicahilem  ;  alioiuin  cam  Filio  non  com- 
municare!  :  ell  prDererea  in  ip  b  reaiiccr  cn'itafi 
incommunicahilis  ,  nea  nimirum  eft  fuppofirum 
omnmo  incommurif-ab/Ie ;  idque  citra  om^iem 
cujufcunque  inclle5lii.<!  confi  leratlonem  ,  imo 
omni  intelleftu  per  imnofTibile  circum.lripro, 
adhue  eflin  p!imo  fiippofi'o  utriii^i-e  eii-  :a.«:E(- 
fe  autem  nequif  una  ^ejide^nqoe  «n^irasex  natu- 
ra  reide  fe  communicabfis,  §c  incommunicibi- 
lis  ,  ita  ut  fihi  rcpugnc  formaliter  com  nunicari, 
nullo  confi  leran-e  infcllefla  ;  ergo  fit  opportet 
inter  utrumque  ex  natura  rei  aliquad  ftin6i'0'n- 
dependenter  ab  in:elleflu.  Alioq>'in  fi  utraque 
cntitas  comcideret  cx  natura  rei  in  unan  ,  «an- 
demque  formalem  rationem,non  videretur  ra.' 
tio,  cur  P^ter  dans  Filio  entitatem  communi- 
cabilem  ,  non  tribueret  ptriter  iliiqui  quid  cll 
ex  natura  rei  ejufdem  formalis  rationis  cum  'praj 
atque  ita  paternitarem  p^^rinde  accfTentiam  F  lio 
communicaret ;  quod  efl  impofTiMle.  Ciim  ig  tur 
ex  natura  rei  Pater  communicet  cfTcntiam  Filio 
non  vero  paternitatem  :  ex  rationibus  formilibui 
«arum  en-itatum  exfur^it  aliqua  dift  nctio  mter 
ipfas  prtecedens  inrelleftus  divini  operationem  { 
errjo  relatio  ut  ad  cfTentiam  comparata,  non  prae- 
cis^  dilTrinjjuitur  per  ratief/em.  De-n  Is,  unum  ge- 
nus  dftinftionfs  per  inttlfeflum  ell,  quum  ideni 
formale  obje?'um  percs  diverfbs  modos  conci- 
piendi  intelligitur  ,  u'  bofto  &;  hamanitat :  At  ea 
diftinftio,  qujsefl:  in  inte'leftu  penes  diverfasob- 
jefta  formalia  duobus  a6t  hu^  inrel!e6tus  corre- 
fpondentia,  major  efl  ;  feu  illa  obie  ta  formal.» 
fint  diveri^  res ,  feu  una  res  diveiTts  comple- 
etens  rationes  formales  ,  ut  quum  concipiuntur 
l-*t!ones  co^oris,  &df'^rcgativi .  Pater  igitur.in- 
telligens  fe  in  primo  figno  ori{>ini,s  ,  aut  attingit 
prjccisi  unum  ,  idemque  objeiftum  formalc  ,  in 
quoJ  concidunt  efTentia,  &  paternitas  ,  feu  alio, 
&  alio  modo  concipiendi  ;  tut intelligit  duo  ob- 
jefta  formalia  .  Si  primum  ;  crgo  non  verfatur 
major  d.fiFerentia  inter  efTentiam,  &  proprieta- 
tem  ,  ea,  quas  reperitur  inter  Deufi/  ,  &  Deita- 
teni  ;  at..ue  inteile^tus  divinus  non  magis  conci- 
p;t  proprieta*em  incommunicabiltm  ,  quam  Dci- 
tateiii  communicabilf  m,  &  econverfb.  Nam  ho- 
mo  non  tft  incommunicabilis ,  fi  humanitas  fit 
commun'cabil;«  ,  &  ^  converfb.  Similitcrea  in 
hypothefi  non  ma,^is  beatificarctur  intellcftus 
Patris  in  efient-a  divina  ,  quam  in  proprietatc  , 
formaiiter  in  efl^entiam  coincidente  ;  ncc  magis 
in  proprietate  fua  ,  quamFiIii,  &  itainduobus 
ohje£tis  rtaltcr  d.ftinctis  foret  prlmo  heatus  , 
quandoquidem  amba:  funt  formaiitcr  cfTentia  di- 
vina,  cuod  ncino  dixcrit .  Si  verodetur  Patrcm 
tunc  ;intellij!»ere  duo  ohjefta  formslia  ,  ex  hoc 
ar^uo  fic.  Intelle^tus  ilie  nihil  intclligit  nifi  in- 
tuicivd,  cum  quaccunquc  intelleclio  abftrattiva 
ali^ua  m  prs.efcrat  imperfeftio.ieni  :  cognitioau- 


ali.XXXlX.  Art.l 


433 

teni  intuitiva  (.itobjcfti  ,  qu'.tenuscfi  pritf^ns  in 
efTentia  aftuali  ,  vchntli.iuo  eminenter  conti- 
nentc  totam  cntitatem  ipfii  s  ;  ergo  qu.ie  co^no- 
fcuntur  intuitivi,  nt  ohjtfta  formaliadiftincta, 
vel  unum  eminenter  continetur  in  alio,  vel  utrun- 
que  fecundum  pronriam  e.TilJentiam  'ermma'- ac- 
tum  ,  ut  eft  cjus  :  Nihil  autem  intrinfccum  perib- 
Tiz.  diving  )iroprie  continetur  in  ali  ]uo  emincn- 
tar,  qnia  tunc  foret  cns  per  particlpationem  ejus 
in  quo  fic  continctur;  igitur  qusecunque  intrin- 
feca  divinis  perfbnis  fiint  diverfa  ohjefta  forma- 
lia  in'u  bilia  ,  atque  fecundum  propriam  exiflen- 
tiam  aftu^ilcm  terminant  intul^ioncm  ,  ut  chjsfla, 
habeant  ergo  ooortet  aliqnam  dillinftioncm  ex 
natura  ip^brum  ,  ante  omnem  aftum  in  ellieendi. 
Tandem  ,  quia  fortaffis  alitcr  f  nrientibus  ob  ha- 
«^enus  de  hicta  placcet  amplefti  primnm  mem 
brum  dc  unitate  objefli  fbrmalis  unicum  conce- 
ptum  ex  fe  in  intcHeftum  imprimentis  ;  Arguo 
fic  :  quicquid  intellectus  caufat  circa  objettum 
virture  propria,  idcll  ,  non  coreurrcnte  fpcciali 
obicfti  rarione,  id  fane  e.l: '■anrum  relatio  ratio- 
nis  ;  conceptus  autem  unicus,  quem  imprimit  ef- 
fcntia  in  intellfftum  ,  cfl  ab.1)Iutus,  rationis  ni- 
mirum  in'eII'?bJis  aHQ?Iut:e  ,  in  qnn  inrelleftus 
Pa-ris  bearificatur  :  cr^o  pisrerifta.m  rationem 
abfbluram,  fccun  lum  i:a  fen^ientes,  nulla  eftiiia 
in  re  an  p  aflum  inr.?IIefliis  ,  alioquin  jam  priere- 
derent  aftum  intellig^nr?  duo  obiefti  form.->.Iia 
ex  nafura  re',q 'od  ifli  evitare  con"cndunt.NuI- 
luv  ctiam  p.^  al  u^  in  i  T-eHeftu  P^tris  conceprus, 
n'fi  per  aft  im  iT^ellfftus  ne^ocianris,  &  non  per 
impremonem  oNj-^ftsp^^opterca  quod  non  impri- 
tmt  ,  nifi  unicum  c  ncep^^um  ;  ergo  quaslibet  alia 
ra*io  a  ratione  ahfblur;?  efi^entis,  crit  pr^.-,si  re- 
Ia'io  raMoni."»  :  i^itur  proprietas  Pafri.^^qus  fic  eil: 
cx  fui  ratione  tncommanicabilis  ,  ut  fi!?i  omnino 
repu^ne^  communicari,  erit  relatio  rationis:  quoi 
•  ft  impoffible  .  Per^na  enim  incommunicibi- 
lis  fua  proprietate  perfbnaliex  natura  rei,&non 
pera^^um  intelleftus  negocianti»  ,  circa  conce- 
ptiim  realem  ab  efTentia  Paterno  intellcitui  im- 
preffum  . 

Nobis  er^o  probatiir  fentcntia  ,  qus  his  ratio- 
nibus  concluditur,  putantcs  effentiam  divinam  , 
&  perfbnalesproprictares  non  coincidere  inunam, 
eandem  lue  rntionem  formalem  ,  fed  ex  natura 
rei  en*entiam  efTe  rationem  .iliam  a  rel.itionibus 
perfbnas  conflituentibus,  adeaut  ditTerent  a,qux 
verfatur  inter  utrunque  extremum  no.i  fitdein 
telleftus  operatione,  fed  maqis  anteccdat  actum 
omncm  intclligentia;.  Ad  cujus  evidcntiam^fcien- 
dum  :  nos  ex  maiori  differentia,  &dilt  ncti-inc 
manifefta  rerurn  invefli£?are  oierc  ,  &  deprehcn- 
derc  minorem.  Undc  Auguftinus  ,  83.  lyy.  (7.46. 
animadvertens  differentias  creaturarum  ohvia-s, 
concludit  diffcrcntiam  idearum  in  mentedivina, 
fcnticHS  non  una,  cademquc  rationc  ideali  om 
niacondi  potuifie  :  Itaque  in  rc  nobis  nota  eiT:  di- 
ftinftio  rerum  ,  &quideiTi  duplex,  ncmpc  fuppo- 
C'  orum  ,  &  naturarum  ,  f  n  in:ellc>itu  pariter  ma. 
nifcfta  ell  difTcrcntia  duplex  ,  nimirum  &  modo- 
rum  concipicndi ,  8c  objeftorum  formalium:  Ex 
diflin6tionc  ii^itur  reali  nobis  manifefta  ,  conclu- 
dimus  d  (Tcrentiam  hanc  inter  cfi^entiam  ,  &  pcr- 
fbnales  proprietatcs  latentem  ,  ob  minimam  cjus 
intelligibilitatcm  ,  quippc  qu^  minima  clt  om- 
nium  ,  qu«  intellectum  prxcedunt.  Nam  diftin- 
tl  o  divinorum  flippofitorum  elt  realis  :  cum  igi 
tur  fieri  non  podk  idem  codem  fbrmalitcr  con- 
venire  realiter  &  diftcrre  realiter  concludcfidum 
eft  aliquam  differcntiam  vcrfari  oportcrc  intcr 
l  i  i  cf. 


Dt  nul(i. 
plici  acce- 
pc.04*  cnn.. 
ceptut  D»- 
ftor  7'bte- 
rem.  8.  CS* 
['ii' 


Dtrliratio 

dit^er«a:i«  , 
fou  di8ii«, 
ftioni»  i«- 
cer  eir«ntiiy 
&  pruprie- 
tates  pe.-fo- 
■a!«$ .  Vicie. 
kis  FrA.-ici- 
fcum  I.  <i/'?. 

J  < .  f-  ,  •  «\«- 
g  ■  arillime 
h*c     pcrtra- 
ft.inr  m  ,   & 
prjtiercitm., 

md  tirlUtm  . 
Vb\  •lien- 
dit  Anti- 
qiinres  na« 
bilcum  len- 
fiile  ,  >]Mi^p* 
(^iji  canee- 
dimc  inrer 
ciTenfiiin_*  » 
&  pro)>r:«ta. 
ttni  alicjuam 
non  idcati- 
tacsm  ;  Sc 
(onrludit ,  II 
priiiio  priB- 
cipio  coni- 
pieso  ccn- 
Rat  ^eritatf 
nccclUno 
cit   psacnda 


rti    Jhiua , 

ncrt  idcnti- 
tjs  iiit«r  «1- 
fcotjas'  9  & 
r«U:<uRcm 

ht      fuDJlt    , 

famen,  ^14  d 
flHgui  iton 
tMutinit    in- 

putci  ,  ne- 
Zont     lilud 
)n    Aivinii    ; 

pon  ejt  dtj' 
futandun,  , 
^Hia  nihil 
pgiiut  cen- 
frj  eoi  fO' 
lejimcifif 


454  Summccjoannis  Duns  Scoti  • 

tii  i.taiTs,  in  qu«  riipporita  conveniunt,  &  pro 


pnetates  ,  quibus  ruppofita  diflinguntur .  Con* 
fimiliter  ex  differcntia  objfiftorum  formalium, 
quoium  neutrum  continctur  in  al'o  eminentcr: 
icl  ]uc  refpectu  inteliefius  intuitiv^  videntis  ,  in- 
Irrtur,  atque  intelligitur  aliqua  differentia  antc 
aftum  intclleclus,  porumqus  cognofcuntur  in- 
tiiitive  ,  &  neutrum  contineri  poteft  eininentcr 
in  alio  . 

Erit  nc  i^iturdifferentia  b.rc  prcccdens  ac^um 
intellcftus  diccnda  rvrf//J  ^  Nos  putamus  non  c(^ 
fe  appellandam  proprie  realcm  afiualem  ,  eo 
fen!li ,  quo  communiter diciturrealis  afluali»  il- 
la  diflinftio  ,  quf  eft  diffcrentia  rerum  aftu  exi- 
flcntium  .  Nam  non  eft  in  divinis  pcrfbnis  djffc- 
rentia  ulla  rerum  ,  ob  earum  fummam  fimplicita- 
tcm  :  &  queiTiadmodum  non  efl:  realis  aftualis  , 
ita  nec  renlis  porcntialis  ,  cum  nihil  in  ei$  tffTe 
fo^\t ,  quod  non  fit  in  aclu .  Poteft  autem  voca- 
vi  differcKtta  ration:!  ,  non  quatenus  ratio  acci- 
pitur  pro  difffrentia  efformata  ab  intelle£tu,at- 
queab  eo  penitus  depcndens,  prout  &  oll;endunt 
induftaf  rationcs,  fed  prout  ratio  idem  eft  ac  qui- 
djtas  rei  conccptibilis  ab  intelle(5^u  .  Aut  etiam 
sppclbri  potefi  fliffcrefitia  virtualis  proptcrea 
quod  illiid  ,  in  quo  hxc  difHnftio  habet  locum  , 
non  cll  conrcntivum  rci,  &  rei,  quas  inter  di- 
ftinftio  verfarur,fed  eft  res  una  habens  virtuali- 
ter,  flve  eminenter  quafi  duas  realitates  :  quia 
utriquf  realitatj  ,  ut  efl  in  illa  re  ,  competit  illud 
proprium,  quod  ineft  tali  reaIitati,non  fecus  ac 
fl  ipfa  res  diflinc^a  forct .  Itaenim  realitas  pcr- 
(onalitatis  dlftin.-^uit  ,  &  cfTenti»  realitas  non  di- 
ftjn^uit,    ficut  fi  effent  di!»  res. 


Noa  vulc 
Dp6ior     pi- 
ttriiit.iiem-» 
virtiMl'ter 
conMneri 
jn   ellcntia   , 
cuin  |.'>i  for- 
«nailter     re  • 
per'«ti;r,  fcd 
ri:cit    virrua- 
Jitcr  ,    vcl  e- 
m  nenter 
cuiitineri 
<]ao8d     mu- 
BJS  difli>igoe"^i ,  ciuod   «xerret  perin^e  ,  ae  fi  effer  res  diliincla  . 

Et    propius  alhuc    accedcntibus    occurrunt 

Huc   fpe-  coinplures  gradus  in   unitate,  quorum  prima, 

flaiTe    vijc-  omniumque  minima  efl:  unirasagg"e]i»ationis:Se- 

lcus  VMd\  ^"1'"^^  e^  "'^'tas  ordinis,aI.quid  addens  ad  uni- 

il.QA.in  11-  tatem  af^^greJ^stioni.»  ;  tertia  cft  unitas  per  acci- 

Ittiienr   p>i-  dcns  ,  in  qua  ultra  ordincm  intervenit  accidenta- 

'dT'a-f^-u1"a  '-'^  in.formatio  .  Quarta  tft  unitas  pcr  fecompofi- 

>i'\uh'e'  ti   ex  principiis   cfrentialibus ,   fe  habentibus  ut 

pim     hanc  aftu.^,  &  potentia  perfe.  Quintaeft  unitas  fim- 

eire     diKn-  pixitatis  ,  quffi  cft  verc  identitas  ;  quicquid  cnim 

^'au"l="^nr'I  eil  ibi ,  eft  realirer  idem  cuilibet  .  &  denique  ul- 

ki     fuiuU-  tra  cmncs  eft  identitas  formalis:  Porro  formalis 

»nent»lein_»  i;nitas  ,  vcl  idcntitas  ibi  cft  ,  quandoillud ^  Cftiod 

non  rerum^,  ^ .  •       fornaliteY  idem  aheri^indudit  in  ratiotie 

fcd      quidit.l.  ,         ,.      -^      ,.   .,,      ,             .      n  r              r-            .}              r 

tum,&  dcffi-  Juajvrmali  iliud ,  cus  ejtformaltter  idcrtt  Jeu  itt 

oitioniii!A_» .  primo  modo  ;  ac  proinde  deiinitum   cft  idem  for- 

H*c   nuhi  piojltcr  ejus  dctinitioni ,  &  inferius  per   (efupe- 

ipiiffima    s'.  riof' 5   fed  non  C -'onverib  .  Si  autem  cffentia  ,  & 

Thdms  fen-  relatio   in   divinis  detinirentur  ,  neutrum  caderet 

tenta  ,     ut  jn    dcfinitione  alterius  ,nifi  ut  additum  ;  ergo  ef- 

5.  i8.  or/,  t.  fgpjjj  non  eft  de  formali  intclleftu  p:iternitatis, 

etiam  anno-  nec  e  coHTcno  ;   igitur  ante  omnem  actum  intel- 

tatum      foit  kftus  cft   realitas    cfTentiac  communicabilis,  & 

^^™S.  Do-  jj]j  rcalitas  formaliter  non  eft  ifta  ;  alioquiuin 

o°'tirt.'l.'di'-  abfbluti  (iefinitione  cadertt  relativum  ,&.  6  con- 

citperfeaio-  verfo.  Adco  ut  inte'k<ftus  paternus  confiderans 

nes3ttributa.  fffentiam  ,  &  p.itcrnitatem,  habeat  cx  natura  rd, 

les  effe  iiuj  |    ^^    pronofirio  eft  vera  ;  effentia  noti  eft  for- 

Dcoletuadu  f       '     .             _             '    '-'                   i           r 

earnni  verif-  tnalitir  patemstas'.  hx  eo  tamen  quod  non  lint 

fimimritnj-  formalitcr  idcm  ,  non  fequitur  diftingui   formali. 

nem,  &  ra-  ^^^     _y|g  jn  antcccdcnte  neeatur  formalitas.qu» 

tionem     f.-»  i/i      •.        •            /• 

■    tj     no,  tamen  adftruitur  in  confequente . 


80  rnnu  lecundom  quej  ex  nnturi  tt\  eft  «ORC«^tibili>>'  ab  int«ilc&u  % 
^uo  ftnfti  expreile  Vulc  ,  fc  4»ce':  fapitatiain  «fTe  alterius  raciotus  ;i 
bonjtate  cx  niturt  rei  ■ 

Hec  veronon  identitas  cfTentiffl,  &rcIationis 
duplexeft:  alteraquidcm  ob  mutuam  cxclufio- 
nem  formalem ,  quatenus  una,  ut  dietuni  eft  ,non 
cftdepcr  fc  intelleftu  alcerius;  reliqua  autem 
non  idcntitas  oritur  ex  eoqut^d  non  fint  recipro- 
c^  extrema  adaquata:  qualis  aduequatio  cft,qauni 
unum  non  exccdit  alteruin  ,  fed  eft  prscife  illud 
utdefinitio,  &  definitium  .  At  hic  efrentic  unitas 
exccdit  unitatcm  proprietatis,  quia  efTcntia   cft  v 

fimpliciter  infinita  ,  proprietas  non  item :  Nec 
propterea  cxinde  impeditur  eorum  abfoluta  ,  & 
fimpliciffima  identitas  .  Imo  etiam  anims  ratio- 
nali  identificantur  potcnti»,  etfi  npn  identitate 
fldasquata  :  nnm  potentia  intcllectiva  non  funda- 
tur  in  volitfva  ,  fed  utraque  in  eflTentia  anims:er- 
go  neutri  eft  cadcm  illi  adxquat^  ;  non  eft  igitur 
ciTentia  divina  identificata  proprietatibus  identi- 
tate  adxquata ,  fed  snad«quat^  .  Excedit  ergo 
efTentia  proprietates  :  Efto  fecundum  prajdica-. 
tionem  proprietas  tranfcendat  efiTentiam  ,  quia 
de  pluribus  prasdicatur  formalitcr  ,  quam  eflen- 
tia  .  Heg  enim  efl  tantum  communis  tribus  com- 
munitate  reali  :  propnetas  vcro  (  ut  di6tum  fuit, 
q.  jo.  art.  4.  i»  incidetiti  )  eft  communis  commu* 
ritate  raiionis  omnibus  proprictatibus,  de  qui- 
bus  prsdicatur  in  quid , 

Atque  fententiam  hanc  frequcnter  dodifle  Au- 
guftinum  conftatex  7.  de  Trinit.  cap.  i.  Ub-  fcri- 
bit :  omnis  ejjentia ,  quA  relati^ve  dtcittir ,  efl  ali- 
quid ,  excepto  relativo  :  0"  ibidem  :  Si  ^ater  non 
eji  altquid  ad  fe  ,  non  ejt  ofi^nind  ,  qui  relatimt  ds- 
catur  ad  a/iquid .  Eft  igiturefTcntia  ex  natura  rei 
adfe,  &non  ad  aliquid.  Parerautcm  inquantum  o^_  tenium 
Pater  dicitur  ad  aliquid:  non  cft  aufem  formali-  /"«"£.•'/'• 
ter  eadem  entitas  ad  fe  ,  &  non  ad  fe  ,  five  ad  «li- 
quid  ;  igitur  efTentias  ratio  formaliter  non  inclu- 
dit  paternitatem  ,  &  e  coBverfo  .  Rurfus,  lib.  co- 
dem  cap.  2.  Ncn  eo  f-^erhum,  \nc{a\t,qtto  Sapien^ 
tia  ,  qttia  yerhutnnon  adfe  dicitur ,  fed  tantunt 
relatife  ad  eunt ,  ctijus  l^erbum  dicitur:,  fcut  Fi" 
Utis  ad  Patrem  ,  Sapientia  'verb  eo ,  quo  effentia  , 
Vult  ergo  exprefTe  ,  quemadmoduni  Pater  non 
co  ,  quo  eft  Pafer  eft  fapientia  ,  &  efTentia  :  ita 
nec  eadem  formali  ratiore  cfTe  Patrem,&  Deumn 
Eft  igitur  fecundum  ipaim  ea  non  identitas  rela- 
tionis  ad  abfolutum  indivinis,  ut  fi  urum  fit  (7«<» 
relpcftu  alicujus,  alterum  ron  eft  q(io  rcfpcflu 
ejuidem:  Efic  autcm  quo  ineft  penes  rationem 
formalcm  habentis  eam  habitudinem  ;  ergo  unum 
eorum  non  eftde  formali  ratione  alteriu$,fedcx- 
tra  ipfum:  non  eft  ergo  idemformalitcr  alteri  dc 
fententia  Auguftini :  llante  interim  perfeftififima 
omnium  idcntitatejuxta  doftrinam  ejuf3em,K/. 
de  Ctvit.  cap.x.  Atquc  hoc  ipfum  pariter  fenfifTe 
exiftimandum  eft  Doftores  antiquos  conceden- 
tes  multas  pradicationcs  cffe  vcras  in  divi- 
Bis  per  idcntitatem  ,  &  negantes  ,  eas  cfTe  admit- 
tendas  infenfu  formali,   idenimnon  videturin- 


Hof  mem- 
brum    egre- 

g<e  ptrrra. 
dtatiiri  FrJ. 
e/fco  I.  dift, 
3  ?.cit.  qu.l, 
^.  J^antHm 


efi  tbeologkr 
froicdendh  t 


Ek  dift. 

Cit.. 

fent. 


pf  imi 

telligibile,  n  fi   per  hoc, quod  prxdicatum  ,  iJem    g^"^]  4.  «juf. 
dc  fubjeifto  ,  verc  enunciabatur  ,  atque  aifirmaba-    i^m  primi. 
tur  de  i!lo  per  identitatem  :  quia  tamcn  non  erat 
praedicatum  idcm  fubjccto  formaliter,  iion  pote- 
rat  vere  dc  illj  in  fenfu  formali  prjdicari , 

Poftremo  ad  complftam  dcclarationem  hujus 
difTcrentia!,qua2  magis  dicenda  videtur  non  iden- 
titas,  quam  diftinftio,  addendum  ,  eam  appcl- 
lari ,  atque  exprimi  oportere  fub  hac  dctermina- 
voricfecuftdut»  quid ,  ut  nimirum  intelligamus 
efTcntism  a  pateinitate  ex  natura  rgi  cjuidem  dif- 

ferrc , 


Ex  Rep«rti 
^u,t/f.  i.  eih 
An.i.fJfei- 


Tomus  I.  Vars  l  Quajt.  XKXIX.  Artic.l 

fcrre  ,  ut  vere  non  fit  alia  ;  veruntamen  i-on ///;;- 


p]':c:tcr  diffcrre  ,  vel  diftin^ui ,  fed  r.ix\XMm  fsQun- 
duin  qHiJ  \  non  quafi  Tbfccundum  quid^^c\\t 
determinetqnc  rationes  ex  natura  rci  fefe  mutuo 
excludentes  ;  qnia  tunc  fenfus  cfTet ,  eas  fore  ra- 
tioncs  ,  veJ  rf^^Wta-csfecundt^m  qu:d  ,cum  tamen 
fint  veriffimi  tales  ,  &  non  diminut^,  vcl  fecun' 
dy.iii  quii  :  e(l  ergo  intclligendum  illud  (yncate- 
goi  ema  fpeflpre ,  feu  determinare  ipfam  difforen- 
tiam,  vel ,  fi  mavis  diflin£ifonem  ex  natura  rei 
eamqiie  efre,&apnellari  oportere  differentiamye- 
cunduni  quid  ex  natura  rei.  Ad  cujus  evidenciam, 
fcieodum,  ut  aliqua  //w^^^/.v/V^r  dfcanturdiflingui, 
quatuor  conditiones  concurrere  debere  ,quarum 
prima  efl,  utipfa,  inter  qaas  ejus  generis  difTe- 
rentiarepcritur,  fint  aflu  exiflentia  ,  &  non  tn 
potentia  tanfum  ;  quia  qTiae  funt  in  potentia  raa- 
terijc  ,  non  diflinguun'ur  fimplici*-cr  .  Secunda 
vero  ,  ut  fit  eorv,m  ,  quas  habent  effc  fbrmaIe,non 
Virtnale  tantum  ;  namefTeftus  in  caufa  virtuaii- 
ter  contenti  ,  ron  dicontur  realiter ,  &  fimplicf- 
t«rd'fiingui  .  Tertia  ,  ut  fit  eorum  ,quaj  non  ha- 
benr  cfTc  corfu^um  ,  ut  extrema  in  medio  ,  &  mi- 
fcihilia  in  triito,  fed  eorum  ,  qu£c  fiabent  effe 
diflniStum  propriisafiuali^atihus  .  Quarta  deni- 
que,  qu«  efl  completiva  diftin(?ltionis  perfefta;, 
eil  nor  'dentitas,  dicenre  Philofbpho  ,  5.  Meta- 
pby-  cap.  9,  d  verfum  ,  &  diftinftum  efle  idem.Ea 
cr»o  d'cenda  funt  diftin^ui  perfe6td,  quac  (ecun- 
dum  ejfe  eorum  aftuale  ,  proprium  ,  &  determl- 
ratum  ,  non  funt  eadem  fimpliciter ;  £a  vero  dif- 
ftTTtfe.undum  q  /^,inter  quas  non  intercedit  non 
iden<-'tas  fimplice*er ,  fed'  (blummodo  non  identi- 
ti^ifec^fr/du  i  qnid  ;  omnis  igitur  diverfitas  ,quaB 
flat  ci.m  identira  e  ,  &  fecundum  tres  priores 
conditiones,  efl  d  {\..o6i\ofe.undun3  quid .  In  ef^ 
lentia  :>ut(m  ,  &  rela  ione  reperiuntur  tres  pri- 
mse  condiriones  ,  Nam  pon  habent  efTe  potentia- 
le,  necvirtuale,  necconfufum,  fed  a(5luale  ,  for- 
male  ,  &  proprium  ,  &  dcterminatum  ;  eisnihil 
om  nus  non  convenit  quarta  conditio,  qua;efl 
completiva  diflinft  onis  perfefie  ,  eflque  non 
identitas\  imo  funr  fimpliciter  idem,  quamvis 
proptcr  mutuam  cAciufionem  eorum  in  formali- 
bus  rationibus,  ^\-  inter  ip-lis  nou identitas fecun- 
^um  quid  ,L\ux  ell  penestres  primas  conditiones, 
Evidtns  eil  i^Tiir  qua  ratione  hsc  difTercntia  ex 
natura  rcitft  diffcrcri^ '\a  fecundut»  quid^  quam- 
vis  ea  ,  intcquo!  reperitur,  fint  in  proprioordi- 
re  alterum  formalifer ,  &  intenfive  infipitum  ,  al- 
tcrum  autem  poffidear  omne  id  ,  quodfibi  ex  na- 
tura  rei  competere  prfTir . 

Au  Argumenta  .  Adprimum  refpondeo,  ar- 
gumentum  procedere  ,  &  poffe  concedi,  quum 
concurrunt  duae  res  ad  conflituendum  unum 
tertium  ;  tunc  enim  omnino  oportet  alteram  (e 
habere  per  modum  actus  ,  alteram  per  modum 
potentiffi  ;  At  relationes  in  divinis,  etfi  resap- 
pellariqueant  latilfiTi^  rei  vocabulo  accepto;  at- 
tamen  proprii  cffe  efrentiae  quafi  modos  ;  juxta 
difta,  q.  2S.  art.  1.  Qu\  modi  quoniamnon  com- 
paranturad  efientiam,  qus  fit  in  potentia  ad  il- 
los  (  id  enim  forct  in  ea  imperfectionis  )  nec  ip- 
(oj  iubinde  habere  poffe  rationem  a£luscfientl«, 
etfi  intelii^antur  aftus  perfbnarum  ,  id  e(l ,  aftus 
quibus  perfon*:  eonflituuntur  formaiiter,  5cpa- 
ritcr  diftinguuntur . 

Vcrum  i\u\i,ex articulo pracittttoin  incidenti;, 

^.    rcrf?»**    relationes   funt  res  ad  alterum,  ut  etiam  ad  ef- 

prtncipaliftr    fcntiam  comparantur  ,  refpondeo  alitcr,  perlb- 

namdivinam  cx  eflcntia,  &  relatione  eOc  verifli- 

mc  unam  ,  necproptcrca  unum  cfTc  a.6\am  ,  reli- 

Tofftus  /, 


i.4ift.r. 


435 

quum  pocent  am  ej'isun.us  .  Namquodqui  fras 
creata  ,  ut  humanitas,  fit  in  potentia  refpcftu 
proprietatis  individualis,qua  &dividitu  ,&  ■.!- 
timat^  aftuarur;  e(l ,  quia  ipfa  efl  ens  finitum, 
limitatum  ,  &  potentiale  ,  &  perfe(5libile  fubinde 
per  aliud.  At  Deitas  de  fe  ef!,qua  Deusefl  Deus, 
&  perfona  fubfiflens  in  illa  ,  efl  formaliter  Deus; 
nec  dcrerminatur  ,  aut  contrahitur  perperfbia- 
lem  proprietatem  ;  qufa  uti  Deiras  de  fe  eft  hfec^ 
ita  poffider  exfe  ultimam  unitatem,  &acl!iali« 
tatem.  Efl:  igitur  proprietas  perfbnalisfic  pro- 
prius  af>us  perfons  ,  ut  non  fit  attus  ipfius  natu- 
TX  divinw,  aliquo  modo  perficiens,  vclinformans 
eam.  Quod  vero  tangebatur  in  argumento,  onor- 
tere  illa  diio  habere  aliquam  hah'tu  linem  ad  in- 
vicem ,  alioquin  haud  coalitura  in  unum  .  Ref^ 
pondeo  ,  habere  hab'tudinem  nerfe(?liffi;nx  idcn- 
titatis  rf  alis.  Cum  enim  perfbna  in  divinis  fit 
vcriffimc  fimplex,ut  effentia,  invapaxoTinino  eft 
omnis  compofi*ionis  ,  vel  quafi  compofirionis, 
ratione  infinitatis ,  exqua  tamen  infinitate  non 
deflruuntur  ,  aut  uniuntur  formaliter  rationes  ef^ 
fentix,  &  relationis  ,  cum  hjcformalirer  non  fit 
illa  .  Oportet  igitur  omnino  unum  effe  in  alo,  fcd 
ficut  relatio  efl  in  fundamcnto  fuo  ,  five  ralice 
id  au^em  non  cfl:  aherum  fe  habere  per  modura 
aftus  ,  reliquum  ad  indar  potentT^,  fed  ut  iden- 
tice  contentum  in  pelago  nfinito. 

Ad  fecundum  refj-jondeo  ,  accipiendo  re/»  ut  a 
modo  contradiftin^uirur ,  utiquc  ei  convenire  ra- 
tionemaut  infjrmantis  ,  aut  informati,  aut  per 
fe  fuHfiftenfis  ;  &  ejufmodi  revera  efl  res  qufficun- 
que  ,  ut  a  mods  ejus  efi  d  flinfta.  Hoc  itaque 
fenfu  dicim'js  re'arioncs  effe  modos  ,  five  circum- 
ftantias  en^en'i(s,  ac  p'oinde  non  oportere  eas  in- 
formare  ,  aur  infirmari ,  auc  per  leeKiflere  ;  eilo 
finr  rationes  formales  ,  quibus  divmas  pcrfbng 
fubfiflnnt . 

Ad  ter'ium'h'cenrhim  ,  relationem  tranfire  in 
efTenriam,  inrellici  noffe  dupliciter.  Uno  modo, 
quafi  pereum  tranfi  urn  non  funerfit  propna  en 
titasadalrerum  ;  &  ifbe  intelleiftus  efi  plan^  fal 
fiis  ,  ut  conflit  ex  haclenus  dcl-s.  .Alio  modo 
eoncipi  potefl;  rranfi -e  in  efTntiam  ,  ex  eoquod 
non  manear  realiter  d^flincta  ab  eff^infia,  inquam 
tranfit  ;  quod  &  verifnmam  e(l.  Et  cum  iuhdi- 
tur  ;  quis  fi  mancrer ,  non  aliter  dillmgueretur 
ah  ea  ,  nifi  fecundum  realitatem  relativam;  'uem* 
a'imodum  .§cnunc  ponitur  penes  eandem  difTirre 
abea  .  fCos  refpondemus  e.v  diflis  fic  :  fi  relatio 
nontranfiret  in  perfeiftilTimam  identitatcm  effen- 
tia^,  diflinguereturabea  non  peridentitare-n  fim- 
pliciter;  &  de  fi(5lo  non  di(linj;uitur  mfi  differen- 
ticifecur:d-!.'n  q.'(id ,qux  llat  cum  omiimoda  rcali 
idenrirate  eorum  ,  qus  ita  di/linguuntur  . 
•  Ad  quartum  dicendum  .  S^i  proprietares  prrfo- 
nales  ponercntur  realiter  difiinJtas  ab  cfientia  di- 
vina  ,  utique  ipfis  competcret  ratio  creatura:, 
quia  tunc  de  divina  perfeftione  participaren' ,  & 
fubinde  in  iHa  cffL-nt  eminenter  ,  &  virrualitcr 
contenta; :  Sed  cx  quo  funt  realiccr  esdeni  res 
cum  divina  cffentia  ,  creatur.-e  effe  non  pofTunt. 
Etquamvisex  fuis  rationibus  formalitercufn  ip- 
fa  "non  coincidant ,  non  proptcrea  fequitur  iplls 
creaturaconceptum  inefsc.  Nain  cum  hoc  Itat 
eas  cfse  rcaliter ,  &  efscntiali  ter  Deum  ,  cflo  non 
formaliter  fint  efsentia  divina  . 

Ad  primum  in  oppofnuni  refp')ndet'ur  fic  :  pro- 
pterea  quodefscntia  ,  &pcr(bna  indivinis  diffe- 
rant  (ecundum  intelligenticrationem  ,aliquid  po- 
tcfc  affirmari  de  uno  ,  quod  negatur  dc  altero,  & 
CK  fuppofitione  unius ,  non  fequitur  fupnofitio 
lii2  altc- 


Quodlib. 
qu .  5 .  t.Ex 
lltiiiiS"  j.t8. 
art.  1. 

l.difl.15   & 


Qjodlib. 
q».  ;    '5.    U 

prir..it)alt  • 

i.dift.  II. 
<]u  x.^-Ai 
raiienes  pr» 
Jtcunda  opi' 
ntone  % 


I.-iia.S.q.  I. 


refpor.Jio  . 


I.dift  t.  q.ji, 

Jtitnem  .  V, 
^uoa  aui! , 

>•  A<<  primrt 
srgurjttnlUijf 

priHL.pale  , 
V.  Kcjpon- 
deode  *itq^t 


8.  ThoEJi: 
jfcfpoalio  . 


l.dift.t.  ^yTj 
nuin.  49* 


l.dift.J.q.J; 


436 

altcriuSf  Contra,  fi  ifll  ita  rcfpondentes  intelli- 
gant  intelleflum  affirmantem  aliquid  dc  uno, 
quod  negatur  dealtero,  non  efficere  aflu  fuo 
coliativo  vcritatemcomporifionij,  (cd  magisin 
objeflo  intervenire  extrema  ,  ex  quorum  com- 
pofitione  ht  aftus  verus,  non  difcordamus  ab 
eorum  fcntenti»  .  Nam  revera  ita  eftex  natura 
rei ,  quod  fi  definirctur  efTenti»,  relatio  ,  vcl  pro- 
prietas  perfonalis  ,  non  foret  efTentij  definitio, 
nec  pars  dcfinitionis  cjus:  dcfinitio  autem  non 
tsntum  indirat  rationem  paufatam  ah  intelleftu, 
fed  quiditatem  rei  ;  er^o  non  pll  identitas  forma- 
Vs  eorum  extremorum  ex  natura  rei :  Et  ratione 
talis  non  idenh"tati$  formalis  complures  pradi- 
'cationes  in  d  vinfs  ne?anfur  efle  veras  in  fenfu 
formali  ;  qax  nihilominus  ^mt  concedendac  pcr 
jdentitatem  .  S\  vero  intelli^ant  dc  intelle6lus 
conjparatione  cfle  ,  ut  pradicata  quaedam  vcih 
affirmentur  de  uno  ,  &  faro  dealtero.  Contri 
jhanc  expoflifonem  procedunt  indufta  argumen- 
ta  ,  quibus  quaefiti  fblutiodeclaratur . 

Ad  fecundum  dicjtur,  qiiqniam  natura;  rcrum 
creatarum  individuantur  per  materiam,  qua»  fu- 
biicitur  naturje  fpeciei ,  ex  eofit  ,  ut  individua 
dicantur  fubiecla  ,  vel  fuppofita,  vcl  hypoftafe», 
&  propter  hoc  etiam  divina:  perfpn»  fuppofita, 
vel  hypoilarcs  nominantur  j  non  quafiibifit  ali- 
qua  fuppofitio  ,  vel  objefkio  fecundum  rem ,  Nos 
ad  declarationem  indufti  argumenti  addcndum 
putamus  revera  non  reperiri  interdivinas  perfb- 
ras  fiibjeftionem  ,vel  rcalem  fuppofitionem,imo 
efientiam  unam  efle  de  rationc  cflentiali  trium 
fiibfiftcntium  in  Deitate  ,  &  eflcntiam  pariter 
identificari  earum  proprietatibus  perfonarum;ve- 
runtamen,  non  adequat^,  id  eft  non  identitate 
convertibili  &  pracifa  ,  cum  eflentia  fit  eadem  fi- 
liationi ,  q.as  Fcalitcr  difiinguitur  apaternitate; 
ex  quo  cvidens  eil ,  ipfam  excedere  fingulas  pro- 
prietates  :  &  ita  nedum  e(l  inter  ea  cxtrema  non 
identitas  ratione  formalium  rationum;  yerum 
etiam  propter  inadequationcm  proprietatum  cum 
efl^^ntia  ,  ut  expofitum  eft  infolmione  ,  ^  q.  28. 
uy:.2.  Atque  hocefTe  ,  cjuod  concludere  intendit 
induftum  argumentum . 

ARTICULUS     II. 

U:  umfitdicendum  tres  perfbnas  eflc 
unius  eflentiar. 

Hl  Zior  I.  Report.  difl.  34.  quafl.  2.  S.  Thom, 
i.p.quafl.  39.  art.  2. 


VI DETUR  dici  non  pofTe ,  tres per/ofiai  ef 
fe  unius  effentije .  Etenim  Augullinus  ,  7, 
de  Trinit.  cap.  5.  Tantuiti  ^m<\y\\t  ^tres  perfone^ 
ejnfdem  effentia  ,  vel  tres  perfonas  unam  eflen^ 
tiam  dicimus :  tamen  tres  perfonas  ex  eadem  ef- 
fnntia  nondicimus  .  Sed  obliquusgenitivi  notat 
tranfitionem,  ficut  notat  ablativus  cum  fuo  ca? 
fuali  ;  H5C  autem  eft  falfa  ;  Tres  perfonafunt  de 
eademefientia :  ergo  _&  ,ifta  :  tres  perfona  funt 
anius  e/Sennee . 

Pncterea  ,Si  hec  foret  concedenda  ;  Tres per~ 
fonxfnnt  unius  eflcntidt:  igitur  pariter  hatc  efTet 
vera,  Fdins  efl  Filiusfubflantiit^velcflentid:  Pa 


Sum?n(cJoannis  DunsScoii 

fonaunius  effenti^e  hoc  «rgumcntum  vldercfur 
concedendum  :  ///c  ^eus  efl  ^aterj^ilitts  ^fl  hic 
Deus ;  ergo  Filius  efl  Pater :  conclufio  autem  de- 
ftruit  fidem  Trinitatis  ;  igitur  tres  pcrfonas  npn 
funt  unius  efTentix  .  Probatio  fequelas :  mcdio 
cxiftente  hoc  aliquid  ,  necefle  efle  cxtrcrna  con- 
jungi :  Deitas  autem  ert  hoc  aliquid  magis  quam 
quodcunque  aliud  entium  ;  quando  &  ex  fe  ,  ^ 
4c  (e  fit  fingujariffima ,  &  immultiplicabilis , 

Confirmatur,  ex  hyppchefi  ;  veraquoquc  vi- 
derctur  h^c  alia  argumentatio ,  Deitas  efi  Pater^ 
Filius  efl  Deitas ,  erga  FHius  ef}  Pater . 

CoNTRii  ,  Augullinus  ,  lib.  5.  contra  Maximi- 
num ,  cap.  i^.Pater,  inquit ,  (^  /^/7/*j  uniusfunt^ 
ejtcfdemque  fubflantix  .  Hoc  efl  il/ud  ,  homou/io» 
quod  in  Concilio  JVicdcno  adverfus  harrtieos  Ar^- 
rianos,aCaiholicis "Patribtts  veritatis  quSloritate 
firmatum  efl  .  §luid  enitn  efl  homoufon^  niji  untus 
ejufi  emquefubflantix ;  ^u^d  efl  enim ,  inquam, 
hemou/ion  ,  nifi  ego  ,  *5'  Paier  unum  fumus  i 

Respondeo  ,  AI  qui  veritatem  ijliu»  prppofi- 
tionis  ita  deciarandam  putant  ,  QucmadmodHm 
in  rcbus  (enfibilibus  natura  fe  habpt  ut  forma  ^d 
individuum  ,  ad  perfonam,  &  fuppofitum  ,  ficjn 
divin^sclTentia  figra^ur  ut  forma  trium  pcr/bna- 
rum .  In  creaturis  autem  dicimus  formam  quam- 
cunque  elTe  tjus,  cujus  eft  forma  ,  ficut  fanita- 
tem  ,  &  pulchricudinern  eflTc  alicujus  hominisf 
habentem  yero  formam  non  dicimus  eflfe  forniae, 
nifi  cum  aliqua  additjone  adjeftiva  ,  qua  dcfignat 
illam  formam  ,  ut  cum  pronunciamns;//?^  mu/ier 
egregi^  efl  formx  ;  'velifle  homo  efl pirfeUa  i-ir' 
tutis .  Confiniiliter  indiyinis,  quoniam  rnulti'» 
plicatis  perfonis  ,  non  proptcrea  efTentia  muhi* 
plicatur,re6l^  dicimus  unam  effentiam  triumper- 
fonarum  ,  {ff  tres perfonasunius  e/fentif  ;  ncc  inr 
terim  denotantur  i(la  nomina  in  genftivo  cafu 
dcfignari ,  &  conftrui  in  refpeclu  ad  formae  figni- 
fica'um  .  Contra  hoc  ;  quotiefcunque  nomen  fi- 
gnificans  formam  cpnftruitur  cumgenitifo,  ejf 
yi  dcfi^nationis  cumhabentc,  vel  habentibus  for- 
mam,  ficut  conftruitur  in  plurali,  ita  conftrui- 
turcum  eo  infingularl  ;  undepari  vcritatedicj- 
tur  ,  Petrus  ,  &  ^aulus  funt  yiri  magnarum  vir- 
tutum  ,  &  Petrus  velPaulus  efl  vir  magnaBvir- 
tutis:  Scd  non  inyenitur  aliquem  Sanftorum ,  aut 
Do6lorum  doGUi(re,veI  admififTe  hanc.  Taterefl 
unius  eflentitt ;  fed  potiu$dixerunt;/rfx^fr/b/!ftfx 
effe  unius  effenti<e  ;  ergo  non  conftruitur  ejfentite 
in  genitivo  cafu  cum  habcnte  eam  ^x  yi  defignj- 
tionis. 

Prffiterea  ,  aliam  fubiicientes  explicationefti  iU 
cimus  .  Quancjo  aliquid  eft  proximum  fudamenf 
tum  relationis  communis  ,  poteft  enunciari  in  ge- 
nitivo  cafu  de  Suppofitis,  quorum  eftilludfun- 
damentum  ,  cum  adjcftivo  fignificante  relatio- 
nem  communem  •  Exemplo  quod  diftum  eft  de- 
claratur ;  Hscpropofitio,  Jflifunt  lingu*  unius^ 
•ve/flmi/is  conditionis  ^  -je/  dignttatis .  Vnius  fc 
tenet  relativ^  pro  relatione  communi ,  &  accipi- 
tur  pro  identitate  ,  ac  fi  dicerctur;  Ifli  fttnt  iin- 
gua  ejufdem;  quia  conftruitur  genitivus  fignans 
fundamentum  relatpnis  communis  cum  fuppofi- 
tis,  vel  individuis  ,  quorum  eft  illud  fundamen- 
tum ,  virtutc  relationis  communis  .  Sic  in  propo- 
fito  ,cum  pronunciantur  Tres perfonte  tffe  unius 


i.dift.t.  ^-7. 
i.  fitd  prSmi 

fTincipaie  . 

fattt . 


Magift.  I.' 
fenc.  Ca», 
Hi(  non  r/J . 


S.  Thtmae 
fenteptia_* 
bit% 


s.  Sed  ex  hoc  figniticaretur  ipfum  efle  Filium     effentia  ;  'Dnitas  in  genitivo  r«lativ^  dicitur  pro 


eflcntif  ,  &eflrentiam  gignere  Filium;  crgo  cum 
falfumfit,  Filium   else  Filium  efsentiae ;  pariter 
ron  videturilla  cpncedenda,  Tres  ptrfon*  fuMt 
unius  eflentia . 
Pig-.erea  ,Si  vere,  Screfte  diccrentur/w/<rr- 


identitate,ut  fit  fenliis,  trcs  perfonas  eflc  cjufdcm 
eflentis ;  &  conftruitur  Td  effentia  in  gcnitivo 
cum  reiatione  communi  identitatis  cum  fuppofi- 
tis,quorum  fuppofitorum  eft  idcm  fundamcntum, 
cx  vi  fundamcnti  relationis  comniunis  ad  illa, 
fuppofita .  Ad 


£taris . 


Tomus  l  Parsl  Quteftio  XXXIX.  Art.  Ul 

An  Argi'Menta  .  Ad  primum  refpondco.cqn 


.di(l.4.^.  t. 
n  ar^umcH, 

(.^itatur  lih, 

•  c.  f.  ibj 
itnea     noi; 
tperitur  , 
ed       nitjis 
o:e(l     elici 

*  cap.  p. 
•diR.i.  ^  1. 

*neuUim4, 


ceiiendum  non  t^c  ^  trcs  perronas  efTe  de  cadem 
efTentia  ,  qui»  hs  pr«pofition«j  ey  ,  &  de  deno- 
,t«nt  circumftantiam  caufjc  extrinfecae,  vcl  effi- 
c:cnti$  ,  8c  matcrialis  .  Unde  TeSih  dicitur  arca 
effecta  ex  jigno  ,  vel  de  ligno  ,  &  a6  artifice  ,  vcl 
^f  ATtifice  opus  prodiifTe  .  Opus  autem  in  geni- 
tivo  notat  circumflantiam  formae  ad  habentem 
formam  .  Undc  licet  praepofitio,  &  genitivus  bo- 
tent  tranfition»m  ,  non  tamen  atqualem  ,  nec  ani- 
formem  ;  nam  genitivus  fignat  tranfitionem  fbr- 
ma  ad  habentem  formam:  prspofltio  vero  notat 
tranfitionem  caufe  extr  nfcce  ad  effeftum  ;  cau- 
fa  autcm  ejus  generis  non  convenit  pcrfbnis  di- 
vinis  ,  nec  transfertur  ad  eas, 

Ad  fecundum  dicendum  confequcntiam  cfTe 
pegandam.  Namcum  infertur;  ergo  pariter  ve- 
rum  fom,Fil:um  e/fe  Filium  ejieutia:  ex  vi  con- 
ftructionis  fignificatur  ejieutiam  efT'  proprium 
correlativum  ejus  ,  quod  efl  Filius  ,  &  ita  Filium 
cfle  formaliter  Filium  eflentiar:  in  antecedcnti 
autem  non  imnortatur  relatio  paternitatis  for- 
maliter  convenire  cfTentiaj,  fedtantumper  idcn- 
titatem  ,  ut  declara^um  f  lit  infolutione  . 

Ad  tertium  refpondeofic:  Quemadmodum  in 
creaturit  commune  fe  hahet  ut  quale  quid ,  fingu- 
]are  vtTO  nt  boc  a/i  uid ;  ita  haEcefTentia  perfbnis 
communis  ,  fubit  rationem  qualis  cujus ,  perfbn* 
autem  httjus  alicujus  .  Medium  ergo  in  fyllogif- 
mo  cfl  quale  q  ■idnon  hoc  ahquid .  Concluditur 
igitur  identi'as  extremorum  in  conclufione,  per- 
Inde  ac  fi  mcdium  effet /rjc  a//(j'«/W.  Sed  proba- 
batur  ;  quia  efTcntia  tft  ex  fe  fingulariflim»  :  igitur 
hoc  al  qiiid  .  Refpo  fio:  ex  qwo  fingularitas  ef^ 
ftntias  extrinfeca  non  reddit  ipfain  incommuni- 
cabilern,  nec  inducit  in  ip^jm  rationem  hujus 
alicujus  qualis  efl  pcrfbna/ed  magis  quilis  cujus' 
efl  enim  realiter  communis  tribus  ,  &  ideo  in  ar- 
gumento  committitur  fallac  a  accidentis  ,  &  fi- 
gura:  diflionis  commutando  qualt  quid  inkoc 
^liquid , 

Ad  confirmationcm ,  Quamvis  Deitas  rton 
fupponat  pro  alio  fuppofito  in  majori  ,  &  in  mi- 
nori^nihdominus  efl  in  argumento  fallacia  figu- 
rx  difl'oni$  commutando  qua/e  quid  in  hoc  a/i' 
qnii .  Non  efl  autem  aliud  fic  commutare,  quam 
ex  vi  illationis  interpretari  illud  habere  raiionem 
hujus  a/icujus  y  in  quo  magiscfl  ratio  qualis  cu- 
jus-  Unde  fic  infcrens  fuppofitum  defuppofito, 
interpretatur  medium  commune  cfTe  idem  fecun- 
dum  conccptum  cxiflentiat,  vel  fubfiftentia:,  quod 
falfumcft, 

ARTICULUS    III. 

Utrum  nomina  cfTentialia  pradiccntur  fingu» 
laritcr  de  tribus  perfonis  . 

"Potior  locss  in  margine  citatis .  S.  Thor», 
I.  p,  qu.  39.  articu/o  3. 

VIDFNTUR  nomina  efTentialia  enunciari 
plural'tcr  de  tribus  perfbnis  .  Siquidem 
*Deus  nomcn  effentiale  eft  :  Sed  id  nomen  dicitur 
de  tribus  ;  ergo  &  pariter  pratdicantur  effentialia 
omnia  .  Hrobatio  mMioris;  Sccundum  Damafce- 
num  Detts  eft  di-vinam  hatetts  tiaturam ,  bomo 
humanam:  SJcd  tres  pcrfonas  funtdivlnam  haben- 
tes  naturam  ;  crgo  Dtus  prardicatur  dc  tribus 
perbnis,  &  numeratur  in  eis  , 

Pra:tcrea,Ex  Damalceno,  lib.f.cap.  \i.T)eKS 
diciturtfhoptrationi  aciua/i .  Sed  trcs  funt,  quj 


4?r 

cun6ta  qua:  fiunt,  fdcta  'utiiiaque  funt ,  operan- 
tur;ergo  Dei  nomen  pr^dicatur  detribus  .  ^^uan- 
doquidem  afliones  non  nature,  fed  fuppofito- 
rum  cfTe  dicuntur;  igitur  de  tribus  fuppofitis 
prjdicatur  Deus  ,  ut  aftu  operans. 

Praterea ,  Rei  ,  &entis  nomina  dicuntur  de 
Deo  fecundum  fubfl.intiam  ,  feu  eflTcntiam  :  .Sed 
divinas  perfbnae  vcrifHme  res  funt,  &  enna  funt 
ergo  nomina  qufbuseffentialia  Dei  :fignificantur 
de  pluribus  dicuntur;  de  iis  nimirum,  de  ui- 
bus  ait  Auguftinus,  1.  de  docitrina  Chriftiant, 
cap.  t  R:s ,  quibtisfruendum  ej},fu»t  Pater^  Fi- 
lius  ,  ^  Spiritus  San^us  . 

Praeterea  ,  Per  fe  effe  ,  five  fubfiftere  eft  nomen 
effentiale  ,  ad  quem  fenfum  loquitur  Auguftinus, 
■7.  de  Trinit.cap.  4.  Qmnis  res ,  inquiens  ,  ad  fe 
fu/)fif}it ,  qu*H'o  magis  Deus  ?  fed  di vina:  perlbnaB 
fijnt  per  fc  veriffim^  fubfiflentes  ;  igitur  nomen 
effenti^Ie/'?/-/;?  r//i  numeratur  in  divinis  ad  nu- 
merum  perlbnarum ,  ac  proindc  ver^  praedicatur 
de  illis., 

CoNiRA,  Deutcron.6.  y<«^/  Ifrae/.,  Domi- 
ttus  Deus  tutis  unns  efl  .  Et  Ifai»  3.  extra  "le  non 
efi  Deus;  igitur  nomina  effentialia  necenfario 
pratdicantur  dc  tribusperibnis. 

Respovdeo  ,  Ahqui  qusefito  hanc  apponunt 
fo/utionem  :  Nomina  cfrentialium ,  quf  fubftan- 
tivd  efTentiam  fignificant,  predicantur  de  tribus 
perfbnis  fingularitertantum ,  &  non  plurahtcr.- 
QusB  vero  adjeftiv^  efTentiamexprimunt  de  tri- 
bas  perfbnis  in  plurali  dicuntur :  idque  hac  ra- 
tione  oftendi  putant  :  Etenim  nomma  rublLinti. 
va  fignlticant  aliquid  per  modum  fuhftantiaB;  ad- 
jefliva  vero  per  modum  accidentis  ,  quod  fub;e* 
61©  inhsBret;  ergo  fingularitas  ,  vel  pluralitas 
fublliantivi  attcnditur  pencs  formam  fign'fica- 
tam,  tdjeflivi  vero  penes  fuppofita,  exqu^bus 
accidenria  accipiunt  unitatcm  ,  &  multitudinem  . 
Cum  igftur  forma  fignificata  nominibus  'uhllan- 
tivisuna,  eademque  fit  in  omnibu»,  neceffario 
fingulariter  prxdicantur  .  Contra  tamen  hanc 
rationem  eft  mftantia  quam  tetig  mus  fupra  , 
q.lS.art.i,.  inincidenti%.Ad terttum  :  nec  pige- 
bit  eam  rcpetere ,  quando  &  rurfus  ingeratur  do- 
ftrina  pro  prjfentis  quacfiti  dcclaratione.  Siqui- 
dem  terminus  numerals  ponit  exercetquefigni- 
ficatum  determinabils:  atqui  idem  cft  fignifica^ 
tum  fubftantivi,  &  adjeftivi  ,  quippe  qus  non 
diffcrunt,  nifi  penes  modum  fignincandi :  ergo 
terminus  numeralis  exercet  fuum  fignificatum 
circa  idem  importatum  per  fe  ab  ubilantivo,  & 
adjeftivo  :  adcoque  ,  fi  figmncatur  numeratio 
fbrmc  per  adjeflivum  prxJicatum,  pariter  &  pcr 
fubltantivum  :  nec  propter  ad'accntiam  ad  fup 
pofitum  ,  quas  convenit  adjcftivo  rationc  modi 
fignificandi ,  non  ex  pcr  fe  figniricato  ,  poterit 
effe  altera  prsedicatio  vera  ,  altera  fal'ade  virtu- 
tefcrmonis.  Propterea  illi  rationi  non  inniten- 
tes,eam  approbandam  putamus  ,  qua  decla^-a- 
tum  fuittfr/.  cit.  q.  ^fS^.qualiter  eflo  Pater ,  &  Fi- 
lius  TtEih  d'^c%niViT dt!o  fpirantes  y  non  tamen  duo 
fpiratores  pronunciandi  fant  Sniritus  Sancti.Se- 
cundum  qux  qusfito  refpondentes  dicimus;  ro- 
mina  cffentialia  fingularitcr  omnino  prsJ.cari 
de  tribus  perfbnis,  fic  ut  nullatenus  numerentur 
ad  numcrum  earum.  Nam  ex  eo  quod  in  primo 
principio  reperiatur  omnimoda  perfeCfio  ,  feu 
jpfum  tf^i"  infinitum  ,  fi  vel  minima  ab  illo  intel 
Hgeretur  abefTc ,  jam  nen  cffet  Deus  ;  Siautcm 
ejus  infinita  perfeflio  divideretur  in  aliis  abipfb 
pon  polfidt  rctur  illa  cadem ,  qu«  propria  foroC 
gliorum  pcrfeiSlio  j  Unde  &  Damafcequs  ,  lib*  i, 

cap.  s". 


i.dift.  It. 
qa  i.lna*- 
^um.primcif* 


Quodlib. 
q.^.'.  \liter 
ditimr  , 


I.dif^.t.fl.  ». 
K  Ad  tfpt/t- 


S.  T^otn* 
fvlutio. 


X.difl.  TZ. 
(].-.  t.  TmtlS 
f  r<  e^ionem  • 
■>'.  Sed  qmjt 
ratio  , 

Ctjetanus 
hic  n  tinir 
f,ih'»re  hme 
ririon«'n_>  , 
fed  defjndi- 
tur  a  I  yoiit- 
ro  /x  Ccm» 
memi. , 


De  hit  f»- 
pr3  ^u.es},  4. 
ert,  %, 


in   uiroqutjf 


f.tJift.  ?f. 

tttr  pro^  1;- 
(VCIU,  . 


i.dill.4.q.  i. 
^.Kdieruum 
ffiuiipalt^ . 
V.    %'>«'»' 


I.  diO.  la 

fofitum  f 


438 

cap.  5-  cJicit  ;  S:  plures  ^eos  aJferHernHHS ,  ;;?/f'-^ 
plur  s  (iifcrimen  confuierare  neceffe  erit .  Ni-inift 
nihilimer  eos  difcrimiHis  reperietur^ufiHs  potius 
(rit,  qiiammulti.  SJ  antem  iifcriinen  aliq^od  in- 
tcr  eos  exifit ,  u&i  taHdem  erit  perfe^io  ?  Non 
eil  ergo  inteHigibilis  in  uno,  eodemque  omni- 
moda  ,  infinitaqne  perfe6lio  ,  &  in  pluribus  nu- 
merata  ;  ficuti  non  funt  intcllieibijia  ,  quse  .Tiani- 
feftatn  prsfererunt  incompoiTibilitatem  .  C"rn 
i-itur  cfTentialia  quasque  in  Deo  rcperta  fint  for- 
maliter  infinite  perfecia,  fieri  omnino  non  poteft , 
ut  n,umerari  queant  ,  dividique  in  plura  ,  quia 
tunc  fingulis  ea  deefiTet  perfcaio  ,  qua  unum- 
quodque  corum  in  effe  fuo  perfecto  e.X)fleret  Ut 
erfto  ea  omnia  funt  ex  fc  ,  &  in  fe  unum  ,  indiyi- 
fibile,  Sc  fi;nplex  eyaaifilma:  fimplicitatis,  ita 
rer^  prcedicari  pofiunt  de  aliis ;  non  cnt  ergQ 
prcEdicario  vera,  in  qua  importetur  numcratio 
corum  .  Rurfus  ,  ex  co  quod  primum  pleniflrim6 
pofiideatqyicquidpcrfeaionis  efle  potell  in  cn- 
tibus,  intantum  ut  extra  ipfum  efle  queat  nihil, 
neceffr.rio  inquiditate  ipfius  clauditur  fingula- 
ritas,  rationeeminentifilma,  &  univcrfaliflima! 
entitatisfua;,  qualiseftipfum  efie  infiBituirj ;  fit 
ergo  oportetprima  forma  cx  fe  ,  &  defefingq- 
larifiima  ,  non  ratione  contraa»  entitatis  perad- 
venientem  fibi  determinationem  ,  fed  eaula  am- 
plifiin-ffi,  Sfomnimodxuniverfalitatis  .  IIU  er- 
foformaexfeuniverfalifllma,  &  fingulanflima  , 
quicquideflt3!eperipram,eritquoqueex  (e ,  & 
de  fe  indivifibile,  finj>ulare,  &  dcierrunatum  ; 
intantum  ut  indivifibilitas  cadat ,  &  claudatur 
intra  ipfiusquiditatem:  E.fi  autcm  huic  form» 
nonrepugnet,  imo  infit  ex  eadem  plenana  per 
feaione  pofi^e  pluribus  communicari ,  prout  de 
faaoeft  tribuscommunicataperfonis,  idtamen 
faaum  efle  oportet  citra  omnem  divifiwnem  ,  & 
numerationem  ine^s.  Quemadmodum  ergo  unum 
penitus,  &indivifibiIeeftquod  reperitur  iq  tri- 
bus  divinis  perfonis,  unaque  eflentia  ,  ita  necef- 
iario  qu2.cunque  nomina  efTentia  ,  «  eflentia- 
3ium  exprefliva,  fingulariter    de  tnhus   pradi- 

cantur.  r      j        a 

AdArgumenta.  Adprimum  refpondeo.  Au- 
guflinus  ,  7.  de  Trinit.cap.  4.  concedit  hanc  con- 
ifequentiam  ;  Si  tres  bomines\  ery,otria  animalia\ 
Scd  hanc  negat;  Si  'Vater  ,  ^  Filius  ,  d"  Spirt- 
tf.s  Sa!icl:!sfunt  Deus;  ergo  tres  Dii ;  co  quod 
propter  inefTabiiem  conjunaionem  ea  tria  fint 
unusDeus.  Quia  ergo  humanitasob  fui  imper- 
feaioncm,  &  limitationcm  dividitur  in  tot  indi- 
vidua,  inquotreperitur,  reae  dicitur,  &  prae- 
dicaturdc  omnibusillis,  in  quibus  numeratur  . 
Contr.nvero,  cum  Deitas  fit  omnino  indivifihi- 
lis  ,  ut  numer'ri  fibi  repugnat ,  ita  falfo  cnuncia- 
turde  tribus  psrfonisin  piurali .  .Sed  probabatur 
ex  Damafceno  ;  qui;i  Dens  efthabens  Deitatem. 
■  Dicimus,  eaoratione  non  exprimi  per  fefi^nifi- 
catum  Deitatis,  fed  tantum  effe  quandamnomi- 
nis  Dei  declarationem  .  Cccterum  nomen  concre- 
tum  de  perfe  figniiicato  non  importare  id  ,  quod 
eWhalfens,  feu  habere,  fed  tantum  de  modo  fi 
gnificandi,  in  quo  prapcise  ab  abflraaq  dillin- 
guitur. 

Adfccundum  dicendum  tres  perfonas  diyinas 
ut  funt  ejufdem  indivilae  efTcntiJB  ,  ita  efTe  unum  , 
&  indivifibile  principium  omnium  crcaturarum  , 
juxta  Auguflinum,  5.^^  7'r/»7>.  c^p.  14.  Non 
muUiplicatur  ergo  ,  nec  numcratur  aaio  Dci  re- 
fpe6tu  creaturx  ad  numerum  perfonarum  ;  quem- 
admodum  nec  dividiturin  cisvis  creativt.  Et 
cum  probatur ,  qui  j  aaiq  npn  cft  naturap ,  fe(J 


Smfftcejoanms  Diins  Scoti* 


fuppofitorum.  Rcfponfio ,  utlque  nituf«  ut  ab 
cxiflentia  ,  gr^duquc  ind'vi,duationis  abllirahit, 
nonopcratur,  agittamen,  atque  effeftivam  Ha- 
bet  virtutcm,ut  eft  perfc  exiltens  ,  &  fingularis; 
&talis  profeao  eft  Deitas,  &  Deus  inexiflens 
tribus  fubfiilentibus  in  Deitate  ,  utoftenfum  eft 
info/iitione  .  De  tali  ergo  fubjcao  primo,  &.per 
fe  verificatur,  ^uod  creet ,  atque  canfet ,  omnia 
ad  extra:  Etfi  interimpropterea  quod  a&io  ulti- 
ma  denominatione  fuppofitum  denominet ,  vel 
ceite  habens  modum  (uppofitf ,  abea  ai^ione  de 
unico,  indivifibilique  progrcdiente  principio,di- 
cantur  tres  perfon:?  agere,  &  producereomnia 
ad  extra. 

Ad  tertium  refpondeo,  ens ,  &  j-ffxpofie  tripH- 
citeraccipi,  nempe  communiflim^  ,  communiter, 
&ftria6  .  Nominef»//j,  &  rei  in  prima  acee- 
pcione  intelligitur  quicquid  non  includit  contra- 
diaionem  5  Veriflim^  enim  iilud  eft  nihil  in  ani- 
ma  ,  &extra  animam  ,  quod  implicat  contradi» 
aionem.  Juxta  igiturhunc  intelleaum  dicuntur 
intentiones  logica;  efl^e  resrationis  ;  Communif^ 
fim^  etiamdicuntur  ^■ej&  entia  quacunque  ha- 
bent  ejfe,  agt  accipere  pofl^unt  cxtra  animam,  qu» 
fenfu  non  appellantur res  intentiones  ferunda:,  & 
refpeaus  rationis  ;  Adquern  intelleaum  refpe- 
xifle  videtur  Avicenna  5.  Metaphyf.fua ,cap.  ^, 
disens,  ea ,  qua»  funtcommunia  omnibus  gene- 
rihus  eflTe  resSiens  .  Juxta  fccundam  acceptio-^ 
nem  ;^e/|oquitur  Boetius,  },de  Trinit.cap.lo.  di- 
ftinguens  rem  eontra  modum  rei,  Unde  dicit,  tria 
genera  tantum,  fubftantiam  nempe ,  quantita- 
tem  ,  &  qnalitatem  rem  monftrare,  castera  vcro 
rei  circumftantias  .  In  hacigitur  fpeciali  rei  zc- 
ceptione  res  fignificatens  abfblutum  diftinaum 
Gontra  circumftantiam ,  five  modum  ,  qui  dicit 
habitudinem  unius  ad  alium  .  Tertio  denique 
modo  rei  vocibulo  fignificatur  ensper  fe  fubfi' 
fttns .  Eanue  eft  ubftantia  fbla  .  Hac  d'ftinaiO' 
ne  prajmiflTa  crft  evidcns  folutio  argumenti  .  Nam 
etfi  perfbnalitates,&  proprietates  divinarum  per- 
fonarum  fint  res  ,  prout  eo  vocabulo  fi?nificatur 
id  ,  quod  cft  cxtra  animam  ,  attamen  juxa  Boe- 
tium  magis  funt  appellandas  rci  circumftanti» , 
quatenus  fumitur  res  pro  ente  ab^bluto  ;  Aut 
prout  res  intelligitur  pro  cn^^e  ,  cui  fimpliciter  ,  & 
primo  convcnit  effe,  ciim  fubftantias  formaliter 
nonfint ,  fed  ad  aliud  habeantf/fir,  nomen  rei  nc- 
qnaquam  ipfis  convenire  maniftftum  eft  •  Unde 
Auguftinus  dicens,  res ,  quibiis  fruendum  eft  , 
funt  ^ater,  FHius ,  ^  Spiritus  Santlus,  cft  in- 
telligendus,  eos  fpeaare  ad  objeaum  fruitipnis  , 
quatenusfunt  unumin  efl^entia  . 

Ad  qyartum  rcfpQndeo,  Tdfubftftere  eflTe  tsqui- 
vocum  :Nam  uno  modoaccipitur /iro/^fryV  ejfe, 
qqod  direae  excludit  jnharere  ,ij  in  alio  eff^^  ut 
pars  in  toto.  Alio  \ViO'\o  fuhfifiere  idem  eft  ac  in- 
communicabilitcr  per  fe  effe  .  Juxta  priorem  in- 
telleaum  unum  eft  in  Deo  fubfiftere ,  uti  &  uni- 
cum  per  fe  eflJe  .  Ad  quem  fenfum  loquitur  & 
Auguftinus  in  praeallegata  auaoritate  .  Sed  fe- 
cundum  pofteriorem  acceptfonem  ,  funt  in  Dei- 
tate  trcs  fubfiftentes ;  quemadmodum  &  tres 
funt  perfbna:  incommunicabiliter  fubfiftentes , 
&  ita  quamvis  de  his  prasdicetur  per fe fubfi- 
fiers ,  piout  &  ver^  multiplicatur  in  eis  ;  nihilo- 
minusid  quodeft/ieryffTJ^  quodque  fimphciter; 
&primo  primre  congruit  form»,  ut  eft  unicum  , 
&indiyifibile,  ita  qonnifi  finsularJter  prqjdi^a" 
potcftf 

-  AR- 


r.dilt.  iz; 
cuKdTi  diit. 


l,d)(l.Nq-: 


Quodlii 

q,4-^A^ 
ler  cliciiu' 
V.  fidnrit 


Tomus  l .  Pars  I.  Quajia  XXXIX.  Art.  IV. 


ARTICULUS     IV. 

Utnim  nomfn»  enTenriHTsconcreta  pofllnt « 
fiipponerepro  perfona  . 

Dotlor  i.difl.  4.  q.  i.  %.M  primum  argamcutum 
:n utrcque  fcTipto.S.  Tbvm. x.p.q.^^.  art.  4. 

VfDFNTTUR  pomlna  eiTcntialia  concreta 
haud  fnrponere  pofle  pro  perfbna  fic  ,  ut 
htcfir  vera  Dtusgerui:  'Deum  .  Nam  terminus 
idem  rup"onit  ,  qnod  fi»nincat :  Siquidcm  tcrmi- 
nus  riipponens  ,  cx  hoc,  quod  Aipponit,  non  re- 
qiiiritnovumfi?nificatum  :  Sed  Dei  «omine  fi-. 
gnifica^^am  intelli,:^imus  Dc!tatem,vcl  Dei  cP- 
fentiam  ,  non  autem  perfonam  ;  ergo  nomina  el^ 
fentialia  concretirc  nuncupata  non  fupponunt 
proper^bna . 

Praterea  ,  ^i  propterea  quod  terminus  Deus 
pro  perfbna  Pa^ns  /lipponens,  eflet  vera  ifta  , 
Deus  geaerat  Dejtw  5  ergo  erit  pariter  vera  iila, 
Deus  fion  generai ,  \T\tt\hg^v\do  eum  terminum 
€(renria'em  fiipponere  pro  perfbna  Filii  ,  atque 
ita  una  vcrceeflent ,  Detis generat ,  Deus  non ge^ 
nerat  .  Id  autem  eft  impofllbile,  cum  contradj. 
floriefint;  ergo  praftatdicere  nomina  cflentia* 
Jia  haud  riipponere  pro  per'onis  . 

Praterea,  Si  hsc  fit  eoncedenda  De»s  genuit 
Deum  propterea  quod  terminus  fubjeclus  intel- 
li^itur  fupponere  pro  perfbna  ;  ergo  genuit  aut 
fe  Deum  ,  aut  alium  Deum  :  Non  fe  Deum  ,  quia 
nulla  mens  capft  aliquid  cflTe  fui  produftivum, 
ut  ait  Au^uflinus  i,  de  Trinit.  cap.i.  igituropor- 
tet  Deum  ffe-uifle  alium  Deum  .  Sedhac  loquu- 
tione  fienificaretur  naturam  divinam  divifam  cP- 
fe  ,  nec  tres  per/bnas  dici  pofl^e  unius  eflfentiae; 
eri»o  Deus  in  illa  propofition*  non  fupponit  pro 
perfbna  Patris  . 

CoNTRA,  In  Symbolo  prononltur  credenda 
ha;c,  Deun?  deT)eo  ;  igitur  Deus  fupponat  opor- 
tet  pro  perfona  producente  .  <^^iandoquidcm  dc 
fide  ed  Dettatem,  feu  divinam  efl^eniiam  non 
produccre  Deum  ,  quia  tunc  divifionem  fubiret . 

Reshcndeo  diccndum  nomina  eflentialia  con- 
cretiv^  ufurpata  fupponere  pro  perfona  .  Etenim 
quamvis  De«x  ut  Dcitate  eft  Deus,  Scexfe,  & 
de  fe  hoc  ens  exiflenj ,  non  includat  incommuni-» 
cabilitatem  ,  aut  perfon»  rationem ,  acproinde 
quaecunque  pra:d  cata  reala,  quas  non  compe- 
tunt  natura:  ut  exiHenti ,  incommunicabiliter  ve- 
rificanturde  Deo  ,  ut  cxillcnti  in  hac  natura  ,  cu- 
jufmodi  Cunt  Deuscreat,  efl  intelligens ,  efl  vo^ 
lens  t  efl  fapiens ,  &alia  idgenus:  quia  incom- 
municabilitas  non  efl:  ratio  talium    aftuum,  & 
terminus  fubjeftusquod  primo  fignificat,  primo 
ponit  in  oratione  ;  nihi/ominus  quia  ,  telle  Boc- 
tio  ,  I.  de  Trinit.  cap.  y.  taliafunt  obje^a  ,  qua- 
lia  permiferint prxdicata  '^  quotiefcunque  quod 
enunciatur  dc  fubjeiSioconcretivi  acccpto  veri- 
ficari  non  poteft,  nifi  de  fuppofitis,  evidenter 
terminus  fubjeftus  in  concreto  fiipponit  pro  fup- 
pofito  refpeftu  prjedicati,  modo  non  fit  pracdica- 
to  extraneum  ,  ut  quum  dicitur ,  homo  efl  fpecies. 
Q^ija  enim  fpeciei  ratio  pr«ciii  competerc  potelT; 
homini  m  communi  confiderato  ,  Td  homo  in  ea 
propofitione  hjud  fupponerc  poteft  pro  fuppo- 
fitis  ,  imo  crt  omnino  ipfis  ea  fuppofitio  extranea. 
Contra  vero  cum  dicitur,  homocurrit ,  quoniam 
curius  efl:  a61:us  fuppofitorum  ,  &  non  hominis  in 
comnnini  ,  cum  de  hominc  curfus  cnunciatur,  Ao- 
mo  pro  fupponto  humana;  naturie  fupponic .  Quo- 
Hiam  ifiitur  m  hac  propofitionc ,  l)e!is  geniiti 


4?9 

Deuin  ,  prsdicatum  verificari  non^potc/l  e  na- 
tura  divina  in  fe  ,  ut  articulofeqw.nti  decla^bi- 
tur  ,  evidens  rfl  terminum  fubie6tum  rerpi-ftii 
prsdicati  fupponcre  pro  pcrfbna  illa  ,  de  qua  vc- 
rificaripoteft  prrtdicntum  :  ea  autem  efl  nrscisi 
primum  fuppofitum  divinum  ;  non  aliud  txgo  fi* 
gnificatur  dicendo,  D'fHs genuit  Dsum  ,ac  Pater 
£enuit  Filium.  Nomina  ieitur  eflencialia  concre- 
tiva  accepta  fupponcre  pofTunt,  ac  reipfa  fuppo- 
nunt  pro  pcrfbna  illa ,  de  qua  verincari  poteft 
pradicatum  . 

Ad  Argumenta,  Ad  primum  refpondeo,  uti- 
que  terminum  id  (unnonere  ,  quod  fi^nificat :  fed 
tantum  fupponerc  fignificatum  pro  fignificato  in 
fimplici  fuppofitione  ;  fed  In  perfbnali  fuppolitio 
ne  ,  commune  fupponerc  pro  fuppofi'is  ejus,  ut  /^^ 
cxtitit  declara^um  mfolutione  .  Qiiamvis  igitur 
nomine  Dei  primo  fiQnificari  intelligamus  D^^i^a- 
tem,  refpeiFlu  nihilominus  Draed'cati  imnortanrfg 
aftum  pcrfbnalem  ,  qui  a^^ns  minim^  verincari 
poflunt,  npc  con^rupre  f (Tentis  exfflenti  com- 
municabiliter  ,  non  fuoponit  pro  Di;ira?e  ,  fed 
pro  perfbna  ,  C!  jus  efl:  gfgnere  ;  i<que  fbliis  efb 
Pater ,  ut  idem  fit  Deus  genuit  Deum ,  ac  Pater 
genuir  Filium . 

Ad  fecundum  refpondeo  ex  di^^is  :  Siquidern 
cum  In  pradica^^oinvulvuntur  aftus  norionales, 
qui  dc  fblis  verificantur  perfbnis  ,  &  cflentis  re- 
pugnant ,  termlnus  fubje-Stus  pro  per^bnis  fup- 
ponit  ;  nnn  utciinque  ,  vel  indifferen^er  ;  fed 
prout  permitti'ur  a  nrKdicato  .  Quod  cum  dici- 
tur  Deus  generat  'Deum  ,  fd  ^lum  verincafur  de 
Pa^re  gienente  Fflium  .  Sed  componenre;  hanc  , 
Deusnon  genertit  Deum,  exprimimus  Filii ,  & 
Spirinis  SanPi  perfbna»  non  gignere  aliquod 
funpofi'um  ,  ouod  veriffim  m  ef^.  Non  eil  i^itur 
inrcrenduin  ,  f)et(s generat ,  &  Dtus  non generat: 
qu'"a  ha:c  prardicarg  non  cc^gruunt  D«itati ,  fed 
perQjnis,  de  prima  i-iuTum  eft  verum  ,  eamgi- 
gnere  ,  quod  de  aliis  fal^b  pronunciatur,  &  pro- 
ptcrea  verum  efl  ipfas  nongfgnere  ,  ac  proptcrca 
non  funt  contradifloria . 

A'd  tertium  dicendum  ,  Deum  genuifl!e  Deum  , 
non  quidem  fe  Deum,  fed  alium,  qufcll  idem 
Deus,qu  a  Filiusefl  idcm  Deus  ,  qui  Pater.  Nam 
ficut  pronofitio  efl:  falfa  ,  ubi  alietas  additur  de- 
tcrminabili ,  quod  non  eft  communc  fuis  extrc- 
m'»,  uthicfo/ efl  a/ius  mus  ;  &  ideo  non  fequi- 
tur,  ex  eo  quod  Solgeneret  murem  ;  igituraut 
fe  murem  ,  aut  alium  murem  ;  fcd  bend  infertur 
fblemproduxifTeanimal ,  quodeflmus.  Iia  Sc  ea 
propofirio  efl  falfa  ,  in  qua  a/ietas  aJditur  deccr- 
minabili  ,  quod  non  diflinguitur  in  cxtremis  ;  un- 
de  hsc  efl  fal'a  :  J*ater  in  Deitate  efl  aiius  a  Fi- 
lio,  quia,  ouod  determinatur  per  alietatem  non 
dirtinguitura  Filio  .  Non  genuit  ergo  Dcus  fe 
Deum  ,  quia  aftusgignendi  non  terminatur  ad 
idem  fuppofitum,  quod  tS^t  infntelligib.Ie  dicit 
Auguflinus,y(rJ  Deus  Fater genuit  eundem  Deum 
quia  Filius,  utdiftumefl,  eflidcm  Deus  .  Dc 
«jujbus  aflum  fupra ,  (7.  Jit  articn/ofecnndo. 


Super  Prx- 
dic»menta_, 
tju.*'!,  i.  cit, 

dwn   frirK.i- 


ARTI- 


440 


Sufumcejoannis  Duns  Scoti. 


A  R  T  I  C  U  L  U  S      V. 

Utrumnomina  e.Ten:ialia  in  abriraflofignificat* 
poflint  fuppoBere  pro  perlbna  , 

f)oEJor  I.  ^ifr.^.  r/u.  i.iff  utrogtiefcript9,S.  Thom» 

i,p.qu.  7,9.  art.  j.  Expenditur  qi^ajitum 

qmadtealitatem  ejiis . 

VIDENTURnomina  cflTentialia  in  abdraao 
fifjnificata  fupponere  pofle  pro  perfbna, 
«deo  ut  iisc  fjt  vera  ,  effentia  gtnerdt  ejfentiam. 
Nam  lircundum  Auguftinum  ,  7.  de  Trinit.cap.  1. 
Idem  dici  accipiamus  ,  cum  dicitur  J^erbum.,  acfi 
dicatiir  nara  Sspientia :  ut  tn  uno  eorum  eo  qttod 
tiata  eft  ,  ty  P^erbum ,  ^  filius  accipiatur  :  }3  i» 
omntbus  nominibus  non  ofiendatur  effentict ,  qu* 
(id  fe  dicitur  ,  ac  ir*  altero ,  quod  Sapientia  ,  de- 
THonfyctf.r  ,  ac per  hoc  ad fe  dtcituricrgo  expref- 
si  vult,  fapientiam  ,  ut  ad  (e  dicitur ,  re£te  ap- 
peiiari  natam  ,  ut  natum  eft  proprium  Filii . 

Prjcterea  Ricliardus,6.  </*  Trinit.  aip,Z2.v\(ic- 
tur  exprefsMoquicontra  Magiftrumqui  i.dift.^. 
fuse  dechrat  Dei  effentiam  necgignere  ,  necgi- 
gni  .  MnUi ,  inquiens,  temperibus  noftris  furrt- 
xere,  qui  non  audent  dicerefubftantiamgenitam, 
quin potius  ,quod  eft pericu/oSus ^  ^  contra  San- 
Borum  aMcloritatc: ,  audent  negare ,  i^  modis  om- 
nihtis  conantur  refe/lere  ,  quodfubftantia  gignttt 
fnbftantiam ,  pertinaciter  negantes  ,  quod  omnes 
Siincli  affiymant .  y^d  iilud  qu9d  ipfi  dicunt ,  au- 
Boritatem  invenire  non  poftunt:  ad  hocquod  dici- 
nius,  aucloritates  muitas  etiam  ipfiadducunt  ,in 
morem  Go/iai^c.Etciu^z  magifter  exponit  om- 
nes,quas  contra  fe  adducit,auftoritstes,ideo  Ri- 
chardus  fubdit  ibidem .  Bene  dicunt  ^atres,quod 
fubftantiafubftantiam  gignat,'jeftra  autem  expo- 
Jitio  ad  hoc  contendit,  ut  credamxs  quodfubftantia 
fubftantiam  nvnglgnat .  Fidelis  expofitio  ,  i^  om- 
'pi  acceptione  digna ,  quia  hoc,quod  San&i  'Patrts 
t/aniant ,co«tendit  faifum  efie,  &  quod  nemo  Sin- 
Ftorum  flfierit ,  contendit  verum  tffe  .  Hec  il!e: 
afferens  ,  oppofitum  illius,  quoJtenet  MagHler, 
cfTe  de  intentione  Sanfllorum  . 

Prsterea  ,  Eifcntia  communicatur :  ergo  pro- 
ducitur.  Antecedena  ell  evidens  ex  Auffuftino, 
15'.  de  Trinlt.  cap.  25.  F,/Jentiam praftat  Filiofi- 
ne  initio ^eneratio .  Fro'iatioconfequentia:.  Tum 
f\n'^  cr.mmunicare ,  Sicommunicari  funt  relativ^ 
cnpofita  ,  fed  non  alias  important  relationes, 
quaraoriginis:  Non  enim  dicunt  relitiones  com- 
inunes;  igitur  funt  interea  extrcma  relationes 
originis  oppofita  ,  coincidentes  cum  relationi- 
hus  producentis  ,  &  produ^i  .  Tum  ,  quia  ,  fi  fint 
aliqua  duo  correlativa  ,  fi  unum  extremum  unins 
ell  idem  uni  extremo  aiterius,  &  reli  ]uum  reli- 
quo  .  Heccautem  e/i  una  conbinatio  relativorum 
produV.u:  ,  S<.  prodnVtum  '■  hx€  MtroaWxcommu- 
picans  ,  &  communicatum  :  Std  communieans  ,  & 
produccns  idem  funt :  ergo  &  cxtrema  eis  corre- 
ipondentia  funt  cadcm  . 

CoNi  RA  ,  MagiAer  ,  loco  citato,  cap.  primo. 

Catbo/icis  traBatotibus  confenticntes  ,  dicimus , 

qiiod  nec  ^Pater  genuit  divinam  effentiam,  necdi- 

'vina  cfientia  genuit  Fiiium  ,  nec  divina  efientia 

genxit  divinam  eft,entiam  .  Hic  uutemnominetf^- 

ientiae  inic//igimus  divinam  nacuram^qtia  commu- 

nis  eft  iribus perfonis  ,  <5'  tota  infingulis  . 

Fro  folutio -        ^  ^  ^  f° ^' ^ ^Oj  '^'^P'  damttamus,  de  SitJ».  Trinit.^ 

B*  reali  Ku-    ^ /vJ.?  Cc//.'.  fiarratur  in  hoc  articulo   Abbatem 

jiis   «jurrtio-    joacliinumerrafie  .  Proptercaquodenim  Magi- 

Ta  r"'uUria    *^^^  Pttrus  docusrat  in  divinisreperiri  rem  ,  qu8c> 


ronproducit,  nec  producitur,  putavit Joachlm 
id  effe  haereticum  quia  ex  co  adllrueretur  qua- 
ternitas  ,  contra  fidem  Trinitatis.  EflTet  enimin 
Deitate  rexgenerans  ,&  res  genita  ,  &  res  /pira- 
ta  :  Siergo  prcterea  reperiretur  ibi  res  ,  nccge- 
nerans,necgenita,  nec  fpirata  ,  efsent  quatuor 
res.  Hoc  igitur  inconveniens  ut  ille  evitaret ,  opi- 
ratus  cfl  Patrem ,  &Filium,  &  Spiritum  San- 
ftum  non  efse  vcre  realiter  unum  in  re  una  ,  fcd 
eam  magis  unitatem  intcr  eos  intercedere  ,  quali 
unitate  multi  fideles  dicuntur  una  Ecclefia  ,  ra- 
tione  nimirum  unitatis  fidci ,  &  charitatis  .  Quod 
&  probat  exoratione  Salvatoris  ,Joan.  17.  oran- 
tisPatrem  pro  iis  qui  crcdituri  erant  in  ipfum: 
tttfint  unum  ,  '\n(\uit ,  ficut  &  nos .  Cum  igitut 
credente»  nonfint  unum  unirate  nature,  intulit 
Joachim  ,  ncc  Filium  efse  unam  ,  eandemquc  rem 
cum  Patre . 

Veruntamen  Patrem ,  Filium,&  Spiritum  San,- 
flum  non  effe  unum  in  natura  ,  cft  manifrfl^  ha- 
reticum,  &damnatum  cap.pr^a/legato.Std  &  ibi 
fubditur  ratio  :  quia  Pater  gignendo  ,  dedit  efsen- 
tiam  fuam  Filio  .  Nullam  enim  aliam  prsflarc 
potuit ,  qua  Filius  cfset  Deus  :  &  confimiliter 
ambo  candem  dederunt  Spintui  Santto  ,  qua  efl 
Deus  .  Communicatio  autem  hasc  non  potuit 
fui'se,  fecundum  partcmefsenti^  :  cum  cfsentia 
fitfimplex,  &  indivifibilis :  ergo  communicata 
fuit  eadeni  omnino  efse nt ia :  igitur  tota  eadem 
elientia  ,  qu«  eft  in  Patre  ,  cfl:  in  Filio  .  &  Spiritu 
Sanflo,  &  propter  fimplicitatt-m  divinam  qua;- 
libct  perfbna  efl  illa  fummares,  &trct  perfbnic 
funt  unum  in  efsentiauna,  quas  omnibus  realiter 
eftcommums  Opinio  ergo  Joachiniefl  ha^reti- 
ca  ,  etfi  ipfe  ah  hac  nota  cxcuiari  poffit ,  quia 
fcrtur  id  pertinaciter  non  defendilie  ,  imo  libros 
fuosomnesjudicio  Ecclefias  corrigendos  fubmi- 
fi  Je 

Quantum  veroaltinet  ad  id,  quod  ex  Evan- 
gelio  adducebat  Joachim  pro  fundarrento  fuaD  cr- 
ronee  o,}inionis  ,  foW^tur  in  pra^diUo  cap.  Da- 
mnamus  .  Nam  fenfus  orationis  (yhrifli  petenris 
a  Pa're  unitatem  crediturorum  in  ipfum  ,  cfl,  ut 
fideles  fint  unum  unitate  ipfis  competente  ,  ficut 
Parer  ,  &  Filius  funt  unum  unitate  natur«,  qup 
ipfis  competit ;  Orat  crgo  Salvator,  &optat  ,ut 
ercdcntes  fint  unum  charitate  participata  ,  ficuti 
ipfe  efl  unum  cum  Patrc  unitate  charitatis  im» 
participatae ,  quf  cll  natura  eorum  .  Qj,ia:  expo- 
iltio  probatur  perfimile  diclum  Salvatoris,  yl-f^/- 
thtsi  5,  dicentis  dilcipuHs  fuis  :  Eftote perfeZii,  fi- 
cut  i^  '^aterveftercte/eftispeyfeBuseJi,  Ubi  ma- 
rifcftum  efl  non  monuifse  eos  dcbere  cfse  perfe- 
ftosex  natura  ipforum,  ficutPatcr  de  fuinatu- 
ra  efl:  perfeftus,  &  beatus;  fed  ut  annitercntur 
pertingere  ad  perfeclionem  iifiJem  ,  &  nobis  con- 
venientem  ,  quod  fit  per  gratiam  ,  &  virtutes  , 

Qucd  autem  fpeftat  sd  id  ,  in  quo  Abbasjoa- 
chim  arguebat  Magillrum  Petrum  hcreieos,  pro- 
ptcrea  quod  videbatur  adflrucre  quaternitatera 
in  divinis,  contradicit  illi  Papa  in  praea/iegato 
Capituio  .  Nos  autem  ,  inquiens./i/cro  approbun- 
te  Conci/io  concedimus ,  ^'  confitcmur  cum  Patre., 
quod  unafumma  res  eji  ejjentia  <ve/  natura  divi- 
na ,  qu(Z  non  eft  generans ,  neque genita  ,  nec pro- 
cedens ;  Sed  efi  fater ,  quigenerat,  ^  Fiiius,qui 
gignitur ,  tJ*  Spiritus  SanBus  ,  qui procedit ,  ut 
diJiinUionesJint  in pcrjlnis,  ^  unitas  m  natura: 
&  ideo  in  Deofo/uinmodo  Trinitas  eft ,  r.on  qua- 
ternitas  quia  qu^/ibet  trium  perfonarum  ,  eft  il- 
/a  res ,  vide/icetfubjinntia  ,  ejjeniio  ^jeu  natuy  a 
i»'  divina . 

Ad 


Mayren  j. 
dift.?.  in.  f, 

vifttm  *fi . 


infin*  . 


Tomus  l  Varsl  Qu(siiio  XXXIX.  Art  IV. 

Ad  hanc  igitur  MLigiflriiententiam  adeo  iol,- 


mniter  approbatam  ,  adducitur  ratio.  Resgene- 
rans  utique  gignit  rem  aliam  a  gignente  realiter 
diftinftam .  Nam  nuUa  res  fe  ipfam  ^ignit ,  ut  ih, 
1.  de  Tri»it.  cMp.  r.  Atqui  divina  enTentia  eft  om- 
nino  indiftinfta  ,  &indivifibilis  ;  ergo  nec  gene- 
rans  ,  ntc  genita  ;  quiaqua  ratione  generans  ,  & 
genita.  Deinde ,  Pater  eft  formaliter  eo ,  quod  ge- 
nerat;  quia  Pater  eft  formaliter  ipfa  eflentia  ,  quas 
eft  inFilio  propter  indillinclionem  natara  divi- 
r«  ;  trgo  fi  PatereiTcntiamgigneret  non  effet 
formaliter  ipfa  «(Tcntia ,  quia  oporteret  eam  rea- 
liter  diftingui  ab  ipfo  ,  foretque  Patre  origine  po- 
fterior  .  Denique  Magifter  /oro  c;/.multa  medi* 
tangitprohac  dcelaranda  Tirtute.  Tum  ,  quia 
fiPatergcnuiflet  divinam  eircntiam  ,  divina  ef- 
fcntia  relativ^  diceretur  ad  Patrem  ,  vel  pro  rcla- 
tivo  poneretur  :  Si  autem  relative  diceretur ,  vel 
pro  relativo  poneretur  ,  non  indicaret  efsentiam: 
quia  ut  ait  Auguft.,  5.  de  Trinit.  cap.f.  quod  re- 
lativ^  dicitur  ,  non  Indicat  efsentiam.  Tum,'quia, 
cum  DcujPater  fitdivina  efsentix,  fi  ejus  foret 
genitor,  efset  utique  genitor  ejusrei,  qua:  ipfe 
«ft  ;  &  ita  etdem  res  fe  ipfam  gcnuifset .  Tum, 
quia,  fi  Patereft  genitor  cfsenti*  divins  ,  cum 
ipfaefsentia  divinafit ,  8c  Deus  fit :  eoquodge- 
jierat&cft,&Deu$cft';  Itaergo  nonillud  ,quod 
jeneratureft  a  Patrc  Deus,  fed  Patcr  eoquod 
gtncrat,  &  eft ,  &  Deuseft:  Etfiitaeft,  non 
gcnitogigncn»,  fed  gigncnti  genitus  caufa  efl:, 
«t  &  fit ,  &  Dcus  fit-  H«c  ille,  I3  cap.^.  Ita  etiam, 
innuit,  non  eftdictndum  quod  divina  efsentia 
genuitFilium,  quiacum  Filius  fit  divina  efscn- 
tia  ,jam  efset  Filius  res  ,  a  qua  generatur  :  &  ita 
cadem  rej  fe  ipfam  generaret.  Ita  etiam  diclmus, 
quod  efscntia  divina  non  genuit  efscntiam  ;  Cum 
cnim  una  ,  &  fumma  qusdam  res  fit  divina  efsen- 
tia  ,  fi  divina  el'sentia  efsentiam  genuit,  eadem 
res  ipfam  genuit ,  quod  omnino  c^ss  non  poteft: 
Sed  Pater  folus  genuit  Fiiium ,  &  a  Patre ,  &  Fi- 
Jio  procedit  Spiritui  Sanftu» . 

Poftremo  additur  ratio  talis  ;  In  creaturls  for- 
ma  non  gcnerat,  nec  generatur ,  fcd  compofitum 
producitur  :  Deitas  autem  (e  habet  in  perfona  ad 
inftar  forma  ;  ergo  D^itas  non  generat,  necge- 
reritur  .  Hascratio  minorem  habet  evidentiam 
hlc,  qwam  increaturis.  Forma  enira  in  creatis 
noneft  aliquid  per  (e  exiftens  ,  ut  fubinde  exire 
poffitin  aftum  producendi ;  at  Deitascitra  om- 
nes  perfonales  propriettces  eft  de  fo  ens  in  atlu 
exiftens .  Nihiiominui  confirmatur  ratiofic:  ope- 
ratio  :  quffl  eft  necefsario  dilliiif^ti  operantis ,  ne- 
quit  efse  ejuj,  quod  in  divinis  fe  habet  ut  forma, 
quiaipfaeft  per  fe  diftin(5ta  in  tribus:  talis  au- 
tem  operaLio  eft  gigftfre:  ergo  non  pwteft  fpefta- 
re  adefsentiam,  led  necefsario  eft  perfonas  di- 
ftinct^  realiter  a  perfona  genita  . 

Ad  Argumenta  ,  Ad  primum  refpondeofic: 
Quamvi»  ,fapientia  abftrahatur  ifapiefite,c\\:iod 
eftoperans  :  attamen  adhuc  fignificat  potentiam 
opciativam  ,  vcl  princlpium  opcrativum  ,  &  idco 
Be  hir  arti    non  abftrahitur  fumma  abftraflione  ;  nam  poten- 
(ulcfe^uetii.  tiaoperativaconcernit  id,cujuseft  potentia  ,  ob 
cam    igitur  concernentiam  ,  conceditur  J'*/-/^;»- 
tiameffe  natam ,  non  vero  efsentiamnatam  efse, 
quippe  qu|  juxta  hunc  modum  fignilicandi  nihil 
omnino  concernit ,  atque  ita  quodcunque  prKtli- 
catorum  veri  depcrfonis  affirmatur  ,de  ipfa  ve- 
rificiri  non  poteft  .   Quod  vcro  Auguftinus   ali- 
quando  alfirmet ,  FUiiim  efe  cffe^tiani  de  efeu- 
tia\  eumexindenon   velle  cfsentiam  cfsc  geni- 
tam,  vel  gignentem  ,  fed  magis  id,dequo  Filiua 
Tomiis  I. 


gencratur  ,  declarabicur  infra  ,  q.  41.  art.  5. 

Ad  fccundum,  quod  ex  auctorirate  Ri>.hardi 
procedit  carpcntis,&  deridcntis  Magi/lrum  quod 
contra  intentionem  Patrifm  exponcre  vileatur 
autloritites,  quas  conTa  foam  fentcntiam  addu- 
cit,  (licimas  ,  quoniamdoftrina  hsc  Magiftri  per 
Concilium  generale  authentic^  declaratur,  nos, 
pofthabita  Riehardi  opinione ,  eju^que  in  hac  au- 
ftoritate  ,  fentire,atqne  adhjcrere  Magiftro,  qui 
rcfte  ,  ac  adsquat^  e^ponit  eas  ,  qua:  contrafe 
militare  videntur  Sanftorum  aucloritates,ut  cit. 
art.  5.  (7.41.  patebit.  Etfi  autem  nullum  pro  fe  ad- 
ducat  exprefTc  antiquorum  Doftorum  di(ftum, 
flat  tamen  pro  illo  Ecclefis  univerf^li'!  auflori* 
tas,  capitti.h pr^al/egato  ,  c\\xsovnr\<r\o  mExima 
eft  ,  dicente  Augurtino  contra  Epifto^i.m  Funda- 
nienti ;  EoaKge/io  tion  crederem^nifi Ecchfia  Ca- 
tho/kctcredeiem:  c\ux  utique  Ecclcfia  ficut  de- 
terminavit ,  quinam  libri  habendi  fint ,  ac  tenen- 
di  pro  Canonicis,  ita  quoties  neceffarium  fuit 
edixit ,  atque  pronunciavit ,  quilibri  fint  authen- 
tici ,  quinam  apocryphi ,  aut  explodendi ,  S:  con» 
figendi  ex  libris  Doflorum  ,  prour  81  fecifTe  con- 
ftat,  dif.  i!;.cap.Sjfc^a  Romana  Ecc/efia:^  alibi. 

Ad  tertium  rcfpondeo  fic  :  Piodnflio  habet 
produftum  pro  termino  fuo  primo ,  ideft,  ads- 
quato  :  quo  fenfu  dicit  Philofonfius  7.  Metaphy. 
tix.c.26.  compofitum  prir^o  generari,  cum  fit 
id  ,quod  primo  ,  &  ad^quat^  accipit  efe  per  ge- 
nerationem  :  In  compofito  tamen  forma  eft  for- 
malis  terminus  generationis  .  Ipfum  propterei 
generans  alteram  habitudinem  in  volvit  ad  termi- 
num  primo  produftum  ,  alteram  vero  ad  forma- 
lem  terminum  :  &  in  creaturis  quidem  utraque 
habitudo  ell:  realis,  cum  utraquc  verfetur  inrer 
terminos  realiterditlinclos ,  &infuner  realis  de- 
pendentia  eft  utriufque  producti  ad  ipfum  pro- 
ducens  .  At  in  cafu  producens  ad  primum  produ- 
flum  dicit  relationem  realem,quia  diftinctionecn 
realem  ,  realemque  originem  ;  Ad  terminum  au- 
tem  formalem  in  produ(5to  non  eft  refpeftus  rea- 
lis,  quia  necdiftini5lio  rcalis  ,  fine  qua  nulla  cft 
relatio  realis  .  Communicare  igitur  dicit  relatio- 
nem  rationis,  concomitantem  illam  realem.  Cum 
,  ergo  arguitur  commuuicare ,  &  commtinicari  funt 
relationesoppofits  .  Verum  eft,  cfTe  relationcs 
oppofitas  ,  non  realcs  ,  {t&  rationis  ;  ctfi  neceffa- 
rio  concomitentur  relationes  reales  oppofitas; 
quales  {Mr\iproditcere  ,  &  proditci  ,  at  ifts  relatio- 
nes,  &  illE  non  funt  eorundem  relatorum  for- 
maliter . 

Ex  his  ad  aliud  medium  ;  Namnullum  extre- 
mumunius  correllationis  eft  idem  formalitcr  cum 
extremo  alterius  corre'ationis  .  Communicans 
enim  ,  &  producens  ,  efto  in  eodcm  fuppofito 
concurrant, quia  natura  non  dicitur  proprie  com- 
municans  Jfe  ,  ut  dicitur  communicata  :  tamcn 
communicans  non  dicit  formaiiter  eandem  rela- 
tionem ,  quam  importat  producens,  ut  produ- 
ctn%\Communicari  ^\ittm, Si prodxci  ncceandem 
dicunt  relationem  ,  nec  idem  primo  determinant. 

c»ntem  ,    M  m»»is   Patrini  communifare  esm  Filia  per 
Heratioaefn  i  quia"«(remiaeft  uit:ma:c  abUraSa  . 


Mavrnp.  • . 

dift.r.t-'-  ■• 
vult   .•;.-'-..: ' 
tioKf.}    . 
COmrKU'1  . 

tiirut?)     e    _• 
relationss 
dirpar,ir.-(^  • 
qaia^-r/;c  .:. 
l.o   ct    r;-  -, 
tio  origrni;  , 
comntuutm- 
tio       rci.i  :■■> 
comniinij  . 
ut  id^nnr;': , 
i^ua.'icap. 
iS  fi  iiiiiru  •■?, 
hi$    at;tern_j 
refpeftibu.'; 
e(i'ciit!air,_j 
refcrri  ,   no:; 
put3t  incon 
veniens .  /1,'.. 
dit   tamen_. 
itmmnniia- 
tiontm    n.>:i 
elle  xcjiii,}:- 
raatie,ut  3.':c 
commune;  . 
qu;a  conce.-- 
nit     reljri.^- 
nts    orij;;!".:.. 
nenipe  St:'c. 
rare  ,  Sc  I..1- 
re. 


I.yci.eru: 
hic    putit 
de    rijjcrB 
feroionis  ii  - 
vin.im  c:  ;■  i 
riam    no  :_, 
elVe      d:..   > 
darji  ,      n.c 
commuii.'- 
c.ita.ii ,    lu-c 
conimu:-.:- 
I>jicm      "«•- 


Kkk 


ITE 


44» 


Summ^Joafinis  Duns  Scoti 


VideMay- 
ronent  I. «•//?. 
j.^  ..  Di  his 
lir.guUrflfi- 
nie  cliiicren- 
teiu  .  Sed  & 
MasiftruiiL-. 
Lych2tu.ii_> 
in  Coni. 
mtat.  ad  (^. 
5fc^  loqueH' 
di  de  LJiiVi 
ra'i«ne  :  Sc 
ia  rlpanfio- 
■  ibus  ad  ob- 
ieftaMigiftri 
Orhaiui  <oa. 
tra  Sfufum  , 
d    nn.   S.  -T 


ITERUM  ARTICULUS  V. 

Utrumnomina  cfTcBtialia  in  tbllraflo  fignificata 
poirint  fupponere  prp  perlbaa  . 

VoEior ,  &  S.  ThotM.  locis  articulo  prectdenti 
citatis  .  Expenditur  quajitum  logice . 

VIDENTUR  nomina  efTcntialit  in  tbftrafto 
figniiicata  fiipponere  ponTe  proptrlbna  ,in 
tantum  ut  Iixcpropofitio  fit  vera  ,  effentiagene- 
tat  tjfentiam:  Etenim  quotiefcunque  prsdica- 
tum  enunciatur  de  per  (e  fiibjcfto  ,  poteft  &  fup- 
ponere  proeo^  ut  efl  cvidens  de  fiiperioribus, 
&  inferioribus  ;  fijd  efientia  prfdicatur  pcr  fe  de 
Patre  ,  quia  Pater  e/l  effientia  ;  ergo  poteft  fiippo- 
rere  pro  Patre  ;  igitur  ficut  illa  eft  vera  ,  faier 
generar:  ita  ifia  vidctur  vera  ,  epcntia generat^ 
quatenus  fiipponit  pro  Patre  .  Probatio  minoris: 
JvfamefTcntianon  prsdicatur  dc  Patre  per  acci- 
dens ,  cumnec  unum  accidat  altcri ,  nec  ambo 
alteri  tertio,qui  fiint  duo  modi  unitatij  per  acci- 
dens,  quos  enumerat  Philo/bphus  ,  5.  Metaphy, 
cap.  de  uno  ;  igitur  eft  ibi  prsdicatiu  perfe  . 

Prasterea  ,  Effentia  ej}  Fater-^  ergo  efientia  ge- 
nerat,  Antecedcnseft  evidens  ex  fimplici  con- 
verfione.  Probatio  confequenti*  ;  dequocunque 
prJEdicatur  fiibjcftum  ,  &  propria  pafilo  de  eo- 
demprsdicatur  ;  quia  rubjeflum  cft  medium  ad 
demonftrandum  propriam  paffionem  deeo,  cui 
non  primo  convenit  illa  paflio:  Sed  generatio  vi- 
detur  propria  operatio,  vel  pa (Tjo  Patris  ;  ergo 
generatio  re<5l(^  prsdicatur  de  efTentia , 

Prxtere3,E/(entia  eft  Fater  Fi/ii:  ergo  effentia 
generet .  Probatur  antecedens  r>er  converfionem: 
PaterFihieftefTcntia;  igitur  cfTenria  efl  PaterFi- 
lii.Probatio  confequentiarFfTentia  cft  Paer  F.Iii: 
ergo  Filius  eft  Filius  tfTentis.  P-obo  hancconfe- 
quentiam  ;  Nam  in  relatiyis  eft  coniequentia  mu- 
tua  :  Si  A.  eft  Pater  B;  ergo  B.  eft  F  lius  A  ;  ergo 
fi  effentiaeft  Pater  al;cujus,il]e  erit  Filiuj  efTenrl^. 

Prsterea  ,Genitum  inqiuintum  gen^tum  eft  ali- 
quid,cu  generatio  nontermioetur  ad  nih:|;  &  inter 
nihiUSf  aliquid  ron  efl  medium  :  fcd  mhil  in  divi- 
nis  eft  aliquid,  nifi  fit  tfi^tntia;ergo  Filius  inquan- 
tum  genitus  eft  efllentia;igitur  effentia  generatur. 

CoNTRA  ,  E.x  articulopritcedenti .  Secundufo 
rei  veritatem  efTentia  non  generat,n«c  generatur; 
quia  tunc  a  (e  ipCa  diftingueretur,  ncc  una,  ea- 
demque  effer  in  tribus  ;  ergode  rigore  fermonis 
nulla  propofitio  eft  vera  ,  in  qua  de  efTentit  pras- 
dicatur  gencratio  aAi  va  ,  vcl  pafli  va  . 

Respondeo,  V{ir\Q.,e[fentta genevat .,t^cQV(\x\\' 
no  negandam ,  licet  h^c  fit  vera  &  concedend^ 
J)eusgenerqt,  propterea  quod  To  7)eus  fupponat 
pro  Patre  ;  &  declaratiologica  eft  ifta  ;  Quotief- 
cunque  fubjcclum  eft  abftraftum  abftraflione  ul- 
timata,  &  prardicatum  ex  fui  rationc  non  potefl 
priEdicaride  illo  nifi  fjrmaliter,  propofitio  «ffc 
vera  non  poteft  ,  nifi  fit  per  fe  primo  modo  ;  Sed 
in  hac  propofitione  ,  effentia generat ,  fubjeftum 
elt  abftraftum  ultimata  abftrafiionc,  &  prxdica- 
tum  ex  fui  ratione  non  eft  natum  prsJictri  nifi 
formaliter  :  ergo  prr^pofitio efTe  vera  non  poffet, 
nifi  fit  per  fe  primo  niodo  ,  fed  ha:c  effenua gene- 
>V7/ non  cft  vera  in  pnmo  modo  dicendi  p.-r  k: 
cum  pr3:d)i.atum  non  fit  de  per  fc  ipitelleftu  fub- 
jefti ,  dicenre  Auguftino  ,  7.  de  Trinit.  cap.  2. 
(jnine  ,  quod  ad  alicjuid  diatur.,ef}  aliquid pr^eter 
relaiionem  \  quia  relatio  non  cadit  in  efTtntiali, 
&.  formali  ratione  aboluti  ;  igitur  propofitio  illa 
non  eft  ver» ,  ac  propterea  neganda . 


Quoniam  hujus  argumenti  vis  potlfTimumeon-        BoSons 
fiftit  in  prima  propofitione,eam  putamus  diligen-  ^"^»    pu'. 
ter  eficdeciaranda;ltaquc  quia  abftraitio  eft  prj-  abrtraftionii 
cifa  confideratio  unius  ,    non  confiderato  alio,   bHs    iibique 
cuieftidem  fecundum  rem ;  pro  multiplicitate   00»«^"»    * 
concernentiairationem  conceptibilium  ex  natura   pj!° (}'jjt  p fj. 
rei  ,  eftmultiplex  abftraft'o;  Cum  itaque  fub-   cifcns    ia_. 
ftantia: ,  utpoti  per  fe  fiibfiftcntes  minoris  fint   umverfa  fua 
conccrnenti»,  quam  accidentia  ,  &  horum  rurfus   Jo*ri»a  - 
rclatva  adhucplura  concernant,  quam  abfblutaj 
hinc  in  fubftantiis  minus  licet  abftrahere,  quam 
in  accidcntibus,  &  minus  in  abfdlutis     quam  in 
r«lafiv'$  .  Quum  itaque  intelligitur  y><:/J/?rt/?/;'a 
fivefimplex,  five  corapofita   priecis^  fetundum 
rationem  cjus  formalem  quiditativam  ,  tantum 
tbftrafta  cft  a  fuppofito   propriae  natuia:,quit 
communiter  fubftanias  non   funtnats  conccrne- 
re  aliquid  alterius  naturf  :  ifta   igitur  abftraftio 
jBft  maxima  ,  atquc  ultima  ,quK  fieripofiit  .  Nam 
abftrahendo  naturam  humanam  a  fuppofitis  ejusj 
fic  ut  mentisobjeftum   fit  ipfa  huntanitas ,  non 
fuperert  ulterius  ,    a  quo  fiat  alia  abftrattio, 
quia  fic  conceptayb.vwiJ/f/^^xcftpracis^  ipfamet, 
ficut  dicit  Aviccnna,  5-.  Meraphy.  fus  cap.  i.  &  2. 
Squinitas  efi  ,anium  equinuas,  nec  unum  nec 
mulra  ,  nec  umverfale ,  ncc  particulare  . 

Veruntanien  quia  accidentia  concernunt  nc- 
dum  indivi(?ua  nropria  ,  fed  etiam  altcrius  naturg 
fuppofi^a, cum  ab  his  abftrahuntur,  remanet  ulte- 
rior  abftraftiofienda  h  fuppofi  i'«  propiia  natur». 
Unde  quamvis  albedu  fitabftraCta  a  fubiefto, 
quod  eft  fubftantia  ,  a"!huc  tamen  toncerBit  hanc, 
&  illam  albedirem  ,  At  concipit-ndo  albedinis 
quiditarem\)rttc\se ,  nulla  intcfliftitur  inclinatio 
ad  propria  indjvidua ;  ideoque  eft  ultimat^  ab- 
ftrafta,  ut  diifl.  m  cft  de  fubft.intia  quiditate. 
h^  \n  relatione  vhrn  conccrnentiam  ad  propria 
individua,  8r  ad  fuhjeftum,  eft  etiam  concer- 
nentia  ad  ftindamcntum,  ideo  in  his  plures  fieri 
poflA^nt  abftrafliones  ,  pro  ratione  nimirum  alte- 
r^^-^s,  &  aherius  concernentiK,  ut  fignificatum  eft, 
Underclatio  concrctive  accep"a,ut  cj///Ij  dicitur 
de  igne  ,  qui  caufat  calorem  ;  a  quo  fubjeiflo  fi 
fiat  abftraftio  fupereft  concretio  ad  fundamcn- 
tum  ,  quod  eft  porenria  caufandi .  A  quo  fi  abftra- 
hatur  caufa/itas,  hxc  ur  de  nullo  fundtmento  tc 
re  pracdica^ur  ,  ita  proprit  individua  concernitt 
nam  hac  caufijlitas  eft  caufalitas  .  Ultimt  abitra- 
£tio  ,  qualis  efl  in  fubftantiis  ,  eft  cum  intelligitur 
quiditascaufaliratis ,  quajdenulla  fingulari  pras- 
dicatur,  fed  e ft  ipfamct  prscisc  ,  &  nihil  aliud, 
Maxima  igitur  &  ultima  abftraftio  eft  quidita- 
tis  ab/blutifHme  fumpta;,  ac  penitus  femotc  ab 
omnieo,  quod  eft  quacunque  ratione  ,  &  modo 
cxtra  conccptum  ipfius  quiditatis. 

Aliusterminus  majoris  fillogifmi  crat;  Et pra- 
dicatum  exfuiratione  non  potejl  pradicari  defuhs 
jeclo,  nifi formaliter.KA  cujus  evidentiam  notian- 
dum  eft  ;  (ubitantiva  in  divinis  rccipereduplicem 
prffidicationem  nempe  vel  formalem ,  vel  idcnti- 
cam  jiixra  fubjefti  permiflioncm  :  At  adjc«?tiva 
de  nv^ctfTItatc  formaliter  prjedicari .  £x  hoc  enim 
quod  funt  adjeftiva  fignificant  formam  per  mo- 
dum  informantis  ,  acpropterea  de  nullo  dicun- 
tur  ver^  ,  nifi  foimaliter  prsdicentur  ;  Ethujuf- 
modi  funt  nedum  nomina  adjeftiva ,  verum  etiam  ftoris  At  (nb. 
omnia  verba  ,  atque  eorundem  participia  .  '*  °    ,  "'"* 

T  r  r  injte  .'bftra- 

ftf!  n^n  te. 
ncre  iB  his ,  qua?  fe  habent  per  rB«dum  hsbitns  ,  V  <)nietis  .  Nam  iiti 
funt  vers  :  tlfenila  dtvin/t  efl  puici.ra  ,  iiiera  ,  inieUigib!<,!i  ,  fai  ieni  , 
Si  finiilia;  fed  eiie  veram  in  h  s ,  qux  l'«  hab«nt  pei  n.oriijm  H.ixus 
&  fieri ,  Hti  (unt  h/  aitus ,  amrte  ,  m.tlliger»  ,  «reare  conlervare  &c. 
Videadus  Dczior  ia  Kepoitac.  ii/^o  citt 


Huc  refpieit 
liniitatio 
Fr.mcifci  V. 
Jilt.  ?  q,  |_. 
$  HlC  Mc/- 
ter  d.cei.tis 
roeuia     !>•- 


Tomus  l  Pars  l  Quaji.  XXX/X.  ArticVl         445 

H^'ergDirt?e!!i,^enci  efteviilensprima  aflu-npta 
propofitio  ,  q',nl'ter  quotiercnnque  fi:bjeftiim  efl 
jiuxima  al>ftrfli?lum  abftraflionc  ,  &  prKdicatum 


Refponfio 
Alenfit  I.  f. 
f.  4i.i»#i».;, 
"'•    I.  Cui 

aithiret  Do- 
''ior      rcfil 
!c«i     fukia^ 


nonnifi  formalicer  poteft  enunciari  i!e  eo ,  non  eft 
linio  tshum  extr«morum  vera  ,  nifi  fitformalis 
pradicatio  ,  &  in  primo  modo  dicenoi  per  fe  . 
Cum  enim  lalvari  non  pnfTit  veritas  orationis  ex 
idcntitatc  tantum  ,  nec  fubje(5lum  ukimate  abftra- 
^um  ftare  queat  pro  alio,quod  eft  extra  rationem 
formalem  ejus,  non  s^pprehcnduntur  extrema 
interfe  unirl;  ac  propteret  hxc,  epentia  gsneratr, 
V-V  Deifas  gerterst ,  non  eft  vera  :  Contra  vero 
ha;c  alia  Deui  generat  ^  concedcnda  eft ;  quia 
tjaandoqMidcmfubjeclum  noneft  abftraflum  ul- 
jimata  abftraclione,fupponcre  potcft  pro  perfbna. 

Ad  Argumenta  .  Adprimum  refpondeo,  m'- 
rorem  efte  negandam  ,  quiaeflentia  non  prsdi- 
catur  per  fe  primo  modo  de  Patre,  neque  forma- 
liter  ,  fed  pcr  identitatem  ;  Et  cum  probatur ,  eo 
quod  ea  non  fit  prxdicatio  per  accidens  .  Refpon* 
iio  :  Increaturis  nonquaecunque  prasdicatio  eft 
per  fe  ,  vel  per  accidens,  intclligendo  accidem 
pro  accidentali  prxdicato  ,  quod  eft  revera  acci- 
dens.Nam  genus  non  pr^dicatur  per  fe  de  differen, 
tia,  nec  ita  per  accidens,  quafi  alterum  altcri  acci. 
dat,aut  ambo  alicui  tertio.Eft  ergo  tali  m  prsdica. 
tioriemediumextraneum  ,  five  inferius  contra- 
fcens  aliud  ,  quodutique  infcrius  dici  poteft  Mcci~ 
rftf'?.'^  ,  fiveacciderefuperiori ,  utpote  il\i  extra- 
neum  ,  fed  non  proprieaccidens  :  In  divinis  au» 
tem  non  omma  funt  per  fe  eadem  ,  nempe  fbrma- 
liter  ,  nec  tamen  ineftaliquid  alteri  per  aeciden» 
propri^;  Scd  aliquid  eft  idcm  alicui  ablbluta  iden- 
titate:  ut  propterea  verafit  prsdicatio  periden- 
titatem,  non  formaliter .  Unde  tunc  (blummodo 
praidicatum  fupponere  poteil  profubjefto ,  quan- 
doeft  pradicatio  formalis  ;  Itd  hac  prsdicatione 
non  \iis.divciXMx giiterare  de  effcntia .  Contra  vero 
quia  humo  prasdi^atur  formaliter  de  Socrate  ,  prjc- 
dicatum  fupponit pro  fubjcfto  ,  intantum,ut  fi 
Socratcs  gcnerat,verum  fit  &  hominem  generare. 

Ad  fecundum  refpondeo  fic:  Propofitio  hasc  ; 
<^^^r/a  f/? /'«/tf)' dillmguenda  eft  .  Nam  Pner 
accipi  pottftfubftantiv^,  &adje6tiv^,Juxta  prio- 
rcm  accepcionem  ,  fignificatur  p«rlona  per  fe 
fubfillens,  cujus  eft  patcrnitas  ;  eftque  propofitio 
veraper  identitatem;propteretquod  fubftantiva, 
iit  prasdittum  eft  pr«dicari  queant&  formalitcr, 
&  per  idcBtitatem.  Sed  adieftivC  intelligendo  im- 
portatur  Patris  proprietas  denominative;  quo 
fenfu  Magifter  i  difi.ifAxcxf.idtm  e/}  paf.em e/Je^ 
^ gtnuijje  .  Secundum  igitur  hunc  intellcftum  , 
h«ceft  falfa;d^#//tff/? /'a/fy  :  nam  fignificatur 
patrem  formaliter  pra:dicari  de  eflentii  .  Quum 
itaquc  arguitur  defubjefto,  &  pafljone  .  Dico: 
quando  paflio  admittit  prsdicationcm  ejufdem  ra- 
tionis  curn  illa  ,  qua  pra:dicatur  ejus  fubjefium  , 
haben»  fubinde  modum  fimilem  prasdicandi,  po- 
teft  ex  fubjccto  Inferri  paflio  :  Secus  autem  ^x 
paflio  diflTimiliter  prasdicetur  .  Pater  igitur  fub- 
itantiv^acccptus  prsdicaturde  efTcntia  periden- 
titatem  :  at  paflio  qus  dicitur  Togenerat  non  ad- 
mittit  aliam  prxdicationem  ,  quam  formalem, 
i^uippe  qu«B  verbo  importetur  :  quia  ergo  illa 
pradicatio  formaliter  non  eft  vera  ,  nec  per  iden- 
titatem  quidem  potell:  verificari . 

Ad  tertium  refiiondeo,  primam  propofitioncm 
efle  veramper  identitatem,fi  accipiatur/W^rfub- 
itantive;  fiHam  vero  fi  adiefiive,  ut  expcfitum  eft 
i;i prccedenti  rcfponfione .  Ad  probationem  con- 
icquentix  ,  cum  arguitur  ;  fi  eflentia  cft  Patcr 
i^jlj  » trfio  Filius  efl  Filius  cflcntiffl  .  Ijajc  CQiife- 
Ttjmns  I. 


quentiiiest  nc<;and.i  :  fed  prob.itur  ;  quia  in  rel.i- 
tivis  eft  confcquenfia  mutua  .  Refponfi  t ;  Mutua 
eonfequenna  eft  in  jsrelativis,  quce  funt  primo 
rc'ativa  .  Tcnet  c^iam  in  his  ,quaFr  referuntur  pgr 
relationes  ,  fi  tamen  form.iliter  dlcanturrelario- 
nesdeeis  ;  ut  ,  fi  formiliter  Sncrafcs  ^ft  Pater 
Platonis  ;  ergo  fjrmallter  Pia-o  eft  F  liiis  Socra- 
t)s:  Veruntamen  in  his  ,  quae  non  rcfcruntur  pri- 
mo,  autab  ipfis  relafionibu'?  formaliter  non  de- 
nominantur,  fed  relatio  prsdicatur  de  altcroeo- 
rum  tanf.um  per  identi-atem  ,  non  valet  illara  con- 
fequentia  ;  qiiia  in  conljquente  plus  ngiificatur^ 
quam  !'caerit  cx  antecedenf  e  .  In  antecedente  {{' 
quidem  noratur  iilenfirasadaliquid,  dc  quo  dici- 
tur;fed  In  confequente  fign''ficatur  illud  aliud  re- 
ferri  ad  illud  formiUter  .  Cutienim  dicitur:  Fi' 
litis  ej}  Fllius  efi:n':a .,  cx  vi  conitruclionis  ex- 
primitur,  (f/7^;7/'/awefre  proprium  correiativurn 
ejus ,  cjuod  eft  Filius ,  &  ita  Filium  efle  formali- 
ter  Filium  efTenti»  :  pcr  anteccdens  autem  noti 
fignificatur  rclationcm  pa-ernitatis  formaliter 
convenire  eflentis,  fedtantnmper  identitatcm  . 
Ad  quartum  dicendum  ,  miiorem  effe  diftin- 
guendam,  quia  :»enitum  inqnannim  genirutn  noi 
e(t  aliquid  ;  nifi  quatenus  T6  alicjuid^c  eYtendit 
ad  id  quod  eft  ad  aliquid  :  Et  fecundum  hanc  in- 
telleflum  mJnorem  elTe  manifefte  fj  ifam  ;  quia  in 
divinis  eft  relatio,  quaenoneft  eflTentia  formali- 
ter  .  Cum  ereo  qrt^uitur  ;  Non  eft  nihil ;  ergo  ali- 
quid.  Refponfiorfnter  contradifloria  eft  medium, 
quoties  additur  fynchategorema  inquantnm  .  Si« 
cut  homoinquantum  homoneceft  albus  ,  neque 
in.iuantum  homo  eft  non  albus  ;  namhumanitaj 
non  eft  ra-io  citr  infit  albedo,  neccur  repugnet 
homini  ;  &nihnominus  non  funt  duo  contradi- 
ftoria  complexa  fimidfalfa;  quia  ifta  eft  vera; 
horttonon  inriuanttimhomQef}  aitjus  .  Ita  in  cafu; 
genitum  non  inquantum  genitum ,  eft  aliquid, 
quia  miogignitionis  non  cftcaufa  fbrmalis  inhse* 
rentis  prsdicati,  zdeout  inquantutt  dicat  ratio- 
ne"n  fbrmalfm  gcniti ;  licet  genitnm  in  (e  forma- 
litcr  fumptum  ,  fit  per  idcntitatemefrentia  .  Eft 
i!>itur  conceJendum  ,  genitum  inquantum  geni- 
tum  eflfe  peribnam  ,  vcl  qu'd  per  fe  fubfiftens  ;  fed 
mn  propteraa  inquantum  genitum  cfl'c  aliquid^ 
quatenus(i//^a;Vyftat  pro  eflTentia  ,  cum  unum  fit 
extra  rationem  formalem  alteriu»  , 

ARTICULUS    VI. 

Utrum  perfoncc  pofTInt  prsedicarl  de  nominibus 
eflTcntiahbus , 

DoSlor  i.di/}.^.rj.2.in  utroque  fcripto.  S-Tbom.i, 
p.  q.  59.  art.  6. 

VIDENTUR  perfonshaud  praidlcari  poOe 
de  nominibus  efrrnfi.ilibusconcretis,  ut  di- 
catur,D*f.'/x  e/}  Pater  ,i;f  Fi^/us,  &  Spiritus  Sjn- 
f?/yx.Nam  illius  contradifloria  videturcn^e  vera  ; 
crgo  attcra  faifa  fitoportet  .  Probatio  aflumpti  | 
Hacc  nuf/us  Deus  efl  Pater  ,  FHius  ,  i^  Spiritui 
San^us,  eft  contradiftoria  hujus,  Deus  e/t  fater, 
Fi/ius,  &  Spirifus  San&us  :  led  illa  eft  vera, 
cum  quslibet  fingularis  fit  vcra  ,  quia  ncc  Patcr  , 
recFilius,  nec  Spiritus  Sanflus  cft  Trinitasj 
igitur  altera  eft  falfa  . 

Prsterea,  Cujuslibct  propofitionisTersinde'» 
finit»,  aliqua  fingularis  eftvera:  Sednullameft 
dare  vcram  fingularcm  hujus  indefinitae;  De/is 
€/}Pater,Fi/ias,^SpiritusSaH?}fts\C\xm  necPater 
nec  Filius,nec  Spiritus  Sar.ftus  fit  TriiTitas;  ergo 
illanoneftTera.  Iv  k  k  2        Pre- 


4t  im^ug- 
mtionet 
Hi-nrici ,  & 
Pripofitivi  > 
quas  vi.^e- 
Bi;  apud  la- 
fu;n  Uc»  liit 
1.  dUi.  y. 
^    I.  aa.Xl. 


Qiiodlib, 
q.  I .  $1  De  al- 
tcTO  termi- 
no,  V.  tt  ptr 
epfojiium  . 

i.Report. 

<Jirt.i4.  ^.Ad 

tfifo/iium  . 


De    t{ai   iir 

aWutn    Arth 
culo    pr4(.fw 


444 

Pi.ccetca  ,  Omne  preJicatum  diitum  ds;  Deo, 
aut  ei\  ad  fc^autad  akerum,recundu  Augullinum. 
^Je  Tiifiit.cap. ^.nom\nQ  Trinitatis  non  exp^  imi. 
tur  conceptus  ad  alterum  :  ell  igitur  ad  le  :  Scd 
qugcunque  prxdicantur  de  Deo  ad  fe  funt  eom- 
munia  omnibus  perfonis  :  ergofi  hsc  eflTet  vera: 
Deuse/}Tyn:itas:  talc  pr^dicitum  vcre  pariter 
enunci.iretur  de  quacunque  perlbna  :  id  autem 
eft  piani;  falfum  :ergo  &  illud  unde  fequitur . 

Preterca  ,  Propofitio  hxc  ,  Deitas  efl  Tater., 
Filius  ,  G'  Spiritus  SaH^us  ,  non  ell  concedcndn, 
ex  d.ais  articuh pracedenti^dG.  fubjeao  abftra- 
fto  maximaadfl:ra£tione:tunc  cnim  ellipfummet 
prscise,  &  nihil  aliud  :  ergo  &  haec  e^i  falfa, 
%)eus  efl  Pater  ,  filius.,  &  Spiritus  SanUus.?so- 
batur  confequenti?. :  quia  inre  nulla  eft  diftin6tio 
intcr  Dcum  ,  &  Deiiatem  . 

CoNi  RA  :  Magift.  i.  dift.4.  cap.  Qiiidam  .  Fi- 
Aes  Catbolica  ,  incjuit ,  lenet ,  acprxdicat  &  tres 
perp.nas  e/Je  unKrn  Deuifi ,  6"  unam  fubpantiam 
Jive  ejjenttam  ,  five  naturamdirjinam  ,  iS  unurti 
Deum,five  unam  efientiam di^-jinam ^  ejfe  tres 
perfonas .  Vnde  yiuguftin.  in  lib.  i.deTrinit. 
cap.  (5.ita  iiv.Re^e  ipfe  Deus  Trinitas  intelligi- 
tur  .,bea!us  ,  ^' folus potens  .  Sicuti  ergo  h§c  eft 
vera  :  Pater ,  (iT  F-iHus ,  ^  Spiritus  SanBusfunt 
tinus  Deus,  ica  ejus  converfa  :  Deus  efl  Pater 
filius  ,  cJ*  SpiriiUs  Sanclus 

Respondeo  dicendum  ,  nomina  perfbnalia  re- 
Jle  prcdicari  de  eflentialibus  in  concreto  pro- 
nunciatii  ,  cum  illa  fubllantive ,  non  adjeftiv^ 
accipiuntur.  Declaratio:  Nam  tunc  propofitio 
affirmativa  eft  vera  ,  quando  terminus  fubje- 
c>us  quod  primo  fignificat,  id  primo  ponit  in 
propofitione  ,  cui  termino  eft  idem  aliud  ex- 
iremum  quod  praedicatur  :  tunc,  inquam  pro- 
pofitio  aflirmativa  ejus  identitatis  fignificativa, 
eft  de  neccfTitate  vera :  Terminus  autcm  fubjeftus 
Deus  fignificat  naturam  divinam,  ut  eft  nata  prae- 
dicari  de  fuppofito  ,  cujus  fubjefti  fignificatum 
ell  idem  tribus  perfonis  verifnma  identitate  rea- 
li :  ergo  propofitio,  in  qua  cjufmodi  identitas  ex- 
primitur,  atque  affirmatur  eft  vera.  Ultro  ni- 
hikiminusfatemur  ejus  aflirmativam  converfam, 
quse  eft,  Pater  .^Filius  y  (ff  Spiritus  Sanclus  ejl 
^ciis  involvere  preJicationem  magis  formalem: 
piopterea  quod  quafi  fuperius,  vel  quafi  com- 
mune  pr^dicari  iatelligatur  defuisper  fe  fuppo- 
fjtis.  Pradicatio  autem  formalior  eft  ,  quando 
commune  prcjdicatur  dc  minus  communi  ,  vel 
quafi  minus  tommuni  ,quam  e  contra  . 

'  Verumcum  hsc  ita  fe  habeant ,  in  propofitio- 
re  ,  dc  qua  agitur,  pro  quo  fupponit  terminus 
fuhjedus  Dsns}  Nos  putamus  fupponere  pro 
hoc  Deoc.xiftente  in  natura  divina,  circumfcri- 
ptaomni  ratione  incommunicabilitatis  perfona- 
rum  propria  .  Nam  cum  unicuiquc  ^/^&eorrefpon- 
deat  proprium  (^aoJ,  vcl  ^«/'j  :  Deitati,  ut  Dei- 
tascll,  correfpondety^c/^,  vel  quis .,  idque  eft 
primo  Deitatc  ens ,  ut  Deitas  eft:  Et  quemadmo- 
dum  Deitas  eft  de  fe  hxc :  ita  Deus  ea  forma  pri- 
mo  tale  ens,eft  de  fe  hic  .  Eo  in  conceptu  non  in- 
cluditurratio  incommunicabilitatis ,  velperfong: 
ram  Deitas  communicabiiis  eft :  &  ideo  Deus 
ut  Dcitate  eft  Dcus  ,  non  indudit  aliquid  incom* 
municabileformalitcr  .  Iftt  tcrmino  fic  intellefto" 
abfque  conceptu  per^bnalium  proprietatum  ,  ver^ 
pofluntcompetere  aliqua  prasdicata  realia  ,  nem- 
p6  ea  pmnia  ,  qu^  non  confcquuntur  naturam, 
ut  cxiftentem  in  ratione  fuppofiti  ,  fed  ut  exiften- 
tcm  in  fe.Q^uofenfu  videtur  ifta  ^tx^tJDeus  creat^ 
&  alie  id  gcnus:  quia  incommunicabilitas  non 


Suffimcejoannis  Dims  Scoti. 


eft  ratio  talium  afluum  .  Et  confimiliter  hac, 
Dcus  ejl  Pater ,  Filius ,  c^  Spiritus  Sanclus  eft 
vera  ,  quatcnus  terminus  fubjeftus  ftat  pro  hoc 
Dco  ,  inquantum  eftperfe  ens  Dcitate:  nonau- 
tem  pro  aliquo  fuppofito  incommunicabili  ,  in 
quoeftnatura  divina  5  Nam  quando  eft  veritas 
pro  primis  fignificatis  terminorum  ,  non  oportec 
qu^rere  veritatem  in  aliis  ,  in  quibus  inckiduntuc 
ifta  fignificata.  Exemplum  :  hujus  propofitionis 
veritas  ,  hic  co/or  difgregat  'viJ'nrH  ,  pendet  per  (e 
primoex  fignificato  terminorum  ,  quatenus  Tii 
c&/&r  fupponit  pro  primario  fignificato  ejus  ,  ni- 
mirum  pro  hoc  coiore  exiftente,  non  autem  pro 
aliquo  colorc  inferiori  ad  hunc  colorem,  puta  pro 
feoccolore  in  hac  ,  vel  illa  fuperficie  ;  quia  ifta 
contrahcntia  colorem  ,  non  funt  caufa  veritatis 
illius  propofitionis  ;  fed  eft  vcra  propter  prima 
extrema  .  Idque  multo  magis  efietevidens,  fi  hic 
color  ut  hic  ,  eflet  per  fe  exiftens  .  At  Deitas  eft 
per  fe  exiftens,  &  idco  Deus,  inquantum  Deita- 
te  Deus,  eft  per  fe  ens,  dicente  Auguftino,?. 
Trinit.  cap.  /^.Pater  eodem  ej}  ,  quo  Deus  e//,  licet 
non  eodemjit .,  ^  Pater  fit .  Huic  igitur  Deo, 
non  intelletta  ratione  fuppofiti  incommunicabi- 
lis  ,  imo  rationi  hujus  Dci  rcfte  attribuitur  ,  ve- 
reque  de  ipfa  prasdicatur  Pater  ,  Filius,  &  Spi- 
ritus  Sanftus . 

AdArgumenta.  Ad  primum  refpondeo  fic: 
H«c  ,  nullus  Deus  ejl  Pater ,  Filius ,  (5*  Spiritui 
Saiicius .,  n()neft  coiuradiftoria  huic,  'i.)eui  eji 
^Pater  ,  FiHus .,'0  Spiritus Sancius^x  prxcis(i  fiat 
diftributio  pro  per/bnis,  quia  tunc  non  negatur, 
quod  prlmo  alfirmaturin  affirmativa.  Iftafiqui- 
dem  affirmat  tres  perlonas  dic>  tantum  de  Deo, 
quatenus  Tb  Deus  non  includit  aliquam  rationem 
incommunicabilitatis  ,  ut  extitit  declaratumf 
fed  in  negativa  terminus  Deus  accipitur  ut  fup- 
ponens  pro  fuppofitis.  Qj^pd  fi  accipiatur  Deui 
iccundum  fuppofitionem  fimplicem  ,  hsc  eft  falfa, 
JVu//us  Deus  ej}  'J^ater ,  Fi/ius,  it  Spiritus  San- 
Bus .,  perinde  ac  ifta  Deus  non  ef}  ^ater .,  FHius^ 
^  Spiritus  J'««H«j.ldemque  negatur,quod  prius 
aifirmabatur  , 

Ad  fecundum  dicimus  minorem  eflie  negan- 
dam,  quia  hcec ,  Deus  ej}  Trinitas ,  non  efl  indc- 
finita  ,  imo  efl  fingularifi"ima  ,  uti  &  fubjcftum 
eft  eflTentialiter  ex  ii;hoc,&finguIare  .  Quamvis 
enim  quod  exprimimusnomine  Dei  ,naturali  in- 
telligentia  prrecedens  quamcunquc  proprictatetn 
perfbnalem  ,  fit  cx  fe  communicabilc  ;  attamen, 
quia  eftomnino  implurificabile  ,&  innumerabile, 
ideo  cfl  fingulariffimum  ;  ac  propterea  ficut  eft  ft- 
la  vera  ,  Deus  ej}  Pater  ,  Filius ,  c^  Spjritus  San» 
Etus  :  ita  ifta  ,  Hic  Dcus  eft  Pater ,  Filius.,  &  Spi' 
ritus  SanBus.  Terminus  enim  fubje(ftus  prioris 
propofitionis,  eftfingulare,  &  quodam  ens  ad 
fe  ,  cui  conveniunt  omncs  proprittates  efiTentia- 
les  ,  &perfec-tiones,  ante  omnem  proprictatem 
perlbnalem  ;  ac  propterea  non  eft  indefinita,  fi;d 
fmguiaris  ,  ut  poilerior  . 

Ad  tertium  refpondeo  ex  di(5lis  ,  art.  primo, 
a.  lo.^-^d  primum:  &  art.^.  cp  29.  Ello  nominc 
'Triniiatis.,vt\ix\\\m  perlbnarum  non  importetur 
conceptus  ad  alterum,  propterea  quod  eo  utantur 
Doftores  iXJathoIiciob  rcfpondcndi ,  &  difputan- 
di  ncccflltatem:attamen  quia  ea  lcquutione  figni- 
ficare  intcndimus  trcs  fubfiftentes  incommunica- 
biliter  in  Deitate ,  iiquc  non  fint  ad  fe,  fed  ad 
alterum  ,  juxta  Salvatoris  revelationem  ,  appcl- 
lantis  illos  nominibus  relati  vis  ,  nomenillud  non 
efle  proprium  ;  fed  tantum  velle  nos ,  ve/unum 
aliquoil  i'OcabulHm  fer-iire  buicjignificaiioni^cjutt 

itue//i- 


t .  dift.  ttf 
f .  Xi  ilU  .i< 
4.  vij>.  V./li 
JeLUiiJj>"i—> 
aniiorilMli  • 


Ji. 


Tomiis  /.  Vars  1.  Qiiajl  XXXIX.  Art.  Vll 

intelfigitUY  Trisitas.^  • 


Qiiodlib. 

^.  >  f.Df  al- 
ter»     tfrmi- 
««;    iS   .n^ 
ririn.pali 
mrgumcnio , 


l.H.ep(»rt. 
yid.<4.  cj,  j. 
in  argumen- 

10  pri;t^'ipili. 
Quadiib. 
qu.  I.  5  De 
licuntio  ar- 
ticifio  , 


n:nu  taceremio.  itHcr- 
rogwni  quid tres?  aic  Au«^ufliniis  -j.Trinit.cap  5. 
Ci^iamvis  eigo  Tnftiia.is  .  \it  per;bn.-e  nomire 
non  i.r.portecur  per  fe  n-rpeclus,  nihilominus  ex 
xroniequcntfdatur  intelligi,  ficut  (iiperius  fuum 
inffrius  ,  illml  pto  quo  accipitur ,  (cilicet  Pater, 
&  Filius,  &  Spiritus  Sanftus:  ii  cnim  veri;Tim6 
llint  tres  ,  ac  dc  iplis  Trinitas  dicltur ,  ficuti  ergo 
ununiquodque  illorum  trium  non  efi:  aliud  ,  ita 
de  nullo  vere  prcedicatur  Trinitas.  lireviter  igi- 
tur  ec!i  no^ien  Trinitatis  non  fit  ad  aliud  ,  (iint 
tamen  relativa  illi,quMeo  vocabulo  fi>n'ficar.L^r, 
ac  proiadc  non  eft  nomen  efientia^e  ,  ficuti  nec 
perfuna  . 

.  Ad  quartum  dicendum  ,  expofuifTe  nos  articu- 
lo  prxce.iefiii  ,  qualitcr  de  lubjeflor  abflraclo  ul- 
tmiata  abitraftione  nihil  pradicanur  formaii;e!:, 
nifi  includatur  in  concepcu  forinali  ipfius];  iSc  ita 
revera  ne  Pater  quidem  verii  praedicari  poceil  de 
Peitare,quatenus  adjeUive  accipitur,qu;a  ei]:  ex- 
tra  rationem  Deitatis.  Csterum  ^tfubjhintive  in- 
teiligatur ,  nempe  pro  peribna  per  ie  (ubfiflente  in 
Deicate,  vera  eil  pra;  licatio  per  ideatitat:m, 
ratione  alterius  extremi  formaliccr  inhnici,  i. 
qua  inhnitate  non  denudatur  per  extremam  ab- 
Itrattionein  .  Hoc  igitur  fenlu  hxc  ell  conceden- 
da  ,  Deitas  eft  Pater,  Filitis^  isf  Spiritiis  Suncias^ 
Nulla  eit  igitur  conlequencia  ,  qu«  infectar  .  Ec 
cumprobatur,  quia  incer  Deum,  &  Dcitatem 
nulla  eit  diilir:cl,o  adft.nicnda.  CjnceJo,ied  ta- 
menalium,  &alium,  m&dum  fignilicandi  prg!!;- 
fcire  manifeftum  (.11;  ratione  cujush.'sc.  Deusejl 
Triniias  magis  accedit  ad  pra:dicationemforma- 
lem  ;  licet  ejus  converia  ,  Trinitas  efl  Deus.,  fit 
fbrmalis  omninc.Sed  illius  ,  'Dsitas  efl  Trinitas, 
vel  ''Fatey  Filius .,  (3"  Spiritus  Suncius  per  .'blam 
identitattm  realem  lalvatur  vcritas,  cumfiibllan- 
tive  perlbn^'  accipiuntur ,  ut  dictum  eft , 

ARTICULUS    VII, 

Utrum  nomina  eflentialia  fint  approprianda 
perlbnis , 

Doclor  locis  in  margine  citatis .  J".  Thof», 
i.  p.  qu.  T,^.  articiiloi. 

VIDENTUR  nomina  eflentialia  haud  efle 
perionis  approprianda  .  Etenim  nomina  ef- 
fijncialia  exaequo  dicuntui  detribus  per.bnis;  fa- 
pientia  eni.m  ,&  omnipotentia,  &  bonitas  pennde 
intllomnibus  ;  imo  una  ,  eademque,  eft  in  ipfic>; 
ergo  non  (unt  per:'onis  appropnanda.  Probacio 
conrequentis  ;  ex  eo  quod  potentia  Patri  aporo- 
priareiur,  aut  Sapientia  Fil.o,  vel  fpiritai  San- 
tto  bonitas,  videreturaut  Fihus  cire  minus  pp- 
tcns  Patre ,  aut  Pater  miuus  (apiens  Filio;  vel 
«trique  non  perinde  compctere  bonitas  ,  iit  Spi-: 
ntuiSanfto:  Hxc  autem  omniaomnino  abrurda 
funt,&  deilruentia  clarifi'imarn  hypothtfim  dc  rea- 
\i  unitateefi^ntj£  in  tribus;  igitureflintialia  noa 
funt  perfbnis  approprianda . 

Praterea  ,  Efientialia  quaque  in  divinis  priora 
funt  notionalibus :  led  quod  appropriatur  ,  priu- 
fupponit  illud  ,  cui  appropriatur  ;  crgo  fi  efitntia- 
iia  approprianda  forcnt  perfbnis  :  ipiii  prisiuppo- 
nercnt  notiones,  non  igitur  eiTent  notionalibUjS 
priora.  Major  probatur  ;  quia  primum  notiona- 
iium  eft  diLere:\^OQ  autem  praiinpponit  menionam 
perfe6tan:,  idtft ,  intelleftum  habentem  ol-jcCtum 
aCtu  intellu-^ibile  fibi  pricliens:  hcc  igitur  omnia  , 
icqua;  ipfij  uccciiario  iniunt ,  ("unt  priora  notio- 
nal.bus  . 


4+S 

Pfic.erea,  Cui  utilitati  applicantiir  elilriLia- 
Jia  perlbnis,  tanquam  propria  .' Etenim  ciTentia- 
lia  a  nohJs  luminc  naturaii  intellcJtus  attingun- 
turt  cognitio  autem  pcrbn.irum  (upra  natura- 
leni  intetln^entiam  necefiano  ftatuitur  .  Si  igitur 
ahquolefrcntiahun  prcdicatorum  uni  perfbna- 
rum  appropriaretur,  pcrfona  ,  cuiid  appropria- 
tur  ie  haberet  tanquam  pars,  Trinitasvcro  ut 
quoddam  totum  .  In  divinis  autem  niilla  ell  pars 
U£  a.  io.  art.  i.i»j;jcide;!ti d^diritnmfnitjcii^o 
reque  reci-  fiunt  cjuifriodi  appropriationcs  efi'.;^- 
tiaiium  rationurn  refpeclu  pe.-f()narum  . 

CoNTRA  ,  Auguftinu^,  6.deTrinit.cap  3.  dicit, 
Spiritui  i<tncto  recte  appropriari  noracn  conne- 
XiOnis  \  proptsrca  quod  Patris  ,  &.  F:Ii  vinculum 
fit  ,0*  1,  de  duUrina  Chriflianu  c.  quir.to  vult  Fi- 
Jio  convenire  squahtatem  ;  Hec  aiuem  non  funt 
caru.m  propria  perfbnarum  ;  ergo  appropriata. 
Sed  5:  Apcitolus  i.  ad  Corintn.  cap.  primo  vocat 
Chriflum  Deivirtutem,^  Dei  Sapienriam.  Coii- 
ftat  aucem  idnon  proprie  Filioconvenire ,  cum 
eadcm  v'rtus  ,  &  iapiencia  conimunis  ilt  omaibus 
peripijjs  ;  igitur  appropriate  . 

Rs.spoNDEo  diceiidum  ,  conveniens  admodum 
fuifie  efientiaha  nomina  p,'ribnis  app''opriari , 
idque  piuribus  decaufis,  quarum  pnma  tangi- 
tur  a  Magiftro ,  i.  diji.  34.  cap.  IJ  ergo .  Ne  (cili- 
cci  huma.ii  in:e'.'eclus  imbjiiic^tas  pucaret,aut 
fu.^picaretur  quid  fim/Ie  in  er  Pat.^-em  ,  &  Filium 
cclisiTimas  beatinimi-que  Trinitatis,  uti  evenire 
inter  hominea  expcrimur  ,  Hic  cniin  quonjam 
Pacer  ell  Filio  prior,  Filius  vero  pollerior  Patre, 
in  natu  majore  virium  defeftus  ,  (St  laffitudofen- 
fim  cbrepere  folet ;  in  Filio  autem  ob  experien- 
tix  tenuitatem  inodica  fipientia  rcperitur}  (deo 
his  ui  occurratur  ftultis  cogicacionibus  fitem.ir 
dt;  SanCi.arii!Ti  (cripturaruni  au6toritate  Patrem 
omnipotentem ,  Fil.u.Ti  (apiencem,  imo  iplam 
l^atris  lapientiam.  Rar.us,  qi.ociam  in  fublimiili 
rna  Deitatc&  SpintusSanctus  lubfiftit,  ne  id  no- 
mcn  putaretur inflationis,  &tumoris,  unde  hu- 
ms^a  conicientia  ad  Dcum  pro  rigore  ,  &  cru- 
deli;ate  ci.meret  accedere,  ut  noftraj  (ecuritati, 
&  fiduciie  pro'"piceretur ,  huic  Spintui  San(5"to 
bonitas  appropriata  eft  ;  quandoquidem  &  icri- 
ptura  fjjiritum  bonum  eum  aipcllet;  quamvi? 
alioquin  una  fit  poteiitia,  fipcntia,  &  bonitas 
tnum  ,  ficuc  una  efllcntia  .  Secundo  quem.icii.io. 
dum  cffcntiaie  in  divinis  eft  commune  coramani- 
tate  realj  ,  diiium  fijbinde  arquciliter  dt  omni  pcr- 
fona  ,  &  dc  quahbet  fingillacim  ,  ita  notior.ale  ca: 
rens  talicommunitate,  pertincre  piobatur  ad  no- 
titiam  diftincticnis  perlbnarum  .  Ad  diftinttio- 
nemhanc  inveitigandam  non  pcrtmgit  naturalis 
intelli,",cntia  ,  niyftcrio  exceJente  inteilcctun^ 
omuium  crcaturaiurn,  etfi  valeat  complura  efien- 
tialia  de  Dco  contiudere,&  cogno.cCrc:  Appli- 
cant!o  crj'0  qusdam  ex  iis,  quas  ccrta  fcicntia 
afTeqiutur,  diftincl'oni,  vel  notionibus  perfbna- 
rum  ,  quain  Ibla  nde  tcnemus,  &  fen''umom.ien^ 
fuperaicreaturarum  ,  videtur  libi  cla'ius  ,  &  ma- 
nifeftiui  atiingere  myfteriuin  ineffabde  ,  &  ahdi- 
tum,  etiamcccli  voIucnbus:Proptereaquod  lUtin- 
gat  in  eis  perfonis  quadam  prsJicata  iumine  n.i- 
turali  intellct^^us  veftigabil.ia  :  Cui  humans  in- 
teliigentia;  felc  accomodan.';  fcrip:ura  ,  no.T  rati^ 
quB  funt  re  ipfa  communia  omnihus  ,appropriat 
huic  aut  illi  pcrlbnarum  (blcrtiirime ,  acconvc- 
nientifiimc,  ut  dcclarabltur  articulo  fequenti  . 
Poftrcmo,  quemadmodum  cx  veftigii ,  immagi- 
nilijue  ration'bus  inteI!ect'S,  &  repertis  in  crea- 
turis  appropriata  vei  Ciiam  propria  pcnduntur  , 

ma- 


J.diff.^g,^. 
(5.   Stii  quoff 


r.  ReiO'f, 
loco  C;rat. 
$   r.ct  Ofpojfm 


».(iifi  T.  q.i. 
1.  d\A.  -■" 
<)ti.  ?.  i.  Ai 
tertiam  qtiJ- 
fiian'm  .  V. 
Ad  .iugajiim 
nui/i  . 


I.  Repo'c.4. 
dift,  ;4.q.J. 


7.  f.   .tJ  prj^ 

miirn     arjs4, 
i.ontrariiim 

nuiB.  II, 


Qs^Jlib.  q. 
1  -  '*  Z?c  alie- 
ro  tirmino  . 


Dc  his.iftiim 
q.  ;i.  art.  i. 


w.iu.y^.» 


I.di^V.j.q.T. 


q-S>. 
S./idprirr.U!a 

priHi.ifale   . 


j.f.  fif. 


I.  J{.eport. 
loc»  ciir.t.  in 
/trgttendo  j  !i 
qn.!.  Qiiod- 
)ittf  C(>rua)  * 

\ 


l.<ift.j.q.T. 

irgt.  V.  ^td 
Muomodo  , 

Vidcnduf 
are.  i-  q.  J  i. 


446 

magifcjue  elucent  (Jivinarum  diftmftiva  periona 
j-um  5  ita  &  pcr  applicationem  ii(<icm  efTentJalium 
proprietatumjquia  (  ut  diftum  ell  )  ad  ca  cogno" 
(ccnda  ("efe  exteiidit  hominum  vis  intelleftiva. 
Porro  tali  cx  appropriationc  efTentialium  per- 
feflionum  triplici  modo  mar.ifeftantur  divinat 
perfbne  ,  fcilicet  per  fimilitudinem  ,  difTimilitudi- 
iiem,  &  pcr  rationem  proportionaIitati$.  Ad 
primum  modum  quod  attinet  unum  ^  veruttt 
boitum  ^  velutfimilia  reprefentant  in  divinij  ap- 
propriata  per(bnarum.  1}num  cnim  in  fireatura 
reprajfentat  unitatcm  appropriatamPatri;/^^>«/« 
veritatem  appropriatam  Filio.  5o««*/ ,  bonita- 
tem  Spiritui  Sanfto  appropriatara  .  Quaiiter 
«utem  idipfum  eveniat  per  viam  diffimilitudinis  , 
ollenibm  cfl  in  jam  relata  fcntentia  Magiftri.Scd 
per  rationem  proportionalitatis  fit  manifeftatio 
pcrfbnarum  pcr  appropriata  ipfarum  j  quum  ra- 
tio  cjus ,  quod  reprasfcntat,  non  eft  form«Iiter  in 
Deo,  fed  aliquid  potius  illi  rationi  proportionale. 
Unde  cum  fcribitur  fap.  1 1.  Omnia  fecijii  itt  nu- 
inero^pondere ,  &  menfara .  Menfura  non  repr^- 
>  fcntat  aliquid  fub  ratione  Cmilitudinis  ,  fed  fub 
conceptu  proportionabilitatis  ;  cjuia  limitatio 
produfti,  qux  ipfius  menfura  eft  ,  reprfflfentat 
pptcntiam  iilimitatam  producentis  ,  qu»  utiquc 
Patri  appropriatur  . 

Ad  ARGUMEf^TA.  h'^  prinium  petetrcfpoH- 
fioex  diflis/;/yb/«//o«^  .  Nam  non  ad  inducen- 
dos  homines  in  crrorem  divina  fciptura  oftcn- 
dit  perfonas  per  appropriata  ,  ut  Patrem  per  po- 
tentiam,  Filiumattribuendo  ilii  Sapientiam  ,  & 
Spiritum  Sanftum  ratione  bonitatisj  fcdmagis 
ad  przcludendam  viam  omni  crrori ,  qui  ob  hu- 
manam  imbecillitatem  ,  tcnucmque  intelligen- 
tiam  ,  occurrere  pofllet  noftro  Intelleflui  . 

Ad  fecundum  dicendum ,  utiquc  effentialia 
non  dicentia  refpeftum  ad  extra,  efTe  priora  no- 
tionalibis  ,  ut  in  argumento  excmplificatur ,  & 
paritcr  corcedendum  appropriatum  ut  appro- 
priatum  prsfupponcrc  proprium  5  at  ipfa  attri- 
buta  ,  qua:  fingulis  perfbnis  appropriantur  ,non 
prjcexigere  propria  perfonarum  ;  cum  infint  Dei- 
tati  ex  fe  exiftenti  independcnter  a  rationibus 
perfonnrnm  propriis  .  EfTentialia  ers»o proprium 
ron  pr»'lipponunt ,  fed  quatenus  funt  perfonis 
appropriata  . 

Ad  teriium  refpondco  ,  dcclaratum  fuiffe  in 
Jb/urione  ,(]uz\itcr  appropriatio  effentialium  pro- 
prietatum  fitgratia  magis,  magifquedeclarandK, 
ac  manifcftandfdiftinflionis  divinarum  perfbna- 
rum  :  atque  etiam  ad  prjcludendum  aditum  er- 
j.orihus,  quibus  humanamens  poffetobnubilari  , 
atque  irretiri  pr«  intelligentiae  noftr»  imbecilli . 
taic.  Cum  arguitur,  quia  fic  intellefla  perfona 
divin^  vidcrcturpars  in  divinisautcm  nulla  eft 
pars  .  Refpcnfio,  Trinitas  ,  faltem  in  conceptu 
intelleftus  roftri.cftquafi  quoddam  totum  nu- 
mcrale,  perfbna  autem  eft  ibi ,  quafi  pars  hujus 
totius,  ac  proinde  ctiam  arpropriatum  perfbna;, 
inquantum  appropriatum  eft  ibi  quafi  pars  cjuf- 
dem;  quia  accipitur  pro  ilio,  cui  appropriatur, 
id  autem  r.uilum  priefeferrc  videtur  inconveniens. 
iju.duiem  lo.arr.  1.  ci/.  declaratum  fuit,qualf$ 
ratio  ibtius ,  &  partis  locum  habere  non  poffit  in 
divinis . 


Summa  ]oamis  Duns  Scoti. 

ARTICULUS   Vlir. 


Utrum  convenientcr  a  Sacris  Doftoribusfint 
efTcntialia  perfbnisattributa  . 

Do^or.  i.  Report.  dif.  54.  quxf}.  5. ,  (!f  prout  irt 

tiiargine annotattir ,  S.  Thom.  \.p. 

qu£fi.  jp.ar/.S. 

VIDENTUR  S.-icri  Doflorcs  mJnus  conve- 
nienter  perfbnis  effentialia  attribuifTe.  Nam 
Hilarius  2.  de  Trinit.  dicit,  in  Patre  cfTe  atternl- 
tatem,  fpeciem  in  imagine,  ufum  in  muncrc : 
propriis  crgo  trium  perfbnarum  attribMens  ap- 
propriata  ,  vult  Patri  cfTe  adfcribendam  aiterni- 
tatem  ;  Imagini  ,  quod  cft  proprium  Filii ,  fpe- 
ciem  ;  &  muneri,  veIdono,(quo  vocabuloex- 
primitur,  vel  per  connotationem  proprictas  Spi- 
ritus  Sanfli  )  ufum  ,  five  operationem  .  Haec  au- 
tem  minus  probanda  apparent ;  quia  aternitas  eft 
modus  intrinfecus  exiftentiffi  ,  ut  infinitas  eflen- 
tix  5  igitur  ficuti  nulli  perfbnarum  rccl^  appro- 
priaretur  exiftentia,  ita  nec  menfura  intrinleca 
ejus  .  Confimiliter  ufiis  ,  vel  operatio  vel  nulli 
perfonarum  approprianda  videtur,  vel  certe  Pa- 
tri  attribuenda,  qui  vocatur  Omnipotens  per  ap- 
propriationem  . 

Praterca  ,  Ex  co  quod  in  omnibus  quae  arte 
divina  fafta  funt  (ait  Auguft.tJ.a'^  Trinit.cap.n.') 
unitas  reperitur  ,  &  fpecics,  Scordo:  Hinc,  \.ie 
doiirina  Chrijlijnacap.  ^.Viui  unitatem  attri- 
buit  ,  V\\\oaquaIitarem,  Spiritui  autcm  Sanfio 
connexionem  ,  feu  unionem  ,  vel  concordiam:  Ha 
autem  appropriationes  non  admodum  probandj 
videntur.Nam  Patri  perhibetur  attributa  unitas, 
quia  principium  ,  &  origo  omrium  :  Sed  id  incll 
a:qualiter  omnibus  ratione  eflfentiaj.  Unde  &.  6. 
de  Trinit.  c;>.  cfl/'.  fubdit  Auguftinus./,*;/7/a  Tri" 
nitatc  fumma  origo  eft  rerutp  omnium  .  Confimi- 
litcr  Filivis  ficft  Patri  «qualis,  &  item  Parerelt 
a:qup,Iis  Filio  ;  ergo  eft  in  utroque  par  ratiocju* 
appropriationi» . 

Prsterea  ,  Auguftlrus  invenitur  Patri  attri- 
h\\\^^pqtentiam  ,  V\\\o,fapiintiam.,  &  Splritui 
Sanfto  bonitatem.  Sed  ,  ex  diftis  articulo  pntce" 
dsnti ,  Filio  attribuitur  ab  Apoftolo  t7>/«j,  ap-« 
pellante  ipfum  DeiunJtatem  ;  ergo  potentiacon- 
venicBtius  Filioforet  approprianda ,  fi  eftvirtu» 
Patris. 

Prxterea ,  Apoftolo  diccnfe  ad  Roman.  xi. 
§luoniam  ex  ipfo,^per  ipfttm,  &  in  ipfofunt 
cmnia  Scribit  Auguftinus,  6.  de  Trinit.  iti  fittf 
in  hunc  modum:  Non  cotifus^  accipiendum  ef},ex 
quoomnia  ,per  quem  omnia ,  in  quo  omnia  ;  ergo 
cum  difert^  affirmet ,  5*.  de  Trinit.  cap.  14.  Tre» 
perfbnas  divinas  cfl^e  unum  principium  rerum 
univerfitatis,  monens  diftum  Apoftoli  non  efTc 
confuse  accipicndum ,  expreflfe  fignificavit,  ete 
ipfo  pertinere  ad  Patrem  pcr  appropriationcmj 
per  ipfum  ad  Filium  ,  &  inipfo  ad  Spiritum  San- 
£lum  .  Id  autem  non  apparet  convenienter  di- 
^tum ;  nam  Td  in  multas  patitur  acceptioncs  , 
quarum  una  eft  ;  aliquid  dici  in  alio,  virtutecu- 
jusaliquid  fit,  qu^  eft  caufalitas  caufx  finalis, 
vel  efiicientis  ;  igitur  minime  adftruendum  erat 
Tbinipfo  pcrtineread  Spiritum  Sani?ium ,  fcd 
magis  defignare  appropriatum  Patris  . 

CoNTRA,  Et  fiipradiclg ,  aliacque  appropria- 
tiones  a  Sacris  Dofloribus  exdivini»  literis  de- 
duiJia: ,  haficnas  no«  fuerunt  ab  Ecclcfia  impro- 
bata;,  nearejefia,  minim^  omifTura  id  pr^ftare  , 
fi  oportuifTct  5  ergo  «a  prjedicata  convenienter 

per>- 


diji,  5 1 .  c«/* 
tur  . 


Quodlib.  ai 

6.  $.  Ktfai 


i.dif».3.^.f, 
i.  ^attium 

trgo. 


I.dift.  I», 

ej>fojTtum  « 


l.Wift.j.0.4. 
I.  /Id  qu^JHg. 
nem  m 


Ex  quzK.  U 
difl.i-^.fent. 


Tomtn  l  Viirs  I.  Quajlio  XXXIX.  Art.  Vlll.        447 

perfonis  in  Deitace  fubriilentibus  faifCc  atwibuta 
icntiendum  eft . 

Respovdeo,  dicendum  ,convenientifljmi  a  St' 


qii-    f  5'  A"^ 

sertiant  qu^ 


Hlgift.  I. 

tur  . 

De  h«e   ap- 

proprratio- 
■e   videfldNt 
linnavent. 
l.dij},i  f.1.1, 


crij  Docloribus  efTentialia  fuiffe  perfbnit  attri- 
buta  .  CJum  emm  om/!/s  appropriatio  effentialium 
perfunis /iat propter  convenientiam  appropriati 
ad proprietatem perfor.g: .,  cui  id  attrlbuitur  ap- 
propriatnru'.  ea  utique  appropriatiocxatli,  at^ 
que  appGfiri  fa6l3  erit ,  fn  qua  appropriati  cum 
proprio  convenientia  elucet  .  Qiioniam  igitur 
quatuor  principaliores  appropriationes  inve- 
niuncur  i  Sanft  s  de  aufioritate  divin  rumfcri- 
pturarum  ,  uniuscujufque  earum  convenicntii 
cum  propriis  nerfbnarum  ,  e(l  hic  declaran^a. 
Primaigitur  eft  Hilarii  attribuentis  Patri  ^cterni- 
tatent ,  ViUo fpeciem  ,  &  muntis  Splriuii  San5lo„ 
Hanc  appropriationum  congruitatem  dedarans 
Auguftinu»,  6.  de  Trinit.  ca/j.  x.  dicit  propterea 
ab  Hilario  Patri  aternitatem  attributam  fuifTe, 
quia  Pater  n«n-haiet  Patrem ,  de  quofit ,  F-lius 
autem  de  Patre  efl ,  utfit ,  atque  ut  illi  coeternui) 
fit .  Cum  autem  proprium  Patris  fit  ingeHitum 
f^,juxta  declarationem  datam  .,art.  4.  q.  JJ.ap* 
pofit^  congruere  proprio  appropriatum,  evidens 
eft.  Pitfpecies  Filio  attribuitur ;  quia  pulchntu- 
do,  &  integritas,  &  oflenfio  Patris  ell ,  a  quo 
accipit  naturam  diyinam  integerrime.  Q_jpniam 
ergo  Filii  proprium  eft  imaginem  effe  Patris  ,  ex 
diftis,  qu.  3  ;f.  art.  2.  reflilTinic  fibi  fpecies  appro- 
priatu"- ;  nemne  propter  piilchritudinem  «^/(in- 
quit  Auguftinus6'.  de  Trinit  cap.  x.  cit. )  tanta 
«n  congrutKtia ,  & prima  aquaiitas ,  &  primafi- 
miliiudo  nuHa  in  re  dijjidens ,  ^  nullo  modo  indt- 
qualis ,  i3'  nuUa  ex  parte  dijjimiiis  :fed  ad  identi- 
t  ^tem  refpondens  ei , cujus  imago  efl  .  C)uantum 
attinet  ad  tertiae  perfbn^  appropriationem ,  no- 
mine  ufus  exprefTam  ,  dicimus  rectifTime  S  liritui 
Sancto  attribucam  .  Nam  dona  omma  eatenus 
ver'^  eo  nominc  appellantur,  quatenus  fub  ac^u 
dileftionis  cadunt,  que  dileftio  ell  primumdo- 
rorum  ,  nt  art.  \.  q-  i  .  declaratum  fuit .  Soli  er- 
go  Spiritui  San6to  crt  approprianda  nuncupatio 
d?.toris  munerum,  quia  ipfe  tantum  ex  vi  pro- 
ceilio':is  rua:,qua  de  voluntate  exit,  cft  primus 
intinitus  ,  &  fubfiantialis  amor,  \Mart.  \.qu.  37. 
explicavimus.  Unde  Auguftinus  dc  hac  ipfa  Hi- 
larii  appropriatione  lermonem  faciens  ,  ioco  cit.  6. 
de  TriKit.  (fj/?,  inquit  ine^ahiiis  quidem  compie- 
sus  Vatrist  &  imaginis  ,  qui  Hon  efl /ine  perfrui- 
tione  ^fine  dJaritaie  ^fme gaudio  .  liia  ergo  diie- 
Bio ,  deieUatio ,  feiicitus  ,  uCus  ab  iiio  appeiiata 
efl  bre^jiter.,iS  efl  in  T>initate  Spirttus  San^us^ 
non  genitus ,  ftid  genitoris ,  genitique  fuavitas^ 
ingeniti  iargttate^atque  ubertate perfundens  om- 
4ies  creatui  as  tpro  captn  earum . 

Secunda  appiopnatioeft  Auguilini,  Patri  uni- 
/a/f;,7attribijentis,  ¥'\\\o  <equaiitatem  ,  &  Spiri- 
tui  Sanflo  ctnnexionem  .PonoT3.t\o  primaap- 
propriationis  ,  «ft  indivifio  :  quia  enim  Pater  eft 
indivifus,  idell,  unus  ,  &  primus  in  Deitate  fub- 
iiftens  ,  nomine  unitatis  ex  hac  proprietatc  fibi 
appropriata  ,  Patrem  intelligimus  :  Sed  quare  Fi- 
lius  nominc  appropriato  aquaiitatis  defignetur  , 
caufa  cli  ,  quia  'pfe  eft  pcrfona  /iscunda,  in  qua. 
eft  primo  «lualitas.  Ratio  enim  «qualiiatis  exi- 
git  unitatcm  cum  diftintiione;  cum  crgo  prima 
perfbnarum  diftinftio  ex  Filio  fit,  rcfte  ipfi  at- 
tnbuitur  eequali.as.  At  fpiritui  Santto  appro- 
priatur  conntxio.,  quia  rationc  p.-ocoHlonis  luas 
eft  primus  amor ,  &  complexum  Fatris  ,  &  Filii . 

Tertia  appropriatio  ,  qua /'^.'e/.V/rt  attribuitar 
Patri ,  Saptentia  Filio ,  boftiias  Spiritui  Santto , 


quam  convenienter  fit  indufta ,  expofitum  fuit 
articulo prxcedenti  .  Quja  enim  in  creaturis  Pa- 
tres  folent  ob  longsvitatem  »tatij  impotentia  , 
te  defeflu  virium  l.iborarc ,  Filii  vero  infipien- 
tiffl  ,  &  infcitia:  efTe  obnoxii  ;  ideo  ne  fimile  quid 
fufpicarentur  homines,  evenire  pofi*e  Patri ,  & 
Filiofublimjfljma:  Trinitatis  ,  appofi'6  PztT\  om- 
nipotentiam  ,  Filio  Sapientiam  attribuendam 
cenfucrunt  :  Sicut  5t  Spiritui  SznSio  bonitatem  ^ 
obcaufam  loco  cita:o]Am  diftarB.Sed  magis  pro- 
pri^  tamen  appropriantur  hscperfonis  divinis, 
ob  pofitivas,  quibus  praditae  funt  ,naturales  per- 
feftiones,  quam  ad  arcendas  imperfeftiones, 
qtias   intelleflus  nofter  deprehendit  in  creaturi?  . 

UMma  appropriatio  ex  verbis  Pauli ,  ad  Pn- 
man.  defumitur  ex  ipfo  ,  &  per  ipfum  ,  &  in  ipfo 
Etenim  Td  ex  ipfu  conyenienter  Pater  defi^na- 
tur,  quia  exeo  funt  cmnia  ;  &  quoniam  prima 
perlona  eft,ab  Auguftino,^.  de  Trinit. cap  20. 
principium  totius  Dtitatis  appellatur.  Per  ipjum 
vero  Filius  exprimitur,  quippe  per  quem  fifta 
funt  omnia  ;  non  quod  (ibiqua  FiIiuseft,fir.pro- 
pria  aliqua  ratio  formal  s  agendi ;  Std  per  ipfum 
ut  per  artem  faciendi .  Verbum  enim  divinum  di- 
citur  ars,  five  Sapientia  ,  five  rotitia  ,quit  ex 
modo  proceffionis  fu«  habet ,  ut  fit  notitia  a  ?lua- 
lis  procedens  de  memoria  patcrna ,  declarans 
fubiiiJeomne  intelligibile ,  quod  in  memo^-ia  il- 
la  continetur.  Nam  fecundum  Auguftinum  7.  de 
Trinit.cap.  7.  hadicituy  Fiiius  fapientia  Patris 
quemadmodum  dieitur  iumen  Patris .  Cum  denf- 
que  dicitApoftoIus;/'/  ///o^denotaturSplritusSan, 
Clus,dc  cujus  maner«cft,utunumquo^que  pro  cai* 
ptu  fuo  in  DeojUt  in  ultimoomnium  fine  quiefcat, 

Ad  ARfjuMENTA  .  Ad  primjm  refpondeo  ,  in 
declaratione  primas  appropriationis  expofitum 
efle,  qua  ratione  »S  Hiiario  attnbuta  fit  Patri 
aternitas.fic  quid  nomine  mu:^eris  fi^Dificare  vo- 
luerit  ille  de  Ajgullini  fententia.  Cum  enim  pri- 
mumdonorum  fit  Amor  impen^usci  ,  cui  mune- 
ra  dantur,  »c  Spiritus  Sanfius  cx  nacura  fux 
proctirjonis  fit  infinita  charicas,  muneraomnia. 
qua»  Deuscreaturis  fui»  elargitur,  cum  ca  per- 
ibna  tantum  habent  convenientiain  ,  quas  cft  fub- 
ftantialisamqr;  Huic  crgo  approprianda  ell  di- 
ftnbatio  donorum,quam  Hil^rius  appellat  itfam » 

Ad  lccundum  diccndum  ,  Patri  Auguftinum 
mitatem  attrib^jiflfe  ,  non  per  refpeclum  ad  crca- 
turas ,  refpeftu  quarum  tre«  perfonat  funt  unum 
principium  ;  Sedquia  unus,  &  primus  eft  ex  tri- 
bu»  in  Deitate  fubfiftentibus  :  Filio  autem  aqua- 
litatem  approprialTe  ,  quia  fecunda  perfona  eft, 
atque  inipfacft  primosquaIiras,&  imago,  vel  fi- 
gura  fubftantiatPatrls.  Cumigitur  inftatur,quia 
fi  Fiiius  xqualis  eft  Patri  ,  &  Patrem  pariter  elTe 
oportere  a<.|ualem  Filio .  Relpondco  cx  Augu- 
ftino,6.  de  Trinit.  cap.x.  Imagofi perfecle  implet 
iliud ,  cujus  imago  eji  ,  ipfa  coequatur  ei  ,  non  il- 
iud  imaginifua.  Etfi  ergo  reipfa  &  Pater  fit  Fi- 
lia  asqualis,  re61^  tamen  .-equalitas  appropriatur 
Filio  ex  ratione,  qua  imago  eft  paterna;  fuhftan- 
tiai ;  quia  Pater  non  habet  efTs»  eq'ialem  Filioes^ 
eo  quod  GXprimatur  per  iplum,fedquia  ineft  utri- 
que   una  ,  eadcmque  natura  . 

Ad  tertium  dicendum,dcclarantes  tertiam  ap- 
propriationem  expofuiffe  cauf.im,cur  attribaatur, 
Patri^&/ir/'/.'/(ipot.iujquam  FiIio,cuiyj/)/>;///a  ap- 
propriatur  diciturquc  Sapientia  Patris  ,  &  vir- 
tus,  &  arSjStlumerPatris  ab  Auguft.7.  de  Trinit. 
capj.t^on  qui.iPatre  fapientior,aut  ea  fapientia  fit 
fapiiisPater;nec  virtus.quafi  perFilium  lic  potens: 
Sedhccomnia,  &confiiiuIia  Verho  approprian- 

tur; 


QaoJlib. 
q.  !.♦  Car- 
tra  ifia .  V. 
Si  t^uMrttUT 


I.  diK>  it« 


Quodlib» 

q.8  '.  ^ut- 
ftio  ifia  .  f. 
Mx  buc  fe- 
^ui:ur  ,  it 
%.  Ai  trgu- 
menium  in 
tffijtttm  • 


QnoJlrS.  ^. 
y.   f.  \d  ar- 

i/l  iff^itum. 


Summcejoannis  Duns  Scoth 


tur  5   quia  (  ut  di(?luraeft)ex  tnodo  Cux  pioce/- 

lionis  copDctit  fibi  dcclarare  omne  intelli^ibiie, 

quod  in  msmoria  paterna  concinetur  . 

4.  dld.  4j.q.        Ad  quarturare(f>ondeoex'di6ti$  ;  Nonappro» 

8.  ^  SfU!«-   priari  Spiritui  San^to  Jii /«  ///0,  nifi  quatenus 

de  vidcndH  . 
cj}. 


proprletati  per:bnali  ejus  congruit  efTe  datorem, 
&  diilrib  tcrcm  muncrum,  &  lupernaturalium 
donorum  Dci  ,  ex  quibus  iit ,  ut  inf  elleftualia  ul- 
^imat^  in  uitimo  omoium  fine  eonquiefcant . 


QUiESTIO    QUADRAGESIMA* 

DE  PERSONTSINCOMPARATTONE  AD 
RELATIONES,  SIVE  PRO FRIETATES, 

I  N    Q_U  ATUOR    ARTICULOS    DIVISA. 

T)ei}jde  cjHisrknr  de perfonis  in  comparatione  adrelatioxes,  Jive  proprietates^ 
E  T      QJU  iERUNTURQUATUQR, 


II. 

III. 

IV. 


Utrum  relatio  fit  idcm  quod  perfbna  , 

Utrum  leiationes  diftirguant ,  &  conftituant  perfbnas. 

Utrum  abllraftis  per  intelleftum  relationibus  a  perfbnis  ,  remaneant  fiypoflares  diftinfla!  J 

Utrum  relationes  lecundum  intelleftum  prasfupjponant  a6ius  perfonarum ,  vel  ^  converfb . 


A  R  r  I  c  u  L  u  s   r. 

Utium  relatip  fit  idem  quod  perlbna  ^ 

DcUar  i.Report.  dJfl.  3 ^,  q.^.  S.  Thom.  i.p. 

qu^ft.  40.  ayt.  primo  , 

1  DETURin  divinis  non 
effe  idem  relatio  quod 
perfbna  :  Etenim  pro- 
prietas  eft  ejus  perfbna; 
determinstiva  ,  in  qua 
reperitur  ,  fecundum 
quod  fatetur  Ecclcfia  in 
Friefat.de  Triniuift per- 
fonis prcprietes  Scd  ni- 
hilefi  fui  determinati- 
vuni  ,  vt'.  dcteim-ians  .'e  :  crgo  cum  in  perfonis 
(int  proprietates  refpeftive  ,  h«non  erunt  idem 
quod  ipfa;  peilbnse  . 

Praiterea  ,  Proprietas  fi  foret  idem  quod  per- 
fbna ,  una  proprietas  efTet  alia ,  atque  ita  ver^ 
prcdicaretur  de  ca  :  confequens  eft  falfum  .  Sed 
prohatur  fequela  :  una  proprietas  effentinlis  ,  ut 
iapientia  ,  propterea  eft  bonitas  ,quia  utraque  efl 
cftentia  ;  er^^o  a  fimili  una  proprictas  perfbnalis 
effet  alia  ,  fi  alia  dicaturcffc  idem  ac  perfbna, 
Nam  eain  habitudinem,  &  comparationemhabe- 
•re  videntur  proprietates  eflesitiales  ad  cfTentiam  , 
quam  prsfefsrunt  fecundiim  proportionem  pro- 
prietates  perfonales  ad  pcrfbnam  . 

PrKterea,  Si  proprietas  ponatur  idem  efTc  om- 
nino  ,  ac  perfbna  ;  igitur  quicquid  diceretur  de 
perfona  ,  pari  veritate  de  ipfis  enunciaretur  pro- 
priciatibus;  ac  per  confcquens  uti  rerd  dicitur 
Pater  generat  5  ita  &  paternitas  generat .  Nam 
hxc  cft  vcra  :  farer  ifr pater^itas;  ergo  cum  h^c 
non  videatur  concedenda  ,  necdandum  proprie- 
tatem  idem  elTe,  ac  perfcinam  , 

CoNT  R  A  ,  Hoetius  de  Hebdomadibus  :  iir  diii- 
)u's  idem  cfl (jWJ  ,  c3'  qtiod  efl;  Sed  quo  cft  perfbna, 
proprietas  eft:  ^aoieftautem  eftipfi»  perfona;er- 
go  idem  eft  perfcna  ,  ac  proprietas  .  Rurfus  Ari- 
ftottles,  1-  Metaphy.cttp.  5.  vuk  quotiefcunque 
forma  a  compofito  diilinguitur  ,  neceftipfum, 
effe  compofito  priorem  :  Proprietas  autem  non 
eft  prior  per'bna  ,  eli:  igitur  ipfa  . 

Respondfo  dicendum  ,  proprictatem,  &  per- 
'Ibv.am  cfl^:  fimpliciter  idem  realiier^difTerre  tamen 


ftxmtmzTQ\  fectwdum  qftid,moAo  expofito  qua- 
flione  prcecedenti  art.  1.  Declaratio  prirate  partis 
folutionis  cft  illa  :  Nam  omne  totum  fervat ,  pof- 
Hdetque  aliquam  identitatem  ad  fuam  partcm , 
alioquin  ejus  pars  minime  intelligeretur  ;  igitur 
iibi  non  eiltotum,  &  pars  ,  ncc  aliqua  imperfe- 
6lio  formaliter  ;  etfi  reperiantur  in  eo  aliqua  cor- 
refpondentiaiftis  ,  rationem  partis  &  totius  ha- 
feentibus,  upurii  oportetefTe  aliquid  alterius,  ci- 
tra  conccptum  totius,  &p3rtis;  ac  proinde  eft 
inter  illa  aliqua  identitas  .  Perfbna  autem  con- 
ftans-eflentit,  &  proprfetate  ,  quafiquoddam  to- 
tum  cft  ;  ergo  inter  ifta  efl  abfbluta  ,  &  perfefta 
identitas,  cu.m-alterumeorum  fit  infinitum  ;  quod 
infinitum  excludit  rationem  omnempartis,  vel 
iiabentispartem  ,  quia  alioquin  efi^et  componibi- 
le  cum  aljquo;  ergo  identitas  eflentia:,  &  pro- 
prietatisefl  vera,  &  perfe6la  identitas,  non  par- 
tialis  ,  \t\fecundum  quid.^x  hoc  igiturquod  in- 
finito  repugnet  efTe  alteri  componibile  ,  tunc 
cnim  in  eo  non  reperiretur  perfeftio  partis  fibi 
advenientis,evidens  eft  ,nihii  efl!e  pofTe  in  illo  ,  ni- 
fi  per  pcrfeftam  ,  veramque  idcntitatem  :  adco- 
que  cum  conftet  rcperiri  in  perfbnis  proprietates  , 
vel  relationcs  ,  a  perfbnis  hKdiftingui  vera  reali 
diftinctione  ncquaquam  poflTant ;  funt  igitur  pro- 
prietates  csdem  ac  perloncc. 

Quod  vero  nihilominus  eas  ^fnter  ex  natura 
rei  interccdat  non  identitas/>a/';z^/iw^«i'A/  •'  non 
quafi  alterum  eorum  fubeat  rationem  xtifecun- 
dp.m  qnid.,  fed  magisquatenus  To  fexundinn  quid 
determinat  ip/am  identitatem  \ut  art.primo  cit. 
qU(sfl.  pnecedentis  expofitum  fuit,  declaratur  . 
Etcnim  fecundum  quod  identitas  fundatur  in  per- 
fbna  ,  &  terminatur  ad  proprietatem  ,  juxta  hanc 
confiderationcm  ,  perfbna  ,  &proprietas  funtfor- 
maliter  idem  :  quia  perfona  ,  ut  quoddam  totum, 
omni  prKCifa  imperfeftione  ,  involvit  in  fui  for- 
mri^i  rationeipfam  proprietatem,  ut  aliquid  fui, 
ficut  homo  in  fuo  conceptu  eflentiali  formaliter 
incluriit  animal ,  &  rationale .  At  c  converfb  qua- 
tenus  idcntitas  fundatur  inproprietate  ,  &termi- 
natur  adperibnam,  proprictas  ,  &  per/bna  non 
funt  formaliter  idcm ;  ficutfuperius  non  eftfor- 
nuliter  idem  fuo'  infcriori ,  tfto  inferius  in  fuo 
conceptu  formali  illud  inciadat ;  imo  necpars  eil 
fbrmaliter  idem  cum  toto  ,  nifi  quatcnus  totum 
inc!'.idit  partcm  ,  cui  fecundum  partem  cft  idem  . 

Per- 


[Hic  Doftw 
introducit 
epinionem 
Porretani  » 
erron«.im_» 
ut  verbi   foi 
Q3i9t  :   vide. 
tur      eniin_] 
ftntire    pro 
prietatesnen 
efi«      perfe- 
na; ,  fed  ali- 
ud   qiiid    ip. 
Cs  veluti  af- 
flxum  ;  Etii 
Dullo  aego- 
tio    poffit 
trabi    ad  be- 
Buiti     fen- 
ium   ,     j(ix- 
ta  Boetii  lo- 
quutioaem 
I  ■  Ae  Triniu 
(ap.    I O.    ui 

ffuiii  fuit.Lu 
tamen  di. 
ceQdj      mO' 

duiO      COBfll' 

tat  Magillet 
i.dift.  <}.a 
cap,  Uecau 


Toffius  L  Pars  I.  Qucvjt  XL,  Art,  IL  449 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     I  I. 


Por^ona  igi'iir  vciUti  quodJam  totnm  inciiulcns 
eiientiam,  qux  non  ed  do  formali  ratione  pro- 
prietatis,  eicofit  form;!liter  idcm /iis  proprieta- 
ti ,  iit  alicui  fiii,  ron  tamen  proprietas  eft  for- 
maliter  idem  pcrfbna;.  Infuper  fed  nec  proprie- 
tas,  &  perfbna  lunt  idem  adequate,  nec  fecun- 
durs  pcrfectionem  ,  nec  quoad  prffid.cationem . 
Per.bna  enim  includit  formaliter  efrentiam,ut 
aliquid  fui ,  &  proprietatem  ;  per^bna  igitur  ex- 
ccdit  proprietatem,  'ecundum  p-:rfe6tionem,quia 
mai>is  acceJit  ad  efTentie  infinitatem:  Proprietas 
autem  excedic  perfbnam  fecundum  prxdfcatio- 
nem  ;  nam  per  fe,  &  formaliter  prcsdicatur  de 
omnibus  notionalibus,  quce  ad  minus  funtquin- 
que  ,  perfona  vero  diciturde  tribus  tantum,quo 
funtPater,  Fdius,  &  Spiritus  Sanftus  . 

AdAi<gumenta  .  AJ  primum  relpondeo,  uti- 
que  quod  cfl:  idem  formHliter  ,  &  adsquat^ali- 
cui ,  non  dcterminare  ipfiim;  quia  tunc,  ut  obii- 
citur  ,  determinaret  fe.  At  fi  non  fit  idcm  alceri 
fbrmaliter,  necadK]uatc,  ftante  interim  eorum 
reali  identitate  ,  nihil  impedire ,  quominus  unum 
fit  alterius  dcterminativum  in  ea  linea,  qua  for- 
maliter,  &  adaequate  non  fe  inckidunt,  ut  patet 
de  anima  refpeftu  hominis;  ver^  enim  dcitur 
homo  animatus.  Etcumadditur  ex  Prxfatione 
de  Trinitate  .  /.'t  perfonis propriitas :  ell:  re  pon- 
fio  ex  diflis:  Nam  quodell  idemalteri  forma  i- 
ter,  &  adsquate  ,  dici  non  poteft  cife  in  eo,cui 
ita  eilidem  .  Sed  quoties  id  genus  identitatis  ab- 
efl:,  ut  incafu,  nullum  ellinconveniens,fi  dica- 
tur  urium  effe  formaliter  in  altero . 

Ad  fecundum  refnondeo,  haud  efTe  parem  ra- 
tionem  de  efTentialibus  proprietatibus ,  &  de  iis, 
quc  perpinales  dicuntur.  Nam  propterea  quod 
ill;e  fint  formaliter  iniinifae,  facta  abilract  one 
qualibet,  propriam  retinent  iiifinitatem,  acpro- 
mde  fupereft  ratio  identitatisearum  ,  ratione  cu- 
jus  vere  ad  in  vicem  prasdicantiir.  At  relativa:  pro- 
prietates  non  funt  formaliter  infinitas,  fed  tan- 
tum  per  'dentitatem  ad  effentiam  infinitam  .  Cum 
igitur  a  fundamentoabftrahuntur,  aufertur  ratio 
identitatis  «arum  ,  arque  ita  nequeunt  ad  invi- 
cem  prcdicari .  ^imvij  igitur  veredicatur  Pa- 
ter,  v-l  generans  cll  fp  rans  ,  non  tamen  efl:  con- 
cedendum,  paternitatem  efTc  ai5livam  fpiratio- 
nem  . 

Ad  tertium  refpondeo,  fequelam  efTe  negan- 
dam  :  quia  quando  pra:dicationes  variantur  ,etfi 
medium  non  varietur,  non  fequitur  conclufio  ; 
nam  propter  fallaciam  accidentis  evenit ,  ut  qua- 
tuor  terminis  conftet  argumentatio  .  In  propofi- 
to  igitur  hffic  eft  vcra  ,  Pater  generat ;  quia  ver- 
ba  ,  &  participia  adjectiva  ,  funt  concernuntque 
fuppofitum,  de  quo  &  formaliter  prjedicantur: 
fed  cum  fubditur ,  Pater  eft  'Patemitas ,  vera  cll 
per  identitatem,  non  fbrmaliter,  ut  major  ;  & 
ideo  non  fequitur  cor\c\vS\o -^trgo  paternitas ge- 
?/e/(7/ :quia  denotatur  generatio  ineffe  formaliter 
paternitati ,  ut  inefl  Patri ,  quod  falilim  cfi: .  Un- 
de  ex  altera  formaliter  vera  ,  &  ex  altera,  qus 
per  identitatem  tantum  vcrificatur,  nunqiiam 
fequitur  conclufio  vera  formalitcr ,  conclnfione 
femper  prscfeferente  conditionem  prKmifTas  debi- 
lioris. 


Tomui  /. 


Utriim  perfona:  diflinguantur  per  relationes  . 

DoHor  I.  di/I.  26.  in  v.troque  fcripto  .   S.  Tbonu    ■ 
i.p.  quxft.  40.  art.  2.  Defenditur divinas 
perfonas  co-iiftitui  ,  <5'  dsftiH' 
gui  rclationibiis . 

Honiat»  Docfori  utraque  quaftti  pars  vifa  efl 
piolsabilis  ^  ab  noftro  inftituto  non  recedentes ^  ■ 
utriufqiceftindamenta  fngillatiti?  in  tnedium 
producenda^ac  pariterfohendacenfuitnus^Ma^ 
giftro  Stoto  uberrii/2a,i}.,acfolertiftii)}at}ifuppe- 
dtiante  doclrinam  . 

IDETUR  fieri  non  pofTe ,  ut  divipx  per- 

fbnffidiftineuantur  ,  &  iubinde  conftituan-   '[•^'^••^<^*' 

tur  per  relationes .  b.tenim  quiGquid    conuituit  ^d  tcnUm^ 

formaliter  in  aliquo  primo  ^y^fi?,  &:  in  unitatetali   -viamn,  ij. 

^yjfc' correfpondente  ,  fe  toto  rcpugnat  diftjnftio- 

ni  oppolitae  illi  unitati,  8<.cfts -y  igitur  fi  paterni- 

tasconftituat ,  &  diflinguat  primu.m  fuppofitum 

in  ^V  perlbnali  ,  fiib  ratione  iricommunicabilis, 

ipfi  paternitati  ex  rationc  fja  primo  repugnet 

oportet  communicabibtas:  Hoc  autem    vidctur 

faliiim  .  Pnmo,  quia  paternitas  non  elt  de  fe  /'.«c, 

circumfcripto  omni  eo,  quod  non  eft  de  ratione 

formali  patcrnitatis ;  Nam  circumfcripta  Deita- 

te  ,  paternitas  non  elt  furmaliter  innnita  ;  igitur 

necde  k  hac ',  igiturnec  de  fe  incommunicnbdis, 

CLiin  incommumcabilitas  preexigat  fingularita- 

tem  .  Secundo,  nulla  quiditas  eit  de  feincon- 

municafeilis  ;  ergo  nec  paternitas.  Rurfus,fpi« 

ratio  acti va ,  eflo  eadern  cifentia; ,  &  h.^ec  ,  norj  ta- 

mcn   elt  ir.communicabilis  ,  quia  ell  in  duobJSrSc 

uherius  .  C|Uoniam  relative  oppofica  pennde  fe 

habcre    vidtntur    qiioad  incoininiinicabi'«tacem, 

cum  activa  lpa;ttio  incommunicaoilis  non  fit;nec 

pafliva  5   ergo  non  comtituit  ttrfam  perfonam. 

Prxtcrca ,  Primum  conilituiivum  iuppo.lti  in 

aliqua  natura  ,   videtur  factieper  feunumcum 

illa  natura.  Unum  enua  per  accidensuequit  elfe 

primum  fi.npliciter  m  a!:quo    genere  ,  2,  Po\f 

/f.v.  c.  6<5.  Pr.nium  autem  de  quo  naturadicitar 

per  le  ,   eit  ejus  proprium  fuppolituin  .  Scd  ficut 

in  crcaturis  rclacio  ell  akerius  gjr.uris  ub  abfo- 

luco,  &  ideo  non   fac  t  pt.r  le  unam  cL,m  co  .  ita 

in   divinis  non   videtur  conceptus  unus  effe  per 

fe  abiokiti  ,  &  relationis;  er^o  i\  pcrlona  iiis  duo- 

bus   efrcntialiter  confiatur  ,  erit  fuppofitumper 

accidens  ;  ergo  eft  aliuJ  prius  per  le  conllituens 

pcrlbnam,   cui  relatio  advcnit . 

Confirmacur;  Prima  idtntitas  videturcfTe  na- 
tura:  primae  ad  pioprium  fuppofitum  ;  ergo  i!Il 
idcntitas  nectft  per  accidens  ,  nec  quafi  pcr   ac 
ciJcns  ,  lcd  omnino  pcr  fe  ;  crgo  luppofitum  non 
includit  aliquid  quali  alcerius  gencris  anatura. 
Nam  al.oquin  magis  per  le  cfiec  idoncitas   ratu- 
r»  crcata;  ad  fuppofitum  fuum  ,  quam  natu  rs  di- 
vincc  ad  fuum.  Rurfus,  lccunda  fubltantia  Jicit 
totum  fjuodq-uid  eft  ^rimx  lLibllantia:;ergo  in  pri- 
malubltantia  non  toncurrit  al.qua  quiditasdi- 
ilinfta  a  quiditate  lecund»  fubllanti.^e  :  ergo  nec 
quiditas  relationis,  qu^  cfl:  dillinfta  a  quiditate 
effentix  ,  pertinet  adrationcm  prime  fub:lan;i!8 
Si  enim  prima  fubltantia  includit  per  le  quidita- 
tcm  dillinfcam  a  quiditatc  fubltantiaj  fccund»; 
ergo  non   magis  eilperfe  Ibppefitum  flbilantis, 
qua.m  illiusquiditatis  altcrius  ,  &  jta  ncutrius, 
vcl  utriuique  . 
Pra:terea,  Prima  fubflantia  eft  maxime  fub- 
L 1 1  liaB- 


T,  RepBrt. 

«^''/?.  1.6  siiat. 


VidencJuj 

rcolus  i.did» 
j6.  arr.  !• 
{.  Tiffiat  tr. 


ftantia  ,  fecundum  Phllofbplnim  /;;  *P,  ad.cuwen- 
tis  ;  ergo  cuin  hoc  non  fit  imperfjftionis  ,  cil  pc- 
rentla  prima  lubilantia  in  cJivinis,  pefona  nim'- 
rum,cui  maximeconveniat  fubfiflere,  &  per  fe 
ejfe  •  SeJ  de  relatione  eflTe  non  putell ,  ut  aliquid 
mai-ime  fubfiftat  ,  &  per  fe  (ic;  ergo  relatione 
ron  conrtituitur  prima  fubflantia  . 

Coniirmatur  ,  Subflantia  fccunda,  qua:  minus 
efl  fublUntia  ,  quam  prjma  non  includit  abqui  f, 
quod  non  fit  formaliter  fubfiantia  ;  ergo  necpri- 
liia  fubltantia  ,  qux  maxime  cfttalis,  jncludere 
poterit  ;  quia  fubllantia  non  etl  ex  non  fubflan- 
tia.  Rurlus,  quamvjs  impcrfectionis  fitinfubr 
/tantiacrcata  Iimitari  ad  unam  fubflantiam^atta- 
pien  eam  lubfiftentiam  ,  obquam  non  potefl  ul- 
terius  contrahi  ,  non  efle  alterius  generis,  non 
■videtur  ex  aliqua  imperfectione  oriri ;  cum  id  fit 
pommune  fubltantiis,  &  negetur  accidentibus  , 
propter  eorum  imperfec^ionem  ;  ergo  &  natura 
divina,  utcftadfe,  habet  ultimum  (r/7e  aftuale, 
ukimamque  unitatem  .  Si  cnim  id  prailare  ei  po- 
tell  relatio  ,  ut  perhibetur;  quare  non  poterit  ma- 
gis  divina  perfbna  iJipfum  accipere  ab  eo  gradu, 
qui  eil:  adfe ,  &  ita  efle  incommunicabilis  per  ali^ 
quid  ejuldem  generis  ,  ut  fubllantia  creata  ? 

Prxterea,  Originans  cft  prius  originato;  re- 
lativum  nulla  ratione  ell  prius  fuo  correlativo, 
ied  fimpliciter  funt  fimul  natura  ,  &  cognitione  ; 
ergo  perfbnx  non  conllituuntur  relationibus  ;  ex 
eo  enim  Pater  non  foret  prior  Filiooriginato  . 

Prsterea ,  Relatioomnino  originari  non  po- 
telt  ,  nifi  aliquo  abioluto  prius  origina;o  ,  id  ;ue 
feu  in  ipfo  relato,  (eu  in  termino:  Si  &  motus 
non  potell  efle  ad  aliquid  ,  nifi  per  accidens,quia 
eft  per  fe  ad  aliquid  abfolutum  in  fubjcfto;  ergo 
perlbna  divina  ,  qux  pnmo  originatur,  elTe  non 
poteft  tantum  relatio  fubfiftens,  fedoportet,  ut 
fit  aliquid  abfolutum  ,  quod   primo  originatur. 

Pratcrea,  Omne  relativum  ;  asquenaturaliter 
refpicit  fuum  correlativum  ;  ergo  aeque  naturali- 
ter  fpirans  refpicit  fpiratum  ,  ficut  generans 
genitum,  ergo  fi  utraque  produflione  produci- 
tur  tantum  relativum  ,  utrunque  produftum 
sque  naturaliter  producitur  ,  &  ita  adftrui  non 
potell  in  divinis  altera  produ£tio  per  modum  na- 
turai ,  akera  per  modum  voluntatis;  imo  Spiritus 
Sanc^us  perinde  ac  Filius  per  modum  naturae 
produceretur. 

Prffiterca.  Si  produftum  in  divinis  fit  per  fe  , 
&  primo  relativum  ;  ergo  nujla  produftioclt  ge- 
reratio  ;  Hoc  autem  eftinconvcniens  .  Sed  pro- 
batur  conlequentia  :  Nam  generatio  efl  ad  pri- 
mam  fubllantiam  ,  ut  ad  pcr  fe  produftum  :  Sed 
hic  produ6tum  non  ponitur  prima  fubftantia,  fed 
magis  relat'0,  vel  relativum  ;  ergo  eft  produftio 
in  genere  relationis,  &  non  generatio. 

Contra  ,  Boetius,  de  Trinit.  cap.  12.  Snb- 
Jlantia  continet  unitateni^relatio  mti.ltiplicat  Tri- 
nitatem  ;  diltinguuntur  igitur  divins  pcrlbnx  re-f 
lationibus ,  ac  fubindc  iifdem  conftituuntur  . 


Summcejoannis  Duns  Scoth 


Refponfjone?"  Doftoris  ad  Iisc  ar-       Respondeo,  communiso- 

gutpenta  i,Coniraifiam  ophmnemN.       .^.^  ^j^  Jjvinas  perfonas  Con 
Sidi.aiur;   vidtnda   m  textu  l.n^ula-    •  I 


ri/  do^trini ,  &  t.  Ai  iUa  n.  J  i  •  Eflo 
vcrilTImutn  llt  quiCS"!'-'  tradit  auaori- 
tas ,  non  tameii  negif.dum  cll  elTc  ve. 
riini  qiiici^uid  ipla  n^n  traHidit  .  Ssu- 
tentla  de  abfoluto  ,  cinicedit  perfonas 
congrue  cxprinii  nomin:bus  relativis, 
eliequeibi  veras  reht.onss  origmis, 
veramqiie  utiius  ab  al-ero  orijiiut:o>- 
nem  ,  fcd  negat  tantum  his  rciationi- 
kjsd.itiagui .  Id  aucemnon  tra:idit 


ftitui  pcr  relationes  ,  atque  ex 
eifdem  proinde  fieri  ut  ad  invi- 
cem  diftinguantur  .  Pro  qua 
fcntentia  facere  videntur  in- 
numera;  Saniftorum  auftori- 
tates  ,  Sipotinimum,  quiaad 
eum  intelieftum  loqui  pcrhi- 
tjcturScriptura  ,quotics  divi- 
na- 


rarum  meminit  pcrfonarum  . 
Salvator  enim  Alatthxi  ult. 
exprimens  veritatem  ridei,qi.a; 
de  Trinitate  tenenda  efl ,  tres 
perfbnas  nominibus  appeilat 
relativis,  dicens  ;  In  nomine 
Patris  ,  i^  filii  ,  (3  Spiritus 
SiinF:i .  loan.  fimiliter  in  pri- 
ma  lua  epilloia  cap.  5.  Ttes 
funt ,  inquit ,  qtti  tef.imonium 
'  dant  in  Calo  ,  Pater  ,  &  Ver- 
hum.,  cJ*  Spiritus  Sanihis.XmQ 
univcrfa  Ecclefia  in  Symbo- 
lis,  quaj  ad  falutem  credenda 
proponit,  non  aliisnominibus 
SanftteTrinitatis  perfbnarum 
nomina  exprimere  conilat ; 
Cui  ut  max^ma;  authoritati, 
ut  par  cft ,  deferentes  Do6to- 
res  Catholici,  non  aliam  fe  a- 
gnofcere  fatentur  diftinftio- 
nem  divinarum  perfbnarum, 
quam  penes  proprietates  re- 
lativas  .  Unde  Damalcenus 
l,b.  I.  cap.  2.  Pater .,  inquit,  (Jy* 
pilius.,3  Spiritus  Sanilus  ow- 
nino  unumfunt^  excepta  inge- 
niti,ac  generation:s.y(3 pro^ef- 
fionis proprietate .  Etcap.  10. 
In  his  duntayat  hypofajis  pro- 
prietatibus  tres  Sanaa  Tri- 
nitatis  perfonde  interfs  dijje- 
runt ,  non  ejjentia.  Sed  &  An» 
felmusde  procefiion.  Spiritus 
Sar.fti  :  /»^/':'/>//j,inquit,  cm- 
tiiafunt  unum,  ubi  non  obviat 
relarionis  cppoj/tio  .  Nempe 
hi,  aliiqut  plures  juxt^  phra- 
fim,&  mentem  Auguflini  per- 
hibentur  loquuti ,  qui  frequen- 
ter  admodum  in  /ib.  de  Trinit, 
eandem  profert  fententiam, 
quam  &  adftruit  clarifiime  1 1. 
de  Civit.  cap.  10.  Deus,  in- 
quienSj^y?  quicquid  habet :  ex- 
cepto  c.uod  unaperjona  dicitur 
(id  aliam  ,  i^  non  efl  ipfa.  Sci- 
licetquia  quicquid  habet  c;^:- 
ceptis  relationibus  ad  /edici* 
tur  ,  &  quod  non  ad  aliud  ,  fed 
ad  fe  eft,  eft  omnibus  com- 
mune  perfbnis  ,  ut  habet  5,  de 
Trinitate  cap.  S,  &  alibi , 

Deinde  in  hujus  fententia: 
confumationem  adducuntur 
rationes  :  Prima  eft,  quia  fi 
perfbna:  ab.^olutis  conftitue- 
rentur  proprietatibus,  non  fo- 
rent  fimplices  ut  rectfrario 
funt  ponends  :  ergo  conflitu- 
iintur  lelationibus  ,  quibus 
cura  ftat  illorum  pcrfc(ftafim- 
pfcitas  .  Probatio  fcquelffi  : 
Ab.'biutum  additum  ab.oluto 
facit  compofitioncm  :  hicau- 
tem  hcBc  additio  adftrueretur  : 
ncmpe  ablblutum  proprietatis 
additum  eflTentis  ablblutffi.  Ei 
autem  addcndo  relaticne  ,  nul- 
la  exfiirgit  compofitio;  quia 
reIationih'I  addit  fupra  luum 
fundamentum  ,  nec  facit  com- 
pofitionem 


atiftorit.nsfTfHt  nsedicit  dif?ingui  pr». 
pnetatibus  ablolutis .  Utncc  eviden» 
ter  infertur  ex  Scripcuris ,  ve)  Eccle- 
rifi  declar.-jtionibus .  Porro  expredit 
Salvator  perfonas  noniinibus  relativis; 
qoia  Id  fjcilius  a  aobispcrcipi  poterac 
Unde  feqiienrer  pcrfcnas  nomiuamus 
ex  iiuincre  ,  quod  ^eruat  :  dicentcs 
hoc  jui  e  fecit  Papa  ,  Rex  ,  l.pilco- 
pus  .  Sccando  ,  qaia  noaiinibiis  rela» 
tivisexprin)itur&  dillmttio,   Sf  origo 

perfonaruni  ,   pcr  nomina  abloiut.i , 

iioii  adeo  cxpriiuerentnr  hxQ  omaia  f 


Ad  Damafcenom  dicimut  *  nomin» 
ingrnerailonii  onine  pcrfonaie  Patris 
intellcxiffe  :  atque  i:a  ea  vocc  inclu. 
deretur  &  realitas  abfoluta  ,  ii<jua  cf- 
fet  j  nam  inclufa  relatione  non  «xclu- 
ditur  lal  quod  ea  rcfeccur  . 


Ad  Anfelmiitn  ,  ntique  omnia  /unt 
ununi  ,   ubi  non  obvi.it  rdationis  Ofai 
fofitio  ,  vel  forraaliter ,  vel  (iciit  na.| 
tum  rcferri  rclatione  oppofita  ,  uti  «£>| 
fet  abfolutuin  pcrroHale  ,  quod  pater.' 
nitateai  F.litin!  referrerur  .  Ad  Augu- 
flinum  ,  diCimus  lic  Pater  cft  quicquid 
h.i^et ,  ad  quoi  lion  refertt  r  ,  nnn  ell 
au:cni  fc-ccmda  oerfona  ,  quam  habet, 
ut  corrclaiivuin  ,   licet  i!la   relatione 
priino  non  conftitueretur  . 

Cuni  fubditur  Auouftinuiii  docere, 
qu*  non  func  aJ  aliu.l  cfle  ad  {t  ^  & 
communis  oninibus  pcrlonis .  Dici. 
musjipfiim  loqui  dc  iis  ,  qux  funt  ad 
fe,  idert  ncc  relativa  ,  nec  refer'bilia 
per  rclationem:  Ablolutas  autci»  pro- 
priet.ites  elfe  referibiles ,  &  ideo  non 
cominuBcs  ledproprias  perloBit. 


Ad  primam  ritionetn  negancJitm  ef 
reaiitaics  abfoiutai  faccre  compofitio 
iieni ,  ut  nec  faeinnt  relativar  ,  quia_, 
nuiln  cft  ibi  ratio  potentialiiatis .  £i 
cura  fubditur,quia  abfolutum  aut  nia 
nct ,  aut  iranlit  .  Relpcnfio  id  tran 
fre  per  ptrfcflam  idenritatcni,&  ma 
nere  ,qu;a  pon  el^  formaliter  realita 
el]'cnti£  ;  uti  diftHm  eft  de  perfeflio 
oibus  attriburaiibut  quje  aLloIut. 
iunt  :  ncc  tairen  faciunt  coinpofirio 
nem  ,  quia  coincidunt  in  rcm  eandei 
cuin  enentia  ,  ftante  propria  racion 
fof  mali  e»ruiQ  . 


Tomus  L  Van  l  Quajiio  XL.  Art.  l  451 

poficionem  cum  eo  .  Accedit   Quodhxc  aliqua  perfeftlo  df-  repenatur  in  ipfj  .-  ^um  ex  Anfelmo 

ctiara  quod   rclatio  etfi  tran-   cendaef^et,  probaturex  An-  probitur  ooorrgre  ef7e  perfec>ion.s ,  fi 

ftn  in  .(I^ntiam  ,  manet  ta-  f^In.o  Monol.  ,  j.  ^^- ^..r  ..-  ^^l^^^:' ^^S^r^S^r  SS 

mep   per    comparatioHcm   ad   lationes  cnme  aliud  ^  atit  efl  tivis  •,    noa  de  peTfonaiibnsr,  qui- 

ODpofitu m ,  i  quo  diftinguitur .  fimplicitev meliusipfHHi^qnhiii  *""  rcpu^nat  r.uio perfeaJonis  Smpli- 

At    abfolutun.    aut    or:^o\^ ,pfum,.ut  no.JeA  In  ali-  '^^^^.^^^X^  ^"S^ 

tranlit,  comcidendo  m  ellen-    quo  meliKS  non  ipfunt ,  quam  feamdum  ^uid.tarem  ,  ut  ven 

tiam,  &  ita  non  diftinguit;  aut    ipfum ,  QucEJuxtarccundum  fit  quiJirarem  abroUiram  ,  aut 

prorCus  manct  ,   &  ita  cfficit    membrum  fe  habcnt,  non  funt  P"^^^^'»"^"'   |i"<?!;c.ter  ,    a„t 
compofitionem .                           jn  Deo,recurduiB  Anfelmum;  ^^  ^    ■ 

Secunda,  eadcmnaturaeffe    er^o  omne  a 


eruin^. 
iTe 


iud 


a  reiatione. 


Ad  ftfsndiim :  ficuti  ex  efTentis  infi-  ••j-rr  r-  "        r,       -r^  r, 

nitsteeft,  utuoaindivirafitin  tribiis  ^^9"'^  .1"   oiverlis    iuppofitis    quod  eft  in  Deo  ,  eU  fimplici- 
fuflfidentibus  relativis ,  ut  prafcrtur,  ablolutis ,  nifi  diftinguatur  in    ter  melius  infum  ,  quam  rcn 


ita  una  ,  pariterque  iadivifa  eflet,  fi 
forent  ptrfonoe  abfolnt».  UHde  afliim. 
ptana  eft  verum  in  creatis ,  ob  'imita- 
tionem  ,  fed  ia  proDofito  petic  conce» 
ti ,  quod  cft  probandum . 


yp3-.;3r!ca  projjnetas 
cfl  extra  rati>»neiii  quidjtatis . 

Ad     fequcntii    argumeata  ,    quK 
procedHnt     cic     ratiooe    origiuaeio- 
nit,  rcipondeo  l7c  :  Difficil.us  viic- 
furtiiisre    originom     inrer 


Nam  etfi  idem  illimita-  ipfum^eft  igitur  perfeetio  fim-  fonas  cx  liypotheTi,  qnad  f.<n  for- 

tum  efTe  poffii:  fundamentum  pliciter.  Nulla  ergo  perfbna  "'^''t^''  teiativar  ,    quam  adilruen, 

plurium    rclationum,  diverfa  foret  fimpliciter  perfecla  ,  fi  f" fo,u": /S!it  prS  fin^t! 

iuppofita  conftituentium  ;  at-  f^^  pcrfonale  earum  fitabfo-  lativi ,  ml  eluH  er:t  perfonam  o- 

tamCB    ficri   id    non   poteft    in  luta  proprietas.    /mo   dux  fo  «■'Sina^^e    perfonam    ,    quam    re.ati- 

diverfis   fuppofitis  abfolutis  ,  rent  quld  perfeaius   ,  quam  'T  habere  correlativnm  :  fed  ad 

r.   J-A-_    .    \.                                  '  i>-        ^          ,',.^      ,              "    .  relativum   pofitum  ,    alia   ailionej 

mli  diitinguatur,  tc  numcre-  una,  quoddiferte  negat  Au.  „  „   „„elle:ta  ,   eft  correlarivu n_ 

tur  in  eis.  Si  cnim  funt  duo  ^udims  ^3.  de  Trinit,  cap.u  isitur     difficilius   jinteliit,itur  ,   & 

fuppofita     abfbluta     ,      igitur  'li^  -^.  dedaratur 

quicquideftin  uno,  fit  aliud        Sext*  ,  n  perfons  dfvirs  abfoIutir''con(:,tuantnr 

oportet  ab  omni  eo,  quod  cft  non    conftituantur  per  rela-  tatibus  .  Siquidem   refie 

in  alio;  ergo  eflTentia  divina  tiones  ;  igitur  non  cfl  inter  ip-  '^■"«  "'J^^  perfcnam   criGinafi  "ai. 

numerareturinperfonis.fih»  fasorigo.  Nam  perfona  ori-  »!'»"•  Crems,  e^,  Tnt  abiolut*, 

d.  .    ,,  _           rt-      •              Vr  1  "»■•"'  &          -^            •         _  ac    niiiiiinc     conltituuniur    i  «r    re- 

ictntur  conltitui  pcrabfolu-  ginata,  pcr  originem  fuam  ca-  lariones,  qu^  &  ipiis  poitis  in  e^ 

t*  •  pit  efTcntiam  :    Sed  perfbna  exindiicnafcuntur. 

Tertfft,Fatendumeftrepe-  fieftabfoluta  pr^cedit  ipfam  Cum  er-o  d.cirBr  ;  Abfolutu:n-. 

-:.■-„]-♦• •            /-     •                       t      •                   .    .    ,       •    .         r.  prrdirit   relationcm  ,   arque  ita  ip- 

nn  relationes  m  perfonis  ;  er-  rclationem  onginis ;  ii>.tur  fe-  f,„,  orisinsnonem  :  Refpomio :  O- 

tuit  Patrem,  ScFilium  :   ita  polfumus   gO     ll     cis   non     COnftitUUntUf  cunda  perfona   prsccederct   in  rismatio     fpeftit     ad    genus   caufc 

intelligere  p*ifonascon«itHiabfelutis   perfon»  ,     efTent     quafi     acci-  eflTendo    paflivam    originatio-  «fficientis,  noa   fnrmaii'^;.  Et  fc  nr 

proprietatibus  ,  iifque  conftitMtis  ad-    ^-.„,„1.,       e,     ,J„„„»:,;_    :^r,,          _  «:„»      .,„„    „-    „  l,u«..„»  '"      ereaturis    terminus    aon    h.ibet 

ven;repermodumintellige»<iir.l«io-   dSntalcs  ,  &    adventiti*    ipfis  nemCJUS;   non   ergo  haberet  ,^,    oriqm.rione    formaluer   ,    fed 

cfTc  pcr  originationem  .  quafi  efFcftive   :    nsc    ex    co  «uod 


Ad  t«rtiam«(l  hse  refponfio:  fieu- 
tifpiratio  aftiva  eft  realis ,  sec  contti- 


natio    inrer    perfo- 
^uam  inter  eas  ,   (i 

proprie- 


nes.quiinterim  necfuntaccidenta-  perfonis  J  Vel  certe  erunt  fC- 
les ,  necrations;  uti  nec  aSira  (pi-  fpeflui  rationis.  Nam  cate- 
ratio.  Necefl  par  ratio  de  relatione  „^5  rcfpcaus  Dei  ad  crenu- 
ad  CreataraM  :  qaia  hxc  non  exfur-  ^    ' 

gitexneccmtotcfundamsnti,  ntift»  "$ ,  lunt  rationis,  quatenus 
inter  perfBuas  divinas .  prasfupponunt  divinas   perfb- 

ras  in  ef!e  perfefio ,  citra  om- 
ncm  coexigentiam  crcatura- 
rum  ;  ergo  fi  perfbna  prima  fit 
abfbluta  ,  fibi  oppofita  noncft 


non  et\  formaliter  origiKarioirtj, 
pr«pterea  fequitur  procec?fre  Illam  :  ita  eft  dicendum  in  prcpahto: 
nec  fane  videtiif  major  difficultas  de  ptioritate  abfslati  ,  &  reipe&i- 
Ti  in  creaturis  quam  in  divinis  . 

Scd   videsdus  Joannes  Poiif luj  in   Comment.  ad  *.  /*//i»  e?  cptnlt  ,  & 
MagiHer  Lychetus,  ii  i>  ,A<1  HU  ,  qi4:i  fccanda  moda  y  tXnd  i.fejutHJem, 


Ad   qnartam  ,   Conccdendtim  fo- 


Je.   In  alio  fenfu  fi  acciperentur  n».n 
iiiat  illx  a£ius  ,  uec  ilaates  eje  . 


Septima  ,  Repugnat  prlms  perfbnx  ex  fcecun- 
ditate  fua  effe  fine  fecunda  ;  Relativo  enim  ut  re- 

fecunda  pcrfbna  ,  nec  coextgit  lativum  cft,  repugnat  effe  fine  extremo  ;  at  primi 

eim  ad  fuum  efe  perfonale,  perfona  faltem  dicitur  relativ^  adfecundam:  fi 

quia    prxintelligitur    in    fuo  autem  prima  perfbna  conftitueretur  per  abfblu- 

*J/e    perfonali    perfefla   ante  tum  ,  haud  fibi  repugnaret  efTe  fine  quacunque 

fccundam;ergorefpectus  ejus  perfona  ;  ergooportet,  ut  conftituaturper  rela- 

ad  fecundam  cft  tantiim    ra-  tionem. 

tionis  .  0£la<fa ,  Pater,five  perfbna  prima^nihi!  fib!  ac- 

Quart*  ,  Proprictates    h«  quirit  peraflum  gcnerationis  Fiiii  :  fld  fi  Pater 

reinl,ypothe(,pr.xfenti,  utformali-  ^''^°1"^«    '    quibus  dicuntur  «flet  perfbna   abfoluta ,  acquireret  paternitatem 

tcr  reperian tur  in  Deo  tria  </7e- perfo-  perfons     conftitui    iwn    funt  per  aflum  gcncrationis  ,  faceretque  fe  Patremex 

nalia  abfoluta  •  uti  dicitur  de  tribus  prascis^  virtualit«r  in  efTentia  confequenti  .  Etenim  fi  efTet  peribna   ah;b!i!ta 

relationil,us.&triadantia#perfona-  divina,  ficuti  virtualiter  con-  prius  origine  foret  ^.'«•j,&  fecundo  peraftum  ge- 

tinentur  in  ea  creatur» ;  quia  nerationis  confequerctur  paternitatem,evadfiret- 

tunc  non  conftitucrent  perfo-  que  Patcr  ex  confequenti .  C>um  igitur  P.atcr  per 

nas  formaliter  ;    oportet  er-  generationem  nihil  habeat ,  reLitio  originis  non 

go  ,  ut  fint  ibi  aflualiter  ,  ut  ell  adveniens  fibi  poft  ejfe  peribnale,  fcd  ipfius 

dantes    efr    perfonis  ;  eflcnt  potius  conftitutiva  . 

igitur  in  divinistria  efe.  His  rationibus  fententiahac  conftabilita  ,  addf- 

Qujnta  ,  Proprictates  abfb-  tur  denique  modus ,  quo  illis  innitcntes  decl.tran- 

luts  unum    cum    efTcntia  fa-  damputant;  Nam  proptcrea  quod  na:uracreat* 

cientes  ,  forent  a£lus  efl^entix  non  cit  defc  determinata,  fed  magis  dcterminibi- 

ejufque    perfefliones  ;    igitur  ]ij,&  divifibilis,  ideo  non  accipit  f,7^per  propric- 

efTentia  fecundum  fe  non  erit  tatcm  in  fuppofito  ,  fed  eft  quoperlbna  habct  ejje^ 

omnino  perfefta  .  Imo  neuna  &  ideo  ultra  naturam  non  rcquiriturad  rationem 

nec  attribura ,  c3Etera;que  eflentia-  quidem  perfona  eritomnimo-  (uppofiti  ,nifi  incommunicabilitas  .  At  relationes 

ics  perfeaioais :  quod  ma^'is  efl  ve'-  j|\  perfefta  .  Nam  unicuiquc  originis  funt  incommunicabiles,  ut  eft  cvidcns  de 

^r^^tn  dtmt'7eS;o:.L°;  ^x  ipfis  dccfTet  perfcaio  alte-  pafl-.visoriginationibus  :  impoinbile  eft  enim  ean- 

quare  ellenria  niiiil  pcrfeaionis  acci-  riu«    pcrfbns  :  illa    nimirum  dcm  perionam  bis  produci ,  &  accpere  ^j^f.  Cum 

pitabipiis,  exquofit,  ut  qiii-libct  proprictas  abfbluta  ,   qua  in  igiturcffe  non  poflknifi  unicus  Filius,  unicuique 

pcrfonarumiltmhnirc  rerfcSa,  cllo  ^^^    npr(nn:i]n    cnnllituitur    .  Spiritus  Sanftus ,  ex  !b  incommunicabilcs  crunt 

Quod  L 1 1  a                        genc- 


Ex    Report. 
hc»  c/r.j.  !• 


Ad  (fuintam  diclmus  proprictatef 
abfolutas  non  fore  aftus  eflcntia; ;  uti 
nec  relationes  ,   in  ieiitencia  coiMinu» 


•„.     •     .       o    ■        ■  '^^"  effe    perlbnalc    conftituitur 


45  »  Summcijoanms  Dtms  Scoti . 


primum  ,  UT 
fccmnitum  dt 
i.vU  V.  Ad 
frimum  I . 
*<4  . 


Quodlib. 
f.i.  t.  </*/#- 

4rti(itU  • 


gencratio  paffiva,  &  fpiratio  pariter  pairiva.Sed  & 
aftiva  gcncratio  pariter  incommunicabilis  fit  o- 
port«t ;  alioquin  Filio  foret  communicata  ,qua 
vcl  alium,  vel  fe  ipfumgig»erct,  quod  eft  impolTi- 
bile  ;  igitur  ultra  naturamopujnon  eft  hicaliud 
«dftruere  conftitutivum.prKtcrrcIativaf  proprie- 
tatcs ;  non  quajlibct  quideni .  fed  qus  fpeclant  ad 
originem  duplicis  foccunditatis :  ex  quo  ht,  ut 
communes  relationes  iftas  prefupponentcj  non 
eonftituant  perfbnas  ,  nec  diftinguant  fubindc  , 
quantumvis  ponantur  realc». 

Ad  Akgumenta,  Ad  primum  refpondeo:/a« 
teyffftaum  cfCe  exfe  formaliter  incommunicabi- 
lem.  Quamvis  enim  a  paternitatedivina,&  crea- 
ta  abftrahi  queat  conceptusdiflus /V?  ^«/W  de  u- 
trtquc;  attamen  realitas  paternitatis  in  Dco,  qu» 
non  eft  formalitcr  eflcntia  divint,  eft  ex  fc  incom- 
niunicabilis  ,  &nonquafiper  extrinfecam  detcr- 
minationem  ,  puta  quia  divina  .  Ratio  autcm  in- 
communicabilitatis  ejus  eft  ifta  :  Etcnim  ficut 
eflentia  cft  a5lus  ultimus,  &idco  repugnat  fibi 
per  aliquid  determinari,  refpcftu  cujus  fit  ipfa 
quafi  potentialr  qui-I;ita  &  quicquid  cft  in  ca,  cft 
jn  ultima  aflualitate  fibi  poflibili.  Ifi  eo  enim  in- 
ftanti  natura: ,  quo  in  Deitate  intclligitur  pullu- 
lare  fapientia,eft  in  ultimo  aftualitatis  ,&  perfe- 
ftionis  ,  quam  poteft  habere  ,  ac  proptcrea  repu- 
gnat  fibi  per  aliud  determinari ,  &  quafi  perfici 
quia  tunc  conciperetur  in  primo  inftanti  non  ac- 
cepiflc  omncm  fibi  poflibilcm  pcrfeflionem,  & 
confimiliter  quicquid  in  ca  natura  reperiri  potell 
incommunicabile,  in  eodem  natursfigno,  in  quo 
oriri  intelligitur  ,  eft  incommunicabile  de  fc  for- 
malitcr . 

Et  quarnvis  Tioc  ipfum  originativi ,  &Funda- 
tnentaliter  pateinitas  acc«ptum  habet  ab  eflcn- 
tia  divina,  ^«-«  tjl pclaguz  quoddam  infinita fnb' 
Jlan:ia:  ^ii:'^^  Damafc.  lib.  i.c.  12.  attamen  om- 
ribus  ,  qux  ex  ea  originantur  ,  infunt  formaliter 
proprij  rationes  ,  ut  yeri  feipfisfint  primotalia 
furmaliter.  Unde  eifi  fapicntia  originativc  habcat 
ut  fit  fimpliciter  pcrfeflio  ,  eft  nihilominus  ft 
ip!a  formaliter  perfeftio  fimpliciter,  &  infefor- 
nialiter  intinita  :  adcout  circumfcripta  per  impoP 
fibile  eflTsntia  ,  dc  qua  eft,  &  ftante  intclleflu  fa- 
p;entis,erit  ratioejus  pcrfeftioni*  fimplicitcr  in- 
finits.Ita  in  co  inJtanti,  inquointelligitur  patcr- 
ritat  in  eflentiadivina,  feipfacft  formaliter  in- 
communicabilis,  etiam  per  impofllbile  circumfcri- 
pta  Deitate.  iitc  ulla  omnino  apparetrontradi- 
6tio,  aliquidquafi  originativ^,  &  caufaliter acci- 
perc  ab  alio  id,quod  fibi  formaliter  convenit.Nec 
hujus  diverfitatis,  eft  alfa  ratio  formalis  quaBrcn- 
da;nifi  quia  hjc  entitas  eft  ha;c,  &  ili'a  entitas  cft 
illa:  &  h*c  entitas,  quia  hsc  ,  eft  communicabilisj 
&  ilU  alia  ,  quia  illa,  eft  incommunicabilis;  Adeo 
litoriginari  nequaquam  pofTent,  nifi  juxta  exi-^ 
gentum  propriarum  rat.onum  .  Ratio  autcni  cJf- 
trinfetaeft  ,  quia  effentia,  cum  fit  radicaliter  inft- 
nita  ,  ex  ea  oriri  poITunt  nedum  perfeftiones  fim- 
pliciter  ,  &  communicabiles,  fed  «tiam  proprie- 
tates  pcrlbnalcs  incommunicabiles. 

Ex  his  adomncs  induftas  probationcs  .  Nam 
utpaterniras  eft  de  fe  incommunicabilis,  ita  eft 
de  le  b£c  ,  intclligcnclo  ,  ut  diftum  eft,  de  cjus 
rcaltate,  non  de  conceptu;  etfi  id  originativ^  ac» 
cipiat  ab  effentia .  Non  eft  igitur  vcrum,  quiditai- 
tem  omncm  effe  communicabilem ,  fid  tantuni 
quiditatem,  quiueft  perfeftiofimpliciter ,  aut  di- 
vifibili* ,  Prima  cnim  communicatur  in'unitatc 
naturK,  fecunda  cutn  fui  divifione  :  qu;  utiqui; 
noncftperfcctioQmpIicitcr  ,  Ad  tcrtiam  proba- 


tionem  quod  attinet ,  negafMJatB  ,  oppofitas  reta- 
tioncs  pcrinde  effe  incommunicabiles  ;  imo  a6^ti- 
vam  fpirationem  oriri  ut  communicabilcm  duo- 
bus,  adco  utfibi  repugnet  fieri ,  aut  exorlri  dc 
eiTentia,  incommunicabilis  ,  per  aliquod  dctermi- 
nans.  Contra  vcro  pafTivamfpirationcm  inco  in- 
ftanti,  quo  formaliter  cft  ^in  divinis  ,  de  fe  efTe 
incommunicabilem . 

Ad  fecundum  dicendum,7o/f»-  flcc/</f «xdiffor- 
miter  accfpi  ajMctaphyfico  ,  &  a  Logico.  Nam 
Mctaphyficusjiddicit  efTc  pcr  accidens  ,  quod  in- 
cludit  mduorum  gcncrum,  5.  Mtaphy  cap.de 
Vnottx.  c.j.At  Logicus  dicit  eam  propofitionem 
cfTe  per  accidcns ,  cujus  fubje(5lum  non  includit 
rationem  Inhasrcntia:  pradicati  ,  ut  rativnalt  ejl 
animal\  cum  igitur  cx  talibus  fit  unus  conccptus, 
quorum  ncutcr  cft  per  fe  detcrminati  vus  altcrius, 
eftunus  conceptus  per  accidens'.  Quoniam  igi- 
tur  hic,  paternitasejl  Dtitas  fubjeflum  non  in- 
cludit  rationem  inhKrentias  pracdicati :  quia  fub- 
je£tum  non  efl  formaliter  prsdicatum  .  Confimi- 
litcrjungendoconceptum  fubjefti  conceptui  prat- 
dicati,  hxcDr«j<r/?  Ttiter  v\ovi  eft  per  fe  logic^  , 
quiaconceptus  unius  non  eft  per  fe  dctcrminati- 
vus  conceptus  alterius  ,  dicente  Damafceno , 
proprietatesdeterminant  hypofiafes^no»  naturam. 
Ifle  igitur  conceptus  non  eft  in  fe,  &  per  le  unus, 
&  fubinde  non  dicit  conceptum  per  fe  fuppofiti 
refpeftu  alicujus  .  Logice  igitur  loquendopoteft 
concedi ,  '^atrem  non  ejfe per J'e fuppojitum  Dei. 
Cum  itaquearguitur,  quia  prima  identitas  cfl^c 
nequit  per  accidens;  prima  autem  identitas  vide- 
tur  efTe  per  fe  naturas  ad  fuum  fuppofitum  .  Rc- 
fponfio:  Prima  identitas  prsdicationis  efl  cuju- 
fcunqne  ad  fe,  ut  homo  eji  bomo  ,  Deits  eji  TDeus^ 
fcd  comparando  hunc  Deum  ad  fuppofitum ,  & 
quaerendo  idcntitatem  ,  dicimus,  realitcrloqucn- 
do  fecundum  Metaphyficum,cum  ibi  nonfint  ge- 
nera  ,  nec  aliquid  alicujus  gencris :  NuIIum  efTc, 
aut  cxcogitari  poflTe  hic  ens  per  accidens  .  Nec, 
quia  logici  eft  accidentalis  pratdicatio  fuppofiti 
de  natura  divina,  inferri  debere  accidcns  mcta- 
phyficum  ,  ut  cx  prxmiffa  declaratione  liquet. 
Nam  ctfi  propria  relationis  ratio  forrnaliternon 
includat  cflenti*  conccpti  m  ,  cx  quo  fit  ut  lojici 
prasdicatio  non  fit  pcr  fe ;  nihilominus  quia  ex 
natura  rei  unum  cft  veriflim^  idcm  alteri  cKtremo 
ex  eaidcntitate  fimplicitcr  excluditur  habitudo 
rcalitatis  ad  realitatem,  qualis  fit  oportct  inter 
ea  ,  qujs  conftituunt  unum  pcr  accidcns  . 

Cum  dicitur;quia  in  creaturisrclatiocfl  tltc- 
rius  generis  ab  abfbluto,  idco  non  facit  ftr  fe 
unum  cum  eo  ;  crgo  paritcr  in  divinis;  erg6  ficut 
in  crcaturis  natura  cum  fuppofito  cft  per  fe  uium, 
quia  ambo  abfbluta  ;  ita  &  in  divinis.  R((pon. 
fio;  Abfblutum  imperfe(5tum  poteft  cfTe  incom- 
communicabile ;  &  univerfalitcr  aliquidco^^tra- 
hcns  per  fc  in  aliquo  gcnerc  eflTc  poteft  inconmu- 
nicabile  ,  ficut  &  communicabile.  At  in  fip>pli- 
citer  perfe^o  aliquid  ejufdcm  rationis  ,  nf^juit 
cfTc  incommunicabile ,  quit  quicquid  cft  at^fc, 
&  ablblutum  ,  cft  fimplicitcr  pcrfeftionis  ;  igitur 
&  ex  fe  communicabilc  ,  &  de  fe  boc  ^  ncc  proin- 
dc  ficri  potcft ,  ut  ulterius  contrahatur ,  velde- 
terminctur  :  attamen  poteft  conftitui  aliquid  in- 
communicabile  per  aliquid  ,quod  r,on  eft  p«rfc- 
ftio  fimplicitcr,  &  ideo  ncc  ejufdem  gcnerif  eum 
efl!entia  ,  fed  quafi  alterius  . 

Ad  confirmationem ,  qua  concluditur  fore  ut 
major  cfTet  identitas  naturj  crcata:ad  proprium 
fuppofitum  ,  quam  natura:  diving  ad  divinum. 
Picendum,  cx  natura  xei  omnino  contrariumei 

illa- 


Hi<  pr««» 
rta     bofl»! 

addit  ret'j>oa. 
nonrni  «d  ;• 
fTob»ti*nem 
<)UJE  tcar; 
Si  per  impof- 
(ibilt  priu» 
fpirareturSpi» 
ritus  Sanflys, 
paternitas  fo 
r«t  cemmu- 
nicabilii .  Lt 
dicit  ,  han* 
fuppontioae 
non  cfl«  ad- 
mittcn()ain-<t 
quia  ,  inipli- 
rat  faterni' 
taiem  rom- 
municabilent 
ut  Iiomineov 
trratioaaleir; 
&  ita  HcriM. 
quit  ui  iont» 
fcatur  Deita» 
ti  proprieta» 
perlonalit  , 
S«d  vidcnda 
f  .a.  ^tiodiii, 
Addit  uite. 
riut  DeQor 
appentdo  ar. 
gumcDiuin-. 
de  conceptn 
comir.uni  m 
quid  abflrahi» 
kjli  a  propria 
tatibui  divi- 
Bis:ergo  ncD 
funt  conllitu- 
tiva  principi* 
perlonarum. 
Islaia  hxc  l&t 
priiti*  divcr- 
fa. 

Hoc  arpuwl» 
tum  <]iiia  ptr 
traflatij  fuli 
iiipra  f.  )•< 
art.  4.  m 
incideniit  hic 
unicndum  ja» 
dicavimiii. 


Tomus  l  Pars  l  Qua/iio  XL.  Art.  I/. 

llationi  ercnir* .  Qu 


n  ercrnr*  .  '^iia  licet  entitai  individualis 
in  Cfcatnris  pcr  fe  determinst  na'uram ,  faciatque 
per  fc  unnmcumea,  tamcn  illud  unum  aliqua 
compofitione  rcali  eftfic  unum  .  At  relatio  ctfl 
jterre  non  determinet  naturam  divinam,  eft  nihi- 
lominus  tahs  identitas  inter  eas,  ut  prorlus  omnis 
cxclud:itur  compofitio  ;  multo  ergo  eft  ycrior 
identitas  fuppofifi  diviniinfe,  &  ad  aaturam, 
quam  fiippofiti  creati  in  fe  ,  vel  ad  fuam  naturam  . 
Logic^  tamen  loquendo  concedi  poteft  fubftan- 
tiam  creatam  formalitcr  dici  de  proprio  fuppofi- 
to,  qiiia  Patcr  non  habet  ita  per  fe  unumconce- 
ptum  in  intetlcflu  ,  ficut  Socrates  .  Nec  proptc- 
rea  tamen  verior  cenfcnda  eft  pr«dicatio  hominjs 
dc  Socrate ,  illa  qua  de  Patre  dicitur  Deus  :  quja 
aliqua  prsdicatio  non  formalis  ,  rel  non  per  fe 
poteft  efTe  verior  fbrmali ,  &  per  fc  ,firevcra  ma- 
jorfit  identita*  extremorum  in  re,tn  quorum  con- 
ceptu  eft  minus  fbrmalis  inclufio  ,  vel  inhwrentia . 

Ad  fecundum ,  quod  obijcitur  pro  confirma- 
tiont  ,  concedi  poteft  logic^  loquendo  ,  neutrius 
quiditatiseffe  per  fc  fuppofitum  :  realiter  autem 
verifTim^  cxiftere  fuppofitumnaturs  non  relatio- 
ris  ,  quit  relatio  cftibi  proprietas  incommunica- 
bilis,  non  vero  natura.  Similiter  relatiotranfit , 
feu  identificatur  cfTcntiae,  ob  ejus  infinitatem, 
ron  ^convcrfb. 

Ad  tertium  refpondeofic  :  In  prima  fubftantia 
creat»  perfeftionis  eft  efTc  ki  ukima  unitate  ,  cx 
qua  eft  indivifiliilis:  quod  confequitur  ultimam 
ejus  aflualitatem  ,  quia  ipfa  perfe  eft  .  Duo  his 
©ppofita  conveniunt  fubftantiae  fecunda: :  nam  & 
divifibilis  ell ,  &  non  habet  e//i  nifi  in  prima  fub- 
ftantia.Subftantif  primc  conditionibus  ex  fe  pollet 
effentia  divina  ,  &  non  per  relationes  :  formaliter 
enim  de  fe  efl  bac^Si  ex  fe  fubfiftit,ideft,  pcr  fe  eft, 
vel  faltem  eft  ratioomnimoda  fubfiftendi  .  Unde 
Auguftinus  7.  de  Trinit.  cap.  4.  Pater  non  eo  eft 
(juo  ejl  Pater  ,  fed  qiio  efl  Deus .  Sed  prima  fub- 
ttantia  crcata  eft  prgterea  incommunicabilii:quia, 
limitata.  Idem  cnim  numerolimitatum  pluribu» 
cummunicari  fine  fui  divifione  non  contingit , 
Contra  vero  quia  Deitas  illimitata  eft ,  pluribu* 
eadem  numcro  communieatur  .  Concedendum  cfl 
igitur  primam  fubftantiam  indivinis  ,quoadduat 
prioresconditjones,  quae  funtut  defe  fit  ifrrfc  ,  & 
per  fe  fubfiftat ,  efTe  maxim^  fubftantiam  ,  eaque 
non  pcr  relationemfibi  competere,  fed  unica  Dei- 
tate  efTc  de  fe  hanc  ,  ac  fubfiftcre  . 

Confimiliter(quod  fpeflat  ad  cdnfirmationi» 
fbiutionem  )  prima  fubftantia  non  includit  non 
fubftantiam  ,  quantum  attinet  ad  conditiones 
perfeftionis  convenientes  ei  .  Sesl  fi  in  qua  aatura 
rcperirinon  pofTit  per  fubftantlam  illft  conditio, 
quKcft  impcrfctSlionis  infubftantis  creatis  ,  ncm- 
pc  incofamiiiucabilitai ,  &  nihilominus  incommu- 
aicabilis  fit ,  utique  adfirucndum  eft  ,  id  fibi  com- 
pcterc  aliUnde  ,  quam  pcr  fubftantiam  .  In  Deo 
tutem  ,  quiaquodhbet  adfe  ponitur  fimpliciter 
perfcetum  ,  &  ita  communicabile,  &  tamen  per- 
fbn:*  in  iplb  fubfiftentcs  funt  omnino  incommuni- 
cabilcs,  h.Tc  ratiorefl^  videturipfis  attributa  , 
&  ineirc  per  relationes  ,  non  per  fubftaotiam  . 

Adfequentem  Confirmationemeadcm  eft  re- 
iponfio,  nempe  naturam  divinam  ,  ut  td  ad  fe  ^ 
ultima-]ue  unitate  finguhrillimam  cfTe  com:nuni- 
cabilem  .  Verura  eft  ergo  huicen*enti«  ,  vel  Deo 
convcnirCy^;;_/^f/7<? ;,  fcd  fieri  nan  pofTe  ,  ut  taU 
<r/jc' aliqui j  per  f"e  iacommunicabiliter  fuWillat , 
luiriim  non  eft  .  Id  enim  ineft  creats  naturas  ob 
iUi  limitationtMTi ,  de  qua  procedit .  ut  fit  incom- 
inanicabilii  ,v*  qucd^  c?  »'f  ^«^»   VqJc  e.tn  pcr^ir 


4S3 

effe  competat  fubftantiaE  ratione  perfecHonis  fuar, 
&  negetur  accidentibus,  quia  ita  per  f»  non  funt; 
attamen  illud/ier/^  *//£■  rubftanti»  nequire  alijs 
communicari ,  dc  ejus  limitationc  procedit ;  con- 
tra  igiturquicunque  gradusai/ff  fubftantie  illt- 
mitat»  erit  formaliter  pluribus  communicabi- 
lis  .  Hsc  igitur  caufa  eft  rcponenda  fcifcitanti ,  fi 
pcr  relationem  fit  ut  pcrfbnat  incommunicabili- 
ter  fubfiftant,  quare  idipfum  non  praeflabit  iif^ 
dem  tliquijgrtdut  ad  fc  .•■  Relationi  enim  quia 
ron  rcpugnatdctcrmiriatioadincommunictbiiitt" 
tem ,  ideo  incommunicabilcs  Deitati  innafcuntur, 
fed  id  repugntt  cuicunquo  realitati  ad  feob  ful 
illimitationcm  ,  fccundum  iftam  opinioncm . 

Ad  quartum  dicendum  ,  Patrem  originarc  Fi- 
lium  aliud  non  cffe,  quim  Ipfum  habere  Filium 
pro  correlativo,  non  quomodocunque  ;  Sedcor* 
rclativum  taie,  confticutum  fcilicet  pcr  paffivani 
originationem  .  Quia  crgo  hsc  corrchtio  eft  rcla- 
tio  originij,  ideo  Pater  eft  prior  origine  Filio 
&  fimul  natura  cum  eo  , 

Ad  quintum,  cumdicitur  non  cofltinglt  relat'0- 
rcmori^inari  ,  nifi  ablblutooriginato  .  Refpon- 
deo,  fi  intclligaf.ur  o?7>;*a^7'  ficut  primustcrmi- 
nusgeneratioiiis ,  vel  produiflionis,  effc  propo- 
fitionem  concedendam  de  relationc  ,  non  de  rc- 
lativo  .  Si  vero  intclligatur  or/^/'f?rjr/'  determino 
fbrmali ,  cfTe  pariter  id  tdmittendum  .  Sed  id  noa 
facerecontra  pnfitioricmcx  coconftit :  quiaopi-» 
n:o  hsc  nec  adftruit  relationem  primo  origintri , 
fedfuppofitum  :  nec  itcm  relationem  efTe  tcrmi- 
num  formalcm  produclionis  ,  fed  magis  efTentiatn 
fimpficrter  abfbhitam  . 

Ad  fcK^um  diccndiim  brevitcr  procefnoiretn 
Spiritus  Sancti  non  efTe  generationem  ,  quia  ^xU 
fiva  fpiratio  liber^  proccdit  de  volunttte  :  at  paf- 
fiva  Filii  produftio  naturaliter  omnino  cxitab 
intelle5lu  Etfiergo  produf^isextrernisnecefrario 
perrclationes  unumad  altcrum  fit  :  ip'a  tameti 
extremorum  produftio  cft  alteriui ,  &  akeriu» 
rationis. 

Ad  ultimumrefpondeo  ;  Gencratio  talis  non 
eft  ,  nec  dicitur  exindividuali  fiveincommunica- 
bili  proprietate  producli  ,  fed  ex  forraali  tcrml- 
no ,  qui  eftnatura  ipi*»  communicata  produc^o. 
Et  itaincafu  relatio.etfi  clTe  queat  propnetas  per* 
fbnalis  fubfiilentis  in  natura  fubftantiae,  non  ex 
ipfatamen  accipit  denominationcm,  &  efTe  pro- 
duftio  ,  fed  ex  tcrmino  fbrmali  communicato  fup- 
pofuo  in  natura  divina  fubfillenti  :  cjus  igitur 
productio  eft  generatio:  quia  non  producitur  rc- 
latio  ,  fcd  prima  fubftantia  iti  natura  divina  ,  pe- 
rindc  ac  fiforec  ejus  proprictas  perlbualis  «^uid 
abfblutum  . 

AdargumeR.tam  inoppofitum  ,  cumdicit  Boe- 
tius  ^relatiomultiplicat  Trinitatem,  refpondeo, 
illun»  acciperc  r(?/(i/;'tf/7r*»  pro  criginc  ;  ad  quera 
pariter  fcnfutn  elie.\ponendum  ,  &  acGipicnJurti    abioluto 
T6  multiplicare:  nempenon  pro  formiliter  di- 
ftlnguere,  ied  quaft  principiativi  .  Qua  fani^  cx- 
pofitione  non  extorquentur  vcrba:  nam  njuliipH-    ^^  '^^  \!u 
C«jf  cft  multafac<;re  .  Sicut  Chriftu»  vere   mul-    ,7^,.  v"  W 
tiplicavit  pancj,  ut  lcgitur  in  Evangelio,  jf!af.6y   Mceiium     m. 
&  tamen  ip'e  non  erat  fo/ma  illa  ,  qua  panes  mul-    *** 
tiplicabantur  .   EtDcus  creans  multiplicat  ani- 
mas,  ncc  proptcrea  ipfe  eft  forma  ,  qua  intcr  fcfe 
animxdiitinj^uuntur  .  j^ir/a.-;'aigitur  ver^  diccre- 
tur  Trinitatem  multiplicarc ,  etfi  perfbnx  rela- 
tionibus  non  conftituerentur,  quatcnus  cfFccftivi 
caufans ,  vel  originas  pcrfbaas ,  fbrmallter  cts 
non  dillmguerct.  fcdjam  diftint^.is  pcr   ablblu- 
tas  propii«t>tej.rclationcs  fonnaliter  idvenirent. 

ITE- 


SoW/fur  r». 
tio  m  (»\o- 
rem    f^nrtn- 

nf  T.intiipr» 


454  Summajoannis  Dans  Scoti. 

1  T  E  R  U  M  A  R  Tl  C  U  L  U  i>'  11. 


Utrum  perfbna  diflinguantur  per  relationes. 

Dotior^  ^  S.  Thon].  locisiTt.  prscedenti  c/Vam 

fujlifter:  pope  divinas  perfonas  abfolutiicon- 

ftitui ,  ac  diflingui  proprietatibus , 

x,m.i.6.  -T  T  IDENTUR  divinsperron?,conflitui  acfu- 

,-.r.(.c,r.ira     y     bindc  clillingui  pcr  rclationes.Nam  fentcn- 

plrvTcir»  tia  tencnj  perfonas  divinas  conftitui  per  abfolutas 

fra  kttne  rc.  proprictates  non  vidctur  concordare  dogmatibus 

jfonfi.ufm  n.  j^jej.  fiquidem  Salvator  ipras  perfonas  nominibus 

*^*  relativis  exprenit,  Mattbai  ult.  appellans  eas 

patrem,  &  Fi/iu»r,&  Spiritum  SanHti/tt;  Si  au- 

tem   ahrolutis  conftituerentur    proprietaubus  , 

utique  id  non  latuiflet  eum  ;  ac  proinde  non  pra- 

ccpiflet  Baptifma  conferri  fub  invocatione  illa- 

rum  penesnomina  relativa,  fcd  mandaflet  id  fie- 

ri  invocando  perfonas  divinas  propriis  nomini- 

bus  ,  propria  earundem  conftitutiva   exprimen- 

tibus. 

Praterea  ,  Convenient  eft  accipcre  articulum 
traditum  A  Chriflo  ,  fecundum  illum  intelleftum, 
qui  maxim^  potefl  haberi  ex  verbis  Chrifti  :  Sed 
talis  ercfententiatcnens  perfonas  diftingui,  ac 
conftitui  perrelationes.  Nam  id  maxim^  videtur 
accedere  verbis  nobis  a  Salvatcre  revelatis  ,  qui 
rullum  verbum  fecit  de  conftitutivis  perfonarum 
pcr  ah!biutas  proprietates. 

Pr.Tsterea  ,  Confequcntia:  Sanftorum,  &  Do- 

aorum  fupnonenda  funt  efle  necefl*ari«B :   fed  illis 

utendo,   &flmilibus,  concluditur  ex   manifeft^ 

crcdito  perfonasdivinas  non  cfle   abfolutas,  fed 

omnino  relativas  ,  nec  diftingui,  aut  conftitul, 

rifi  perrelationesrergo  contraria  fententia  vide- 

tur  adverfari  diftis  Sanaorum  ,  &  Magiftrorum 

Thcolcgis. 

UMf.pr^^       Prxterea,  Auguftinus  ,  5.  de  Trinit.  rap.  8, 

i.   ^lia  efl  ^apropter il/ud,\v\(\Vi\t pracipue teneamus.Qttic- 

efinio  .  ^^j^  ^^j-g  dicitur  prccjiantijjinia  illa  ,  (&"  divina 

fublimitas  Jubjlantialiter  dici  .  Et  paulo  poft: 

'■^:iicquid  adfe  ipftnn  defingulis  dicitur^fio» plu- 

raliter  in  fumma.fed Jlngulariter  accipiatur.  Et 

rurfus.  ^icquid  ergo  adfe  ipfum  dicitur  ;  Dcus 

iefingnlJsptrfvnisJingulariter  dicitur.,  ideft,  Pa- 

tre  ,   Y  I:o  ,  &  Spiritu  Sanfto  .  Et  ibidem  cap.  1 1. 

§luod  CiUtem  propritfingulain  eadem  Trinitate 

dicuniur ,  nullo  modo  adfe  ipfa  ,fed  ad  invicetfiy 

aut  ad  crcaturam  dicnnittr  ;  iS  ideo  relatime  non 

fpibjlar.tialiter  ea  dici manifejium  ef}.  Vult  igitur 

exprefse  omne  diftuni  adfet^^  commune  tribus, 

eontra  vero  quod  ron  eft  tribus  illis   commune  , 

relativum,  vel  relationem  .  Scd  eonftitutivum  , 

Sc  diftlnftivum  perfona: ,  non  eft  commune  tri- 

bus  ;   ergode  Auguftinifcntentia  illud  cft  rela- 

tivum ,   vcl  relatio. 

Contra,  'Proierb.  30.  Salomon  poft  multas 
quseftiones  rr.otasde  Deo,  quasrit,  qtcod  nomcn 
tjut ;  CJ*  fftiod  nomen  FiliJ  ejus  ,finofli  ?  Ex  hoc 
arguiturfic  :  Omnis  quaftio  aliquid  certum  fup- 
ponit ,  &  aliquid  duhiiim  quaerit ,  7.  metaphy.  cap, 
ult.  certumigitur  quod  hicfupponitur  eft  ,  Filium 
efle ,  &  pcr  naturam  corrclativorum  ;  Patrem  pa- 
riter  cffe  :  duhium  vero  ,  quodnam  fit  nomen  eo- 
rum  .'  Scd  fi  ifta:  perfbnx  prinio  conftituerentur 
in  ejje  perfonali  per  patcinitatem  ,  ScfiliatiGnem  , 
proprium  romen  unius  cflct  Pater  ,  &  proprium 
altcrius  cflet  Fiiius  ;  ergo  fcifcitando  propria  no- 
mina  iliorum  ,  nihil  efiet  qucerere  ,  ut  nulla  oc- 
currcretcaufa  diibitandi  fuper  nominibus  talium 
pcrfjnarum :  e;go  videtur    fcriptura  figniiicarc 


eas  non  pi  imo  conftitui  filiatione  ,  &  paternitate," 
adco  ut  propria  ipfarum  nomina  non  fint  'pater, 
i3  Filius  ^  fed  ftante  hocfuppofito  certo  ,  adhuc 
fupereft  qusrenduiu  ,  quod  nomen  ejus ,  (^1^3.tv\s 
nimirum  )  &  quod  nomen  FHij  ejus  .  f 

Refpondeo,   Pot«ftfuftine-    .  rtoftori.  dift.  2«.  ck- ^.Ontrn 
tftam  opimmem  argmtur , 


rl  divinas  perfonas  conftitui 
proprietatibus  abfblutis  .  Pro- 
batio  :  Rclatione  aliquid  re- 
fertur  formaliter  :  fednonrc- 
fcrtur   ipfa    relano,    diccnte 


1 


Manifter  Licheriis  in  Gom," 
mcnt  fiiper  i6.  dift.  primi  3.A  (. 
contra  iflam  comlu^onem  ;  pntat 
in  hanc  pnrtem  pro^enfiorcm  Do. 
tftorcm  fuifle  :   quia  fnec  -via  ,  iBqBit, 


AuguftinO.  y.dc  Trinit.  Cap.  2.  ffl     mapt    lu/icntabilit ,  cr  cUrier, 

Omne     relatiVUm    ejl   aliquid  ^J^ciUor  ,  haben,   pro  fe  argur„en. 

.■'            '        .  ta    ,   qit.t   quodammodo  ■videntur   <»« 

exccpta  relatione  ;  igitur  quod  foluhilia  ;  tjuamvis  ea  Doiifor folvere 

refertur    eft   aliquid    ad    fc .  nitatur . 

Quod  enim    relatione    refer-  ,        „     .     .     ^ 

—               n    ,■      .1       1   i-  Joan.  Poncjiis  in   Comm.    b.  jo. 

tur,  non  eftaliquid  relatione  „^^ ^  i„^,„j  ^  Sementia  longe  m- 

pofterius,  nCC     fimul   natura  ;  /ji  probabiUor  ef}  ,  quosdrationeni^f 

ergO  eftnaturaliter  priUS  ;    eft  '/^"T».    communii  ;   qua  tamcn  pro- 

■    •              J  r„        ■n/r,^.'.,    ..,,<-<,.«,  habiUor    videlur    quoad    autiorila- 

iguur  adfe.  Effentia  autem  ,,„,  q,,ar^^i, h^,\,;^„  ^^^oad  au. 

divina  non   refertur  realiter;  thoritaiem     fatii    fit     fnbabilit. 

quia  a  fe  ipfanon  djftinguitur ;  AVc    re/ert  ,    fubdcns  ,  qtwd  l)^c 

ergo  tantum    fuppofitum    re-  /?"f «"'" ^'•^'^'V^^  «oietur  d  %cr«. 

o                            .  f^r  tioribus  a  Torres  ,  fj  Zumel  ut  pe. 

fertur;    ergo  pnus    natura   Clt  rtcubfa  tr   enoneai  prexima  erro. 

rcalitas  fuppofiti  ,    quam  rela-  riab  aliquikus,  temer.iria  <i>  aliiSf 

tiO  ;   non   ieitur    primo   fuppo-  ^"'probabith   n   Suario  ,   non   rfert, 

f               1-n-    ci.                   n-,    •.  inquam   ,    quta  unica   Scolt  nutbori- 

fltum     dlftmaum    Conftl'UItur  J,   ^   qua,L,tmque   eiufJe^  farin^ 

in    ejie    fuppofiti     per    relatio-  cr.terv.e  longe    pr^pondcrat ,  Atque 

ncm    .   HajC  ultima  COnfeqUen-  ejdemrepent  fuper  W//?.   18.  n.  ly. 

tia  probatur  :  omne  compoli-  j      '^  •      ■       ,  "     7.     ^ 

"^      r             "    .                            '  ergo    dico  ,    inqiiit    ad  eu.efiionem 

tum  necenano  praeexigit  par-  ■                     _    .      .       . 

tes  ,  &  partium  unionem  :  id- 

que   nedum   in   compofito  per 

ieuro,  fed  etiam  in  compofi- 

to  per  accidens  uno  ;  tre^oejje  'Hico  ,  quod  perfona  divin.* 

alicuius    relati  ,   quod    dicitur  ccnf/iluMttur     per    abjoluia     magi, 

.     -"          r      •          .     r     ..    .  convicfus  tmctorilalibus ,  quam  »•<»- 

primo   referri,    quali    totum  ,ig^;i^^j  ^                        -^ 

quoddam,  praexigit  r«Iatio-  ...      , 

j.    c  -.^^.^      »r     ;11„,J  Siiinulij      argumeRtis      apponun- 

nem  ,    ut    formam  ,  &    illud  ^,^  rSfponfiones    .   ui  !„    anicuk 

quod  rcfertur   relatione,  qua-  prdcedenti  ex    i.    Tenendo    epinio. 

fl  fubjeflum  ,    &  unionem    CO-  mm  fecundam  n.  41.  «^  i.ddilla 
rum  .  Prius  gitur   aliquid  in- 
formatur  relatione  ,  quam  fit 
aliquid  relativum  ,  quod  dica- 
turreferri  primo  ,  Illud  autem 


miigii  molHS  ex  aucloriialibui  fan^' 
fiorum  ,  cr  Sairi  Canonis  ,  quam 
ex  rationibui  ,  quod  perfonje  divi. 
n,e  cenflituuntur  per  rel/ttiouei, 
vel  relativai  proprittases  ,  &  q.  5. 
~ '  '  "    '        non-3 


de  ^■,'via  n.  41. 

Adprimum,  Coneedo  relationeai 
non  referri  ,  ut  nec  eflentiam  ,  fed 
ruppofitum  ,  ciaod  non  eft  t.iutum 
relatio,  etfi  fit  relativuni   .  Et  n«- 


Patre  nec  reperiri  partes  ,  uec  tjua- 
fi  partes  .  Scd  ex  idcntitate  perfe- 
fta  unius  ad  alterum  alieft  omais 
ratio  poteatia  ,  &:  aiSus  :  unde  ni. 
hil  dcnoniinativc  dicitur  referri, 
quia  cum  fit  ideni  efientii,  &  hse 
referri  diceretur  ,  &  diftmguere. 
tur  ad  relAtum  .  Quod  primo  igi- 


prius     infonnatum      relationc  go  ultimam    confequentiam    .     Ad 

poteft  dici  rcferri  ;  quia  omne  1")"«  probationem  ,  dicimus,  iiu., 
informatum  aliqua  forma  po- 
teft  dici  tale  ;  ergo  nihil  in  di- 
vinis  potcftreferri,  nifi  fit  ali- 
quidtotum  ,  quod  denomina- 
tive  dicatur  referri ;  Illudau- 
tem    conftituerctur   relatione 

fbrmaliter  ,   tanquam  per    fe  "'^  refertur  eft  ipfum   fuppofitunu. 

.    r    ■    ■    r        I      ■                 •  conftitutum    effentia     &    relatione. 

incIufam!pfo:plunmumcnim  Cum    idem    ex  eodcm  fere  medio 

intercft   ifiter   id  quod     primo  probetur  nos    ntgamus     hanc    pro- 

refertur ,  &  illud  quod  dtno-  pofitionem  .-  ^uod  refenur  priui 

minative  tantum  referri  ch-ci-  t^:!:^ ^f  ^^^^^T ^ 

tur.    Atquiquodprimo  refer  refcrtur    eft    aliquiJ    cxccpto  rcla- 

tur  cflTe  non  poteft  nifi  fuppo-  tivo  .    Hoc  eft  ,    indudic  aliquod 

/:,.,._.  abfohitum      ut     fundamentum     re- 

,      *     .,                 ,.                     rt  latiouis    .    Sed    non    vult  AuguHi- 

HOC   idem    mediUm     poteft  „„,  ^    omne    relativum  efle  forma- 

deduci  ctiam  fic  :  Relatio  non  liter  ad  fe  prius  quara  Ih  ad  alte- 

rcfcrtur   ,    nec    efl^entia   divi-  rum  pcr  relatione» . 

na  ;   igitur  fola  perfona  refcr-  ^^   f.c.njam  probationem  h«c 

tur  .  Sed  quod  refertur,prius  propofitionera  ,    omnis  rtlaiio  pr^- 

eftadfe  :  dicit  enim  Augufti-  Jtippinii  Hlud  ,  quod  reftrtur,  fal- 

nus,7.    de    Trinit.    cap.    i.  1-^'"'^''« /«  '^l^t'°'ie   couititue.- 

--.      '    '              /•  ■  ,    r,                      i«  ts    luppolicuoj  ,    Qii.-inquam    vcra_. 

^uapropterJiG  Patcrvonejl  (^t   in   lis  relatiombus  ,  qu»   non 

aliquid   ad  fe  ipfum ,  tlon  tf}  pcnnde     luat     fuppoiitorum     con- 

ctnmno  qut  relatiii  dicatur.  """^.'va;  .    £t   c.im  probauir  f'^' 

T--              ^   _      in-          ^-          n  oivihonem     piitaHiiis     relationeiii-' 

Ejus  autem   dMi    rat.o  cft,  d,,,,^,„  J^     -l^  ^  ,^  ,en,„ 

quia  quo 


qao  forma  dicitiir  prisr  fonfljtii. 
ta  psr  iplam  .  Ncc  (equ-tur  fuppo. 
btam  cft  quaii  poiicriu»  reljtio 
ne ,  igitur  Bt  iptu'ii  ell  rel.itio  ;  fed 
bcnc  pote'>  iiiterri  ;  er^o  e(l  reli. 
tio,  vcl  relacivum  p:r  relitioaem 
caiiilicutum  . 


Tomtts  L  Pars  I.  Qucejlh  XL.  Art.  //. 

quia  quod  rtfcrtii'- non  ei:   fi 


mul  natiira  cum  relatione .  N-« 
hi!  cnim  fi-nul  ell  cum  relatio 
ne,  nifi  relatio;igirur  n  fi  quod 
referturfit  ad  (e  ,  erit  relatio; 
quxtameneftprfficis^  ratiore- 
fcrendi.  Nec  poftcr'u$«flrcIa- 
tionerquiaquod  cll:  quale  qua- 
litate  ,  non  eft  poflerius  qr.ali- 
tate  ,  &  fic  de  alijs  formis. 
Oportet  ii^itur  illjd,  quod 
yel  illius  aliquando  fonc  refertur  efie  prius  relatione; 
eitrinlec£  etfeAi»*  ,  vel  eft  igitur  ablolutum ;  namni- 
hil  videtur  prius  relatione  nir 
fi  abfolutum  . 

Secunda  probatio:  Relatio 
realis  prsexigit  extrema  rea- 
lia,  veldifiinftionem  reakm 
extremorum  ;  ergo  nulli  re- 


Ad  fecsndum  ref^ondeo  (Tc :  Si. 
cut  qutlifiet  forma  le  ipfi  eft  ta- 
lis   foraia  ;   nec    eft    alia   ratio   in- 

tridfiCi    ,    quare  eil     talis  forma : 

)U  etia™  rclatio    aliqua  i"c  ipia  eft 
tjrn.ahter  reali?  j   Sc   alii  fe   ipla_. 
eil  tautum  relatio    rationis  ;   tauiea 
huius 
caul.E 

nutsnaies  ,  aliquaiiJO  etiani  ali 
qu*  caufjta  ,  vcl  ai  qua  (igni  po- 
Iteriora  (unt  ,  «x  qu>i>us  pollunt 
h*c  inferri  demonflratione  quia-> 
]n  cifu  'gitiir  iitntitai  ,  quia  ex 
f«  e3  rtlacio  ratiOMis  aon  habec 
aium  ritionein />r(._(;/f ?  qutd  •  Con- 
tra  ver»    quii   panrnit.tj    de  fe  eft 


telacio  realis  ,   pirirer  ejus  rationis  latio  realis  caufat  primo  di- 

„oa  eft  al.a    caufa  .ntrmleca  .    Ve-  ftinaionem   rcalcm  extrcmo- 

rum  quia  relatio    realis     in     creatis 

nata  e(t    habere     caulas     estrinlecas  rum  ;   ergO  neque  IP  calu  ,   dc 

cauia.itet  eam  ,    fe^uitur    in    hac  quo  agitur  .  Antecedcns  pro- 

materia  ,     ut     removeatur    eiieaus  ^^^^^  ^^  Philofopho  ,    C-  Me- 

aa  cxcluhonem  eaufi  .  *^^;„,   ^,^    j„..j. t: 


taphy.  ca/-.  de  eodtff/,  ubi  pro- 

talis     relatio  tijt  identitatem  non  eire  rela- 

falter^ar ul  tionem    realem 


quia  non 


Similiter      aliqu* 
tarens    diltinaioiie 

lem     extreinorura    diftmctioue.iL*   pratexigit    diltnaionem  rea- 

Tunc     er?o     tx      remotione      tam    lem  extremorum  . 
CauliE  ,   "ouaiii  Ciufati    ,     quorum 

alterum  rerrelpondet  relatioai  reali  ,  poteft  coneludi  aiiquam  r«Ia- 
tiunem  non  elle  r-al«m  (ic  ut  re^^  fequ»tur  ,  Hjec  reUtio  non  frjtfxt- 
tit  exfema  d.jiiitiia ,  n(c  fffii.i>  ea  eff:  diilincla  ;  er^o  non  f/f  nalis» 
Attamca  con(eqjencia  ed  beiii  ,  quatenus  eit  deftru£ti-»ne  eaula:  fe- 
qoKur  deftructio  caadti  ;  5c  ex  remorione  «a.jfati  fequitur  remotio 
Caufc  demonftration-"  q'*  >i .  Aut  fa'terT»  altenim  eorum  oportet  cnn- 
cur.-cre  ad  relationem  reaiem,  aleo.at  ucrifque  ab!.»t/<  canf8<]uencia  bo- 
neiiiferti»r  pe-  cxrriofeca  ,  oempe  remotio  relatioBi>  realis  . 

Ad  tertium  rtipoaieo  ,  in  reiation  bus  meuiurati  necelTario  reli- 
lioncs  tenumari  .iJ  abiolutum  ;  fc  ita  re!iticn«s  omnes  creaturarurn_» 
ttrcmnaotur  ad  Deu  n  mquantum  abioJHtus  ell  ;  Sed  «nivcrfalicer 
lortuendo  non  cogimur  concedere  tc-minum  relatom*  debere  efle_-» 
abfolutum  ,  ni(i  in  relationibus  definibilibu;  ,  qitjcque  proind*  lunt 
'in  cenere  ,  quoj  Ron  veriticatur  de  relation:bus  divmis  •  Vel  ut  ar- 
ounientum  inflift  tur  ad  has  dicimus  ,  id  non  etfe  \erum  ,  nifi  de 
t.:riRiHO  formali,  ratione  cujiis  pr^mus  teraiinus  termiuac  :  ac .  non  de 
primo  termino  ,  per  relationew  fontituto  . 

Ad  quartnm  dicimus  innalcibiiitatem  fundari  in  ipfa  paternicate  ,  quaj 
eft  primB  psrfoni  conllitutiva  .  Nam  negacio  prepria  fundacur  inpeflcivo 
proprio  ,   ieu  (equitur  ad  illad  . 

Ad  primam  Augoftmi  auchoricatem  refponfum  eft  f.  Adpritnum  . 

Ad  lecunJam  relpoidco  Auguftinus ,  7.  de  Trintt.  cap.  4.  ex  el'a- 
ta  Buiftme  ,  quomodo  Hicantur  a  Grscis  tres  lubftancis  :  a  Lat  nis 
vero  tres  perfona;  ;  eamque  lolvit  pjr  hoc  ,  quia  non  proprie  d.cun- 
tur  tres  fiibllantif  ,  ut  nec  tres  elTcntiE  ,  cum  (ubftaacia  (it  ad  fe  :  imo 
nec  a  Larinis  propric  appellantur  tres  perfonE  ,  eo  quod  perfona  pa. 
riter  dicatur  ad  (e  :  atcamen  prifercndum  efle  putat  madum  dicen. 
di  LatinoruBi  appeHantmm  tres  perfonas  ,  quo  fatisiiat  interro- 
«"^nti  ,  ^«i  irei  ut  ait  ibiiem  cap.  6,  Non  habetur  igitur  ex  Au»ufti. 
ni  intentione  ,  aliqiiid  hguificaus  fub(]ftens  incommiinicabile  ia  ui. 
vinis ,  elis  ad  fe  ;  fcd  (olum  nomiaa  «furpata  ad  esprimenduui  id  incora» 
municab  le  elk-  abfoUitum  . 

Quod  tangitur  ex  P.o:tii  'f  7{rchardi  definitione  .  Concedendum-. 
prasdida  111  definitione  noii  exprimt  a'iquid  relativum  ;  uci  nec 
jmportatur  aliquid  ,  quo  expriuiatur  defiditum  efle  abfolutum  ,  fed 
indiiterens  ad  uciuuiqiie  .  Vt  enim  ab  abfoluco  ,  &  relativo  quidi- 
tacive  ,  abftrahi  poceft  conceprus  qu.ditativus  ;  ita  Sc  ab  tali  ,  &  tali 
mcammunicaoili  potcft  ablirahi  aliquad  comuiune  ,  qaod  forma- 
llter  non  eft  abfolutum  ,  nec  relativmn  ,  fed  utrumque  permillive: 
Et  tale  commune  ind.ifcrens  ad  perfonam  abfolutaia  ,  k  telativan^) 
eft  qu«d  deianire  incendunt  Boelius ,  l^  Kichardui , 


Dc  hoc  fu- 
se  i.dift.  :o- 
i,  Hec  etiam 


Tertio,  Nulla  relativa  primo  referuntur  ad 
invicem  ,  aJeout  relatum  ,  ut  relatum  primo  ter- 
minetrclationsm,  imoprimo  terminetur  ad  ab- 
folutum  .  Sed  illud  ablolutum  efie  non  potcfl;  ef- 
fentia  ,  quia  ha;c  uti  non  refertur  ,  ita  nec  termi- 
nat  relationem  ;  ergo  fit  oportet  abroUuum  per- 
fbnale  ,  quod  diflingui  potell  a  fecunda  per/bna. 
Ucclaratur  afTumptum  :  Nam  terminus  per  fe  rc- 
lativi  cltprius  tflentialiter  rclationc  ;  nam  rcla- 


455 

tum  requint  iliud,  adquod  re.^ertur  ad  {'ui  e/Ji, 
& -dd  fui  definitionem  ;  efl  igitur  prius  &  quoad 
f/^  &quoad  cognofciipfo  relativo,  qua  tale  for- 
maliter  .  Unde  fi  rorrelativa  ad  fe  invicem  ter- 
minarentur,  quodiibet  ex  ipfis  eflfet  altero  ef- 
fentialcer  prius  ,  &daretur  mutua  primitas,  & 
dcpendentia  effentialis ,  quod  implicat . 

Quarro  ,  Ingenitum  pra;intelligitur  paternitati 
&  tHgsnnum  pariter  pra-exigit  realitatem  pro- 
prjam  primE  perfbnae  ;  ergo  cum  hsc  eiTe  non 
pofTit  relativa  ,  erit  abfbkita  .  Probatio  afTumpti, 
tum  ex  AuguJtino  5  de  Trinit.  cap.  6  Si  Pater 
non  genuifjet ,  nihil prohiberet  eiim  dici  ingeni- 
/«///.Tum  ratione:Nam  foecunditas  in  divinis  non 
intelligiturquafi  potentia  proxima,nifi  intelligatur 
in  fuppofito  prior  producto,  &  independenter  ab 
eadem  produ»5lion°  ;  &itarcve''a  non  intelligi- 
tur  fcecunditas  voluntatis  proxime  potens  ad 
fpirandum,  nifi  prout  eft  in  fuppofitis  non  com- 
municata  per  actum  voluntatis  ;  ergo  pariter  foe- 
cunditatigenerandi ,  ut  quafi  potentiapropinqua, 
videtur  praintelligi  innafcibiliras,  qua  denota- 
tur  eam  non  haheri  per  aftum  intellectus  ,  five 
generationis :  etfi  ipfa  innaicibiltas  fcquatur  ex 
proprietate  abfbluta  Patris  conflitutiva . 

Atque  hilic  fpeftaflTe  videtur  Auguflinus,  cum 
7.  de  Trinit.  lo-O  praEallegato  dicit :  omne  relati- 
vumej} atiquid  exceptarelatjone  :,  igitur  fentire 
le  o/lend:t  illud,  quoJ  refertur,  eife  aliquid  ad 
ie  .  Rurfus  ,ibidem  ,  cap.  4.  Omnis  res ,  inquit , 
adfcfubjijlit,  quanto  magis  Deus}  Ell  autem 
Auguftino  eoIocifermoi/?yVi^////f>r  ,  quod  con- 
venit  fubflantiK,  prout  Graci  ufurpare  confue* 
VQCVint  nom&v fubjiantia ,  quodnomen  efl  lecun- 
dum  ipfos  ejufdem  fignifica:i,  ac  apud  nos  voca- 
h\x[xim perjona:  \  ergo  fijbfiflere,  quod  convenit 
perfbna;  inquantum  periona  ,numeratur  in  tribus , 
ficuti  funttres  fubfillentes  ;  illud  autem  fubfifle- 
re  efl  ad  fe  ;  conflituuntur  igitur  divinx  perfb- 
ns  proprietatibus  ab'blutis  .  Hinc  feu  Boctius, 
feu  Richardus  peribnae  rationem  exponentes , 
nihil  po:uerunt  in  perfonie  definitione  ,  quod  ef- 
fentialiter  includeret  relationem . 

Cuicunque  ob  has  rationcs,  &  authoritates 
placeret  negire  peribnas  divinas  primo  diflin- 
gui  ,  &  conft'tui  proprietatibus  relativis,  qus 
mag;s  advenire  videnturjam  cor.flitutis,  hoc  mo- 
do  exponendi  uti  pofTet  '■  fecundiiin fubj}antiam  a- 
liquid  dici  ,  intelligi  potell  duplicitcr  .  i^^mfub 
Jfantiazut  importat  perfeflionem  quiditativam, 
quo  feniu  Dci  effentia  ,  vci  iubflantia  ,  cceterxque 
perfefiiones  ipfamnaturaliter  coniequentes  lijnt 
tribus  communes  :  aut  ut  d.cit  non  quid  ,  {^cd  ali- 
quid,  id  efl  fuppofitum  verum  ,  &  certum  ab  alijs 
diftinctum,  ut  quidam  homo  .  Hanc  diflinctioncin 
aliqui  invexerunt  ex  Richardo  de  S.  \'i(ftore ,  de 
Trifiit.  libro  g.  cap.  6.  ^J*  7.  Juxta  quam  diceren- 
tur  perfonas  divina:  diflingui  per  aliquas  realita- 
tesab'blutas,  quibusformalitcr  eflent  incommu- 
nicabiles ,  qux  tamen  non  pertinerent  ad  divinam 
fubilantiam,  ut  efl  quiditas :  fed  quatenus  cfl  per- 
fona:  quiaincommunicabilejpropnetates  per!b- 
narum  .  Quxfi  ita  fint ,  ut  probabihter  dicuntur  , 
nullaex  partc  impcdiretur,  nec  aliquid  fequere- 
tur  contrarium  veritati  ,  quam  tenemus  de  rela- 
tiontbus  divinarum  perlbnarum  .  Sienimdivins 
perfbna:  conftituantur  proprietatibus  ablblutis  , 
adhuc  vcrifilm^repcrirentur  incereas  relationes 
producentis,  &  producb' ,  pcr  quas  illa  ablblu- 
ta  refcrrentur  :  atque  per  eas  origincs  diilingue- 
rentur,non  formalitcr  ciuidem,fedprincipiativ^, 

&  or- 


I.  dift.  li» 
q.  i.^.dlittr. 


Doiflor  Is- 
ce  cit.  ♦•  £* 
g^arit  via  • 


Bonavent» 
t.  di/i.  »5. 
q.  I.  cui  nea 
irirulc  Do- 
dor,ni£quod 
hane  diitin- 
aionem  acB 
iiicioduxenr, 
noQ  autcrrL.» 
qjod  fenlerie 
divinas  per. 
lonas  e(1e  ab- 
iolu:a;,  quoi 
po(uiiie  re- 
ferc  Joao.  de 
R;pis  ,  .di/l, 
i^.xsr  16.  es 
quo  pacec  iiii 
ucilem  exti- 
ti(fe  hic  Ca- 
jotani  labo. 
rem  facigen. 
tis  dcclarare 
falfo  attriDui 
Bonaventur* 
opinioiie  de 
conilitutivo 
per(0Raruin_» 
per  abiolucas 
poprMcaccc  • 


45^ 

&originative,  \xtaYt:c:ilo pr^cedenti  injinc  ex- 
ticit  dcclaratum  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primiim  refj-iondeo,  ne- 
gando  afTamncum  .  Nam   hanc  opinionem  fulli- 
nentes  nihi!  ncgant,  quud  de  veritate  fidei  tenen- 
dum  eft;  imoultro,  &   rede  concedunt  quicquid 
de  Trinitatc  Scripiura  trad.dit  ,  vcl  Ecclefia  de- 
clai-avit ,  vel  Doctor  authenticus  difert^  afTcruit- 
Unde-fttentur  tresdivinas  pcr.onas  congruc,  ap. 
f^quc  exprimi  nominibus  Patris^iS  FilH-,  (3  Spi- 
riiiii  SiiuV.i y  concedentes  fubinde  verilfim^  inter 
eas  reperiri  relationes  origin:s  ,unam.iue  pcrfo- 
nam  ab  aha  originari  ,  feu  produci  ,   &  tertiam  a 
duabus  procedere  ,  adeout  perfona  ^.nerans  fic 
Patcr,  genita  Filius  ,  &  procedens  Spuitus  San- 
aus,  qui  fpiratur  a  Patre,  &Filiovoluntateca- 
fta,&Sanfta.  Sed  non  legitdr  in  Scr^ptuia  ,  nec 
Ecclefia  haclenus  declaravit   his  tantum   relatio- 
nibusillas  pcrfonas  difl:ingui,ut  nec  habetur  con- 
ft;iui  proprictatibus  ablblutis.  Etfi   igitur  tenen- 
dum  fitprovero  quicquid  ad  nos  de  auftoritate 
procenTit  ,  non  tameneft  ncgandum  elTe   verum 
quicquid  ipfa  non  tradidit.Maxim^  cum  fcriptum 
fit  in  t^caiigelioyoan.  i7!fine\  non  omnia   qucc 
geflit  Salvator  co  in  Libro  annotata  fuifie.  Qua- 
propter  qnoniam  neque  ex  Scriptura  ,  neque  ab 
univerfili  Ecclefia  dcclaratum  invenitur,  perfo- 
nas  divinas  nonconflitui   proprietatibus  abfolu- 
tis  ;  neque  id  ex  Scriptura,  vel  ex  aliqua  Ecclefie 
dcclaratione  nece(rario,&  evi«Jentcr  infertur  ,  fen- 
tiendum  ell,  hac  fcntentia  nihil  difibnum,  aut  con- 
trarium  facris  doj^matibus  doccri . 

Cum  fubditur  Salvatorem  exprefTifTe  divinas 
perfonas  nominibus  relativis,non  ab'biutis;igitur 
illa  videntur  propria  divinarum  perfbnarum.  Re- 
fponfio:  Duabus  ex  caufis /ortafTc  Salvator  voluit 
nobis  revelare  &  exprim-re  Trinitatis  perfonas 
nominibus  relativis,  &  non  abfoiutis  ,  fi  ab  blutis 
conftituantur  proprieratibus  .(^nrum  prima  eft 
quia  Magifter  veritatis,  uri  nos  eramus  capaces, 
ita  erudiendos  putavit  aptifilme  \  Si  enim  nomina 
fignificantia  earundem  proprifjtates  abbUras  no- 
bis  revelaffet ,  non  potuifTeinus  eas  concipere.vel 
certe  non  perinde  faciliter  ac  relationes.  Nam  ne- 
queperviam    cai!falitatis,&  cminentix  noflra  in- 
telligentia  illas  affequitur ,  cum  non   fint  pcrfe- 
fliones  fimpliciter;necdenique  peraliquid  fimile 
in  creaturis  repertum  poffumus  ad  aliquamco- 
gnitionem  ipfarum  dcvenirc:  ficuti  fortaffe  intelli- 
gimus  relationes  ex  relationibus  origin'S  in  crea- 
turis  .  At  incommunicabili  abfbluto  in  divinis(fi 
ita  fint  celfilllme  Trinitatis  perfbnx  )  nihil  efl;  fi- 
milc  in  creatura,  cx  quo  intelleftus  valeret  pcnes 
fealiquem  conceptum  illius  efformare  .  Et  hanc 
impolfibilitatem  ,  vel  diOicuItatem  cognofccndi  il- 
las  ahfblutas  proprictates  ,   pofTetquis  concipere 
cx  prxallegata  qua;flione   Salomonis  .  Hinc  mos 
intcrbomines  inolevit,  ut  frcquentiuscxprima- 
mus  psrfbnas  aliquas  nominibus  relativis,  quam 
abfoUuis,  propterea  qund  illa  nomina  fint  notlo- 
ra;  etfi  pcrfonas,  quas  ejufmodi  nominibus  cxpri- 
merc  intendimus,  conflat  eilc  ab.^blutas  ;  Unde  de 
communi  modo  loquendi  dci.mus  id  fecit  Rex, 
fummus  Fontifex,  vel  Epiftopus,  prcetGrmifTono- 
niine  pcrfonarum,  qnia  officia  funt  notiora  perfb- 
nis  . 

Secunda  CaufaefTe  potuit  ,  quia  eflo  perfbnje 
ille  ncmjnari  potuifTent  nominibus  abfolutis  ;  in 
ea  tamen  appcllatione  haud  exprefTum  fuiflfet 
quicquid  iidcs  exigit  exprimendum  ;  ac  reipfa  fi- 
gnihcatur  nominibus  "i°<?^?Vj,&  FiIii,Si.  Spiritus 
SafiBiMiz  e.iim  nedum  importatur  djftinftio  per- 


Summcsjoannis  Diins  Scoti , 


lonarum,   fcd  etiamorigo  ,  qufe  efl  in  eis  ,   &  ali-    •■ 
quo  modo  ex  con.cquenti   unitas  cflentis  .   Nartt 
tali  inorigine  eftperfcfta  cammunicatio  ciufdem 
eficntitc  .  At  per  tria  nomina    an;j!ut.t  non  habc- 
rcntur  ea  omnia  expreflTa  ,  ac  fignificata. 

Ad  flcundum  dicendum,  utique  verifiTimum 
efTe,  accitraomnem  ambiguitatem  tenendum, 
quod  Chrillusexpreflit,(ci!icct  BeatiiTima;  Trini- 
tatis  perfbnas  efie  relativas.  .Sed  quod  ille  non 
revclavit,  an  fint  prffiterca  abfblutis  proprictati- 
bus  conftituta:  r  neutra  pars  rcpugnat  inteflcftui 
articuli,  utin  terminis  exprimitur  ;  qula  flat  ve- 
ritas  ejus  feu  unum  ,  feu  alterum  dica'U'- . 

Poteft  etiam  rclpondcri  fccurdo:  Non  oporte- 
rc,  nec  debcre  nos,fine  Ecclefia;  decIaratione,fidei 
articulum  traditum  in  gcnerali,rcflringere  ad  in- 
telleftum  fpecialem  ;  qusfi  nequeat  intelleftus 
generalis  efTe  verus,  nifi  pariter  &  verusfit  intel- 
kftus  fpecialis  .  Jd  enim  videtur  reducere  arti- 
cuium  ad  Incertitudincm  Nam  non  eft  ccrtum  , 
quod  non  poteit  fine  inccrto  teneri.  Saltem  major 
reverentia  videtur  impcndi  articulo  in  univerfali 
tradito,  fi  dicatur  fcnfum  ,  ejus  univerfalem  efiJb 
verum,  quccunque  fpcciali  pofito  ,  vel  negato 
quod  non  proponitur,  nt  crcdendum  .  Q^uod  in 
aliis  quoque  fidci  articulis  potefl  cxempiificari  . 
Nam  hic  articulus  ;  Crcctor  Ca-Zi  ,&■  Tcrn^:  non 
efi;  arfluandus  ad  huuc  intc!le6lum  ,  dicendo.non 
potuiffe  Deum  cuncia  creare,  nifi  ejus  omnipo- 
tentia  ab  voluntate  dillingui  ponatur  ;  &  ita  de 
parte  oppofita.  Aptius  (  xemplum  efi ;  fi  ludcsis 
erat  propofita  credenda  Dci  unitas,&  nihil  expli. 
cit6  de  Trinitate  traditum,  non  fblum  minor  re- 
verenti3,fed  injuria,&  falfitas  fujTet  afTererceum 
articulnm  vcrum  t{^t  ron  pnfTe,  nifi  in  eflentiK  u- 
nitate  upa  pariter  perfbna  fiihfifl^eret;  &  nihilomi- 
nushocipfum  tunc  vifum  eflet  magisconfbnum 
articulo  de  Dei  unirate,  quam  oppofitum.  Quem- 
admodum  igitur  Iudi?i  eo  temporc  fcntirc  debe^ 
bant  neutram  partem  effe  nccefrario  tenendam, 
k<:\  ufraque  floffim  pofita  ,  credendum  efi^e  arti- 
culo,  ficuti  Ingenerali  fuerat  traditus  :  ita  videtur 
circa  articulos  nobisin  univerfall  revelatos  ,non 
defcere  nosafierere,  fine  Ecclefi^  declaratione  , 
ncceffario  hoc  fpeciale  ,  vel  illud  cfTe  tenendum  . 
Non  enim  Deus,  qui  fcit  in  fpeciali  iftam  verita- 
tcm,  fine  caufa  tantum  fecundum  inte!ic61um  uni- 
verfalcm  ,  tenendum  de  fide  mandavit. 

Denique  pro  folutione  indLictas  dubitationis 
potefl  ctiain  addi  ,  ob  debitam  reverentiam  abdi- 
tiffimo  myflerio  Trinitatis,  ncn  videri  adllruen-i 
das  eflc  prtecise  relatiores  in  effentia  ,  nJfi  id  di- 
ferte  pcr  Ecclefiam  dcclaretur,  idque  propter  mo- 
dicam  entitatem  relationis  rcfpettu  entis  abfb- 
luti . 

Ad  tcrtium  dicimus,  prKcise  ob  ratlonem  fb- 
lubilem  a  quocunquc  tandcm  fiat,  non  efTe  ali- 
quid  tencndum  de  fubftantia  Fidei.  Nec  fortalTe 
propter  conclufionem  talis  rationis,quatenus  for- 
malitcr  cx  aflumptisconclufa,  ipfe  arguensfe  ex- 
poneret  morti ;  nec  aliquis  fecundum  reflam  ra- 
tionem  debct  fe  exponere.  Uc  igitur  ahquid  te- 
r.eatur  effe  deFide,  concurrat  oportet  rnajorau- 
aoritas,quam  fit  ca,qua  pollent  rationes  fblubi- 
]es  Sanftorum  .  Sxpe  enim  quis  arguit,  quod  non 
cmnino  aflerit;  licet  id,  quod  Sani5tus  authentica- 
lus  ab  Ecclefia,quantum  ad  doctrinam,  aflerit  effe 
tencndum,  fitcertum,  attamcn  alia;  aU(5loritates 
dubiffi  poffunt  exponi  ,  &  multo  raagis  alioruni 
fcribentium,  quipari  non  fulciuntur  auccoritate. 
Ad  quartum  relpondeo  ,  Auguftmo  fermonems 
cfi"?  dc  his  ,  quffi  iunt  ad  fe  j  fic  ut  nec  lelativa  funt 

nec 


Tomus  l  Pars  l  Qu^Jlio  XL.Art,  Ul 

h''\\x ,  quil 


Soliuia 
argumcnri 
pro  prir.ia 
rpmione-»  • 
Lx  Rcport. 
lof.  cit.  q.  I. 
^.  Ad  e^lo. 
nem  frinci. 
f«ltm  • 


!.  dift.  tf.q. 
j.  ^.  Miitr 
f*Hi'ur  , 


i.did.i.i].  I. 


rec  reier;t)!iJ:t ,  quil-'.  ronnmc  ;ivpoflatic«pro- 
prictates,  qux  ut  pb.^blutos ,  ita  re^erihilcs  per  acl- 
vcnienteseis  relationes,  juxta  modum  e.vplicardi 
hanc  opiniorem  .  Vidctur  igitur  An.-suflinus  ad- 
Uruere  tam  l-Kocitato  ,qnam,  7.  t^.e  Trinit.cap.^, 
aliquid  cire  ad  ic,  Sk:  interim  rcfcrihile  ad  aliud. 
Unoe,7.i7^  y'/.-';/,',  <;/>.4. c;V,  expendcns  quomodo 
GiaEci  dicunt,tresctTe  rLihfl:antias,determinant  To 
fubjljlere  lecui^dum  quod  cornpetit  ilb.lantij  illo 
niudo  accepise  fi  adfe  .  Subdit  cnim  ibr ,  fialiui 
(Ji  i)£?  oeffc,  (jT  a/iadjuli/iferejjcut  alitidej}  De- 
uiii  ejfejj  aliud  Patrem  efre-.relati^-je  igittirfuiiji' 
Jlit  ,Ju:'.t  rclattve gignit^t  ex  hoc  \r\kvV.Itaj(i/fj 
fitbjiantia  non  sritjuifaiia.^  quia  relativum  erit. 
£c  infra.  /4bfurduiH  ejl  cutem,iit  futijlantia  rela- 
/ivc-  dicatur-.omnis  eni>i7fubRantia  ad  J^e  fubfifit., 
tjuanto  magis  Deus ,  .Secundum  quod  igitur  Grg- 
ci  zcclpkmtfii/fai/t/ur/T,  nimirpm  pro  perfbna  , 
qux  utiquenon  recunda,fedprima  fubftantra  cft  , 
adjee{\.,  &  ad  fe  fubfiilit  eo  gcnere  rubfiilendi, 
<juod  cali  compctit  fublUntiffi  . 

Ncc  quidquam  ficit  contra  banc  expofitionem, 
quodcum  dicat  Auguitinus,  eodem  dicitur  Deus 
&perrona,  prgallegata  verba  non  magis  vidcntur 
veriticari  de  pcrfona,  quam  de  ffTenfia.  Nam  non 
oportet  eodcm  omnino  Dcum  efTe  ,  &  rcrfbnam  : 
adco  ut  perlbna  om^iCno  ad  fedicatur,  ficut  Deus 
dicitur  ad  e,  vc!  Dcitas:  quia  tunc  ficuti  non  funt 
tres  Ueicatcs  ,  &prrhocncc  trcs  magnitudines 
fed  una  ,  fic  rec  tres  forent  perfonse  .  Qu£e  jgitur 
omnino  funt  ad  fe,  oon  numerantur  ;  qu^  omnino 
ad  alterum  ,  non  funt  eommunia  ♦ribu.v .  (^_ae  au- 
te.n  ad  ,c  ,  led  non  omnino  ad  fe  ,  fedreferibilia, 
quatcnus  non  repugnat  eis  referri,  fant  commu- 
nz  ,  fed  numerantur ,  aut  ccrte  pofTunt  dici  pro- 
pria,  i  quibus  poteftabftrahi  aliquqd  cominune 
numcracum . 

Ad  Ap.gumentum  In  oppofitum  refpondeo  Cic 
Fil.ustll  primum  nomen  fecunde  peribne  in  di- 
vinis  ,ut  q.  34.  art.  /)>/wodeclara'.um  fuit .  Salo- 
inon  igiturqu^rens  f;//V  nomen  ,  non /cifcita*ur , 
ut  eil  pcr/bna  io  divinis  abfbluti,  fed  nomcn  Filii 
incarnandi , 

HacienusDoBor probleniatici  iifputnnsdt  di- 
'ji'iiarum perJVitarum  conftitutivis.Sedin Report, 
(^inrjuit  Mauritius  tn  Annot.  ad  Theorcma  14. 
prop.  15.  )^f]'  4.  Quodlib.  fe  determinavit . 
j^an!  inter  omncs  leritates  Theclogicas ,  bxc  ma- 
xintejj  circumffantiK  ejnsfunt  altifjimee  fpecala. 
tionis  .  yidendia  'Jihxtn.  art,  pr»ient.  quteft.  &: 
q.  35".  art.  4.  iterum  rcpet. 

ARTICULUS      III. 

Utrum  abftraftis  per  intelleflum  relationibus  a 
penonis ,  rcmaneant  hy poftafes  di  ftinflcc . 

jyoVtor  ^utdlib.  q.  4.  proRt  itt  marg.  annotatur  , 
S.  Thom,  i.p.  q.^o.  art.  3. 

VIDENTURhypoftafcs  divinc  fuperfutiirf, 
ctiam'i  ab  ipfi>!per  intcllecr.um  abftrahc- 
rcntur  rclationes  .  Etenim  cadem  eft  ratio  de  jMi- 
ma,  ac  de  ceteris  perlbnis  :  Scd  abftrafta  patcrni- 
tate,adhuc  manet  realitas  propria  primc  perlbna', 
ergo  &  reliqux  pariter  manerc  intelligcrcntur , 
circumlcriptis  earundemrelationibus  .  Probatio 
minoris  :  fecundum  A  uguftinum  ,  jf.de  Trini\c.6. 
,S'i  'Pater  non gcnuitj'st,ni/)il prohiberet,eum  dici 
ingenitnm .  Ineft  autem  fibi  patcnitas  prccisc  cx 
gencratione^ergoprima  perlbna  fi  pcr  impofubi- 
le  non  cfTet  Patcr,  adhuc  hypof;afis  ingenita  in- 
7%n}::s  /, 


457 

tjlligeretur ;  co  modo,  quo  Philofophi  fubfiftcn» 
unum  inteliigebant  in  Dcitate. 

Prxterca  ,  Relatio  pertinens  ad  fecundum  mo- 
dum  relativorum  fundatur  fuper  acti..nem,  & 
pafTionem  ,  ex  r.  Ahtaphy.  tex.  c.  20.  {Jhi  Phi- 
lofbphus  videtur  fentirc  ,  eatcnuj  hominem  dici 
Patrem,  quatenus  genuit ;  &  Filium  effceo  quod. 
gcnitus  f^t ;  aliud  igitur  eft  ftindamentum  genera- 
tionii,aIiud  paternitatis;  ergo  remota  per  iiitellc- 
ftum  paternitate  ,  fupcr«ft  hypoftafis  gcnerans  , 

Prajterea  ,  fecundum  Hilarium  ,  9.  de  Trinit, 
cap.  ij,  Sxitio  autem  a  Deo  ejl  ahfoluta  nfftivi- 
tas  ,  quam  paterni  nominis  confequuta  e(}  confef- 
fio  .  Vult  ergo  dicere,  paternitatem  coafequi  aJ 
nativitstem  ,fivc  generationem  ,  QMiod&  infupec 
declarat  per  hoc:quia  Pater  non  cft  Pater  ex  hoc, 
quod  genertt;  fed  precis^  quia  habet  genitum  fe- 
cumcoexift?ns:habere  autem  .»enitum  cocxiftens 
videtur  difTerre  ab  eo,quod  eft  gencrare;  ergo  ab- 
ftra6ta  generationc  per  intelleftum  ,prob^  conci- 
pitur  hypoftafis  generans  , 

CoNTRA  ,  Abftraftis  relationibus  a  perfbnis, 
non  manet  nifi  efrsntia,  vel  iiibftantia  coTimunis, 
quae  proinde  cfTe  nequit  ratio  conl^ituti  va  perfo- 
narum,cum  incommunicabilis  non  fit  :  igiturcir- 
cumfcriptis  relationibus,  nuTs:  fjrent  hy.ioJlires 
in  Deitate,  quas  fimpliciter  funt  incoitimunicabi- 
les. 

Rhspovdbo,  Qusefitum  hoc  propniitur  dif- 
putandum  juxta  communem  hypothenni.quafta- 
tuitur,  divinas  pcrfbnas  conftitui  per  rtlationes. 
Nam  in  fententia  putantium,  hypofliaticas  earun* 
dem  proprietates  conilitutivas  efTe  rationesab- 
fblutas ,  nullamquxftio  prajfcfert  ambiguitatem, 
ut  perfpicuum  eft.  Siquidemomnibus  circum'c:i-' 
ptis  relationibus  ,  optim^i  intciligerentur  tria  ab- 
fbiuta  incommunicabiliter  in  Dcitatc  fuhfiftere  . 
Supponendo  igitur  ,  Patrem,  Filium  ,  &  .Spintiiin 
Sanftum  primo  conftitui  paternitate,  filiatione,Sc 
pafliva  fpiratione, fequentibus  diftisquasfiti  fo\u- 
tionem  damus. 

Primum  efto  :  Unica  omnino  ex  natura  rei  cft 
relatio  originis  prim«p.;r'bna!  aJ  fecundam  ;  ?c 
harum  ad  tertiam;  adco  ut  citra  intellec^us  corfi- 
derationem  nulla  eft  diflinflio  harum  relatinnum 
qualitercunque  in  re  .  Piobatio  :  Unica,  &  fola  ell 
unias  ab  uno  perfcfta  origo  ,  tam  ex  parteorigi- 
nantis  aftive  ,quam  refpeftu  originati,  licct  h.xx, 
&  illa  fint  du«,  duarumconftitu'iv«  perlbnarum. 
S«d  rclatio  originis  prima^  perfbT.'c  ad  fecunsJam, 
&  harum  ad  tertiam  ,  habet  pcrfsjtam  rationcm 
o-iginis;  ergo  eft  tantum  unica  aftivi  in  Patre, 
quafi  palTiva  in  Filio  ,  &  unica  parirer  in  .Spiritu 
San5lo  ,  Probatur  major  :  Ea  non  eft  pcrfeftaori- 
ginatio  unius  ab  alio,qua  circumlcripLa,  nihil  mi- 
nus  ipfuin  eftet  perfeJl^  originatum  ab  illo:  Sed  (1 
fint  pliires  relationcs  originis  quilitercunquc  di* 
ftinfla:  a  parte  rei ,  altera  illarum  circum^crip-.a  , 
adhue  fecunda  perfbnaToret  orioinata  a  prima  ; 
Nam  ea,qux  mancret,  utique  reIa:io  originis  cfiet 
&  nonnifi  perfeftx  originis  ;  ergo  ,  illa  ,  quc  cir- 
cumfcribi  intelligitur  ,  non  crit  relatio  peifccl» 
originis,  Confimiliter  arguitur  de  altera  ,  quam 
fuppofuimus  ineiTe ,  &  manerc  :  quia  hac  circum- 
fcripta,adhuc  fecunda  perfbna  foret  originata  per 
alteram,qu»  manere  concipitur.  Atque  ita  utrali- 
bet  carum  circumfcripta  ,  effet  fecunda  perfbna  , 
quia  per  alteram  originaretur  ;  &  non  effet ,  quia 
perfecta  ejus  originatioforet  circumfcripta  .  De- 
indc,  duabusorigiiiibus,  quarum  utraquefit  pcr- 
fe£ta,  non  poteft  idem  fuppofitum  origmari  ab  co- 
dem!  perutranque  enim  haberet  totum  eJJ'e,c\uod 
M  mm  accipere 


Quodlib- q. 
4.  i  Contr* 
ijlui  , 


Vhlfufra, 


Ubi    rur>ra_j 
Qppojiium  . 


iiac    nuji/!i()- 


De  lertiecr- 

ticulo  , 


4$8 


IbMcm  f. 
Contra  iftud 
V.  /);'wp  la- 
pien  . 


Ihidem  '. 

bui  onclu/io» 
nthm  . 


Qiixdii 

luCiO  . 


fo- 


Doftor  I. 
Report  dn. 
t«   q.   5.    e)C 

citata   quift. 
fiib  his  tcrrai" 
■  is  :    Viruoi 
circumf(.ri 
fiii     rcliiii»- 


»vcipere  pofTet  i  producenie  ;  crgoimpofribile  efl 
peralteram,  Hve  manentem  cum  reliana  ,  five 
quocunque  modo  ,  accipcrc  aljquod  if/T.  jEft  i^^itur 
unica  omnino  in  re  perfetla  originaHo  unins  per- 
fonsE  ab  alia  .  Denique  ,  relationcs  diftin£J«  qna- 
litercunqueex  natura  rei,  non  prardicantur  de  Te 
invicem  in  abllrafto ,  quamvis  flnt  in  codem  fup- 
Tpodio  :  Hajcenim  e(l  falfa  .,p»teYnitas  ,  five  ^ene- 
ratia  aciroa  tdfpirario  a^ii<a,  five  inneifcibilitasx 
Contra  veroifia  vera  t^.generatioa^t^ivaef} p»' 
teynitas^^t  converfo;  Relatio  igiturorisjinis  uT- 
queadto  unica  eft  ex  natura  rei ,  ut  omnem  prpr» 
fus  cxcludat  diflinftionem  ; 

Secundum  diflum:  Relatio  originis  omnin«  cx 
natura  rei  indiflinfla  potefl  ratione  diflingni ,  feu 
confiderjri  iiibuna  conceptihili  ratione,  &  non 
fiib  alia.  Declaratio;  fiquidemdupliciter  valemus 
aflignare  dilTcrentiam  rationum  ,  fubquibus  po- 
tcficonfiderari  iila  relatio  .  Primo  quidemquan- 
tum  ad  indifferentiam,  five  jndeterminationem, 
vel  abftraftionem  in  intellirendo.  Sccundovero 
quoad  pofubilitatem ,  vel  aftualit»tem  ,  vel  com' 
pletioncm  ,flve  determinationem.  luxtapri.orern 
modum  hsc  ordine  confjderanda  occurrunt:  Pro- 
ducens  naturaliter  ;  producens  fimile  in  nafurji;& 
tertio  incommunicabiliter  exiflens  ,&  ita  produi» 
cens.  Qoa  in  diflributione  rationum  conceptihi- 
Jiuin,  tertia  en;determinatior,quam  fecun^l^,  &  fe- 
cunda  in  minus  fe  habet,quam  prima  .  Namgene- 
rans  fimile  in  natura,minus  fe  extendit,quam  gene- 
rans  per  modum  naturx,  &  confimiliter  generans 
jncommunicabiliter  exiflens  ,  jn  minus  fe  habet, 
quam  generans  fimile  innatura» 

At  penes  pofleriorem  modum,  concipere  poffu- 
mus  differre  gencrativum,potertem  generare,hac 
generatione  gignentem  ,  gencratione  genuit ,  & 
hunc  quatenus  hac  generatione  habct  genitum 
fecum  coexiflens,  Verum  haecomnia  indivinis 
ron  aliam  admittuntdiflin5lionem,quam  rationisj 
fed  in  creaturis  Jififerunt  dilTerentia  reali ,  &  qui- 
dem  cum  reali  feparatione,  pro  eo  quod  aliquid 
imperfeflionis  importatur  per  fe  in  uno,  quod 
non  in  altero:nam  imperfeftionis  efbpofTc  genera^ 
re  finiilc  in  natura,&a6tu  nongenerare  illud,  uti 
&  imperfeftionls  ell  gcnuifTe,  &  jion  femper  ha- 
beregentum  coexiflens  ;  difTerentia  igitur  hxc 
rea'is  in  divinis  iocum  habere  non  poteft,  Etta- 
inetfiiuxta  priorem  modum,  five  differentiam  ra- 
tionis  mineat  conceptus  indeterminatior,  circum- 
fcripto  detcrminatiori,  8c  minus  communi,ut  cuin 
jntelligitiir  potcnsgencrare  per  modum  naturas  , 
non  intellefta  rationecjus,  quod  eft  gignere  fibi 
fimile  innatura  ;  nihilominus  idem  omnino  in  re 
fubflernitur  utriquc  cosceptui;  nam  potcns  gcncr 
rare  eic  in  re  afiu  generans ,  &  fic  de  aliis  conce- 
ptibus.  Unica  igitur^ead^^mque  relatio  originis  in 
re  penitus  indiflinrta  admittit  diftinftioncm  ra- 
tionis,  quatenus  diverfimodii  confideratur;&  qui- 
tlem  juxta  duplicem  modum. 

Tertium  di5tum;Abflrri6'tis  per  intelleftum  re- 

lationibus  a  perlbnis  ,   fecundum  omnem  modum 

confiderat^onis  earum  (  de  quo  a6tum  p^cedenti 

conclHJlone  )  non  fuperfunt  hypoftafes  intcr  fe  di- 

ftinctx  ;  funerfuturE  tamen  ,  fi  concipiantur  rela- 

tiones  ahcflTe,  fecundum  modum  pofleriorem,flan- 

tc  intelle(ftu  modi  priorisearum  relationum.Prior 

pirs  cx  eo  conftat ,  quia   a  dlvinis  pcrluniscir- 

cumfcriptis  relationibus,  fic  ut  nufa  ratio  conce» 

ptibilis  carum  maneat,  contradiftio  eft ,  intelle- 

ftum  appiehendere,  liy  poflafcs  ejufmodi  relatio- 

uihus  ref^rri  ;  Cum  confideraverit  illas  ita  abefTe 

a  fuppofiiis ,  ut  fecunium  nullam  rationem  infint 


Sufnmajoannis  Duns  Scoti 


ci  ergo  impofTihilc  cft  concipere  ,  fiippofiLa,  veJ 
hypoftafes  divinas  manerc  circumfcriptis  inodo 
prsdifto  relationibusaperfcnis  divinis. 


Miliu  fej. 
Jinl  injeltlgl 
in  naiurj^_, 
divtna  per» 
jonie  dis'il>j^ 
ii4  }  Notat  pro  folntione  aliod  eflc  ciri.timfi:rlbere  ,  ic  aliuj  ah/iiake, 
re  ,  ^ ixn  circttmf.rjpno  c^  ,  cuni  infclicftus  apprshendit  ,  unuru  efT»  fi. 
nealio;  qua  p.iiffo  Jloetiiis  in  HcbJomtdihui  ^onit  Umtn  t(\e  eiS5  ,  cir« 
««m(«ript.i  .rstione  tonitatis .  Et  I  Iiilolophu»  iit  'tr^dicam  .  c&p.  j. 
■  bi  «|of«c  r«!>«»i)o£c€ro  ^orr^Iativum  altcrius  corrclatiri  ,  ut  Dotnlni ^ 
ic  Ser"!  fiiblata  a  Dtimini  racione  omni  aiia  .  Aifra^lo  ver6  eft  co\\. 
fiHcratio  unius  (ine  alio,  noti  .iffinnando  revera  abefl»  ,  kd  pra;fcin- 
jdendo  ab  alio,  etiam  fi  iufi' .  Undi:  dxir  Philofophus  t.  Phyf.  tex, 
f.  if.  AbOra/jenfiuf»  non  ei)  mendaclutn .  Hac  diriinitioHe  pra^miira  , 
ait ;  Si  relationes  ponintur  non  eflt  apud  intelleflum  ,  (ieri  »on  poflc  , 
ut  intelli^atur  difliiaifiio  perfnnarum  .  Nain  inielligere  alicjua  di. 
Aingui ,  &  (aiiien  .ibefle  principia  difiiiiguendi ,  tontradidio  eft  : 
quia  intellicetcncur  d,(lini^a  /iise  difiin6tivis  .  Supponimus  atiten» 
perfonas  didingui  relatioflibus  -  Vetuntamcn  loqucndo  de  abfira- 
Aiont  ,  putat  ,  intelligi  pofTe  pcrionas  diflin6as  ,  .ibf^raSis  re- 
lationibuj,  Etenim  ficut  a  patcrnitace ,  &  hJiitione  peflunt  abflraoi 
ToIati«nes  ,  Jc  a  relafionibus  «odus  jnconimunicabiliter  fubfiftcndi 
ia  natura  intelleSuali ,  ita  d  Patre  ,  &  Filio  ab/lrahi  poteH  rcs  rclata  , 
&  a  relatis  potelt  abnralii  fubfiilens  incommunicabilirer  in  natura 
intcDe^uali  ,  quod  jiomine  firjonit  importarur  ,  quae  .ibnrahit  j  mo- 
do  fubfilfendi  ad  [e  •,  vel  ad  alurum  AbfltafJis  igitur  per  intelledun» 
relationibus ,  inteJlici  po/funt  perfons  difiingui  .  Nain  licet  in  re 
non  fint  perfon*  d  ftinfta;  nifi  per  r»latioiics :  attamcn  perfona  iii  lu- 
telle;(ii  non  includit  formaJiier  relationeni  :  poteft  igitur  intelliji 
diftiniSio  aliiuorum  in  effe  perlonali,  licet  .abftrafjantur  jelacicnes 
.&  nea  eoa/iderentur  . 

Nihilominus  concipfendo  paternitatem  (  &  fic 
;de  aliis)ut  qua  fuppofitum  efigcnerativum,  five 
potcns  gcnerare ,  &  nulla  habica  ratione  genera- 
tionis  aftualis  ,  manet  fuppofitum  P.itris  ea  rela- 
tioneconflitutum,  &  diflinCtum,  &  relatum  ad  Fi- 
lium.  Etenim  ifla:  rationes,  fubquibus  unam,ean- 
<Iemque  relationem  originis  concipimus,  in  intel- 
lf<5tu  noflro  habent  modum  conceptibilis  prioris, 
,i5c  pofterioris,ficut  natas  cfll-nt  concjpi  ab  ubjcftis 
proportionabiliter  motivis  intcllectus  noftri.  Ut 
enim  in  creaturis  prior ,  idcfl  indeterminatior  ,  £c 
univcrfalior  eil  ratio  generativi  conceptu  proxi- 
m^  potentis  gencrare,  &  hec  prior  ratione  a6tu 
gignentis  ,  ita  intelleclus  creatus  ex  illis  potcft 
devenire  in  cognitioncm  paternitatis  divinae, 
«amque  fecundujn  unum,  autalinm  modum  con- 
cipere. 

Quinimocircumfcripta  relationeoriginisad  fc- 

cundam  perfbnam  quoad  omnem  rationcm  cjus, 

five  quantum  >d  indifferentiani ,  five  quantum  ad 

afiualitatem ,  adhuc    forte    fine  contradi^tionc 

poflet    intelligi     hypofiafis    jncommunicabiliter 

fubfifiens,  Nam  a  fiippofito  relativo  ,  &abibIuto    ^*  •!"  ■>  '• 

abflrahi  potefl  quidam   conceptus  indifferentior    ^**^'  **'  ^ 
1         r-i  ^r  1         •         ■  1-,.         Aipra,  (/.»>. 

hsc  fcilicet  torma,  velentitas  incommunicabilis;    ^,,;V.  4.  er 

quiconceptus,  vel  ratio  potcfi  intelligi  efTe  (juo    ^.  jo.  «r/.^. 

jncommunicabile  hujus  pcrfbnse,Iicet  non  intclli-    ^  . '"  'M' 

gatur  in  fingnlari  aliquo  conceptus  illo  inferior  ,    '""  ^''" ' 

ficut  aliquando  intclligimus  non  folum  ens  ,  fed 

hopens,  vel  fubfiantiam  hanc,  non  determinate 

concipientes  fingulare    alicujus    infcrioris,  puta 

hoc  animal,  vel  hunclapidem,  Quem  conceptuin 

jndiffercntem  fbrm^  incommunicabilis  abilrahen- 

tem  abab'bIuto,  &  relativo  videntur  Philofbphi 

habuiflre;aiioquin  omniscorum  conceptus  de  Deo 

ad  extra  falfus  fuiffct .  Conltat  enim,  eos  minimc 

concipcre  potuifl^e  fuppofitum  relativum  moverc 

Coelum;  &  nihilominus  aliquod  fuppofitum  puta- 

vcrunt  Coclum  movere  ,  cum  agere  (bh'usfic  fup- 

pofiti  :  Si  ergo  non  conceperunt  rationem  fuppo- 

fiti  incommunicahilis   indifTcrcntem  ad  fuppofi- 

tum  ab.fbiutum  ,  &  relativum  ,  neccfiario  putave* 

runt,  hoc  fiippofitum  ablblutuni  movere  CoElum, 

«|uod  efl  falfum  . 

Ad  Argum£nta.  Adprimum  refpondeo  ///- 

^f^?;/'/rationem  conflitucrenon  pofle   ullani   per-    iflura    ntM. 

|bnim,  ut  propterea  fit  incominunicabiliE,  quia    '^"'"^*'" 

inpe- 


Quodlib  cit 
§.    (.tnnn^ 


Tomus  l  Vars  l  Qucefl.  XL.  'Artic,  IV, 

inoen!fa;i(]epqiie  circiimfcripca  paternitate,quoad 
omnem  tjus  conceptibilitarem  ,  non  /upereflet 
prfma  perfbna  in  divinis .  Nuila  enim  negatio  efl: 
primo  incommunicabilis  }  irrge  ituftt  autem  dicit 
fbrmaliter  ncgationem  ,  recundum  Auguflinum  , 
y.  de  Trinit.  cap.5.  Cim  iKgenittifn  dicitur  ,  Jion 


!bid«m  .  0. 
CsKira  1/lhd 
V.  £x  bh 
fMtet  ad  th' 
jtcia  . 


quid  fit'J'ed  qtiid  Kon  Jit  ofiendittir.  Eatenus  ergo 
aliqua  negatio  cfl:  incommunicabilis ,  quatcnus 
exigit  pofitivumproprium  ,  ad  quod  conlequitur. 
Nulln  enim  negatio  ell  propria  omnino  alicui , 
riifi  quia  eirepugnat  afiirmatio  oppouta  :  affirma- 
tioautem  quascunquenulli  enti  repugnat ,  nifi  per 
aliquod  pofitivum  ;  illud  autem  pofidvum  in  pri- 
ma  perfbna  ,  efl  /bla  rclatio  paternitatis ,  adcoque 
ea  per  intelleftum  circumfcripta^non  fupercfl  hy- 
poflafisah  alia  diflinfia  ;  eflo  adhuc  manerepof- 
fct  conceptus  fubfiilentis  incommunicabiliter  ,  fe- 
cundum  quod  abftrahitur  ab  abfbluto  ,  &  refpe- 
ftivo . 

Ad  fecundum  diccndum  ,  fi  aliqua  raticne  ge- 
neratio  dicenda  fitprior  paternitate  in  creaturis  , 
nontamcn  prsBceditut  fundamenfum  ?  imofunda- 
tur  patcrnitas  in  pof-entia  generativa  ,  fiveinna- 
tura,qua;  generat.Eil  igitur  pra;via  ut  difpofitiva; 
ram  ea  non  exillcnte,paternltas  non  ineflj  adsout 
fit  inter  casdidinftio.qualis  efl  inter  pra;v;am  di- 
fpofitionem,St  terminum  compIetum,arl  quem  efl 
flifJ3ofitio.  Quoniamergo  in  ivinisnon  ellgene- 
ratio,  nifieomplea,  &  neceirario  lecum  ponens 
terminum  in  efie  ,  pa'ernira$  non  confequitur  ge- 
nerationem  ,  fed  ipfamet  aStiva  generjrio  efl  pa- 
ternitas,  5c^  converfb  ;  qua  pro  n  Je  abflrafta  per 
intelleftum,  (ecundum  omiem  rnodum  confidera- 
tionis  ,  non  cfl  intclligibilis  hypoibfispnmw  per« 
ibns,  ut  a  cxteris  hypofl^finus  di(Vni?ta  . 

Adtertium  refpondeo,  aomen  paternitatii  non 
alia  ratione  intelligi  pofTe  confequi  ad  genera- 
tioncm,nifi  prout  generatio,&  paternitas  in  Deo , 
comparantur  ad  generationem,&  pternitatem  in 
creaturis:  quain  comparatione  fubeunt  confequu- 
tionis  conceptum  unius  ad  alteram,  fccundum  ra- 
tionem :  quemadmodum  in  crcaturis  efl:  confe- 
quutio  realis.  Ubienim  aliqua  funt  diftinfta  (e- 
cundum  rationem  ,  fimilem  habentordinem  ra- 
tionis ,  qualem  haberent  rcalem,  fi  forent  di- 
ilintta  realitcr . 

ARTICULUS    IV. 

Utriim  aftus  notionales  praeintclligantur  pro* 
prietatibuj  . 

jDe5?or  I.  difi.  iS.  quafi.  }.  ,^odlib.  q.  4.  §.  De 

^rimo,  (^§.  Aliterrelpondctur  n.  12.  &§. 

Ad  Argumentum  principale.  n.  jo.  /'» 

Report.  I .difi.i6.  quocfi.^.S.  Thont. 

i.  p.  quafi.  40.  art.  4.  Vbi 

Cajetanus  caterique 

Thomifiia . 

VIDENTUR  proprictates  prslntelligi  a£li- 
bus  notionalibus,  fic  ut  ipfis  aftibus  per- 
fbna  non  conrtituantur  .  Etcnim  prima  perfona 
prasntelhgitur  in  efie  pcrfbnali,antequam  gignat. 
Agere  enirw  flippofiti  exiflentisefl: :  igitur  praein- 
telligitu)  tffe  fuppofitum,  antequam  agat .  Si  au- 
tem  con/litueretur  iplk  aftionc  ,  quj  lecunda  per- 
fona  producitur,  cointeIIigeretur,cum  prima  exi« 
ftente  (tcundam  perfonam  efle :  igitur  (ecunda 
pcrfona  cointelligcretur  cffe  antcquam  prima  gi- 
gnerct:  non  foret  igitur  lecunda  perfbna  teimi- 
cuj  iniujgencrationis  , 

Titntis  i.  -j  . 


r.    ■  .  450 

Conhrmatiir  ,  (^tKEcunque  funt  fimul  nacura  , 
quocunque  unum  ellprius,  &  alterum  :  relativa 
funt  fimul  natura  ;  ergo  fi  prima  perfona  forma- 
liter  conflituitur  in^/ff  perfoaali  per  actum  no- 
tionalemad  fecundam  ,  quocunque  prima  perfb- 
na  prior  ell  in  efie  per/bnali  ,  co  &  fecunda  prier 
fitoportetrSed  generatione  videtur  prima  perfo- 
na  efle  prior.  Generatio  cnim  aftio  ipfiuj  efl;  igi- 
tur  &,•  fecunda  prior  erit  ipfa  generatione  ,  adeo- 
que  terminus  ipfiujefle  non  poterit. 

Piajterea  ,  Agere  prffirupponit  efie  ;  ergo  age* 
re  efle  nequit  prima  ratio  efl!endi  ipfiusaggntis  ; 
proprietates  igitur  perfonales  debent  neceflario 
prsintelligi  ailibus  notionalibus  .  Imo  non  folum 
agcre  prffifupponere  viJetur  quodcunque  efie ,  fcd 
etiam  prxfupponit  potens  agere  .  S\  enim  nihil 
cfl  potens  a^crc,profecto  ncc  aftio  erit  .  Sed  po- 
tens  agere  nihil  eftin  cafu,  nifi  fuppofitum  ;  ergo 
debetpriiis  fuppofitum  effe  confi;itutum  ad  hoc 
utfit,  &  agere  poflit  . 

Praterca  ,  Inomni  ordine  primum  videtur  efT® 
abfGiutifllfrium  ,  ficut  apparet  inrpeflior.e  ,  &:  con- 
fiderationeomnium  ordinum  ;  ergo  itapRri;cre- 
rit  in  ordine  perfonarum  ,  quarum  prima  flatucn- 
di  efl  abolutiflima  ,  adeout  non  conflituatur  per 
aflura  norionalem  ad  fecundam  ,  fed  ipfi  a(5lioni 
generativs  praintelligatur  ejus  conflitutiva  pro« 
prietas  , 

Prs-erea,  Omnis  aflio  denominat  aliquod  «- 
gens  :  Sed  aftib  generativa  non  denominat  nifi 
/ijppoficum  gignens  ;  ergo  Patcr  dcnominatur  ge- 
ncransactionc  generativa  .  Denominans  autem 
prjEfupponicillud,  quod  per  ipfum  denominatur; 
ergo  aftionibus  notionalibus  praintcJIiguncur 
proprietates  perfbnarum  conflitutiva; . 

Prseterea  ,  Q^iomodo  cfl^entia  determinatur  ad 
perfjnam  primam  ,  vel  proprietatem  ?  Siexfe; 
ergonon  elt  communis  aliis  perfonis  :  quia  quan- 
docunqueaii.iniddcterminatur  ad  aliud  ex  fc,  u- 
bicunquc  eft,habet  illud  ;  adeoque  efltntia  ubi- 
cunque  effct, haheret  perfbnalitatem  pnma  perfb- 
naj.  Siautem  ah  alio  determinatur.id  vidcturefle 
contra  rationem  nrimJE  perlbna:,  quia  tunc  vide- 
tur  efle  originata  ,  vel  aiiquo  modo  poflet  ab  alio 
poni  in  tali  fubfiflentia. 

CoNTR,A  ,  Prima  perfona  non  conflituitur  in 
efi'e  perfbnali  Deitate,cum  li*c  incommunicahilis 
nonfit  ,  nec  aftiva  fpirsrione  ,  quia  fibi ,  F  hoquc 
communis;  nec  inna/cib  litate,  ut  late  cxplicacuna 
fuit,  q.  11- art.  i^.iterMmrepettto  \  ergo  aliqua 
relatione  pofitiva  ad  'ecundam  perfonam  .  Ha:c 
autem  relatio  ipla  eft  generatio  sft^va  ;  igitur  a- 
6tus  notionalcs  non  prarlupponunt  peribniles 
proprictatcs  ,  lcd  ipfi  funt  perlbnarum  conftitu- 
tivi  . 

Respondso,  Senticntibus,  &  quidem  proba- 
bi!iter,divinas  pcrfbaasnon  diftingui  primo,  nec 
proinde  conftitui  rclationibus  ,  fed  magis  quibuf- 
dam  abfblutis  proprietatibus ,  que  non  fp::ctant 
ad  quiditateni  earum  ,  uti  ponuntur  in  creaturis 
individua  efle  incommunicabilia  per  ablblutas 
proprictates  ,  de  quo  fusi  aftum  fupra  articulo  a. 
iteruti)  rtpetito  \  eflct  ad  praifens  qusfitum  re- 
fpondcndum  ,  per  prius  pcrfor.as  divinas  fuis  fub- 
firtere  proprietatibuj,  quam  intelligantur  cxire 
in  aclus  notionales:  nam  relationum  non  eflct 
perlbnas  illas  diftinguere,  aut  conftituere,fed  jam 
conftitutis  aJvenirent,  ut  prima  referretur  ad  fc- 
cundam,  ab  fc  originatam:  &  amhs  ad  tertiam  ab 
utrilque  procedentem  .  Qua  in  hypothefi  pnori 
triajam  indufta  argumentanuUam  habcrentdif- 
ficultarem  ,  qu»  alioquin  fatis  difficilia  vidca- 
M  m  m  «  tur. 


S-  TUnm-hk 


Renr.QuoJ, 
lib.  9,   q.  1, 


yent.  I-  Hiilf 


Vfderfdu5 
Purandus 
l.di/l.-j.q.  1. 
agcns  con- 
tra  politio- 
hem  hanc 
S.  Thomi. 
Jjxta  Caje- 
tapi  expofi- 
tionem  .lii- 
per  art.  j. 
q.  41.  ;>.  p. 
non  eliec 
coucrovcr- 
lia  inter  S. 
Thomam, & 
Scotum  jn_i 
hoe  pHniSo  , 
^uia  expo- 
litor  il.'e  pu- 
tat  ,  S.  Do- 
ftorem  noii 
imelligere 
de  relatione 
ia  ie  ,  Jeu 
ex  n.it'ir.i_» 
rei,fi:d  lecun. 
d  un    alique 


4<5o 

tur.  At  commiiniorem /entcntiam  amplectcntcs 
(  quam  &  hic  fupponimus^quo  fc  expedirent  a  rlif- 
hcu!utibus  argumentorum  varjeconati  funt  de- 
clarare,  qua  rationc  intelligi  queat,primam  per- 
fbnam  iu?  a6'tione  notionali ,  quieeft  aftiva  gene- 
ratio,&  paternitas ,  feu  realis  relatio  paternitatis, 
fic  eonftitui  ejje  perfonali  ,  utipfi  aftui  generan- 
(di  nulla  pra:intellig:atur  perfonalis  proprietas, 
Aliqui  igitur  rem  iftam  ita  declarandam  putant. 
Relatio  bifariam  confiderari  poteft  ,  &  ut  forma 
hypoftatica,  five  proprietas,  &  ut  relatio.  Quate- 
nus  proprietas  generationem  prcecedere  intelli- 
gitur  :  fielatio  enim  inquantum  hujufmodi  funda- 
tur  fuper  a(^tum,quem  tamcn  fequitur  ,ut  fub  re- 
lationis  conceptu  cogitatur.  Non  eft  igitur  incon- 
venicns,  Patrem  fua  aftionc  produ6liva  conftirui: 
quandoquidem  hac  ipfa  ,  non  qua  relatio  eft,fubfi- 
fteredicatur,  fed  folum  prout  apprenditur  eiTe 
ejus  pcrlbns  proprietas  ,  vim  habeat  conftituendi 
fubfiftens  incommunicabile. 

Quidam  vero  ^.'■o  difficultatis  propofitg  dccla- 
ratione  hunc  dicendi  modum  cxcogitayerunt , 
Quamvis  relatjo  originis  una  realitcr  fit  ,nihiIo- 
minus  ,  ut  ell  habitudy  primas  perfbnx  ad  fecun- 
(dam  ,  ratione  dlftinguitur  .  Potelt  enim  intelligi 
fub  ratione  aptitudinis  adgenerandum,qua  in  ac- 
ceptione  r\om\T\Q  generatiii  exprimitur;  Ut  vero 
concip  tur  CuppoCnnm potens generttre  fubratio- 
re  potentis  apprehenditur  .  Scd  concipienti  fup- 
pofitum  getierans  obiicitur  eadem  ut  aftus.  Curri 
deniquc  intclligimus  fuppofitum  ,  yt  habensgeni- 
tum  coexiftens  ,nomine  /'j/mfignificatur,  Hasc 
igitur  relatio  prirnas  perlbnw  ad  fecundum  ,  penes 
eam  rationem  conftituat  oportet,f€Cundumquam 
dat  efie  perfonale  .  Id  autem  efie  non  tribuit ,  nifi 
iuxta  primam  arceptionem;  Sequentes  enim  vi- 
dentur  attribui  debere  perfbna:  jam  conftituta. 
Prout  igitur  ea  relatio  fubeft  conceptui  generati' 
Weft  primg  pcrfonx  conftitutiva  .  Atque  hacdo- 
tirina  ifti  fatisfieri  putant  inductc  difficultati . 
Aliis  denique  videtur  ita  diftinguendum  efle . 
Nam  reUtio  hxcconcipi  potell  ,  ut  relatio  el1:,  & 
ut  origo.Arbitrantur  itaque,reIationem  conftitue- 
re  peribnam  primam  prcecifeqiiatenusorigo  :  non 
vero  ut  relatio  ;  ratio  enim  originis  aliquo  modo 
pracedit,&  in  ea  quafifundatur  relatio  .  Cum  igi- 
tur  prima  pcrfbna  per  primam  conftituatur  ori- 
ginem  ,  de  facili  intelligimus  ,  aclus  nctionales  de 
ipfis  perlbnis  procederc  jam  conftitutis  . 

Nuiius  ex  his  dicendi  modisnobis  probandus 
videtur  :  C)^iaproter  contra  duos  priores  conjun- 
6lim  arguitur;  &  deinde  contra  unvmquenque  fin- 
gillatim.  Nam  relatio  non  conftituit  perfonam  , 
nifi  fecundum  quod  eft  in  re,&  ex  natura  rei;aIio? 
quin  non  conftitueret  pcribnam  realem  .  Ifta  rcli- 
tio,  qus  prime  perrona:  dat  efie  perfonale,  non  eft 
in  re  ex  natura  rei,  nifi  fub  ratione  aciaalifiima  fi- 
\)\  porTtbili  ;  crgo  etfi  poffint  in  ea  per  intclleflnin 
diftingui  conceptus,  vel  rationes  conceptibi'es 
proprietatis ,  &  rationis,  &  item  aptitudinis  , 
vel  aCtualitatis  quoniam  perfbnam  non  conftituit, 
pifi  quatenus '>ft  in  re  ,  fub  ratione  a6lua'iffim3, 
crit  ejus  perfonx  conftitutiva  fubomni  conceptu 
realis  aflualitatis  ipfiuS,  &non  fub  rationc  pro- 
prietatis  tantum  ,  &  non  qua  relatio  eft  ;  vel  prout 
apprehenditur  ut  aptitudo,  &  non  prout  eftrela- 
tio  aftualis  .  Rurfus ,  ita  opinantes ,  &  diftinguen- 
tes  relationem  Patrisconftitutivam  ,  non  putant, 
pariter  efle  diftinguendum  conftitutivum  fecundx 
perroncE :  nam  nullam  mentionem  faciunt  hic  pro- 
prietatis  ,  &reIationis,  necconfiderant  illud  fe- 
cundwm  aptitudinem  ,  &  ai!^ualitatcm.  Sed  cqua- 


Summcejoannis  Dms  Scoti 


jirer  rcquiritur  entitas  pofi(iva,&  rel^itfva  ad  c6n- 
ftituendam  primam  ,  &  fecundam  perfbnam;utra- 
que  enim  eft  a;que  incommunicabilis ,  utraque 
aque  aftualis,  NuIIa  autem  in  (ententia  hic  fup- 
pofita  efle  poteft  entitas  incommunicabiiis,  nifi 
relatio  originis  ;  zrsio  rclatione  origmis  ,  qua  en- 
titas  in  a6lu  ,  conftituitur  etiam  prima  peribna. 

Deinde,  contra  d'centes  ,  reiationem  originis 
prime  perfonoE  conftituere  quatenus  propiietas, 
n^n  inquantum  relatio  cft.  Proprietas  ut  proprie- 
tas  ,eft  aliqua  entitas  fignata  extra  animam,alio- 
quin  ea  ncn  conftitueretur  alquoJ  ens  .  Aut  igi- 
tur  eft  ad  fe  entitas  ,  aut  ad  alrerum  .  Nam  non 
eft  intelligibilis  cntitas  aliqua  fingulaiis  ,  quenon 
fit  vel  adfc,  vel  ad  alterum,  quam  vis  nolfibile  fit, 
a.Iiquem  conceptum  indifFerenrem  ,  efll*  in  rntelle- 
6lu  ,  qui  per  fc  non  fit  ad  fe ,  nec  al  alterum;  ta- 
incn  extra  animam  nihil  exiftens  efle  poteft  ita  in- 
differens;  oportet  igitur ,  hanc  eiititatem  efle  vel 
formaliter  ad  fe,atque  ita  conftitutum  percum  erit 
fubfiftens  abfblutum  :  vel  ad  alterum  ,  &  fubinde, 
quatenus  proprietas  intelligitur  adalterum,  & 
relatio  ;  Diftinfiio  fgitur  h^c  non  fufncit  tollen- 
d«  difiicultati  ,  cujus  rei  gratia  fuit  excog  tata, 
Confirmatur,  etfi  albedo  confiderariqueat  lub  ra- 
tionibus  &  albedinis  ,  &  qualitatis  :  nihilominus 
quicquid  conftituyai*  albedine  ,  ut  albedo  eft,non 
conftituitur  aliqua  entitate  ,  qua;  non  fit  qualita» 
pum  albedo  fit  cfTentialiter  quali..as  :  ergo  quia 
prims  perlbnx  forma  hypoftatica  ex  natura  rei 
eft  relatio  cfTentialiter  ,  non  conftituit  /uppofitum 
incommunicabileratione  proprietatis  ,  quin  con- 
ftituat  pariter  &  ut  relatio  ;  quamvis  in  intelleftu 
confiderante  fint  duo  conceptus  objeftivi .  Con- 
trafecundam  dedarationem  in  fpeciali  arguo:  Si- 
qu'dem  prima  perfbna  non  conftituitur  proprieta- 
te  habente  minus  perfeJte  f/?,.'pofitivum,  ac  pof- 
fidcat  proprietas  conft  tutiva  fecundf  perfbnce: 
quia  tunc  fane  non  videreturxquc  perfofia  in  ejfe 
perfbnali  .  Secunda  autem  perfbna  conftituitur 
filiatione,  ut  filiatio  cft:  crgo  prima  perfbna  non 
.conftituitur  relatione  potentiali,  qus  certe  minus 
participat  de  natura  r.-ilationls  ,  quam  fecunda», 
perfonx  propri.etas,qua5  eft  relatio  aftual.s.  Sed 
relatio  gcnerativi  ad  generabile  ,  cft  relatiopo- 
tentialis  ;  crgo  non  conftituit  ita  perfe^lam 
pcrfonam  aftualem  ,  ficut  fccunda  .  Deinde, 
conftitutivum  primx  perfbnx  eft  primo  ,  & 
per  fc  incommunicabile  ;  fcd  nulla  aptitudo  eft 
primo  incommunicabilis .  Aptitudo  enim  omnis 
r-quitur  naturam,  cujus  eft  ,  &  fi  fundamentum 
cft  communicabile,  &  ipfa  paritercommunicabi- 
lis  erit  :  Contra  vfro,fi  natura  ,  cujus  eft, fitin- 
communicabilis  .  Unde  qul!|ij[omo  cft  communi- 
cabilis  ,  ita  pariter,  &  rifibiiitas,  qu^  eftipfius 
aptitudo  ,  eft  etiam  communicabilis  .  Cum  igitur 
pcrfbnalitas  fit  primo  incommunicablis  ,  aptitu- 
do  non  item  ,  patcrnitas  fub  ratione  aptitudini? 
effe  non  poterit  proprietas  primx  perfbnas  coa- 
ftitutiva. 

Tcrtius  dicendi  modus  ,  ultra  argumcnta  alla- 
tacontra  primum  tam  prout  convenit  cum  fecun- 
do  ,  tam  in  fpeciali ,  excluditur  perhoc:  Origo, 
qua  talis,  non  cft  propria  forma  ,  nec  perfbnie  in 
qua  cft  ,  necpcrfbnf,  adquam  eft  origo,fed  ell 
quafi  via  intcr  perfonam  producentcm  ,  &  pro- 
ductam  ;  cgonon  eft  forma  conftitutiva  prime 
perfonc,  fed  quafi  prKfupponit  eam  .  Nihil  autem 
conftituit  aliquid  in  aliquo  cflfe  ,  nifi  inquantuin 
eftforma  ejus  ;  ergo  relatio  fub  ratione  originis 
non  eft  prims  perfonx  conftitutiva .  Verum  eft 
tamen ,  quod  fi  intelligeretur  origo   conftituere 

per- 


fpeel.ilcin_» 
fonceptau 
adut    ;    ku 
quatcnus 
concipi    po- 
teft  ,    ut  hy- 
poliafis  coB- 
Oituta  ,     Jc 
(juatcnus 
ad  aliam  re- 
fcrt       hypQ. 
ftalim  . 


Videndus 
JoanDesCon» 
ciusi  1  Com- 
uient.    (uper 

frimi . 


i 


Tomus  l  Vars  I.  Quisp;,  XL.  Art.lV. 

perfona?  princiniativ^  ,  non  vcro  formalite 


I  iii.. 
do  expofito,  fupra  articulo  2.  i/i  ca/ce,idd\iSi^  ar- 
gamenta  non  procedunt  contra  ta!i.ni  expofirio- 
rcm.  Denique  contra  tres  relatas  opiniones  facit, 
quia  cxliis  videretur  prima  peribna  itagencrarc, 
aut  originare  (e  Patrem  ,  ficut  generac ,  aut  ori- 
ginat  Filiom  ;  Id  autem  eft  abfurdum  ,  Probatio 
jcqucls  ;  fecundum  opinantes,  paternitas,  ut  ta- 
lis,  turc  primo  eft  in  eflTentia  ,  quum  &  filiatio 
efle  intelligitur  ,  etfi  per  prius  prKccfTeritaliquid 
titorigo,  velgenerativitas  ,  vei  proprietas  ;  igi- 
turPater  ita  generabit  fe  Patrem  ,  ficut  generat 
Filium-  aut  faltem  ita  inefl^e  concipietur  Patri  pa- 
ternitas  per  gencrationem  ,  ficut  filiatio  tft  in 
Filio  . 

Eft  igiturdiccndum,  inh_vpotbeficommunioris 
fententitEjdivinas  perfbnas  conftitui  per  proprie- 
tates  relativas,  quatenus  a  parte  rei  relationes 
funt ;  qualitercunque  enim  corfiderentur,  haud 
conftituunt  perfonas  reales  ,  nifi  fccundum  quod 
a  parte  rci  «xil^unt  .  Ncc  aliquo  alio  conftitui 
poiTunt ,  ut  probatur  argumento ,  y^d  oppofunm, 
Ac  proinde,quoniam  aftus  notionales  fut  ip'emet 
relationcs  peribnarum  conftitutivae,  feu  aft^v^, 
feu  paflivej  (quod.addimus  ob  afiivam  fpira'io- 
nem  )  aftus  proprietatibus  non  prasintelliguntur; 
nec  e  contra  ;  fed  ipfi  aflus  funt  formaliter  perfb- 
narum  proprietates  perlbnales  ,ut  probant  indu- 
6la  argumenta  contra  aliter  opinantes.  Tanrum 
eft  hic  fpccialis  difficultas  de  prima  perfbna  ,  quas 
ex  fuppofitione  hac  fimul  eflTetcum  fecunda  per- 
fona  .  utpote  extrema  correlativa  ;  &  nihilomi- 
nus  Pater  prior  Filiofit  oporfet,  cuia  eft  prin- 
cipium  produftivum  ejus  .  Pro  declaratione  ergo 
ejusdiflicultatis  accipio  hancpropofitionf  m;,y«/'- 
pcfitis  ejusdem  nature:  not:  repugvat  habe)  e pro- 
prietaies  hypo/laticas  ^  qn<£  funt  Jimul  tiaiura, 
Probatio:  fuppofita  ejufdem  natur»  non  habcnt 
inter  fe  prioritatem  natura; ,  feu  prioriratem  ef^ 
fentialcm;nam  ex  Philofophc,j.Metaphy.rex.c  2» 
in  his,  qu£:funt  tjusdem  fpeciei  ,  non  efl prius , 
(3 pofierius .  Sed  ex  hypochefi  ,  fecunda  perfbna 
conftituitur  per  relationem  originis  ;  ergo  pariter 
non  rcpugnat  prims  perfbnaj  lonftitui  perali- 
quam  proprietatcm ,  qus  fit  fimul  natura  cum  ir- 
la  ,  cujufmodi  eft  alia  originis  relatio . 
«rgo  ia  fccunda  reperiretiir  minor  nefe(Ti'as  •  Probatio  antefeffenrit: 
Uniim  abioluruin.  prius  alio  non  includit  contradii^ioncni  elfe  (ine 
illojj  quia  pofico,  quad  aliud  non  eiiet,  n.hil  intnnferuTi  libi  de- 
^eriret.  Sed  feeuad*  repu»narec  flfe  (xm  prima  ;  quia  ab  iiia  afci^ic 
!9:«m  ej[e  ■,  i^itur  maior  neceiTitas  inoflet  prim* ,  quam  fecuadjc ; 
arelat  igitur  dicere  eonrtitui  per  j>roprictate«.reIativas» 

Dcindc ,  eatcnus  repugnaret  prims  pecrfbng 
conftituJ  per  relationem  originis  ,  qustenus  ex 
co  quod  prima  perfbnafit  ,eftorigine  priorfecun- 
da ;  Sed  hffic  pricritas  non  impedit  quo  minus 
ipfa  conftituatur  relatione  originis  aftiva  ,  ut  fc- 
cunda  pafllva  conltituitur;ergoPater  activa  gene- 
ratione  conftituitur  .  Probatio  minoris  :  Aliquid 
efle  priusalio  ,  &fimulcumeo,  non  funt  oppo- 
fita  ,  nifi  id  intelligatur  de  prioritatc  ,  &  fimulta- 
te  ejufdem  rationis  ,  ut  patet  in  prioritate  natur^ 
&  fimultate  durationis :  fcd  fimultas  correlativo- 
Tum  ,  &  prioritatis  originis  non  funt  ejuldem  ra- 
tionis;igituroptimccoha:rere  intelligitur  Patrcm 
efTe  Filio  origine  priorem,  &  fimul  natura  cum 
co  ,  pro  conditionc  correlativorum  ,  quorum» 
unumefTe  non  potcft  fine  altero  .  Minor  proba- 
tur  ,  quia  fimultas  correlativorum  ,  eftfimvilras 
natura;,non  quidem  in  perfeftione  ,fed  quia  rela» 
tioncceft,  nec  concipi  poteft  fine  fuo  termino, 
ac  propterea  correlativa  efTe  non  pofTunt  fine  ic 
invicein  :  alioquin  relatio  eflVt  adfe,  eaque  mu« 


Videndus 
Migi.l.  Ly- 
chetus  fu- 
per  q.  4. 
l>uodiib.  ad 
\'  De  prime, 
Scd  &cloa. 
cius  loco  cir- 
fuper  S.  .Ai 
gujflionem  , 
]>oilcr  1 , 
.Rtport.  di/!. 
1 6.  q.  4.  cit, 
n.f.  probac 
ouod  hic 
fupponitur 
I1.1C  ratione ; 
Nili  perfo- 
nx  confli- 
tui  ponaa. 
tur  relacio- 
nibiis  f  pri- 
ina  foret 
inagis  ne- 
etiiara,  qiii 
fecuni*_. . 
Hnc  efl  im- 
po(Tl5il?_>  : 
rrob.j.t  fe- 
quelan*  ,  es 
eo ,  qiiia  R 
prima     elTct 

ableluta > 

quantun  e(l 
ex  fe  ,  eire 
poffet  fino 
fecuada:  non 
lic  fecnnda 
fine  prima 


tua  coexigcnrii  correlativorumnon  eftex  ahquo 
cxtrinfeco  ,  fed  procedit  de  formali  ,  &  int'  infe- 
ea  ratione  ipfbrudi .  Atoriginis  prioritas  non  efl 
poflTe  effe  fine  fe  invicem  ,  Sed  ejfe^a  quoa/iusi 
ha;c  autem  nullam  prsfeferunt  oppofitionem ; 
non  enim  apponitur  unum  efTe  non  poflTe  fine 
alio ,  &  fimulunum  efTe  ab  alio ,  atquc  de  illo 
procedere.  Declaratur  amplius  ;  Socratcs  pater 
prior  eft  origine  filio  ;  nedum  inquantum  Socra- 
tes,  fed  etiam  inquantum  pater;  quia  fic  eft  a  quo 
alius  :  Unde  &  paternitas  eft  relatio  ©riginis  ;  er- 
go  Socrstcs  pater  qua  talis ,  eft  prior  origine  filio, 
&  tamen  Socrates  paSer ,  qua  pater  eft  fimul  na- 
turacumfilio,  procosditione  correlativorum  . 
Et  hoc  cftquoddicit  Aviccnna  ,(5.  Metaphyfua 
cap.  2.  (^  g.  docens  ,  caufam  ,inquantumcaufam, 
efle  caufato  priorem;  eoquod  caufa  caufato  per- 
feftior  fit  ;  &  nihilo.minus  ,  quiacorrelativa  funt 
fimul  fimultatc ,  non  poflTe  tfft  finc  altero  ad  invi- 
cem  ;  ergo  multo  magis  ftant  fimul  ,  aliqua  fimul 
cfTe  eo  gcnere  fimultatis,  &unumalio  piiusori- 
gine  ,  in  qua  non  includitur  necefTario  imperfe- 
ftio  cjus  ,  quod  ab  altero  procedit ;  nam  procef^ 
fio  non  involvit t/e  fe,quod  fit  ffiquivoca,  ngc 
proindeformam  efTe  debere  imperfeft  orem  in 
produtto,  ac  fit  in  producente.  Ifta  enim  priorita» 
natura: ,  qua  eft  cauf^  ad  caufatum ,  videtur  raa- 
gis  rcpugnare  fimultati  naturx  correlativorum, 
quam  prioritas  originis  tantnm  .  Prima  igitur 
perfbna  conftituitur  in  ejfe  perfonali  per  re'atio- 
nerapofitivam  sd  fecundam  ,  &  k  converfo:  adeo 
ut  impofllbilc  fit  cflx-fine  k  invicem;  &tamen 
ipfa  perlbna  prima  conftituta  in  tali  ejje  eft  origi* 
ne  prior  perfena  fecunda  ,  intantum  utillafit,  k 
quaoriginata  cflt  fecunda  ;  ac  proinde  prioritas 
originls  non  repugnat  fimultati  correlativorum. 

Adargumenta:  Adprimum  cft  evidens  refpon- 
fio  ex  ftatimdiftis,  quia  etfi  primum  fuppofitum 
prascedat  origjne  fecundum  ,  funt  tamen  fimul 
natura  ,juxta  exigentiam  correlatiyorum  ,  Cum 
itaque  arguitur;primum  fuppofitum  prsintelligi- 
tur  gencrationi ;  igitur  &  fecundum  ,  eo  quod 
fint  corrclatiya  :  atque  ita  non  foret  terrainus  ge- 
rerationis.  Refponfio  :  Prima  perfbnanon  pr^in- 
telligitur  gencrationi  afiiva:,  quia  ipfa  in  ejje  per- 
fonali  conftituitur  .  Verum  efl  tamen  ,  illam  prc- 
cederc  generationem  paflljvam  .  Sicut  enim  prc- 
ceditFilium  origine  ,  ita  prarintelligitur  gcnera- 
tioni  pafilva:;  Sed  Filius  non  pracedit  eandcm 
generationem  pafllvam,imo  ipfa  conftituitur  in 
effe  perfbnali ,  Filiusitaque  cft  fimul  natura  cum 
Patre,  eo  modoquocorrelativa  fefe  mutuococxi- 
gunt  natura  ,  &  intelligentia ;  Sed  Pater  prscedit 
paflivamgenerationem  non  natura ,  fed  oiigine 
ut  cxpofitum  eft" . 

C>um  igitur  fubditur  in  confirmatione  ,  (juan- 
docitnque  aliquafuntftmul  ^  quocnnque  tf}  unum 
prius  ,  (^'  re/iqHum,  Neganda  cft  ifta  propoiltio, 
nifi  intclligatur  de  fimultate  cjufdem  rationis 
cum  illa  prioritate  ,  &  polterioritate.  Sicut  ifta 
eft  falfa  ,  Si  aliqua  funt  fimul  tempore  ;  quicQuid- 
tft prius  naturatino^^  re/iquc:  Sed  ifta  eft  vera, 
//  ifafuntfimu/  ttmpcre^quicqHid  efprius  tempch 
re  uno  ,  if  alterojmi/ittr  ej}  prius  . 

Ad  fccundum  relpondco.  In  divinis  duplex 
«•/T*  confiderari  oportere  ;  ejje  n\m\r\\tr\  fimplici- 
tcr.Sceflfe  incommunicabile.  Priorisgencris  uni- 
cum  omnino  eft  ejfe ,  unicaque  efl"entia .  Sed 
quod  eft  ejfe  incommunicabilc,  five  hypollati- 
cum  ,  eflmultiplcx  pro  pluralitate  pcrfbnarum  . 
Cum  igitur  arguitur,  agere  prKJupponit  c'/7^  ,  fi 
int€lligaturde<r/Jf  fimpliciter  ;  quod  eft  tjje  ad 

■fc: 


Es    Rffport. 


4<5i 

i.e  :  utique  ic!  ^^a^ibus  notionalibus  pra  uppo- 
nitur  ,  Si  vero  noniine  ejje  fignincctur  e/J^e  hypo- 
ftaticum  ,  quod  cil  ad  altcrum  ejje  ,  f.i]ilim  eft 
imuipfum  agere  cll  \^r\m\imej]e  ad  altcrum:  fi- 
CUC  ipfa  actio  produfliva  ell  prima  liabitudo  ad 
ait«rum.  Et  qu:im  rurfus  additur;  c^\i\^  agere 
pra;iupponit  potens  agere  .  Dicimus,  in  cafu 
pujTe  agire  nullo  modo  a  parte  rci  prsfupponi 
ipli  agere:\mQ  agens  effe  primo  potcns  ip^b  agere, 
Etfi  uitro  concedamus  prcfupponi  illud  ,  quo,  ut 
principio  rormali,aliquidell  potens  a<>ere.  A6tio 
Igitur  iiic  non  prerupponit  ruppofi!.um,  neque  ut 
agen£,neque  ut  potens  agere^fed  tantiim  efTentiam, 
yux  elt  quafi  ratio  formalis  agendi .  Prima  igi- 
tur  entitas  incommunicabilis  non  praflipponit 
;iliquod  ens  ineommunicabile ,  nec  fubinde  fup- 
pofuum  ,  quod  elv  incommunicabile ,  Aftio  au- 
tem  prima  produi5liva  ,  fi  eil  productio  prima, 
ve!  origjnatio  activa,  cH:  prima  enfitas  incommu- 
nicabilis  in  di  vmis  .  Ijlam  enim  nihll  prscedil  ni- 
fi  memoria  perfefta  :  eaque  efl;  communicabilis, 
fed  ipuim  producere  nequit  communicari :  quia 
tunc  produclum  per  ijlud  produceret  fe  ,  quod 
cflimpoihbile  :ipfum  ergo  producere  primumeft 
conltitutivum  primi  uipponti  incommunicabiiis, 
quod  non  praexiftit  aftioni  ,  vel  produfh'oni 
attiva;,  fed  ell  hypoltaticii  exiftens  ipfa  a£tione 
tbrmaliter. 

Ad  tertium  dicendum  fic  :  utique  in  ordine 
efTcntiali  primum  in  cflTentia  eft  ab'blutum  :  illud 
enim  primum  tanta  prsditum  efl*e  opertet  necef- 
fitate  fibi  intrinfeca  ,  &  abfoluta  ,  ut  fibi  non  re- 
pugnet,  quantum  eftex  fe,  exiftere  fineomnipo- 
jteriori .  Nam  nullum  eo  poftcrius  poteft  fibi  in 
«ifendi  ncceffitatc  comparari .  Sed  oppofito  mo- 
do  res  fe  habet  in  ordine  pcrfbnarum  .  Ecenim 
leadem  neccfTuate  eflendi  fubfiftunt  tum  prima, 
tum  fecunda  perfona:  ac  proptereanecelTario  pri- 
iiia  perfbna  coexigit  fecundam  ,  &  e  converib. 
Qiiod  fi  prima  foret  abfoluta,  non  neceflario 
quantum  eft  ex  fe  coexigeretfecundam  perfonam: 
non  oportet  ergo,primum  in  ordine  eflendi  hypo- 
ftatici  effeabfblutum,  ut  primum  in  ordine  ef- 
ientiarum  . 

Ad  quartum  dfcendum  ,  nullum  pcrfonale  fn 
divinis  proprii  prsdicari  denominative  de  ajiquo 
fubjeifto  incommunicabili ,  de  quo  nobis  efthic 
fermo  :  licet  forti^  poffit  ita  denominativ^  proedi- 
cari  de  aliquofignificante  eflTentiam  in  concreto, 
ut  Detis  e(} generans  :quia  talis  prasdicatio  deno- 
minativa  verificatur  de  aliquo  ,  quod  fubjccto 
continetur  ,  nempe  dc  Patre  .  Quare  autem  non 
Qapdljb.  fit  ibi  prisdicatio  dcnominativa  de  fubjecto  non 
?fr//o'  'aTt\-  tranfcendente  ,ratioeft,  quiaejuirnodi  pradica- 
cuU  V.  fcd  tio  dc  fubJGfto,  noneftnifiin  concrcto  ;  &  non 
deeo,  quodincludit  proprium  ,  fed  de  fubjefto 
receptivo  proprii .  Proprictas  autem  perfbnalis 
in  divinis  non  prsdicatur  de  fdiquo  in  concreto 
non  tranfcendente ,  nifi  de  perlbna  conftituta 
per  ipfam  ,  diccnte  Damafceno  ,  lib.  i.  cap.  j.re- 
lationcs  dcterminant  hypoftaies,  non  naturam: 
ergo  de  pcrfona  non  denominative  prosdicatur. 
Cum  ergo  dicitur  ,  a£t;o  dcnominat  iilud  ,  in  quo 
eft.  Reiponfio,  extendendo  denominationem  ad 
prffidicationem  denominacivam  cflentialem  in 
coBcreto,  ficut  homo  eft  animatus  ,  &  ad  dcnomi- 
nationem  proprie  diftam  ,  ficut  homo  eft  rifibilis, 
vellignum  elt  album,  conccdi  poteft  ,  formam 
omnem  aliquo  irtorum  modorum  denominare  il- 
lud  ,  in  quo  eft  ,  quia  ad  misius  de  compofito  prae- 
dicatur  in  concreto  :  licet  illud  fit,  extendendo 
idenominationem  .  Sedfi  intelligatur  de  illo,  io 


Sufhfnct  ]danm$  Dtms  Scoti 


j^oaiiciatur  < 


quoeft,  ut  inlufceptivo,  pr'«dlcntni1^  pr«dfca>f 
proprie  denominative  ,  negandamcll;  nifi  iilud 
fufceptivum  fitlimitatum  ,  vel  mfi  prredicatio  il- 
la  denominativa  ,  importn  fubjeftum  effe  pro- 
prium  ,  &  diftinftum  ab  oppoilto .  N?.m  hoc  ipfo 
quod  denominatur  a  forma  aliqua  ,  necelTario  de- 
notatur  oportere  diftinftum  efl^e  aboppofitoj 
quod  autem  intelligitur  h^c  quafi  fufceptivuru 
formx  eft  illimitacum  ad  oppofjtas  relationcsr 
&  tamen  non  diftinguitur  ab  cis  :  quia  ergo  non 
adeft  hic  fufceptivum  proprlum  forms  ,  fed  com- 
niunefibi,  &  oppofi  o,  idco  nulla  eft  prcedica- 
tio  denominationis  relationum  de  fiifceptivo  . 

Ad  ultimum  ref]wndeo  fic  :  Quando  aliquid 
eft  illimitatum  ratione  caufi?,  intantum  utfibi 
Gorrefpondeant  plura  in  altero  extremo  ,  fi  inter 
eaplurafitaliquisordo,  tuncnon  eft  idem  pri- 
mum  refpeftu  illimitati  primitate  adasquationis, 
&  primum  primitate  immediationis  .  Exemplo 
id  dcclaratur :  Sol ,  ut  caufa  effe^iva  illimitata, 
illuminat  medium  totum  ,  fic  tamen  nt  inter  par- 
tcs  illuminatas  fit  aliquis  ordo :  prius  enim  illumi- 
naturpars  propinquior  ,quam  remotior.  Primum 
adaquatum  corrcfpondens  Soli  illuminanti,  eft 
medium  totum  :  fedejufmodi  totum  non  eft  pri- 
mum  primi.ate  immediationis  ,  fed  magis  pars 
propinquior  .  Ita  etiam  in  genere  cauftc  formalis 
corpus  ipfum  organicuni  eft  primum  adaquat^ 
perfeftiblle  ab  anima  :  /ed  qnod  immcdjatius 
perficit ,  eft  cor  ,  &  eo  mediante  csteras  partes 
informat .  Confimiiiter  efi^entia  divina:  non  cor- 
refpondetaliqua  una  fubfiftentia  adiequate,quia 
tuncclTc  non  pofTet  inaliis:  fed  fibi  tres  fubfi- 
ftentiJB  exacliflime  adasquantur  ,  in  quibus  ordinc 
quodam  reperitur,  atqueita  primitate  immedia- 
tionis  primum  illorum  in  ea  fubfiftentium  ,  refpi- 
cit,ac  mediante  iilo  elt  in  aliis,  quibus  communi- 
catur  ab  primo  ,  quod  in  ipfa  fubfiilic.  Cum 
igiturquasritur  per  quid  oft  eflTcntia  in  prima  per- 
fona  ?  Dicimus  exiftere  in  illa  es  fe  ;  fed  infere- 
hatur  :  ergo  non  potelt  effe  in  aliis  .  Refponfio: 
Determinatio  eftduplex,  duplici  item  oppofita 
hideterminationi .  Et  alteraquidemindetermina- 
tio  eft  ad  oppofita  eontradiftorie  ,  ut  materia  re- 
fpeftu  formae ,  &  privationis  ;  Altera  vero  cft  ad 
diverfa  pofitiva  ,  qus  nihilominui  indetermina- 
tioftat  cum  determinatione  ad  altcram  partem 
utriufque  contradittionis.Htita  Soleftindetermi- 
natus  ad  producendum  vermem  ,  &  plantam. 
vcluti  ad  diverfa  pofitiva  ,cumtamcn  interimex 
fefit  determinatus  ad  utranquc  partem  contra- 
diftionis ,  perinde  ac  fi  eflTet  agens  parciculare  na- 
tum  producerc  unum  ex  illi»  tantum.  Efl^entia 
igitur  djvina  de  fe  determinatur  ad  primam  per- 
fonam  ,  determinatione  oppofita  priori  indeter- 
minationi ,  qua  eft  ad  contradiftoria  :  non  autem 
ea  dctcrminatione  ,  qua  contrariatur  fccunda 
fjuia  ejufmodi  determinatio  non  ftat  cum  illimi- 
tatione  ad  plura  ,  imo  effentia  illa  non  ad  unam, 
fedadtres  fuhfiftentias  adjcquatd  dcterruna^ur 
Utexpofitum  cft  . 


De  fifs  Do» 
ftor    prolix^ 

I.  Reporc. 
dift.i8.  q.i. 


Videndus 
Poncij  Cgoi, 
mtttt.  egre- 
^ie  omniil 
Kacc  «xpen- 
dcncit  • 


Dehis  etiim 
i.ldift.  7.  ^ 
C»ntra  ,  in» 
determina' 


QUM- 


r. 

II. 
m. 

IV. 

V. 

VI. 


Qoodlib.  q. 
4      ♦-      ^'^ 

argument. 

V.  Si   contra 
ipud.  0.11, 


Qnodlib.  q- 
1.  V  De  ter- 
ti»  MTiiculo  , 
V.  Secundo , 


Tomus  l  Vars  l  Qualiio  XLl  Art  L  46  5 

QUiESTIO  QIJADRAGESIMAPRIMA. 

DE  PERSONIS  IN  COMPARATfONE  AD 
ACTUSNOTIONALES, 

IN    SEX    ARTICULOS    DIVISA. 

Deiade  conjiderandum  cjl  de  perfotits  itt  comparatione  ad  a&us  mtionales . 

ET    eiRCA    HOC    QJCJ  ^RUNTUR    SEX. 

Utrum  ai^lus  notionales  fint  attribuendi  perfbnis  . 

Utrum  hujufmodi  aftus  fint  nectflTarij  ,   rel  voluntanj  . 

Utrum  fecundum  Iiujufinodj  aftus  f>er(bna  procedat  de  nihilo  ,  vel  de  aliquo  , 

Utrum  in  divinis  fit  ponere  potentiam  ,  refpcftu  aftuum  notionalium  . 

Quid  figniticat  hujufinodi  potentia  . 

Utrum  a6tus  notionales  ad  plures  perfonas  terminari  ponint  , 


ARTICULUS    L 

Utrum  aclus  notionales  fint  attribuendi 
perfonis . 

;  Dotfor  iocis  in  margine  cttatis .  S.  Thont.  j.p^ 
qua/i.  41.  art.  prtmo  , 

IDENTUR  «lausno.. 
tionales  non  cfl^e  attri- 
buendi  perfonis.Etenim 
fecundum  Auguftinum, 
j.  de  Trinit.  cap.  ^.  (^ 
10.  omne  quod  eft  in- 
divinis  ,  aut  /ecundum 
rubftantiam  dicitur,  au6 
adaiterum  .  Sedaciio 
in  Dco  non  eft  pure 
ielatio,red  mag  s  aliqu'f'  abrolutum  ;  ergo  dicitur 
de  Deo  (ecundiim  fubflantfam  .  Qua:  autcm  fc- 
cundum  fiabflantiam  dicuntur,  communia  fijnt 
tribus  peribnis  ;  ergo  aflus  notionales  ron  per- 
Ibnis.  fed  divin»  rubftaniiae  ,  vel  natura:  funt 
attribuendi . 

Prsterea,  Si  aflus  notionales  forent  adfcriben-' 
di  peribnis  \  igitur  hsc,  Dexs getiuit  Deunt ,  non 
eflet  concedenda  .  Oppofitum  autem  diftum  fuit, 
art.  4.  7.39.  ergo  ij  aflusnon  ita  funt  proprij 
perfonarum  ,  ut  ipfis  attribui  debeant  .  Probatio 
lequeix  :  Namqua;  funtpropria  perfbnarum  prai- 
dicata,  quia  funt  adalterum,  vel  ratione  incom- 
municabilitatis  miunt,  ver^  non  dicuntur  de  Deo, 
quatenusab  perfbnalitatibus  abftrahit;  cujus  na- 
tura  efiad  fe,  acpluribus  reipfa  communicatur  . 
Pisterea,  Principiumformale  dicendi,  feu  ge- 
nerandi ,  efi;  memoria  perfecfta  ,  qux  efl  effentia  in 
ratione  intclligibilis  prsefens  intellectui  :  &  prin- 
cipiumfp  randi  etleadem  efientia  ,  ut  per  intellc- 
£tum  voluntati  praslcns  j  igitur  ipfi  efllentis,  qua- 
teniis  duplex  confiat  principium  cum  his  poten- 
tijs,  ;iint  attus  notionsles  attribucndi,  &  non  per- 
fonis,  quade  proJuctionibus  procedunt. 

Confirmatur,  fiipfiefientix,  utconflanti  da- 
plex  principium  produ£tivum  cum  intdleftu  ,  Sc 
voluntate  ,  non  forent  a£lus  notionales  adlcnben- 
di ;  igitur  ut  Patri  attiibuitur  produttio,  quaiell 
gencratio  ,  parircr  &  Fiiius  verc  dici  polfet  gene- 
rare,vc!  producere,  ciim  fibj  prsfto  fit  iJem  prin- 
cipium  produftivum  ,quod  ell  in  Patre  :  Hqc  au- 
tem  ell  pi.inc  filium;  ergo  aiirtus  illi  notionnlcs  in- 
funt  eficntire  independcnter  a  pcrfonalitatibus  , 
qi.;ibus  femei  intcllcctis,  net^v.cunt  ukcriiis  in 
confimilcsactus  cxire  . 


Praterea,  Proprfum  aclionisefl  ex  (e  pafTio-,^ 
nem  inferre:  /ed  in  div  nis  nullae  adllruuntur  paf- 
fiones  :  ergo  neque  aftus  notionalcs  ibi  videntur 
ponendi . 

CoNTP.i^  ,  Per  Auguftinum,  15.  de  Trinit, 
cz^,26.SicHt  Filio prxjtat  ejjentiam  de  Patre ge^ 
neratio  ,  ita  Spiritui  Sauclo  de  utroque  procejjio^ 
fgitur  actus  notionalcs  ,  qui  funt  generatio  Filij  , 
&Spiritus  Sanfti  procefno  ,attribuuntur  ab  Au- 
guflino  per/bnis  refpeftiv^  producentibus  . 

Respondeo  dicendum  ,  A6tus  notionales  om- 
ninocffe  per/bnisattribuendos.  Declaratio:  Quo- 
tiefcuaque  aflio  efl  recefTario  ad  terminum  ve- 
rifilm^  productum,  ac  realiter  dillinflum  a  pro- 
ducente  ,  fali^b  omnino  is  aftu»  attribueretur  ei , 
cui  contradi(florie  repugnat  producere,  &  produ- 
ci,eo  quod  fit  intrinfecuj  indivifihile,  &  ab  fe  fub- 
in  ie  indiftiniftum  .  Sed  aftus  notionales  ejufmodi 
funt,  ut  neccffario  fint  ad  tcrminos  reafter  di- 
f^inctos  a  producentibus;diccnte  Auguftino,  i.  de 
Trinit.cap.  r.A'////(j  res  eft^qadefe  ipfarn gignat^ut 
fit ;  ergc  gignens  ,  5c  Ipirans  d.flinfti  fint  oportet 
agenito,&  fpirato.  At  efTentia  divina  elt  prorsus 
um  ,&  indiftincla  ,  &  fndiflinguibdir:  ergo  aftus 
notionales  ci  non  pofTunt  attribui  finc  faHuate  : 
notaretur  enim  efientiam  divinam  genuiffc,  aue 
genitam  effe,  aut  fpiratam;  ergo  non  fibi ,  fed  pcr- 
fonis  fu-nt  attribuendi  acius  notionales  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  Refpondeo  , 
a^ionem  produ6livani  in  Deo  cffe  habitudinem 
produceniis  ad  produflum  ,  ac  proin  Je  «fi^entiali- 
tcr  ad  alterum  .  Ciim  enim  ,  juxta  Augullinum  , 
quicquid  ad  alterum  non  eft  ,  ad  /e  fit ,  &  commu- 
netribus:  Aclo  autem  prima  productiva,  five 
produflio  prima  ,  vel  afliva  originatio  flatuenda 
fit  prima  entitas  incommunicabil  s  in  divinis:  om- 
ne  cnim  ,  quod  hanc  precedit ,  elt  in  omnibus  per- 
fonis:  fed  y^x\mu.m producere  nequit  altericommu- 
nicari,quia  tunc  produftum  per  illud  produceret 
fe,quod  eft  impofllbilc  ;  Origo  i.^itur  quscunque, 
fcu  dicitur  a6\;o  ,  feu  paifio,  cll  formaliter  rchtio: 
perfbnis  igitur  originationes  funt  attribuendx, 
nequaquam  elTentis  divina  . 

Ad  lccundum  dicendum,juxta  evpofita  in  prtt- 
(itato  articulo  .  Nam  hsc  propofitio  ,  Dfus  getie' 
yat  Dcuni  .t  vera  ell ,  quatenus  Td  D*"s  fupponit 
pro  perlbna  ,  cujus  cllgignerc  ,  eaque  folus  Pater 
cfl.  Q^ia  enim  talia  fant  fubjecta  .qualia  elfc  prr- 
inittunc  pr«dicata,  aftus  notionalis  perprxdica- 
tum  importatus  ciim  repugnet  fuhjcclo  refpeitu 
primarij  fijjnilicati  ,  quodell  eflentia  divina,evi- 
dcnselt,  non  vcriiicari  de  fubjs5to,nifi  quatenus 

acci- 


Ubi  fupra. 


De  hisaAmn 
fupra,5.i7. 
i.dift.^ .  <7  ). 
$.  Pro  ifa 
tgitur  tpi'. 
Tti-ne  M<zgl. 
ftri  Hanc  lo- 
lutioneinj 
fupnonit 
padim  Do» 
^•or  I.  did. 
i.  De  hit  a- 
itum  f  ;o» 
O'ticulo  |,er 
art.^. 


Quodlib. 
n.  4.  r».  (• 
cpponendo  , 
iS  $•  A.i  ar~ 
gu^emum 
frin.ifdlf  m 


Summcejoamh  Vuns  Scoti. 


Qiiiliter 
aiitemiJ  111- 
tcl  ligi  «  ac 
explicari 
tjueit  ultri 
difta  f    i7> 

Vidcndus 
DoSor  1. 
diSt  »<f.  §• 
2)«'  »;*<;/:d  • 

S.  Thom. 
hic  _  §.     .id 

Dofionidcn» 
vidctur  .  4. 

dift.  u.  a- 
V.'§.  ^J/-- 

frinci[.alf  . 
'     i.Keporr., 

d! /}.!■'..].'. 

S«rmo  de._» 
Adiioiie  t)ui 
Pra-dicamen. 


De  his  infr 


accipitur,  vciruppnnere  intelligitur  proruppofiro 
Pacns :  etfi  aliOvpin  qiixdam  prsdicata  ad  origi- 
rem  pertincntia  vcrificentur  de  Deo  ,  ut  eft 
in  fe  exJllens  independcnter  a  proprietatihus  r?- 
lativis,i!t  !unt  h»,  Deus  creat,  Deuseftfupiens,^ 
ejufnodi. 

Ad  tertUim  Refpondeo,  memoriamper^^eclam 
effc  principium  r/«o  produflivum  :  non  rrr/o^pro- 
ducit,  ac  propterea  non  illi ,  fcd  perfonis  produ- 
centibus  ut  quoA.,  attribui  oportce  atlus  notiona- 
ies  ,  ficuti  non  forms  hominis  ,  fed  hon)ini  adtri- 
bitur ,  nec  forma  hominis,fed  ipfe  homo  ver^  dici- 
tur  hominisproduftivus,  ut  reipfa  homincm^i- 
gnit ,  vcl  producit . 

Etperidcmad  confirmatipnem,  quia  fi  aflus 
notionales  de  effentia^ut  principio  (^«oi,  indepen- 
dcnter  a  perfonalitatihus  prasdicentur,  evitari  om- 
ninonon  poteft  ,quindill!nfla  intelligantur  ab  eo, 
quod  primo  dicitur  produ6>um  ,  quia  fieri  non 
poteli,  ut  (c  ipfam  producat :  quemadmodum  & 
diiliniirta  abproduciise(l,&  intelligifur:  quatenus 
iibi  competunt  prxdicata  independcnter  a  prp- 
prietatibus  perfbnalibus  ,  utquum  dicitur,  Deus 
<:?■£•/!/■  iNcccffario  igiturquicquid  fpeflat  ad  prrfo- 
Barum  originationem  ,per(bnis  efl  attribuendum, 
qua;  fbla:  numcrantur,  &  multiplicantur  in  una 
(edentia  indivifa  ,  &  immultiplicata  . 

Ad  quartum  eft  ha:c  Refponfio  :  AfliOjeffi  fe- 
cundum  quod  importat  origincm  motus,  infcrat 
ex  fc  paflionem:  attamenflib  hoc  conceptu  non 
ponituraftio  indivinis  per^bnis.  Quapropter  non 
ponuntur  in  eis  pafTiones^Rifi  Grammatic^  ,nem- 
pe  quoad  modum  flgnificandi ;  &  pon  fijcijndum 
pafTionis  rcalitatem . 

Qii.T  amplius  cxplicantes  dicimus,  putan  'um 
noH  eiTe,  aftus  nptionales,  feu  aftivam  g°ncritio- 
rem,  vel  Filii  pro(Ki(?tionem  manere  in  divinis, 
fub  ratione  aftionis  ,  fcd  tantum ,  ^  prscise  ut  re- 
latioeil.  Etdcclaraticcftifta  :  Aftio  in  crcaturis 
vcl  eil  forma  ablbluta  ,  vel  refpe(5lus  extrinfecus 
advcnicns  ;  alioquin  enim,fi  intrinfecus  advenirct, 
fpeftarctad  ipfum  genus  rclationis,  nec  foret  u- 
rum  ex  fex  principiis  numcrum  denarium  Pra:- 
dicamentorum  intej>rantibus  .  Aftio  i2;iturnori 
fcquitur  necefTario  fundan^entum ,  pofirotermi- 
no,  utiexfurgit  relatioqua^Iibet  reducibilis  ad  u- 
num  ex  tribus  modis  relativorum.  Ultcrius,a5lio 
comparatur  ad  tria  ,  nempe  ad  terminum  produ» 
ctum ,  ad  terminum  formalcm  produflionis,  &  ad 
riafliim.  in  quo  ea  forma  recipitur  .  Juxta  primam 
Scfecundam  comparationem  non  cfl  aflio  refpe- 
6tus  extrinfecus  advenfens  ,quia,  pofitis  refpeifti- 
vi  terminis,nece(fario  exfurgit  relatio  producen- 
tis  ad  produftum  ,  fpe(ftans  adfecundum  mo^um 
rciativorum.  Efl  igitur  aclio  refpeclus  extrinfe- 
iCus  advenens  ,  quatenus  comparatur  ad  pafTum, 
&  ad  potcPtiaie,  non  objectivum,  fed  fubje(5tt- 
vum.  Quod  &  docuit  Aui5tor  fex  principiorum, 
cap.  2.  dicens,^u^/o  eft,fecHndum  quam^in  illtcd^ 
quodfubiicitttr  ,  agcre  dicimur . 

Actio  itaque  fi  ponatur  cffe  forma  ahfoluta, 
evidens  ell  fjb  propria  rationc  non  reperiri  in 
(divinis  ad  inilar  notionalis.  Cum  cnim  abfclatum 
omnc  fit  tribus  commune,  folaque  produ(?t'0  pri- 
mi  fit  priiwumincommunicabilc:  hsc  ut  clefren- 
tialitcr  ad  aitcrum  .?<  relatio  ,  ita  careat  oportet 
propria  ratione  aftionis  .  Qiiod  fi  in  rcfpcftu 
eonfiilere  dicatur  ,  adhucnon  manet  in  Deo  fub 
\  conccptu  fuigeneris  :  Quia  indivinis  non  elt  ali- 
quid  potentiale  ,  vel  quafi  in  quod  per  aftionem 
forma  inducatur:  &  nihilominu,<  fib  hac  prsecisi 
rationQ  A£tio  eil  unum  Prasdicam.cntorura .  A- 


aio  igitur  fccundm  formalem  r«tfonem  c]u», 
qua  efl  Pridicamcntum  non  manet  in  divinis ,  ied 
duntaxat  penes  concepnim  relationis:  Generatio 
igitur,  feuaftiones  produ(?tivcdi  vinarum  perfo- 
r^arum,  funt  fbnnaliter  &  cfrc-tniales  relationes, 
etfi  de  modo  fi?nificandi  Grammatic«!i  dican- 
tur  a6tiones  .  Aliud  non  elt  ergo  in  ra  gcneratio 
afliva,five  Paufs  proprieras  ,  quam  ipfa  paterni- 
tasut!  paffiva  fpiratio,  ipfi  proccino  ,  &  Filii  na- 
tivitas ,  vel  paffi  va  gencratio  ,  idem  formaliter  ac 
filiatio  . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    11, 

Utruma«5tus  notionaies  fint  voluntaril. 

Do£?er  1.  dift.  6.  iti  Report.  ibidem  q.  i.  2.  6*  J. 
S.  Thtm.  I.  p.  q.^i.art.  2. 

VIDENTUR  aaus  notionales  efTe  volunta- 
rii  .  EtenimRichardus  de  hac  rc  fermo* 
rem  mfiituens,  6.  ds  Trinit.  cap.  17.  ita  conclu- 
dit  .  Vultisfuper  his,  qux  fuperius  di>cimus,au- 
dire  ■verhnm  abbrcjiarumihigenitum^^elle  habe- 
re  defe  fbi  confvrmem  :  atque  condignum  ,  idem 
mihi  videtur  quodgignere  Filium ,  &  tam  gent- 
tum  ,  quam  ingenitum  lel/e  habere  condiief^untt 
idem  mihi  'videttn\quod producereSpiritum  SaU' 
P/^w.lgi-ur  manifcfie  hic  aftribuit  aftus  notiona- 
les  voluntati,  dumdocet,  Patrem  velle  haberc 
conformcm  ,  idem  cfTe  ac  Patrem  gignere.Siqui- 
dem  de  .«^piritutSanfti  prcceffione  cpnfiat ,  quod 
4  Pfltre  ,  &  Filio  procedit  per  modum  voluntatis, 
Pr»rerea,  Aupuftinus,  libro  J.  contra  Maxi- 
tninum  ,ci)p.  r.  ^^'d-r  ,inquit  ,  fi non genuit ftbi 
Fi/ium  rxnua/rm ,  aut  non  vo  >uit  ,  av.t  von potuit-^ 
ftvonvohut'.  igintr  i^t^vidtis  fu  t.  Sed  invidus  is 
diciuir  &efl,  qui  voluntate    fubcrahit,  &  non 
vult  communlcare  ea  ,  qnorum  alios  participes 
faccre  rcfTet  ,  fivellet.  Ut  invidus  illenoneft 
nec  fan^  dici  potcfl ,  qui  non  dat    illa  ,  quaj  aliis 
communicare  nonpotefl,  ut  fapicntiam ,  poten- 
tiam,divitias,&araidgenus,  qua:non  funt  m 
hominispo^ef^ate;  er,^ooportet  Filii  gencratio- 
rem  omnino  ad  Patris  voluntatem  pertinere;aho- 
quin  invidus  Pater  dici  non  poiret,  &  nullum  ef- 
fet  argumentum  Auguf^ini. 

P-aiterea,  Apofiolus,  i.  ad  ColofT.  TranftU' 
//Vrr<j,  inquit,  in  rcgnum  Fi/H di/eVaonisfuas 
feddilectiode  voluntate  procedit,  ergo  &  Filiu» 
diIe(5tionis  fu«  a  voluntate  quodammodo  elt; 
A^ns  igiturproduaivusFiliieftvoluntarius. 

Pra:tcre3,fecundum  Ariflotelem.  J.  Metaphy. 
cap.de  NeccfTario,o/«/?f  iitvo/untariumeft  trtftsi 
Si  igitur  aaus  ,quo  Filius  producitur  ,  fub  Patris 
voluntatenoncaderet,  ipfi  producenti  triftis  ef- 
fet.  Sednihilpoffet  cfTe  trifte  in  divinis;  ergo 
rec  involuntarium  .  Filius  igitur  voluntategcne- 

ratur.  ,     ^  .   ■ 

Prssterea  ,  Auguftinus  ,  9.  de  Trtmt.  cap.  7. 
videturattribuere  voluntati  innobis,  ut  princi- 
pio  produaivo  ,  Verbi  gignitioncm  ,  Verbum, 
inquiens,  amore  fowc;>/V//r.Et  XI.deTnnit.cap.g. 
Vo/untafqye  ipfa  ctiomodoforis  corpore  objeclo 
formandtim  fenfum  ctdmovehat.formatiimque  jtin. 
^ebat ,  fic  aciem  yecordanlis  animi  ad  memoriatn 
%n'jertif.  Et  multa  confimilia  frequenterrepetit. 
Vultigitur,voIuntatcm  habere  vim  convertentis 
aciem'  ante  gignitioncm  ,  &  retinentis  eam  in 
^au  :  alioquin  fi  verbum  ab  voiuntate  non  de- 
pendcret,  femel  produaum  perpctuo  per.laret, 
cujus  contrarium   cxperimur  5    er»cJ  paritcr  io 

Trini- 


PfsterM 

t}oi!lcr  hic 
n.  lo.  Snbti- 
iiter  decla» 
rat  quaiitcf 
generaiiO 

*aiv.i  ,  & 

paternitai 
nihiiominus 
difler.iBt  ra- 
tione. 


x.dift.f .  q.»' 


Tdfftus  l  Vars  l  Qu^ftio  XLl  Arf.  11 

TiiBlt;Ue,ci!jUS  ima^o  in  anima  nonftfi  repcritui,       nito  inhjerernlo  eft  perfccli  beatus 
•  vohintas  lubet  rationem  aHquam  prjncipii  rc/pe 
£lu  Verbi  gignitionis  ,  " 


CoNTRA,   Damafcenus,  Uh.  t,  csp.S.Gefte^ 

ratlotflopui  Httura;  &  M'gi(lcr.  i.  difl.  x.c.pri- 

mo  ;  eilque  Augufliniad  Orofium  :  ?*,  ^tirefcieH'- 

tiam  i-olitntas  no>t  poteJl-.iTgocnm  Fii'US  fit  fcien- 

tia  ,  vel  Sapientia  Patris ,  voluntate  non  gcnc«« 

ratur. 

No'at  hic        Respokdeo,   Qiinniam    induclis  ar|»umenti« 

Cajetanus   ,   non  una   tangitur   difficultas,  omnibus  fingilla- 

S  Th«main   ^j^^  expediendis  ,acdilutidandis  fequentia  fubij- 

quidemqus.   cimus  difta  .  Et 

niourm     de 

aSibiis  notionalibus  iiT  «ommonr  ,  «preflife  timeii  in  eoncju» 
Conibut  Fiiij  ocp.crationem  ,  tanqiiJi»  priorem  fecjndi.]m  intelle. 
ftum  ,  ui^us  iii  a^u  excrtito  fub  illius  nomine  a^uj  notigaal?; 
p2;:tjcerec  . 


Primum  eflo.  Paternon  glgnlt  Filium  eanatu- 
rali  neceintate,  qua  ignis  calefacit,  vel  gravtf  ten- 
dit  deorfum:  Sedgenerat  volens,  non  tantum  vo- 
luntate  nonfequcnta  ,  vel  concomitante  aiStum  i- 
pfum  gignendi  ;  verum  etiam  voluntatc  antece- 
dente.  Probatio  prima:  partis  ;  Nam  eatenus  qui- 
dam  putaverunt  omnimoda  naturs  neeeiritate, 
eitra  omnem  voluntatis  a^Jlura,  Filium  de  paterna 
memoria  prodire,  quatenus  fentiebant  ipfam  in- 
telleftus  operationem  fbrmaliter  effe  Vcrbi  gi- 
gnifionem  :  Hoc  autem  cfl  plane  fairum  ;  tum  ex 
dielis  ,  q.  27.  art.  5.  incidenti  2.  ubi  oltenfum  el^ 
pfyerationes  effe  ultimos  terminospoientiarum, 
&  nihil  omnino  p^-oducere  .  Tum,  quia  intelligiye 
«fl:  perfeftio  fimpiicter;  dicere  autem  eiTe  n  «juit 
ejufmodi  perfeclio  ;  cum  epim  Filio,  ^  Spiritui 
Santlo  non  competat  dicere  ,quod  efl  Verbum 
producere;non  forent  ergo  fimpliciter  peifc£ti;id 
vero  eft  falfum.  Quod  autem  intelUgere  fit  perfc- 
£iio  fimplicitcr ,  ex  eo  liqust ;  quia  Pater  intelle- 
£t'one  efl  formahter  beatus  quantum  ad  intellc- 
ftum  ,  &  velitiopc  beatus  ,  quantum  ad  voljnta- 
tem  ;  non  efl  autem  bcatus  nifi  pcfeftione  fimpli- 
citer .  Deinde ,  quemadmodum  in  crcaturis  aftio 
alia  efl  ab  fa?.ionisratione;a6lioenim  eftultimus 
terminus  ,  faftionis  autem  efl  alius  terminui  per 
ipfam  faftionf  m  produflus;  ita  in  divmisopera- 
tio,  qua  formiliter  Pater  operatur ,  diilinguitur  4 
pioduftione,  qua  formalitcr  producit  .  Etenim 
operatlo  hibct  ofejeftum  quafi  praruppofiium;at 
produflio  habet  terminum  per  ipfam  produ6lumj 
ergo  i^nelUgere ,  quod  efloperatio  Patris,non  efl 
formaliter  dicere.,c\\.\oA  eflproduftio  Filii  a  Patre. 
Nec  refertquod  unius  potentia  unicus  fit  a- 
ctus,  ut  proinde  nos  intellc<^ui  duos  attribuen- 
tss  perperam  ,&  contra  rationem  id  affirmare  vi- 
deamur .  Nam  incidit  hic  jequivocatio  :  Siquidem 
a^ciio  in  ereaturis  uno  modo  accipitur  proaftione 
de  genere  attionis  ,  alio  modo  pro  actu  fecundo, 
qui  eft  qualitas  abfoIuia.Unius  ergo  potenti»  uni- 
cus  eftacius,quia  unica  ideft, generis  uniusaQio, 
unicaque  abfbluta  operatio  .  Sed  B'HiI  impedit , 
quominus  alterius  rationis,  &  gencris  a(5iuum  u- 
na,eademque  potentia  fitprincipium.  Nam  intcl- 
le6lus  nofter  &  Vcrbifm  gignit,  caquc  notitia  ge- 
nita  formaliter  intclligit;  &  itt  in  divino  intcIIoiSlu 
cft  operatio  correfpondens  intellcftioni  noilrx  , 
loxt*  haae  qus  cft  qualitas,  &  infupcr  aftus  ,  quo  Verbum 
re^tentnm  cxprimit , qtii  correfpondet  afbui  dcscnere  aftio- 
'np»nit  hic  nis  in  nobs.  Eftnunc  oftcndcndum,Patrcm,utcft 
Cajetanuf  volcns  voluntate  anteccdente,producereVerbum. 
>•  ThotflB  NamPater  in  primo  figno  originis  inteiligit  for- 
malitcr  eflentiam  divinam  ,  eiquc  unaamore  infi- 
ToniHs  I. 


4«S 

Eo  ordine  o- 
rigini»  cxpleto  ,  in  fecundo  figno  Filium  generaf, 
fed  non  tantum  vultcam  Vcrbi  cxprefiionsm  vo- 
litione  concomitante,  aut  fcquente ,  fed  volitionc 
illa  qua  in  primo  figno  originis,  prasfuppcfita  in- 
telleetione,  voluit  efTentiam  ,quumnempc  Verbi 
g'gnirio  adhuc  non  intellig«retur ;  crgo  ctfi  Pater 
formahter  Verbi  product'Onem  non  volucrit  in 
primofigno,  quia  intuitivecognita  nonerat,n€C 
abftraftive  fuerat  cognofcibilis  ;  ex  equo  tsmen 
efi^enriam  voluit ,  faltem  fundamentaliter  commu- 
nicabilem  p^ r  fpte  leftiim  ,volens  voluntate  antc- 
cet^enti  Fil''i  gtrcrat:onem  dicenduscft , 

Secun('um  diftum  ,  Paternon  producit  Filium 
VQluntate,quafi  voluntas  fitprincipium  produfti  • 
vum  ejus  proximum,veI  remotum.  Piobatio  :  ete- 
nim  principium  unius  rationis  in  divinis,  non  cft 
principiiim  nifi  uniusproduftionis  ,in  omnibusel 
principio  adffiquats.  (>um  igitur  Spiritus  San£tuf 
producatur  per  m.odum  voluntatis  ,  ut  principii 
produftivi  amoiis  infiniti,FiIius  abeodcm  princi- 
pio  produci  non  poterit.Quia  tunc  velproduftum 
per  vulnntatem  Tuo  principio  non  adatquaretur; 
vel  voluntas  non  foict  principium  producendiu- 
nius  rationis.  f^od  vero  ne  principiumquideni 
remotum  e'T?  qnea:  voluntas  producti  per  intel- 
le^tum  :  Declaratur  ;  Nam,ficut  voIunta$,uteft 
principium  operativum,  aliquo  modopofterius  o- 
peratur,  quam  intelleflus;  hujas  enimoperatio  il- 
lius  prsli-iponitur  operationi  ;  ita  quatcnusvo- 
luntas  eft  princinitim  produ6tivum,el^  ordine  na- 
turali  potierior  produftione  per  inteIleftum;ergo 
efff  non  poreft  caufa  fupcrior  ,  vel  remota  produ- 
6t'oni.s  ner  intelleftum  ;  quia  tunc  ut  produ£l'va, 
prior  efTe  deberet  produftione  per  intclleftum. 

Ad  Argi;.menta.  Adprimum  dicimus.ctfi  Ri- 
chardo  videa^uridem  efre,ingenitum  velle  habere 
de  fe  fibiconformem,  ac  gignere  Verbum,  ac  fub- 
inde  'veHe  paternum  cffe  formaliter  ^/^»?r^  Fi- 
Iium;id  tamen  non  videri  Auguftino.j.^f  Trinit, 
cap.  1 4.fcr jben tiVr/?/>;V«x Sanefus pr6cedit,quomO' 
io  datns^non  quonjodo  natus,  ideft  per  modum  vo- 
luntatis  libcr*,  non  per  modum  naturx.Non  igi- 
tur  de  voluntate  Patris  exit  Verbum  ,  fic  ut  'velic 
ipfius  fit  dicere  Verbum,  cum  de  illo  Spiritus 
Sanfius  procedat.  Potell  tamcn  exponi  Richar- 
dus  per  hoc,quod  fpfe  fenferit  voluntatem  con- 
currere  ad  Verbi  produftionem  ,  non  ut  princi- 
pium  17/^61  proximum  ,  »el  rcmocum  ,  fed  tantun» 
concomitanter. 

Ad  Secundum  Refjtondeo  fic :  Invidia  non  tanr 
tum  oritur  ob  fubtraftionem  illorum  bonorum, 
quwpoffunt  communicari  aflu  fbrmali  volunta- 
tis  ;&  noncommunicantur  ,fcd  etiam  quum  quijt 
potelt  aliqua  elargiri,fi  velit,  &  volens  ab  co  actu 
fe  abftipct.  Patcr  autem  volens  gignit  Filium.ut 
«xplicatum  fuit ;  ctfi  id  non  eificiat  voluntatc,  ut 
principio  elicitivo:  Rccproptcrea  concludit  alla- 
tum  Auguftini  Argumentumde  invidia.prout  ad 
propofitum  infleftitur , 

Ad  tertium  dicendum:Iuxta  expofitionem  Au- 
guftinsij^.^tf  Trinit.cap.  19.  Tl  FHii  deleBionis 
y«<<,pcrinde  intelligi  debere,  ac  W  diftum  eflet,/^;- 
liifui  dilecli,  Qua  expofitione  data,nihil  fequitur 
ex  eo  fextu ,  quod  fit  concra  prxmiflbrum  detcr- 
minationem  . 

Ad  quartum  Refpondeo ,  expofuiffe  nos.quali- 
tcrgencratio  Filiifit Patri  voIuntiria,ct!am  vo- 
luntate  antecedente  :  adeoquc  non  triftitiam  ali- 
quam  ,  fed  ineftabilem  voluptatem  ex  tali  attu  ia 
fuperfubftantiali  Deitate  ingenito  fubfiltenti  in- 
eflc  oporterc ,  Etfi  intcrim  infercBdum  nonfitvo- 
N  n  n  luntacc* 


Vidcndu» 
hic  loannts 
Pencius  in 
Commint- 
qai  folide  * 
&  clare  he« 
pertraftat  , 
menteoi  Ma.' 
giftri  pr*  a» 
jiis  aiiequUfi 
tuj. 

I.  did.  t»'f. 
^i  nltiaun* 
frlHcipale  » 
Confule  e» 
tiam  Maftrift 
Scotiftani-. 
multa  fobw 
tilitate  qux- 
lione  hanc 
(xpendcat^  * 


Solusi»  if- 
gumcati  qua 
tenus  farera 
videror  eia» 
trafecuadara 
concluneae* 


i.dift.y.  q.i, 
(.  44  *Tgii- 
fntmta  pr» 
*«ini»nibui 
V.  Adaliud 
dicendum . 


4«<5 

JnntaLC,  ut  princlplo  ellcitivo  Patrem  Filio  darc 
eHe.Multa  enimfacimus  voluntate  {feu  prscedcn- 
te,  /euconcomitante,  quorum|immediatum  prin- 
cipiumnon  edvoluntas. 

Adqumtum  diccndum  ,   Auguftlni  adduftas  , 

confimiielque  auftoritates  verificari  in  nobis  ;  at 

in  Deo  difparem  efTe  rationem  .  Propterea  quod 

cnim  in  nobis  non  ell  tantum  unicus  aflus  infielr 

ligendi  ,  accipicndo  a6tum  de  generc  qualitatjs 

ncquc  unicus  aflus  _:^i;^nendi ,  prout  hocnominc 

fignificamus  atlioncm  ipram,qua  Verbum  produ- 

citur.oprjrtuit  fan^  in  voluntatis  arbitrjp  pofitum 

efTe  avertere  intellefturn  ab  hocobjecto,  &con- 

verterc  ad  aliudj  &  ^  convero  .  At  in  divinis  cum 

non  fit  nifi  unicus  aftns  intelligendi  improduftus 

unicufque  pariter  produftus,  quod  Sc  Verbiim' 

Patris  cft  :  quemadmodum  refpeflu  intellefiionis 

improduclx  voluntas  nullam,ne  remotam  quidem 

exercet  caufalitatem  ,  ita  rec  refpeflu  produflio- 

nis  intelleftus  eft  principium,  vel  remotum  ,  ut  o- 

flenfum  fuit  xvsfecunda  conclnfionis probatione.^t- 

fi  autem  aclus  dicendi  indepcndens  fit  ab  yolun- 

tatis  principiationej  potefi  nlhilomlnus  voluntas 

haberc  aftum  complacendi  fibi  de  Filii  gi^nitlo- 

ne.  Quanquam  enim  voluntasutopcrans  in  Patre 

pon  prsfupponat  nifi    intelleflionem   improdu- 

,ilam,atquje  ita  tantum  efl^entiam  fibi  prsfentatam 

velit  ,  dili.i^atque  amorcinfinito  ;  de  produflota- 

men  Verbo  concomitanter  fibi  complacet   ut  di- 

ftum  eft  \x\fecundi  dicli  declaratione  . 

Qiiantum  ad  id  ,  quod  tangltur  in  argumento 
de  anima  noftr^  gerente  imaginem  Trinitatis.Di- 
cimus,  voluntatem  creatarn  non  cfle  partem  ima- 
ginis  Trinitatis,  quatenus  concurrit  fuo  modo  ad 
intelleftionem,  convertendo  nimirum  aciem  men- 
tisad  objt;6la,eamque  fixam  detinendo  ,  autaver- 
tcndo  ;  fed  gerere  id  munus,  ac  repraE^entare  vo- 
luntatem  in  Deo,  quatenus  diliglt,  vel  dllifjere 
poteft:  Sic  enimeftprincipium  producendi  aflum 
circa  idemobjeftum,  quod  fuit  memorIa:ac  in- 
telligentia:  noftrs.  Narn  voluntas  in  diyinis  eft 
principium  producendi  amorcm  adarquatum  ef- 
lenti»  divinas,  qus  cft  objeflum  primum  memo- 
ria5  divina:,  intelligentis  &  voluntatis;ifque  amor 
produflas  eft  Spiritus  Sanftus  cui  correfpondet 
in  nobis  dile^ioprodufta  ;  quai  dileftio  frequen- 
ter  ab  Auguftino  voluntas  vocatur.  Voluntasigi- 
tur  propri^  in  robis,  quae  eft  potentia ,  non  corre- 
fpondet  Spiritui  San6lo,fed  vi  fpirat;ya:,qu3E  eft 
jn  Patre,  &  FiIio;idque  fccundum  eum  a6lum,quo 
«ft  principiumproduccndi  amorem  objefH  intcl- 
lcfti,non  autem  primo,  inquantum  eft  producliva 
amoris  notitias  genitc,  &  nullo  denique  modo  in- 
iquantum  eltcaufa  fiipcriornotitia;  genita. 

ARTICULUS    INCIDENS. 

y  trum  Spiritus  Sanftus  producatur  per  modum 
^  yoluntatis.  Quod  t^^tfA»  Spiritus  SanBus 

libere  ,  iJ*  necefSario procedat . 

Do5?or  i.di[i.xJn  Report.ibibem per  totum 

§lu&dlib  ,q.  \6.  S.  Thom,  \. p.q.  41.  art.  2. 

^.  Ad  tertium  .  "Dbi  Cajeianus  ,  cxte' 

rique  Thomifa  .  Httcfaciunt  di- 

f7fl,q.  27.  art.  4. 

VIDETURSpiritusSan6lus  minlmi  produc| 
per  modum  vpluntatis,  fic  ut  libere  dici 
poflit  exire  ,&  procedere  de  Patrc,&  Filio:  Ete- 
nim  I.bertas  ,  &  neceffitas  mutuo  fe(c  excludunt , 
Spiritus  San^us  fumma  nccefiitatc  producitur. 


Sufnma  Joanms  puns  Scott. 


cum  fit  fuppofitum  infinit^  ncceffar!um,&  Deus; 
ergo  non  producitur  llber^  eo  modo,  quo  volun- 
tas  libere  exit,  aut  exire  intelligitur  in  actuj 
iuoj . 

Prxterea  ,  Omnino  fatendurn  cft  ,  divinam  vo- 
luntatem  rccelTario  producere  Spiritum  San- 
ftum ,  ideft  ,  Patrem ,  &  Filium  voluntate  fpirare 
amorem  intinitum  necelTirio  ;  ergonaturaliter,& 
non  libere  fpirant;  ergo  amor  exit  de  illis  natura- 
li  prorfusnccefiitate;  atqueita  non  liberc.Proba- 
tio  prims  confequ^ntia::  Natura  intelligi  non  po- 
teft  ,  nec  efle  magis  dcterminataad  agendum,nec 
fubinde  aliter  dici,  quam  quod  nccefljrio  agat,vel 
fit  ad  agere  determinata;ergo  fi  Pater,&  Filius'fic 
determinate  fpirent  tertiam  perfonam,  ut  penjtus 
neceflario communicent  illi  Deitatem  infinitas ne- 
ceflitatis  ,id  peragitur  omnino  per  fnodum  natu- 
ra;,fic  ut  quemadmgdum  in  naturali  productione 
nulla  elucet  libertas,  ita  in  hac  Spiritus  Sancti 
proceflione . 

Pr^tcrea.  Voluntas  inquantum  eft  natura  qua- 
dam,  aliquid  naturaliter  vult  ,&ita  yoluntas  ho- 
minis  naturaliter  tendit  in  beatitudinemrEt  Deus 
quoque  naturaliter  vult,  &  amat  fe  ipfum  :  fed 
Spiritus  Sanflus  procedit  ut  amor ,  inquantum 
Deus  amat  fe  ipfum  ;  crgo  naturalitcr  procedity 
etfi  per  modum  voluntatis  procedat . 

Prnstcrea,  Natura  efi  vis  infita  rebus  exfmili- 
busfftilia  procreans  :  juxta  communem  fenjen-» 
tiam  Philo^bphorum.SeJ  Pater,&  Filius  fp'rapte$ 
Spiritum  Sanftum  ,communicant  cfle  tertix  per- 
foPf ,  ut  fit  fimillima  pipducentihus :  quippc  cui 
dent  eandem  prorfus  naturam  :  ergo  tertia  perfo- 
na  exita  Patre,  &  FHio  modo  penitusnaturali,  & 
confeqaenter  non  Iihere  ,  ut  exire  dicuntur  quK- 
cuf^que  producuntur  per  modum  voluntatis  , 

Priterea  ,  QqicquiJ  aciu  volua^aris  produci- 
tur,precognitum  fitonortif^c.v  iiy.de  Trinit.c.iy. 
crgo  fi  Spiritus  Sanftus  produciajr  voluntate, 
necflario  debet  prxcoc^norci  priufquam  produ- 
catur.  Sed  id  adftrui  omnino  nonpofl^e  videtur. 
Nam  pr^coj^roti  utiqne  non  poreft  cognirione 
intujtiva:  hffic  cnim  ell  exiftentis  ;  in  eo  autemfi- 
gno  Sniritus  S^nt\^'.s  non  pr^inttlli^itur  exifte- 
re.  Sed  nec  abftrafiiva,  qns  de  fe  imperfefta  eft  : 
Unde  nihil  Dcus  aMtraflive  cognofcere  refli 
perhibetur  :  ergo  Spiritus  Sanftus  non  produci» 
tur  per  vpluntatpm. 

CovTR  A  ,  .Auguftinus,  ^.  de  Trinitate  cap.  14, 
Spiritus  San&us  exir  a  Fatre,^S  Fi/io  non  quom- 
do  nqtus  ,  fed  quvrnodo  datus\  exire  autem  per 
modumdati,  vel  doni,  applicari  refle  non  po- 
teft  nifi  ei  ,quod  producitur  per  modum  volun- 
tatis  ,  cujusfolius  eft  prp  fuae  libertatis  ratione 
dare  ,  vtl  elargiri  . 

Re5pondeo  dicendum,Spiritum  Sanflumfum- 
maquidem  neccflitate  procedere  aPatre,&Fi- 
lio;  fed  Interim  libere  quoque  fpirare  ,  adeo  ut  nir 
hil  ea  neceflitateeflx^ntiali  libertati  principii  non 
per  modum  natura  producentis  detrahatur  .  De- 
claratio  prime  partis  hujus  (blutionis  eft  ifta:Vo 
luntas  infinita  ad  objeftum  perfcftiflimum  fe  ha- 
bet  modo  perfe61ilTimo,ideft,  omnium  poflibilium 
modorum  fuprcmo,fic  ut  eo  majpr  intejleiiui  oc- 
currere  non  poflet .  Voluntas  divina  infinita  eft: 
er.<>o  rerpicit  ohjeflum  inhnite  diligibile  modo 
perfeftiflimo,  quo  poflibile  eft  allquam  volunta- 
tem  fe  habere  ad  ipfum.  Id  autem  minim^intcl- 
ligeretur  evenire  ,  &  fieri ,  nifi  ea  voluntas  a6tu 
exaftiflime  objeflo  adaequato  in  illud  ferretur,ac 
diligeret,  atque  amorem  perinde  ad^quatum  ipi- 
laret .  Altero  enim  ex  his  duobus  c!enciente,citra 

oiuncm 


S.  Thome 
fundameD- 
tum  pro  op. 

podta  ha- 
tencia  ;  qux 
.tamen  con- 
trariecat  ia 
verbis  Aare 
videtiir  ,  ut 
infra  anno« 
tabitur . 


Caveliiit    iB 

Scholijs  /«- 
fur  difl.  lO. 
primi  ,  C3' 
qu.si't.  16, 
quodlib.  pu. 
tac  contro- 
vcrlis  hiat 
nos  iiiter  jK 
TliODiiiias 
iii  lolis  con* 
fiftere  iu>- 
niin.bijs , 
ciii  fubrcri. 
bcndiitn  pii- 
tat  Poncius 
inCo'i>>"  <:><'• 
futer  f.  <•;.'. 
alii  iu«    Sca- 


TGfnus  l  Vars  I.  Quap;.  XLl  Art.  II 

omnern  tftfontrsdifl-oncm  :r  elligeretui-  voluntits 


perfef*ion  modotendere  pofTe  in  Aipremumdili- 
gibilc  .  Nam  modus  tendendi  neceflario  tflct  fine 
coqtradiflionc  intell'^ibi!is  ;  ergo  ea  voluntas, 
«ju^  fub  hoc  raodo  tcmlendi  intellijjeretur  ferri 
in  fnprcmum  diligibile  ,  &  amore  illi  adsquato 
receiTario  in!iarrere,amoremque  intinitum  produ- 
4cere,perf.  fliori  modo  tenderet  in  illud  .  Idautem 
eft  plapc  impofilbile:  oportet  igitur  ut  de  facto  ita 
fe  babcat  volunras  infinita  ,  adeoque  a6tu  innnitK 
dileftionis  objefto  infinita:  diligibilitatis  necef- 
fario  inhsret  ;  alioquin  pofTet  carcre  fumma  per- 
fe6liong,quas  fibi  inell:  ©X  a(5l.i,quo  eft  jucundifli- 
jne  beata,acinef)"abili  gaudiorepIeta.Et  quia  praj- 
■•;  terea  amor  objefliadaquatus  efiproducibilis  ,  ut 

credimus,  nonnifi  voIuntaM' infinita?  attribuenda 
efl  ratio  fp-randi  illum  .  Deinde  ,  principium  pro- 
du(flivum  perfeclum  darepottfl;,  &  rcipia  coiu- 
municatomnem  perfeftionem,  qux  productonon 
repugnat:  Infinitas  efl  tale  principiumjergo  poteft 
dare,  &  reipfa  tribait  fuo  proJu6to  quamiibet 
perfeiStioncm  ,  qus  inhr.ito  amori  nori  lepugnat, 
Atquinedum  tali  produtto  non  repugoar,  quini- 
nio  ex  fe  fibi  converit  neceffitas.  Nem  nullam  in- 
finitum  coniequi  poteft  pofTibilitas  ellendi  ;  ex  eo 
enim  flatim  recefT"et,  nec  intelligeretur  inhnitum, 
qu^ppe  cui  dccfTet  maxima  perfeftio  ,  igitui  vo- 

.  luntas  infinita  omnino  dat  ntccflicatem  luo  pro- 

ducto;  igitur  pariter  eandem  tribuit  produitio- 
ri  :  produftum  enim  capit  ej^e  produttione  ;  fieri 
auttmnon  potfcll,  ut  neceflanum  capiat  e^'^  per 
productionem  non  neccflfariam  .  Eil  igitur  pro- 
ductum  neceflar:um  per  produCtionem  neceflTa- 
riam  :  Veruntamen  eaccnditio  ipium  con.equi* 
tur  ,  eique  ineft  ,  non  iblum  ex  voluntate  infinita; 
quia  h|ceadem  ad  finita  obje^ta  comparata,  in- 
finitum.  amorem  non  producit;  imo  nec  necefTario, 

j,dift.i.<]<4»  fed  omnino  contingenter  amat.Ntc  rurliis  icj  cve- 
nit  proEcise  cx  objetto  infinito  :  fiquidcm  cum  ad 
quamlibet  voluntatem  referri  intell'giiar ,  rion 
movet  neceflario  ad  Uii  dilettionem  .  Ex  utroque 
ergofimul  concurrente  productum  ell  infinitum, 
&  neceffarium,  pcrinde  ac  principium  lai  pro- 
duftivum  . 

Itaque  neceflitas  produflionis  amorisadsqua- 
ti ,  ficuti  &dilc6lionis  ,  qua  voluntas  fbrmalaer 
infinlti^  diligit  fummum  amabilc  ,  eit  ex  irjftnita- 
te  voluntatis,  &  exmfinitate  bonitatis  cbjcfti: 
ram  neutrurn  fine  akcro  fufiicit  ad  necefficaiem; 
qualiter  autem  ita  (n  daohus  illis  concurrcnti-' 
bus  ,  declaratur.  Etenim  divina  voluntas  ,  cum 
fic  infinita,eft  rectifllma;  adeo  ut  impolfibile  fit  ab 
ea  reftitudine  excidere:  Prxientato  igitur  huic 
potcntiaeobjeftocx  le  infinite  diligibili ,  nifi  aftu 
&  necefTario  ferreiur  in  illud  ,  non  intelhgeretur 
reftiflTtma  :  quia  rtit  ffima  efTet  qua;  fijmper  actu 
dil  geret,  quod  ex  ie  clt  infinit^  diligibile.  Quatc- 
nus  ergo  voluntas  non  ncccfTitatur  diligcre  infi- 
ritum  diligibile  :  fed  qua  inhnita,  &  rectiiTima  ne- 
cefTar-o  inhseretci  amore  adaequato;  &  ncceflario 
item  eft  produ6iiva  amoris  adtequati .  Is  autcm  a- 
inor  produflusexaftiflime  proportionaturSc  po- 
tenti»  &  obje6to  .  Sedqu^im  voluntas  infinitarc- 
fpicit  bonum  amabile  finitum  ,  efto  aftus  fit  infi- 
ritus,  ex  parte  voluntatit  divinffl,  attamen  non 
eft  infinitus,  quatcnus  ad  ejui  generisobjeftum 
terminatur- 

Declaratio        Et  nihilominus  fumrHa!  huic  ncceflTitati  ,  qua 
fecuaj£ 
parris  (oliitioni!  .  Qiiodlib.  q.  iC.  eit.  §.  Tlt fec»mdo arikulo, 

Argnmeota  M^igiltri  Scon  iufriii^cre  nituntar  Ofham  .  i.  <//}7.  x. 
(j.  1.  Ix  CajcMnus /;/V .  Sed  videiiHiis  Lychecus  la  Comment.  Supar 
aifl,  X.  I ,  ad  J,  i^ilKr  dico  ,dn.^.  'S'Jeit» 

Tomus  L 


467 

fupremum  dili^ibile  a  voluntate  infinlta  amatur; 
«tque  amor  fubflftensproduciturpariter  infinitus, 
optimi  coharere  pfTentialcm  rttioncm  libertatis, 
adeout  Spiritus  Sanctus  libere  ,&  necefl^ario  fpi- 
retpr.Prohatur  :  Nam  voluntaj  divina,ex  hafte- 
nusd''fiis,  neccflTario  vult  bonitatem  fuam:  {^A 
in  eo  aftu  eft  libera  :  ergo  ftat  libertas  cum  fum- 
maneceflltate  ,  Probatio  minoris  :  Potentia  opc- 
ranscirca  unumobjeftum  ,  non  abfblutd,  fcd  in 
ordine  ad  aliud  ,  eadem  eft  operativa  circa  uirun- 
queobjeftum.  Ita  arguit  Philoibphus  dc  fenfa 
communi ,  2.  de  yfsu.  tex.  c.  1^6.  dicens ;  potcn- 
tiam  ,  qua  cognofcimus  differentiam  uniusobjccti 
ab  alio  ,  eandem  attingerepofTc  utrumque  obje- 
flum  in  fe.  Atqui  volnntas  divinaqu5cun.)ue  vo- 
libiiia  propter  finem,  refert  reftiflime  ad  ipmm  fi- 
nem:  ergo  fub  eadem  poteHtjg  ratione  cft  operati- 
vacirca  utrumque:reipeciu  autem  eorumjqu^funt 
ad  fincm,  hbere  omninooperatur:  &  nedumlibe- 
r^,verum  etiam  contingen:er  vult  illa  ,  potentia  i- 
gitur  ita  fegerens  non  eft  priiicipium  naturaliter 
aftivum,  fed  libere;  ergo  hxc  eadem  potentia  fjb 
ratione  principiiliberi  vu!t  bonitatem  fuam  ,turn 
diiigendo  objeftum  infinitum  ,  tum  fpirandoa- 
morcm  pfi  objeflo  ad^quatum.  Deinde,aftio  cir- 
ca  finem  ultimum  eft  actio  perfe6tifTima  ,  &  in  tali 
aiftione  libertas  in  agendo  eft  perfect'onis  ;  igitur 
necefTitas  non  adimit  fibi  quid.]uam  fpeftans  ad 
perfeflioncm  ejus  ,  fed  magis  intcndit  fiimatque. 
Una  enim  perftftio  fimpliciter  alteri  non  repu- 
gnat,necpeIIit,imo  in  uno  omnes  uniuntur  ,  &  ne- 
ftuntur  nexu  infin'ta;  neceflitatis  :  Eftigiturin 
eo  aftu  libertas  illa  ,  quffi  cft  fimpliciter  perfc- 
ftionis,  quaevp  nondeftruit  nectfTitatem  ,  uti  eft 
libertas  contingentis  .  Deinde  ,  condi  io  intr-nfe- 
ca  ip/ius  potent'»  ,  vel  abfblut^  ,  vel  in  ordine 
ad  a^^^um  perfpctum ,  non  repugnat  perfeftioni 
in  opergndo  :  Sed  Iibertas  vel  eft  conditio  intrin- 
r  ca  voluntatis  ab^blut^,  vel  in  ordine  ada(5iurtt 
volchdi  :  igitnr  ipfa  libertascohsrere  poteft  cum 
conditione  perfecia  pnflib'Ii  in  operando  :  talis 
cond't;o  eft  neceffitaj,  ubi  ipia  eft  poflibilis  :  fem- 
pcr  ?u*em  eft  pofiibi.'is,  ubineutrum  extremum 
requirit  contin»ertiam  in  operatione  .  Poftremo, 
natnra  ,  &  'volunras  oppofito  prorlus  modo  prin- 
cipiandi  exeunt  in  a6tus  fuos  :  naturale  enim 
principium  iriclina^ur  ex  fe  ad  agendum  per  mo- 
dum  na-urs,  non  habcntis  in  (ua  poteitate  cffe- 
ftum  ,  fcd  fertur  neceflltate  naturali  in  ejus  pro- 
duclionem  :  contra  vero  ,  in  liberi  poteftate  elt 
producere,  adeout  ad  id  naturaJ ter  non  inchne- 
tur,  Neutrum  autem  horum  ad  afcerum  reduci- 
tur  ,  aut  in  alrero  continetur  ;  Siquidem  quod 
rcducei-etur  ad  alterum  foret  toto  genere  impcr- 
fcftius  co  ,  quod  ipfum  virtualitcr  contnerct. 
Hoc  autcm  e!t  falfum  :  cum  enim  cx  e:idcm  pcr- 
fcftione  conveniat  utrique  effe  principiuni  ope- 
rativum,  &  produftivum,  &  ncutrum  fit  cx  fc 
imperfe6lum,  inquantum  opcrativum  ;  ergo  ncc 
inquanturwproductivum  eft  imperfeftum.  In  ra- 
tione  igitur  fnrmali  neutrius  includi  poteft  mo- 
dus  agendi  alterius  .  Quemadmodum  ergo  prin- 
cipium  activum  per  modum  r.ittura:  involvcre 
non  poteft  modum  agendi  lihcrum  ;  ita  ncc  in 
principio  voluntaiio  includitur  modus  agendi 
naturffi  .  Quamvis  crgo  refpeftu  objeifti  perfe- 
ftiflr.ni  voluntas  primi  fe  habeat  ncccfl"ario  tum 
in  opcrando  ,  tum  in  produccndo ,  ca  nihilomi.» 
nuj  neceflltas  non  tollit  modum  agendi  liber^, 
qui  cft  cjus  principii  modus  efl"entialis  ,  fcd  maj;i* 
ipfam  libertatcm  pratfupponit,  &  quafi  fibi  ipfl 
voluntas  neceflitatem  imponit,  quatenuJ,  quutn 
N  n  n  3  ab 


46J 

ab  inlinita  re^ltudine  txcidere  nonpodit,  quo 
voluntas  infinita  fit ,  toto  jnipetu  fcrtur  in  bonum 
inftnitum  Tibi  pr^fientatum  ,  necefTitate  afuapro- 
pria  voluntate  dcfcendente  ,  libcrcque  principio, 
cui  proprium  cft  non  agere  pcr  modum  natur». 

Scd  &    Augullinusin  Enchirid.  fa/>.  1c5.de. 
claratiirus  neccflitatem  ,  &  libertatem  in  princi- 
pio  aftivo  optimi  cohsrere,  h«:c  habet ,  Sice- 
nim  oportebat  prius  huMinem  fieri ^  ut  ^  bttie 
lelltPcPet,  iSmalh.ttecgratisfibeney  necim- 
«fwn- .8.&    punefimali:  pofieavtrofic  ertt,  ut  male  ve/it 
#.  ud  itriiu    fjoti pojfit ,  nec  iieo  tibero  cerebit  arbitrio  .  Mu/to 
quippe  /iberius  erit  arbitrium ,  quod  omnino  nott 
pcterit  feriire  peccato.  Neqtie  enim  cjtlpanda  tfl 
fvo/untas ,  aut  vo/untas  non  efi ,  aut  /ibera  dicen- 
da  non  efi ,  qua  beati  efi^efic  vo/umus ,  ut  ejfe  mi- 
fieri  non  fo/um  no/imus,  fied  nequaquam  prorfiui 
tr//f  pr.fjimus .  Sicut  ergo  nunc  etiam  anima  »0- 
fira  hahet  no//e  infe/icitatem ,  ita  tunc  no//e  ini- 
quitatenifiemper  habiturti  efi  .  Item  Anfelmuj, 
dcLibero  arhil.  cap.   i.  §,tij  fic  habet ,  \nc\\\it, 
poteft      dc.     fjKod  decet ,  i^  expedity  ut  hoc  amittere  nequeaf^ 
liiey  ior  cf ,  quam  ;7/f ,  quifiic  habct  hoc  ipfium  ut 
pcffit  perdere  :  &  ex  hocconcludit :  Liberiorigi- 
tur  efi  nio/untas ,  qn^  a  reBitudine  dec/inare  ne- 
quit . 


SummetJoannU  J)uns  Scoti 


(.  DiiO  tunc 

aa     qu/ifli»- 


n.    IX.  Huc 

<iu*  Doiflor 
Uio  cil.  cx 
Quodlrb.  ha- 
lct  ex    Utn. 

rir.  in  ^d- 
dii.  hJt  vcr. 
bj( ;  Voiim- 
tatem  ncccf- 
/ano  vtlie , 
necfjUt»! 


terniinare 
aftiim  vo 
Jendi  ,  u 
tcrminarur 
«d  «bieftum 
&  fic  eft  ve 
rum      mani- 

felum  ,  in_,  ,  ,       «  •  /■       l- 

tell/£;cndodebonIratcdivin«,  t\V9  fols  eft  propritim  ,  Pc  per  fe  obje- 
/ftunT:  alia  aiitem  non  fiintjier  fe  objefla  propria  ,  ideo  non  nerelTar  $ 
»ult  illi 

Juntate  .    ^-    — -   ,         -  --,.,,  > 

•rivia  ad  voluniarem:  &  volunta?  inrelli^atur  cadere  luo  nccenua- 
ie,  taBquam  impsllcme  in  *6)nm  ,  &  figente  in  aftu  :  '^i  autcm  (,c  ef. 
fet,  volunt.i5  a^cretur,  &  non  agcret ,  nec  ftaret  in  tali  aftu  lifeerta,. 
/lio  n«Jo  poteft  intelligi  nerefnt»?  concomitan*  ,  ita  quod  irfa  in- 
tcllieatur  caicte  fub\o'untate  ,  ^c  *,uod  v^Kintaj  propter  firm.ta- 
tem  Iibertaris  fu*  CM  ipH  necen^titem  imponit  in  eliciend»  aaiim  , 
&  in  pcrleverando  ,  five  ficendo!  fe  in  aSum  .  In  Filii  produfiione  eft 
nerefn^a,  rr;''no  «odt,  difta:  in  Spiritm  SanSi  Iriratione  nefef?itas 
fub  voluntate  cadit,  fluia  deleaal-ilirer,  &  elisi^ilitJr  «l.cit  aftum  , 
&  pcrmanet  in  aft»  .  ^i*c  Doflor  de  Henrici  fementia ,  quam  noQ 
iniprotat. 


iha  aiitem  non   iunr   pcr   le  ooictia   piopi.a,    .«w«   ......   ..v.v.....  ,^ 

:    aut  poteft   nece(TTta^  determinare  aftum   iit  eoreditur    a    vo- 
Et   hoc  prte!t   intclligi  duplirircr   Uno   modo   ut    fir     nereflitaf 


[Principium 
liberiim  ,     & 
«Jturale  pri- 
jno    dividunt 
principium 
afti\iim_» 
Prinripiuitl 
liberum    eon 
•pponitur 
nccefriri»  , 
fed     iierefTa- 
rintn    dilfin- 
^uitur     con- 
tra      pontin. 
gCRE .    Ex  A. 
ri'lote!e  ,   r. 
ferfiierm.  c. 
^e      MQdali- 
btti . 


Spir^tio  i^!turSp|rItvsSanai,ctfiriimmenc- 
cefTaria,  fibera  pariter  appellanda  cft.  Nam  prin- 
cipium  liberum  non  condiftinguitur  contra  ne- 
cenarium,  fed  ei  ppponitur  naturale  juxta  doflrj- 
nam  Hhilorophi ,  2.  Thyfitc  tex.  cap.  49.  dividen- 
tis  principium  aftivum  \x\n.itnram,^ propofiitum\ 
ad  quas  duas  perfe  cauTas  reducit  duas  aliasper» 
accidens  ^quasfuntcafus,  &fortuna.  Acde  ea- 
dcm  diilinftione  fermonem  faciens  ,  9.  Metaphy. 
tex.  cap.K.  docetqualiter  potentias  aftivsratio- 
na!es,  &  irrationales  diverfimodd  exeuntin  aftus 
fuos  :  Exquibus  locisconflat  apud  Ariflotelem 
nonfiecundiirii  propoftum ,  h  natura  ,  iS  potentih 
ma//ov«//j,  fignilicareprincipium  aftivum,quod 
communitcr  dicjmus  naturamp.  naturale;/fc«;;- 
4iim  propqftum  \tro,  abinte//e^u,  & potcntii» 
>rt//o»jAxintclligerc  principium  aftlvum  ,  in  quo 
concurrunt  refpe^lu  a5lus  extrinCeci  &  intclle- 
au9,&  voKintaSjSedutrunqueiflorumperfe  ac- 
ceptum  pollet  proprio  modo  principlandi ;  intel- 
leftus  quidem  per  modum  naturas ,  voluntas  au- 
temliber^:  &iqeo  quoties  una  cum  intelleftu 
Concurrit,utinpro(lu6lione  artificialium,  pfTefitus 
dicitur  libere  produci,  &  a  propofito  ,  eo  quod 
propofitum  fit  principale  ,  &  immediatum  prinri- 
pinm  ejus  produftionis.  Voluntas  itaque  nun- 
quamcft,  aut  effe  potefl  principium  naturaliter 
afti  vum:  nam  agcfe  per  modum  natur8B,&  liber^, 
feu  per  modum  voluntatis,  funt  primie  difrerentie 
princJpii  aftivi.  Non  magis  igiturpoteft  voluntas 
efle  naturaliter  aitiva,  (  ut  ta6tum  quoque  eftiu- 


pra)  quam  natura  ,  ut  cfl  princfpium  condii^in. 
6\um  contra  voluniatem  ,  princlpium  iiber^  iSii- 
vum ,  Ad  quem  fenfum  paritcr  loquitur  Augufti- 
nus ,  5.  dc  Clyit,  cap.  9.  efi  cattfia  ,  inquien»  ,  na- 
tura/is ,  efi  vo/nntflria.Vhi  &  diflinftionis  mcm- 
bra  declarat , 

Ad  Argi'Menta  .  Ad  primum  Refpondeo, 
Jat^  deduftum  fuifTe  qualitcr  principium  libcr^ 
vel  per  modum  yoluntatis  aiflivum  optim^  cohic- 
retcumfumma  neceffitate  In  yoluntatc  infinita; 
qusex  fui  conditiDne  neceffario  fertur  in  objc- 
ftum  infinitg  bonitatis,&  interlm  Iiber(i ,  quia  ne- 
ceffitas  non  prevenit  fibertatcm ,  id  efl  conditio- 
ncm  cfTentialcm  cjus  prlncipii  ,  fed  fequitur  mo- 
dum  agcndi  illius  ,  Qu^are  etfi  neceffitas  hac  cffi- 
ciat  ,ut  ca  voluntascomparata  ad  prJmum  pcrfe 
objeftum,  mlnim^  exfre  valeat  in  aftumfuum 
contirgcnter ,  attamen  nihil  detrahit  modo  efl^en- 
tiali  agcndiipfius,  quiconfiflit  in  hoc,  quod  vo- 
Juntas  determinet  fe  deleflabiliter,  &  eligibilitcr 
ad  amandum  ;  atque  ita  fibimet  neceffitatem  eli- 
iciendi  aclum  ,  in  eoque  permancndi  imponat . 

Ad  fccundum  ,  quod  efl  impugnatio  priccedcn- 
tls  rcfponfionls,  negamus  confequentiam  ;  &  cum 
probatur,quia  idem  videturefTc  neceflrario  «gere 
acnaturaliter  in  aflum  «xire,  cumnonfit  intclli- 
gihilis  major  dcterminatlo  in  natura,  ea  ,  qua  cp- 
jjimur  njECcfTario  agere  ,  Refj^onfio  :  Omne  natu- 
^ale  agrns,  vel  efl  omnino  primum  ,  ut  intelle£tus 
divinu*,  vcl  fi  eft  poflerius  .  efl  ab  aliquo  priorj 
naturaliter  determinatum  ad  agendum.  Sed  vo- 
luntas  nunquam  potefl  efTe  agens  omnino  pri« 
rnum  ;  fednec  po^cfl  efTe  determinata  naturaliter 
flb  aho  agentc  fuperiori:quia  ipfa  efl  tale  aftivum 
quod  fe  ip^am  determinat  :Quod  eft  diftu:  Si  vo- 
luntas  aliquid  necefTsrio  velit,attamen  Wlwive/le 
ron  caufatur  natoraliter  a  caufante  voluntatem; 
«tiamfi  naturalitercaufaret  voluntatcm  :  Sed  po- 
fito  aflu  primo  ,  quo  yoluntas  eft  volnntas,  fi 
ipfa  fihi  rclinqucretur ,  quamvis  pofTet  contin- 
genter  habere  ,  vel  non  habere  id  ve//e ,  tamcp  ff 
ipfam  determinaret  ad  hocve//e,. 

Quum  itaquedicitur,  Naturalc  principiumnoj» 
pofpft  magis  determinari,quam  quod  neceffitistiir. 
Kefiiondeo  ,  llcet  necefTarium  fit  fumm^  determi- 
natum  ,  quoad  excluficnem  indeterminationis  ad 
inrumlibet  :tamen  unum  necelTarium  aliquo  mo- 
do  efl  magis  determlnatum,  quam  aliud  :  ficut 
ignem  efTecalidum,  vel  Coelum  cfTe  rotundum,efl 
detcrmlnatum  a  caufante  efPe  Coclj ,  &  una  dante 
rotunisJitatem;&*ed  grg  ve  efl  determinatura  ad  de- 
fcenfum,  eflo  generans  non  det  aflum  tendendi 
dcorfum,fed  tantum  principium  naturaliter  ad  ta- 
lem  fitum  deterfninatum.  Voluntas  autcm  caufa- 
ta,fi  neceflTario  vult  aliquid  non  ficeft  determjna- 
ta  ad  illud  z'e//e  a  caufante,ficut  grave  ad  defcen- 
fum  ;  imo  a  caufante  praicisi  acciplt  principiurn 
fui  ipfiusdeterminativum  ad  id  ve//e, 

Poffet  contra  haflenus  dii5la  inftari;  Si  dcfcen- 
fus  ab  intrinfeca  caufatur  gravitate,  utique  gravc 
movet  fe  deorfum  .  Quarc  igitur  non  liber^  aequ^ 
ac  voluntas  movet  fe  adillud':'<f//<?,refpeftu  cujus 
cadem  voIuntascftrationecefTaria  caufandi  ?  Ad 
hoc  dicimus  fic: )?■/?<?  formce  &  modus  effendi ;  age- 
re ,  &;  modus  agendi  funt  immediata  ;  ideo  ficuti 
non  efl  alia  ratio,  quarehochabet  talem  modum 
efTendi.nifi  quia  efitalc  ens  ,  fic  noneft  aliqua  ra- 
tio  ,  quare  huic  fit  prpprjus  talis  modus  agendi, 
nempelibcre,  vel  naturaliter  ,  nifi  quia  efl  talc 
principium  a6livum,fcilicet  lit)erum,  yel  naturale. 
Ad  tertiumdicendum  ;  Aut  «ccipitur  «tf/«r« 
cxtCDfivd  ;  aut  iotelligitur  pro-pri^  quatenus  «o 

jiomi- 


LibertHtis 
cfTentialis  • 
conceptut , 
qa\  ftat  cum 
neceffitatt  > 
■on  vcro 
cum  coQciH- 
gentia 


I 


Quodlib.  qt 
I  4-  J.  y  itl-> 
figendum  • 


.kJKi.W^ 


Tomus  l  Pars.  IQuaJlio  XLI.  Art*  lll 

nomlne  fi^niiicatur  principium  a^Flivum  prtrefe 


i.dift.  i.^<4< 


De  his  I. 

.  »< 

5.10 

.srt 

.  1 

er  i 

.er 

in- 

/'- 

3- 

81, 

renj  moiium  oppofitum  lihcro  principio  agendi. 
Ef  prtmo  quidcm  modo  non  diflitemur  raturam 
in  voluntace  ;dicimus  enim  &  retlh  naturam  vo- 
luntitis  ;  imo  icujufcunquG  entis,  &  etiam  noa 
cntis  reponcntes  in  hoc ,  vel  fn  illo  natarsm  ,  feu 
formalem  rationem  negationis.  luxta  hanc  igitur 
acceptionem  ,  non  negamus  voluntatem  effe  ,  vel 
habere  propriam  naturam,  fcu  eflentiam:  Sed 
fecundum  fuperius  difta  ex  Ariflotelc,  &  Au- 
guflino  exiftimamus  rationem  eiTentialem  ,  five 
naturam  hujus  principii  aflivi  omnino  opponi 
principio  aftivo  agendi  per  mcdum  natura;,  fic  ut 
penitus  repugnet  in  unum  coincidere ,  feu  unam, 
eandemque  realitatcm  ,  aut  conceptibilem  ratio- 
nem  formaliter  utroque  modo  agendi  pollere  , 
Unde  negamus  aut  voluntatcm  noftram  naturali- 
ter  tendcre  in  beatitudinem  atlu  elicito  ,  aut 
Deum  per  modum  natnrae  amare  fe  ipfum ,  & 
bonitatem  infinitam  ,  ut  probavimusy«^ra  .  Nam 
etfi  eadem  realitas  divcrfis  fubeff*  pollit  conccpti- 
bus  intellcflus ,  ut  nihilominus  tanquam  aflivum 
principium  comparatur  ad  proprios  ai?lus,  non 
fecundum  aliam  ,  &  aliani  apprehcnfionem  influit 
in  illos  ,  fed  prout  a  parte  rci  fibi  proprius  mo- 
dus  agendi  ineft  ,  eftquercalc  eorundem  princi- 
pium  .  Sub  proprio  ig'tur  ,  &  formali  modo, 
quotenditin  unum  objeftum  ,  eodem  &  caetera 


l.dift.  le. 

«it.  S.  £1  /1 


praf.rt  pri- 
'"uni  hsnc 
ttfponlTont 

CoDtrariu«n 
ftxit      Ma- 


469 

gnitum  ,  licet  in  inftanti  «ternitatis  fit  (ota  Trmi- 
tasnota  cuilibet  ferfona  in  Trinitate:  nam  di- 
ftingucndo  inter  inftantia  originis,  non  diftingui- 
turintcrdurationem,&  durationem,  fed  taatiim 
a  quo  quis  fit . 

A'itcr  etiam  poffet  dici  fic :  In  illo  priori  figno 
originis ,  antequam  intelligatur  Spiritus  Sanftus 
fpirari,  Pater,&  Filius  cogno(cu"st  Spiri^um 
Sanflum,Ut  intuitiv^,  licetnon  ut  exiftentem 
in  fe  ;  quiacognofcunt  cffentiam  divinam,  qu» 
eftratio  cognofcendi  intuitiv^  quodcunque  intel- 
Jigibile  .  Sicut  Trinitas  cognovit  crcaturam  , 
etiam  intuitive,  priu!quam  producatur,  eo  quod 
effentia  divina  ,  quam  intuetur,  ell  ratio  perfe- 
ftiffim^  cognofcendi  omnia  alia  ;  &  per  confc- 
quena  eft  ratio  cognofcendi  infuiiv^  quodiibet 
cognofcibilc,  licct  nullum  exifcerct  io  fe  . 

ARTICULUS    III. 

Utriim  aftusnotionalesfintdc  aliquo.* 

^oUor  i.dlj}.^.  q.z.  JH  Htroque  fcripto.S.  Tbom,  i. 
p.q.A^x.art.  3. 


V 


IDETURFiliusnon  gencrari  de  fubff?n. 


Tres perfonas  (  inquit  Auguftinus^ify  eadem  ef- 


omnia  refpiciatneccfre  cfl .    Nam  impofTibilc  efl      /i'«;/'fl»'5«  ^;c/,w«j  .  S«d  fubflantia  uniformiter  fe 

-j .-_.• ._!!...:       e.    •     -rr P. t_i-.-j 11.. r. .    11.     .,„,C 


eidem  potentis  attribui ,  &  ineffe  oppofitos  mo 
dos  agendi  ,  cujufmodi  funt  ifli  naturaliter  ,  i3 
libere  ,  primo  potentiam  aflivam  f  iffingucntcs  . 
Nam  fi  voluntas  comparatur  ad  finem  ,  ut  nafurj 
habens  agendi  modum  ,  &  cntia  ad  finem  modum 
libertatis,  ipfa  non  efl  potcntia  afliva  una  refpc- 
ftu  iflorum  ;  ac  fubinde  non  eft  eadem  voluntas  , 
qua  elgit  ens  ad  finem  propter  finem  .  NuIIa 
enim  potentia  eligit  hocpropter  illud  ,nifi  eadem 
velit  utrunque  extremum  ;  ficut  nulla  potentia 
cognitiva  cognofcit  conclufionem  propter  princi- 
pium  ,  nifi  eadem  cognofcat  principia  ,  &  con- 
clufioncs.  Dicimus  itaquc  &  voluntatcm  noflram 
fub  eadem  libera  tendcntia  ferri  in  fincm  ,  atque 
inea,  qu»  funt  ad  fincm  ,  &  divinam  volunta- 
tem  libcr^  amare  effentiam  fuam  ,  &  neceffario; 
&  eodem  pariter  modo  exire  in  aftum  Spiritus 
Sanfti  produftivum  .  Neque  admittendum  ulla 
rationeipum  naturalitcr  procedere  ,  &unaper 
rnoduni  voluntatis,  nifi  alii  conceptus  rcales  his 
tcrmmis  exprimi  intelligantvir  ab  his  ,  quos  n<3- 
mine  principii  per  modiim  natur»,  &  per  modum 
voluntatis  fignificamus  dc  Ariflotelis,  &  Augufti- 
ni  fententia  , 

Ad  quartumrefponde©  ex  di£lis,  q.  j*?.  art.  t. 
prcallegata  naturatdefinitionc  probari  Spiritum 
Sanftum  procedere  modo  oppofito,  ac  Filius 
producatur ,  quem  confbat  exire  non  quomodo 
ratnm  ,  feu  per  modum  naturae ;  etfi  ergo  Spiri- 
tus  Sanflus  procedat,  ut  Patri ,  Filioque  fimilli- 
mus,tanquam  eadem  natura  conflitutus;ac  proin- 
de  par  perfeftionis  magnitudo  fit  in  tribus  ;  nihi- 
lominus  id  non  habet  ex  vi  produftionis  fuar,  quia 
non  efl  imago  Patris,  ut  Filius  ,  quippequipro 
cedat ,  ut  Patris  imago  . 

r  .  Ad  ultimum  diccndum,utiquc  ad  a5lum  amandi 
oporterc  amatum  effe  prscognitum,  juxta  Augu- 
ftini  prffiailegatam  fententiam  ;  non  oportere  ta- 
menjipfam  p  iccognofci  dileftionem.  Neceffe  efl 
jgitur  effcntiam  divinam  ,  cujus  amor  fpiratur, 
effe  prfficorjnitam  Patri,&  Filio,a(^  hoc  ut  fpi- 
rent ,  fed  in  eo  inllanci  originis  concedendum  non 
eft  paritcr  iilutin  Spiritum  Sanftum  effe  pr.xco- 


ftriut  Scoti. 
fta  (uptr  pri. 
mum  feni. 
Qui  eft  vi- 
iieaJus;Nain 
egresit  ,  flt 
Subtiliter 
rem  illaia 
expeodit. 


habetadquamlibet  perfonam  ;  ergo  nulla  perfo' 
na  eftdc  fubftantfa  alterius. 

PraEtcrea,  Conftruftioalicujii»  cum  fuo  geni- 
tivo.  non  notat  majorem  diftinftionem  conftru- 
ftibilium  ,  quam  praspofitio  cum  fuo  cafuali, 
quando  addirur  cidem  conftruflibili  ;  ergo  non 
majordiftin(ftio  nora^ur  hic  ,  FHius  e/pentite  Pa- 
/'>-/'x,quam  in  ifta  ,  FiUusde  effentia  'Fatris  j  fcd 
il'a  non  conceditur  ;  Nam  Filius  non  eft  effcntias 
Filius  ;  alioquin  effentia  generaret  ;  er^o  neque 
eft  concedendum  ,  FiTum  effe  da  effentia  Patris. 

Praitcrea  ,  Hac  in  propoficione,  Filius  efl  it 
fubflantia  Patris ,  T6  de  aut  importat  diftinftio- 
nem  ,  aut  non  :  Si  dicatur  ,  notam  effe  diftin(5lio- 
nis,  propofitio  eftmanifeft^  fa!/a  ,  quia  effenti» 
non  diftinguitu'  realiter  a  Filio  :  Si  nullius  fic  ex- 
preffivum  diftinftionis  ;  ergo  &  hac  pariter  efl 
vera  :  Piter  efi  de  effentia  Filij  *  i-il  FiHusifi 
de  epentia  Patris  ;  quod  tamen  non  conceditur, 

CoNiRA,  Auguft.  x^^.ie  Trinit.cHp.  19.  tra- 
flans  illud  ad  Colofs.  cap.  i.  Tranflulit  n»sin 
regiium  Filij  charitatisfuA  .  Quod  di(5tum  eft, 
ait,  Filii  charitatis  fute  ,  nihilaliud  eft ,  quam 
Filjfubftantiaenis;  crgoFilmscft  de  fuhftintia 
Pafris  .  Idem.Iib.  j.contra  Maximinum,cap.  14. 
Nu//o  modo,  inquit,  lerum  Dei  F--/iu>»  ccgitatis, 
fieum  na:um  effe  defubfiantia  Patris  negatis . 

Respondeo,  Aliqui  tumob  prajallcgatas  «u- 
floritates  ,  tum  propter  alias  ,  quas  congerit  Ma- 
gifter,  I.  dtfi.  e^.  h  cap.  Dicitur  ,^^  ffqq.  ultro  '•c 
pi^fatcntes,  Filium  non  dc  nihllo;  ut  facrilegti 
Arriani  blafphcmabant ,  fcd  de  Patris  fubftan- 
tia  gencrari ,  eiquc  omnino  confubftantialem, 
addcndum  putaverunt  Patris  fubftantiam  in  hac 
incffabili  *eneratione  ,  fe  habere  quafi  materiam, 
atque  ita  Filium  gigni  de  Patris  cffcntia  ,  ut  de 
quafi  matcria.  'V^eium  quia  invcnitur  Magift.  /oco 
cit.  cap.  ofteniitur^  &  dsfi,  \^.cap.  Nutandum 
deAugulVini  f»ntentia  difertc  negareid,  de  quo 
funt  perfbna:  produ(5la:,  dici  dcbcre  matcriam;  at- 
quc  nemo  antiquiorum  Do(florum  a  tcmportf 
Auguftini ,  ufque  adifta  opinantcJ,  aufus  eft  in 
divinis  adrtrutrc  materiam,  autquafi  materiam, 

pua- 


Henr.  iii^ 
Suni.  q.  {. 
art.  <4,  G«f. 
fre.  (j^isa.  y. 


Sammajoannis  DunsScoti, 

f  unftumhoC  ^iTcuterefiaiid    iniiti! 


:e  arhitrairinr  • 
SzA  quia  paucis  non  po'eft  oJi^hutatio  comrlefli  . 
re  ad  infequentem  articulumdilata  ,  prK^entis  k)- 
liJtioni  inttndctcs . 

Dicimus  ,  Filiiim  t(^Q  de  nihftsntia  Patrfj  .  ut 
complur  hus  Sarf^orum   auftoritatibus  declarat 
/(^fo /;'<c.j/.>/'<7i'o  Magifter  ,  ac  fuhind»   veri  ,   ae 
lciSlii  nosea  loqnuflone  uti  ,  quippe  qna  optim^ 
excluditur^ffrcfis  Arrfana  ,  Fiiij  ciim   Patre   de- 
clara-a  confubftantialitate.   A^cujus  evidenfiam 
fciendum,  particula //ir   non  tantum   importari  , 
&  exprimi  efficientiam  ,  vel  originem  ?  -"^i  enim 
id  pr.Tciseii!>nificaretur,  tunc  creaturse  effent  de 
fuhflantia  Dei ,   eo  quod  ab  illo  efTiciantur  .   Nec 
rurrus  7^^;  <^.f  fokimmodo  notam  efle  conrubftan- 
tia^itatis;  quia  tunc  pariter  &    Pater  effe  diccre- 
tur  de  Tubrtantia  Filij  ,  <^nod  tamen  non  concedi.- 
tur,    Ea  igiturpraspofit-one  fimul  fignificanturSc 
ori^inatio  ,    &  confubfiantialitas  ,   quatcnus  in 
ca/iiali  To  de  denotatur  confubftantialitas  ,  ideft, 
/ignifieatur  Filio  ineffc  eandem    fubflantiam  ,  & 
quafi  formam  cum  Patre  ,  de  quo  eil  originalitcr, 
&  per  illud  qucd   conftruitur  in  Genitivocum  iflo 
cafuali  indicatur  principium  origfnans ;  adeo  ut 
completus  intelleflus    hujus    fermonis  ,    FiUns 
ej}  ie  fubflantia  ^atris ,  ^\t  ifle  :   Filius  ert   a 
Patre  originatus  ,    iit  confubflantialis   ei   Atque 
hrec    cfl    fententia    Magiflri    per    originem     fi- 
raul  ,^  conrubflantiali^atem  exponentis  aufiori- 
tates  Auguflini  contra  Arrianos  ,   difl,   i.  cit.   i, 
cnp. 'Z)/c///i'r  quoque .  Quos  Auguflinus  ita  urget^ 
Sed  ne  crederemrs  vos  putare  de  7iihilo  efie  Dei 
Filium^affirmatis  non  vos  dicere  de  nihilo  eJfeDei 
Filiitm.  De  aliqua  ergofubfiantia  f//;  ^  fi non  de 
fubjlavtia  Tatris  ,  de  quaft  ..^icite  •  fed  non  in- 
''venietis  .yam  ergo  unigenitum  Dei  Filium  de 
Patris  eU^e fubflantia  .  nonvos  nobifcum  pigeat 
cofifiteri  ,  Et  rurfus  :  Dicite  nobis,  utrum  tfe  le- 
YUs  Dei  Filius  ,  de  nuliafHbftantiafit ,  an  de  ali- 
qna  ?  Non  dico ,  inqnis ,  de  nulla  :  nec  dicam  de 
nihi/o  ;  ergo  de  ahqua  fubftantia  eft  ,  ^jtaro  de 
c/ua?  Si  fion  de  Patris  fuhfiantia  eft^aliam  quare^ 
fia/iam  non  invenis^  Patns  agnofce  fubfantiam^ 
iS  Fi/ium  cum  Patre  homoufion  confitere  .  Hoc 
igiturintelli?it  Filium  effe   de   fubflantia   Patris, 
Filium  fic  efle  de  fubftantia  Patris,  ut  fit  homoii- 
fion  cum  Patre  .  Quod  &  ibidem  clarioribus  ver- 
bis  repetit,  arguens  :  Aut  de  aliqua  fubfiantia  e(i 
natus  Dei  Fi/ius  ;  aut  de  vu//a  ;  fi  de  nu//a ,  er- 
o-o  de  nihi/o  ,  quod  vosjam  non  dicitis  :  Si  vero  de 
aliqua  ,   nec  tamen  de  Patris  fibfiantia  ,  non  efi 
verus  Fiiius  :  Siverode  ''Patris  fubfi.AHtia:unius^ 
tjv.fdemquefubfiantixfunt  Tater  ^  iS  Fi/ius  . 

Superefi:  nunc  oflendendum  hac  expofitione 
optimi  falvari,  Dei  Filium  de  nihilo  ron  effc} 
&  infupcr  quod  de  fubilantia  Patris  fit  Filius, 
juxta  eum  modum,  quem  poflLilat  ratio  verx 
Filiationis  .  Et  primum  quidem  fic  declaramu,s ; 
Creatura  genita,  cx  eo  quod  aliqjid  cjus  prse- 
xiflit,  utmatcrla,  de  mhilo  non  cll  .  Qiioniarn 
igitor  forma  efl  ahquid  compofiti  ,  &  quidem 
prxcipua  ejus  par?  ,  &  materia  pcrfeirtior  ,  fi  hasc 
prxexifleret ,  &  materis  de  novo  advenicnti  uni- 
retur,  ipfum  produftum  ,  ncutiquam  dlci  poflet 
ex  nihilofaflum  eife,  quipne  cujus  partem  prin- 
cipaliorem,  &  materia  perfcftiorem  dicebamus 
prajextitiile  .  Si  igitur  Fiiiu$  non  diceretur  efTc  de 
nihilo,  quia  eiTentia  ejus  fecundum  ordinemori- 
e-inis  pr.xfuit  in  Patre  :  fi  pont-retur  cffentia  habe- 
re  rationem  quafi  materias  gcnerationis  Filii  ; 
multo  magis  nec  de  nihilo  eritp  fi  ilU  efTentia 


prius   origine  exiltcns  in  PatPe,  fl£;  qtialj  fbrma 
jcommunlcata  Fiho. 

Q^iod  vero  per  hoc  quod'  dicaraus  ,  Filium  ef^ 
fe  de  fubflantia  Patrisoptim^  falv&^ur  ratiofilia- 
tionis  ,  d?claratur :  Nam  in  ai?'matis,  iibi  e.^l  pa- 
tern  tas  ,  &fiIiatio,id,  per  qu/sd  generansdici- 
tur  formahtcr  Pater,  ell  aftus  decidendi  femen  ; 
&  fi  i!'que  adeo  efTit  perfeftum  ag^n;,  ut  loco 
decifionis  feminis  valest  ex  fe  emittere  perfe- 
ftam  prolem,  nihiiominus,  imo  longc  perfcftius 
forc-  Pafer,  cum  oh  efficaciam  produftionis  fu» 
ftatim  haberetur  prodiii5tum  ,  citra  fM  mutatro'- 
ncs,  qua:  modo  necclfarin  concurrunt  ad  genera- 
tionem  :  Scd  in  aftu  dccidendi  femen  ,  illud  quod 
erat  fuhftantia  Patijs  vel  aiiquid  ejus  ,  non  efi 
materia,  ^tf\  efl  quafi  terminus  formalis  produ- 
ftus  ,  perinde  ac  eflTst  proles,  fi  immediat^  a 
Patre  decidcretur  ?  igifur  co  quod  afquid  fub- 
ftantis  generanM's  fit  terminus  aftionis  fuse,  qua 
eftPatcr,  vcr6  habetur  prcduftum  fimileinna- 
tura  efle  de  fubfbntia  gererantis  ;  adeout  prs- 
pofitione  de  rcft^  ,  ac  fufiicienter  exprimantur 
rationes  Parris,  &  Filii .  Qiiare  Pater  sternus 
non  decidendo  aliquidfui,  fcd  penitus  efl^entiam 
fuam  communicando,  tarquam  tfrniinum  for- 
malem  ejvis  produftionis  ,  venlfime  producit  Fi- 
lium  de  fe,  eo  modo  ,  quo  efie  de  pertinet  ad  Pa- 
trem ,  &  Fii'ium. 

Ad  argumrnta  .  Ad  primum  refpondeo ,  etti 
conced-nlum  fic  aliquam  per.'bnam  non  effe  de 
effentia  abfoiut^  ,  quia  cum  effentia  non  fit  origi- 
rans ,  vel  originaia,  non  verificatur  proprie 
perfbnam  effe  de  pffenfia,  attamen  ncgamuspa- 
riter  verum  non  efl^e  Fi/ium generari  defubfian- 
tia  Patr  s  .  Nam  exprimitur  hic  perfona  origi» 
nans,  ac  proinde  refii^  dicitur  ;  aliquod  fuppofi- 
tum  ori^^^nari  de  fubflantia  illius  perfbna;.  Qua- 
propterharc,  Fi/ius  efi  de  effentia  divina  ^  non 
eft  ita  concedenda  ,  ficuti  fliteri  debsmus  FHium 
efie  de  fibfiantia  Patris  . 

Adfecundum  refpondeo  ,  curn  arguitur  quja 
ad  harc,  Filius  efi  de  effentia  Patris  ,  fequitur 
iila  ,  Fi/ius  eft  efienti^e  /'it/m,  negando  confe- 
quentiam  .  Nam  con^cquens  notat  relationem 
cfle  inter  Filium,  &  eflentiam,  tamquam  inter 
correIativa,quod  non  importatur  per  antecedens, 
fed  tantum  fignificatur  confijbflantialitas  in  ef^ 
fentia  cum  originenotata  in  illo,  quod  coaftrui- 
tur  cum  efl^entia  ;  quod  utiqne  veriflimum  efl . 

Ad  tertium  dicendum  ,  7*0  </f  non  tantum  im- 
portare  identitatem  ,  k^  notare  quidem  identita- 
tem  flii  cafuaiis ,  idque  in  ratione  forma  ,  &  pr«- 
terca  diftinftionem  fllius  ,  quod  additur  fuo  ca- 
fuali  ,  ut  principii  originantis  ,  ^cuti  explicatunj 
fuit  in  fo/utione . 

ARTICULUS    INCIDENS. 

Utriim  "Verbum  divinum  fit  de  eflrentia,ficut  d? 
quafi  materia  , 

DoVior  I.  difi.  5, ,;,  2.  in  Report,  ibidem  ,  q.  j, 

&  S-&'  Co//at.  2-j.S.Thom.  i.p.q./^i.  art.^. 

§.  Ad  primum  ,  &  adSecundum  . 

VIDETUR  Verbum  divinum  efltde  cfl^en- 
tia  Patris ,  ficut  de  quafi  materia  .  Etenim 
Filius  nulfa  omnino  ratione  eft  de  nihilo  ,  Vit  de- 
claratum  fait  articu/o pracedenti .  Eft  ijiturde 
aliquo  ;  non  dc  alio  autem  ,  quam  de  fubflantii 
Patrisi  eft  ergodcfubitantia  Patris,  quafide  ma- 

teria 


Tomus  l  Pars  l  Quaflid  XLlArK  IIL 


tcria  .  Non  enim  juvat  re''pori'Jere  ,  un  Ma.i»iJtcr 
dicere  viJetur&  eXfKjnere  Td  de  rnlipantia  Pa- 
tris  ;  id  eft  de  Patre,  qui  eft  fubftantia  .  Nam  h«c 
exppfitio  tantumdeclarat  particulam  ^?  ,  ut  eft; 
nota  principij  origipantis  .  Hoc  enim  dato  ,  adhuc 
fuperert  quxrcre,  andealiquo,  vel  de  nihilo, 
ut  quafi  de  matcria  ;  ergo  cum  non  fit  de  nihilo  , 
ell  dealiquo,  ut  quafi  materia  , 

Prstcrea,  Omnipotentiasaftivae  correfpondet 
aliquapotentia  pafliva  ;  ergo  foecunditati  Patris, 
quafi  activae  potentias  correfpondet  aliqua  quafi 
pafllvapotentia,  dequapoteft  producere;  Pro- 
ducitautem  Filium  de  fua  eflTentia  ;  ergo  Filius 
generaturde  Patris  eflentia  ,  quafi  de  materia  . 

Praeterea ;  Eflentia  prius  ordine  originis  efl 
fub  paternitatc ,  quam  fub  liliatione  ,  fed  omne 
quod  in  aliquopriori  non  eftaliquid  ,  vel  ad  ali- 
quid,&  in  pofteriori  tale  aliquid  ,  vel  ad  aliquid  , 
inpriori  extitit  in  potentia  tale  ;  crgo  eflentiaa 
incft  in  Filio  pofl!e  reperiri  per  generationem  ;  er- 
go  Filius  eft  de  eflfentia  quafi  materij  . 

Prst«rea  ,  Filium  efl!e  de  Patris  eflcn^ia ,  ut  de 
quafi  mater  a,  nullam  involvit  imperfeftionem  ; 
ciim  ergo  conftet ,  revera  efle  de  iubftantia  P:Uris 
yiSi^rf^imporcatconditionem  quafi  materiae.  Pro- 
bacioafljjinpti  ;  F.tfi  materisconditio  praefeferat 
impcrfedtionem  ,  ficuti  &  generationis  conceprui 
intelligitur  annexa  inperfeftio  cx  mutaiione ; 
rihilomiiiusad  divina  generat/o  transfertur  tan- 
quam  ab  omni  immunis  imperfeflione  ,  quatenus 
ntmirum  proJucitio  eft.  Pofllbile  eft  autem  pari- 
ter  a  materioBConceptu  omnem  fegregare  imper- 
fc£tionem  ;  ergo  ut  talis  transferenda  eft  ad  efte 
divinum,  de  quo  eft  Filius  Patris,  Probafo  mi- 
Boris  ;  Nam  ficuti  generatioefl  in  divinis  ,  non 
qua  mutatio ,  fed  qua  produftio  efl; ;  ita  &  poten- 
tia  palfiva  ,  non  prout  ell  mutatioms  fubjeftum  , 
kd  inquantum  eft  fufceptiva  produftionis,  feu  ' 
quatenus  ellid  ,  dequoaliud  gcneratur  non  vi- 
detur  repugnare  efTcntia:  divinas ,  cum  nulla  pro- 
pteiea  inillaaflirmetur  imperfeclio  ,  nec  fecun- 
dumrem,  necdeintellcftus  imaginatione. 

Prajterea  ,  Nunquam  exduobus  fit  unum  ,  ni- 
(i  alterum  fit  aftus  ,  alterum  potentia  ;  ex  duobus 
enim  quatenusambo  in  aflu  ,  unum  non  coalefcit, 
CX7.  Metaphy.tex.cap.^^.  fed  perfona  una  efl,  eJC 
efl*entia  divina,  &  relatione  conlurgens  ;  ergo 
cum  effentianon  fitaftus  relationis,  relatio  erit 
aclus  effentis  ;  cll  igitureflfentiaquafi  materia  , 
de  qua  Filius  producitur . 

Prsterca,  Relatioeflin  cflcntia  ;  de  enentia 
enim  id  afllrmari  non  potetT: ,  refpeflu  relationis  . 
Sed  etiamficlTentia  ver^  fubje6tum  non  fit  rela- 
tionis ,  cfl  nihilominus  ejus  fundamentum:  & 
fubinde  habens  rationem  qusfi  potentice  in  ordine 
ad  relationem  fundatam  in  ipfa  :  ergo  negari  no« 
debet ,  efl!e  quafi  materiam  r^fpctlu  generationis 
Filij  . 

Practerea  ,  Relatio  prseexigit  propriam  funda- 
menti  rationem,  quar  quafi  eil  perfeftibilis  per 
relationem  .  Relatioenim  non  vidctur  perfici  a 
fuo  fundamento,  quiatunc  fundamento  pratfup- 
poneretur,  ergo  cum  cfl^entia  fit  fundamcntum 
rclationum  ,  eftquafi  materia  refpeftu  illarum  . 
PraRterea  ,  Dc  ratione  aftus  e/lquod  fcparet , 
&  diftinguat :  ei  ergo  maxim^  attribucnda  eftra- 
tioacius,  cujus  potiflJimum  eft  feparare  ,  acdi- 
ft  nguere  .  Idautem  in  divinis  prsftat  fblarela- 
tio  :  ergo  eft  efl^entia!  aftus  ,  &  quia  non  eft  aftus 
informans ,  non  materix  ,  fcd  quafi  materiat  ratio 
eflfcntix  attribui  debet . 


47« 

Preterca  ,  Terminus  fbrmalfs  gencrationix 
communicatur  ;  igituroportet ,  ut  prsfu-pponat 
illucf,  cui  communicatur .  Sed  efTentia  non  in- 
telligitur  praefupponere  relationem  ;  fed  magisd 
converfb  ;  cr^^orelatio  eft  termlnusformalii  pro- 
duftionis,  eflentia  vero  quafi  matcria  . 

Contra ,  Ubicunque  eft  vera  ratioaflus,  & 
potentix  ,  ibi  eft  vera  compofitio  :  ergo  in  quo- 
cunque  reperitur  quafi  actus,  &  quafi  materia, 
in  «o  ftatuitur  quafi  compofitio.  Perfbna  Filii 
neque  cft  compofita,  nec  quafi  ,  imo  cft  perFe- 
ctiflimifimplex  actus  ,  ab  intrinleco  quamlibet 
compofitionem  re,  &  ratione  cxcludcns  ;  ergo 
efl^entia  non  fubitullam  rationem  materix  ,  vel 
quaf!  matcriae  . 

Respovdeo,  nonnulli  propter  argumenfa  rclata 
putaverunt^Verbum  divinumgenerari  defubftan- 
tia  Patris,ut  de  quafi  materia  .  Verum  quia 
(/^^  «r//ctf/o  *?•<*':*<?<?«/■/ innuimus  )  nemini  anti- 
qulorum  Doftorum  vifum  fuit  aliquando  divinx  fTj-jY^^oan* 
efTenti»  attribuere  rationem  materia  ,  vel  qttaji  p,nfiuj  ,> 
tnateria  refpeflu  generationis  Filii ,  nec  nobis  is 
modusdicendi  probatur;  ideo  arguiinus  contra 
primofic;  pffentia  ei^  tcrminus  formalis  produ- 


Henr.  8t 
Gjffrefi.  arl, 
frjtctdenli 

retari . 


5t'0ni$  :  ergo  non  eft  quafi  materia  .  Probatio  an- 
teeed5:ntis;Joan.  'S..^uc>d  dedit(^\n<\n\t.  Salvator) 
mihi  Pater  ,  majns  omnibtis  efl .  Majus  omnibus 
non  (.ft  ,  nifi  aliquod  infini*um  ;  Jnfinitum  hoc 
non  tl  nifi  cfTentia :  ergo  hanc  communicavit 
Filio  .  Setl  forma  communicata  produ6to  per  ge- 
nerationem,  «ft  formalis  tcrminus  ejus  produftio- 
nls . 


rlati     intelligendurn    dicit 
propodri»   cutn   m«d<» ,    <I'J8 
dicMntiir  fieri  ex   inra  ;    <\^\ 


Comm.  f-  X, 
dlji.  ^  £■;■/. 
If,  z6.  pucM 
da  ficili  fu- 
ftiQeri  pof» 
f« ,  a<  Scoti 
impugnitio» 
not  yorfari , 
ac  urgere_^ 
modura  lo- 
qitendi  mi- 
gi$  quiin-* 
rem  ipfj:iu<< 
Porro  T» 
luai  mttt- 
qusd  Patrii  e(T<iitia«  feqnatur  aliqii» 
fe  habet  materia  in  crestis  »J  illi ,  ^J* 
utique  modus  non  deiet  intelligi  ullaia 
inv«lvere  imperfe^ti^nen*  ,  quod  C^niScare  valuiife  putar  Ilenri- 
cum  per  Ti  tfna^ .  Modm  autem  pro^ofitioni»  eft  ;  quia  ficut  mite- 
ri»  in  e-ea-i?  »r^>fuDponitur  rei  ,  qui  fic  ex  ipfa  ,  &•  intrinfec»  repe- 
rirur  in  «o  quoH  dc  novo  Rt  ,  una  cum  derer  dinativo  diftinSo  .  icx 
efientii  divina  T»«trl«  prsefuppositur  aliqHO  on-jdo  Filio  ,  qui  d«  ipl» 
^enerarur  ,  Sc  intriofef»  i«cluditur  io  Filio  Jroduflo  (imu!  cunx 
deteri^-inativo  ,  qu«  eO  fiiiatio  ipfiui  conditutiva  psrfo»*  .  Hic 
Poncius  feqHuric  J&urandiim  ,  qtii  sadem  fenne  fcribit ,  i.  ^/'?  j- 5  »• 
ut  eontradireret  Tlrima  aliter  fentienti  .  Addit  tamen  PoQcius  »r- 
bitrari  fe  9cotum  non  jutta  hanc  expofitioaen»  impugnare  Henri- 
cum  ,  quafi  Doftore  ti  allata  propofitio  latuifTet  ,  &  non  exprelTann 
«iu?  mentionein  feciflfet  ;  de  qu»  beie  Cajetanus  hic  iiSnii  ,  tt 
Capreclo  reijcieai  Henrici  ,     &  Durandi  opimonem  . 

Idipftim  probaturrationibus  ;  Nam  nulla  enti- 
tas  pcrfeftior  termino  formali  produttionis  ha- 
beturper  produflionem  :  ergo  H  effentia  non  fo- 
retterminus  formalis,  cum  fit  quocunque  alio 
tcrmlno  perfeft'or  ,  non  communicaretur  pcr 
produflionem  :  quod  eft  falfum .  Deinde ,  in  crea- 
tis  natura  eft  t«rminus  formalis  gcnerationis, 
non  vero  proprietas  individualis  :  ergo  etiam  in 
divinis.  Kurfns,  fi  efTentia  non  fitterminusfor- 
malis  ,  generatio  in  divinis  non  erit  univoca  :  quia 
gcnerans ,  &  genitum  non  convcnirent  in  termino 
fbrmali  •  non  convenirent  autem,  nifi  is  terminus 
fit  effentia  ,  in  qua  fblaconveniunt.  Denique,  ifti 
produflio  non  pofTet  vocari  generatio,  fi  forma- 
]is  terminuscjusforctrelatio:  cum  ergo  fitgcne- 
ratio  ,  oportetterminum  ejus  fbtmaleni  efTc  fub- 
ftantiam  ,  non  rclationem  . 

Pofitoergo,  quod  efTentiafit  terminus  formalis 
gencrationis,  probo  non  fe  habcrequafi  materia:  ; 

quod  eft  materia  ,  vel  quafi  materia  generationis, 
eft  in  potentia  ad  tcrminum  fbrma!cm  cjuldem 
produftionis  jSedcfTentia  efTe  nequit  in  potentia,  •  - 

vcl  quafi  potentia  ad  /eipfam  :  crgo  fi  eft  tcrminu» 
formalisnon  eftquafi  materia  :  Et  r  lia  ,  ut  di- 
ftum  efl  jCfTet  quafi  materia  fuiipfius  :  Etctiam, 
quia  rcperiretur  in  Fiiio  duobus  modis,  &  ut 

qua- 


CeU0t  ?f' 
(it.  Si  noa 
obfcurtf  (i- 
gniiiMverit 
tn  pr-m.  til/f. 
%.  q.%  uiri- 
ujqutJtriptU 


QuJrf  fU 
Jius  in  divi- 
»11«  non  fit 
dictndas 
preJoci  «Je 
«iTentii  1  «t 
qna(i  mace 
ria. 


47» 

quafi  rr.aterit ,'  &mtel'm?nus  formalis,  quorum 
utroque  circQmrcrjpto  nihil  minus  habcret  cam  . 

Secundo  ,  Aftivo  ,  &  palfivo,  ve!  quafi  ptffivo 
toncurrentibus  sid  aliquid  producendum,  per 
priujcftrefpcftusin  illis  utadinvicem  fc  reTpi- 
ciuDt,quam  ut  ad  altcrum  ordinantur:  prius 
enimdehentapproximari,  &  exinde  produccre: 
«rgofi  inPatre  fitefjentia  quafi  materiaaaivai 
foccurditatis  ,  hxc  prius  fe  mutuo  refpiciunt, 
quamFihum.  H«c  tutemrelatio  aut  eflrears, 
autrationiJ.  Si  realis  :  ergo  in  Patrc  eftrelatio 
realis  prior  relatione  cjus  ad  Filium,  quod  eft 
iibrurdum.Sfrationis:  contra  ,  nulla  produaio 
realis  neceiTario  prsexigit  refpeaum  rttionis; 
ergocircumfcriptaomnimateria,  vcl  quafi^pe- 
rinde  Pater  gcnerat  Filium.  Tertio  ,  Potcntia 
prima  caufativa  fe  fola  cflFeftiv^caufat ,  circum- 
fcripto  quocunque  alio  principfo,  feu  ejufdem, 
feu  alterius  generis  ,  yt  efl  evidcns  in  creationc; 
crgo  i  fimili  prjma  potentia  produaiva  fe  ipfa  kf 
Ja  producit  ,  ron  concurrcntc  alio  principio, 
quafi  materia  .  Denique  non  minu»  Spiritus  San* 
ausfpiraturdeS;  bftantia  Patris  ,  &  Filii.quam 
Filius  de  fubftantia  Patrisgcneratur  :  fed  ctiamfi 
Ita  opinante»  fateanturSpiritum  Sanaum  non  ef- 
fc  de  nihilo  ,  negant  tamen  procedere  de  efl"entia, 
iit  de  quafi  materia  :  crgoidcm  nc|andum  eft  de 
produaionc  Fil'i . 

Eft  igitur  dicendum,  Filium  non  gcniraridc 

fubftantiaPatris,firutdematcria,  velquafi  ma- 

tcria:  Quandoruidem  omni  materia  ,  velquafi 

rnater:acircumfcripta,op'imi  intclliga^ur  Filius 

efscde  fubftantia  Patris,  f«u  genitus  a  P.itre ,  ut 

fihiconfubftantialis,  dc  qyio  articfilopreecedenti, 

Dcclaratio  eft  ifta :  Generatio  in  crcaturisduo 

importat  ,  &  produaioncm  ,    &   mutationem, 

Quorum  prof«ao  formales  rationes  ufijueadeo 

diverfa   fupt ,    ut    fine  contradiaione    fppararf 

queant.  Produaio  en-m  formalitcr  cft  ipfius  pro- 

duai  ,  quod  cft  compofitum.  Sed  mutatio  eft 

aausmutabiiis,  quatenus  de  privationc  tranfit 

ad  formam  .  Porro  in  creaturis  mutatio  concomi- 

tatur  produaioncm,  proptcret  quod  potcntia 

produaiva  pro  fuiconditionc  non  yalcnsuna  da- 

rcr/T^^perfeaumproduao,  fenfim  &  fucccfliv4 

tranfmutando  materiam  ,  tandem  perducit  fuum 

terminumad  efe  pcrfcaum  .  Quod  fi  generanj 

creatumforct  prasditum  virtute  ,  &  cfficacia  ,ut 

citra  materiffi  concurfum  ex  fe  valeret  producere 

effeaum  ,  tunc  intelligcretur  pruduaio  fine  omnj 

mutatione  -  Igitur  fine  contradiaionc  poflunt  fe- 

parari   ,    &  reipfa  divif«  intclliguntur  refpeau 

principii  aaivi  in  fuis  produaionibus ,  materia 

rion  indigentis     itaquc  quoniam  in  divinislocum 

haberer.on  potcft  quicqujd  praefefert  aliquam  im- 

perfeaioncm  :  mutatio  autcm  de  fui  fpecifica  ra- 

tione  ab  imperfeaione  omnimoda  non  eft  fepara- 

bilis  ;  quia    formaliter    involvit  mutat'onem  ir» 

mutabili,  &  concomitanter    jmportat  deft-aum 

in  agentc,   qui  mutationem  cfficit ,  Tale  enitn 

agens  neccfl'a'-io  rcquirit  caufam  concaufantcm, 

adhocut  producat:  evidens  eft    transferriomni- 

roncnpofTead  divina    gcnerationcm  fi;b  ratio- 

nc  mutationis  ,  vcl  quafi  mutationis ,  fed  praecise, 

quatenus  produaio  eft  ,  per  quam  aliquid  capit 

fimul  ejj's  peifeaum.  Huic  igitur  generationf, 

^el  produaioni  generativ*  nulla  correfpondet 

materia,  velquafi  materia,  uti  non  fubcft  muta- 

tloni ,  nec  quafi  mutationi ,  fed  tantum  perfeau» 

tcriuir.us  ,  velprimws,  fi  ^>c  adsquatus  ,  qui  pri- 

mo  producitur  in  ejfe  :  vel  terninus  formalis, 

fccundum  qucm  terminus  primus  formaliter  acci-r 


Summftjoannis  Duns  Scoti . 


\t\^ejfe  .  Aliter  clam  pofeft  Mtio  dcduci  fic' 
Gcnera  caufarum  non  fc  htbent  in  pcrfe.*tione  cx 
aquo  :  imo  caufx  intrfnfeca:  ircludunt  aliquam 
impcrfca  onem,  non  jtem  cautai  extrinfecs  . 
Q  oniam  vero  pmnc  imperfeaum  reduciiur  ad 
pcifeaum,oportet  ut  caufaliras  intrinfeearumre- 
ducttur  ad  caufalitatcm  nobi)!orcm  cxrrinfcca- 
rum  .  Hsc  igitur  cx  quocxtcras  cauflitates  ad 
ipfam  rcducuntur,  ron  reauirit  al  q'inm  cauGim 
fecum  roncaufanrem  ,  EfTiciens  cr^^o  primum  » 
ad  quod  omncs  aliasreducuntur,  noi  requirir  ad 
hoc  ut  caufet  aliam  caufam  fecum  concaufantcm: 
Ethoc, fan^  in  creatjonc  cft  fvi-^ers  :  crgo  fimili- 
tcr  in  ordine  princ'piorum  erit  ftjtus  ad  aliquod 
principium  hahens  eam  primitarem  in  princip^an- 
do ,  wt  fibi  opus  ron  Cn  concurfu  alterius  princU 
pij  :  igitur  Pafer  crjns  eft  ps  iria  ratio  principian- 
di  non  rcquirit  aliam  pr''nripiationcm  fecum  prin- 
cipiantem  in  Filij  produaione  :  atquc  ita  vtnd 
attribuitur  eflentis  rati©  principij  quafi  matc- 
rialis . 

ADAKcrMENTA.Adprimumrefpondeo,FiIiuin 
ron  efl^o  dcnhih ,  fed  ver^  de  fubftantia  Patris  . 
Sed  inftatur:quia  intefleaa  originationc ,  & 
conAibftantialirate,  adhucfupereft  quairendum, 
an  Tb  defubj}avtia  'T^airis,  importet  miteriam, 
vel  quafi  •nateriam  ,  Rerponfio  ,  eoqnod  effentia 
ron  fit  materia  ,  necquafi  mnreria  ,  fe  '  term'nus 
foimalis  generationis  ,  idco  Filius  eft  quidem  de 
Patnsilibfliantia  ,  fednon  de  quafi  materfei  .  Nec 
periode  ert  inferendum:  ergo  eft  de  nihilo ,  8c 
crcatura  ,  fcd  ranrijm  rca^  fequitur;  ergo  de 
niilla  matcria  ?  &  ultra  ,  ergo  non  fftcreatura. 
Etcnim  creamra  eft  poftnontf/??  flii,  fic  ut  nihil 
praefucrit  omninodeijs,  qua:  ineluduntur  in  ca  : 
Filium  autcm  non  praceffit  negationfs  conceptus» 
cum  fit.Kternus:  &pra!terea  quemadmodum  eft 
fecunda  per^ona  ,  ita  prius  origine  eft  fuum  effc 
formale  in  prima  perfona, 

Ad  fccundum  diccndum,  aflumptum  efTe  fal- 
fum:  nam  primatpotentix  aaivsp  non  corrcfpon» 
<dct  a  iqua  potentia  paffiva  propri^,  ut  in  quam, 
vcl  de  qua  aliquid  producitur,  ut  cft  evident 
creati0ne,qua;nihij  pra»fupponit,  Attamen  aai» 
va:  potcntijc  corrcfpondet  aliqna  paffiva,qutm 
contrarias  fentcnti»  Authorcj  vocant  potcntiam 
objeaivam  ,  qua;  eft  potcntia  producibilii  .  Un- 
dcrevera  ut  Patercft  fbccundu»  aaivi,  ita  Filiu» 
eft  prcducibijis  .  Scdcxeonon  ftttuitur  aliqua 
potentiaquafi  matcria,  qucmadmodum  matcria 
nccquafi  matcria  praircquiritur  increationc. 

Adtcrtium,  negandaeft  minor,  fi  fiat  diftri» 
butiopro  prioriorginis,  ficut  accipitur  In  ma- 
jori  .  Quod  enim  Pater  habcat  eflentiam  prius 
origine,  noneftaliud,  nifi  poffidere  effentiam  a 
fc,  uti  &  Filium  eandem  accipere  in  pofteriorj 
figno  originis,  eft  abialiopoffidcre:  fimulautcm 
ftat,  Patr«m  a  fe,  &  Filium  a  Patre  effentiam 
accipeie,  &tamen  in  eodem  naturas  figno  cfle  , 
&  repenri  in  utroquc  :  adeo  ut  Filius  nunquam 
fuerit  in  potentia  habendi  cam  .  Quare  fi  ita  ar- 
guatur :  In  codem  figno  originis  eflentia  non  cft 
in  Patre ,  &  Filio:  crgo  ncque  in  eodcm  fignp 
iiatura;ertfallacia  afecHnduf»  quid  adfmpliciter. 
Non  poteft  autem  intelligi  Filius  in  potentia  , 
vel  quafi  poientia ,  nifi  proaliquo  figno  natura» 
concipiatur  pofterior  Patre,  velpaternitatc  .  Id 
vcro  eft  contra  ratignem  correlativorum  ,  Quia 
ergo  nul)a  poter.tia  natura  pjaeccffit,  nifi  poten- 
tialogica  ,  quatenus  eratproducibilis  per  aai- 
vam  foecunditatem  memoriJC  in  primo  figr.o  pri- 
ginis,  non  intclligitureflentia  habere  rationem 

qua- 


Bs  Rspcrti. 

<).z>cic.n.  »9 


Sed  DoAw 
hanc  appcl- 
lac  poten. 
tiam  Ugt' 
tatm^  quc  tft 
non  rtpu» 
gaantia  «x- 
trcmorMifi^ 

\.di/!.f.ar 
20.tir34.tr 

4i>  Cr  sliki 
A-equeaccr . 
£z  Collat. 
eic.  I  j. 


A 


Tomus  l  Vars  /.  Quajl,  XLl  Art.  III 

qiul  mat^rl»  ,  ri:l  iinprop'ie  omninoeorermu- 


nc  utamur  ,  &  citra  nscfcffustcm  . 

Ad  qiiartum  re!pnnJeo  ex '^ictis  :  Quoniam 
elTentia  divina  efl  terminus  fijrmal  s  gent^rarionJs, 
repugnat  fibi  ratio  iurceptivi  ,  vfelciuafi  fu'cepti- 
vi  i^enerationis  ,  ello  fit  id  ,  de  quo  Filius  orodu- 
ciiur ;  quia  tunc  (e  ipfam  recipcrct ,  vd  quafi 
recipcret .  Quiaergo  netjuit  materia  ab  omni  pc- 
nkus  imperfectione  (eparari ,  quia  ne:eflario  mu« 
tationem  involvit ,  &  imperfeccionem  pariter  im- 
portat  rtfpectu  agencis,  una  cumquo  adcauian- 
dum  concurrit,  nec  miteriam  ,  nec  quafi  mate- 
riam  pofTamus  a.tirmare  in  divinis.  Etcumdici- 
tur  effe  id  ,  de  quo  aliquid  generatur,  non  invo!- 
vit  imperfectionem.  Refponfio  ;  iftc  co.jceptus  ut 
divinae  efientiaj  a-^tribuitur  ,  non  eft  ratio  quafi 
materis  ;  qu;a  id  ,  de  quo  Filius  signicur,eft  ter- 
tninus  formalis^qui  comminicatur  producto.  Ge- 
neratio  er>oifla  tantum  efi:  proJuctio,cnjus  ter- 
mini  pracise  funt  producens,Sc  produftum  j  undc 
non  lequitur  ,  aliquid  hic  fe  haberc  qjafi  fubje- 
ftum;  ed  debecinferr;,cum  jeneraiio  fit  univoca 
al-qaid  cfTe  eommune  gignenti,  &j^enito,  non 
qui^em  tanquam  quafi  maccriam,  fed  utformam, 
vel  aftum  U'riii!que  r 

Ad  q.nntum  dicendum  ,  quotiefcunque  e'? 
duobas  coalefcit  unum  compofitum  per  (e  ,  vel 
peractidens,  oporlerc  omrino  «Iterum  efle  in 
potentia  refpeftu  altcrius  :  Sed  quum  unsm  per 
cxactiffimam  idcntitatem  tranfit  in  aliud,  ut  rea- 
liter  fit  illud  ,  abeifeomnem  racioncm  aclus,& 
potentiK  ,  Acqui  m  caiii  ita  til ;  nam  ptTfona  ne« 
queell  compofita  ,  nequequafi  compofita  ex  a- 
ftu  ,  &  potentia  ,  led  ei\  unum  fimpl.c  flimum  ex 
illis,  quia  rat:o  unius  sft  perfeftiflime  eadem  al- 
teri  ,  &  ideo  repugnat  ei  omnis  compofitio,  8c 
quafi  compofitio  5  ElTentii  eniin  efl:  in  ultimo  a- 
Aualitaris,  &  perfe£tion  sd«  fe  ,  &  ex  feutp-ai 
intelligitur  ad  propriecatcs  pcrfonales  ;  ^Rclacio- 
nesergocflc  ,  dicine;-;ueurt  aclus  cflentiac,  uti 
funt  atlus  tffentiffi  iinitae  pmprittatcs  individu.n- 
Jes,  Quarerecte  aitDamafcenus,  lib.  2.  cap.  5 
Pvoprietates pe;fonales  charazifuzant  hypi.fa- 
fes  ,  non  naturaiti.CMm  ergo  relatio  nec  fit  aftus, 
necquifiaftus  eflentiat,  fubindc  nec  eflentia  eft 
dicenda  quafi  materia  reiationum  . 

Ad  fextum  concedo,  relitioncm  efl*e  in  eflfentla, 
ron  utin  fubjefto.fed  ut  relstio  e(l  in  fundamen- 
to  fuo  ,  {\we  radice  ;  id  t»men  non  debe-e  intelhgi 
ad  infliar  aftus  in  potentia  ,  fed  ut  quid  idcntic^ 
contentum  in  pclago  infinito  .  Quare  ctfi  hs  om- 
r§s  fint  vera ,  Deitas  efl  in  Patre\  Paternitas  ejl 
ir  Pjtre ,  Pater  eft  in  Deitate ,  ^aternitas  eft  in 
Deitttte  :  in  nullatamen  importatur  aftus ,  &  po- 
tentia,  vel  quafi  potentia  .  Narr,  prima  e\\  vera.ut 
ratura  eft  in  fuppofito,  habente  efl^e  quiditativum 
ipfa  cflTentia  ,  fed  non  propterea  ell  forms  infor- 
mans  fuppofitum,ne  increaturisquidem.  Secun- 
daell  vera.utfurma  hypoflatica  eft  in  hypoftafi, 
ron  tamen  informans  ipCam  .  Tertia  efl:  vera  ,  ut 
fuppofitum  cft  in  natura  ,  e(>o  natura  non  fic  ma- 
terit  fuppyfiti,  ut  forms  informaTitis.  Quartade- 
nique  eil  vera  eodcm  modo.  Nam  qu«  rationeto- 
tumeflprimoin  aliquo,  eadem  eft  in  illo  per  fe 
parstot!us,'ed  non  prino.  Si  igi^.ur  Pater  cft  pri- 
mo  in  natura  ,  ut  fuppofitum  ejus  ,  patcrnitas  per 
feerit  ineadem  natura  ,  eodem  modo  eflendi  />, 
fed  Ron  priino.  Brevitcr  itaque  eodem  modo.quo 
rolatio  elt  in  fundamento,  ta!i  funt  rclationcsin 
Deittte,qui  non  reducifur  ad  modum  eflendi  for- 
msinmatc;ia,  nifi  ubi  fundamentum  eftlimita- 
Tomus  /. 


473 

tuni ,  pruptcrea  quod  tjnc  eflTe  non  pofllt  eadem 
fibi  relatio  perfefta  identitate  . 

Ad  ft  ptimum  Rcfpondeo  fic:  In  creaturis  ordo 
gcnerationis,  &  ordo  perfeftionis  funt  contrarii  ; 
nam  qu.^  funt  priora  gcneratione,  funt  perfeftio- 
ne  poftenot-a  ,  9.  Metaphyf  :ex.  c.  i  y.  fcd  in  pri- 
mo  principio  hi  ordines  coincidunt ,  quia  eft  fim- 
pliciter  primum  &  origlne  ,  &  perfeciione  .  Sicut 
igitur,  fiin  creaturis  hi  duo  orcJincs  uniformiter 
concurrerent,primo  quasreremiis  formam,&  exln- 
de  materiam  natam  actuari  per  formam.Ita  in  di- 
vinis  primo  figno  naturc  occuvrit  eflsntia  divina  , 
uteft  ^/)"(f  de  fc,&  pcr  fc,  n?c  intelligi  poteft  ut 
aliquid  reccptivum  perfectionis  iliius,  (cd  magis 
concipitur  ut  infinita  perfectio,potens  in  fecundo 
figno  natur»  commanicari  alicui,  non  ut  forma 
informansmateriam,  fed  ut  quiditas  commiinica- 
tarfuppofi'0,  tanquam  formaMter  exiftenti  per 
eam  ;  x  ica  pu!lu!ant  relationes  ex  ea,  &  pcrfonx 
in  ea,  nonquafi  quaEdamformx  dantes  Cjfe  fibi, 
vel  quafi  quasdam  fuppofii.a,  in  quibus  redpiat 
efte  ,  lijd  quibus  fuppofitis  dant  f^  ut  g:{o  for- 
maliter  illa  fuppofita  funt  ,  &  quo  funt  Dzus  , 
Kelationes,  i-^itur  cum  fint  per  fc  iubfiileTtes,  fic 
puliulant,  funcque  in  fundamcnto,  non  ut  forma 
clTentie  ,  fad  ut  natf  elTe  Dcis  ip'a  Deitate  fbr- 
maliter,  cui  funt  ea^dcm  perfcci-,  flima  identitate. 
Eft  i.^-itur  efTentia  relationum  ifta'-um  fundtmen- 
tum  ,  non  quidem  quafi  potentislc  ,  fed  quafi  per 
modum  formas,  in  qua  illa  relationes  natc  funt 
fubiiftere  ,  ficut  fuppofi*um  dicitur  efle  innatu- 
ra  .  Non  eft  itaque  eflentia  divinaquafi  potentii, 
fed  prfflcisc  gerit  modum  forms  ,  ut  qua  relatio 
fundata  in  ea  fimplicitcr  eft  Deus  . 

Ad  o5).s  vum  dicendum  ,  relationem  efl!e  aftum 
perfon:^iem  non  qiiiditativum,&  ita  perfonas  noti 
quiditatem  diftinguere.  Qaia  igitur  aftus  perlb- 
nalesnon  diftinguunt  eflcntiam,  nec  contrahunt  , 
necdcferminant ,  aftus  eflentig  effe  non  pofTunt, 
nec  ipfa  eft  refpectu  illQrum  materia ,  nec  quafi 
matcria  . 

Ad  uicimum  refpondeo  :  Communicatum  ,  in- 
quantum  produccione  communicatur  ,  non  pra- 
fupponit,cui  ccmmunicctur  ,  nec  e  convenb:  qui» 
hgc  ccmmunicatio  non  fit  alicui  jam  exiftenti, 
ut  in  akeriitione ;  fed  alicui  ut  fit;Ideonec  natura 
communicatur  ante  productioncm  fiippofiti ,  quia 
tunc  communicareturnon  producto  ;  nec  ctiam  i 
converfo  fuppofitum  eftantequam  naturt  com- 
mun-cetur  .  Quamvis  abiblute  communicacum  fit 
prius  ratione  propria  fuppofiti  prioritate  perfe- 
ctionis  ,  Scoriginis  .  In  Deo  enim  eflentia  eil 
formaliier  infinita,  ac "  prior  relacionibus,  qux 
non  funtformaliter  infinite. 

ITERUMARTICULUS  INCIDFNS. 

Utrum  divinaiproductionesfint  univocas,  vel 
squ:voc«, 

^ocfor  r.  ^ift,  7.  §.  Huic  rttioni:  iT  dift.  rj.  §.Ad 

fecundum  principalc:  in  Report.  i.  iift.  7. 

q.  3.  S.  Tbcm.  \.p.q.\\,  articulo  j. 

in  fblutione  , 

VIDENTUR  divins  productioncs  eflTe  as- 
quivocas  .  Etenim  parcrnicas,  &  filiatio 
diffcrunt  fpecie  ;  ergo  &  pcrlbne  conftitutx  per 
ipfas.  AntecedcNS  prohatur  :  nam  differunt  fccun- 
dum  quiditates  :  &  talis  eft  ditTerentia  (pecihca. 
Tum  ,  quia  funt  puri  actus,  difTcrentia  autem 
ictus,  &  formaeell  IJ5ecifica  .  Confequcntia  pro- 
Ooo  batur 


Sufnmcejoannis  Dum  Scoti 

ba.ur ;  Primo  ,  qi:ii  non  major  iiilt'iict  o  cll   in 
prinuipiis,  quam  in  principiatis.  Sccuntlo,quia 


Ex  Report. 


Durandus 
1  difl  4-  q  '• 
&  dift.  7.  q- 
1-  (,  /iJ  ra- 

sitiKS  prin  - 
eijjaUs  (ea- 
tit  divinani, 
£;ciicr»tio- 
ne'11  cfls  s- 
«jiiivocam  , 
C3  ex  partc, 
qu.i  ginito 
non  com- 
municarur 
potcn[ij_j 
gciierandi  , 
qu.i«i  |'OtcH. 
tiani  ibiicm 
put.it  confi 
Herc  iii  pa- 
ternitae  ; 
fed  /uppofi- 
tuiii  exliii. 
tur  i»fi!i, 
ariii.,^ .t?"  i- 


cadem  c!t  diifcrentia  formalium  conilituentium  , 
is>.  conftitutorum  .  Tertio,  cadcm  tft  riiffctentia 
€orum,  icciindum  qua;  praEcisd  al;qua  difttrunt,  & 
ij?(briim  ,  qix  dififcrunt  , 

Pieterea,  Alioua  differcntia  formall  differunt 
per.oi  5  ;  &n'rRifi  diffcrcnt  a  illa,  qua;  c(t  rela- 
ticnum,  lpec-i'ica  e(t :  ergo  periona:  vel  differRnt 
Ipecie  ,  vcl   rullo  modo  diffenint . 

Prsterca  ,  Divrcs  produ6liones  differunt  fpc- 
cie ;  ergo  &  producta.  Antecedens  patei;  cum  in 
divinis  ncn  fit  produftio,  rifi  urica  iinius  rationis 
pcr  intelkiflum  ,  &  unica  poriter  per  voluntatem. 
("on  cquentia  probatur  ,  tum,  quia  aliter  non  effet 
proportio  produftionum  ad  prodicta:  tum  fccnn- 
do  ,  quia  produ(?tiones  (unt  ejufdcm  rationiscum 
produftis  .  Tum  tcrtio,  quia  potentia;  aderius  ra- 
tionis  poftulant  olijtfta  alterius  ratioris  ;  ergo  fi 
propria  prcducertnt  otjt  fia  ,  pioducrrtnt  ca  al- 
lerius  raticnis  ;  ergo  fitut  intellettus,  &  voluntas 
prfefijpponunt  honum,  &  veri!m  formaliter  di- 
llincta  ,  ita  producerent  terminps  formaliter  di- 
ftinctos. 

Prgtetea,  Diffcrentia  fpecifica  videtur  perfe- 
ftior  differentia  numerali, quod  &  prohatur:Nam 
diftinctio  rpccicrum  efl  de  perfeftione  univcrfi, 
ron  vero  d.ilinftio  individuorum  ;  ergo  differen. 
tia  fpecifica,  utpote  perfeftior,  eft  ponenda  in 
divinis  • 

Pr«terea,Produ£lum  per  intelleftum  ex  vi  pro- 
duftionis  fucs  eft  notitia  geni'a  :  produ6tum  au- 
tem  per  isodum  voluntatis  e(t  amor  procedens: 
feJ  notitia  utnotitia  ,&amorut  amor  viJentur 
alierius  rationis  formaliter.  Imo  nedumad  invi- 
cem  comparata  h^cprodufla  vidcntur  fjitcie  dif- 
ferre  :  Sed  etiam  ut  ad  princiria  eorum  produfti- 
va  referuntur  ;  notitia  enim  aftualis  cit  akerius 
rationis  a  memoria  ,  ut  amor  alterius  rationis  a 
voluntate,  ut  funt  actus  primi  :  ergo  principia 
producliva  formaliter  di/t  nguuntur  a  terminis 
produtlis  . 

CoNi  Rj»  ,  Eadem  eft  forma  in  producentibus 
perfonis  ,  &  produftis  ;  ergo  maximti  uoivoca  eft 
iplarum  proceff;o:Unde  Augultinu.<;,  6.  lie  Trinit. 
cap.  ult.  loquens  de  Filio  proiit  efl  P-itris  ima»o, 
dicit ;  Ita  ir/iago  cft  omnimode fimilis  Patri ;  Non 
fjitur  eit  hic  aliqua  ratio  squivocationis  ,  cum 
abfir.  omnis  ratio  difllmilitudinis,  ex  qua  oriri 
poffet.Et  Hilarius.^.de  Trinit.  y^d  ampliandam  ^ 
inqtiit ,  potejlatem  generantis ponitnr  unigenitus 
COiiQUalis . 

Respckdeo  ,dicendum  ,  Filii  generationem  a 
Patre  ,  &  .Spiritus  San^i  p.roceffionem  a  Patrc,  & 
Filio  prorfus  in  unitate  fpecifica  fieri.  Probatio  : 
In  primo  termino  generationis(&  idem  de  Spiri- 
tus  Sanfti  proccffione  )  duo  concurrunt ,  natura 
nimiruin,Sc  propria  relatio  ipfius  geniti  ,  qua  eit 
hac  gensratio.  Aut  i.^itur  gcneratio  clt,  &  dicitur 
univoca,  ve!  ^Equivoca  a  tcrmino  formali  ipfius 
generationii',iut  ab  proprictate  proJucti  per  ge- 
nerationem.  Si  cx  terminoformili  gcniti  ett  ge- 
neratio  univoc2,quonIam  terminus  formalis  pro- 
duftionis  indivinis  efl  idcm  pcnitus  in  produ- 
ccnte  ,  &  producto,eit  fanc  h^c  produftio  maxi- 
m^  univoca,quia  perfectifhma  fimilitudo.  Si  /e- 
cundum  dicatur;  ergo  nulla  gcneratio  eft  univo- 
ca  :  quia  nulium  gcnitum  pcnes  rationem  indivi- 
duakm  eit  fimile  gignenti .  Deinde,  generatio  eft 
difiinctiva  ,  &.  aflim^Iativa  :  pcifeftior  autem  ra- 
tio  i.T  ea  elt ,  exinde  quod  fit  ailimilativa,qt:am 
diil  nftiva.  Nam  hic  realis  conceptLisoiiturara- 


tione  fjrma; ,  qua  fjrmaefi: ,  non  qula  Conclpltur' 
ut  bcc '.,  &  ratioforms  efl  perfeiStior  in  fuppofito 
differentia  individuali.  .Si  igitur  perfeftius>eit  in 
gcneraiionc,  quod  fit  aflimilativa,  profccto  fecun- 
dum  hoc  eit  dicenda  univoca  ,  yel  aquivoca  .  Si 
enim  idhaberet  prout  efldiitinftiva  ,  unaqujque 
foret  ce  juivoca,quia  nulla  efl,quxnon  dillinguat. 
Ouoniam  itat|ue  gcneratio  aflimilativa  eit  in- 
quantum  eademnaiura  commumcatur  ,  diltinfti- 
va  vero,  quatenus  terminatur  ad  genitum  agene- 
rante  di(tinCtum,con(equcnsefl,  ut  hcc  generatio 
fic  univoca,  quia  genitum  gignenti  iimillimum, 
quippe  quibus  una  eadcmque  natura  fit  realiter 
ccmmunis. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  dicendum,  in 
divinis  non  reperiri  propric  genus,  nec  fpeciem  , 
nec  differentiam  fpecilicam.  Fatendum  e(t  tamen, 
paternitatem  ,  ficfiliationem  tffe  relationesquafi 
alterius  fpeciei  ,  &  alterius  rationis  .  Sunt  cnim 
oppofitar,  nec  fundafa;  fupra  unitattm  immedia- 
te,ficut  fimilitudo,  vel  ffiqualitas.  Magis  etiam  di- 
fl  rguitur  paternltas  a  filiatione,  quain  paternitas 
a  paternitate  .  SeJ  cum  e.vinde  infcrtur  ;  ergo& 
conflituta  funt  alterius  rationis  ,  quafi  ipecifice  j 
regandacft  confcqucncia  . 

Et  pro  f()Iat!one  probat'onis,  notandum,aIiqua 
tlici  magis  diitirfta  aliis  ,  quia  magis  repugnant, 
ut  contraria  :  aliqua  vcro  ,  quia  minus  in  aliquo 
conveniunt,ut  difparafa;  ~i'ffi  pioprie  plus  diltin- 
guuniur.quim  contraria;S' d  univerfaliter,  quan,- 
ta  eft diitinftio,  id  eft,  repugnantia  coritituen- 
tium,  vtl  formalitcr  diitinguentium  ,  tantac(t& 
conititutorum:&  ira  in  ca^u  quanta  efl  incompof- 
fibilitas  patcrnitati-r^St  FIiationis,tanta  e(t  Patris, . 
&  Filii .'  Artamrnjuxta  aliam  comparationem, 
nun  ]p^.  diflinguentium  fequitur  tanta  conve- 
nicnti3,qi^ta  eit  interea,qua:  pcr  illa  diftinguun- 
tur,  ut  pa'et  induftione.  Siquidem  differentic  ^pt- 
cifita:  non  conveniuntin  j;enere,  in  quo  nihilomi- 
nus  lunt  unum  fpecies  ipfis  diltinfta;  fpecilicis 
diffj  rentiis  ,  &  irade  c^tcris. 

Atque  cx  his  ad  nreumcnt3,&  ad  nrcbationcs. 
Cum  inftatur  de  pripc'p'i<: ,  &  principiatis  .  Re- 
fpondeo  ,  majorem  diftinif^ionem,  ide(t  majorem 
non  convenientiam  verfari  poffe  inter  prircipia 
quam  inter  principiata;  ut  diiftum  efl  de  differen- 
tiis  fpecificis,  &  conftat  pariter  de  differentiis  inr 
dividualibus  refpectu  fp.cierum;magis  enim  con- 
veniunt  ip:'3  principiata  individua  ,  quam  eorum 
differenti^e  individualcj  .  Et  eadem  eft  refponfio 
ad  aliud  dc  formalibus  conftitutivis,  &  de  prcci-  ■ 
fe  diitinftivis:  In  omnibus  quippe  eflfairum  ,tan- 
tam  elfe  differentiam  conltitutorum  ,  quanta  efl 
formalium  conftituentium  . 

Ad  fecundum  dicendum  ,  nullam  effe  confe- 
quentiam,quKhoc  genere  arguendi  infertur:  I/tis 
pra:cis6  perfonsdiflinguuntur :  &  i.fta  diitinguun- 
tur  fpccis  ;  ergo  &  fpecie  perfbna;  diftinguuntur. 
Quemaumoduin  rec  fcquitur,  cum  applicatur 
differentiis  indsviduorum  Et  cum  dicitur;  crgo 
nulla  erit  differencia  diftinftorum  ,  cum  non  di- 
Stinguantur ,  juxta  diftinftionem  diitinguentium 
principiorum .  Refjwnfio  :  Quem.idmodum  per 
diffcrentias  individuales  cft  aliqua  diftinf^tio  ip.^b- 
rum  individuorum  alia  ab  illa  ,  qua  ipfx  differen- 
tiffi  differunt;  Hcfiquidem  primo  divfrrjs  funt  ,(ed 
diltinfta  non  funt  primo  diverfa  ,  fedtantum  di- 
ftincla  numero  in  eadcm  fpecie  .  Jta  hic  per  rela- 
tiones  diftinttas  quafi  fpccic  pofTunt  alia  diltia- 
gui  perfonaliter  tantum  in  eadcm  natura  divina  . 
Ad  tertium,  nego  conrcquentiamjquia  cx  pcr- 
fectione  naturs:  diving  efl'e  poflunt    aliqua  priO' 

cipia 


Tomus  l  Pars  l  Quajf.  XLl  ArL  V\ 


cip'a  propri-l  alt»r'us  rarinnis  ,comiinmicativa 
tamenejiiidem  cffenM'»;  undefit  m  produfiiones 
fint  univoca;.  Ciim  prf>h:uiir  confequentia  primo 
pcr  propcrtioncm  .  Dicendum  proportionem 
prodiiclionis  ad  terminnTi  formalem  confiftere 
in  hoc  ,  quo^l  rermtrus  ipfe  fbrmaMs  communice- 
tur  ,  fed'  non  requiri  propterea,  ut  fi  terminus  for- 
malis  fit  uriusratioris,  psritprSc  produflio  fit 
uniu<;  rationis  :  Siquidem  produfliones  diftintjui 
pofl'i;nt  per  rationes  fuas  formaies  ,  alifer  quarn 
ex  terininisformalihus;  uti  revera  evenit  hic,ubi 
piocuPiiones  accipiunt-  ex  principijs  formalibus, 
cjuod  fint  alterius  rationis  .  Diverfis  ergo  produ- 
ftionibus  acqulrifur  terminus  unius  rationis  for- 
inal''s  .  Qucmsdmodum  &forma  cadem  acquiri 
potefl:  mutationibus  altcrius  rationis  ;  ficut  idem 
ubi  per  mofum  localem  fiiper  maenitudinem  re- 
^am,  &  circularem  ;  qui  nlhilominus  m.otus  ita 
funt,  alterius  rationis,  ut  neqnaquam  comparari 
queant,  fecundum  Philo^bphum,  7.  Phyf.  tex, 
c.2\.  &  inde . 

Ad  (ecundam  probationem  ,  cNm  dicitur  pro- 
dufliones  fiint  eJHfdem  rstioniscun  produflis. 
Refponfio  :  Utiqucrunr  eiunem  rationi- quoad 
hoc  ;  quia  ficut  nroduflfones  funt  relationes,  ita 
proJi;6ta  fiint  relativa  .  S^ed  quia  produ9-a  Tunt 
fubfifi:entia  in  al^qna  una  ni^uJ-s  ,  ^  produfliones 
formaliter  non  funt  fijppofi^a  fubfilV.-nfia  in  ilU 
ratura  ;  ideoprodu6>a  poirnnf  habere  uniratem 
alquam  in  natura  fo^-maliter  commnnicats  eis 
per  producliones,  qua  carent  form3l'ter  produ- 
fticnes  .  Ad  tertiam  prohafionem  eft  refponfio 
lia:c:  Pofentife  ut  funt  operatiTar  non  ffqu-runt 
diftififlum  objc61uni  fo.rmale  :  imo  iHud  idcm  , 
quod  efi;  obieflnm  pr'mum  intel'e-'(us  divini^eH: 
etiam  obji^clum  primum  ,  &  forma'e  voluntatis 
divirs,  adeo  ut  utraque  noten'Ja  in  eodem  ob- 
jei5to  primo  beatificptur,  ^  recundim  eandem  ra.- 
tionen  formalem  .  Nulla  enim  peifi:fi'o  quafi  ra- 
dicsta  in  effentii  divina  .  eft  prlmo  re  Idens  bea- 
tum  intelleftum  ,  vel  voluntarem  divinam  ,  fed 
jpfa  potius  efiT-ntfa  fijbomnimoda  prima  ratio"C, 
ntefl:  fundamentum  omnis  perfetl'onis,  eft  obje- 
flum  beatificum  .  Sicuti  ergo  non  re  ;uiritur  di- 
ilinftio  formalis  in  objeflis  ,  refpeftu  potentia 
rum  ut  funtoperativx,  itancc  ur  funt  produfti- 
ys,  ita  ut  orobatio  ha;c  ma?i$  fit  ad  oppofitum  . 

Ad  quartum  Rcfpoudeo  fic  :  DJfT^Tentia  fpeci- 
fica  non  eft  perfeftior  id<-ntitate  fpfcifica  in  di- 
vinis;  ello  perfeftionis  fit  in  creaturiJ.Pofita  enim 
limitationc  creaturtrum,  rep?riri  non  potefl  :ota 
perfeflio  in  crcaturis  ab.^que  fpec.iica  difl:inftio 
ne  .  Sed  fi  per  impofTibile  in  ali>iua  una  natura  u- 
rireturcnnis  perfcftio,  'unc  increaturis  non  in- 
vcnirctur  diflinfllo  fpecifsca.  EfligitnrdifTerentia 
hxc  perfeftio  fiipplens  imperFci^tionem .  Qiioniam 
igitur  in  divinis  efi:  una  natura  fimpliciter  perfe- 
fta  ,  nulla  occurrcro  poteft  imperfeftio  per  f|>eci- 
ficam  diffcrentiam  rupplenda  :  &  ideo  ert  ibi  uni- 
tas  oppofita  fpecificas  diilinftioni . 

Ad  ultimum  Refpondco,  eo  tantum  concludi 
diftinftionem  formalem  ,  pencs  proprictatcs  con- 
ftitutivas  geniti.&  fpirati,quod  concedo.  Scd  pro- 
jnde  non  eflca  produ6tioa:quivoca  ,  qnia  eadem 
efi  natura  in  produccnte,&  produflo  .  Sed  contra 
hoc,pflquaadditur  dedu6lio:  Quia  notitia  aflua- 
lis  efl  alterius  ratio-is  i  memoria  ,  nt  efi:  aftus 
primusjSc  fimili  dillinftione  difTert  amor  fpiratus 
a  voluntate,  quatcnusaftusprimus. 

Ad  hanc  in!ian"amdicend'Lim  fic.  Primum  pro- 
d':6tiim  primit.TrcadKquaticnis  cfl:  fimnlicitcr  e- 
jufdem  rationii  cum  producfute  ;  ijuia  omiiis  pcr- 
TviiiUS  I, 


47$ 


ftftio,  quas  eft  in  uno,&  in  altero  indivis^  reperi- 
tur  ,  atque  ita  produftio  haic  univoca  fi:  oportct. 
Verum  eft  tamen,primum,quod  prfmitate  origi- 
ris  communica'ur,  cujufmodi  eft  efientia  (in  ori- 
ginatiene  enim  Filii  primum  cft  efl!entie  ;  fccun- 
dum  aliaperfeftiones  ab.fbluta:,  tertium  proprie- 
tates,  &itap3riter  in  originatione  SpiritusSan- 
6li  )  non  cffc  ejufdem  rationis  cum  producente; 
quia  id  producensell  rehtivum,encntia  vero  ab- 
foluta:  Nec  etiam  notitia  aflualiscum  Patre,cum 
illa  fit  abibluta,&  formalitcr  infinita:  Patervero 
ratione  proprietatis  fit  rclativus,e'ufque  proprie- 
tas  non  infinita.  Nihilominuj  ipfu.m  productum 
pri!Tium,&  adffiquatum  principium  produftivo,eft 
cjufdem  rationis  cum  produccnte:  utrique  enim 
eadem  eft  nntura,  eadfmque  perfeftiones ;  ut 
divtum  eft. 


ARTICULUS    IV. 


Utium  in  divinis  fit  potcntia  rcfpeftu  acluura 
notionalium  . 

Di^or  I.  difl  7.  in  Report.ibidem  q.\.(j  diJl.zOt 
q.2.  S.  Thoin.  \.  p.q.  41.  art.  4, 

Debis  aTium  quoquefnpra  q.  27,  art.  i.  (&*  2. 


VIDETUR  in  divinls  non  effe  admittenda 
vera  ,  realifque  potentia  ,  re^peflu  aftuum 
notionalium.  Nam  ubi  produftiones  non  llint  c- 
licita,  vanum  eft  qnaerere  [roduftivam  poten- 
tiam  ,  aut  principium  prodacendi  eas .  Sed  in  di- 
vinis  generarc  ,  &rpirare  ron  funt  produftiones 
clicits.  A  Patre  enim  ,  &  Filio  ha:  notionesnon 
diftinguuntur ,  ut  profefto  oporterct  ,  f^  elicitaE 
efrenc,&  diceren^ur;  &  in  Patre  id  cft  cvidentiuj, 
cum  omne,  quod  in  ip'©  rcperi'ur,  fit  t  fe,  &  im- 
produ  ^um;erg;o  vanum  cf^  qusrere  produfti  vam 
porentiam  ,  vel  principium  produftivum  eorum  , 
quat  produfta  non  'iint  ,  nec  efTe  pofTunt. 

Prieterea ,  PofTetfTe  Patrem  non  eft  pofTe  po- 
tentia  produfl^a»  ,  fed  eft  magis  poflls  connexio- 
nis  ricccfrarisc.eo  modo  quo  homo  poteft  efTe  ani- 
mal .  Sicnim  pofie  efTe  Patrem  caderet  fub  aliqua 
potentia  produ6liva  ,  necefT.uio  Patcr  in  divinis 
producerctur ,  quod  elt  erroneum  .  Sed  cademeft 
potsntin  ,  qua  poteil  generare  ,  &  qua  poteft  efre 
Paterraflu  enim  ^cnerare,&  paternitas  eadcm  re« 
funt,qua  Pdter  eft  aflu  Pater;  &  alioqui  evidens 
eft  in  omnibus,  qualiter  eadem  potentia  ,  qua  quis 
potcft  ^enerare  ,  poceft  &  fe  efficere  Patremicrgo 
impofTibile  eft,potentiam  gcnerandi  indivinis  efle 
produ6'tivam  5  nifi  pariter  admittatur  &  poten- 
tia  produiftiva  refpeftu  hujus  ,  quod  fane  crror 
cft. 

Pratcrea  ,  .Si  potentia  generandi  diceretprin- 
cipium  produclivum,  &aliquam  potentiam  elici- 
tivam  ,  aliqua  perfeftio  fimpliciterrenerirccuc  in 
Patrc  ,  qux  in  Filio  non  efict.  Potentia  enim  pro- 
duftiva  crcatura:  importat  perfcftioncm,  &  ideo 
eadem  e!l  in  trihus:  &  miilto  magis  potcntia  pro- 
ducliva  Dei  .  Sed  hwc  potcntia  produfliva  non 
ponitur  in  FiIio;ergo  fibi  «liqua  pertectio  d«eirei{ 
id  vero  eft  erroncum:  crgo  preftat  dicere ,  potcn- 
tiam  gcneranJi  non  eflc  principium  producti- 
rum . 

Praiterea  ,  Cujus  ne»atio  non  eft  ncgatippo- 
teniia:,  iplum  non  cft  formaliter  potentia  ;  !cd  Au- 
Oo  o  3  guftinus. 


MagJRr? 
Anreoli    ar, 

gUIll!«ti ,    y 

qui',js  pro- 
bire  COB»» 
tur  petea- 
tiani  £e;ie- 
riNti',  &'  l'pl« 
r2adi  oos 
eile  aliquod 
princ:piu» 
projuciivam 
UA  pr«ci?e 
noa  rcpu- 
gnanti]  ex- 
tremoruin^ 
\ .  dljl .j  .trt, 
l.fTtpoJ.fri-, 


478  Summcc  Joannis  Duns  Scoti  l 

lib.^.^contra  Maximittum^ 


Videnduj 
MayroB*  i» 
Jifl  7-f-  «• 
Bbi  3«ldu. 
fiis  Aureolj 
argumcnMS 
dicit  erldcn- 
tcr  illis  pro- 
bari  «porte- 
re  oniiiipo 
Pa'reii>  oire 
jmprodu- 
ftuTO  .  Sed 
falfo  inJe 
inferri  eum 
earere  debe- 
re  poteiitia 
proJuSiva  , 
«jBam  Fran- 
irifcus  in_» 
Patre  ad- 
flru  t  ratio 
Djbus  Aure- 
•li  pritcre» 
in  contra 
fium  dedu- 
ftis  ViJcGs 
ipfti  o    *- 


gulbnus,  /i&.  5.  contra  Maximinumy  cap.  i  ?. 
eApreiredocet,  negationem  generafv*  potcntia 
ron  tollere  potentiam,  fed  poinbiiuatem  tintuin- 
modi  terminorum;dJcit  enim  :  Ftlius  non  gtnuit^ 
Kon  quia  non potuitfed  Cjuia  non  oporttiit :  f,^uod 
exponens  Magillsr  ,  i.  difi.  7.  cap.  Potefl.  dicit, 
Td  non  oportuit  ita  inteliigi  debere :  Nempc  non 
cvenirc  ex  Filii  i'mpotentia  ,  quod  non  genuerit  , 
fedquomam  idfibi  non  convtniebat .  .Sicut Patcr 
Ron  tlt  Fiiiiis,  nectamenhoc  cximpotentia  eft 
Patris;ergo  fj  hac  negatione  petcntifc  non  adimi- 
tut  Fiiio  ahquapotentia  ,  rtc  aliqua  paritcrpo- 
tcntia  aditruitur  in  Patre  ex  eo  quod  poflit  gi- 
gnere  Filiutn  ;  adcoquc  potentia  hecgenerandi 
pon  eft  nifi  qnasdam  connotatio  non  repugnan- 
Jiujn  terminorum  . 

Confirmatur,  Magi/ler,  ubi  fupra ,  aquipa- 
rat  has  duas  propofitiones  :  fater  nonhabet po- 
tenttam  ,  qua pojjtt  ejfe  filius  :  FHius  noa  haiiet 
poter.tiant ,  ouapuffit  ejje  Pater.  Sed  confl:at,,eam 
impotcntiam' ,  qua  Pater  nequit  eflx  Fihus,non 
importare  carentiam  alieujus  potentise  produtti- 
V»  ,  cum  fit  pura  impofliibilitas  ,  ac  repugnantia 
terminorum  ;  crgo  nec  impotentia  ,  qua  Filius 
non  poteltene  Pater.  Haec  autem  impotentia  i- 
jdem  ert  ,  ac  ncn  pofl*e  generare  ;  ergo  fic  genc- 
rare  non  pofle,  non  cft  negatio  potcntias  prod»- 
ftivse. 

Prsterea ,  Potentia  produ(^iva  cft  aflivapo- 
tentia:Sed  potcntic  aftivujprimura  correlativum 
eil  poiTibile  ;  igitur  fi  inPatrc  eft  petcntia  veri 
Filii  productiva  ,  &  proprie  aftiya  ;  Fiiius  erit 
polTibilis  .  Conftat  autem  ,  perfonas  divinas  cfle 
fumme,&  ex  squo  neccflarias;  ergo  ctiamexhoc 
capite  videtur  abjudicanda  diviuis  pcrfonis  po- 
tentia  propri^  produftiva. 

CoN TRA,  Pial.2.  IDominus  diyit  ad  me-.Filius 
fneus  estu  :  egohodie  genui  te  :  ergo  Filius  pro- 
cedit  dc  P  trc  per  veriflimam  potentiam  cjus 
pioduftivam  ,  quemadmodum  &  Filius  veriflim^ 
pioducitur . 

Kespondeo,  In  divinisadmittendam  eiTt  po- 
tertiam  pioduftivam,  non  aftuum  notionaiium, 
fed  eorum,  qurc  iis  aftibus  producur.tur  ,  liintque 
pcrlbnc  exeuntes  ,  altcra  per  modum  naturs,  al- 
tera  per  modum  voluntatis  ,  Ad  cujus  Iblutionis 
cvidentiam  fc>crn]um,potentia  nomen  efle  acqui- 
vocum:  multiplicem  enim  habet  intelleftum.  Et 
primo  quidempotell  nccipi  pro potentia  logica  , 
qua  eft  modus  compofjtionis  factac  ab  intellectu  , 
&  importat  non  repugnantiam  extremorum.Ad 
qucm  fenfum  dicit  Philolbphus,  5.  Metaphy. 
cap.  de  Potentia;  Illud  ejl pojjibile  ,  cujuscontra- 
riutn  non  ejl  de  necejjitate  veruifi .  Secundo  acci- 
pitur /»£//■  ir«//a  ut  dillingitur  ccntra  actum  ;  unde 
dicit  Philofophus  ihident^tns  dividitur  per  actuni, 
&  potentiam  .  iuxta  quam  acceptionem  nullaeft 
potentia  in  Deo,  imoquicquid  in  eo  reperitur  ell 
in  fuoordine  poflTidens  omnimodam  actualitatem, 
Tertia  acceptio /'0/(?W/'<e  eft,  qua  intelligitur  eo 
nomine  potentia  realis,  quae  efl  proximum  funda- 
mentum  agendi,vel  patiendi,ficuti  dicitur  calor 
efl  potentia  agendi ,  materia  potcntia  rccipiendi. 
H.c  autem  omifl"a  potentia  pafilva,  agcndi  po- 
tentia  vcl  acc'pitur  pro  per  fe  fignihcato ,  rel  pro 
connotato;  Etfi  iignilicatum  quidem  ejus  eft  rela- 
tio  ,  connotatum  vcro  aliquod  afa.blutum  ipfius 
fundamentum  relatjonis  .  Hoc  itaque  abfblutum, 
quod  cll  ipfa  ratio  formali»  agendi  ,  fub  propria, 
&  reali  ratione  potentiae  productivae ,  vel  princi- 
pii  agenJi ,  reperiri  indivinis,  fic  utficutFilius 
verilfimi  producitur  i  Patrc  ,  &.  Spiritus  Sanctus 


k  Patre  ,  Filioque  Ipiratur  ,  itl  Ver^  ,  Sn  proprid 
fint  in  perlbnis  producentibus  principia  produ- 
ft  va  ,  Probatur ;  Intellectusnofler(  &  idem  de- 
ducitur  quoad  voluntatem  )  virtute  fiia  produ» 
ifliva  una  cumobjefto  caufat  notitiam  gcnitam  ; 
ergo  &  intelle6tus  divinus  unacum  cflcntia  ,  eft 
principium  ^^i^produclivum  Verbi:  eft  ergo  ia 
divinispotentia  rcalis ,  &  principium  ver^  produ- 
ftivum  duorum  fubiiflcniium  ,  juxta  numerum 
principiorum  originis  perlbnarum  produflarum. 
Probatio  confcquentise  :  Nam  quod  inteHeftus  in 
nobis  fub  ratione  principij  produftivi  attingat 
noritiam  genitam  ;  fpe^lat  adperfeT^ionem  ejus  : 
idenim  pr»ftat  quatenus  ipfe  ut  a6^tus  primus  in 
fua  virtute  continet  aftum  fecundum  :  non  produ- 
cit  autcm  fub  rationc  uUius  imperfeciiionis ,  qut» 
quod  accipit  effe  ab  alio,  non  procedit  de  illo, 
n.fi  quatenus  t^t ,  &  in  fuo  ordine  perfefium  eft : 
jmperfeftioautem  mcra  negatio  perfeftionis  eft  . 
Sed  in  Deoeft  intelleftus  ,  fecundiim  omnem  ra- 
tion?m,  quas  non  ponit  imperfe5iionem  :  ergo 
«ft  in  illo  propri»  ,  &  formalis  ratio  principij  pro- 
duftivi  rcfpeirtu  Potitiae  genlt»  .  Ut  irrationabi- 
liter  omnino  aliqui  ne^are  videantur,  Verbutn 
productum  ,  &  amorem  fpiratum  prodire  de  po- 
tencijseorum  refne5live  proJuftivis  .  Cum  aliucj 
non  fit  in  Patrc  efle  potentiam  produftivam  Filij  , 
qaam  intclleftum  habcntcm  objeflum  a6tu  intel- 
Jigibile  fibi  prcetns  ,  gignerc  notitiam  in  omnibus 
illi  adacqiiatam,  ei  lue  per  mof^um  naturatcom- 
municare  eandem  eflentiam  ,  qua  Pater  efl  Deus. 
Deinde,efl  io  Deo  po" entia  ver^  produftiva  crca- 
turse:  nux:  quoniam  ad  f  erminum  non  necefTarium 
terminatur,  non  dicit  refpe<5lum  realem  ad  ipfum, 
fed  rationis  ranfnm  .  Cum  ergo  in  Patre  fit  refpe- 
.ftus  realis  ad  F  lium  ,  &  in  utroquc  ad  Spiritum 
Sanctum.tam  Parer  crit  principium  produi^tivum 
Filij ,  quam  ambo  Spiritus  .Sanfti .  Probatio  con- 
fcquentiae:  creatura  qi'ia  vere  producta  reali  rc- 
fpeftu  refertur  ad  Deum  producentem  :  contra 
vero  Daus  non  ira  refertur  ;  non  quia  non  fit  ve- 
rc  producens  ,  fed  quia  ens  fumm^  ntcefTarium  , 
&omnimodKfimpi  ciratls  ,  referrinon  potef^  ad 
minus  neceffarium  ,  imo  contingens  ,  netellca- 
paxrecipiendi  ullamformam  fibi  fuperadditam , 
Sunt  tamen  reUtiones  reales  in  ip^  ad  intra, 
quia  utrobique  par  nccefTuas,  &fimplicita$:  fcd 
ifl»  relationes  non  exfurgunt  fn  Deo  ,  nifi  quia 
Filiusa  Patreeft,  &  Spiritus  Sanftus  a  Patre  , 
&  Filio  :  crgo  confequentur  ad  potentiam  verilTi- 
me  produftivam  Patris  refp^flu  Filij,  &  utriuf- 
que  quoad  Spiritum  Sanifium.  Deniquc  ,  quod  efl 
perfe6lioni$  in  principio  produftiyo  non  tollit  ab 
jllo  rationem  principij  produftivi :  Sed  fi  Deu* 
per  impofTibile  produceret  alium  Deum,  nemp 
ncgarct  rcperiri  i.n  ipfb  potentiam  produftivam  , 
ut  modo  afferitur  rcfpe^tu  creaturarum  :  ergo 
cum  nunc  Deitascommunicctur  in  identitate  nu- 
merali  ,  &communicatione  fibi  adsquata  ,  pcr^ 
peram  negatur  id  ficri  virtutc  potentia;  produ6li- 
vse  :  imo  fubindc  adflruenda  eli  longe  pcrfe(?tif- 
(ima,  utpote  fequela  ejfe  per  cf^^sntiam  infiniti  ; 
Et  proptcrea  hocgenus  communicandi  fe  in  uni» 
tate  naturas  rcpugnet  castcris  omnibus  propter 
intrinfecam  eoru.m  limitationem  .  Quod  vcronoa 
fint  hsec  principia  aftuun  notionalium  produfti- 
va  ,  cx  co  eft  cvidcns  ,  quia  gcneratione  afliva  , 
qua  efl  omnino  prima  aftio  produftiva,  Pater 
conflituitur  in  efTTe  perfonali :  non  ergo  rcalitcr 
diftnguitur  a  principio  (^ato  abfoluto  :  tuncenim 
vel  Filio  communicarctur,  vel  in  Patre  «iTetfor- 
inareccpta  :  utrunqueeflimpofljbjle  :  Et  confiT 

militer 


Iidift.i.q.  7« 
f  IJlas  ratit 
nct    ccnelti^ 


T.  dilt.    t9. 
i3-d!Jl,t'U- 


Vidcaci&J 
jiofl»  m«- 
gillri  Ly- 
cheti  fuper 
dift.  7-  pri- 
jni    rit.    »J 


Tomns  l  Pars.  I  Quxjlh  XL J.  Art.  IV. 

mJliter  aiTtfva  fpiratio  Patri  ,  &  F  lio  identifica 


Vidende 
etia<fi  .  folu. 
tioaes,  qius 

tnenc2  hac 
»p{)On!t  l.v- 
(Iietus  loco 
/upracic.    ad 

Jlitmt , 


t.  m.  \t. 

^.  4.  (S.  Sed 
tune  ''.  .um 
ifitur   ^uji 
rii  ST  §.    id 
frimut»  pri» 


I5e  hi«  «{re- 

e>«  per(ra> 
03t  Miy 
roa.  I.  dill. 
y.   I].  |.  f 

^(uanttutL^ 
s4  fttttH- 
ium. 


tnr,  cdo  non  fit fbrma  eanim  perfoiarum  con- 
ftitutiva  :  ex  eo  tamen  qiiia  hi  aftus  fint  cxtra 
rationem  formalcm  ahlbliiti,  funt  quafi  eliciti, 
non  tamen  vere  produfli ;  ufi  tcrmini  iplbrum. 

Ad  ar*iimcn*a  .  Ad  prlmum  dicendum  ,  effe- 
Ttum  reaiiter  productum  ,  &  a  caufa  fua  reip'a. 
diitinrtum  ,  fatis  evidenter  oftcndere  potentiani 
produftivam  agentis,  feu  fua  ipfius  ^ftio  ab  eo 
diftinguatur,  feu  non  .  Nam  Sceffeftus  creatus, 
ut  animnlntelleifliva,  evincit  potentiam  creandi 
in  nrimo  efficiente  ,  €fl:o  creatio  a(5iio  ab  ip(b  non 
Hiftinj^uatur  ,  cum  fit  acFluj  voluntatis  divinat. 
Confimilitcr  ex  Filio  ^^enito  a  Patre  re<5ie  con- 
cludimus  ,  potentiam  vere  produclivam  Filiicfle 
in  Patre  .  Sed  ar^ucbatur  ;  quiafi  ta'is  p9t«ntia 
forct  elicitiva  ,a5lio  produccntis  afaeodiftingue- 
retur,  Refponfio  ;  id  effe  verum  in  creaturis, 
quarum  acliones  fupponunt  agentia  in  effe  fup- 
pofitali  conftituta  :  At  quoniamin  divin'S  hypo- 
ftafes  conflituuntur  5n  tali  tpe  ipfis  actibus  notio- 
ralibus  feu  afliv^  ,  feupaffive,  fieri  non  poteft, 
utrefpeflu  horum  fit  potentia  produfliva  ;  fatis 
efl  igifur  borum  aftuumcffe  terminos  diflircios, 
quiver^  producuntur  pcr  generare  ^  ^  fpirare^ 
e(lo  Pater  paternitate  fit  t«lis,cui  paritcr  &  a6li- 
va  fj")iratio  identihcatur  . 

Ad  fecundum  concedo  .^poffe  epe  Patreift  «nte- 
cedere  omnem  Potentiam  produflivam  ;  cum 
Pater  in  divinis  fit  improdu6tus  ,  &  impro- 
ducibilis.  Propterea  quod  enim  effentia  fit  ex  fe 
determinata  ad  fuhfillendum  in  primahypoftafi 
prioritate  immcdiationis ,  5c  per  ipfam  in  aliis 
duabu»,  fieri  omnino  non  poteft,  ut  Patri  infit 
paternitas  per  Filnim  ;  imo  ipe  efl  Filio  origine 
prior,  quamvis  fimul  naturacoexiftant.  Et  cum 
fubditur;c-adem  c(l  poten'.ia,quaPafer  porcft  ^ene- 
rare  ,  &  qua  potefl  effe  Pater  .  Rcfponfio:  Potcn- 
tia  ,  qua  Pater  poce'l  ^^encrare,  cftFiIiiprinci- 
pium^'«o,  idemcmnino  in  ,^cnito,  &  generantc: 
Scd  \A  ,  quo  P^-er  potcft  effe  Pater ,  tft  princi- 
^wvn  quod ,  diftiriflum  rcalitera  genifo  ,  prout 
in  j^feptv^omW  conftituitur  per  aiFluak  m  gencra- 
tionem  ,  qiia:  eft  ipfa  paternitas  ,  praerHpponenj 
ttmen  principium  quo  ,feii  msmoriam  pcrfe^am. 
De  hoc  tamen  non  intelligitur  exirc  produflum 
rifi  fibi  adfint  csterte  circumftantla:  requ'fita;  ad 
agendum,  finequibu*  eftin  potentia  tantum  re- 
inota  :  nempc  eft  tale  agendi  principium  ,  cutti 
intelligitureffentia  ex  fe  dcterminata  ad  primam 
fubfiftentiam  prioritate  immediationi*  ,  &  origi- 
nis  refpeftu  FiUi  geniti  in  fccundo  figno  originis 
Quod  eftdicta  ,effentiaex  fe  eft  in  Patre,  Jn  Fi- 
lio  autem  per  produflioncm  Patris  ,  in  Spiritu 
Sanflo  per  afiivam  fpiratioBcm  Patris  ,  &  Filii . 

Ad  tertium  ,  ncgandum  aliquam  pcrfeftionem 
dceffe  Filio,  fi  potcntia  generandi  in  Patre  fit 
principium  produflivum  ejus.  Sed  arguebatur: 
majoris  perfeflionis  eft  pr«ducere  infinitum. 
quamhnitum';  fed  perfc(?lionis  fimplicitcr  eft  in 
Deo  proJucere  creaturam.  Refponfio  ^poteiuia 
cx,d.(?t'S  \x\foluti9)ie ,  uno  modo  eft  relatio  con- 
notans  abfoiutum  ,  in  quo  fundatur  :  fub  qua  tc- 
ctT^tlonc poteKtia  generandi  Patris  non  dicit  per- 
feftioncm  ,  aut  impcrfeflioncm  .  Ut  vero  acci- 
pitur  pro  connotato  eft  pcrfttlionij  infiBitar. 
Quoniam  ergo  id  ab/blutum  eft  memoria  foc- 
cunda  ,  atque  una  ,  cademque  cft  in  Patre 
&  Filio  ,  nihil  J  perfc£lionis  huic  detrahitur 
ex  eo  quod  non  poffit  generare  ,  fed  de  hoc 
a  mplius  articulo  u/timo  prafentis  qutejlsonis  ;  8s 
dictum  quoque  fuitj^.z^.jr/.^./ff  tncidtrni pvinto. 


A77 

Adquartum  refpondeo  fic  :  negata  potcntia 
jtenerandi  in  Patre  ,  aflirmatur  in  ipf^o  imperfe- 
£iio:quia  tuncfibideeffet  modus  produecndi  per- 
feifliffimus ,  qui  eft  ex  liberalitate,  per  communi- 
cationem  nimirum  infinjtas  perfectionis  alteri, 
ron  expe^Flans  retributionem  ,  aut  pcfeflionem 
ullam  .  Sed  in  Filio  hac  eadcm  potentia  fublata 
proutdicic  formalifer  relitioncm  ,  nulla  ponitur 
in  eo  imperfeiftio,  qaia  non  reperitur  in  ipfb  me- 
moria  forcunda  ,  ut  p^^aiintellij^itur  a(ftui  produ- 
cen(^o:  imoinfeeft  ejus  producilva:  potenciae  ade- 
q'iatus  tenninus  .  Re(ft^  ergo  dicit  Magifter, 
Filium  non  eenuiffe ,  non  ex  impotcntia  ,  quafi 
defuerif  fibi  idem  principium  generandi',  fed  quia 
non  oportehat  reperiri  in  ipfbeandem  potentiam 
cum  iis  circumftantiis,  qua:  funt  neceffarias  ad 
agendum  :  Wamunus  tcrminus  infinitus  perfectc 
ada:quat  principium  produ(fkivum  pariter  infini» 
tum. 

Ad  confif mationem  nego,  candsm  impoten- 
tiam  importari,  ci!im  dicitur  Filius  fion poffet effe 
^ater;  ac  piliusnon potejl generare.Yi^m  in  pri- 
maeftmera  impoffibilitas  orta  ex  fui  intrinfeca 
ratione  ,  fecun(Jum  quamcffentiam  accipit  a  Pa- 
tre:  At  ipfum  generare  non  pnffe  non  cft  quia  ca- 
reat  principio^y«rogcnerandi:  Sed  quiaefl  fuppo- 
fi-um  ,  cui  non  eft  conveniens  a(5lus  generandi; 
tantum  igitur  non  eft  in  ipfo  potentia  proximai 
Senerandi;cum  tamen  habeat  eandem  memoriam 
ftBCundamcum  Patrc,  fed  in  Patre  ei  princlpio 
corre^pondct  rerminus  adaiquatus,  utab  codem 
produ-^us,  in  Fi!io  habet  eundem  terminumnora 
quidcm  ut  a  Filio  produ£tum  ,  fed  a  folo  Patre. 
Ac  propterea  fifai  is  a(5lu.t  non  congruit ,  quia 
ejus  principium ,  ut  in  F.Iio  non  cft  priusaftu 
producendi,  uti  eft  in  Patre . 

Ad  quintum  ref|X)nden  fic:  utique  primum  cor- 

relativum  poten*"'^  aftiv»  t^  pcjftbile  ,   non  ut 

opponitur  impoffibili:  quia  hac  ratione  Deum  ejfe 

eft  pofTlbi'c  ;  ncctamen  id  poflifaile  termiuus  effe 

poteil  alicujus  potenri^  aftivas .  Ut  ergo  eft  a(fti- 

va:  potenfi«    correlativum    poffibile  accipiatur 

oportet  determinatius  ,  n-^mpe  ^xopoffibili  objC' 

Bive  '•  Omne  enim  tale  poflibile  correipondet.  po- 

tentie  aftivaj ,  tanquam  per  illam  producihilc. 

Quoniam  igitur    ejufmoJi  objc^flivJ'  poffibilitas 

non  eft  in  divinis  perfbnis  ,  qua  racione  duit  ex 

ipfis    dicuntur  procedere  ,  ut  de  potentia  vcre 

producliva  .'  Rcfponfio  :  etfi  concedatur  ,  F  lium 

effe  principiatum  ,  non  eft  tamen  dicendns  polTi- 

bilis  ,  nifi  logica  poflibiIi;ate  ;  &  n;hiIominus  po- 

nenda  eft  in    Patre  potentia  afliva  generandi; 

quia  potentia  aiEiiva  in  cr»aturi$aliquam  impor- 

tat  perfeftionem  ;  fed  poffibilitas  fibi  correfpon* 

dcns  ,  qu»  repugnat  ncceflltati  cx  fe  ,  dicit  im- 

perfe6lionem.Transfertur  igiturad  divina  nomen 

extremi    involventis    pcrfe(?lioneni    ;    imperfc* 

ftiautem  corrclativi  non  transfertur  in  fc ,  fed 

in  iiliquo  commHniorI,adcout  refti  in  producen- 

te  aflirmetur  produ(?liva  potentia,cx  parte  autcm 

produfti  dicatur  rcperiri  in  eo  ratiop'.incipiati . 


I.  dift.  1«. 
i  Etfi  g»*» 
rai  t 


t.  difl  t«. 

f.  i^afiiym 
er^.  ad  ifi^ 

Mriiculum» 


ARTI. 


47*  Summajoannh  Duns  Scoti 

A  R  T  I  C  U  L  U    V. 


jHieliJLjeii- 
«.inm  de  prjn. 
cipio        q'.i» 
generatio- 
iiis  ;  certum 
cfl       e;iim_, 
principi'iiM 
fuod    gene- 
x^''i    Filititn 
loliiin      Ra- 
Irem  cfTe^» . 
Hanc  tamen 
6:\\m9t\o- 
ns'ii    pnnci- 
pii  Roo   ad- 
miftunt 
Gr»gorius  , 
&       Duraii- 
dus ,  i///.  -'. 
triml       h.ic 
prxfert  i.'ii_j 

quia  opcr. 
teret  dillin- 
gui  3  prin- 
C]pi.i:o  ■ 
SeJ  pofle- 
riores  illis 
refraL^aii 
fiin:  •,  dicen. 
tes  fatJs  e!Te 
S  principn- 
to  diOingui 
priiicipiu'Ti 
^uoJ-  ,  Vi. 
QtuisLyche. 
tuin  iii  Com» 
Juper  difi.-J. 
p,  t?"  Susrec 
(raB.  5.  de 


Utrum  potentia  gencran^ii  fignificct  rcUtionem, 
&  non  eflentiam. 

"Dotisr  i.dlfl  i.ifi  Rcport.  iL-^emt,q.uS.  Thom.u 
p.  q.  4^.  articuto  qHinto. 

IDETUR  potentia  gcnerandi  fi?n'ficare 
Patrisproprieta-cm  ,  non  vero  eflentiam. 
Nam  fecuntium  Augufliniim,  5.  de  Trinit.  cap.  6. 
Eo  Fater  eli  ,  quo  ejr  ci  FHius  ;  ergo  eo  efl  Pa'er, 
f]uo  generat.  Probatio  confequentiffi :  Patri  cft 
Filius  generatione  ;  Sed  paternitate  eft  Pater; 
ergo  paternitate  generat  .  Al.oquin  enim  fi  Dei- 
tate  generaret ,  profeflo  Deitate  eflct  Paier  . 

Prxteiea  ,  Acius  proprius  de  propria  forma 
agcntis  procedit:  Sz^gentrare  efl;  proprius  aftus 
Patris  ;  ergo  c.v  hacforma  c(l  generatio.  Proba- 
tiominoris:  tum  ;  quia  propria  forma  dat  <f/7^, 
igitur  &  agere  .  Tum  ,  quia  fi  forma  fit  commu- 
nis  ,  quE  dat  efHe  ;  igitur  &  tflfcftus  erit  cornmu- 
nishisoninibus,qua;per  formam  communem  ac- 
cipiuntifyT^.  Caufaenim,  &  effeaus  correfpon- 
dent  fibi  invicem,  univerfalis  univerCali,  parti- 
cularis  particulari  ,  2.  'Pljyf.  ^ex.  c  38.  ij"  J.  Mf- 
taplT.  tex.  c.  2. 

Prsterea  ,  Mec^ium  fit  oportet  ejufdem  gene- 
riscum  cxtremis  :  Sed  fuppcfita  ,  qu»  funccxtre- 
ma,  relativafunt;  ergo  illud  ,  quo  fuppofituin 
agit,eft  reiativum.  Id  enim  efl  mcdium  intcr  ejuf- 
modi  extrema  . 

Prffiterea  ,  Potentia  e/l  cjufdem  gcnerls  cum 
actu:  imoin  divini.?unum,  idemque  (unt  poten- 
tia,  &  a6tus.  Sed  aftus  generandi  ell  rclatio, 
vel  relativum;  ergo  &  pnncipium  eiitrelatio, 
velrelativum . 

CoNTRA  ,  Dam-Tfcenus,  lib.  i.cap.  S.Ge^te- 
ratio  efl  optisnatHra:  Sed  non  eft  opus  natur» 
ut  gcnerantis  quia  natura  non  generat ;  ergo  ell; 
opus  naturcs  ,  ut  principii  generandi  ;  principium 
igitr.r  generandi  non  confiflit  in  rclatione,  led 
inablbluto.  Rurfus,  Hihrius,  5.  de  Trinit. /T» 
lirttite ,  inquit ,  nattaa  in  eandeni  natitram  ;  na-. 
ti'citatefuhiiflit  Filitis.W\v\c  Magifter  ,  i.  diflq. 
cap.  item  ;  loquensde  potentia  gcnerandi  ,  fcri- 
bit ,  Paier  non  efl  poteus  nijlnatura . 

Respondeo  dicendum,  potcntiam  generandi 
Patris  non  cfle  rclationcm  ,  fed  aliquid  ablblu- 
tum  .  Prffifuppofita  multipiici  potentia;  acce- 
ptionc;  de  qua  re  articu/o prcncedenti  illud  brevi  • 
ter  addendum,  quod  inquantum  fumitur  pro  pro- 
X'mo  fundamento  relationis  ,  quum  impor:ety 
&  per  !e  fignificet  concrctum  potentia  (  quod  uti- 
que  nonniil  ad  alterum  inteliigitur  )accipi  poteil 
pro  ipfo  fundairiGnto  relationis  prscise  ,  &  pro 
ecdemcum  omnibus  aliis,  qus  eiiciendo  aftui 
funt  neccfTaria  ,  acfuo  modo  concurrunt ,  uti  funt 
in  creaturisapproximatio  ,  &  impcdimrnti  am.o- 
tio  .  juxta  primam  acccptionem  potentia  remota 
efl: ;  penes  polleriorem  vcro  proxima  ratio  agen- 
di :  quam  potcntire  diflinftioncm  tradit  Philolb- 
phus  ,  9.  M-:tapb.  tex.  c.  x.  &  circiter . 

dum      ratio- 

ne;  ,  qu.is  o"j'icit  Thomoe  folTic  ,  quatenut  eiuj  (enrentiam  panterim- 
pu-aire  proba^itur  Maj^iftri  Scoti  •oii>ioiii  eiLplicfliidse  incumbe- 
miis  ,  quo  faito  &  reii^uas  retoliir»  exiftitnamus  .  Quit  etiam  Poii- 
cius  in  Com,  fvf.r  difi,  7-  "'.  friiei  ,  nomine  ttniis  tantum  diilerre 
putat  . 

Uifjutatio  hac  valit  contra  Bonarene.  i>  <///'.  ?•  f  i.  <S  Tnirandsiv 
ibiJem  q.  i.  b.o.Io  hi  loquimur  de  priacipio  ^«o  ,  i^eft  de  poteatia 
jroxima  pr»d»«°'J'  icundtiai  Magi.^rum  Scotaia  . 


Cucniam 
putJmt>s 

5  o;i  /cB- 
tentiam,»on 
ie'3ia  ,  fed 
jenes  r;io- 
c'um  loquen- 
di  duntax.lt 
a  (ententia 
S.   Thomi  , 

6  Henrici 
diffcrro  , 
qnod  de  his 
pronuncia- 
vit  Do:ior 
in  Rtpori. 
loco  cit.  Et 
dc  qu.i  fea  ■ 
tilfe  vidc- 
tu"-  in  0<arf. 


Porro  quod  diftum  c(i  in  concIuHone  ,  poteB- 
tiam  generandi  Patris  non  cfl^i  ad  a/iquid  ,  fed 
quiJ  ibiblutum  ;  de  proximj  quidem  Amdamen- 
to  relationis  importatK  nomine  p.tialiix,  efl  in- 
tt'Ili!>cndum  ,  quod  utique  principium  ell  memo- 
ria  fuecunda.Probatio  igiturprims  partiseft  illa: 
Etenim  omnis  rela^o  a5.]u^  naturaliter  videtuc 
referri,  ac  refpicere  fuum  proprium  correlitivum; 
crgo  relatio  (pirantis  ita  refplcit  fuum  propiium 
correlativum  ,  ficut  relatio  generantis  fuum. 
Sednon  diflinguuntur  produiftones  divinas  per 
modum  nature  ,  &  voluntatis  ,  nifi  quia  princi- 
pium  quo  unjus  produftionis  aliter  le  hab.;t  ad 
produftionem  ,  &  proJuftum  fuum,  acreliquum 
principium  quo\  nempe  quia  una  naturaliter  ,  re-r 
liqua  libere  permodum  voluntatis  exit  in  aftum 
fuum  ;  crgo  fi  flatuatur  hoc  producendi  princi- 
pium  in  co,quod  efl  ad  aliquid  ,non  erunt  in  di- 
vinis  duaB  produftiones  ,  quarum  altera  produ* 
cat  per  modum  nature,  alteia  per  modum  volun- 
tatis  ;  imo  utrique  incrit  idem  modus  ,  eadcmque 
ratioagendi.  Deinde  ,  fi  relatio  foret  Patri  prin- 
cipium  ^i/ogenerandi  Filium  ;  ergo  eadem  rela- 
tio  effet  principium  fui  ipfius.  Siquidem  in  Patre 
non  eft  n'fi  unica  relatio  ad  Filium;  ergo  fi  hxo 
ponatur  principium  quo  gererationis ,  crit  fui 
ipfius  principium  ;  cum  ex  natura  rci  generatio, 
&  parernitas  fit  eadtm  relatio  ,  quamvis  diverfi- 
modi;  appellatH  .  Denique,  cx  eo  quod  paterni- 
tas  Donitur  principium  qiio  generationis  ,  fequi- 
turipfam  cfl*e  tihatione  fimplic  ter  perfectiorem. 
Jd  vero  eft  abfurdum  .  Probatio  /equeJg  primo; 
quia  illud,  quo  producens  producit,  fi  non  ell: 
ejufdcm.  ratienis  cum  forma  produfti,  continet 
eam  virtualiter,  ac  fubindcel^  ea  perfeCtius  ;  er- 
go  fi  paternitas  eft  quo  Pater  agit,cum  fit  ^lterius 
rationis  i  filiatione,  coniinet  filitcionem  virtua- 
liter,  eltTue  illa  peifettior,  Secundo:  Fdiatio 
non  cll  Filio  agendi  princioium  .  Nfam  nihilomni- 
no  Filius  filiatione  producit ,  feu  ad  intra  ,  feu 
ad  extra  ;  ergo  fi  Patcr  paternitate  formaliter  Fi- 
Jium  producit,parcrnitas  crit  filiatione  perfeflior. 

Atqueex  hisell  evidens  fecunda  pars  conciu- 
fionis,  cumomne  pofitivum  in  Deofit  vel  adali- 
quid,  vel  abfolutum  .  Et  nih  lominus  prgterea 
probatur  argumcnto  ,  quo  articulo  princedtnti 
oflendimus,  reperiri  in  Deo  principium  ver^  pro- 
du6tivum  .  Etenim  quod  tfl:  perfcftionis  in  prin- 
cipio  produftivo,  ron  adimit  ei  rationcm  princi. 
pii  pioductivi:  Sed  communicare  fe  in  identita- 
te  numerali ,  &adaquata  communicatione  ,  po- 
nit  perfeftionem  in  principio  prodHfiivo;  ergo 
id  non  aufert  ab  aliquo  rationem  principii  pro- 
duftivi.  Sed  fi  per  impofljbile  Deus  generarct 
alium  Dcum  ,  &  ille  alius  tertium  ,  Deitas  ,  cae- 
tcris  ad  caulandum  requifitis  pariter  concurren- 
tibus,  poneretur  prineipium  produclivum  alte- 
rius,  non  verorelatio  ,  etfi  in  hypothefi  impofli- 
bili  ,  non  fe  communicaret  in  idcntitate  numcraJi, 
nec  communicatione  fibi  adasquata  in  rationc 
principii  pioduftivi;  ergo  quandoquidem  nunc 
Deitas  communicatur  in  identitate  numerali ,  ac 
fibi  ada:quata  communicationc  ,  multo  magis 
nunc  abfolutum  Deitatis  erit  nrincipium  produ- 
ftivum  Filii ,  &  .Spiritus  Sanfti ,  quatenus  eflen- 
tia  fub  rationeobjecti  sftu  inteJIigibilis  ell  pra:- 
fens  intc!le(5tui  ,  &  fub  ratione  boni  infiniti  vo- 
luntari  per  intelligentiam  pralentatur .  Poftremo, 
aliquid  ablbiutum  efl  tcrminus  formalis  genera, 
lionis,  utlat^  e^spofitum  {'uhf/fpia  q.  prtefenti 
art.  j.  in p.  incidenti:  igitur  &  aliquid  abiblutum 
efi;  ratio  for.Tialis ,  gua  producens  prodiicit .  Pro» 

batio 


Videudus 
Mayr.i.dill< 
7t  q.  »<• 


QModJib. 
q.  a.  &  ya- 

fra    q.    «7< 

4rt,  j.  <ry. 


Tomus  h  Vars  l  Qucellio  XLlArt.  VI  479 


(■'atio  confeqiiertis  ;  (mpolTibilc  cft ,  agcns  com- 
miinicaretetminHin  formslem  produflionis  ,  nifi 
a^^at  fcrma  atqi)^  perfcfla,  fi  fit  agens  univocum. 
vel  prrfeftiori,  (i  aiquivof^  producat ,  Sedin  di' 
vinis  nih:!ofl  ab(b'uiO  perfe6Vns.  Hocenim  ed: 
formalltcr  infinitum,non  item  relatio;  ergo  omni- 
ro  cportet  Deitatem  una  cum  rcliquis  ad  agen- 
dum  rcquifitiseffe  proximum  ,  &  formale  agen- 
di  principium  ,  non  vero  relationem  . 

Adargumenta.  Ad  pr^mum  refpondeo,  Au- 
guftinum  accipere  T^t^fo  ^Pater  formulicer  ,  non 
vero  caunuiter  ,  utinobiseil  fermo  ad  prs'ens. 
Exemplum  .  Socrates  dicitur  fimilis  alten  fimi- 
litudineformaliter  ;  fed  tamen  fundamentaliter, 
vel  csufaliter  efi  fimilis  a/bedinc,  ex  qua  fit  ut 
fimilis  fit  &  per  formakm  fimilltudintm .  Ita 
in  calu  ,  Pater  utique  generat  generatione  fjrma- 
]iter  ,  dequo  nemo  dubitat ,  /ed  quxlVo  ell,  quid- 
ramfit  illud,  quo,  ut  principio ,  gcncratio  eli- 
citur,  vel  quafi  elicitur ,  quodue  intelligitur  efie 
funJamentum  proximum  ejus  rclanonis.  Mens 
ergo  Augullini  efl ,  cum  dicit ,  eo  cj} ,  "Pater  quo 
ei  Filius  ,  Patrem  nondici  ad  !e  ,  led  ad  Fllium, 
quod  vji  iilimum  eft  ,  non  vero  vult ,  Patrem.qua 
talls,  g:gncrc  paternitate  ut  principio  eLcitivo 
generationis . 

Adfecundum.  Forma  dupliciter  intellgi  po- 
te^l  communicabllis  ,  Primo  ,  ficuti  univerfale 
fuiscommunicatar  inferioribus  ,  quortim  quodli- 
bet  eft  ipfum  ;  unde  quodlibet  naturx  humanae 
indivduum  efl  homo  .  Secundo,  forma  ita  com- 
municatur  pluribus,  ut  quodlibet  non  fit//y»w, 
quod  communicatur ,  kA  Ipfo  ;  &  ica  forma  com- 
munlcatur  materis  ,nam  anma  corpus  informat 
pcr  fu!  commur.icationem  ,  fed  tamencorpus  rion 
eflanima  ,  fed  roagis  anima  animatum  .  Juxta 
priorem  modum  ,  fi  formain  propria  confequitur 
operatio  in  communi,  eandem  pariter  confequi- 
turoperatio  fingularis,  uteflin  fuis  inferioribus. 
Sentireenim  sfl  animalis  in  communi  ,  &  propter 
cundem  gradum  quodl.bet  animalium  habet  fenti- 
re  in  particulari .  At  fl-cundum  pofleriorem  com- 
munitatcm  ,  quxefl  fbrms  reCpeflu  participan- 
tium  ipfam  ,  ncgamus  ,  formam  communem  opor- 
tere  effe  principium  operationis  communis ,  & 
iTiaxime  quando  inefl  phiribus  fuppofitis  ,  ordine 
quodam  ,  adeout  uni  ab  alio  communicetur  adc- 
quata  commu-iIcat;one  .  Faira  «It  igitur  ilh  pro- 
Y>o(it\o^6peratio  prepria  eft  afurmapropria^jwxiz. 
hanc  fecundam  appropriationem;  Acproincle  ge- 
rierare  in  Patre  efTe  potefl  a  forma  commani  ,  ut 
ratione  formali  generandi , 

Et  cum  probatur  ;  qu-a  proprla  forma  dat  efc^ 
txgo  8i.  agere .  Neganda  ell  confequentia  .  Nam 
complures  funt  form.T;  dantes  aflum  primum  ,  de 
quibus  tamen  nulla  exlt  operatio  ,  uti  cfl  pater- 
ritas .  &  filiatio ,  &  f  ^rm^  de  genere  Qnantitatis, 
Sc  Relationis,  quf  attivffi  non  funt ,  elto  dent  in 
fuo  orJIne  a5t.im  primum,Cuju$  rei  non  videtur 
aliacaufa  quarenda  ,  nifi  quia  funt  tales  formaj. 
Unde  Sc  forma:  quaedam  fubflantiales  non  funt 
aclivx,  idell,  cemmunicativx  fui  ,  ut  formas 
corporum  cceieflium  ,  &  A.ngelorum,  quod  nihi- 
lominus  ineflimperfeftioribus  formis  animato- 
rum  .  Rurfus  ,  milla  inanimata  non  producunt 
fibi  fimile,aut  aliquid  fubflantialc  ,  Sttamen  im- 
perfe6tIor«sformx  elementorum  funtaftlvaj.  Et 
denique  ron  omnibus  qualitatibus  convenit  age- 
re,  «rto  magis  convcniant  qualitates  intcr  le, 
quam  cnm  fuhflantiis  aftivis. 

Ad  ficundam  probationcm  ejufdem  confe- 
quentiaj  ex   Philofopho  ,  diccndum  ,   Arilloteli 


/c'C/jc//.  cfTe  fermonem  de  unlveri^ali ,  &  par-icu. 
lari ,  fecimdum  quod  particulare  efl  ipfum  unt- 
verfale  ,quod  fibi  communicatur:  S:  verum  efl  in 
hacacceptione  (  utiexpofitum  fuit  )  effeclum  fuas 
caufxcorrefpondere  :  Sed  non  loquitur  ds  com- 
munitate  forms  juxta  fecundum  intelleflum , 
quia  talis  communitas  non  efl  in  creaturis.  Nul- 
la  enim  forma  fingularis  participari  potefl  a  plu- 
ribusfic,  ut  quodlibet  dicatur  haberc  ^f  per  il- 
lam  ,  uti  eflin  dlvinis. 

Ad  tertium  ,  cum  argultur  de  med'o  ,  &  extre- 
mis  ,  dlccndum  ,  aliud  eiTe  medium  diclum  per 
participationem  extremorum,  ficut  fufcum  ex  na- 
tura  rei  medians  intcr  album  ,  &n'grum,  &  tale 
medium  revera  fpsftare  ad  idcm  genus  ,  cujus 
funt  extrcma;  ficut  probat  Philofophus  ^o.  Me- 
taphy.tex.  c.  24.  Allud  vero  medium  fumi  fub 
alia  ratlone  mediandi  accidentaliter  ,  uti  efl  ope- 
rat'0  interoperans  ,  &  terminum  ;  Sed  hoc  medii 
gcnus  haud  oportere  effe  ejufdem  generis  ciirti 
extremis.Nam  quum  anima  fe  ip'am  intelHgit,  in- 
tclleftloejus  utique  qualitasell: ,  fed  tamen  ope- 
rans  ,  &  objeclum  fjnt  fubflantia  .  Et  hujufmodi 
fani  efl  medium  ,  de  quo  arguitur  in  argumento, 
rimirum  ipfum  ^■/^o  inter  fuppcfitum  gpnerans, 
&  generatum  :  nequit  ergo  infcrri  jd  princ^puim 
quo  ut  formali  ratloneagendi  Pa'er  ^ignit  Filium, 
cffe  relationem,  fi  extrema  fint  relativa  .  Vel  po- 
tefl  dici ,  ipfiira  qtie  non  habere  propri^  ratldnem 
medij  ,  cum  potlus  intelligatur  fe  tenere  expar- 
tc  alterius  extremi ,  nempe  generantis  .  Mi^is 
igitur  ipfi  genera*ioi:i  videtur  ineffe  median.Ii 
proprietas  .  De  hoc  itaque  verum  clT:  pofTidere 
eandem  ratiorem  cum  extrerais  ,quia  ut  gene"a- 
*tio  relatio  ell,  ita  extrema  funtrelativa  . 

Ad  quirtum  refpondeo,  affumptum  efTc  verum 
de  potentla  ,  que?  efl  dlffercntia  cntis  condividens 
cns  ■-ontra  at^tum.  Non  tantumenim  ens  in  com- 
munidividitur  in  aflum  ,  &  potentiam  ,  fed  ctiam 
quodcnnque  genus  cntis  ,  ^  quaicunquc  fpecies  , 
&  individuum  ;  qula  idem  num^ro  Individuum, 
quo  1  fit  in  aftu  ,  erat  in  potentia  objefliva  ;  ad 
idem  crgo  genus  pertinent  actus  ,  &  porentia.  Scd 
potentia,  quxopponatur  aclul  ,  effe  non  potefl 
in  divlnis  ,  quia  omnia  funt  ibi  neceffarla  ,  &  iii 
a<^u  .  Efl  igitur  nobis  fermode  potentia  ,  quate- 
nus  eft  principium  ,  de  qua  potentia  falfum  ert, 
fpeftare  ad  idcm  genus  cuma6lu  .  Imo  falfa  efl 
etiam  in  noMs;  nam  forma  fubftantialis  efl  prin- 
ciplum  actionis  de  genere  Ailionis,  &  aflionis 
degenere  Qualitatis,  &  ad  nullam  fuorum  gene- 
^um  fpcftare  fubltantiam,  manifeflum  ell . 

A  R  T  I  C  U  L  U  S     VI. 

Utrum  atJlus  notionalis  ad  plures  perfonas  ter- 
minari  pofiit . 

JDof?or  ^no^Hib.  q.  2.  i.  Report.  difl.i.  q.  2. 
S.  Thom.  I.  />.  y.  41.  art.  6. 

De  his  a^iim  ex parte  fitpra  ,  q.  27.  art.  5.  in  pri- 
moincidenti . 

VIDENTUR  aaus  notionales  ad  plures 
perlbnas  terminarl  pofTc  .  Nam  fi  Filius 
aliumgigncret Filium  ,  aiTtus  roticnalis  haberet 
pro  termino  nlures  pcrfbnas  ,  t5t  quidem  rationis 
ejufdem  ;  Scd  Filio  attribuenda  ell  potcftas  gi- 
gncndiFiliumailum ,  diccnte  Apoflolo  ad  Hx- 
brsos  primo  ;  Portans  ciintia  P'erbo  'virtutisfi.c, 
crgoineit  Vcrbo  ,  unde  pofiu  aliud  vcrbum  s'-. 

gnerej 


Ma»i(ler 

Lychstus 
h-wQ  pr^fcrt 
prioreiio 
refponlio- 
nt^rt  j     quia 
ex    fuppod- 
tODj        no» 
iniprobabili 
quo4      per- 
fonx  llnr  ab. 
ro'utz  ,  hoiC 
non  fublille- 

fCC  . 


t.Report. 
«lil}.  ji.q.  ;. 
n.  iS.<^.fd 
lan:   tft  dif- 


S.  Thomi 
arsumenta 
hic     in  j'elu. 
tieiff  t 


'Mayron.  t, 

dlf>.    7.  q-  4. 
m^jlciplici. 
ter    ,    i-.i.pu» 
gaac     prima 


gnere  5  J^ltur  aflus  noJfonalcs  non  itaiunt  ad 
liram  per.bnarn  determinati  ,  quin  ad  a!ias  fc  ^>i- 
tendereque^int , 

Pratcrca,  Increaturis,  quiaFilius  habet  na- 
luram  eandem  cum  gt'ni.rante  fe  ,  &  ipTe  {>ignere 
pOtefl  aliumFilium  .  Id  enim  fpeftat  ad  tjus  per- 
feftionem  ,  ut  etiam  di:it  Ariflotelcs  ,  4.  dc  Ge- 
iierat.  ylnim.  cap.  i.  Sed  F  lio  Dei  communicata 
ellcndcm  natura  ,  quae  in  Patre  reperitur:  erso 
cum  ei  attribucndum  fit  quicquid  perfcftionis  eft 
in  FiI'o  in  creatis,  poterit  &ipre  alium  Filium 
prouucere . 

Pia;terca,  Primum  cmniumprincipium  efl  ma- 
xime  indivifibile  ,  &  fubiode  maxima  unitate 
unum  :  Sed  unitati  efl  immcdiatior  diilin6tio  mi- 
ror,  eaquc  mediante  proPuit  dirtin6tio  major  , 
G'ta  ex  numcrorum  multiplicatione  :  Atqui  di- 
ftircllo  cjufdem  rationis  minor  efl  ea,  quaeex- 
furgit  ab  diflinctione  altcrius  rationis:  ergo  pri- 
ma  dualitas  defcendens  ab  fumma  iinitate  con- 
ftare  debct  gemina  produiftione  unius  rationis: 
aftus  igitur  notionalis  ad  plures  perfbnas  ter- 
ininatur . 

C;onfirmatur :  Etenim  a  Deo  exire  poffLint  im- 
mediate  plura  creata  eju.llem  fpeciei:  ergo  pof- 
fibile  e(l  pluralitatem  ejufdem  rationis  effe  pror- 
sus  primam,  ac  immediatam  unitati .  Ut  enim  non 
repugnat  in  caufa  ,  &caufatis:  ita  nec  rcpugna' 
re  vidcturin  principio,  &  pnncipiatis  . 

PrKteiea,  Si  impollibileforetaftum  unum^no- 
tionalem  terminari  ad  plures  perfonas  :  vcl  eriam- 
plura  fuppofita  produci  per  aliam,  &aliam  pro- 
dLiflionem  unius  fpeciei,  maximi  quia  is  n^tus 
eflde  le  bic ,  atque  ad  unam  tjufdem  rationis 
duntaxat  dcterminatus  fuppofiti  pro^uftionem; 
Sd  \ric  ratione  pariter  probaretur,  re  rclationcs 
quidemcom.munes,  nec  perfbnas  in  divinis  pof^ 
fc  multiplicari :  ciim  fint  cjufdem  rationi.":,  & 
Cmnia  in  Dco  fint  in  ukima,  8"  fingulariffima 
aiftualitate  :  ergoexinde  non  oflenditur  impofri- 
bilitasraultiplicandorum  produftorum  exactuum 
noticnalium  determinata  multipl:citatc . 

CoNTRA  ,  fi  fieri  polTet  ut  in  Dco  requireren- 
tur  plures  productiones  ejufdem  rationis:  vel 
crgo  plures  jjenerationes  ,  vel  plurcs  fpirationes  , 
&  per  confequens  pIuresFilii,  vel  plures  Spiri- 
tus  Sancti :  conltquens  eft  falfum,  quia  contra 
lidemTrinitatis. 

Resfondeo  ,  conclufio  negativa  efl  certiffimx, 
ac  infallibilis  veritatis  .  Quoniam  autem  fupra, 
^.  27.  art.  5"  itt  itJcidenti  cit.  diximus  ,  iuppofita 
revelatione  de  abditiflimo  myflerio  Trinitatis, 
id  ratione  naturali  oftendi  poffe  ,  ne  innitamur 
argumentis,  minus  propofitum  pcrfuadentibus, 
opportunum  piitamus  quorundam  rationes  cx- 
pendsrs  ,  quatcnus  ipforum  inefficacia  demon- 
llrata  ,  eilicaciores ,  evidentiorefque  loco  earum 
fubftituantur. 

HiS  ergo  rationibus  quidam  impofnbilitatem 
inultiplicationis  perfbnarum  ejufdem  rationis 
oltendendam  putant .  Prima  e.1  ifla  :  Forma  ejuf- 
dem  rationis  non  mukiplicatur  nifi  fecundum 
materiam  ;  matcria  autem  inoivinis  reperlri  non 
potcfi: :  crgo  ncc  ibi  effe  nifi  un'ca  fiiiatio  fubfi- 
llens,  unica.]ue  fpiratio  p.ifTiva  (nbfiftens:  que- 
madmodum  (i  albedo  per  (i.>  fubfiderer,  cfiie  non 
poflet  nifi  una  .  Secunda  :  Deus  omnia  inteKigit  , 
&  vult  unico  actu  fimpliciflimo  intelligendi,  & 
volcad:  :  ergo  ncquit  in  Dcitate  fubfiflere  ,  nifi 
i;na  pcrfona  nrocedens  per  modum  verbi  ,  &  una 
.per  modum  amoris  .  Tcrtia:  Perfons  naturaliter 
p;occdunt,    ftd  natura  «leterminaiur  aJ  unum 


Summa  ]oanms  Duns  ScotL 


ergo   unica  unius   rationis  fit  onortet  per/bna.'    „tjone 
Quarta  denique  ratio  ^.1::  quia  ex  eo  elt  perfcftus    Ptiiuo  ,  qul» 
Filius,  L;uod  tota  Fiiiatio  divina  in  co  continetur;    fic      pioba, 
ncquit  ergocfie  aliqua  alia  ;   nam  llatim  fequere 
tur  ,  priorem  non  efife  perfettam  . 


tiir  awgis 
mfam  pcr 
mmus  no- 
tuin?;  omni: 
niG  unicum 
lieri  deb»- 
;     fic     cnitn 


bu?  enini  fidelihus  norum  e^  non  reperiri  in  Deicate  , 
F  I  um  ,  mulcis  eoriim  neir.in:ibus  multipiic.itionem 
re  pcr  materi.im  .  Sccnndo  coai'nitt:tr!- Jf.iilaija  accideacis 
ar^uitiir  .  Non  potefl  alius  Filius  e-tiliiem  ratiom.s  ;  c^\\\i  ibi  non 
e'\  materii  ;  eroo  nul  u.  aliiis  .  Sed  negnntes  diccre  poilu  't  ellc  ibi 
Fi'iu'n  alium  alrer  ut  rniptjit  ,  unum  pcr  intellcLirum  ,  aliuiu  p»r 
naruram  .  Terrio  ,  Pluniicatio  ht  per  niatsriam  ;  ergo  non  cft  in  di- 
vinis  Trinicis  peiToniriim  ,  qiii;  ell  uitiuj  ratioais  g  nec  e(l  ibi  ma- 
teria ;  raclo  lairur  formal's  pelone  non  niultiplifatur  ,  quod  eft  er. 
rooeum  .  l>eniq-je  ner  nitura  imma"erialis  polTcc  pluruSus  fuppo, 
firjs  fommiinicari  ,  qnla  mulnplicatio  ejufdeni  raciosis  non  efl 
nif)  per  materiaiii  ;  m:'Mtu.fo  autcin  fuppofltorum  la  diviais  ell 
eiuf.fem  rarionis  .  H.ec  Francifeus ;  priina  ^  Sc  fecunda  iaflantia  vi- 
dentiir    reliquis    potiores- 

Cajptanus  hic  proousjnaturiis  hanc  Thomtp  rarionem  ,  difit  « 
Dc^orem  non  inrellesif?e  do.irinjm  ejiis  ,  <^uam  tanro  ftudio  im- 
puenare  conafir  .  Sed  Lychecus  in  Commenr.  fuper  1.  qu.tf}.  .^odtih, 
oflendir  ,  Caierarfi  expolinonem  Daruin  cohErerc  textui  S.  Thom*  J 
eui   nihilominiis  in  fenfu  ab  ipfo  iBtmto   abunde  fatisfaeit . 

Alias  inftancias  addit  Do5?or  contra  illam  propoficionem  ,  f«i 
infra  5.  jo,  ari>  4.  de  h»c  eadem  re   ferma  redibit. 

Adprimam  probatlonem  quod  attlnet ,  quw 
cx  hocfundamento  procedit :  Forma  ejufdem  rO' 
tiofiis  non  wu/tiplicatttr^vi/jfecundum  materinm. 
Quoniam  non  tfl  doctrma  convcniens,  conclu- 
fionem  certiflimam  ,  &  fummc  neceffariam  tene- 
re  propofitum  tranfcendentem  ,  8i  quod  majus 
efl,  multis  obnoxiam  infiantiis  ,  eorum,quihus 
propofitio  illa  deciaratur,  infubfillentiam  in  me- 
dium  proponentes,  exinde  quod  intenditur  non 
concludi  ,  oftendemus.  Nam  allata  propofitio, 
aut  eft  intellij^enda  {ic  ,  forma  immaterialis  efl 
de  fe  htcc  ratione  fus  quiditatis,  ficut  Deus  Dei- 
tate  ef}  hic  ,  ideo  efl  immultiplicabilis  ;  aut,  H- 
cet  forma  immateria'is  non  fit  fua  quiditate  hac^ 
attamen  efi  immulriplicab.lis,  quia  continet  in 
fetotamejus  formjs  entitatem.  Si  primo  modo 
ipre'Iij>arur;  ioitl>r  qu^a  forma  fpccifica  Angeli 
efl  immatcrialis  ,  contraJiftio  efl,  ipfam  rcalitcr 
multiplicari,  perindeac  concipere  alium  Deum. 
Hoc  autem  non  videtur  piobabile  ,  cum  multi 
Theo'ogorum  fic  concipientes  naturam  Angeli- 
cam  ,  nempe  fub  eadcm  fpecie  multiplicatam, 
citraomnem  repugnantiam  conceptuum  ,concef- 
ferunt  in  Angelis  plura  individuacju/dem  fpecic'» 
utetiam  exprefTe  docet  Damafcenusin  Elementa- 
rio  ,  cap.  12. fcribens,  fecundum ttnumcjuemcjtte 
ordinem  yingelurum  ,  (5"  lirtutum  difjerentei 
hypoftafes  cor.didit ,  nonfulum  hoc  ,  fed  eiiamfe- 
CHttdum  uvamquamquefpeciem.,ututique  commU' 
nicantes  ad  tniicem  naturam  ,gaudeant  ad  inxi- 
cem ,  ^  nattirali  beatitudine  copulaii  ad  inviceift 
fecure  ,  ^  amicabiliter  difponantur  . 

Quod  fi  futipiatur  dcfendenda  propontio  i!Ia, 
juxta  fccunc,'am  expofitionem  ;  fcilicet  quod 
forma  immarerialis  ,  ut  Michaelis  ,  eflo  non 
fit  htec  fua  quiditate  ,  efl  tamen  reipfa  im- 
multiplicabilis  .  Contra  ,  fi  igitur  forma  illa 
non  efi:  fua  quiditafe  hxc .,  non  repugnat  fibi  eon 
tradiffotie  cfTe  individuam  ,  &  non  in  hocfuppo- 
fito.  Ex  quo  cnimde  fe  individuatfonem  non  in- 
cludit,  efl  ad  plura  individua  indifferens,  peiin- 
de  ac  forma  matcrialis.  Nec  juvat  lefpondere 
fieri  non  pofl!e  ,  ut  natura  Michaelis  fit  in  alio  in- 
dividuo  ,  exiflcnte  illo.  Hoc,inquam,  nihil  efl, 
quia  pcr  pofcntiam  aftiuam  Creatoris  poflet  an- 
rihilari,  &  poftea  inaho  individuo  reproduci; 
ergo  pariter  pofiTunt  fimul  duo  tafa  fuppofita 
coexifiere  ;  Quae  cnim  fimul  funt  in  potentiaaf- i» 
va  agcntis  ,  &  fnter  fe  non  repugnant ,  poflunt 

cxifle- 


I 


Tomus  l  Varsl .  Quceflio  XLl  Art,  VI  48 1 


exidere^fnul  .  Taliiilintduo  indivniua  n:«tuf« 
IMich.^el.s  ,  fi  ea  natura  non  fit  de  fe  b^:  .  Quin- 
fmo  fi  h«c 't-cunda  decl.iratio  fupDonamr  vera  , 
ron  concluditur  ex^nde  omnimod.i  impofllNIitas 
plurificitioris  filiationis  d- virce ,  fed  tan?umy>- 
aohihm  r^uid  ,  quatenusnatura  non  poteft  effe  in 
alioindividuo,  dum  in  uno  ex'fl:t :  non  oft.ndi- 
tur  e -go  ex  parte  nanirs  iotrinfeca  impofli^^iliras, 
necollenditurconclufi  )  intenta,  ficut  ipTa  cft  ve- 
ra.Etenim  verum  ncceflTarium  efl  plurificari  a£tus 
notionales  fic,  ut  terminentur  ad  plures  perfb- 
raseju'dem  rationis,  fimpliciter  includere  con- 
tradiftionem. 

Secunda  ratiofijperhanc  propofitionem  vide- 
tur  fundari  :  Vl>i  effe  non potej}  nl/i  iinicHs  acius 
i/tte/ligeftdijbireperiri  nequit  nijt  unicum  f^'er- 
I>un/.Hs:c  propofirio  vera  eflin  creatis  gratia  ma- 
teria: :  proptereaquod  enim  in  nobis  intelligere 
cxprimatur  peraftum  dicendi  ,  {\q.  ut  quodciin- 
que  intcll'gere  fit  verbum,  perfectum  fi  intellefto 
perfe^ta,  imperfeftum,  fi  imperfetla  ,  ideo  pofi- 
to  uni(.o  aflu  intell.gendi,  unicum  de  neceflltare 
fbret  verbum.  At  in  divinis  intelligere  non  evpri- 
niitur  per  aftum  dicendi,  imo  flante  dMlinftione 
reali  Verbi  d  producente ,  eft  indidinflum  in 
omnibus  \\ri\C\xvc\  intelligere  '.  non  fequitur  ergo 
virtute  formsc,  unicumeil  intelli^ere  '.  ergo  & 
unicum^/ff/T :  quiaeflo  inunocfrc  nequeat,  ni- 
(i  una  forma  ab^Iuta  ,  vel  iti  ipfiusuliima  pcr- 
feftio,  nihilominus  potell  exire  in  plures  produ- 
ft'ones  .  Unde  quamvis  Sol  una  hiccfit  lumino- 
fus  ,  potelt  tamen  in  p'ures  aflus  i"umina  <  'i  ex!- 
xe.  Iraque  ririffimum  quidem  efl  in  d  vino -'ntel- 
lectu  oti  efb  unum  intell  gere  ,  ita  &  uium  Ytr- 
bum  ,  ^dicere'.  fedquxrenti  rationem  op.ortet 
probare  confcnuentiam :  Q.u!a  qui  m"n^i'e'' r 
Filium  dicsre  "Verbum  ,  duos  adflrueret  aflus  d> 
cendi  aUerum  Patris  ,  alterum  Fdii,  quostamjn 
apprehenderet  habere  unicum  commune  inteHi- 
geve .  Etquanquam  refpeflu  obiectorum  ,  quas 
intelligendi  aftu  comprehenduntur  fequi  videa- 
tur  ;  illis  pariter  exprimendis  fufficere  unicum 
•verbum  ;  nihilominus  adhuc  reflat  onus  proban- 
di ,  reperiri  non  poflTe  ibi  aliud  dicere  refpeflu 
ejufdem  objseti  infiniti ,  contra  eum  qui  d''ceret 
Filium  dicert  fuum  Verbum,  vel  Patrem  gignere 
alium  Filium  . 

Teaia  ratio  hac  procedlt  propofitlone;  Natu- 
ra  determinatur  ad  ununi .  Dicimus,  determina- 
riadunum,  quia  ad  urum  modum  producendi, 
ffiun  veroadunum  producibile  :  quando.juidem 
enimidgenus  principiandi  non  fit  indetermina- 
tum  refpe6tu  oppofitorum  ,  ut  volunras,  deter- 
ininatum  eriintrinlecead  producendurR  ,  caeteris 
eoncurrcntibus  ,  fed  nihil  obflat  extendcre  fe 
poffe  flib  eodem  moJo  ad  plura  produceada  .  Et 
fi  autem  agcns  naturale  limitatum  ex  materia 
producat,  inJuccn  !o  formam  ,  idipfum  tamen 
pr«(taiet  fi  totum  cfltctum  poffideret  ejus  virtus 
activa,  ficut  modo  facit  habensin  fua  poten:ia 
tantum  rormam  .  Ad  probandum  ergo  unicum  el^ 
fe  tctmmum  produclionis,  aut  unicam  eflc  produ- 
ftionem  unMis  rationis  ,  oftendere  oportet  repu- 
gnare  terminum  produftionis  compctere  pluri- 
bus ,  five  produtlum  ponatur  efl^e  de  aliquo  ,  vel 
denihilu,  five  principium  fit  naturale,five  li- 
berum  . 

Quarta  ratio  non  concludit  .  NamFiliusefl 
perfc6lus  Deus,  &tamcnnon  habet  divinitarem 
omni  modo  habendi  cam  ,  ci!im  efTc  pofTit ,  &  fit 
dc  fafto  eadcm  divinitas  in  alio  iuppofito  alio 
iBodo  fibi  communicata;  ergoexco^uod  Filius 
T^miis  /. 


fit  i  erfectu!;  Deus  intenfivi^ ,  non  /equitu.  iifWuin 
poffidere  omnem  filiationem  poflibllem  cxtErnfivc; 
vel  faltcm  nequit  deJuciin  eo  rcperlri  quamcum- 
que  filiationem  pofTibile  :  Siquidem  quemadmodii 
efTcntia  divina  alio  ,  &  alio  modo  efl  in  Filio  ,  Zc 
Sp  ritu  Sanclo  ,ita  ^\  forent  pUires  Filii ,  enfentia 
cadcm  fub  alio,  &  alio  rr.odo  habendi  reperiretur 
in  es . 

Proptcrea  aliter  probo  conclufionem  fic:  Quic- 
quid  plurificari  potell  in  divinis  ex  fe  determma- 
tumefl  ad  certam  aliquam  pluralitatem  ,  ultra 
quam  piurific?bile  fe  extendere  implicatcontradi- 
ttionem  .  Sed  produiftio  ejurdem  rationis  nullo 
modopotefl  ad  certam  pluralitatem  rrduci ,  & 
determinari ;  ergo  talis  productio  cll  fiinpliciter 
&  intrinfece  immultiplicabilis.  Majorem  afll^m- 
ptam  primo  declaro  ;  exindc  probabo  :  Nam  cer- 
tam  pluralitatem  voco  dualitatem  ,  trinitatem, 
quaternitatem ,  aut  aliam  datam.  Ex  fe  autem 
quidpiam  determinatum  eflTe  ad  certam  piurali- 
tatem  ,eft  fibi  fimplicitcr ,  &  abintrinfcco  repu- 
gnare  progrcdi  ultra  datam  pl jraiitatem  ,  &  non 
virtute  akerius  pofterius  ^c  ,,  vel  fimul  natura 
cum  ipfo  ;  fed  magis  ex  intrinfeca  fui  ratione. 
Propofitiofic  intcllecta  probatur:  Etenim  ^i  ne- 
ceffario  non  determinatur  ad  certam  pluralitatem; 
ergo  de  fe  eflfe  potcft  in  infinitis  ;  igiiur  aftu  re- 
peritur  infinita  pluralitas  individuorum.Id  aut?m 
ell  omaino  impofllbile  ;  ergoquod  in  divinis  plu- 
rificari  potcft  ,  cfl  nectfTano  ex  fe  determinatum 
ad  certam  pluralitatem  . 

Propofitio  fubfumTtaefl  ifta  :  Produciioejuf' 
dem  }  atio>fij  ownino  determinari  non  potejl  ad 
certam pltiralitatem.  Probatio;  ^i  produ6lioejuf- 
dem  rationis  in  dir  ni?  poflTet  determinari  ad  cer- 
tam  pluralitatcm  inferiorum  ejufdem  rationis, 
necefiario  prasoigeret  aliqua  plura  altcrius  ra- 
tionis  ,  quibus  ad  certam  determinaretur  plurali- 
tarem  .  Sed  nrodaflio  ejufdem  rationis  in  divi- 
nis  non  necefl*ario  praeexigit  aliqua  plura  alterius 
rationis  ;  per  qusdeterm.^netur  ad  certam  plura- 
litatem  ;  crgo  non  poteflomninodeterminari  ad 
certam  pKiraliratem  .  Hujus  argumenti  proban- 
daellm,ijor,  &minor.  Probo  itaquc  majorem: 
Pluraficabde  cjnfdem  ratioms  ,  non  detcrmina. 
tur  ex  fe  adcertam  pluralititeni ,  3k  fubinde  nec 
inferiora  illius ,  utpote  eandem  prx^eferentia  na- 
turam  ,  &  conditionem  ejus  ;  ergo  fi  id  plurica- 
bile  sd  ccrtum  numerum  intellig^tur  extendi  ,  & 
non  ultra  ,id  Taic ''nerir  fibi  aliunde  ;  non  autem 
per  aliquid  pofterius  fe  ,  vcl  fimul  natura  cum 
ipfb  ;  quia  tuncnon  erit  abfbluta,  &  intrinfeca 
repui,nantia  ,  Mfecundum  quid  ,  ncmpe  accepta 
aliundc  ;  oportct  igltur  ,  ut  hasc  repug.iantia  oria- 
tur  ex  alIquo,quod  eft  pUirificabili  natura  prius; 
debetig^tur  id  oriri ,  &  proccdcre  de  aliquibjs 
aUcrius  rationis.  Nam  fi  forent  ejurdem  ratlo- 
nis  ,eadem  difficultate  urgcmur  .  Firmum  igitur 
efto,  non  pofle  omnino  aliquid  determinari  a4 
certam  pluralitatcm  ,  quod  non  potell  determina- 
riperaliquam  pluralitatem  priorem  alterius  ra- 
tionis  . 

Supcreft  probarda  minor  ,  quxerat  ;  'Prodti- 
^io  ejufdem  rarionis  in  divinis  non  necsfjjr:$ 
prneexigit  aliqua plura  aiterius  rationis,  Siquide 
illxplures  product  ones  ,  qux  ponerentur  ejuf- 
dem  rationis  ,  prxexigere  ncceflario  non  poflent, 
nifi  principium  formale  producendi ,  &  princi- 
plum  produccns  ;  in  neutro  iftorum  excogitabi- 
lis  efc  pluralitas  alterius  rationis  neceflario  prx- 
requifita  unde  dctcrminaretur  producllo  hxj  ad 
certam  pluralitatcm  .  Nam  adinveniri  non  poflet 
Pp  p  m 


Relatianen 
han*  appel- 
lat  Do";^or 
ronriufioQit 
pro3a-.Jz 
demoaflriti» 
vaiu. 


Hoc    •!(■• 

dicvr   «r/    f, 
cli.     ij.     17« 
dedueen-Jo 
ii.     I  [»»•£> 

bilc. 


Videndus 
ttlayron      !■ 

{$•   4.  t?re- 

tac9in     hane 


BxRcporr. 
isi/,  If.o  n.  70 


Eft  fernio 
de  plurali- 
tace  ctii\ia- 
fioriim      ab 

iBVIC«'B  ,    It 


in  principio  forfflall  prcclacendf,  ex  quo  (unt  cjuf- 
dem  rationis .  Nec  in  fuppofito  prodiiccnte  ;  quia 
in  tot  produftiones  potcft  produceni,  in  quot 
principium  quo  agit ,  poted  ^tk  extenderc  .  Eft 
igitur  in  di  vinis  produftio  uaius  rationis  pmnino 
:mmu!tip!icabilis. 

Quc  ratio  concliifionis  orterfiva  potefl  breviu» 
ftc  deduci  ;  omni«  plorali^as  necelTftrio  finita ,  vel 
cfl  alterius  rationij  ;  vel  fi  non  cfl  :iUcrius  ratio- 
ris  ,  nectlTario  prccexigit  aliqiiam  altcrius  ratio- 
nis,  per  quam  detcrrainetur:  Omnis  pluralifaj 
in  divinis  ell  ncccfiario  finita  ;  er,i^o  vel  ert  alte- 
rius  rationis  ,  vel  hasc  pr«cxi;;it,  unde  ad  certum 
numerum  determir,«tur.  Sed  cfTe  ncquit  hfc  plu- 
ralitas  produflionurn  alterius  rationis  ;  crpo  nul- 
Ja  efiTe  po^efl  pluralitas  cjufdem  rationis  in  pro- 
duflionibus  .  Major  eft  declarata  in  fuperioribus, 
Mlnoreflevidens;  qui»  omnis  poffibilitas  in  di- 
vinis  ponit  neceiTitatcm  ,  &  ita  nifi  fitnecefrario 
finita,  crit  pofTibilis  infinita  ,  &  de  h6io  talis 
Minorfeciindi  fyllo,i^ifmi  probata  efl  &  in  praBCC» 
denti  argumento  ;  &  art.  5*.  cit.quaj}.  27. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  rcfpondeo, 
majorem  aiTumptam  involvere  conditionem  pror- 
fus  impoiribiIem;quia  Filius  habcrercquit  a(5lnm 
gcnera,ndi  alium  Filium  .  Nam  quotiefcunque 
jiliquaforma  efl  in  divcrfis  fuppofitis  ordincquo- 
dam  ,  adeout  uni  ab  altero  communicetur  adte- 
quata  communcatione  ,  fuppoCtum  cui  ita  com- 
municatur  ,  non  potefl  cam  formam  «gerc  ,  nec 
producer*  .  Exemplum  ;  Si  calor  i^^nis  commu- 
caretur  ligno  adasquati  ,  fic  ut  ex  fe  detcrmina- 
tuseflet  ad  hanc  calefaflioncm  ;  ]i,»ni'm  nequirct 
calefaccre  a«c  prima  ,  rec  alia  ca!efa(5lione  .  Pri- 
mas  fiquidem  Ipfum  fuit  tt-rminus  ;  igitur  hac  age- 
re  non  poffet  ;  nec  alia  ;  quia  calori  a^fs^uata 
extitit  prima  calefaclio.  Ita  in  cafli ,  forma  ,qu» 
efl  principiumgenerandi ,  adaiquate  communica- 
turpilioa  Patre  ,  ac  proptcrea  in  Filioeffenon 
potefl  i^rincipium  gcnerandi,  neque  fc,  neque 
alium  Filium  ,  ut  explicatum  fait,(7rA  ^.  cit.Q.in. 
Cum  fubditur  attribuendum  efTe  poteflatem  Filio 
obApofloIi  au(floritatem  ,  dicimus,  Apoflolum 
cfle  intelligendum  de  l^trho^  quod  efl  virtus,  & 
potentiaad  crcandum  ,  quo  pafto  tota  Trinitas 
habct  yerbunf. 

Ad  fecundum  refpondco ,  utique  fpeftarc  ad 
perfeflionem  Filii  in  creatis  gignere  pofTe  alium 
Filium  ,  cumfibl  eadcm  communicatur  natura 
qui  efl  gif^nentis :  Veruntamen  effe  perfe(?lionem 
fibi  communicatam  in  fupplementum  imperfe- 
clionis;al!Oo,uin  cito  deficercnt  fpecies  viventium 
in  corporalibus  creaturis  :  ejus  autem  generis 
perfeftionem  attribuerc  Deo  ,  erroneu  ^  cft. 
Quiaetiam  natura  creata  non  potell  fe  fufficien- 
tcr  ,  &  ada;quat(i;  communicare  uni  fuppofito,  in 
eo,  cui  communicatur  ,  efl  principium  ilterio- 
ris  con^municationis.  Oppofito  modo  res  fe  ha- 
bet  in  Dco  ,  ut  declaratum  fuit ,  &  ideo  non  funC 
Deo  aiias,  5c  ali.T:  co.mmunicationes  ejufdcm  ra- 
tionisattribuenda:,  cam  una  fit  rafficicntiiTima, 
&.  in  omnibus  adr^jquata  . 

Ad  tertium  refpondeo  fic  :  Prima  pluralitas  in 
divinis  princeps  cfl  omnium  pluralitatum  ;  eam 
cnim  preiupponunt  om.nia  ,  &fa£ta,  &  poffibilia: 
&  nedum  elt  omnium  prima  ,  verum  etiam  ert:  ne- 
celfario  finita  ;  quia  nihil  abfolutum  eflin  Deita- 
tepoffibiie,  quod  non  ut  in  a(ftu  .  Quemadmo- 
dum  ergo  ncgatur;  tanquam  evidenter  abfurdum, 
infinitas  produ5torum,  ita  plurahtas  in  eis  efl  ne- 
ccfTario  finita  .  Q£od  ix  eli  nccefTariofinita  ,  pari 
neccfTKatc  e^l   akerius  rationis  ,  Nam  fi  non  fit 


Su?nfnaJoanni$  Duns  Scoti 


altcrius  rationis  ,  ncceiTario  praexiglt  aliSiTi  plu- 
ralitatem  alterius  rationls,  unde  necefTario  detcr- 
minetur  ad  certam  pluraiitatem,  utd«du(51um  cfl 
infolutione  . 

Scd  arguebatur;  quia  unitati  proximior  efl 
minor  pluralitas,  qualiscni,  quse  verfatur  inter 
ea  ,  quasfuntuniusrationis.  Rcfponfio  :  Major, 
vel  minor  pluralitas  potefl  intclligi  &extcnfiv^  , 
&intenfiv(:.  Prlmo  niodo ,  major  pluralitas  efl 
minor  paucitas  numeralis,  ut  quaternarius  efl 
minor  paucitas,  qunm  ternarlus  ;  vcl  ternarius 
efi- minorpluralitasquatcrnario  .  Pluralitas  igi- 
tur  produfiorum  in  divinis  cfl  fimpliciter  minor 
omnialia  ,  quia  maxima  conflat  paucitate,  qu« 
iitique  maxima  paucitas  dualitas  efl  .  Cum  fint 
ergo  du«  produ<5tiones,  duoque  produfta  in  di- 
vinis,  ha:c  pluralitas,  vel  difllnftio ,  efl  immc- 
diatifl!ima  prima  unitati ;  nam  quselibet  alia  plu- 
ralitasadualitate  ,  faltcm  uno  alio  gradu  ab  uni- 
tatcdifletoportet  ,  atque  magis  fefe  «xtendere  , 
acabunitate  elongari  .  Quoniam  autem  minor 
ha?c  diftin(5lio,  vcl  pluralitas  extenfiv^  ,  cfl  ne- 
ceflTariofinita  ;  ideo  eflneceffario  alterius  ratio- 
Bis  ,  ur.fupra  diBuitifuit . 

Major  autem  ,  vel  minor  pluralitas  ,  vel  di- 
{iinSiio ifftefn/ivi  :  accipi  potefl  aut  ex  formalibu» 
ratlonibus  diflin(5lorum  ,  aut  per  accidens  ,  ncm- 
pc  quoad  majorem  ,  vel  minorem  entitatcm  ,  Si 
difiinff  onem  eorum  ,  quc:  diflinguuntur  .  Primo 
inodo  ,  Pctrus,  &  Paulus  minus  intenfiv(^  diilin- 
guuntur,  quam  Petrus,  &  albedo  .  Secundo 
modo  magis  in'enfive  diflirguitur  accitlens  a  fub- 
ftantia  ,  quam  duo  individua  ejufdem  fpeciei. 
Ad  propofitum  minor  d'flin£l:o,  fecundum  per 
fc  rationemformalem  ,  non  efl  immediatior  efTen- 
tia:,  nu.im  major,qnae  verfa^ur  inter  ea  ,  qusB 
funt  divcr'*  rationis  ;  quia  impofllbile  cll  dari 
diflinfta  realitcr  e-juf 'cm  rationis,  in  quib"s  rc- 
pcriretur  minordiflinftio  intenfiv^  .  Fttendum 
efl  tamen  ,  minorcm  dHiinft.'onem  ,  quas  efl  ra- 
tionis,  immediatii^s  efTentia:  convenire  ,  quav  s 
pluralitate  reali ;  fed  de  hac  nobis  non  efl;  hic 
fermo;  quia  ab  tali  diflinftione  non  procedit 
multitudo  produ(5iionum  ,  &  terminorum  earum, 
dc  quibus  argumentum  procedit, 

Ad  Confirmaticnem  refpondeo ,  immcdiati 
fieri  poffe  t  Deo  plura  cjufdcm  rationis  ,  quia  in 
creaturis,  ubi  naturs  fpecificat  funt  in  pjppofitis 
plurificarat,  nulla  efi  neccfTario  determinata, 
ad  unum  ex  f e ,  fgd  a  fbla  voluntate  prpdu- 
ccntis  .  Et  nihilominus  plura  haec  ejufdem  ra- 
tionis  immediat^  a  Deo  produfia  ,  funt  a^Jiu  fini- 
ta ,  divina  voluntate  prasfigcntc  ipfis  numerum  , 
&  finitatem  .  Sed  non  funt  intrinfeci,  &  BecefTa- 
rio  finita  ,  quia  nihil  efl  in  ipfis  ,  cui  contradi£io- 
ri^  rcpugnet  major  pluralitas;  contra  vero  qux- 
cunque  pluralitaseft  poffibilis  in  djvinis  ,  ipfa  efl 
omnino  finita . 

Ad  ultimum  patet  rcfponfio  ex  diciis  in  folu- 
tione  .  Ex  eo  qnod  cnim  omnc  ex  fe  pluriricabile 
jion  determinet  fibi  certum  numerum  ,  imo  qua 
ratione  in  pluribus  ,  eadem  &  in  infinitis  poflTet 
plurificari-  Si  aliquod  plurificabile  unius  ratio- 
nisdeterminct  fibi  defui  intrinfeca  rationc  ccr- 
tum  numerum  ,  id  omnino  erit  per  aliquid  praec- 
xafium  alterius  rationis  :  non  pofterius  fe  :  quia 
ficut  pofterius  non  requiriturad  e/fe  prioris,  ita 
nec  ad  unitatem,  vel  pluralltatem  ejui.  Si  igitur 
quscunquc  in  Dco  ejufdem  rationjsfunt  ad  cer- 
tum  numerum  determinata  ,  ultra  quem  progrc- 
di  efl  impoffibile  ,  hoc  cvenire  nccefllarium  ell: 
peraliquod  prius  ,  vel  priora  alterius   rationis. 

Cum 


aeit  ele  li:  j 
<;ua  fiuti. 
funt  perrau. 
cuara  farna. 
Jein  exclit> 
fieneia  ,  & 
uulh  calis 
pluraiicas  e(t 
in  Dco  ante 
preduiflio- 
ncni  perfo'. 
narum  ,  qu« 
fuat  altc. 
rius  ratioa 
nis  ori^Jat« 
tive  ,  6c  for- 
maliter ,  pra 
ratione  «on. 
ftitueociuru 
ipfas  .  Sed 
pluralitaten 
nen  coacia» 
gentein  re* 
fie  intelligi- 
mus  tiniit* 
racionii  d<_« 
podlbifi,  k. 
de  hSia . 


I .  K.epirt.- 
dift.ji.  q  }. 
loco  cir.  jfu 


Tomus  l  Vars  I.  Qtiafi.  XL  U.  Art.  l  483 

Cum  Igfnir  de  duobuj  princ.piis  originativii  rum  confLh^itiva  funt  alteriuj,  «:  aUerlus  latio- 
cxcant  duo  pro^uaa  al-erius  rationis  formalis,  nis,  ex  his  accipiunt  ccrtum  numerum  omm» 
ttclubinde  lint  tna  fnbfiilentia  in  Dcitaie  ,  quo        plurificabilia  unius  rationis  . 

QUiESTIO  OyADRAGESIMASECUND  A 

D£/£QyALrTATE,ETSlMILlTU[)!NE:DlVlNARUM 
PERSONARUMADINVICEM, 

INSEXARTICULOSDIVISA. 

t)unde  coujiierandum  efl  de  comparatiotte perfonarum  ad  ini^icem .  ctprimo  quantum  ai 
aqualitatem  ,  ^  Jimilitudinem .  Sscundo  quantum  ad  miffionem. 

E  T    €  I  R  C  A    P  R  1  M  U  M     QJJ  .ERUNTUR    ^  "£.  -^, 

1,  Utrum  aqualitas  locum  habeat  is  divinJs  perfbnJs . 

n.  Utrum  perfbna  procedens  fi:  squalis  ei ,  a  qua  procedit ,  feeundum  atcrnitatcm 

III.  Utriim  fit  aliquis  ordo  indivinis  peribnis  . 

IV.  Utrum  peribnic  dfvina  fint  «quales  fecundum  magnitudinem, 

V.  Utrum  una  earum  fit  in  alia  . 

,V/.      Utrum  fint  asquales  lecundum  potentiam  , 


A  R  T  1  C  U  L  US    r. 

Utrumaqualitaslocum  habeat  in  divin's. 

©of?or  I.  dij}.  19.  q.x.utriufque fcripti.^uodlib. 

q.  6.  in  i.  articulo  J:   Thom.  \.p. 

q.  43.  ertic   i. 

IDETURtfivinis  pcr- 
fonis  non  efle  attribuen- 
(ia  squalitas  .  Nam  in 
prsclicamcntis  cap.  de 
j(^  \^|  §^a».siaie  habctur. 
"  *  *  ,'jjantitati  proprium 
efle  ,  ut  lecundum  eam 
ali  juid  asquale  ,  velin- 
-^srTJI  aquai»  dicatur .  In  Dto 
autem  nuila  eli  quanti- 
tas  ,  dict.nte  Auguitino  5.  de  Trinit.  i.ap.  i.Ueus 
tj}  magnusjine  ottantitatej^  bo/iUsJi»t  quaHtute, 
Huic  argumento  ftatim  reipoijdecur  ;  utique 
in  Ueo  non  reper.ri  magnitudioem  ,  qu.e  eit  fun- 
damentum  aqualitatis  prout  elt  pafiio  quaniica- 
tis,  quaseftGenus;  fed  cfle  ibi  m.^gnitiidinem 
alcerius  rationis  ab  lila  .  Contia,  heri  r.on  poteit, 
ut  aliquid  dicatur  de  Deo  ,  nih  pariter  dc  codcni 
vere  tnuncietur  id  ,  quod  cli  de  intelleccu  iliius 
prasdicati .  Ciim  crgo  de  intcllectu  niagmrudinis 
lit  quantitas  ,  magnitudo  adft;ui  non  poteit  in 
Dco  ,  Iliblata  quaniitate  .  Runus  :  (^asrcnti 
quantus  eft  Deus.^  refti  refpondctur ,  tir«  im- 
men;um.  Si  autem  noa  foret  in  eo  quantitas, 
quaiftio  nulla  effct . 

Deinds  ,  Palfio  communis  toti  gencri  ,  Rorj 
incft  alicui  per  differer.tiam  fpetiticam:  iEqua- 
litas  eft  paftio  Generis  quantitatis  in  fc  ;  nequit 
ergo  attribui  divinis  perlbnis  hsc  paflio ,  ablcga- 
to  indc  Generequantitatis  ,  (^od  fi  revera  tale 
Gcnuj  locum  non  habetin  Dco,  nec  squalicas 
reft^  iili  attribuitur ,  quaeftcjus  Gencris  paflio. 
Prsterea  ,  Nil  impcrfcct.onem  prslcfcrens 
eft  pon«ndum  in  Deo  ;  cjiifmodi/sft  equalitas; 
ergo  divinis  perfbnis  non  cft  attribuenda  .  Pro- 
batio  minoris :  ^qualitas  repugnat  perfectioni 
crcaturarum;  dicitcnim  Auguft.  8j.  qq.  q  41, 
JV  omnia  ejj£nt  aCjUalia  ,  noti  ejfent  omnui .  Per- 
fcflio  igitur  univerfi  non  iuhfifteret,  llante  squa- 
litate  in  entious  ;  non  eft  cr^o  squalitas  mclior 
ipfs,  ouam  non  ipfa  in  o.TinJbus  j  igitur  non  Cll 
ri^m:-!  i. 


p^rfei^io  fimpllciter  ,  &  pcr  confequens^ncc  in* 
i.cr  divinas  pcrfonas  (latucnda  . 

Prasterea  ,  Perfecia  «qualitas  mutua  eft  ;  fcd 
divinarum  squalitas  perfonarum  non  eft  mutua, 
fecundum  Auguftinum  .  6.  de  Trinit.  cap.  ult. 
Imago  fr  perfeUa  eji ,  aifimiHr  ei  cujHs  eft  :>fiag9 
r.on  illud  fux  imagini .  Sentit  igitur  F;I:um  qui- 
dem  eflfe  Patri  a:qualem ,  tanquam  illius  imagi« 
nem  ,  at  non  item  Filio  Patrem  ,  unde  dicit,  il« 
lud  ,  a  quo  eft  imago  ,  non  coajquari  fua;  imagini. 
Non  eft  igicur  de  mente  Auguftmi  hacc  squalita* 
mutua  ,  &  ita  ncc  perfefta  efte  poteft  ,  ncc  tan- 
dem  in  Deo  ftatuenda. 

Prstcrea  ,  Ex  eoquoduna,  eademque  fit  di- 
vinarum  perJbnarum  magnitudo ,  ip'5  dicuntur  t 
aquales  ;  (ed  magnitudo  efTenti»  non  dftingui- 
tur  ab  efientia,  neque  ut  paflio,  neque  ut  attri- 
butum  ;  ergafunt  a:quales  /ecundum  efTentiam, 
Atqui  penes  cfTcntiam  divinis  perfonis  compe- 
tit  identitas  ;  potius  ergo  dlcendas  funtefdem, 
quam  squales  .  Similiter  magnitudo  fapientia; 
rondiftinguitura  fap'en:ia  ;  crgo  arqualitas  fe- 
cundum  magnitu  Jinein  fapicntias  non  diftingui- 
tur  a  fimilitudine  fccundum  fapientiam  ;  ergo 
njlla  Videiur  pioprie  «quahtas  cfT»  fn  divinis, 
d:ftin6ta  ab  identitate  ,  6c  fimilitudine  . 

CcNTRA,  Arhanafius  in  fymbolo  ,  ^Perfons 
coie/ertrxjihifunt ,  i^  coxqua/es  .  Sed  &  Fulgen- 
tius ,  de  hidc  ad  Peirum  cap.  i.  loquens  de  tribus 
pcrfbnis  dirinis  ,  Nulla^  inquit ,  alteram prace- 
dit  atsrnttate  ,  aut  ex^sdit  magKitudine^  autja- 
perai potejiate-.qtiia  nec  Filio  Pater  antenor ,  aut 
major  cft .  Sunt  igicur  equales  . 

Resposdeo  dicendum  ,  omnino  fentiendum 
cfTe  inter  divinas  perfonas  reperiri  exatStitriinam, 
pcrfcctifllmamque  aEqualitatsm  .  Ad  ciijus  evi- 
dentiam,  fcicndum  ,  Philofophum  ,  5.  Mitapb. 
tex.  c.  2o.diftinxiffe  tres  relationcs  fundatas  fuper 
unum .,  fcilicet,  idem^  fmile,  tf  aquale  \  quai 
proprie  ,  &  ftricti  cumaccipiuntur  ,  diverfis  ap- 
proprianturGeneribus  ,  nempeidentitasfubftan- 
ti«  ,  ^qualitaj  quantitati  ,  &  fimilitudo  Gencri 
quahtatis.  Funciamentum  igiturrcmotum  harum 
relationum  ,  ita  acceptarum,  cll  res  illiusGe- 
neris  ,  cui  refpc(5livi  congruunt ,  atque  c.x  natu- 
ra  rei  confequuntur ;  fcd  proximum  fundamen- 
tum  ,  fcu  ratio  pro.vima  fundandi  eft  ejus  rei  uni- 
tai,  Eccnim  flipcr  x';^  corum  generum,ou.itenus 
P  p  p  a  diver- 


Sed  itj 


Videnias 
Doaor       f. 

q.  IJ,&  14. 


4.B4  Summajoannis  Duns  Scotil 

vcl  multas  funt,  fundaniur  relationcs 


d;v-flaf 

dirparatc  ,  &  non  communes . 

Verunramen  triplex  ca  relatlo,  etfi  reipft  una- 
quaxjne  proprium  fibi  dctcrminet  Gcnu$,juxta 
fux  propriciati*  rationt-m  ;  gcreralitcr  nihilomi- 
Busfumpta  jnvenituromni  penituj  enticompete- 
re.Siquidcm  quodlibet  cntium  in  fc  "A  quid  pofli- 
dcns  aliquem  gradum  determinatum  futs  magni- 
tuninisin  rerum  coordinationc  ?&  prsterea  vel 
eftforma,  vel  certe  formam  habens  .  Subinde 
quatenusunumquodque  fifl  f^'''^  furdat  identita- 
tem  ;  ^t^ea/j^aie»/,  vc)  f^cc^.ua/Jiaiem  prout  e(i 
quartdm  intrinfeca  fui  perfeftione  .  H«c  enim 
rctt^  appeliatur  quantitas  viitutis,  d'cente  Au- 
guftimo  6,  de  Trinit.  cap.  7.  /'V  tis  qua  tisTi  mo/e 
magrafunt,  ideru  «ft  me/ius  eJfe^CjUod  mtjus  efie. 
Confimilitcr  funilitudinem,  aut  difiimilitudinem 
quodlibetens  fundat,  inquantum  efl  qua/e  ^  & 
qualitasqutedgm  .  De  qua  ^ualitatis  aLceptionc 
Joquitur  Pliilo/bphus,  5*.  Mctaphy.  tex.  c.  Hj. 
^/j  s ,  inquiens  ,modus  '^j^a/iratis  «Jl  differentia 
fu/>J}aiitia  ,  idcft  differc niia  cfTentialis  ,  Qua  ra- 
tionc  ejufdem  fpeciei  individua  funt  tflencialitcr 
fimilia  .(imilitudine  fundata  fuper  differentia  ef- 
fentiali  ipfbrum  .  Congruit  etiam  hu;c  acceptio 
ri ,  quod  dic  it  Philofophus  x.  Metaph.  t;  x,  c.  1 1. 
Omne  e  fis  imni  enti  contparatiim  eji  idem,  1  e/  di- 
fuerfum;  ideflejufdera ,  aut  diyeriae  iubilantiJB: 
fimile,  vcl  dUTimile  ,  ratione  qualitatis  cfTentialis, 
equale ,  vel  nasquale  fecundum  intrinfecam  per 
feftionem  .  Quemadmodum  itaque  fundamcn- 
tum  harum  relationum  communiter  acceptarum, 
eftens  in  communi  ,  comparatum  ad  quodcun- 
queensin  communi,ita  &reIationcs  conic^uentes 
.  fintoportet  tranfcendentes  ,  licct  non  converti- 
^t  Bo'i^  biles,  quiacum  disjunftionedividunt  cns,  ficut 
ci.nvertibili.  AWx^mx  m  Hecejfarium ,  &  ponibile  ;  Qj_)amvis 
biis,  ,.dift.  jgiturnullum  g*nus  ,  necali^uid  generis  uUius 
enuncictur  de  Deo  formaJiter,  ac  proinde  nec 
paflioconfequcns  illa  ;  &  pcr  confcquensnec  ali- 
qua  relationum  communium,  ut  'unt  pafliones 
gentrum  determinatorum  ;  nihilominus  quia  ens 
dicitur  fbrmaliter  de  Deo  ,  pariter  &  oualihet 
paflio  cum  entc  ccnvcrt  bilis  de  eodem  fubje^o 
dicaturoportct;&  difiunctarum  extremfi  ncbilius. 
Ut  enim  Deus  efl  cns,  ita  urum  ,  verum,  bonum; 
&  pariter  quid  neccfl^arium  ,  infinitum  ,cau(a  &c. 
&  ita  de  reliquis  cum  d  fiunflione  ens  dividenti- 
busj.  Nam  feniper  extrcmum  iinportans  nobilita- 
tem  ,  vel  non  rspugnans  nobilitati  in  illoinve- 
nitur  . 

JEqualitatcm  itaquc  &  perfectiflimam  ,  quas 
confequitur  magnitudinem  pcrfcftionis  reperiri 
intcrperfonas  divinas  probatur :  Etcnim  ex  na- 
tura  rei  in  divinistum  fundamentuin  remotum 
ejus  relationis,  quod  eft  magnitudo  virtutis  in- 
Jinita  ,  tum  fundamentum  proximum  ,  feu  unitas, 
qu|'  eft  ratio  proxima  fundandi  talem  relationem; 
confequatur  igituroportet  &  relatio  acqualitatis 
inicr  divinas  perfbnas,  fecnndum  quam  una  non 
eft  altera  major ,  aut  perftftior .  Piohatio  afl^um- 
pti  :  Nam  magnitudo  virtutis  non  eft  perfecla, 
rifi  fit  infinita .  Non  repugnat  enim  fibi  inhnitas; 
cui  autem  non  rcpugnat  infinitas  ,  perfectumnon 
ell  nifi  fitinfinitum.  Si  igitur  Dci  magnitudocfl 
perfe6ta,  profefto  eft  infinita.  fntinitasetiam  cft 
modus  intrinfecus  oljefti  beatifici  ,  quod  alio- 
quin  non  perfeft^  quietaret  intelleftum,  &  vo- 
luntatem  ,  nifi  in  efle  exiftentia;  attingeretur  ut 
inhniium  .  Ut  ergo  in  efl"entia  divina  potentia 
beatilicantur  ex  natura  rei,  feu  in  eJSe  exiftentias, 
■  ita  debet  fibi  compcierc  innnuas ,  feu  magriitudo 


3  9   ^.^uan- 
mtwn,  i;> 


ftohiuo  fo- 
ltt«ioni« . 


virtutis  .n!ini'.a  .  Qtiod  vero  parffer  Ibi  rcperia* 
tur  perfe<!rtilfima  ratio  fjndandi ,  idcft,  unitas  cx 
eoconftat:  Quia  in  omn;bus  ali  s  requalibus  cft 
diminuta  unitas  ma^nitudinis,  fecundum  quam 
aBqualia  dicuntur  .  Magnitudo  enim  numeraiur 
io  ip(is  squalibus,  ut  veriffi.Tii^  fint  plures  magni* 
tudmes,  etfi  aquales  ;  fed  in  divinis  perfonfs 
non  numeratur  unitas  magnitudinis,  fed  una  ea- 
demque  ell  in  tribu^;"rgo  unfcas  hsec  cft  omniunt 
maxima,  &  perfeft  flima  ,  proxima  fub-nderati» 
fundandi  squalitatem  divinsrum  perfbnarum: 
quando  cum  hac  unitatc  opiim^  cohireat  diftin- 
flioextremorum  ,  qua:  funt  &  appellamus  aqua- 
lia  juxta  naturam  ,  &  exigentiam  rclationum 
realiuin.  .Atque  eadem  eft  ratio  dc  fimilitudine, 
&iuentitatc.  Nam  ficuti  individua  fpeciei  ejuf^ 
dem  funt  fimilia  ratlone  difliirentiaB  fpecificj,  ita 
profefto  fimilia  forent  ,  fi  differentia  fpecifica  tan- 
tum  efiet  completi^  eflentia  eorum,  ita  dicenda» 
funt  divins  perfona,"  fimiles  fecundum  rfl!entiam, 
non  inquantum  quid  ,  fed  inquantum  aflus,  & 
quafi  forma  ,  qua  pcrfbns  funt  Dcus  ;  &  prete- 
rea  funtfimiles  fecundum  attributa  omnia ,  quai 
juxta  Damarcerum  ,  /i/>.  1.  c.  5.  i'e  habcnt  inJtar 
proprietatum  hujus  natur»  .  Confimiliter  dc 
identitate  ,  qux  confequitur  unumquodqueut  ert 
quid  .  Nujlibi  autem  invenitur  perfefla  identitas, 
nifi  in  Deo;  ejufdem  enim  fuppofiti  ad  fe  eft  iden» 
taj  ,  qusrclatio  rationis  c(t  ;  fimilitcr  duorun» 
individuorum  unius  fpecici  non  ci^  perfcfta  iden- 
titas,  quia  non  fundatur  in  pcrfpcFta  unitate.  At 
divinarum  perfbnarum  cft  pcrfcftiifima  identitas, 
ratione  effcntix,  quaeeJtuna,  &  indivifa  in  tri- 
bus .  Ut  crgo  tres  in  Deitate  ful^fiftentcs  funt 
«<;)uale«  in  entitativa  perfcc'ione  ,  ita  funt&  fimi- 
les  in  forma  ,  &  idem  fecundum  eflxntiam  . 

Ad  argumenta  .  Ad  primum  dicimus  appro» 
bandam  eflTe  refponfioncm  datam  .  Nam  non  eft 
in  Deo  quantitas  ulla  degenere  quantitatis  ,  fed 
cft  in  iplo  infinita  qusntitas  virtutis  ,  fccundum 
quam  divira  perfonje  funt  inter  (e  exaftiflim^ 
sequales  .  Et  quamvis  quantitas  noinen  propri^ 
conveniat,  eoqueexprimatur  magnitudo  molls, 
attamen  voabulum  magjtit^cdinis  non  propri^di- 
c>tur  de  magnitudine  corporali  ,  uf  proinde  re- 
£te  intelligatur  in  Deo  magnitudo  fine  quantita- 
te  .  Eft  igitur  magnitudo  fundamentum  sequalita- 
tis  tranfcendentis ,  penes  quam  omne  ens  eft  ma- 
gnum  ,  vclparvum,  asquale  ,  rel  insequalc  ;  ad 
quem  intellectum  hffic  magnitudo  noneftfunda- 
mentum  squalitatis,  prout  eft  paflio  quantitatia 
quos  eft  Genus. 

Et  cum  hfc  refpanfio  rcfeJIitur  prlmo,  quit 
quantitas  eftde  intelleflu  magnitudinis:  Refpon- 
fio  ;  Magnitudo  eft  squivocum:  Uno  eoim  modo 
accipitur  prout  eft  fpecies  quantitatis  diftinfta 
contra  multitudinem  :  ex  ^.metaphy.  tex.c.  18 
Alio  modo  fumitur  inquantum  opponitur  parvi- 
/j/?/, tjufque  concretum  magnum  opponitur  par- 
vo.  juxta  priorem  acceptionem  non  transfl-rtur 
magnitHdo  ad  Deum  ,  ut  nec  diflerentia  ,  aut  paf^ 
fioejus,  quia  tunc  transferretur  &genuj,  quoJ 
includitur  m  ipfa,  ut  argumento  probatur  .  Nec 
juxta  pofteriorcm  intelleflum,  quia  proutwa- 
^»«w  propri^intelligitur  ,  eft  quantitatis  paflio; 
non  contingit  autem  paffioncm  in  aliquo  efle, 
in  quo  pariter  non  fii  &  paffionis  fubjeflum. 
Sed  ^tertio  modo  magnitudo  cft  cntis  paflio 
divifa  contra  parvum ,  &  in  omni  cnte  eft  al- 
terum  extrcmorum  :  Haecomnia  traduntur  a 
Philofbpho,  s"  Metaphjr.  tex  18.  Sunt  autem^ 
inquiens  ,  ^  mninHm  ^^ parvutH  ,  i^  majus ,  ^ 

Hfinus 


Tomus  l  Vars  l  Qusejlio  KLll  Art,  L 

etlnat^   ^  fectindum  fe  ^  ^  ad  iHvicem  dicta      tum  rtlationis  ac7;w  eft  abiblutum 
Q)\\zuupeffiottcsfecundunrfe,fraf!sferuntur  tciam 


■an  etfe^ 
^rfiiif^ionein 
liiiipliciccr  , 
dicerc  (amea 
^rfcdi*- 
eem  ,  ratio- 
ae  fuads- 
IMIIU  t 


^  ad  alia  bxc  ncfMifia.Eilo  igitur  magnitudo  pro- 
prii>  fumpt»  qunntitatem  confequatur,  attamen 
per  translationsm,  &  communitcr  fumpta  ell  paf- 
fio  earis- 

Etquoi  fubditur  ic  qusrftione  ;  ^mnttis  efl 
Deus  ?  Negamus  qusftionem  efle  rationabilem, 
non  intellcfta  in  Deo  quantitate  .  Sed  concefTa 
(juantitare  virtutis,  quasftio  eft  admittenda  ,  ut 
rationabilij.  Tertia  inftantia  aliud  non  conclu- 
dit :  nifi  cqualiratem,qua;  ^['t  pafTio  gcncrijquan- 
titatis  ,  Bon  convenire,  nec  transfcrri  ad  Deum: 
quod  cortcedendum  eft.  Nec  nos  id  probare  in- 
tendimus,  etfl  adftruendam  omnino  cenfcamtis 
inter  divinas  perfbaas  g qualitttem  ,  quaseftpaf' 
fio  entis. 

Ad  fecundumrefpondeo:  Perfeflio  fimpliciter, 
quai  effe  poteft  fbrmaiiter  infinita  ,  eft  communis 
tribus  perfbnis ,  Stadfe,  aliquo  modo  fubinde 
pragintelle^ta  relationibus  originis  :  asqualitas 
autem  non  pr«inteiligitur  his  relstionibus,  nec 
cft  ad  fe,  Pater  enim  non  fihi ,  fedFilio  eft  ^qua- 
lis  ;  n<in  eft  igitur  perfeflio  fimplicittr:  eam  ni- 
hilominus  importat  perf^-ciionem  ,  qua  in  omni 
ratura ,  fafla  comparatione  ad  ili|ud  cjuTdem 
na*ur| ,  melior  eft  fiio  oppofito,  quia  oppofitum 
d«  neceffitate  involvit  imperfe^Slionem.  Non  enim 
Inasqualuas  efl  in  eadem  natura  ,  niii  alterum  in- 
dividuum  imptrfett^  pofTiJeat  illam  naturam. 
Ex  quo  igitur  asqualitas  effc  poteft  intcr  fuppofi- 
ta  cjiirdem  ntturae,  utique  imperfeftionis  effet 
ipssqual  tas  in  eis,  qujc  oriretur  ,  exeoquodin 
alte  o  reperiretur  natura  eadem  diminut^,  quae 
Utique  imperfeftio  fqualitatt  excjuditur  ;  imo 
incali  prxexigit  peift(ftionem  fimpliciter,  ouia 
naturam  peiftftam,&  peiftftc  in  utroque  rtlato. 
Et  bfc  eft  Auguftini  mens,  de  qiiantitatc  Animg: 
eqnalitafem  ittfqualitatijurepr^fjotiis^iiee  queu- 
quafti  tcfiiMo  bnmanofenfu  pr^ditum^  cui  non  il- 
tud  videatur.  Cum  igitur  arguitur  ,qui.i  univer- 
fi  perfeftio  fi:atin  ins!  ualita'e,  Refponfiojld  fuit 
apprime  ntceffarium  univerfifati  rerum  .  Cum 
enim  omnis  perfeftio  creaturis  communicabiii» 
in  unaadonari  non  potucrit ,  ut  tota  communi- 
caretur ,  faCt|  funt  inter  fe  fpecie  in^quales  " 
Perfeftio  ergo  de  injqualitate  proveniens  fupplet 
imperfeft'oricm  fingularum  ,  quatenus  quod  uni 
erat  inccmpofTibilejdatum  cfc  aIteri,quod  proinde 
efle  non  potuit  ejusdem  rationis  .  At  quia  natura 
illimitata,  &  infinita  fervar»  maximam  unitatem  , 
efTe  potefl  ,  &  dc  fafto  reperitur  fubfiftere  in  tri- 
bus  eandcm  fubindc  pcrfcclionem  habentibus, 
inaqualitas  in  ea  de  imperfiftione  proccderet » 
fbretquc  imperfeftionis ,  quia  fupponerct  extrc- 
inum  rdatum  non  acccpifTenaturam  paris  perfe- 
ftionis  ,  qualis  cfl  in  altero  .  Quia  igifur  natura 
illimitata  efl  in  tribus  fecundum  ordinem  origi- 
ris  ,  hic  ordo  eohairet  fummw  peifeciionf  ;  fed 
ordo  natura:,Sc  in^qualitatis  non  ftat  cum  omni- 
moda  perfectione. 

Ad  tsrtium  1«  "pondeo  :  Aliquando  fupcr  rela- 
tionem  communem  fundantur  relationcs  oppofi* 
tai  difquiparanti^  .  Rxemplum  ,  inter  afjimiliins  ^ 
^  ajjhiiiatum  vcriatur  relatio  activi  ad  paflivum, 
fundata  (uper  rommunetn  relationem  ,  qu.x'  e(l 
fimilitudo.  Affimilans  enimcft  caufans  fimilitudi- 
ncm  ,  &  afnmila  um  eft  pcnesfiinilitudinem  cau» 
fatnm  ;  ficut  dialb;iai,  &dealbatum.  Itaquc  io- 
ter  affimilans,  &  alfimilatum  cftYcIatio  activi, 
&paffivi,  ut  intcr  dealbans,  &  dealbatum  ,  hoc 
tamcn  difcrimine ,  quod  in  dc<iibancc  funiaincQ* 


48} 

in  affimilan- 
te  vero  illud  ,  in  quofundatur  relatio  a^^livi ,  cfl 
rerpet^us  squiparantia.  Nomen  igiturfignifican» 
relationem  communem,  &  di/quiparantiai  ,  quan- 
tumad  primam  folummodo  mutuitatem  impor. 
tat,  non  veroqiioad  fecundam.  Etiiahic,  «<«• 
quari  enim  importat  reiationem  coaquati  ad 
coEquans  ,  ipfaque  squalitas  routua  ell  :  Filius, 
quippe  qui  Patri  cosquatuf,  efl  Patri  asqualis  , 
&  e  converfo  .  Sed  alia  relatioprr  modum  pafn- 
vi  ,  qui  efl  acciperea^qualitatem  abalio,  mutua 
cffe  non  poted ,  fed  competit  prascise  Filio  ,  ut 
relatio  oppofita  difquiparantis  imporrata  per  cc<S' 
quare  cony/enlt  Patri,cujus  tantiim  eft  daro  ffiqua- 
litatcmFilio.  Ell  igitur  imago  squalis  ,  &  i  con- 
yerfb  :  fcd  foia  imago  cosquatur  ,  quiahscacei- 
pita  Patrea;qualitatcm  in  unitate  naturae  funda- 
tam  ;  at  Paternon  accipit  ab  alio  ,fcd  eampoffi- 
det  a  fe  ;  &  ideo  non  coasquatur  fu«  imagini, 
quia  ineft  illi  oppofitus  modus  habendi  naturara 
eanriem,  cftofubinde  fit  fu«  imagini  «qualis,  at- 
que  firnillimus. 

Adquartum  refpondeo,  poffe  concedi  magni-  QaodliH,  ^. 
tudinem ,  quas  eftintenfiva  inlinitas,  modum  ef-  *  tit.>§.Cen. 
fedivin;Ke(fenti»,  &divinorum  pariter  attribu-  "''•A'  ' ^- 
torum,  &  proiiide  modum  fundamenti  identita-  rt^uifttr, 
tis,  &  fimilitudmis,  &  etiam  ipfajum  relatio- 
num  Atque  fti  penes  fundamenta  aqualitas  non 
fic  diftirjgui  inteiligitur  ab  identitate  ,  &  fimilitu- 
dine  ,ficut  hacdiftinjQuntur  inter  fe  .  Etquidem 
c\'fiindainentoaEinalitatiseft  perfefta  fimilitudo: 
qui?.  fi  per  imp offibile  Pater  haberet  Deitatcm 
niijorem  ,  &  Filius  minorem  ,  aut  unus  cffet  al- 
terof-.pientior  ;  ut  intclligerentur  idem  in  natu- 
ra  ,  iranon  habtrent  identitatem  pcrfe«5lam  ,  nec 
pfrfeftam  fimilitudinem  in  fap^entia  .  Ideo  ergo 
funt  perfefte  idem  ,  &  perft  fli  fimiles  ,  quia  urri- 
q«e  ineft  eadcm  magnitudo,  quse  fundat  jcquali- 
ta^^em  .  Ex  hoc  igitur  quod  St|ualitas  dicat  pro- 
prium  modum  fundatnenti  fimilitudinis  ,  &  iden- 
titatis  ,  8r  ctiam  propiium  modum  utriufque  re- 
lationis  ,  eft  manifeftum  ,  squalitatem  effe  iliam 
relationem  ab  fimilitudine  ,  &  idcntitate. 

ARTICULUS    INCIDENS. 

Utriim  squalitas  in  divinisfit  relatio  rcalis  . 

Dotlor    I.  dif.  51.  in  Report.  ibidem  ,  q.  2. 

§>uodHb  q.  6.  §.  De  lecundo  ,  &  §.  De 

tertio  aiticulis.iy.T^^i^t-*;,  i,/».^;'.^^. 

«rt,  I.  §.  Ad  quartum  .  'Dbi 

Cajetanus ,  aliique 

Thomifla , 

VIDETUR  xqualitas(atque  ita  ptriter  d» 
identitate  ,  &  fimilitudine  )  non  effe  rela- 
tiorealis  in  divmis  .  Etenim  (ecundum  Augufti- 
num,  y.  de  Trinit.  cap.  6.  Non  feciuidkm  h-.c  , 
quod  ad  '^atrsm  dicitf>r,Fiiius  efi  ^-quaiis  Pa^ri'. 
refat  igitur ,t'.t  fccur.dhm  iilud  ,  quod  ad fe  dici- 
tur  .^dtcatur  Kqualis\  &  infcrt :  reflat  igitur  ut 
fecundtim  fuhfamiafn  fit  ^qualir  .  Ciim  ergo 
Jequalitas  non  dicatur  in  divinis  fccundum  rela- 
tioncm,  non  crii  relatio  realis  . 

Piffiterea  ,  Forma  cjufdem  fpeciei  non  nume- 
ratur  nili  por  materiam:  «quali.as  in  divinis  ell 
forma  ejufdcm  rationis  ,  5c  finc  materii ;  ergo 
non  plurificatur ,  nec  diftinguitur .  Sed  fi  dicatur 
efle  rcalis,  plurificaretur  in  Patrc ,  &  Filio  . 
Nam  relationes  realesacquiparantia:  mutuae  funt  , 
&ciiltin(i«prodiftin(^ione  extremorum :   igitur 

xqua- 


Hij  rationi 
bu{  iMqiritir 
S.  Thoni. 
liic,  ic  I. 
&';/?.  «1.^.  1. 
*r/  I .  Sed  & 
CurandiK 
ibldtm  S*  !• 


(^uodlib.  tf 
«II.  fl.  j4. 


iib.  j,^.  J. 


'486 

sequalitaj   hac   effe    non  poieft    relatio    realis. 

Prsterca,  j^qualitas  aliqnorum  ,  non  «ft  niii 
retatio  (ecundum  magnitudines  eoruHdcm  com- 
menfuratas  inter  fe  ;  non  eft  crgo  asqualitas  co- 
rum  ,  nifi  fecundum  plures  magnitudincs  ad  in- 
vicem  commenfuratas  .  Cum  igitur  pcncs  eflen- 
ti«  magnitudinem  dicantur  divinas  pcrfona  squa- 
les;  quoniasi  in  efTintia  a!''a  nluralitas  cfle  non 
potell  ,  quam  ration:*  ;  onortet  ut  ca  magnitudo 
bisaccipiatur  per  intellecin.':  operationem,  quo 
fundamentum  «qualitatis  efle  queat ;  ell  igi^ur 
«qualitas  in  divinis  refpfftus  rationis  . 

Prcaterea  ,  Rpljtio  rcalis  requirit  neccfl*ario  di- 
ftinftioncm  extremoriMTj  ,inquantum  funt  extre- 
ma  .  Nam  cxtrema  talia  dicenda  non  funt,  nifi 
inquantuni  tcrminant  rclationem  ;  fed  perfonas 
divins  non  terminant  relationem  aqualitatis, 
nifi  quatenus  inefl  ipfisidem  fundamentum  squa- 
litatis  ;  erj^o  cum  inqunntum  cft  in  ipfis  'ale  fun- 
damenium,  non  diflinj^uantur  ,  profeflo  Kquali- 
tas  efle  non  potefl  relatio  rca^is  ;  quia  nihil  ad  fe 
jpfum  refcrtur  relationc  reali  . 

Prffiterca  ,  Confiderantibus  divina  ron  occur- 
rit  nifi  eflcntia  ,  &  relationes  reales,  ex  quibus  eft 
dillinf^tio  pcrfbnsrum  ;  Idem  autem  ad  le  non  rc- 
fertur:  necrelatioefl  ad  aliam  per  relationem 
mediam  ,  quia  procederetur  in  infinitum  j  ergo 
aqualitas  utrunque  importat  &  perlbnarum  di- 
ftinftionem  ,  &  cflcntif  unitatem:  ex  eo  enim 
perrona:  funt  asquales,  quia  funt  ejufdem,five 
uniu*  magnitudinis  :  includit  crgo  aequadtas  in 
fuo  intelleftu  &  relationes  diflinguentes,  &  eflcn- 
tiaeunitatem  :  acproinde  nltra  horum  rationcm 
rcalem  «qualitas  non  cft  aliud ,  quam  relatio  r^- 
tionis  . 

Praterca  ,  Illa  relatio  non  ineft  ex  natura  rei , 
quoD  cqu^  ineflet  fi  ex  fola  confi^^eratione  intelle- 
ftusineflet,  circumfcripta  exiftentia  reali:  fed 
circumfcripra  per  impoflibile  exiftentia  reali  di- 
Tinarum  perfbnarum,  &  pofitis  per  intellefhim 
confiderantem  ijfdem  perlbnis ,  adhuc  intelti- 
guntur  asqua*''-s  ,  &  a:qnalitas  in  eis :  Uti  nurc  in 
entibiis  rationis  apprchenditur  ,  quatenus  (cfe 
mutuo  in  entitate  non  evccdunt ;  er^o  ajqualitas 
hxc  divinarum  perfonarum  non  itn  dependet  ab 
cxiftentia  reali  ,  quin  fine  ca  intelligi  queat  { 
Kon  eft  i)^ituf  relatio  rcalis  , 

CoNTRA,  Fundamentum  icqualitatis,  feu  re- 
motum  ,  (eu  proximum  cft  rea!c  ;  S?  terminus 
itcm  realis  %  ergo  &  mediuarefpeftujpariter  fit 
oportet  realis, 

Respondeo,  dicendum  .itqualitatem,&  confif 
m  I  ter  idcntitatem,  &  fimilitudinem  in  divinis 
«ITe  rclationcs  reales.  Ad  cujus  evidentiam,  fticn» 
dum  ad  rclationem  rcalem  tria  concurrcre  opor- 
tere  .  Et  primum  quidem  eft  ,  ut  cjus  fundamen- 
tum  rclationis  fit  reale,  &  terminu«  paritcr  realis; 
Secundum,  ut  intcr  ea  extrcma  verfetur  diftin- 
£tio  realii;  Tertia  dcnique  conditio  eft  ;  ut  eadem 
cxtrcma  fequatur  relatio  citra  omnem  opcratio- 
nem  potentiK  comparantii  unum  ad  alterum, 
Quantum  ad  primam  conditioncm  attinct  .  Etfi 
Tionnulli  putcnt  fundamcntum  jcqualitatis  in 
Deo  non  mancre  ,  propterea  quod  ejus  magnitu- 
do  virtu-is  tranfeat  in  efiTentiam  ;  attamcn  articw 
loprttcedemi  dcclaravimus  in  Dcp  reperiri  pro- 
prium  ,  id  eft  ,  fub  propria  ratione  fundamentum 
aqualitatis  .  Etfi  enim  ejus  intenfiva  infinitas  fit 
eadtm  rts  cum  eflcntia  ;  cx  eo  quod  tamen  cficn- 
tia  hxc  fit  foiirialiter  infinita,  ac  liib  hac  preci- 
puii  latione  ol-jc(5ium  ijUietativum  intcllciftus , 
&voluntatis{  nedumdivina:,  lcd  etiam  creat:?  , 


Summajoannis  DunsScoti* 


eft  ibi  fundamentum  fufficiensequalitsffs  ,  giiod 
profcfto  non  iti  tranfit,  ut  non  fit  amphus  ipfum; 
imo  !ub  propria  ratione  manet .  Non  d.irimiliter 
lani  ac  pcrfe6tio  intrin  eca  ,  &  entitativa  cntiuin 
creatorum  tranfit  \n  ntcuram  ,  cujus  eft  intrinfc- 
cusmodu$,Nam  circum  cripta  ablapidc  omnl 
ejus  proprietatc,  adhuc  eft  aliquem  gradum  te- 
nens  in  entibus  ,  ratione  cujus,  eft  al.is  squali» 
vel  in«;qualis  .  Cum  igitur  eft  fcrmode  cntitati- 
va  pcrfeflione  non  funt  oppofita  in  Deo  tranfiie. 
&  manere,  imo  ne  in  crcaturis  quidem  ;  quia 
hcc  iia  tranfit ;  ut  fit  res  una  ,  eademque  cum  ef- 
fentia  ,  cujus  eft  perfectio  ,  &  fimul  manct  ,  qui« 
modusejuscft,  feu  fit  intinitus  ,  leu  ad  certum 
gradum  limitatus.  Ulterius  ,  quia  acjualitas  eft 
relatio  fundata  fuper  utfum ,  magnitudo  ,  quae  eft 
fundamentum  ejus,  una  fit  oportet.  Unitas  au- 
tem  divinx  magnitudinis  cftex  natura  rei  vcrifli» 
me  una  ,  quia  unitas  numcralis  ,five  fingularis 
in  tribus,  cui  nulla  alia  poteft  comparari.  Nam 
in  aliis  quibufcunque  extrcmis  magnitudohabe- 
re  ncquir  numeralem  unitatem  ;  imonumerocft 
divifa,&  multiplicata  pro  multitudine  fuppo* 
fitorum. 

Secundam  conditionera  hic  concurrereex  eo 
conftat ;  nuia  asv^uaJitatis  m  divinis  extrcma  funt 
rcaliter  <Jiftin.'ta  :  Nam  pcrfonae  funt  «qualitatc 
jquales,  una  rimirum  alteri  ;  non  autemeflentia 
dicitur  rqualie  C^i .  vel  p;.'rfonis,  aut  ^  converfo: 
Perlbna:  aurem  inter  fe  reahter  diftinguuntur . 
Porro  id  hu-c  reIat'o;ii  eft  ncceflarium  ,  dicente 
H  lario  3.  de  Trinit.  Simiiitndofibi  ipfi  non  ejh 
Si  amem  fimilitiido,^  squalitas  non  requirerent 
diftirftiofem  extremorum,  poflTet  aliquid  fibi 
ipfi  eflTe  fimile,  ve'  asquale  .  Qucmadmodum  ali- 
quid  eft  fibi  ipfi  idem  :  etfi  identiratis  relatio  in 
divinis  pariter  exigat  diftinftionem  extrcmorum: 
eamnihlominus  non  requirit  idcntltas,  ut  iden- 
titas.  Ac  propterea  Auguft.  6.  de  Trinit.  cap.  9. 
dicit  ,  in  Filio  efle  primam  fqualitatem.  Nempc 
qu  a  inter  cxtrerHa  rcaliter  dift  n<?la  ncceflario 
verfatur ,  ideo  in  Parre  rcperiri  nequit  prim* 
«qualitas,  fed  in  Filio,  ubi  &  prima  Incipit  di- 
ftinflio .  Cfterum  putandum  non  eft  hanc  extre* 
morum  diftinftioncm  eflici  per  squalitatcm  ;  fed 
magis  necelfario  ipfi  praifupponitur  acqualitati; 
adco  ut  non  fit  hicexigentia  perconcomitantiam, 
ftd  omnimo(  a  pra:exigentia  diftin6tionis  extrc- 
morum  :  Etcnim  pluralitas  ejufdem  rationis  ne« 
Cfflario  finita  neccflario  prsexigit  pluralitatem 
alterius  rationis,  per  quam  ipfa  deteriTiinetur , 
Hanc  propofitionem  declaravimus  </>/.  ultimo  , 
quafi. prAcedeiitis.K\.<\Vi\  pluraltas  aqualitatis  in 
perionis  divinis  ejufdem  eftrationis,  &  necefla- 
rio  finita:  ergo  necefl^arioprseifigitpluralitatcni 
altcrius  rationis  ,  ex  qua  ad  certam  detcrminatur 
pluratitatem.Hasc  pluralitas  alterius  rationis  prse- 
cxa(5la  ,  alia  efle  non  poteft,  quam  pluralitas  per- 
tonarum ,  qua:  lecundum  ipfiirum  conftitutiv^ 
iunt  altcrius  rationis  ,  imo  Primo  diverfa.  Dccla- 
ratio  minoris;  nam  alia  eft  a»qualicas  Patris  ad  Fi- 
lium,  alia  Fjlii  ad  Patrem:  uterqueenim  cft  fun- 
damentum  ,  &  terniinus  alterius  ,  &  alterius 
aqualitatis  ;  relatv^  namqne  oppofita  necefl^ario 
iunt  plura  :  Patcr  autem  ,  &  Fihus  funt  duo  squa- 
les  ,  opponunti'r  cigo  relativ^,  ac  propterea  ut 
F  lius  eft  Patri  goualis  sequalit.ite  in  fe  fundata  , 
&  terminata  ad  illum  :  itaPatereft  Filio  xquali? 
flia  propria  aequalitate  ad  Filium  terminata.Cg- 
terum  has  relationcs  jqualitatis  cjuldem  funt 
rationis,  &  neceflarip  t^nii«  :  alioquin  forcnt 
infinitc. 

Qaod 


Dc  hK  i< 

Kefcrl.  dtli, 

i.i  i'^, 
In  MM 
ad  1.  O'"' 
rtieti.  dicit  ; 
fex  efie-> 
aqualit«tci 
divmarunu* 
perlouiruoi 
<jiiii  ■ulla_> 
luquit  ,  re- 
latio  conv 
muaii  uni 
c*  potift  3 
cfrquare^/ 
a««    •?•'■ 


Tomus  l  Pars  l  Quctft,  XLll  Art;.  l 


Ho»  prsf. 
eluJitur  Ca- 

i«tano   via > 

(vxdtodi  . 
Hsc  «adem 
fytma  appli- 
cari      pottfl 
iileatitati 
ia  divitiis 


tjo  realis  . 
NulquJiru» 
aucen       «It 
ita    pttfeAi 
iijcatitas    , 
btni      inc*r 


fit.ttt      de 
iaiilicudiac . 


r«(  ej'.it  •ppofitua»  idem  fiind.imeminii  hxhere  ,  fed  relatio  difquipa 
riutiji  l>«n«  pot«ft  adr^aare,  quii  ■•a  eft  iJeiii  fundamentam  oppo» 
lit*  re:atioiii>;?<  ideo  «i1  iina  caternitai  t.mtum  Ef  propterea ;  fi  noa 
«dctBni  tatmn  patcriiitai  ,  forent  aSu  iniiitz :  Nam  p«r  ■ihil  »tius 
i4  Cftcum  niira»rui«  detcrmiRiretur  • 

Quoilautem  squalitashsc  cxntturt  extremo- 
rum  innafca'ur  ,  &  citra  quamcunque  intelleflu  j 
operationem:  probatur  :  Si  in  Patre  perfeftior 
repcrirctur  ma§nitu''o  ,  acin  Fillo  ,  vt  rtcriieg^ 
opinabantur  Ariani:  Filius  utique  efTst  Patre  mi« . 
nor  ,  eiquc  insqualis,  inequalitate  ,qure  cffct  rc- 
latio  realis,  &  non  tantum  rationis  .  Rclationes 
enim  dc  primo  modo  fundtta:  Cuper  quantum, 
;;o««AV/«r,  funtreales;  ergo  multoma^lsilt  opor- 
tet  realis  relatio,  cum,  quoniam  eadem  magnitu- 
do  alteri  communicatur  ,  exfurgit  perfefla  asqua- 
litas.  Deinde  ,  probablle  non  videfur  unum  op- 
pofitorum  imperfeftum  ex  natura  rci  in  cntibu» 
rcpcriri.&Iocumnon  efltf  a  parte  rei  alteri  op- 
pofuo  perfeflo  .  ^qualita»,  &  Inequalitai  funt 
duo  oppofita ,  akerum  perfeiflum,  alterum  imper- 
feflum^juvta  Auguftinum,</f  (juaHtitatt  ^rtim*'. 
<jma  diver-  fic  difcipulum  alloquentcm:  <c^»a/?^«/f  w />/<«r'««- 
b«  e"fl  re [a'  ^'^"^^J"^''  '^ tteponis,  nec  quifquam  */?,«*  rf/7/w», 
hivnanofenfu prxditu! ,  cui  il/ud  non  viieatur  . 
Ciimergo  in  entibus  fic  inwqualitas*.  unum  rnim 
entium  ell  altero  majas  ,  aut  minus  ,  &  rcaliter 
insquale,  nulla  intc'Ie5lus  cogitatione  intervc- 
niente  ;  irrationabile  fane  vidc^ur  ,  in  cntibus  nc- 
pcrfonas  di-  garc  perfe  :1;am  ,  &  rcale.Ti  as  lualitatcm  ,  citra  in- 
vinas,  ik  ica  teHc '~tus  operationcm  .  Nallibi  autem  cft  pcrfefla 
seqiialitas.nifi  in  psrfonis  divinis  .  In  his  enim 
dun-avat  ell  perfefla  mignitudo  .quae  cll  infinita 
parfecli.o  naturic  divinj.  Denique  huic  folutioni 
videncur  concorrj  ■.reau-to'itatcs,prims  c\Ioan.i(. 
ubi  fcribiturd.^  Silvitore  ,/?//  ^  Pafrem  fuunt 
diabat  DcHm^  xqualent  fe  faciemt  Deo.QuA  cnim 
necefiif*[f  Pater  genuit  Fi  ium,eadem  genuit  fibi 
scqualsmrSecunJa  yoa:'.  x.  ^^nd  dedit  mihi  pa- 
ter  t  inqait  ChnlKis  ;  msJHi  vmtibus  ejl .  Exhis 
arguo  :  PerfeftiiTima  communicatio  non  cIT:  nifi 
pcrfefliirimi  term^ni  communictbilii ,  pcrfeflifli- 
ma  pr^iit'  magnitudinc,  fecundumquam 'omni- 
nofit  aqualisproduclus  producenti  .  Sed  ex  na- 
tura  rei  communicatio  illt  in  generatione  diyina 
eft  nccefi^arlo  perfefliflima,  ficuti  &  terminux  pcr- 
fefttifliiTTJS,  quia  datum  fult,  quod  majut  omni- 
bus  eft  ;  ergo  &  ex  natura  rei  data  cft  fibi  asquali- 
tas  ,  qua  «qualiseft  Patri  habenti  eandem  eflTen- 
tiam,  «andemquemagnitudincm;  cft  igitur  «qua- 
litas  hascfequens  extrema  ex  naturt  rei, 

Itaque  quoniam  de  communi  fcntcntit  td  rcla- 
tionem  realem  non  requiruntur  nifi  trcs  ,  de  qui- 
bus  haclsnus  diiTenrimu»,  conditiones  ;  Nempe 
fundamentumexnatura  rei  cxiftent ,  item  cxtre- 
ma  realia  ,  rcalicerque  dil^infta  ,  &  denique  iplam 
«iTe  fcquelam  extremorum  ,  citra  intellectus  ope- 
rationem  ;  at.^ue  h»c  omnia  optime  eonvcnire  in- 
teliigantur  equalitati  divinie  ;  perindeac  cuicun- 
que  alteri  aqualitati  in  entibus  ,  &etiam  magi»  , 
concladendum  cfl ,  hanc  asqualitatem  cflre  realem 
relationcm,  ficutaha  quascunquc  cft  realis,  imo 
iTiagis  ifttm,  quam  alia  quacunquc  ;  coqiiod  in 
nulla  alia  haberi  poflk  ea  pcrfeftio  fundanaenti, 
&  un  tas  ejus ,  fupcr  quam  hasc  aequalitas  fim- 
datur. 

Ad  argumenta  .  Ad  primumrcfpondco.  Cum 
AuguftiHUS  d\c\i:,ReJ}at  ut ftcundum fuiifiant iam 
fit  aquclis  ^  accipit  7'^/f(:;(!7;^«//i;  quatcnus  notat 
fuum  determinabilc  efTe  proprium  funuamentiim 
^qualitatis  ,  (ecundum  quod  <fi^tfi///Vj,v funt  for- 
r.ialiter  Pater  ,  &  Filiustequalcs.  Ifta:  cnim  reli- 
tiones  communcs  fundentur  oporcct  fupcr  ^li- 


lCoaCdaran- 

da   dukia ,, 

<jue  propo- 
nit  Ma|ifter 
Lyehetus 
iupcr  <),  4. 
Quodlib.  ad 
%.  De  tertit 
»rticul*frin' 
liftli , 


quid  ,  quod  cft  communc,  ut  communc  .  Id  aufem 
commune  in  Pcrfbnis  eft  folii  effcntia  vel  cfTcn- 
tiale,atque  hocipfum  intendit  Magifter  i.diji -^i. 
in  fine  cap.  primi  ^  «oncludens  ,  ^qualitas  trgo 
^atris  ,  is  Filii  non  ejl  rtlatio.,  'jelnotio  ,fed  na- 
suralis  unitas .,  ij  identitas  .  Nimirum  non  eft 
rtlatio  fecundum  fundamentum  ,  ^cd  vere  unitas, 
&  identitas.  Von  enim  eft  una  cqualitas  in  Filio, 
nifi  rationc  unitatis  aflcntifiquae  cft  fundamencuni 
aEquaWtatij  in  omnibus.Et  fi  queras,fi  Patcr  fecun- 
dum  effentiam  diciturequalis  Filio.cur  pariter  fe- 
cundum  effentiam  non  appcllatur  Pater  Filii,cum 
cffentift  eadcmfit  utriufquc  relttionis  fundamcn- 
tum  .^Re'ponfio:  efrentia  eftfandamentum  proxi- 
mum  relationis  communis  ,  inquantum  una  in 
tribus  ;  non  autem  Inquantum  fic  una  ,  cft  funda- 
mentum  relationii  origlnis ,  eito  in  (c  fit  una. 
Nam  fi  Pater  fecundiim  efTentiam  diccrctur  Filii 
Patcr,  non  fignificarctur  utuna,  imo  magisut 
diftincta  ,  eo  modo  ,  quo  Patcr  diftingultur  a  Fl- 
lio  .  At  Patcr  eftfimilis  pilio  inquantum  eflenti» 
ut  una  fub  ratione  perfeftifTima  unitatis,  eft  in 
eis  ;  Et  quamvis  ita  pariter  fit  in  Patre  ,  &  Filio  , 
&  unus  eft  producens  alterum  ;  tamen  id  de  vir- 
tute  fermonis  non  importatur  ,  cum  dicitur,  Pa- 
ter  fecundum  cfTentiam  eit  Pater  Filii  ,  ut  di- 
aum^ft. 

Poteftetiam  rcfponderi.Logice  fic:Nihil  dici- 
tur  vere  compcccre  alicui ,  fecundum  aliquam  ra- 
tionem ,  fi  ea  ratio  fit  tranfcendcns  :  Unde  hac 
non  eft  concedcnda ,  Socrates  ftcundum  coltrem 
tfl  albus  .  Nam  fecundum  albcdinem  eft  albus  . 
Itaque  eflTeotia  eft  quidem  ratio  fundamcntalis 
paternitatis,  fed  tranfcendens:squa!itatit  autem 
eft  non  trtnfcendens  ,fed  adasquatum  fandamen- 
tum  ;  ac  proptcrca  Auguftmus  juxta  logicam 
proprictttcm  cftloquutusdicens  ,  Pa'rem  fecun- 
dum  eflcntiam  efle  Filio  squalem  .  Ad  «juem  ^f.x\- 
fum  hsc  non  eft  vtx%:ftcundMm  tffentiam  t{}  "Pa- 
ter  ;  imo  ifta  cft  vera:  fecundum  memoriam  efl 
fater :  quia  ratio  hjc  fundamcntalis  eft  illi  r«l-  • 
tioni  adasquata . 

Ad  fecundum,  dicendum  afl!uraptum  cflls  faU 
fum  :  Imo  ubi  fbrma  diftinguitur  in  materia,  & 
cum  matcria  ,  ipfa  non  eft  ratio  diftinftionii  for- 
mg.  In  quacunque  enimdiftinftione  iljudeft  ra- 
tio  prajciput  d.ftinguendi,  quod  eft  rttioefllendi 
in  tali  eJJ'e  .  Subje6ta  propofitio  concedenda  eft: 
nam  in  Patre  cft  alia  «qualitas  ad  Filium  ,  St  al  a 
»d  Spintum  San6tum  ,  &  ^  convcrib  , 

Ad  tertium  rerpondco:  Dentur  duJC  magnitu- 

dines,  quarum  neucra  altcram  excedat  :  pnfefto 

jquales  dicercntur,&  cflent  ratione  unitatis  quan- 

titatis,  etfi  ca  unitas  diminuta  foret,  &yVc*;;<».'//« 

^«/i^.  Q^uod  fi  in  duobus  fuppoficis  eadem  n'  mc- 

ro  magnitudo  reperiretur,  tunc  ftantediftinitio. 

ne  fuppofitorum,  qoantitas  fimplicitcr  cflTct  una  , 

rationecujus  unitatis  rcfcrrcntur   fuppofita  di* 

ftinfta  ad  invicem  |per  rclationem    squalitati*. 

Veriusigitur  haberetur  hic  qnod  requiritur  ad 

rclationem  communcm  ,  ac   {\  in   cxtremis  cflet 

unitas  quantitatis  tintum  fecu>'dum  quid  .   Kxm. 

rclatio  communis  id  habet  gencrale  cuin  alii»  , 

quod  perindc  rcquirat  diftinftionem  extremorum, 

fcd  dc  fpeciali  fiii  ratione  c.vigit  fundamcnti  uni- 

tatem    Falfa  eft  igitur  illa  propofitio  ;  Aiquali' 

tas  r.on  ejl  realis  ;  nif  fecundum  plurts  magnitu- 

dines  .  Imo  quaccunquc  talis  ,  tfiftcandum  quid 

duntaxat  realis  aqualitas  ,  pro  conditione  nimi- 

rum  unitatis  ,  quac  nonnifi  dirainuti  invcnitur  in- 

ter  duas  diftinftas  magnitudines  .  Ubi  dl  ergo 

magnitudo  fimpliciter  una,  ut  in  divinis  pcrlb- 


Ex1l«port.I, 


Summcsjoannis  Duns  Scoti 


De  his  fii. 


ris,  elt  realis,  Sc  peTieEtiiTimi  cqualitas  .  Cui 
nihii  accedere  potelccx  eo  quod  unitas  bis  acei- 
piatur  ,  quinirr.o  itcrata  acceptio  potius  detrahe- 
ret  ei ,  quod  efl  ratio  fundar.di ,  tanquam  unitati» 
dctiaheret  ci ,  quod  ei^  ratio  fundandi  ,tanquam 
unitatis  diminutiva.  Satis  cfl  ergo  unam  fimpii- 
citcr  efTe  in  extrcmis  realiter  diilinctis,  utexna- 
tura  rei  lequatur  rclatio  rcaiis. 

Et  quia  rationi  illi  innituntur  aliqui  rtatuentes 
squnlitatem  hanc  in  rcfpcctu  rationis  :  juvabit 
oltenderc  fsHum  eiTtsxqualitatem  realem  cxigere 
piuralitateni  fundamenti  .  Nam  rclationes  qus 
pctunt  fur.dari  in  aliquo,  ut  efl  nnun/  ,  non  ma- 
gis  pollulant  id  fundamcntum  diflingui  ,  quam 
ille,  quarum  ratio  exigit  fnndamentum  non  ut 
ii^/u»/  .  quantum  ad  hoc  ut  fint  relationes  realcs; 
fed  relationcs  originis  fundantur  iii  eil«ntia  divi- 
ra  ,  non  ut  una,  utex  refpon/ione  yfJ  primum  : 
contra  vero  rclationcs  communes  fundantur  in 
eadem  efrcntia  ,  ut  uRa;ergo  non  majorem  diflin- 
ftionem  requfrunt  in  fundamcnto  relationescom- 
munes  ,  ut  fiutreiles,  quam  relationes  originis 
fedillffi  id  non  exigunt,  ferundum  omnes  j  ergo 
rec  illffi.  Dcinde  ,  effentia  lecundum  fe  ,  &  non 
ut  bis  accepta  per  intclle(5iam,  fundat  relatione* 
reales  originis  ,  eo  quod  ipla  ut  foecunda  in  ratio- 
ne  principii  communicati  vi ,  &  tennini  commu- 
nicahilis,  tfiformaliter  infinita  :  fed  eadem,  ut 
quanta  m  vircute  ,  eft  paritcr  formaliter  infinica 
ergo  pari  ratione  ,  ipfa  ,  ut  fic  quanta  potefl  fun- 
^are  relationescorrimunes  reales  ,  &  non  fblum 
«t  bis  accepta  per  conilderationem  intelleftus. 
Denique;  Aut  camniinfnraiio  intelligitur  ut  ratio 
formalis  ajqualitatis  :  aut  intelligitur  aliqua  ratio 
pra:via  fundamentalis.  Si  primomodo,  efl  mani- 
fefla  petitio:  Non  cftrealis  commenrdratio  :  er- 
go  non  efl  realis  oequalitas  .  Si  fecundo  modo  : 
ron  videtur  probabile:  imocommenfuratioaftua- 
liscflequahtate  pofterior.  Unde  corpus  Chrifli 
in  Euchariflia  non  cft  commenfuratum  alicui 
habenti  quantitatem  :  imo  neccommenfurabile: 
&nihi!ominus  ,ut  eflparem  habenti  quanticatem 
equrJe,  ita  in^quale  non  tantam  habenti . 

Ad  quartum  ,  Cum  d'\c\x.nv  exrie/fnim  inquan. 
tun/  extrcmuin  tcrminat ;  Ea  reduplicatio  potefl 
diverfimodi  intelligi .  Nam  vc!  reduplicatur  rela- 
tivum,  ouod  dicitur  oppofitum  five  correlati- 
vum:  vel  reduplicatur  ratio  fbrmalis  ultima,  qua 
ultimate  efl  relativum  ,  vef  denique  rcduplicatio 
afHcit  rationem  fundainentalcm  ,  ^feu  remotum 
renralitatis  fund.imentum  .  luxta  duos  priores  in- 
tellettus  ,  propoluio  efl  vera  :  quia  revera  extre- 
mum  relationis  ,  qua  tale  ,  dillinftum  eiTe  oportet 
ab  aitero  extremo .  Sed  tcrtio  modo,  falfa  efl . 
Quare  in  divinis  Jcquale,  ut  aquale  realiter  ter- 
minat  ut  correlativum  ,  &  ita  realiter  dillingui- 
tur  a  fuo  correlativOjinter  qus  mediat  squalaas. 
Et  confimiIitcr<f^/<'«/;V(7j  inPa*re  ef];  ratio  ulcima, 
fjuadicitur  extremum  terminans  ffiqualitatem  Fi- 
lii,  &  d  ccnver/b;  cajfubinde  rationes  conflitu- 
tivfficxtremcrum  ,  diflinguunturad  invicem  rea- 
liter  .  Sed  ratio  rcmota  fundandi ,  quK  eR  magni- 
tudo  infinita  ,  cll  una  ,  atque  eademin  Patrc,& 
p'iIio:  adquam  fpeflare  proinde  ron  potefl  redu- 
piicatio;  nec  fit  exinde  ,  ut  non  fint  ill.-e  relatio- 
ncs  reales  ,  cumrtmia,  quiC  refl'es  poilulant  e- 
lationes,  hic  concurrant,  ftante  fundamenti  uni- 
tafe:  &  magis  ac  fi  talc  fundamentum  nume- 
raretur . 

Ad  qulntnm  refpondeo  concedendo  ,  penes 
jcqualitatem  cffentiam  non  referriad  (e,neiue 
ex   cadem  relatione  communi  paternitatcmreipf- 


cere  filiationem,  fedneganda  efl ,  qus  infertur  ^ 
confequentia  :  ergo  aqualitas  non  eft  alia  relatio 
a paternitate .  Nam  per  cqiialitatem  ncn  refer- 
turPater  paternitate,  ut  effentia  conflitutus,  ad 
Filium.  Ncc  ulla  apparet  probabilitas  in  illa  de- 
duftione  :  iEqualitas  eft  alia  relatio  ab  relationi- 
bus  originis :  ergo  fecundum  illam  ,  vel  idem  re- 
fertur  ad  fe ,  vel  relatio  ad  oppofitam  relationem: 
Etenim  ne  fecundum  paternitatem  qiidem  aliquid 
refertur  ad  fe  ,  vel  rt  latio  ad  oppo!itam  relatio- 
nem  ,  (ed  duntaxat  rciacivum  ad  fuum  refertur 
correlativum  .  Et  ita  in  cafu  dc  aqualitatisrela- 
tione  ,  nifi  quod  orlginis  relatione  conflituitur 
priiTio  relativum  ,  ^ftdi  asqual  ta-e  non  conflituitur 
iuppcfitum  ,quod  aquale  dicitur  ,  fed  pracis^  ca 
denominatur  ,  quippe  quas  adveniat  fuppofitis 
jam  conftitutis. 

Nec  ullam  pariter  probabilitatem  prxfeferre 
videtur  ,  quod  aiunt ,  ^qualitatem  intludere  re- 
lationes  diflinguentes  perfonas  ,  &efrentis  unita- 
tem  .  Id  enim  falfumtft,  nifi  intelligatur  inclu- 
dere  quafi  materialiter ,  fiveea  omnino^qualita- 
tem  prgexigcre  .  Effentia  enim ,  &  relatio  non 
cfficiunt  conceptum  per  fe  unum:  nu'lus  fiquidem 
ronccptus  per  fe  unus  eftad/e,  &  ad  alterum. 
iEqualitas  autem  facit  tonceptum  per  fp  unum; 
ergo  includere  perfenon  potefl  relationcs  origi- 
nis  ,  &efrentiam.  Deinde  ,  quod  per  fe  includit 
conceptus  alterius  rationis  ,  non  eft  per  fe  ejul- 
dem  rationis.  Sed  aquaiitas  cft  pcr  ie  unius  ratio- 
nis  in  Patre,  &  Filio  :  crgo  non  includit  pcr  fe 
reiatioBCS  origins  ,  quce  funt  prorfus  alterlus 
rationis  ,  jf^qualitas  ergo  fundamentaliter  im- 
portat  eflTentiam  ,  &  pr-s^exigitive  relationes  ori- 
ginis,  non  vero  tanquam  in  fuo  per  fc  concsptu 
inclufa  ,  ut  evidenter  oftenfum  eft.  Eft  igitur  pcr 
Ic  relatio  alterius  rationisa  relationibus  origi- 
nis,  Nam  fundamentum  proximum  atqualitatis 
cft  unitas  magniiudinis  :  ftd  fundamentum  rela» 
tionum  originis  non  eft  talis  unita?:ut  di^umi 
fuit. 

Ad  ultimum  refpondco  :  Qiiotiefcunque  prs- 
dicatum  nccefrario  confequitur  fubjcftum  fccun- 
dum  exiftentiam  ejus  ,  eadem  pariter  necefTitate 
confequitur  illud  ,  quatenus  eft  in  intelle^u. 
Unde  ficuti  ad  hominem  realiter  exiftentem  con- 
lequitur  neccfTario  ipi^um  eflTe  rifibilem  ,  ita  ho- 
minem  cogttanti  occurrit  necelTario  &  ejufdem 
rifibilitas  conlitquens  hominem,  yt  in  intelleftu; 
necpropterea  tamen  re6te  inferciir  ,rifibilitatem 
non  efle  ejus  realem  paffionem  .  Ita  in  propofito 
propter  neccfTariam  conlisquutionera  a;qualitati$ 
ad  fuppofita  diftinfta  in  natura  divina  ,  five  illa 
exiftant,  aiqualicas  convenit  eis  fecundum  cxi- 
ftentiam  Swt  intclligantur  ,circumicribendo  per 
impoffibile,veI  abftrahendo  ab  cxiftentia,in  intel- 
leftu  coniequitur  fflqualitas  . 

Ad  formam  ergo  argumentl,  cum  accipitur  ca 
relatio  non  eft  realis  ,  qu£e  incft  cxtremis  haben- 
tibusomninoe^  rationis:  conccdi  potcft,  fi  in- 
telligatur ,  cis  tantum  competcre  ,  ut  habentibus 
ejfe  x^i\Qx\\% ,  Sc  non  aliter,  quia  aliud  «ffs  non 
habcnt.  Sedadhunc  intelleftum  minor  eft  peni- 
tus  falfa ;  non  enim  tantum  aqualitas  convenit 
fuppcfitis  divinis,  ut  habentibus  eff*  rationis  , 
cum  propterea  habeant  f/T^  reale,imo  necefTarium 
efe  ;  &  ideo  realiter  pariter  &  necefTatio  confc' 
quitur  ad  illa  relatio  squalitatis  : 


ARTI- 


Vadit  hao 
argumenta- 
tio  cnRtra^ 
S.  Tbomaai 

locii  cit.  iru» 


Tdffius  l  Van  l  Qu^Jlid  XLll  Art.  II  48  9 


A  RTICUL  US   Jr. 

Utrum  peilbna  procedensfi'  coarferna  fuo  prin: 
cipio,  ut  Filius  Patri  . 

'Do^or  x.dift.  «.  uniufqttefcripti.  S.  Thom.i.p. 

q.  42.  art.  2. 

VIDETURfieri  non  pofTe  ut  perfona  pro- 
c^dcns  fit  coaEterna  fui  principio  produfti- 
vo,  ut  Filius  Patri.  Erenim,  iibi  xAtmc^  e/fe^ 
&  duratio  ejus  ,  quicnuid  ed  principiuni  efTendi 
pariter&  durationis  ipfius  principium  fit  opor- 
tet  :  Sed  Patered  Fllio  principium  effendi :  eft 
cnim  Pater  principiumtotius  Divinitatis  ,  fecun- 
dum  Auguflinum  ,  4.  de  Trinit.  cap.  17.  ergo  eil; 
item  principium  durationis  Filii :  Sed  duratio, 
cujus  cll  principium,non  eft  asterna:ergoFiliusnon 
eft  costcrnus  Patri . 

Prsterea,  Ex  AuguflinOjij^.t/e  Trinit.  cap.i^. 
Imperfeclionis  cft  in  veibo  noftro  ,  quoJ  fit  for- 
mabile,  priufquam  fiormetur  :  crgo  iimilifer  im- 
perfeftioniserit  in  Verbo  divino,  quod  formc- 
tur  :  Id  envm  eveniret  ,  quia  formabile  efilet.  Si 
iiutcm  generatio  Verbi  intelligatur  .-cterna  ,  iiti- 
que  Verbum  formaretur :  ergo  noa  ell  fterna  . 

Prgterea,  S^  Filii  generatioefl  aetetna :  ergo 
Filius  fempergeneratur  :  igitur  Filius  nunquatn 
genitus  efi  ,  &  ita  nunquam  efl  Filius.  Prima 
confequentia  probatur  ex  Auguilino  8^.177.^.47. 
dicente  .  ^lulfemptr  nafcitur  ,  nunquam  natus 
tfl  5  crgo  fi  Filius  femper  na.'citur ,  nunquam  na- 
tuseft.  Secunda:  probatio  :  quod  namuam  na- 
tumcfl  ,nunquam  eft  Filius  :  igiturfi  Filiusfem- 
per  nafcitur  ,  prof  ■iHio  nunquam  efl:  Filius . 

CoNT  R  A  ,  Ambrofius  ,  de  Fide  ad  Gratianunt 
Itb.  i  cep.  j^  &  refertur  a  Magiflro  lib.i.difl.  9. 
cap.  Item  )  JVumfi  Pater  efie  c£pit .,  Deus  ergo 
pri:iso  erat ,  o"  pofea  Paterfacias  efl .  ^uomodo 
ergo  immutabilis  Dsus  eft  i  Si  enim  ante  Deus^ 
pojiea  Pater  fuit .,  utique  generationis  accejjione 
tmctatus  eft .  Sed  avertat  Deus  banc  amentiam. 
Rurfus  M-xg.  ibidem,cap.dicai»usy^x  HiIario,i8. 
de  Trinit. .  Medium  enim  quod  ,inquit,  inter  na- 
tivitatem  Dei  FiliiJS  generationem  Dei  'Patris^ 
Ttecfenfus  ,  nec  ratioadmittir.  quia  ^  ingenera^ 
tieue  nativitas  f/?,  ^  in  nativitdte  generatio  eji'. 
quiajine  utroque  neutrumcj}.,  utrunque  ergo Jine 
interva/lofui  eft .  Nempe  fine  intervallo  duratio- 
ris.  Si  igltur  proprium  efl  Patri  femper  genuifTe, 
proprium  elt  &  Filio  femper  genitum  cfTe  . 

Respondeo  dicendum  ,  Filium  efTe  Patri  cos- 
ternum.  IJque  ad  tidci  dogmata  pertinere  contra 
Arianos  .  Filium  Patre  minorem  ,  &  poflcriorem 
facrilege  blafphemantes.  Dcclaratio  .  Qtioniam 
Deus  immutabilis  etl,  generatio  in  diviniseiTe 
rion  poteft  "fub  ratione  mutationis  .  Ejufmodi 
cnini  gcneratio  mutationi  fubje61;a  exeointelli- 
gitur,  quod  aliquid  accipiat  eJJ'e  pofl  non  effe 
&  ideo  generationi  Iiuic  repugnat  sternitas  ,  cu- 
jus  principium  nufquam  cfl:  .  Gcneratio  igitur  in 
Deo  prfficis^  produfliio  erlt ,  idefl,  exitus  fub- 
flantias  viventis  e  fubflantia  vivente  .  Atqui  exi- 
tus  ifie  Kternus  cfl ;  ergo  &  quod  exit  eftlgcne- 
ranti  co^ternum.Probatio  minoris;  Agens  omni- 
nofibi  fuiliciens,  &  producens  pcr  modum  natu- 
rss  in  eo  inflanti ,  quo  eit ,  producit,  &  quidcm 
terminum  perfe6lum  ,  nifi  agat  pcr  motum  .  Scd 
P.iter  generans,  producit  per  modum  natnrcc, 
eitque  agens  omnino  fufficiens  a  nullo  penitus 
ucpenJens  ;  i^itv.r  Iiabet  generationem  fiiTicox- 
vam  ,  t*^  sienituiTi  fubinde  fibi  coxvum  5  quia  per 
Tiii-ri  L 


motum  non  producit.  Major  declaratur:   Nam, 

proptereaproducens  eflet   flia  produifciorie  priU5;    a,  ,  eft  ve- 

vcl  quia  in  fiii  potellate  efl  agere  ,  31:  non   agerc:    "'"  «^*  ^?«"- 

velquia  fi  determinetur  ex  /e  ad  agendum  ,  tamtn    ''''".'  J°'°'}' 

poteftinipediri,  deficientc  sliquo,  a  quo  depen-    fil';'/.    u«I 

detin  agendo.  Verum  producens  independenter    de  fubdit!>- 

omnimodi  perfeiTtum  ,    &  per  modum  natur.^,    f*  hanc  pro- 

necex  fe  potelt  non  produccrc  ,  necab  aliis  im-     o^^T^n'' 

pediri,  ne  producat.   Oportet  igitHr,;  ut  fihi  fit    «,^r°lup?oI 

coffiva  fua  productlo  ,  5c  productum  ,  &  ita  Filius    'i:"'"      ali- 

coaeternusPatri,  cumipic  Pater  abomni  iBterni-    'i"°''      '?'"^ 
tafp  a  le  fif  aftione    .ih- 

tateaieiit.  ^^^    ^^^^,_ 

turiva  in_» 
e(Te  perfonili  ,  (1  fuppoStum  cft  arernam ,  &  produftio  ef^  rrermi. 
f«d  in  divini?  Piter  sterBaIit»r  confttuirur  per  <;cr!eririonem  aSi- 
vam  ;  trg«  ab  attcrao  generit  :  gentratlo  nsirnr  Filii  .Trcna  cft  ,  & 
yillBs  Patri  eoxternu! '.  Kxc  e.icii:aj  ratio  tan^itur  a  Ma^ifiro  Scoto 
ad  tffo/iium .  Sed  etfi  ab  stcrn-)  non  rcs.u;^<iiverit  Dcjin  mundum 
prodiixide,  farte  repH!;a»iitia  ex  parte  prodnfli  efl  .  Nim  id  pro- 
du&nm  faret  oaBfitain ,  qtiia  alteiiut  aauriB  a  8rodnc«n;e  .  Filmi 
«Htfra  Dei  eft  I'atri  confubffantiilis  •  \Jrxiz  Ariani  CJtecm  pone- 
baiit  Filiutn  Patra  pofteriwoin  ,  quaisaus  atgioaat  «iie  «jul4ev 
fabnaati»  cum  ?atr«.. 


Hucfpeitat  Auguflini  exemplum  de  igne  ,  ft 
fplendorc  ejus  ,  cujus  meminit ,  6.  de  Trinit. 
cap.  i.  dicens  Si  ignis  tffet  aternns  ,  huberet 
fplendorem  fibi  coa^vum  .  Qud  exemplum  a  mc 
fic  declaratur  :  Quandocunquc  in  .-^liquo  concur- 
runt  rationes  communioris  ,  &  minus  communis, 
quod -per  fe  confequitur  rationem  communoris 
gradus,  inefl:  etiam  ei  ubi  Invenitur  feparata  a 
ratione  minuscommunis .  Quodenim  habet  ho- 
mo ,  qua  animal  cll: ,  confequitur  gradum  generi- 
cum  ,  ubi  non  efl  difTerentia  rationalitatis  .  Ratio 
autem  produfiionis  eltcommuniorratlone  cau.l- 
tionis .  Producere  fiquidcm  dicitur  de  alio  ,  fcu 
refpiciat  produftum  ejufdem  naturs,  feu  alterius 
naturffi  .  Scdcaufire  pr.rcise  refpicit  aliud  in  na- 
tura  .Qiiicquid  igitur  fcquiturcrcaturam  ,  ratio- 
ne  hu jus  communioris  ,  quod  e!l  producere  natu- 
ra/Z/fr^fequitur  etiam  eandem  ,  ubi  abell  cauftr» 
fiaturaliter .  Quod  autem  ignis  habeat  fplendo- 
remfibicoKvum  ,exeoeft,  quia  p.oducit  natu-- 
raliter.  Nam  pofito  ,  quod  non  caurdret,'(?d  pro- 
duceret  fic  ,  ut  efTct  «juidem  natura:  cum  igne, 
adhuc  intelligeretur  quid  fuo  principio  cosvum; 
ergo  ubi  venirim^  eflratio  p;oducentis  nsturali- 
ter  fine  ratione  cau;x  naturalis  ,  uti  tll  in  djvinis 
(exdift's  q.pr^cedeati  art,  5.  )  oir.nino  produ- 
ttum  naturaliter  efi  principio  pro;iuclivo  cos- 
vum  ,  fcu  finc  prircipio  durationis  produ- 
flum,  ut  producensomni  principio  caret  dura- 
tionis  . 

Denique  ad  intelligendum  etcrnitatcm  gcne- 
rationis  Filii  mJnuduci  poffumus  etiamex  iis,que 
in  generationibus  diverfirum  crea:urarum  repe- 
riuntur  elfe  pcrfeclicnis,  pofthabitis  qua  funt  im- 
pcrfeclisnis  .  In  gcnerationibus  itaque  iuccluyo? 
rum  entium  peifei5lioniscft  ca  maneredum  fiunt, 
fcd  impcrfefiionis  accipcre  cjj'e  pcr  fluxum  par- 
tium.  fn  permancntibus  vcro  ,  ad  pcrfcctionem 
fpeclat ,  quod  maneant  poiiquam  fs>51a  funt :  im- 
perfcftioni  autcm  corumcfl  attrilrjendum  prs- 
ceffifre  non  e/fe  iA  rfcc\\xod  accipiunt  pcrgcne- 
rationem.In  indivifiMIibus  dcniquc  fucccHivorum 
perfeflionis  cfl,  quod  tota  fimul  fint,  &  inpsrfe- 
ftionis,  quod  raptim  tranioant  .  Circumicriptis 
ergo  harum  gencrationum  impcrfeclionibus  ,  at- 
qucquidquid  eit  pcrfeitionis  in  eis  ,  uni  attribu- 
to  gencrationi ,  intclligitur  gonitum  quod  fimul 
ganerabitur,  &  erit  ;  &  quidem  pcrmanens  erit. 
Atqueidcll  genitum'gi,:^ni ,  &  perft^/Tte  effc  in 
C^q  q  nnjic 


49° 

tiu»c  perfectc  rtante  qualibet  exclula  fucccilione. 
OuoJ  fan^  r.uKc  ell  folius  aternitatis  . 
'^^d  argumenta.  Ad  primum  refpondeo  Princi' 
,pium  dici  mulcipliciter  fecundum  Philofophum, 
'e.  H^taph.  cap.  de  trir.cipiu.  Primo  pro  lermino 
a  qiio  allcujus  durationis  ,  vcl  motus  vel  magni- 
tudini.i.  ^ecundo,  cum  dicitur  fundamentum 
domu5  ipfius  principium  .  Tertio  ,  pro  principio 
extrinfeco.  nemp^  pro  principio  efTei?tivo  ,  vel 
prodoaivo&c.  Quptiefcunque  \s,\tm principiHnt 
confiruiturcum  genitivo  dmatioHts .,  virtute  fcr- 
monisnon  intelligitur  pnncipium  ©ri^inativum, 
iivc  prodiiSlivum;  quiavi  lermonis  principium 
durationis ,  eft  terminus  rt^«o  incipit  talis  dura- 
tio  .  Cum  ergo  dicitur  ,  Pater  eft  principium  du- 
rationis  Filii  intelligitur  ,  Patrcm  eflre  terminum 
a  quo  fumit  initium  Filii  duratio .  Nec  accipi  po- 
teflproprincipiooriginativo,  nifi  ulterius  pro- 
pofitio  fpecificetur  dicendo .  Patsr  ej} principium 
prodiimfiim  Jn^e  originativum  durationis  ,  lel 
eternitatis  pilii.Cwxi  itaque  arguitur  ex  id«nti- 
tate  <r/7>&  durationis  .  Quicquid  efl:  principium 
unius ,  fit  oportet  &  alterius  .  Si  uniformiter  ac- 
c^pimT  principium  ,  concedenda  eft  .  Sed  Td 
principium  non  conftruitur  cumT^o  durationis{\it 
diaumeft^rubearatione^quaintelligitur/»-;»^- 
/;■«/»  elTendi ,  refpeftu  cujus  eft  principium  ori- 
ginativum  ,  &ideo  ob  failaciam  cequivocationis 
ron  fequitur  confequentia  .  Scd  fequitur ,  Pater 
,eft  principium  originans  efie  Filii ;  ergo  cft  etianj 
principium  originaleduratipnis  Fil;i . 

Ad  fccundum  refpondeo  ,  Verbum  in  nobis 
prarequirere  inquifitionem  ad  hoc  ut  fit  verbum 
perfeaum  ;  idque  efie  imperfeclionis  in  ipfo  ,  in- 
dicansdefeaum  in  caufa  :  ea  enim  fi  foret  per- 
feaa,  opusfibi  non  foret  inquifitione,  fed  ex- 
templo  verbum  perfcftum  gigneret  ;  nec  eflet 
formabilc  priufquam  formarctur  ;  quapro- 
pter  fibi  novitasaccidit.  Scd  quodverbum  no- 
ftrum  'iw.in  fieri  quantum  ad  gignitionem,  id 
fpeftat  ad  per  fe  rationem  ipfius  ,  nec  eft  imper- 
ftflionis ;  ideoque  confimilitcr  erit  in  Patria  ,  ubi 
tion  erunt  volubiles  cogitationes  noftr»  ,  quia 
nec  precedcnt  verbum  perfeftum  inquifitiones. 
It!iq'je  fecundum  hoc  nec  ell  imperfeclionis  in 
VerbosEterno  fcmrer  t^^  in  fieri ^  ideft,gigni 
abfque  omni  inquifitione  prxvia. 

Ad  tertium  ,  AuguHiinus  revera  in  qu.praah 
iegata  videfur  negare  Filium  fempsr  nafci  ,  etfi 
Origenes  Hom:l6.in  yeremiam(^  ut  refert .  Mag. 
c:t,  difl.  ?.  cap.  Origenes  )  putaveritid  reft^  dici 
poffe,  Sc  deberc  .  Gregorius  tamen  Moralium  29. 
fuper  iiludjob.  i^.  fciebat  ttcnc  quod  nafciturus 
efesi  fcribit  aliqua,  quibus  pofiunt  ifia  didla  con- 
cordari .  Non pofjumus  ,  inquiens  ,  dicerefemper 
nafcitur  ,  ne  imperfeUum  alicjiad  videatur.  Non 
dixit,  imperftftio  eft,  fi  dicatur  femper  nafci, 
fed  videri  impcrfefhonem  fignificari.  IdeO. ,  Td 
femper  nafcitKr  ^  non  indicatur,  generatio  cfle 
ita  perftela  ,  ficut  fignificatur  omnino  perfefla, 
dicendo  ,femper  natus  efl .  H.-^c  zmm^femper 
efinatus,  magis  cxprimitvcritatem,  quamilla, 
femptr  nafcitur  ,  hcet  utraque  fit  vera  . 

Ad  cujuscvidentiam  fcifndum  efl;,  verba  cu- 
jufcunque  temporis  verL-  rnunciari  de  Dco  ,  five 
figi*iiicent  atlus  perfbnaKs,  five  eflTentiales  ;  quod 
&  dire6ti  traditur  ab  Auguflino  traft.  <)^.fuper 
ycannem  ^  traftans  illud  ex  cap:  i6.Joan'A^o» 
enim  lociuetHr  afenieiipfo.fed  quxcunque  «udiet. 
iequetur  .  j^udiet ,  inqjit,  quod  citique  audivit 
i^' audit^qnia  Spi'i  itumSan^um  audire  efl  a  'Pa- 
tre  ,  Fiiicque procedere  ^  ^'  perconfeqaens^  quod 


Summctjdannis  DunsScoti, 


andiet ,  audivil ,  tjj'  aadit  •ficut  qutdfcitfcivit^ 
iS fci^t .  Sentit  igitur  verba  omnium  tcmporum 
ver^  dici  de  Deo  ;  quod  etiam  egregi^  declarat 
Magifler,  l.  difl.  S.  cap.  t.  Veruntamen  ,  cum 
ita  de  Deoenuncjentur ,  magis  propri^  dici  poP- 
funt  confignificare  nuncseterrn.  r,  quamdiffe- 
rentias  teraporis:  non  tamen  illud  nunc  abfolut^, 
quiatunc  non  accideret  variatio  diverforum  mo- 
dorum  fignificandi  temporis  ,  fed  inquantum  co»- 
xiilit  partlbus  temporis  .  Hicigitur,  Dexs  ge- 
««.'/confignificatur  »«;;c- asternitatis:  idefl,  Dcus 
habere  airtum  generationis  in  nunc  aternitatis, 
quatenus  illud  nunc  coexillebat  praiterito ,  Dexs 
generat :  hoc  efl,  habct  a£lum  in  nunc  sternitatis 
inquantum  illud  »a»<:  coexiftit  prafenti  .  Unde 
quoniam  nunc  aternitatis  ver^  coexiftit  cuilibet 
differentiastemporis  ,  vcr^  pradicantur  de  Deo 
differentia  omnium  temporum . 

Expreffiiis  nihilominuj  fecundum  B.  Grego- 
rium  iignificatur  di  vinas  gencrationis  veritas  ,  di- 
ccTido  ,  fempernatus  efl  ;  quia  Td  natus  expri- 
mitur  Rativitas  ut  perfefta;  ^tTfemper  autem  fi- 
gnificatur  ut  perfefta  omni  parti  temporis  coexi- 
ftere  :  atque  ita  nedum  datur  intelligi  omni  peni- 
tus  tempori  cocxiflerc,ut  per  idzmfemper gigni- 
tur ,  fed  etiam  ita  coexiflere  fiab  ratione  perfefla; 
ac  proinde  illa  loquutione  exprelfilTim^  v«^ritas 
hujus  proceffionis  fignificatur  . 

ARTICULUS    III. 

Utrum  in  divinis  pcrfonis  fit  ordo  natura. 

TDoHor  locis  in  margine  citatis .  «T.  Thom. 
i.par.  q.  42.«;/. 3. 

VIDETUR  in  divinls  perfonisnon  efTcad- 
llruendus  ullus  ordo  natura  .  Siquidem  in- 
telleftoordine  aliquorum  ,  neccffario  inteliigitur 
unumaltero  prius,  &  aliud  prioripoflerius  ;  fed 
fieri  non  pote/l,  ut  divinarum  perfonarum  una 
fit  altera  prfor :  cum  fint  fimul  natura,  utpot^ 
corrclativje  :  &  rclationibus  cppofitis  conititu- 
t§  :  ergoeasinter  non  efl:  intell  gibilis  ordo  na- 
turae,  quare  reftifllm^  Athanafius  in  fymbolo: 
Et  in  hac  Trinitate ,  inquit ,  nihilprius  ,  aut pQ- 
flerius  :  nihil  majus ,  aut  minus  , 

Preterea  ,  per  fe  ordo  naturf  is  eft  ,  qui  con- 
fequitur  extrema  fecundum  propriam  extremo- 
rum  rationem  ;  ergo  nifi  in  aliqua  natura  maneant 
extrema,  fecundumeam  rationem,  qua  in  alte- 
ra  funt  ordinata  ,  frullra  ibi  ftatuitur  ordo  ;  fed 
ita  ell  quod  quscunque  in  creatis  admittunt  na- 
tur^ordinem,  in  divinis  funt  altenius  rationis; 
imo  primodiverfa  a  rationibus  creaturarum  ;  er- 
go  ulia  extrcmain  divinis  non  admittunt  ordi- 
nem  naturce. 

PrKterca,  quicquid  ordinatur  ,  diftipguitur: 
alioquin  ordincm  omnem  excluderet .  Scd  natu- 
ra  in  divinis  non  diftinguitur;  ergo  non  ordina- 
tur ;   non  eft  igitur  in  divinis  ordo  naturas  . 

CoNiRA,  Quotiefcunque  aliqua  plura  ordi- 
nem  excludunt ,  confufioncm  admittant  oportet: 
f«d  in  fublimi(fima  natura  Deitatis  niliil  potcft.ef- 
fe  confufum  :  Cum  &  ipfa  natura  creata  reftif- 
fimedifpofita,  afque  ordinata  fit ,  ac  tantcpere 
omncm  confufionem  cvitet ,  atque  arceat  .  Un- 
de  Athanafius  in  /ymbolo  dicit:  .^Vf^^*"  co«/>^^- 
dentes perfonas,  neqHcful^flanttemfeparantes-.tr- 
go  in  divinis  eft  ordo  . 

Respondco,  Aliqui,  ordinem  in  divinis  per- 
fonis  uhroadmittentcs  ,  eo  quoJ  ordo  totidcm 

mo- 


Es  iib.  4t 
primo  Pr/a- 
cipia  cap,  }. 
adfintni. 


Quodlib. 
q.t.t.Dtfe. 
(undo  y.  [t- 
eund»  fri. 
bniur  t 
l.din.  8.  ^. 
J .  ^.  Ad  pru 
r»H?n  frtaci- 


S.  ThoniaE 
terilum  friH' 

clpale  hic . 


j.dift.  19-1. 
t-  Jt  frimt 
frini  ip^ii  . 

S.  Thom. 
hic  I»  /'''■'- 
tioae  k  <!"• 
^ } .  art.  4.  in 
folufime  . 


,  Tomus iParslQuafi.XLU.  Art.m. 

mot'JS  sccipiatiir,  quot  &  principiiim  funiitur. 


l.d  ft.  iJ-q. 
).  i.Ccmpiu- 
miier  V.Pr*' 
ttrtJ  . 
S.  Thom.  I, 
f.H0.ar.  4. 


We  Caj»t«- 
nas  qui-ri- 
tur  Docio- 
rem  iinpo- 
fuiffe  Saiic. 
Thomas  , 
^uod  nun- 
quam  fom- 
niivit  •  N»m 
et(i  relatio 
uaica  daot 
habeat  a- 
Aus,  confli. 
fuendi  ni- 
mirum  ,  & 
referendi  « 
tan.en  cx 
natura  rei 
/uoc  /imul 
natura  ,  & 
iatelleAu  . 
Btfi  fecun- 
dumaliqusm 
Ipeciale^nj 
conceptunt 
unut  aifiu! 
aiio  prior 
foacipiatar  . 
Kxc  ita  ex- 
ponsndoDo- 
Q.QT  »ix 

Thomx  con- 
trariatur  . 
Sed  videfit 
Conim.  lo- 
anait  Poa- 
cii  fiiptr  cit. 

>. 

ik.difl.r.q.  I. 

Quodlib.  q. 
^.  i.Defri- 


Quodlib.  q. 
de». 


ex  ^.  Mcrapby.cap.  1.  confequenfer  putantordi 
nem  rcpcriri  intcr  divinas  per/bnas,  fccundum 
originem ,  ahfque  tamen  priori^ate  ,  vel  pofterio- 
ritate  ;  cum  Pater  ,  &  Filius  fint  fimul  natura  , 
tanquam  cxfrema  correlativa  .  Contra  ,de  fen- 
tentia  ifa  opinantium  ,  divin»  perfbns  correlati- 
v.-e  /lint ,  qua^^enus  proprietas  peribnalis  refert 
Patrem  ad  Filium,  qua  reIat'o  efl  ;  conftituere 
autem  putant  perfonam  ut  proprietas  hypoftatica 
ert  ;  er»o  Pater  fecundum  quod  conltituitur  in 
epe  perfonali  fua  hypoftatica  proprietate  prior 
eit  Filio  fccundum  rationem  ,  qua  ad  Filium  re> 
fertur  ;  er:^o  ordo  ift-?  originis  admittit  pariter 
naturas  prioritatem  ad  Filium  .  Deinde  ,  ad  ordi- 
nem  neceffarioconfequitur  ,  quodfit  inter  prius, 
&poflcrius  .  Id  enim  eflordinis,  vel  rerum  or- 
dinatarum  pafllo,  difiunfla  tamen  ,  acpropterea 
oportet  cum  omniordine  alterutram  reperiri ;  er- 
go  non  eft  in  divinisordo  ullus  intelligibilis  ,  nifi 
confequatur  id  ,  quod  efl  res  ordinatas  fe  habere 
ut  prius  ,  &  pofterius .  Et  ita  revera  divinx  perfo- 
n»  funt  ordinatx ,  ut  Pater  fit  prima  perfona  ,  Fi- 
lius  'ecunda  ,  tertia  Spiritus  Sanftus  . 

Efl  ergo  dicendum  ,  revera  in  divinis  duos  or- 
dines  fecundum  prius  ,  8c  poflerius  admittendos 
efle  ,  nimirum  &  natura;  ordinem,  &  originis. 
Porro,  omifTo  ordine  durationis,  qui  refpeflu 
divinorum  ad  intra  nuHum  habet  locum  ,  ordine 
natur»  priora  dicimus,  qu«  fpeclata  eorum  for- 
mali  ratibne  ,  necefTario  aliis  prafupponuntur  , 
adeoHjt,  prius  perfefti^  inielligi  queat,  non  in- 
telleSlo  pofleriori  ,  eflo  ex  natura  rei  unum  efTo 
non  pofTit  fine  altero  :  quo  patfto  Filii  generatio 
efl  natura  prior  fpirationf  •  Dicitur  eiiam  na<-urae 
ordo  verfari  inter  illa  ,  quorum  unum  prafuppo- 
nlt  aliud  ,  edo  aliud  intelligi  ncqueat  perfl-cl^  , 
eo  quod  prsfupponitur  re ,  non  intelleffu  ,  ut 
videtur  dicere  Avicenna  ,  6.  Mnaphy.  a//7.2.cau- 
fam  ut  cauram  efle  natura  priorem  caufato  ,  ut 
caufatumefl  .  Quo  fcnfu  ,  Pater  efl  Filio  natura 
prior  .  Tertio  denique  ordo  naturjcefl  intcrqui- 
ditatcs,  quarum  una  ex  fui  ratione  formali  prK- 
cedit  aliam  in  perfeciione  .  Et  hic  modus  non  ftat 
cum  originatione  perfonarum . 

Efl  prxtcrea  in  divinis  perfbnisordo  originis  , 
quia  fecunda  a  prima  originatur,  &  tertia  a  dua- 
bus  prscedentibus  .  Qui  duo  ordines  funt  alte- 
riusrationis  :  &  inquocunqoegradu  uniusordi- 
nis  poteft  totus  alius  01  do  afllgnari  .  Et  ita  in  pri- 
mo  inflanti  naturffi  ,  in  quo  efl  comparatio  obje« 
fli  primarii  ad  intelleflum,  &  voluntatem  divi- 
nam  ,  expIeturtotusorJo  originationis  perfbna- 
rum  .  Et  exinde  incipit  fccundumfignum  nature 
propri^  acceptum  ,  in  quo  efl  produftio  objefti 
iecundarii,  quofl  efl  alterius  omnino  natura:  ab 
objefto  primarfo  . 

Csterum  quod  diximus ,  primum  fignum  natu- 
ra:  complefti  omnem  originationem  ad  intra  ,non 
ita  accipiendum  efl ,  quafi  nullum  aliud  fit  natu- 
rasfignum  ,  quia  complura  alia  aflignari  pofl^unt, 
ut  ex  dicendis  evidenserit ;  fedquia  ea  in  com- 
paratione  objefti  primariiad  fecundariumunicuni 
ratura:  fignum  intelligitur ;  fub  propria  acce- 
ptione  figni  naturae ,  qus  eft  juxta  ultimum  mo- 
dum. 

Declarationi  fblutionis  pra:mittendum  efi ,  ia 
divinis  ncceffario  adllrui  dcbcre  ex  natura  rei  ali- 
quam  realcm  entitatem,  primam,  unicam,  ab- 
folutam,  ^'ue  non  pra;exigat  alquam  priorcm  ; 
al:oquin  ,  ut  nuILt  efict  prima  ,  ita  nec  aliquapo- 
fterior  .  Hanc  autem  cntitatem  prorfus  primam  , 
T&Ki'.:s  l. 


Stabfolutam,  vocat  Auguflinus  ejfen^ia;}!  7. de 
Trinit.  cap.  4.  (»/f/^  cs  ,  inquiens  ,  quod  ej}  eji:, 
«ppellatiirejfentia  ;  py.pter  qtiod  Deus  ipfe  ,  cai 
propriijfmi:  ,  ^  veriflhie  con-vgnit  ejfe  ,  cr- 
rijftme  dicittir  efentia.  Kcfl^  ergo  in  divinis 
in  comparatione  ad  efTcntiam  ,  tsnquam  en- 
titatcm  fimplicitcr  primtm  ,  &abfoIutam,  con- 
fideratur  ordo  cujufcunque  ,  five  quorumcun- 
que,  quae  funt  in  divinis.  In  primo  igitur  na- 
tur«  figno  cfteflTentia  divina  fub  ratione  abfolu- 
tillima,  &  ut  pelagus  ,  &  fundamcntum  om- 
nis  perfcftionis  .  In  fccundo  omnes  perfeftiones 
fimpliciter,  &  abfolut^,  quas  dicit  Damafcenus 
circumtlare  efTentiam  ,  fuo  modopullulantes  ab 
efFentia  divina,  ordinat^  tamcn,  ficuti  efl  ordo 
in  ipfis  perfectionibus.  Intertio,  efl  efl^entia  di- 
vina  prasfens  intellc6lui  divino  in  ratione  objsfli 
intelligibilis  ;  adeout  per  impoffibile,  omni  cir, 
cumfcripta  pcrfona  ,  hKcefl  vera,  'Dens  ir.tellt- 
git  .  In  quarto  ,  eflcntia  prius  natura  cogniti 
efl  prjcfens  voluntati  in  ratio.Tc  ohjeCi:i  fumms  di- 
ligibilis  .  In  quinto  fij^no,  efl;  Perfona  Patris, 
quatenus  dc  memoria  fbecunda  ex  fe  exit  proprie- 
tas  conftituens  Patrem  .  Qiiia  enim  memoria  fos- 
cunda  cfl  principium  y.vo  produftivum  Filii  ,  ea 
produftione  a6"tiva  Patcr  conflituitur  in  cflTe  per- 
fbnali .  In  fexto  figno,  eft  Fiiiigenc-atio,  qua: 
tamen  generatio  aftiva  prior  efl  origine,  &  nacu- 
ra.  In  feptimo  ,  Pater,  &  Filius  fpirant  Spiri- 
tum  Sanftum  ;  ac  iis  omnibus  expletis  fcquitur 
produclio  creaturarum  primo  in  efe  cognito ,  fe- 
cundo  in  efSs  volito  ,  qua;  utique  produttio  com- 
munis  efl  tribus  perfonis  . 

His  ita  annotatis,  probatur  revcra  ea  omnia 
intelligioportere  fecundum  ordinem  prinris,  & 
poflerioris;  qualis  ordo  per  fe  realis  elTet  inter 
aliqua  ,  fi  forent  realiter  diflinfta,  talis  per  fe 
ordoeflilli  correfpondens  diflinflioni ,  qua  di- 
ftinguntur  ,  vel  non  funt  unum  ,  five  ratione 
conceptibili  exnatura  rei,five  caufata  peraflum 
intelleflus.  Acqui  fi  verfaretur  difl:n6"tio  realis 
inter  eiTentiam  ,  &  perfe(5liones  ejus  attributales, 
&  fic  de  aliis,  quae  connumeravimus,  fic  ordi- 
narentur,  ut  per  prius  ineflfent  omnino  prima:en- 
titati  perfedJtiones  ejus  attributales,  &  c»terx  ab- 
folute  proprietates ;  &  exinde  notionalia  quaj- 
^ue  ,  atque  ad  hxc  fequerentur  relationes  com- 
munes  ,  &  aiquIparanti.-B  ;  ergo  eundem  ordincm 
fervant,  feu  per  fe  inefl  idcm  ordo  illis  rationi- 
bus  formalibus ;  fecundum  prius ,  &  poflerius 
uti  ordinarentur  in  diftinftione  reali .  Major  de- 
claratur :  Nam  ubi  manet  per  fe  ratio  fimilis  ordi- 
nis  ,  ibiflat  fimilisordo:  fedinil1::s  ddlinilis  iti 
tali,  vt\fx\\e/Jt,  manet  per  feeaJem  ratio  csa- 
fimilis  ordinis  ,  quia  ratio  quiditativa  extrcmo- 
rum  ;  non  cnim  efc  in  intclletlu  tribuit  ipfis  xa- 
tionem  quiditativam  ;  igitur  neceflario  ita  pari- 
terordinantur  in  minori  diflinftions  ;  quemid- 
modum  ordinata  efTe  petunt  in  msjori ,  fivc  reali 
diffcrentia  . 

Ad  argumenta  .  Ad  primum  rcfpondco ,  da- 
elaraviffe  nos  ,  qualis  fit  proprietas  ,  &  pollerio- 
rltas  in  ordinibns  naturs,&  orjginis.  Illud  enim 
dicitur  prius  in  ordine  natura:,  quod  ex  naturi 
fuj  rationis  formalis  altcri  prffifupponitur ,  refpe- 
ftu  cujus  poftcriusefl,  quod  fuapte  natura  cil» 
nonpoteft,  nifi  cx  pracfuppofitione  alterius,  ut 
attributalia  quaque  naturam  divinam  prsfuppo- 
nunt,  &  Deitasipfain  fcomnia  prccedit  notio- 
nalia  ,  &  fine  ipfis  rei5iii  intclligitur  ,  ut  fubje- 
ftum  prsdicatorum  Deocompetentium  indepcn- 
dcnter  a  notionalibus  .  Et  ita  dc  aliis  moJis,  l'e- 
Q.q  q  3  cu.n. 


t.Reporf. 

Prologi      q. 

feqq. 

Magifttr 
Lychttiis 
luperdifl.io. 
I  .n.-^.exD^- 
ilort  . 

Msyroa.    x. 
qx.  dtfi.  IX, 

ufque  ad  17« 
dirertilTIinc 
jaxta,acfub- 
tiiidlme  de 
hi?  ordini. 
bus  ,  ac  (T- 
gnis  traSat 
oniaino  vi» 
deadui  i 


I.  did.  iS. 
qu.  j. 

;.di(!.l.q.  T. 
&  quoiiib. 
q.t. 


quod.ib.  f. 
de  fic.^y.  & 
Q.  I.  ProUgi 
R'p»r:.   ht.0 


Hjic    pr«j 
podcioai 
dselarand* 
iiite^rain-» 
qu.Tft:aneq| 
iiillituic 
Francifcus 
I.J//?.i(J.f.J 


i.di7l.j.«|.  } 
*:dift.,S.q.j. 


Quodlib. 
J.  1 I  ioco  cit, 
la  ar^aen- 
do.Et  ♦  Con~ 
i  ra  ■,  i/!a  ra. 


S.  Thom  hic 
^  Ai  ttrtlum 
Quodlib.  q. 
i.%.  De pri- 
m$  . 


49% 

cundum  quos  {latucndus  neceflario  cfl  ordo  na- 
turs;  qucetamenomnia,  priora  nimirum  &  po- 
fttriora  naturae  eodem  ;?//;/t,' aiternitatis  exiftunt, 
Cum  igitur  dicit  Athaiiafius  ,  nihil  in  Trinitate 
cffeprius,  aut  poflerius  ;  vcrum  efl: ,  intelligcn- 
do  de  ultima  acceptione  natura  ordinatorum, 
qu.T  acceptio  t(i  fecundum  divcrfas  quiditates, 
quarum  una  alceri  prsccllit  in  perfectione  ;  fiqui  ■ 
dem  cumtribu?  infit  eadcm  effentia  ,  ac  virtualis 
perfeftio  ,  nonadmittunt  ordincm  natura  juxta 
fianc  propriam  acccptionem  ;  unde  &  iubdit ,  ni- 
hil rjiajus  aut  mir.us:  Quod  utique  verifTimum 
efTe  conik^t.  ex primo  articulocum  ir.cidinti  .  Et 
cumtangitur  in  argumento:  funt  fimul  natura; 
ergo  una  non  eft  prior  alia  .  Refponfio:  Pater, 
&  Filius  natura  pracedunt  Spiritum  Sanflum, 
quia  perfecl^  pofi^unt  intelligi  ,  non  intellcfta  ter- 
tia  perfbna^Et  adhuc  Patcrcftorigine  Filioprior, 
iiti  &  generatio  aftiva  eft  prior  origine  paffiva  ge- 
reratione  ;  &  licet  Pater  ,  &  Filius  fimul  natura 
intclligantur  ;  nihilominus  Pater  prior  origine, 
&  natura  elt  perfefte  beatus  ;  quit  memoria  foc- 
cunda  ex  fe  determinatur  ad  patcrnitatem  ;  Pa- 
ter  ve  ro  ut  principium  qmd  producit  Filium  . 

Ad  feundu,  dico  anumptum,  &  confequcntiam 
e0e  concedendam. Et  cum  fabrumitur;divina  qua- 
que  efTe  primo  divcrfa  a  rationibus  creaturarum 
Refponfio;  quod  Deus,  &  creatura  fint  primo  di- 
vcrfa  in  realitate  ,  non  impedire  quominus  ratio- 
nes  formales  tranfcendentium,  &  perfeftionum 
fimpiieiter  non  fint  eidcm  ea;dem  omnino  ,  ut  non 
fcmel  declaratum  fuit  in  antecedentibus.  Sed  quia 
ordo  rcalicatis  fequi  videtur,  &  non  conceptus; 
dicimus,  adhucftatuendum  effe  utrobique  ordi- 
ncm  cundem  ;  quia  quemadmodum  loxcefisntia 
mtmoria perfecia  ;  ij  dicere peyfe^ar/i .,  de  exi- 
gentia  pro|)riarum  rationum  unum  fequitur  adal- 
terum  ,quod  prasfupponit  necefil^.irio.qualitercun- 
que  diltinguantur  ;  ita  ubicunque  hx  rationes  re- 
perirentur  feu  ejufdem  ,  fcu  alterius  rationis  a. 
creaturls  ,  efl  par  neceilitas  prsfuppofitionis  ,  & 
cmanationis  uuiusde  akero;  non  crgo  ex  unita- 
tc  vcl  diverfitate  rationis  cum  creaturis  efl:  in- 
ter  ilia  pripritas  ,  &  poilerioritas  ,  fed  eoqiiod 
talia  extrema  fint  ,  exigunt  fic  cfl!e  ordinata.  Ne- 
cefVario  en;m  elTentia  prsfupponitur  intelleftui, 
ex  quibus  ell  memoria  perfec'i:a  ;  &  necefTario 
Vcrbum  dc  mcmoria  nafcitur  ,  juxta  fententiam 
Auguflini ;  &  ordo  eftprioris,  &  poftcrioris  in- 
tcrea,  five  unius,  fivealterius  rationis  ab  effen- 
tia  ,  rDemoria,  &  dictione  intelleftualiumcrea- 
turarum  . 

A'l  tertium  efi:  refponfio  hsc  :  ordo  naturae  di- 
citur  non  quod  ipfa  natura  ordinetur  :  fed  quod 
ordo  in  divinispcrlbnis  attcnditur  fecundum  na- 
turalem  originem  .  Contra  ,  efi^entia  fub  abiblu- 
tifTima  ratione  ex  natura  rei,  eft  omnino  prima, 
re'peftu  attributalium  rationuiri,  &  aliorum  di- 
vinorum:  crgo  &  ipfa  fpe6tat  ad  natura;  ordinem, 
ficut  &  cstcra  poilcnoia  :  ergo  non  fblumatten 
ditur  ordo  inter  perlbnarum  origines  ,  fed  etiam 
juxta  emanationera  efTentialiura  psrftttionum  . 

Respondeo  ergo  ad  argumentum  ex  dictis: 
nam  ieu  difiinguantur  eirentialia  abcfl^entia  exra- 
tura  rei  ,  fcu  perrationcm  fabricatam  abintelle- 
ftu  ,  quoniam  fi  forentrealiter  diflintta  ,  effent 
ordinata  ordine  natura: ,  &  pcrfettionis  :  ita  eun- 
dem  ordinem  fervare,  ctiarnfi  cx  naiura  rci  non 
diflinfti.!antur . 


Summajoannis  Dum  Scoti. 

ARTICULUS 


r  V. 


q.  1. 


I.  dift.  xt. 


Magifter  i, 
dift.  7-  cap, 
Jed  vehe- 
mtttter , 


y trum  Filius  fit  squalis  Patri  fecundum 
magnitudincm. 

I 
poilor  \.dif}.  i^.qti.  i.  O'  /ocis  cit.  articnio  l, 
S.  Tbom,  i.  part.  q:i.  42.  articnlo  4. 

VI  D  ET  U  R  Filius  haud  efTe  Patri  aqualis  x.dift.  n. 
fceundiim  magnitudinem  .  Nam  Salvator 
yoan.  14.  oppnfitum  ^ifert^  afTerit  dicens,  Pa- 
ter  major  me  ef} .  Sed  fcac  veritate  data  ,  difpar , 
idell  minor  magnitudoperfe6iionis  in  ipfb  repe- 
ritur  ,  ac  in  Patre  fit  ;  ergo  Filius  non  pfl  fecun- 
dum  magnitudinem  Patri  «equalis  . 

Prait«rea  ,  Paternitas  efl:  in  Patre  dignitatis, 
propterea  quod  in  ipfb  fit  fontalis  plenitudoto- 
tius  foccunditatis  :  fcd  hac  omnia  Filiocompete- 
re  non  poflTunt  .  Ut  enim  fibirepugnat  paterni- 
tas ,  ita  &  omnimoda  foecunditas  j  ergo  Patcr  vi- 
detur  Filio  major . 

Prieterea  ,Pater  gcnuit  Filium  crcatorem  :  Fi- 
liusautcm  non  genuit  Filium  crcatorem ;  imo 
nullum  gcnuit;  crgo  Pater  cfl:  Filio  potentior; 
major  autem  potentia  de  majori  procedit  magni- 
fudinis  perfe6^tione . 

Prasterca,  Ubi  efl  totum  ,  5c  pars  ,  plurcs  par- 
tcs  elficiunt  aiiquid  majus,  ac  fit  una  tantum. 
Ssd  in  divinis  eft  totum  uaivcrfiile,  &  partes  , 
de  quibus  prsdicatur;  ergo  plures  partes  funt 
quid  majus  pancioribus,  vel  una  earum  .  Notio 
autem  prasdicatur  de  omnibus  notionibus  ;  ergo 
ciim  inPatrefint  plures  notiones,  quam  in  Filio  , 
^pfe  erit  quid  Filio  majus  . 

CoN  I  RA,  Apoflolusfcribens  ad  Fbi/ipp.cgp.z. 
de  Filio  dicit ;  /Vo»  rapiiuim  arbitratus  efi  efjefc 
aqua/em  Deo  :  qu«  verba  expcndens  Auguflinus 
fuper  illudJoiLn.ij.  iCfjUa/cwfefncieKsDeo:  di- 
cit  :fed  non  ipfe  fe  facicbat  acjUa/em :  fed  i//e  //- 
/um  genuerat  ^qua/em  Ji  ipfefe  faceret  <€qua/em 
Deo ,  cadcret  inrapinam  .  IntcIIigens  ,  Filium 
non  k  fecifTeffiqualem  Deo  rapiendo,  vcl  ufiir- 
pando  «qualitatem:  fedfacicbat,  idcfl ,  adcre- 
bat  fe  aqualem  Deo  ,  proptcr  hoc  quod  dixit, 
fenatum  ex  Dco. 

Respondeo  dicendum  ,  Filium  omnino  aqua- 
lem  effe  Patri  lecundum  magnitudincm  .  Et  de- 
claratioquidem  evidens  eli:  ex  di6lis  in  priMto  ar- 
ticu/o,  ^ifequenti  .  Alagnitudo enim  perfcftio- 
nis  efTentis  divin»,  efi  intcnfiva  infinitas  ,  qu.-e 
.eflmodusintrinfecus  ejus,  ineandcm  coincidens 
realitatem  :  adeo  ut  cfrcumfcriptis  omnibus  at- 
tribucalibus  perfcftionibus  ,  adhuc  fupereit  ef^ 
fentice  intenfivainfinitas  ,  ad  quem  fenlumdicit 
Augufi.  5.  de  Trinit.  cap.  i  o-  Idem  ef  i//i  effe^  & 
magnumeffe^  nempequia  infinitas  non  eft  quid 
diflinft^ccnccptibile  aoeirentia  ,  fed  modus  ejus 
fpeclans  ad  eandcm  realitatem  .  Cui  ergo  com- 
nninicatur  idem  ejje^  ,  necelTario  eandem  accipit 
magnitudincm  pe/tectionis,  Filio  autcm  pcr  ge- 
nerationem  eaLiemomnino  efTentia  communica- 
tur,  quasin  Patreeit.  Probatio  ,  tinn  ex  verbo 
SaIvatoris,Joann.  10.  dicentis:  ^oJ  dedit  mihi 
Pater  ,  majus  ommbus  ejl .  Nih.I  autem  yer^  dici- 
tur  mJijus  omnibus,  niii  fit  intenfi  ve  infinitum  , 
uti  Dcicflentia  .  Tiim  raiione  ,  quia  periii^tiifi- 
ma  communicatio  ea  efl(ncc  lane  aliter  intclligi 
poteil)  qua  communicatur  perfe6tiirimus  termi- 
nus,  poliibilis  communicari :  habens  pro'nde 
omnimodam  magnitudincm ,  qua;  talis  teimini 
fcquela  eiTc  pottJi  .  Atqui  produCtio  ,  qua  Dei 
Fiiius  i  Pairc  reciiit^<f ,  pcrftciillima  fitopor- 

tct ; 


Qii9«ilib.  q, 

i.  f.  Dt^ 
tertio  arii' 
tula. 


Qnodlib., 
q-r-&  q.  6, 
\.  Df  serii» 
'it  i0o  arli- 
tulo. 


Vbi  fiipra_< 
i.  De  teriis 
^rticult , 


r.dift.  f 


I   Report 


492 

tra  vero  divina  quajcjuc  cum  fint  is  u!t!ma  a<l:tua. 
litate,  ex  (e  immukiplicabilia  inttlliguntur,  ra- 
tio  univer'~alis  piorlus  i;  fi';  rcpugnat.  Sedargue- 
batur  ,  quia  notionis  tonceptuj  de  omnibus  dici- 
tur  notionibus  ,  quarum  plures  reperiuntur  in  Pi- 
tre,quam  in  cxteris  perfbnis  .  Refponfio,  con- 
ceptuj  ille  CQ.Timunis  notionihus,  five  relaiioni- 
bus  divinis,  fubire  non  potefl:  ra^ionem  univcrfa- 
lis  ,  quia  non  determinatur  per  alias  fibi  additas 
realitates,  eo  quod  relationes  illxfint  in  fe  ipfis 
indivifibiles  ,  imo  primo  divcrfa:  ,  ut  expofitum 
fuit  (upra  qu.  50.  ac  prolnde  ut  non  eft  attr.buen- 
da  conceptui  illi  ratie  totius  prcprie  accepti  ,  ita 
rec  reigtioncs  funt  talis  totius  partes.Et  dtniqrie 
quoniam  iHae  relationes  ,  &  notiones  nullim  in 
cludunt  in  fe  ipfis  perf«tlioncm  ,  ut  nec  impet-fg- 
flionem  ,  &  rnagnicudo  penes  virtutis  perfeftio- 
nem  fit  attcndenda  ,  quantumvis  in  una  perfbni 
pras  alia  multiplicentur  ;  qusmadmodum  nullam 
fibi  addunt  perfcftionem ,  ita  alteri  tot  non  ha- 
benti  nihil  detrahunt  perfeftipnis  , 


d,tt. 


'»4-5 


Tomns  l  Pars  /.  Q^^.  XLll  Art.  V. 

tet ;  er^o  ut  communicatur  pcr  eam  ttrminus 
prrfci5tiiTimus,  talis  efTe  non  potcil ,  nifi  omni- 
ir.odam  magnitudinem  poffidcat  ,  qi.Mm  eitermi- 
ro  ell  polTibilc  incfle  .  H»c  autem  efl  magnitudo 
cffentiac  divine  ,  ut  efl  in  Patre  :  ergo  per  perfe- 
fcftilumam  generationem  ,  ut  communicatur  Fi- 
lio  terminus  perfeftiffimus,  ita  confequitur  eum 
terminum  perfeftiffima  magnitudo:  ac  proinde 
efTe  non  potefl:  Filius  Patri  in^qualis,  quando- 
quidem  ejufdem  effentia:  communicatione ,  ea- 
dem  qcoque  neceffario  pollet  magnitudine  :  fe- 
cundum  qiiam  efl  illi  perfeftiffim^  cqualis  . 

Ad  Argumenta .  Ad  primum  dico,  adhatren- 
dum  prordis  efTe  Athanafii  cxpofitioni  dicentis  de 
Filio  in  Fideiconfeffione, <*/««//>  Patrifecttndum 
Aii<initate)7i,m:norPatrefecundumhu)}janitatem. 
profitendo  ergo  Veritas  fe  Patre  minorem  ,uti- 
queiddlxHre  fentiendumcfl ,  ratione  humanita- 
tisaiTumpte,  fecundum  quam  veriffim^  eft  Patre 
minor  ,  eique  eoufque  (ubjeflus  ,  quo  major»  pra 
omnibus  aliis  creaturis  accepit,  quai  Deus  illi  in 
omnibus  fubjecit. 

Ad  fecundum  refpondeo:  Quemadmodum  Fi- 
lio  repugnat  paternitas,  &  Patri  fiIiatio,ita  fjuf^ 
dem  efl  dignltatis  paternitas  in  Patre,  &  in  Filio 
filiatio.  Necde  paternltate  procedit,  quod  fit  in 
Patreomnimodafoecunditas,  fed  magis  inde,qula 
memoria  fa-cunda  ,  &  voluntas  pariter  habens 
eflcntiam  fibi  prccfentem  ,  ui  infinitum  objeftuni 
diligibile,  funt  priores  tcrminis  producibilibus, 
Filio  nimirum ,  &  Spiritu  Sanflo .  Qua  de  caufa 
efto  in  Filio  reperiantur  eadem  omninopriBcipia, 
quia  tamen  fblummodo  voluntati  non  eft  termi- 
nus  adequatus,  ideo  duntaxat  Filiuseft  fpirati- 
vus  Spirit^^i*  Sanfti  una  cum  Patre  .  Non  eft  igi- 
tur  in  Patre  ulla  emnino  perfciStio  ,  qug  non  fit 
in  Filio  ,  etfi  ipfe  Filium  producat ,  ad  quem  pro- 
ducendumnon  eft  iuFiIio  proxima  potentia,  quae 
nullam  fibiadimit  perfeftionem . 

Ad  tcrtium  ,  quod  erat  argumentum  Maximi- 
ni  Ariani,  rdpondens  Augullinus /;A  3.  contra 
eundem  crt/».  12.  poftquam  difertiffim^  probafTet 
quscunque  in  divinis  lcripturis  Patri  ad  opera  ad 
extra  attribuuntur  ad  Filium  ,  pariter,  &  ad  Spi- 
ritum  Sanftum  pertinere,  dicit ,  Abfit  autem  ut 
quomodo  putas^ideofit  potentior  Pater  ptlio^quia 
creatorem gentiit  Pater ,  Filius  atttem  nongenuit 
creatorem  .  Neque  cnim  non  potuit  ^fed  non  opor- 
/«//.Etpergitdcclarando  ,  quja  in  his  genera- 
tionibusaut  iretur  in  infinitum;  aut  eamnon per^ 
ficeret  ullus  ,finonfuJfxeret  unusomnipotens.  Et 
concludit:  Itaque  omnipoteniem  geniiit  Filiiim  ^ 
qitoniam  quacunque  Paterfactt^bac  (5*  Filiusfa- 
citfimiliter.  Non  ex  defe6tu  crgo  virtutis  fenti- 
re  dcbemus  Filium  non  gencrare,  (ed  quia  eft  ter- 
minusunius,&  implurificabilis  gcnerationis , 
uti  Spiritus  Sant^us  confimilis  procefilonis.^^od 
tamen  non  impcdit  ,  quin  fit  in  omnibus  par  ,  & 
«qualis  magnitudo  virtutis  ,  imo  ideftomnino 
necefTariiim  ,  quum  omnes  cxccquo  ,  etfi  diverfis 
modis  in  eadem  Deitate  fubfiftant ,  cui  eft  intima 
infinita  magnitudoyirtutis.  Dequa  magnitudine 
perfedTtionis  eft  intcHigcndusMagifter  cvm  \.  dift. 
7.  cap.  ftem,  dicit,  eandsni potentiam babet pe- 
nitus  Fili!fs,quamPater,qua  Pater potuitgignt' 
re  ,  i^  Filius  gigni potuit :  Sadcmenim  pottntia 
efl  in  Filio  ,  qua potttit gigni  ,  quA  ejl  in  Tatre^ 
quapotuit  gignere . 

Ad  quartum  refpondeo,  totum  univcrfale  om- 
nino  ad  divina  transferri  non  pofTe .  Cum  enim 
univcrfalc  nafiim  fit  detcrminai  i  ad  llippofita  pcr 
alia  fibi  addita  ,  in  quibus  ^  muliiplicatui;  con- 


ARTICULU    V. 

Utrum  Filiusfit  inPatre,  &  ^converfb. 

Doc^or  r.  dif.  19.  q.  2.  in  Report.  ibidem  q.  4* 
S.  Tbom.  i.p.q.^2.   articulo  quinto. 

VIDETUR  F  iliu  s  noT  efiV  in  Parre  ,  &  e 
convcrfb  .  Nam  fi  divirs  perfo  iK  intclli- 
gerentur  mutuo  efle  iii  'e  Ipfis  ;  igitur  Pater  foret 
Filius,  &^conver'b.  I''ai'tem  eft  omnino  fal 
fum  ,  cum  realiterdillinguantur  .  Sequcla  pro- 
batur :  Siquidcm  in  quo  cft  Filius,  in  eo  eft  Fi- 
liatio ;  ergo  fi  m  Patre  ^\l  Filius  ,  in  Patre  erit  & 
filsHtio  :  igiturPater  effet  rilius  , 

Pisferca  Arutotele-.?  4.  Fhyf  tex.  c.  25".  cnu- 
merat  cmr.es  modos  cdendi  in:  Nt-mo  autem  ex 
ill  s  videtur  aptari  pclTc  perfonis  div;nis:  igirur 
aut  eis  modus  eiTcnd  in  allo  noneft  excogitab;iij, 
vel  eft  httus  Probatio  m:nori$:Modi,quorum  me- 
minit  Philo  ophus  ,  funt :  autquia  con  entuni  ell 
aliquid  contirertis,  quomodo  non  e  converfb;aut 
qua  continens  eft  aliquld  contcnti  quomodo  non 
e  convcrfb  .  Neutra  illarum  rationumeft  in  pro- 
pofito  ;  nam  ^/^v/y//jj  eft  ibi  potior  ratio  efetf- 
ditn,  qnim  unitas  ,  cujus  contrariam  coniingit 
in  cafu . 

Prxterea,fi  quodlibet  efTetin  quolibet ,  fecun- 
dum  quoddicitur  opinatus  Anaxagoras,  acci.le- 
retinentibus  confufio  maxima  :  ergo  fi  perfonx 
divinx  dicantur  efTe  in  fe  invicem  ,  viderentur 
confufjo,  quod  tairen  negat  Athanafius  in  fym- 
bolo  ,  dicens  N~quc  confundentes  pe^fonas ,  nt- 
queJubJlantiamJeparanies^Cov.^CiVimiux:  Etenim 
indivifibilc  non  diftinguitur  ab  indivifibiii  ,  nifi 
unum  fit  extra  aliud  ,  ex  6.  Phys.  te\:  c.  2.  6*  /'V- 
de  .  Scdpcrfbns  diving  funt  indivifibilcs  ;  crgo 
fi  funt  fimul,  vel  unainalia,  ron  diftinguuntur. 

PrsBterca  ,  SI  Pater  cft  in  Filio.&c  converfo: 
crgo  Pater  cft  in  fe .  C^onfequcntia  probatur  ,  ex  4. 
Phys.  tcx.  T^-Siaer  in  igne  ,  (ff  igitis  in  cif/o  , 
ergo  aeref}  in  ccelo  ;  igitur  a  fimili  in  cafu  tcncc 
confcqucntla.  Confirmatur:  SI  Pater  eft  in  F.lio: 
crgo  Deus  eft  In  Dco  :  &  uhra  ;  ergo  Deusdiftin- 
guitur  a  Dco. 

Prxtcrca,  Qiiod  ab  aho  exit ,  non  cft  in  illo: 
5ed  Filiusexit  a  Patrc,  Filio  dicente,  loan.  16. 
Fxiii  a  Patre  ,  ij  lens  in mundum:  igitur  non 
eft  in  Patre  : 

CoN TRA  ,Joan.   14.  F.go  in  Patre  (  irquit  Sal- 

vatoi) 


VidenJas 
M.igift.  I. 
dijl.  ig.  c*J>. 
ty  htde  til . 
Hie  Doaor 
incroJueit 
fnodum  di. 
tendi  Henri- 
ci  exilliman> 
lis ,  pcrfonS 
cffe  in  alia , 
non  feenn- 
d.im  le  to 
tam  ,  fed 
quoad  ali- 
qiiam  par- 
cem  fui,  qux 
th  etia!n-< 
aliquid  al- 
terius  I  ac 
prQmda_» 
enam  elTe 
in  alUifecun. 
^uni  efTen- 
tiam  .  Vult 
tamea  per- 
fonam  ,  in 
qua  efl  a!ia  , 
fontioere.^ 
eam  fefun- 
«iiim  f*  to. 
taTTi  .  Hane 
iefiitat  per 
variain  ,  & 
feleiSa»  do- 
ftrinam  ,  ut 
\»  teftu  . 


Quod  Pater 
fii  iii  Filio  , 
&  c  conver» 
h  ,  n«n  a 
fela  cffentia, 
oec  a  fola 
relatioas.» 
ett. 


494 

vacor),^'  P.iter  in  m:  e^  ;  ergo  veriiTiine  dicicur 
Pater  etTe  i/i  Filo  ,&  Filius  in  Patre  ,  &  Spiritus 
Sanftusin  utroque;&  fingulus  in  fin^ulis. 

Respondeo  dicendum  ,  Filium  efle  in  Patre  , 
&  Patrem  in  Fiiio  ,  fecundumdivinas  fcripturas, 
&Sanftorum  auftontatem  ita  illas  interpretan- 
tium  ,  Veruntamcn  opinsndum  non  cft,  eum  mo- 
dum  ej]'sndi  in  quo  unaquaeque  pcrfonarum  di vi- 
narum  vicilTim  eil  in  alia,  (e  haherc  inftar  naturas 
in  fiippofito  exil^entis,aut  formx  in  materia,nam 
omnino  cft  alius,  imo  contradift'nclus  modus  ab 
iftis.  Siquidem  una  efl  in  alia  ,  ficut  fiibfillens  eft 
in  fiibfiftente,  fecundum  Hilarium,  7.  de  Trinit. 
zap.  6.  ubi  hsc  habet  :  I;fe/ie  non  ut  aliui  in  alio^ 
ut  corpus  in  corpore  :  Sedfic  ine(fe ,  acft',bfiflere^ 
iit infubfiftente  ;-^fit,utfit  ita  inefe,  m  ipfefubfi- 
fat:  Subfiilere  autem  ,  idefl;  incommunicabiliter 
per  fe  efie ,  convenit  perfonae  primo.  Quemadmo- 
dum  enim  in  creaturisagere,  vel  produci  primo 
convenit  fuppofito  toti ,  ideft  ,  non  fibi  ,  quii 
parti ;  ita  &  fuhfillere  primo  cft  perfonis.  Efl; 
igitur  Filius  in  Patre  ,  &  h  contra),  fecundum  in- 
cxiflentiam  fubfiflentis  in  fubfiftente,  quavein- 
exiftentiatotus  Filius  inexiflit  prKfentialiter  ,  & 
intim^Patri,  &  e  converfb,  juxta  illud  Ambro- 
fii  in  Hymno  ;  //*/  '^atre  totus  Filius  ,  ^3*  totusin 
Viirbo  Pater  .  Qu^a  orationc  notatur  mutua,  at- 
aue  penitus  intima  prgfentia  ,  non  vero  continen- 
tia  ulla  extremi  ab  extremo  ,  idefl  ,  Filii  a  Patre. 
aiit  e  converfb:  Non  enim  cll  unus  in  aho ,  ut 
corpas  in  loco,  8c  contcntum  in  continente  ,  ftd 
ficuti  fi  intelligantur  duo  corpora  in  eodem  loco, 
&  in  fc  invicjm,  amota  per  intelle6lum  loci  ra- 
fcione,  fuperefl:  mutua  pr^fentla  corporum,  & 
utrunque  eflet  in  altero  fine  continentia,  vel  unius 
ab  altero,  vel  amborum  a  tertio.  Et  fi  corpus 
gloriorum  inexiflcret  alteri  corpori  fjloriofo^fque 
lubtili,  reperiretur  fubfiftens  in  fubfiflcnte,  non 
per  informationem  ,  nec  per  modum  partis,  fed 
pcr  intimam,  mutuamque  prsfentiam  :  ficuti  ef^ 
(e  pctefl  Angelus  intimd  prasfens  corpori ,  etfi 
cornorisnon  fitpars,  nec  forma  .  Quibusfide  fi- 
^ione  intelloflus  addatur  unitas  naturas ,  ex  qua 
necefuirio  fcquatur  prgsentia  unius  ad  alterum,per 
fimilitudinerefti  inteHigeretur  inexifl:entia  unius 
perfona  divina  in  alia  .  Et  ita  pariter  potentif 
anime  ,  fi  poncrcntur  per  fe  fubfiflere ,  ratione 
unitatis  effentic,  cul  funt  c^dem  ,  mutuo  fibi  ipfis 
forent  pricfentes,  atque  una  eflet  in  alia,  Si  e  con- 
ver!o,juxta  modum  quo  Pater  ell;  in  Filio  .  Quia 
igitur/;«;.<^A''ajeflrelatio  communis  rationis  ejuf- 
dem  in  extremis ,  inodus  ifle  effendi  in  alio  pari- 
terimportat  relationem  communem  ;  nam  ficuti 
&  fub  eademratione  ,  qua  una  perfbnaeft  in  ajia, 
fub  eadem  omnino  alia  eit  in  ipfa  . 

Veruntamen  iitius  mutuf  incxiftentias  ratio 
rcc  foli  efientie,  nec  (bli  rclationi  efl  attribuen- 
da  ,  fed  utrique  fimu!  .  Primum  probatur  ;  Nam 
ex  eo  concedendum  foret,  Patrem  cfTe  in  (e,  eo 
modoquo  f-riptura  dicit ,  Patrem  efic  in  Filio. 
Idautcm  eft  planefilfum  ;  quia  hocgcnus  inexi- 
ftendi  requirit  diftinftionem  realem  fibi  invicem 
jnexiftentium  .  Probatio  fccundi  :  Rclaf  iones  ori- 
ginis  non  funt  eju!dcm  rationis  in  perfonis  rela- 
tis,  ergo  fi  dc  his  formaliter  efict  mutuaincxi- 
ftcntia  div'inarum  perfonarum,  ipfas  haud  unifor- 
miterfibi  invicem  inexiltercnt,  atque  ita  ismo- 
dvLsefendiinv.on  fpectaretad  genus  relationis 
communis,fed  magis  ad  relationcm  difquiparan- 
tix,  quod  falfum  elt.  Dcinde,  fi  per  impoffibilc 
Deus  alium  produceret  Deum,  Deus  producens 
Bon  eilet  in  produfto  hocgenere  inpxillendi,  di- 


Sufnma  ]oannis  Duns  Scoti . 

ccnte  Damafcero,  lib.  i.  cap.  J.  JV  efi''^'^^  itHf 
Dii ,  nonpoffent  effefimul :  ncuter  enim  eflet  im- 
menlus,  &  itanecDeus,  &  nihilominus  ftares 
relatio  producentis  ad  produftum  ;  ergo  de  Iftl 
formaliter  non  provenit  inexiftentia  Patris  in  FJ» 
lio  .  Rurfus,  fi  pcr  impofiibile  in  eademnatura 
divina  reperirentur  dua:  perfbnf  improduftc, 
rulla  intelligereturoriginatio  inter  ipfas  ,  adhuc 
tamen  una  eflet  in  alia  per  circuminceflionem , 
ut  vocant:  quia  in  eadem  eflfentia  fubfifterent  duo 
realiter  diftindta  ;  de  neceflltatc  ergo  una  efl*et  in- 
tim^  prgfens  alteri ,  uti  nunc  Pater  Filio,  &  i 
converfb.  Denique  ,  in  crcaturis  vere  repcriun- 
tur  relationes  originis  ,  &  principjantis  ,  origi» 
rati ,  &  principiati  ;  &  tamen  propter  diverfita« 
tcm  naturffi  in  ipfis  relativis  ,   neutrum  eft  in  alio. 

Quoniam  igitur  ncc  /bla  cflentia  ,  nec  fola  rc- 
latio  efliciunt  adjequate,  &  formah'ter,  ut  una 
perfona  alteri  inexiftat,  fitque  in  ipfa  ,  ut  fubfi- 
ftens  in  l\ibfiftente  ,  fupcreft  ,  ut  de  utraque  fimul 
procedat  complf"ta  ratio,  cur  unaqusequc  perfb- 
narumfit  perfectiffim^  alteri  prjefens , '&  una  de» 
mum  in  alia.Ad  quod  intelligendum  ,  excmplo  re» 
lationis  fimilitudinis  accepto  excrcatis  manudu- 
ci  pofl^umus.  Hsc  itaque  relatio  fimilitudinis, 
ex  j.  Metaphy.cap.de  Ad  a/irjuid,fur.ditur  fuper 
unitatem  in  qualitate  .  Nec  igitur  /bladiverfitas 
relativorum,  nec  fbla  fundamenti  unitas  fufficit 
ad  fimilitudinem  ,  fed  ambo  per  fe  rcquiruntur, 
ficut  una  caufa  perfecta  ,  ^adarquata.  Jta  hic, 
fiec  diftinftio  perfbna:  inexiflentis,  &  in  qua  eft 
alia:  nec  unitas  efl^entiaf,per  quam  funt  in  fc  invi- 
cc:n,  cft  ratio  compkta  iftius  inexifteniias ;  fej 
anibo  fimul.  Attamcn  quemadmodum  in  fimili» 
tudinis  rclatione  princfpalior  ratioeft  unitas  fun- 
damenti,  qiiam  extremorum  difl:iniftio  ;  ita  hic 
immediatior ,  &  principalior  ratio  ifluis  in°xiften-i 
tia:eft  unitas  cffentie,  minusautem  prineipalis, 
diftinftio  perfbnarum. 

Ad  Argumenta  .  Ad  primum  refpondcoj 
cum  probatur  fequela  :  In  P.itre  eft  Filius  ;  ergo 
in  Patre  eft  filiatio,  negando  confequcntiam  : 
quia  committitur  manifefta  fallacia  ssquivocatio- 
nis  :  Nam  utique  Fihus  eft  Patri  per  perfeftifll- 
raam  pras^entialitatem,  ut  fubfiftens  eft  ,  intim^ 
prsfens  fubfiftenti  in  eadem  naturs  ;  fed  exin- 
de  non  debet  inferri  filiationem  eflTe  in  Patrp 
per  informationem  ,  ficut  de  virtute  fermonis 
denotatur    ,    cum    abftraftum     dicitur  cfle  ia 


flliquo  . 

Ad  fecuudum  concedo ,  modum  hune,  quo 
una  divina  perfbna  eftinalia,  reduci  non  potre 
ad  aliquem  ex  enumeratis  ab  Ariftotele  ;  quia  in 
illis  ratio  potior  (  ut  tangitur  in  argumento)  ef 
fendi  in  dc  divcTCits.tc  procedit;  at  principalior 
ratio  incxiftentia:  unius  perfonie  in  alia,  cft  uni. 
tas  efl^enticc,  ut  diftum  cft  ]in  finc  folutionis  • 
Hinc  quoniam  obvia  creaturarum  exempla  magis 
abducunt  a  re6ta  iftius  myfterii  inteliigentia  ,  di- 
citHilarius,  3.  de  [Trinit  in  exordio  :  j^jfert 
plerifjue  vbfcuritate»}  fermo  T)omini,cum  dici( ^ 
egoinPatre,  &Paterin  me  eft,  nec  immerito. 
Natura  enim  intel/igentia  humana  rationem  di' 
cii  hujus  non  capit :  nec  exemplum  aliquod  rebus 
divinis  comparatio  )>u mana  pri^flabit, Quod  H i I a- 
rii  diftum  eft  intelligendum  de  exemplis  per- 
feft^  rem  iftsm  repracientantibus  ;  ejufmodi  enira 
revera  non  occurrunt:  fed  imperfefta  exempla 
excogitari  qucunt  ,  fcgregando  per  intelle- 
£tum  imperfe^tiones  a  crcaturii  :  Nam  Deus 
eft  omnibus  intim^  prsEfcns  per  illapfum  : 
ad    quem     illapfum     concurrit  fimul     immcn- 

fitas 


Tomtis  l  Vars  l  Qucejlh  XLll  Art.  VI 

fitss  efus,&  nuriTenentia  ,  velconfervatio  crea' 


turarnm:  circumfcnpM  manutenentiaB  ratione, 
per  immenfitatem  el^  intim^  prerensomnicreatu» 
tx  :  citra  confervationem  earum  .  Rurfus  ,fi  fin- 
gatur  unius  nature  cum  aliquo  fubfiHientc-,  cui 
eftprK'cns,  &  per  quam  oporteat  ipfum  ita  effe 
prxfentem,  erit  exemplum  manuduccDS  ad  perci- 
picndum  Iianc  inexiftentiam  ;  &  alia.  infuper 
cxcm -)!a  annotata  {vi,T\\.infoItitione. 

Ad  tertium  dicendum,  AnaxagoroB  opinionem 
uihil  co:T!mune  habere  cam  modo  ,  quo  Pater  ell 
in  Filio,  &e  converfb.  Ille  enim  (  prout  fibi  im- 
ponitur  ab  Ariftotele  )  putabatquodlibct  elTe  in 
quolibet,  tanquam  ejus  partem  :  fed  una  divina- 
rum  perfonarum  non  ita  eft  in  alia  ,  ut  expofitum 
fuit ,  &  ideo  nulla  Icquitur  confufio  .  Ad  con- 
firmationem  ex  Ariftotele  ,  dicendum  ,  aut  falfum 
efle  ,  quod  indivifibiliaquantitatis  non  funt  di- 
ftinfta  ;  nifi  difFerant  fitu  ,  aut ,  fi  hoc  conccda- 
tur  ;  nihil  proindc  contra  fblutionem  obtineri, 
cum  ratio  illa  non  congruat  divinis  perlbnis, 
quae  ab  omni  fitu  fnnt  longiffim^  fegrcgatg ;  Sc 
propterea  abique  fitu  diftinft»  . 

Ad  quartum  neganda  cft  confequentia :  ficut 
cnlm  fi  argueretur:  Quicquid  efliimile  Socrati. 
efl:  fimile  omni  Socrati :  ergo  ell  fibi  fimile  :  con- 
lequentia  nan  reft^infsrtur  ,  quia  fimilitudore- 
quirit  extrema  reahter  diftinifli :  ita  pariter  cum 
applicatur  ea  forma  arguendi  ifti  relationi  com- 
muni  inJportatJe  per  modum  ciTendi  unius  pcr-' 
fone  in  alia  ;  eil  igitur  Pater  in  Filio,  fed  non  in 
fe  iplb,  ficut  Socratet  efl  fimilis  ahis  i  fe  diflin- 
ftis ,  non  fibi .  Forma  autem  illa  arguendi  Philo- 
fophi  tenct,  quia  aer,qui  infertur  eflTeinCsIo, 
diflinguitur  a  Ccelo . 

Adconiirmationem  ,  Hilirlus  ,  7.  de  Trinit. 
concedit  Deum  eTe  in  Deo  .  Sed  cum  infertur: 
ergo  Deus  ditliinguitur  k  Deo,  neganda  eft  con- 
fequentia .  Cum  enim  accipitur  ,  Deus  eft  in  D^o 
«ut  Dcusgenerat  D«um  ,  Tb  Deus  lupponit  pro 
perfbna  gignente,  atque  per  perfefliffimam,  in- 
timamque  prasfentiam  alteri  incxiftente  ;  fed  in 
confequcntl  importatur  diftinftio  De.tatis  %  fe 
ipft ,  quod  eft  impoffibile  . 

Ad  quintum  ,  ExitusFilii  i  Patre  eft  prdceffio 
produfti  a  producente  :  ft&nte  autem  tali  procef^ 
(ione,  &  exitii,  adhuc  exiens  miinet  in  eo,  a 
quo  procedit ,  quiarecipit  eandem  naturam  cum 
eo,  a  quo  procedit ;  &  ideo  eft  uterque  utriquc 
intim^  praBfens  ,  &  manentibus  realiter  diftinflis , 
unuseftin  alio  ,  juxta  ineffabilem  hujus  inexi- 
ftcnti»  modum. 

ARTICULUS    VI. 

Utrum  Filius  fitasqualis  Patri  fecundum 
potentiam . 

Doflor  I.  dift.  20.  «triufque  fcripti  ■■  Quodlib. 

qu.  6.  %.De  tertio  ,fcilicetde poteflate . 

S.  Thom.  I.  part.  qu.  42.  art.  6. 

VIDETUR  Filius  non  cfle  Patri  aeqiialis  fe- 
cundum  potentiam:  Nam  Pater  eoufqneeft 
polens  ,  ut  valcat  Filium  gencrare  ;  igitur  ^\  Fi- 
lius  «quaretur  fibi  in  potentia  ,  pariter  &  ipfc 
pofTet  generare .  Atqui  gignere  non  potcft  alium 
Filium  :  igitur  fit  oportet  longe  inferior  Patre  fe- 
cundum  potentiam  .  Probatio  confequentia  :  fi- 
quidem  Auguftinus  ita  arguit  contra  Maximi- 
rum  l,h.  ;.cap.  xt,.,  Si  Paternon  potefl  gcnerare 
fibi  Filium  a-fulem ,  ej}  impotem  :  ergo  c  con- 


495 

verfo,  fi  non  eft  impotens,  fcd  o-jnipatens  ,  p'J- 
teft  Filium  gcnerare;  i^iturfi  Filius  impotens  ell 
gignendi,  non  cft  «qualis  potentixcum  Patrc. 

Confirmatur,  fi  Filiuj  ignoraret  g«nerationcm 
Patris  ,  non  forct  ommilciens  ;  ergo  necomnipo- 
tens  eft  dicendus ,  fi  non  poteft  pariter  generare. 

Prsterea  ,  Richardus  ,  2.  de  Trinit.  ctip.  ult. 
probat  heri  non  pofle  ,  utfintplures  omnipoten- 
tes,  propterca  quod  unus  efficere  valerct  ,utaliu$ 
nihil  poflet .  Scd  fi  ponantur  plures  perfonas »  ]u^ 
poten':es  ,  idemtsconveniens  fequerctur  .  Nam 
una  perfbna  poffet  fuo  vclle  producere  omnia  pof- 
fibilia  ,  quibus  produftis,  nihil  alteri  perfonffi  fu- 
pereflet  producendum  :  eadem  enim  non  pofTunt 
bisomnino  produci  ;  ergo  non  videtur  attribuen- 
da  par  poteftas  divinis  perfbnis  , 

Confirmatur,  Piter  priusordine  originisvult 
crcaturas  exiftere,  quam  Filius  ,  qui  de  Patre  ac- 
cipit,  utpolTit;  igitur  Pater  producit  prius  ori- 
gine,  quam  Filius  producere  intclligatur  ;  ergo 
in  eo  figno ,  quo  Filius  producere  deberet ,  nui- 
la  funt  poflibilia  producenda . 

Praterea,  ^x p.  propofnione  de  Caufit  ^  ^  2. 
Metaphy.tex.  c.4.  ks  i.  '7'ojl.  tex.c.  5.  Prima  cau- 
fa  plusinfluit  in  efFe^tum  ,  quam  caufa  Tecanda  ; 
fed  Pater  praftat  Filio  virtutcm  caufandi ,  &  non 
^  Gcnverfo  ;  ergo  Patris  potentia  plus  eft  influens 
incaufata;  non  cft  igicur  Filius  paris  poteftatis 
cum  Patre . 

CoNi  R  A ,  Fulgentius  de  Fide  ad  Petrum  cap. 
2.  Sermonem  facicnsde  perfbnis  divinis  ;  nulla  « 
inquit ,  aheram prdicedit  atcrnitate ,  aut  excedit 
magnitudine  ^aut fnperat poteftate .  Magifter  i. 
diJK  30.  ex  diiftis  Auguftini ,  /ib.  3.  contra  Mixi- 
w/V/^wtripIicitcr  idipfum  probat  :  Primo  au£lo- 
ritatc  Salvatoris  ,]o.  \6.  Omnia,  qua babet  Pa- 
ter  ,  ntea  fitnt .  Si  omnia  ,  qu»  habet  Pater  ,  Pilii 
funt  ;  ergo  Patris  omnipotentia  etiam  cft  Filii : 
non  eft  igitur  Pater  Filio  potentior  .  Secundo,fi 
Pater  fibi  inxqualem  g-nuit  Filium:  igitur  aut 
quia  n»n  potuit  eumgigncrc  acquaiem,  aut  quia 
noluit  :fi  nonpotuit,  inrirmus  •  fi  noluit,  invi- 
dus  invenitur .  Sed  utrun  ,uc  falfum  cft  :  Patri 
ergoFilius  «qualiseft  .  Tertio  per  fimile  ,  Ho» 
mo  fi  potuiflet,  SEqualem  Filium  gcnuiflet :  quis 
ergo  aude^it  dicere ,  quod  hoc  omnipotens  non 
potuit. 

Respondeo  dicendum  Filiumomnino  eflTe  Pa- 
tri  »qualem  ,  fecundum  potentiam  .  Ad  cujus 
cvidcntiam  ,  lciendum  nobis  hic  efle  firmonem 
de  potcntia  aftiva  ,  quK  eft  in  Deo  ut  primum  ef- 
ficiens,  caque  poteft  intelligi  &  extenfiv^  ,  & 
intenfivd  ,  Primo  modo  rc6l^  concipitur  squalis 
in  tribus  fubfiftentibus  in  Deitate,  finullum  fit 
objeclum,  inquodcx  asquoomnes  tres  non  pof^ 
fint  .  Secundiim  autem  intenfionem  ea  potentia. 
eft  perfeflior ,  qua  in  fe  majori  prsdita  eft  attin- 
gendi  effcftum  virtute  .  Qiiia  tamcn  tcrmini 
aftuum  notionalium  non  perinde  conveniunt 
omnibus  perfonis,  ciun  Filius  a  folo  Patre  fit, 
Spiritus  veroSanftus  a  Patre,  &  Fiiio,  ifti  per- 
tinere  proindenon  viJentur  adactivam  potentiam 
Dei ,  quam  unam  crcdimus  xqualem  intribas. 
Nihilominus  nonnullis  aliter  vi'um  fuit  ,  unde 
&  docendum  putaverunt,  potentiam  generandi 
pertincre  ad  omnipotentiam  ,  quaj  eft  ,  atque  fc 
extendit  ad  quicquid  non  implicat  contradiftio- 
nem  .  Scd  nobis  hxcopinio  non  probatur  ,  quia 
non  falvat,qua  ratione  Pater ,  &  Filius  fint  cqu^ 
potentes  .  Namfi  Patcr  poteft  in  aclum  genera- 
tionis  ,  qui  cft  tcrminus  potentia;  aftiva? ,  fecuo- 
dumopinant«s,  &ineundem  atlura  F.lius,   & 

S[5i- 


De    variic 
poceotis 
acfeptioHi- 

(ulc    «r/.  4. 


.Sjidius 
&  Varro  i 
dljl.  »0. 


SoIuticQis 
dcflaratio  . 
De  his  etiani 
quodlib.  q> 
7.  (l,-  Adfrt' 
mur»  argU' 
Dientitm  itl-j 


£z  quodlib» 


Spirjtus  Smflus  rtofl  poHnnt ,  maniftlli}  (equitur 
in  eis  a^^i^o^um  diininute  potcntiam  a^ivam  re- 
periri  •  Unde  fic  arguo  :  Acclp\Atur ^ef^erare  ia 
divinis,  nec  ad  i)llum  ruppolitum  comparcturj 
auEiplum  rerpeflu  Filii  producendi  eil  tcrminus 
potcntis  aftiva:,  autnon.  Si  primum  ;  crgo  in 
quocunque  non  eft  potentia  ad  illud,  non  eft  omni. 
potentia  ,  idelt ,  non  reperitur  potentia  ad  omne 
illud  ,  aJ  quod  nata  ell  efle  potentia.  Si  (ccundum; 
crgoinnul!orupporitoell  potentia  aftiya  adgc- 
nerare  ,  ac  proinde  ^igncre  Filium  non  fpeftat  ad 
Patris  omnipotentiam  ;  &  ideo  tres  peribna  Tunt 
(Equalis  potflntiae  tam  intcnfive ,  quam  cxtenfiv^, 
quamvis  rolus  Pater  ;>eneret . 

Potentix  igitur  aflivas  primus  terminus ,  pri- 
mumquecorrelativum  ,  ell  ipfum  pojfihile  \  non 
quidcmut/w;'f)!7r^///opponitur  ;  quiajuxta  hanc 
confiderationem  ,  Deus  eft  poflibilis  ,  cul  nihilo- 
minus  rcpugnatefTe  torminus  potcnti»  aftiv« . 
NecefTario  sr go /ic/fi/^i/e  ,  ut  e(i  hujus  potentiK 
tcrminus  ,  &  correlativum  ,  accipiendum  eft  ,  fc- 


SuTnfnxJoannis  Dm  Scoti. 


vine  perfons  iunt  cfiqualcs  fecundum  {ntrinfccatn 
magnitudinem  voluntatis,  qure  eft  cjus  intcnliva, 
infinitas  :  ell  igitur  fundamentum  ut  comparatur 
fub  ratione  poteftatis  ad  objecta  extrinlcca  ,  rc- 
fpeftu  quorum  voluntas  e(t  cequale  principium  ; 
sequalitas  crgo  poteftatis  cft  cequalitaa  principii 
utprincipii.  In  fundamento  itaque  iftius  tertiJC 
aequalitatis  fecundum  poteftatem  (juxta  Ful,!^cn- 
tii  affignationem  ^femper  includitur  poteftas,  ut 
poteftas,  five  caufalitas  aftiva  ;  caquccumnon 
fit  nili  refpeftus  rationis  ,  fundamentum  iftius 
aqualitatis  non  eft  in  divinis  perfonis  exnatura 
rei  .  Ncc  propterea  tamen  exiftimandum  fuper- 
flue  additum  eflTc  ,  divinas  pcrlbnas  efle  squales 
fecuniiim  potefltitem  ,  vel  unam  non  fuperare  Ubifupri_, 
aliam  poteftate  ;  quia  ecfi  aliquorum  aqualitas  ^- De  Jicun. 
proprie  attendatur  fecundurn  intrinfeca  ,  ex  con-  '^? '"  'ft""- 
lequenti  tamcn  per  comparationem  ad  extrmfeca 
intclligi  pofiimt  acqualia  ,  aut  fecus.  Sienim  par 
inaft  ipfis  virtus  intrinfeca  ,  &in  aquali  gmdu  , 
fequitur  &  jequaliter  agcre  poffe.  .S^qualitas  er 


cundum  quod  contradiftinguitur  ab  co,  quod  cft      go  potcftatis  prepri^  ron  eft  alia  ab  jcqualitate 


ex  fe  neceffarium  .  Quoniam  autem  quicquid  eft 
Deo  intrinfecum,cft  ex  fe  formalitsr  ncceffarium, 
aut  per  identitatem  cum  eflcQtia  ,  nihil  tale  elTc 
potcft  terminus  potentiaeaftiva  .  Quare  finon- 
runquam  invcniantur  Santli ,  rel  Doftorcs  dixif- 
fe  potentiam  generandi  ciTe  aftivam  potentiam, 
&  ^eOT?'^?/ tcrminum  ejus  .  Sentiendum  eft  dc 
virtute  fermonis  neutrum  cfle  verum  ,  fimplicitcr 
loquendode  potentia  ,  quatenus  nimirum  refpi- 
cit  poflibile  ;  etfi  verte  fint  pro  «juanto  nominc/70- 
/tff;/'/^intelIigitur,  vel  fignificatur  ratio  princi- 
pii  ,  prout  in  communi  rcfpicit  principiabile. 
Contra  vero  omne  aliud  a  Deo  cft  poflibile  obje- 
6tiv^  ;  igitur  cum  adomniapoflTibilia  tres  perfb- 
rs  habeant  eandem  principii  rationem  ,  in  ipfi« 
eftparpoteftas,  feupotentia  a£liva  producendi 
omne  fic  poflTibile  .  Quod  vero  infit  eis  ex  acquo 
idem  principiumcreaturarum  produ6livum.  Pro- 


magnitudinis,  fed  eft  quafi  explicans  quandam 
magnitudinis  ajqualitatem,  qualis  feilicet  ma- 
gnijiudo  eft  forme  afliva  ;  ficuti  in  creaturis,  quas 
habent  a:qualcm  magnitudinem  caIoris,&  parem 
poflident  potentiam  calefaciendi ;  jqualitas  ergo 
/ecundum  magnitudinem  ,  &  etcrnitatem  ,  eft 
ad  /e  ,  &  penes  intrinfeca  :  quas  ert  autcm  ffiqua- 
litas  poteftatis  exfurgit  prout  comparatur  ad  ex- 
trinfeca  .  Ac  perinde  relpeftuscqualitatis  proxi- 
mii  fundatur  in  poteftatc,  quje  etiam  formaliter 
cll  rationis  rcfpe61us  (  quia  nulla  eft  in  Dco  rela- 
tio  realis  ad  creaturas)  fcdipfa  poteftas  inclBdit 
vel  connotat  preterea  fundamentum  cjus,  quse 
«ft  Dei  voluntas  inten/ive  infinita  ,  una,eadem- 
que  in  tribus. 

Ad  argumenta  .  Ad  primum  refpondeo ,  nc- 
gando  primam  confequentiam  re6li}  inferri  virtu- 
te  formae ,  quia  tantum  deduciturgraj*«  materis. 


batur  :  ouia  priufquamtale  principium  refpiciat      Sed  probatur  ex  Auguftino  contra  Maximinum. 
crcaturas  producibiles  ,  vel  objeftivi^    poflTibiles,      Refponfio  :  Auguftini  argumentum  non  tenet  per 


(gft  tribuscommunicatum  perfonis  ;  ergo  ipfsre- 
fpeftuproducibiliumfunt  unum,  idcmque  prin- 
cipium,  &  par  in  omnibus  poteftas,  quoad  nu- 
merum  poiribilium  .  AfTumptum  cx  eo  conftat, 
quia  quoticfcunque  cft  principium  neccflTarium 
-refpeflu  unius  produftionis ,  &  contingens  re- 
fpecliu  akcrius  produftionis  ,  prius  eftprincipium 
aoendi  necelTarium  ,  quam  contingens.  Sed  prin 


locum  intrinfecum,  qui  in  propofito  eflctlocu* 
a  toto  in  quantitate  ad  partcm  totius  in  quantita- 
te  ,  ^ peffe gefterare  ctidcret  fub  potentia  aftiva 
Scd  concludit  contra  Arianos  gratia  matcrias 
virtutc  aliquot  propofitionum  fubintelleftarum. 
Concedebat  cnim  Maximinus  ,  Patrem  Filium 
genuiflle  ,  fed  r.on  ffiqualcmfibi. 

CoNTRA,  Auguftinus  arguit  Qc  :  Si getiuitf 


cipium  producendi  perfona»  ,  neceflfario  fe  habet      ^  non  pctuit generare  Fi/inm  aqiia/emjibi:  ergo 
ad   produ£tioncm  illarum ;  contingenter  autem       "  '    '  «    .    ..  .- 

rcfpicitcreaturas  ,  ut  producibiles  :  prius  igitur 
communicatur  tribus  perfonis  ,  quam  poflit  ha- 
bere  aftumrcrpeftucreaturarum  producibilium . 
Ex  his  itaquc  evidens  eft  poteftatis  divinarum 
perfonarum  asqualitas  ,  &  quoad  extenfionem  , 
&  quoad  intenfionem  .  Sive  enim  potentia  afti- 
ve  accipiatur  proablbluto,  quod  eft  fundamen- 
tum  relationis  principii  ,  juxta  Axcit.  srticu/o  i^. 
fit  oportet  id  abfolutum  intribus  fimpliciter  ejuf- 
dem  magnitudiRis  :  five  potentia  intclligatur  re- 
ktio  fundatafuper  illud  abfolutum,  cadem  re- 
latioeft  trium  ,  ficut  triumeft  fundamentum  re- 
lationis  :  cftigituromnimoda  aqualitas  potefta- 
tis  divinarum  pcrfonarum  &cxtenfive,  &  inten- 
fivc  .  Porro  intelligendum  eflabfolutum  ,  quod 
diximus  fundamentum  relationis  ,  «ffe  quidem  in 


fuit  iii?poiens  .  Prcbatio  confequentiag  ;  Patcr  de- 
dit  Filio  per  gcr.crationcm  Deitatem  minorem 
ea,  qua:  in  ipfb  erat  ;  ergo  Dcitasnon  eft  ex  fe 
infinita  :  quia  ut  infinito  eflenequit  aliquid  ma- 
jus  ,  ita  nec  pote.ft  minui .  Scd  fi  Deitas  non  eft 
infinita  ,  habens  eam  ncneftomnipotens  ;  oinni- 
potentia  cnim  cum  fit  fcqueia  efllenti»  infinita:, 
omnipotens  efTe  ncquit,  qui  non  habetf/J"^  infi- 
nitnm  ;  crgo  Pater  ,  fi  non  genuit  Filium  acqua- 
lem  fibi ,  non  cft  omnipotens.  Sic  quidcm  cft 
deducenda  ratio  Auguftini,  fed  coniequentia  non 
infsrtur,  quafi  fubomnipotentia  in  generali  con-- 
tineatur  particularis  ,  qux  eft  Fi/ium  giguere 
<i:qua/em  ,  fed  magis  quia  iftud  univerfale  ,  quod 
efl  omnipotens  ,  concomitatur  infinitas  ef^ciuig , 
&  ita  commuriicabilitas  in  a;qualitate  fecundum 
magnitudinem,  asternitatcm  ,  &  poteftatem  pro- 


tribus  cx  natura  r€i(&  non  eft  aliud  ,  quam  di-  duccndi  omnia  poflibilia  .  Et  confimiiiter  potcll; 
vina  voluntas  ,  fuprema  omnium  crcaturarum  argui  :  fi  Pater  non  poteft  aliquid  intclligere  ; 
caufa  )  nonfundare  tamcn  arqualitatcmfecundum  Pater  non  eft  omnipotens  .  Et  fequitur  ccnfe- 
pcteiUiam  ,  ut  ablbiutc  accipitur  .  Ita  enim  di-     quentia,non  proptereaquod /V.Vf/Z.-^c/e  fit  tcrmi» 

nus 


Tmtts  l  Vars  l  Qugflh  XLH.  Art.  VI 

Dajomhipotanti»,  ledquiaexnd 


iia  exnde   convincere- 

tur  in  Patre  non  repariri  plenitudo  omnis  perfe« 

flionis  fimpiiciter  ,  &  itanec  efle  inhnitus  ,  nec 

fubindc  omnipotens. 

*..4.i...         ^'^  contirmationem  refpondco:   fcientia  non 
wuiro  p«-  ....  •  .         ^  -, 

trnti»  a:"B-   cxigit  ord'nem  detcrminatum  prioris  ,   vel  polte- 

jttre    n«.-v_»    rioris  ad  rcibilia  ,  cuiordini  ex  fui  ratione  necef- 

■poilit  om.e    |jr;o  alli?atur  potentia  ,  quscum  fit  ad  tcrmi- 

ti«       omi«    num,ncceHar:ocompar!itur  ut  pnus  ad  poiterius. 

ftibile  •  Scientia  crgo  utpot^  abilrahens  ab  iilo  ordine,  ex 

le  cll  omnium  prorliis  entium  ,  quia   omnia  funt 

fcibilia.  At  poccntia  non  fe  extendic  ad  omnc  ens, 

fed  tantum  refpicit  ens  poiTibile,  ut  proprium 

objeftum",  quia  id  iolum  natum   eil  eiTe  potentia 

pofterius;5:  ideo  cns  neceifarium  non  fpcflat  ad 

objetFlum  ejus  ;  ensenim  neceiTarium  noneilin- 

telligibile  potentia  poiterius  ;  ac  propterea  quic- 

quid  ell  identificatum  elTentis  iniinitaj ,  in  qua  ell 

fumma  neceilitas,  elt   iupra  eificaciam  potentiae 

aciivae ,  quantumvis  infinits  :  imo  hsc  potentia 

ex  neceffitate ,  tanquam  una  perfectionum  iim- 

pliciter  eft  inteniive  infinita  . 

Ad  fecunduin  dicendum  ,  Richardi  argumen- 
tum  procedere ,  &  valere  in  cafu,  quo  per  im- 
poifibile  ponercntur  duo  Dii ,  utdeduftum  fuit 
fupra,  (juixfi.  XI.  art.  2.  cum  itaqnc  arguitur, 
Una  perfona  yclle  poiTet  ornnia  poiTibilia,  nolen- 
te  alia.  Rernoniio  ;  quia  tribus  una  ineil  indiviii- 
bilis  voluntas  ,  unicum  aftum  haberc  poteit «  ad 
Cxtrinfeca  objecta  terminatum,  &  uniformiter  ab 
omnibus  egredientcm  ;  vana  eil  igitur  imagina- 


497 

tio  ,  quam  fupponit  art^umentum  .  Nam  ilcut  in 
eodem  inilanti  naturs  intelliguntur  tres  perfonre 
habere  principium  fuiliciens  poncndi  ea  itt  tj/e^ 
ita  in  eodem  inftanti  intelliguntur  habere  aftum 
uniformiter ,  quo  volita  ponuntur  ih  efft . 

Adconfirmationem  dico,  Patrem  prius  origi- 
ne  velle  alia  a  fe  ,  aliud  non  ciTe  ,  quam  a  fe  pof- 
fidere  principium  volendi ,  &  a6lum  ;  Filiunt 
vero  idipfum  velle  origine  pofierius  ,  efl  habere 
eaomnia  fibi  a  Patre  communicata  ;  fed  exinde 
inferri  non  pofTe,  pro  aliquofigno  aftum  ut  i 
Patre  cgredientem  terminari  ad  creaturam  ,  quo 
non  terminatur  aflio  Filii  ad  eafdem.  Nam  cum 
principium  agcndi  per  prius  de  neceifitate  infit 
tribus  perfonis,  quaai  reipiciat  aliquid  adextra  , 
Ut  declaratum  fuit  ifjfo/uriofiCyzSius  tranfiens  fu- 
perobjccla  extrinfeca  ,  eft  ab  illo  principio  ,  ut 
in  tribus  in  eodcm  omnino  figno  naturos . 

Ad  tertium  reipondeo  ;  equidem  illam  propo- 
fitionem  habere  veritatem  in  caufis  per  prius  ,  5? 
pofterius  eifentialiter  ordinatis,  eoqaod  in  cau- 
fa  priori  fit  alia  virtus,  feu  vis  caufafldi,  ac  fit 
in  pofteriori  .  Quo  enim  eft  natura  prior,  eo 
principalior  ,ut  pofterior  minus  principalis  .  Fal- 
lit  ergo  propofitio  ,  cum  idem  principium  cft  ia 
duobuj  fecundumoriginem  ordinatis  ,  in  quibus 
proinde  eft  eadem  vis,  vel  virtus  caufandi  re« 
fpeftu  tertii ;  &  ideo  non  magis  influit  unum, 
quamaliud  incauiatum,  fed  ambo  uniformiter, 
ut  diftam  eft , 


QU^STIO  OyADRAGESIMA  TERTIA 

DE  MISSIONE  DIVINARUM  PERSONARUM 

IN    OCTO    ARTICULOS    DIVISA. 

T)iinde  confiderandum  de  mijfionc  divinarum  perfonarum 
€  I  R  C  A    H  O  C    qjU  ^RUNTUR    OCTO. 

Utrum  alicui  divinaeperfonxconveniatniitti. 

Utrilim  miffio  fit  acterna  ,  vel  temporalis  tfiitum  . 

Utrum  leffundum  quid  divina  perfbna  invifibiliter  mitfatur» 

Utrum  cuilibet  peribnffi  conveniat  mitti . 

Utriim  inviGbiliter  mittaturtamFilius»  quim  Spiritus  Sanflus, 

Ad  quos  fiat  miffio  invifibiJis  . 

De  miflione  vifibili . 


ARTICULUS    L 

Utriim  aJicuiper.^bnas  divin» 
conveniat  mitti  . 

DoUor  I.  dij}.  i^.i» Report.ibidem quaj}.\, 
S.  Thom. l  .p.q.  ^i.  artic.  i. 

IDETUR  divine  perfb- 

na;    minimd    convenire 

mitti.  Nam  mittens  po- 

tioreft,acpreftantioreo, 

qui  mittitur .  \s  enim  ex 

hoc  quod  mittatur  ,  ob- 

tcmperatjuiTionibusmit- 

tentis  fe  ,  ac  proinde  eft 

illi  fubditus,  &  inferior; 

fed  fyncera  fidcs  docet 

divinas  perfonas  cfTeinter  feomnino  ajquales,  nec 

vinamalia  pra;ftantlorem  :  ergoeasinter  non  ha, 

betiocum  miitcrc  ,  &  mitti . 

Tomus  /. 


Praetcrca,  qut  mittitur,  vadit^'n  Iccum  ,  ubl 
prius  non  erat  ;  Alioquinenim  qua  rationc  mif  Ubi  ru^faj 
fus  diceretur  ,  ubi  prius  erat .-'  fed  cvidens  ei\  om-  ^'^'  ■^'  ^* 
res  divinas  pcrfonas  permde  ,  oc  ubiquc  rcpcnri; 
dicentePropheta  ex  perfona  Dci  ,  Cxlnm  y  6* 
terramegoimpleo  .]trtm.2i.  ergo  nulli  divina- 
rur»  pcrlonarum  convenit  mitti. 

Prsterea  ,  Non  videtur  intelligibilis  mifflo  ali- 
cujus  ,  nifi  concipiatur  qui  mittitur  difccJere  ab 
co,  qui  amandat  alium  :  fed  aliquam  divinarum 
perfbnarum  difcedere  abalia  ,cft  impofnbile  ,cum 
unius ,  ejufdemque  fubftanti»  fint  ;  ergo  nec  mit- 
ti  veri  ulla  intclligi  potcft  . 

Pra:terca  ,  fi  aliqua  divinarum  pcrfonarum  mlf^ 
fa  dicenda  forct ,  utique  exinde  eam  dcnomina- 
tionem  acciperet ,  vel  quia  aliquid  operata  eflet    vki  fupra-. 
circt  crcaturas,vel  quia  pcr  fnbjeflam  creaturam    Cdp.HU  iug, 
vifibilis  apparuifTet  ;  fed  hac  rationeomnes   tr«s    ruitr , 
ex  atquo  miiT»  diccrcntur  ;  omnibus  pcrinde  ope- 
rantibus  ad  extn  ,  utomres  pcr  crcaturas  vifi- 
R  r  r  biles 


T.  dift.  I». 

4«' 


Vofibiisqua. 
l.rer       utlBv 


|.4ift.8.  q.4. 


reolus  f.  di. 
ftia.i;.  ar. ip 
i.rerlia  pro. 
peiiiit  Rew 
hanc  ita  de. 
flarar,  Ftr- 
vorjani  di. 
tiinam  mi;> 
• ,  aliuW  o«a 
fft  »  quani-* 
au^oritare 
ab  xterna 
accept*  ,  iR 
Kmpore  uti; 
noM  enirn 
«Is  Bovo  l«- 
«atur,  quafi 
ex  tempore 
auflorita- 
tem  arci- 
piat  )  *  |ed 
(]uia  au^a- 
ritate  ab  x. 
tern»  aece- 
pta  ex  tem» 
por«  utitur» 
proflHevdo 
in  aauiTLj  . 
Mittere  ve. 
ra  nil  aliud 
th  ;  qudm 
perfonam-p 
deteruiina- 
re  ad  ejuf- 
»>odi  ufiim 
au5koritatis  , 
^uod  iit  per 
divmim  vo- 
luatateM-»  j 

qU£         009)- 

manK  eft 
tritus  .  H«c 
ille  ;  Idsnk^ 
hibet  i.  Ke- 
ffat  ic  §•  St- 
tundj  profO' 
jStit . 


498 

biles  rcddi  pofflint ;  ergo  cu.n  negatur  Patcr  iinP 
rus,aut  mitti  pofle  nulli  exeis  pjiriva  miflio  con- 
Vcnit . 

CoNTRA,  yoat.  1(5.  Filiusdere  loquens  ait ; 
fxivi  a  Patrt  ,  t)  "oeni  in  mundum  ;  mifTus  eft  er- 
go  in  mundum.Et  de  SpirituSanfto;/? a«/i?/»  abie- 
ro,  inquit,  mittameuin  ad  tos--  Filio  ergo,  & 
Spiritui  Sanfto  convenit  mitti,  proutrevert  mif- 
fps  fuine  teflatur  divina  fcriptura  . 

Respondeo  dicendum,  divinis  perfbnis,  etfi 
fton  omnibiis(dequo(7>'r/c«/o4.  )  w/V//convcni- 
re  .  Ad  cujus  intelHgentiam  ,  fciendum  ,  nobis 
ron  licere  vocflbula  ufurpare  ,  nifi  ju.vta  fignifi- 
catum  ,  quod  illis  mediantibus  exprimere  aufto- 
res  confueverunt ;  juxta  ufum  igitur  voces  infli- 
luentium  ,  convenit  eis  uti  .  Itaque  quoniam 
w///f)'<rintelligere  non  ppffumusnifi  per  duos  'ef- 
peclus,  alterum  ad  eum  ,  qui  mittit  ,  alterum 
ad  illa  ,quibusaliquid  mittitur,  fecundiim  hanc 
vocabuli  intelligentiam  (  fublatis  imperfeftioni- 
bus  ,  qu»  in  miffione  qualibet  creaturarum  nc- 
cefTario  concurrunt ,  utincsteris,  quaead  divi- 
ra  transferuntur  )  ad  mentem  Auguflini .  2.  de 
Trinitate  cap.  5.  To  mittgre ,Xitde  divinis  perfo- 
nis  dicitur  ,  aliud  efle  non  videtur  ,  quam  figni- 
ficare  ,  mediante  aliquo  cfFefiu  recenter  caufato  , 
perfonam -aliquam  divinam  effe  produflam  adin- 
tra  ,  adeo  ut  tunc  perfbna  produfta  witti  dicatur, 
quumtalis  efFeftus  ejus  produflionis  fignificati- 
vus,  intcrna  illuflratione  concomitante  ad  extra 
reprasfentatur  .  Qiiare  Auguftinus  loco  cifa'o, 
de  Filio  dicit :  .^'  'Patre  ex  re,  &  venire  in  hunc 
mundum ,  hocejl  mitti  :  &  infra  :  tra^^ans  verba 
ApoftoIi,4.ad  Gaiatas  :  Mi/^t  Deus  FHinm  funm , 
faTtum  ex  mulierc.^^roinde^wM^^mt  mitti  a  ^ii:re 
fine  Spiritu  Sancio  non  potuit^quia  ''Pater  intelli- 
gitur  mififfeeum,  cimfecit  ex  ftemina :  quod  uti- 
que  nonfecitfine  Spiritu  SanBo  ,  Qood  fi  mitti 
finc  Spiritu  Sanfio  non  potuit  ,  utique  mitrere 
eftcommune  tribus,  &  fubinde  effentiale  .  Nfm 
propterea  quod  id  w///frr  fit  manifeflare  perfb 
nam  procedere  ,  nequituna  pcrfbna  cam  efficere 
manifeftationem  ,  non  concurrentibus  aliis  .  Etfi 
igitur  manifeflare  dicat  per  fe  refpectum  rationis 
ad  mittentem  ,  &  ad  eum  ,cul  mittitur  ,  non  con- 
notat  tamen  refpeflum  jternum  prodncentis  ad 
produfium  ;  quia  aliqua  perfbna  mittcns,  ideft 
manifeflans  perfbnam  producentem  procedere, 
efl;  non  producens  .  Contr.t  vero  mitti  quod  efl 
manifeftari  perfonam  procedere  ,  pra»ter  refpe- 
6tum  rationis  ad  mittentem,  connotat  ulterius 
refpeftum  realem  ,  ncmpe  in  perfona  miffa  ,  qua- 
tcnus  manifc/latur  ejiisKterna  procefTio.  Itaque 
quoniam  Filiusa  Patre  exit,  &  Spiritus  Sanf^us 
a  Patre  ,&  Filio  procedit,  ver^  hisconvenit  mitti, 

Ad  argumenta  .  Ad  primum  refpondet  Augu- 
ftinus,  A..de  Trinit.  cap.  21.  non  idco  dici  Pa- 
trem  mifilTe  Filium  ,  vel  Spiritum  Sanftiim^quod 
ille  cfTet  major,  &  illi  minores  .  Id  enim  intel- 
ligentjbus  unam  ,  eamdemque  naturam  effe  in  tri- 
bus  ,  flaiim  perfpieuum  efl;  efTe  imnodibile:  Sed 
maxime  propter  aufioritatem  principii  comraen- 
dandam;  Filiusenima  Patre  efl,  ut  Spritus  San- 
ftus  a  Patre  ,  &  Filio .  His  ergo  convenit  mitti  : 
non  Patri  principii  aufioritatem  hahcnti  .  Rt 
quaiMvis  &  "^ater  fi^joluif^et^per  ftibjeflam  crea- 
turam  vifibiliter  appareret ,  abfurdiffme  tamen 
(  inquit  Auguflinus  loco  fupracit.^  aut  a  Fi/io, 
quem  genuit,  aut  h  SpirituSanUo,  qui  de  il/epro- 
cedit ,  mijfus  dicerctur.  Congruenter  antem  ille 
mifius  dicitur ,  qui  in  carne  apparuit ,  mififJe  aU' 
te  tnqui  i»  ea  non  apparuit . 


Sumfttitjoafmh  Vuns  Scoti  4 

Ad  fecundum  refpondeo  ,  cum  /crlptur»  fi-e^ 
quen.crdicat /^ilium  mifTum  aPatre,  &  infuper 
confltt,  quo  mifTus  ell  ,  priufquam  mitteretur 
adfuifFe;  in  mundum  enim  mifTum  cfl  Verbum, 
utfieretcaro,  &tamen  in  mundo  erat,  jfoan. 
/ir/w&^evidensefl  afTumptam  propofitionem  apta- 
^i  divinis  perfonis,  more  humano  ,  Sed  jam  di. 
ximus  fn  divinarum  peifbnarum  miffione  ,  nihil 
tale  nosdebere  iiroginari ,  fed  tantum  pcr  mifl 
fioncm  innotcfcere  nobis,quod  una  ab  alia  fit:  id. 
que  per  novum  effectum  ad  extra  produflum, 
SEternf  procefllonis  miflfiE  perfbnae  fignificati- 
vum  . 

Adtertium,  Patet  ex  diftis  ,  quia  hic  null» 
eflimperfeftio  ex  his  ,  qua  concomitantur  mif-» 
fiones  ereaiurarum  . 

Ad  quartum  eft  refponfio  ex  dxSihad  primum 
effi  enim  omnes  djvins  pcrfbns  per  vifibilem 
crcaturamapparerepofl^ent,  fivoIuiflTent:  atta- 
men  quia  Pon  omnes  procedunt ,  nec  fubinde  om- 
nium  poteflmanifeflaripaflGvaproceflrio,  quas  in 
Patre  efl^c  non  poteft  :nec  omnibus  convcnitw/r- 
ti ,  quamv/s  h  contra  omnes  ex  ©que  concurrant 
ad  unius  mifllonem;  quia  tota  Trinitas  manife- 
flat  perfinam  procedentem  procedere  . 


ARTICULUS     II 

Utrum  miflio  fit  ffiterna ,  tcI  temporalis 

tantum. 

DoFfor  1.  difi.  T^-.  utriufquefcripti. 
S.  Thoxt.  I.  p.  q.  a^i.art.  2. 

VrOETUR  divinarum  perfonarum  miflio  ef- 
fe  as'erna  .  Nam  fi  ex  tempore  di vinas  per- 
fonne  primo  mittcrenfur  ,  mutationem  aliquam 
necfcfTirio  fuhirent :  fieri  autem  non  potef},  ut 
perfbnx  divinsulli  nautafioni  ohnoxia;  fint :  er» 
jpoillarum  miflio  eft  ceterna  .  Probatio  majoris: 
Miflio  ex  ditb's  articulo  praredenti gzmiri^  conf^L 
tuitur  habitudire  ,  altcra  admittentem,  altera 
adeum,  cui  quls  mittitur  :  igitur  peneshancfe- 
cundam  hahituolinem  miflTa  perfbna  mutaretur, 
quandoquidem  fibi  adveniret,  quod  prius  non  ha. 
bebat. 

Pra:terea  ,  fecundum  a^ternamgenituram,  qucc 
JnefFabilis  efl ,  Filius  efl:  mifllus  ,  ipfb  dicente  :  ^i 
Tatre  exi^vi  .]o%v,.  i  6.  fed  exitus  ifle  extitit  an. 
te  omne  tempus,  juxta  difla  ,  quxftioni  prfce- 
denti  art.  2.  &  ita  pariter  Spiritus  Sanfti  procef^ 
fio:  crgo  divinarumperfonarum  mifl!io  efl  a:ter- 
ra  ,  non  temporsiis. 

Prsterea  ,  ExAuguflino,  4.  de  Trinit.  cap. 
20.  Mitti  FHium  efi  cogncfci  quod  a  Patrefit .  Et 
flibinde  fpiritum  San^lum  mitti ,  eft  cognefci , 
qijod  ab  illo  procedat  ;  fed  etiamfi  ccgnitio  hac 
fit  in  tcmpore  ,  nihilominus  tam  gcneratio  Filii , 
quam  fpiratio  Spiritus  .Santli  abgterno  funt  :  cr- 
go  miffioni  earum  perfbnarum  a:tern«  prorfus  ac- 
cidit.quod  in  temporc  cognofcatur  .  Magis  igi- 
tur  miftiodicenda  efl:  aterna  ,  quam  temporalij, 
accepta  denominationc  ab  eo,  quod  huie  miflio- 
ni  nonaccidit . 

CoNTRA,lfa!C  ^^.SpiritusVDcminifuptr  me^ 
eo  quod  unxerit  T)ominus  me :  ad  annuntiandum^ 
manfueiis  mifitme,  ut  medcrercontritis  corde: 
quod  Oraculum  teflatur  Salvator  de  fe  pronun- 
ciatum  L«c<c  4.  Undc  Ambrofius  ,  3.  de  Spiritu 
Sanflo,  cap.  i.  Et  beni ,  inquit  ,fuper  me  dixit , 
quia  qnafiFilius  hominis  loquebatur.^iafi  FiUut 
enim  bominis  ^  un&us  ^'  isiifjus  ifl  ud  Evange- 

liuiH 


MaRllt.i  f. 
«!ift.  \%.  caf. 
Ad  quod  di' 
cimut . 


/iKHi pif.Uctifiduni .  Arqnt  ha^c  opera  Filii  JJei 
eiiica  rucrc  in  tcmpore;  ergo  nTTTio  ipfius  non  ex- 
titit  «tcrna  ,  feil  tantum  rcmporilis  , 

Resi^ow DEu  dicendum  ,  m'flionem  divinarum 
perfonanim^in  fcnfu  articulo pracedeMti  Atc\s.TAX.o 
non  eiTe  xternam  ,  i'eJ  temporalem  .  Nam  prae- 
termifio  fcrrnone  e.vitus  divinarnm  per/bnarum, 
quo  Filius  a  Patre  ,  &  Sniritus  a  Patre  ,  &  Filio 
accipiant^/^' ,  quo  fint  Deus,  cujus  exitus  ,  & 
proceflionis  non  el^  inteiligere  durationis  prin- 
ciplum,  xitart.z.  qu.  42.  cit.  declaratum  fuit. 
Manifefcum  ell  miiTionem  lianc  uitra  Iiabitudi- 
nem  rationis  ad  mittentem  ,  per  fe  importare  re- 
fpeflum  pariter  rationis  ad  creaturam  ,  cai  niiffie 
dicuntur  divinie  perfona; ;  &  una  connotare  re- 
fpectum  realem  proceffionis  stcrna! ,  ad  cujus 
manifeftationem  perfbna  mittitur  ;  utique  facien- 
dam  ,  &  per  effeflus  noviter  produ6los  ,  &  per 
internam  cordis  illuftrationem  .  Quare  qucmad- 
modum  mitti  non  convcnit  omnibus  perfbnis, 
quia  in  omnibus  hec  rationis  liabitudo  non  eon- 
rotat  paifivam  procefllonem  perlbnae ;  ita  intel- 
ligi  non  poteft  fafta  e(fe ,  aut  fieripoffe,  nifi  in 
temporc  ,  in  quo  creaturs,  ad  quas  mittuntur, 
exiftunt,eftque  effeflus  de  novo  produftus  acter- 
rsprocefTionis  perfbng  miff«fignificativus  ;  non 
quidem  ex  fui  natura,  fed  ex  interno  1'upernatu- 
rali  lumine:  ficuti  figna  non  naturai;a  fignificant 
aliquid  determinatum  ex  hominum  inftitutione. 
M'tti  tvgo  connotat  quiJem  proceffionem  gter- 
namperfonxmiffas,  at  principaiiter  fignificat  ef- 
fcttum  tcmporalem  ;  quem  effeftum  tota  Trini- 
tas  operatur ,  atque  eam  miffio  refpicit  ;  etfi 
quaRtum  ad  connotatum  ejus  habitudnis  ,  in  ra- 
tione  principii  ad  fblam  perfonam  produccntem, 
ea  quffi  mittitur  ,  referatur  . 

Adargumenta.  Ad  primum  refpondco  divi- 
nasperfbnas  nullam  fubire  mutationem ,  ex  eo 
quod  in  tempore  mifl^as  dicantur  ad  creaturas. 
Nam  non  propterea  novse  formg  funt  receptivK, 
quamvis  alii  effeftusdenovo  produ61idicant  no- 
vas  habitudines  ad  ipfas,  ut  Deus  in  tempore  di- 
cituranimas  creare,  terminando  refpeftum  de- 
p«nc'entix  creaturffl  de  novo  proJuflg  .  Sicut  er- 
go  priulquam  perfbnadivina  mitteretur,  nihil  fi- 
biintrinfecum  deeffe  poterat ,  ita  &  nihil  novi 
In  fe  acquvfivit  per  miffionem ,  nifi  refpeftum  ra- 
tionis  ,  connotantem  atcrnam  cjus  procetTio- 
nem . 

Ad  fecundum  refpondet ,  Magifl.  loco  cit.  Etfi 
quibufiam  vifumfueritFilium  miffum  dici  poffe, 
fecundum  «ternara  generationem  ejus  ,  nihilo- 
minus  penes  illam  mclius  ,  ac  verius  appellari 
genitim.  Quod  etfi  ^terna  perfonarum  procef- 
fio  jW//7/on«ncuparetur  ;  nobistamenad  prsfens 
ron  eft  fermo ,  nifi  de  ea  miffionc  ,  fecundum 
quJim  narrant  divina:  fcripturasFilium  ad  homi- 
nes  miffum ,  &  Spiritum  Sanctum  ad  eofdem  ,  & 
ad  ipfum  hominum  Salvatorem  defcendiflfe,  ac 
fupereura  manfiffe  .  yoan.  primo  &  aiibi . 

Ad  tertium  patet  refponfio  ex  diftis ,  Nam  non 
fufficit,  ut  Filius  dicatur  miffiis,  quodcoftnorca- 
tur  ejus  ffiterna  procefllo  ;  id  enim  potuit  cx  Dei 
reveiatione  innotuiffe,  priufquam  mitteretur ,  & 
in  mundum  veniret .  Exigitur  ergo  pra:terea  ad 
miffioncm  ,  ut  id  fiat.  mediantc  cffcftu  de  novo 
produflo,  ac  interna  Dei  illuminationc*  qux  quo- 
niam  nonnifi  in  tempore  fieri ,  &  evenire  dicun- 
tur  ,  merito  «lifiiO  hsc  appcIIanJa  cft  tempo- 
ralis . 


Towus  I. 


tfi.XLlirjrUl 


499 


A  R  T  I  C  U  L  US     Iir. 


Utrum  miffio  invifibilis  Jivinaperfonsfit 

fblum  fecunJum  donum  gratias 

gratum  facicBtis. 

DoEior  /ocis  in  marginc  citatis  .  S.  Tbont. 
i.par.  qu.  43,  articu/o  j. 

VIDETUR  miflTio  invifibilis  divinajperfbns 
non  evenire  diintaxat  fecundum  donum 
gratiae  gratum  facientis  .  Siquidem  ex  Augul^ino 
4.  de  Trinit.  cap.  20.  Cum  ex  tempore  cpjufque 
(perfbnx  )  profe^us  mente  concipitur ,  ntitti  dici- 
tur .  Sed  exitus  divinarum  pcrfonarumnon  fb- 
liim  pcr  donum  gratiae  fanc>ificantis ,  mentc  con- 
cipi  potcfl:  .  Nam  id  percipere  poffumus  per  fi» 
dem  ;  &  per  fcientiam  quoque  fuppofita  fiJei  rc- 
vclatione  :  Atqui  dona  fidei,  &lc;enti»  non  fpe- 
ftant  addonumgratic  gratum  facientis  .  Scdma- 
gis  funt  gratias  gratisdatffi,  ex  Apofloio,  \.ai 
Corinth.  cap.  12.,  ergo  miffio  invifihilis  divina- 
rum  perfbnarum  non  femper  fit  fccundum  donum 
gratiffi  fanctificantis  . 

Prffiterea  ,  Prophetf»  cfonum  de  Spiritu  San- 
ftoefl:,  ut  revera  adProphetas  perquosloque- 
batur ,  miffusinvifibiliter  dicatur  :  fed  id  donum 
ftat  cum  infidelitate  ,  qus  repugnat  tum  fidc', 
tum  gratiffi  fa^nftificanti  5  crgo  divina:  per/bne 
non  tantnm  mittuntur  fecundum  donum  grat'c 
gratum  facientis  .  Minor  efl  evidens  ex  3.  Re- 
gum  cap.  13.  faZiUs  efl fermo  Domini  ad prophs- 
tam ,  qui reduxerat  eum .Is  autem,cui  factus  efl 
fermo  Domini ,  erat  quidam  homo  nequam  ,  ido- 
latra,  quiquc  mendacia  vendebat  pro  myflcriis 
revelatis  :  &nihilominus  inffimftu  Dei  tunc  vera 
pr^dixit  propheta;  ,  qui  ab  illo  feduftus  fuerat, 
Idem  legitUF  de  Balaam ,  Num.  z^.Sc  de  Caiphas, 
Joan.  XI. 

Prasterea,  Qucmadmodum  etfi  charitas  fitef- 
feftustotiusTrinitatis,  attamen  Spiritui  Sanfto 
appropriatur,  eo  quod  per  modum  doni  primi- 
que  amoris  proceciat;  ita  &  fapientia,  &  fides 
Filio  appropriantur  ,propter  convenientiam  cum 
modo  procefllonis  ipfius  ;  ergo  ficuti  cx  dono 
gratiKgratum  facientis  voluntati  coilato,  Spiri- 
tus  Sanftusdicitur  invifibiliter  mitti ,  ita  &  Fi- 
lius  pariter  mitti  dic«ndui  ell  ,  cum  fapientia, 
aut  fides  intellcftui  infunditur  ;  fed  hasc  dona  non 
habent  neceffariam  connexionein  cum  charitatc; 
crgQ  invifibilis  miflio  divinarum  perlbnarum  non 
fit  tantum  pcr  donum  gratis  fanctificantis  . 

CoNTRA  ,  joan.  lif^Si  quis  (  inqi-.it  Sal  vator) 
di/igit  me ,  fermonem  meuni  fervabit ,  c5'  Paitr 
nieus  di/iget  eum  ,  ty  ad  eum  leniemus  ,  O*  man' 
fionem  apud  eum  faciemus  .  Dous  autcm  non  ma- 
net  apud  quenquam ,  nifi  per  gratiam  fanctifican- 
tem  .  Necde  alio  advcntu  ,  &  manfior:c  potcltea 
loquutiointeiligl,  nifi  de  ea  ,  qux  nt  pcr  inh.-E- 
rentcmcharitatcm  .  Sccundum  quod  ,  &  Sap.\. 
fcriptum  eit:J)^/;//,vj  enir.i  finVlus  difcip/inx  ef- 
fugiet  fi^ium  .  Idelt,  non  infundit  gratiam  fan- 
6titicantem  in  cum,qui  fiibditur  peccatis,  ncc 
de  eis  ,  ut  oportet ,  conteritur . 

RESPONDEodiccndum  ,  revera  invifibilsm  di- 
vina;  pcrlbna:  milTionem  ,  qua  milfa  intelligitur 
per  novum  effcftLm  ,  quove  mediantc  inhabitat 
creaturam  rationalem,  vel  intellcftualem  ,  ficri 
duntaxat  per  donum  grati»  gratum  facientis 
Deciaratio  ;  fccundum  Auguftinum  ,  Epifl.  57. 
Deus  cft  inhabitator  pucrorum  nupcr  baptizato- 
rum  }  fic  ut  templum  fint  Spiritus  San6"li :  Dsus\ 
R  r  tjt  efl , 


I.  Hift.  jy. 
§.  Licet  «». 
ttm  , 


J.dift.  £4. 


Mifcell.q.  6. 

R.  7.  &  1«. 


Jdf>ra  j.  3f. 
«;■/.  8. 


I.  (iil.If.Wi 

erj^uvtent, 

friniiftl. 


4.dift.4.q.  f. 


I.dift.  17.  q. 
J.  f^^fianrii 
ad  ttrihi!» 
artitulum  . 


1.  Hepcrt, 

<)ift,  J7.q.  »; 


<iV/7.  17.  c<3/'. 


Sidift.  if. 


#y/,inquicfis,/«j&iJ^/V(T.'o>*  quorundam  nondnm  cogno 
fceatiu)»  Dtum^&  Kon  quorumdam  cvgnyfcentiunt 
Deuni '  lUi  enim  ad  templum  Dei  non pertiner^t^ 
qui  cognofcemes  Deum ,  nonficut  Deum  gloriji- 
cant .  Ad  templum  autem  Dei pertinent  parvuli 
fanBificati  SacramentoChrifti.,<^  regeneratiSpi- 
ritu  San&o,qui  nondum  valent  cognofgre  Deum. 
Non  mittiturergo  invifibiliter  perfona  divina  ad 
habitanclam  creaturam,  fine  novi  effeftus  creatio- 
re  ,quo  (anftificctur  ,  fibiquefit  accepta  .  Is  au- 
tem  ciTeclus  alius  efle  non  poteft;  quam  donum 
gratiffi  gratum  facientls  .  Per  alia  enim  dona  non 
inhabitat  Deus  fiiam  creaturam  ,  nec  efficiuntur 
Dcitemplum  creature  ,  in  quocolatur,  &  ame- 
tur :  etfi  ob  fiii  immenfitatem  impleat  omnia  .  Ut 
enim  ratione  fiise  illimitationis  implet  omnia  ,  fic 
omni  rei  penitiflJime  illabitur,  atquc  efl  in  omni- 
bus  per  cnTentiam  ,  prsfentiam  ,  &  potcntiam, 
Sed  non  exindc  quidquam  inhabitat,  &  refidct 
utintemplo;  fed  magis,  ex  eo  quod  prasterea 
caufet  in  aliqua  creaturarum  quandam  formam, 
ad  operandum  juxta  inclinationcm  ejus,  cuju? 
aftionis  ipfe  eft  terminus,  &objc£lum,  quopa- 
)£lo  ell ,  atque  inhabitat  fanftos  per  gratiam  ,  & 
charitatem  .  Tuncigitur  Spiritiis  Sanftus  nobis 
mitti,  vel  dari  dicitur,  cum  ita  in  nobjs  efl ,  ut 
faciat  nos  diligerc  Deum  ,  &  proximum  :  per 
quod  manemusin  Deo,  &  Deus  in  nobis.  Sed 
etiamFilius  datus  efl:  nobis,  &  miflus  eft ,  non 
folum  utfic  homo,  quod  utique  femel  taptum  fa- 
6lum  efl ,  fed  mittitur  ,  ut  fit  cijm  homine  ,  quo 
paftoquotidieraittitur  ad  fanflos  ,  ut  jnifTus  e(t 
(Ctiam  ante  incarnationem  ;  de  qua  gemina  miflio- 
re  loquens  Auguflinus  ,  4.  de  Trinit.  cap.  20. 
u4liter  ,  inquit ,  mittiturfipientia,  utfit  cum  ho' 
piine  ,  alitsr  mifia  ,  ut  fiit  homo .  In  animas  enim 
fanciasfe  teansfiert  y^  amicos  Dsi ,  ^  Propbetas 
'  confiituit  ■,  ficut  implet  etiam  Sancios  Aiigelos., 
fed  quum  venit  plenitudo  temporis  mififa  efi ,  ut 
fierst  homo  , 

Ad  argumenta.  Ad  primum  concedo  fieri  pof^ 
fe  ,  ut  cogpofcatur  divinarum  perfbnarum  proccf- 
(10  ab  eo  ,  qui  deflituitur  gratia  fantlincante, 
feu  per  fidem  ,  feu  per  fcientiam  .  Nego  tamen 
!tunc  ad  ipfam  perfbnam  procedentem  mitti ,  fic- 
ut  fibi  donetur  ,  vel  ut  fit  templum  Dei ,  in  quo 
perfona  miflfa  colatur,  &ametur.  Nam  non  ve- 
nit  perfbna  miffa,  nifi  ?d  eum,  qui  Deum  diligit, 
juxta  Salvatoris  pronunciatum  ,  quod  fupra  re- 
tulimus  .  Quoniam  ergogratis  gratis  datas  funt 
in  Ecclefiae  profeBum  magis  ,  quam  ejus  ,  cui 
dantur  :  Quumperhaec  dona  cognofcuntur  pro- 
cedere  perfbna  mifl!s ,  eo  quod  pcclefia  Sanfta 
fit,  potius  ad  ipfam  ,  quam  ad  perfonam  particu- 
Jarcmmiflfis  dici  pofTe  videntur  . 

Ad  fccundum  dicendum  ex  Auguftino  ,  15. 
de  Trinit.cap.  iS.  charitatemefle  Dei  donorum 
exccllentifl^imuin  ;  quinimotale,  ut  fine  iflonihili 
fint  facienda  ccetera  dona  :  ea  enim  fola  ell  quas 
jdividit  inter  fihos  regni,&  perditionis.  Qiia- 
propteretfi  de  Spiritus  Sancli  inflinftu  nonnulli 
intcrdumprophetaverint  ad  Ecclcfi.x  utilitatem; 
jd  nihilominus  in  eorundem  commodum  nihil 
J^ontuliffe,  adeout  per  ea  dona  efle(3ti  fint  tem- 
plum  Spiritus  Sanfti,  adeoque  non  ipfis  miifus 
dicendus  efl  Spiritus  Sanftus,  quippe  qui  illius 
tcmplum  cfFcfti  non  fint ,  fed  ad  Ecclefiam ,  qug 
fanfta  elt . 

Ad  tertium  patct  ex  diflis,  quia  quantalibet 
dona  Deus  creaturis  elargiatur,  nunquam  tamen 
ca$  inhabitat ,  nifi  det  &  formam  ad  agenduni 


Summjaarmh  Vuns  Scoti 

cujus  operationis  ipfe  fit  fini*,  ut  di£lum  tfii» 

folutione . 


ARTJCULUS    IV. 

Utrum  Patri  fonveniat  mitti. 

I)o&or  i.difi.  15.  in  tttroque  fripto.  S.  Thom,\, 
p.q.  43.  «r/.  4. 

VIDETUR  Patri  per'nde  ac  caeteris  perfb- 
nis  competere  mitti .  Etenim  quicquidefl 
effentiale  in  divinis,  de  communi  Theologorum 
lententia  convenic  iribus  in  Deitate  fubfifleoti- 
bus  :  Sed  miflio  feuaftiva,  feu  pafllva  efl  quid 
cflentiale  :  ergo  &  Patri  convenit  mitti.  Probatio 
m^noris  ;  ex  eo  quod  mittere  iS  mitti  dicatur  de 
Deo  ex  tempore  ,  neceffario  involyit  refpeftunn 
ad  creaturam  ,  &quidem  rationis:  fed  refpeftu» 
omnis  ad  creaturas  communis  efl  tribus  ;  ergo 
&  mitti  paiiter  competit  tribus  perlbnis  divinis. 

Prxterea,Joan.  14.  Si  quis  :,  inquit  Salvator, 
diligit  me  ^  ^ater  meus  diliget  eum.,  &  ad  eunt 
•veniemus  .  Pater  ergo  venit  ad  diligentes  Deum 
ex  tempore  id  autem  •venire  importat  ahquem 
cffectumTrinitatis  ;  ergo  ficut  Filius,  &  Spiri- 
tus  Sanclus  mitti  dicuntur  per  productionem  no* 
vieffeclus,  ita  &  Pater  pariter  w/Vr/ cft  dicen^ 
dus,  cumtriumuna,  atque  indivifibilis  fit  ai5tio; 
omn;hus  ex  asquo  in  eundem  efteftum  influenti- 
bus,  alioquin  aliquid  operaretur  Patcr,  quod 
non  Filius. 

Prccterea  ,  Magifter ,  i.  difi.  15.  cap.  i.  ex  Au- 
gL'fl:inoexponit ,  qualiter  qutelibet  perfiona  dat^ 
(y  datttr  ;  ergo  pari  ratione  qucclibet  &  mittit ,  & 
mittitur. 

Pre^^erea,  Augnrtinus,  i.  de  Trinit.  cap.  j, 
pl aribus  ollend  t  Fillum  mifl!*um  in  hunc  mundumi 
a  Patre,  &  Spiritu  ^Tin^io.  ^uod  de  Deo,  in- 
quiens  ^natus  e/?,  /"«  hoc  mundo  erat .  ^^uod  au- 
tem  de  Maria  tiatus  eft ,  in  hunc  mundum  mifilut 
advenit .  Proinde  mitti  a  Patrefine  Spiritu  San- 
tlo  nonpotuit,  Et  pergit  declarando ,  qualiter 
Filius  etiam  a  fe  ipfo  miffus  eft  ;  ergo  quamvis 
Pattr  non  habeat  a  quo  mittatur ,  quia  nec  a  quo 
fit ,  h\wn  mitti  poterit  a  feipfb,  ficut  Filiiis 
milfus  etiam  cfl:  a  fe  jpfb, 

CoN.TRA  ,  Auguflinus,  4.  de  Trinit.  cap.  20. 
Sed  Paier .,  inquit,  cum  ex  tempore  a  quoquaiH 
cognoficitur  ,  non  dicitur  mififus  ;  non  enim  habct 
de  quo  fit ,  aut  ex  quo  procedat . 

Respondeo  ,  Quoniam  fecundum  Auguili- 
num  ,4.  de  Trinit.  cap.  20.  &  21.  Pater  non  legi- 
turmiffus,  adcout  abfurdiffime  mitti  diceretur 
iFilio,  vel  a  SpirituSanJio  ,  etiamfi  per  fenfi- 
bilem  creaturam  appareret,  ut  Filius  apparuit 
faftus  homo  ,  &  etiam  Spiritus  Sanftus  vifibiliter 
apparuiffe  legitur  ;  poteft  probabilitcr  dici  mitti 
per  fe  quidem  fignificare  refpcftum  rationis  ad 
extra  ,  at  prasterea  connotare  refpe(5tum  rcalem 
pafliva:  produfticnis  ad  intra  ;  Et  confimiliter  in 
eoquod  ell  mittere  nos  quidem  primo,  &  per  fe 
intelligere  rcfpedum  aftionii  aflivs  ad  extra ,  & 
penes  connotatum  conciperc  refpeftuni  produ- 
ftionis  aftivxad  intra  ;  adcoquejuxta  hanc  ex- 
pofitionem  neutrum  eflc  omnino  eflentiale ;  Si- 
quidem  mitti  congruit  tantum  perfbnis  produ. 
ctis,  Simittere  fblummodo  perlbnis  producen- 
tihus,  intantum  ut  daa  fint  perfbna?  mittentes, 
fcilicet  Pater,  &  Filius,  &  duas  pariter  miflx, 
nempe  Filius,  &  Spiritus  San6tus.  Non  ergo  ali- 
qua  pcrfona  fe  ipfam  mf  ttit ,  ncc  produfta  pro- 

du- 


Inxta  hinc 
folucieieok 
teaec  ar^n- 
mencum  Li. 
tinarumcoQt 
tra  Crxoty 
eonclnden- 
tiuni  proctf. 
(ionem  bpi- 
ricus  SaaAi 
a  fatre  .  & 
Fili»  ,  ex  e« 
qu«d  laif. 
fuj  legttur 
a  Filio  ;  d« 
qua  ra  aduin 
tri.  I.  9.  J<. 
Quod  li  te- 
neatur  Ma. 
giftri  reaeen- 
tia  de  mif. 
(loue  ,  refe. 
renda  <»'•/, 
finali  .  Tun« 
ucique  aliis 
racionibiis 
uteiiduiii  ed 
contra  Gri" 
C0$ . 


H«ne  fea- 
te«ria«  fe- 
quitur  Ah- 
tcolu:  i.dilt. 
if.  artic.  J. 
♦.  FropetrtJ 

Quam  & 

(ijrfj.e  de- 
ciarJt  .  Vi» 
dcnJus  ibi- 
Jem  arc.  i. 
^.  Secanda 
ver»  prof*- 
fitio  , 


Tomtis  I.  Varsl.  Qua/lio  XLlllArt .  T. 

cliicentcm.  Mam  que^mlmodnm  Pater   per  Ver 
bum  ,  &  Filiiis  per  Spiritum  Sanflum  creare  di 


Litte  tota 
Trinita»  fi- 
fBul  •per«. 
tur  &  detcr- 
miaerur  cutn 
libera  volg- 
ta:e  ,  tamca 
in  opcrando 
Pacer  fc  Iii. 
bet  ut  au- 
thsatifut  , 
Spir  lUi  1  &c 
Filius  ut  de 
legati  t    ia- 

qtiaacum-. 
agunt  au- 
fioritite  li- 
bi  ipHs  com  - 
fnnnicata_i; 
tc  idco  Pa. 
ter  cuquam 
Biitti  dici- 
tur  f  nec 
agere  ut  le- 
^stus  ,  qoa. 
mvMt  ean- 
iita  opera- 
tioncm 
agac  cmn 
aliis  .  Piliut 
aucem  ,  tc 
Spiritut 
»gunt  per 
Biodum  1«. 
|ati,fed  Fi- 
liflsin  opcra- 
tione  ,  qua 
meiii  ili«- 
flratur;  S|»i- 
ricus  autem 
in  operatio- 
nt  ,  qiia_, 
meos  per 
tharicatem 

iiitlamin»- 
tur  .  ^ureo- 
lu$    loco    ci- 
tat»  . 


cuntur,  lon  e  converJo.  Qua  in  loquutione  figni- 
ficatur  aflio  ad  c.vtra  cum  aufloritatc,&connota- 
tur  activa  prodiifiio  in  opcrante,  refpeflu  perio- 
ns ,  qua  fubauftoritativ^operatur.  lts.wittere 
perfbnani  efl  operari  per  eam  ,  ided  attingere 
efTcflum  unacum  perfona  mifTa  permodum  au- 
floris  dantis  aflionem  .  Id  autem  praccise  conre- 
nit  producentirefpeflu  perfonas  produflco;  Con- 
tra  vcro  w/V/;' idem  importat  ac  (ubauftorittti- 
ve  operari  virtut«  peribnjs  mittentis  .  Qj.K)d  ideo 
eft ,  quia  perfbna  operans  accipit  ab  aiia  virtutcm 
agendi  .  Utergo  nonomnes  perfbnse  accipiunt 
agcndi  virtutem ,  fed  dus  folummodo  ;  ita  haj 
duntaxat  mittf  dicuntur  :  &  quia  pariter  non 
omnesalteri  idipfum  communicant ,  fed  tantun» 
Patdr,  ScFilius,  ideo  dux  prscije  funt  perfbn» 
mittentej. 

Ad  Argumenta.  Ad  primum  re^pondeo^quo* 
niam  w/V'// non  importat  prascisc  refpcflum  ra- 
tionisad  creaturam,  verum  etiam  connotat  re- 
Ipeftum  realem  produftionis  paOlvae,  ideo  non 
eftcommHne  tribus,  cum  tribus  non  conveniat  id 
connotatum .  Non  femper  ero^o  refpeflus  ad  crea« 
turam  ed  eflentiale  ,  fed  tantum  ,  cum  commune 
omnibus  eftconnotatum  ,  velfundamcntum  ejus 
relationis . 

Adfecundum,  concedendum  eft  ,  Patrem  tn- 
vifibiliter  venire  ad  eos,  ad  quos  mittitur  Filius, 
vel  Spiritus  Sanftus  ,  &  in[i.ib'tare  per  gratiam 
fanftificantem  ,  qai  dignum  2i  habitaculum  praj- 
parant ;  fed  non  propterea  tamen  /fiuri  ,  cum  non 
habeat ,  dcquo  fit .  Nun  enim  manifeftari  potefl: 
proctdere,  nifiprocedat:  tamen  abfblut^  mani* 
feftari  potcfl,  vel  nianifeflare  ,  quod  producat . 
Sed  nihilominus  evinf!e  abfurdifTim^  mitti  A\ct- 
rer'-r,  ut  ait  Auguflinus,  quia  tunc  alia  perfbna 
prsieferret  rcfpeflu  ejus  au^oritatem,  quod  efl 
impofTibile  .  Non  ex  eo  igitur  quod  perfbnic  vir- 
tute  novus  cfF.cius  producatur  miiti  fubinde  di- 
citur,  fed  ma.^is  quia  virtute  ab  alia  accepta  , 
producat ,  mifTa  nuncupatur  ;  quod  utique  Patri 
convenire  non  potefl .  Et  cum  fubditur,  quia  f unc 
aliquidoperaretur  Pater,  quod  r.on  Filius.  Rt^- 
por-.fio  :  NuIIa  efl  hxc  conff.quentia  ;  quia  com- 
mutatur  qtiale  in  quid  ,  inl  res  tttmtdtitH,  .  Nam 
non  fequitur  ,  Filius  non  operatur  ner  Filium, 
ficut  Pater  operatur  per  Filium  ;  ergo  Pater  ali 
quid  operatur,  quod  noT  Filius  ;  fed  efl  inferen- 
dum:  ergo  Pater  aliquo  modo  alio  operatur  , 
quo  pafio  non  operatur  Filius,  quia  ille  auflori- 
tativi  ,  hic  (libaufloritativ^  .  Et  ita  ex  eo  quod 
Pater  mittat  Filium  ,  &  non  Filiusfe  ,  debet  de- 
duci  ,  aucioritatcm  producendi  cfTcclum  in  crea- 
tura  ,  in  Patre  reperiri ,  &  non  in  Filio,  etfi  inte- 
rim  utriufque  una  fit     cadcmque  actio . 

Ad  tertium  refpondco  ,  negando  confequen- 
tiam  ,  quia  dare  non  involvit ,  nec  connorat  ref- 
pe6lum  realem  oiiginis  ad  intra  ,  qualis  impor- 
tatur  per  mittere ,  ks  tuirti  .  Etenim  dare  efl  libe- 
raliter  communicare  :  qux'ibet  autem  perfona  fe 
ipfam  communxat  liberalir.er  voluntate  ,  ut  fui 
c\\  ,  nec  propterca  quxlibet  quamlibet  mittit,  ut 
cx  diftis  manifeltum  ell. 

Adquartum  dicimus  ,  Auguf^Ini  aufioritatcs 
efTeexponendas  .  Mifitquidem  Spiritus  Sanftus 
Filium,  ut  &  Filius  mifit  fe  ,  quia  ex  aquo  trcs 
d' vinx  peribnx  operatx  funt  incarnationem  ,  uti 
&  en*iciunt  quodcunque  opus,  cumaliquaex  eis 
invifibiliter  mittitur;  funtergo  intcHigends  non 
de  Fil:o,  ut  ei  a:  carnem  afTumpturus  ,  Ibd  quatc- 


nus  carnem  (iimnfit  dc  Maria  Vi''gine,  Quomodo 
ctiam  Ambrofius  j.^/i'  Sfiirit^;  Sa;t&o  cap.i.txpu- 
rit  illud  Ifiirs  6\.  Spniius  Domini fuper  me  . 
Bene,  inquiens,/};^>fr  m:  diait,  quia  qua/i  Filiut 
hominis  loqtici:>atur  •  i^a,^efi;mf/ius  bominis  ^ 
unZlus  iy  Mi//us  ef)  ad  6'i'ange/ium pradicandumi 
nam  fecunduiit  Deitatem  fton  fuper  Chriftum  eji 
Sfiiritfts  ^fed  in  Chrifo.  Non  efi;  ergo  intelligen- 
dum  propheticum  dii^um  ,  n  fi  de  Chriflo  homi- 
ne  ;  quofenfj  verilfim^,  ut  diclum  efl  ,tres  per- 
(bnce  divinK  miferunt  Filium  ,  idell,  operatas 
fijnt  incarnationem ;  fod  non  proptcrea  Filius 
incarnandus  dici  debet  a  Spiritu  Sanfio  ,  aut 
a  fe  mifTus  ;  quia  Spiritus  non  effecit  incarnatio- 
nem  unacum  Filioquafi  auftoritativ^  ,  fed  ^  con- 
verfb  :  &  ideoa  fblo  Patre  mifTus  efi:  in  mundum, 
Spiritus  vero  Sanftus  a  Patre  ,  &Filio. 

ARTICULUS    V. 

Utrum  Filio  conveniat  invifibiliter  mitti . 
DeBor  locis  in  margine  citatis  .  S.  Tbom,  i.p. 

IDETUR  Filio  minim^  competcre  invifi- 
bilismiffio.  Nam  ex  dictis/ir/.  g.invifibi- 
lis  mifTioatfribuenda  efldivinis  perfonis,  fecun- 
dumdonum  gratix  gratumfacientis;  Sed  hocdo- 
norum.  excellentifnmum  uni  perfbns  .Spiritus 
Sanfti  apprcpriatur  ,  non  autem  Fil.o ;  l!le  cnim 
efl:  primumdonorum  proccdens  per  modum  iub- 
fiflentis  amoris  ;  cujus  gratia  quajcunque  dantur 
rationem  induunt  donorum  ;  ergo  Filio  non  con- 
ven'\tmitti  invifibilite-au  creaturas. 

Prsterea  ,  Si  fillus  invifibiliter  mitteretur,ma- 
xim^fecundnmea  ,  quje  illi  appropriantur,  uti 
funt  quffi  fpeftant  ad  intelleclum  ,  nempe  fidcs, 
fcientia,  fapientia  ,confilium  ,  &alia  idgenus; 
fedhoceflfairum  .  Probatio  :  etenimhccc  com- 
putantur  inter  dona  Spiritus  Sanfhi  .  Ifaia  XI. 
ergo  Spiritui  Sancto  magis  attribuuntur  :  igitur 
folus  Spiritus  Sarctus  invifibiliter  mittitur  ,  aut 
certc  fi  Hterque  ad  eundem  effeftum  caufandum 
mitti  dicatur,  altera  ex  his  perfbnis  ad  legati 
munusobeundum  ,  fi^perflu^  mitteretur. 

Pra:terea  ,  Miffio  invifibilis  Filii  pocifi^mum 
ordinata  videretur  ad  docendum  veritatem  ;  nam 
veritas  cum  m.ixim^  intellefiui  congruat ,  efl 
prscipuum  appropriatorum  Filii  per  intelleftum 
procedentis.  Sed  fcriptura  divifia  non  Filio  ,  fed 
Spiritui  SaniJto  potius  attnbuit  doccre  verita- 
tem,  dicente  Salvatore  ad  dilcipulos  fuos  ,  citm 
rjenait  i//e  Spiritas  veritatis,  docebit  vos  omnem 
veritatem  ;  joan.  i5.  ergo  iblus  Spiritus  San- 
ftus  invifibiliter  mittitur  : 

Piccterea  ,  Non  videtur  probabile  Filium  mif- 
fum  ,  aut  mitti  ad  Philofophos  infideles;  fed  ifti 
prsclara  multa  mentis  acumine  attigerunt,  lite- 
rilque  mandarunt ,  quce  nihilominus  fideies  inve- 
fligare  iion  potuerunt ,  ad  quos  potius  mitti  cre- 
dendum  ell  Verbum  Dci  ;  ergo  non  competit 
Filio  ejufmodi  invifibilis  miffio  .  Minor  conilac 
exAugullin04.de  Trinit.  cap.  15.  Nonr,u.//i  eo~ 
y,vw(PhiIo,'bphorum  ')potuernnt  aciemmentis  ul^ 
tra  omnem  creaturam  tranfmittert ,  sij*  /ucem  in' 
commutabiiis  veritatis  quantu/acunqve  es  parte 
attingere^quod  Chrijiianos  mu/tos  exjide  interint 
fofa  ii-:entes  nor.dum  potuijfe  derident . 

Conlirmatur  ,  fecundum  Apoftolum,  ad  Rof 
rmn.i.  Invijibi/ia  De>  a  creatura  mundt  pcr  ea, 
quafaclafunty  intc/leBa  conjpiciurstur ;  ergo  fola, 

Dei 


I.  Mift.  \y. 
«(.  ?.  Qu».!. 
.'ib  q.  S.  ai 
fineat  . 
J.  dift.  54. 
^.  Dt  dtnit » 


T .  dift.  I  r  . 
<j.  I.  V.  Ad 
rjrionrm  ii~ 
lam  deBvMH, 
gtlio  a 
l.dirt.    J.q. 

Pivitm  .    V. 
xjijjitrmftum . 


Ibidem 
#.  A.i  c^foj. 
tmm. 


4,  dift.  4?- 
q.  1.  Prol. 
q.  1.3t4-! 


Maoifl.       I. 
aill.  if .  fap. 

ttitimus  i 


Quedlib.  f|. 
fl.  4<i  finem, 
Aureolus  i« 
dilt.  if.  art. 
i.  i.circa  fnt 
ciiHduvJ,  |>il- 
nt  in  quam. 
cua;i«e  per. 


'501  Summcejoannis  Dims  ^coti 

Dei  gencfail  "influcRtla  attinguBiur,  vel  attm;^! 
poflTuntqusfijnt  ordinis  naturalis  ,atquc  ex  ipfis 
intelieflis  ipie  invifib  lis  naturis  author  ;  non  er- 
go  ad  Philofophos  fuit  aliqua  mifijo  ipecialis 
Verbi  Dei  . 

Prsterca.Ex  invifibili  Filii  Dei  mifllone  recun- 
dum  aliquam  analogiam  con/equeretur  efi"e(5lus 
jn  iis,  ad  quos  mittitur  ,  correfpondens  procef. 
fioni  CEterna:  ipfius  ;  fed  ex  ea  Filius  habet  fpira- 
re  amoreiM  inhnitum  ;  ergo  ad  cum  finem  Ver- 
bum  mitteretur,  ut  ad  diIe6tionem  excitaret  a;ter- 
norum.  Hoc  autem  fairum  efTe  apparet ,  tum  in 
Prophetis  malis  ,  ut  arf.  3.  tafium  ruit ;  tum  in 
Philolbphis  gentilibus  opinantibus  felicitatem 
noilram  fitam  eiTe  in  fpeculatione  perfeftiffima 
fubftantiarum  ftparatarum  ,  cum  magis  ,  velfaU 
tem  ex  xquo  confiflat  in  earum  dileftione , 

CoKTRA,  Auguflinus,  4.  de  Trinlt.  cap.  20. 
y^b  illo  mittitur  Stipientia ,  a  qus  emanat .  Sic 
e/iiin  expetitur  ah  illo ,  qui  atnahat  eam ,  ^defi- 
derabat  eam  .  Emitte:  inquit,  illam  de  fanUis  c<s- 
lis  tuis  ,  &  mitte  illam  a  fede  magnitudinis  tua , 
ut  mecumfit ,  i3  mecam  laboret^  id  efl ,  doceat  me 
laborare  ^ut  lahorem  \  Mittitur  igitur  Dei  Vcr- 
bum  ,  quod  efi:  fipientia,  etiam  invifibiliter. 

Respondeo  •dicendum  ,  Filium  invifibiliter 
mitti ,  ut  ex  Auguflino  4.  ds  Trinit.  cap.  20.  do- 
cet  f4agifler  i.  difl.  15.  cap.  ^d  cfmd  ,  ^  feqq, 
Bifariam  fiquidem  cognofcimus  mifrum  Dei  Fi- 
lium  vifibiliter  fcilicet  ,  &  in  vifibiliter.  Et  fecun- 
dum  alternm  quidem  femel  tantum  miflTLisefl: 
fecnndum  alterum  vero  fepe  miflusefl,  &  mitti- 
turquotidie.  Nam  fecundtim  alterummiffns  eft 
ut  fit  homo  ,  quodfemeltantumfaclum  ef-.fecun- 
dum  alterum  njero  mittitur  ,  ftt  fit  cum  homine  , 
quoitfodo  quotidie  mittitur  ad  faijcios  ,  ^  mi/fus 
eft  etiam  ante  incarnatioMem,&  ad  omnes  fancios 


eft 

(jui  antefuerunt  ,(^  etiam  ad  Angelos .  Q_i^a  au- 
tem  ratione  intelligenda  fit  hsc  Verbi  Dei  invi- 
fibilis  miffio,  exponit  Auguilinusubi.fupra,  di- 
cens  ;  Non  eo  ipfo ,  quod  de  Patre  natus  eft ,  mif- 
fus  dicitur  Filius  :fed  vet  eo  quod  apparutt  htiic 
vjundo  yerbum  carofa^um:  Vel  eo  qiiod  ex  temr 
pore  cujafquam  mente  percipitur:  &  tunc  unicui- 
que  mittittir  ,  cum  a  quoquam  cognofcitur ,  atque 
percipitur  quantum  cognofcij^  percipi p oteft  pro 
captu  ,  "jel proficientis  in  Deum  ,  'vel perfeBa  in 
Deo  anim^  rationalis  .  Quod  utique  accipien- 
elum  ,  &  intelligendum  efl ,  juxta  difia  articulo 
primo.  MifTio  enim  quoniam  temporalis  efl,intel- 
Ii!>i  non  potefl  fine  novo  elTectu  ex  tempore  pro- 
ducto.  Cum  igitur  is  effe6tus  efl  invifibilis,  at- 
que  ex  co  intelligitur  ,  menteque  percipitur  Fi- 
liusa  Patre  procedere,  tunc  mitti  dicendus  efi , 
Non  quidemquafi  de  perfbna  miffa  fpecialis,  ac 
nova  coinmunicatio  duntaxat  procedat:  quiafi- 
cuti  incarnatio  a  Trinitate  effecta  efl ,  ita  nihil 
communicari  invifibiliter  potefl  anima;  rationali, 
nifi  ab  omnihus  divinis  perfonis  una  caufetur. 
Sed  mifTus  Fil  us,  vel  Spintus  Sanflus  appella- 
tur  ;  quia  effcclas  ,  per  quos  earundem  procefTio- 
nes  mente  percipiuntur,  uni ,  ve!  alteri  ex  ipfis 
anpropriantur  ,  quamvis  piopric  ex  fflquofint  a 
tribus  divinis  pcrfbnis  .  Sapientia  cnim  omnis 
a  Domino  Dcocf]:,  \itkv\h\im  8cc/ cfiaftici pri' 
«:/ ea  tamen /<^.'V/m  appellatur  Verbum  Dei  in 
excelfis  fons  fapientia; ,  nempe  per  appropriatio- 
rem  .  Ouopafto  ,  juxta  Augullinum,  7.  de  Tri- 
nit.  cap.  7.  FiliusdiciturSapicntia  Patris,  &Iu- 
men  Patris:  juxta  quem  mcuum  appropriantur 
etiam  Filio  rationes  artis,  motitia:,  &alix,qus 
cum  modc  procefilonis  ejus  habept  convenien- 


tiam  .  E.v  co  cmm  habet ,  quod  fit  n^QtJti?.  a5lna- 
lis  procedens  de  mcmoria  puerna,  declrirans 
omne  inceiligibile  ,  quod  in  memoria  illa  conti- 
retur  .  Qnotiefcunque  ergo  per  fupcrnaturalia 
dona,quic  illi  appropriantur ,  cjus  xterna  co- 
gnolcitur  nativiias  ,  invifibiliter  mitti  dicen- 
dus  eft  . 

Ad  Argumenta  .  Ad  priinum  patct  refpon- 
fio  e.Y  d\6i\s  articuio  tertio.  Kam  quoties  divinas 
perfbncE  mittuntur  au  inhabitandum  ,  toties  no- 
vus  efFcftus  in  creatura  produclus  ,  efl  gratia 
fintificans,  qua;  fbla  efficit  animam  templum 
Spiritus  Sancti  ;  fed  ultra  hanc  milTionem  ,  alia 
efle  potefl ,  quum  fcilicet  cffcflus  de  novo  pro- 
dutlus  non  fanftificat  pcr  fc  animam  ,  fed  tantum 
difponit  ad  fanftificationem  ,  feu  ad  gratiam  gra- 
tum  facientem.Hi  autcme(iFe(ftus,&  dona  fuperna- 
turalia  funt,  quse  fpeftant  adintellectum ,  &  non 
r.ecefTario  conneftuntur  cuin  gratia  fan6tifican- 
te  ;  vel  funt  gratis  gratis  data; ,  quibus  per  fe  in- 
tenditur  magis  bonum  commune  Ecclefia:,  quam 
eorum  ,  quibus  communicantur  5  de  quibus  Apo- 
ftolus,  i.adCorint.cap-  12. 

Ad  fecundym  refpondeo  ,  cunfta  Dei  fupcrna- 
turalia  bcneficia  ,  coquod  de  libsralifTlma  illius 
voluntatedefcendant,  in  divinis  fcripturis  Spi- 
tui  Sanclo  mnftiffime  apijropriari .  Nam  cum  fint 
Dei  dona  ,  connotant  proceirionem  amoris  infiniti 
qui  cft  primum  donorum,  etfi  per  fc  importet 
refpeftum  ad  eum,  cui  liberaliter  eiargitur  .  Id 
autem  non  impedire  ,  quominus  qujenam  ex  illis 
heneficiis,  fecundum  fpccificam  eorum  rationem 
habcant  convenientiam  cum  proprietate  Filii,  ac 
fubindequatenus  taliaei,  &non  Spiritui  San6to 
appropriantur .  Jpfum  itaque  Dei  Verbum  fona 
fapientias  a  fcriptura  appellatum  ,  in  Evangelio 
dicitur  etiam  Inx  hominum  :  &  ab  Auguflino  7, 
dc  Trinit.  cap.  7.  lumen  de  lumine  .  QujBcunqi.ie 
i,»itur  pertinent  ad  illuminandas  creaturas  intcl- 
lectualcs,  uti  funt  fcientis,  fipitntia; ,  fidei  ,  & 
ali^  idgenus  dona,  Filio  re6tilume  approprian- 
tur;  quemadmodum  &  Spiritui  Sanfto  attribuun- 
tur,  qus  fpcctant  ad  inHammandum  affeiStum  , 
(^asterum  non  putamus  per  quamcunque  intelle- 
£tus  eruditioncm  diccndum  cfTe  Verbnm  Dei  mif- 
fum  ;  ftci  fblummodo,  juxta  Auguftini  doftri- 
nam,  4.  de  Trinit.  cap.  zo  Cum  exinde  nimirum 
ipfius  aiterna  proceilio  mente  percipitur;  &  ita 
fatcmur  n.ifTum  ad  Sybillas  ,  qus  Dei  inftin(?tii 
vaticinatffi  perhibenturde  ipib  Verbo  Dei,  ctiam 
in  carne  venturo  .  Dc  qua  re  Auguft.  iS.  de  Ci- 
lit.  Cdp.  2g. 

Ad  rcrtium  diccndum,  Spiritum  Sanftum  ideo 
appellari  fpiritum  veritatis,  quia  Spiritus  eft  Fi- 
!ii ,  cui  appropriatur  Sapientia  ,  &  veritas  ,  eo- 
dcmmet  teftn ntc  ;  egofum  via ,  "jeritas ,  ^  ^jita , 
loan.  14.  In  adventu  ergo  fuodocuit  omnein  ve- 
ritatcm  necefiariam  r.d  falutcm  ,  nempe  legem 
evangclicam,  quic  cuftodiri  non  poteft  fine  gra« 
tia  Dei ,  Spiritui  Sanfto  prsfertim  appropriata, 
uti  &  prKftantiffimum  eft  flipcrnaturaiium  dono- 
rum  .  Dicenteeigo  fcriptura  .Spirftum  Sanclum 
mittendum  cfTe  ad  doeendum  omn<:m  veritatcm, 
fignificatur  mifTiim  iri  Spiritum  .Sanfium  fecun" 
dum  fji-zi  appropriata  ;  fpectantia  ad  inl^Iamman- 
dum  affeflum  ,  &  una  inifrum  ,  atque  mittendum 
Verbum  Dei  ad  illuminandum  intelleftum  ,  per 
revelationem  myftcricrum  ,  quj  in  divinis  f(.ri- 
pturis  continentur  ;  Ea  enim  citra  fpccialem  ilia- 
ftrationem  eiusqui  cit  lux  hominum.attingi  nun- 
quam  potuifiTent , 

Ad  quartum.  refpcndco,  Utique  ad  Philofb- 

phos 


captico  e  vt. 
ritatis    muii 

Verbiini 
Dsi   ,   quod 
sft    fons  fa. 
pier.tij^jfjnod 
n»D    vidctlic 
probandMm 
ab,'ol*i'c 
prclatunj     j 
nsf    id    cci\. 
cedc.-rt    4'A, 
gulliniis     ut 
cn    diftis  li- 
■JDCt  . 


4  di({.  tf.  9, 
9'§.  It«HUi, 
amae  domim 


I.   difl.   it. 


ilft'  24* 


i;  diH.  !?• 
prologi  q. 
2..  ^.  ^A^mo 
quiqtie  , 


I.   di&.    11. 
q.   l. 


I.dift.  I7-CI? 


I.diH-}.tj.  4> 


Tomus  l  Van  l  Quccjlio  XLUl  Art.  VI 

pfios  mifTu.T»  flon  eiTe  Dci  Vertium   pro  cognitio 


).dift>  i).q. 
ttfitum  • 


l,iit.ti' 


l.did.f.q.I. 


idin.  f  •.  q. 

Itty.Aifc 
undtnn  Ui- 


neirorum  ,  oure  naf'.:rali  mentis  acumine,  ac  ge- 
ncrali  inHu.vu  conditoris  rerum  ,  deprehendere 
potuerunt,  iiti  umt  nrima  principia  ,  &  conclu- 
fionesinde  evidenterdedufias,  &  qux  per  expe- 
rientiamcertoco?5noQ;untur.  In  iis  enim,&  con- 
fimiiibus  intellicendis  non  requirjtur  illuminatio 
fupcrnaturalis.  Sed  fiquando  aiiqui  Ph\lo(bpho- 
rum  ea  intelle.verunt ,  aut  dixerunt,  ad  quc  vis 
raturals  intelligentlsnon  fcfe  extendit,  tunc  ad 
€os  mifTum  invifibiliter  Dei  Verbum  ,  fatendum 
efl ,  uti  teti»imus  de  Sybillis  ,  &  art.  j.  di(5lum 
fuit  de  Prophetis ,  quos  jn  peccatis  vitam  duxifle 
conrtat. 

Ad  quintum  concedo  omnia  fupernaturalia  do- 
na  hominibus  donata  ordinari  ad  Dci  dilc6lio- 
nem,  in  qua  confillit  rumma  beatitudo  mftra, 
&  ita  non  alia  de  caufa  intelleftum  illuminari, 
rifiut  procaptucognita  Dei  immenfa  bonitate, 
impenfius  ,  totilque  viriHus  ,  atque  corde  ame- 
tur  .  Qiiod  fi  interdum  fecus  eveniat ,  &  non  ob- 
ftante  revelatio-^e  myfteriorum  ,  adhuc  Propheta 
pcififtat  inimpietate  ,  id  pravce  volunrati  ipfius 
attribuendumefl,  non  miffioni  Verbi  Dei ,  quae 
de  fe  voluntatem  in  mclius  mutare  fiifficiens 
erat ,  fi  nou  repjgnantem  invenifiet.  Saltem  er- 
go  eum  effeflum  caufat  in  aliis  membris  Ecclefias 
qujc  fanfta  funt,  &  ad  quornm  utilitatem  etiam 
ma!i  homises  aliquando  jufli  funt  prophetare  : 
Qjjpd  vero  rangitur  de  Philofbphis,  nihil  e(l. 
Nam  ipfi  ita  opinantes  erraverunt ,  &  nihilomi- 
rus  ,  fi  attribueida  effc  t  ip^brum  naturalis  intelli- 
gCBtia  fpeciali  mifiioni  V^rbi  Dei  (qnodtamen 
de  mente  Auguftini  ne»am'is)  adhnc  ad  amorera 
cxcitaret,  non  eorumquidem  ,  rjnae  nos  dil  gen- 
da  accepimus  ex  revelatione  ,  fed  ipfius  fpecnla- 
tionis  in  fe  ,  qua;  utiquo  cuti  fi*  cperatio  opt'ma, 
non  potefi:  non  efl*e  operanti  admodum  jucunda, 
ti.  voluptuofa. 

A  R  T  I  C  U  L  U  S    VI. 

Utrnm  mifl^io   invifibilis  fiat  ad  omnes  ,  qui  funfe 
participes   gratiac, 

Docior  locis  in  margine  citatis .  S.  Thom.  \.  p, 
Cj.   43.  art.  6. 

VIDETURmifiio  invifibilis  non  fieri  ad 
omnes,  qui  funt  gratie  participes,  Nam 
ipfehominum  Salvator,  tefte  loan.  cafi.  i.  efi; 
adeogratia  plenusSc  veritatis,  ut  de  illius  pleni- 
tudine  nosomnes  aecipiamus  .  Sedad  ipfum  non 
mittitur  illa  perfona ,  cui  dona,  &  prscipuum 
donorumgratia,  appropriantur  ;  ergo  neque  ad 
omnes  gratiasparticipes.  Probatio  minoris  ;  Cum 
peribna  aliqua  mittitur  ,  utiquemittatur  onortet 
eo,  ubi  prius  non  erat  ,aliqno  efl^e^jlu  in  tcmpore 
produfto  .  Sed  Spiritus  ell  in  Filio  ,  ficut  legitur 
Ifaias  5i.  SpiritHS  T>omi» i  fuper  me  ;  ergo  ad 
ipfumSpiritus  non  mittitur  ;  &  per  conCequens 
multo  minus  ad  ecs,quibus  tantum  aliquid  gra,- 
tix  communicatur . 

Prgterea  ,  Angeli  fandPli,  ceteriqnc  beati  per 
claram  cognitionem,  &  dileftionem  adeo  uniti 
funttribus  fubfi/lentibus  in  Deitate,  ut  fint  unum 
cum  Dcounitate  ipfis  proportionatajergo  ad  eos 
non  mittuntur  invifibiliter  divinc  perfbne  .  Vto- 
batio  confequentias  :  Beati  poflidentcs  quicquid 
re6la  ratione  appetere  pofTunt ,  necclarioris  no- 
.  titiasdivine  effentij  funt  pro  rationc  meritorum 
capaces  ,  nec  gratia:  amplioris  .  Sed  ad  hos  tan- 
tu.nefTc5lusp:oJacendos  mitti  ad  eos  invifibili- 


50S 

ter  intelligerentur  perfbns  divioK  :  ergo  non  ad 
omnes  gratiam  Chrilli  participantes  mirtuntur. 
Pra;terea,Credendurn  eft  Patres  veteris  Tefla- 
mentigrati®participesfuifl!e:  cum  tantopere  Deo 
accep'i  prodantur  in  fcriptura;  Ced  ad  eos  mif- 
fus  non  eft  Spiritus  .Sanctus  ,  d  cente  Evangelio 
JVondiim  erat  Spiritus  datus  ,  quia  noitdum  erat 
lefiis ghriflcatus.  Et  revera  mifl^us  non  legitur  in 
veteri  Teflamento  ,  fcd  in  novo,  poflquam^r/j- 
tia  ^  veritas per  yefttm  Cbrijlum  facla  f/?:igitur 
divinae  perfbns  non  mittuntur  ad  quotquod  gra« 
tia:  participes  eifc5ii   funt . 

CoNTTRA  ,  Auguflinus,  4.  de  Trinit.  cap.  ao. 
Deifapientia  tunc  unicuique  mittitur,ct!m  a  quo- 
fjuam  cugnofcitur  ,  atque  percipitur  Cjuantum  co- 
gnofci  ,i^  percipi  potef}  ,pro  captu^vel  pro/i:ien- 
tis  in  Deum ,  velperfecta  in  Deo  anima  ratio- 
nalis .  Nemo  autem  efi:  in  Deo  perfeftus,vel  pro- 
ficitinDeum,  nififitgratif  particeps;  igitur  ad 
omnesgratiam  participantesfit  invifibilis  miflio 
divinarum  perfbnarum . 

Respoxdro  dicendum,  invifibilem  mifllonem 
fieri  adotnnes  gratia:  participes,  quoties  per  no- 
vumeffeclum,  rova.-nque  divinaruftj  per:onarufn 
Communicationem  ,   mente  percipitur  earun  Jem 
seterna  proceffio  .   Namjnxta  difta  articuls  J.per 
/blam  gratiam  fanftificantf  .mSpiritusSandtus  ani- 
mara  inhabitat.   Ea  enim  efl,  qua  evadit  quis 
Deitemplum,  in  quo  Deus  inhabitans  colitur, 
&  diligJtur,  &  proximus  amat'jr,  adeo  ut,etfi  in- 
telligantur  mitti  divinaj  perfbnse  interdum  etian» 
ad  eos  ,  qui  funt  charitatis  expertes,  nihilomi- 
nus  mittunturad  aliquos  effeftus  Ecclefiae  fanfta 
profuturos  ,  non  vero  ad  inhabitandum  eos  ,qui- 
bus  ita  mittuntur.   Mittitur  igitur  Spiritus  San- 
ftus  primo  ad  eos  ,  qui  per  Sacramentum  rege- 
nerationisfiunt  gratiai  Chrifli  participes  :  &   iu- 
hinde   quotiefcunque    pcr    internum    motnm    in 
Deum  ,  &  in  pro.<imum  ex  charitatis  inllinftu, 
&  inclinatione  ,  gratia  augetur ,  mittatur  opor- 
tet .  Nam  tunc  incipit  fecundum  gradum  perfe- 
fliorem  animam  inhabitare  ,  quo  modo  prius  ani- 
ma  non  erat  Spiritus  Sancli  habitaculum .  Quod 
fi  pariter  pcrfefliori  lumine  intellei5lusperfundan, 
tur,  cademratione  mitticredendus  eflFilius  ,  & 
SapientiaDei.Appofit^  admodum  Auguftinus,!^. 
de  Trinit.  cap.  i(J.^£/i  ir/O  inquit ,  fueritcau- 
f>s .,  ut po'}  refiirreBionem fuam ,  in  terra prit/s 
daret ,  i^  de  Coc/o  poftea  mitteret  Spiritum  San- 
Bnm^  hoc  ego  exiftimo,  quiaper  ipfum  donum  d:f. 
funditur  cbaritas  in  cordihus  nepris.,qua  diligi^ 
mus  Deum^^  pyoximunj^fecundum  duo  illa pr<s. 
cepta^in  quibus  tota  lex  pendetJS  propheta.Hoc 
fi  nificans  Dominus  lefus^his  deditSpiritumfan- 
^um  femel  interra  propter  dileilionem  proximi: 
i3  iterum  de  ccilopropter  dilecUbnem  t)ei.  Mitti- 
tur  crgo  ad  cos.qui  fiint  gratix  participes,S:dona- 
turSpiritus  Sanftus,  ut  per  ipflim  munus  diffu- 
fa  ,  anftaque  charitate  ii)  cordibus  noftris   fer- 
ventins  diligamns  Deum  ,  impenfiufque  proxi- 
mumamcmus.  Quoties  enimdatur,  toties  intel- 
ligitur  mifl\is  ,  ficundumeum  effcctum  ,   qui  illi 
appropriatnr  ,  is  autem  efl  charit.u  :  igitur  ad 
habentescharitatem  invifibiliter  mittitur,  ad  au- 
gumcntum  muncrum  fuorum  .  Hinc  Ecclcfia  pe- 
tit  a  Deo  dari  fibi  charitatis   angmentum  :  nam 
(entiendumcfl:  Ecclefiam  eflc  fan6lam,    fcmper- 
que  in  ea  reperiri ,  «^uas  ut  Dei  templum  inhabi- 
tat  SpiritusSanftns.  Ea  autem  petitio  frullra  non 
fit  ;  igitur  cum  augentnr  charitas  ,  &  fidcs  ,  invi- 
fibiliter  mittuntur&.Verbum,5c  Spiritus  Sanftuj- 
Ad   AKau.MENTA  .   Ad  primum  rcfpondeo. 

Ad 


4.  difl.  t.  ^ 
i.&dil.  \. 

q.  4.  i.^J!- 
tum  erg» . 


Mlgift.  I. 
dil.  iV.  cip. 
4i  qmd . 


T.  Rtfen, 

dift.  17.  q.i. 


Qoodlib.  V 
10.  i.  Seeun. 
dt  diiitmr 
Addii. 


^04 


Ad  iprum  omnium    Salvatorcm    femtl  iiiifriini 
fuKTe  Spiritum  Sanflum,  quum  fcilictt  plcnitu» 
|,  dift.  if.  «^ogratiaB  ipfi  cpllata  fuit ,  in  primo  l\xx  concc- 
^.  ».(.  ^d  ptionis  inftanti  ,  in  quo  grati:^m  accepitnon  ad 
affcjStnm,     menfuram  ,  ut  fcribitur  loan,  3.  ideft,  omnera 
poffibilem  fibi  dari .  Quare  cum  dixit  Baptifta  , 
fHperqtiem  viderids  Spiritum  defcenden$cm ,  ^ 
maneutemfuper  eum ,  hic  efl  qui  haptizat  loan. 
p.  non  fignificavit  ei  vifibili  mifllopi  invifibilem 
conjunclum  fuiflTe  novum  gratJK  efff6tum,fed  /b- 
lum  tunc  reprsfentatam  fuiflc  invifibiiem  in  Chri- 
fto  Spiritus  Sancli  manfionem  , 
f,  Ad  jfecundum    dicendum  ,  utique  ad  Bcatos 
tanquam  in terminoconftitutos  non  mitii  invifi- 
biliter  divinas  perfonas,  quoad  ea  quse  fpe£tant 
ad  eflentialia  beatitudinis,  uti  funt  oftenfioobje- 
6ii  beatifici ,  &  mcrita  ex  parte  mhsrentium  Deo 
per  amorem  :  hffic  tamen  non  impedirc  quominus 
miflioad  eos  fieri  queat  pcr  novam  illuminatio- 
rem  refpeftu  corum,  qu»  Beatis  non  innotuerunt 
prius,  nec  per  fe  fpectant  ad  foimalem  bcatitu- 
dincm  eorum  .  Sic  Deum  revelare  Beatis  oracio- 
nes  viatorum  ,  pic  creditur  :  quia  tongruum  elt 
q»  4-  6.  "ie   J^eatos  efife  coadiutores  Dei  in  procuranda  falute 
Jtfsitdfr        eI«ftorum    comodo,  quo  id  ipfis  potefl  compe- 
tere.   Confimiliter  non  cmnes   Angeii  perhibenr 
tur  novifle  myflerium    Incarnationis  priu/quani 
compieretur  ,    quod    diferte  videtur  fignihcare 
^      s' ^'v  Apoflolus   ad   Eph.  j.  fcribens  ,   Sacramentum 
fc.urtHu',>L^     Jncarnationis  fa\kt  a^fcondiium  '^vincipibus ^<3 
frindptit,     Pcteflatibus in  ccc/efliiius  ^  ac  iifdem  per  Lcclc- 
iiam  innotuiffe,  ut  innotefcat  ^  fubdens  ,  ^Priacir 
pibusJS  'Petefiatibus  in  cseleftibus per  Ecclcfam> 
Illuminationes  enim  fiunt  non    fecundum  ordi- 
nem  naturarum,  fed  gratiarum.  Secundum  igit 
tor  hoseffe(5tus  refte  mitti  intclliguntur  invifibi- 
liter  ipfe  perfonaBdivinae  ad  AngeIos,&  Beatos, 
Adtertium  refpondeo  ,  aflrumptum  efle  falfum  ; 
Mai;ia.?.dift.  NamadPatres  vcterisTeftamenti  mifl^^us  eflSpi- 
lt'd'u^'J-^'  ritus  Sanflus,  &cumper  gratiam  ab  originali 
culpa  mundabantur  ,  &  quoties  novus  elteftus 
gratix  fanftificantis  in  ipfis  producebatur ;  ficut 
etiam  &  mifl^am  fapientiam  ad  omnes  Sanftos  an- 
te  incarnationcm  ,  &  etiam  ad  Angelos  ,  teflatur 
Au5uftinus,4.</#  Trinit,  cap,  20.  .<^///fr,inquiens, 
mittitur  fapientia^utfit  cum  bomine  ^aliter  mif 
fa  ,  tit  Jit  homo  .  Inanimas  enimfanUasfe  tranf 
fert ,  6*  amicos  Dei ,  ^  prephetas  conjlituitjkut 
implet  etiam  fanUos  yinge/os.  Sed  cum  venit p!e'^ 
nitudo  temporis  miffa  eft ,  ut  ipfum  yerbum  fie' 
ret  caro ,  idefl,  homo  .  Cum  igiturnegat  Evange-» 
lium  Spiritum  Sanflum  miflTum  ante  Chrifti  glo- 
rificationem  ,  feu  afcenfionem  AdCcElum  mani- 
fedi^  de  vifibiii  loquitur  miflionc,  fccundumquam 
fe  miflarum  Spiritum  Sanfium  ,  cum  rediifTet  ad 
Patrem  difcipulis  fuis  Salvator  promiferat ;  &  in 
die  Pentecofies  repraefentavit  ;  Caterum  etfi  ve- 
rum  fit  ad  perfe6tiorem  ,  uberioremquc  gratiam 
irapertiendam,  &  mentem  clariori  lumine  per? 
fundendam  mitti  divinas  perfonas  pofl:  Chrifti 
gloriiicationem  ,  quia  paflio  jam  fuit  exhibica; 
quod  faftum  non  fuerat  in  lege  vet^ri,  in  qua 
tantum  Clnirti  merita  crant  a  Deo  prxvifa  ;  nihi- 
lominus   ex  hoc  non  fequitur  miflTum  non  fuifie 
ad  Patrcs  veteris  Tefliamenti  invifihiii  er  Spiri- 
tuin  Sancium  ,  imo  mittebatur,  tum  ad  infufio- 
nem  primae  gratiae ,  tum  ad  augumenfum  ejufdem 
aut  ctiam  cum  per  peccatum  amiitcb^tur ,  ad 
ejufdem  reparafionepi , 


Summajoannh  Dms  Sccti . 

ARTICULUS 


vir. 


4.  i\f,  f e. 
e.  6.  ,ia  pri- 
amm  princt- 
f3le  fuintit 
i-4.t/!io9ii  , 


4-  «Jiff.  4T. 


|.dift.  14. 
q.    i.  ?.  Kd 
Je  cundum—i 
frincipalt , 


4' 
ifiit 


dift.  1. 


Utrurn  Spiritui  Sanfto  conveniat  ,' 

vifibiliter  mitti. 

Do&or  1.  difl.  16.  utriufiue  fcripti  S.  ThotH,  ij 
p.  q.  45.  art.  7. 

VIDETUR  SpirftulSanflo  non  convenire  vi-* 
fibilis  mifllo.Nam  Auguftinus  4.  de  Trinit. 
cx\^.  19.  Fateamury  inquit,  Filium  minoreitt  f»- 
^um  :  ^  iniantum  minorem ,  inqttantum  fa?lumi 
^  intantum  faBum .,  inquantum  miffum.  Filius 
i?itur  exeo  ouod  vifibiliter  efl  mifl^us  ,  eft  Patre 
minor;  ergo  fi  .Spiritus  Sanftus  a  Patre,  &fi- 
Ifo  vifihiliter  mitteretur ,  utroque  minor  dicendus 
elTct .  Hoc  autem  non  admittit  Catholicus  fcrmo} 
ergo  fibi  nonconvenit  vifibiliter  mitti. 

PriEterea  ,  Aut  cum  Spiritus  Sar£li  vifibili 
mifllone  perhibetur  concurrerc  iuterna  revela- 
tio  iMuminans  mentem  ad  percipiendum  ejus 
fipni  fignificatum  ,  aut  non  concurrcre ,  Si  vifi- 
bilem  mifllinnem  non  concomitatur  intcrior  reve- 
latio;  er/»o  fruflra  in  vifibili  figno apparcrct;quia 
cnim  ey  fui  natura  talc  fignum  non  duccret  in  no- 
titinm  fi<»nificar;,nihil  utilitatis  ex  ea  percipi  pof- 
fet  .  Si  vcru  exteriori  apparationi  uniatur  reve» 
latio  interior  ;  igitur  tale  fignum  fenfibile  diftra- 
heret  ab  revelaticfie  interiori;  cum  occupatiocir- 
ca  extprfora  diflrahat  intelleflum  ab  interiori 
confiderarione;  sc  per  conrcquens  vifibilis  miflio 
ron  coneruit  Spirltus  Sancli  perfbnae . 

Ptsetcrca,  Filius  revera  mifTus  vifibilitcrefl; 
proprerea  qiiod  afl^umpfit,  fibiqueunivit  creatu- 
r3m  vifihfem:  Sed  Splritus  Sanflciscreditur  non 
affumpfifle  ad  fe  u)'im  creaturam  fenfibilem  ;  er- 
go  nec  mifus  vifibiliter  dicendus  erit  .  Qu^od 
enim  appari  ifl^e  dicatur  in  columbaa  fpecie ,  nu- 
bls  lucidvT  ,  ignit^flrum  linguarum,  &  confimilium; 
profe^Slo  ea  non  aliud,  quam  figna  quxdam  fue- 
runt  gratia  Spiritus  Sanfti .  Atqui  etiam  Sacra- 
menta  tum  vcteris,  tum  novffi  legis  eandemgra- 
tiam  fi»nificant,  neeex  eotamen  iniis  fignis  Spi* 
ritusSanftusdicitur  mitti  vifibiliterj  ergoomni- 
nofibi  non  convenit  fie mitti  ,  &apparere. 

CovTRA,  Matthxi  i.Baptizatus  autemye» 
fus^  confeflim  afcendit  de  aqua,&  ecce  ptrti  fune 
CkH  ,  &  vidit  Spiritum  'Dei  defcendentem  ficut 
columbam  ,  ^'  venientem  fuper  ipfum:  Et  loan. 
primo  ;  ^iua  njidi fpiritum  defcendentem  quafi  4.di(l.f.q,ij 
columbam  de  Ctelo ,  6*  manfit fuper  eum  . 

Respondeo  dicendum,  miflioncm  vifibilem 
Spiritui  Sanfto  convcnire  .  Etenim  juxta  di£la 
articulo  4.  Pater  non  mittitur,  nec  mitti  dicendus 
efl,quamvi$  per  fuhjeflam  creaturam  (quod  fi«ri 
nullo  negocio  pofiTe,  imo  &  faflum  efle  cenfet 
Augufl.2.  de  Trinit.cap.\^M\fih'\\\x.tx  appareret. 
Nam  non  ex  eo  aliqua  (iivina  perfons  dicitur  mif^ 
fa,quod  vifihiliter  apparuifl^e  referatur.  Sed  prae- 
terca  requiritur,  utfitde  alio  ,  a  quo  mittatur. 
Pater  igitur  quia  non  habet  a  quo  fit,  fibi  repu- 
gnatpafliva  miflio  :  contra  vero,  quia  Filius  4 
Patre  efl  ,  mifTus  eft  in  mundum  fa£tus:homo; 
cadeni  igiturraticne;quia  Spiritus  Sanftus  a  Pa- 
tre  ,  &  Filio  proctdit,  abeismitti  potefl: :  quod 
&  Salvator  teflatus  cfl ,  loan.  14.  Cum  venerit  ^ 
inquiens ,  iilefpiniusveritatis  .  Et  rurfus|//*;/ia» 
abjero  ,  niittani  eum  ad  los  .  Quod  &  repriefenta- 
tum  fuifl^e  parcis  pcfl  diebus.nempc  ipfa  dic  Pcn- 
tecoflcs,  fcrihltur,  y^auumfccundo  .  Quodau- 
tem  paritcr  fibi  v'fibiiitcrmitti  conveniat,  cx  eo 

eft 


tomus  l  Parst  Quaft. 

e(l  evif^ens  cuia  (i  pctlbnam  mitti  edjman.fefia- 
ri  cam  -|^rcccdere,  ut  articulo primo  explicuimuj: 
luiqpe  tiiPC  psr^bra  vifibiliter  mitti  dicenda  eft 
qinim  fi^ro  renfihili  cni^noicitur  ipfiiis  eterna  pro- 
eclTio.  Ut  vero  ejiifmodi  figno  id  mente  percipia- 
tur.oportctiit  fit  aptum,  &  idoneum  finifican- 
dx  proceffioni  perfons?,  qu»  ftin:^i?ur  fihi  dcman- 
data  (ejrationc.Cum  igiturSpiritus  Sanfbus  pofTit 
manifcdari  procedere  fi^^no  fenfibili  conveniente 
fux  proccflloni  ,  poteftSc  vifibiliter  m^tti  ,  ficuti 
de  hSio  mifTum  fu.ne  ,  non  femcl  fcrlptum  eft  in 
Evar.^elio,  &  in  Afnbus  Apoflolorum  .  In  qiio 
nam  vero  confiftit  convpnientia  approp^-iatorum 
cum  appropriatis,  diftum  fuit ,  a.  39.  art.  8. 

Ad  ar<>umenta  .  Ad  primum  refpondeo  difpa- 
remefTe  rationem  de  Filio,  &  Spiritu  Sanfio: 
proptercaquod  enim  Filio  efl  hypoflatic^  unita 
«atura  humana,  quecunqua  dicuntur  de  illa  na- 
tura,  ver^  prsdicantur  de  divino  fuppofito,  ut 
proinde  Filius  fit  minor  P.itre  lecundum  humani- 
tatem.Contra  vero'quia  Sniritui  Sanflo  non  unie- 
bantur  illa  ienfibilia,  inquibus  apparuilTe  fcri- 
pturanarrat,  fed  tantum  erat  in  eis,  ut  in  fignis 
quibufdam  ;  ideo  nullo  modo  prxdicari  pofTunt 
de  perfona  Spiritus  SanftJ,  quae  conveniunt  ejuf^ 
modi  fenfib:Iibus. 

Ad  fecundum  dicendum ,  omnino  cum  figno 
«xteriori  concurrere  oportere  internam  mentis 
itlurirationem  ,  quiaalioquin  apparitio  exterior 
fruftra  fieret  .  Quotief<.unque  enim  aliqpod  fi- 
gnumcx  fedeterminat^  non  oftendit fignijicatum, 
fed  magis  efl  indifferens  ad  hoc  ,  aut  illud  fignirt- 
candum  ,  cognofci  nequit  iiib  ratione  rcprafcn- 
tantis,  vcl  repraefentativi,  nifi  cognofcatur  re* 
prafentatum  per  tsle  repicefentativum  ;  &  fan^ 
hujus  generis  erant  ea  fenfibilia  ,in  quibus  vjfibi- 
liter  apparuiffe  eredimus  Spiritum  Sanflum  ;  nifi 
ergo  mers  intnentium  perfufa  fuiflet  interno  lu- 
mine,  fcire  non  potuifTent  per  ea  figna  mifl[um 
Spiritum  Sanclum  magis,  quam  aliam  divinam 
perfbnam  ;  aut  aliquam  omnino  miiTam  fuific  . 

Scd  arguebatur  contra  :  quia  tunc  lenfibile  fi- 
gnum  avertifiet  mentcm  ab  internaapplicatione, 
nec  fubinde  fatis  perciperetur  illa  revelatjo  de  ad- 
ventu  Spiritus  Sanfti  ,  Refpondco  :  etfi  intelle- 
6tus  diflrahatur  ab  intelligendo  ,  quum  fenfus 
circa  fenfibilia  propria  verfantur,  &  intelleCtus 
in  aliorum  objeftorum  confideratieneoccupatur; 
tunc  enim  potenti»  fibi  invicem  impedimento 
funt,  nec  mutuo  fe  adjuvant  in  propriis  opera- 
tionibus  .  Nihilominus  cum  fenfus  circa  fingula- 
re  fenfibile  vim  (iiam  exerit,  intenditque,  cujus 
univerfale  per  fpeciem  intelligitur  ,  non  diflrahi- 
tur  intelleftusper  operationem  fenfuum  ,  fed  ma- 
xim^  confortatur.  Tunc  enim  potenti»  uni,cidem- 
queobjefto  apprtehendendo  occupatx  mutuofe 
le  adjuvant ,  objefti  pra:(entiam  fibi  adminilhan- 
tcs  ,  ut  a  qualibct  pro  ratione  propria:  aftivita- 
tis,  &conditionis  percipiatur  ;  &  quantum  fie- 
ri  poteftjapprehendatur  .  Exemplum  ,  volcntes 
compati  Chrifli  paffioni ,  eiqucdebitum  cultum, 
ac  dile^tionem  rependcrc,  facilius  eum  contem- 
plamur,fi  imaginem  Crucifixi  frequentiusintue- 
mur;  ex  eo  enim  fpecies  pafiionis  Chrifli  in  phan- 
tafia  gcneratur  ,  cx  qua  intelic5his  magis  magif- 
que  in  fua  operatione  confortatur  ;  idque  cvenit 
pro  praefenti  ftatu  proptcr  ordinem  naturalem  po- 
tgntiarum  primarum  in  agcndo  . 
4.  dift.i.q.i.  A.d  tertium  dicendum  ,  utique  Filium  mifTum 
efTe  in  mundum  ,  ut  fierct  vcrus  homo ,  pcr  quem 
hominem  rcpararcturgenus  humanum  ,  ac  redu- 
ccretur  ad  fuum  principium,  a  quo  deviaverat. 
Ttmns  I. 


XLm.Art.Vlll 


Chriflus  i^^itur  qucmadniodum  (eamJum  quod 
efi:  Vcrbum  Dei  ,  e!t  principium  Spiritus  Sar^fti, 
ita  fecundum  humanicaccm  efl  caufa.  mentoria 
omnis  gratia:,quaj  dcnatur  corpori  myflicoChri- 
(li  ,  qus  efi:  congregatiofidelium  .  Utergopro- 
mereri  pofTet  gratiam  pro  omnibus  ,  etiam  infini- 
tis  conveniens  fuit ,  ut  illa  natura  humana  uni- 
taefi!et  perfona;  infinitas ;  Scd  Spfritus  Sanctus 
ron  mittebatur  ,  ut  nobis  gratiam  promercret, 
fcdmagisut  promcritam  ,  atque  infufim  fignis 
vifibilifius  oftenderet  ;  &  ideo  non  oportebat  leu 
columbs  ,  feu  nubi  lucida:,  linguis  f^neis  ,  aliiP 
que  !dgenuscrea'uris,  gratig  diffufioncm  ,  do- 
ftrinam  evangelicam  ,  aliaquc  dona  Apoltolis 
impertita  fignificantibus  ,  efife  perfonaliter  uni- 
tum.  Ad  id,  quod  addebatur  de  Sacramentis  gra- 
tiK  Dei  fignificativis.  Dicendum,  eam  fignifica- 
tionem  fpeftare  adgenus  caui'^  efFectivx,  mora' 
lis  tamen  ,  non  phyficd  ,  quatenus  mediis  fignis 
aChrifto  inititutis  applicantur  merita  pafTionis 
ejus  dign^  fufcipicntifaus  ;  pcr  ordinem  igituc 
efficacem  ad  g^-atiam,  a  Deo  caufandam  ,  funt 
gratie  fignificativa  ;  fed  quia  eam  non  eiTiciunt, 
nifi  dependcnter  a  conditionibus  minifln  Sac-a- 
mentorum  ,  &  fufcipientis  ,  non  important  ab- 
folut^gratiam  incffe  ,  fed  inhffifbnm  in  inftanti 
fequenti ,  fi  cartera  adfint  ;  Contrj  vero  fi»n;s 
inquibus  vifibilitcr  Spiritus  Smftus  apparuit, 
exprimebatur  abfblutd  gratia  Dei ,  propter  quam 
Spiritus  Sanfti  habitaculum  erantilli,  fuperquos 
ca  figna  apparebant . 

ARTICULUS     VIII. 

Utrumaliqua  perfbna  divina  mittatur,  nifi  ab 
ea,  aquaproceditffiternaliter. 

^oc!or  l.di/}.  i^^.furiufquefcripti.  S.  Thoia. 
l.p.  q.  43.  rtjV.  8. 

VIDETUR  perfona  divina  mitti  non  pofTe, 
nifi  ab  ea,  a  qua  icternaliter  procedit.Nam 
fecundum  Auguftinum  ,  4.  de  Trinit.  cap.  20.  Pa- 
ter  non  dicitur  mifius  ,  eo  quod  non  habcat  a  quo 
fit  .Siautem  perfbna  aliqua  mitterctur,  nifi  ab  ea 
aqua  procedit,  nihil  impediret ,  quo  minus  Pa- 
terdici  pofict  miffus .  Probatio  :  mfil:)  impor- 
tatrefpeftumrationisadmittentem  ;  iL-d  nullum 
elt  inconvcniens  idem  referri  per  refpeiftum  ra» 
tionis  ad  fe  ipfum;  ergo  Pater  potcrit  m.tti  a  fe 
ficut  potelt  dare  ,  &  dari . 

Reiponfio:  Is  rationis  refpeftus  connotat  re- 
lationem  realem  procefiionis  pailivajp-rrona:  mif- 
faiadmittentcm  ,  qna;  connotatio  non  efl  in  Pa- 
tre.  Contra  ;  igitur  Spiritus  Sanftus  ncn  mit- 
teret  Filium,  quiaFilius  a  Spiritu  Sancto  noa 
efl  ;  cujus  contrarium  dccct  Auguflinus,  2.  de 
Trinit-  cap.  6.  dicens  Filium  a  Patre  fine  Spiritu 
SanClo  mitti  non  potuiffc  . 

Pratcrca  ,  Mutere,  &  mitti  Idem  videntur  fi- 
gnificare,  quamvis  di  vcrfim.odc  quoad  modosfi» 
gnificandi  grammaticalcs;  ergo  cadem  cll  &  con* 
notatio  utriufque  ;  ac  proindc/r  w;>//  connotat 
refpcfium  ad  intra,  paritcr  &  mitterc  cundem 
connotabit  .  Qucmadmodum  igitur  fnirti  ncn 
potcfl  ea  de  caufa ,  nifi  perlbna  produtta  ,  nec 
mittcre  potcrit  ,  nifi  pcrfbna  produccns  ;  atque 
itaSpiritus  Santius  prxcise  erit  perfbna  miffa, 
ron  mittcns. 

Priterea  ,  Mittere  ,  &  mitti  involvunt  rela- 
tiones  oppofitas  ;  ergo  (i  mittcre  non  includi  atSti- 
vam  produftionem,  nec  w/V/;connetat  pafilvam. 
S  fs  Pro- 


j.dia.  18, 


4.  4i^.i.^f 


Ifaia .  4?, 


M,i<.;.ter  Au- 
rrol'Js  i.dift. 
If.   arr.     }. 

i:a  coiicor- 
dat  Magi- 
flri  o^inio. 
nem  cuiii_t 
)cBtent!.i_. 
/trt,  4-  rela- 
ta  .  MHVio 
vel  iegatio 
fuiiii  potcft 
duplifitef  ; 
uni>  jnodo 
pro  ip(ius 
au3orititij 
cornmilUone 
illio  modo 
pro  «ifu  au- 
t>ori!atis,qui 
tif'is  aliuJ 
nan  ef! ,  qua 
fiingi  leg.t- 
lione.Qi_ian 
doqiie  eoim 
dif  itur  lc£;a- 
ri ,  fea  deili- 
nari  .-tliquid 
pro  illo  tunc 
qu»  fibi  'co- 
Tr.ittitor  au- 
ftoritas  qai 
daque  vcro 
pr9  illo  tunc, 
quo  dcl1in.i- 
tur.id  Mrendu 
auLtoritate  . 
]uxta  prima 
arceptioac  , 
tnliier:  nil 
aliud  rfl,qua 
auftoriratcm 
perfonci  c5. 
iiHjnicare,  & 
delegarcj  un- 


Probatio  conreqiientia; ;  accaptis  duabus  corre- 
lationibus,  ficut  primum  fc  h.ibet  ad  tertium 
itarecundum  ad  quartum,  &  econverfb;  led  mit- 
tere  ,  &  mitti  diuiint  correiationem  ,  &  produ- 
cere,&  produci  fimiljter:  igitur  fi  perrona,  qua: 
mittitur  ,  producitur,  mitteicaliam  non  potell, 
nifi  i!Ia ,  qu^  mifiam  prodacit . 

Conir'a,  Augu/linus  ,  2.  de  Trinit.  cap.  5. 
^od  ctitem^  inquit ,  de  Maria  natus  ejl,  in  hunc 
mundui»  mij]'us  adienit .  Pruiude  mitti  a  Fntr? 
fme  SpiYstu  SdnBo  nonpotuit .  Et  paucis  interie- 
€t\s^^uif!(juam  ,  inquit ,  6'  (ipud  FJaiam  "pru- 
phetam  Tpfe  Chriftus  intelligatur  de  adientujuo 
Juturo  dicerc  ,  &  nunc  Dominus  mifit  me  ,  &  ipi- 
ritus  ejus  .  Et  exindc  pergit  declarare  ,  qualiter 
Filius  mifit  quoquc  /eipfum,  quemadmodum  & 
fc  ipfe  fanaificavit,  &  Pater  eum  fanairicavit; 
ficut  fcriptum  eft  in  Evangelio  Joan.  a//'.  a,".  ,  & 
cap.  17.  omnibus  igiturdivinis  perfonis  convenit 
mittere  ,  etfi  Filius  ,  &  Spiritus  Sanftus  tantiim 
mifTi  legantur. 

Respcndeo  dicendum  ,  quamvis  probabile  fit, 
cx  diftis  ,  fiipra  articulo  4.  perlbnas  divinas,  qu« 
mittunturnonnifi  ab  eis  ,de  quibus  relpcftiv^  ab 
aterno  procedunt,  in  tempore  mitti ,  probabi- 
Jius  nihilominus  vi<leri,  juxta  fententiam  Magi- 
flri  \.dift.\^.  mittere  iribus  €X  jcquo  convenire 
perfonis,  etfi  fola  productq  mitti  poirint,  ficuti 
rcvera  folummodo  Filium  ,  &  Spiritum  Sanftum 
mifibs  divinx  litterae  teftantur.  Declaratio:  ete- 
nim,  quanquam  Auguflini  aufloritatcj  ,quxnd 
oppofitum  tafls  funt ,  exponi  queant ,  &  inteiligi 
dc  Filio  carnem  aflTumente  ,  nam  Incarnationem 
una  perfona  fine  alia  efficeie  non  potuit  ,  &  it.i 
Pater  ,  &  Spiritus  Sanftus  Filium  miferunt ,  & 
ipfum  Verbum  femet  mifit ,  quia  omnes  tres  ope- 
rati  funt  incarnationem ,  ut  &  declaratum  fuit  ar- 
ticulo if.citato  .  Quia  tamea  Auguftinus,  4.  de 
Trinit.  cap.  2o.docet,nedum  FiLum  mifram,qua- 
tenus  homo  fa<5lus  eft  ,  fed  etiam  miiTnm  ,  ut  ho- 
mo  fieret ,  Filius ,  inquiens  ,  h  Patre  ef,  non  %- 
ter  a  Ftlio  .  Secundum  hoc  jam  potej}  inttl/i^i, 
non  tanttmideo  dici  mijjus  Filius,  quia  Jy^erbum 
carofa^um  ej}  ,fed  idco  mijfus  :  ut  P^erbum  caro 
fieret ,  ^  per prafentiam  corporaleam  illa  ,  qU(S 
fcripta  J'unt  operaretiir:quia  nonfecundum  impa 
rem  potefatem  .,1'el fubj}antiam,"jel aHquid  quod 
Dco  Patri  non  fit  aquale.,mijfus  ej}.,fed  J'ecundum 
id,qu6d  Filius  a  ''Patre  ef^non  'Pater  h  FHio.^ro- 
pterea  Magiftri  fententiaita  potefl  declarari.  Ex 
Auguilino  loco  ftatim  citato,  Mttti  ef  de  Filio 
cognofci ,  quod  h  Patre  (u  ;  pariter  igitnr  ,  &  Spi- 
ritum  San6lum  mitti  eft  cognolci ,  cum  a  Patre, 
Filioque  procedere  .  Cum  ergo  mitti  fin  manife- 
llari  perlbnam  procedere  ,  nec  omnes  cmnino 
procedant,  Patre  a  feipfo  effe  hahente  ,  ?<  non 
abalio,  folis  produ5tis  convenit ;»//// .  Mittere 
autem  efl;  manifeflare  perfanam  procederc  ;  atqui 
id  manifeflare  commune  efl  omnJbus  perfbnis, 
fiquidem  tota  Trinitas  maniftflat  perfonam  pro- 
cedentemab  alia  procedere  ;  hoc  enim  fieri  lon 
potcfl ,  niii  per  novum  cffeftum  pioduflum  in 


SufHniciJoannisDns  SmL 


de  foli  ferfo 
nx  producr- 
ti  ccnveoit 
mirtere  ;  ad 
<]uem  fenfumj 
ait  Salvatori 
lo.in.        14. 


creatura  ,  adquam  aliqua  pcrfonarum  mittitur, 
quicquid  autem  ex  tempore  a  Deo  producitur, 
exit  a  trjbus  ,  unum  idcmque  principium  refpeflu 
pioduccndorum  cmniuni  habentibus  .  Mittere 
igitur,  idell ,  manifcflareperfonam  unam  ab  alia 
procedere  ,  neceffHr-o  ineli  tribus  perlbnis  ,  ficu- 
ti  &  rnitti  nonnifi  duabus  potcll  competere,quan-  Ferba  ,  qu.* 
doquidcm  ,  &  duc  (blummodo  manifeflari  poflint  'i'  .%»<"i 
pioccdere.  Uqu,r  ,Ta. 

StT  autirn  m 
fKt  matifnr  ,  ipff/ecir  eptra  ,  &  ita  paritcr  cfl  intetligenJuni  de  Spiritu 
Sando  .  At  .tcrepta  iBifliene  pro  ufu  legationis ,  fic  mjttcre  compe- 
tit  toti  Trinitati  ,  cuin  pcr  voUinratem  diviiiain  ,  ^ui  uiia  eft  in  tri- 
hut  ,  deter''.iaetur  pcrfona  ad  ufucn  auftoritatis  ,  &  nt  operetur 
ficundum  euin  .  Ma!;if;er  igitiir  Trinitati  attribuendo  milttr»',  lo. 
quirnr  juxta  fcfiindain  acceptionetn  niilTionis  ;  Sed  qoi  dixerunt 
folis  pcrfonis  Broducentibut  com|)etete  ,  loquuti  funt  de  wiflioae 
^ecundum  pr.orem  intelledum  , 


Ad  argumcnta.  Ad  primum  refpondeo  ,  ap- 
probandam  elTe  refponfionem  datam  .  Nam  ctfi 
w/V/-;  dicat  formaliter  refpeftum  rationis  admit- 
tentcm  ,  nihilominus  connotat  rc^pe^lum  procef^ 
finnis  jcicrna: ,  non  quidem  admittentem  ,  qua 
mitrcnscff  ,  fed  ad  aliquem  indillinft^  ,  ut  pro- 
pterea  nulla  per/bna  divina  inittatur,  nifi  ab  alii 
fir  ;  ''v.',]  non  oportct,  quod  fit  ab  omni  ,  a  quo 
rn!tt!'ur;  quia  fupofita  omnia  divina  influunt  in 
manifeflationcm  procfffionis  per.^bnae  mifT»  ,  etfi 
ron  omnia  mifTaiTi  producant  :  ex  quo  patct  re- 
fponfio  ad  fubjeftim  impugnationem  . 

Ad  fecundum  conccdo,  aftivum  .  &  pafTivum 
idem  fi.'>nifi<~are  fub  aho  ,  &  alio  modo  fignifican- 
di  ;  fed  nihil  interim  impcdire  quominus  aliquid 
idem  fit  connotatum  in  utroque,  quod  tamea 
non  f^iverlificatiir  fecundiuneos  modos  diverfbs. 
Mi^nifcflarequidem  ,  &  mnnifcflari  ,  quaprinci- 
paliter  importantur,utique  penes  aliuin  ,  &  aliHm 
mo^fum  divtrfificantur  ;  fcd  non  perinde  eandem 
fuhit  divprfitatcm  hoc  ,  quod  efl:  perfbnam  pro- 
ccfkre  ;  imo  id  uniformiter  connotatur  tam  per 
paffivum,  quam  pcr  aftivum.  Quemadmodum 
enim  ex  co  quod  aliqua  perlbna  mittatur  ,  mani- 
fcfiiatur  ipfam  cfTe  proJufiam  ,  feu  procederc  ;  ita 
per  ipfjni  mittere  dtciaratur,  mifTam  perfbnam 
cfTe  pro('u6iam  ;  fcd  non  a  mittente  ,  qua  mittens 
efl: :  Etfi  igitur  mitti  connotct  produffionem 
paffivam  perfonrs  mifTg,  non  oportet  tamen  per 
mittere  connotari  produftionem  activam  mittcn- 
tis.  Nam  quandoquidem  mittentes  dcclarent  paf^ 
fivam  produffionem  perfbnie  miflae  per  noi^um 
effecium  cx  tempo-re,  qui  effectus  necefTario  ab 
oinribns  producitur  ,  quaclibet  perfbna  mittit, 
etfi  nonqucccunque  aliam  producat . 

Ad  tertium  refpondeo  diflinguendo  antece- 
dens  ,  mittere  .,  &  mitti  funt  corrclativa  quoad 
formalia  fignificata  ,  qua:  funt  manifeftare  ,  &  na- 
nifclUii  ,concedo  ;  quatenusconnotant,  vel  in- 
volvunt  pioduclionem:  negatur.Siquidcm  quam- 
vismitti,  ut  diftum  ell: ,  connotct  pafllvam  pro. 
duclionem  pcrfbns  miflss  ,  mittere  nihilominus 
re<51e  intelligitur  convenire  perfbnas  ,  Jqute  noij 
producit ,  ficuti  efl  Spiritus  S'an6tus  , 


FimS  TOMI  PI(IMI 


IN. 


I     N     D     E     X 

Rerumy  &  Verborum  :  Prlor  nuwerus  paginam 
Fofterior  columnam  indigitat . 

duccndo  in  meclfo 


307 


2. 

malis  de- 
106.     r. 


ABbatcm  Joachinum  ab  hsrcfcos  noU  cxcufari  poffe 
oftenditur.  440.     2. 

Abltraftio ,  qust     cft  pracifa     confideratio     unius      non 

confiderato    alio  ,    cui  eft  idem  fecundum    rem  ,    efl: 

multiplex ,  Pag.     442.     Col.     2. 

Abftraherealiud,  aliudcircumfcribere  .  458.     2. 

Per  accidens  difformiter  accipitur  i  Metaphyfico  ,  &  a  Lo- 

gico.  452.     2. 

AftusFiotionalis  adpIuresPerfbnas  terminarino  poteft^So.i. 
Acceptid  perfbnarum  ubi  interveniat .  2^5«      '• 

Aflio  ,  qua  pratdicamentum  explicatur .  464.      i. 

AAus  notionales  omnino  efTe  Perfbnis  attribucndos ,  de- 

claratur .  463.     2. 

Acceptatio  perfbnarum  locum  non  habet  in  Dco  28(5.  2. 
Accidentaledupliciter  ufurpari  potcft  ,  352 

A£tus  eft  in  fua  potentia  perfectior  in  boni»  ,  in 

terior.  ^ 

AftioDeiuna,  «ademque  femper  mancns ,  qualiter   crea- 

tio,  &qualitergeneratiore£l^  appelletur  .  lo^.     2. 

Accidcnsaliquodrefpectiyum  reale  ad  Creaturas,  in   Deo 

nuUatenus  reper.ri  poteft .  $6.     i. 

Accidens  aliquod  in  Deo  effe  non  poteft  a  fe  realiter  diftin- 

ftum ,  nec     accidens    immateriale     conveniens    fpiriti. 

bus.  57.     I. 

A6luc  notionales  in  hypothefi  communioris  fententiae^pro- 

prietatibus  non  pratinteil;guntur ,  necd  contra  .  4^1.  i. 
Adsequatiobifanam  accpftur.  351.     i. 

Adiilti  non  pofTant  falvari ,  nifi  per  obfervantiam  manda- 

torum  Dei  .  197.     2, 

Acternitasnon  eft  Dei  menfura  .  99.     2. 

Aeternitatis  proprietas  nulli  creaturarum  ell  communicabi- 

lis.  iio.     2. 

Aequalitatem   pcrfeftJfTimam  ,   exaflifTimamque     reperiri 

intcr  DivinasPer bnas  ,omnino  fentienJum  eft.483.  2. 
Aequalitas  reaIi$noncxi)»it  pluralitatem  fundamenti.^SS.  i. 
Aequalitatem,  identitatem,  &  fimilitudinem    in     Divinis 

effe  relationes  reaLs  ,  oftenditur.  4S5.      i. 

Aequalitasnon  eft  perfectio  fimpliciter  ,  fed  importat  per- 

fect:onemratione  fundamenti .  48J.     i. 

Aettrnumquare  fit  in  eodeminftanti  cumtemporali.  102.  2. 
Aeternitatis  deiinitio exBoetio,eft  convenienter  tradita.98. r. 
Aeternitatis  duplex  dcciaratio  9*^.  2.QuaIiter  fit  reponcnda 

inter  Dci  attnbuta.  99.     i     Secundi!im     rationem     ab 

fbluti  fpeftat  ad  Dei  effentiam  .  Ibidein . 
Aeternitas  per  quid  ab  a:vo,&teporediftinguatur.ioo.i.,&2. 
Aeternitas  quatenus  attribaitur  vit»  beatx,  &  fupplicijs 

damnatorum,  in  quo  fenfu  ven.at  intelligenda.  101.  2. 
Aternitatem  pro  formali  importare  quid   negativum,  &efre 

modum  pofitivum  exiftentia:  Divin«,probabile  eft.  98.  i. 
Acva  in  quo  fenfu  tot  fint  admittenda,  quot  eviterna   reip- 

faa  parte  rei  exiftunt .  iii.     2. 

Aevum,  &  tempus  in  quo  efTentialiter  differant.  io5.  2. 
Aeviterna ,  quaBnamfint,&interqusmedient  .  loj.  2. 
AevL!m,quod  ponitur  menfura  a5viternorum,differt  a  tempo- 

re.  loj.     2. 

Acvum  non  eft  quid  additum  ,  &  rc  diftinftum  ab  exiften 

tia  xviterni  .  1 10.     2« 

Affirmativax  propofitiones  vcre  ,  &  reft^  formari  poflc  ,  ac 

cnunciari  de  Deo  refolvitur  ,  &dcclaratur.  171.  r. 
Agentia  naturaliaquo  efficaciora,  eo  in  magis  diftansagunt 

per    formam  iplam  fubftantialem ,  qua  diftantabijs,  in 

quseagunt.  89.     2. 

A»ens  creatum  qualitcr  ngat  in  diftans  .  yo.     1. 

Aliquodagens  cieatumde  factoagit  indiftans,  nihil  pro- 


.  90.    2. 

Agcte  cx  plenitudine  perfectionis  fiisnon  expeftando  per- 
feftionem  uHam  a  fuo  produfto ,  vel  a  produftioneeft 
agere  ex  l.beralitate.  325.      i. 

Agens  necefTario  ,  agit  feeundum  ultimum  f.ias  potentise  ; 
ficut  enim  non  eft  in  ejuj  poteftate  agerc  ,  &non  agere  , 
ita  nec  intens^  ,  aut  remi/sc  agere  .  241.     i. 

Nullum  agens  agit  refpicien:  per  fe  ad  malum  .  72.     2. 

Agens  per  voluntatem,  agere  poteft ,  ubi  prefens  non 
cft .  89.     2. 

Agcn»  i  propofito,  in  quo  diftinguatur  tb  agente  nacura- 
Ij .  177.     I. 

AmatumoportetefTe  pr«cognitum  ;  nonoportet  tamen  ip- 
fam  prscognofci  dilectionem .  4*^9.      /. 

Amor,  &  quidem  exccllentiflimus ,  cft  in  Deo  ;  &  quare. 
260.     2. ,  &    2^1.  I. 

Amat  Deus  omnia  omnino  quae  funt ,  quaeve  crunt,  auc 
fuerunt,  &quare.  262.      r. 

AmorDivinns,  rcfpciftu  e»rum  ,  qus  funt  preftantior  ,  efl 
major,  &  intenfior  ,  quoad  effeftus  frilicet ,  minus  vcro 
intenfuj  reCpt^tn  imperfeftiorum  creaturarum  ,  &  qua- 
re.  264.     I. 

Angeli  mali ,  fi  reipfa  Dei  aiqualitatem  appetiere,  in  eo  fibi 
ipfis  bonum  prselixcrunt.  7^-     i. 

Angelorum  ,  feu  intelligentiarumopcratioiies  ;  menfurantur 
asvo  ;  &  quare  .  109.     i. 

Anima  rationalis  poft  refurreftionem  movcre  potcil  pro- 
prium  corpus  inorgpnic^  .  rjr.     2. 

Etfi  ratio  formalis  analogisalia  ,  &  divcrfa  fit  a  rarionibus 
formalibus  univoci ,  &a:quivoci;  tamen  fempcr  ftat  cum 
alterutro  illorum  .  16^.     i. 

Dus  funt  prxcipuae  fpecies  analoglas,  nempe  attrihutio- 
nis,  &  proportioriis ,  /eproportionalitatis  .  159.     2, 

Angclus,  &  anima  rationalis  non  pofTunt  naturalitcr  noJTc  , 
fcipfos  eflT:imaginem  Dei .  385.     i. 

Angclus  habet  latitudinem  definitivam  ad  locum  .     91.     ». 

Angelus ,  &anima,  ne  per  accidcns  quidem  menfurantur 
tempore.  104.     2. 

Appropriationumprincipaliorum  enumt-ratio.         447.      i. 

Quoappetitu  omnes  fumm^  appctunt;  f-.onum  .  76.      i. 

Appetibilitas  creacurarum  ,  earumdcm  con;equitur  bonita- 
tem .  239.     X. 

Appctitusnaturalis,  &  appetitus  elicitus  quid  .       238.     i. 

Articulus  fidei  traditusfine  declaratiop.e  Ecdefis  in  gene- 
rali  ,  non  dehet  rcftringi  ad  intelleftum  fpccialem  ,  quafi 
nequcat  intelle6tusgencralis  efTc  vcrus,  nifi  pariter  ve- 
rus  fit  intelleftiis  (pecialis.  4.^6,     2. 

Articulo  in  univerfali  tradito  major  reverentia  videtur  im- 
pendi,  fi  dicatur  ,  fenfum  cjus  univcrlalcm  efi^e  verum, 
quocunque  fpcciali  pofito,  vel  negato,  quod  non  pro- 
ponitur,  utcrcdendum.  456.     2. 

Ars  Dei  ,  &Sapientia  omnium  faftrix  ,  dequa  fit  fermoin- 
facris  litteris  ,  eft  ipfius  Dei  efficax  voluntas  .     316.      i. 

Arbitrio  voliintatis  refjietStu  cujufcunque  objecti  Deiis  pol- 
let ;  quamvij  fcipfum  fumma  neceflitate  vclit ,  &  diHgat  , 
&quare.  256.      i.,&  2. 

Ars  quo  pafto  in  Dco  poffit  roncedi .  1S2.     r. 

Artis  acquifitio  &  pcr  expcrimsntum ,  &  per  doftri- 
nam  .  i85.     i 

Ars  qualis  in  Deo  rcperiatur .     Itiicm  . 

Attributa  Dci  funt  unum  perrealem  identitatem,  cum  ijua 
tamen  Itat,  unam  ex  illis  perfettionlbus  alteram  forma- 
liter  ex  natura  rci  non  includere  .  \6\.     i. 

Auctoritas  major  requiritur,  ut  aliquid  teneatur  cflic  de  fidc 
ca  ,  qua  p  )llent  rationeslblubiles  Sanftorum  .     i^^6.     a. 

Sanftus  authenticatus  ab  Ecdefia  ,  quantum  ^ad   do^ri- 
S  s  s   2.  ram 


5ol 

nam  afl*erit  cflTe  tenen^um  ,  eA  certvim  .  Ati«  t«mcn  au.- 
ftoritatesdubis  ,  pelTunt  exponi ,  &  multo  raagis  alio- 
rumfcribentium.qui  parinon  fulciuntur  auftoritatc.^j^.a, 

Efto  veriffii-num  fit  quidquid  tradit  auftorita$,  non  tamen 
ncgandum  eft  ,  «fiie  verum  quicguid  ipfa  non  tradidit. 
450.;^  margine  . 

Indubicanter  tenendLim  pro  Tcro  quicquid  tradit  aufloritas, 
non  tamen  re.?andum,quod  ipfa  non  exprcfllt .     559.     1. 

Ax;oma  iliud  .  ^)t>j^cunqueuni ,  ^ eidemfunr/mpliciur  ea- 
dem^  partier  eademjint  oportet  ;>/f  J-y^iluculcnter  expen- 
ditur .  ^5«.     2. 


B 


BEatus  fn  quo  d{ft'nguatur  a  non  beafo  .  14^-     2. 

Beatifica  operatio  ,  &  pbjcftum  bcatitudinis  funt  eadcni 
rcs,in  beatitudire  Dci .  237.     t- 

Btatitudo  naturs  inte.leftualia  .confiftit  in  intelleftiore  ,  & 
volitione .  58.     ». 

Bcati  yidendo  Divinam  tflentiam  non  contuentur  jn  il!a  om- 
nia,qua  facit  ipfc  Deus,aut  facerc  poteft,  &  quare.  145.2. 
Beatitudo  formalis  naturx  raticnalis  ,  &  intelleftualis  ncn 
eft  Dcus  ,  fcu  cjufdem  incrcata  operationcs  ,  imo  nc  id 
quidcm  fieri  pofTejoftenditur.  321.      i. 

Quidquid  pcrfcftionis,  &  compltcentia!,  atque  appetibili- 

tatis  in  omnium  crcaturarum  beatitudinibus  repctiri   po- 

tcft ,  omnino   in  Dei  beatitudinc  unitivi ,  &  em  nenter 

pr«habcri  ,  declaratur.  325.     i. 

Deum  efle  bejrum  principa^iter  fecuniJumiroIuntatem,  prout 

dicit  complemcntu  omniu  in  ben^  cfTcndo,  fuadctuj.pisc.i. 
Beatitudo  naaxime  Deo  compctit    in  fummo  pcrfcctionis 

gradu  .  318.2. 

BcatitudoefreBtialisanim»  i*n  quo  confiftat ,  pcut,  &   bea- 

titudoaccidentali*  ,  &  cxtenfiva  .  2c;.     2. 

Cur   Clementiflimi  Deiprovidentia  permittatur  ,  majorem 

hominum  partem  aberrare  a  beatitudine  ^  2S1.      r. 

Beati  non  funt    dicendi  habere  vcrbum  de  Deo.,  &  qua- 

re .  ij^.     T. 

Bibliae  Librorum  quomodo  Deuseft  objpflum  .  i  8.     2I 

Rationcf  fummx  bonitatis  quot,  &qualesfint,  &a<|iioex-p 

primantur.  46.     g. 

Bonum  pcr  efTeniiam  ita  competitDeo,utimpo{ribne  fit-  alte- 

ri  ab  illo  convenfrc  .  78.     i, 

Bonitas,  qualiter  dicenda  fit   fufcipcre,  vel  nonfu^ipere 

magis,  vel  rninus  ,.  7?.     i. 

Bonita»,  quar  t(l  entis  paiTio,  qusque  c(l  modus   intrinfe- 

cus  rcrum,non  eftquidfe  diycrfum  ab  iis  ,  quorum  funt 

bonjtates .  ^p.     2. 

Dcum  efTe  fummum  bonum,  qualiter ,  &  quomodo  cft  intel- 

ligendum .  ,75,     3, 

Bonum  ,  rc  n.on  diflFcrrc  ab  cnte ,   fed  magis  rcaliter  iJcmtifi- 

cari  illi ,  ut  paflionrm  proprio  fubjcfto  .  /57.     2. 

Ab  eo  n.on  ratione  diftin»ui,  necaliud  ipfi  enti  addcrc,quam 

aptitudinalis  appetibilitatis  rationem  . /^/V/(?w. 
Bonitai ,  cntis  paflio  ,  qualiter  poflit    dcmonftrari  de  en- 

tc..  69.     2. 

Bonitatis  ratio  non  eft  rjfpeflus  ad  appetltum,  fed  funda- 

tur  in  ipfa  entisbonitatc,  neccflarioquidem  illam  confe- 

quens.  68.     s. 

Boni  ratio,  fi  addat  fupra  cns  rcfpcftum  aliqucm  ad  oppefi- 

tum  ,  lalis  reipeflus  trit  tranlbendens  ,   &  aptitudina- 

l'»  .•  —  gg^     ^ 

Bonitas  fummaquid  fit ,  quidve  bpnitates  limitatje  .  ^Jp.     2. 
Bonitas    .entli    dunlex  ,    ncmpc    abfoluta  ,   &   refpeftiva 

^7.  a.  (^id  utraque  fit ,  Ibidem  .  Neutra  ex  his  bo- 

nitatibuscenfenda  eft  cntis  paflio.  [bidem , 
Bonit»$  proformali  aliudnon  importat,  nccaddft  ipfi  entf, 

nifi  rationem  aptitudinalis  appetibilitatis  .  68-     1. 

Bonitas  prima  moraliscftab»bjcftonon  a  fine.  20.     c. 

Summa  Dci  b6nitas,&  quodcunque  aliud  ex  natura  rc,  in  eo 

repertum  in  nullo  prprfus  conyenit  cum  crcatura  in  rea- 

litate,  bene  tamcn  in  uniyoco  reali  conceptu .  77. 

I.  Non  poteft  involyere   aliquem  refpeftum    ad    bon» 


particip3ta/edpotius^  conver/b.  Ibiitm  .  rmo  fine  talj 
rcfpe6tu,necadequat6,  &  complet^  funt  conceptibiha. 
Ibidem . 

Summa  Dei  bonitasqualiterfecommunicetadextra.  77.  i, 

SHmmum  non  prxfcfcrt  aliquamrealitatem,quaB  faciat(  com- 
pofifioncm  c«m  bono  .  77.     3. 

Q\\i.\[icr  dlctnAo  Summum  bonum  non  intelligatur  ,  utrutn 
finitum  ,  vel  infinitum  fit .  77,      1. 

.Sccundumquodanobis  intcll-guntur  ,  ac  declarantur  inten- 
tiones  bon',  &  veri ,  veritatis  ratioprior  cftconccptu  bo- 
Bitatis.  At  loquendode  iisentis  paflionibus  fecundum  ft 
fpcftatanimirum  carumdetn  natura  ,  fortaflfe  nullum  in- 
ter  fe  ordinem  habent ,  fed  immediat^  omnes  ab  entis  xa« 
tione  dimanant .  2iy.  2.,S:  2i5.  1. 

Bonum  efle  oportet  qiiodlibct  ,  qHatcnus  enj  cxi- 
ftens.  70.     1. 

Cunfla  ,  qu«  funt,  modum  ,  fpecicm ,  &  ordinem  habent 
atque  ideo  bora  funt .  Quod  pcrindeeft  ,  «comnia  condi- 
ta  fu  ffc  in  numcro  ,pondere,&  menfura.  Egregia  horutn 
declaratioauihoiitate,&  rationefufTulta.  75.     1. 

Bonum  rrfte,  &  ronvenienter  dividkur  In  honcftum  ,  utile, 
&  deleftabile.  73.  a.  De  membris  diridcntibus  dlcitur 
univoc^  .  74.  2.  Quale  bonum  induat  rationcm  caufa; 
finalis.  Ibidem . 

Boni  ratio  veriflfimi  Deoineft,  cjui  dcclaratio.        7^.     «. 

Bonitatis 'atio  melior  eft  ip'a  ,  quam  non  ipfa  in  unoquo- 
que  ,  ac  fubindc  eft  perfeciio  fimplicltcr  fimplex  .  75.     a. 

Qaidquid  in  a'iquo  gradu  rationcm  cfTcndi  participat, 
idcm,  &  in  eodemgradu  fconitatem  participat  ,  &  bo- 


num  eft . 


70.    2. 


Anfa  per  fe,  &faufapcr  accidens  quid  fint.  42     2. 

Ji  Cau^fs  nccefr.irin  ,  &  cfl*entialiter  ordinat»  quotupli- 
citcr  difTcrant  a  caufis  accidfntaliter  ordinatis  .     4«.      e. 

Caufa  efficVns  quo  altioris  primitatis,  eo  ad  plures  fcfe  ex- 
tendere  po^-eO;  <  fl^cclus  caufandos  .  505.     2. 

Cau''^  una  totali  c.-iu/ante  tn  aliquo  genere  caufe  ,  aliam 
caufare  idem  in  eodem  gencrecaufaB  ,  impolfibjle  eft ,  & 
qi;are  .  46.      i. 

Caufa^iqiiivoca  rerpeflu  cffeflum  habct  virtutcm  aftivam 
em  nentem  ,^' non  ff)rmatem  .  146.     i. 

Caijfabile  omne  eft  fimpliciter  pofsibilc.'^  242.      i. 

CivSx  frcurrlcp  ncf^ura^s  quamnam  connexionem  habeant 
cum  fuis  efTeftibu.^ ,  &  qualiter  dicantur  caufare  .  Ibtdem. 

Ad  ablblutum  in  cauTa  fequitur  ab^blutum  in  effeftu,exinde 
cfT^ftus  refertur  adcaufam,  a  qua  dependet ,  &in  tertio 
figno  fequitur  relatioin  caufa  ad  effefium  ,  fi  illum  fun- 
dandi  fit  capax  .  s^J.     i.,&2. 

Deusnon  naturje  necefsitate,fed  pcrliberam  yoluntatemcft 
caufa  rerum  ,  &quarc.  24^.  ,&2. 

Caufatorum  unjverfitatem  vidcri  Ita  producibilem  ,  ui  ipfa 
melior  femper  efle  queat  altera  producenda  .         3I7.     l. 

Caufa  qujEvis  sEquivoca  npn  nifi  virtualitcr  proprios  conti- 
netcffectus.  5«.     I. 

Caufalitas  matcrix  ,  &  form«qualls.  49.     2. 

Sol  ,  &aftraqua]itcr  fint  caufas  altiorcs  homine  ,  &  iienfiti» 
vis  :  &qualiter  homo  ,  &  fenfitiva  fint  longe  nobiliora 
fb'e,&  fteilis.  254     I. 

Chriftus  folum  exhibcre  potuit  majui ,  &  gratiui  obicqui' 
um  Trinitati  ,  quam  fueritHlata  oflFcnfa,  ut  adimplcretur 
Dei  propofitum  circajeleftos  .  289.      i- 

De  faflo  Deus  requit  chym^ram  produccre  .  5<5.     2. 

Clavis  aurea  raferandi  oiunia  myfteria  numerorum  five  i 
Platonicis,  five  a  Kabaliftis  (  fi  Pico  deferendum  )  fub 
fluccunquc  anis^mate  comprtehenfa,  traditur  a  Scoto  aqu^ 
profund^  ,  acluculenter.  367.  i. ,  ^^'diir.ceps  ufque  ad  gSo. 

Chriflum  cfTc  pmnium  Salvatcrcm  ,  ac  omnibus  falvandis 
&  curandi»  adveniffe  quantum  eficxpartc  fui ,  nec  fibi 
pro  rcdimendisreprob.s,aut  vpluntatem,  aut  merita  dt- 
fuiffe .  250.     1. 

ChriftiCorpuspoteftSacramentaliter  eflTe  ubique  &,  ctiam 


Don  Stcramcnfalitet'.  ^o.  j.  Nec  pfbinde  eva<?efet  }m» 
mcnfum  per  replicitam    prsfentiam    fui  in  omni    loco. 
Ibideai . 
Chniluminmundum  TCBturumfuiffe,  etiim  nullo  exiflente 


peccato , 


tS-».     I. 


Chrilhim  «fT»  caput  ,  Sc  principcm  omnium  Predeftinato- 
rum,  Scgratia  i!lius  omne»  volitosfuilfe  .  aSfi'.     2. 

Cocxlllcstia  duorum  «xigitenercale  utriufquecvtremi  in- 
terqustantum  rcperitur  realiscoexiftentiaBreIar.io.i91.  i. 

Videntes  elTentiam  Divinam  ,  nec  comprshendunt 'dohje- 

(    ftum,  necfieri  poteft  ut  comprahendapt,  144.     %. 

Extrema  contradiflionis  accipi  poffunt  duni;ci^er,fcilicet  per 
fe  &  prKCije,&  pro  fundamentis  quibus  illa  extrema 
infunt.  ^^-     2. 

Deus  flfiu  fuo  intelligendicertiflimd  comprsehendit  feipfum , 
&<juare.  IT^*.     t. 

Concrctum  ,  Sc  abftraftum  qromodo  diffcrant .         'i,Z6.     2. 

Quibufdamfimul  cognitis  ab  intclleftu  Divmo  ,  innafcitur 
repugnantia  ad  fimulcoexiftendum,  ut  comparantur  ad 
potentiam  Divinam.  87.     1. 

Cuiiibet  entitati  formali  correfpondet  alfquod  cns  con- 
cretum,fcilicet,quodilla  formali  enti'afeeft  tale.    378.     3, 

Cognitiointuitiva,  &abftraftivaquidfint.^  51.     i. 

Communicabilc  dicitur  aliquid  ,  vel  pe  idcntita'em  ,  vel 
perinformationem .  jfi^.     t. 

ConceptuJ  proprius  Dei  in  fe  ,  ficiiteft  ,  &  Deitatis  ,  Tri- 
nitatis  Perlbnarum  ,  &  unitaiisnaturaB ,  non  attingifur  in 
viaclari,  necconfus^.  3S4.     i. 

A  quidditatc  abfbluti ,  &  rcfpe6ifvipo*eft  abftrahi ,  conccp- 
tus  quidditat  vus  utriquecommuP's.  3-^.     i. 

Compof^tlo,  &  divifio ,  qua^enus  Q)eftin'  ad  rebnndam  in- 
tellcftusoperationtm,  quidfint.  94.     2. 

Dcus  cognofcendo  fe  ,  omnem  pajiter  creatnram  cosno- 
fcit  ,  verum  eo  ordine,quo  petit ,  &  potcft  cogno- 
fci .  4^7-      '• 

Deus  novit  abaeteroootnnes  voTuntatcs  derelirquendas  in 
fais  peccatis  uf]ue  ad  terminum  v!  se  per  fioc,  nv'^  erat 
concurfum  pr«bicurus  omnib.is  afiibus  peccaminofis  e"- 
rum  pofitivis  ,  &  non  prarH'>Mru$  neearivis  .  2q  ■.     2. 

Conclufio  vera  deducitur  cx  falfa  imapir^a*ione  .       297.     *. 

Per  naturalem  rationem  pofTumus  venlre  ad  mul^osconceptus 
compofitos  ,  qui  fint  ita  proprii  Dfo  ,  ut  nulli  alteri  a^^rsi* 
buiqu^^ant,  cujurmodi  funt conceptus  omnium  perfeftio* 
Bum  fimpliciter  in  fummo  .  15».     r. 

Deus  ex  puris  naturalibut  non  po*r^  co*nofci  a  viatore  con- 
ceptufimplici  proprio,  &  diftinfto  abftraftiv^,  &  qua- 
re.  ly-.     I. 

Conceptus  entis  non  eft  formaliter  conceptu»  creati ,  nec  in- 
creati .  6^4'     *• 

Deus  quldquid  cognofcit,atq«e  intclligit  in  aiternitate  co<»no- 
vit,nec  ullam  novam  cognitionem.vel  comparationem,aut 
refpefkum  fubinde  rationis  novum  ei  idvcnire  pofTe ,  di- 
cendumefl.  9^.      r. 

Conceptum  imperfc^um  entis  pofitivi  univoc^  pradicari 
de  Deo ,  &  creaturis  .  ^4.    itertiio,     i. 

Non  quodcunqHc  compofitum  meliu»  eft  partibus  illud 
componentibus.  58.     i. 

Conccptuy  propni ,  ad  quo»  naturaliter  pofTumus  pervenirc 
de  Deo,  non  funt  tantumconceptusattributales,  fedetiam 
quiditativi,  fibi,  &  creaturisunivoc^  communes.  i^ ^      i. 

Terminus  concretus  in  fuppofitionc  perfbnali  poteft  fuppo- 
nerepro  fuppofitis  .  yo.     J. 

Si  aliquod  corpus  perDei  potentiam  omncm  locum  implerct, 
refti  efTc  ubique  diceretur ,  nccproinde  foret  immcnfum, 
&  illimitatum.  501.      1. 

Coneeptus  adaquatuaobiefto  poteft  efTeci  proprius  ;  &  ina- 
dxquatus  ,  atque  impcrfeflu»  poteftcfTc  altericommunis, 
etiamilii,  cumquo  nullam  hafiet  convenientiam  a  parte 
reiterat»     6j.  i.     Diilinftio    que    inter   utrumque 

dtbct  intcrcfdcre ,  non  eftea,  fecundum  quam  realita» 
diftinguitur  a  rcalitatc,  k^K  quae  repcritur  intcr  rcilitatcm, 
1&  modumintrinfecumejiis.  Ibiicm* 


509 

Corceptus  fubftanti^  abftrahcntis  ab  increata ,  &  creata  f ub- 
ftan'ia,  non  «ft  conceptus  gcnenis  gcneraliffimf .  jj.    %. 

Cognitiocontingentium  in  primo  objefto  theolo»ico  perfe» 
^ior  fft  ,quam  fcientia  icquifita  ntcefTariis.  27.      i. 

Conceptus  realis ,  &  primj  Intentioni»  eft  «xpreffivus  obje- 
6ti  uri  eftex  natura  rei.  373.     e. 

FfTecognitum  creaturarum  abasterno  qnid  fit .         2o5.     i. 

Cognitio  ile  coniingentibus  qualiter  dici  poffitcerta. 
16.  I. 

Conceptus  entis  dJffrs  de  Deo ,  &  creatura /»  (^«/V/quo» 
moiJo  contrahatur  ,  &  an  in  taii  contraftionc  habeatur  ve- 
ra  ratiogeners,  &  difTereptiaR .  j4.     l. 

Contradiftionem  involvens  cft  verifTim^  nihil.         313.      1. 

PofTumus  natiiraliicrhabere  coiicgptum  ,  inquo  per  lc,  & 
quiditative  concipiarur  Deus.  52.      I. 

Dcuscoenofcit  unumquodque  propria  cogniticne,  idei^  fe- 
cundum  omne  id,  /ecundum  quod  entia  funt  in  fe  cogno- 
fcibilia,  178.      a. 

Cognitio  intuitiva  tn  quo  diftinguatur  ah  abftrafiiva.  130.2. 

Longe  perftftior  cognitio  de  Deo  a  nobis  habctur  cx  fupcr- 
naturali  rcveJatione  ,  quara  per  naturalem  rationem  j  & 
quare,  153.     2. 

Contingentia  non  cft  tantum  privatio,  aut  deftftus  enti- 
tatis,  fed  con^cquitur  adcntitateni  tanquam  modus  pofi- 
tivusentis  infiniti  contingentisoppofitus.  189.      I. 

Contrad  (5toria  fimul  Deus  vellenon  poteft  .  313.     i. 

Contradiftiorem  includentia  non  funt  intelligibilia  ad  inftar 
unius,  &  per  modum  corppofitionis  ;  funt  intellig  bilii 
tam«n  perdiffenfum  abintellefiuconcipientecxtrema  fiib 
propriis  rationibus      .  1S3.     1. 

A'  contradiftorio  in  contradiflorium  non  poteft.cfTe  tranfi» 
tuifine  al:qua  mutat^one  .  1^4.     2. 

Qua  ratione  Beati  dican  ur  comprehenfbres  144.     2. 

Contingcntia;  prima  radix  ita  eft  in  prirno  libcro,  quod  eft 
prima  omnium  caufa  ,  ut  fi  pcr  impcfT!''  !e  in  eo  n  >n  ef- 
fer,nihil  contingenter  fieri,&  evenire  pofTet  in  enfkius  ,  ac 
fubinde  nulla  aftio  caufarum  fecundarum  foret  re<itcim- 
puiabilisipfis,  nec  digna  laude  ,  aut  vituperio  ;  &  q'ja- 
re  188.     2: 

Primum  correlatlTum  potentia  aftiv»  in  pofllbilitate  obje- 
ftiva  conftituitur.  391.     i. 

Deus  eft  maxime  fimplex,  ideftomnisprorfus  compofitio- 
nis,  &  componibilitatisexpers.  59.     s. 

Compofitionis  ufurpatio  multiplt  ■  Ibidem . 

Abftrahi  poteft  a  tribusPerrciisDivinis  conceptu»  commu» 
nis   pofitivus  ,  qui  univoc^  in  quid  dcipfis  pr^dcitur  . 

Conceptus  quiditativu»  non  nifi  anatura,  Scquiditate  ab- 
ftrahitur.  375".     l. 

Mult»  funt  contradi£lioncs,refpc6itu  quarum  Dei  volunta» 
cft  neutra .  255.      i. 

Ph  loibphi  lumine  fidci  dcftituti  multas  latentes  contradi» 
ftioncs  uliro  admiiere,  cujufmodi  eft  ;  aliquod  contin» 
genter  ficri  in  entibus,  &  primam  pnncipium  naturali 
caufare  neceflltate .  189.     l. 

Circa  conceptus  fimpliciterfimplice»  fieri  non  poteft  ,  utin- 
tellefiu»  erret .  386.     ». 

Per  rationem  naturalcm  inhac  vita  Deu»i  nobi»  poteftco- 
gnofci.  151.     3. 

Ex  puris  naturalibu»  nequimushabcrc  eam  co»nitionem  de 
Deo  ,  qua  attingitur  res,  ut  cxiftens,  vcl  quatcnus  in 
fua  cxiiientia  pratfcns  ;  &  quare  .  Ibidem  . 

Quscunque  naturaliter  attingimus  Je  Deo  ,  non  aliunde  , 
quam  per  {pecies  creaturarum  no»  cognofcimus  ;  .\-  qua* 
re  .  1 54.     2. 

Quid  interfit  inter  infinitum ,  &  infinlta  cognoiccrc  • 
Ibidem . 

Non  alitcr  cognofcit  Deus  fafla,  quim  fienda  ,   fed  eadcnj 
ac  pcrfeftiflima  cognitionc  attingit  omnia  ,  fcu  exiftant  , 
feu  non  exiftant,  feu   futura  ,   feu    tantum   poffiliilia. 
192.1. 

£(l  impolTibilis  crcatura  intcUeciualis ,  cui  fint    eonnatura 

Ics. 


5IO 

les  habitus  fup^tnjiturales  lumlnis,  &  gratlxj  &  qua- 
re.  »4'-     2. 

Creaiur»,  prout  funt  fundamentum  relationis  xternae  aol 
Deum ,  ut  cognofcentem ,  non  habent  verum  efle  reale 
effentiaB.  2oy.     i. 

Crcaturam  quamlihet  efTe  muItipllGiter  compofitum.  58.     2. 

Creituram  omnem  effe  fimilem  Deo  in  omnibus  illis  prxdi- 
Cfttis  ,  inquibus  univoc^convenit  cumillo.  ^3.     2, 

Creatura  qualiter  dicenda  fint  bonas,  79.     i,,&  2. 


D 


DAmnatos  odio  habere  Deum,  %(i   pjcnitus    impodl- 
bile .  71.     2. 

Dicuntur  tamen  odifTe  efFeflum  juftitias  vindicatirs    Dei 

Ihidetn . 
Decretumconcomitans  adftruitur,  282.     2. 

Demonftrationulla  efl  contra  veritatem  .  583.     2. 

Demonfiratioquotuplexfit,  &qua  demonflratione  oflendi 

poflit ,  DtHtn  exifiere .  4t.     i. 

Decrctum  Pracdcf^mationis  non  fuit  latum  pofl  praevifum 

pcccatum.  294.     «. 

Deeretum  formalitcr,  &  virtualiter  anteccdens,  eft  prsju- 

diciale^  Ixfivum  libertatis  creatJe.  297.     2. 

Ukimum,  quol  de  primo  ente   concluditur  demonftratio- 

neqiiia  ,  eft  effe  infinitum  iplius.  170.     a. 

Demonftratio  non  eft  contra  veritatem  .  345.      i. 

Di^lcclatio  provenit  exconjunclione  convcnlentiscum  con- 

venicnte.  319.     i. 

Idem  dependentia  quacunque  dependere    a  duobus ,  quo- 

rum  alterum    ejus  dependentiam  pocnitus  ternnnat,  eft 

impoflibile.  48.      i. 

Dcterminatio    duplex   cft    duplici  oppofits   indetermina- 

tioni.  462.     2. 

Dei  bonitas  extitit  caufa ,  propter  quam    Deus  condidit 

omnia  .  59.     2. 

Deus  verifTim^eft  inomnibusrebug,  Stqualiter,       89.     i. 
RationehujusDei ,  nonintellefla  ratione  fuppofiti  incom- 

municabilis,  reft^  attribui,  vereque    de  ipfa  pradicari 

Patrem,  Filium,  &SpiritumSan5tum.  444.     2. 

Deum    efl(f  fubjefium  eflentialiter   ex  fe    hoe,  &  fingu- 

lare,  444.     2. 

Dcusqualiter  dicatur  eflTe  in  Creaturis.  92.     i, 

Deum  ex  /e  habere  fimul  virtutem  produflivam  iniinito- 

rum  ,  non  producere  tamen  omnia  ,  quianon   funt  fimul 

producibilia.  ,oy.     i. 

Deus  dare  non  potcft  capacitatem  nihilo  recipiendi  aliquam 

pcrfecl:onem .  ,,4,     2. 

Ex  natura  rei  in  Dco  i^zm  %^  fummtm  efte ,  ac  infini' 

ttim ,  -j-j,    I. 

DeumpofTc  damnarejuftum,  &gIorificarepeccatorum  de- 

claratur.  ^09.     i- 

Quamodo  intelligcndum  fit ,  Deura  ciTe  rea/iier CTezioitm  , 

&  Dominum.  --      i. 

Deuseflimpotensadpeccandum .  508.     2. 

Deum  efleomnipotentem  ,  explicatur.  508.     i« 

Deum  efie  dileftionem  noftram  formaliter  ex  Auguftino , 

haud  deducitur  .  -,2^.     2, 

Peus  eft  efientialiter  unus  unitate  ,  quae  eft   fequela    en- 

tis.  12..     I. 

Deum  ad  extra  liber^,  &  contingenter  agcre  ,  naturali  lu- 

mine  intelleclus  ,  probatur  .  jit.     2. 

Deum  potuifTe  ,  &  pofTe  meliora  facare  ea  ,  quie  facit ,  feu 

intenfiv^,  feu  extenfive  ,quoad  perfefliones  accidentales, 

non  vcro  quoad    piesdlcata    ingredientia    uniufcujafquc 

fubftantiam  ;  idque  comparando    aclum  ad    connotata, 

nonadagens,  declaratur.  ^\(j.     3. 

Deus,  quieftPatcr,  in  fenfu  divifionis  verifllme  dicitur  de 

Filio,  &Spifitu  Sanfto,  dc  quibustaraen  nequit  pracdi- 

cari  in  fenfu  compofitionis.  ggi.     2. 

Dtf/^w^;^?  articulusfidci  eft.  43.     i. 

Dcum  cfilcere  pofllc  omne  prorfus  pofTibile ,  ac  proinde  in 


innnitum  plura  alia  condere  ^  quanon  eft  allquando  fa 

fturus,  declaratur  .  315.     i. 

Deusverifllme  eftipfa  vcritas  .  «17.     l. 

Deus  adereaturasnon  refertur  relationc  rcali .        353.     a. 
Nonomne,quodin  Deo  eft,  dicitur,  aut  fecundum  fubftan- 
tiam  ,  aut  fecundiim  accidens  .  344.     i, 

Deus  verifllm^   eft  «ternus ,  ae  talis  proinde  propriiflrimi 

appellatur,  99.     2. 

Deus  eft  maxime  unus,  &qualiter .  125.     e. 

In  Deo  coincidit  omoino  ^^K/Vi^yw/V/iy?  cum    co,  cujus  efi 

ipfum  qicodqtiid  eji  feu  effentia .  50.     i, 

Deus  eft  ita  unus  ,  ut  impoflibile  fit ,  cfTe  alium  Dcum  ab 

ipfo.  122.     I. 

Muhiplexratio  ad  id  etiamlumine  naturali  dcclarandum. 

Ibidem . 
Deus  eft  ■mmuItipIJcabills ,  &  unus  ,  quia  infinitos  .   51.     2. 
Qualc  agens  fit  Dcus  refpeflu  omnium  ad  extra  ,     47.     2. 
Deum  habere  magnitudinem,  vel  efTe  in  corpore,  impofli-. 

bile  omninocft  .  48.     I 

Deum  carereomni  magnitudine  ratione  infinitati»  ,  decla- 

ratur.  48.     2. 

peclaratio  egregia  textus  ilKus  GeneC  i  .formaijit  Deus  ho- 

minem^c.  48.     «. 

Qusnamfit  entiumin  Deo  continentia.  48.     2. 

Deuseftexpers  omnino  compofitionis  ex  materia  ,  if.^o):' 

macoalcfcentis .  49.      i. 

Deum  in  compofitionem  alicujus   venire  ,  hnpofribilc   omni» 

no  eft .  J9,     a« 

Deum  efle  naturs  intcIleiSlualis     non  potcft  declarari  per 

conceptumpriorem  .  173.     r. 

Dcum,  &  Creatuiam  in  aliquibusrationibus  univoc^  con- 

venire  .  ^3.     2. 

Deus  crcare  potcft  /peciem ,  &  infunderc  intelleflui  creato  , 

perquam  diftincte ,  &  abftraflive  videatur  ipfius  effen" 

tia.  129.     2. 

D'ftinfiio  nulla  verfari  poteft  inter  mifericordiam  ,  &  ju- 

ftitiam;  &  quo  fenfu  mifericordia ,  &juftitia  formalitcr 

diflir.guantur .  273.     2, 

Qiiot  modis  ahqua  dicantur ,  magis  diftinfta  allis .  474.     2. 
Falfumeft,  tantam  cfle  differentiam  coniiitutorum  quanta 

eft  formalium  conflituentium  .  474.     2.' 

In  Divinis  non  reperiri  propri^  genus ,  necfpeciem,  nec 

differcntiam  fpecificam.  474,     2. 

Prlmam  entis  dlvifionem  efTc   in  cns   quantum  ,    &    non 

quantum.  3T0.     2. 

Incompoflibilitas    dimcnfionum  in  replendo  locum  ,  &  cf^ 

fcntiarum     in   fimul  efTsndo,  non  eft  fimilis,  &   qua-j 

re  .  82.     2. 

Diftinflio     realis    aliquorum  ,   proptcr     quid   concluda- 

tur.  110.     2. 

Ad  difcurfum  non  requiritur  prioritas,  &  fuccefllio  tempo- 

rls.  i<5.     I. 

Differentia  inter  ifitelligere^yiX  fapere,&  declararc.428.     2. 
/^//ypfr^  multipliccm  efle  acceptionem  .  425.     i. 

Enumeratio  conditlonum  ,  quas  concurrere  debent ,  ut  aliqua 

fimplicitcr  dlcantur  diftingni .  435-     i. 

Diclio  exclnfiva  non  poteft  ver^  addi  termino  perfonali, 

refpettu  prEdicati  effentialis  in  Divlnis  .  381.     1 

Ultims  difTerenti3E  in  crcatis  nequeunt  convenire  in  con- 
w- ccptu  entis,  quia  is  eft  quiditativus.  375.      i. 

Di6liocxclufivayc///j  cathegortmatice  accepta  fallb  addi- 

tur  lermino  effentiali  in  Divinis  ,  eflo  fyncathegoremati- 

ce  rcf^tc  attril-iui  poflic.  379.     2. 

DifTerentis  dividentesgenus,  quemadmodum  funt  diflimi- 

les&oppofits,  ita  &ina:quales.  43.      i. 

Inter  participantcm,  &remparticipatam  non  intercedit  di- 

ftiorealis.  59.      '. 

Per  interrogationem  ^«/^f/?aIiquando  non  quasritur  defini- 


tio,  fed  de.^gnatio  cjus  ,  de  quoquseritur 


3^1. 


Non  tantum  ijiud  diftinguit  rcaliter,  quod  diftinguit  ada- 
quate  ,  fcd  etiam  illud  ,  quod  folum  fi  poneretur ,  cflet  in- 
compcnibileiili ,  a  quodiilinguitur  ,  41 5-.     2. 

Non 


Non  tsntiim  qiiK  Apofioli  Ecderiflj  in  fcriptis  tcadicJerunt  J 
fpeftant  ad  Fidei  'iogmata  ,  verum  etiam  qus  per  univer- 
falis  Eccitfis  conlenlum  tradita  creduntur.  41  j.     r. 

Doflrina  a  Deo  revelata  necelTaria  eft  homini  ad  falutem 
«cernam  confcquendam  ,  prster  philorophicas  difcipli- 
nas  induiVia  humana  acquifihiles.  4,     r.         7.     «. 

Hoc  tamen  cvidenter  demonftrari  non  poteft  ,  (ed  folum  pro- 
babiliter .  Ib;dem . 

poclrina»  rupernaturahs  primi  traditio  qualiter  facla  fit  , 
an  ioquutione  interiore,veI  exteriore  -lubium   eft     5'.      i. 

Doni  nomen  effc  pcribnale ,  non  quidem  quoad  prinripale 
ejus  fignificatum,  fed  quoad  conn»tatum  ipfius,  decla^ 
ratur.  429,     2. 

Donuranonefle  proprium  nomen  Splritus  Sanfli,  oftendi- 
tMr.  45.     I. 

Duratio  pntis  quid  fit .  I03.       2. 


ECcIei^a     non     fruftra     petlt     charitatls     augmen- 
tum.  503     2. 

EcclefiamCathoIicam,cum  fundaretur  apud  diverfas  Gen- 

tes,  ubique  fere  perfcquutionem  pafTam  ,  &  eacaufa  ma- 

gis ,  magif]ue  profccifie .  289.     2. 

Smc  Ecclefis  dec  aratione  mn  debemus  pos  afrerere,  ne- 

ceflario  hoc  fpeciale  ,  vel  illud  cfle  tenendum  .     456.     a. 
Eff.'(5l' vuiTi  primuni  quare  (\t  omnino  ,  &  fimplxiter  incau- 

fabile.  4y.     i. 

Effeflus  quifque  a  fua  cauiaeflentialem  pra  efert  dependen- 

t^am,  41.      2. 

Effe6tus  quolcunque  creatosefle  exaqrio  4  tribus  perfbnis. 

indiuimur  per  Fidem,  4F.      I. 

Effeftus  habent  ordinem  efientiAkm  in^er  fe  ,  ut  comparan- 

tur  ad  tertium,quod  e)l  cau'-»  amhorum  .  4;.        i. 

Effeftum  omnem  caufarum  (ecuniarum  effe  a  Deo   prsvi- 

fum  ,  &in:entum,  fcd  non  quemcumque  eadem  inten- 

tione.  284.     r. 

Eligere  Deum  quos  prsJeflinat ,  dcclatatur  .  292.     t. 

Electio  aKjuivoc^  dicitur.  295.      i. 

Electos  fblos    fuiffe  natos,  ac  eleflos  intuitu   meritorutn 

Chrifli  ,fi  Adam  non  pcccaffet .  48^.     2. 

Elcftionis    negotium    ab.blutum    fuifTe   independcnter    ab 

orani  peccato,  &  a  Chrilli  meritis  ex    paffione  prsvi- 

fis .  287.     I. 

Elcftos    intcrdum    labi    in    peccata  ,   cur    Deus    permit- 

tat.  287.     I. 

Entis  conceptus  in  fe,  nec  pofitive  finitus  ,  nec  infinitus  eft, 

fcd  potellativi  uterque.  6;.  iterato     2. 

Entis  unitatem  a  parte  rei  reperiri,  perinde  ac  ipfius  fubje- 

ftum,  cujus  eft  pafllo.  69.     i. 

Entis  rationem  effe  priorem  bonitatis  conceptu  .         69.     2. 
Non  Entts  mukiplex  ufurpatio     i8o.     i.     Non  ens  quid 

fit  -  183.     2. 

Ens  ac  perfefliones  fimpliciter  fimplices    dicunt  conceptum 

univocum  dc  Deo,  &  crcatuta  .  63.     2. 

Entis  ratio ,  &  ratio  boni   dumtaxat    formaliter  d  cuntur 

differre  .  69,     l. 

Bns^  ij^r^xpoffe  tripliciter  aecipi,ncmpe  communiffimi;,  com- 

muniter  ,  &  flrirrti  .  4j8.     2. 

Ens  quia  cfl  fui  diffufivum  ,bonum  efl ,  &  quatenus  bonum 

ell,  app^tibik  cll.  68.     i. 

Ens^ideo  verum  ,  quia  fui  manifedativum .  68.     2. 

Ens  c!l  verura  ,  &  bonum  ex  refpeftibus  tranfccndentibus, 

atque  aptiuidinalibus,  ac  neccffario  fandamentum  con- 

fequenti^ius.  <8.     2. 

Entis  diflir.ctio  pria  ,qu3lis  videatur  effc  .  221.     l. 

Enunciabilia  omnia  Deus  Deceffario  ,  &  certifllm^  .'cit,  non 

qLiidcm  Ui.um  de  altcro  cnunciando  per  formalem  com- 

pofitionem  ,  &divifioncm,  fed  per  fimplicem  contuituni 


51 1 

eonvenientix, &difconvcnienti»  omnium  /nteJiigibjl;um, 
&  quare .  194.      i. 

Error  Arif^otclis  ,  ejufque  Commeniatoris  detegi- 
tur.  310.     2. 

Error  Abbatis  loachini  rcfertur  ,&  cxploditur .      440     2. 

Effe  duplex  in  Divinis  co::fiderari  oportet,  nimirum  effe 
fimpliciter  ,  •&  effe  incommunicabile.  Y^i.     2. 

Quxdam  formaliter,  quadam  unitive  ,  &  identicd  \t\  Ei^ 
fentia  Divina  continentur.  54S.      i. 

Effentiam  D  vinam,  &  perfonales  proprictates,  non  coin- 
cidere  in  unam  ,  eand^mque  rationem  formaltm  ,  fed  cx 
natura  rei  effentiam  effe  rationem  aham  a  relationibus 
perfonas  conllitucntibus ,  adeout  difftrrentia,  qux  verfa- 
turinter  utrumque  exiremum,  non  fit  de  intellcctus  ope- 
ratione  ,  fed  magisantecedat  aftum  omnem  intelligentie, 
oflenditur.  453.     2. 

Effentiam  nequc  gij^ncre,  rcque  gigni .  440     i. 

Effe  rerum  generabilium ,  &  corruptibilium  ,  quibus  efl 
exin.entia  aftualis  invariabiliS  ,  mcnfuratur  non  tempore 
feda:vo.  104.      i. 

Effentialia  fuiffc  perfonis  attributa ,  convenientiffme  a 
SS.  Dofloribusaffcritur.  447.      I. 

T.pentia  geHsrat  effe  omnino  negandam  logici  declara- 
tur .  AS"^'     ^- 

Effentia  Divina  cum  per  fimilitudinem  videtur  ,  aJs.iuate 
non  videtur.  12S.     2. 

Effentia,  &  exiilentiam  ita  effe  idem  in  Deo  ,  ut  clauda- 
tur  ipfiira  f^^  in  ratione  forma!e  effentiac  51.      i. 

Effentia  Divina,  ouatenus  ablbluta  ,  eftratio  co^^iofLendi , 
&  feipfam,  &  qujcunqae  alia  ,  fervato  quodara  ordi- 
ne.  2=3-    2- 


FAIfitasrevera  quandoque  fufaefl  intelleflui  componen- 
ti,&dividenti,  Stquare.  227.      i.,&2. 

Falfitatis  proceffus,.  origo,  principium  ,  &  caufa  qualis 
fit.  227.     a. 

Falfitatem     effe     in      rcbus  ,     longo     fermone     declara- 

t„r.  231.      2.,  &224.       f. 

Falfitas  quomodo  in  rebus  opponatur  veritati,  qus  eft 
paffio  cntis.  224.     l. 

Fa  fitas  datur  in  fenfu  ,  &  quare.  22  j.     i. 

Falfitas  prout  in  rebus  exiftit,  non  contrari^  ,  fed  pnvati- 
ve,  vel  eontradiftori^  veritati  cpponitur,  &  quatenus 
eit  in  intelleftu  componentc,  &  dividentc,  contrati^  ell 
vcritati  oppofita,  &  qnare.  128. 

Sub  termino  ibnte  confu^i  tantum  non  licet  defccndere , 
nifi  cum  lapfu  in  fallaciam  figurx  dittionis  .  380.      i. 

Fid<:s  prsfupponit  notitiam  terminorum,  quam  nobis  non 
comparamus,nifiex  communbus  Deo,&creaturij.  384.  i. 

Fidei  infuficaftus  dependet  ab  hdc  acquifita  ,  ta^quam  a 
conditione,  nont-men  mutuat  ab  illa  luam  hrmitatem 
tendendi  in  vcrum  .  384.     2. 

Fidcs  fiilcitur  a  confiantia  Afartyrum  .  n.     2. 

Fidei  aftus  non  cft  fpcculativus,  iedpraclicus.         23.      i. 

Fidesqu.-c  docet,  funt  rationabilia .  10.     2. 

Filius  in  Divinis  h&bcre  ncquit  af^um  generandi  Fi- 
lium.  4^2.     I. 

Filium  tffe  Pafri  ccstcrnnm  ,  idqvc  ad  fidci  dogmita  perti- 
nerecontra  Ariaros,  Fiiium  Patre  minorcm  ,&po(krio- 
rem  facrilcge  blafphcmantes,dcclaratur  .  4S9.      i. 

Filiumcfie  jnPatre ,  &Patrem  in  Filio  fecundum  divinas 
fcripturas  ,  &  San6^torum  auiioritatem  ita  illas  interprae- 
tantium  ,declaratur.  494.     l. »  &  3. 

Filium  omnino  cffe  Patri  aqualsm  fecundum  potcntiam, 
evidensfit.  495'     2- 

Filium  cffe  de  furfiantia  Patris ,  refte  dicimus  ,  quippe  , 
quia  hac  loquutione  Arian.t  hsrcfis  e.vcluditur  ,  465.      >. 

Filiusnon  qcneratur  de  fubllantia  Patiis,  ficut  dc  matena, 

472.      1. 
fi- 


vel  quaii  matcria- 


5^^ 

t^ilium  omnino   aquakm  cfiTe  Patri  fccundum  magnitudi- 
nem,  declaratur  .  492.     2. 

Finis  cujus  nonsft,  cjusnecell  per  fc  agens,  &  ita  multo 
magiseil  incapax  alterius  caufecauralitatis  .         45".     2. 
Finisratio   bono  attribuenda  elK  7?.      r. 

Circa  tinem  voluntas  poteft  errare,  faltcm  ut  oflcnrum  in 

particulari .  2^.     2. 

FinemnoHrum  non  /eimus  naturaliter,  nec  omnes  confJl- 

tionescjus  .  4.  i.  ,  &  2. 

Agcnti  proptcr  ftnem  triplcx  cognitio  necefTaria.         4.     2, 
Deum     agere     propter     fincm     qualiter     fit     intelligen- 

dum .  237«     3- 

Finis   praefixus    feu  pricflltutus ,  non  eft  finis  naturas ,  fed 

vohiutstis  abcrrantisa  refla  ratione  .  72.     2. 

Finls  dupliciter  ufurpatur ,  522      i. 

Centrum  ,  quod  ex  natur^  fui  cfl  ultimati  quietativum, 

cflTc  fincm  ultimura  .  3 19.      i. 

Finis  dupliccm  habet  intelleflum  .  75.     2. 

Finitivum  aliquid  ,  dari  ,quo  nuHum  aliud  fit  prius  ,  feu  ita 

primum  in  linibus  ,  ut  ad  nullum  aliud  fit  ordinabile , 

tangitur.  ^t^.     2. 

Ratio  cauf«  repugnat  principio,  lit  comparatur  ad  ers  bc- 

ceflarium,   idco  fieri  non  poteft,  ut  Filius   in  Dfvinis  i 

Patre  dependeat.  592.     i. 

Filiumfolum  ex  vi  produflionis  fu»  procederc,  ut  fimilem 

Patri,  oflenditur  .  41J.     2. 

Formarum    naturaiium  generationes  menfurantur  inflanti 

temporis,  &qualiter.  104.     2. 

rorma  fmplex  fubjeUum  effe  non potep\\x\Vi.  Boctium:  quo- 

modo  intelligenda  fit  ea  loquutio  .  lyt.     2. 

Formxcaufalitas  cft  matcriam  informare  j  caufalitas  vero 

nraterisE  ell  fubfUre  forma: .  72.      i. 

FormK  fc  habent  ut  numeri ,  juxta  Ariflotelem  .        4"?.     2. 
Forma,  qua  efl  aliquo  modo  illimitata  in   perficfcndo  ma- 

teriam,  citra  omnem    fui   divifionem  ,    &    cxtenfioneTi 

poteflperficere  plurcs  partes  materias.  |i^4.      2. 

Forma  incommunicabilis  conceptum  indifferentem    abflra- 

hentem  ab  abfoluto  ,  &  refpcflivo,   videntur   Philofophi 

habuifl*e .  45^8     2. 

Quaforma,  fecundum  quam  efl  innovatio  ,  vel   variatio  , 

menfuretnr  tempore  ,  vel  inflanti  temporis  .  joq,     :. 

Forms    accidentales    fucceffive    acquifibiles    menfurantur 

temporc  non  avo  .  j^,^     2. 

Fortuito,  quomodo    aliqua  dicantur  evenire ,  &  non  pcr 
providentiam  difponentem .  z^q.     i. 

Form^  fubflantiales  qualiter  dicantur  moverl,  &  cuiefce- 

rc.  J04.     2. 

Fortuna  non  efl  aliqua  caufa  per  fe  diflinfla  a  natura,  & 

intellefiu  ,  qui  &  dicatur  caufa  agens  cx  intentione  ,  five 

apropofito,  five  a  prgfixo  fine  .  275".      i. 

Imaginatio    Paganorum    circa    fartunam    efl    deridenda. 

Ibidem . 
Nihil  fortuitum  ,  &  cafuale  in  comparatione  ad  cauPam  prl- 

mam    aliquaiido   evcnire  potefl;  quamvis  refpeflu   no- 

flri  ,  quoscaufk  cflfe^Slus  proxima  interdumlatet ,  vocen- 

tur  complurcs  cffeftusfortuiti.  Ibidem , 
Foecunditas  duplex  in  EfTentia  Divira  ,  gj-j.     2. 

Fruflraquid  fit ,  42.     2. 

Fruilra  contingeiitiaqua  ratione  Dcus  intelligat .     190.     2. 
Futuraomnia  contingentia  hnbent  veritatem  determinatam 

refpeflu  intelleftus  Divinij&injfe,  etiamfi    nullus  intel- 

leftus  fuper  illa  ferrctur.  ipi.      ,_ 

Quahs  fit  aptior  modus  declarandi  fcicntiam  Dci   re'pe6tu 

contingentlum  futurorum .  ip».     j. 

Futura  contingentia  cx  eo  quod  pofTint  non  cfTe ,  tantum 

dcducitur,  Dcum  ea  non  neceffario  fcire  .  19^.      j. 

•  Sed    pofi^sa    quam    liber^  ipfo    fuerunt    volita    ncceffario 

firiuntur.  Ibidem . 
Futuritio  meritorum  in  asternitate  ,  decreta  fuit  a  Deo  con- 

coniitante  eum  voluntatecreaia.  296'.     2, 


G 


G'^  HneratioFilii  a  Patre ,  &  Spiritus  Sanfti'  proccfTio  a 
[  Patre,&  Filio,piorrus  in  unitate  fpecifica  fit  474.  J. 
Gcneratio  in  entibus  a  nob.s  triplieitcr  inteiligitur .  425.2. 
Generatio  in  creaturis,  &  eft  mutatio,  &  prastcrea  produ- 

ftio  .  32S.      I. 

Nihil  diftum  de  Deo  ,  nec  fubinde  ipfum  Dcum  cfle  in  gc- 

riere  ,  declaratur  .  52.     2. ,  &  53.     i. 

Gtneraiio  activa  non  manetfn  Divinis  fui»   ratione  aftic- 

nis  ,  lcd  tantum,  &  praecise  ut  relatio  .  464.      i. 

Genus  neutram  efl  modus  fignificandi  rcm  fub  proprietate 

indettrmmata  ,  &  indifftrenti  ad  agendum  Scpatiendum, 

ex  quibus  proprietatibus  accipiuntur  genera  mafculini , 

&fcEmi.Mini.  ^78.     2. 

G:atia  ad  refurgendum,  cur  detur  alicui ,  &  ron  detur  alte- 

ri ,  noneil  ulli  creatffi  menti  perfcrutabile.  295.     2. 

Gratia  fola  fanfiificans  cffieit  animam  Templum  Spiritus 

Sanfli.  J02.     2. 

Gratia,  &fupernaturaliadona  in  una  anima  Chrifti  Domi- 

ni  maxima  lunt ,  316.     2. 

Gratias  gratis  datas  eflle  in  Ecclefiffi  profeflum,  magfs  quam 

ejus,  cui  dantur.  500.      i. 

Giatia  extenfi\e  major  ea,qua!  repcritur  in  Chrifto  Domi- 

no  a  Ufo  eifici  potfcft  .  317.     2. 

Gi.Tci  catholici  olim  dictbant  itnam  effendam  tres  fuhjfati- 

//«j  fignificantes  idcm  ,  quod  nos  Latini,  quumdicimus, 

u/iattt  efenafim^-ielfubfantiaWt^tresperfunat,  357.  i. 


Ah'tus  iirportantes  perftfllonem  fimpliciter  non  vi- 
dentur  cfTe  in  genere  qualitatis,  fed  potius  tranfcende- 
re  orv,vx-  gcnus  .  54.     2. 

Htrcfis  Sabtllii  ,  fieut  &  y^rii  profiigantur.  378.     i. 

Omr;es  on  nino  homines  falutem  confequi  potuiflent  per 
merita  ,  qi!£'Chriruis  acqu'fivit  cx  Pafl^ione ,  ac  Patri 
prc  homimbus  obtulit ,  fi  gratia;  ipfis  ccllatffi  obfccunda- 
re  5  ac  juxta  nature  lumen   vivcre  voluifient.      210.     2, 

HyroH^arcs  non  fuperlunt  inter  /e  diflinflx  abflraftis  per 
inte!lc6"tum  relationihus  a  Perfcnis,  fecundum  omnem 
modutn  confiderationis  carum  ,  fuperfuturs  tamen  ,  fi 
concipiaritur  rclatiorcs  abefTe  fecundum  modum  poflerio- 
rem  ,  ftajice  intclleftu  modi  piioris  earum  relatio- 
num.  458     I. 


I 


Ot  ideis  indigct  urtifex  ,  quot  Intendit  idcata  efTorma- 
rc  .  201     I. 

Idere  ratio  formalis  flatuenda  efl  in  ipfis  objeftis  CGgnitis 
ab  intellcttu  Dlvino,  unde  efl  illi  fi:ientia  naturalis  ,  & 
fitnplicis  intelligentice,  non  vero  in  aliquibus  refJDeftibus 
cirentiam  Divinam  quafi  detcrminantibus  :  &  qua- 
re .  201.     2. 

Qiio  fenfu  fit  Auguftinus  intelligendus ,  dum  quandoque 
appellat  ideas  rationes  cogrofcendi .  20J.     2. 

Pofitivorum  omnium  a  Deo  intcllectorum  ,  fivc  fint  fatiibi- 
lia  in  feipfis  ,  five  rationealtcrius,  (lu  abloluta  fint ,  feu 
rclativa,'unt  in  ipfb  «lilllnfle  idccj  &quaje.  2c6.     2. 

IJca:  neccflario  pcrcnda:  funt  in  mcnte  Divina,  &  qua- 
le.  lep.     I. 

Idea  quid  fit  ju^  fa  mentcm  Augtiflini.  199.     2, 

Idc;' rum  imrptnfa  multitudo  certiflime  reperitur  in  mentc 
Divina ,  pro  ratione  nimirum  inhnitorum  faiftibilium, 
quibusunadat  efe  cognitum,  S:  priiriam  intciligibiltia- 
tcm  intclitft.us  ini-.n''tus  ,  ad  cadern  intelligenda  movcn- 
te  ohjeftoparitcr  inhnito  ;  &  quare,  200.     2. 

Ide«conceptus  quihus  attrinucndus  fit .  201.     i. 

Idesc  in  mente  Divina  exilientesqualitcr  diflingnantc; 
Ibldem* 

I1!k 


Ilkiminatiooes  fiunt  ron  fecutdum  ordfnem  naturalem  gra- 
tjarum .  jo^,     i, 

Immcntum  qunle  fit.  jc^.     2. 

immutabile  eft  eo  ufque  Dco  proprium,ut  talia  immutabi- 
lita\  cmni  rcpugnet  crcaturs  .  94.     2. 

Cura  omnimoJa  immutabilitate  Dei  (lat  ipdim  nttingcre 
comprchenfive  feipfum  ,  &  omnia  ia  (cipfb  opcratione  in- 
telleftiva  .  234.     2. 

Imaginemin  Divinisdicipcr/oRaliter ,  declaratur  .  407.  i. , 

&2. 

Deusn  efie  omniro  immutabilcm  ,  dcclaratur.  61.     2..  & 

94.       I.,&E. 

Ad  impoflibi!»  incJudens  contradiftionem  non  eft  potentia» 
nec  communicatio  boHitatis.  ^^^S.      1. 

Quod  eft  reprffifcntativum  totius,  illud  a  nobis  in  corpora- 
libus  appellatur  imago  alterius  .  409.      i. 

Jmagif/is  nomcn  ita  cft  proprium  Filio  ,  ut  nulli  alteri  Per- 
fbnarum  conveniat .  joo.     2. 

Immenfitas  Dci  non  infertur  per  locum  intrinfecum  ex  ejus 
opcratione  .  89.     2. 

Deus  ob  fuiimmenfitatem  ncceffario  eft  ubiquc  fecundum 
cflentiam  ,  prglentiam  ,  &  potcntism,  lO!.     i. 

Prima  radix  impofTibilitatis  non  efl  petenda  ex  parte  po- 
tentiffi  aftivc  primi  principii,  licet  quodammodo  fit  ab 
intelltftu  Divino,  uti  iprincipio,  in  quod  fit  finalitcr 
reducenda .  314.     i. 

Induftio  a  fingularibus  ad  univcrfale  .qualiter  adfcientiam 
advjUirendam  fi.fficiat .  ly.     e. 

Intelleifbus  cuando  diflrahatur  ab  intelligeido  ,  &  quando 
non.  505.    I. 

Kullus  intelled^lus  creatus  per  fua  naturalia  Dei  cflcntiam 
videre  potefl;.  ij2.     2. 

Intelligibil.um  ordo  in   m.ente  Divina .  203.     i. 

Inteiligere  Dei  aliud  omnrno  non  efl,  quamipfius  fubilan- 
tia.  175.     I. 

Intelligere  efl  nature  iniellefiualis  opcratio  imma- 
nens .  176.     2. 

Deus  intelligit  necefTarioornnia  aJia  a  fe  .  177.     l. 

Intclligenti»  ordo  in  intellcftu  Divino  qualis.  198.      1. 

Intellettio  praeipuam  peifcftioncm  ,  feu  fpecificationcm 
mutuatur  ex  obje^lo  niotivo  ,  &  per  fs  terminati- 
vo.  17S.     1. 

InteIIe(51us  creatus  fi  tantum  paffivi  fe  habcatrefpeftu  vi- 
fionis  beatre ,  non  indsgtt  habitu  luminis  glorias,  ut  fit 
aptus  recipicndffi  vifioni ,  &  quare.  139.     r. 

Intelleftu.s  creatus  ex  pcrfeaione  fua  naturali  attingcre 
Bon  potcfl  ad  notitiam  Dci  propriam,  immediatam  , 
atque  dillinftam  ,  concurrcntibus  etiam  quibufcunque 
caufis  naturaliter  motivis  ipfius  intcllei^tus  creati  ad 
cognofcendum .  ijj.     1. 

Inielle6tus  Divinus  quo  pa6lo  dicatur  eaufa  fjoa  eittsuM  ^ 
relati  ad  pofTibilia  ,  6"  quo  fenfu  itidem  dicatur  caufa 
»0»  *«//«K»  relat^  ad , id  quod  eft  veriffim^  nihil .  i8j.     2. 

Intcllcflus  quilibet  ad  omnc  intelligibile  cognofcendum 
habet  naturalem  jnclinationem.  127.     t. 

lBtelle6lu$  quando  dicatur  ad  intclligibile  referri .  175.     2. 

Sola  intelletlio  comprehcnfiva  Dci  rcpugnat  intelleftui 
creato.  127.     1. 

Intclleflio  alicujus  infiniti  intenfive  non  concludit  intinita* 
tem  aflus.  i25.    -2. 

Intellefiui  creato,  tametfi  repugnet  intelligcre  inflnitum 
potcntiale,  valettamen  intueri  infinitum  cathegoremati- 
eum  ,  fcu  infin-tum  virtutis.  125.     2. 

iBtcIleftus  crcatus  rcvera  poteft  videre  Dcum  per  efTcntiam 
quatenus  eil  immenfus  ,  vel  infinitus.  lz6.     i. 

Deum  intelligere  feipfum,  latd  declaratur  .     174.      i.,&«- 

Dei  imeUigere  di.atur  pati ,  vel  moveri ,  vcl  eciam  perncf, 
non  reipfa ,  fed  dumtaxat  juxta  modum  apprchenfionjs 
noflrs  •  174.     2. 

Infinita  aflu  Deus  certifnmecognofcit.  \%6.  2. 

Infinita  in  efl"entialitcrordinatis  eflj!impofTibiIis,  fn  acciden- 
taliter  Ofdinatis  efl  p^iter  ^imponibiiis ,  nifi  ponatur  iU- 


tusin  cfrentlaliter  ordlnatis  :  ex  hypothefi  autem  quod 

tolleretur    e    mcdio    ordo  cfrentialis ,    adhuc   infinitas 

impoflibilis.  4J.     s. 

Inhniti  alia  omnino  eft  ratio  in  mente  Divina  exiftentis,  Si 

infiniti  a  parte  rei .  ^S-     •• 

Infinitas  prafefto   non  dicit,  nifi  modum  ,  &  gradum  in- 

irinfecum      quantitatis      virtutis     ,      five      quidditatis 

Dei.  53.     I. 

Jnfinitum  in  entitste  clar^  defcribitur .  349.     2. 

Denm  effe  infinitum  ,  Scqualiter  .  80.     2. 

Infiniti  defcrlptio  in  entitativa  perfedFkione  .  81.     1. 

Infinitas  ,  fi  cnti  rcpugnaret ,  ftatimab  intelle£lu  deprchen- 

deretur .  81.     i. 

Inhnitum  per  cffentiam ,  quod  eft  Deus  ,  unicum  cfTe  \  & 

nihilaliud  ab  illoefTe  pofrc  fic  infinitum.  83.      J. 

Intelleftus  agens  ,  &  poifibilis   funt  principia  naturalia  ,  & 

fuflicicntia    cujnfcunque    cognitionis  ,    ex  parte   anim» 

non  autemabfolut^  .  5«     2- 

Individuatio  Dei  nequiteflTe  diftinflum  quid  ,  veladditum 

ipfis  prffidicatis  quiditativis  j   imo  re,  &  ratione  cum 

illis  coincidat  oportct.  50«     ^* 

In   entibus  partem  dumtaxat  perfeftionis  ponTidentibus  ,  in» 

dividuationis  ratio  eft  neccflario  extra  eorum  cflTcntiam  ; 

in  ente  autem  ,  quod    habet   omnimodam  plenitudinem 

perfeftionis ,  idem  omnino  re ,   &  ratione  funt  Deus,  & 

iua  natura,  &  efl"entia  .  5°-     ^* 

Intelleflus  Dei,  &  voluntas  originantur    ab    efTe  infinito  : 

fed  iftccpotenti*  operativaj  non  funt  rcponcndje  in  linea 

attributorum.  254.     2. 

Infinitas  mtellcflus    non   potcft   concludi  ob    quacumquc 

extenfionem  ad  infinita  intelligibilia  .  84.      i. 

Qualiter  Deusdicatur  ineiTabilis .  i^^.     1. 

Intelleftus     fimplex     nuUatenus    poteft     cognofcero     vc- 

rum .  217.     '• 

Circa  ipfum  nen  continglt  falfitas  ,  fed  ignorantia  .  Ibidem 
/;;^f»/.'/ multiplcx  acceptio  luculcnter  explicatur  .  396.  «• 
Ingenitum,  prout  exprimit  fubfiftenj  non  produftum,  eft 

Patris    preprietas   ,    nulli    alteri    congruens     per.bna- 

rum.  396.     2. 

/.«£-mVa«/nOmen  multiplex  effe  intelligitur,  cum  cx  multi- 

plicitate  ejus,  quod  eft^f».'/«/;/,  tum  ob  particuic  priva- 

tivK  m.ultiplicitatem.    396.     l.    Vide  :bi  pulchram  ,  & 

exaftam  cxplicationem  . 
/z?gf«//;  vocabuIoD.  Ambrofiusuti  noluit  propter  hcreti- 

cos.  399.   ^. 

/«■Xi?«;////» licet  fit  proprlum  Patris,  fieritamen  non  poteJt, 

ut  ipfa  ingeneratione  ,  aut  innafi:ibilitate   in  cfie  perfbnali 

conrtituatur.  3pS.     2. 

latelligentiarum  operatio    qua:nam    pofiit    dici    mcnfurari 

tempore,  109.     J. 

Intellectio  aftualis  Patri» ,    non    veri  genita  ,    quia    nec 

deftinata  ,  ita  nec  I^'erbum  appcllanda  .  402.     ^- 

Incarnationis  opus  foli  mifericordite  ,  &  bonltati  divinajcft 

attribucndun .  273     !• 

Intelleftui ,  qua  intellectuseft  ,  non  convcnit  gignere   fub- 

ftantiam  per  fc  fubfiftentcm  .  3  2  S.      i. 

Sine  inftru6tione  majorum  in  Ecclcfia  rudes  nequeunt  per- 

tingeread  fpirimalia.  3S9.     i. 

Omnis    fecunda    intentio    cit    relatio    rationis   componrn- 

tis,  vel  dividcntis,   vel    faltcm    conferentis    unum    ad 


aliud. 


373. 


Inefle  De»  aliquid  duplicffer  poteft ,  vd  formaliter  ,  &  in- 
trinfcci:  &  poteft  inefle  per  prsdicationem  .         I91     2. 

Invidia  unde  oriatur.  i^6<;,      :. 

In  Dco  nullam  coiicipofTe  invidiam  .  37.    1. 

lus  ad  gloriam  ron  extinguitur  perpeccatum.         290.     2. 

ludiciumproprie  eft  conclufio  fecundum  legem  .     295-.     i. 

Dare  indebitum  bonuro  noncfle  contrajuftitiam.      309.     f. 

luftitiat  multiplexufurpatio  .  26^.     t. 

luftitialcgalis,  juftitia  particularis  flcundum  legcm  ,  jufti- 
tia  commutativa  ,  &  juftitia  diltributiva ,  quid  fint  ,  & 
utrum  reperiantur  in  Deo.  266.     i.  ,&x. 

Ttt  lu- 


5  »4 


j  ullitja  Dei  non  cft  >  nec  rcft^  dicitur  rcrfUJ ,  ipfius ,  &  qut- 
rc .  159.     !• 


L^tandum  non  cft  ulli  clelapfu  alieno,  287.     t. 

In     lcge     natursc    quare    modlca    doclrfna  infpirata 
tuit.  15.     I, 

Deuj  de  potentia  abibluta  agcrc  potefl,  &  prater,  &  con- 
tra  leges  juflitis  a  Divina  Providcntia  ftatutas  prKfer- 
tim,  qiia:  non  ipeflant  ad  naturn  diflamina  in  primo 
gradu  ,  &itafaciendo  refle  facit  .  ayp,     2. 

Rationahilitas  eorum ,  qua:  in  lege  chriftiana  contincntur 
nranifefte  probat  veritatem  cjus  legis  .  10.     2. 

Idem  probat  Irrationabilitas  Se^arum  ,  quas  damnat  corn- 
munitas  Chriflianorum  .  1 1.     jt. 

Claritas  miraculorum  in  Ecclcfia  repr«fentttorum  verita,- 
temevincit  le_^i$  cliriftians.  il.     g, 

Stabilitas  ReipublicK  cliriflianorum  cfl  noti  fignificans  , 
pasncs  ipfam  tantummodo  afTervan  ,  tc  profitcri  veram,& 
a  Dco  revelatam  Doftrinam.  12.     a. ,  &  1 1.     i. 

iinea  infinita  ,  fidaretur,  non  fubinde  fpretquid  infinitum 
pcr  efientiam .  8j.     T. 

I_inea  innnita,  fi  daretur  ;  «fTct  eollocanda  in  genere  quanti- 
tatis ,  ncc  foret  talis  linea  infinitum  ens,  feu  infinitum 
fimpliciter  ,  icddumtaxat  infinitura  fccundum  quid,  fci- 
licet  fecundum  quantitatem  .  ig.     a. 

Liber  vitK,  cujus  frequcns  eflmentioin  Divinis  Scriptu- 
ris  tuni  veteris  ,  tum  novi  teftamenti  ,  formaliter  non  eft 
pr^dclhnatio  ,  fed  magis  ipfam  fupponit,  feu  concomita- 
tur.  J02       i. 

Liber  vi^^  principslitcr  contlnet  defcriptos  td  vitam  glo- 
ri«,  &  minus  principalitcr  ea,  quae  divina  voluntas  fta- 
tuit  efie  neceiTaria  ad  confequutionem  illius ,  so^.      r. 

libcrtatem  encr-tialemcohgrere  cum  fumma  nccefTitatc  in 
voluntate  infinita  ,  468.     «. 

Libcrtattm  cfrentialem  in  eofittm  cfTe,  quod  voUintas  d»- 
terminet  fe  dclcftabiHter  ,  &  eligibiliter  ad  amandum» 
atque  ita  fibimet  nccefiitatem  cliciendi  aftum,  in  coquc 
permanendi  imponat .  468.      j. 

Loy^os  Griscum  melius  latine  jntcrpraetari  Vcrbum  ,  quam 
lationem.  ^07.      i. 

inteileitu  actire  fe  habentc  ad  vifionem  ,  efl  adrnittendus 
in  ipfo  habitus  luminis  gloiis,  quo  fupernaturaliter ,  & 
perriciatur,  &  cievctur  ad  attingeudam  vifionem  Dei, 
Tupernaturalcm  ;  idque  de  fafio ,  &  de  potentia  ordina- 
ria;  ab:o!ut^  enim  valeret  eandem  attingere  vifionem, 
Dco  fupplenti  concurfum  caufg  akcrius,  vcl  habitus 
•fpeflantis  ad  a'5lura  primum  .  140.     r. 

Qi.aliter  intelligendum  fit  illud  Pfalmi :  :'ft  luinine  tuo  vi- 
dcbtmu:  lumen .  14  j      i. 

Lumenglcrig,  ficut  pon  eft  ponendum  in  intelleflu  Beato- 
rum,  fi  intelleflus  fit  potentiadumtaxat  vifionis  rccepti- 
v;i;  itafi  intelleftusconcurrat  aftive  adomnem  fui  in- 
telle6iionem  ,  fifai  non  e/t  nccefrarium  lumen  prx-vium  ad 
vifioncm  ex  parte  objefli,  tanquam  fpecies  ipfius,  qna 
rimirum  actucvadat  vifibile  .  Ncque  rurfus  eft  nccelTa- 
riura  fibi ,  ut  gcrat  vicem  in  potentia  habituata  ,  aftus 
abfcRtis,nec  deniquc  quafi  fit  intcllcflui  principium  tota- 
lcfimpliciter opcrandi .  i^ip.     2. 


M 


M 


Ala  omnia  Deus  diftinftinimc  attingit  .  fS^.     i. 

Mala.    occafionaliier    faciunt    ad   dccorcm    univer- 

fi-  255".     i. 

Ad  malitiam  non  concurrit  cffeftiwe  caufa  prima  ,  fed  ipfiiis 

cft  ladaquatum  principium   ,  auflor.  &  caufa  crcatura 

deficicns  i  retfta  regula  .  sfj.     2. 

Magnitudo  corporco  aftu  infinita  non  poteft  dari .      84.     2. 

Magnitudoeft  asquivocum:  cnucleatur.  484.     2. 

Magnitudopcrfeitionis  cffentisB  Divin»  eft  infinitas  intci^ 


fivt,  quae  efl  modui  intrinfecu5  ejus  in  eandem  conci- 
dens  realititem  .  4^3.     2. 

Materia  rjcccfnve  gencrttorum  eft  eadem,  tam  in  gcneri- 
to  ,  quifnin  corrupto  .  45.     s.| 

Mttcrja ,  fi  efrct  rcceptivt ,  de  ft  infinitarum  formaruro  .j 
non  eflct  diecnda  infinita.  84.     1*1 

Materia  in  eodem  ordinc,  &  gradu,  quo  eft  ens,  cft  ctiam  bo- 
nt;  Eft  fulcrum  ,  &  rcceptaculum  formarum  .      71.     1. 

Matcria  prima  quomodo  cpgnofcttur  ab  intelleflu  Divi»! 
no .  207.     i.,&i. 

Materia  de  fe ,  &  %x  fe  quam  potentiam  habcat  ad  for-i 
mam.  49.    tJ 

Matcria  efttotiusnaturf  fundamentum  .  60,     \,\ 

Mathcmacica  qugque  non  carcnt  bonitate  enti«,&  tali*  en- 
tis .  6\.     i.,&2i6.     9. 

Materia  refpeflu  formarum  onpofitarum  eft  una,  71.  1. 
Ejus  potentia  multiplex  .  Ibident . 

Malum,  fcu  pcccatum  quid  fitformaliter.  184.     I. 

Magnitudo  quanta  contingit  cflrc  in  potenti» ,  tanta  exiftere 
potcft  &  in  aftu  .  %$.     2, 

Meda  fufficientia  cunf^isa  Deopr^parantur,  «xhibentur  . 
&  impcnduntur  .  «92.     i, 

Media  impcnfa  in  aliis  vim  habere  liberandi  ccrtiffimam,  in 
aliis  vero  ca  yirtute  dcftituf  ex  dcfcflu ,  &  mahtia  co- 
rum .  300.    8. 

Memoriam  Patris  elTc  principium  immediatum  operatto- 
nis  ,  feu  fimplicis  intelleftionis  ,  &  pariter  principium 
immediat^  produflivum  notitij  genitj  ,  explica- 
tur.  '  339.    %. 

Ivl-nrurare  quidfit.  ijo.     2. 

Mens  Apoftoli  ai  Rom.  9.  de  lacob  ,  &  Efau  aperi- 
tur,  295.     2. 

Quod  non  omnei  homines,  &  Angeli  fint  prfdeftlnati  in- 
tuitu  mcritorum  Chrifti,  referendum  cfl  in  benephcitum 
volunratis  Divin? .  30I.     t. 

Merita  Chrifti  Domini,  non  quae  ex  carne  poffibili  confe- 
quehantur,  fed  eaauai  previde^itur  habiturus,  ctiamfi 
io  carns  pafilbili  venire  non  oportuifTct ,  «xtitifTe  caufam 
decondigno  predeftinationis ,  fccundum  ordinem  inten- 
tionis  hominum,  &  Angelorum,dcclaratur  .  300.  i.,  &   j. 

Metaphyfica  qiitre  non  fit  fcientia  pratica  ,  licet  agat  de  pri- 
ma  fubftantia,  fcu  de  Deo.  23.   i.,&24,     1. 

Mitti  convenit  Perfonis  Divinit  ,  &  fi  non  omni- 
bus.  4(,S.     I. 

Miffio  divinarum  Perfbnaruni  non  eft  astcrna ,  fcd  tcmpora. 

\t"  lii .  499.     I. 

Miffio,  invifibilis  Perfons  Divinat,  qua  mififa' intelligitur 
per  novum  eflFei?um,quovc  mcdiante  inhabitat  creaturam 
rationalem,  vcl  intcllefitualem ,  fit  dumtaxatpcr  donum 
gratiasgratum  facientis>  ^i^g.    1. 

Miffio  invifibilis  fitad  omnes  gratiaspartidpes  ,  quoties  per 
novum  efleflum  ,  novamquc  Divinarum  Pcrfbnarum  com- 
municationem,  mentc  percipitur  earumdem  ictcrna  pro- 
cefllo .  503.     I. 

Dc  Mifericordia  Omnipotcntis  oriri,  qua  prasvenit  nosfut 
gratia,  ac  facit  «t  aliquis  homo  parcat  altcri  ,  remitttt- 
que  fibi  ilhuas  injurias  .  309.     i. 

Mifericordia  maxlmi  Deo  cft  attribucnda  .  270.  1.,  &  a. 
In  nobis  quid  (it .  Ibidem  . 

Mifericordia  ftricld  fumpta  re/piciC  mifiiriam  ,  quam  affcrt 
pcccatum,  vel  pa'na  debita  .  271.     s. 

Miracnla  funt  fijjna  infalhbilia  vers  fidci,  &  authoritatiJ 
Divinc,  qu^eft  in  Sacra  Scriptura  .  1 J.     2. 

Miraciila   Antichrifti  non  erunt  vera  miracula.  M.     2. 

Mittere  trihus  Pcrfbnis  Divinis  ex  aquo  convenire  ,  proba- 
bilius  videtur  ,  etfi  folcproduftg  mitti  poffint .  506.     i. 

Mitti  non  convenit  Patri .  j^oo.     3. 

Filius  invifibilitcr  fcpc  mittitur.  ja2.     1. 

Modus  intrinfecus  non  prjlefert  diftin^flam  realitatem  ab 
eo  ,  cujus  cft  modus  ,  fcd  in  eandem  prorfus  coinci- 
dit.  63.  iteraio  t. 

Motio  ad  terminum  infinitumpriorcft  ca,  qua:  eft  ad  tcr 

m; 


minum  fioi:^:^  ,  ^ui«ft'no  poteft  infinitum  pt±bx'gtte  fi- 

nitum.  ^  407*     '• 

lodiintrinfeci  non  funt  forraalitcr  encia  ;  nec  differenti» 

ultimK  rerum,nec  ipfius  entis  paflionesformalitcr  en$  jn- 

cludcre  polTant  .  _  l^*-     2. 

(oTCns  primurn  quomodofitin  ctrcumferentia.         60.     2. 

(undus  renfibilis   gratia  Chrifti  ,  &   Ek6torum  conditus 

cft.  ,  «95-     J- 

•/^.■/«x,  O*  Zy^/w  fynonima  apud  Hilarium  .  447.  i.,2. 
(undum  intelliiiibilem  Divinum  infinitos  condere  ordines 

rcram  ,  &  idealium  rationum  .  517.     f. 

luncra  lua  in  anima  non  deflrait  Deus  ,  nifi  quis  ipfa  fui 

mala  Toluntate  demcrctur  ,  ut  Deus  eam  abjiciat  e  nume- 

ro  amicorum  fnorum  .  »557.     '. 

^uititudo  innnita  a  parte  rei  omnino  repu<»nat.  86.  2. 
)i'.o      argumcnto      innixus     Poncius      cppofitum       te- 

ncat .  87.     f. 


m 


N 


k  T  Atura  numcratur  in  individuis ,  quibus  !ne(l,  quia  non 

l^  eftde  fc  inJividua,rcdfittalisper  aliquid,quod  non 
cft  mclufum  in  fua  effentia  .  _  *^o.     i. 

^atura  rationalis  non  potcft  aftingere  proprius  viribus  id, 
adquodmaxim^inclinatur,  &  in  quo  fita  cft  adasquata 
ipfius  perfe6tio  ,  &  felicitas  ,  *86.     i. 

Taturale ,  Sc  neceflarium  non  coincidunt .  *?7'     '• 

Jaturarationaiis  non  cftROtaintellefbui  fuo  fub  ea  ratio- 
ncquaadultimum  finem  ordinatur  ,  cftquc  beatitudinis 
capax .  5"     '• 

•ieri  omnino  non  poteft  ,  ut  aliquid  in  fe  fit  abfolute  neceP 
farium  rcfpcftu  caurac  primaj  ,  &  contingens  in  ordine  ad 
caufamfecundam  ,  vcl  proximam,&quare.        189.      i, 

Mihil  extra  Deum  eft  ita  formaliter  neceflarium  ficut  Deus 
fecundvimquamcumque  pofitioncm  .  406.     2. 

Neceflitas  immutabilitatis  ,  in  Deo  non  eft  neceflitas  fimpli- 
citer  ,fcdalterius  rationisabifta.  191.     r. 

Neceflitas    eft   conditio    fimpliciter    perfcftionis     in   cn» 

te.  .      .  r^'     J- 

Neceflarium  prefupponcre  contingens,  eft  impofllbile;  at 

contingens   prseexigere    omnino    iiecefl"arium    eft     evi- 

dens.  394-     2. 

Nullum  a  fe  necefl"arium  coexigere  poteft  aliquid  non  pe- 

rinde  neceflarium  .  jo^-      '• 

Negatio  in  fe  confiderata  ex  ^quo  dicitur  tam  de  cnte ,  quam 

denonente.  399-     ^* 

Nominaeorum,  qui  confcripti  funt  in  libro  vita  Agni  funt 
omnino  indclebilia  .  304.      i. 

Nominaperfeftionumfimpliciter,  quasde  Deo  ,  &  creatu- 
ris  dicuntur,  univoce  de  ipfis  enunciantur  ,  atque  eun- 
demimportanteonceptumrcalem.  l6i.     2. 

Nomina  ex  partevocisfignificanfis  non  dicuntur  per  prius 
de  Deo,  quamdccrcaturis  ,  fccus  autem  ,  Ci  confideren- 
tur  eadem  iiomina  ex  parterei  fignificat»  .  163.     2. 

Nominapcr  me-aphoramDeo  attributa  pcr  prius  dicuntur 
de  crcaturis  .  '^4*     '• 

Viatorimponerc  potcft  n  omen ,  quo  fignificetur  ratioqui- 
ditativaDeitatis,  proutconcipitur  ,  &  vidctur  a  Beatis, 
&  abintclieau  Divino.  i5^-     ^* 

Egregia  doftrina  de  quibufdam  nominibus  diftis  dc 
Deo .  5?:     =• 

Ficripoteft,utviatornominet  Deumnomine  proprio  ligni- 
ficante  iliam  eflentiam  ,  ut  eft  h<gc  ^m  dumah  aliis,  ut  ab 
ipfo  Deo  ,  &  Bf  atis  impofito  ;  verum  etiam  a  fe  adinvcn- 

'  to,  quoexprimantur  ccnccptus  ita  Deo  proprii,  ut  nul- 
licreaturarum  competcre  queant.  15^'     '• 

Nomina,  qnibus  fignificantur  refpe<5lus  adcreaturas,  vcri 
dicuntur  de  Deo  extempore  ,  eo  quod  rehitioncs  rcales 
creaturan.im  ad  Dcum  fiint  novis  ,  &  ex  tempore  ,  ncc  ta- 
men  pro*':r  eas  funt  ponendx  aliquK  rchtionGS  in  Dco 
novsterminantesiftos  rcfpeftus  creaturarum,  nc  ratio- 
nisquidcm,  '5*  • 


Revefl  p6r  fifimcn  T)eu!  cxprlmUuf  ,  atquc  fignificatur  Dci 

narura  ,  Scquarc.  166.     ». 

Nomina     complura     dc    Dco     enunciantur     fubftantsali* 

tcr.  157.     2. 

Omnia  illa  nomina ,  qne  relationem  ad  crtaturas  non  in- 

volvunt  ,  vcl  non  exprimunt  Divinasnotiones  ad  intrt , 

fubftantialiter  de  Dco  dicuntur.  15S.     i. 

Nomina  ,  quibus  exprimuntur  perfe£liones  Divins  invol- 

ventes  fuo  modo  icfpectup-.  ad   ereaturas  ,  non  dicuntur 

de  Deo  fubfttntiahter  .  158.      I. 

Nomina  complura  dc  Deo    propri^  enunciantur,  &  gua- 

re.  i^S-     I. 

Nomina  ,  qu»  de  Deo,  fecundum  fubftantiam  dicuntur ,  non 

funt  fynonimi ,  feialiud,  &aliudex  natura  rei  ipfis  rc- 

fpondet  fienificatum  .  159.     2.  Etqnare    6o.  i. 

Nomen  Sanflum   Dei  quatcnu»  ratura  Divin»  fignificati- 

vum  ,  eft  penitus  incommunicabile  ,  &  quare.  167.  2. 
Qualis  notitiaa5tuaIisobje6^isfit  vevbum  cjus  .  135.  i. 
Nomcn  perfonse  non  cft  propric  exprclTivum  proprjgtitum 

illorum  terminorum  ,  eftofit  nomendignitatis.  359.  i. 
Nomen  inventum  per^bnc  inftinftu  Spiritus  Sanfti ,  ut  eo  fi- 

dele»  utfintur.  Ibidem. 
Ufurpatum  ab  Ecclefia  Latina  ad  exprimendum  fubftantiam 

intclleftualcm  incommunicabiliter  exiftentcm  .  359.  2. 
Subeo  nomine  venenum  laterc,  quomodo  diftum  fit  a  Hie- 

ronymo  .  Ibidem, 
Nomine  Spiritus  Sanfti  fignificari ,  cxprimiquc  tertim  Per- 

fonx  Divinsproprietatem,  declaratLir.  ^  4  1  j.  2. 
Nomen  proprium  aWcujus  cenfetur  iilud ,  cujus  per  fe  fi- 

gnificatum  fic  convenit  alicui ,  ut  nulli  alteri  ab  \'^'^o  con- 

gruat,  reft^que  diciqueat.  4".     2- 

Notiones  neceflario  funt  ponends  in  Divinis  ,  ut  necefl^ario 

funt  inDivinis  Perfonis   proprietates  ,  earumdem  confti* 

tutlvs,  &diftinaivs.  l^^-     L 

Nomcn   Patris    eft   proprium    prim»    Petfon?    in    Diri- 

nis.  493-     '. 

Nominapropria  Divinarum  Perfoparum    ea    funt,quiRus 

exprefle  fignificatur   earundem  ,    &    conftitutivum  ,  & 

diftinaivum.  39?-     '• 

Nomen  Pa::y   fimpliciter   prius  dicitur  de  pnma  Ptrroni 

Divina  Filium  produccntc,  quim  per  quemcun^ueordi- 

nem  ad  creaturas.  394-     2« 

Nomina  efl^entialia  concretiv^  ufurpata  fupponunt  pro  pcr- 

fona,  dequa  vcrificari  poteftprxdicatum.  439.     i. 

Notio  eft,id  per  quo«{  aliud  innotelcit .  3S6.     i. 

Nomina  cfll-ntialia  fingularicer  omnino  prasdicantur  de   tn- 

buspcrfonis,  fic    ut    nuUatenus  numeratur  ad  numerum 

earum.  ,.l^^^'     \' 

Notionalia  qu^que  in  Deo  priora  funt  efl^inlialibus  mvol- 
ventibus  re(pe£tum  rationis  sdcrcaturas  .  395.      i. 

Nom^n  perfona; ,  ut  de  tribus  Divinis  perfonis  dicitur,figni- 
ficat  rcm  prim^  intentionis,  qus  utique  rcsdetribus  di- 
citur  rebu»,  quibusfruendum  .  ;73'      ^- 

Unico  prorfus  nominc  effcrri  pofl"ant  multa  relationes  alia-- 
queformae.  377-      '• 

Nomina  cfTentialia  pcrfonis  appropriari  ^convenicns  admo- 
durn  fuit .  44.v     *• 

Nomen  'Vcns^  quatenus  per  ipfum  fignificatur  natura  vcrl 
Dei,  &  naturaintelleaualis  paiticipans  ill.-im  per  gra- 
tiam,  &.'^!oriam,  &  infuper  intdhgitur  Dr'/ juxta  fal- 
famopinioncm,  eft  omnino  a:quivocum  ,  i.!el>  nulHusve- 
ri,  &  realis  cnnccptns  expreltivum,  qui  fit  omnibus  illis 
communis  ;  &  quare  .  '^^'     *• 

Nomina  perfbnalia  rea^  pracdicatur  dc  cfiV-ntialibus  m 
concrcto  pronunciatis,  cum  illa  fubftantivc,  non  adje- 
ftiv^  accipiuntur.  444-      !• 

Decommuni  Thtoiogorum  fcntentia  in  Divlnis  qumque 
notiones  adftruuntur.  3S7.     i. 

De  notionibus  alitcr  atquc  alitcr  opinari  licet ,  fobrii  ta- 

mcn,  fic  ut  opinans  paratus  fit  fuam  opinioncm  depone  -  , 

fi  aliterab  Ecclcfiadefiniatur.  5S9.     2. 

Notio  biariam  accipitur .  3S6.     i. 

T  1 1  2.  Nu- 


$i6 

K/umerus  «fl  in  Divinfs  quatenus  import«  diftlnftJo- 
nem.  j^^.     i. 

Numerus  eft  multitudo  metrurata  p«runum.         7j6.     2. 

Numerue  vere  ,  &proprie  eft  in  Divinis,  imo  tanta  pro- 
prietate  Dirina  perfona!  dicuntur  tre«  ,  quanta  nulia 
alia  entia  numerari  queunt  .  ,155.     i. 

Kumerum  eleitorum  itacertum,  ftcprsfinitum  efle,utncc 
mintti ,  nec  au^eri  quiit ,  declaratur  .  ao8.     2. 


o 


OBjeaum  motirum  noftri  intelleflHj  pro  priBr«nti  ftatu 
naturae  lapraell,  quiditfls  rei  renfibilis.  137.  '. 
Ohje(ftum  adKqufttum  intell«fius  crcati  ex  ratura  potentiSB 

non  ellquiditasrei  materitlis  ,  vel  fcrfihilis.  n^.  1. 
Objcetum  aclsquatum  intcileftus  creati  ex  natura  potentia, 

cftensrealc.  ijy.     2. 

Objeftum  naturalis  attingenti»  intelleftus    crcati  eft    en» 

reale  finitum  .  ,,«.     2. 

Objeftum   mutivum    abftraflivi     cft    fpecics,    vcl  fimili- 

tudo     rei    :    intuitivi     autem  cft  ipfa  rcs    in    fe  pr«- 

^ens.  j.,.     ,.^  &2. 

Obieaum  beatificumfubrationc  infiniti  videtur  ab  intelle- 

ftubeato.  ,2,      ,. 

En$,ut  cns,e(reprimumob]e£iumintcllcaii«,  non  cogno- 
fcitur  nifi  ,  fuppofita  revelationc  .  ^.      j. 

Objcaum  naturale  intellcftus  duplex,  vel  fcilicet  natura- 
lis  attingcntis,  vel  naturalis  inclinationis.  16.     i. 

Non  eft  inconveniens  potentiam  cffe  naturalitcr  inclinatam 
ad  aliquodobjeclum,  lc  illud  non  polfc  naturalf^cr  co- 
gnofcere .  i5.     2. 

Quomodo  intelleaus  indigeic  proportionari  in  ordina  ad 
objeaum  fupernaturale.  ,5.     2. 

Objcaum  primum  virtutis,  &  adjquat.onis.  rnteileaus 
Divinicft  Divina  Eflentialub  rationeeircntis.     350,      2. 

Omnipotcntia,  &omni  fcicntia  poflTunt  confiderari  &  fun- 
damentalitcr  ,  &  fbrmaliter  .  ^^y.     j, 

Dcum  efie  omnipotcntcm  in  fenfuTheologorum,  non  pored 
demondrari  lumine  naturali  intell«auj,  nequidem  a  po- 
ftcriori  .  ,0.      ,_ 

Omnipotentia  Dei  ,  ut  i  Theolojgis  adftruifur  ,  probabili- 
ter  oftcndi  poteft.tanquam  verum,&  ncccfrarium.  ?  ro.  a. 

Op«rationcm  ncn  cfl!e  aaionem,  nifisquivoee.     ■>2g.     i. 

Oppofitum  primi  principii ,  n»mpe  Idew  /?mu/'efJ',&  ftof 
fj/e  fccundum /<ie/f/ e/f ,  inopmtLbilc  ,  &  in  intejligibi- 
'^"-  rS^     2. 

In  operibus  naturjc  ,  etfi  nulla  ftatuenda  eft  in  Deojuftitia, 
nec  mifcricordia  ;  in  opcribus  tamcn  gratis  juf>.fn'a  ,  & 
niifericordia  fefe  concomitantur     &qualiter.     272.      i. 

Qu^ando  unum  oppofitorum  eftproprietas  pertinens  ad  di- 
gnitatem  ,  reliquum  ad  dignitatcm  pertinere  non  poteft  , 
&econverfo.  ,§0.      ,^ 

Totum  naiura  opus  cft  volitum  ,  &  cflfeaum  intnitum  ordi- 
nisfupernatHralis ,  &^ratiai.  509.      i. 

Orationes    viatorum  Deum    revelare  Beatis,    pie    credi- 

^"'■-      .  .      .  ,  504-     I- 

Revera     In    Divinis    duos  ordine  fecundum  prius  ,  pofte- 

rius  admittendos  effe  ;  nimirum  ,  &  naturs  ordinem  ,  & 

origmis,  dccfaratur  ,  &  oftenditur  .  491.     2. 

Ordooriginisnonexigit  prioritatcm  naturs  orfginantis    ad 

originatum  ,  fed  praecis^  unum  ab  alio  exire  .        291.     2. 
Ordo  effentialis  eft  relatio  qiiadam  »quiparanti«.     43.     1. 
Multifariam  dividitur.   l/jsdem  . 
Ordo  fecundum  Auguftinum  quid  fit.   42.     i-     Eftpafilo 

relativa  cntis  .  l/^idem  . 
Ordo  efTentialis  in  g:cnere  caufe  finalis  quid  fit .     42.     2. 
Ordo,  quoconditaeft  rerum  univerfitas,  ideo  eft  reaus  , 

quiaa  fapicntia,  five  voluntatc  Divina  prsfixus,  &or. 

dm.itus.  2,-      2. 

Oratio  contingcns  mutaturde  vera  in  falfam,  &  ^  conver- 

fo  ad  mutationem  habitudinis  cxtremorum  cjus  .  222.  z. 
Ordo  fignificat    omn«s  univcrfi    rclationes,  atqiie    earum 

omnium  connotat  extrcma  .  -»77.     ,. 


Ordo,qucm  fervat  Divina  voluntas  ,  ut  tranfit  rup«r  diver 
ia  objeaa  ,  ofa  oculos  ponitur  .  jg_ 

P 

PRopnifllma  fubje^i  paflio,  aut  cognofcUur  ex  diftlnaa 
&propria  inhjcai  cognitione  ,  aut  habctnrpcr  mtelle 

aum  univcrfalcmfubjeai  eju^dcm  .  -.§?. 

Quo  paao  finitum  fit  participatio  infiniti.  3  jo!     2 

Paflioncs  «ntjs  non  coincidunt  in  eandemformalitatcmcun 

ente,&quarc.  g_ 

Pater  accipi  poteft  fubftantiv^  ,  &  adjeaiv^  :  441.*     , 

A  paeernitate  Di  vina  ,  &  creata  abftrahi  poteft  conceptusj 

d  auj  in  quid  deutraque.  4*2,     ij 

Omnino  fatendum  ,  Patrcm   in  Divinis  efle  Filii  princi- 

P'"'"  •  J91.     I. 

Patrem  non  cfle  fapl«ntcm  fapientla  genit*  ficut  formali 

principio.  ^2S.     I. 

Pater  eft  prior  origine  FiIio,&  fimul  natura  cum  co.  4^1.    r.i 
Patcrnon  gignit  Iilium  ca  naturali   necefTitate  ,  qua  igjjis 

calefacit ,  fcd  gcnerat  volens  ,  non  tantum  voluutate  eon- 

fcquentc ,  vel  concomitantc  aaum  ipfum  gignendi  fed 

ctiam  voluniateantecedente.  4^;-.     1. 

Patrem  ron  producit   Fihum  voluntttc  qutfi  volunta*  fit 

principium    produaivum    ejus  proximum  ,   vel  remo- 

Pcccatumquadecaura  voluntati  creata»  imputetur,  &  re. 

vera  peccarc  dicatur .  ^r^.     1. 

Pcrfbna  in  ecmmuni  non  fignificat  fubftantiam  ncquc  rela- 
tionem  ,fcd  magisquid  indifiercns  adabfblutum,  &  re» 
fpcaivum,fcu  adfe,&adalterum.  j5o.     i. 

Tres  perfonas  cfle  unius  cflentiie  explicatur  455*     t. 

Perfeaiones  cmnes  fimpliciter  in  Dco.ratione  intcnfivK 
infinitatis  funt  pcrfeaiffimd  idem,vel  eadcm  r««.  171.     i. 

Defcriptioperfeaionisfimplicieer  abAnfelmo  tradita  quai| 
litcr  int<'IIi,?enda .  -s.      ,.' 

Cum  EIf.ailabipermittuntur  in  pecctta  quomodo  ea  per- 
mifllofit  apropofito  Toluntatis  divinac,declaratur  ,390.  i, 

Perfnnas  Divina»  conflitui  proprictatibus  abfolutis,  potcft 
fubftineri.  ,  .-.      ^^ 

Uua  perfcaio  fi/npHcitcr  alteri  non  repugnat  n«c  pcllitj^ 
imo  in  URaomncs  uuiuntur,  &  neauntur  nexu  innnit* 
nectfrjtatis .  ^^^.     2, 

Pfribna  quid  fit .  ^^y.  2.,  &  gj-,^,     ,. 

Reperiri  in  Deoformalirer  perfeaiones  attributales  ,feuef^ 
fentiales  ,co  quod  cfTcntjam  concomitantur  in  tribus  ,uti 
fapientia,  &  ver!t8.«&  hcnitas,  &  ejufmodi ;  eas  auem 
ron  dif^cnetantum  differentia  rationis,  fecundum  divcr- 
fos  modos  concipienr^iidtmobjeaum  formale  ;  nec  item 
diftingui,uti  duo  orjcaa  formaiia  in  intelleau  ,  adeout 
confidcratior.e  omni  circumfcripta  ,  nulla  inter  eas  verfc- 
tur  aaualis  diftinaio  ;  fed  magis  differre  differentia  ^ua- 
dam  media  antevertente  omnem  aaum  intellcaus,  ae 
optim^  cohai  cnte  cum  peifeaifllma  reali  unitatc  omnium 
corum,  qua:;  hoc  gcnere  diftinaionis  dilTerunt,  fingilla- 
tim  cfteiiditur  .  547.      i. ,  &  2, 

Perfbnarum  Divinarum  unamquamque  aliam  efTe  ab  alia, 
ron  tamen  aliam  in  Deitate,  eft  dogma  Fidei  catholi- 
c^-  378.      I. 

NoR  intellcais  proprietatibus  pcrfonas  conftituentibus,  ell 
in  Deo  &  principium  formale  cauihndi  compIetum,& 
perfcaum,  &  fup-pcfitum  Dcitatis,non  quidem  incom- 
nninieahile  ,  fcd  fingulare  ,&  indivifibilc.  jSj.      t. 

Perfcnas  Divinas  conftitui  pcr  rclationes,  cft  co"miriuni5 
opinio  ;  atque  e.v  ciidem  proinde  fieri ,  ut  ad  invicem 
diftinguantur,  pronlematice  (iifi^eritur .  ^^■z.     i. 

Perfbnxin  divina  natura   (ubfificntes  ,  fint  oportet  pra;cise 

ircs  ,  nec  plurcs  ,  nec  pacciores.  jib'7.     2. 

Pcribnacft   idem   ac  hyroRafis,  &  fubfiftentia  ,  non  vcro 

idem  quod  eirentia  ,  vel  fubftantia  .  557.      J. 

Perfonsnomen  dandum  illis  tribus,  quoj  fides  docet  ei^^c 

unum  in  divinis.  ^^S.     z. 

'Ni- 


I 


Kihil  IntHniccijin  perfbnx  divlnarpropric  contfiJcdur  ifl  alf- 
quo  eminenter,  quia  tunc  forec  ensper  participationem 
ejus  ,   in  quo  fic  contincretur.  4J3.     2. 

Perfona  formalitcr  importat  pofitivum,  ad  quod  fequitur  in- 
communicabilitas  ut  quo  ,  &  ut  quod  .  ^6i.     i, 

Peribnarum  plura!itas'omnino  indivinis  agnolccnda.jdj.  2. 
Ex  hypothefi  quod  tertia  perfbna  non  proccderet  a  fecunda, 
.idhuc   fuperfuturam  diflin<5lamab  illa  fecundumcflc  per- 
fonale  ipfius  .  415;.     i. 

Perfcftionesomnium  rerum  clTe  in  Dco;&quaIi(er  .  61.     2. 
Pcrfeelionem  omnem  fimpliciter  cfTe  ,  &repeririin  Deofor- 
maliter  .  61.  2.  Ac  etiam  identic^  .  62.     2. 

Ferfeftiones  diminutse,  qus  dicuntur  perfefliones  fecttrt' 
lium^  quid  non  poffunt  in  Deo  repcriri  formalitcr,  St  iden- 
tice .  <J2.     I. 

Permanentia  qucquemenfurantujjcro.non  aut5  tepore.  104.  i. 
Philolbphi  quibus  incaufis  non  pofucrunt  infinitatem  .  44.  i. 
Philofophi  cruditionc,  &   acumine    praellantes,  nunquam 
Trinitatis  myrterium  revelatum  perftripturas  divJnts  at- 
tingerc  potucrunt ,  cum  fupercmin«ftt  omnibus  cretta:, 
«cnaturalisintell  gcnti»  viribus.  3S3.     1. 

Pluralitai  fcmper  rcducitur  ad  unitatem  .  3S8.     2. 

Pol^eriusquodlibet ,  a  priori  squalitcr  dcpend^at .  43.  i. 
Pofi"ibilita«Ioj;ica  eft  non  repugnantia  terminorum.  jo^.  i. 
PolTibiiitas  ol-jeftiva  non  efl  in  Divinis  Pcrfbnis .  477.  2. 
Pofllbileduplcx  ,  logicum  ,  &reale.  jaiJ.     2. 

Potcntias  paffivjc  ntturali  cuicunque  correfponderc  pro- 
prium  naturale  tftivum  ,  falfum  efl .  j.     2. 

Potenti»  receptiva,  yel  eft  naturalis ,  vel  violenta,  vel 
ncutra  .  7.     2. 

Potentias  aftivai  corr«Iatlvum  in  Dco  eftpofTibils />bje^i- 
vum .  342.     I. 

Potentia  Dei  eft  intenfiv^nfinita.  3o5.     2. 

Potcntis  produftivsomnino  tccidunt  rationfts  aflivi ,  &fa- 
clivi  .  325.     2. 

Potentias  eidcm  impofilbile  eft  inefleoppofltos  raodos  ajen- 
di  ,  cujufmodi  lunt  ifli  7iaturalitef  ^iS  liberi  primo  po« 
tentiam  aflivamdiftinguenttfS .  4^9.     l. 

Potentiainfinita  Dei  manifcftatur  potiffimum  cx  mifericor- 
dia.  309.     I. 

Porentia  primx  fubftantias  attribuitur,  non  quai  fit  prin- 
cipium  operationis  ,  fed  quae  immediate  attingat ,  atque 
det  efle  ef!ct-lui  .  306.     t. 

Potsntia  aftiva  caufativa  refpicit  aliud  a  fe  in  efTcntia  div«r- 
fum  ,  vel  immcdiate  ,   velmediatc.  508.     j. 

Potentia  gencrandi  in  Patrc  non  eft  relatio ,  fed  aliquod 
abfolutum .  478.     r. 

Potentiae  primae  aftivas  non  correfpondet  aliqua  potentia 
pafsiva  propri^,  ut  inquam,  vel  dequa  aliquid  produ- 
catur.  47«.     I. 

Potcntiaproduftiva  ,  non  afluum  notionalium  ,  fcd  eorum, 
quae  iis  aftibus  producuntur,  «dmittenda  eftinDivinis, 
funtque  perlbns  exeuntes,  altera  pcr  modum  natur», 
altcra  per  modum  voluntatis  .  47^.     i. 

Practicum  ,  &  fpcculativum  quomodo  diffcrat »         208.     r. 
PofTe  cxiftentem  in  peccatis  illa  detcftari  exnaturalibus,ty- 
ronibusexplicatur .  295.     2. 

Potcntia:nomen  squivocum  enucleatur .  ^T^.     i. 

Pcflc  effc  Patrem  ,  anteccdercomnem  potentiam  produfli- 
vam .  477.     I, 

PraxisnuilaellinDeo,  uteftoperansad  extra ,  nifi  voli- 
tio .  19S.     2. 

Pra6tica  notitia  nulla  refpeflu  intellectus  creati  ,  pntcfl:  eife 
praftica  refpeftu  volitionis  divinai,  fed  erit    necellario 
r   fpeculativa.  198.     2. 

Adordincm  exequutionis  «juod  attinet,  prsdeftinationem 
juvari  pofleprecibus  Sanclorum,  faltem  quoad  aliquem 
ejus  effe6lum  ,  cftenditur.  30:.     i. 

Prajdeftinatio  cit  certinima  ,  atque  evcntus  infaliibil.s,  & 
nullam  iinponi  neccfsiutem  in  obiettis,  ad  qu»  tcrmi- 
natur.  29^.     I.,  &  2- 

PrJcdeftinationis  arcanum  eft  abfconditum  oinni  crcatura;, 
ncc  fciri  potcft  citra  fnccinJcm  Dci  rcvclaticnem.s^;.      i. 


517 

Praxls  quld  f^t .  19.     2. 

Qiiomodonotitia  pra^fca  ad  praxim  dicatur  extendi.rp.t. 
Prafticum  ,  &  /peculativum   iunt  difFerentis  accidcntale* 

fcientia:.  20.     i. 

Prattica    notitia  eft  talis  non  a    fine  fed    ab  objefto.    20. 

I.  &  21.  I.  ,&  feqq. 
Habitus    non  dicitur  practicns  7>ropter  extenfionem  a6lua- 

lem  ad  praxin  ,  fed  proptcr  aptitudinalem  .  3C.     l. 

Intelleftii  extcnfione  iie.'ipract!cii,quomodo  intelligcndu.20.  l. 
Notitia  praftica,  qu.imvis  intcrdum  habeat  conformitatcm 

ad  praxim  a  fine  ,  non  tamen  inquantum  eft  finis  ,  fed  in 

quantuni  cli:  ptimum  obje6tum  .  2  1.     2. 

Praedicatio  denominativa  ds  fubje6to  non  tranfcendente.cur- 

non  fic  in  Divinis.  461.     i. 

Prsdicandi  modi  duo  funt  in  divinls  fcilicet  prsdicati  cf- 

fcntialis ,  &  relativi ,  feu  ad  fe  ,  ij  almdy  54.     f. 

Praedicatum  non  oportct  eo  modo  convenirc  dcterminatio- 

tioni ,  qiio  convenit  alicui  intellefto  iub  tali  determina- 

tione  ,  quando  detcrminatio  non  eft  ratlo  iBhasrentig  pras* 
.    dicatiad  fubjeftum .  344-      ^' 

Prsedeftinatio  eft  actus  voluntatis,  &  non  intellectus  nifl 

concomitanter.  287.     2. 

Pr^deftinationis  duplcx  dcfcrintio  apponitur.  287.     2. 

Prgicientiam  prsparationi  mediorum  cur  addat  Auguftinus . 

286.     I. 
Prcpofitivus  excludens  a  Divlnis    Per.^bnis  proprietates, 

&notiones,  reiicitur ,  &  improbatur,  385.     2. 

Prgdcftinari  homines  revera  a  Deo  ,idcfi  eligi ,  atqu«   ordi- 

nari  ad  gloriam,  &  ad  gratiam,  ut  medium  aflequendi 


illam,  declaratur 


28  7.      I. 


Prfdeftinationem  revera  in  genere  caufce  finah's  habcre  ,  & 
poncre  efFeftus  fuos  in  pr§deftinatis,a  fufficienti  partium 
enumeratione  luculentcroftenditur .         2S9.      i.,  &     2. 

Prajdicataea  dicuntur  de  Deo  fecundum  .^ubltantiam,  qua: 
non  relativ^  enunciantur .  160.     2. 

P^dicfttaefTentialia  Dei  funt  ynonima.  i^Jo.     2. 

Inter  pra:dicata  abfoluta,  &  rcjativa  in  Divinis  quid  intcr- 
fit.  348-     2. 

Prsdicatio  formalior  eft,  quando  commune  prcdicatur  de 
minusccmmuni ,  vcl  quafi  minus  communi ,  quam  icon- 
tri .  444.     ^ 

Deume^Teper  fuam  fubftantiam  rebus  om.nibus  intim^,ac 
necefTario  prcfenrcm  ,  dogma  eft  fidci .  90.      f. 

Fieri  Bon  poffe  per  Dei  potcntiam  ,  ut  prcterita  non  iint  ea , 
quajam  praetericrunt ,  poflctamcn  facilhir.o  ncgotio  ea- 
dcmmer  reparari .  3'a.     «. 

Primitas  cfficienti.i  triplex,  finis,  &  eminentiae  uni  tan- 
tum  nacursconvcnit ;  nec  poteft  pluribus  naturisquidi- 
tativ^divt-rfis  competere .  45-     2. 

Illud,cuit;iplex  competit  primitas,  habet  oranino  neceifita- 
tem  cflendi ,  re£t(iquc  proindo  appcllatur  necefft  ef. 
fe.  ^  4<^-     I. 

Primum  elTei?livum  eft  inaftu  exiitens.  ^y.      i. 

Datur  aliquid  a£tu  exiftcns,  cuod  eft  fimpliciter  primum, 
fecundum  triplicem  primitatem,&qualiter.  44.     2. 

*4v    '•  „  .        . 

In  primo  principioformriliter  repcriri  «ctivam  potentiam,  a. 

qua  fit  quidquidcft  ,  &  a  fe  efle  non  potcft.  505.      IC 

Primo  principio  qufa  rcpugnat  habere  caulam,  a  qua  accipia- 

c/Zi-jhabct  a  le  ejf:  in  tcta  plenitudine  omnimods  perfeftio. 

nis.utnihilcidccflc  pofiit  .  50.      I 

Primum  prlncipium  ncn  dicit  neceflariam  habitudincm  ad 

principiata  .  94.     «» 

Priinumomnium  principium  quomodo  fuftentct  omnia,5o.  1. 
Principium  dici  mukipliciter ,  &   quomodo  Patcr  fit  princi- 

pium   durationis  hlii  .  4P0.      i, 

Principium  liberum  non  ppponitur  neccflario,  468.      l. 

In  primis  principiis  virtualiter  iocludi  omncs  conclxfiones, 

adeout  co;;r^ofccns  priira.  principia  attingat  pariter  om- 

ncs  omnir.oconclufioncs  fcibilcj,  falfum  eft  .  6.     i. 

Principii  ratio  non  ita  adequat^  cum  caula  convertitur,  ut 

reperiri  non  pofllt  fine  caulx  natura,  392.      i. 

Priv.itioquomodocognofcatur._  207.     i. 


Ttt 


in 


5i8 


In  Divinis,  &  efle  poteft,  &  de  faclo  reperitur  procefllo, 
perquam  una  perfbna  produ(?la  ,  eft  ab  alia  producen- 
te.  3-4-     2- 

ProceflTioncm  alteram  Divinarum,  quffinempc  ed  per  intel- 
Itctum  ,  quatenus  ell  ei  prafensohjcftum  infinitas  intelH- 
gibiiitatis  piopriiillm^  appeilandam  efle  generationem , 
per  quam  gignitur  Verhum  Dei  in  excelfis  ;  quod  Ver- 
bum  in  principio  erat  npudDeum,  &  Deuscrat  Verbum, 
idemque,&  unigenitus  Dei  ,  declaratur,  3^7.     2. 

Veriirime  in  Divinis  reperiri  ,  &  Verbi  generationem ,  Sc 
aliam  prmterea  procefllonem  alterius  pmninorationis  ab 
ip!a  ,decla'atuf ,  325-     i- 

Piocenioncm  amoris  in  Deo  nec  efle ,  nec  dici  omnino  pof- 
fe  generationem  ,  quemadmodum  amor  ipfe  procedens 
non  tll  pcrlbna  ;   qux^i^uitur.  330.     2. 

Proceflloncs  formaliter  feipfis  dillingui,  principiativ^  veio 
a  principiis  earum  ,  quas  alia  nonfuntnifi  intelleftus  ;  & 
voluntas ,  ollenditur.  351.     1. 

•  &  530.     2. 

Proccfliones  divinas  elTe  pra»cis^  duas,  declaratur .  332.  2, 

Plures  produ£tiones  ejufdem  rationis  in  divinis  funt  omni- 
no  jncompoflibiles .  336.      r. 

Unus ,  idemque  terminus  acquiri  potcfl;  duabus  produflioni- 
bus  alterius,&  alteiius  rationis  .  ^^■^.      i. 

Intcr  ilnituiTi  ,  &  infinitum  eO:  proportio  perfeft:bilis  ad 
pcrfe6tionem  .  1:7.  i.  Inter  objeftum  ,  &  intellectum 
non  requiritur  nifi  proportio  motivi  ad  mohWt .  Ibidem. 

Inf-r  potentiam  cognofcitivam  intelle6"lus  creati,  &  tiniti  , 
&  objeftum  inhnitum  nulla  efl  proportio  geometrica  , 
adell  tamen  proportio  opcrationis  ad  (iium  terminum,five 
cognitionis  ad  fuum   terminum  .  127.     2. 

Propriet;is  perfbnalis  fic  efliproprius  a6lus  perfon»,utnon  fit 
afkus  ipiius  naturas  divine.  ^JS".      2. 

Proprietatcs  relativas  Dei  ad  creaturas.  44.     2. 

Proprietatem  ,  &  perlbnam  efl!e  fimpliciter  idcm  realiter,dif- 
ferre  tamcn  ex  natura  rei  fecundum  quid,  quatenus  fe- 
cundum  quid  determinat  ipfam  identitatem ,  explica- 
tur.  448.     I. 

Proprietas ,  &  perfbna  non  efl;  idem  adsquat^ .         449.     i. 

Ptoprietarius  verc  dicitur  ,qui  in  poflTidendo  rem  aliquam 
nul!o  modo  dcpendet  ab  alio.  418.     i. 

Pronofitio  ,  per  le  nota  quid  fit .  37.     2. 

In  propnfitione  perfe  nota  alius  terminus  !diffinitio,aiius  ve- 
ro  dilfini.um.  37.     2. 

Diffinitio  dicentium,  propofitionem  per  fe  rotam  cfle  ,  in 
qua  pr^Jicatuin  includitur  in  ratione  fubjefti ,  improba- 
tur.  318.     I. 

Qiiomodo  accipiendum  ly perfe  in  propofitione  per  fe  no- 
ta,  37.     I. 

Nyl!^  divifio  propofitionis  per  fe  notas,  in  per  fe  notam,  & 
per  (e  nofcibilein,  in  per  fc  notam  in  (e ,  &  quoad  nos , 
in  pei"  fe  notam  (apientibus  ,  &  infipientibus  ,  38.   2. 

Propofitio  per  fe  nuta  ,quamvis  ex  confufa  terminorum  no- 
titia  iiidem  terminis  diftinftt;  inteilt^tis;fi  tamen  fit  per  fe 
notam  per  diflinctum  conceptum  terminorum,nequit  efl'© 
per  le  nota,terminis  confuseconccptis .  38.     ^. 

Propofitio  hffc ,  Deus  eft  ,  qualiter  fit  per  fe  nota  intelle- 
6tui  Divino,  &  Bcatorum.  39.     2. 

Propofitio  hcec  ,  Deui  ejt ,  quatenus  eflfe  nunciatur  de  Deo  , 
prout  a  nobis  pro  praelenti  flatu  concipitur,  non  cft  per 
le  nota .  39.     2. 

Providcntiam  Dei  non  neceffario  p»«ferre  finis  conlequu- 
tionem  ,ollenditur .  2S3.     2. 

Providentia  Dei ,  qua  curam  gerit  rerum  Inimanarum  ,fpe- 
ftare  ad  voluntatem  beneplaciti,cxplicatur.  2S3.     2- 

Providentia  generalis,  &  particularis  in  Dco  eft ,  &  quali- 
ter.  275.  2. ,  &  275.   I. 

Providentiam  appelians  hQtiiusrationem  divinam  qualiter 
inteiligcndLis.  j^yij.      2. 

Providentix  Divina:  funt  fubjcflK  omnes  prorfus  crcaturce, 
qua  ,  <x  gubcrnantur  per  cxih  bitioncm  pra^paraforum 
Tnedioruni  fini  ab  unaquaquc  afTequendo  idoneorum. 277.2. 


Per  Divinam  providentiam  rion  imponiturnccenitas  caufis 

liberis  provifis,  fed  neccffario  agcntibus.  281.     2, 

In  regno  piovidentlainullus  clllocus  temeritati .  284.  2, 
Providentia  Dei  utitur  interveotu  aliarum  caufarum  ,  eaP. 

quc  admittit  in  miniflerium  .  38 1.     r, 

Deuj  omnibus  immcdiate  providet,  confulit ,  curamquc  , 

gcrit ,  quae  ex  intentione  ipfius  fiunt ,  atque  eveniunt. 

279.  2.  ,  &  280.     I. 


Q 


INquofenfu  docuit  Philofophus,  finitum,  &  infinitum 
quantitati  congruere  .  85.     44 

Quantitati  finitscongruunt  ajquale,&  ina:quale  majus,  &mi- 
nus  .  87.     2. 

§lui_  efl  ,  maxim^  proprium  nomen  Dei  efTe  ,  dcclara- 
tur.  170.     I. 

§lujcquidfcientia  comprahenditur  ^fcientis  cognitionefini- 
tur ;  quo  fenfu  fit  intelligendum  hoc  Auguftini  di- 
jfium.  175.     t. 


R 


E^dparte  pra»deftlnatorum  nullam  cfTe  qufflrcfldam  prKC- 
xillentem  racionem  ipHi  prscdeftinatione  priorem,quam- 
vis  reprobjti  .nis  fit  ll::itucnda  cauia  ex  partc  reprobato- 
rum,  declaratur.      294.   i.  ,  &  2. 

Ad  reiationem  realcm  tria  concuricreoportet.  Ah6.     i. 

Ali^uando  (iiper  relavionem  communem  fundantur  relatio- 
nes  oppofitx  diiquiparanti^t,  485.      i. 

Reprohi  voliti  (untfccundaria  tantumintentione.     293.      j, 

Vere  ,  &  propri^  Deum  reprofaare  ,ac  reprobaffe  ,  quotquot 
bominum,  &  Angelorum  in  £cterniiate  prajlcivit  flatum 
via;  completuros  in  pcccato  mortali ,  aut  ctiam  originali  ; 
adeout  ex  parte  rcproba'orum  pifficefl^trit  ratio,  &caura, 
propterquam  ad  ipfos  isactus  divinus  ita  terminatur  ,  & 
nonadalios,  uberriine  deciaratur  .     291.     i.,  &  2. 

Duplcx  rationisacceptioexplicatur  .  343.     2. 

Rfciatiores  reales  in  divinis  funt  tantum  quatuor .     35-3.     2. 

Relatio  non  perficit  tfrcntiam  divinam,  neo  eft  lerminus 
formalis  rcceptus  in  eadem.  49,     2. 

Quo  (enfu  intelligatur  eadem  relatio  efl^e  in  efTentia  divina . 
Ibidem  , 

Rthuinnes  fecundi  modi,juxta  Pfiilofbphum  non  funt  reaies, 
(ed  tantum  mutua;.  57.      i, 

Relationcs,  quatenus  ad  efTentiam  comparantur  ,  funt 
rcs.  343.      I. 

Rci  multiplcx  ufurpatiocnucleatur .  341.     i. 

Relationes  in  Deo  in  eandtm  rem  coinciderecumejus  elTen- 
tia:hoc  eft  efl^entiam,&  relatienes  efTequidcm  eandem  rcm, 
veruntamen  dififerre  inter  fe  non  (bla  ratione,  fedmagis 
cx  natura  rei,  citra  nimirum  omncm  aftum  intellc6luj,(eu 
increati ,  feu  crcati ,  diiucide  explicatur  .    ^^^.      i.,&2- 

Intcr  conceptum  realitatis  perfe^tum,  &  imperfetlum  quid 
interfit  .  63.  iterato.    i.         ">_ 

Rclationes,  quibus  DivinK  Peribna»,  mutuo  fe  refpiciunt, 
funtquecarundcm  proctfilonum  exprefllva:,  vcnlfime  e^Te 
res,  &  fublnde  reaJes  ,  olienditur  .  341.     2, 

Unica  omnino  ex  natuia  rej  eft  rclatio  originis  primx  pfr- 
(bna;  ad  (ecundam,  &  harum  ad  tertiam  ,  adcout  citra  in- 
tcllectus  confiderationem  nuHa  fit  diftinflio  harum  rela- 
tionum  qualitercunque  in  re  .  ^^n.     2. 

Relatio  originis  omnino  ex  natura  rei  indiftinftji  poteft 
rationc  diftirgui  .  45-8.      i. 

RelationGin  tranfire  in  eflentiam  dupliciter  intellJgi  po- 
tcft.  435.     2. 

Deus  ,  &  crcatura  (unt  extreina  pnmodiverfa  in  realitate  , 
&  nihilominus  univoce  conveniuntin  entit,  &  perfeftio- 
rcm  fimpliciter  conceptibus  ,   S^.iteroto.  i. 

Rclationes,  qua  fuut  in  Dco  revcra  inter  fe  realitcr  diftini- 
guuntur.  gj2.     I. 

Reftor  reipublicas  in  quibufdam  cafibus  nnn  tenetur,  rec 

de- 


1 


debct  fcrvjrf,  ve'j-a(!icare  fecundum  le.oesjudas  ,qnan- 
do  niminim  tnle  ividicium  verteretur  in  detrimentnmjuili 
publici ,  quod  eft  hcnc  cfle  reipuhlicae  .  2S0.     :•. 

Reftorem  reipuMicJc  in  humanis  pluribus  indigcre  mini- 
ftiis  ,  qui  regotiis  expedicndis  praefint  ,  &  Principis 
iuppleant  defcfhis  .  281.      i. 

Nihil  intrinfccum  inDiviTiis  includit  neccnario  reipeitum 
ad  creaturatn  .  450.      i. 

Relationes  indivinis  ron  funt  fbrmaliter  infinits,  necquid- 
quam  proinclg  involvunt  gradualis  perfcflionis  ,  ut  nec 
imperfeftionis.  349.     2. 

Quiliter  Deus  dicatur  reliquifie  hominem  in  manu  confilii 
ilii  .  278.     2. 

Ad  hcc  ut  aliquis  a£lus  fit  reStus  ,  non  fuflicit  illum  or- 
dinari  fecundum  le^es  univc:  raliffimas  providentis  ;  fed 
opoitet  prstereaefle  conforniem  legibus  pcculianbus  ip- 
fius .  279.     2. 


SApientia  inDeoBon  cftaccidens,  Sc  quomodo  dlcatur 
fapientia  ,&  alia  id  genus  transferre  ad  Deum.  j^. '  2. 
Ow//tf  i>i  fapter.tia  ficiRi ^  quali:er  inttlligendum.245.  2. 
H-ereies  vane  circa  fcripturas.  9.     2. 

Octo  media  ad  convincendos  Hsreticos,  &  infideles  ne^an- 

tes,  Scripturam  traditam  eifcnobis  divina  revela.ione. 

10.  I.  ,  &  cqq. 
Scriptores  Sdcri  ncc  decepti ,  rec  mentiti  funt  dum  fcribe- 

rent.  12.      2. 

Scripaira  Sacra  nihilcontiret  inutile  ,  aut  fuperfluum  .  i  3.2. 
Qiiomodo  Deus  fit    objt6turn    librorum    Sacrss   Scriptu- 

r«.  i8.     2. 

Dojtrina    fupcrnaturalis    fufficientet  traditur   in  Scriptu- 

ra  .  13.     I- 

Sc^  ipturarum  con!bnantia  evidenteroftendit  Deum  cxtitifTe 

authorem  facrs  fcripturx  .  10,      i. 

Scriptorum  Sacri  Canonis  authoritas  mapifefledemonflrat, 

fciipturam  effe  a  Deo  reveUtam  .  Ibidem  . 
Recipientium  dii  gentiaconvincit  ,Libros  Sacra;  Scripturas 

fpeciali  Dei  aniilentia  fuiffeconfcftos  .  jo.     2. 

Sicra  Scriptura  convenienter  utitur  metaphoris  corporali- 

um  addivina  ,  & /piritualia  .  35.     1. 

Sacra  Scriptura  fub  una  Iittera  plurcs  fenfus  habet,  icilicet 

jitteralem  ,  &  fpiritualem  ,  36.      1. 

In  propugnatione  dogmatnm  ,  &  rejei5lione  crron.im  ron 

funt  ufurpftniii  alii  fenius  alitterali,  nifi  ab  ipfo  litterali 

habeant  evidentiam  .  ttS.     2. 

Scientia  non  cAigit  ordinem  dcterminatum  prioris ,   aut  ro- 

rteriorisad  (cibilia  ;  ei  tamen  exfuiratione  alligaturne- 

cefTariopotent  a  .  497.     2. 

Scientiae  propnefumpta:  quatuorconditiones  .  144.     r.' 

Scientia  ,  quod  fit  de  objefto  nccefTario  ,  efl  conditio  objecti" 

noncognitionis.  \6.      i 

Scientiae  omnes  aeque  cert^  proportionaliter  non  quantitative 

23.   2.,&   27.  1. 

Si  rationotitis  praftica;  exigat  necefsario  potentiam  reflifi- 
cabilem  per  ipfam  ,  Dei  fcientia  rcfpeftu  necefsariorum, 
cfl  omnino  fpeculativa,  fi  vero  pra^icx  notitiffi  ,  fatis  fit 
prioritas  rerpcctu  praxis  ,  &  ex  cbjefto  habcre  vimpra- 
xim  dirigendi ,  quantum  attinet  ad  ipfam  ,  &fi  alioquin 
voluntas  non  fit  aliunde  reftificabilis  ,  praftica  efl ,  &  non 
fpeculativa  .  m.j6.  i.,&     2. 

Ex  hypothefiquod  Deifcientia  necefs-arlorum  ponatur  pra- 
ctica  jfore  ut  ejus  voluntas  non  fit  prima  re.»ula  in  act'bus 
iuis,  quippe  qu»  per  fcientiam  prafticam  efsct  dirigibilis; 
hacinquam  fcquela  ,nullum,  nifi  jmaginabilc  prffifefertin- 
conveniens  .  79(5.      2. 

Seientia  Deide  faflibilibus  efl  ablblutc  ,  &  fimpliciter  fpe- 
cuIatJva  .  197.     2. 

Scientia  Dei  in  fe  fimpliciter  necefsaria ,  ut  tr.infit  fuper  con- 
tiigentia,  non  efl  abfolute  necefsaria  ,  cum  pofTit  ad  ea 
non  terminari  .  i»,;.     2. 


5^9 


Scientla  fimplicis  intclligentix  ,  &    fcientia   vifionis  quid 

fint.  1S3.     r. 

Scientiam  ccrtiillmam  ,  atque  infallibilem  Dcus  habct  non 

entium.  182.     2. 

Scientia  pcrfc<If}ifTimc^  in  Deo  ef^  .  173.     %. 

Scientiam  certifTimani  Dcus  habet  futurorum  continjfn- 

tium .  iS9.2.,&]90.     f. 

Scientia  naturaliter  adinventas  quare  ad  unum   ,  eunden- 

que  habitum  non  pertineant  19.      i. 

Inrebus  ma^eriaiibus,   prout  funt  fcltffi,  ^x^t  praftice  ,  five 

fpecuativii,  idem  e'' fcicTtia  ,  &  res  lcita  :  &  fimiliter  in 

theoricis  ratio  rei ,  &ipfares,  prout  ell  in  anima  ,  ejuf^ 

qu?  intelligentia  idcmfunt  ,eo  modo,quo  fit  unam  ex  co« 

gnofcente  ,&  cogiiito  .  175.      i. 

Scientia  Dei  dt  f-turis  con-ingentibus  quantum  ad  omncni 

conditioPeex.;f>cntie  eoiu^efl:  p'orfus  invariab^Iis.i^j.      f. 
In  fcientia  Dei  nulluscfl  clecurfus  ,  aut  luccefTu  ,  vel  tianf- 

mu'at  o,  ut  loquftur  Aallotelcs  .  iSo.     2. 

Scientia  Oei  minimeoft  caafareru.Ti.  181.     2. 

Qiiare  in  exponendis  facris  Scriptufis  utantur  Doflores  di- 

fciplinis  ph:lofbphIci?.  27.      i. 

Non  omnia  ,  qu^  a..'  riiutem  necefT.irio   creduntur  ,  e^vplici- 

tecontinennir  in  .Scriptura  Divina  .  4:3.      i. 

In  quolibet  Sacras  Scriptura  Ubro  elucet  providentia  Dci 

circa  gerus  humanum.  18.     3. 

HiHoria   Pharaonis  fcripta  a  Moyfe  in  Exodo,  fiabaliquo 

ir^jVptio  fcripta  fjiflTe-,  non  idem  hiiberct  fubjeftum.  18.1. 
.ji  n  us  ad  intelkctum  comparatio  Piiiloiophi  qualitcr  intel- 

iicrepda.  15».     2. 

Dverfis,  &contrarIis  vocibus  unam ,  eandemque ,  &  ve- 

ram  iententiam  fubeiTc  pofTe.  414.      1. 

Senfus  compofitUs ,  &  dlvilus  explicatur.  297.      i. 

Senlum  tripiexobjetSlum,   nempe  proprium  ,  commune,8l 

per  acciiicns .  225.      i. 

Sermo  notabilis    Do5toris  de    deceptione ,  &  correftione 

fenfuum  .  225.  i. ,  &  2. 

Stanteerrore,  &deceptione  in  fen^u  ro^el^  fynccra  vcritas 

pnncinioaim  ,  &  conclufionum  ex  his  deduc-larum  in  in- 

telleftu  rererrJ .  2:6.     2. 

Sign'hcarceft  aliquid  intelleelui  reprsfentare,  163.     2: 

Singulareeft  per /t  intelligibde  quantum  eftexpartefui ,  fi- 

cuti  eft  per  fc  ers  .  1S6.      i. 

Singulariaomnia  Deoexaftifsimc,  acdiftinclifsimeperfpc- 

fta  ilint .  185.     I. 

Signiiicatur  dilliniSlius  aliquid  nomine,ac  attingatur  perin- 

tellcaum.  iJJ.     1. 

Similirudo  realis  reperitur  inter  divmas  perfonas.quia  ilat 

cum  fimplicita-e  .  &  nccefsitatc  reliii  in  'e  .  56.      2. 

Similituda,,  &  difsimiiitudo  com  nuniter  acctpta  potell  fun- 

dan  fuper  quodcunquc  cns  ,  inquantum  eil  c.uale ,  i^  ^uali 

ta%  qua^Jam  (bbOai.tislis  ,  6i..i!era!o-  2. 
S;mil!tu'.,'o  eil  rtlatio  tranilxndens,  ficut  &  identitas ,  & 

tequafias  .  6x.  i:era,o    2. 
Oua  fim;|itu(fine  creaturae  fint  Deo  fimiies.  6^.    iterato.    2. 
Sirnplicitati  fumm^"  De  nullum  infcrtur  prsjuJicium  cxnon 
identitare,  vtl  d  iVrctione  formali  perfectionum  Divina- 

rum  inrer  fe  ,  &  ab  efTcntia.  S^S-     2. 

Simplicitasqjalsfit  fitrpliciter  perfcRionis  .  57.      2. 

Solitndo  non  ert  in  Dcitate  propter  plur.Iitatem  perfbna- 

rum  ,  nec  diverfita.^  ob  elTentie  unitatem  .  377.      i. 

Patrem,  &   Filium  effe  penitus  unum  principium   Spiritus 

Sarfti  ,  ac  pioinfle  fpirare,  ut  omnino  nnum  fiint,&non 

quatenus  diilinfti  intelliguntur  ,  declaratur  .  418.     2., 

&  431.  *. 

De  virtufc  (trmcmis  Patrem  ,  &  Fllium  cfTe  quidem  appel- 

landosduos 'pirantes,  neiuaquam  duos  fpiratores.  420.  r. 

Spirans ,  er^ofpirator-.duofpirantti  ,  ergodaofptratoresit^ 

fellacia  confcquentis.  4-?-      '• 

Spiritum  Sanftum  proprieOgnificarinomine  amoris  .,  oflen- 

ditur.  424.     2. 

Spccics  repre^entativa  Divinas  efTentie  pofilbilis  efl ;  adeout 

pcf  talcm  fimilitudincm  videri  queat  ab  intcllcctu  crcato 

vi- 


520 


vifionediftin£\a  abflra^ivc,  (S:  <}uarc.  la!?.     2. 

Spccies  athoma  eftindivifiijilis  in  plures  fpecies  fed  cumtali 
indiviiibilitate  ftat  divifibilitas  in  plura  ejuidem  fpe- 
ciei.  iS^.     I. 

Species  divina  cfTenti^  reprxfcntativa  ,quo  ftnfu  dici  poITit 
naturalis  Inte!ic<Sui  crcato  .  133.     I. 

Quomodo  fit  intelligenda  Porphirii  definitio  dc  fpccic:  54.  l. 

Species  fubqua  latione  fundare  pofTunt  ordinem  emincntiaf, 
&  qualitcr  ipfis  competit  ratio  caufasfinalis.  73.     i. 

Speclesfenfibilis  prsEcise  reprjfentat  objeftum,  quatenus 
aftuexillens.  148       T. 

Similitudinc  ,  vei  fpecie  finita  repralcntatur  objeflum  infini- 
tum  ita  pcifeclum  ,  &  fic  pcrfefle  quemadmodum  appr^- 
hcnditBr  a  potentia  per  talcm  aflum  ,  per  quem  reprcfen- 
tatur .  128.     2. 

Patei",  &  filiiis  fpirant  iiniformiter  omnino  Spir'tum  San- 
ftum  ,  &  fiordincquodam,  pro  exigentia  fcilicet  ipfa» 
rum  emanationum  .  4'7«     '. 

Spiritus  Sanftus,quo  paflo  dicatur  SpiritUs  nofl€r,decIara- 
iur,&  exponitur .  412,      ;. 

Spiritus  Sanftus  ir  dies  Ecclefiam  inftruit  de  veritatibus, 
quas  in  S.  Scriptura  virtualiter ,  &  implicit^  continen- 
tur.  359.     I. 

Spiritus  veritatis  in  dies  magis,  magifque  illuminat  Eccle. 

fiam  de  his  ,  qua:  a  principio  explicit^  tradita  non  fue- 

runt.  390.      2. 

Spiritus  Sanflus  miiTus  fuit  ad  Patrcs  veteria  Teftamen- 

ti.  ^  504-      r. 

Spiritui  Sanflo  convenit  mifljo  vifibilis.  J04.     2. 

Spiritus  Sanftus  femel  fuit  miffus  ad  Salvatorem  .  5*04.  1. 
Spiritus  Sanfiius  ,  qi.iare  appcllatur  fpiritus  veritatis.^oz.  2. 
Spiratio  aftiva  ad  numerumperfnnarum  non  fpe^Ut.  jjj.  2. 
Spiritum  San£lum  a  Patre  ,  &  Filio  procedere  pertiracirer 

negantes    pofl  Ecclefias  dedarationem  ,  vere  haereticcs 

&  efie,  &  extitiflTe  ,dubitandum  noneft  .  414.      1. 

Spiritus  Sancluscur  vocetur  nexus  Pa'ris,&  Fili.^z^-  ?.. 
Tertia  Perfona  in  Divinis,  qua;  i  vcritate  S^iririiS Sanilus 

appellatur,  verifijmc  a  duabus  prio  ibus  proccdere,  ut 

fynccra  fides  docet  ,  flr  credendum  proponit,  explica- 

tur.  412.     f. 

Quomodo  Parcr ,  &  Filius  diligant  fe  Spiritu  Sanfto,  ex- 

ponitur .  ^st-y,      i. 

Spjritus  Sanftus  fumma  quidem  neeeflitate  procedit  a  Patre, 

&Filio,  led  interiin  liber^  quoque  fplratur,  adecut  ea 

r.eceifitate   ,  nihil  efl^entiali   libertati  principii ,  ron  per 

modum  natur^  producentis  detrahatur  .  ^55.     2. 

Statum  in  caufis  efficientibus  admittendujn  efle  ,    fuade- 

tur.  308.     :. 

Statum  in  gtncre  principii  fbrmalis  oportet  f  (Te  .  35^'.  *• 
Statum  foreadflrucndum  in  eflTentialitcrordinatis  ,  quaiitcr 

conflet .  45.     2. 

Supernaturalitas   ,    vel    naturalitas     rerum   unde   fiima- 

tur.  7.     2. 

Supcrnaturalis  aflus  intrinfec^  datur  .  Ibidem . 
Supernaturalitatem  cognitionis  duplex  moJus  explicandi. 

Ibideitt . 
Supernaturalem    dofirinam  revelans  fupplet  caufalitatcm 

obje<fti  fupernaturalis.  g.      i. 

Nonomnis  notitia  ,  quam  Deus  infundere  potefl  efl:  fuper 

naturalis.  8.      i. 

In  formis  fupernaturaJibus  ,qualiter  ron  f  t  proceflTus  in  infi- 

nitum  ,  in  ordinead  receptivum  naturale  .  8.     2. 

Supernaturalis  cognitio  nectflTaria  viatori  fijflicienter  tradi- 

ta  ef^  in  Sacra  Scriptura  .  j?.     j, 

Sui/t/Ic} e  ea  xquivocuw .  351.  !. ,  &438.  2. 
Secundum  fubllantiamaliquid  dici ,  inteiligi  potefi  duplici- 

ter.  45-5..     2, 

Subj«i5la  talia  funt ,  qualia  eflfe  permittunt  prasdicata.  463.  2. 
Suhjcfti  primi  fcientia;  ratiojeft  continere  in  ik  primo  virtua- 

liter  omncs  veritates  illius  habitus,  ciijus  cfl .         -8.     2. 
Subjeclum  iheologia:  in  feeft  ipfe  Deus,  quatenus  hsc^cf- 

fentia.  ,0.     J. 


Suhjeftum  continenti»  TheelogJas  noftrs  neceflariuiTT  cfl 
Dcus  fub  rationc  Deitatis:  fubje5lum  autem  evidentioB 
crtens  infinitum.  go.     2. 

Subje6fum  primum  Thcologix  ,  contingentium  tam  in  f^ 
quam  in  intcllt(irtu  Divino,  &Beatorum  cll  eifentia  divi- 
na  ,  qua  hac  ;  3'.     2. 

Subjeffum  evidentia:  Theologia:  noflras  ^dc  contingcntibus 
efl  en/s  infinitum.  52.      i. 

Suppofitio  diverfa  orta  ex  diverfb  modo  fignificandi  abflra'- 
^i,  &  concreti,  non  ponicdiverfitatem  realein.     50.     2. 

Subflantiarum  fcparatarum  cognitio  non  potell  per  natura- 
lem  inquifitionem  a  noMs  comparari.  j.      i. 

Summum  accipi  potefl  comparative,  &  abfblut^  .     77.     t. 


TEmpus  ,  fccundum  quod  efl  accidens  reale  ,  idcm  efl. 
ac  motus  ,  &  fi  a  motu  diflferat  formali  rationc;  (  pcr 

quam  rationem  vocatur  ver^  tcmpus  )  acpropterea  fe- 

cundiim  r^'/^  matcrialc  efl;  tempus  in  rebus  independenter 

ab  anima:  at  ratio  formalis  ipfius  ab  anima ,  &  nulli. 

bi  extra  animam  reperitur  .  UJ.     2. 

Temporisratio  perquid  refl(^  cxprimatur.  108.     l. 

Tcmpus  cfl  accidens  phyficum  non  intentionale ,  licet  ipfius 

eflTeformale  fit  ab  anima.  117.      i. 

Temporalia  cunfta  ubique  aguntur,  &  mcnfurantur  uno, 

codemque  tempore  ,  Scnumero.  113.     2, 

Tempusquar?  fit  me.nfura  motus,  non  autem  motus  men- 

fiira  temporis.  117.      i. 

Tempus  fecundum  cflTe  reale  ipfius  idem  eft  ac  motus.i  i5.i. 
Tempus,  ut  habet  rationem  pcrfeftam  mcnfurae ,  eflunumj 

multiplcx  vero  fecundum  cfle  reale  ipfius.  113.     2. 

Temporis  infi:ans  nonporefl  eiTe  inflans  arternitatis.  I02.  2, 
Ten-poris  cfTenrialis  difftrentia  eftfemper  fiuere.  102.  2. 
Thtclogia  contippentium  in  fc  cft  fpeculativa  in  intellcftu 

vcro  noflro  prnttica  .  25-      i. 

Tlieolcgia  aliis  omnibus  fcicntiis  dignioreft,  atque  cxcellen- 

tior .  37.     I. 

Theologla  fecun-Ium  fe  efl  fap''entia  .  37.     2. 

Thfclo^ia  viatorum,  Dei,  &  Bcatorum  ,  Theologiffi,  non 

luhalternatur.    16.  2.  &  ieqq. 
Tf^eoo^ia  in  fe  nec  ulli  fcientie  fubalternatur ,  ncc  refpe- 

ftualicujus  c/l  fuhalrernans.  ly.     i. 

Quid  Interfit  inter  Theologiam,  utin  fe,  &  Thologiam , 

ut  in  nobis.  30.     i. 

Theclooia  Deiefl  dc  ornnibusprorfuscognofcibilibus.ja.  2. 
7  heologia  Beatorum  de  f;ifio  non  efl  de  omnibus  cognofci- 

b  lihus^eflTe  tamenpotefi .  33.     2. 

Theolcgia  neflra  cil  pracis^  dc  hls  ,  quas  Deus  revel  avit. 

Ibidem . 
Theologia  norira  efle  non  poteflt  de  omnibus  cogoofcibili- 

bus  pro  pr^fcnti  flatu  ;  efl  tainen  de  omnibus  ,  (ecundura 

alitjuod  ccgnofcibile  de  eis  perreveJationem  .  Ibidtm , 
Theclogia  noflra  cft  argumentativa  .  33.     s. 

Theologia  inventa  efi:  proptcr  neccfraria  intrinfeca  ,  ron  ad 

fugamigrorantie .  23.     2. 

Coniingcntia,  prout  pertincnt  ad    rheologiam,  nata  funt 

habere  pcrfcftiorem  cognitionem  ,  quam  lcientia  de  no 

ceffariis  acquifita.  16,     !• 

ThnlogisE  divifio  .  14.      '• 

Thcologia  viatorum  de  facio  non  cfl  fcientia.  14.  2.  Dc  pof^ 

fihili  tamcn  poflet  viatori  coinmunicari  Theologia  ,  qn» 

fihi  eflct  propriifTimt;  fcientia .  Ibidem  . 
ThL'o.'osii  in  fe  quid  .  ij.     2. 

Theolo^ia  in  intelleftu  Divino  non  efl  fcientia,  quoad  quar- 

tam  conditionem  ex  Philofbpho  ad  f<:icntiam  requificam. 

Ibidem  . 
ThologianeccfTariGrum  in  Beatis  vere,  &proprie  dici  po- 

tefl   fcientia   ,  j6.     i. 

Theologia  contingentium  in  Beatisdici  potcll  fcientia,prout 

hec    a    fufpicione,  &   opinione    diflinguitur  :  non  vtro 

prout  fcientia  requir.tneceflitatem  dbjefli .  Ibidsy/i . 

Thcfc- 


« 


Theolo»ia3unviseft  hahitus.  i8.     j, 

Theologia  Dei  de  neceffariis  noa  eft  praftica  ,  f«d  Ipeculati- 

V».  aj.     I. 

Thcolojjii  nequit  elTc  fimul  praftica  ,  5c  fpecuUtfva  .  tt.  2. 
Theologii  noftra  necelTariorum  tft    fimpliciter  praftica , 

Itnd(/ff ,  &  «4.  I.,  &15'.  I.   &  feqq. 
D;o  non  convenit  Totius  ratio  ,  ut  cjus  fjnt  partes  corr«lt- 

tiva.nec  totius  univerialis,  aut  totiuj  «ITentialit ,  nec  ali- 

quid  in  ipfb  reperitur  ,quoJ  fit  ,aut  dici  qucat  majus  alte- 

ro .  ^66.     I. 

Tetum  fub  qua  ratione  tr<nsferatur  ad  Divina  .  IHdem . 
ElTe  eommunicabilc  ,  &  illimitatum  ,  divinbile  tamen ,  & 

potenciale  cftde  ratione  intrinfeca  totius  univerfalis .  Ibi- 

detn ,  i.&  2. 
Tranfitus  a  contrario  in  contrarium  non  eft  ,  nifi  propter 

mutationem  Ih  aliquo'.  ^o.     i. 

Prxdicata  tranfcendentia  dicuntwr  formaliter  de  Deo  ;  non 

autcm  ea  ,  qua:  funt  intra  genus  .  j^.     i. 

Tota  Trinitas  producit  crcaturas  in  enc  intelligibili.  407.   i . 
Trinitas  rerum  univerficatis  caufa  fiiprema  .  406.     1. 

Totum  univerfale  ad  Divina  transf.rri  non  poteft  .  49J.     I. 
Trinitas  Divinarum  Perfonarum  naturali  ratione  cognofci 

non  potcft.  gSg.     i. 

Trinitatis  myftcrium  indivinis,  noncft  Imponibilt  oftendi , 

quod  tamen  Ibla  fidc  tenemuj.  3215.     i. 

Tres  Divina;  Perfbnjc  ficut  neceflarid  fubfiftunt  in  unica  Dei 

natura  ,   iu   nomine    Tiinitatis     reftiflimd    anpellan- 

tur ,  37^.    a. 


V 


VAcuum,  fi  darctur,  manfurarctur  cadem  magnitudi- 
ne  ,  qua  plenum.  ioj.     i. 

Vbique  cfleeft  proprium  Deo  .  9:.     2. 

Vbique  Deuscli  ,  ideft  fua  immenfitate,  ?ta  pervadit  peni- 

tiifimc  omnia  ,  ut  nihil  omnino  iit ,  cui  non  adfit  Dei  fub- 

ftantia  infinit^diffura.  91.     i. 

Vnde  conftet  veritas  prsedicationis  in  terminis  abftracliv^ 

accep;is.  548.     2. 

Veritasrefpeflu  intellefbtts  Divini  eftomnino  immutabilis  5 

atin  ordine  ad  creatumintellcftum  ,  fubit  mutationen»; 

&  qualiter  .  122.     '• 

Verbum  in  divinis  eft  n«men  perfonale,  quo  nimirum  fe- 

cundam  perfonam  cxprimimu$,atque  fignificamns.401.  a. 
Ontniafgci^eptperverium  duplicitcrpoteft  intelligi. 24^.1. 
In  veritatibus  contingentibus  cft  ordo ,  &  ftatus  in  omnium 

prima .  3 1.     B. 

Veibum  Dei  miifum  ad  Sybillas.  502.     2. 

Verbum  Dci  non  cft  miflum  ad  Philofbphos.  503.     ^. 

Verba  cujufcunquc  tcmporis  vcr^  enunciantur  deDeo.490 L 
Verbi  notificatiodefinitivaex  Auguftino.  402.     2. 

A6lualem  intelleftionemefle  l^erhum^  nonquidcm  omnem, 

ied  tantiim  produftam,  genitamve  ,  declaratur.  40 j.  2. 
Ordo  fervatus  in  produftione  verbiperfeCli,  quod  in  nobis 

rcpraEfcntat /^irr^.vw  Divinum,  explieatur.         404.     i. 
Vcrbum  non  eft  conftituendum  in  Ipecic .  Ibidem . 
De  ratione  Verbi  non  eftgigni  amore  ohjsfti  eogniti ,  ncc 
etiamnotitie,  <jux  eft  vcrbum.  404.     2. 

Verbum  cfle  propriumFiliinomen,  declaratur  .    405.     i. 
Vcrbi  nomine  non  importatur  refpe^us  ad  creaturas.  404.1. 
Veritas  neccflTariarum  complcxionum  non  pendet ,  oifi  e^ 
ratione  formaliextrcmorum,  feucxiftant,  feu  non  exi- 

ftant.  225-     ^- 

Veri  ratio  a  parte  rsi  nec  abrduta  eft ,  nec  refpefli  va.  1 14.2. 

Veritas  in  rcbus  naturalihus  qualis  .  Ihidem . 

Vcrum  qualitcr  fit  bonum  ,   &d  converfo  bonum  fit  vc- 

rum .  ai''-     '• 

Verum  convertitur  cum  ente  ,  quemadmodiim  paflloncs  cum 

propriis  (ubjc^t^s  convcrtuntur  ,  a  quibus  nectiTirio  di- 

manant,  aut  effluunt ,  aut  qu©  vis  modo  infcparabiliter 

conlcquuntuf .  IH-     ^^ 


5^« 

Datuf  veritas  in  rebus  ,  &veritt»  in  fntelleflu,  fcdhinc 
non  derivatur  illa ,  quas  eft  in  rcbus;  &  quare  .   2/a. 

I.,    &2. 

Veritas ,  quatenus  «ft  entij  paffio ,  pcr  quid  cxplicandi 
fi^'  ^  tii.     I. 

Vcritas  in  rebus  fextuplex  eft  .   Ibidem  . 

Veritas,  qus  cft  in  cognorcendo  ,  five  in  reprsfeBtando  ,  eft 
in  intcllcflu  componente,  &  dividentc  tantum;  qjam- 
visverafit,  ac  refti  talisdici  queat  primaejuff^em  intel- 
leflusoperatio  ,fecundum  quod  o bj ecto  appraiien fo  con- 
formatur,  ut  menfuratum  mcnfurs.  ji2.     s. 

Veritas  •bje6live  quando  fit  in  compofitione,  &  divinone  . 
Ibidem  . 

Vnumquodque  verumeft  talcproprit  ,  fibiqncintrinfeca  ,  ae 
proportionata  vcritate,  fecundti^  gradum  effcndl,  &  non 
veritatcdivina  ,  nifi/ecundum  proportionem  ,  &  effecti- 
vam  caufalitatcm.  219.     i. 

Veritas  crcata ,  nec  cft,  nec  dici  poteft  aiterna ,  &  qua- 
re  .  2 20.     2. 

Veritatis  magifter  ,  uti  nos  eramus  capaces ,  itt  crudieados 
putavitaptiffim^ .  ^yS.     i. 

Entit  non  funt  vera  ,  (eu  eognofcibilia  ab  extrinfeca  deno- 
minatione  verftatisdivinaB.  21S.     2. 

Deus  ncdum  feipfum  ,  atque  infinitatem  «jus  bonitatem  vult 
fed  etiam  alia  i  fe ,  non  ex  tempore  ,  fed  in  «ternitate  ,  & 
quare  .  238.     2. 

Deas  ita  vnlt,  ut  eligere  qucat  oppofitum  cjus,  in  quod 
tcndit  ineodem  inftanti  .  242.     2. 

Deus  diligit  quidcm  affeftu  fimplicis  complicentia:,  res  pof- 
fibiles  fibi  ab  intallctlu  Divinopraoftenfas  ;  at  nequa» 
quam  vultneceffario  ,  lcd  libcr^  duntaxat ,  faltem  qioad 
excrcitium  .  «43.     i. ,  &  ». 

Deusneceffario  vult  bonitatem  fuam  ncceffitate  immutib.li- 
tatis,  non  coȣlionis  ;  rsliijua  vcro  a  le  liberd  ,  &contin- 
genter,  &quarc.  140.     i.,  &34(.     1. 

Vegetabilium  ordo  qualij  .  45.     2. 

Corruptam  reftituipoffe  virginem  .  313.     i. 

Etfi  probtbilefit ,  intclleflaTi  anlm*  Carifti  fimul  attingere 
in  Vcrhoqumcunque  videt ,  aliosnihilominus  Seatos  non 
omnia  fimul  contucri ,  fed  cum  fuceeflione  :  quanquam 
quacunque  an!*eruntur  dcfafbo  concefft  fuiffe  intclleftui 
animag  Chrifti,(!e  pofsibili  non  repugnent  intelleiftui  crcato 
exrationcintellectus.  14S.  %. 

Pcr  quid  inteiligatur  vita  in  3clu  primo  .  «31.     t. 

Vita  acliva,  &  contcmplativaqualitcr  fint  «xtra  rationcm 
formalcm  vit»    Ibidem . 

Vitamaxim^,  &  propriilsim^eft  in  Deo,  ut  nempo  inprin» 
cipio  primo,  &  fjntali  plcnitudinc,  unde  omnii  gradu- 
vitedefccndit  iniis,  qu«  tliquali  vivendi  ratione  fint 
prtedita  .  233.     i. ,  &  2. 

Infinitas  perfc5l!onis  neccflario  involvit  gradum  vitx  inttlie- 
ftualis.  234.     I. 

Non  omnia ,  quibus  rcrum  natura  conflatur ,  inter  viventia  , 
funt  computanda  .  2jo.     i.,  &     2, 

Ad  vifioncm  objcfti  beatifici  non  effentia  ,  fed  divina  volun- 
tas  moTCt  intcileftum  creatum.  14»^.     2. 

Vifione  corporali  ,  aut  quovis  alio  fenfu  materiali  Dcum  at- 
tingi  ,  abfoluti  repugnat,  &qurtre  .  131.      i. 

Vifio  Dei  qualitcrdicatur  effe  vita  arterna  .  232.     2. 

yivum  ,  6*  non  •vivum  qualiter  fint  diiTsrentiai  corporis  cor- 

ruptibilii.  234.     I. 

Revera  creatura;  omnesab  omni  cternitatc  vita  in  Deo  ex- 

titerunt ,  fecundum  eaium  continentiam  cmincntialt^m  ,  & 

virtualem  inipfo  ,  &quatcnuj  per  aftum  intelleftus  fbr- 

male  ,  &diftin(5tum  effeaccepcrunt  .minimi  Dei  vita  pof^ 

funt  vocari,  &  quarc.  i;j.      r. 

Ccntuentes  Dcum  per  fuam  cfl^entiam  ea  ,  «|ua  in  \'erbo  vi- 

dent,  non  attingerc  per  aliquas  Ipecies,  fcd  pcr  candent 

effentiam  DiviHam  ,   ad  quam    vifio    corum    tcrmina- 

tur.  147.     2. 

Dei  potcntia  Dci  ab^i^lufa  non  rcpugnat ,  hominem  in  prar- 

fcnti  vita  vidcredivinam  effentiam,  ctfi  id  ficri  nequeat 

fecun- 


5*» 


lecundiim    hgtm  •rd'i^ariam  a  rapientia  divina  prsfi- 
xam.  150.     2. 

Vit?.  qualiter  fit  operatio  .  252.      J. 

A^tus  Inte.ligendi  eft  vita  in  a5tu  fecunflo  .  232.     2. 

Dtus  videri  ren  potcft  per  eflrcntiani  a  pur»homine,  nifi 
ab  hac  vita  mortali  feparctur.  150.     2. 

Viventibus  animatis  incft  certa  maj^nitudoex  augmento. 
84.  2.  Non  vivcntiatamen  nulluni  habent  terminum  proe- 
tixum  ,  fcu  vcrsus  magnitudinem  ,  feu  verfus  parvita- 
tem.  8j.     I. 

Seu  Beatorum  potcntia:  (  per  quarum  af^us  ijli  objefto  uni- 
untur  bcatifico  )  fin:  sequales,  habitus  vero  ,  quibus  ele- 
vantur  fiipra  vires  naturales,  inajnuales:  fedcontraha- 
bitus  Kquales  ,  &  potcntiie  inatquales,  vifio,  &  fruitio, 
eff^intix  Divina:  efi  insqualis ,  ac  proinde  indubitatum  «ft, 
mercedem  efle  reddendam  prooperum  menfiira.  143.     1. 

Vnum,  quatcnus  convcrtibile  cum  cnte  ,  eft  indifferens  ad 
limitatum,  &:  illimitatwm  .  69.      i. 

RefjBBftu  Dei  ,  &  creaturs  ftat  univocatio  in  conceptibus, 
citra  omncm  convenientiam  in  re  ,  vel  rctUttite.^ i.ncra- 
to .      I. 

Voluntas  Dei  aha  anteccdens ,  alia  coniequens .       195.     r. 

Vnitasquid  addat  llipra  ens  .  118.     2. 

V-ium  ,  Screliquas  entis  pafiiones  ,  re  abipfbnoB  difffrre  . 
ied  potius  efTc  illi  identificatas  .  6i.     2, 

likid  eft  verifiime  unum ,  in  qao  nullus  eft  numerus  de  gene- 
re  quantitatis  .  365".      r. 

Vnitas  univocationis  ,  qualiter  ftet  cuin  unJtafe  attributionfs 
omoium  ad  Deum .  5j,     itcra-o.      2. 

Quotuplex  fit  unitasjfeu  unitatis  gradus  enumtran- 
tur.  4J4-      »• 

Ad  rationcm  univerfalisnon  fiifficit ,  quod  conceptus  aii~"uis 
fit  pluribus  communis,  &  plurificatus  ineis,  fed  ampl.us 
rsquiritur,  ut  dividatur  in  illis ,  ae  diilingua^ur  ,  non 
folum  per  diverfos  conceptus,  verum  etiam  per  diverfas 
rcalitates.  374.     i. 

Vnitas  principiumnumcri,  quah'ter  infitDeo.         123.     r. 

Id,quod*(»iyAventi  fupcraddit  de  fua  ratione  formali  oportet 
ede  qui^pofitivum.  118.     2. 

Vnum,  &  multaqualiteropponantur  .  18.     2. 

Sine  ordinisunitate,  ncceft  univerfi  unita»,  4^.     i. 

Vnitasdici  formalitcr  perfcfliooem  .  iip.     i. 

Voluntas  interdum  praefigit  fibi  bonum  ,  vcl  prasfigerc  po- 
teft.  70.     r. 

In  poteftate  voluntatiseft  agere  ctiamcontra  inclinationem 
charitatisinfufe,  cum  primo  peccat.  285.     i- 

Voluntas  creataeft  fuapte  naturadefeftibilis  in  tantum,  ut 
fieri  nequeat  aliqua  crcatura  libera ,  qug  peccare  non  pof- 
fit.  B90.     I. 

Voluntas  creatapoteft  fe  extendere  ad  impofi^ibilia  volen» 
da .  513.     I. 

Qucdperfe,  &  primo  fignificaturper  voces  ,  non  funt  con- 
ceptus ,  fed  magis  ipfts  res  ,  quibus  funt  nomina  impofi- 
t*.  160.     I, 


Voluntas  Divinaeftprina.a,acinobIiquabiIi$  regulaomnium 

agibilium.  315.     s. 

Qmdquid  eft  volibile ,  &  appetibile  ,  a  bonitate  id  habeac 

oportet.  71.     1- 

Voluntas  divina  non  eftindiiTerens  ad  diverfbs  aftus  noJendi 

&  volendi  ,  eft  tamen  infinite  libera  ad  divcribs,   velop- 

pofitos  effeclusdivifim.  246.     i. 

VoUimis  crcaturcc  rationalis  amat  aliquid.  nobilius  fe  ,  & 

plufquam  naturam  iliius  ,  cujus  eft .  28(5.     2. 

In  Deo  eft  diiiingucnda  voluntas  figni ,  i  voluntatebene- 

placiti .  25S.     1- 

Voluntas  divinaqualitcr  dicenda  fitregula  voluntatiscrcatg 

Ibidem  . 
Voluntatis  divins    convenientcr  aflignantur  quinquc  figna. 

258. ,  e  e.  ,&  259.  j. 
Vciontas  creata,quomodo  fit  parsimaginis  Trinitatis.465.1. 
In  Deonulla  cft  reguia  priorfua  voluntate  .  471.     2. 

Voluntatis  ereata  atlus  eft  rialiter  diftin6>us  ab  illa;  in  Deo 

autem  volitio,  &  vohintas  eft  cadcm  res  citra  omne  recep- 

tionem  ,&  impa:rfe<?t!oncm.  237.     2. 

Voluntas  Deicirca  mortem  Ezechias  regi  prsnunciatam,  Ss 

etiamcirca  ftituram  Ninivitarum  fubverfionem  ,  quo  pa- 

6I0  dicenda  fic  immutabilis.  251.     2. 

Vcluntas  Dei  rebus   volitis  minim^  ncceflltatem  imponit. 

252.,  2.  ,&  253.  I.  ,&  e. 
Voluntas  Dei  non  eft  caufa  malorum  .  1%^.     2. 

Voluntas  divjni  fub  rationc  merc  afafbluta  terminat  refpe- 

ftum  voliti  ad  ip&m  .  239.      i. 

Voluntas  verifiimi  ex  natura  rci  in  Deo  repcritur.  235.     2. 

&  237.  I. 
Volitivx  potentia:  operatio,  qiiie  3c  volitioappellatur  non 

eft  ahud  ab  ipfa  voluntate  ,  ac  fubinde  unum  quid  cum  ef- 

fentiaprimi  principii ;  &quare,  237.     i. 

Voluntatis  objeftum  non  eft  proprie  ratio  finis ,  nec  quid 

fruibile  ,  fed  magis  ipfum   bonum  fub  ratione  abroluti. 

Ibidem  . 
Voluntas  Dei  eft  fuprema  rcrum  caufa  quatenus  eft  infini- 

ta.  247.     I. 

Non  a  volitidne  accipienda  eft  rerum  produftio,  fcd  a  vo- 

lu  ntatc  volentc  Ibidem . 
Voluntatis  Dei  nullaeftcaufa.  248.     r. 

Voluntas  Dei,  quce  eft  beneplaciti,  five  efficax  ,  vel  cort- 

fequens ,  ineflubiliter  in  omnibus ,  &  quoad  omnia  ad« 

impletur.  249.     2. 

T)tus  'vtilt  omne:  homines falvoi fieri ^  quomodo  fit  exponea- 

dum  .  249.  2. ,  &  250.  I. 
Voluntatem  Dei  efiicacem  infallibiliter  adimpleri ,  falva  vo« 

luntatis  creata:  libertate  ,  &  indifferentia  ad  utrumlibet, 

quomodo  fitintelligendum  .  J,  25°'     ^* 

Voluntas  Dei  eft  immutabilis,  &quare.  251.     i. 

Ufuarius,  qui  in  utendo  re  ab  alio  dependet ,  propri^ ,  &  ve- 

r^  non  eft  ,nec  dici  debet  proprietarius  .  418.     i. 

Ad  utilitatem  Sanftorum  ,  etiam  mali  homines  aliquando 

juflifuntprophetarc,  503.    ». 


O 


BX  Diins,    Joannes,    Scotus 

Y1U9  Joannis  Duns  Scoti 

D87 
t.l 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY