Full text of "Mnemosyne 32.1904"

See other formats

Google

Über dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.

Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugángliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermógen dar, das háufig nur schwierig zu entdecken ist.

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei — eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nutzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugángliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu kónnen, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.

Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persónliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.

+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art ап das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte ап uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.

+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.

+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalitüt Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugánglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.

Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|ht tp: //books.google.com|durchsuchen.

ШПГ анөнттититти

егеегее«е»к«же«е»».- DIL ER

un
С
Tu

ТӨЛЕШ

—"—————-.

——— оо о

ИШИЦ

Дун wx
ёё,

Js
ШПІШІШІІШІШІШ А ИТТ

е
2
5
M

U
! ME 477 7:87 7 3/281. ЛЕ ТИ ТЕК p U

"
зу
13

ПОТЕ

ОШИШИ

Sind nan СРТ ТЕТО

л ғ

Digitized by Google

ы I mg! E MUSS Nt WIN
P Uu Zr IAS ; ^ z ?
7% М et n. 4%,
y F) hos m. nh 4 *

ү ӘЖ $2337

Jg ub Сым)

қ.
У
F Pie

\ А УИ: Là "edi
] "x AL". "a. d 3.27 ДА
| ХЕ Ln" Ж” Л T г [TRY v Nu
d W "y И.) 7% :/

жос”

.
*
„>

7%
n7:

^ жж» $
+*- Р ү, P үт 9
[^n NS a 1194 ГІ» Я
( Е 5% е ү
КУБАДА ЕДИ ЕУ
TS Ki 527 қ Г тз.
о” УАР ERA
“ зү, А
, MI 3
ў hy

А е 8% Р
əр, aL.
C We К ау

{
ту к
~A ^

NU e, 4
^ £ a “ і - д
Lu ` 5 A 1
2 ын Ye 4 $2
Nut.
A uw А -4
d бәй» “2” A 2
^1 Ж: - ”
з " < -

2152-20;
"E aH

>”

eI Jer
M
“ „1 P

P ? ' 4 |
$./ TUUS
Mes: )
P 8 )
2

AY Xv.
y ^

i е
WT

s nM

2” LE

ыы уу

URS WO g
ЖҮ» УЬ,
А ОДЕ ex at О УОТУ ш СУУ,
E “ж” ғ” ЕЈ 1 viv т>; +

Bugs ЫЛЕ s S Pv ИК
A АЛТА АЙ! y Ур”
l * An HN X -

nu
"i NN,
^ * "Digitized
| } а M 1970 ҒА И
a C. Pv м2 ТҰ л
n UN | ү A % re d e Ar:
T D. У 4. а

с.

«У

: '
\ гі
/ 7 -
|
t | ў s )
%
| |
<А
à
zum pU UIN 2,5372, j шишиитиииишидЕ меч
B "ЕЛА еее 2 ериннин]: А ^
ші T -Å Р к. > "тч ' | n. dz i
E | | З |

ТГ

PLU RIBUS UND. q“

ГЕТЕ TTOTTE

S М:

ІШТІ ДЕШІ
му АН
ЖА

АУ

=, [| 2^ CIRCUMSPI-E | г:
| 2; -— NUES d : ETT TO. RSS E = ,
= 25 DE К -( 7 42 дд аа) MIS :E
GI UT bred zi
- DN xS E УА ЗАТ ТАТ УЖАС ЖУДИ УЕ JR ЕГА ИСЛЕ ТЕСЕУ АСИ И ТЕСЕ: FA | |
7 Е ; : 4” ы v 1 1 1 {
zl = 4 | % қ
2 = 5 5:1 ғы | l
EER L= ibi |
| Е CSIF Е f )
| = Ke el iH |
i evi H; |
! ". Р
| . a =] Н _ ! y
BEL S mT — J: | d
| 4 ' t 7 ъ A -
| НЫ Кейі. A a n n тыы сыздыр му
AAC A 5-еелі ШІШТІІЛІ. ТО 5
Edda dc к | )
БИТИ ТҮТТҮ n DR MM C a o ТҮТТҮ: MORR ; MT

, i
А 44
Уей
^
D
4 ыд
| iud
| a AT
| -
| Digitized by

—. "OUS А т"

ҮА.

s
ҰТА
i] | Ж
1504 М;

{
ӯ H ЖУР
VN -~ ?
E: Км _
Y" Mi -

4». jf x 71
pO T FN, ауа

47! т VL "i
. * № ,

d NC Ad

| o COUR Ey
A "X.

Г i y "
Е из % js |
2t І

M Un 2^. rd Past
№ 4

» nz. e" Р - ж”
Е 4 Pm. -—— ү >
sr 4. ы” А ЖЭС r
< " - А „* 6,
- — 2< "TR гуз >
> РЕ :
prr em ^ ^ 3^ ту Г E

A cR C M (2
Е ce NES

гі

MNEMOSYNE.

BIBLIOTHECA PHILOLOGICA BATAVA.

COLLEGERUNT

S. A. NABER, J. VAN LEEUWEN J.F., 1. M. J. VALETON.

OPERAM SUAM POLLICITI SUNT

J. J. НАВТМАН, Н. van HERWwERDEN, А. E. J. HoLwerpa, Н. T. KARSTEN,
J. С. Мавев, H. J. РоцАк, K. Q. P. SCHWARTZ,
M. C. VALETON, J. WOLTJER.

NOVA SERIES.
VOLUMEN TRICESIMUM SECUNDUM.

LUGD UNI-BATAVORUM
E. J. BRILL.

LIPSIAE,
О. HARRASSOWITZ.

1904.

III a I SIS А SP S S e e PPP S NIIS PPP aif Pea PPP a I ағаға та >

EX OFFICINA TYPOGRAPHICA ET BIBLIOPOLIO ANTEHAC E. J. BRILL.

INDEX

Observationes criticae ad Demosthenem (contin. eVol. X X XI
pag. 452), scripsit S. A. NABER . . . . . . . . 1-41.
De lepida quadam apud Pollucem fabula in integrum

restituenda, scripsit J. J. HARTMAN . . . . ; 42.
De Mercurio, qui pugyoropròç dicitur, scripsit J. van Wa-

GENINGEN . . . à uM
Аа Plutarchum, scripsit 1. 1. н. б: wo 48.
Tacitea (contin. ex Vol. ХХХІ pag. 407), — Ј J.

HABTMAN . . . 58 ж е ж de dew се ж а 49—80;
Ad Plutarchum, СЕИ ЈН LP 80.

Observatiunculae de iure Romano (contin. ex Vol. XXXI
pag. 233), scripsit J. C. NABER S. A. FIL. . . , . . 81-94,
Ad Tacitum et Velleium Paterculum, scripsit H. vAN
HERWERDEN . . . . . . . « .»« . 95 – 104.
De thorace apud Homerum, scripsit MATTHAEUS VaLETON. 105—128.

Ad Plutarchum, scripsit J, J. H.. . . . . . . . 128.
Tacitea (contin. e pag. 80), scripsit J. J. HARTMAN. . . 129—150.
Ad Vitam Persii, scripsit P. H. D.. . . . . . . . 150.
De thorace apud Homerum (contin. e pag. 128), scripsit

MATTHAEUS VALETON . . . . E opas . . 151—208.
Commentum Аөй Donati ad Terentium , Vorne H. T.

KARSTEN . . . . . « . . . . . . . . . . 209 – 251.
Verborum monstra, scripsit Н, v. Н. . . . . . . . 251.
Apuleiana, scripsit С. С. VOLLGRAFF. . . . . . . 252—254.
Hesychiana, scripsit H. van HERWERDEN . . . . . . 255—250.
Аа Tibullum, scripsit J. J. HARTMAN . . . . . . . 257—208.
Ad Plutarchum, scripsit J. J. H.. . . . . . . . . 258.

z Ж қ
4. ; жо»
\ 4 X E а

Ad Solonis fragmentum XIII, scripsit J. VAN LEEUWEN J.F.
Ad Plutarchum, scripsit J. J. H.. а: Ж
Ad Xenoph. Anab. IV 6 88, scripsit M. V. ;
Ad duas fabulas Aristophanis nuperrime а Iano van Leeuwen
editas, scripsit H. vaN HERWERDEN А $. ex
Duae Cobeti correctiones ineditae in Scymnum Chium,
scripsit H. v. H.. . . . ы 2%
Ad Livium, scripsit Р. Н. Diss uU
'Oàveesóg, scripsit J. VüRTHEIM. . . E
Commentum Aeli Donati ad Terentium (contin. e pag. 251),
scripsit H. T. KARSTEN 5. А
Hengevinius? scripsit P. J. M. vaN Опв hou c
De lapide nuper Athenis in arce invento, scripsit E. v. Нш.
Adnotationes criticae ad Lycurgi Leocrateam, scripsit S.
A. NABEB . . . à "ae
Ad scholia Pacis ГРЕТА ЭЕТ һ v. L. 1. E
Epigraphica. De inscriptionibus in insula Prote nuper in-
ventis, scripsit J. H. W. STRUD .

De absurdissimo quodam quod in Ciceronis epistolis legi-

tur vitio, scripsit J. J. HARTMAN . p 52
Ad Ovidii Her. XX vs. 4, scripsit P. H. D. .
De Ovidio poeta commentatio, scripsit J. J. HARTMAN.
De lapide nuper Athenis in arce invento (contin. e pag.
348), scripsit E. van HULE . Bue us А
Observatiunculae de iure Romano (contin. ex pag. 94),
scripsit J, C. NABER S. A. FIL.. . . . aœ
Ad Cratinum, scripsit J. v. L. J.r.
Homerica (contin. e Vol. XXX pag.
LEEUWEN Ј. Р.

188), Е. J. VAN

Mommmseni epistulae quatuor

Pag.
259 — 260.
260.
260.
271.
278 —284.
285 — 2806.
287 — 322.
323 — 324.
825 —348.
860.
361 — 369.
869 — 370.
870.
371 — 419.
420 — 434.
435 — 446.
446.
447 — 450.
451 ~ 452.

OBSERVATIONES CRITICAE

DEMOSTHENEM.

SCRIPSIT

S. А. NABER.
(Continuantur e Vol. XXXI pag. 452.)

[POZ ФОРМІОМА.

$ 9 p. 909: той væuxaypou xeAcUovroc а0тду хата тйу сууура-
QW футібесбаі ті 2уоросиота TOV pav ұүриматоу. Recte
sane legitur $ 33 p. 915: ка) yàp èvlésðai тӛуорасмата cie тўу
уау хедедеі ве, sed propter Гасгіі. $ 24 p. 981: Футауорабеу
Хойиати ха) дутіФортіберу xal araye “Абйуабе тӛ &vriQopric-
беута, illic malo: тйдутаоуорасиота TRV uv wpuyuarov.

$ 9 p. 909: адтдс 22 P` ѓтёрас уеос {Фу ёхтАгйтево ді.
Immo: хататХеУсеойба:, vide v. с. Zenoth. $ 11 p. 885:
Ітраттеу rws ў уайс ий хататлејсетои дейро et $ 14 p. 886:
уудутоу КеФаЛАУушу ley Шіллғеисе тд тА01іоу, ёутайбх хо) xaTa-
тАгіу а0тй.

$ 10 p. 910: 2тйХесе д? maloy ў трідйхоута GRATA ÈA Eú-

бера xpi; тау 2ХХшу. Kic Dlassius locum edidit, de quo

multiplices virorum doctorum dubitationes fuerunt. Ас primum

omnium sciendum est, трійхоута fluxisse ex margine Ed. Paris.

а. 1570, cum vulgata lectio трххдт ж sit, Codex Augusianus
1

9 DEMOSTHENEA.

solus habeat 3iax2siz* accessit autem А0422 ex codice Au-
gustano et libro Paris. 2256. Hic Reiskium audiamus: ,Addidi'',
inquit, „ёлғоберх. (Quod si probatur, referetur rZ» Z^A«» ad
ec&Tev tacite subaudiendum: sin minus, necesse erit non бо-
p&rev, sed Фортішу subaudiri. Etiam in numero corporum va-
riatur. Alii JXizxózia dant, alii трахоута, cum quibus facio.
Nam incredibile est tercentos vel et ducentos modo liberos ho-
mines in una nave mercatoria conclusos fuisse. Qui si tot fuere,
conzentaneum duplo aut triplo plura fuisse mancipia. Ecquae
autem navis mercatoria tot homines capiat, cum maximae
quaeque naves bellicae non legantur ultra centum viginti homi-
nea cepisse?" Festinanter haec scripsit Reiskius; etenim longae
naves plures mortales capiebant quam centum viginti et, quod
ad onerarias naves attinet, navis qua vehebatur Paulus Apostolus,
Act. Apost. XXVII 37, vehebat homines 276, nec quidquam est
cur corruptum numerum esse putemus, etiamsi alii codices
capita tantum 76 repraesentent, nam navis qua Flavius Iosephus
in Italiam profectus est, Vit. § 15, continebat homines circiter
sexcentos. Вей pergit Reiskius sua sibi vineta caedere sibique
quodammodo obloquitur: „Мапсіріа e Ponto magno numero
quotannis exportata et quaquaversum divendita olim fuisse,
quod idem hodie quoque fit, notum et pervulgatum est." Sed
quantum video, Reiskius ante Blassium nemini persuasit et tum
Bekkerus, tum (С. H. Scháferus vocabulum dubiae fidei ғАғудера:
ex textu expulerunt. Recte, credo. Quid enim? Erat Лит,
5 б p. 908: Aíavos oixérng' iam legimus de hoc homine qui
ne ingenuus quidem erat ac fortasse libertinus: атаХеве дё
тАёоу Й тиахоуте сомата. Verum de liberis hominibus non
usurpavisset orator activam formam, sed neutram: ётолето 2
тл^ёу Ñ Tpi&xovra сорато. Ipse Lampis ётесобу èv то Аё&{3@
UET TOV 22Хшу таід оу TOU Alcvog* reliqui omnes, pauci credo,
ingenui eum mancipiis quae Lampis in Graeciam adducebat,
una periere. De ipso numero nil definire ausim, sed placet mator
numerus hominum ducentum vel tercentum, quum mox legamus
mTívÜo; iv TQ Boomopy fuisse, 46 ётобоуто тйу дижфборйу Tic
уғс. — Restat illud жер! và» 4ХАшу, quod libenter refinxerim :
оріс Ty &yojuévov' praeter тегситопіа.

MNEMOSYNE.

BIBLIOTHECA PHILOLOGIGA BATAVA.

COLLEGERUNT

S. A. NABER, J. VAN LEEUWEN J.F., I. M. J. VALETON.

OPERAM SUAM POLLICITI SUNT

J. J. Навтмам, Н. van HERWERDEN, A. E. J. Ногжеврл, Н. T. KARSTEN,
J. C. NABER, H. J. Рогак, K. Q. Р. ScuwARTZ,
М. С. VALETON, J. WOLTJER.

NOVA SERIES.
VOLUMEN TRICESIMUM SECUNDUM.

LUGD UNI-BATAVORUM
E. J. BRILL.

LIPSIAE,
0. HARRASSOWITZ.
1904.

оч

I ISI S Se

Iu Su Ite

А Ifa PPP ААА адан ы АСАН Аалаты ата таты

EX OFFICINA TYPOGRAPHICA ЕТ BIBLIOPOLIO ANTEHAC E. J. BRILL.

INDEX

Observationes criticae ad Demosthenem (contin. eVol. X X XI
pag. 452), Scripsit S. A. NABER . . . . . . :

De lepida quadam apud Pollucem fabula in integrum
restituenda, scripsit J. 7, HARTMAN EE

De Mercurio, qui jvxozouzosg dicitur, scripsit J. van Wa-
GENINGEN . . . . v ox x

Ай Plutarchum, scripsit 1. 1. н.. ЕСЕСІН

Tacitea (contin. ex Vol. XXXI pag. 407), eripit J. J.

Ad Plutarchum, scripsit 1. J. H.. ОЕ"

Observatiunculae de iure Romano (contin. ес Vol. XXXI
pag. 233), scripsit J. C. NABER S. A. FIL. . . ,

Ай Tacitum et Velleium Paterculum, scripsit Н. vAN
HERWERDEN ы... d UP € ма

De thorace apud Homerum, scripsit MATTHAEUS VALETON.

Ай Plutarchum, scripsit J, J. H.. Hh os

Tacitea (contin. e pag. 80), scripsit J. J. HARTMAN .

Ad Vitam Persii, scripsit P. H. D. . © жой.

De thorace apud Homerum (contin. e pag. 128), scripsit
MATTHAEUS VALETON ; кой. E

Commentum Аөй Donati ad Terentium, ыы: EG T.
KARSTEN г s

Verborum monstra, scripsit H. v. H. .

Apuleiana, scripsit C. G. VoLLGRAFF.

Hesychiana, scripsit Н. vaN HERWERDEN

Ай Tibullum, scripsit 7. J. HARTMAN

Ad Plutarchum, scripsit J. J. H..

NON

Pag.

] —41.

42.

43 — 48.

48.

49 —80.

80.

81 —94.
95 — 104.
105 — 128.
128.
129 — 150.
150.
151 —208.
209 —251.
251.
252 — 254.
255 — 250.
257 — 258.
258.

ІҮ.

Ad Solonis fragmentum XIII, scripsit J. VAN LEEUWEN J.F.
Ad Plutarchum, scripsit J. J. H.. іг, 7%

Ad Xenoph. Anab. IV 6 88, scripsit M. V. . à
Ad duas fabulas Aristophanis nuperrime a Iano van Leeuwen
editas, scripsit H. vaN HERWERDEN d p
Duae Cobeti correctiones ineditae in Scymnum Chium,

scripsit Н. v. H.. . . . d
Ad Livium, scripsit P. H. DAMSTÉ
°О0соғ0с, scripsit J. VüRTHEIM. . s . . . . . . .
Commentum Aeli Donati ad Terentium (contin. e pag. 251),
Scripsit H. T. KARSTEN
Hengevinius? scripsit P. J. M. vAN Gus ET
De lapide nuper Athenis in arce invento, scripsit E. v. Ние.
Adnotationes criticae ad Lycurgi Leocrateam, scripsit S.
À. NABER А
Ad scholia Pacis АЧЫШЫ, ЕТЕ. % v. L. а F.
Epigraphica. De inscriptionibus in insula Prote nuper in-
ventis, scripsit J. Н. W. STRUD . . . n 59

De absurdissimo quodam quod in Ciceronis Өте legi-

tur vitio, scripsit J. J. HARTMAN .

Ad Ovidii Her. XX vs. 4, scripsit P. H. р. . . . . à

De Ovidio poeta commentatio, scripsit J. J. HARTMAN.

De lapide nuper Athenis in arce invento (contin. e pag.
848), scripsit E. van HILLE . ; қ "m

Observatiunculae de iure Romano (contin, ex pag. 94),
scripsit J, C. NABER S. A. FIL. .

Ad Cratinum, scripsit J. v. L. J.r.

Homerica (contin. e Vol. XXX pag.
LEEUWEN Ј. Р.

188), "— J. VAN

Mommseni epistulae quatuor

Pag.
259 — 260.
260.
260.
261—277.
277.
278 — 284.
285 — 286.
287 — 322.
323 — 324.
325 — 348.
349 — 359.
860.
361 — 369.
369 — 370.
370.
371 —419.
420 — 484.
435 — 446.
440.
447 — 460.

451 — 452.

OBSERVATIONES CRITICAE

DEMOSTHENEM.

SCRIPSIT

S. А. NABER.
(Cont«uantur e Vol. XXXI pag. 492.)

ПРО> ФОРМІОМА.

& 9 p. 909: той удокХЯроу келейоутос айтду хжт& тйу соуура-
Qv бутібесба тӛ ёуорасшата тӛу ipüv ұриратоу. Recte
sane legitur $ 33 p. 915: xal yàp 2у0есбой тйуорйт ахта siç тйу
уайу xsAeUé: oe, sed propter Laerit. $ 24 p. 981: ФутауорАабегу
ұрімата ха) AvriQopriCew xal @т&угу "Абууабе тй дутіФортів-
(éyra , illic malo: тйутоуордсиотоа TOV pv уру &&Тоду.

$ 9 p. 909: айтдс 22 iQ' évépae vebo ÉQu ёхтледсес бой.
Immo: xæræmacsúcechæi, vide v. с. Zenoth. $11 p. 885:
ітраттеу 0лос ў vaUc ий кататАгейаетди де0ро et $ 14 p. 886.:
уудутоу КеФаЛАУушу bhey é&émAsuoe TÒ тлАоїоу, бутайба кой xata-
тАгіу жўтд.

$ 10 p. 910: атолесе дё тАйоу Я трпахоутоа салата ÈA є0-

фера оріс тау 2ХХшу. Bic Dlassius locum edidit, de quo

multiplices virorum doctorum dubitationes fuerunt. Ас primum

omnium sciendum est, rpi&xovra fluxisse ex margine Ed. Paris.

а. 1570, cum vulgata lectio трахдсіх sit, Codex Augustanus
1

9 DEMOSTHENEB.

solus habeat 3ixxócim: accessit autem ¿àcúðepæ ex codice Au-
gustano et libro Paris. 2936. Hic Reiskium audiamus: , Addidi",
inquit, ,éAsUÓspa. Quod si probatur, referetur тфу A4AAwv ad
сошётоу tacite subaudiendum: sin minus, necesse erit non cw-
&&тшу, sed Фортішу subaudiri. Etiam in numero corporum va-
riatur. Alii кіт dant, alii тракоуте, cum quibus facio.
Nam incredibile est tercentos vel et ducentos modo liberos ho-
mines in una nave mercatoria conclusos fuisse. Qui si tot fuere,
consentaneum duplo aut triplo plura fuisse mancipia. Ecquae
autem navis mercatoria tot homines capiat, cum maximae
quaeque naves bellieae non legantur ultra centum viginti homi-
nes cepisse?" Festinanter haec scripsit Reiskius; etenim longae
naves plures mortales capiebant quam centum viginti et, quod
ad onerarias naves attinet, navis qua vehebatur Paulus Apostolus,
Act. Apost. XXVII 37, vehebat homines 276, nec quidquam est
eur corruptum numerum esse putemus, etiamsi alii codices
capita tantum 76 repraesentent, nam navis qua Flavius Iosephus
in Italiam profectus est, Vit. $ 15, continebat homines circiter
sexcentos. Sed pergit Reiskius sua sibi vineta caedere sibique
quodammodo obloquitur: „Мапсіріа e Ponto magno numero
quotannis exportata et quaquaversum divendita olim fuisse,
quod idem hodie quoque fit, notum et pervulgatum est." Sed
quantum video, Reiskius ante Blassium nemini persuasit et tum
Bekkerus, tum С. Н. Schäferus vocabulum dubiae fidei éAsu6epa
ex textu expulerunt. Recte, credo. Quid enim? Erat Agric,
© 5 p. 908: А/шуос оіхётус' iam legimus de hoc homine qui
ne ingenuus quidem erat ac fortasse libertinus: @т@лгте 22
тАёоу Ñ тийякоута сш та. Verum de liberis hominibus non
usurpavisset orator activam formam, sed neutram: àmóAero 2
тАёоу ў тракоутх сбората. Ipse Lampis 2тес@би iv то aiuBy
ретй тӛу KAAGv тойдоу TOU Alevog* reliqui omnes, pauci credo,
ingenui cum mancipiis quae Lampis in Graeciam adducebat,
una periere. De ipso numero nil definire ausim, sed placet mator
numerus hominum ducentum vel tercentum, quum mox legamus
леубое Еу TQ Восторо fuisse, $c ётоубоуто tyv \мафбдорйу тйс
иес. — Restat illud оріс тӛу &ААшу, quod libenter refinxerim :
оріс TOV X&yopévov' praeter mercimonia.,

DEMOSTHENES. 3

$ 12 p. 911: дуғкоубсато тої; уйу тародсіу айтф хай cuv-
à1ixoUciv. Nonne coll. $ 28 р. 915 et $ 46 p. 920 praestat

cuvaàdixoUciv?

$ 18 p. 912: уошісас а0тф doQaAR: йди eivai [трд д1@1-
T4TÍ] шартургіу 0 vi Воулото. Spurium est quod indicavi; relege
totum locum et imprimis $ 19: трде дё тр діоитутф дкіуддуо6
xxi dvaicXUvT96 pxprupoUciy 0 ті ду ЙоуХоутай.

© 85 p. 917: ӛтеді 9% тд үрисісу тойшду ёшерісато, т9т” &-
Tò; «Маоі Фисіу а0то00 кой т&ут ӛкрі80с uvnuoveveiv. Multum
praefero: 2мерісауто.

IIPOZ ЛАКРІТОМ.

$ 8 p. 925: ойдіу fer olors биріос émAuciate [тої; & vð pw-
тов тоутогс]. Ne dubites interpolata delere, cf. c. Phorm,
$ 52 p. 992: адікгісбав om) тӛу TowUTwv bnpiwv, Macart. $ 88
p. 1053, Theocr. $ 49 p. 1338, Arist. Lys. 468, Eccl. 1104;
nihil attinet cumulare exempla.

$ 19 p. 990: тӛ 9% кердша тё TpIO YLALX 009 Su EAAx0 AY
[0022 диғуоибусау)| 2убесдой sic TO mAolov. Notabilis hic locus
est, Of. Epistol, IV $ 6 p. 1487: immortalibus diis datum est

иңдіу шудётот’ іу тут! TQ aivi шите табеїу [TE шеААўсои.

$ 27 p. 932: gaa гғ2%с ӛт” apys [č pE & u evor] ExaxoTéxvovv.
Participium abundat, cf. 5 39 p. 937.

© 28 p. 932: 46 Фори 9% Хішіуа бррыбоутой, 06 4сіу о тау
бушу той Шшетёро ёршторіоо‘ Т есі yàp ёпотлєїу ёх TOU
Aivos ToUTOU roi Tig àv (QoUAwTOU xxl дтиуік ду дохй адт0.
Satis haec sunt, sed post 2еторіоу leguntur verba inutiliter
interpolata: xal Фсіу Әиооу sig Форёу Ацабуа ÜpuioxcÓxi, 0стер

йу el Tig sic Alyivav Ñ гіс Méyapa ӧршісоито.

4 DEMOSTHENES.

$ 94 p. 934: оооу Kx хердша тері дуд$ойкоута. Dixerim
praestare: оїуоо Kwou. Пет $ 10 p. 926: él olvov керашіос
Меуда1016 трі6:%ұ121016 eodem modo corrigendum. Legitur tamen,
fateor, Aristoph. Lysistr. 196: Өдсісу olvou capvloy.

594 p. 984: 204202: “АтоХ2ддороу ci; тйу vaŭv Ерішу 29-
угіоу Еу Ñ дуо. De lana in superioribus nullus sermo fuit, sed
contuli $ 32 p. 933: тд т” сіуароу тд Koov дудоУкоута couvo
“Бесикдтос olvou et suspicatus sum oivapicwv latere. Quarum
mercium permutatio fieret in Ponto, si quis forte ignorat, dicet
Arnoldus Scháferus Fit. Dem. I p. 265.

& 35 p. 935: ібимгісбе трд6 ошё; aÜToUc, єї Tiva Gg ТОТОТ”
[ee ý Якоувате 01уоу “Абууабе ік ToU П0утоу хат” épmopiav cica-
уаудутас, #ААшс те кәй Kgov. Hoc quidem recte et perspicue
dictum est; sed quam languent ea quae proxime sequuntur:
тас yàp OwTou тойуаутіоу sic тду Пдутоу д olvog eic ayeTai ік TOY
trov TüV тер) йрдес, ёх Петарибоо xal Кё xal Өйсіос xci
Mevàajo; xai dE &aawy т0Хғшу таутодат06" ік 9% ToU Пдутои
ётер ісіу & бісдуетай 3е0ро. Quasi hoc quisquam Athenis igno-
rare potuerit. Quid si quis Roterodamenses vel quemvis alium
de nostro populo docere vellet ex hisce regionibus caseum quo-
quoversus exportari, vinum áutem importari, non contra.

$ 36 p. 986: vavxAspo Ti) [Ф асул іту] толіту кай ётитудеіф
хотой. Res incurrit in oculos. Item $ 55 p. 942: тду уаухАнроу
Екеіусу (тду Фасилітиу].

5 40 p. 937: ойде} moror’ 2040ууса (009 ѓётетіиуса] єї
Tig бо0Хғта: софиѕйс elvai, Qui interpretationem adscripsit, lo-
cum non rectissime intellexit. Qui hic loquitur foenerator, nihi
curat ві quis velit Isocrati pecuniam pendere: maivoluwv yàp &v,
inquit, ef тї мор ToUTey ётішеліс eln, nec reprehendit quod toto
animo contemnit. Hic mihi Euripidis venit in mentem, cuius
fragmentum est paene decantatum:

026 9 бшАду Ядетай хахоіс дуур,
00 TUROT йротиса, уууштхшу 8ТІ
то00706 siv olomep Йдетай Буушуи.

ОЕМОВТНЕК ЕВ. 5

Quaerunt viri docti quid tandem significet ўротиса` Herwer-
denus coniecit ісдруба, F. G. Schmidtius йтфруиға. Mihi pluri-
mum arridet 2202уус a.

S 41 p. 938: ітаууХ0иғу5 то19е9с1у. Lege: татдғ0-
б ЕУ,

$ 42 p. 988: 2тайдеиве тўу madelay татыу йу ueis сісба-
veche [mov4pàv xæ) йдікоу)|, Interpolator pessumdedit loci
elegantiam.

$ 42 p. 938: тас (удйр) àv wévowro тоуурдтери йубротсі.
Apertum est excidisse quod supplevi.

$ 48 p. 998: тотоу 0 ті (o)Aerai тесатыо vu; xxi Еуоуе
хх} а0т06 соу (09р0 софФотатоу elvai тотоу. Requiritur futurum:
суутуорясо.

6 49 p. 940: iyà 3 eiui {шторос кой cù 2$,АФфд xal xAwpo-
vinos (Еуд; тау Гитдроу)| той ха Здутос тар ўибу та ёиторіхӣ
урумата. lnterpolatio arguitur varia lectione той ѓшяброу іп
codice AÁugustano.

$ 56 p. 942: тоў; кахотеүуобутас xol coQujouévoug бстер
сто. [coi Gov r ai]. Verbum non addam.

ТПЕР ФОРМІО МОХ.

© 3 p. 945: i£ ду єў 019 ori € те тотоу сихофаутіх Qavepà
уєуусеєта кой wç оох єісаужфуциос ý ixa yvwseole aj, X тайт"
ӛхоуваутес. Haud parum melius intelligam: 4400 тйуте%
&хоусоаутес. ОЁ supra ad Androt. $15 р. 397.

$25 p. 952: Ғурафғу 8 тду vóuov бє}; фу шў elvai хас Oca
тс 2Фйхеу ý дл%АЛабеу, & тыд! yíyovev djQorepa. Hoc satis
est et facile carebimus verbis quae sequuntur: xai yàp 2Фй-

кеу ў атулЛлаб еу. Legitima verba sunt aQuévai xal йта2-

хаттау, cf. Pantaenet. $1 p. 966 et Nausimach. $5 p. 986.

6 DEMOSTHENES.

590 p. 958: úuīv иду yàp тої; yévsi тоМЇїта 003% Фу rañ-
бос Ұгиретшу дуті TOU yévoug ҡаХду igi» ёАёсб жт. Qui hic pro
Phormione loquitur, ipse est yévei moAÍT4c et 5,41» longe prae-
ferendum est; deinde convenientius iudicio 22ұ6604:, nam ві
quid aipoUMsÜm, est libera optio, Әеудиеба interdum quod nobis
invitis obtruditur. Audi quomodo уротоіитос civis loquatur c.
Steph. I § 78 p. 1125.

592 p. 954: $uoA0y eic күрішс Bdyroc той татр06 TOU соо
xaTà тойс убиоус адтйу уғуоцийс бо. Duo vocabula ita coalescant
ut oriatur: ё шоліууха c. Adverbium xupíe; plane abundat.

$ 84 p. 955: x тіуоб трітоо mpec(üeim лау тйу сиуоіхі оу
[xa TZ тўу 91x c x qv] yei, тойт potrt адтду. Omittendum
ені quod recte additum invenies $ 35: mpesßeŭæ cuvoixiæy čaaße
xat% тйу ğiabyxyy.

$ 49 p. 957: тдуде piv dy cai; ѓёсұйтоис èvðeiæis бру.

Seripserim equidem: v epiopv.
*

$ 43 p. 957: 2лаф ийу тері уе тйс ғйторіас (56 ёх rTÀv ToU
татрдс TOU сой кіхтитай)| xal Gv іротустіу ФФусба, тдбеу
т& Üvrx хёхтутол Форрішу, (4уу TOV дутшу дубрдтоу сої тойтоу
ойк Eves’ гітеіу тди Adyoy. Interpolatis verbis abiectis scribe
praeterea: Eec’ eimeiy.

$ 45 p. 958: ci uiv yaava Qopei; кой Tiv шёу Алисой,
T4» Ò ЕхдЕдокас éralpav xai тайт yuvxix #ұоюу (т01614| хай
треї; тойдас ӘхоХ0000у6 m epi y е1. Cobetus Млет. 1858 p. 198
luculenter ostendit reponendum esse medium verbum тері » «i
idque etiam Blassio probavit. Restat ut inutile illud 0:257:
eliminemus. Quod ad pedissequos attinet, Midiam conferemus,
qui $ 158 p. 565 pei; &xoAoUÓcuc Ў тіттарас fxev 10 тӯ;
&yopxc соет. Alios multos locos de eo more attuli ad Isaeum
Мпет. 1877 p. 404, quibus nunc vix quidquam habeo quod
addam. Antiphanis fragmentum est apud Pollucem X 62;

Хдашмдда xxi acyyyv lywy
2 Еууах0Хо0006, Eupóg , aüroAuxuloc,

DEMOSTHENES. 7

Itaque Cephisodotus ille Dicaeogenis pupillus apud Isaeum non
erat profectus ad bellum @ут` 2хоХ0000у, вей &ġveu &xoroúbov.

5 46 p. 958. Quum de multis privatis orationibus dubitatum
sit essentne genuini Demosthenis. ingenii foetus nec ne, con-
senserunt tamen omnes elegantissimam orationem pro Phormione
non debere ei eripi; sed quo est ea oratio praestantior, eo minus
fero inutile sententiae pondus: ô yàp a) cóc татйр èxelvwv èyé-
VETO, Өсе кой су кой 00706 èxelvou yiyyeoh ёх тоутоу той Adyov.
Iam satis hoc argumentum expositum fuerat in superioribus.

5 48 p. 959: &mwAAdyx тду айтбу трітоу дутер 09706 aQ
ошбу. Immo lege: 92” úu.

ПРО> IIANTAINETON.

© 12 p. 970: æitiwuevoi moAAQ тАгіоуос йбх čys бу ðe-
ддкгішеу ұриматау. Est locus mire impeditus; incidi equidem
in едедшеугікеіцеу.

818 p. 971: où yàp ду дутоу rv адтдӛу àJixuudvov то р0у-
Tuv &рФ"оїу бидоіюс éyxaAGv, тду uiv clase, TÒ &UxdCeTo.
Nec Reiskius nec G. H. Seháferus hunc locum potuerunt ex-
pedire et quod Blassius in textum intulit, est ea infelix ad-
modum suspicio. Legendum: тарду àpQoiv диді éy xm A eTy.

$ 48 p. 980: телісғикдта гїтїёуди Tos траумасіи, QAX оў
TOig Adyoig xai Toig Guvecüoi peb айтой [и & prvuci]. Expunge
ultimum vocabulum, coll. $ 39 p. 978: mepieucac [Tov c мб
Еауто0| тд ÉpyacWpiov TOV сууесотоу, ubi supervacanea verba
iam delevit Dobraeus p. 499.

$ 55 p. 982: o) тау «0 теФикдтоу катй тайт” Qv дубрфтоу,
002 тӛу Auc IT eAo0Uv T Gv Ғаутоіс. Hic longe melius intelligam:
>әсітеХодутос et praeterea scripserim: r&y #0 теФуикотоу
тодс тойта, Nota est harum praepositionum confusio.

8 DEMOSTHENES.

$ 56 p. 983: Фусві мауғабаі uly čyovr ойх едторду ici,

yvGvxi 9 idóvb črepov x&mimañěaıi радох. Sine sensu ita editur;
sed Athenis homo ingenuus reprehendebatur si forte servuli
instar citato gradu per plateas curreret indeque requiro: Qwcei
&&х&тба1 (iy Tpésx ovr ойх ғ0тороу, qui forte fortuna senarius
est. Habebat hoc Nicobulus: vide $ 52 p. 981: Nuixd(jou2os
таубос Ваћібн xal иёух Qiyysrai кал Вактурісу Dope? et nota
reprehensum hoc fuisse etiam in homine quem libertinum fuisse
crediderim. Item $ 55 p. 982, Evergi verba sunt: т0:00706 0
Iavraiver' iyo, ô тауй адібоу xal то00706 cU д &@трё&&.
Adde c. Steph. І $ 77 p. 1124: ѓуй 22 тйс uiv фео тў Фоса
ха) TQ таҳёюс Badle xx) лалї» miya où тбу єўтоубс пефо-
хдтоу Емаутду кріуо. Appellabant hoc quemadmodum nos proprio
nomine 7érecÓxi. Athen. VI p. 244 D: “Araski 9 èv IlIvupavvo
УХтрдтіюу TÜv тардбітоу єїсйуғ Oucwepmivovra TQ трёФоуті ка)
Абуоуто тад

Euo тарасітеіу xpeirrOy Йу TQ llwyacg

ў Toi; ВореФдацс 9» l ті бйттоу ETI TpÉXEI,

й Awuég Аа&жуитов “Етеобоитадұ"
тетета: yàp 09706" où Ва0ібе) тӛс 52005.

IIPOZ NATZIMAXON.

$ 5 p. 986: ойто толуу» (TÀAx1) кой шет тоААй@у рартурау
тйс 42Фесеос уғуоушіас. Vides quid exciderit.

$ 6 p. 986: ха) таутоу тбу тАгісшу, scil. тетеХеутихдтау.
Sunt G. H. Беһ его plerique omnes et lectores conferre iubet
Xen. Cyrop. VI. 2. 28: ха) rà 8008 9% таута раб 9батос та
тігіс ісхеӘасой, nec tamen hoc Dobraeo probare potuit qui
p. 500 delendum statuit id quod est: тёу тАгісоу. Equidem
corrigam: eT Ty éxelvou бауатоу .... кой тй6 avTOv шутріс
.... ха) OnxITWTGV ха} мартдроу xal дікасбу тӛу тӛгісшу, кте.

$ 10 p. 987: xal yàp тойтоу Ғурафау siç тд ЕухАциа.
Requiro: тросѓёура фаду.

$ 11 p. 987. Supplendum: џѓугѕо: àv оўу uiy гісі (9701)
офто: мартурес.

DEMOSTHENES. 9

$ 20 p. 990: тата 22 màvrec Фасіу рғуйлюу діксішу

ioygúsiv тАбоу тар ошї». бегіһат: тйутес ісасіу, sicuti legitur

$ 23 p. 991.

IIPOZ BOIOTON ПЕРІ TOT ONOMATOZ.

§ 5 p. 995: mpv тӛс eic той уи00с 2уураФде yevéaüai èa-
(àv [eic то06 димд2тас)| ойтос) ёуёурж\фугу éxvrdv. Aperta res
езі; verbum non addam.

817 p. 999: 4тғАб0утоу Y #5 Eùßolæçs тау ѕратіотбу.
Lege: коатеА6дутоу.

$ 23 p. 1001: roaù yp (Ә%тоу) paxo гійбасіу. Particula
accessit ex Boeot. de dote 5 29 p. 1017.

© 23 p. 1001: où óvov èx ro)rev few Ідеіу ri peu eT ai.
Malo: Ууғ99ета:, propter Boeot. de dote $ 22 p. 1015. Eadem
correctione fortasse utendum Spud. 5 25 p. 1085.

$ 26 p. 1009: » «uq уғуаиухіс тйу ёшўу имтера. Nonne
voug? —

5 26 p. 1002: тас v ӛруӛроу (Tom oU Tov) то100т06 ду к@тё-
мяту, quae correctio satis se ipsam tuebitur.

5 29 p. 1008: тд» 2% той діксісу Лдуоу Әтаутес Етісесбе” ksi
9% о0т06 тіс; аф ой тайдас ётоийсато TOUTOU; Ò татйр, 4л9
тотоу кой уорі0йесбаі. Dixerim scribendum esse 2у0/44-
fec xı. Crebra est horum verborum confusio.

IIPOXZ ВОГОТОМ ПЕРІ IIPOIKOZ.

$ 9 p. 1010: xal 09тос où таута ye йу 979 тўс 2т10у-
шас хехратушёуос̧: Nemo sanus ita loquitur; requiro: 4AA'
096 00 тауу yé ті Яу vel simile quid.

15 LEZMOSTEZSNIS.

$ 16 p. 1012: жа;ту;афаше>и Ұолэа Егіз $:iziTw TX?
7527, із лия» Dix án 21 тей ZI $vexz^:zut» ВАХАН. lm-
propre verbnm 2ix£z21 de arbitro hic usurpatur et $ 43 p. 1021
habernua loeutionem Zizitay Елітр теу" hinc coniicio: У2>шул
Үрдіс ж2;аурауаиғуи 2ізітау TOUTZ #ЖЕТ ЛЕУ, eXpuncto
verho àix&z7 21.

$ 22 p. 1017: Zepi тойтсу м4усу TiucxgzTcu: xai Ilgeudmzu
ép A nTxI рартуріпс, кті. Solemnis est corruptela pro: жер)
75970у méy, ut deinde recte sequatur: сото 92 Qavepzc, кте.

& 25 p. 1019: xax& mos (upia) жтарғуыу ўудухисё pe a-
xsv адт% dixyv. Palam est quid exciderit.

5 48 p. 1022: ép ee Dj. Z6 аїтҳбуоиа Ауу тері éxeivuo Ti
Ф>аФроу, Dobraeus commendavit (pòs) óuZc, equidem post баш
pronomen delere malim. Contra Mid, $ 167 p. 568: сӛуісе niv
тй T0AAÀk тоутшу, биос 2 кай мартурас Univ кало, Dlassius
recte intellexit, quam facile ante бшш excidere potuerit prono-
теп 947. Haud dissimili de causa Olynth. ІП $ 3 14 p. 32:
ду шӯ тросуѓуутоаи тд тоїи bbéreiy TR BóLavra прсбукос [buas],
Cobetus et Blassius viderunt post adverbium тро00иас expun-
gendum esse 2445. Vide quoque Olynth. I $ 1 p. 9.

$ 54 p. 1024: биду siBórav Ov трітоу (Әуаукас0ғ16)| 9
TXTWp цои ётойсато тоутоис. Molestum participium est.

5 58 p. 1025: трбтоу ui» ой оўтш (иетрішос| Ci Крітшу
Use тар” ётіроо oixixv dveicÓxi. Adverbium turpiter abundat.

6 59 p. 10260: 42226 uiv о03ғ15 афто тарауеуісбаі шешарт)-
бука, Тішохрітус 9% шдуос (06) стер йт) иуҳауӯс мартургі uiv
декатиу 4сійбой тоте Tv ludy тотғра, хтё. Inserto pronomine
reluivo sententia aptius decurret.

ПРО2 ZIIOTAIAN.

54 p. 1020: Фор; wevouévuc TQ ПоХиғухто трде тду
Амократи тері c oùx 018 5 ті 47 Луну, Seribam ; el ті ді

DEMOSTHENES. 11

лгун». Rem novit quidem, sed mavult tacere de dissensionibus,
quae ad praesentem causam nihil pertinent.

© 11 p. 1081: схиуйу 9 Яу Exyovci, 0024 ye тайтуу Хабду-
тес &væQépovoiv. Ех contextu salis apparet de mundo muliebri
hic sermonem fieri, sed quid tandem cex»v$ proprie est? Audia-
mus Harpocrationem: Фике 2% тхєйб Ti elvai, дтер oi pwèv xos-
шоу тіуд vuvaixeloy elvai Фасіу, оі 9% сжюадеоу. Mihi crede:
Нагросгайоп non magis norat quid esset охууу, quam tu vel
ego: invenerat sane in suo codice eam ipsam lectionem cxyv4v*
verum quid hoc ad rem? Si id forte nescias, Cobetus tibi in
Collectaneis demonstrare poterit quam frequenter lexicographus
ве decipi passus sit vitiosis et malesanis lectionibus. Ille est
verbi causa grammaticus, qui quum apud Dinarchum offendisset:
Гитетудихдтоу Tv футдроу orep @трдт®у siç тд ёштдроу, ridi-
culam coniecturam periclitatus est neque agnovit verissimum
esse тарудтоу, quod in aliis libris invenisset. Sed quid cesso
veram scripturam expromere quam vix assequor quomodo ad
hune diem latere potuerit. Inter mundum muliebrem vestis
primum locum obtinet. Hanc quomodo generali nomine Graeci
appellant? Zxev3v, opinor, et id ipsum Demostheni reddendum.
Офк &vevývoye Spudias Фалих, mpucía, cxceuxXv denique; rem
confirmabit argumenti auctor; etenim actor ézideixvusiw 06
Утоидіхс Феудетай” тӛс piv yàp трійхоута шуйс айтду dy Әруури
фис) Хабеі/" тйс 9% $ёхж v іретіоіс xal wpucioic, & xal
mA&lovog 9 дёхж дубу slvai ĞĚiæ. Nempe haec sunt petita ex
$ 27 p. 1036. Itidem conferre poteris Olympiod. $ 55 p. 1182
et Neaer. S 85 p. 1356 et 5 46 p. 1360.

© 12 p. 1081: ярд; uiv raUT ойдёу аутереі Утоидідс` 0098
yap “в. Duo vocabula sedem permutanto: 00292 дутергі Хтоу-
Мас * 00у yàp ёа.

IPO? ФАІМІППОМ.

54 p. 1040: тё еотоифеїу туу,уйс тӯ ойбіп 00 т0Х2016 TV
томтӧу [5:0 ш éveiv] гїйїєдї. Decantata sententia est, sed qui
tuentur illud 3izévew non videntur reputasse quid inter evrv-

19 DEMO THES EE.

62 et Зиутууб» interát. Bekins malekat жаехабо», sel
erami б. Н. Scnatero haee стаз Qfasticioeior" videatnr, ron
satia eat enrr.gere quod ura lura ғагаг4тш.,

$ 24 p. 1047: Парі Quai та>ауто 2У52ғ12ғ:». Resti-
tnerndura est quod ante Реккеті edetatkur 2» 224121». dos
а), са; ау et per ве apparet et effici poterit ех Nicostr. 810
p. 1249.

ПРО2 MAKAPTATON.

Kumma est in hae oratione verbositas et sunt quae sine fine
identidem repetantur, imprimis de gradibus quibus diversae in
hoc dramate personae inter se cognatae sint. lam Herwerdenus
Maem. 1575 p. 349 complura exempla attulit et nimium facile
foret locorum numerum augere omniaque inutilia supplementa
ex textu expungere; verum quid prodest? cum praesertim non
inteligamus cur stulta interpolatoris manus hic potissimum
graesata nit.

$58 p. 1052: ілид) йуеу ó йрдшу eic тӛ Dixaespioy. Usus
postulat sio йу ev.

$ 10 p. 1052: ai фӯфои galyæis тауу Éyévovro mAsiouc, 3
тріпіу й тіттерсіу, іу 7) Osomóp mou кадіску. Expungendum est
prius 4* omnino satis тшту ў тіттарсіу. Contra eadem vocula
inserenda өні Prooem. 50 p. 1457: rws ий (7) тӛ й тё угуй-
бата! GAA rwg та. — Obiter illic observa articuli usum et
confer Mid. $ 141 p. 560: та xai тй merovðws, Philipp. Ш
668 p. 128: 2а уар тд хай тд тойтм. Coron. $ 248 p. 308:
si тд хай тд ётоіусгу. Fals. Leg. $ 74 p. 364: д4 тд xai тд
ісебиғау àv 01 Фоке. Eubulid. $ 29 p. 1807: [100 čty тдса

ха) тдта.

$ 14 p. 1054. Ніс facere non possum quin locum paulo
longiorem fere integrum .describam: oi Фрётере; 01 rovrov! Ma-
хиртйтоо 01 &pig ж 6150766 тері TOU yévoug, брйутес айтдӧу (Liv
ToUTOv 00 ÜíAovTa xivüuveUeww 000: атауоута TÒ іғреїоу 4790 TOU

DEMOSTHENES. 13

Вошой, si шў тросухбутшс єісууғто ô maig ойтосі, &ÜTOUG 9
ФЕшюбута ётіорхеїу, ХафЙдутес thy ЧйФфоу, ххошёуюу тау ispsiay,
nrò ToU Иошо0 Фёроутес ToU Лідс TOU Фрхтріоо, тардутос тоутои!
Махартато:, ГфуФісауто тё Әікопе 00006 xal тросихдутыс тду
жайда тоутоуі siocayechai Ео0рооЛ1дұ vióv. Primum leve est cor-
rigere: oi pis’ йу «180тес' sed quid est hoc quod Macartatus
dicitur egisse ut oi Фратерес peierarent. Quantum novi, nemo
hucusque expedire potuit Ша: а9т006 2 абюбута Етіорхеіу. Au-
diamus ©. Н. Scháferum: ,Атагав sarcasmus. Periurii terri-
culamento Macartatus volebat pervincere ut phratores puero ne
suffragarentur." Speciem hoc haberet, nisi Macartatus ipse per-
iurium nihil veritus, suffragio suo confirmasset idem quod reliqui
omnes: diserta verba sunt $ 82 p. 1078: ойтос) 22 Махартатос
Фауерӛ тй фуФе ёфиФф!тжто plòc гісауғабов ЕдБоуЛідұ viov тду
жойда, Commendare ausim: oi Фратерес .... брбутес адтду ....
où ÜéAovrTm кіудуугуеіу, .... 009 аҒюбута ётіоркети, Macartati
exemplum secuti sunt.

© 67 p. 1073. Notabilis est constructio: толйу (ұрдуоу È% d v-
тшу ёжутйу Tbv xAWpov vuv) AyaviGovrzi. Ніс equidem quid
statuam omnino non habeo.

$ 69 p. 1078: 2 yàp Яу mAsicou оу dv то016 жюрю Toi;
“Аууіоу, .... ai iaai, таутас ÉEGpuTTOV ха! éEempépvi-
“оу, TAEV Й іма ceaiyy, 00ey ÉAmiov тол) Éylyvero, таутаб
00707: 4лбдоуто ёхтрешиісхутес xol друдроу бтёртоло Фабоу.
Elumbis oratio est et verbum éxzpsuvifew nimis brevi inter-
vallo inutiliter iteratur. Est locus in Anecd. Bk. p. 298. 21:
mpeuvisiy TÒ хатафаХАну тӛ трінуа, тоәтісі тӛ GEA NM хай
тӛ меуайдХа Була, cuius ope poterimus Photium corrigere apud
quem in v. minus bene legitur: rovréci TÈ тауға xal меудАя
£uAz. Sed magis ad rem pertinet Harpocrationis glossa: é£empé-
piov’ дут) той хат ВхААоу тӛ mpéuvæ, TOUTÉSI мЕүрі Ебу TÈ
çeaéxn. Consequitur Harpocrationem eandem іп suo codice
habuisse lectionem quam nos quoque habemus, nec tamen quid-

14 DEMONTHENSS.

quam impedit, quominus spuria credamus esse verba: таутас
Ейруттоу ка! EE empé. viov: sententia sic multo aptius
decurret.

$ 72 p. 1074: uv, тфАгшв ту?лхаотуті, ka TE DpOvy4c av.
Bupplendum: (097601) хатеФрдуит ау, uti mox et $ 78 p. 1077.

$ 72 p. 1075. Itidem aliquid excidit: à 3è siuos ажтаусреуе:
џкидіу тоутшу тої», (2ХА2) жолу уе айтоїс шіли.

© 73 p. 1075: ѓётшѓілаау Emo zv той оїкоо той “Аууіоу
Стос ий 2Еғрунцабитғто)), Опсірів inclusi, quae ех proxime
praecedentibus perperam iterata sunt.

5 78 p. 1077: тас àv (00у) yévowro TcUTwv йуброто: mapa-
уомәтеро; Reiskius particulam rectissime inseruit; esse miror
qui dubitent.

IIPOXZ ЛЕОХАРН.

© 4 p. 1081. Leocharis pater praeco est: Jiæreas?t yàp Еу
Пе ат xwpuTTGV' ToUTO $$ сіу 00 шбуоу &торіхс Фудротіуис
текиуріоу, АХАЙ xal 25 woAiac тй єс тд троуматеуғабан. Deinde
additur: 4vayx4 уар Ямереуғіу £v Tgyopà тду тоойтоу. Est
haec fortasse lectoris inutilis adnotatiuncula, sed, utut hoc est,
praestare dixerim: діушереугіу, quod a codicibus aliquid
commendationis videtur habere.

$ 6 p. 1082: xar тйу &у іє Їду ууйт:о: бут діКсіше
йу о0сі1а6 xAxpovonoiev. Bine sensu ita editur: scripserim: y ѓу ён
mpocyxovTteg vel simile quid.

$ 21 p. 1087: 000 фута0б о0дёто йшеїс о0дфу TV трау-
&&тшу тер тбу xAWpov éxivoU uev. Reiskius requirebat: тёу
траумдйтоу (T&v) тері, Blassius autem deletum mavult id quod
est трауматоу. Equidem scribam: 00и тд таратау тері тду
XAWpoy &xivoU[u6V.

DEMOSTHENES. 15

$ 27 p. 1089: rí 20 ѓлаттої той pnydevòs juv xàypovopny-
о4утшу. Praefero: хлироуошус дут av. Similiter Timoth. $ 46
p. 1198: ómóre жара Toutou xopiciohai ҒиғАЛеу eùmopýoævtog
еі $ 64 p. 1203: ýyeřro жара той aybechzi ед торйсаутос,
futurum placet.

$ 29 p. 1089: reU теХғитлісу ѓукаталеФдёутос 7709т0Уу
maos тетеАғутикӛтос. Immo трітоо legendum est et cf. $ 61
р. 1098.

5 38 p. 1092: тойтоу ойх (Rv) oiecÜe ToU xA4pou тарда тойс
удиоус ёиФ:сВутгїу; In vulgata particula deest, quam addidi.
Similiter Steph. I $ 18 p. 1105: é(eA5cavroc uiv yàp 9тғ00ууоу
(y) ӘлғрЙауоу, 41 3 ÉQeuye, таму (Rv) айтд ToUí ікауду
тєхиуріоу Яу.

5 66 p. 1100: 3ixaiac yàp уошобётис orep ха) тй ӛту-
Фіас̧ тфу сіктішу xal ёхд0041$ тау уууаикоу тоїс Еууутаты УЕуоус
тровЕтатте тоібісбай, о0Т06 жой тйс XAWpovouiag жай тйу TAV
фуабФу шетоисілу TOig адт01 &moðéðwxev. Haec atra nocte pre-
muntur, sed clara lux oborietur, si mecum correxeris: трд тйс
&TuYÍxzc et notum xai et тро; sexcenties confundi. Minime mihi
persuasit Herwerdenus Млет. 1875 p. 950,

KATA ZTECANOT A. ?

$ 8 р. 1108: aæßè 3' адтйу тйу шарторіву хай аёудууойі ио, |
й” 26 abre Елідикууә. AÉy &* cb Ў ётлаВе тд 95ер. Нос qui-
ХАҚ ,

dem vitiose dictum est; corrige: й” 26 адтй6 ёлїде куйу 8
Aéy u* со У ЕтіХаЙе тд 95ор.

6 DEMOSTHENES.

580 p. 958: биту uiv yàp тої; yévei moalræiç 009% Еу тАЙ-
005 Үгимдтоу бут) TOU уйуоис калбу igi» éA ЁС б xi. Qui hic pro
Phormione loquitur, ipse est ууга: толітис et й Tv longe prae-
ferendum est; deinde convenientius iudicio Jéy ecô æi, nam ві
quid сіродиғба, est libera optio, деудиғба interdum quod nobis
invitis obtruditur. Audi quomodo 3«4omoi»Toc civis loquatur c.

Steph. I $ 78 p. 1125.

$ 32 p. 954: óuoA0y eic корішс д0утос той татр06 TOU соб
x&Tà тойс убиоуе аотйу угуйа бол. Duo vocabula ita coalescant
ut oriatur: ё иолёууха с. Adverbium xupíec plane abundat.

594 p. 955: éx rivos трдтои трғоВеба хаёи тйу cuvoixlay
[хаті тй» д,жбихуху] ён, тойт ёрштйт` адтду. Omittendum
est quod recte additum invenies $ 85: трғаЙе?а cvvoixiav EAn(de
хат& тйу Мабухуу.

5 49 p. 957: тдуде mèy Фу таї; ісуатан 2удеігіс Ópv.

Seripserim equidem: тер:0р2у.
"

5 48 p. 957: ZAAAà ийу тері ys Tic ebmoplac [Oc ix тбу ToU
татрдс TOU тоў kÉxTWT Ai] кой оу ёрштусгу Ффивба, т4бғу
rà дута кіктутоі Форріоу, шдуф TOV Üyrav дубротоу col тойтоу
ойх ves simeiy тду Adyov. Interpolatis verbis abiectis scribe
praeterea: Eec’ eimeiv.

$ 45 р. 958: ой uiv лауда Форгіб xal тйу pi» Алисой,
тйу ò іхдФдокас ётаірау xxi тайта узуаік Фушу [тоге1с] кой
треї; тойдас Әхо20000у6 терий y eic. Cobetus Млет. 1858 p. 198
luculenter ostendit reponendum esse medium verbum z«epizy«
idque etiam Blassio probavit. Restat ut inutile illud morets
eliminemus. Quod ad pedissequos attinet, Midiam conferemus,
qui $ 158 p. 565 треї &холоубоис 9 тёттарис čywv 0:4 Tis
yop coßeľř. Alios multos locos de eo more attuli ad Isaeum
Мпет. 1877 p. 404, quibus nune vix quidquam habeo quod
addam. Antiphanis fragmentum est apud Pollucem X 69;

XAapUóm xxi acyyyy ёш»
а Еууах0Х0у00с, Eupóg, 20т024хУ006.

DEMOSTHENES. 7

Itaque Cephisodotus Ше Dicaeogenis pupillus apud Isaeum non
erat profectus ad bellum 4ут” éxoAoUÓou, sed Zveu &xoaoúbouv.

5 46 р. 958. Quum de multis privatis orationibus dubitatum
sit essentne genuini Demosthenis. ingenii foetus nec ne, con-
senserunt tamen omnes elegantissimam orationem pro Phormione
non debere ei eripi; sed quo est ea oratio praestantior, eo minus
fero inutile sententiae pondus: ô yàp аў cóc татйр éxelvov iyé-
VETO, Өсе хх) cù хай ойтос ёхғіуоо уіууеаб” èx ToUTOU TOU Адуоу.
Iam satis hoc argumentum expositum fuerat in superioribus.

5 48 p. 959: čryaačyų тду айтди трдтоу бутер ойто аФ
ошбу. Immo lege: iQ’ дидйу.

IIPOZ ПАМТАІМЕТОМ.

519 p. 970: сітідмеугі moray тӛгісос йбих čyew йу 29 г-
Әдхеішеу ұриратшу. Est locus mire impeditus; incidi equidem
іп 2дедаеуеіхеішеу.

§ 18 p. 971: où yàp kv дутоу тӘу а0тду ддікуратоу тарду-
тшу &&Фоїу бисіюс éyxaAGv, тбу uiv «асе, тфд` 8дікабето,
Nec Reiskius nec G. H. Scháferus hune locum potuerunt ex-
pedire et quod Blassius in textum intulit, est ea infelix ad-
modum suspicio. Legendum: тарду 4шФогу диоіос éy xaAeTy.

$ 48 p. 980: телисғикдта сісііуой Tos траурмавт, AN où
то16 Абуов кай Toig GuvscOc! peb адто0 [иё ртосі]. Expunge
ultimum vocabulum, coll. $ 39 p. 978: тереубас [тойс met
éÉauToU] тд ÉfpyacWüpiv T&v cuves Tav, ubi supervacanea verba
iam delevit Dobraeus p. 499.

$ 55 p. 989: où тау sb msQuxórav xaTÀ тайт” Dv 2убротоу,
000: тёу ХивитеХоУутоу ёжитоїс. Hic longe melius intelligam:
AuciTEéA0UvTGc et praeterea scripserim: тёу ғ0 теФикдтшу
тр0с тайта, Nota est harum praepositionum confusio.

8 DEMOSTHENES.

$ 56 p. 988: фис ийуғовбаи мі ёҗоут ойк «Оторду ici,

уудуда 3 1996 črepov кӛтітХЙЕа 395юу. бїпө sensu ita editur;
sed Athenis homo ingenuus reprehendebatur si forte servuli
instar citato gradu per plateas curreret indeque requiro: Qwcei
ийқғеобаи èv трёҳоут` ойх єўтороу, qui forte fortuna senarius
est. Habebat hoc Nicobulus: vide $ 52 p. 981: Мик2Воу206
таубос Baike xal piya Фбеууетой xai Вактуріау Dopet et nota
reprehensum hoc fuisse etiam in homine quem libertinum fuisse
crediderim. Item $ 55 p. 982, Evergi verba sunt: то:00706 0
DIavrziver' yo, 8 таў Bæði wv xal то00т0с cU Ó &трёшас.
Adde c. Steph. I 5 77 p. 1124: гуй 22 тйс uiv pews тй Фут
хай TQ TXY£íoc Badle ка) AmAeiv меуа où TüV е0ту(06 теФфо-
кӛтоу Емаутду кріуш. Appellabant hoc quemadmodum nos proprio
nomine cérecÓx:i. Athen. VI p. 244 D: “Arecki d ѓу Пураууу
Хтрдтіюу TÜV тардеітоу 6icdye) Oucwepmivovra TQ TpiQovri ха)
Aéyovra TQÒE'

Euo тарабітеіу xpeirTTOV ўу TQ llwyacg

й Toig Bopsaómig Ў «1 ті дёттоу ETI трек,

й Awuég Лаҳитос "ETcofjouraóg*

тететоп y&p 0006" où РПадібеі rç 08005.

TIPOS NATZIMAXON.

$ 5 p. 986: ойто то/ууу (T4 A x1) xal ETÈ moAAQy мартуроу
тйс 2Фесғос yeyovulac. Vides quid exciderit.

$ 6 p. 986: ха) та%утоу тау mTAelcov, scil. тетелеутухбтоу.
Sunt G. Н. беһ его plerique omnes et lectores conferre iubet
Xen. Cyrop. VI. 2. 28: xai rà 8008 9% таута msh’ 9бато6 тё
тлєїѕа Фохедасай:, nec tamen hoc Dobraeo probare potuit qui
p. 500 delendum statuit id quod est: тфу тлеіѕау. Equidem
corrigam: uera Ty éxelvou бйуатоу .... хай тй Ғаутдау шутодс
.... жой Моітутёу ха) мәртдроу хол O iX GG OV TOV тӛгісшу, хтё.

$ 10 p. 987: xal yàp тотоу Фурафау гї тд Éyx^uua.
Requiro: тросёураф ау.

$ 11 p. 987. Bupplendum: иѓёу;ѕо £y oiv Яу eiciw (aU 01)
0070: &&@ртирёев.

DEMOSTHENES. 9

$ 20 p. 990: rabr« 22 màvrec Фасіу мғуйХшу діксішу
ібүйеу тАёоу тар úuiv. Bcribam: тайутес io 201v, sicuti legitur

$ 23 p. 991.

IIPOZ ВОГОТӨМ ПЕРІ TOT ONOMATOXZXZ.

© 5 p. 995: mpv тас. eie тойс уџиоис Еуурофде увуёсбоц à-
бу [eic тоос Әушмдтас| 007001 èvéypapev ёжитду. Aperta res
est; verbum non addam.

517 p. 999: 4тғлЛ00утоу XY i£ Eùßolaçs тӛу сротіотду.
Lege: xæteabdyTtwy.

$ 28 p. 1001: où vov Ек тоутшу fei eiv бтї p eU ev ai.
Malo: Ууғ9дета:, propter Boeot. de dote $ 22 p. 1015. Eadem
correctione fortasse utendum Spud. 5 25 p. 1085.

$ 29 p. 1008: тд» 22 той діксісу Aóyov Әтаутес imisashe’ Éci
32 ойто тіс; 20” o0 тойдас ётоусато ToUTOU; Ò татўр, ATÒ
тойтоу ҡай уор10ғсбал, Dixerim scribendum esse %4у0ма--
есд ал. Ürebra est horum verborum confusio.

$ 39 p. 1006: тойут uiv Воіютду, ёшо) 32 Мазтібеоу 6 £u evov.
Inseram quod facile excidere potuit (vog x) Üépevov.

ПРО2 ВОГОТОМ ПЕРІ IIPOIKOZ.

$ 9 p. 1010: xai ойто; où тауто ye йу отд тй ёлїбу-
шіас хехратишмеуо: Nemo sanus ita loquitur; requiro: 2л”
0006 00 тауу yé Ti Яу vel simile quid.

10 РЕМОЕТНЕХЕЯ,

& 16 р. 1013: тархураЧацғуи Ec^uva 'Epgiéa Ў:а:тутуу
тоу7% Елетреі/иғу дікабді тері су EvExzA2UuEy. ФАХИАИС. Im-
proprie verbum 3;x&zz: de arbitro hie usurpatur et $ 43 p. 1021
habemus locutionem 3ízira» Етітрітеру" hinc сопіісіо: Х22шуа
‘Epia тараурафанғуй дізітау TOUTg ЕтетрЕулиеғу, expuncto
verbo дікаб ді.

5 28 p. 1017: жері тоутоо шдусу Тимскратсу: xci Проиӣдои
ҒАВЕ оята: uaptupizg, хтё. Bolemnis est corruptela pro: жер)
тсутсу мЕу, ut deinde recte sequatur: core 82 Qavepxc, кте.

6 35 p. 1019: xaxa о (upia) тарғуху ўудухисё ue Әа-
xey айт 4іхуу. Palam est quid exciderit.

& 48 p. 1022: du ac ugg сітұйуоран Ауу тері Ёх&у Ti
Фх.аўрсу, Dobraeus commendavit (vp2:) už, equidem post биос
pronomen delere malim. Contra Mid. $ 167 p. 568: оџисе niv
тй X0AAR TOUT&Y, бш д? ха мартурхс ОТУ хал, Dlassius
recte intellexit, quam facile ante 2&«c excidere potuerit prono-
men йиғї;. Haud dissimili de causa Olynth. ІП $ 3 14 p. 32:
бу шӯ тровубуита: тд тогу &б&миу тӛ Ә05аута трсбуиос [bus],
Cobetus et Blassius viderunt post adverbium mpoĝúpwç expun-
gendum esse ógzc. Vide quoque Olynth. I § 1 p. 9.

554 p. 1024: оиб» siüórev Ov трдлоу [4уаухасбє! 5] д
тотур pou Елоіубато тоутсис. Molestum participium est.

5 58 p. 1025: трбтоу иёу ойж о0т0 [иғтріосј Cg Крітоу
ссе пар ETépou вікішу Әугісбаі. Adverbium turpiter abundat.

$ 59 p. 1026: 2.2026 uiv oj0ri; айт] тарауғуісбаі uepmprU-
рихе, Тішохратус д? мдуос (0c) orep ёт) uwxavac мартиреі piv
дехатиу écikomi TOUTQ тду uy татёр®, хтё. Inserto pronomine
relativo sententia aptius decurret.

IIPOZ ZIIOTAIAN.

54 p. 1029: даФор26 уғуошёуус̧ TQ Полиғухто трде тду
Ағохрату тері #5 ойх 014° 5 ті де? Ағуну, бегіһат; ed ri 27

DEMOSTHENES. 11

лугу. Rem novit quidem, sed mavult tacere de dissensionibus,
quae ad praesentem causam nihil pertinent.

$ 11 p. 1081: схууўу 9 Зу Еуоиві, 0038 ye таутуу Aa(20v-
тес аФуаФероувіу. Ех contextu satis apparet de mundo muliebri
hie sermonem fieri, sed quid tandem cx4»$ proprie est? Audia-
mus Harpocrationem: ѓоихе 22 скейд; Ti elvai, блер ої uiv xoc-
шоу тіуд vuyaixeioy elvai Фасіу, oi д? сжюадаоу. Mihi crede:
Harpocration non magis norat quid esset cx»v$, quam tu vel
ego: invenerat sane in suo codice eam ipsam lectionem cx»yw4v*
verum quid hoc ad төп? Ві id forte nescias, Cobetus tibi in
Colleclaneis demonstrare poterit quam frequenter lexicographus
ве decipi passus sit vitiosis et malesanis lectionibus. Ille est
verbi causa grammaticus, qui quum apud Dinarchum offendisset:
ёитетудухітоу TOV футбршу Фостер Әтрдтоу siç тд ёштіроу, ridi-
culam coniecturam periclitatus est neque agnovit verissimum
esse тарудтоу, quod in aliis libris invenisset. Sed quid cesso
veram scripturam expromere quam vix assequor quomodo ad
hunc diem latere potuerit. Inter mundum muliebrem vestis
primum locum obtinet. Hanc quomodo generali nomine Graeci
appellant? Zxeviv, opinor, et id ipsum Demostheni reddendum.
Oùx дугуйуоуе Spudias ФаЛиу, xpucim, схғиуу denique; rem
confirmabit argumenti auctor; etenim actor ézideixvwusi 46
Хлтоудіас wNsuberai* тӛс iy yàp трійхоута уй айтди dy dpyUpo
Фисі Aa(Meiv: тӛс 9% $ёхж èv ішетісіс xal wpucloic, & кой
тлеіоуос Ñ $ёхж шубу elvai йік. Nempe haec sunt petita ex
$ 27 p. 1036. Itidem conferre poteris Olympiod. % 55 p. 1182
et Neaer. 5 35 p. 1856 et § 46 p. 1860.

5 12 p. 1081: т;0% uiv тайт” o0Àév àvrepei Zmovoiac* 099%
yàp “в. Duo vocabula sedem permutanto: 0092 Zvrepei Erou-
Мас 005 гу yàp ёа.

IIPOZ ФАТМІППОМ.

$4 p. 1040: тд еотофеїу соус тӯ ойсів 00 Torro TV
тохтдау [Dim éveiv] «101600. Decantata sententia est, sed qui
tuentur illud 3iawéver non videntur reputasse quid inter ғ0ти-

12 DIN ATENIR.

Үбі» et ЭнотоуБз interin. Бизшта шазсаі тазаабяз. әзі
enamal б. H. Senitro base ersa „Газов жіззалпғр, non
sabia est егттірете quod ana Dura :saranlom.

$ 23 p. 1047: П242:22и Sas: тахяэт> 2>2242.ғ:». БЕсгі-
tuendum est quod ante Bekxerum eicta:ur i» 224224». qnd
sit ФСЫ2ғі> et рет se apparet et «Елі prerii ex Млет. $ lO
p. 1215.

HPOZ MAKAPTATON.

Summa est in hae oratione verLosi:as et sunt quae sine fine
identidem repetantnr, imprimis de graiibus quitus diversae іп
hoe drarmoate personae inter se eozra:ae sint. lam Herwerdenus
Млет. 1575 p. 349 complura етешр:а апи et nimium facile
foret locorum numerum augere omniaque inutilia supplementa
ex textu expungere; verum quid prodest? cum praesertim non
intelligamus cur stulta interpolatoris manus hie potissimum
graesata sit.

8 p. 1052: rey yev ó 2рүху eig тд Ммидсѕуріоу. Usus
p
postulat sio йу ev.

& 10 p. 1052: ai фӯфои ċaiyais жауу ЕуЕубут0 жАғісис, 3
трају ў тёттарсіу, iv ту Өғтбитсо кадїтху. Expungendum est
prius 4” omnino satis Tpuciv ў Térræpsiy. Contra eadem vocula
inserenda est Prooem. 50 p. 1457: rws ий (7) тй ў та угуй-
getai AA 2тас та. — Obiter illic observa articuli usum et
confer Mid. $ 141 p. 560: rà xai та zerovðws, Philipp. Ш
$65 p. 125: Bei уар т) кай тд тойсан. Coron. $ 248 p. 308:
si TÒ кай 70 ётоіуоғу. Fals. Leg. $ 74 p. 964: д4 тд xal т)
ісобусау àv oi Фохғ 5. Eubulid. $ 29 p. 1307: [31:00 éry rósa
хай тбёса.

$ 14 p. 1054. Hie facere non possum quin locum paulo
longiorem fere integrum describam: оі Фратерес oi rovrov! Ma-
xapraüTOU 01 йріѕ х 18075 тері TOU yévouc, броутее @йтду {фу
т0070у 00 ÜéAovraà xivàuveUeiw 000: алауоута TÒ iépeiov тд тоў

DEMOSTBHRNBSB. 18

Вомо0, є ий тросихдутос гісйуето б тойс ойтосі, ZÜTOUG 9
а ою0ута Етіоркеіу, Хафд9утес tùy (йФоу, хаомбуоу TOv 1ергіоу,
&Tà TOU Йено0 ФЕроутес той А10с TOU Фратріоу, тардутос TOUTOVI
MaxaprdTou, 65wQicavro Trà Zinai 0р006 xal тросухдутос тду
жайда тоутоу) «ісауғода: Eùßovàiðy viov. Primum leve est cor-
rigere: оі &pic' Èv гі00тес" sed quid est hoc quod Macartatus
dicitur egisse ut oi QpZrepes peierarent. Quantum novi, nemo
hucusque expedire potuit Ша: айтойс ð @&одут@ Етісркгіу. Au-
diamus ©. Н. Seháferum: ,AÀmarus sarcasmus. Periurii terri-
eulamento Macartatus volebat pervincere ut phratores puero ne
Suffragarentur." Speciem hoc haberet, nisi Macartatus ipse per-
iurium nihil veritus, suffragio suo confirmasset idem quod reliqui
omnes: diserta verba sunt $ 82 p. 1078: 007061 3 Макартатов
Qavepà тй Чифе 12фуФісато plòc вісауғабол EUfjovAiàg иду TÓv
тойда, Commendare ausim: oi Фратерес .... дрбутес адтду ....
оў 0 ота кіудууеден, .... 009 абюоута 6тіоркеіу, Macartati
exemplum secuti sunt.

5 28 p. 1058. Aliquid excidit: тобто yæp si ф (трдтероу)
тарехроовато б тоутоуі тотир.

$ 67 p. 1073. Notabilis est constructio: moaùy xpdvov ё 0 v-
тоу ёжутбу тфу жАйроу ууй} &ywviÇovræi. Hic equidem quid
statuam omnino non habeo.

$ 69 p. 1073: 2 yàp Яу тӛгісоу ЁЁоу dv то16 уро тої;
'Ayylou, .... сі ёл, таутас 2Ешруттоу ка! 2Еетрешуі-
Cov, тАгіу Й (іле селу, Obey Eagioy тол) Éylyvero, TaUTAG
0010: &тёдоуто ёхтрешиісаутес xal dpyüpiv дӘтертолу Флаоу.
Elumbis oratio est et verbum Ғхтремуібету nimis brevi inter-
vallo inutiliter iteratur. Est locus in Anecd. Bk. p. 298. 21:
тб.дуЇ$шу TÒ хатаЙаХАғ TÈ mpiuyæ, TOUTÉG! тӛ GEAÉYM ха)
та мғуада Eúaæ, cuius ope poterimus Photium corrigere apud
quem in v. minus bene legitur: rovTéc: тё тау6а xol peyQAg
Eúaæ. Bed magis ad rem pertinet Harpocrationis glossa: &£empé-
puiSoy* ут) той хат ВахААоу тӛ трерио, TOUTÉGI MÉXpI (Сау TÈ
селки. Consequitur Harpocrationem eandem in suo codice
habuisse lectionem quam nos quoque habemus, nec tamen quid-

14 DIN.

бэм Ипра, quoID.nna зла CTROAIDIS өзе жатса: T z jT X6
d£4suTTow ка) (Lem pém»i or nenia sit mz-o aptius
dern rre,

$72 p. 1074: 2uzw, Xx тҳдлхлотиті, к276222>452у.
Mupplendum: (2974671) xxrTtZgír47x», uci mox et ў 73 p. 1077.

$ 72 p. 1075. Itidera aliquid excidit: à 32 уа &xxycpeuei
paniy тоҙтау жошіу, (222424) Z520 yE айтої; илы.

6 72 p. 1075: ілшізнау izuysæuay той бсікоо TOU “Асуісу
[4T 6$ шў iE epum mM sáneT zi]. Uncinis inclusi, quae ex proxime
praecedentibus perperam iterata sunt.

6 78 p. 1077: таб àv (00у) yévowro ToUT&v йубрыто: тара-
уоттара; Reiskius particulam rectissime inseruit; esse miror
qui dubitent.

ПРӨ2 ЛЕОХАРН.

54 p. 1081. Leocharis pater praeco est: діхтелеї yàp ғу
Пиран? хируттоу' тобто $ сір où шбуоу йӛторіс avÜpmTivwc
Техиуріоу, &AXAR ха) ёо омос тйс cig тд прхушатєоғсдои. Deinde
additur: дудуди уар йшереу егу v тдуорй тду тоойтоу. Est
haec fortasse lectoris inutilis adnotatiuncula, sed, utut hoc est,
praestare dixerim: дімшереуеіу, quod а codicibus aliquid
commendationis videtur habere.

60 p. 1089: xar TW» уі Їду yvycioi дутес дікоаіос
ду oùslæç кАуроуошоїеу. Sine sensu ita editur: scripserim: y évei
тротукоута vel simile quid.

821 p. 1087: 0092 фута0б ойто йм. 00240 TV трау-
(od Twy тер} тду xAWpov Фиуоормеу. Reiskius requirebat: тйу
траумдтоау (тау) тері, Blussius autem deletum mavult id quod
өні толушту. Equidem seribum : 008и тд таралау тері тду
ҝАўроу &кіу20 шеу,

DEMOSTHENES. 15

© 27 p. 1089: т/ cù ѓлаттої той деуде ўшёу xanpovopy-
сёутоу. Praefero: кАуроуошус бутту. біті бег Timoth. $ 46
р. 1198: róre тирі тофўфтоу корыеїтба EpEAAcy еоторисаутов
et $ 64 p. 1203: ўуғїто тарй сой aypeshai ейторисауто06,
futurum placet.

5 29 p. 1089: той TeAsuTaíos Фукжтжмафб4Футо "ToUToOV
mados T&T&AsUTMXÓTO;. Immo трі/тоу legendum est et cf. $ 61
p. 1098.

5 38 p. 1099: тойтоу ойх (%у) оїєсде той xaýpou тарй тойс
удшоис &uQioßurev; In vulgata particula deest, quam addidi.
Similiter Steph. I $ 18 p. 1105: eaysævros uiv yàp 9теубуиуоу
(ду) Әддибауоу, ei 9 ÉQsuys, таму (Rv) оайтд ToUí ікшуду
TEX(AMQIOV. Яу.

5 66 p. 1100: 3ixalag yàp à уошобётис orep ко1 тйс ёто-
xíac тфу olxeluv xal éxódctiG TOV уџуоікбу тоїс ёууут&@тш yévoug
тровФтатте тошїсдои, 0006 каў) тйс XxAWpovoulag xal тйу тйу
фуобӘу шетоисіху TOig адтоіс &moðéðwxev. Haec atra nocte pre-
muntur, sed clara lux oborietur, si mecum соггехегів: трд с тё
&Tuxiag et notum xal et трд sexcenties confundi. Minime mihi
persuasit Herwerdenus Млет. 1875 p. 850.

KATA ZTEOANOT A.

$ 4 p. 1102: où yàp йсау Еу тф тдтє xarip діхол, QAN (а 1)
дуебаАХевбе Opel; дїй тд» кіудиуоу. Vides quid exciderit.

© 8 p. 1109: aæßè 9 адтйу тўу шмартурісу xal Фуйууы0і uoi, |
iv i£ адтіс ітідикууы. Аёуг' où ò èmiaaße тд йдер. Hoc qui-
dem vitiose dictum est; corrige: іу i£ адтйс 2тлідыкуйа 2
Aéy 9* où У ётілађВе тд 9бор.

16 DEMOSTHENER.

$ 21 p. 1107: кЛиуроудиов Gv кой тадтус (scil. тйс Забухис),
гітер йу тойиой татріс ка)! TV &ААшу т@тршшу д{40106. In-
commode hoc dictum est; coniicio: 46 тбу @ААшу maTpowv et
віс Óuoíec sponte excidet.

$ 61 p. 1119: ойх улоу Яу дт то0т” ÉusAAXov тойса троб)-
рос [é££om eio 0ai]. Est in paucis manifesta interpolatio.

$ 74 p. 1124: Я та хатоуйамата айтой xariyee (700 vl
éwvýðy]. De eo more haud pauca Valckenaerius congessit ad
Ammonium p. 124; sed quo ille mos notior est, eo evidentius
inutile emblema poterimus eiicere.

$ 74 p. 1124: жор ду 0906 éyxpmTX4e yéyove [T0AAQv
хрх т шу]. Bed totus locus considerandus est.

5 78 p. 1125: длұтоуруғіу Gc ol убит тростёттоџсі. L.: бо
01 у4шді.

579 p. 115: орх) той т4фоу шуушеїоу сап тд сікобдиуио
тогоўтоу ду. Insane magnum erat monumentum, cui Phormio
duo talenta impenderat; itaque malo: roc cU Tov.

$ 84 p. 1127: yù yp дшоийтрюу шёу 496АФӛу Еіиоауто0 Iæ-
cixMa vopitw, диотатроу $ ойх [013 x]. Ultimum vocabulum
valde molestum est.

KATA 2 ТЕФАМОТ В.

$ 6 p. 1180: oj 22 удио où тайта А6уоусіу ФЛАЙ ... тайта
рартиреїи (кеХейоибіу?| èv ypæauuateiy уғурашиёуа. Est hoc
solemne vitium.

$ 16 p. 1133. Hic locus mire me torsit et dubitationes meas
exscribam non ut doceam, sed ut lectorum iudicia eliciam.
Sermo est de iure testamentum faciendi: o03 ду mæ тс ў,

DEMOSTHENES. 17

xúpióç sı тӛ аўтой ğiabishai, ёх» ий єў Фроуй” уотойута òè $
Фаррахкдутао ў yuva mebduevoy ў отд yýpwç ў отд
Бауіду 9» от дудухис тіуде хиталуФбёути &кироу xeAeUouciy
«улі 01 убио. Ніс primum coepi mirari pluralem numerum
eius quod est avia, nam quamvis crebro inveniatur apud
poetas, de quo usu Leeuwenius dixit ad Arist. Nub. 832,
dixerim in soluta oratione unice locum esse numero singu-
lari. Deinde contuli ipsa verba legis quae 5 14 afferuntur,
quibus conceditur testamenti factio quomodo quisque voluerit,
бу мй тойда 001 ууйсіх &ppsvec, йу (Ай („жубу Й yupoc Ў
Фхрийхоу ў vócou čvexæ ў yuvaixi meibduevog, отд тоутшу TOU
тарауоду Ў бл” дуйукис ў Отд Әесмо0 хатхАхФфбе!с. Hic quum
in ipsa oratione habeamus participium Фариахбдутя, dixeris iti-
dem in lege mutato accentu seribendum esse Фармиакду.
Grammatici verbum interpretantur et ante omnes Harpocration:
Форрахоутя” Лишосбёуус év TG xarà XrsQavov: ісі 3} (apuaxaov
ó 972 Фаридхоу Вг Влашшёуос, @ xal Өғ0Фрхѕос ѓу ie М№дшоу
Әтовумаіуеі. Usurpavit Lucianus Lexiphan. 4: rà дапатй uou
Фариахё et Plutarchus Moral. p. 1016 E: rear yp &vrixpuc
Фармахдутдс ёи et p. 1198 Е: où хроптаАФутес 0008 QapuaxGy-
тес йуброто xai тарххдттоутєс. Etiam Reiskius in lege malebat
Фариаяхду scribere. Verum hoc neutiquam probare poterimus,
nisi itidem corrigamus yyp&v vel fortasse formam y»a« pro
vy1»pcc. Datis raro invenitur verbum yyp&y, sed certum usum
habet, veluti Xen. Cyrop. IV. 1. $ 15 et quod ad priscam ас
poeticam formam уирҝух: attinet, satis өзі ad Cobetum pro-
vocare in Mnem. 1862 p. 124. Verum pergamus considerare
ipsius legis verba: àv ай wm xviGv ў уирёу ў Qapuaxóov, nunc
necessario ишу participium factum est. Exstatne autem ver-
bum илийди! Exstat; vide modo Ioseph. Bell. Iudaic. I $ 150:
тй тері TÒ тєїос Әлі шамфутес Èv тас uy%æviæig ÜmTÉTQMOAV.
Iam Aristotelem conferamus ѓу тй 'Айуухісу томт.е!& col. XVI:
тер) той обуш тй ÉmuTOU Q ду béan xÜpiv тойбаута; xalamuE,
тӛс 9% тросоусас дувхолісс ғау шу шаугоу у yypwy y yu-
yaixi тібореғуос &Феїлоу. Bit hic locus lacunosus et vitiosus,
quemadmum Batavi editores eum multis aliis asseverant ; equidem
hoc nune mitto quaerere; illud tantum notabimus in vetusta
papyro уур» legi non уирос et vix poterimus dubitare quin
2

8 DEMOSTHENEB.

$ 56 p. 988: фис ийуевбоа uiv Фүоут” ойх eÜmopóy dci,

yvGyai 3' 1996 črepov халїтАй&ж 305юу. Sine sensu ita editur;
sed Athenis homo ingenuus reprehendebatur si forte servuli
instar citato gradu per plateas curreret indeque requiro: Quee:
ийуғабаі này трЕуоут” ойх е0тороу, qui forte fortuna senarius
est. Habebat hoc Nicobulus: vide $ 52 p. 981: Мих2Воу2Х06
тиҳёхс̧ Вх xal uéym Фбеууғтоа xai (üuxrwplav Qopei et nota
reprehensum hoc fuisse etiam in homine quem libertinum fuisse
crediderim. ltem $ 55 p. 982, Evergi verba sunt: тоойтос 0
IIayraiyer' yw, Ó Tax) (a3iQm» xal тоойтос cU д &трёкас.
Adde c. Steph. I $ 77 p. 1124: yò 22 тйс uiv дфешс тй Quei
хай TQ тауѓос Badle xal AmAETv miya où Tüv sÜTUYGG тефу-
хдӛтоу Емаутду хріую. Appellabant hoc quemadmodum nos proprio
nomine érecÓxi. Athen. VI p. 244 D: "Алгёс ò ғу Пураууу
EZTpàTi0y TÜV тардбітоу «сау Oucwepmivovra TQ TpéQovri xai
Advovra тйа$ё'

Euo тарабітеіу xpeirTOV йу TQ Пууссф

й Toig Bopsdómig ў гї ті бдёттоу Еті тра,

й Awuég Лаҳитос "ETcofjovyraóg*

тӛтетай yàp 00706" où Вадібе тйс 0909с.

IIPOZ NATZIMAXON.

$ 5 p. 986: ойто то/ууу (та A x1) xal реті moAAQv мартуроу
тйс %Февғов yeyovulac. Vides quid exciderit.

56 p. 986: ха) тйутшу тй» тАгісоу, scil. тетелеитухдтоу.
Sunt G. Н. Scháüfero plerique omnes et lectores conferre iubet
Xen. Cyrop. VI. 2. 28: xai rà 5008 9% таута meb’ 9%5ат06 тё
massa èsxsúasai, nec tamen hoc Dobraeo probare potuit qui
р. 500 delendum statuit id quod est: тау тлгісәу. Equidem
corrigam: ETÈ тду Екгіуду Üxvarov .... xal тй ёхитбу шутрдѕ
.... хай OíxiTWTOV кой мартдроу xai :1хас Gy тйу тӛгісау, кте,

S 10 p. 987: xal yàp тойтоу Ғураофау ci; тд ÉyxAwua.
Requiro: тросё ура ф ау.

511 p. 987. Bupplendum: џиѓугѕо iv оўу juv гіс (айт 01)
0070: шёртирес.

DEMOSTHENES. 9

5 20 p. 990: тата 9% таутеес Фасіу иғуадоу діксішу
ісүйеіу пАёоу тар Әріу. Bcribam: тӛутее ioc a 01v, sicuti legitur

5 23 p. 991.

ПРО2 BOIQTON ПЕРІ TOT ONOMATOZ.

& 5 p. 995: mpv тӛс. ele тойс dyuoug ёууржфёв уғубабай èa-
боу [eie тоос Әушмдтав| отоо! évéypaspev ёжитду. Aperta res
est; verbum non addam.

517 p. 999: ётғлбдутоу XY i£ Ebffolac тӛу ѕратіотбу.
Lege: хатеХ00утоу.

523 p. 1001: толо yp (дутои) uao гішбасі. Particula
accessit ex Boeot. de dote 5 29 p. 1017.

© 23 p. 1001: où vov ёх тојтоу #сіу dely Ori pem eT аи.
Malo: Ууғ9дӛғта:, propter Boeot. de dote § 22 p. 1015. Eadem
correctione fortasse utendum Spud. 5 25 p. 1085.

$ 26 p. 1002: yuy уғуарикіф тйу èuňăv шутёра. Nonne
удшф? —

$ 29 p. 1008: rà» Jè той Bixmicu Адуоу йтаутес ётіѕасде` Éci
32 0006 тіс; 407 ob лойда6 ётоийсато тотоу; Ò татйр, &TÒ
тотоу хо уоиібёесд аг. Dixerim scribendum esse дуои -
есд аг. Crebra est horum verborum confusio.

$ 89 p. 1006: тот Mà» Вогюотду, Емі 32 Mavriüsov £p evov.
Inseram quod facile excidere potuit (дуош а) Üépevov.

ПРО2 ВОГОТОМ ПЕРІ IIPOIKOZ.

© 9 р. 1010: хх) ойто; où тдута y € йу 579 tã; ёлїбу-
Шіс xexparyuévos: Nemo sanus ita loquitur; requiro: 4A2'
шос 00 тауу yé ти Яу vel simile quid.

15 DEMOSTHENES.

516 p. 1018: жараураудиғугі Ұйдауа ‘Ерда 3iaiTwTÀV
тобто ітетреромғу дікӛса: тері Фу ЕуекаХодиғу ФАЛЛОС. Im-
proprie verbum дих2бой de arbitro hic usurpatur et $ 43 р. 1021
habemus locutionem діжштеу Етітрелеру" hinc coniicio: EóAwva
'Eoxiéa тораурафамғугі 1 mir av ToUTQ ЕтетрЕрашмғу, expuncto
verbo 3;x4&c a1.

© 28 p. 1017: тер) тодтоу ш.дуоу Тімохратоуе xci Tipo d xou
Га8баятай мартуріпс, кті. Solemnis est corruptela pro: cep!
тодтоу меу, ut deinde recte sequatur: ойт è Фауғрёс, ктё.

5 35 р. 1019: xaxd qo (шәріп) mapiywv ўудухисё me àa-
yey а0тф Óixwv. Palam est quid exciderit.

© 48 p. 1022: дро; ug aisyúvouaæai Аус» тері éxeivue 71
ФхаФроу, Dobraeus commendavit (трд) 9425, equidem розі дрес
pronomen delere malim. Contra Mid. $167 p. 568: súvise niv
тӛ TOAA& тодтоу, 06096 дё каї мартурле оиїу кало, Blassius
recte intellexit, quam facile ante бшш excidere potuerit prono-
men 9мғ15. Haud dissimili de causa Olynth. ПІ $ 3 14 p. 32:
ду uy тровуғуитай TÒ тоїи #6 лау та 905аута трсбушос [0442],
Cobetus et Blassius viderunt post adverbium тро00мос expun-
gendum esse ópac. Vide quoque Olynth. I $ 1 p. 9.

6 54 p. 1024: ошбу «бта» Ov трілоу [Gva y xao 05ic] ő
татур uou ётоусато ToUTOUc, Molestum participium est.

$ 58 p. 1025: трбтоу шёу ойж ойто [meTpicc] бў Крітшу
ее тар ётёроо оіхіду дугісбаі. Adverbium turpiter abundat.

$ 59 p. 1026: 42206 niv ойдғ1с айта тарауеуісбаі мерорту-
рихе, Тіишохратус òè м0уос (06) стер 279 иуҳауӯс мартиреі ишіу
дехатиу бсійбой TOUTQ тду ёиду татғра, хтё. Іпвегіо pronomine
relativo sententia aptius decurret.

IIPOZ ZIIOTAIAN.

$ 4 p. 1029: 2аФорй6 уғиошёуус TQ TloAveUxTo mpòç тду
Ағаехрӛти тері nyg ойх 010: д ті 47 aiye, Seribam: ed ті де?

DEMOSTHENES. 11

Хеугіу. Rem novit quidem, sed mavult tacere de dissensionibus,
quae ad praesentem causam nihil pertinent.

© 11 p. 1081: осхууўу 9 фу Еусиві, o034 ye тайтуу Ха д2у-
тес дуафФероувіу. Ex contextu satis apparet de mundo muliebri |
hie sermonem fieri, sed quid tandem cex»v4 proprie est? Audia-
mus Harpocrationem: čoxe 22 вхе006 ті slvmi, õmep oi pv xoc-
uoy тїй ууудикеіоу civæl Фасвіу, oi 9% ткї&дгео›. Mihi crede:
Нагросгайоп non magis norat quid esset cx»v4, quam tu vel
ego: invenerat sane in suo codice eam ipsam lectionem окууу»:
verum quid hoc ad rem? Si id forte nescias, Cobetus tibi in
Collectaneis demonstrare poterit quam frequenter lexicographus
ве decipi passus sit vitiosis et malesanis lectionibus. Ше est
verbi causa grammaticus, qui quum apud Dinarchum offendisset:
гитетудухітоу TOV ф$утбршу фстер д4трдтоу elg тд ёштдрох, ridi-
culam coniecturam periclitatus est neque agnovit verissimum
esse тарудтау, quod in aliis libris invenisset. Sed quid cesso
veram scripturam expromere quam vix assequor quomodo ad
hune diem latere potuerit. Inter mundum muliebrem vestis
primum loeum obtinet. Hanc quomodo generali nomine Graeci
appellant? XExeviw, opinor, et id ipsum Demostheni reddendum.
Одк &vevývoye Spudias ФаХуу, wpuciz, схеуйу denique; rem
confirmabit argumenti auctor; etenim actor ézibeixvusiw 06
Хтлодісс феудетог” тӛс èv yàp трійкоута шийс айтду v GpyUpo
фис! Хәбеіу" тӛс 9% ка dv іметіоіс xal wpucioic , & хо
mAslovog ў д ха шубу elvai Afia. Nempe haec sunt petita ex
$ 27 p. 1096. Itidem conferre poteris Olympiod. $ 55 р. 1182
et Neaer. $ 35 p. 1856 et 5 46 p. 1360.

© 12 p. 1081: mpóc uiv тайт” oùðèv utepe? Утоидіхс` 0092
уар “Ев. Duo vocabula sedem permutanto: 00292 Gvrspei Zmov-
ас" 002 2у yàp 2Егі,

IIPOZ ФАТІМІППОМ.

$ 4 р. 1040: тё діғотуүеіу сиу 0с тй oùsig où поллої; TOV
томтёу [8:0 шёуєгу] eibicai. Decantata sententia est, sed qui
tuentur illud Jıæpévei non videntur reputasse quid inter sóTv-

12 DEMOSTHBENBB.

жеу et 3ievTuxsiv intersit. Reiskius malebat тархиёуғу, sed
etiamsi ©. Н. беһ его haec crisis ,fastidiosior" videatur, non
Satis est corrigere quod una litura sanandum.

© 98 p. 1047: rlapQíAe Quel таХаутоу ivo eíAeiv. Resti-
tuendum est quod ante Bekkerum edebatur Еу 2Фг1Хғгу. Quid
sit évoQeiAew et per se apparet et effici poterit ex Nicostr. $ 10

p. 1249.

ПРО> MAKAPTATON.

Summa est in hae oratione verbositas et sunt quae sine fine
identidem repetantur, imprimis de gradibus quibus diversae in
hoc dramate personae inter se cognatae sint. lam Herwerdenus
Мпет. 1875 p. 949 complura exempla attulit et nimium facile
foret locorum numerum augere omniaque inutilia supplementa
ex textu expungere; verum quid prodest? cum praesertim non
intelligamus cur stulta interpolatoris manus hie potissimum
grassata sit.

68 p. 1052: rebh йуеу 6 ğpgwv siç тд дікасйіроу. Usus
postulat eic ñy гу.

$ 10 p. 1052: ai фйфо дМуа& mævu Еуіуоуто mAslovc, 3
трібіу ў теттерсіу, Еу TQ Өготд тоу xabicxg. Expungendum est
prius й' omnino satis трібіу ў тіттарсіу. Contra eadem vocula
inserenda est Prooem. 50 p. 1457: 2тас uy (5) TÈ й TÈ угуй-
сета QAX дт® то, — Obiter illic observa articuli usum et
confer Mid. $ 141 p. 560: rà xal rà merovðws, Philipp. ІП
568 p. 128: Eer yàp т) xal тд тойсой. Coron. $ 243 p. 308:
і тд кой tò 2лоіңсеу. Fals. Leg. 5 74 p. 364: 3ià тд xal тд
Есебисау àv oi Фокг 5. Eubulid. $ 29 p. 1307: Bioùç čty тоба
хай тоса. |

514 p. 1054. Hie facere non possum quin locum paulo
longiorem fere integrum describam: oi Фратере ої тотоу) Me-
xapraüTOU oi ӛріса є1$0тєс тері TOU yévoug, бршутес айтдӧу uèv
ToUTOV 00 0&Лоута xiwOuveUtiw 000: ӛтауоута TÒ iepeiov @лд TOU

DEMOSTAENES. 18

Вомо0, гі ий тробихдутос sicyyero 0 таїс oùtosi, а0т00с Ў
@биойут® ётіорхеїу, Хафдутес тйу Nov, хаошміуоу TOv ісреішу,
ӛт5 TOU 309) Фероутес ToU Лидс той Фратріоо, тардутос тоутоу1
М хххртётоо, 2ШиФісауто TX Jixxuw pç xal тросухдут–с̧ тду
тайда тоутоу) сісеуесбоі Е?Вооліду vidy. Primum leve est cor-
rigere: ої 4рі6” àv є18дтес̧' sed quid est hoe quod Macartatus
dicitur egisse ut оі Фратерес peierarent. Quantum novi, nemo
hucusque expedire potuit illa: адто06 2 2&иобутж Етіоркейу. Au-
diamus ©. H. Seháferum: ,Amarus sarcasmus. Periurii terri-
culamento Macartatus volebat pervincere ut phratores puero ne
Buffragarentur." Speciem hoc haberet, nisi Macartatus ipse per-
iurium nihil veritus, suffragio suo confirmasset idem quod reliqui
omnes: diserta verba sunt 5 82 p. 1078: о0т061 32 Махартотов
Фауер тй PaPe ҒфиФісато 9р006 sicmyecÓni Е0боомду viov тду
тойда. ÜCommendare ausim: oi Фрётерес .... ÔPÕVTEG ддтду ....
où ÜéAovrm кіудууейеу, .... 009 а&бифутж ётіорхеї,, Macartati
exemplum. secuti sunt.

$ 28 p. 1058. Aliquid excidit: тобто yæp siv ф (тлрдтероу)
тарєхро0сато Ó тоутоо) татр.

$ 67 p. 1073. Notabilis est constructio: толйу wpdvov 2%0у-
тшу ёдутбу тду хАйроу vun àyuvitevrai. Hic equidem quid
statuam omnino non habeo.

5 69 p. 1078: 2 yàp йу тлеіѕои AEiov ѓу тої; xuwplon; тої;
'Ayvlou, .... аі ёлаш, таутас 2Е5оруттоу кж! ЕЕетреруі-
боу, тАєїу 9 Кіма seaiyy, беу ÉAaiov moaù dylyvero, таутас
0001: 4л4доуто ixTpeuvloavreg xol друуроу бтёртоло Фафоу.
Elumbis oratio est et verbum Фкхтргмуібеу nimis brevi inter-
vallo inutiliter iteratur. Est locus in Anecd. Bk. p. 298. 21:
Tpeuvizeww TÒ хатаЙраААвну тӛ треиуа, TOUTÉS! тё GE ANM кой
тй мғеуаХа Була, cuius ope poterimus Photium corrigere apud
quem in v. minus bene legitur: vovTég: T тауға xal меудда
Шла. бей magis ad rem pertinet Harpocrationis glossa: ёЁєлтрё-
Иибоу" дут! той хат аллоу тӛ mpiuvæ, TOUTÉGI цёр бу та
селі и. Consequitur Harpoerationem | eandem іп suo codice
habuisse lectionem quam nos quoque habemus, nec tamen quid-

14 DEMORTHENRS.

quam impedit, quominus spuria credamus esse verba: тадта<
ЕЕсруттоу xal éEempé.mvitov: sententia sic multo aptius
decurret.

$ 72 p. 1074: даб», тдАгшв тумхаџтуисі, хатефрдуусау.
Supplendum: (097061) катеФрдуусоу, uti mox et § 78 p. 1077.

$ 72 p. 1075. Itidem aliquid excidit: à 22 удио; &mayopsuei
Имдіу тодтоу тогїу, (АЛА X) толу ys адтоіс MÉAE.

578 p. 1075: éziudAeiav ётоусашуу той оїхоу TOU 'Ayviou
2тос ей Ёё еришоййсетатг]. Uncinis inclusi, quae ex proxime
praecedentibus perperam iterata sunt.

$ 78 p. 1077: тӛс àv (о0у) yévowro тотоу йуброто: тара-
уомеәтеро; Reiskius particulam rectissime inseruit; esse miror
qui dubitent.

IIPOZ ЛЕОХАРН.

© 4 p. 1081. Leocharis pater praeco est: дателеї yàp Еу
Пра? хирдттоу" 70070 ò siv 00 (44уоу аторісс &удротіуус
техшмЯріоу, @АА& xal ёс ү0Хігс тўс eig тӛ траоуматғеуғабой. Deinde
additur: Zvayx4 yàp йЯшмередғіу v Tgyopd тду то100т0у. Est
haec fortasse lectoris inutilis adnotatiuncula, sed, utut hoc est,
praestare dixerim: 3:446peítiv, quod a codicibus aliquid
commendationis videtur habere.

$ 6 p. 1082: xarà тй» yxieclav y v4eiot Ov ec Dixaloc
бу одвіс6 xAwpovopoiev. Sine sensu ita editur: scripserim: y év &i
тросўхоутєс vel simile quid.

© 21 p. 1087: 0092 фто00” о08 тю ýuels 009іу тау трау-
атыу тері тӛу жхАйроу Фюіуооивеу. Reiskius requirebat: тйу
траумдтоу (T&v) тері, Blassius autem deletum mavult id quod
өзі траурматоу. Equidem scribam: 00и тд таоратау тері TÜV
хА\йроу Екіуой (ау.

DEMOSTHBNES. 15

5 27 p. 1089: ví cà iAxTToO| той шудгудс uv хАуроуошиу-
cá&vrcy. Praefero: хлуроуошусбутшу. Similiter Timoth. $ 46
p. 1198: ӧтітғ тарй ToUToU xopisicÓmi: ÉpeAAey &ÜT opo xv TOG
et $ 64 p. 1208: йуеіто тарй 600 лифесіш еӘторуисаутос,
futurum placet.

5 29 p. 1089: то0 телғотдіоо ѓукаталеФбёутос̧ "ToUToU
&тоидос тгтєАгутухдтовс. Immo трітоуи legendum est et cf. $ 61
p. 1098.

© 31 p. 1090: rò ZzAoDv (ка!) дікайоу тері тйс хлуроуошіос
о0тос éger. Ooniunctionem inserui coll. Steph. I $ 45 p. 1115.

598 p. 1092: тойтоу ойх (Rv) olecÓe той xAWpou Tap тойс
удиовс ёиФ:сВутеї; In vulgata particula deest, quam addidi.
Similiter Steph. I $ 18 p. 1105: éfeA5ecavroc шёу yp дте0бууоу
(ду) Әлдмбауоу, ві 9 Épevys, таму (Rv) афтд то00 іхауду
техироу Яу.

5 66 p. 1100: 3ixaíleg yàp à уомобетис стер xx тйс ёто-
xíxc тфу olxsiuv ха) ёхддсес̧ тӛу уууоихду тоїс ёууитатю 'yévoUG
TpocéraTTE moeTohlaæi, 00706 XX) тйс xAànpovouiæç кой тйу TÓV
&yaÜsv шетоџсіку тоїс адтоіс &moðéðwxev. Haec atra nocte pre-
muntur, sed clara lux oborietur, si mecum correxeris: трдс тас
&Tuxlac et notum жай et трд; sexcenties confundi. Minime mihi
persuasit Herwerdenus Mnem. 1875 p. 350.

KATA ZTEOANOT A. :

$ 8 p. 1108: aæßè 9 адтйу тўу мартиурісу хай &v&yvw0l шои, |
v 2 айтӯс ітлідекуйә. aye’ сй д` ётілаВе тд одор. Hoc qui-
dem vitiose dictum est; corrige: ії i£ адтйе ёлидехуйы X
Aéyw' со Ў riaæße tò йдор.

16 DEMORTHENZER.

$ 21 p. 1107: хлироудшос бу кой тадтус (scil. тй6 2:00/хис),
кітер йу тойдой татрде ко! тбу ÀAAGV TxTpQoV Üpolce. In-
commode hoc dictum est; coniicio: 06 TOv £AAwv татрдау et
sic диоіюс sponte excidet.

$ 61 p. 1119: cx 42у20у Яу дт тойт` ГиғХААои momoe тро0)-
шос [5 бои eio 0x1]. Est in paucis manifesta interpolatio.

5 74 p. 1124: 4 rà хатаҳусиата айтой xxTíxee (740 йук
$9v505X]. De eo more haud pauca Valekenaerius congessit ad
Ammonium p. 124; sed quo ille mos notior est, eo evidentius
inutile emblema poterimus eiicere.

$ 78 p. 1125: Дұтоуруғіу 06 oi убио тростіттоисі. L.: ёс”
oi удиді.

© 79 p. 115: орд] vob тафоуо pvypeov femi тд оїкоддиуша
тоіодтоу ду. Insane magnum erat monumentum, cui Phormio
duo talenta impenderat; itaque malo: т0000т0у.

5 83 p. 1106: тауа тоіууу йу ice xai ToUTÓ Tig айтйу
єї тог. Abundat aóràv* latet Футгітді.

$ 84 p. 1197: éyà yàp бшошутрюу Фу d3eXQv ipavToU Па-
cixAéx volto, диотдтроу Ў ойх [о018ж]. Ultimum vocabulum
valde molestum est.

КАТА 2ТЕФАМОТ B.

© 6 p. 1130: of 8à идип où тата Aiyovciw GAME ... тадто
paprupely (кеХефоувіу| èv ураршматғіф yeypxjuévz. Est hoc
solemne vitium.

516 p. 1139. Hic locus mire me torsit et dubitationes meas
exscribam non ut doceam, sed ut lectorum iudicia eliciam.
Sermo est de iure testamentum faciendi: 002: £v &vaig тіс ў,

DEMOSTHENES. 17

xúpióç si тӛ ойтой DixÓécÜxi, ёду uğ eÙ (pov: vosoŭvræ 93% Ӯ
QapuaxüvTx $9 yuvaix) те0б0меуо ў 975 уурос ў 9т9
kaviy 9» йт &удухи тіуде хотаХиФбЕута йкироу xeAeUouciy
«уш 01 убили. Hic primum coepi mirari pluralem numerum
eius quod est мәуіс, nam quamvis crebro inveniatur apud
poetas, de quo usu Leeuwenius dixit ad Arist. Nub. 832,
dixerim in soluta oratione unice locum esse numero singu-
lari. Deinde contuli ipsa verba legis quae 5 14 afferuntur,
quibus conceditur testamenti factio quomodo quisque voluerit,
бу шў тайде 001 ууйт!и Ğppeveç, бу иў мауібу Ў уйр–с Ў
Фармакшу ў vócou čvexæ ў vyuvaixi. meibduevog, Отд тойтшу TOU
тарауоду ў Um! dvdyxwc Ў отд $єтдоў каталуфбєіс. Hic quum
in ipsa oratione habeamus participium QapuaxüvTa, dixeris iti-
dem in lege mutato accentu seribendum esse Фарш>шакду.
Grammatici verbum interpretantur et ante omnes Harpocration:
Фармахдута” Лишосбёуус ёу TG xarà УтеФауои" ісі Xè ФармахФу
б ӧл) Фарийхоу Qs(QAmuuévoc, öç ха) ӨсдФравос іу ie Мдашу
Отосушаіукі. Usurpavit Lucianus Lexiphan. 4: rZ диматй шоу
Фариахё et Plutarchus Moral. р. 1016 E: тойт yàp йутікрос
Фариахбутде çv et p. 1198 Е: où хриталёутес 009: QapuaxGv-
тес 2убрәто: хай тарххдттоутєс. Etiam Reiskius in lege malebat
Фариаяхду scribere. Verum hoc neutiquam probare poterimus,
nisi itidem corrigamus y 495v vel fortasse formam уура< pro
y4puc. Datis raro invenitur verbum уургу, sed certum usum
habet, veluti Xen. Cyrop. IV. 1. § 15 et quod ad priscam ас
poeticam formam yyp&væı attinet, satis езі ad Cobetum pro-
vocare in Mnem. 1862 p. 124. Verum pergamus considerare
ipsius legis verba: àv ай мауібу ў ywpQv й Фариакду, nunc
necessario ишу participium factum est. Ехвізіпе autem ver-
bum мауійу? Exstat; vide modo Ioseph. Bell. Iudaic. І $ 150:
тӛ тері тд Télxog ёо мауібутес Èv тойс &uy%XæviæIG Әтетрибау.
Iam Aristotelem conferamus ѓу тй "Абууаіву тоХітеіш со]. XVI:
тері той $ойуж тй ÉauTOU 0 v liay хуру тойсдутє; хадатаЕ,
тӛс 9% тросоусас досхоћійс сау шу [LRVIQV у ууроу y yvu-
уеікі тібошеуос &Феїлоу. Sit hic locus lacunosus et vitiosus,
quemadmum Batavi editores cum multis aliis asseverant; equidem
hoc nunc mitto quaerere; illud tantum notabimus in vetusta
papyro ууру legi non уирос et vix poterimus dubitare quin
2

18 DEMOSTHENES.

secundum Aristotelem legitima verba fuerint: 5àv ий мий» Ў
уурду й yuvæixi ті06шғуос, nam non opus habuit integra verba
praestare, quae partim certe nobis servata sunt in lege apud
Demosthenem. Ipsius oratoris verba graviter corrupta sunt et
fieri sane potest ut ipse in interpretando erraverit, sicuti etiam

Hyperidem suspicor erravisse Athenog. 17.

КАТ” ЕТЕРГОТ KAI MNHZIBOTAOT.

§ 4 p. 1140: шӛлісе aiv ойу йу ЯбоуХдиму ий Ёғи траумата"
hoc recte, deinde sequitur: ei à' оўу 2уаукаб01 тіс, трд Toiov-
Toug 3490 éeiv elciévæi. Nullus hic locus particulae ойу · dicendum
fuit: 41 à' Дра 2уаукабо, cf. v. c. Olympiod. $ 30 p. 1175: av
2 ӛра йтотуҳу, S 58 p. 1188: dà» 9' 8рх pù béay meiðecðæi, Callipp.
$ 10 p. 1239: 479 220 čmelay®e, alibi. Videor meminisse me
etiam alibi eandem videre illarum particularum confusionem.

§ 5 p. 1140: ойк йбғАуххсі mapalilóvai TA» &vÜpwTov, Йу me-
шарторукасі TporxaAÉcacÓx: трд TO DimiTWTÉ тарад8дуд ГЕт01-
шоу evzi] Oeduuov. Duo vocabula supervacanea esse, multi
loci ostendere poterunt, v. c. S 6 p. 1140: Өг0Фуиов 3à троу-
xaAécaTo тарадобуа vel & 35 p. 1149: тадтиу Яу мемартурдкасіу
0970: трохаХ4сасбаі ӨгдФирмоу тарадобуои. Infinitae sunt in hae
oratione repetitiones idemque alio modo dietum est $ 47 р. 1153:
égaprüpqcnv èbéasivy тарадідуа: тду OcóQwuov туу йубротоу et
5 78 p. 1168: Фиартурибау de ойтос 50s^s тарафи$дуди. ltem
817 p. 1144: а айтду мӛртурав moiicÜx: 06 ётпибс ісі mæ-
райдуги. Hine $ 11 p. 1142: трохаАДесарміуу [каї 4 і00ут1)
тараХафбейу тйу йубротоу 00214 mæpeðiðov, expungenda sunt verba
quae notavi et in iis quae brevi post sequuntur molesta con-
iunctio abundat: «Ітер ZA408 йу & Фхві mpoxaAécacÓÜa: тду ©д-
Фивоу [x a1] тара9дуа тд cõuæ тӯ; дубротоу. Contuli quoque
Zenothem. $ 18 p. 887: mpeüxaAsivo 4 Прбто6 air» кой juels
Елі thv dpyüv тйу T&v Ууракосішу, xày wèy ёюуушёуос TÜV ciTOV
éxeivog Фоіуутои, .... тотоу тоуурду дута [u£iUpev] бириобсбой, гі

DEMOSTHENES. 19

02 uy кой тӛ д4Фора &roraßeTv, ubi vides quid suadeam. Deinde
Nicostr. $ 22 p. 1953: ойто uy уар ue тродхаХевауто [Dao xov Tec
&тогшог Evai] тарадідуа uoi a 0T Q таӛудралода (Omcavica,
dele іпвііісіа verba et praeterea corrige: «óc à тӛудратода.

$ 16 p. 1144: безу mouv тйу йубротоу ғїсууауёс T poc тд i-
xas»00v; Immo restituenda est praepositio ғ16.

$ 20 p. 1145: éruxev éxmAsovoGv труроу ка) Qoxbübeia dro-
селАошёуу 10 T&xov;. Herwerdenus Млет. 1875 p. 352 con-
iunctionem delere voluit; equidem malo: трос 8о%0ғ:а. Alia
de hoc loco Cobetus observavit лет. 1856 p. 983.

$ 28 p. 1147: o0) ӛлғурафрато Фабікасіпу трде oùðévæ [ei
(тіс) Tiv& Фусту Етероу Еүгіу тӛ вкейи xai шў троту-
х,у züTQ й4тлодоӘуа |. Insere тув et dele lectoris inutilem
adnotatiunculam.

$ 81 p. 1148: evh yàp ý mvAeove£im той трдтоу. In fine
supplendum 9700. Пеш 5 33 p. 1149: Zxo/«v тду Өгғофушоу
тӧу тетдубіакдтоу (а 9т 9) olog ely.

$ 48 p. 1152: деомбушу тотоу Отаутшу хай ікетеудутшу ха)
ті” 00 провтертдутоу. Lege: eio meum ÓvT OY.

5 78 p. 1161: ci eù few rı аірусома: айтоус. Iam Reis-
kius et post Reiskium Cobetus Млет. 1856 p. 414 correxerunt .
аірусогші. Nondum correctum fuit Boeot. de nom. $ 1 p. 995:
&vayxaloy йу ix тоу бурбусолеушу ci шў тобто 210р0000001,
ubi necessarium est 2:020%00:1(21.

КАТ” OATMIIIOA ОРОТ.

$ 1 p. 1167: &AAuc re xal ÓQ' Gv иса тротйхг: [ð ie e10 бф 1].
Vide modo Cobetum Mnem. 1858 p. 45.

© 4 p. 1168. Incredibile dictu quoties in hae oratione Olyin-
piodori nomen prorsus inutiliter adscriptum sit. Recte, omisso

20 DEMOBTHENEBR.

proprio nomine, semel tantum editur 5 24 p. 1174: айту xg-
Мсу ava(90A4 Oupocig т09т0у 2тодуио0уто6 G pa TsUOMÉVOU*
deleas modo postremum vocabulum.

$ 10 p. 1170: ei 34 ri; 22206 ЎВоулгт` &p io Qureiv (ôv) ойх
Еуйу «piv коону. Relege totum locum et senties quam sit
necessarium intercalare pronomen relativum.

$ 12 p. 1170. Memorantur 2удратода o] сакүзфдаутаг et
вед. $ 18: о9т06 «лето тойс ФариакотріВхс кай Tiv сікісхуу" 2уй
ò ѓлаВоу тоз; сахҳофаутас xal тйу oixixv. Hic primum
quaeritur quinam illi sint et Photius respondebit v. УахуФаутой
(sed codex habet сахуФазтой)" oi тАёхоутг тойс vupydÜovc xai
TOV Муо0Фоу oi тойс сйхоос ÜQalvoyrsc. Convenit locus іп Anecd.
Bk. p. 302.23 praeterquam quod Codex сакои; habet, поп
саххоус, eamque formam in Attica utique dialecto commendat
Phrynichus Ecl. p. 257. Qui sint oi cxxvQavra: Pollux dicet
X 192, cui iidem sunt qui etiam хехроФалотАдхои dicuntur:
бтау Anpochévys , inquit, simy caxuQavrxc, тойс тАѓёкоутас тас
yuvæiki той хехрифа2оис &xovousiv et Critias ap. Polluc. ҮП 179
xexpuDaAomTAóxov appellavit. Blümnero Technolog. p. 291 sunt
die Kopfnetze und ähnlichen Frauenputz flechten. Tantum поп
semper c&xxos scribitur, sed forma скос etiam poetarum testi-
monio confirmatur, veluti Aristophanis Acharn. 822. Est etiam
interdum in bonis codicibus aliquid praesidii, veluti Xen. Anab.
IV 5.96: ӘЮ9іски 0 кхомдірұүм6 тері тойс тё$х; TOV mrov xxi
тӛу Әлобууіоу сакіп терили, бтау М0 тйс биос ywo’
дугу yàp тӛу c &xlwv катедУоуто uéxpi тйс уаср4. Itaque genus
discrimen faciebat inter тд с2хос scutum et тду c&xov, saccum et
сахиФаутай rectius dicuntur quam бохууФФутай, sed plane in-
audita forma est сахоФхутои. Soli Dorienses eaxxov nominabant,
cf. Phrynichum et Anon. Pythagoreum іп Galei Opwsc. My-
thol. p. 795, ubi primum componuntur Глайкос et yAxuxos,
Еаубое et EfavÜóc, Ео000е et боу046, deinde pergit: тата piv
тӛу &dpuoviav @ХА@Ёжаут& Әійуыкау. TÈ дё махрое ха! Врауотірос
фибёута Т0рос xai tupog, сйххос xxi схкос. Hic igitur solus
docere videtur Dorienses saccum тду c Zxov appellavisse, sed
perparum id nostra interest scire.

DEMOSTHENES. 21

544 p. 1174: фФүғто merà тӛу @ААшу вратеудриеуос. Re-
pono: <ратеуивошмеуос.

592 p. 1176: xal ai cuvðğxæi айтас čti кай уои) кеїутди
тарй TQ “АудрохАғіду, xæ) мемартурихғи адт06 трос Uc. Lege:
96 решартурухғу. Frequens hoc vitium est.

544 p. 1179: 002 йхоџсё шоо Фоуйу 00206 дубрдтоу бте
00706 йуоуіСето, o0TE рыхрду ойте [LEydAwv, 2ХАЙ тр26шм0Х0у0иу
алубў slvai тдӛута дса 09706 W(QoUAero. Hiccine licebit severum
studium relaxare et aliquando exporrigere frontem? Licebit, uti
Spero. Tota hac oratione perlecta, postquam fraudes intellexit
quibus uterqug est usus et petitor et is unde petitur, Hierony-
mus Wolfius ad Orationis Argumentum indignabundus exclamat:
,0 miram impudentiam hominis, qui suam improbitatem con-
fiteri non erubescat, et dissolutionem iudicum, si talia scelera
ulti non sunt." Amamus et diligimus Wolfii candorem, qui
dum multiplices illas fraudes expendebat, excanduit ira et in-
dignatione; sed quid G. H. Schàáfero facias, qui rei turpitudi-
nem ita excusat: ,Non laudandum facinus, sed cui prisci illi
homines 20А00; кой дтатас alio quam nos modulo metientes
veniam facile darent." Si veterum literarum osores haec cura-
rent legere, nae illi inde peterent haud contemnendum argu-
mentum ut demonstrarent, quod saepe in ore habent, his studiis
adulescentium ingenia corrumpi et perire sensum eius quod
decet. Sed hac conditione nos imbecilli mortales nati sumus:
sunt philologi quos тё толА@ урашидта sig pæviæy терётрефе. —
HoAAà тӛ хоўфа хо0діу 2убротоу хоуфФдтероу тіла.

5 54 p. 1182: % uiv фшоліууоє хай cuvilero ёхйу трд ёкдута
[xai uoce]. Haud raro confunduntur де0Хоуйба: et дидсжи.

IIPOZ TIMOOEON.

$ 1 p. 1185: 2лидаӛу оис &удшуусо .... тй cuu O&vra ToUTQ
iy dxelyg t xpivp [xxi] siç syv ёторіау xærésy [o0 Toc]. Res
in oculos incurrit. De Timotheo cf. Bakius Schol. Нурот. ІП
p. 93.

29 | DEMOBTHENEB.

$ 3 р. 1185. Pasion dero ой yov тӛ іхитоб хорыгїтбди AAA
ха) Aou #1 той д${што pc Тімдбеоу трём дтаріну афто.
Malo: 2Х20у rovu ѓото.

519 p. 1188: o) yàp дууогіте тё Хеудиеуд. Prorsus re-
quiritur T y evóp sva. e

© 15. p. 1189. Herwerdenus Мпет. 1875 p. 353 expunxit
quod me quoque adverterat: 05 ёлтётАг: ташмағ”ыу OiAÍTTQ TQ
yzuxAXpg* sed quod Blassius scribit Herwerdenum iure suo
scriptorem correxisse, plane non intelligo quo aculeate dictum
pertineat: nostro enim iure librarios corrigimus, volumus id
certe, non ipsos scriptores. Sed in hac oratione interpolationes
et repetitiones pullulant.

519 p. 1190: тросхлуйғ!с &т? тйс oixlæç (00 y £p Яу Qa-
уерде) Әлте TW мартурігу тесбгїс отд тоутоо. Mire hoc mihi
dictum videtur; quidni віс: тросклуйєіс ёт? тйс oixiac (00 y àp
тарйу) Феуербс ёмте туу шарторіху.

$ 80 p. 1198. Una literula excidit: 00706 yàp Яу д Эеуйг)с
той татрдс̧ торағұғіу тд уайХоу тӛу ЁўАшу (X) кай TOUTOU йу.

5 80 р. 1198: xal Ғурйфато шёу дфе!Адутж& Tip dÜsov, йт буй &@®
> дтеурафхто туу те wpelay ela Яу 2А4Ф0у тд &pyúpiov ха)
тд õvouæ TOU АХо/80ут06. Nonne тарғурафато hic melius
debebit placere? Itidem $ 8 p. 1186: 2урйфато uiv 2фФгідоута, тду
xeAsUcavTa wpioai Тіш2беоу, олдиууиа Ў 2урафато, 9 те 00706
ёхёАгут& дойуой, кті. pariter in eadem re eodem composito verbo
opus est. Cf. Callipp. $ 4 p. 1237.

5 99 p. 1195: әдтде này yàp ёшолоуғїт ок: 2тодумейу торда
Васлї, тду 22 Фіфудау [Ov іперфеу Еті тй була каї
cuvécuce TQ татр! TQ 2Гмф| тебуихдта хатбАафғс Wxav
тора Ваоілёшс. Arguit secunda persona xaréA«(jeg etiam pro
бшолоугїтои restituendam esse secundam personam: 442209747,
quo facto verba uncinis inclusa ultro excident; cf. $ 26 p. 1192.
Etiam $ 64 p. 1203 restituenda erit secunda persona Q4ce:5.

DEMOSTHENES. 98

$ 67 p. 1204: тойс бос oð dm id pxwc s. Imo legendum:
етійрхихе” vide modo praecedentem paragraphum.

ПРО> IIOATKAEA.

$ 6 p. 1208: дроутес ѓу тФ Паролеї тду oTroy évrir i ju 6vov
xx) ойх дути &Фбоуоу GveicÓmi. Coll. Anecd. Bk. p. 255. 6: èr-
тетішушёуоу` TÒ тту (lege Етітімубіу) хай iritasi dy тй тшй
АВду, ilie quoque corrigendum duco perfectum 2тітеті(у-
шёуоу.

$ 6 p. 1208: &уфісасбг тас те уа06 xaléAxew тойс тріурар-
xouc xxi таракошіб ету ёт) тд хиа. Quid sit yàp legimus
in Argum. Orat. de Coron. Trier.: тд yõuæ 3 йу о1ходб шо
ғу TQ Миён тробеВАимЕуоу mpocopuicemg Еуғка xal yop TV
vzurüy. Habuimus autem verbum mæpaxouičeiw Lacrit. $ 32
p. 983: тд тарж 4уброто тіу) уғоруф тарехошібето, sed sensu,
uti vides, longe diverso ab eo quem hie locus requirit. Pro-
prium verbum est in ea re тероршібеу * Coron. trierarch. $ 4
p. 1229: %5 vy ий трд тйс fvuc xal véxe ёт\ ұйиа Tyv vaUv
теріоршісу et $ 7 p. 1230: той uiv ий теріоррісай tùy уйбу TV
шешісбошёуоу оїтійсдои. Praeterea Pollux I $ 122 ex Demosthene
laudat cepipultsw тўу уау тері тд ҳёша indeque Polycl. $ 6
р. 1208 scribam: xaÓéAxeiw тойс трирарҳоис хо теріоршібету
тері тд xGpz ei Coron. Trier. S 4 p. 1229: 2; &v ий ....
тері ұбиа TWV vaŭv тероршісу.

57 p. 1208: іт 2% схезесіу 18101; тйу уйбу йтасі хатєсхеухта
хай тйу ðyuosiwy Флароу 003и ха! x do ше дс 010у т йу x4AAIGA
хал Матретёс̧ата тӛу трурарҳоу. Ad rem cf. $ 84 p. 1217:
Әтертетопхав TAÀOUTQ тойс 2А20у6, се хай cxeUw 1а ёну кой
к4сиоу үрусдтасоу шдуос тӛу трирёрҳоу, sed ad sententiae
integritatem aliquid deest. Reiskio поп successit emendatio;
scripserim equidem: хатакосшмду дс 010у те йу XdAAIGa.

$ 8 p. 1208: 20Еау yàp piv Әтір r&v Зушотё» тойс (dovAturác
&Ttveyxely тойс трог!тоЇтоутас TOV те \уиотёу кай TOV ёухекту-
pévay, T pom amwWvég бу pou тодуошоа Еу трітт016 Ovsoig. Unius-

94 DEMOSTHENES.

cuiusque est corrigere: тродтиуѓ йу et sequenti paragrapho
nota тӛс vpoeicQopác. Vide тері тйу трокатаВлишётоу Cobetum
Miscell. p. 552 ad Timocr. S 97 p. 781. De verbo трогібет0-
psiv nuper quaedam collegi ad Dionys. Halic. VIII 68 p. 1672;
nec multum tribuendum censeo dubitationibus Arnoldi Seháferi
Vit. Demosth. I p. 379.

© 11 p. 1210: dee тоХотғеАЛесерау poi yevéoüni тйу три-
papxiav. Oorrigo: coAvuTsAEcATMXv. Contra pro superlativo
reponendus comparativus Neaer. $ 111 p. 1888.

© 17 p. 1211: той ѕратууоб ğuæ [Тимока xov] тровтабау-
тов тАғіу. Nunc certe interpolatio arguitur incommodo verborum
ordine.

5 28 p. 1214. Aliquid supplendum est: 4AA' (4 1) ёшобоушму

4 9 \ ~ 9 i J , ,
уаутас дуті ту йлоМмтдутоу дауғібдағуос py piov.

598 p. 1215: 24т094утес OpacvAÓxe (тйс) трахоута муйс:
Insere articulum.

$ 30 p. 1216: ойто yàp шо xpp; Фугуратто, 06” ой дуои

Ф , , , , Д % 7 ` е ” , %
хута (0: тауадоцата EYEY PATTO, алла ха! ото &v4A00» хой
ті тоюуутоу. Parum eleganter; malim: айта ио тӛуаХората
ЕдеА09у160.

$ 49 p. 1222: oi уйр удио ойх ёбту ӘтодЕүғобой vGv Qeu-
удутоу оўдёу®ж ў ќу Tolg а07016 (хеХв9Әоусіу| &véseotni: тди 970-
деусшмеуоу (хай) тойс QeUyovras. Vides quid suspicer.

$ 50 p. 1222: келеуоутов maey [sic rhv Маокедоу1/шу)| ої
троветабеу ò сратиу06. ltem odoror interpolationem in iis quae
continuo sequuntur: тАедбото 01 2у0 xercvw [eie Өдйсоу 05
тду е<ратууду)|, бей est, fateor, in hac oratione фуматшу
тоташ0;.

$ 58 p. 1998: о/ те ѕрхтіётои elyov 0020 009 [Rv] 2лісіті-
солито, йсітоі 97 ойх [Rv] Ябууауто 2Хазуғіу. Bis dele particulam.

DEMOSTHENES. 25

554 p. 1223: ўбғлоу aùr тарадддуға тйу удду [Qu A o T i-
о09меу061| iva хататдғудонра сіхаде. Inutile emblema.

© 56 p. 1224: 3ià yàp тд Пасішуо6 elvai ойк ўтброоу.
Diceres inserendum esse id quod est vió, sed cf. Nicostr. $ 18
р. 1059: yò Пасішуое ду. Etiam Dobraeus p. 440 assensum
cohibuit. Adde Hyper. c. Dem. col. XXXI v. 17.

$ 56 p. 1224: ойх йтдроуу д тоо деудеіму дауғісасбав. Malim:
ётёт деубгіму et utar eadem correctione 5 65 p. 1226: Srov
“хавов lywy dpyüpioy méðpæ xal дтдте.

5 60 p. 1225: толА4хц 9% трдтероу еғтетертетд це.
Nonne verius est мететлітешттд ue?

$ 62 p. 1225: той $vex' йу тіс #0 Ё mi To тофтшу Sepuleic Civ;
Immo 3é£a:7o legendum est. Cf. Callipp. $ 33 p. 1245: гуё
946 бу де5сіпиу йтдути тӛ ёшхотой ХаЙеіу et alia exempla

quae ad Lucianum dedi Млет. 1901 p. 17.

ПЕРІ TOT 2ТЕФАМОТ ТНУ TPIHPAPXIAXZ.

$ 9 p. 1229: xal йу 000 ду Екеіуд у Éxoisv гітсіу, 06 dve-
терёут` oU трдтероу. Quid enim? «piv yp "xmi wcvov тўс
Tpi4pouc TOUTOUG, ЕтетАйротд шои кой тйутес wpb’ úe; &v a-
теіромеуиу Thv уайу. Apparet verum esse ду дтегрф ш ғуоу.

IIPOZ КАЛЛІППОМ,

54 p. 1237: габат .... Ейу uiv угухдсхосі Thv {иу той
&vÜpóou 0 àv 2 у длододуои, TocoUTO шдуоу [m o:161v] ypdyai 0
37 йтодобуои. Otiose additum est id quod est moiety.

© 5 p. 1287: ржет .... 00001 #0005 fperOv, Auxeva, 'Hpa-
XAEQTWV є yiyvacxotev, &Toxpivæuévou дё Форшіоуос дті Y I-
yvocxotey. Facilima est correctio у›ууайтко дегу et yı-
yVQcXO[LEV.

26 DEMOSTHENES.

$ 19 p. 1239. Inserendum pronomen: 36eAov т0070 татуу
jris Ég] меуісу тісіс дойбу! ЯЙ (йу iyà той maTpg (miTÀ«)
&Xx0oUEIV.

519 p. 1241: тду 22 Куфи ди» BeiEmi móTQ тд» 'Архе-
Бі4дуу. Omnino legendum est 3«e/£eiv, sed longum est hoc
demonstrare; relege totum locum et videbis.

$ 30 p. 1244: où yàp oŬTw por дохві Júvachai 05” ғдхата-
Фрдуутос elvai. Legam: т000070у.

IIPOZ NIKOXZTPATON.

5 4 p. 1247: ітеду 2 ireAeUT4oev ô татур xal iyi Еу 4урф
хатокоуу. Quis ita loquitur? Lege: метоухоуу с0тер xai
уйу oix® et ultro excidet illud ѓу Zypg. Iam supra dixerat
Apollodorus se ruri habitare.

54 p. 1047: иёллоу 2Х2%2046 hòn Expousüm 314 тд угітоуес
«ид: ка) йМмхийта:* Wwpovou 9% троВа1уоутов хх) тауу оіхеіо с
ехе ишед а. Primo obtutu hoc videtur recte dictum esse, sed
quum statim sequatur: xal yw 6” о0то6 oixeiwg діекгімиу mpg
аотду ӧѕғ хтё., nullo negotio intelligimus delenda esse verba
віхсішс діекеішмеба.

5 7 p. 1048: elo evey xeiv айтф ті 2келегі ue ei; та Хотра,
Commendo: ecuveic evey xeiv.

§ 8 p. 1249. Nicostratus aliquando vinctus abreptus in ser-
vitutem ab Apollodoro redemtus fuerat, hinc etiam hodie habet
in suris cicatrices vulnerum: é&vw хеХАвусит аотду Beitai, 09 шй
£ÓcA40t1.. Recusabit? Curnam? Respondet. Wolfius: „Scomma
езі quo ei servitutem obiicit tanquam mancipio." Sed aliud
quid latere certum est; cogitavi de: où pEAAŅOEL

DEMOSTHENES. 27

$ 25 p. 1254: дт: rò ywplov .... ойде}; 204204 одте placa!
одте тібесб аі. Nonne йѓёоб охи praestat?

5 25.р. 1254: ойк àv Фасау тў 4рҳӯ тарадобуш, 0097 eic
тй» БоуАйу ЙбеХоу &хоћоибеїу. Facile obtinebo legendum esse Tùy
риу i. e. omnino negarunt. De ea locutione тй» čp%ňv 002 =
omnino non, cum alii plurimi egerunt tum Lennepius ad Epist.
Phalar. p. 82 et Hermannus ad Vigerum p. 728. Usurpavit
Thucydides І 93 et V 27, Plato Apol 29 С, Gorg. 478 0,
Lysid. 215 В, Тһеаві. 185 D, Phileb. 63 E et Axioch. 365 D.
Apud Demosthenem legitur Aristocr. § 2 p. 622: si uiv yàp
йу &@хойтжту #0604 eilévai тӛ xexaxoupyuMévxa, тў» dp v loue
Фу ойх гёулатусдғ. Ceterum $ 24 p. 1254: ўуоушиу те dey Tiv
&dpnxXw ў тойс йришёусис 9т0 rãs боуАй6 ураФғобон et in iis quae
proxime sequuntur: oj 9 &pxovrec oi ўришёуо отд тйє [Воолӣс
ЕӘВасаубоу àv, video quidem aliquid fuisse turbatum ab iis qui
vim illius locutionis 3v &p%ňv 0056 non caperent, sed satis
certam medicinam mihi non contigit reperire.

KATA КОМОМОХ.

§ 4 p. 1257. Nunc tirones mihi cognoscant quam lubrica res
sit spuria ex textu eliminare et quam circumspecto iudicio
opus sit, etiamsi sciamus nostros codices ineptis supplementis
scatere. Verba Demosthenis sunt: 2тароуооу ойто тй шёу TO0AAÀ
гіс TOU; таїд дс juv TOU; 4хоХ0900у6. Totam регісореп
transscripsit Dionysius de Adm. Vi Dic. c. 19 cum notabili
lectionis varietate: si; тойс йхоАоибдув 53v. Diceres eam serip-
turam longe praestare; vide tamen Eupolin ap. Athen. VI
p. 236 E:

ФАА а&коусаб` 06 suiv й2таута коио
ҝур, 9то10: трӧта ду та16 ак2Х0у006 сіу
4ХӘдтрос тё то^А&, рыкрду 2Е ті кйдду айтой.
Item apud Oratorem ipsum pr. Phorm. $ 45 p. 958: трет; m æT-
дас &àxoAoUÓovc mepidyei et Steph. I $ 61 p. 1120: 'AzoAAé-
Әорос троокаХвіто УтЕФауоу тарадобуа! TÜv T а1да Tv xó Aou-

боу 1с басауоу. Bic quoque Hyperides fr. 70 apud Blassium.

28 DEMOSTHENES.

54 p. 1957: ópüvrec 2 йе тайта xal AuTOU[4EVOI TÒ фу
mpäToy ӛтетерфаршеба., Haec scriptura cum nihili esset,
Hirschigius proposuit: Гиғмфрдиғба, quod Blassius in textum
intulit; mihi praeplacet compositum хатеменфармейа et
notum est confundi solere praepositiones 4т2 et xaTa.

$ 7 p. 1058: Залгкйӣгіс ті тр06 адтду .... 0се шў шадеїи
бтї Аёуо!. бирре: єє (и ғ) ий иабеїх. Пеш $ 12 p. 1260: уйу
9% тойт ісшсе тд alua дӛлоуарйсау. Lege: ѓсосі (џи ғ).

58 p. 1259: 08р оутес дее тд иду еїлос ахіні, тоў; 9”
2ФбаХио%6 соухА їс ж. Proximus cognatus mortui oculos con-
dit et cuyxAciei. Moribundi evyxAsciovuci тоў 2ФбаХио9е, unde
est тд хошмрдошеуоу èv XoQoxAéovg; Give? apud Polluc. ҮП 193:

BAéQapa xéxAurai 9” 06 хатулєіоо ÓUpa.,

sed ad nostrum locum hoc nihil pertinet. Etiam Reiskio inter-
pretatio non successit: „Tantum enim coeni'", inquit, „eius
oculis ingesserunt et pugnis ita contuderunt, ut tumor non
pateretur oculos aperiri". Hoc quidem verum est et $ 11 p. 1260,
quod minime miramur, cà 00Уиата тӛ Фу TQ просото revera
memorantur. Ita est; sed quod Aristoni accidit id quomodo di-
cendum est? Constat certe cuyxAesiew тоў ё”Фбалиоис alio modo
usurpari. SugWlare est et 9тәтпабеу et neutrum verbum хуло-
ài£v* sed nihil horum ad correctionem adhiberi poterit. Est
tamen emendatio ante pedes posita: Ges тд uiv weiAog дїйхдф ди,
тоос 2” 9ФбаХиозс cu y x &е ж! vel quod Leeuwenius fere malebat:
туубАасал. Coll. $ 85 p. 1267 et § 41 p. 1269 videbis non magis
ad literam hoc esse interpretandum quam si quis dicatur хатғауҒуай
тйу .x&QaxA54v. — Peculiaris est significatio той хатахАйУ тду
4Ф0еХи2у, quod Phrynichus apud Bekkerum p. 45. 26 ita inter-
pretatur: oloy Фубруттесба: 10 Tv 9ФбаХиду, бтер то0501 та16
Сромбуоис ої іросоі, тду Етероу ЕхкХіуоутес ЗФбалиби, ubi
omnino legendum: тду Етероу кХғіоутес 2ФбаХиду. Ай hunc
usque diem lascivi homines idem faciunt. Sed de ipsa glossa
oritur dubitatio sitne recte tradita.

$ 9 p. 1259. Sequitur narratio miro modo impedita, unde
me extricare non potui. Quodsi verba: 96 3' еті тйу бурау 7-

DEMOSTHENES. 29

йоу, xpxuy» xal Вой тйс шутрдс xal rGV beparaæividwv Яу, хай ud-
vig; oT гіс ПаХауғіоу Еуғукдуте me xai TEpuTAUVAVTEG 29615 ху
TOi; iaTpoig — removeris in sequentem paragraphum post voca-
bulum тарауеуіобан, paulo quidem aptius narratio decurret et
tamen aliquid difficultatis remanebit.

5 11 p. 1260. Iacet in lectulo male muleatus homo; тирете)
32 TapwxoAoUÓoUv шо cuvee; кой 2Хуумата, 0ÀoU [Liv TOU Cw-
ҝатос тауу cop ха! Bea, шамѕа 9% TOV тАғуроу хай той
йтроу. Deinde quid tum? xa) rà» ciTiwy йтєкхе.кА&Ї& wy.
Medicus non sum, sed novi tamen quam sit incredibile febri-
citantem hominem esurire, quum alimenta sibi a circumstantibus
denegentur; et quam perverse hoc dictum est vv сітішу àro-
xAslecÓn:, Ludere iuvat: xæ) туғивіду хатекеімму (тугу ГЇ ОЧ
— ZITIQN). Retractabo si quid verisimilius reperire potueris.
Quod brevi post sequitur: хабарсіс aipuxToG афтошёту шо тауу
ло^Ай сои Ви терюддуу т” бут! xai ётороошёуо йди, non
praeferam sane quod Blassius hiatus odio per coniecturam in
textum intulit: 4тороушмеушу.

© 25 p. 1264: а yp oi тардутее тойс ФБамартдуыу émis ci-
робутас йт! таробууоовіу, oùðeul 8сіу Avi; сотурішс.
Lege: TpooTxpobuvoUciv et Есді.

5 34 p. 1267: róv Xaipériaov тду етіт02Х10у тоәтоуі. Quod
Herwerdenus лет. 1875 p. 355 acute coniecit: 0T o7 0A10v,
id non intelligo сиг Blassius cum plurimis aliis ne mentione
quidem dignum iudicaverit.

5 39 p. 1269: BZxxidv туа, 6 тар uiv dmíÓave. Hic
utar eadem correctione qua supra subvenire conatus sum Mid.
$ 161 p. 566 et scribam 2; терусиу ӛт ауг. Recte legitur
Halonn. $ 20 p. 8l: x)3oxipxcsv ô IlUÓev тар би?» èv тй
ушууоріа, sed sensu diverso.

5 99 p. 1269: той; држе тоў ёк тӛу до!ршу 016 кобаіроусіу
бтау егісіғуан uéAawciv. Hunc locum qui in Codicibus cor-
ruptus est, cum non брус habeant, sed друг, egregie expe-
divit Hemsterhusius Lucian. II p. 398 Ed. Bip. Prytanes sunt

80 ТЕМОВТНЕМЕВ.

qui hoc faciunt, quorum nomen non abesse debet, sed apparet
саг vocabulum propter simillimos literarum ductus interciderit :
06 xaÓaipouciy (01 трот&уғ15) ræv eic iéyzi péAAucIV (OI-
HPTTANEIZ — OTANEIZiévai).

5 44 p. 1270. Supple: rdar &v (Еті) eimelv. yoini.

IIPOZ KAAAIKAEA.

§ 3 p. 1272: Б џіу ойу трі &mmvTz; тойс TOUTUV Адуоус
тәреуошма: дікаоу. Est vetus nonnullorum librorum lectio
отарҳег ио, quae lectio secundum Blassium non deterior est,
mihi autem longe melior videtur esse.

© 3 p. 1972: одт” ФухжАйу oùdeiç тотот” Alev одте ме м Ф0-
вғуо6. Immo: мем)диеуос. Quid opus est dicere etiam èy-
x«AGv esse participium futuri temporis?

65 p. 1278: 89 Фмушрусе каї сиу Ву ті тотоу. Malo:
у
хіта,

$ 9 p. 1274: тої; «10о1у Елітретну 2ВоуХдиму тої; looi (ка?
xoivoic). Supplendum hoc est ex $ 35 p. 1281.

510 p. 1274: 2%роус mepimovros xüxAw т016 үшріоіс. Hic
haesit Reiskius et ©. H. Schàferus ne nihil dixisse videretur,
dativum incommodi esse pronunciavit. Ut in incerta re, fere
dixerim verum esse (mepi) Toig %wpioig.

$ 15 p. 1275. Pro testimonio dictum fuit rà ywpiov elvai év-
дроу шеди ка) иууиат` yew Tiv à. Supple талага ex praec.
paragr.

515 p. 1275: 2шФіебутсиутоу 9% ойт. тофтшу ойте RAAOU
тау ytiTÓvuy 009ғу06. Hic quoque aliquid deest: &иФ:сВитојутоу
dè (тдте).

519 p. 1277: & uiv yàp Яу қарадра таму тод е Хор ёуу.

DEMOSTHENEB. 81

Immo: (0206) úroðexouévy. Bastius dicet quo compendiolo 09ер
scribi soleat; inde vitium repetendum. Сї. praeterea Aelian.
Epist. 6, qui hanc orationem ante oculos habuit.

© 20 p. 1277: KaAAxASc иёу sie тд жору вібтес0уто6 той
08хтос диаҒюіоие Allows тровкормісас ётоиходошеї. Nonne
verius videtur тросхолісас! Ex Novo Testamento huius verbi
usus omnibus notus est.

$ 24 p. 1278. Ніс locus valde memorabilis est. Tisiae vidua,
quae et mater eius qui hic loquitur, venit aliquando ad Calliclis
matrem, nam per complures annos vicinae fuerant et familiares.
Піс anus omnia rescivit de iactura quam in agro Calliclis vis
aquarum intulerat, et quae audiverat, statim filio narravit. Graeca
verba sunt: ў Xv óp&v xal тйс тодтоу мутр% dxoUew ÉQu, xpi-
Oav uiv QpexÜsvai xal буролуошќусис ідеіу айтуу треї; медімуоис,
&AsUpuy òè 06 йшдё$цдуоу'* éAxlou 38 4тохХ10йуаі ийу xepd-
био», où ёути табе?у 9” ойдеу. Primum leve est reponere:
187, xó r4, quod etiam Blassius maluit; deinde videndum quid
substitui debeat pro absurdis verbis: où иѓёути T x Ósiv 9” ойдёу.
Sed hoc quidem non nimis arduum est existimare. Narraverat
mater Callielis hordei vix tres medimnos humefactos esse et
farinae tres modios, periisse autem amphoram olei; hanc solam
exiguam jacturam fuisse factam, nam de sensu corruptorum
verborum nemo facile anceps haerebit. Quin igitur reponimus:
00 меуто тАёоу› ye ойдёу, eaque lenis in paucis mutatio est
(IIAGEIN — ПАЕОМ). Restat illud 4voxAibáva: quae Bekkeri
scriptura est, nam antiquitus edebatur ZvoxAivÜsva:, pro qua
lectione Wolfius commendavit 2лохХивбйуа vel Фтокудісбйуді.
Herwerdenus Млет. 1875 p. 355 satis habet rescribere Atticam
formam @хтохмуйуд!, sed praeterea negat quidquam mutandum
esse. Ad eum finem provocat ad Andocid. de Муві. 5 125, ubi
Ischomachi filia Zc«pxouív4 ита) xmTsexAlÓw кой 2теідй
йи Во &mo0pXom ix тйс оїкіас dero. Equidem non perspicio
quid hic locus faciat ad veterem apud Demosthenem lectionem
tutandam; deinde illud xarexAíó4 omnibus interpretibus offensioni
fuit, nam Sluiterus xarexeA/04 coniecit, Dobraeus xareA4Q4,
Baiterus denique quem etiam Lipsius secutus est, хатғлубу. Nec

39 ^ A DEMOBTHENEB.

multo plus praesidii est in altero loco, quem Herwerdenus at-
tulit: Plut. Galb. 27: тд» 9: ГаХбау 4тох210еутос ToU Форгіоу
тер! TÓV Koupriou хадоумеуоу Хаххоу іккуимабеута xTÉ. Tantae
molis fuit reperire quod ante pedes erat positum. In ipso illo
optimo Parisino Codice non 4&voxAifiiva: legitur, sed &zoxAwv0s3vau*
unde extricandum: лашу 92 атоБАубйуа! iv xepæuiov
Qaoxewv* où uévro) тАёоу 9” oùdév. Beilicet nostri oculi inter-
dum xgaToUvTai| TOU ий ётууйуди TÀANÜÉc.

$ 24 p. 1278. Restat supplendum in eadem paragrapho: xai
(21) ayw иёу ӛтер W"xoucm тй шутрдс, ойто шои TAA фуада
уёуото.

$ 29 p. 1280: xai уйу 0шеїс uè dXuxeirs тернохо$ододутес
о09тш6. Malo: бсадтоас. -

580 p. 1280: ӯлоу yp дт: eyar Мбов ётогходоши-
беутос т&му TÒ 9дор el; тд ёшду йб: ywplov. Hie Dobraeus
р. 915 iam vidit 4т0:х0500У04у verum esse, sed nemo ei
aurem praebuit. Simili correctione utendum Polycl. § 17 p. 1211.

5 80 p. 1280: тоуурдтатду т` "уа! кх! ӘіФборміуоу Отд yd-
cov уорыібо. Bcribam: дтштойу. Vide eam particulam v. c.
Пері. $ 158 p. 505, alibi et дтосіуоду Lacrit. $ 6 p. 924.

КАТА ДІОМТУОД ОРОТ.

$ 15 р. 1287: тйу сууурофйу ѓу 2 тйу дтір r&v діксішу
Воубиау Ex oj sv. In fine supplendum духу. Calamitosum
est adiectivum voc, nec latet causa. Nausimach. 5 2 p. 955:
0 uiv yàp Upeic ілі тй diky тішуи` &ёкухбате, трійхоут` гісі
шухї, оу 22 Фејуоиғу xp4uaTauy теттарх TXAAvTA. Іпвеге: (и o-
уж!) шуаї, Sicuti recte legitur Phaen. $ 22 p. 1045; ô iv pòs
татйр TÉVTE K&L теттаракоута шубу шбушу тў» OUCÍRV XXTÉAITEV,
&Q' й üv où рд, беш, et Coron. Trier. $ 11 p. 1231: тра-
хоута драдшйс Ұхасов txti ибис. ltem Меаег. $ 99 p. 1879
lege: «180, то22с0: Üvrac тойс ӨуВхіоиз @АА& тойс тротоус aù-
тәу &ісєЛуАибдтас (шбуоис̧).

DEMOSTHENES. 33

$ 16 p. 1088: &roaæußavovtes 2 ойто Ететаттеу. Minutum
езі дож rescribere; vide paragraphi initium.

599 p. 1289: йхофтат, 4 лёуош ev кона. Immo: #дошеу.

$ 24 p. 1290: оф тайт” йтёѕ Лоу таута де0ро ZAA ÉxAEyO-
LEvo TÍV ey æi tipo ётеєтётауто. Bene, credo, G. H. Scháferus
correxit: (61) тіушу.

$ 25 p. 1290: rà» оїтоу ойто0 (Еу тй 'Рі30] кетедітете,
Aperta res est.

$ 26 p. 1290. Ніс permirum est in Parisino libro barbaram
legi formam бебуууорикеуог pro cuyxexepuxévai, quamquam ille
codex ceteroquin non soleat hoc modo vitiatas formas exhibere,
nec tamen propterea $ 30 p. 1292 cum Herwerdeno Млет. 1875
p. 956 pro тросхекгрдиххо: restituere ausim: vpocxexegaayxaai.
Non solum hoe verbum in -æivsıv est, quod aliquot formas
mutuatur ab cognata forma contracta; sic supra in Midiana
habuimus verbum ZcsAyaivew et rà йсгАуишѓуа, quam formam
cum aliis quibusdam contulit Cobetus ѓу тё “Ерий Аоуіо p. 282.
Ipse de verbo čypiæivesðæı et de perfecto ўурасбо: adnotavi ad
Dion. Halic. X. 19 p, 2016. Legitur praeterea apud Herodotum
futurum xepà4escÓxi et aoristus ёкёрдусау, licet inveniam VIII
00 $ 9: хердаубомеу. Sed etiamsi illud тросхехердукасі tuear,
non tamen feram in hac oratione verbum тарағууурафеіу & 98
р. 1991: д4 тайт” cóBiv G3ixeic *4uEc 006 тарасууусурда-
Фихас tic "Pódoy хатауауйу thv vaUv; ei $ 34 p. 1293: 2Фесіу
боутай àeiy süpicxecÜmi TOV тдхоу тораосууугурафикдтес.
Ecquid latet? Num forte тарасесухофФаутикас et Tapa-
сесикоФаутикдтее?! Cf. Plut. Moral. p. 73 B: ітероу 3è
(ыхроХоуоомЕуо; тері тоута хх) торасухофеутойутов. бей alii
videant.

$ 29 p. 1201: oi yàp x тў; Аіудттоу даугібаутес TOUTOIG
Етерітдоуу [Td py Upiov] гіс "Абууас. Vitiose abundat тӛрудргоу.

34 БЕМОВТНЕМЕВ.

IIPOZ ETBOTAIAHN.

54 p. 1300: frou yàp si3év mi тус йди Фисаутес фгиде1с
ЕФауусау, пёс & ye иу? айтдс 018 ғу å ХАғуоу poo «ei 716696001);
Haec quidem sine sensu ita scripta sunt; prorsus requiro 2 ғїу
et 12 ғу, Frequens est ea confusio; luculenta exempla Mehlerus
meus dedit Mnem. 1852 p. 405 sq.

$8 p. 1901. Supplendum est: èv ixelvo тӘ дуби (Екеіуұ
шёу) тӛ хок, тојтф 9% тӛугутіс Éuaprüpuoa.

$ 9 p. 1802: xal yàp йу тері é£wxocóv. Quid hoc signifi-
care debeat, non obscurum est: iam sexaginta cives pluresve
fortasse vocati fuerant et nunc de Euxitheo in suffragium ibitur.
Iam quaesivi de hoc loco Mnem. 1873 p. 168. Apud Phrynichum
in Anecd. Bk. p. 67. 20 recensentur adiectiva: jom-epüsuicoxAsie ,
Әтерсохратис, әтерғуроВатос. Adiectivum est ómepavÓpwmoc quod
reddendum erit Heliodoro qui p. 394. 2 Did. xaAaec ӛтер йу-
бротоу appellavisse creditur. Scribit Xenophon Ephesius p.
890.6 Негеһ.: тЕууас соФровууие mèp уоухїхаис süploxu,
quod 9теруууаікоув scriptum oportuit. Apud Isaeum de
Philoctemonis hereditate $ 14: тй wèy yàp ратй, 22” ош éEE-
"TAtUCEV sig УихеДігу, йди ё) дуо xal mevrTüxovT lty, та д?
тресВотёро тотоу сойтш Әтір єї xoc iv ёту, commendare ausim:
ӛтергікосіу Есу, sicuti in oratione adv. Neaeram 5 89 р. 1875
recte scribitur ab omnibus: ду uù отер бакс Мо: " Abuvalov
V«Qieevra:. Itaque eodem modo in oratione adv. Eubulidem
mihi persuasi verum esse: хай yàp йу ӘтереЕикоедс” h. e.
de paulo pluribus quam sexaginta ante me iam pronunciatum
fuerat.

$ 10 p. 1909: тёу тАғісшоу Еке? оїкодутоу. Hinc efficere poteris,
quod haud satis scio an nondum observatum fuerit, nisi omnes
bonam certe civium partem habitavisse in iisdam pagis quibus
patres olim adscripti erant. De Cimone Miltiadis filio res non
est, dubia.

DEMOSTHENES. 35

$ 56 p. 1316: тау 2тофифтхдёушу ГАХмМоәсішу)| &pov.
Nomen proprium in marginem abeat.

5 63 р. 1318: тойт” čyw ðseixvúvæi текшуріоу 86 cuvécvuaav.

Lege: бәуесасау, cf. $ 59 et 60 p. 1817.

KATA OEOKPINOT.

5 22 p. 1328: о yàp дй тровдокйу ye деї Өғохріууу ёролоуи-
сеу 4ФеіХегу xal хаос #удеде1уба Фис civ. Ultimum vocabulum
interpolatum est.

592 p. 1828: ірі). .... de хатастасіабетог, 46 дй тйс
~ Ц М 9 е де ғ“ % M ,
тбіу тархуди–у урафФдӛс гї та0б хе. Lege: xx1 3i тас. Quod
saepe vidimus, solemnis est illarum particularum confusio.

5 24 p. 1329: xow .... ç &pm тросӣхби siv 0AwG iy
pubsvi шудешіду сууууйияу UzApxely тар&[3х!усут! тойс убшоос,
e| 22 йра eT ий TOig GuvExGe 0001 тоууро16, кті. Necessarium
esse iudico: 41 97 &pæ, де?у.

5 29 p. 1881: тросхалеїсбж:, ёш диХусато. Ecce, hic Blas-
sius recte servavit čwç, etiamsi diphthongus praecedat, cum
alibi haud raro miro iudicii errore pro #05 ultro тёшс in textum
intulerit, v. c. Olynth. I § 20 p. 15, Olynth. II § 21 p. 24,
Philipp. IV $ 74 p. 151, Symmor. 5 36 p. 188, Fals. Leg.
5 896 p. 445; Пері. 5 91 p. 484, Spud. $ 5 p. 1029 et Dio-
nysod. $ 14 p. 1287. Miror doctum editorem in tam simplici
re titubare potuisse. Exclamat orator in prima Olynthiaca: #о;
661 xaipóc, дутідарЙевбе TOV трауратоу. Dlassius Téwe edidit:
cur tandem? Omnes libri ёш habent, sed „compositionis nu-
merorumque ratio тёш flagitare videóantur." Credideris eam
„compositionis numerorumque rationem" non minus esse certam
quam ipsae sunt de re metrica leges apud poetas? at ipse
Blassius ad hunc usque diem semper pergit easdem quaestiones
iractare et quae modo tractavit retractat et quae reiractavit
emendat et quae emendavit evertit, ut nihil in ea doctrina
satis stabile sit et praeposterum videatur tam levi de causa

86 DEMOSTHENES.

Graeci sermonis sinceritatem corrumpere. Mirificus error est cre-
dere veteres, veteres inquam, pro čwę usurpare potuisse тёш,
non minus hoc est incredibile quam si quis contenderet pro
0646 interdum 09т0< posse usurpari. Apparet etiam unde ille
pertinax error haeserit. Est perdocta Boethi adnotatio in Schol.
Plat. Hipparch. p. 229 D, qui tamen se decipi passus est duobus
locis, quibus credebat тёш аут! той ос esse positum: Arist.
Pac. 32 et Dem. Fals. Leg. § 326 p. 446. Sed ipsi lectores
iudices sunto; equidem Blassio non magis persuadere potero
quam Blassius mihi. Alia vide apud Voemelium Dem. Cont.
p. 148.

$ 29 p. 1331. Aliquid excidit: (26 33) хриєі; 9” écl xal лид

xal кргіттоу Үүримдатоу o00 йу адтде Фусеггу.

$ 42 p. 1835: тд d aíridv dew .... тойтоу xxi тфу йрт
хаХоурмеуоу üimAEAUcÓAI. Malo: трд тд» &pri кал. Hanc quoque
confusionem iam supra aliquoties notavimus.

5 50 p. 1338. Supple: тері 22 và» шй Еууғурарийуау (u èv)
дФаАдутыу 298,

$ 67 p. 1949. Quod supra suscepi demonstrare Demosthenem
historiam patriam negligenter didicisse, id valet de reliquis,
ut opinor, oratoribus omnibus, dummodo Isocratem exceperis.
Etiam orator cui debemus orationem adversus Theocrinem , sibi
cavere non potuit ab turpi errore, nam, ut mittam verosimiliter
eum ignoravisse quo fato Aristocrates perierit, qui tamen unus
fuit ex ducibus qui apud Arginusas adversus Spartanos pugna-
verunt, id tamen certo certius constat eum confudisse quadrin-
gentum imperium cum trigintavirum dominatione. Aristocrates
est qui xarécxads thv Нетишунау eig Йу Лахедоцшоуісис Ё4ЕААОУ
oi тері Кртіау 9дтодЕуевбаы. Sed taedet plura describere
neque opus est.

$ 68 p. 1343: ЙеАтісие утас то0т0у xal $1каж Aéyovrac.
Nonne corrigendum 3:xaióvepa!

DEMOSTHENES. 37

KATA NEAIPAZ.

S 2 p. 1345. Et hie et in sequentibus plus semel memorantur
Apollodori oi та12е6. Est hoc quod miremur, nam quantum
constat ex Oratione contra Stephanum I, habebat tantum duas
flias, quarum altera nupsit Theomnesto.

$ 4 p. 1846. Hie mihi cognoscat quis librariorum inconside-
rantiam. Satis nota res est de qua nunc sermo fit, nempe el
тӛу беорікеу. Scribit Ulpianus ad primam Olynthiacam: ícécv
dé, бт тӛ ұрлиата тайта тй ÜWuocim Ütwpixà Етоімсеу гЁ ap-
9с ПерхАйс — elta ітпүнрісаутос “АтоХ2о5ороу туд Там»
\т& тойт сратютіа, [douAdusvoc Е0Воолос д woriTeuduevog
думауыудс бу тӛгізуа ғдусау ётістќсасдаг TOU Ўушоо трд Éav-
тбу Ғурофе уйиоу тду к.Агуоут® бауату Сириоовбан, ei тїс ёті-
ерои иєтатосї» тӛ беорікӛ сратютіка. Haec verba obscuri
nihil habent, sed nunc conferamus orationem contra Neaeram:
бБурефе PyQiouaæa Фу тӯ Bouvağ “Ал0Х24доро6 (QouAsUmv xal ёЁўугу ке
тробо0Хғумя tig TÓV д9 шоу, Aéyoy Фа үгіротоуйаои тду дйдоу EITE
дохеі тӛ терідута ұрумата тйс \окисєюс ecpaTiwTIXA elymi EITE
бғорха. Haec quoque aperta sunt, sed continuo sequitur: xeAev-
бутау фу TOv уйиоу, Отау пблешос й, тӛ терібута Ұрумата тйс
Моіхусєшс̧ с<сратіштікй еуі, xUplOV È ýyouuevog деу тду Әй/0у
elyzi тері теу &ўтой 0 ті йу Йо0Хутой тр&&ж. Hoc ві verum est,
nihil fuit eur Eubulus АроПодогі psephisma impugmnaret; sed
delirare hominem dixeris, nam pergit orator: диомохос 2 тй
BéATica (QouAsUsew TQ dyuw TG “Абуудішу, 06 Opeic таутас uap-
турибате èv Екгіуә TQ xaipg. Quidnam enim ille tulit, qui op-
time de patria meritus est? v«svouév4e yàp тйс Diameiporoviac ,
095416 AvrEXEipoTÓvwaev ш oU де? тоїс YDWAXCI т09т016 SDATIUO-
тікоіс Wpicóxi, QAA& xal уйу Еті, йу тоу Адуос vyévuTARI , тарй
жаутоу диоХоуғіта:, 06 тй Вёлтіса гітйу йдіка табо. Itaque
satis colligimus quodnam fuerit Apollodori consilium. Vetusta
lex erat, inde ab Periclis temporibus, ut homines credebant,
repetenda, qua cautum erat ut praeter omnia necessaria ad bel-
lum gerendum subsidia, si quid in aerario pecuniae superesset,
id omne impenderetur ei; та Форка. "Tulit Apollodorus ut
quotannis liberum foret populo statuere quid ea pecunia fieri

”

38 DEMOSTHENES.

placeret. Optima lex erat, quam Stephanus mapavóuev iypaparo
et Apollodorus condemnatus fuit. Itaque quod dicebam, nisi
credas oratorem delirare, scribendum est: хғлғијутоу uiv TOV
уймыу Отау т0Хғмов ў, TÈ терібута vpWnaTam тўс дісікусғас 6 є-
wpixZ& elvai, Nimirum orator utitur verbis quam maxime in-
vidiosis, ut omnibus appareat quam absurda fuerit ea lex quam
Apollodorus abrogare voluerit, sed Eubulus confirmarit. Fieri
tamen potest ut nonnemini temerarium videatur esse pro єрх-
тіотікх reponere десрікй et nigrum pro albo, sed vide consimile

vitium Olynth. I § 19 p. 14, de quo loco Cobetus disputavit
Miscell. p. 14.

§ 7 p. 1847. Condemnatus fuit Apollodorus et Stephanus litem
aestimavit quindecim talentis, ive &riuéctiev адтду xal тойда
тойс Éxelvou xal тй» GOsAQUw тйу ёш — АроПодогі uxorem —
xa) йийс ётоаутас гіс тйу ёсұйтиух гторісу хатасусе жой lv-
диау дтаутошу. Еті 32 xa) ў répa боуйтур 2уЕхдотов ÉueAAEV
Есесббаі, кті. Deinde pergit Theomnestus narrare Apollodoro
iudicum suffragiis irrogatam fuisse mulctam unius talenti. Sed
post %4т%утоу longa fuit inserta adnotatio, quam equidem
libenter in marginem relegaverim: шў ёхтїтбёуто дё той DAY-
&&тос Еті тўс Фуйтус трәтауғіпд дитАойу EuEAAEv Ётєтба rò
Danua xal eyypæaDycechæi “АтоХ205ор26 трійхоута таХаута, ÜQpel-
Хо» TQ 8имосш. ёууғурашиёуоо дё то дидос!ш @тоуржФфитесф ж!
ЕиғАХғеу у Әторуоуса одсіх “АтоХ2Хо0д90ру Oupocim slvai, npæbelong
Ò айтйс tic тйу ісүйтуу ӛторіху хотавубевбаі х0тдс xai тоаїдес
oi éxelvou каї yuvà кой "eic атауте. Emblema est in paucis
inficetum.

© 9 p. 1348: zjuxóuevoc ёт! Bpamérwv айтой [Cw Gv]. Ul-
timum vocabulum eiecit Dobraeus p. 519, eiecit Cobetus Mnem..
1855 p. 250; multi loci eam suspicionem confirmant, veluti
in vicinia Nicostr. $ 6 et 7 p. 1258; tamen Blassius hanc quo-
que rem ne verbo quidem memoravit, quum haud ita raro in-
certas suspiciunculas adseripserit.

$ 9 p. 1848: mapacxeuaczuevos 2убротоус до0Х0ус каї xaTm-
U е ^ y ~ э ~ э < А
охєийсас 06 Кәрууаіоі #їус xv, mpoeizev аўто im) Палладіо

DEMOSTHENBBS. 99

Фдуоо. Impedita constructio; facilis correctio est: хатасхғуйсас
4 Kupyu»alouc, кіта тр. Quod Blassius coniunxit: ézevéy xac
yàp айтф сітісу .... тараскеуасармеғуоі Фубротоу6 ....тровітоу,
id sane non laudo.

$ 22 p. 1852: vewtTépæ 22 o0o a Мй тд шито тйу ўмкійу адтй
тарии. Ніс veteres interpretes, lurinum dico, Toupium, С.
Н. Seháferum nihil attulerunt quod sit operae pretium descri-
bere. Herwerdenus Млет. 1875 p. 857 una litura sanare voluit
quod offensioni erat, Blassius commendavit: 4Фауесера 22 ойсо,
quae correctio nimis violenta est. Tenendum est autem quod
Reiskius rectissime vidit %Лікісу iustam dici corporis staturam
et proceritatem. Neaera iam corpore quaestum faciebat, necdum
adulta erat. Seribam: épyaCouív4 uiv йди TO соматі, уештёр&
òè àoxoUc x 0 тд pmo тйу ўмхіху жйтй Txpeivai. Cf. Boeot.
de dote $ 56 p. 1024, ubi pater de filia: vv 27 sauxlav одтйбс
гі 10те, ойх бу бууатеро uou QAX d3eAQ elvat адтйу уошісоитє.

599 p. 1358: 46 25 dreAeimo те “оу xaAWv íralpav xai
(гӛтіт4де:а)| тад9тиу ёрухсошёхуу xal брёроисаи Thv oixiay.
Qui locum interpolavit, verbum 2руабеобай non rectissime in-
tellexit.

$ 55 p. 1864: фохаушуоушеуос Еу тӯ ӛсдеугіш [тӯ бератғіа)
тд тйс Мешірас. Inutile additamentum. Itidem $ 59 p. 1865
et $ 72 p. 1869 plane supervacanea verba suni: ră» тй6 Neal-
ғас бууатера. |

5 62 p. 1966: Утғфоуоу Tovrovl, тду Éxovra та9туиу уууі.
Proclive est restituere: TauT»vi.

$ 66 p. 1367: à» ric 42/кос гірЕу 0с orgov, ypæpachai трдс
тойс бесиобётас [23Íx ec гірұбйуаЙ,. Hoc quoque apertum.

40 DEMOSTHENES.

5 73 p. 1870: 2021; 22206 'Abyvælwy тотоутои бутшу гісіруетеі

QAX Ñ й ToU ВасіАёюс y оуу. In fine supple: uv.

5 78 p. 1970: 45240, 22 TO Лмоуйтр ушуй, coll. 76 p. 1871
et S 110 p. 1383. Hos locos adscribere debueram, cum de
Messalinae. nuptiis agebam Млет. 1892 p. 410.

$ 84 p. 1878. Qui dicitur GO«oyévuc “Еру, idem $ 72 p.
1869 fuerat Kofexiàwc* cf. Kirchner. Mus. Rhen. XL 1885 p. 385.

585 p. 1374: ойх lesiv aùr alely ele 00 тӛу lepõv
тӛу дииотеАду, el; 8 xai тйу бууу xal ryv дойХуу ab еТїу èE-
оосіху ёдотжу oi vdpoi ха) бғхсошёууи xal ікетеусоувбау сібіуді.
Ultimum vocabulum indicio est, bis corrigendum esse eic &A-
bety. |

5 99 p. 1876: #терб$ ісіу 407 йтасі тојтос хорійтатос
убшос кеішеуос. Datis est scribere хур! ос.

$ 94 p. 1977: хай fri хай убу тй дудрауабі6 mórüv ўто-
“уйата ý ѓу тй moxiay cod урафу д2ед%Хохеғу. Bingularem
numerum requiro: фтд ух (4x et in fine verbum деӘй0Лохеу
mire abundat.

$ 99 p. 1979: i3ep yàp уеудиеуоу тўс уухтбе. Dicitur hoc
perpetuo Етіуеудіиеуоу.

5 108 p. 1880: 42200у6 тӯ; тдлеюс хатй хрётос. Пе Plataeis
hic sermo fit; sed prorsus discrepat id quod Thucydides tradidit
III 52.

$ 108 p. 1889: «Ira тўу ToixÜTwv xal терФаубс Еуушецайууу
070 тдутоу yc теріодоу cipyaopévuy фиФівісбе shv elvai;
Non praesto lectionis sinceritatem, sed si orator ita scripsit,
G. Н. Schäfero assentior respici locutionem теріод0у wixZv, de

DEMOSTHENES. 41

qua Casaubonus egit Animm. ad Athenaeum p. 708, unde etiam
dicti mepi3ovixa:. Deinde Blassius recte contulit Hermogenis
locum p. 808 Walzii: тоюўтду ёс: xai тд Фу тр) хат Nealpuc
BeA uévovy Отд Ttivwy, TÒ ётд TpiOV трутумдтоу тйу ёрухсіху
meroiñohaæ Satis verosimilis mihi scriptura videtur: yvwspévyv
2970 лаутоу (ATÒ TpiOV трутишатшу) уйс теріодоу єірухошё-
ууу. Similiter de Theodora Procopius.

5 109 p. 1882. Particula excidit: кха(т01) ті xaAÓv Фубете
Qnm ETpA бги;

© 118 p. 1983: тротулажісдёуто; 32 тоб удиоу 907 Әибу dmo-
Фиуоусиѕ тату. Admodum languet quod adhaeret: xæ) & xú-
pou уғуоцр Еуоу.

§ 113 p. 1884: 4 тӛу торубу ёрудсік ЯЕ гіс тйс тйу TOM-
Ty бууатфрас, (57 аторіху| sæi àv шў бӘушутоп ёхдобӯуги.
Etiam hic interpolatio incommoda sede arguitur.

© 115 p. 1884: évéupeicóüs тобто vov, si Némipo оўо
тайта датЕтрактоі. Nemo, те ita loquitur: reponam: 2у-
бимеісбе тойто шбуоу 0ті ÉT Xp оўстж тата \итётрактои. De
Neaera modo sermo fuerat.

5 122 p. 1886: тд yàp cwvoixeiv тойт' ісіу 06 йу тоидотойтан
хо) ғісхуу si; те TOUG Фретерас ка) ówuóT&« тойс Uleic, кх) тіс
бууатёрас xdd @ айтой отс тої; дудрасі. тйс iy yàp ќтаі-
рас Ядоуйс Еуех Еүсмеу, тйс д? таллакйс тйс хаб ýuépav бера-
melag той сормато6, тйс дё yuvaixae TOU тадотоеїтйа! yvysiwc
xxi TOv Фудоу ФУХоха Tis" Éxsiw. Scio quidem haec verba ab
Athenaeo laudari XIII p. 573 B, nec tamen mihi persuadeo
tam elumbem adnotatiunculam oratori debere tribui. Nihil mi-
rum talia ex margine migravisse in textum.

DE LEPIDA QUADAM APUD POLLUCEM FABULA IN INTEGRUM
RESTITUENDA.

басгійсіі apud Boeotos, quod pomis fiebat, originem explicat
Pollux (I, 90 sq. Bekk.) suavissima narratiuncula, sed vitia
quaedam eam adeo perturbant ut ne intelligi quidem possit.
Haec tamen nullo negotio tolli possunt, quo facto suus ioco
nitor redditur.

éveioTýxei mèy yàp ў avWyupic ToU 0ғ00, ка) хатутыує TOU
беу 0 xaipdg, TÒ д? iepeiov Apa xpibc Яу. кой pi шёу йуоутєс
&xoyrec 4Өрадәуоу (0 yàp “Асол0% тотарде ойк Яу Мма[доатбс̧, mé-
yas ЯФуше фәгіс), oi 9. ui тд ігрду та1д&с бой таібоуте @7&-
TAWpouv тйс ієроируідс тду удиоу" Хафдутес yp шўћоу @ратои
x&pQu uiv 9т4бесау abt теттара, дйбгу тойс т0дас, dúo F iré-
босау &uaæ (rà Ў Яу тй херата) xal xaT тойс momTèg @тобугу
ЕФасау тд иӯлоу 05 тр2Ватоу.

Hic Bekkerus 4ша omittit, et profecto inepte ea vox abun-
dat, sed sananda est, non recidenda. Adest autem certa lenisque
medicina: хар2у quatuor supposuerunt, duo alia capiti impo-
suerunt. Lege ergo &AA«. Вей hoc levius. Graviori morbo ul-
tima laborant. Qui poetae illi sint qui aut ipsi pomum tamquam
ovem immolarint, aut ab aliis factum illud narrarint nemo
unquam inveniet. Solita terminationum confusione тоф тота
natum est e тду тохтуу, totusque locus віс refingendus: хай
хата T» помтўу тобуну #Фасау [тд] (|й2оу [öç трдбатоу),
Cum crura cornuaque pomo suo addidissent pueri, laeti: ,en"
exclamarunt „iam offerimus deo id quod Homerus џиӯлоу ap-
pellat". Non est quod miremur his a Polluce addi: 5e65vaí те
Ағуетон тй busig тду 'HpaxAéa.

J. J. HARTMAN.

DE MERCURIO, QUI YTXOIIOMIIOZ
DICITUR.

SCRIPSIT

J. VAN WAGENINGEN.

(AD VERG. AEN. ТҮ 242—240).

Cum Mercurius Iovis patris dictis parens talaribus iam pedi-
bus subnexis iter Carthaginem ad Aeneam cohortandum parat,
poeta haec de eo addit (Aen. IV 242 8qq.):

tum virgam capit; hac animas ille evocat Orco

pallentes, alias sub Tartara tristia mittit,

dat somnos adimitque et lumina morte resignat.

illa fretus agit ventos et turbida tranat

nubila.
Quid vv. 242 sq. sibi velint, perspicuum est. Mercurius enim
tamquam animarum custos sive таәшізс тёу фууоу !), ut Py-
thagorei eum appellant, non modo umbras hominum mortuorum
virga sua sive 22/30 7) ad inferos ducere dicitur, sed etiam
Orco evocare animas eorum, qui mox in terra reviviscent. Tan-
git poeta hoc loco Pythagoreorum de animarum migratione
(uereupuywsei) doctrinam °), quam ipse Anchisam pluribus ver-
bis exponentem facit, VI 748 sqq. : |

1) Diog. Laert. VIII 31.

2) Nonnumquam virga haec a caduceo distinguitur, velut in ampulla quadam
Attica, ubi Mercurius fictus est laeva тд xypúxsiov, dextra тйу fá(9jov tenens; cf.
Preller-Robert I* p. 404, A. 2.

9) Corssen, Mus. Rhen. 41, 244—245.

44 DB MERCURIO YTXOTIIOMIIO,.

has (sc. manes) omnis, ubi mille rotam volvere per annos,
Lethaeum ad fluvium deus evocat agmine magno,
scilicet immemores supera ut convexa revisant
rursus её incipiant in corpora velle reverti,
quo loco sine ulla dubitatione per , deum" illum divus caducifer
significatur. |

Idem munus „animas sub Tartara mittendi easdemque evo-
candi" ei tribuitur a Petronio, Sat. 140: „Mercurius enim qui
animas ducere et reducere solet", nec mirum est, quem deum
iam antiqui sibi finxerant et ү0диоу et puyorouróv, eidem а
Pythagoreis hoc officium animas in vitam reducendi impositum
esse. Recte enim QCorssenus ll. animadvertit poetam non cogi-
tasse de Mercurio per occasionem animas ex Orco ciente (velut
artifices eum Proserpinam et Eurydicen !) ab Acherunte redu-
centem finxerunt), neque de deo quem vulgo implorare solerent,
ut animas ab inferis excitaret °), sed de perpetuo quodam munere
eius, quo certis temporibus terrestrem vitam mortuis redderet,
sicut eosdem antea „laetis sedibus reposuisset" °).

Neque tamen omittendum est apud Homerum plerumque
manes nondum ope dei uti, ut ad inferos descendant, sed nullo
duce ipsos sponte sua post mortem domum Ditis petere *).
Poeta demum ille, qui ultimum Odysseae librum composuit,
umbris procorum Penelopae Mercurium comitem adiunxit, sive
hoc ipse excogitavit, sive veterem opinionem aliquam popula-
rem ex regione quadam Graeciae primus in Homeri carmina
introduxit 5), Od. 24, 1—5:

“Ерийе 22 фихй KuAAWviog exacto
&vüpOv pvXocT4puv* Exe ðe )205оу uer wepolv
хаХйу wpucshy, тй т” &vópOv димата ÜlAyei,
бу bérei, тоос 27 адте кой дтуйоутас yelper’
тй f ye xiv$oxc, той OP тріСоисои Ет70у70.
Itaque Mercurius procorum animas domo Ulixis evocat (éfexa-

1) Cf. Preller-Robert 1* p. 405.

2) Aesch. Pers. 628.

3) Hor. C. I 10, 17.

4) Hom. Il. 22, 362; 23, 100; Od. 10, 560,
5) Rohde, Psyche 9—10,

DE MERCURIO РТХОПОМПО,. 45

Miro) non eas ex corporibus protrahit 7, nam anima non est
pars quaedam corporis, sed imago toti corpori, ex quo discessit,
simillima 2); tantum caret sensu, voce humana — dicitur enim
stridere (rpiGew) — carne, ossibus, nervis, praecordiis, sed acies
oculorum ei non deest, nam Mercurium ducem videre et sequi,
quin etiam sanguine hostiae poto?) hominem vivum manes ex-
citantem agnoscere potest.

Quae verba deinde in Розо versibus de vi virgae segut
tur, тӯ т’ димата béayei, бу 20821, тойс Ў AUTE кой дтушоутоас
гір, Mercurium, deum somni, inducunt tribuuntque ei po-
lestatem diversam ab ea, propter quam yugorourò; dicitur.
Nam ubi eadem verba apud Homerum leguntur *), non de
morte sed de somno sermo est, id quod imprimis apparet ex
Hom. Il. 24, 445, quo loco а Mercurio, qui paulo ante (vs. 948)
virgam manu tenens profectus esse dicitur ad Priamum intra
castra Graeca ducendum, vigiles Graecorum sopiri facit poeta:

тоі0: Ò 20” Әтуоу Еүкуе Моахторос " ApyeiQQovTwce.

Neque dubium esse opinor, quin Vergilius per illud (vs. 244):

dat somnos adimitque
verba Homeri expresserit, neque facile mihi persuadeat Cors-
snus, qui ,80mnos" hoc loco non proprie dictum accipit, sed
de somno mortis intellegit, provocans et ad verba sequentia
„е lumina morte resignat" et ad locum Hymni Orphici °) in
Mercurii xovíou honorem compositi, qui mirum in modum
ша Vergilio consentit. Corssenum ut refellam, fieri non poterit,
atequam primum sententiam meam de verbis „et lumina
morte resignat" exposuero. Quaeritur, quid significet h.l. ver-
bum resignandi, qua de re viri docti inter se dissentiunt. Alii,

1) Preller-Robert I* 407: alle Seelen der Verstorbenen ... aus ihren Leibern
|bhole" (sc. Hermes).

2) Rohde, Psyche 9—10. '

8) Hom. Od. 11, 143 et 153. |

4) Od. 5, 47; 1. 94,843.

8) Orph. Hymn. LVII 6 sqq. :
бе тарх IlIepoeQóv4c fepòv 2бмоу иф дйни.
шіуомӛрос чужой тоитдс хата yalay répa"
с хат&үу шс, дтбтау мо/рис ұрбуос гісефікитай,
sbiépa (4620 6% Хушу дтусдотід; тӛута
ке) mény Әтуйоута ёувірғс.

46 DE MERCURIO ҰТХОПОМПО,.

ut Ladevigius et Bellingius, putant idem posse valere resignare
atque signare == , verzegelen", quod prorsus nego, neque opus
esse existimo huic verbo aliam sententiam aique vulgarem ob-
irudi et Vergilium verborum novatorem haberi, si significatio,
quam verbum vulgo habet, in hune quoque locum quadret.
Ali, quorum est recentissimus Aeneidos editor Deuticcius, iure
sensum usitatum verbi retinentes, locum ita interpretantur, ut
,Imorte" ablativus separativus sit vertuntque „er entsiegelt,
d. h. öffnet die Augen, denen der Tod gleichsam sein Siegel
aufgedrückt hatte" 1). Haec explicatio si vera est, altera oritur
quaestio, cur Mercurius oculos mortuorum aperiat. Respondent
interpretes: ,quod vitam fugientem revocet vel quod mortuos
resuscitet". Sed qui ita ratiocinantur, statuere coguntur hoc
versu (244) eadem dici et iterari, quae iam supra (242 sq. „ani-
mas evocat Orco") dicta sint, Mercurium scilicet mortuos ab
inferis excitare. Cum tamen huic interpretationi obstent et mo-
lesta sint verba intercedentia „dat somnos adimitque", si ea de
hominibus dormientibus intellegantur, pars interpretum, ut
Corssenus, ,80mnos" per translationem de morte?) usurpatum
esse putat, pars, ut Deuticcius, inclinat in eandem sententiam,
retinetur tamen loco Statii?), qui Vergilium imitatus ,somnos"
ркоргіе dietum accepit. Sed mihi non veri simile esse videtur
Vergilium rem ita simplicem et perspicuam, quemadmodum
Mercurii munus evocandi animas et ad inferos ducendi (vs. 242 sq.)
dico, verbis obscuris et multis ambagibus iteraturum fuisse,
nec satis causae est, сог uno loco Hymni Orphici 5 permoti,
verba „dat somnós adimitque" de morte intellegamus, cum et
verba Graeca Homeri 5), ad quorum exemplum Latini versus pacti
sunt, ad dormientem pertineant, nec Statius locum Vergilianum
aliter interpretatus esse videatur. Itaque mea quidem sententia

1) Аш, ut v. d. Vliet, intellegunt morte" de somno et immobilitate oculorum,
ita ut „lumina morte resignat" idem significet quod ^adimit somnos", quae inter-
pretatio haud veri similis mihi videtur.

2) Cf. p. 44.

3) Theb. I 806 sqq.: жат dextrae virgam inseruit, qua pellere dulces aut suadere
iterum somnos, qua nigra subire Tartara et exsangues animare adsueverat umbras".

4) Cf. p. 44,5.

5) Cf. p. 43.

DE MERCURIO ҰТХОПОМПО,. 47

nondum vera loci explicatio reperta est latetque aliquid in ver-
bis „lumina morte resignat", quod nos adhuc fugit, idque
aliam viam ingressus scrutari atque eruere conatus sum.
Exstat autem apud Plinium Nat. Hist. XI 150 hic locus:
„morientibus illos (sc. oculos) operire rursusque %% rogo pate-
facere Quiritium magno ritu sacrum est, ia more condito ut
-neque ab homine supremum eos spectari fas sit et caelo non
ostendi nefas". Nulla causa esse videtur, quamobrem dubitemus,
verene hic usus a Plinio traditus sit; tantum licet id ambigi,
num.recte perspexerit, quid Quirites sibi propositum haberent,
cum mortuis oculos in rogo patefacerent. De eiusmodi iustis
funebribus et exsequiarum consuetudinibus nuper egit v. d.
W. Caland ), qui Frazerum ?) suspicantem: ,the Romans and
apparently the Siamese opened the dead mans eyes at the fu-
neral pyre, just as we should unbandage the eyes of an enemy
after conducting him to his destination", oppugnans ipse hane
probat sententiam: „їп Anschluss an das oben Dargelegte °)
kónnte man eher zur der Meinung geneigt sein, dass dem
Todten jetzt die Augen geóffnet werden (bzw. die Bedeckung
von den Augen weggenommen wird), damit er im Jenseits rich-
tig den Weg erkennen könne”. Calandius rem acu tetigisse mihi
videtur. Itaque statuere ausim hanc ob causam oculos mortuis
in rogo iacentibus aperire Romanos solitos esse, ut defunctorum
animae (quas, ut supra demonstravimus, ipsas sine ullo duce
Ditis domum petere Graeci olim credebant) descendentes ad
inferos viam invenire possent. Quoniam vero vel poeta ultimi
Odysseae libri vel vulgaris populi opinio . umbris hominum
Mercurium ducem comitemque inferni itineris addidit atque
quem deum iam antiqui sibi finxeránt x6dviov, idem фуодото mc
Sive Vuxaywyó; factus est, non mirandum est, si poeta Roma-
nus, cum cives suos hac vetere consuetudine oculos mortuorum

1) Museum, 1902, n°. 2, Parallelen zu den Altindischen Bestattungsgebrüuchen, 37.

2) Journ. Anthr. Inst. XV, p. 71.

3) Sc. Museum, 1.1. 36: „Їп Irland glaubte man früher, dass: „if the corpse be
buried with the feet tied, the spirit will be hindered in its movement in the next
world". Dies alles spricht deutlich: der Verstorbene wird gefesselt, damit er nicht
heimkehre und den Ueberlebenden schade; ehe er jedoch die Reise ins Jenseits an-
tritt, werden ihm die Bände abgenommen, damit der Geist sich frei bewege”.

48 DE MERCURIO ҮТХОПОМП О.

in руга iacentium aperiendi uti videret, novum munus „lumina
morte resignandi" huie deo caducifero tribuit. Aliquid tale, ut
deo videlicet alicui а poëta tribuatur quod proprie hominis est,
factum esse mihi videtur, ubi Vergilius (Aen. IV 696 sqq.) Irim
inducit „dextra crinem Elissae morientis secantem, ut hunc
Diti consecret animamque reginae corpore solvat". Nam sicut
sacerdotes bovem immolantes pilos aliquot inter cornua eius
abscidere et in ignem imponere consueverant), ita hic mos
antiquorum ?) videtur fuisse, ut morientibus unus ex propinquis
adstantibus crines aliquot desecaret, quibus desectis mortui
victimis similes, dis infernis devoti putarentur?). Cuius moris
Vergilius, veterum rituum peritissimus poëta, memoriam revo-
cavit 5), sed ita eum mutavit, ut plerumque Proserpinae, non-
numquam lridi, siquidem mors voluntaria est, eas desecandi
partes agendas daret. Similiter igitur Mercurio nova quaedam
potestas a Vergilio delata est, ita ut vis virgae eius triplex
sit. Ea enim ét animas e vita migrantium ducit reducitque ét
somnos dat adimitque ét oculos mortuorum in rogo aperit. Ita
locus (Aen. IV 242 sqq.) ab omni parte recte se habere videtur.

1) Cf. Aen. VI 245.

2) De Graecis cf. Eur. Alc. 74 sqq., ubi O&vaToc eodem munere fungitur.

8) F. Wieseler, Philol. IX 712: „зеїп oder das Haar hingeben bedeutet sein oder
das Haupt als Opfer darbringen, sich oder ein underes Wesen dem Tode weihen;
das Haarabschneiden, in sofern es von oder an Menschen geschieht, vertritt die
Stelle des Menschenopfers". Cf. p. 714 et praesertim Plin. ep. VII 27, 12 sqq.: »reis
moris езі summittere capillum".

4) Macr. Sat. V 19, 4 sqq.

AD PLUTARCHUM.

Flamin. c. 5 (Sint.). Graeci quotquot Flamininum conspexerant,
T&G т0Аг ётідутеєс дуетіртіасау ёууоіас тўс pc а0тду 06
ixyoUcac ўуғшдух тй £AsuÜspiac. Urbes, quo Flam. nondum venerat,
dici non possunt Zabere (ixovc«c) eum. Legendum puto: %00сис.
Sic enim fere illi homines loquebantur: „Graeciae libertas nacta
est ducem qui pro ea pugnet". J. J. H.

ТАСІТЕА.

SCRIPSIT

J. J. HARTMAN.
(Continuantur е Vol. XXXI pag. 407.)

->--6-38Е->---

ХҮШ.
AD БЕХ PRIORES ANNALIUM LIBROS ANNOTATIONES VARIAR.

Dieta iam antea (Vol. XXXI p. 134 вад.) hic repetam sed
novis stabilita argumentis:

A. I, 1. ,Tiberii Gaiique et Claudii ас Neronis res, floren-
tibus ipsis ob metum falsae, postquam occiderant, recentibus
odiis compositae sunt."

Haec ego nunquam econeoquere potui, sed quotiescunque An-
nales legere incipio in his verbis haereo. Atque revera molesti
aliquid inesse, quod frustra removere sit conatus, ultro indicat
Nipperdeius hac annotatione: „florentibus . . . falsae ist Apposition
zu ves, und falsae (,verfülscht", obwohl es das Adjektiv ist)
steht in keiner Verbindung mit compositae sunt." Quid ais vir
praestantissime? Mullane ratio intercedit inter vocabula quae sunt
falsae et compositae sunt? Immo vero, nisi hic, quocunque tan-
dem modo, compositae eandem nanciscitur vim, quam falsae
habet (Gr. xærepeusuévai), nulla arte sanus ex hoc loco sensus
extorqueri poterit. Egregie hanc opinionem confirmat losephus,
qui (XX, 154 Nab.) prorsus eandem sententiam sua amplificat
ubertate: толло) yàp тйу тері Мероуа cuvrerdxmoiw історіду, Qv
oi iy 22 хару, eù телтоубдте úr’ адто0, тй @АхбгЇхс udAwa xv,
oi 9% 3% ц1сос көй тйу трос адтду ётёуднаху 009то6 ёраб; èv-
єтарфуусау тоїс феусиосі 06 &8100с адтодс «уси катоауудоеос.
Vides eundem in Iosephi verbis tenere locum vehementem illam

50 TACITUR.

mendacii significationem &væðõðç PvemapQyuoxv тої; феусшмабіу,
quem apud Tacitum occupet lene istud et omni reprehensione
vacuum compositae suni: atqui, si in compositae nulla inest re-
prehensio, Taciti sententia prorsus omni vi atque sensu caret.
Dixeris inde participium compositae reprehensionis satis obtinere,
quod ablativus recentibus odiis accedat: „cum odio enim res
componere" esse ,in componendo veritatem nihili facere." At
sic recentibus odWs ablativus fit modi, qui dicitur: id autem
voluisse Tacitum pertinaciter nego. Si cum scriptore, aequabili-
tatis studioso, nobis res esset, haec haberemus: ,viventibus
ipsis ob metum falsae, postquam occiderant, ob recentia odia
compositae sunt" aut: ,viventibus ipsis metu falsae, postquam
occiderant, recentibus odiis compositae sunt." Tum vero nemo
tam traditae esset tenax lectionis, qui non in compositae latere
vitium agnosceret. Tacitus autem aequabilitatem vitat; scribit
ergo: ob metum — odiis, sed sententia prorsus eadem est ac si
metu — odiis vel ob metum — ob odia scripsisset. Ergo nunc apud
Tacitum latere vitium, et pro compositae requiri corruptae vel
eius modi aliquid erit confitendum.

А. I, 6. „Agrippae mortem ab ipso Augusto iussam Tiberius
simulavit" Tacitus ait, tum sie pergit:

„Multa sine dubio saevaque Augustus de moribus adulescentis
questus, ut exilium eius senatusconsulto sanciretur perfecerat:
ceterum in nullius unquam suorum necem duravit, neque mor-
tem nepoti pro securitate privigni inlatam credibile erat."

Ultimum vocabulum erat corruptum esse mihi constat; sanum
crederem, si hic referrentur argumenta, quibus ducti senatores
Tiberii de patris iussis mendacio fidem non habuerint. At nunc
ipse secum disputat Tacitus et primum quidem concedit aliquid,
quo ad patrem insimulandum uti potuerit Tiberius (concedend:
enim vim illud ,sine dubio" habet), deinde ipse idem illud in-
firmat һас observatione: ,ceterum in nullius unquam necem
duravit." Postremo quo ipse deliberatione illa ducatur sic ex-
ponit: „propius vero Tiberium ac Liviam, illum metu, hanc
novercalibus odiis suspecti et invisi iuvenis caedem festinavisse."
Satis, ut opinor, nunc apparet erat aut omittendum aut pro eo
езі legendum esse.

TACITUS. 51

А. I, 7. Ut appareat astute callide fraudulenter egisse men-
daciisque usum Tiberium, cum omnia sic ageret loquereturque
tamquam si de se imperatore neque cogitaret ipse neque om-
nino cogitari posset, haec profert Tacitus:

„Ceterum defuncto Augusto signum praetoriis cohortibus ut
imperator dederat." Defuncto Augusto: ergone cetera omnia,
quae hic narrantur, quibusque una haec res opponitur, vivo
etiamtum validoque Augusto facta sunt? Immo vero ad idem
tempus cuneta pertinent, cum aut iam exspiravisset Augustus
aut in articulo mortis esset. De iis, quae proxime praecedunt,
vel manifestissimum illud est: „de honoribus parentis consultu-
rum, neque abscedere a corpore, idque unum ex publicis mu-
neribus usurpare." Post illam corporis commemorationem continuo
sic pergere; „sed defuncto Augusto e.q.s.” quam sit ineptum
vix iam dicere opus. Sed in integrum restituitur locus, si ante
defuncto vocula viz, aliave in eandem sententiam inseritur.

А. I, 22. Discordes Pannoniae milites iam et alia turbulenta
fecerunt multa et carcere effracto desertores rerumque capitalium
damnatos liberaverunt. Inde eorum unus, ante Blaesi legati
tribunal allevatus umeris, sic declamare incipit:

„Vos quidem his innocentibus et miserrimis lucem et spiritum
reddidistis; sed quis fratri meo vitam, quis fratrem mihi red-
dit? quem missum ad vos a Germanico exercitu de communibus
commodis, nocte proxima iugulavit per gladiatores suos, quos
in exitium militum habet atque armat."

Potestne hic verbi ?wgulavit omitti subiectum? Non opinor,
sed ut omnia sint perspicua, utque id quod sequitur: „responde,
Blaese, ubi cadaver abieceris," et quo referatur habeat et suam
sibi obtineai acerbitatem, legendum censeo tugulavit iste. Facile
excidere pronomen illud potuit. Nam ad quem locum vulgo hic
provocatur, eum ego integrum hic afferam: plerumque enim
id omittitur unde appareat .... praesidii in eo nihil esse
(А. II, 70): |

„Simul missi a Pisone incusabantur, ut valitudinis adversa ri-
mantes. Ea Germanico haud minus ira quam per metum accepta.
Si limen obsideretur, si effundendus spiritus sub oculis inimi-
corum foret, quid deinde miserrimae coniugi, quid infantibus

52 | TACITUS.

liberis eventurum? Lenta videri veneficia, festinare et urgere,
ut provinciam, ut legiones solus habeat."

Neque hoc negligendum eum, qui popellum alloquatur, digito
monstrare homines quos accusat, longe aliam esse eius oratio-
nem, qui solus secum de adversariis suis cogitat.

А. I, 32. In Germania ardente militum seditione:

,Cassius Chaerea, mox caede C. Caesaris memoriam apud
posteros adeptus, tum iuvenis et animi ferox, inter obsatantes
et armatos ferro viam patefecit." |

Ut illud £um iuvenis habeat quod recte opponatur, pro adeptus
legendum est adepturus.

А. 1, 94. „бей Germanicus quanto summae spei propior,
tanto impensius pro Tiberio niti segue рғогйтов et Belgarum
civitates in verba eius adegit."

Sic est in codice. Nipperdeius: „Sequanos proximas et е. q. s."
quae coniectura nihil habet quo se commendet. Hoc requiritur:
» бегшалісав, ut quantocius Tiberium imperatorem а se agnosci
ostenderet, et ipse statim in nomen eius dedit iusiurandum, et
quoscunque in vicinia habebat milites in idem sacramentum ade-
git." Sed ipsa verba non praesto. Deinde sic narrare pergit Tacitus:

„Dehinc audito legionum tumultu raptim profectus obvias
extra castra habuit, deiectisque in terram oculis velut paeni-
tentia. Postquam vallum iniit, dissoni questus audiri coepere;
еб quidam prensa manu etus per speciem exosculandi inserueruné
digitos 6.4.8.” Hie quoque de sensu constat, dubitationem enim
eximunt quae statim sequuntur: „ut vacua dentibus ora contin-
geret." Бей quibus verbis usus sit Tacitus frustra quaero; iis usum
quae tradita sint confidenter nego. Salva enim Latinitate ista:
„prensa manu eius inseruerunt digitos" aliud nihil quam hoc
significare possunt: „milites Germanici manum prehenderunt atque
huie manui suos digitos inseruerunt." Quod est absurdissimum.

А. I, 61. Ad saltum "TTeutoburgensem, іп quo Varianarum
legionum reliquiae insepultae dicebantur, Germanicus pervenit,
eupidoque eum invadit militibus ducique iusta solvendi:

„incedunt maestos locos visuque ac memoria deformis. Prima

TACITUR. 58

Vari castra lato ambitu et dimensis principiis trium legionum
manus ostentabant."

Obsecro num agri mensoribus castrorumque metatoribus opus
est ut intelligas castra quaedam, iam vacua et relicta, olim
ingentem capere potuisse militum numerum, videasque tantum
in iis ponendis insumptum fuisse laboris ut perfici nisi a tribus
legionibus non potuerint? Apage ineptias, sed ut sanus existat
sensus beneque cohaereant verba, certissima emendatione lege:
immensis principiis. Omnino in deliciis Tacito adiectivum îm-
mensus, cf. II, 14: immensa scuta; II, 19: immensum agmen.

A. 1, 74. Multis criminibus accusatur Granius Marcellus,
quorum unum eiusmodi est ut gravissima in reum ira exardescat
Tiberius; sed lepidissima eum interrogatione unus senatorum ·
confutat :

,Permotus his, quantoque incautius efferverat, paenitentia pa-
tiens tulit absolvi reum criminibus maiestatis."

Sanum esse nequit paenitentia patiens, non propter adiectivi
positivum gradum, sed quia patiens, sic nude positum, sensu
vacuum est. Soni autem similitudo quaedam, quae est in vo-
cabulis penitentia et patiens, efficit ut admodum credibile vi-
deatur hoc e librarii natum errore. Requiritur fere paenitentiae
propior: quo incautius efferverat eo citius ad paenitentiam veniebat.

А. П, 69. Ut bene teneatur сог mihi bic pauca quaedam
vocabula suspecta sint, accurate totius narrationis decursus est
observandus. lam inimicitiae inter Germanicum et Pisonem
ortae sunt gravesque contumelias provocarunt. Piso abire e
provincia statuit, sed retinet eum adversa Germanici valetudo.
Refieitur Germanicus, exsultat gaudio Antiochensium plebs,
quam iratus per lietores Piso disturbat. Tum (i. e. post priorem
ilum Germanici morbum, quo — si vera sunt quae hic nar-
rantur — iam excitatam aliquam de Pisonis nefariis consiliis
suspicionem consentaneum est) Piso:

„Seleuciam digreditur, opperiens aegritudinem, quae rursum
Germanico acciderat."

Hactenus omnia optime procedunt: sequentia videamus:

„Ѕаеташ vim morbi augebat persuasio veneni a Pisone accepti."

54 TACITUS.

Носсіпе bene ad ceteram narrationem quadrat, vel — nam
hoe primum videamus — ipsi rei, de qua agitur, naturae
respondet? Non opinor. Si quis aeger pro certo credit venenum
sibi datum, aliamve ob causam persuasum sibi habet de se
actum esse, irriti sunt medicorum conatus, aut, si iam recrea-
iur aeger, multo lentius illud fit difficiliusque quam si optima
quaeque de eorum arte sperat. Sed vis morbi tristi illa opinione
non augetur, nam sicubi illa vox legitur, praesertim .addito
adiectivo saeva, de primo morbi impetu cogitamus. Praeterea
prius edocere legentes saevam vim morbi fuisse, tum addere
quid eam auxerit etiam, praestat quam duas hasce res in unam
contrahere sententiolam. Non ergo sine causa suspicio mihi nata
est scripsisse Tacitum: „saeva vis morbi augebat persuasionem
veneni а Pisone accepti." Hoc multo melius eum praecedentibus
concinit: iam antea venenum sibi а Pisone datum et ipse cre-
diderat Germanicus et amicis dixerat; tum vero ipsa morbi ea
erat vehementia ut opinio ista, quae paulo antea, recreato iam
Germanico, in praesentia elanguerat, nova vi resurgeret, Et
vide quam egregie nunc sequentia annectantur, quae, si tradita
retinetur lectio, vix quidquam quo referantur habent: „et
reperiebantur solo ac parietibus erutae humanorum corporum
reliquiae, carmina et devotiones e.q.s." i. e. iamque adeo in-
valuerat illa persuasio ut certa sceleris conquirerentur indicia,
moxque revera inventa ea sunt.

A. III, 67. C. Silanus, pro consule Asiae repetundarum ac-
cusatur; ingens est aceusatorum numerus, quorum vel maximam
habent auctoritatem ipse Silani quaestor et legatus; quin nocens
esset reus dubitari non poterat:

„Sed multa adgerebantur etiam insontibus periculosa ... non
temperante Tiberio quin premeret voce vultu, eo quod ipse
creberrime interrogabat, neque refellere aut eludere dabatur."

Quis, quaeso, prohibebat quominus Silanus refelleret aut
eluderet interrogantem ? Ipse, ut opinor, qui interrogabat. Tam
crebrae erant eius quaestiones ut verbum interponere reus non
posset, ita enuntiabantur ut brevi simplicique opus esset responso:
eludendi facultatem тео plane adimebat Tiberius. Lenissima
ergo emendatione pro dabatur lege dabat: nulla est in codicibus

TACITUS. 55

confusio frequentior quam illa formarum activarum passivarum-
que. Et ne dubites quin necessaria emendatio sit, adspice quae
continuo sequuntur: ,ac saepe etiam confitendum erat, ne frustra
quaesivisset" : ві iam aliqua quaestio ita а Tiberio enuntiabatur
ut eludendi facultas quaedam esset, uti tamen illa reus non
poterat, quin — id quod maxime vitandum — ridiculum red-
deret interrogantem.

А. IV, 6. Primos Tiberii annos et aliis nominibus laudat
Tacitus et hoc quod:

»Mandabat honores nobilitatem maiorum, claritudinem mi-
litiae, illustres domi artes spectando, ut satis constaret non
alios potiores fuisse."

Ultima non intelligo; intelligerem vel: ut constet ... fuisse
vel ut constaret ... esse. Quid enim rei est? Coniunctio ші hic
non habet vim (Graecae іуш, sed idem valet quod &ere. Non
licet Taciti verba sic interpretari ut hic evadat sensus: „hoc
Tiberius spectabat ut aequales scirent nullos potiores fuisse,
quibus honores mandaret"; nam si quis ita verteret, uno voca-
bulo satis eum facile erroris convinceremus. Hoc enim cum
addiderit Tacitus, diserte declarat se svam proferre opinionem,
ad quam post aliquam deliberationem pervenerit. Quapropter
pro constaret legendum censeo constet, ut hoc dicat Tacitus:
„hac re considerata pro certo affirmare ausim non alios potiores
fuisse."

Simili vitio hie locus (IV, 74) laborat. Commemorata abiecta
illa adulatione qua senatus Tiberium Seianumque, cum relicta
sua insula aliquanto propius ad urbem accederent, sit prosecu-
tus, haec adduntur:

„Satis constabat auctam ei arrogantiam foedum illud in pro-
patulo servitium spectanti."

Non, ut opinor, Romanorum qui Tiberii Seianique tempore
vixerunt, hic iudicium quoddam refertur; iure enim nostro ro-
garemus, quomodo illorum hominum communis ista opinio Ta-
cito innotescere potuerit, certe ab eo nunc rem aliquam narratum
iri exspectaremus, quae documento esset iam olim eam fere
civium fuisse sententiam. Sed, nisi omnia me fallunt, quid
ipse censeat Tacitus hie exponit, vel potius quid apud plerosque

56 TACITUS.

historicos, quorum libros de hac aetate inspexit, invenerit. Ergo
satis constat legendum.

A. IV, 11. Ut ineptam fabellam de veneno ab ipso Tiberio
Druso filio tradito refutet (Seiani nempe fraude non solum
pellectum Lygdum libertum ut venenum Druso pararet sed
etiam Tiberio persuasum filium ei nefarias struere insidias,
Tiberium ergo poculum, quod ut vitaret monitus esset, oblatum
accepisse ipsique filio ebibendum dedisse, rumor ferebat) et aliis
utitur argumentis Tacitus et hoc:

„Quin potius ministrum veneni excruciaret, auctorem exqui-
reret, insita deuique etiam in extraneos cunctatione et mora
adversum unicum et nullius ante flagitii compertum uteretur?"

Utique post compertum inserendum est filium. Sic demum
extraneos habebit quod recte opponatur, et unicum dicere pro
unicum filium ne Latinum quidem videtur.

A. IV, 12. In funere Drusi populus gaudium suum vix dis-
simulabat quod illius iuvenis morte spes esset renata e Geerma-
nici liberis aliquem fore imperatorem. Hoc ipsum et illis et
matri Agrippinae funestum fuit:

„Nam Seianus, ubi videt mortem Drusi inultam ЕТЕТ
bus, віпе maerore publico esse, ferox scelerum et quia prima
provenerant, volutare secum quonam modo Germanici liberos
perverteret, quorum non dubia successio."

Sana haec esse nequeunt: feroz anim? quid sit novi et feroz
linguae et similia, sed e vocibus feroz scelerum nullo modo
aptus extundi sensus poterit. Ne si sermonis legibus vim facimus
immanem quidem, dicimusque eodem redire ferox scelerum et
ferox sceleribus, quidquam profieimus, quoniam verba feroz
sceleribus hominem designant ipsis sceleribus audacem factum
i.e. hominem qui propter priorum scelerum successum nihil
iam reformidat: quod prorsus idem est atque illud quod con-
tinuo sequitur: quia prima provenerant. At поп una sed duae
causae hic afferuntur, quibus ad novum facinus adductus sit
Seianus. Eae autem sunt: successus priorum scelerum et ....
quid putas? Ipsius, ut opinor, ingenium: huius utique facienda
hie mentio, haec sola causa cum altera illa recte iungi potest.

TACITUS. 57

Habebimus hoe, si lenissima emendatione pro feroz legerimus
feraz: scelerum ferax erat Seianus, comparari poterat cum
agro, in quo omne herbarum nocentium genus sponte proveniat.

А. IV, 95. Cremutius Cordus, accusatus quod in libris suis
Brutum Cassiumque laudasset, vitam abstinentia finivit. Libros
eius cremandos censuerunt: frustra, nam etiam nunc vulgo
leguntur:

„Quo magis socordiam eorum irridere libet, qui praesenti
potentia eredunt extingui posse etiam sequentis aevi memoriam.
Nam contra punitis ingeniis gliscit auctoritas; neque aliud ex-
terni reges, aut qui eadem saevitia usi sunt, nisi dedecus sibi
atque illis gloriam peperere."

É,Intelligi haec nequeunt, nisi aliquo modo efficitur ut externi
reges imperatoribus Romanorum crudelibus opponantur. Fiet illud
si aut delebitur: externi reges qui eadem saevitia usi sunt,
eadem scilicet saevitia, cuius nune documentum dedit Tiberius
et postea daturi erant et alii imperatores et prae ceteris Domi-
tianus: nam de hoc praesertim cogitat Tacitus, cum eorum
irridet socordiam, qui praesenti potentia sequentis aevi memo-
riam extingui posse crediderunt. Post imperatorum Romanorum,
quorum agmen claudit Domitianus, commemorationem, trans-
eundum est ad tyrannos extraneos, non iterum redeundum ad
domesticos reges; quod fit, si аш? retinetur.

A. IV, 39. Livillam sibi uxorem a Tiberio petit Seianus et
aliis argumentis usus et hoc:

„Quoniam audiverit Augustum іп conlocanda filia non nihil
etiam de equitibus Romanis consultavisse, ita, si maritus Liviae
quaereretur, haberet in animo amicum sola necessitudinis gloria
usurum."

Quis unquam vidit inter se respondere coniunctiones quoniam
et ita? Tam incredibile mihi illud videtur ut quin corruptus
sit locus non dubitem. Et facilime corrumpi potuit. Scripsit
enim me iudice Tacitus non quoniam verum quomodo, et nullus
est error proclivior quam quo in qm (quoniam) abit qm (quo-
modo). Conferatur A. VI, 6, ubi nunc recte editur: ,quid вегі-
bam vobis, patres conscripti, aut quomodo scribam, aut quid

58 TACITUB.

omnino non scribam e. 4.8.”, at in codice pro quomodo legitur
quando.

A. IV, 45. In Hispania agrestis quidam:

„praetorem provinciae L. Pisonem, pace incuriosum, ex im-
proviso in itinere adortus uno vulnere in mortem affecit."

In mortem affecit: quae unquam barbaries tam scabram pro-
tulit orationem? Quantocius Tacitum hac purgemus macula,
pro affecit legendo а ігі. Omnem tibi eximet scrupulum hic
locus ex eodem libro (c. 62): ,illi, quos principium stragis in
mortem adflizerat.”

A. IV, 52. Ob periculum Claudiae Pulchrae, sobrinae suae,
intentatum vehementius cum Tiberio expostulat Agrippina:

„Audita haec raram occulti pectoris vocem elicuere; correp-
tamque Graeco versu admonuit non ideo laedi , quia non regnaret.”

Frustra hinc ullum sensum elicere coneris, sed nihil facilius
quam aptissimum restituere sensum. Pro non ideo legendum est
ideo non: „quid te laedi et iniuria affici quereris?" Tiberius
ait „non potes laedi, nam non regnas." Tyrannidis hie prima-
riam pronuntiat legem Tiberius: „praeter ipsum tyrannum unus-
quisque quidquid sibi eveniat aequi bonique consulere debet;
errat si se laedi, vel inturia affici dicit: eiusmodi vocabula non
conveniunt in homines ad parendum natos." In mentem mihi
hic pulcherrimi venit loci Euripidei, ubi eadem loquendi adhi-
betur ratio. Clamanti Polynici:

xai ве деутерду y" йтагт ё схйттра ка! шёру wÜovog
respondet Eteocles:
о0х атаптоуиғяв”, yù уйр тду ёшду oix4ow 90/40У

i.e. „istud verbum @тдтгїтба! іп me non convenit, а me nemo
quidquam reposcere i. e. suo iure poscere potest, nam mea haec
domus est." Et voluisse id Tiberium, quod ego dicebam, testis
Suetonius, qui sic principis verba refert: „Si non dominaris,
filiola, iniuriam te accipere existimas?" ubi rectissime interro-
gandi signum posuit Rothius: istud enim nisi additur, sensu
cassus locus est. Nunc Tiberius rogat non, quod quosdam opi-
nari video: ,iniuriamne vocas quod non rerum hic domina es"
(nam, etiamsi verba eam admitterent interpretationem, quod

TAOITUB. 59

nego, ad Agrippinam confutandam minime apta illa esset) sed:
„qui potes tu, quae non domina es, sed civis alieno subiecta
imperio, iniuriam te accipere ullam putare?" Graecus versicu-
lus, quo usus est Tiberius, periit, sed fuit huiuscemodi:

ci uy TUpzVveic , ёдіхіху Aéyeig Tiva;

А. IV, 58. Proficiscente in Campaniam Tiberio, mathematici
nunquam eum rediturum vaticinabantur. Inde mox moriturum
eum quidam artis imperiti credebant et contendebant etiam,
quae res ipsis fuit exitio. Hic facultatem nanciscitur de divi-
natione disputandi Tacitus; quae autem dicit huc fere redeunt
ut omnino arti illi se fidem habere declaret; portendere enim
quaedam deos certis hominibus, caelestium aliorumque signorum
peritis; sed de suo affingere multa vulgus imperitorum et sic
totam artem suspectam reddere plerisque. Таш ipsa Taciti de
praesenti negotio verba consideremus:

„Мох patuit breve confinium artis et falsi, veraque quam
obscuris tegerentur. Nam in urbem non regressurum haud forte
dictum: ceterorum nescii egere, cum propinquo rure aut litore
еб saepe moenia urbis adsidens extremam senectam comple-
verit."

In urbem non regressurum Tiberium dixerant .... qui?
Mathematici, ut opinor, et veraces eos esse apparuit: eventum
enim istud vaticinium habuit (haud forte dictum). Sed praeterea
nihil declaraverant: ceterorum ergo nescii recte dici non possunt:
vaticini sui accuratam interpretationem поп dederant, ergo
nequaquam constabat utrum ipsi veram eius vim intelligerent
necne, neque referebat. Аб alii de suo interpretationem erant
commenti, veri quidem similem (quis enim providebat per tot
annos Tiberium extra urbem moraturum?) sed tamen falsam:
sic patuit óreve confinium artis et falsi. Ergo res huc redit:
quod effati erant mathematici verum fuit et eventum habuit,
quod alii addiderunt һдшіпез ex fraude vel ex inscitia natum
erat. Itaque non ceferorum sed ceteri legendum: in urbem non
regressurum haud forte dictum (i.e. vera erant locuti mathe-
matici) ceteri nescii egere (et finxerunt quae scire non possent).
Haec, ut opinor, recte inter se opponuntur.

62 TACITUR.

„equites in necem Pisonis mittit. Ші raptim vecti, obscuro
adhue coeptae lucis domum proconsulis inrumpunt."

Docere huiuscemodi loci editorem poterant ubi recte irrumpendi
verbum ponatur, ubi nullo modo ferri possit.

А. V, 6. Refertur oratio quaedam, quam post Seiani interi-
tum, aliquis ex eius amicis, iam et ipse in supremum adductus
discrimen, domi ad amicos habuit. Eius orationis tantummodo
ultima pars superest, in qua et alia et haec leguntur:

„Versa est fortuna, et ille quidem, qui collegam et generum
айвсіуега (sc. Seianum), sibi ignoscit; ceteri, quem per dede-
cora fovere, cum scelere insectantur."

‚по iure et quo sensu Tiberius hic sibi ignoscere dicatur
frustra quaero, neque intelligo quo modo nunc Tiberius et
ceteri inter se opponantur. De ceteris autem illis quid dicitur?
Graviter incusantur quod mortuo Seiano insultent in iudicia |
adducentes familiares eius cognatosque, cum ipsi quoque ali-
quando Seiani gratia floruerint. De his ergo ab homine iamiam
morituro gravis pronuntiatur sententia. De Tiberio vero, omnis
ilius perfidiae auctore, quid dicitur, vel quid recte in tali
contextu dici potest? Nihil, ut opinor, nisi hoc: „gravius esse
eius scelus quam quod verbis notari possit." De Tiberio ergo
silet, non quod timeat eum, ad mortem enim est paratus, sed
quia intelligit hic omni oratione silentium disertius esse. De
ceteris iudicat ipse, Tiberium suis ipsum cogitationibus suaeque
conscientiae damnandum relinquit. Hoc habebimus, ві pro ignoscit
legerimus ignoscat: „Tiberius de se ipse viderit, factum suum
consideret et quomodo defendi illud exeusarique possit quaerat:
non inveniet."

А. VI, 9. Vistilius praetorius levem et fortasse fictam ob
causam :

,Convietu principis prohibitus, cum senili manu ferrum
temptavisset, obligat venas; precatusque per codicillos, immiti
rescripto, venas resolvit." |

Obligat venas .., , venas resolvit. Бісіпе unquam ullum scripto-
rem Latinum, ne dicam Tacitum, nugatum esse credamus?
Puerorum elementa discentium sermo iste est. Et precandi ver-

TACITUR. 61

dixi, vehementerque illam emendationem probavit Vlietius meus,
quem morte nobis ereptum lugemus quotquot candidum eius
pectus amavimus et ingenii acumen admirati sumus. Postea in
Ritteri editione vidi iam Nevio idem venisse in mentem. Haud
temere ergo illud poscebant etiamnunc defendo, cum praesertim
quae contra sunt allata infirmissima videantur. Primo aspectu
traditae lectioni auxilium ferre videtur quod apud Plinium Ep.
VI, 20 legitur, ubi in similis cladis narratione haec habes:
„alii liberos, alii coniuges vocibus requirebant vocibus noscita-
bant", sed ibi reqwérebant eius verbi implet partes, quod apud
Tacitum est reponendum (poscebant) et vocibus noscitare recie
‚ dicitur, at ululatibus et gemitu noscebant absurdum est eritque
semper. Quodsi quis eo confugiat ut dicat etiam eorum, qui
dira clade audita aecurrerunt, ululatus et gemitus exstitisse,
quam durum ingratumque illud sit observet quod in sententia
ita structa, ut haec est, alia est ratio primi ablativi visu, alia
insequentium w/ulatibus et gemitu.

А. IV c. 67 sic incipit:

»А% Caesar dedicatis per Campaniam templis, quamquam
edicto monuisset, ne quis quietem eius inrumperet, concursusque
oppidanorum disposito milite prohiberentur e.q.s."

Pro inrumperet Heraeus legendum esse vidit interrumperet,
necessariamque eam esse emendationem patet. Nam quae ad
vulgatam lectionem defendendam affert Furneaux insigni de-
monstrant exemplo quam ridicule aliquis specie decipi possit.
Sunt enim haec:

H. I, 82 (de praetorianis agitur nimis pro Othone suo sol-
licitis) :

„Militum impetus ne foribus quidem Palatii coercitus, quo-
minus convivium inrumperet."

De militibus acceurrentibus, impetum facientibus, aegre extra
Palatii fores coercitis ne potuit quidem aliud poni verbum quam
irrumpendi illud. Ergone etiam otium alicuius recte irrumpi
dicitur? -

H. IV, 50. Festus legionis in Africa legatus, dudum perni-
ciem Pisoni molitus, ubi tandem facultatem facinoris perpetrandi
nactus est:

62 TACITUS.

,equites in necem Pisonis mittit. Illi raptim vecti, obscuro
adhuc coeptae lucis domum proconsulis inrumpunt."

Docere huiuscemodi loci editorem poterant ubi recte ?rrumpend:
verbum ponatur, ubi nullo modo ferri possit.

A. V, 6. Refertur oratio quaedam, quam розі беіапі interi-
ium, aliquis ex eius amicis, iam et ipse in supremum adductus
discrimen, domi ad amicos habuit. Eius orationis tantummodo
ultima pars superest, in qua et alia et haec leguntur:

„Versa est fortuna, et ille quidem, qui collegam et generum
adsciverat (sc. Seianum), sibi ignoscit; ceteri, quem рег dede-
cora fovere, cum scelere insectantur."

.Quo iure et quo sensu Tiberius hic 8402 ignoscere dicatur
frustra quaero, neque intelligo quo modo nunc Tiberius et
ceteri inter se opponantur. De ceteris autem illis quid dicitur?
Graviter incusantur quod mortuo Seiano insultent in iudicia
adducentes familiares eius cognatosque, cum ipsi quoque ali-
quando Seiani gratia floruerint. De his ergo ab homine iamiam
morituro gravis pronuntiatur sententia. De Tiberio vero, omnis
ilius perfidiae auctore, quid dicitur, vel quid recte in tali
conlextu dici potest? Nihil, ut opinor, nisi hoc: ,gravius esse
eius scelus quam quod verbis notari possit." De Tiberio ergo
silet, non quod timeat eum, ad mortem enim est paratus, sed
quia intelligit hic omni oratione silentium disertius esse. De
ceteris iudicat ipse, Tiberium suis ipsum cogitationibus suaeque
conscientiae damnandum relinquit. Hoc habebimus, si pro ignoscit
legerimus ignoscat: „Tiberius de se ipse viderit, factum suum
consideret et quomodo defendi illud excusarique possit quaerat:
non inveniet."

A. VI, 9. Vistilius praetorius levem et fortasse fictam ob
causam :

,Convictu principis prohibitus, cum senili manu ferrum
temptavisset, oblipat venas; precatusque per codicillos, immiti
rescripto, venas resolvit." |

Obligat venas ..,,venas resolvit. Sicine unquam ullum scripto-
rem Latinum, ne dicam Tacitum, nugatum esse credamus?
Puerorum elementa discentium sermo iste est. Et precandi ver-

TACITUB, 63

bum, nullo obiecto addito, cum nihil sit in vicinia quod obiecti
vice fungi possit, num quidquam significare potest quod hic
requiratur? Ut locus simul ét lacer ét inepta laborans abundan-
tia, sanaretur, iam ante septem annos (Mnem. 1894) hanc pro-
posui lectionem:

».... Obligat venas, precatusque per codicillos veniam, im-
miti responso resolvit"

neque nune me eius poenitet.

A. VI, 15. Tiberius neptibus suis maritos legit L. Cassium
et M. Vinicium, quorum hie, utpote nobili genere ortus et
Calibus, in municipio florentissimo et elegantiarum pleno, na-
tus, mitis erat ingenio et comptae facundiae. Cassius nobis sic
describitur: |

„Cassius, plebeii Romae generis, verum antiqui honoratique,
et severa patris disciplina eductus, facilitate saepius quam in-
dustria commendabatur."

In vocabulo saepius haeret Nipperdeius, quod recte pro pius
poni posse non credit. At hoc quidem facile fero, sed tota sen-
tentia vehementer mihi displicet. Quis enim de adolescente,
quem modo legerit severe educatum , paulo post commemoratum
iri exspectet facilitate: eum commendatum esse? Mirum ergo
paterna severitas effectum habuit! Quid quod opponitur ei ado-
lescens, cuius plane diversae fuerint origo educatioque, quem
ergo plane aliter fuisse moratum sit consentaneum. At hic fuit
mitis ingenio. Ergo hic inier se opponuntur „mite ingenium" et
2... »facilitas", quae vox prorsus idem significat. Credamusne
unquam Tacitum in componendo disponendoque tam fuisse vel
negligentem vel infelicem? Equidem crediderim potius eum
alteri adolescenti de suo adfinxisse mores, dummodo sic nan-
cisceretur quae recte eleganterque inter se opponerentur, quam
in hune incidisse vitiosae orationis scopulum. Ergo tantum
abest ut cum Nipperdeio plus. pro saepius reponendum censeam,
ui contrarium exspectem. Non tamen rarius vel eiusmodi aliquid
pro saepius legendum сопіісіо; leniore medicina restitui posse
opinor, quod ab omni parte probandum, Tacitoque dignissimum
sit. Vocabula enim facilitate et industria sedem inter se iubere
iubeo: ,industria saepius quam facilitate commendabatur." Hoc

64 ТАСІТОВ.

ені quod unice in hune locum conveniat: alter Ше non erat
quidem tam eleganter educatus, non tam mitis, lenis, urbanus
erat; immo vero simplicitate sua plebeia identidem peccabat
offendebatque; sed illud vitium industria, saepe probata, facile
compensabat. Nune recte omnia. disposita et inter se opposita
sunt. Praeterea nunc denique saepius non solum ferri potest,
sed quidquid pro eo reposueris, totum locum corruperis.

A. Vl, 16. Creditorum avaritiae et crudelitati quomodo ob-
viam ierit Tiberius narraturus, sic Tacitus incipit:

„Sane vetus urbi faenebre malum et seditionum discordia-
rumque creberrima causa, eoque cohibebatur antiquis quoque
et minus corruptis moribus."

Ut aliquis his insit sensus, coAibebatur, id quod vetant ser-
monis leges, ita est accipiendum ut pro co&bendum erat sit po-
situm, et ne sic quidem sententia nascitur eleganter diserteque
enuntiata. Hanc habebis, si pro eoqwe legeris aegreque vel aliud
adverbium in eandem sententiam: moribus quoque antiquis ar-
duum erat negotium foenoris incommoda coercere, tam invete-
ratum illud malum erat.

А. VI, 18. „Etiam in Pompeiam Macrinam exilium statuitur,
cuius maritum Argolicum, socerum Laconem, e primoribus
Achaeorum, Caesar afflixerat: pater quoque, inlustris eques
Romanus, ac frater praetorius, cum damnatio instaret, se ipsi
interfecere. Datum erat crimini, quod Theophanem Mytilenaeum,
proavum eorum, Cn. Magnus inter intimos habuisset, quodqne
defuncto Theophani caelestes honores Graeca adulatio tribuerat."

Habuisset . . . tribuerat. Напссіпе feramus modorum varietatem
cum de duabus agatur rebus, quae aeque certae sint utraque?
Immo %%0иегей lege, sic et sermonis puritati et historiae veritati
consultum erit. Ап credamus Graecos iam tum desiisse in magno
habere illum Theophanem honore, qui ante centum fere annos
ipsorum prospexisset libertati?

A. VI, 22. Satis longam de divinatione disputationem , quam
narrationi de 'Thrasyllo eiusque vaticiniis annectit, віс Thcitus
claudit:

TACITUS. 65

„Quippe a filio eiusdem Thrasylli praedictum Neronis imperium
in tempore memorabitur, ne nunc incepto longius abierim."

Шай те abierim non potest aliter defendi quam sic ut sit
idem quod ne abiisse censear. Sed ne віс accipiamus obstat ad-
verbium nunc: sive enim iusto longius а proposito discessisse,
sive in digrediendo iustum observasse modum Tacitus censebi-
tur, eventum iam ea res habet neque mutari potest etiamsi
quam primum digrediendi finem faciat. Neque in hunc locum
quadrat illud: ,in tempore" ait ,illud de Nerone commemora-
bitur" i.e. nunc illam rem differo, quam si hic addere vellem
iusto longius hoc fieret ézs:023:0v; id autem nolo: „nolo nune
. ab incepto longius abire.” Requiritur ergo non abierim verum
abeam, sed, quoniam hoc traditae lectioni parum simile est,
leniore emendatione legendum censeo абеггет.

XIX.

AD SEX ANNALIUM LIBROS POSTERIORES ANNOTATIONES VARIAR.

А. XI, 10. Morte Vardanis turbae inter Parthos de successore
eius ortae sunt:

„Multi ad Gotarzen inclinabant, quidam ad Meherdatem,
prolem Phraatis, obsidio nobis datum. Dein praevaluit Gotarzes;
potitusque regiam, per saevitiam ac luxum adegit Parthos mit-
tere ad principem Romanum occultas preces, quis permitti Me-
herdatem patrium ad fastigium orabant." |

In voce quae est permitti equidem haereo; nam sive eam sic
accipimus ut sit: 209% permitti i.e. dari, tradi, sive de eo dic-
tum intelligimus, cui aliqua via ire conceditur (3iévæi), neutra
significatio hue quadrat. Quid autem 00%б4е aliquo fieri amici
eius cupere debent? Nempe remitti eum. Meherdatis vero amicos
postulare ut ad paternum fastigium i.e. ad occupandum Partho-
rum solium remittatur ile quam maxime consentaneum est.

A. XI, 33. Comprehensis iam et in vincula coniectis pleris-
que, qui aliquo modo ,matrimonii" Silii Messalinaeque conscii
5

66 TACITUS.

fuerant, tamen nondum in aula Claudii securae erant mentes,
praesertim quia in Geta, praetorii praefecto, haud satis praesidii
esse putabatur:

,Ergo Narcissus adsumptis, quibus idem metus, non aliam
Spem incolumitatis Caesaris affirmat, quam si ius militum uno
illo die in aliquem libertorum transferret; seque offert suscep-
turum."

Quis imperium militare, quod nunc penes Getam, suspectum
hominem, est, ad libertorum aliquem transferet, si consilio
Nareissi obtemperabitur?! Nempe Claudius. Et cui hoc dat con-
silium — nam consilium aliquod in verbis eius inesse, non
meram opinionem, quis negabit? — Narcissus? Nempe Claudio.
Et de cuius libertis hic sermo est? Claudii ut opinor. Confiden-
ter ergo pro Caesaris repono Caesari, qua coniectura simul ser-
monis consulitur integritati. Nam neque isto Caesar? carere hic
possimus et „non aliam spem incolumitatis Caesaris affirmat"
duritiae est non ferendae. „Non est alia incolumitatis spes” sic
Claudium Narcissus alloquitur ,quam si hoc uno die imperium
praetorianorum in libertorum tuorum aliquem transferes." De
sua esse sermonem incolumitate sponte, ut opinor, intellexit
pavidus princeps.

А. XI, 81. De importunitate uxoris edoctus Claudius, comi-
tibus Vitellio et Largo Caecina in urbem revehitur. In quo
itinere Vitellius identidem „о facinus, o scelus" neque quid-
quam ultra clamabat :

,Instabat quidem Narcissus aperiret ambages, et veri copiam
faceret 1); sed non ideo pervicit, quin suspensa et, quo ducerentur
inclinatura responderet exemploque eius Largus Caecina uteretur.”

Multo rectius hie pro uteretur legemus utebatur. Solum Fi-
tellium ut ambages suas aperiret Narcissus hortabatur: illius
enim fuerant exclamationes istae. Deinde aliquid de altero co-
mite Claudii scriptor addit.

А. XII, 64. Portenta et alia referuntur et hoc:

1) Recte aperiret — faceret Madvigius reponi iussit pro aperire — facere. Quis sit
in tali re aperiendi verbi usus docere possunt hi loci ex Historiis: L. II, 58 et 78.

TACITUS. 67

„Duis fetus editus, cui accipitrum ungues inessent."

Si me audis, accipitris leges. Ап non satis absurdum videtur
portentum, nisi aut de pluribus porcellis narretur, aut de uno
porcello, qui aliquot accipitrum habuerit ungues?

А. XII, 66. Veneno de medio tollere Claudium Agrippina
decernit :

,Deligitur artifex talium vocabulo Locusta, nuper veneficii
damnata et diu inter instrumenta regni habita."

Verum est Locustam huic sceleri diu fuisse superstitem :
Galbae enim imperatoris iussu poenas dedit. Sed quis unquam
audivit adverbio Фи cum participio perfecti iuncto tempus
venturum designari? — Ergone hic praeteritum tempus verbis
„diu inter instrumenta regni habita" significatur? Hoc pertina-
citer nego: nuper enim veneficii damnata est Locusta, atque
ipso demum, ut opinor, iudicio patuit quam esset nefariae artis
perita illa. Hoc ergo narratum esse suspicor a Tacito: ipsam
damnationem hunc habuisse effectum ut aulicae veneficae munus
Locustae mandaretur. Certe, ubi damnatum aliquem capitali
crimine legimus, quid deinde eo factum sit cognoscere iure
nostro poscimus. Quod hie desideratur. Ordine tota procedet
narratio, si pro diu legemus inde, aliudve adverbium causam
originemque significans.

А. XIII, 1. Inter causas cur Iunio Silano necem moliretur
Agrippina erat et

„Crebra vulgi fama anteponendum esse vixdum pueritiam
egresso Neroni et imperium per scelus adepto virum aetate
composita, insontem, nobilem, et quod tunc spectaretur, e Cae-
saris posteris."

Ipsum, ut opinor, vulgus, quod Neronis tempore vivebat,
scire nequibat aliquando futurum tempus, quo in imperatore
elegendo лол spectaretur illud, essetne aliquis e Caesaris posteris
an non esset. Ineptum ergo illi vulgo tribuere argumentum,
quod in isto „quod /uzc spectaretur" inest. Sed ipse Tacitus,
cui ét suum tempus ét praeteritum cognita erant, Шай suorum
aequalium causa adiecit. Legendum ergo non spectaretur, verum
spectabatur.

68 | TACITUS.

A. XIII, 15. Territus matris verbis Britannicum se ad im-
perium vocaturam minitantis, Nero et alia animo volvit et re-
centem quandam rem, e qua ingenium eius perspexerat. Quae
cuiusmodi fuerit sic narrare Tacitus incipit:

„Festis Saturno diebus inter alia aequalium ludicra regnum
lusu sortientium evenerat ea sors Neroni.”

Scabrosam hanc orationem appellare non dubito; sed non Ta-
citi culpa talem eam evasisse credo, nescio qua attractione
participium illud ad praecedens aequalium referentis, sed librarii,
quem genitivus ille in errorem induxerit. Ablativo temporis,
qui ,absolutus" dicitur, opus hic est, non opus est autem ad-
dito aliquo nomine substantivo, sed sufficit participium. Legen-
dum ergo sortientibus, quod quam facile hie in sortientrum cor-
rumpi potuerit sponte apparet.

А. XIII, 17. Cum in campo Martio Britannicus sepeliebatur
tam vehementes ceciderunt imbres:

„Ut vulgus iram deorum portendi crediderit adversus facinus |
cui plerique etiam hominum ignoscebant."

Quam absurde istud etiam positum hie sit vel maxime e
Nipperdei, qui defendit, apparet annotatione. lam quod ait
plerique hic non esse i. q. oi тӛгісто: Sed admodum multos ea
voce signifieari, verum est. Sed quae addit quam maxime con-
torta videntur. ,Ignoscebant" ait „isti sceleri multi homines, -
cum tamen homines de aliis hominibus severe iudicare solent;
quo magis consentaneum est, deos, quibus nihil est reconditum
ex iis rebus, quae mortalium facta excusant, ad ignoscendum
fuisse paratos." Sequitur ergo ut verisimile лот sit deorum iram
istis imbribus signifieatam fuisse. Et revera illud Furneaux
Nipperdeii explicationi, quam probat, addit. Sed neque omnino
eiusmodi de portentis opiniones, quales hic vulgo tribuuntur,
refutare solet Tacitus (езі enim et ipse satis дески), et hic
vulgi interpretationem iis verbis narrationi suae annectit („adeo
turbidis imbribus ut") ut appareat minime spernendam ipsi videri.
Denique aut legentes labyrinthis includere studet Tacitus, aut
deos et homines tnter se opponit: ui sic hunc accipiamus locum
tota eius suadet dispositio: ,homines huic facinori ignoscebant,
non ignovisse deos e tempestate illa efficiebat vulgus ... idque

TACITUS. 69

haud temere.” Atque ut illud dicat Tacitus lenissima emenda-
tione effici potest, qua simul efficitur ut duo illius sententiae
membra, qua hie opus est, aptissime inter se iungantur. Quae
enim hie coniunctio requiritur pro inepto illo etiam? Ut opinor:
iam, atque hanc, praesertim praecedente litera e, facile in etiam
corrumpi potuisse quisque intelligit. ,Quod facinus, quemad-
modum vulgus haud temere e portentis efficiebat, gravissimam
deorum iram provocabat, ei Фал multi mortales ignoscebant."'
Aptissime nune sequitur: ,antiquas fratrum discordias et inso-
ciabile regnum aestimantes." In deos immortales „eiusmodi aesti-
mationes" non convenire res ipsa loquitur.

A. XIII, 43. Suillius famosus ille imperante Claudio delator
tandem aliquando, quia Senecae iram acerbis dictis moverat ac-
cusatur, damnatur:

,in insulas Baleares pellitur, non in ipso discrimine, non
post damnationem fractus animo; ferebaturque copiosa et molli
vita secretum illud toleravisse."

Post mortem Suilli de victu, quem exul egerit, sermones
nullos fuisse opinor, sed potuerunt quaedam de ea re tradere
scriptores, quibus auctoribus usus est Tacitus. Fortasse etiam
unus et alter, qui publice ad sedes exulum inspiciendas missus
erat, de Suilli victu molli nuntium referebat. Ergo aut fer-
іш”... toleravisse legendum est, aut, quod magis etiam placet:
ferebatur ... tolerare.

A. XIIL, 57. Ignibus, terra editis, tam vehementer Ubiorum
vastabatur terra, ut neque in imbribus neque in fluviis quid-
quam esset subsidii:

„donec inopia remedii et ira cladis agrestes quidam eminus
saxa iacere, dein resistentibus flammis propius suggressi ictu
fustium aliisque verberibus ut feras absterrebant."

Bi flammae resistunt apparet irritos fuisse conatus lapides
laclentium : reststere enim est „loco se suo non movere" cf.
XIII, 6: „diffugiunt imprudentes: at quibus altior intellectus,
resistunt defixi." Neque opposita inter se sunt resistere et pro-
gredi, sed resistere et ea verba, quae ,retroversum ire" signi-
ficant. Et nisi illud ipsum fecissent flammae, ut retroversum

70 TACITUS.

irent, nunquam propius accedere potuissent agricolae, sed ar-
dorem vitantes semper eodem mansissent intervallo. Prorsus
contrarium ergo hic requiritur quam quod est traditum, legen-
dumque recedentibus vel residentibus.

А. XIV, 6. Agrippina insidias sibi a filio struetas evadit, uno
tamen accepto vulnere (nam se pro illa interfici а nautis passa
est Асеггопіа) atque in villam suam infertur:

„ibi reputans ideo se fallacibus litteris accitam et honore
praecipuo habitam ... observans etiam Асеггопіае necem, simul
guum vulnus aspiciens, solum insidiarum remedium esse, si
non intellegerentur; misitque libertum Agerinum e. q. s."

Hiare huius loci structuram dudum est intellectum ; ergo post
intellegerentur (vel post esse) alii alia inseruerunt (putavit, , vidit",
,sSensit") Equidem particulam gue, verbo quod est misit ad-
haerentem deleverim et post intellegerentur inseruerim rata: sic
demum sermo Taciteus restitui videtur.

A. XIV, 9. A percussoribus, quos Nero immisit, Agrippina
occiditur: |

,Cremata est nocte eadem, convivali lecto et exequiis vili-
bus; neque, dum Nero rerum potiebatur, congesta aut clausa
humus. Mox domesticorum cura levem tumulum accepit, viam
Miseni propter et villam Caesaris dictatoris."

Ad illud viam Miseni propter viri docti annotant: litora Ca-
labriae contra (ІП, 1) et cubiculum Caesaris iuxta, sed viam
Miseni non esse nihili locutionem docere neglexerunt. Equidem
autem illud non concoquo, sed lenissima repono emendatione:
Miseni viam propter", ut Miseni sit locativus.

А. XIV, 11. Mortua Agrippina Nero epistolam ad senatum
mittit, qua omnes eius insidias machinationes importunitates ,
quas ipse iam princeps expertus sit, enumerat:

»lemporum quoque Claudianorum obliqua insectatione cuncta
eius dominationis flagitia in matrem transtulit, publica fortuna
extinctam referens. Namque et naufragium narrabat: quod for-
tuitum fuisse, quis adeo hebes inveniretur, ut crederet?"

Male duae. hae sententiae inter se cohaerent, inepto enim

TACITUS. 71

vinculo iunctae sunt. An ullus hic coniunctioni namque locus?
Non opinor: neque enim ratio hic redditur neque praeteritio,
quae dicitur, fit. Sed pro zamqwe lege iamque, egregie procedet
oratio. Hoc enim fere dicet Tacitus: ,quin etiam ad eam est
progressus impudentiam ut naufragium narraret."

A. XIV, 20. Cum Nero ludos quinquennales institueret more
Graeco, vehementer eam rem improbabańt viri antiquitatis
tenaces. Totam rem eo spectare affirmant ut:

„quod usquam corrumpi et corrumpere queat, in urbe visa-
tur, degeneretque studiis externis iuventus ...... Ап iustitiam
augeri et decurias equitum egregium iudicandi munus expletu-
ros, si fractos sonos et dulcedinem vocum perite audissent."

Totus hic locus in codice vitiosissimus est. Iam egregia
emendatione Lipsius iustitiam augeri dedit pro absurdo tius titia
auguri, neque praeterea Madvigiana correctione auctum irt opus
esae opinor. Tum, recte ut equidem censeo, беуЌегіив ezpleturas
coniecit pro ezpieturos et ante eam vocem Halmius inseruit melius,
quod supplementum mihi quidem utique necessarium videtur.
Sed nunc ego etiam in isto perite audissent haereo. Neque enim
significare ea verba possunt: ,tamquam callidi de eiusmodi
artibus iudices audissent", neque, si possent, de ea re nunc
agitur. Universa tamen loci sententia admodum est perspicua:
,meliusne" antiquarii illi rogant , homines ex ordine amplissimo
splendidissimoque gravibus suis in republica muneribus fungen-
tur, melioresne eos habebimus iurisconsultos et iudices, si ?«-
eunte aetate istarum rerum, quas nunc in civitatem introducere
studet princeps, participes fuerint?” Маш praesertim de iis
rebus hic agi cogitarique, quas ¿enera actas ludorum illorum
occasione faciet spectabitque, vel ех iis, quae citavimus: ,4е-
generetque studiis externis iuventus" quam maxime apparet.
Ergo non dubito quin pro perite legendum sit pueri, qua cor-
rectione lenissima tandem aliquando totus locus in integrum
restitutus videtur.

A. XIV, 29. Qui hactenus in Britannia praefuerant legionibus
haud multum profecerant:
„беа tum Paulinus Suetonius obtinebat Britannos, scientia

79 TACITUS.

militiae et rumore populi, qui neminem sine aemulo sinit,
Corbulonis concertator receptaeque Armeniae decus aequare do-
mitis perduellibus cupiens.”

Britannos, quos Romani imperio suo subiicere etiam conantur,
perduelles vocare eius est, qui in antiquitatibus Romanis atque
adeo in sermone Latino hospes sit. Iure ergo pro perduellibus
Halmius coniecit тебеййфиз, sed pro laudabili coniectura egregiam
exhibuisset emendationem, si pro domitis perduellibus scribi ius-
sisset perdomitis rebellibus. Postquam, quod facile fieri poterat
ei saepe factum est, praepositio per in alienam aberravit sedem,
perrebellibus (vel perreuellibus) quin in perduellibus transiret vix
fieri poterat. Cf. XIV, 60, ubi in codice legitur: ,Eucaerus,
natione Alexandrinus, canere pertybias doctus." Vulgo editur:
,canere tibiis doctus", quae est emendatio admodum audax.
Aut me fallunt omnia aut legendum est: canere tibiis perdoctus.

A. XIV, 52. Mortuo Burro certatim qui in republica deteriores
erant Senecam criminari incipiunt; arrogantiam impolentiamque
eius perstringunt; hoc prae ceteris ei vitio dant quod omnium
rerum, quibus delectetur Nero, severum agat censorem:

„Nam oblectamentis principis palam iniquum detrectare vim
eius equos regentis, illudere voces (rectius Muretus vocem)
quotiens caneret. Quem ad finem nihil in republica clarum
fore, quod non ab illo reperiri credatur?"

Quamvis fuerint acres hi Senecae vituperatores, tamen credi-
bile non est tantam illos ei obiecisse arrogantiam, ut repertor
atque inventor videri vellet omnium bonarum artium, quibus
sine famae suae detrimento operam dare posset Nero. Sat grave
iam est quod paulo ante Senecae obiiciunt: ,eloquentiae laudem
uni sibi asciscere et carmina crebrius factitare, postquam Neroni
amor eorum venisset", et quam longum inter hoc crimen et
illud repertae eloquentiae poesisque sit intervallum quisque videt.
Quid quod, si tamen nostro loco eiusmodi voluisset aliquid
Tacitus, non praesentis temporis (reperiri) usus esset infinitivo
sed perfecti. Hisce omnibus perpensis pro reperiri legendum
censeo probari, vel aliud quid in eandem sententiam.

А, XV, 8, Paetus, vanus ille Corbulonis aemulus, quo modo

TACITUB. 79

multa agendo nihil egerit, quin etiam in summum discrimen
rem adduxerit, his verbis describitur:

,Longinquis itineribus percursando, quae obtineri nequibant,
corrupto, qui captus erat, commeatu et instante iam hieme,
reduxit exercitum."

Corrumpendi commeatus nulla, ut opinor, causa fuit; quod
si aliquo infortunio factum esset ut ipsum illud frumentum,
quod milites, huc illuc a Paeto rapti, praedati erant, cor-
rumperetur, boni scriptoris erat quae ea fuerit calamitas nar-
rare. Nam unum illud quod ultro citroque currunt milites
frumento parum nocet. Quid quod ne corrupto quidem frumento
opus fuit ut tamen commeatu vacui in castra redirent milites.
Longinquis itineribus sat longum tempus insumpserunt milites,
itaque quod rapuerant frumentum comederunt ipsi. Lege ergo
consumpto pro corrupto. Sic simul inepti hominis vanitas salsis-
sime perstringitur: ,percursando, quae obtineri nequibant, con-
sumpto, qui captus erat, commeatu reduxit exercitum." Nihil
solidi imperio Romano acquisiverat Paetus, et, quod solum
rapuerat, frumentum, illud ab ipsis erat consumptum militibus.
Vocem autem quae est consumptus multis fuisse obnoxiam casibus
docet À. XV, 57 (De Epichari crudelissima spernente tormenta
narratum est. Quam narrationem sic claudit scriptor):

„Đic primus quaestionis dies contemptus est."

Ut ineptum illud contemptus hic scriberet facile adduci potuit
librarius: legebat enim de muliere cruciatus spernente et con-
temnente, et praeterea ante oculos habebat vocem admodum illi
contemptus similem: consumptus, quam optimo iure Prammerus
restituit. Nullae sunt certiores emendationes, quam quibus ap-
pareat eorruptelae duas has fuisse causas: ét oculorum ét men-
lis errorem.

А. XV, 10. Stultis consiliis Paetus vim copiarum, quibus
praeest, ultro infringit, nunquam sibi constat, milites dissipat
et ita bello inutiles reddit. Sic et filium uxoremque castello
quodam abdit:

,data in praesidium cohorte ac disperso milite, qui in uno
loco habitus vagum hostem promptius sustentavisset."

Codex in fine sententiae addit etiam particulam et. Quam

74 TACITUS.

lectionem sic natam arbitror: in exemplo legebatur: sustenta
.... еі suprascripto lacunae supplemento visse, quod librarius
Ша in textum recepit ut istud ей retineret. Cf. H. ІШ, 20, ubi
in codice ineptissime legitur: „et vineis, machinamenti genus
ad expugnandos muros in modum turrium factum is aggredienda
urbs." Recepto enim in textum post syllabas vine interpretamento,
quod in exemplo inter lineas legebatur, librarius postea vocem,
а correctore monitus, supplevit, sed vagam syllabam ?# delere
neglexit. Nostro vero loco olim scriptum fuisse suspicor non
sustentavisset, quod huic narrationi parum aptum, verum susten-
tare potuisset.

Paulo antea in eodem capite haec habemus:

,Adventare Vologaesen magno et infenso agmine auditum.
Accitur legio duodecima, et unde famam aucti exercitus spera-
verat, prodita infrequentia. Qua tamen retineri castra et eludi
Parthus tractu belli poterat, si Paeto aut in suis aut in alienis
consiliis constantia fuisset.”

Mire, ne absurde dicam, ipsa infrequentia utilis esse potuisse
dicitur ad resistendum hostibus. Nam quominus mihi respon-
deatur illa voce coAortes onfrequentes designari posse ipsa sen-
tentia obstat: in „prodita infrequentia" substantivum conditionem
copiarum significat, neque ergo adiici potest pronomen relati-
vum, quod aliam significationem eiusdem substantivi requirit.
Quanto melius omisso gua legemus: „tamen retineri castra e. q. 8.”
i.e. tamen, vel sic, quicunque erat status rerum, bene res
geri poterat, simodo sibi constitisset Paetus.

А. XV, 16. Castris Romanorum diu obsessis Vologaeses potitur:

„Ceterum obsessis adeo suppeditavisse rem frumentariam con-
stitit, ut horreis ignem inicerent, contraque prodiderit Corbulo
Parthos inopes copiarum et pabulo attrito relicturos oppugna-
tionem."

Vix quemquam esse opinor, cui istud coníraque prodiderit
sanum videatur; coniunectivum hic ferri non posse constat.
Quidni legamus ,contra quam prodidit Corbulo." In promptu
mihi nunc alii loci Tacitei non sunt, ubi contra quam legatur,
neque lubet eius rei causa lexica et indices pervolvere. Fac
enim nusquam alibi illud inveniri, eane idonea causa est cur

TACITUS. 75

ne semel quidem Tacitum usum locutione tam bene Latina
tamque pervulgata statuamus, idque eo loco ubi vix ullo alio
modo id quod requireretur significari potuerit ?

A. XV, 38. Ardente urbe in omnes partes diffugiunt cives:

„Её saepe, dum in tergum respectant, lateribus aut fronte
circumveniebantur, vel si in proxima evaserant, illis quoque
igni correptis, etiam quae longinqua crediderant, in eodem
casu reperiebant."

Hic equidem desiderari quiddam censeo. In verbo enim repe-
riebant haud dubie inest significatio той „cum propius accessis-
sent": omitti id sine damno poterat quia quivis istud reperiebant
legens mente erat suppleturus. Ergo longinqua habet quod recte
ei opponatur (ipsum illud „cum propius accessissent” quod in
,reperiebant" inest). Propius autem aggressi locos illos reperie-
bant ,in eodem statu" i. e. ut opinor ,etiam ardentes". At
nunc in priore sententiae parte deest aliquid quod isti „etiam
ardentes" recte opponatur, quod nisi aliquo modo est expressum,
pronomen eodem nil habet quo referatur. Integra erit sententia,
si sic legemus: „etiam quae longinqua secura crediderant, in
eodem casu reperiebant." Neque male pro secura ibi tuta, integra
simm. ponemus, modo hac ratione locum expleamus.

In narratione de eodem incendio porro legitur (А. XV, 40):

,Bexto demum die apud imas Esquilias finis incendio factus,
prorutis per immensum aedificiis, ut continuae violentiae campus
et velut vacuum caelum occurreret. Necdum post metus aut re-
diebat lebis ... rursum grassatus ignis.”

Haec verborum rudera sunt in codice. Haud dubie recte re-
posita iam sunt haecce: ,necdum posito metu redibat haud
levius", quorum partem praebent , deteriores", pars a viris
doctis est inventa. Tum ego pro grassatus legere velim grassa-
turus, ut tota sententia fiat:

„Necdum posito metu redibat haud levius rursum grassaturus
ignis."

Egregie nunc paucis verbis comprehenditur quod dein fusius
enarratur: ,minor quidem peribat hominum numerus sed plura
aedificia magna deleta sunt."

70 TACITUS.

A. XV, 55. Indicatus a liberto suo Milicho Scaevinus variis
modis singulas res, quibus ab illo in suspicionem adducitur
tamquam arcana quaedam et funesta reipublicae molitus, ex-
plicare et defendere studet :

„Pecunias et libertates servis et ante dono datas, sed ideo
tunc largius, quia tenui iam re familiari et instantibus credi-
toribus testamento diffideret. Enimvero liberales semper epulas
Struxisse diffideret enim vero vitam amoenam et duris iudicibus
parum probatam."

Verba diffideret enimvero inepte repetita dudum expunxerunt
editores. А vitam novam tum incipiunt sententiam. Sed accusa-
tivum cum infinitivo vitam — probatam male cum praecedentibus
cohaerere recte, ut equidem censeo, nonnulli statuerunt. Sed
quod amasse vel egisse inseruerunt (ante vel post vitam) parum
probabilis ea emendatio videtur. Multo certe leniore medicina
sic locus restituitur in integrum:

„enimvero liberales semper epulas struxisse vita amoena et
duris iudicibus parum probata"

ut vita amoena et ... probata sit ablativus absolutus, qua ratio
redditur.

А. XV, 59:

„Fuere, qui prodita coniuratione, dum auditur Milichus,
dum dubitat Scaevinus, hortarentur Pisonem pergere in castra
aut rostra escendere studiaque militum et populi temptare."

Dum dubitat Scaevinus. Quid his vocibus significatur? Ut
opinor conditio, in qua versatur Seaevinus eo tempore quo
Milichus interrogatur paulove postea, certe ante illud tempus
quo responsis Natalis, cum ipsius non congruentibus (c. 56),
confiteri cogitur: nam tum certe dubitare desiit. Quod autem ad
ipsum illud pertinet tempus, quo a Milicho est indicatus: sta-
tim tum ad Neronem est adductus (raptus per milites с. 55);
hic ita loquitur ut e. c. effugia quaerere dici possit, non vero
dubitare. Quem effectum Ша effugia habuerint Tacitus verbis
ut labaret indicium (c. 55 extr.) perspicue declarat; atque nostro
loco rem nobis esse cum eo tempore quod fuit postquam labare
indicium coepit et antequam Seaevinus Natalisque diversi in-
terrogati totam coniurationem aperuerunt res ipsa clamat. At

TACITUS. 77

in illud tempus dubitandi verbum non convenit, neque omnino
ullum, quo facere aliquid Seaevinus significetur. Ut iam dice-
bam, requiritur verbum statum condicionemque Бсавтуіпі indicans.
Legendum esse suspicor: „dum dubius Scaevinus": dum non-
dum certum erat qualem se praebiturus esset Scaevinus, forti-
terne interrogationes atque etiam tormenta toleraturus, an con-
fessurus communemque proditurus causam.

A. XV, 63. De Senecae morte et alia et haec legimus:

,Novissimo quoque momento suppeditante eloquentia, advo-
catis scriptoribus pleraque tradidit, quae in vulgus edita eius
verbis invertere supersedeo."'

Istud eius verbis cum edita iungendum esse monet Nipperdeius,
et revera ne potest quidem cum ullo alio iungi verbo, quin
plane sit absurdum et cuncta perturbet. Verum quid sibi vult,
si iam cum edita iunctum est? Plane supervacuum videtur.
Annon res ipsa loquitur, quae a ,seriptoribus" ex ore Senecae
sint excepta, Senecae verbis in vulgus edita esse? Quodsi quis
tamen addendum eiusmodi aliquid fuisse putat, ut esset quod
TẸ inverlere opponeretur — nonne hic dicendum erat ipsius ver-
bis, idque ante edita ponendum? His perpensis mihi ne umbra
quidem restat dubitationis quin legendum at: „meis verbis in-
vertere supersedeo." Cf. quod с. 67: Subrii Flavii responso tra-
dito additur: ,ipsa rettuli verba, quia non, ut Senecae, vulgata
erant, nec minus nosci decebat militaris viri sensus incomptos
et validos", ipsa retuli verba i. e. „non meis verbis Flavi respon-
sum inverti.”

Statim post illud Flavii responsum adduntur haec (cap. eod.) :

„Nihil іп illa coniuratione gravius auribus Neronis accidisse
constitit, qui ut faciendis sceleribus promptus, ita audiendi,
quae faceret, insolens erat.”

In voce q.e. faceret coniunctivus probari nequit: sensus enim
est: „nunquam Nero facta sua suo nomine appellari audiebat” ;
imperfectum tempus parum rectum videtur; nam multo magis
hic sermo est de iis rebus quas diu ante Nero perpeiravit
quam de iis in quibus cum maxime versatur. Utrique incom-
modo lenissima subveniri potest correctione. Duarum enim lite-
rularum transpositione pro faceret legendum arbitror fecerat.

М8 TACITUS.

A. XVI, 5. Nerone in theatro artes suas exhibente tanta mul-
titudo aderat ut obtererentur haud pauci; praeterea ipso audiendi
Spectandique labore in gravem morbum multi inciderunt:

„quippe gravior inerat metus, si spectaculo defuissent, mul-
tis palam et pluribus occultis, ut nomina ac vultus, alacritatem
tristitiamque coéuntium scrutarentur."

Quod hie vox q.e. palam adiectivi vel participii vice fungitur,
in eo molestiae est nihil, sed ferendum non videtur quod con-
iunctio ut annectitur sententiae parti, quae verbo plane caret.

Ergo pro ut legamus gui: cum litera 4 aliquo casu evanuisset,

quod restaret in w4 abiisse mirandum non est.

А. XVI, 22. Vehementer in Thraseam invehitur Cossutianus
Capito, eumque utique ex civitate tollendum esse senatores
docet. Cuius oratio huc fere redit ut demonstret eo iam ventum
esse ut otiose inter se confabulantes homines de republica ita
loquantur quasi in duo discesserit castra: Neronis et Thraseae.
Postquam multa in hanc sententiam declamavit, hoc quoque
addit:

,Diurna populi Romani per provincias, per exercitus curatius
leguntur, ut noscatur quid Thrasea non fecerit."

Scio ad istud non defendendum e praecedentibus nubem
exemplorum excitari posse: principio anni Thrasea фай sollemne
iusiurandum; zon adest nuncupationibus votorum; nunguam im-
molat pro salute aut caelesti voce principis; triennio non in-
troiit curiam; abfuit cum Silanus et Vetus condemnabantur;
sine cura ei est salus Neronis, sine honore ars, Poppaeam di-
vam топ credit. Et tamen mire dictum mihi illud non fecerit
videtur, quotiesque lego, haereo. Certe admodum exile est vix-
que ad id significandum, quod requiritur, sufficit. Subintelli-
gendum fere est denuo, aliudve vocabulum, quod non ita facile
mente suppletur. Semper ergo suspicor pro non legendam esse
vocem, quae fere eosdem literarum habet ductus: ,quid Thrasea
novi fecerit". Tum quoque praesertim de iis rebus esse cogitan-
dum, quas Thrasea facere sit aspernatus, res ipsa loquitur, sed
idem nunc demum recte eleganterque est enuntiatum.

XVI, 24. Thrasea, cui certa iam est parata pernicies, ad

TACITUS. 79

Neronem literas mittit quas ille avide arripit aperitque ratus
Thraseam supplicibus precibus veniam rogaturum aliaque, quae
priori eius vitae afferrent dedecus, facturum dicturumque:

„Quod ubi non evenit vultumque et spiritus et libertatem
insontis ultro extimuit, vocari patres iubet."

E splendidissima haud dubie emendatione Rhenani illud guod
ubi non evenit natum est, nam in codice езі quo dubie non теті,
ita ut ad lectionem suam proferendam ne unam quidem literu-
lam addiderit, dempserit, mutaverit Rhenanus: transposuit tan-
tummodo literas vel aliter distinxit. At quam ego emendationem
propono, ea ut una litera eximatur et alio loco una addatur
lineola postulat. Legendum enim censeo: „quod ubi non evenit
(invenit)? Nam nunc demum recte, et quod ad structuram
sententiae et ad verborum pertinet usum, haec annectuntur:
» Vultumque et libertatem insontis ultro extimuit" : tantum aberat
ut quidquam demissi abiectique inveniret ut extimesceret potius:
sic illae literae sermonis libertate ei intrepidum insontis vultum
ponebant ante oculos. Post verbum impersonale evenit, quod
Rhenani praebet lectio, satis dure illud егїїтиїї infertur.

A. XVI, 28. In senatu ergo primum ipsius Neronis recitatur
oratio, qua non Thrasea quidem nominatim arguitur, sed alii
reprehenduntur senatores quod illius exemplo curiam vitent.
Arripit haec Cossutianus Capito vehementemque in ipsum Thra-
seam habet orationem, qua et alia et haec declamat:

,hequirere se in senatu consularem, in votis sacerdotem, in
iure iurando civem, nisi contra instituta et caerimonias maiorum
proditorem palam et hostem Thrasea induisset. Denique agere
senatorem еб principis obtrectatores protegere solitus veniret,
censeret, quid corrigi aut mutari vellet."

Omnino quid sit senatorem agere non admodum perspicuum
mihi est, in Thraseae vero causa, cui id ipsum obiicitur quod,
quotiescunque senatus habetur, domi suae latet, quid illud sibi
velit crimen admirabundus rogo. In errorem inductum librarium,
qui toties de senatu senatoribusque legisset, hic quoque senato-
rem scripsisse opinor, cum in exemplo suo haberet vocem, quae
ductibus literarum illi admodum similis esset: censorem. Hoc
est quod tota vita sua loquens tacensque fecerat Thrasea, ut

80 TACITUS.

ageret censorem civiumque, sed praecipue ipsius principis, facta
notaret. Et omnino illud censorem agere frequentissimum est
crimen in homines severiores. Vide nunc quam eleganti verbo-
rum lusu idem ille Capito sic pergens inducatur: „censeret quid
corrigi aut mutari vellet.”

A. XVI, 35. De ipsa Thraseae morte traduntur haec:

„Helvidium et Demetrium in cubiculum inducit, porrectisque
utriusque brachii venis, postquam cruorem effudit, humum
super spargens. ... Libamus, inquit, Iovi liberatori.”

Ad porrectis Nipperdeius annotat: „einem Diener” atque eodem
modo locum accipit Furneaux. At ego „porrigere alicui brachia
manusve" quid sit novi, verum „venas brachii porrigere" quin
sit absurdissimum non dubito. Quid pro porrectis legendum sit
non definio, credo tamen in — rectis latere — sectis. Sed utique
requiritur verbum eiusmodi ut effudit rem significet consulto ab
ipso Thrasea peractam, quod non fit, si minister aliquis venas
aperiendi munere functus esse dicitur. Sed hoc gravissimum
quod venas porrigere nihili est.

AD PLUTARCHUM.

Coriol. 18. Silentio plebs exspectabat quo modo se Coriolanus
adversus tribunorum crimina esset defensurus: @ 2 ЙрЕато трде
той recte Sint. delet] Фубрдтоу6 Зейтікду туж Adyov тросдео-
pévouc 00 рдуоу imagh? mappuoia, ҳрӯсбол xal mA&lovi хотиуоріс
тўс таррусісс, XAAR xci тдуш Фоуйс xal Маса тровотоу TAY
Еууйс дтерофіа ҡай дмуоріас aqo(Mav ітідекудмеуо6, 6 mèy
Әй/е06 “Бетрау0убу кті. Ferenda fortasse quae in verbis xwpijcóa:
et &лідегхиушеуос deprehenditur inconcinnitas, non ferendum
тй6 таррусіхс post тй таррутіп non solum ingrate sed cum
sententiae pernicie repetitum; pro тў; a70Aoyixe librarius osci-

tans istud scripsit. J. J. H.

OBSERVATIUNCULAE DE IURE ROMANO.

SCRIPSIT

J. C. NABER 8. A. ri.
(Continuantur ex Vol. XXXI pag. 998).

XC.

DE LEGE COMMISBSORIA.

Lex commissoria conventio est, in quam qui committit, ali-
quod suum committit, id est, perdit !), quo sensu commissum
dieitur, quodcumque propter vectigal fraudatum fisco cedit 2).
Memoratur autem lex commissoria in emptionibus: „s? ad
diem pecunia soluta non sit, ut fundus inemptus sit”,
cus conventionis ea vis est, ut, si non ei pareatur, emptori
nihil debeatur, ipse perdat, quod аттас vel alio nomine d(ederst) °).
Displieuisse legimus commissoriam legem vel Severo vel Cara-
callae 5; Neratium quoque iniquitate rei motum, ut emptorem
fructibus saltem ditaret, siqui interim ab eo percepti essent 5).
Қ probavit legem commissoriam Papinianus 6). Potest respexisse
ad aliud genus legis commissoriae, quod usu venit in pignori-

1) At in с. 6 $8 C. Th. 11. 24 committere dicitur, qui patitur 2%7400АУУ.

2) E. g. 1. 14 D. 89. 4. — Transiit ea notio in ius feudorum, nam is commissum
cadere dicuntur dominia, quae ex delicto vasalli ad dominum feudi redeunt (du
Cange, in v. committere).

3) L. 4 $1, 1. 6 pr, 1. 8 D. 18.8. — Cf. 1. 25 pr. D. 5.3.

4) L. 88 pr. D. 4.4.

6) L. 4 61 D. 18.8; cf. 1. 5 eod.

6) Vat. fr. $11 (cf. $4).

89 OBSERYATIUNCULAE

bus contrahendis eo fine, ut pecunia fenoris") ad diem solvendo
praestitutam non soluta creditor iure empti dominium | retineat ,
non iusto pretio tunc aestimand(u)m °), sed tanti, quantum effi-
ciant sortis et usurarum quantitas (Vat. fr. 9). Infirmavit hanc
legem commissoriam Constantinus c. 9 C. 8. 34 (35), ubi utili-
ter adnotatur іп Basilicis, esse legem commissoriam , ёй» eiry
Ô дауғистус, ӧті` сі ий xaTx(QAMÓsiM шо тд xpiog ivrüg той$. TOU
рбуоо, дестбітис томон той évexUpou 3), sed supersunt vestigia
pacti improbati 1. 16 $9 D. 20. 1 sub ea, quam indicavi, in-
terpolatione *). In fiducia quoque contrahenda legi commissoriae
erat locus 5), non tamen eo sensu, quo putat Gradenwitz 6), ut
conveniat fiduciam restitutum iri, si ad diem solvatur: id enim
per se fit, quia tam de fiducia quam de pignore verum est
quandoque lui po(sse) '), sed ut conveniat"), post diem solvendo
praestitutam obligatio fiduciae ut sit finita neve luitio compe-
tat °). Sic iure Graeco, ubi, quod superiore capite (LXX XIX)
vidimus, úroĝyxy, quae dicitur, a fiducia nihil differt, extrinsecus
convenire potest тер! .... тўс таухтисіас 19), id est, ne post
certum tempus supersit luendi potestas !5. Loquimur autem de
vetere (Graecorum iure, recentior enim v-oÓ04x4 а Romanorum

1) Intelligitur sors cum usuris, sicut in Corp. Rain. I pap. XII.

2) Cf. Lenel, Paling. І p. 649*.

8) Itaque fallit Mitteis, Reichsrecht und Volksrecht (1891) p. 441, ubi scribit
legem commissoriam esse pignoris in solutum dationem (.Uebernahme des Pfandes
an Zahllungsstatt").

4) Non tantum cum creditore sed etiam cum fideiussore (1. 81 pr. D. 18. 1) talis
conventio iniri poterat atque superest eius exemplum papyraceum (Oxyrrh. 270). Cf.
praeterea c. 2 C. 8. 34 (35).

5) Cf. interim Lenel, Paling. II p. 619*; Herzen, Orig. de l'Àyp. p. 65", Per-
nice, Lab. ІП 1 p. 138'.

6) ОуйяЛиҒ% Ztschr. XVIII p. 351—353.

7) Paul. П 13 $4. — Idem sine teste dicit Dernburg, P/fandr. I p. 19**. Cf.
Francken, das franz. Pfdr. im МА (1879) p. 166°.

8) Pactum vulgare esse dicit Dernburg, Pandekten I (1892) 6$ 263°, probat autem
(Pfandrecht I p. 19 not. 85) ex iure Graeco et eo ne intellecto quidem.

9) Pernice, Lab. III 1 p. 138'; Warnkónig, Archiv für die civ. Prazis XXIV
(1841) p. 347, 349.

10) Inscript. jurid. grecg. V $19. Operae pretium fuerit contulisse statuta Gosla-
riensia (ed. Goeschen, 1840) p. 24 lin. 23: wanne dat al overgan їз = petà тўу
таухтусіау.

11) Demosth. XXXVII $ 5: ..... т/бЕиеба сиубухас, év alg ..... Яу уеурац-
ием ..... Айт тобто тар Ұмау Жу тиуі фита XpÓvo.

DH IURE ROMANO. 83

hypotheca nihil differt,. quod demonstravimus ipsa legis com-
missoriae formula, quam habeat quum Halicarnasense monumen-
tum !) anni circiter ante Chr. 200, quo constituit $7oÓ5xwv
Posidonius posteris suis «іс бисіду, ut quotannis eo nomine
quaterni stateres solvantur a possidente, possideat ?) autem natu
maximus: y 22 ий ётоћдён 2) .... «уш тӛ дтохеімеуа xod,
tum Delphicum decretum (Michel по. 263) anni circiter 150:
(B lin. 21-28) si 3é xæ ий &тод.дбуті хабс уғуралтаі, ті
évéyupx aüT&v TÓC т9206 сто. Monumento illi Halicarnasensi
simile est Theraeum %, quo constituit úrmoĝyxyy Epicteta Ет) тої;
Әтарүоусі (oi) адтохтуто16 үшріое Toi; ёш MeAauvais , ut quotannis
familiae solvantur a herede vel heredis heredibus drachmae 210:
гі 24 xx мй ётодо `Етітёлыях є) oi клароубий ùt .... істо
& хартғіп тӧу тродедиХорміуоР Үүшріму .... TOU xoivoU TOU &v-
üpelou T&v буууғуйу тот) 5) тӛс Oixxoclag ($ёхж) Opawypuac (Inser.
cit. § 7), ubi xæpreia non est, quod putat Dareste ©), antichre-
tica possessio, sed perpetua, sicut in illo Halicarnasensi lapide
usurpatur verbum хартейеш. Quodsi Ше xzpzela est possessio
perpetua 7), quae heredi relinquatur sub hypothecae condicione,
debet profecto hic eadem intelligi, quae ad creditorem vi legis
eommissoriae transferatur. Quam ideo хартеійу, quo vocabulo
solet ususfructus significari °), appellavit quum Posidonius, tum
Epicteta, quia plenam proprietatem esse nolebant alienatione
etiam concessa. Similiter in papyris, quando fit obvia lex com-
missori&a, hac ipsa lege, non, sicut olim fiebat, propter solam
pignoris dationem, dominium creditori quaeri existimandum
est. Fit autem obvia lex commissoria de rebus soli?) in pap.
Florent. 1 (Atene e Roma 1901 p. 78/9) et pap. Rain. 1444

1) Inscr. jurid. grecg. XXV D (= Michel no. 854).

2) Картғиёто. 8) Semel, ni fallor.

4) Inscr. jurid. grecg. XXIV А (= Michel no. 1001).

5) Vertere non debuerat Dareste: .jusqu'à concurrence de", sed „й raison des".
Cf. Pap. Genev. 21 lin. 6—8.

6) Inscriptions etc. p. 109. Habet quidem кхарте/жу = antichresin Pap. Berol.
101, 24 (cf. Gradenwitz, Einführung etc. I p. 63).

Т) Картғийто ..... ó тресВітатос Әу &el (XXV D % 8).

8) Corp. Rain. I рар. 24 lin. 17, 85; pap. Oxyrrh. 265 lin. 12, рар. Amherst 71
lin. 18.

9) De rebus mobilibus: Corp. Rain. I pap. 12.

84 OBSERVATIUNCULAR

(Anzeiger (Wien) 1901 XV (84) p. 5/6). Illic enim creditori
permittitur, quum sit cessatum, py vpocisouév(g) Фуауеосғос Ñ
дижттоМмїхой V) й ётёроо ті 2тА06,.... ЕтіхатабоАйу 2) тойбай
тоў Этотғбецміуои, id est, ni fallor, obligatum praedium sibi
addicere proprietatis iure °). Altero papyro similiter creditori
potestas datur, тў; ©Əæycioçs qp ё&тодідоусус .... ё&{3ждефтжут!
xpaTéiy хх) кәредиу xm) Әестібту ха) dPLovciav mew пісам
oixovouíay *) хат” айтбу 5) ітітеХейу дуемтодістос, 00 тросдеошёу (о)
тўс Oæysioç тароувісс. Deest hic clausula ей тротдео&ёу(ш) &va-
уейаеос Й дилхттодлхой. Quam ob rem docet Wessely ?) iam do-
cumentis comprobari eresc(entem) Шат, cuius meminit Constan-
tinus 7), commissoriae legis asperifa(tem), siquidem olim remittenda
fuerit ý Zvavíwcic, tunc autem ipso iure remissa visa sit. Sed
in eo videtur errare, quod scribit ?), post тйу ѓліхата[олиу
aliquid creditori agendum fuisse, ut dominus existeret, idque
demonstrari pap. Oxyrrh. 274 (lin. 22-25), ubi solvit creditor
anno 98 тёлос dàvavedoswc, idem anno 94 тёлос̧ 2тихатафо-
Aic °), idem denique anno 97 ér(ipéper) (Еебадейсе)ос 19) 4деау,
quasi post Zvavéwciv, quae remissa non sit, et ѓтіхата[Волуу
hoc supersit. Atqui non propterea efficitur тй» émixaTa(0A9v
per se non esse firmam, quod cogi potest ô 2тлихатаа22-
шеуос de iure suo docere, id est instrumenta sua 2тіФергіу.
Ergo èuBaðeúsews ғау intelligo ipsum instrumentum, quo
creditori permissum fuerit 2ликатаЙоАйу тойса: ..... кай
хт&сбол .... ха) éu(maeueiv !) .... xal ciooixiGely xal

1) Haec recte explicat Wessely, Ængeiger etc. p. 4 (aliter Mitteis Zéschr. der Sav.-
St. XXIII (1902) p. 302—304).

2) »dufsahlung" vertit Wessely, 1.1, p. 8, non recte.

8) Ita iuterpretabar in albo gratulatorio Herwerdeno oblato (1902) p. 156. Non-
dum prodierat 2/4сдғ. der Sav.-St. XXIII (1902), ubi in eandem sententiam disputat
Mitteis (p. 301).

4) Oixovouíz in papyris omnem alienationem obligationemve comprehendit.

6) I. e. хата Tv дтотєбешёушу xr4uáTwv. Eodem modo usurpatur praepositio
xær% in pap. Taur. l col. V lin. 23; 12 lin. 7/8; Specim. Wesselyi (1900) 6 lin. 8;
8 lin. 28; pap. Oxyrrh. 274 lin. 25; pap. Fay. 32 lin. 14; pap. Genev. 27 lin. 14;
Pap. Rain. 1444 lin. 38 (Anzeiger etc. p. 6); pap. Berol. (BGU) 1002, 14; alibi.

6) L.l. (Anzeiger etc.) p. 5. |

7) с. 8 С. 8.84 (85). 8) L.l. p. 4/5.

9) Hoc restituit Wessely pro ЕлихатахоА(оубобу).

10) (“Ембадедте)ос supplevit Wessely. 11) Emtoris iure.

DR IURE ROMANO. 85

évoix(1)oAoyely кай діариббооу xai &woQépeoÓm: тӛ ÈE müTOU (ToU
Ожотедециѓуои). Quia autem recentior Graecorum úroĝyxy а Ro-
mana hypotheca non differt, ideo magis ad Romanorum fiduciam,
quam ad Graecam отобихиу 1) referendum est responsum бсае-
volae, quod est hodie 1. 101 pr. D. 32: физ habebat in provincia,
ет qua oriundus erat, propria praedia et alia pignori?) sibi data
ob debita, codicillis Ча scripsit: тӯ ..... татріді ..... аФорібо
..... © ж таута, Оба іу Уурім xéxTWua) ..... Quaesitum
est, ап eliam praedia quae pignori 3) Aabuit testator patriae suae
reliquisse videatur. Respondit: ..... поп videri relicta, si modo
in proprium patrimonium, quod fere cessante debitore fit *), non
sint redacta. Apparet, ex mente Scaevolae fiduciae data credito-
ris quidem esse ex iure Quiritium, non tamen propria, id est
in bonis, antequam supervenerit lex commissoria 5). Itaque com-
mittuntur fiduciae vel hypothecae, quum legem commissoriam
creditor exerceat, nisi alio modo committi dicuntur 9), id est,
quum praedium xaroxoóxiuov уғѓуутои '), quod fit iure Graeco
хат& TWy Отерушерісу ?), nisi convenerit, ut statim liceat ушу
xa] хратғіу TÓv bépevov °). Ergo, quum praedium, sicuti diximus
кхтокайцоу уғуита:, debet possessione cedere debitor, quod

1) Ad Graecorum bypothecam, putabat Mitteis, Reichsrecht wnd Volksrecht
p. 441°.

2) Reponendum esse mancipio, satis evincitur adiecto оё debita, neque trepidandum
est propterea, quod praedia sint provincialia. Obtinuit enim mancipatio etiam in
praediis provincialibus, sicuti demonstratur instrumento Andueiae Batonis (cf. Kar-
lowa, Rechftsgesch. Y (1885) p. 797 lin. 1-8) adversus iuris (Gai. П $81 (i. f), cf.
tamen $ 63) et constitutionum (Vat. fr. 316; c. 8 C. 4. 49; с. 13 С. 8.27 (28)
cf. praeterea Vat. 285; 289) auctoritatem.

3) Rep. fiduciae.

4) Vi legis commissorise.

5) Cancellat quidem Pernice, Lab. III 1 p. 146° si modo — redacta.

6) Сіс. pro Flacco 21 $ БІ ia. ad Fam. XIII 56 $2 (Hitzig, das griech. Руаг.
p. 84 not. 2).

T) Isae. II $28.

8) Demosth. XXI $81; XXX $27; XXXIII $6.

9) Inscript. jur. grecg. VIII 62, 68 (plane aberrat Mitteis, ReicAsrecht und Volks-
recht p. 441 not. 2). Iure quoque Romano pignus persequi permittitur, postquam
debiti condicio venerit. (1. 13 $5 D. 20. 1) vel dies (cf. 1. 5 61 D. 20.6), nec reus
interpellatus solvat (c. 10 C. 8, 13 s. 14); quamquam alibi legitur: si nondum dies
pensionis ven(erjit, tamen pignora persegui permittendum ез(ѕе) (1. 14 pr. D. 20.1).
Plura de hoc iure dedimus cap. harum observ. LXIX (i. f.).

86 OBSERVATIUNCULAE

dicitur 2Фістасбан 1) sive тарғүғу 2), nec tollit luendi facul-
tatem 2). Quo pertinet Alexandri с. 1 C. 8.34 (35), quae de-
monstrat, non eum utique contraxisse videri legem commissoriam ,
qui pactus est, nisi intra certum tempus pecuniam, quam mutuam
accepit, solveret, cessurum *) creditoribus, id est &mostyoechai. Ita-
que multum interest, utrum commissa sit pignoris sive fiduciae
possessio, an luendi facultas. Haec autem, ubi cessat lex
commissoria, tunc demum tolletur, quum creditor ex pactione
sive pignus sive fiduciam vendiderit); quod iure Graeco fit
similiter, idque demonstratur oratione contra Apaturium 9), ubi
dieitur тйу уафу (T)eTpax(évai), qui venditionem eius navis рег
creditorem passus esset") Neque opus est ad vitas sophistarum
provocare ?) ut demonstretur etiam iure Graeco creditores fidu-
cias acceptas ex pactione vendere potuisse; sufficit, quam lau-
davi, oratio, ubi, qui navem cum remigibus fiduciae acceperat,
actor docet ёё navem se possedisse èt remiges, й” ei Tic ÉxÓeix
угуот0 9) тё ёААгЇтоу›т& ік тбу mæidwy ely (5 10). Vendidit autem
navem, remiges dimisit, quia navis pretio debitum compensatum
est nec ulla ёхдеж fuit (§ 12 рол; гісетраЕа тӛ арудроу m pabeianc
тўс кейс 10) теттарахоута шубу, 0воутер у Üécic Яу). Unde apparet
tam iure Graeco quam Romano !!) superfluum , quod ex fiducia
redigeretur, debitori reddendum fuisse, alioquin iste pignerator

1) Isae. II $28; Demosth. XXXVII $10. Cf. Pap. Berol. (BGU) 882, 29.

2) Demosth. XXXV $ 24 $ 37. Plenius habet syngraphe (ibid. $ 11): vapéxe:w
хратїу.

8) Demosth. XXXVII $ 12-16. — Videmus sane apud eund. orat. XLVII ex causa

iudicati pignora post luitionem retineri ($ 64: ЛаОйу тойуу тар &puoU ..... тд
сбмтау кефйХоиоу, @тоитойутос Еио0 тӛте трбрата xxi тй &yðpároðæ ..... ойх
Ефи @тод®тиу иог ..... (577) &AA' Ёт: xai убу Éxe).

4) Pignoribus addit c. 1 C. 8.18 (14).

5) Paul. II 18 $4.

6) Demosth. XXXIII $ 25. Ergo XLVII $64: r pi» évéxupa KETI ..... тй
òè тетратай, potest intelligi de pignoris ex pacto venditione.

7) Eodem modo c. 3 C. Th. 10.17 (- c. 16 C. 4.44) distrahere dicitur, qui
publica(m) patitur subAastatione(m).

8) Cf. Inscr. jurid. grecq. (I) p. 1403.

9) I. e. si navis pretium sufficiens non fuisset (cf. Demosth. XXXII $ 30).

10) Itaque трабейти Tí уейс ($ 12) (0mà тау дауыистау) — тйу уйбу ётетрёке.
($25) (4 үреости6).

11) Panl. II 18 § 1. — De iure Graeco temere negat Costa, Storia del diritto
romano 11 (1903) p. 164 not. 34.

DR IURE ROMANO. 87

remiges non liberasset. Commemoratur praeterea fiduciae venditio
apud Lysiam XVII § 7 et ibi quoque demonstratur superfluum
reddendum esse his verbis: ei жАғісуос &E£i& ёстіу ў тотоутоу,
алскируиубЕутоу тд жеррітду ў ж9216 1) ayperai. Dubitavit quidem
de ea re Hitzig 7), utiturque pro contraria sententia Onetoris
apud Demosthenem ?) sermone, sibi docentis praedium de quo
agatur pro talento obligatum esse, sed nihilomagis se quidem
Фжовтере(у) Demosthenem, 27; wAsicvoc 25/0у STI TaA&YvTOU,
scilicet, quod teneatur ad superfluum reddendum *) itaque hic
testis evocatorem sui laesit 5). Licet autem de superfluo teneatur,
non propterea sequitur creditorem, ut vendat fiduciam, cogi posse,
nam ne Romano quidem iure ad id cogi solet 9). Pactionis de
vendendo exemplum superest in syngraphe Lacritea 7): ia» 29%
и &жод&сі», ..... тӛ Әлокгімеуа TOig Oamw»eigagiv EESTO 0170-
беуаі xai ^) атод0оба: тйс отаржоусус тийс ?), ergo permittitur
creditoribus aut vendere vero pretio ' aut rursus obligare !!).
Quod fieri videmus Amorgi (Michel no. 1385), quum vendat
Niceratus ét alia praedia, ét, 2% Ғүн бЕмеуос ..... жара 'E£a-
xéa ToU, атаута '?) uno pretio ézi літе !?), Datur etiam alienandi
potestas decreto Delphico, quod saepe laudavimus (Michel no. 263)
B lin. 23/4: (ei 2 хх ий ёжодд бути), ..... ої ÈTIEAYTÆ
хуро Ғотысау жшАёоутес, ex abundanti quidem, quia ibi prae-
cedit lex commissoria. Exstat praeterea venditionis ex pacto
exemplum in papyro, anni ante Chr. 114, Paris. 5 (— Leid. M),

1) Propter bonorum debitoris publicationem.

2) Das griech. Р/анағ. (1895) p. 85.

3) XXXI $ 6.

4) Sane, quod punrit Demosthenem, utebatur hoc sermone Onetor avro Tic a
oùx ü£iov slvai жАғіоуос.

5) Iam notavit errorem Ferdinandi Hitzig criticus in 14/6. Centralbl. 1895 р. 151/8.

6) L. 6 pr. D. 18.7 (Paling. Pomp. 797).

4) Demosth. XXXV $12.

8) I. e. й.

9) Cf. Aristeas $ 37 ха иур4длс аіуияАйтоу 4AtuÜspuxajLev &ходдутЕ тоїс
хратойс: T4» хат &@ жу dpyUpix"y тгиу.

10) ТЯ; йтарҳойсис̧ тийс ad solum verbum Z709ócóa; pertinere manifestum est.

11) Cf. Kohler, Р/апағесА . Forschungen (1882) $1.

12) Michel: 4тбутоу.

18) Hoc omisit Hitzig, das griech. Pfdr. p. 85.8 lin. 4. Proinde caduca fit quae
ibi sequitur ratiocinatio.

88 OBSERVATIUNCULAE

quem illustravimus in alteris Observatiunculis (4rcAiv f. Papy-
rusf.) $ 24. — Bingulare genus est legis commissoriae in for-
mulis Catonianis!, nam ibi non ex eo pignus committitur,
quod pecunia ad diem soluta non sit, sed quod invito domino
conductor res illatas deportaverit (s? quid deportaverit,
domini esto) Вей, quia satis dictum est de legibus pignorum
commissoriis, age videamus de ceteris. Est igitur vulgaris
conventio commissoria in perpetuis fundorum locationibus °),
sive ita conveniat, ut s? p(er) certum tempus vectigal solutum
non (sit), is fundus ad dominum redeat (1. 31 pr. D. 20. 1), sive
ita, ut quamdiu [id] vectigal praestetur, neque ipsi con-
duciori, meque heredi eius praedium auferatur (Gai. ІП $ 145),
cui solet addi, ut perdat conductor rà ѓу rà уф meuTsuméva
xal соікодоииміуа таута, ut est in Tabula Heracleensi °), sive
emponemaía, ui est apud Iustinianum *. Unde apparet, quam
falso existimet Pothier 5), citra commissum quoque meliorationes
domino cedere, veluti quum propterea emphyteusis solvatur,
quod conductio facta non in perpetuum sed in longum tempus
et finita sit б). Cuius rei hanc reddit rationem, quod emphyteu-
ses contrahantur spe meliorationum („gwil est de la nature
des баша emphytéotiques qu'ils. soient faits dans la vue que Cem-
phytéote fera des améliorations à l héritage”), proinde debeantur
eae fundi domino. Quod fortasse verum est de emphyteusibus
medii aevi, quum secundum Anselmini 7) definitionem a perso-
nis, quae nollent transferre dominium, venire solerent praedia

1) De re rust. сар. 146 (147). — In lege saltus, quae defossa est in pago Hen-
chir-Mettich itidem domini esse iubentur, quos quis alveos transtulerit quo non
oportuerit. Sed non legitur eos alveos pignori fuisse obligatos (cf. Herzen, Origine
de Рлуроѓд. (1899) р. 194).

2) Ea quoque apud nos utique iam displicere coepit. Cf. Moltzer, Landbouw en
kapitaalbelegging (1892) p. 122—125, et ex diversa parte Eyssell, Themidis nostrae
vol. 54 (1898) p. 75-93.

8) Inscr. jurid. gr. XII (I) lin. 112.

4) c. 2 $1 C. 4.66. Cf. Pap. Lond. 488 lin. 75 (vv. perè ха) тй тти aUTÓV
ф‹.^ох&А&Ї&). |

5) Introd. générale auz coutumes no. 41.

6) Idem Bernhardo Windscheid placet (1891) $ 2920: nova ratione, quod meliora-
tionibus emphyteuta fruatur. Itane post conductionem finitam ?

7) Super contractibus emphyteosis etc. (ed. Jacobi 1854).

—

DR IURB ROMANO. 89

pro certa pensione ..... ей causa meliorationis 7), Quamobrem
constans est clausula in chartis Ravennatibus ?), ut quum durante
emphyteusi in omnibus тейоғате ..... debeatis ..... nihilque
..... Ge omni етрепза .....іт..... pensione ..... reputari ?),
tum post emphyteusin finitam (оса cwm отта, quae inibi a
vobis aucta facta melirataque fuerint, ad ius dominiumque sanctae
Ravennatis, cuius езі proprietas, revertatur ecclesiae *). Quod autem
ad ius Romanum et ipsum Ilustinianum attinet, placet sententia
Ioannis Voet 5), haec empAyteus finita conductori salva esse, nisi
ab initio aliter convenerit; aliter convenisse videri, si lege con-
tractus impositae sint meliorationes 6). Errat quidem hic auctor,
ubi scribit nullo casu meliorationes committi neque id usquam
scriptum inveniri: adimit enim [lustinianus conductori, qui iure
expellatur, etiam ad/egatton(em) nomine тейотайоті 1). Idque
ipsum argumento est, citra commissi causam meliorationes ad
conductorem pertinere, nemo enim, quod suum non est, potest
committere, ei praesertim, cuius id est. Solet autem in vecti-
galium agrorum conductione lex commissoria convenire, sive
conductor solitam pensionem sive tributorum apochas non prae-
stiterit ^) et supplet, quod pacto desit, post triennium °), aut,
si ager est ecclesiae, post biennium !9) Iustiniani constitutio.
Ut illic lege ita apud Gallos ante nonum saeculum tacita con-
suetudine et iure non scripto constitisse videtur, committendum

1) Op. cit. p. 14. — Cf. Fantuzzi I no. 126 (anni 1115), no. 134 (anni 1165):
contractus causa meliorationis greco vocabulo henfiteosis solet vocari (Jacobi, apud
Anselminum, p. 28 not. 2). Add. Chron. Farf. (Muratori, Script. II 2) p. 413:
antiqwi auctores idcirco contractus largitionis sive concessionis (cf. Anselminus, op.
cit. p. 20, Jacobi, apud eundem, p. 90, 91) rerum ecclesiasticarum emphyteusin. ap-
pellare voluerunt, quoniam meliorationem per id e£ auctionem illarum significare do-
exerunt. Confundit quidem hic auctor (in iis quae subiungit) emphyteusin et coloniam
partiariam, quod videre est apud Caietanum Marini (Pap. diplom. pag. 365), qui
totum locum fideliter exscripsit.

2) Marini in praef. ad рар. CXXXII: „гомо tutte .... colle stesrissime formole."

8) Pap. Marini CXXXII (— Spangenb. LXI) lin. 4.

4) Гар. cit. lin. 6. Cf. form. Andec. 7.

5) Comment. VI 3 $52.

6) Cf. L 55 $1, L 61 pr. D. 19.2; 1 34 $1 D. 7.1.

7) c. 2 $1 C. 4. 66, quam non ignoravit Voet, sed parere ei noluit.

8) c. 2 pr. C. 4. 66.

9) c. 2 $1 C. 4.66.

10) Nov. 7 с. 3 $2; Nov. 120 c. 8.

90 OBSERVATIUNCULAE

esse agrum vectigali non soluto, eoque pertinere legale et anti-
quum dictum), quod laudatur (anno 845) а synodo Meldensi °)
cap. 62: „gui negligit censum?), perdat agrum," idem
obversabatur scriptori formulae unius e Turonensibus %, quum
dictabat clausulam 5): e£ s? de ipso censo neglegens арратиегіз ,
fidem exinde facias, et ipsas res perdere mom debeas"). lubet
autem [lustinianus ", quum res sit ecclesiae, committi agrum
expellique conductorem sive per biennium pensionem solvere
distulerit, sive sxeipov тойса: тд трёуша (== ктўша). At in
chartis Ravennatibus, quae similiter habent propter pensionem
per biennium non solutam legem commissoriam 9) pinguius
caveri solet, ut emphyteusis committatur, s? 2% айдиа tarditate
aut neglecto aut controversia inventi fueritis extra agere de supe-
rius а (v)obis pollicitis condicionibus 9). Quae potest locum habere
clausula, si conductor non melioravit, exemplo Thisbensis
decreti !?, quod де emphyteusibus ad nos pervenit, nam illic !!)
ita est: el] 3é тіс ХаЙйу ёутдс тйс 12) теутавтісс иў QursUca!,
тд те Koploy PETATWAYCOVTIY оі хаталаи [З ёуоутес. стратууої кте.
Est ibi!?) alia quoque committendi species: (ғ) те .....
Ёёир 907006ім ті тбӛу күсрізу. — Eadem seilicet committendi con-

1) Respici Iulianum (cap. aut 34 aut 412) non puto. Exstat dictum etiam in Ca-
roli Magni charta (anni 802) sed retractata (Huebner, Gerichtsurkunden no. 168).

2) Eius canones eduntur inter capitularia no. 293 (II p. 413). Inde laudat Loysel
(éd. 1846) no. 551.

8) Census pro vectigali primum apparet apud Hyginum (Gromat. p. 110,22 ia.
p. 202, 4). Hoc postea frequens fuit.

4) Additam. 8. Constituitur ibi Óénefici(um) usufructuario ordine.

5) In fine formulae.

6) Similem habent clausulam tres chartae decimi saeculi (Thévenin 188, 140, 142):
si de eodem censu negligentes aut tardi reperti fuerint, liceat. emendare eis et quod
tenuerint non perdant. Add. Loersch und Schroeder 83 (27), quae est octavi
saeculi.

Т) Nov. 120 c. 8.

8) Savigny, Gesch. des rüm. Rechts II $ 78 not. a. Restituit id Marini etiam
Pap. CXXXII lin. 6. Cf. P. Lond. 488 lin. 72 (£v) ддо % трибу Етйу).

9) Pap. Marini OXXXII lin. 5; CXXXIII (-- Spangenb. LXIT) lin. 4.

10) C. I. G. Graeciae Septentr. І по. 2226 -+ 2227 (pag. 382/3, 747/8). Laudatur
а Ludovico Mitteis, 2. Gesch. der Erbpacht (1901) p. 11 not. 1.

11) E + B lin. 10 sqq. (lin. 18 legendum est футедсвиеу, non: $vreóce: у).

12) = тй трётис.

18) D lin. 2 sqq. (Mitteis, s. Gesch. d. Erbp. (1901) р. 11).

DE IURE ROMANO. 91

dicione, qua emphyteuticarii, etiam possidentur ') fundi patri-
moniales 2) et rei privatae 3), non, quantum scimus quidem, tri-
butarii; licet enim Frontinus *) praestandi tribut? condicione pos-
sideri doceat stipendiaria praedia, attamen temerarium est, quod
temptat Matthias 5), his tribus verbis efficere velle: non praestito
tributo rem fisco committi, quum praesertim ante Constantinum
Magnum sint exempla praediorum ture pignoris?) ob tributorum
reliqua venditorum ", commissi nullum. Itaque dudum mihi
persuasit Dernburg °): Papirii lusti 1. 7 D. 99.4 non ad tribu-
tarios fundos pertinere, sed ad patrimoniales emphyteuticariasque
principis possessiones. Post Constantinum Magnum non negaverim
in re tributaria quasi legi commissoriae locum fuisse. Imitatur
enim legem commissoriam, quum permittit, contumacis in bona
ut eant cives eius — ii ni fallor quibus periculum exvactionis im-
mine(a)t 9) — eant autem solutionis obsequto cum substantiae pro-
prietate suscepto 10). Quam legem conservat lustinianus !'), sed
pro civibus vocat ezactor(em). Recepit praeterea Leonis consti-
tutionem !2): s? divina domus aut quilibet cuiuscumque dignitatis
..... fundos extra тейгосотдав 1) non patrocinii gratia 1%, sed

1) Patrimoniales quidem fundi a colonis vel empAyteuticariis (с. 5 C. 11. 62 в. 61).
Quamquam initio horum praediorum ius non minus distinctum fuisse ab emphyteusi
credimus, quam fuisse rei privatae ante scilicet с. 7 C. 11. 62 (61) probavit Mitteis,
2. Gesch. der Erbp. (1901) p. 40-57. Sed in patrimonialibus diversum putat (ibid.
P. 41 not. 2).

2) c. 2 C. 11. 62 (61). Ad aliud commissi genus pertinere c. 4 eod., quae torserat
Cuiacium, primus docuit Wenck (not. £) ad c. 15 C. Th. 5. 18. Quem sequitur Mit-
leis, 2 Gesch. der Erbp. (1901) p. 47/8.

3) с. 2$2 C. 11. 66 (65) = с. 4 (suppl.) C. Th. 5.14.

4) Gromat. p. 86 lin. 7.

6) Die róm. Grundsteuer (1882) p. 81-48. Itaque concludit: ,4еғ unsrer Construc-
tion adäquate Ausdruck .... ist топ Frontin gebraucht: possidere quasi — prae-
standi tributi condicione." Praecaverat Rudorff, Feldmesser П p. 317.

6) L. 5 $2 D. 50.15.

Т) L. 62 pr. D. 19. 3; c. 2 C. 4. 46; c. 1 С. 7. 39. Propter 1. 36 D. 49. 14 cf. infra.

8) Pfandrecht Y р. 8491. 9) Cf. c. 2 C. 4. 46.

10) с. 3 C. Th. 11.7. 11) c. 2 $2 C. 10.19.

12) c. 8 C. 10.19.

18) Quia intra metrocomias nulli eziraneo..... possidendi licentia. tribu(i)£ur (c. 1
C. 11. 56 s. 55).

14) Quia patrocinii gratia quidquid gestum est sub рғае/елім donationis vel ven-
ditionis зен conductionis aut cuiuslibet. alterius contractus, nullam hab(e)t firmitatem
(c. 1 C. 11. 54 s. 53).

99 OBBRRYATIUNOULAE

emptionis iure vel quolibet. alio titulo legitimo possederit (nec) im-
positas rei publicae functiones agnoveril, tunc ut possessiones
eorum 1) publico vindicentur, поп venum iturae, sed curiae ейш(8)
civitatis, sub qua vici?) siti suni adsign(andae). Non tamen
propterea in desuetudinem abisse ipsam in causa tributorum
venditionem, "Theodosiani aevi demonstratur constitutionibus 2),
In aliis quidem oneribus sola, quod sciam, placuit commissoria,
veluti qui praedia обпоайа corpori cuicumque, qu(od) ad privi-
legia urbis Romae pertinere nosc(a)íur, cuiusmodi est suariorum ,
vel ex empto vel ex donato vel ex quolibet titulo tenent, praescri- |
bitur pro тайа *) publicum munus agnoscant, aut possessionibus
cedant?) ad pristina scilicet iura revoca(ndis) 9). Similiter statu-
tum est in rebus naviculariorum , ut zaviculario corpori") red-
dantur, si bona °) rite retinentes subire eorum onera nolint, quorum
possessione fruuntur?) Ergo iubetur emptor altera de praediis
naviculariorum constitutione 1%), si nolit navicularium onus agnos-
cere, cum fructibus praedium restituere, ev(?)ctóonis 11) ac me-
lioratae rei ..... inspectione habita, quod abhorret a privata
lege commissoria, nam illic emptor post rem inemptam factam
èt quod ipse dederit perdit èt fructus lucratur perceptos 1). —

1) Intelligi non omnes res reliquatorum sed solos fundos, quos Zi£wlo legitimo
possederint, efficere videtur inprimis divina(c) domus commemoratio.

2) Cf. P. Florent. 1 lin. 4 (22): ёф’ бтобухи тё блірҳоут: rý ðsðævsiouévy
Aomü Веіхо бу) тетірто йтд &AmioUpyíou &pyoU xai ххиёрхс ха? айАйс.

8) c. 1 С. Th. 10.17 (ж с. 5 C. 10.8); е. 4 С. Th. 11.7 (= с. 1 С. 10.21);
c. 1 C. Th. 11. 9; с. 2 eod. (= с. 8 С. 4. 46).

4) Eadem vox est іп c. 4 C. Th. 13. 6; cf. c. 27 C. Th. 18. 5 (secundum posses-
sonis modum); с. Т, c. 8 C. Th. 18. 6.

5) с. 8 $2, 68 C Th. 14. 4.

6) c. 5 C. Th. 14.4.

7) Non corpori, sed pristinis dominis vindicatio datur c. 6 С. Th. 18.6; sed vi.
delur ipsum corpus agere potuisse, ut res redderentur dominis, quemadmodum novis
Germanorum legibus (В. G.-B. $869) possessor civilis interdicere potest, ut naturali
reddatur.

8) In c. 6 C. Th. 18. 6 memorantur fundi. Sed cf. 2 C. Th. 18. 5 de pistorum iure,

9) c. 4 C. Th. 18.6.

10) c. 6 C. Th. 18.6.

11) In libris est evectionis, quod correxit Gothofredus (qui Haenelio non persuasit).
Intellizitur autem pretium, quod pro re datum est (Matthiass, die röm. Grundsteuer
(1882) p. 64).

12) Adnotat Matthias, 11. (ad с. 6 cit.): „durch diese Bestimmung gewinnt die
Vindikation der corpora den Charakter eines dinglichen NüherrecAts."

DE IURE ROMANO. 93

Quod supra diximus: in causa tributorum res venire pignoris
iure, ei addendum est: tam ipsum praedium, quod sit tribu-
tarium, distrahi posse), quam ceteras res?) reliquatoris vel
generalis hypothecae ratione?) vel certe ex quo captae sint ©).
Itaque, si aliae res venibunt, incipit emptor plenum habere
dominium; sin ipsum praedium, credunt quidam superesse
pignus ex causa reliquationis, idque ipsum posse se credunt
efficere Papiniani testimonio (1. 86 D. 49. 14): praed?s а fisco
distractis praeteriti temporis [tributum eorundem praediorum]
onus emptorem spectare placuit, Sed iam diu est, ex quo demon-
stravit Gothofredus (ad с. 1 C. Th. 10. 16) tunc locum habere
hoc Papiniani responsum, quum alia de eausa praedia a fisco
distrahantur, non pro ipsis reliquis tributorum solvendis 5). Nam
aliter statuentibus pretium, quod ex һас causa sole()twr) (1. 52
pr. D. 19. 1) totum reddendum erit debitori ©), et habebit is
praesentem pecuniam, fiscus autem, quod habebat, потем! (1. 5
pr. D. 50.15), quod parum est probabile. Esse nonnumquam
ab emptore reliqua exacta, demonstrant constitutiones Valentis:
ubi pignora sub hasta fiscus vendat, ibi non tantum ea reliqua
abolenda esse, quorum nomine venditio fiat 7) sed omnia 9), ut
excepto pretio, de quo dando convenerit, nullius 9) convention?
comparator extrinsecus subiace(at) 9), ideo quia audierat princeps
propter hunc metum nonnullos fiscalem refug(ere) functionem '!).
Etiam, ubi lex commissoria exercetur nec invito éz:(jZAAeTa!
reliqua sine dubio extinguuntur '?), alioquin tanto minoris res

1) L. 5 $2 D. 50.15; 1. 62 pr. D. 19.1; c. 2 C. 4.40; c. 1 pr. C. 7.89.

2) c. 1 C. 4.46 (cf. quoque c. 8 C. 6.2); c. 1 C. Th. 10.17 (= c. 5 C. 10. 3);
c. 4 C. Th. 11.7 (2c. 1 С. 10.21); c. 1 C. Th. 11.9; c. 2 eod. (= c. 8 C. 4. 46).

8) c. 1 C. 4.46; c. 1 C. 8.14 (16).

4) c. 1 C. Th. 11.9; c. 2 eod. (— c. 8 C. 4.46); c. Т C. Th. n.1(2 е 2
С. 10. 21).

5) Cf. praeterea Matthias, die rm. Grundsteuer (1882) p. 46*.

6) Cf. c. 3 C. Th. 10. 17. 7) c. 1 C. Th. 10.106.

8) Potest enim res pluribus titulis fisco nexa esse (veluti propter tributum et va-
rios contractus).

9) Pro: nulli.

10) c. 2 C. Th. 10.16 (= c. 6 C. 10.3).

11) c. 1 C. Th. 10.16. — Pro functionem reponunt quidam auctionem. Sed, cf.
Gothofredus (sensus hic est: refugiunt functionem et propterea auctionem).

12) De canone rei privatae compertum est: c. 2 $2 C. 11. 66 (65).

94 OBSERVATIUNCULAE DE IURE ROMANO.

emptorem inveniet, et rursus eveniet, ut nomen habeat fiscus,
quum possit habere praesentem pecuniam. Eadem scilicet ratione,
qui a peraequatore desertum praedium iure dominii possidendum
acceperit, is reliqua nulla debet temporis ante acti +). Solent
deserta а possessoribus praedia aut kastis subi(ci) 7) aut sub certa
immunitate °) adsignari certum quem tributorum canonem promit-
t(enti) 9, meliore utique condicione, quum, quod adsignetur, na-
valem sustine(a)t functionem, haec enim ut integra praestetur),
ipsum tributum etiam magis relevat(ur) 6). Fiebat autem ad-
signatio edictis pendentibus 7), quibus veteres domini evocabantur,
ut intra certum tempus etiamnunc sua sibi quisque reciperent °).
Sin hoc modo fundus desertus invenire dominufm) non potuerfit),
iubet Aurelianus civitatum ordines ..... triennii immunitate per-
cepta dein ?) solemnibus satisfacere 19), quem tenore(m) Constanti-
nus serva(t) hoc addito, ut, si constiterit ad suscipiendas easdem
possessiones minus idoneos esse, eorundem agrorum onera possessio-
nibus privatorum 6% territoriis civitatum !!) dividantur. Quod
ітубоАйс exemplum èt vetustissimum est èt solum, quod habeat
mitigationem per immunitatem.

1) c. 16 C. Th. 18.11 = с. 7 C. 11. 58 (57); c. 11 (Wenck: 4) C. Th. 5. 15;
c. 11 §2 C. 11. 59 (58).

2) c. 9 (Wenck: 8) C. Th. 5.15; cf. c. 2 C. 4.46.

8) с. 8 C. 11.59 (58). — Triennii ostenditur immunitas c. 8 (Wenck: 2) C. Th.
5.15, sub qua fit 27/00АЯ іп edictis Aureliani et Constantini (c. 1 C. 11.59 s 58).
Nonnumquam novis dominis plena praestabatur immunitas (Iulian., Misopog., i. f.),
maxime qui veterani essent (c. 3, c. 8 C. Th. 7.20).

4) c. 11 $1 C. 11. 59 s. 58. (Cf. c. un. $6 8 C. Th. 7. 19: salva tributorum praestatione).

6) Ut gravis sors (= functio) navalis (quippe quae integra praestanda est) esse
non possit pro ea qua resederit (in eo fundo) portiuncula. Codex Iustinianus habet:
quae resederit.

6) c. 19 C. Th. 6.2 — c. 15 C. 11.59 (58).

T) c. 18 (i. £) C. Th. 11.28.

8) c. 11 pr. C. 11. 59 (58); c. 11 (Wenck: 4) C. Th. 5.15. Cf. c. 7 C. 11. 58
(57) = c. 16 C. Th. 18. 11.

9) Ex coniectura Mommseni. Libri: de.

10) c. 1 C. 11.59 (58). — Quos praeceperamus videntur esse civitatum ordines;
itaque virgula ponenda est ante quos, demenda post praeceperamus (= praediximus).

11) Па interpretatur Zachariae, Gesch. des griechisch-rüm. Rechts (1892) p. 229" * +,
ex diverso Monnier, Nouv. rev. histor. XVI (1892) p. 330* duce Cuiacio c£ territoriis
vertit: eius territorii. Cf. denique Mitteis, z. Gesch. der Erbpacht (1901) p, 64.

AD TACITUM ЕТ VELLEIUM PATERCULUM.

SCRIPSIT

H. VAN HERWERDEN.

I. Ар Тасіті HISTORIAS.

Tacim HISTORIAE rec. J. van der V hat.
J. B. Wolters. a. MDCCCC.

І 6, vs. 14. ille (Varro) ut Nymphidi socius, Aic (Petronius)
ut dur Neronis inauditi atque indefensi tamquam innocentes per-
erunt.

At innocentes audiri solent et solebant atque defendi. Quare
corrigendum arbitror , nocentes", i. e. de quorum culpa satis
constabat.

Cf. II 10, vs. 16 dari tempus, edi crimina, quamvis invisum
ac nocentem more tamen audiendum censebant,

І 83, 25. Лот expectandum, ut compositis castris forum invadat
et prospectante Galba Capitolium adeundum egregius imperator cum
fortibus amicis ianua ac limine tenus domum cludit, obsidionem
nimirum toleraturus.

Corruptum vocabulum ,tenus" in ,tutus" apte refingebat
editor, sed facilius etiam depravari potuit ex ,«se» tuens" aut
„tuens sey".

I 51,1. Caeso cum omnibus copiis lulio Vindice feroz praeda
gloriaque exercitus, ші cui sine labore ac periculo ditissimi belli
victoria evenisset expeditionem et aciem, praemia quam stipendia
malebat. |

96 TACITUS.

Induetus verbis vitiose traditis post „aciem” excidisse „quam
pacem" putabam, nondum cognita eximia Bezzenbergeri emen-
datione: expeditionum feracium praemia, quam stipendia malebat,
quae quantocius recipienda videtur.

II 13,7. Ausit invidiam. praeclaro exemplo femina Ligus, quae
filio abdito, сит simul pecuniam. occultari milites credidissent eoque
per cruciatus anterrogarent, ubi йит occuleret , uterum. ostendens
<1рі> /atere respondit.

De Ernesti coniectura suppletum est ,ibi". At facilius post
ostend&N8 elabi potuit „in se", quod aeque aptum est.

II 38 extr. nunc ad rerum ordinem venio.

Sententiae consuluit Heraeus coniectura sua ,redeo", sed fa-
cidior correctio videtur ,«re»venio", quo verbo satis usitato ipse
Tacitus usus est Ann. II 24.

III 68, 28. Nihil tale (sc. quale nunc in Vitellio) viderant,
nihil audierant: repentina vis dictatorem | Caesarem | oppresserat ,
occultae Gaium insidiae, поп et ignotum rus fugam Neronis ab-
sconderant ; Piso et Galba tamquam in acie cecidere.

De Othone et ipso „tamquam in acie caeso" (cf. П 46 вдд.),
quia vix silere potuit Tacitus, conieci:

Piso et Galba «et Otho tamquam in acie cecidere.

ПІ 77,15. Ipse lauream gestae prospere re? ad fratrem misit,
percontatus, statim regredi se ап perdomandae Campaniae insistere
iuberet. Quod salutare non modo partibus Vespasiani, sed rei
publicae fuit.

Manifesto post verbum beret excidit id ipsum, quod salutare
fuisse dixit Tacitus, scilicet „Hoc iubet" i. e. , perdomandae
Campaniae insistere". Vide sequentia. Damstéo forsitan recte
sufficere videtur «lubet? guod etc. |

V 7,97. De Sodomis interitu Tacitus haec scribit: Ego sicuti
inclutas quondam urbes igne caelesti flagrasse concesserum, ita
habitu lacus infici terram, corrumpi superfusum spiritum, eoque
fetus segetum et autumni putrescere reor, sole caeloque tusta grava.

TACITUS. 97

Locus sanus mihi videtur neque indigere desideratissimi amici
supplemento ,ardore", quod post ,autumni" inseruit.

Ut enim fetus segetum sunt varia frumenti genera, quae
aestate et quidem in illo tractu multo prius quam apud nos
maturescunt, ita autumni (fetus) dicuntur poma, olivae, uvae
similiaque, quae ut fruges ,superfuso corrupto illo spiritu"
putrescere putabat scriptor.

V 18,11. 4períae repente delubri fores et audita maior humana
voz ercedere deos; simul ingens motus excedentium.

Quam parum sibi constat Tacitus, qui paullo ante V 5,12
Scripsit: Judaei mente sola unumque numen intellegunt!

V 17 extr. Ubi sono armorum tripudusque (ita illis mos) ap-
probata sunt dicta, заліз glandibusque ей ceteris missilibus proelium
incipitur, neque nostro milite paludem ingrediente et Germanis, ut
elicerent, /acessentibus.

Nonne requiritur ,illicerent", in paludes sc.? Dolendum est
hane editionem tot deturpari vitiis typographicis: P. 35, 90
obessam; 59,9 audentoribus; 94,18 militem (l. militum); 99, 4
coteri; 107, 1 emolilitos ; 108, 11 iudustria; 114, 8 elassis; 180, 28
propre (l. prope); 141, 18 fortunum; 158, 14 invida (l. invidia);
160, 10 gai (1. qui); 165, 6 iuvadunt; 222, 13 levitos.

II.
Ар VgLLEIUM PATERCULUM.

VELLEIUS PATERCULUS ed. В. Ellis Оғони
a. MDCCCXCPF III.

I 1 § 3. Quippe vixit annis XC, regnavit LXX (Orestes).
Constanter Velleius tempus per quod aliquid fit ablativo
gignificat, non accusativo, nisi addita praepositione per. Sic v. c.
in ipso huius capitis fine: post Orestis interitum. filii eius Pen-
£Ailus et Tisamenus regnavere triennio et initio capitis sexti: уш
1

98 VELLEIUS PATRRCULUR,

id optinuerant annis LMXX. Minus recte igitur II 90 § 1 ex
Lipsii et Orellii coniectura suppletum est: Дейлайа, annos XX
et ОС rebellis, ай certam. confessionem pacata езі imperi, sed
supplendum est aut ,annis", quod malim, aut cum Novakio
»per annos".

Abhorret etiam а Velleii scribendi norma quod ex apographo

Amerbachii codicis nunc deperditi Murbacensis editur П 15 § 1:
quippe L. Caesare et P. Rutilio consulibus abhinc annis ОХХ etc.
et II 65 § 2 post urbem conditam abhinc annis DCCVIIII, illic
repugnante editione principe, qui habet ,аппов”, hic sane con-
sentiente. Sed enim tantus est in Velleio locorum numerus, ubi
quartus casus post abhinc apparet, ut quin utrobique restituen-
dus sit temporis punctum non dubitem.

I 5 $ 1. Clarissumum deinde Homeri inlusit ingenium, sine
exemplo maximum, qui magnitudine operis et fulgore carminum
solus appellari poeta meruit.

Noli eredere Velleio poetae nomine indignos videri qui postea
vixerunt, sed respicit ad Graecorum usum Homerum тду ror-
туу (scil. хат” é&£oxv) appellantium.

Paucis omissis secuntur haece:

neque quemquam alium, cuius operis promus auctor fuerit, in
eo perfectissimum praeter Homerum et Archilochum reperiemus.

Fortasse haud inutilis est observatio Velleium hic et alibi
substantivo opus eam tribuisse notionem, quam in lexicis nota-
tam non reperio, ut sit litterarum genus, letterkundig genre. Of.

I 17 §3 et §4; II 9 $6; 86 §3 extr.

П 17 61. Sulla, vir qui neque ad finem victoriae satis laudari
neque post victoriam abunde vituperari potest.

„Ad finem victoriae" pro „usque ad victoriam" insolenter
dictum. Saepius eo sensu usurpari fine cum genetivo docent
lexica. Cf. 95 $ 2 adeo enim Sulla dissimilis fuit bellator ac
victor, ut dum vincit + ac iustissimo +t lenior (vide coniecturas
ap. Ellisium), post victoriam audito fuerit crudelior. nam
et consulem, ut praediximus, exarmatum quintumgue бетїотїшт, pro
quanti mox belli facem! et multos alios, potitus eorum, dimisit
incolumis, credo ut in eodem homine duplicis ac diversissimi animi

YELLEIU8 PATERCULUS. 99

conspiceretur exemplum. post victoriam + qua demendes + montem
Tifata cum C. Уотбапо concurrerat Sulla gratis Dianae, cuius
numini regio illa sacrata езі, solvit; aquas salubritate in medendis
corporibus nobilis agrosque omnis addusit deae etc.

Sub verbis corruptis ,qua demendes" sive cum Ruhnkenii
„quia descendens" sive aliud latere existimamus, ne emendatis
quidem illis me iudice hie locus pro integro haberi potest.
Ut enim Sullae ante victoriam mansuetudo a Velleio illustrata
өзі, Ша vix et ne vix quidem deinde silere potuit de immani
eiusdem post victoriam saevitia. Quare non dubito quin post
verba ,post victoriam" statuenda sit complurium versuum lacuna.
Fortasse locus sic constituendus:

post victoriam * ** (post. victoriam» guia descendens etc.
ut, qui est lacunarum fons uberrimus, librarii oculi ab altera
lectione ad alteram aberraverint.

II 26. Deinde consules Carbo tertium et C. Marius, septiens
consulis filius, annos natus XXVI, vir animi magis quam aevi
paterni, mulia fortitergue molitus neque usquam inferior nominis
titulis, арий Sacriportum. pulsus а Sulla acie Praeneste, quod ante
(l. arte et cum Bentleio) natura munitum praesidiis firmaverat ,
se exercitumque contulit.

Sic pro Amerbachiani apographi lectione „nomine stilis” cor-
rigens Ellis non reputavit sic male sententiam decurrere. Procul
dubio corrigendum fuerat :

neque usquam inferior nominis titulis. <18> apud Sacriportum
pulsus etc.
quod non latuit Orellium conicientem: nomine suo. Is eic.

Ц 27 $ 5. utcumque cecidit, hodieque tanta patris imagine non
obscuratur civis memoria.

Vera videtur editionis principis correctio ,eius" i. e. filii
С. Marii, de quo haec dicuntur.

П 30 $ 2. sed Pompeius, hoc quoque triumpho adhuc eques
Romanus, ante diem quam consulatum iniret, curru urbem invectus
еві. quem virum quis non miretur per tot exíraordinaria imperia
n summum, fastigium езесішп iniquo tulisse animo, C. Caesaris

100 VELLEIUS PATERCULUSB.

absentis in altero. consulatu petendo senatum populumque Romanum
rationem habere: adeo familiare est hominibus omnia sibi ignoscere,
nihil aliis remittere, et invidiam rerum поп ad causam, sed ad
voluntatem personasque dirigere.

Breviloquentia quaedam causa fuisse videtur cur Ellis haerens
in verbis „quis non miretur” perquam infeliciter coniceret „quis
ominetur", quod quo sensu dictum voluerit ne assequor quidem.
Scriptor hoc voluit, ni fallor, primo quidem obtutu mirum
videri posse Pompeium multo maiora extra ordinem assecutum
aegre tulisse Caesari permissum esse ut absentis consulatus
candidati haberetur ratio, sed revera nihil eam rem miri habere,
quippe familiare esse hominibus отта sibi ignoscere etc. Cogitari
sane possit de reponendo ,quisnam" aut „quisquam miretur"
etc., sed dubito num vel ea correctio necessaria sit.

П 36 $ 3. paene stulta езі inhaerentium oculis ingeniorum
enumeratio, inter quae maxime nostri aevi етіпепі princeps car-
minum Vergilius Rabiriusque et consecutus Sallustium Livius
Tibullusque et Naso, perfectissimi in forma operis sui; nam viro-
rum ut magna admiratio, ita censura difficilis. est.

Cum permire in mediis poetis appareat rerum scriptor Livius,
hunc locum depravatum esse mature animadversum est. Propter
mutationis autem violentiam parum probabilis est Burmanni
coniectura „et consecutus Gallum Tibullus, Propertiusque et
Naso.”

Coniecturis addatur haec mea:

Rabiriusque ; < Propertius Tibullusque ей consecutus. Sallustium
(cf. 852) Livius, perfectissim? in forma operis sui; etc.

П 47 & 4. quo tempore P. Clodius а Milone candidato consula-
tus exemplo inutiliter facto sed? salutari reipublicae circa Bo-
villas contracta ez occursu rira iugulatus est.

Traditam lectionem aliis aliter mutantibus, Ellis immutatae
addidit de suo voculam sed. Recte addidisse videtur, sed parum
eleganter dietum videtur „inutiliter facto" pro simplici inutili",
i. e. non imitando.

Fortasse corrigendum:

exemplo inutili profecto (sed? salutari reipublicae.

VELLEIUS PATERCULUS. 101

П 49 § 3. M. autem Cato moriendum ante quam ullam condi-
cionem civis accipiendam reipublicae contenderet.

,Civis" i. e. impositam a cive, optime dictum videtur nec
probandae sunt Ruhnkenii et Ellisii coniecturae ,cuiusvis" et
„cum cive”.

П 55 § 3. sua Caesarem in Hispaniam comitata fortuna est,
sed nullum unquam atrocius periculosiusque ab eo initum proelium,
adeo ut plus quam dubio Marte descenderet equo consistensque
ante recedentem suorum aciem, increpata prius fortuna, quod
іп se eum servasset exitum, denuntiaret militibus vestigio ве non
recessurum : proinde viderent, quem et quo loco imperatorem
deserturi forent. verecundia magis quam virtute acies restitutae
sunt a duce quam a milite fortius.

Haec est ultimorum verborum procul dubio corruptorum
lectio aspographi Amerbachiani et editionis principis, quam
mutato ,fortius" in ,potius" tuebatur Mommsen, Ellis vero
recepit Orelli coniecturam ,restituta et a duce".

Causa cur locus nondum correctus sit haec est, quod critici
non animadverterunt, aciem Фитбағат fuisse minime apparere e
verbis antecedentibus „consistensque ante recedentem suorum
aciem", quibus mox opponuntur „vestigio ве non recessurum".
Quo intellecto vidi emendandum esse: ,«res? restitutae sunt",
minus tamen recte suspicatus vocem ,8сіев” deberi infelici con-
iecturae. Nam vir cl. Damsté, Vlietii mei defuncti in cathedra
latina apud Rhenotraiectinos successor, a me consultus felicis-
sime coniecturam meam perfecit corrigendo:

acies «restitit et res» restitutae sunt a duce quam a milite
fortius.

II 62 $3. intento ac pari animo sine auctoritate publica pro-
vincias exercitusque occupaverant.

Quid in his verbis vituperandum sit non assequor. Ellis ad-
notat „Malim nec dispari".

П 69 $82. et C. Cassius — inclusum Dolabellam — Laodiciae
expugnata ea urbe obire» fecerat (Йа tamen, ut ad ictum servi

109 VELLEIUS PATERCULUR.

sui Dolabella non segniter cervicem daret) et decem legiones in ёо
tractu sui uris fecerat.

Recte Ellis sprevit Rhenani coniecturas ,interfecerat" et „соп-
fecere", quippe quae verba significare non possint, quod sen-
tentia postulat ,mori coegerat." Quod autem de suo supplevit
„obire? num recte de violenta morte dici possit dubitans,
praetulerim saltem , mori". Ceterum ipse hic usus verbi ,facere"
eum infinitivo quoniam ab elegantioribus pedestrium fere vitatur
nec Velleiano exemplo probari potest, et parum elegans est
fecerat" propter verba subsequentia „sui iuris fecerat", dubia
admodum videtur haec loci correctio et posthabenda paullo
audaciori Novaki coniecturae ,mori coegerat".

П 88 extr. kaud absurde Coponius, vir e praetoriis gravissimus,
pater Sili (Р. Sil optime Gelenius) socer, cum recens transfuga
multa ac nefanda Plancus absenti Antonio in senatu obicerel,
multa, inquit, mehercules fecit Antonius pridie quam tu eum
relinqueres.

Huius dicterii aculeum me fallere confiteor. Nisi forte recon-
ditius quid latet, rescripto ,priusquam" pro „pridie quam",
suspicor Coponium tectius significasse :

„Necesse sane est Antonius multa ac nefanda fecerit, si tu,
Plance, infamis ipse nebulo, tantam eius nequitiam tolerare
non amplius potuisti.” |

П 87 init. Proximo deinde anno persecutus reginam Antonvumque
Alexandriam, (Caesar) ultimam bellis civilibus imposuit manum.
Antonius se ipse non segniter interemit, adeo ut multa desidiae
crimina morte redimeret. at Cleopatra frustrata custodibus inlata
aspide in morsu sanieque eius, expers muliebris spiritum reddidit.

Aequavit igitur Cleopatra Antonii in suicidio fortitudinem ,
nec locus est adversativae particulae ,at" sed requiritur „atque”
sive „ас, aut jet".

П 88 $2. Scribitur de Maecenate: otio ac mollitie paene ultra
feminam fluens, mon minus Agrippa Caesari carus, sed minus
honoratus — quippe vivit angusti clavi paene contentus — тес
minora consequi potuit, sed поп tam concupivit,

VELLEIUS PATERCULUS. 103

Salmasii correctio „angusticlavio” nititur forma tradita „lati-
clavium”, et speciem sane habet quod praeterea suasit „plene”
pro ,paene", quod minus leniter in ,specie'" (servato „angusti
clavi") mutabat Zumpt.

Dubito tamen an potius ,paene" delendum sit, errore fortasse
repetitum ex antecedentibus, ut corrigendum sit:

quippe viri angusticlavio contentus.

Ibidem § 3. et ille quidem (M. Lepidus) male consultorum
poenas ecsolvit. aequetur praedictae iam Antistiae Servilia Герий
uxor, quae vivo igni devorato praematura morte inmortalem nominis
sui pensavit memoriam.

Lepidum, quod necem tentasset Tiberio, vwum combustum
esse poena crudelissima et vix servili quis quaeso sibi persua-
deat, cum praesertim, si revera id accidisset, Velleius mansu-
etudinis huius Imperatoris laudator eam rem procul dubio reti-
cuisset? Lepidi autem poena probabiliter eadem fuit, quae
Muraenae et Fannii narratur cap. 91 extr. Et hoc quidem non
latuit interpretes verba „vivo igni” ineptissime explicantes „igni
calenti ardentique” allata scilicet formula quae est „vivum
ignem devorare”, quasi hoc loco nostro conveniat!

Apage ineptias et corrige:

quae viro igni devorato, i.e. post mariti exequias.

П 90 61. Vid. supra ad I 1 $3.

П 91 $4. quippe ita se mores habent, publica quisque ruina
malt occidere quam sua proter, idem passurus minus conspici.

Nonne potius expectatur: idem passus (i. e. occisus) minus
conspici ?

П 98 61 extr. admodum uvenis.

Constanter hoc verborum ordine Velleius fere contra anti-
quiorum consuetudinem, qui adverbium admodum розіропеге |
assolent adiectivis. .

П 112 $ 3. йа placebat barbaris numerus suus, ita fiducia
virium, ut ubicumque Caesar esset, nihil in se reponerent,

104 . VELLEIUS PATERCULUS.

Sententia haec esse videtur: Tam parum placebat barbaris
numerus suus, tam parum fiducia virium, ut ubicumque Caesar
esset, sibi plane diffiderent.

Sed latine hoc dicitur:

„nihil in se (spei) reponereni"

ut passim dicitur spem reponere in aliquo sive in aliqua re.
Sic. v.c. Livius I 49 (cf. ib. П 39) nihil spe? in caritate civium
reponere; Cic. Tusc. V 12,90 omnem spem in se.

Iam Heinsium idem monuisse nunc me docet Damsté, sed
quia certa videtur emendatio, scripta non deleo.

II 120 68 extr. eunt tamen qui ut vivos ab eo (L. Asprenate)
vindicatos, ita iugulatorum sub Varo occupata crediderint patrimonia
Aereditatemque occisi exercitus , in quantum. voluerit, аб eo aditam.

Recipienda est procul dubio certa Lipsii emendatio , valuerit"
pro absurdo ,voluerit". Ceterum mera haec videtur calumnia;
nam quibus tandem artibus Asprenas tantum facinus perpetrare
potuerit, perdifficile dictu est.

II 128 extr. Scribitur de Augusto: in sua resolutus initia
Pompeio Аршейодие consulibus. septuagesimo et sexto anno animam
caelestem deo reddidit.

Num prima verba ,in — initia" explicanda sunt e Stoicorum
doctrina, cui fortasse addictus fuit Velleius? Cf. M. Antonini
Tà siç іютду П 17 extr. ёл! тас: 32 тд» бауатоу (Асо тй ууюшу
терцеғуоутл, Oc о00іу АЛЛО й AUcIV тау стогүгішу, EÈ бу Екавтоу
“Әоу соухріуєтои.

II 129 68. quam illum (Maroboduum) ut honorate, (sic? nec
secure continet (liberius).

Ita addita de suo vocula зіс edidit Ellis. Equidem melius in-
tellegam Burmanni ,nec" in „sic? mutantis correctionem. Nam
quae sit Tiberii laus non secure continentis Maroboduum me
latet.

DE THORACE APUD HOMERUM.

SCRIPSIT

MATTHAEUS VALETON.

8 1.

E 99 3q., 189, 282 бру intelle- — [)jomedi, Pandari sagitta per ĝw-

gendus est tunica lintea. рухос̧ yúæaov E 98 sqq. humerum in
dexirum vulnerato, dum per humerum Sthenelus, ut sagittam
removeat, cuspidem a tergo protrahit vs. 112, sanguis narratur
ешісаге 9% стреттоі0 xiTGvoc, thoracis nulla mentione facta,
quem si ille supra ei induisset, per hunc, non per eum
cerneretur sanguis erumpens; at eum induere supra thoracem
aëneum absurdum erat. Neque profecto Sthenelus, illi thoraeato,
nisi sagitta, praeter humerum ipsum, tam partem posticam
thoracis quam anticam perforavit, cuspidem a tergo protrahere
potuit, quae tamen vis sagittae vix ac ne vix quidem credibilis
et. Accedit quod vs. 795 Diomedes a Minerva reperitur, quo
vulnus refrigeret scuti fasciam allevans et cruorem atricolorem
abstergens. Quod recte Reichel!) et Robert?) vv. dd. negant
eum facere potuisse indutum thorace aéneo. Fac autem exuisse,
seuto quoque se levasset, ac rursus induisset pugnaturus. Sed
qualem invenit dea statim secum ducit adversus Martem. Haec
non urguenda esse forsitan quis censeat, cum minime constet,
qui poëta cum Marte Diomedem certantem fecit, eundem esse

1) Homerische Waffen? p. 72 sqq.
2) Studien zur Ilias p. 37.

106 DB THORACE APUD HOMERUM.

qui а Pandaro narravit vulneratum. At hoc tamen sequitur, ut
is qui illud certamen vulnerationi adiunxit nudum a thorace
aéneo Diomedem finxerit. Praeterea E 4 ubi legimus "3а roi
(AÓ54v4) ёх хдройдс те xai йстідо5 áx&parov тор, quem
versum vix quisquam vulnerationis cantori denegabit, si thora-
cem aéneum Diomedi tribuisset, commemorasset sane. Ab altera
parte non tantum vs. 98 sq. dicit 'Bæae (Ilav8apoc) .... бшрух-
хос оУа2оу, sed addit quoque vs. 100 "zaA4ecero ò шиелі
бор, et vs. 189 Pandarum gloriantem facit ве Diomedis per-
cussisse бшрихс уУадоу, tum, ubi paulo post, vs. 280, ei
Pandarum hasta clipeum transfixum narrat, addit haec: aix
үсшАкгің Ücpux ётелхобу.

Robert interpolationem auguratur, censetque vss. 99, 100,
189 delendos esse et vs. 282 pro борух` legendum бавтйр. Cui
vereor assentiri. Nam ubi Helenus in Menelaum arcum inten-
dit, legimus М 586 хаті втйбое “ВаДЛғеу ig, tum vero vs. 587
дорукос yUmAov, ат5 Ў Еттато mixpòs бїттдс, qui versus ab Е 99
non differt, nisi quod ibi est 2:4 92 Еттато тікрде Uo Tóc. Quodsi
igitur E 99, 100 spurii sunt, interpolator alterum versum levi-
ter mutatum deprompsit ex N 587, alterum de suo addidit. Sed
optime E 99, 100 inter se et cum superioribus cohaerent; quid?
insolitum, ne dicam inauditum paene apud Homerum est, ubi quis
aut feriatur aut icatur effectum non commemorari, sive vulnus
accipitur sive evitatur. Quod hic desideratur deletis vs. 99, 100.
Hos autem versus si retinemus, non est cur eiciamus vs. 189, quo
praesertim deleto vs. 188 friget; praeterea mirus interpolator,
quem vs. 282 furor suus adduxerit ut бостіӛр in борих mutaret.
Satius igitur erit, antequam quidquam mutes, hoc investigare
quid wpn aliud esse possit quam thorax aéneus. Reichel su-
spicatur ' E 99, 100, 189 scutum intellegendum өзге, quid
autem de vs. 282 faciendum sit, non enuntiat v. d., at ibi non
de scuto agitur, legimus enim vss. 281 sq. xal ‘Вале Tuderdao
xaT астіда, тӯс 98922 трд, aiyuy xaAxely тпташіуу bw pyx
ёлелхсби. Sed aliis apud Homerum locis, М 507, P 814, rursus
scutum, alis, А 188, А 236, T 414, balteum, aliis, А 133,
> 460, mitram, i. e. illud cingulum, quod proxime corpus

1) H. W.* p. 145.

DE THORACE APUD HOMBRUM. 107

cireumdabat, intelligit v. d. !). Quod sic probare conatur ut
coniciat voce 0%ру6 a principio significatum езге quodcunque
pertineret ad corporis praesidium. Sed ut hoc ita sit, quod
nunc non quaero, utique requiritur ut voce generali abstineatur
nisi omne dubium, quid speciatim spectetur absit. Quod non
usu venit E 99, 100, 189. Praeterea vero inepte dicitur icto
humero scutum percuti, legimus autem vs. 98 sq. xai "Qa
ётаїссоутх TUXOV xarà дебіду wuov Ócpuxog уЈалоу. Aliam autem
vocis 6ópw5 interpretationem cognoscimus ex Eustathio °) et
Apollonio °). Hi enim testantur fuisse qui nomine бтреттд yı-
тшу vs. 118 loricam sertam notari vellent, qualis vulgo appel-
latur bwp хріхотіс sive &лосідотдс. Inter quos, modo fides
habeatur Apollonio, fuit Aristarchus *). Quibus facile intellegitur
propterea eam placuisse interpretationem, qua efficerent idem
valere ĝwpyzæ E 99, 100, 189, 282 et erpemróv xir&va E 218, ita
explicaturi quomodo 02ру5 neque sanguini impedimento fuerit
erumpendi 3ià отреттоїо xiTGvoc, neque Diomedi abatergendi
sanguinis. Neque tamen opportunus eis est solus apud Homerum
locus quo redit отреттдс дитау, neque cum eis fecit Aristarchus.
Nam %Ф 3l, ubi Achilles iuvenibus Troianis in flumine captis
manus post tergum vinxisse narratur loris тойс а0т01 "Qopées xov
Еті стреттоіз: (йт001, quid lora sibi velint ad loricas sertas
nemo videt. Sed tunicae cingebantur, quod apparet T 470, ubi
commemoratur хӯлтос i. e. tunicae sinus, qui ceteroquin nullus
esse poterat 5). Neque aliud quidquam nisi de Diomedis tunica
cogitavit Aristarchus; nam schol. А ad Ф 31, laudato nostro loco

1) Quse Reichel in priore sui operis editione disseruit (р. 105) ut demonstraret
nonnusquam voce бори scutum significari, omisit in altera (quam curavit Heberdey
v. d), locum vacuum reliquit morte oppressus, de ceteris quas attuli interpretationi-
bus eius vide editionem alteram pp. 91, 93. — Etiam Villoison v.d. in edit. Apoll.
lex. Hom. p. 267 interpretatur scutum nescio an incuria, ceteroquin enim semper
бари ei est thorax senéus.

2) In Comm. ad Шай.

8) In lexico Hom. p. 739.

4) Revera ibi dicit Aristarchum intellexisse Ағтидотду i. e. loricam squamafam.
Sed ex eis quae addit: д,% <тд> T9v vAoxÀ"» TüV pixy дуестрамшбуиу elvai
apparet agi de ғеғ/а. [psa haec discrepantia Apollonii fidem imminuit.

5) Etiam vas quoddam repertum inter monumenta Mycenaea exhibet militum tu-
nicis brevibus vestitorum imagines, in quibus et balteus et tunicae sinus conspicuus
est. Cf. Furtwüngler und Lóschke Myk. Vas. XLII, XLIII, Schuchhardt Abb. 300, 301.

108 DE THORACE APUD HOMBRUM.

E 213, hoc habet: отреттойс wiTüvag тойс уустоус̧` 9т09)т096
979 тойс статойс ARA yp xTO; Еуеха. At fieri potest, inquis, ut
auctor loci Ф 31 vocem отреттдс e loco nostro desumserit,
male intellecta eius sententia. Sed ne serta quidem indutus
Diomedes sanguinem e vulnere fluentem satis commode abster-
gere potuit, et utique in eam nudum corpus induisset — quod
permirum — nam si sub ea tunica erat indutus, omnino vulnus
attingere nequibat. Tum vero quominus 0%ру6 nostro loco cre-
datur esse lorica serta impedit hoc quod E 99, 189 comme-
moratur Îwpyxos vUxAov. Nam lorica serta, quae ad corpus se
applicat, nihil habet quod iure convexum dici possit, voci yúæ-
Хоу contra convexi utique inest sententia "). Neque aliter censuit
Aristarchus, etenim scholia A ét hic ét ubicunque de ea re
agunt 00рихо6 yUxAov animadvertunt esse 00рух05 кутос ў xolàwuæ.

Nihilominus e superioribus dandum apparet 0%ри5 vss. E 99,
100, 189, 282 fieri non posse ut aliud quid sit, nisi eTpezT2e
иту vs. 118. Dumne еа moliaris, quae suo loco relinquenda
sunt. Sed apud Herodotum III, 47 describitur thorax linteus,
quem Amasis rex Aegypti Lacedaemoniis dono misit, et mentio
fit alterius, quem Lindi Minervae dedicavit. Itemque Xenophon
in Anab. IV 7.25 narrat Ohalybes indutos fuisse thoracibus
linteis. Quibuscum licet conferre thoracem linteum , quo Tolum-
nium Veientum regem spoliavit A. Cornelius Cossus apud Li-
vium IV 20. Atque eiusmodi thoraces a Graecis quoque adhi-
bitos esse probant lliadis loei B 529 ubi Aiax Oilei filius et 880
ubi Amphius Percosius Ауобори5 dicitur, oraculum vetus septimi
а. Chr. n. saec. in quo Argivi dicuntur Aivobðwpyxes (Anthol. pal.
XIV 4), Alcaeus (Bergk fr. 15) 6dpaxac vím Муш commemo-
rans, Nepos in Vita Iphicratis 5 4, tradens hunc ducem militibus
guis pro loricis sertis atque aéneis, linteas dedisse. Neque Myce-
naea aetate defuisse illos suspicatur Studnizeka у. d.?) Mittheil.

1) Ut in hymno altero ad Dionysum 105, itemque apud Hesiodum in Theog. 499
et passim apud tragicos yúæàov est convallis, et apud Euripidem Iphig. in Aul. 1652
cavum aeni, et in hymno orphico XVIII. 16 converzum coeli; conferatur autem уоўс
i. e. бигіз. Atque apte Apollon. ll. p. 426 xaóóAou удала тарх ToiG тотоп тї
хоиАбиата хо? ті букйдиу räv тбтоу, 2Ф” o0 “Оширос Tk Elo тйу yelpæ тібемеуа
БуууаМм аш Аёуг.

2) ,АПев wohl erwogen dünkt mich die wahrscheinlichste Erklärung zu sein, dass
hier, auf griechischem Boden, zum ersten Male der Rest eines Leinenpanzers vorliegt."

DE THORACE APUD HOMERUM. 109

des Arch. Instit. Athen. Abth. 1887 p. 22 propter paunos lin-
teos simul cum armis inventos in sepulchris Mycenaeis, quo-
cum conferatur thorax linteus inventus in sepulchro Corneti in
Italia (Monum. dell' Inst. X Tf. 10 b. 3). Praeterea ipsa vox
ФаАхғобориё А 448 Ө 02 etiam Форухас fuisse docet, in quibus
conficiendis aes non adhiberetur. Thoracem autem linteum tuni-
cam dicere licere non facile neget qui reputaverit, quod lucu-
lenter demonstravit Helbig v.d. !) Graecos Homericos linteas
gessisse tunicas 2). Neve in eo haereas, quod a scriptoribus ab-
inde saeculo sexto a. Chr. n. distinguuntur thorax linteus et
xiTóv, credere licet ex quo tunicam linteam lanea vulgo per-
mutassent Graeci, vetustiori vestimento nomen тау abrogatum
esse, tunicam autem laneam numquam thoracem audisse. Prae-
terea ne hoc quidem mnegligendum esse puto, non tantum
sescenties apud Homerum bellatores depingi nulla mentione
thoracis aénei facta, idque saepius ita, quod postea ostendam,
ut de illo ne cogitare quidem liceat, sed etiam tunicam vestis
bellicae vice fungi èt aliis fortasse locis, qua de re item
postea agam, ét haud dubie loco supra laudato T 470, ubi legi-
mus Troe Alastoris filio ab Achille iugulato: végy айша хат”
атой xÜATOv ѓуётлусеу, iunicatus igitur ille fingitur. Qua re,
quid vetat Diomedem quoque nostro loco tuniceatum nobis pro-
ponere, idque ita ut una eademque res indicetur èt vss. 99,
100, 189, 282 voce бориё et vs. 113 verbis дитйу отреттос?
quae verba probabiliter Studnizeka v. d. ita interpretatur ?) ut
iis significetur tunica stricto stamine pertensa *). Unice sic omnia
apte cohaerent. Neque repugnant huic interpretationi verba bw-
рихос yUaAov. Nam si у0адоу, id quod nemo negat, potest esse
хут05 sive xolAw(um, Sequitur ut боруиков wumxAov, ві бориб est
tunica, sit tunicae кйтос sive ко/Лома i. e. tunicae sinus, qui

1) Das Hom. Ep. aus den Denkmiàl. erläutert? p. 165, 160.

2) Ab altera parte, quod passim bellatores dicuntur xaAxoxírwvsc, semel etiam
commemoratur xá&Axsoc уитау (N 479), si quis huc facere censet, arbitratus y% £A-
хоу дитауа nihil aliud esse posse nisi thoracem aéneum, unde sequatur ut хуту
Діуеос в thorace linteo differre nequeat — nolim equidem hoc argumento uti,
сап minime mihi constet ab initio уитбдуа »x&Axsov fuisse thoracem aéneum. De
qua re cf. infra p. 112.

3) Beiträge z. Gesch. der altgriech. Tracht p. 63, 64.

4) Nos: »getweernd".

110 DE THORACE APUD HOMERUM.

balteo efficitur, а posteris neque non apud Homerum (ut 1.1.
T 470) хдАтое appellatus. Sagittam, tunicae sinu perforato,
trausfixisse humerum et a tergo eminuisse satis credibile est.
Tunieam autem exuere Diomedi non opus erat quo abstergeret
Sanguinem, utpote quae nihil afferret impedimenti manus ei
inserendae. Atque per eam, cum primum vulnus infligeretur
transfixam et sanguine pollutam, deinde sagitta protracta emi-
cuisse sanguinem, etiam sine verbis intelligitur.

De verbis 4%рухо6 уухАоу pauca addam. Pausanias in descri-
bendis tabulis pictis Polygnoti, quas Delphis vidit, inter alias
aliquam commemorat, X 26. 5, in qua ara conspiciebatur,
propter quam thorax iacebat ,mirifica" ut ait „fabrica, qualis
gerebatur antiquo tempore, confectus ex duabus partibus, qui-
bus yúæaæ nomen, quarum altera pectus et uterum, altera dor-
sum tegeret, fibulis inter se iunctis." Conferre iubet Calliphon-
tis tabulam pictam quae Ephesi esset, in qua Patroclo mulieres
aptarent thoracis yúzàæ; addit autem, qui eiusmodi thorace
indutus esset, scutum non requirere, Homerum enim Phorcy-
nem sine scuto fingere pugnantem „ёт. адтф ууаХобори Tv.
Quod leve sane, nam in Phorcynis caede, quae narratur P 312 sqq.,
quamquam scuti mentio non fit, minime apparet, poétam in-
dicare voluisse Phoreynem non habuisse scutum. Sed satis ap-
paret Pausaniae quid esset уу/а2оу, quod ad thoracem pertineret,
nullam fuisse notionem, nisi quam praeter tabulas pictas, ex
Homero collegisset, quem ceteroquin non unicum testem adhibuis-
set. Collatis autem scholiis ad Iliadem videmus nullam de ea
re opinionem communem Homeri aetati superstitem fuisse.
Nam Aristarchus in scholis A, ubicunque de voce у/а2оу
agit praecise negat id quod perhibet Pausanias, certam ali-
quam thoracis partem indicari. Ut ad O 529 sq. animadvertit
бтї та хуту хх) тӛ коХомата TOU Ücpaxog уйаАа о09%1 @ріс-
иёуос тдтос (ad E 90 .... où шёрос ópiopévov) P. Schol. В
contra et Eustathius ad Е 99 ,ууаХоу 22 тд тері тду uoy

1) Etiam Pollux in Onomastico I 184 Óepw£ ха? TX иёри той борахос ттерууес
xai тд иёсоу айто0 yúæaov. Haec, quamquam 'yóxAov hic dicitur pars thoracis;
quoniam ei opponuntur ттерууес i. e. virgulae aéneae ab imo thorace dependentes,
cf. Xenophon de re Equestri 12. 4, quas Homerus non cognovit, non differunt ab eo
quod habet Schol. A ad О 529.

DE THORACE APUD HOMERUM. 111

xolAoy той бфрахос шёрос”. Eis ergo уд аХоу rursus est pars
thoracis, sed alia quam Pausaniae. Atque Aristarchi explicatio
petita esse videtur e propria vi vocis vU«Aov, nam ad E 99
totidem verbis yüaAov тд aov хотос TOU борақос 9124 ТЯУ xol-
AóT4T4,inquit. Itaque scholia B, Eustathius, Pausanias magis
spectasse videntur quid singulis locis poetae sententia, qualem
sibi informassent, requireret. Haud dubie ergo is quoque qui
vocem ух2000ру5 invenit — nam Pausanias eam male intel-
lectam recepisse videtur, etenim ex usu graeco ууа2000ри5 non
est cuiusdam modi thorax, sed is qui eiusmodi thoracem in-
duit — sed quisquis invenit rursus ex solo Homero hausit.
Iamvero nullus est apud Homerum locus, qui ansam det cogi-
tandi de thorace constructo e partibus quae уулХа appellentur
nisi О 529 sq., ubi legimus тику? дё ги — 1. e. Мерей, Phylei
filio — йфкесе бору5, тду f Фори yudAowiv ёрурдтх, ne ullus
quidem praeterea locus est, ubi yu«Aov plurali numero occurrat.
Nisi igitur hic locus ei ob animum versatus esset, vix Pausanias
Phorcyni thoracem tribuisset qualem in tabulis pictis conspexit,
de illo enim hoc tantum legimus, Р 314 `рйёе 22 (Aiax Tela-
monius) берухов ууйХоу; vix illius thoracis partes ууада dici
contendisset. Megetis autem thorax quamvis propter ea quae
adduntur aëneus fingi videatur, magni enim esse pretii decus
et tutamen in armis a patre filio traditum, quod nisi de tho-
race aéneo accipitur vix intelligitur, tamen ex verbis холос»
Фрирое id non sequitur, nam арурое etiam instructus" esse
potest); quomodo autem thorax уу4Х06 instrui potuerit, ita
ut non ex eis confectus esset, mox ostendere licebit. Sed fac
revera poétam nostrum voluisse thoracem qualem descripsit
Pausanias, tamen sciri non potest utrum ipse probe noverit
id quod depingeret, an coniectura id sibi informaverit ex aliis
apud Homerum locis, ubi Ódp4xoc уУадоу commemoratur, quos
nihil prohibet aut omnes aut nonnullos vetustiores credere
quam locum О 259 sq. Nam hoc tenendum, quo solo loco prae-
ter hunc describitur 09ру5, i. e. A 19 sqq., yvxAvv mentionem
non fleri. Neque tabulae pictae, quas laudat Pausanias, hac in

1) СІ. M 55, 56 Әтердеу 2% тхоАфтетт: 0Zéciy Wpápei, 2 181 Сауу ёхатду бусйуоа”
&рариїа.

119 DE THORACE APUD HOMERUM.

re ullius momenti sunt; nam quamquam in vasis pictis aliisque
artis monumentis abinde saeculo a. Chr. n. VII cerni videntur
imagines thoracum e duabus laminis aéneis confectorum, nus-
quam tamen apparere vidimus has audisse ушла. Unde sequi-
tur ut nequaquam cogamur in investigando usu vocis yúgæàoy
Pausaniae loco tamquam fundamento uti.

In sepulchris Mycenaeis inventae sunt laminae aureae tenues,
manifesto confectae hoc consilio ut cum mortuis deponerentur,
quas acute Reichel suspicatus est!) simulacra esse laminarum
graviorum haud dubie ex aere confectarum, quas bellatores
praesidii causa tunicis insutas haberent, ut pectus eis tegeretur 2).
Itaque credere licet eiusmodi laminas pectorales auctores quoque
cognovisse Шайів et Odysseae, et cum Achivos vocarent xaAxo-
кітшоуас, id quod in Iliade semel et vicies, in Odyssea bis usu
venit, aut omnes aut antiquissimos eorum spectasse tunicas illis
ornatas. Nam vocem халхоцітоу non opus esse ut interprete-
mur „qui habet vestitum aéneum", sed interpretari licere „qui
habet vestitum aere instructum" docet comparatio verborum
&puirpos rov, Qowixomapuoe , spxAibdorouoc , терхтотдс, VT TOXÉAEU-
005, іттдиа%ос. Eodemque referre licet уаХхеоборуЕ А 448 Ө 62,
XXAxeog (тфу М 489 sq., xéAxeoc бори М 871 sq. 397, Р 560.
Horum locorum postremo ea quae adduntur 0 тері дейил
Фагуой xacciTepoio др Фідедіуута: de thorace aéneo docent ser-
monem esse, ceteris, per se spectatis, nihil vetat intellegere
tunicas munitas laminis aéneis?). Nam voce Ұ2Ахео4 non utique
significari res totas ex aere confectas documento est xazAxeov
Еухос П 808, opu yaAxeov П 603, 808 alia eiusmodi; ut %руМ-
peog телашоу А 88 > 480, est fascia argento constrata, neque
alius generis sunt frena, calcei, cingula quaecunque argentea

1) H. W.? p. 94.

2) Eiusmodi laminae aéneae inventae sunt permultae in vetustissimo sepulchreto
prope Noricam antiquam, figuris geometricis et animalium imeginibus ornatae, quas
Ridgeway v. cl. (the early Age of Greece p. 421) non dubitat huc referre.

3) Nihilominus ob rationes huc non pertinentes (vid. infra $ 14) mox apparebit
© 62 et N 439 agi de thoracibus aéneis. Locum А 448 sq. interpolatum esse censeo,
vix enim ac ne vix quidem ferendum est quod ibi legitur 4ст/дес óuaxAóscca:
ÉmAwvT' &@ААйАогт:, postquam versu superiore idem iam significatum est verbis cov
ЕР #@жАду фуодс.

DE THORACE APUD HOMERUM. 118

vel aurea apud Homerum nominantur. Porro de laminis pecto-
ralibus cogitare licet, ubi legimus de Diomede А 420 дғеуду 2
iBpmxs ұсАхбе Еті стуђесо: ғауахтов et P 605 sqq., ubi frangitur
hasta Idomenei percusso Hectoris thorace xara ттйбос тара
мабоу et А 489, ubi Antiphus, П 173 ubi Menesthius vocatur
аіолобдоруё 1). Sed борухас Хамтрду уауаоутас М 965 et уғобиих-
тоос М 942 magis placet pro thoracibus aéneis habere ?). Lami-
nas autem illas constat forma quadam convexa fuisse, licebat
igitur eas appellare улла idque facium esse potest М 586 sq.,
ubi Helenus Menelaum хатй стӯбо; 'QdAsv іф борихос vUmAov,
mò 9 Елтато тікрдс д:стдс. Neque repugnant huic rationi рег ве
spectati 0орихес xpmTaiyUmAo Т 8613), Sed О 529 vidimus de
thorace aëneo agi (p. 111). Ab altera parte, sententia loci
pertraetati de Diomede cuius percutitur 6ópwxoc уЈалоу Е 99,
189 non modo neque requirit ut уухлоу aliquid aénei sit,
neque sinit — id quod demonsiravimus — ut heroem saucium
fingamus indutum thorace абпео, sed obstat quoque ne credamus
ila voce ibi laminam significari pectoralem. Nam ut omittam
vix posse sagittam eminus missam transfigere simul et laminam
aeneam, saltem, cum lamina pectoralis percussa esset, pectus
Tydidis ut Menelai N 587 vulnerari necesse erat. Et potuit
quidem, si rem per se spectas, sagitta pectus simul et humerum
perfodere — cf. А 480 Bae тарй ий бох Befióv, йутікрус дё òr
uou xXAxs0v ty*0; лбе — sed illud vulnus non licebat non
letiferum esse. Quapropter nostro loco Aristarehum secuti
yUxAoy esse хотос sive xolàwuæ Sumsimus, id autem est, cum
de tunica agatur, quod nihil moramur non vidisse Aristarchum,
tunicae sinus. Atque reliquis locis apud Homerum, ubi 00рух06
уУа2оу Occurrit, qui duo modo sunt, inter ве non diversi, quo-
rum altero, а Pausania laudato, Рћогсуз ab Aiace vulneratur,
altero Oenomaus ab Idomeneo, minime inepta est eadem ratio.
Legitur enim М 507, P 314 ӯ 22 (Idomeneus vel Aiax)
б%рихов уУадоу, 810 97 Ёутерх yæaxos "quce. Itaque propter sen-

1) Attamen P 605 agi de thorace aéneo, contra А 489 fieri non posse ut spectetur
thorax aéneus, infra $ 14 apparebit.

2) Alia accedere quibus haec ratio confirmetur videbimus infra $ 14.

8) Hic tamen rursus agi de thorace aéneo ostendam infra $ 14.

114 DE THORACR APUD HOMRRUM.

tentiam loci non opus est ut yúæaov sit aóneum. Versu autem
superiore М 506, P 314 vulnus inflictum esse dicebatur pécyy
хатй waxoTépx. ltaque de laminis pectoralibus vix hic sermo
esse potest, his enim perfractis non venter vel stomachus
vulneraretur. Ab altera parte E 537 Agamemnon Deicoontem
perfodiens, atque pariter E 615 Amphium Aiax, P 517 Auto-
medon Aretum, hastam veaæalpy ѓу уостер дій Lomo Tif poc
Әдасвеу. Quodsi autem balteo transfixo vulneratur véæipæ
ухттир, Sinus tunicae scindi potest, ita ut vulneretur уавтйр
шёсу 1).

Ceterum, quod verborum бхрихос yúæaov interpretatio diversis
locis differt, facile sic explicatur ut recentiores poëtas vetustior
usus fefellerit.

5 9.

А 152 99. (Т 414 sq.) бри in- Nunc alterum locum afferam, ubi

tellegendus est tunica lintea. vox 0, eodem modo intellegenda
videtur atque in Diomedis vulneratione modo pertractata.

Menelao adest Minerva ne letale ei vulnus infligat Pandarus;
sagittam eius A 192 sq. dea eo intendit ubi бестйро6 дүйес xpu-
сёїи cUvexov xai діт2006 йутєтс бориб. Neque aliter Achilles
hasta Polydorum ferit Т 414 sq., ubi бостйрос дүйее xpucéioi
gúvexov ха! Әіт2006 Йутето бори. |

Quod utroque hoe loco thorax duplex esse dicitur Helbig
v.d. sic explicat 2), ut, qualem fingere vidimus Pausaniam, ех
duabus constiterit partibus aéneis, altera pectus et uterum,
altera tergum tegente, quarum ab utroque latere altera alteri
superimposita esset. Sed hoc non recte se habere vidit Reichel ?),
nam uterque thorax, Menelai volo et Polydori, ibi duplex
fuisse dieitur ubi percuteretur, Polydorum autem a tergo vul-
nerari patet, quoniam hasta exit per umbilicum T 416, et Atri-
dae femur utrumque conspergitur sanguine А 146 sq., 18

1) Attamen utroque loco intellegendum videri thoracem aenéum propter causas e
comparatione aliorum, quibuscum cohaerent quae illic narrantur, petitis vide infra $ 14.

2) Das Epos aus den Denkmälern erläutert p. 286 sq.

3) H. W.* p. 65.

DE THORACE APUD HOMERUM. 115

ergo in ventrem vulnus accepit !). Neque fingendae thoracis
partes ita commissae ut in longum pectoris ventrisque et tergi
altera pars alteri superducta sit; nam non tantum repugnat
quidquid de thoracum fabrica ab antiquis discimus ?), verum
ipsa res absurda.

Sed ad A 133 legimus in schol. А дф; хаб ov тдлоу 20фууито
бт2о06 Яу å дора хаб? отеВ:ВХуто TQ втатф борак тд eyd-
pévov Capa хабйхоу меүрі тоу уоуйтшу &тд TOV Хаудушу et eo-
dem modo paulo brevius ad T 415 дт xarà тйу той ÇúuaæToç
ЕтібоАйу трде тӛу статду діл2006 йу å бораб, unde sequitur ut
Aristarchus тд Çõuæ quod commemoratur А 187, 216 thoraci
aeneo („тё erar ) suppositum, pro eius parte habuerit, cete-
roquin nullo iure thoracem ibi duplicem esse dicens, ubi
illud eum tangeret. Convenit quod est in schol. А ad А 187
бтї тоў С%матов шууобє)с тархА Лоте TÜV бдрахх бст, 4т9 Mé-
pouç тд aov 3eÓwAGcÓxi. Itaque Lehrs v. d. putat?) rò Coux
esse cinctum aéneum thoraci affixum 5. Mitto quod cinctum
aéneum fuisse тд 22ме in scholiis neque legitur, neque qua-
drat in id quod legitur: тд 00иа xaÜuxew méxpi TOv уоуйтшу
nrò тӛу Хаудуоу. Ап fingere licet cinctum aeneum ad genua
ab ilibus pertinens? Sed praeterea schol. A ad K 77 haec habet:
Әіма хаХғі тд сууаттдиғуоу тӯ иітра UTD TÜv ттатду бораха,
et ne propterea thoracis pars тд Góp esse negetur, cautum
videtur in schol. А ad 187 verbis his: ў 3à штрк то0ту pco-
ўлтхі TQ борах. Lehrs haec verba et quae in eodem scholio
sequuntur „corrupta et suppositicia" censet, damnatque in
Schol. А ad K 77 verba тй шітра. At quamvis infitiari non

1) Ipse Helbig parum sibi constans ll. p. 293 Menelai vulnus appellat „еше
Bauchwunde". | |

2) In monumentis saeculorum а. Ch. n. VI et V minime rarae sunt loricarum
imagines conexarum а fronte. Sed earum margines hamis et anulis commissae, non
sibi superimpositae sunt.

3) Arist.* p. 122.

4) Congruere videtur Hesychius: £x Етдушо той борахов Еүрйуто. Sed
Apollonius: С остйр ó ётёуо тоб барахов à xpüvrxi. Et vide ne apud Hesychium
confundantur йид et Ўостӣр, ut ab Eustathio haec proferente (ad А 163): ó (i.e.
бораш) ӛтбкеитон ў UToÉQAwTx: Состйр $6 хат& тауас Сӛма #Аѓуєто. Teste ni-
mirum schol. А ad А 133 (collato schol. ad А 187) ó Ўостӯр Етікитай, тд Lp
VzoQéQAwTx:. Atque Arist. in schol. А ad K 177 animadvertit дохойс; тайтду tlvai
{аии xai Guo Tp, ойх істі дё

4:
т
@

116 DE THORACE APUD HOMERUM.

liceat partem schol. А ad А 187 mutilam esse aptamque sen-
tentiam non praebere !), violentam tamen Lehrsii medicinam non
ausim probare. Nam in scholio mutilo manifesto tamen ,ітра;
et бша coniunguntur idque scholion et verba тй шітре in schol.
A ad K 77 sibi mutuo praesidio sunt. Praeterea ab Eustathio
quoque ad K 77 discimus: 204 mévro TÒ тй iT pq cUvaTTÜJLE-
vov. Convenit quod A 187, 216 mitra et zoma coniunguntur
etiam a poeta. Statuendum igitur, Aristarchum non zoma solum
pro parte thoracis habuisse sed zoma una cum mitra, neque
cum illo Lehrsium, ut sibi videtur, consentire sed revera ab
eo discrepare. At Aristarchus a poeta redarguitur. Nam А 136,
197 thorax et mitra distinguuntur.

Ceterum verba 3ízAoco; fop45$ schol. B ad А 133, postquam
pluribus verbis quam А, sed eodem modo explicavit, haec addit:
й 00тш6" тӛ трд тайс А&уот! (еру TOU борахое дй тд шў cuv-
дедесбаи 2ХХ4206 TTEQUyiM хаХеітой" тайта Db ётіт:бё еур, (40у0у
22АЯХА06 жәй сусФуудияуд отд TOU Сбостйров дитАойу касе
тду борахи атеруабоутай. Грва rursus interpretationis varietas
testatur, id quod etiam antea animadvertimus, nullam apud
antiquos constitisse de thorace Homerico sententiam. In hac
autem altera explicatione?) tò C$ nullo loco est, ттер/у10
autem i. e. virgulae aéneae ab imo thorace dependentes, prop-
terea quod balteo constringantur ideoque inter se implicentur ?)
thoracem duplicem facere censentur. Sed thoracis appendix illa,
posteriore tempore usitatissima, apud Homerum nusquam ap-
paret. Praeterea nemo videt cur virgulae illae, etiamsi balteo
constringantur, propterea necessario aliae super alias sitae sint
cogitandae. |

1) Totum scholion hoc est: Әт; той Саматов уйт тараХЕХовте TOV борахае
Gers &тд иёроос тд ÜAov OsOwAGcÜm,: ў 9% uírpm тобто тросўтта: тё борак '
»ха) Çõpæ Quswóv" (E 488) Jı тду yæaxóv. й шітри оду ÉcwÜsy ёродис ёст) тері
тйу іліфдӛушау ухАхӣ дтёрҳоота. In his neque verba ў òè irp тобто тротйтта!
тё борак: apte cohaerent aut cum praecedentibus aut cum sequentibus, neque verba

4
< 7

ý шітрх оўу ÉcwÜsv Ерійдис ёсті тері тйу Елифдушау ұүйАхй бӛтӛруоуса quadrant
cum praecedentibus. Sed decurtata potius quam spuria esse videntur.

2) Utramque explicationem etiam Eustathius ad A 183. Ad 7415 scholia modo
hoc: draoi 9” ўсау оѓ бфрахес хит TOv TOU Сшстйрос тбтоу. Eustathius nihil.

3) Eustathius ll ттуубғута xai ойтос 2ААЯАо Етіфердияуа ха? тй Состйрм
сфгуудияуа діл 2о0сіу xs? тду доранд.

DE THORACE APUD HOMERUM. 117

Iam vero omnino de thorace aéneo ne cogitemus in Menelai
vulneratione non pauca obstant. Nam Polydori caedis narra-
tionem, cum neminem fugiat centonem esse et ineptissime
in tergo positae baltei fibulae auctorem arguant, qui, aliena
imitatus, non sibi proponeret quae narraret, mittimus, unice
alteri loco operam daturi.

Et primum quidem, quo intellegatur thorax aéneus ibi duplex
esse ubi ventrem tegat, e superioribus apparuit nihil superesse
nisi ut pro thoracis parte habeatur rò Góp sive ipsi thoraci,
i. e. thoracis parte superiori, affixum sive minus, ita vero illi
aut subiectum aut superimpositum, ut pro parte aut eo tege-
retur aut eum tegeret,". бей ea vocis Çõuaæ sententia mera
nititur coniectura. Ab altera parte, cum duo tantum loci sint
ubi $£$&« recurrat у 683, £482, ex illo veri similiter efficias
nihil aliud id esse nisi subligaculum, postea zepíGea dictum °),
quod non necessario ad thoracem pertineat. Ibi enim Euryalo
caestibus pugnaturo, thoracis igitur minime indigenti, Diomedes
тєрхаВВале Сома. Neque obstat alter locus £ 482; ibi enim
Ulixes narrat quantum frigoris toleraverit in nocturnis insidiis
cáxog olov Еұшу кой (бра Qaeivóv ?).

Tum vero in eo haeremus ét quod Menelaus vs. 187 balteum,
zoma mitram se servasse dicit èt praesertim, quod Machaon
v8. 216 ad vulnus inspiciendum ea solvere narratur, nulla
thoracis aënei mentione facta. Nam quod Aristarchus
vult Çõuæ pro thorace i. e. partem pro toto nuncupari *), id,

1) Furtwängler v. d. Olympiae inter alia saeculi septimi a. Ch. n. arma èt thora-
cum aéneorum partes invenit èt fragmenta cinctuum aéneorum iunctorum anulis,
quos ille tegimenta ventris fuisse putat, tunicae balteo hamorum ope sub thorace
affixis (сі. Furtwängler, die Bronzen v. Olympia 1890 p. 158) Hoc autem noster
poeta si voluisset, vix omisisset illum commemorare balteum. Nam balteus quem com-
memorat thoracem circumdat, cf. infra p. 118 sq..

2) Scholia ad № 688: ý д/тАЙ трд тд méagiov Éloc Yri ғу Еу) тєрї ouai vWyo-
víCovro. Etiam posteriores quamquam тд Çõuæ non usurpabant subligaculum, nihilo
magis ad thoracem referebant, nam aut ү/тду CweTóg eis erat (cf. i. a. Phot. s. v.
Menandrum p. 163 Meinek.) aut Zwerýp (sic Sophocl. El. 144 et aliis multis locis).

3) Vide infra p. 121.

4) Schol. ad A 186 : 4ифдтғра 9% табта (Tv стхтду ха) тд Lax) калї дібтер
Ürav ToU ётёроо муус0й тд Érspov тараХе/те, et ad A187: той Сфиатос муусдеіс
тараХЕАоте тду бораха Әсте @тд шёроис тд ÜAov дєдиАйтфаз (vide supra р. 115)
Apollon. р. 382: биа 22 xai айтдс д бора. Tacent Schol. B et Eustathius.

118 DE THORACE APUD HOMERUM.

etiamsi detur zoma thoracis partem esse, difficultatem magis
eludit quam vincit; profecto enim durissimum. Nam si thorax
ibi duplex erat ubi Menelaus vulnerabatur et propterea duplex,
quod thorax proprie sic dictus et zoma sibi superducta erant,
non sufficiebat alterum solvere, sed uterque solvendus erat.

Porro mitra, sive cum Aristarcho eam quoque, poéta invito,
pro parte thoracis habes, sive cum Lehrsio alia omnia censes,
hic parum convenit. Quis enim sibi persuadeat, quemquam in-
dutum thorace aéneo, eoque duplici in ventre, ipso hoc loco illi
subiecisse cingulum quod xxAx$ec “хішоу йудрес (vs. 187), i. e.
cingulum aéneum? Frustra autem ubi heróes thorace аёпео se
induere narrantur Г 332, А 19 sqq., П 182 sqq, Т 361 sqq. 5,
qua in re imprimis conferatur ampla thoracis Agamemnonis
descriptio А 19 sqq., vel ubi Vulcanus Achilli arma fabrefacit
> 480 sqq., miirae vestigium quaeras, atque ab altera parte,
quibus solis apud Homerum locis mitra recurrit: E 407, ubi
Oresbius ab Hectore occisus dicitur aioAouirpws et E 587, ubi
Mars a Diomede vulneratur 067 2 оуудахето шітруу, de thorace
omnino sermo non est. Ut in imaginibus quoque monumentorum
Mycenaeorum compluribus mitra conspicua est, in nulla thorax ?)
inque multis sepulchris mitrarum fragmenta inventa sunt, sed
in nullo simul cum thorace aeneo °). Mitra autem Menelai di-
citur fuisse ,telorum praesidium, quod omnium maxime
eum tueretur" (vs. 183). Immerita laus, credo, si thorax aéneus
duplex eam tegeret. Ап acquiescis in eo quod exhibet schol В
ad А 133: „бт; дустабЕстере TOV. дутітутодутсу тӛ Ümeixovra ?
Quid autem quod mitram simul et thoracem duplicem (i. e.
ipsum thoracem et zoma) et baltei fibulas aureas perfoderit
sagitta eminus missa (vs. 135 sqq.)? Ecquis negaverit id omnem
superare fidem?

Postremo loco non minus quam mitra offendit weryp i. e.
balteus qui commemoratur vs. 132, 136, 186, 213, 215. Suc-
cingitur tunica, non thorax aéneus. Neque propter ensem balteo
opus erat, ensis enim pendebat ¿x теХар0уо6, quem sustinebat

1) Vide $ 6.

2) Reichel Н. W.? p. 91.

3) Helbig Ll. p. 291.

4) Mitram scholiasta, nescio an recte, plumbeam finxisse videtur.

DE THORACR APUD HOMERUM. 119

humerus dexter). Quod autem scholia ad К 77 post haec quae
ex iis supra attulimus — Çõuæ холї тд соуаттдиеуоу тй шітра
олд Tüv бтатду бфраха — hoc proferunt: rà Jè 2Ешдбеу cuv-
добу таута 6остйра 7), neque apud ipsum Homerum ullo
modo magis quam mitrae baltei mentio fit ubi milites fingun-
tur thoracem aéueum induentes A 19 sqq. T 361 sq. (=T 182 sq.
II 133 в4.), neque Vulcanus Achilli argenteam cudens fasciam
ad clipeum sustinendum > 480 balteum addit quo thorax con-
stringatur, neque certum ullum baltei vestigium produnt qui-
cumque thoraces in sepulchris inventi sunt °), vel quorum ima-
gines artis monumenta nobis reliquerunt 5, neque illum usum
commemoraverunt qui vidissent quae describerent. Sed fibulis
iunctas fuisse thoracum antiquorum aéneorum partem anticam
et postieam, cum Pausanias vidit in tabulis pictis Polygnoti
et Calliphontis tum confirmatur omnibus quae thoracum aéneo-
rum supersunt documentis?). At cur non potuerit, inquis,
Menelaus thorace aéneo cinctus praeterea induere tunicam?
Potuit sane, sed tunica thoraci subest, non thorax tunicae,
primum igitur, non ut est А 196, post balteum sagitta thoracem
perfodisset. Accedit, quod statim post vulnus inflietum (vs. 151)
sagitta hamos, quos vs. 214 legimus in balteum penetrasse,
Airides e cute cernit eminentes, quod cerni prohibebat thorax
аёпецв. Versum 214 auctore Heynio v. cl. complures vv. docti
eiecerunt. Sed satius erit propter cetera mæpðoķæ medicinam
quaerere quae omnibus simul prosit.

Thoracis mentionem nostro loco interpolatori deberi nemo
arbitrabitur, qui reputaverit vss. A 192, 133 salvo ceterorum

1) £ 404 et passim.

2) Sic apud Apoll. l.l. Фостйр д ётуш ToU борахос à xpüvra:. Eustathius ad
К 75: Есту 02 xai убу (i. e. etiam nostro loco, ut patet e superioribus) Состӯӣр ó é£e
тх тли суудду. Eodem modo scholia B ad A 138.

3) In uno sepulchro Italico inventa sunt simul cum thorace aéneo fragmenta duo-
rum balteorum, sed haec res non eiusmodi est ut inde certi quidquam concludere
liceat; cf. Helbig 11. p. 291.

4) In paucis quibusdam militum thoracatorum imaginibus depictis in vasis septimi
а. Chr. n. saeculi balteum sibi cernere videtur Helbig. Sed nescio an potius ima pars
tunicae brevis significetur; cf. Mittheil. des Arch. Inst. in Athen ПІ 1878 Т. 1.2,
Helbig l.l. p. 289.

5) Cf, Helbig 11. p. 294.

190 DE THORACE APUD HOMERUM.

contextu deleri non posse, cum praeterea eos tueatur, quod
redeunt T 414 sq. Sed Reichel ') eicit vs. 136 „xæ? №2 6ópwyxoc
тоХудоидАХ09 *"p4peicTo, quae eadem verba leguntur praeterea
г 358 H 252 A 436, neque dubitat?) quin vs. 133 verbis 2/-
т2006 бори5 significentur coniuncte balteus (Zweryp) et mitra,
quippe eum censeat vir doctus voce wpn indicari quodcun-
que corpori praesidio sit. At generalis ille usus vocis 6%ру6,
quem Reichel probare studet, sine certis exemplis est 2), neque
igitur eo tanquam ultimo auxilio utendum videtur, nisi om-
nibus aliis frustra temptatis unice aptam sententiam praebeat ;
Robert voce бшри$ nostro loco loricam sive scorieam sive laneam
significari putat *) et Фаруха 2/т^ооу loricae sinum esse censet 5).
Mitto quod apud posteriores aetate Graecos lorica scortea est
amod, lanea тідіоу, neutra bopa% vocatur, apud Homerum
neutrius praeter hunc locum vestigium cernitur. Sed magnopere
vereor ut contortius sinus loricae 3ízAcoc wpn dicatur. Praeterea
autem poëta distincte significat ibi thoracem duplicem fuisse
ubi baltei fibulae conexae essent, at nullius vestimenti sinus
sub balteo est, quo succingitur, sed supra balteum; porro
balteus nihilo magis loricae quam thoraci абпео convenit, neque
propter ensem requiri balteum iam supra monui, tunica autem
Menelaus si praeter loricam utebatur, balteus illi circumdatus
hac tegebatur, neque inde huius sinus existere potuit.

1) Н. W.* p. 89.

2) Н. W.? p. 37 sqq.

3) Nostro enim loco et duobus locis (Д 448 © 62) ubi vox xa«Axesoücipuy occurrit,
neque vetat quidquam neque tamen cogit generalem usum accipere. Sed plerisque
locis, quibus Reichel enm cernere sibi videtur, eiusdem generis sunt atque loci E 99,
100, 189, de quibus supra egi p. 107. In quo numero sunt E, 537, А 234 (de quo
vide infra $ 3), N 371, P 517, 606. Restat unus locus ubi paulo aliter res se
habet, > 460. Ibi Thetis a Vulcano petit &evríóm ха) труфбЛиау ха) ххАйс хуми?-
дас Етісфуиріос &pxpuíac, ха? бориха. Secundum Reicheli rationem , scutum, galeam,
ocreas, aeque recte voce Ódpw.E indicare licet atque mitram, quam solam hic ea
significari censet vir doctus. At ferri nequit vox generalis reservata ad unum aliquid
indicandum e cunctis in quae quadret, ceteris suo nomine peculiari appellatis. Porro
Reichel opinatur eum борихтис sit universe armatus et бдоріссғіу armare, sic quoque
probari usum generalem vocis бери}. Neque tamen sequitur, etiamsi in verbis illis
eius usus vestigia remanserint, ut non ipse tamen Homeri aetate exoleverit. (Vide
nos infra $ 7).

4) 11. p. 49. 5) Ll. p. 39.

DR THORACE APUD HOMERUM. 191

Sed Reichel Menelaum negat!) indutum fuisse tunica idque
propterea quod eius femora, tibiae, surae sanguine conspicie-
bantur maculata (vs. 140 sqq.). At nihil vetat credere tunicam,
succinctam praesertim, breviorem fuisse quam quae tibias et
suras tegeret, hae autem sanguine conspergi non poterant, quin
ad eas per femora sanguis deflueret. Quod autem Reichel vult
balteo opus fuisse ad continendum zoma manifesto non recte se
habet. Duos tantum praeter nostrum apud Homerum locos esse
vidimus ubi zoma occurrat, фу 683 et £ 483, e quibus verisimi-
liter effici ipse Reichel auctor est nihil aliud esse nisi subliga-
culum. Iamvero ad subligaculum continendum sufficiebat mitra.
Ап veri simile est antiquos milites mitram subdidisse subli-
gaculo, ita ut propter hoc alterum etiam cingulum requi-
reretur? Ipsa vox ,fulgens", addita £ 482, quae subligaculo per
se spectato minus convenit, pro documento esse videtur voce
taux ibi mitram simul et subligaculum indicari, eaque neces-
sario cohaerere ?) Atque vox a«ieAouirpwe (E 507) ostendit mi-
tram, nonnumquam saltem, i. e. cum non tegeretur tunica,
conspicuam fuisse. |

Propter balteum igitur Menelaus nostro loco videtur tunica
indutus fingi. At si ipse й2ри5 nostro loco quemadmodum loco
supra tractato, ubi de Diomede agitur, pro tunica habetur,
omnes evanescunt difficultates. Nam tunica subducta sub bal-
teo triplex est; at id quod triplex est, etiam est duplex,
tunica autem subducta propterea triplex est quod simplici, qua-
lis est supra et infra balteum, sub balteo accedit ruga quae
ipsa est duplex. Hanc igitur rugam significavit poéta verbis
2/тХ006 бӧруё, hanc occurrisse sagittae eius intererat comme-
morare. Fibulas aureas baltei quo tunica succincta erat, tunicam
ipsam mitram sagitta perforavit, e quibus merito mitra Яу
XaAxAe; “ҡамоу &vðpes praecipuum telorum munimentum audit.

1) H. W.* p. 91.

2) Tunica ita brevis ut femora nonnisi pro exigua parte tegat cernitur in vase
quod Mycenis invenit Tzundas v. d. (cf. 'EQápx. 1891 жуу. 8). Sed haec succincta
non est.

8) Ita censuisse videtur auctor scholii A mutilati ad A 187 (vide nos p. 116 in
ann.) ubi legimus; «xai fpa Qativóv" (E 483) дій тӛу xaAxóv. ý шітра обу ёсодгу
%риддис &ттї тері тўу іліфдушау ҳалхў дтаруоуса.

199 DE THORACE APUD HOMERUM.

Hane loci interpretationem versu 186 carere non posse perspi-
cuum est. Sagittas autem hami, qui in balteum penetraverant,
ехіта cutem esse quominus cerneret Menelaus, tunica non obstabat,
quippe quae a collo satis ampla esset qua introspiceretur. Tu-
nicae quod mentio non fit ubi Machaon vulnus inspicit, non
habet quod offendat, balteo enim soluto nihil negotii erat eam
tolere; neque eam desiderabit quisquam ubi balteum mitram
subligaculum se servasse Menelaus ай; subligaculum autem,
quod non maioris quam tunica momenti erat ad sagittam ar-
cendam et omittitur vs. 188, 194 ubi sagittae vis depingitur,
non mirum tamen est vs. 187, 216 simul cum mitra comme-
morari, quoniam ei affixum eiusque velut appendix erat.

$ 8.

А 234 Sq. бәри: intellegendus est Tertius locus ubi voce 62g»*£ tu-
tunica inten: nica significari videtur est hic.
Iphidamantem hasta petens Agamemnon non attingit; Iphi-

damas vero А 284 sq. „xarà Сфуму, бориков Évepüe ‘výš’, іт 9

айт06 Ерисе Вхрғіу (кірі ті0Усас" 009 Еторе бостйра таудіоХои,

&AAÀ толо "plv Әрууру дутомеуи (404304 Gc ётрётет` оқи.”
In schol. А ad hunc locum legitur „дт: où Мун борахов

&AAà xarà Сулу bwpæxog, тўу форахобоуиу Аєуошёууу` тд дё

Ёуғрбеу sig тд хат0 шёрос̧ тӯс бшр&ко$ Сәуус” Qc дтау atyn’ „vuče

Sé шу xat үгірд |ісуу духдуо6 Еуердеу” vs. 959 1), Prior pars

huius scholii non convenit cum altera, nam іп Ша 4$pwxoc et

Еуерде separantur, coniunguntur autem verba xarà Cóv4v борухос,

in altera autem parte coniunguntur verba Фухдуов Еуербе. Quam

discrepantiam censet Lehrs?) non Aristarcho sed Атініопісо im-

putandam esse. Recte id vidisse virum doctum opinor, sed

eadem ratio qua in hanc sententiam adducor obstat quominus

illi dem Aristarchum бууу vs. 284 et бостйра vs. Sequenti

pro eodem habuisse. Nam Apollonius in lex. (p. 382): фору:

1) Idem aliquanto brevius in schol. B ой тду бораха 9%Х01, ФАЛА тйу xxAoUMÉVwY
борахоС ууу, тд 28 Évepüs sig тд xáTw шёрос х0тӣс, cetera conveniunt.

2) Ll. p. 123.

3) Quod non fecit Apollonius, nam ita pergit: Аёувта дг Сауу xai ў Соууймаба,
,Сосато д? Саууу” (E181) xai. „фшуңу б0рихос Еуербе” (A 234),

. DE THORACE APUD HOMERUM. 128

тер Tüv уастёрх тдлто ðv oldv те С(бууивбо, is autem qui
huius interpretationis auctor illi fuit, si eam nostro loco adhi-
buit non potuit non coniungere 6%рихо6 fvepüe, solus autem ів
qui ita coniunxit convenienter sibi afferre potuit exempli causa
духдуов čvepðe. Credibile ergo est eundem qui alterius partis
scholii nostri auctor fuit, is vero haud dubie fuit Aristarchus !),
Apollonio auctorem fuisse. Quoquo modo autem haec res se
habet, recte nostro loco Çwvyy ita accipi ut sit ô тері тфу
уаттёрж тдтос̧, inde patet, quod 20уу, ceteroquin apud Home-
rum nonnisi feminis tributa, quo solo praeter nostrum loco viro
adscribitur, B 479 eandem illam contextus interpretationem re-
quirit 2). Vox (epaxofóv4 igitur, quamvis eam, Asyopévyy 3) dicat
schol. quasi in communi usu versata fuerit, procul dubio tan-
ium apud Homeri interpretes vulgata erat e nostro loco per-
peram derivata.

Videamus nunc de verbis 6ógxxoc fvepós. Quae Reichel ^) et
Robert 5) ut rite coniungunt, ita non audiendi sunt 2угрбеу in-
terpretantes mfra, et frustra negantes dyx&voc Еуердбеу esse posse
cig TÒ хато шёрос TOU &yx&vog. Nam conira notissimum est ad-
verbia loci Graece saepe cum genetivo partitivo, qui dicitur
construi, et &ухёуос fvepüe vs. 152, nisi est „in inferiore parte
cubiti” nihil est, praecedunt enim verba xarà xeips ш ёсуу.
Reichel quomodo 44v4v accipiat non patet; Robert, quem ай
modum est in schol. interpretatur ġalteum, ita ut idem valeat
atque $шттур vs. sequenti. Sed recte Reichel et Robert negant
б&рух& nostro loco esse thoracem aéneum. Hasta enim Iphida-
mantis „ойх frops Состйро maævælorov, ДААА тоў тріу ApyUpo

1) Nam prior pars scholii recentior est. Neutiquam enim is qui separaret 0фрухос
et ívepÜc exempli gratia afferret dyxóvoc fvepós, nisi id in vetustiore commentario
invenisset. Prior pars scholii ergo Aristonico debetur, altera Aristarcho, qui haud
dubie sic fere exorsus est, quod male intellectum mutavit Aristonicus: Ür; ой Aéysı
xarà бораха &AAk қата бууу борахос ФЖуербе” тд д? Évepüsv si; тд хатй шёрос
той борахов дс х.т.А.

2) Legimus enim 477 sqq.: per дё xpelwy '"Apxuéuvov bu ju TX xxi хефаАйу
гікедос Ai) тертихерайуы, "Apri 2 $ Әуму, стёруоу 22 Iocsiðáwvi. Praepostere
igitar nonnulli secundum Pausaniam (IX 17.8) “Онмуроу “Ари тду “Ауамемуоуа
vovoxyra &oixévau тўу Сшууу, Tv ӘтЛоу тйу схғуйу Qaaiv eixáE siv.

8) In schol. В ,хаХоушіууу”,

4) H. W.? p. 93. 5) 11 p. 48.

194 DE THORACE APUD HOMERUM.

йутошёуу (4046 06 Етрӛлет” аїиу”, mirum autem, si poëta
balteo id tribuisset, quod nemo scire posset an potius thoraci
aéneo deberetur qui subesset, praeterea rursus hic habemus
balteum thoraci абпео alienum, ad tunicam pertinentem. Quod
autem initio carminis A Agamemnon describitur thoracem aéneum
induens nullius momenti est, cum credibile, ne dicam verisi-
mile, sit Agamemnonis armaturae descriptionem alii poetae
deberi ac locum nostrum. Reichel hic voce бхриё scutum putat
significari, ita ut 0Фрихов čvepðe sit „infra scutum” !). Iamvero,
id quod saepius monui, fac diversa quae corpori praesidio es-
sent antiquo tempore Graecos indicasse voce 0%ру5, tamen voce
generali uti non licebat in singulis significandis, nisi aut pa-
teret aut non interesset quid ex his spectaretur. Quorum neutrum
hie usuvenit. Quod autem Robert rursus hic loricam sive scor-
team sive laneam significari vult et £vepór hic esse ,intra", ita
ut Óópwxos fvepüe sit „рег loricae sinum" °), neque cum Graeco
sermone haec convenire, neque omnino de loricae sinu cogitari
posse arbitror. Sed si 6cpx£ hic rursus est tunica, 0о0рухов Еуербе
est eig TÒ xdàTw шёрос TOU xiTGvoc, lure autem ва tunicae pars,
впесіпсізе praesertim , quae aut balteo tegitur aut infra balteum
est, inferior, vocatur cui oppositus est tunicae sinus i. e. quod
supra vidimus, Ócpxxoc yUamAov.

5 4.

T 357-360 (= H 251-254) óp — Pertractavimus locos quibus uti-
intellegendus est tunica lintea, que voce боруё tunica intellegenda
aut delendus г 358 (H 252). . 4

videtur, praeterea autem tres loci
sunt de quibus aut idem est iudicandum aut insiticius est ha-
bendus versus quo illa vox occurrit, qui cunctis idem est atque

А 136: ,xa1 ài& борихов тоХубайдадоу WpyupeicTO .

Ubi Paris et Menelaus certant Г 357—860, eisdemque verbis
in certamine Hectoris et Aiacis Н 251—254 legimus: д4 шд»
йбт1506 habe Фхнуйс д8рішоу Еу xoc xal è Üdpuxoc толидадалоо

1) Н. W.* p. 105.
2) Iphidamas trifft борихос fvepóev unter dem Panzer, d. h. er durchstósst den
Bausch, dann stósst seine Lanze auf den Gürtel der den Stoss hemmt, 1.]. p. 43.

DE THORACE APUD HOMERUM. 195

ўрурегсто, Rvrixpug 32 тора) Хатаруу дійиибе житйуж ёуҗо', 20
éxAlvyÓq xai dAsÓómTO хӯра |6Хғиуоу. Hastam e manu missam
iransfipere deinceps scutum et thoracem aéneum profecto est
mirabile. Aliter sane X 321 Achilles longe robustissimus omnium
Graecorum et armatus hasta ingenti, quam nemo alius torquere
posset, cum Hectorem thorace aéneo indutum peteret locum
elegit, ubi non modo clipeus, sed ne thorax quidem praesidio
esset, gulam volo. Itemque Diomedes in certamine ludiero cum
Aiace Y 820. Sed utroque loco nostro accedunt alia, Paris enim
et Hector fleetendo se vulnus imminens vitant, ita autem eos
ве flectere vidit Reichel!), ut femur deflecterent, non ut retra-
herent ventrem, quemadmodum voluerunt Heintze Ameis vv.
04. 3), id quod, tunica prope inguen praecisa, nulli usui erat.
Sed quoquo modo haec res se habet, non potest ita flecti cor-
pus ut, thorace transfixo, vulnus vitetur. Nisi forte Helbig v.
d. recte iudicat?) thoracem apud Homerum ea fuisse ampli-
tudine ut velut locum mutare in eo queas. At ne hoc quidem,
quod absurdum est, prodest praecisa tunica, quippe quae sub
thorace ad corpus se applicet necesse sit. lure suo igitur Rei-
chel *) et Robert?) iudicant fieri non posse ut Hectorem et
Paridem ll. ll. thoracibus aéneis indutos poétae finxerint. Recte
vero omnia se habent si 6ópu£ censetur hic esse ipse дитшу
cuius versu sequenti mentio fit, eandem enim rem duobus in-
sequentibus versibus diversis appellari nominibus apud Homerum
usitatissimum ені. Sed Reichel et Robert eiciunt vs Г 957,
Н 251 xai 3ià борукосв тоХидоида2оу йриресто, qui versus et
sine detrimento abest et cum idem sit atque A 136, quem non
posse deleri demonstravimus, infitiari non licet hinc illuc eum
irrepere potuisse prisca vocis 00р45 sententia ab interpolatore
neglecta. Ceterum si quis rogat uter locorum Г 357—360,
H 251—254 alteri exemplo fuerit, satis erit monuisse viros
doctos plerosque hune recentiorem putare, de qua re amplius
disserere non nostri propositi est.

Sed hoc addendum. Ad certamen se armans Paris Г 328—889

1) H. W.. p. 66, 67. ду In Edit. Iliad.
3) L1. p. 286. 4) 11.
b) Ll. p. 58, 59.

196 DE THORACE APUD HOMERUM.

induere narratur vs. 332 thoracem fratris Lycaonis. Hoc quoque
loco si rem per se spectas, nihil vetat intellegere thoracem
linteum i. e. tunicam. Nam T 16, 17 Paris in aciem prodisse
dicitur cum arcu atque sagittis et tectus pelle pantherea, prop-
ter quam tunica supervacua erat, quamque, ad scutum tractan-
dum impedimento futuram, nihil mirum si tunica permutavit.
Nihilo minus Robertio do locum a recentiore poéta vel inter-
polatore retractatum esse. Nam vs. 940 legimus Menelaum et
Paridem ad se armandos secedere. At Menelao profecto id
minime opus erat cui, modo fascia scutum aptaret et hastam
sumeret, omnia acta erant!). Sed idem versus recurrit ү 819
ubi Diomedes et Aiax ad certamen ludicrum ferro se cingunt,
ibique convenit egregie. Interpolatum igitur censeo Г 840. At
ві hic versus eicitur, stare non posse vs. 880—888, 841—848
in aperto est, quos praeterea neminem fugit aliunde ductos
esse ?).

6 5.

А 436 біру: intellegendus est Ulixes vulneratur а босо A 434
tunica lintea aut delendus est. раа, Регѓозвіз rursus èt scuto et
Xt thorace cutis a costis hasta avellitur.

Sed vs. 457 Ulixes hastam e cute atque e scuto trahit, nihil

de thorace, qui tamen, si aéneus fuit, taceri hic potuit nullo

modo. Aut ergo hunc vs. 486 voce 8ери5 designari, алі, quod
volunt Reichel?) et Robert 9, hunc versum eundem rursus ac

А 136 delendum esse patet.

1) Neve quis contra afferat quod Г 114 legitur тейуға 2 ғддоуто ('Axumioí те
Tpééc те). Nam etiamsi in ceteros cadit ut thoraces ponant certamen inter Menelaum
Paridemque inapecturos, non cadit in Menelaum pugnaturum. Ceterum quod animad-
vertit Reichel Н. W.* p. 66: „Einen Panzer jedesmal aus und anziehen (in den
Kampfpausen auf dem Schlachtfeld) hiesse doch die Gemüthlichkeit zu weit treiben"
rectissime se haberet si hic de proelii intervallo ageretur. Sed pactum erat, ut certa-
mine singulari bellum finiretur. Alia res est, quod Menelaum Paridemque si thora-
cibus абпеіз non usos finxit poeta noster, credibile non est eum ceteros Achivos Tro-
ianosque thoracatos finxisse.

2) Robert l.. p. 53 retinet vs, 334 (mutato Zu) 2° ёр’ in 4мф) меу) 385, 336.

3) H. W.* p. 71.

4) 11. p. 58 sq.

DE THORACE APUD HOMERUM. 197

5 6.

De locis quibus per se spectatis Secundum Homeri locos, ubi voce
incertum est sitne Фар in- 7,42 tunica lintea significatur, non-
tellegendus tunica lintea an ЖТ ; ;
йог саре: nulli alii se nobis obtulerunt qui-

bus, per se spectatis, non apparet
utrum de Ша an de thorace aéneo cogitandum sit. Cuius
generis accedunt В 544, Г 332, Z 322, А 978, П 133, alii
поп reperiuntur. Aut thorax totus aëneus, aut tunica lintea

laminis aéneis munita intellegenda videbatur A 448, 489, e 62,

М 265, 342, 971 sq., 997, 587, r1 178, P 605 в44., T 361 5,

eum nihilo magis constaret alterutrum horum eligendum esse

quam nihil omnino aénei spectari N 507, P 314. Duobus locis,

М 265, 342 ipsae appellationes Хамтрду wav&ovrec et уготухто!

suadebant ut cogitaremus de thoracibus aéneis ?) Ab altera

parte locis М 871 sq. 897 ва. 507, P 314, quibus solis apud Ho-
merum ódpuE£ vel bwpyxos yúæaov hasta perfringi narratur, prae-
terea В 544, ubi Abantes dicuntur conari longis suis hastis
борикас (ЙЕлі диішу uq) oT40scci, id ipsum forsitan afferre
liceat ad probandum de vestimentis agi linteis. At concedendum

езі hasta perfringi posse etiam thoracem абпешп 3). А 979

Diomedes Agastrophum spolians detraxisse narratur 00руха ётд

074000, àomióm т” бшу. Ex his apparet Agastrophi Ze7iàx

pependisse Ех теХомФуос, eae enim Zcziós; quae intus loris in-

structae erant ad brachium laevum inserendum, manifesto non
detrahebantur ab occisorum humeris. Sed antiquissimi clipei,
qui quidem depinguntur in monumentis Mycenaeis, aliter quam

clipei recentioris aetatis pependisse revera videntur ёх reAa vos 5).

Itaque non opus est ut cogitemus nostro loco de scuto talari,

1) Vide supra. Iamvero locis © 62, P 314, 605 sqq. T 361 locorum aliorum
quibuscum cohaerent comparatio docet spectari thoraces aéneos, vide supra. Contra
A 489 agitur de tunica lintea, vide supra et $ 14.

2) Vide supra.

З) Iactu М 371 sq., 507 sq.; ісіп N 397 sq., P 314 thorax perfringitur. Credibilius
бале ісіп quam iactu perfringi thoracem aéneum. At tamen revera de thoracibus
aéneis арі èt B 544 et, ut P 314 (vide supra ann. (1)), ita N 507, vide infra $ 14.

5) Vide Rob. l.l. p. 10. |

198 DE THORACE APUD HOMERUM.

qualia notissimum est apud Homerum neque minus in monu-
mentis Mycenaeis frequentia esse. Scutum talare si constaret
hic spectari, vix dubium esset quin бсру hic esset tunica,
neque enim qui scuto talari utitur, de qua re mox accuratius
agam 1), thoracem aéneum induisse credibile est. Sed ut res
se habet, utrum tunica an thorax aéneus spectetur incertum
manet?) Hoc constat, quantum ex monumentis Mycenaeis effi-
cere licet, milites quoque antiquissimis illis armatos clipeis ,
carere thoracibus, sed certi hac de re nihil ex iis efficere licet ?).

Restant Z 922 ubi Paris describitur occupatus in armis ex-
pediendis, concinnans 47тідх x«l бориха, Г 332 ubi Paris,
I] 183 ubi Patroclus б0руха тер) oT:50ecciy luve, quibus locis
per se spectatis nihil neque cogit neque vetat tunicam intelle-
gere praesertim laminis aéneis instructam. Nisi forsitan тер)
стубғссі aptius dicatur de thorace аёпео $).

(Continuabuntur).

1) Vide infra $ 9.

2) Robert ll. p. 20 cum victor occisum hostem thorace exuat antequam scutum
еі detrahat, de clipeo aptato brachio non pendente ёх теХамфуос agi censet etverbis
„@тхїдж® 7” шоу? sequiorem poétam minus accurate usum esse, Equidem facilius тд
Ёттєроу трбтероу feram, ut Л 251 ÉrpadQov 49" £yévovro, д 50 uQ? 2° Xpa yaakvægç
кооА 'fíAov #22 xuTüvac, alia eiusmodi.

8) Cf. infra % 9.

4) Revera mox patebit Г 332, П 133 de thorace аёпео agi, cf. $ 14, contra Z 322
de tunica agi videbimus infra $ 14. De loco Г 332 vide praeterea supra p. 127.

AD PLUTARCHUM.

Themist. 4 (Sint. Postquam Platonis est prolata sententia,
consilium eorum improbantis qui Athenas e republica mediter-
ranea maritimam fecerunt, sic ipse Plutarchus de Themistocle
loqui pergit: utrum politica eus ratio bona an prava fuerit
Ёсто (1Хо60Фдӛтероу ётісхотеїи. Immo quAocoQurépov: de ea re
ii iudicent qui philosophicis disceptationibus magis quam ego
sunt idonei. J. J. H.

ТАСІТЕА.

SCRIPSIT

J. J. HARTMAN.
(Continuantur e pag. 80.)

XX.

AD HISTORIAS ANNOTATIONES VARIAR.

H. I, 18. Causarum, cur Othonem adoptare Galba nollet, et
hane fuisse unam ве credere Tacitus significat, quod parum e
republica putaret talem ei relinquere successorem: „eredo et
reipublicae curam subisse, frustra a Nerone translatae, si apud
Othonem relinqueretur." Haec ipsius Taciti verba sunt. Altera
causa, de qua non credat aliquid sed comperta se tradere certo
sciat, haec est quod Vinii pro Othone artificia Galba perspexerit:
,neque erat Galbae ignota Othonis ac Titi Vinii amicitia." Sed
et tertia causa quaedam fuit, quae Galbam, senem morosum
et adversus rumores pertinacem, impelleret ut sic secum loque-
retur: ,at ego id ipsum, quod me facturum vaticinantur inepti
isti homines, nunquam faciam." Totum Taciti locum huc per-
linentem exscribam, ita divisum, ut nemo, qui quae hic prae-
miserim legerit, ullo modo dubitare possit, quin causae ibi
enumerentur, quae ab Othone mentem Galbae vel abalienaverint
vel certe abalienare potuerint:

a. Neque erat Galbae ignota Othonis ac Titii Vinii amicitia.

6. Et rumoribus nihil silentio transmittentium , quia Vinio
vidua filia, caelebs Otho, gener ae socer destinabantur.

130 TACITUB.

c. Credo et reipublicae curam subisse, frustra a Nerone
translatae, si apud Othonem relinqueretur.

De tertia primaque causa nihil est quod annotemus: omnia
ibi sunt perspicua. De secunda videamus. Quid illud fuit quod
Galbam instigaret ut pertinaciter Othonem adoptare recusaret?
Quod vulgi rumoribus Otho et Vinius ,gener ac socer destina-
bantur." Haec Taciti verba sunt. In familiari otiosorum sermone
nihil ista ubertas ,gener ac socer" molesti habet. [mmo ipsa
hominum vita refertur, si quis de populo sic loquens inducitur:
,mihi crede, duo isti viri, quos vides, Otho et Vinius, ali-
quando gener socerque erunt." At hic istud gener ac socer pla-
cidae est verbositatis, quae mirum quantum discrepet а totius
loci acuta atque acerba brevitate. Praeterea: — atque hoc multo
gravius — illud quod homines fabulantur de futura Othonis
Viniique affinitate quid habet quod Galbam graviter commoveat?
Ап eam fuisse causam credamus, cur віс Galba loqueretur: „si
Vinii gener fiet Otho, ego eum filium habere nolo"? Non opinor.
Intellexisse Galbam non debere se Vinio aurem praebere Othonis
causam defendenti, cupidum enim illum esse patronum ....
satis superque indicatum est verbis ,neque erat Galbae ignota
Othonis ac Titi Vinii amicitia", parumque Taciteum videtur tot
verbis uti ad demonstrandum, quam artum illud amicitiae fuerit
vinculum quo Vinius et Otho inter se iuncti essent. Quid ergo
erat in illis rumusculis populi, quod em Galbae moveret?
Nam nisi illum effectum rumusculi isti habuissent, non potuisset
inde nasci causa cur adoptare Othonem Galba nollet. Sic, ut
ego opinor, inter se loquebantur homines: „Othonem istum
hominem elegantem venustumque, quem novimus omnes, quem
per urbem volitantem videmus, mihi crede, mox videbimus
alterius consulis (et principis) filium, alterius generum." Suspicor
ergo Tacitum scripsisse: „pater ac socer destinabantur" eoque
invito irrepsisse decantatam istam socer? et generi commemora-
tionem. Neque fortasse hic negligendum quod, cum res ipsa
ferat ut duo vocabula, quae sic ut gener et socer unam rem,
unam affinitatem, significent, coniunctionibus que vel e£ vincia-
mus, hic ,gener ac socer" legitur.

H. I, 97. In castris praetoriis Otho ad milites orationem

TACITUS. 131

habet, qua iis in memoriam vocat quaecunque Galba ad Italiam
accedens ipsamque urbem intrans crudeliter fecit. Ibi et hanc
legimus exclamationem :

„Quae usquam provincia, quae castra sunt nisi cruenta et
maculata, aut, ut ipse praedicat, emendata et correcta."

Ipse sonus verborum „quae provincia, quae castra sun?" habet
quod vitium crepet. De sententia videamus. Nonne absurdum
est contendere nullam wsqwam esse provinciam quam non cruore
asperserit Galba? Num credibile illud videri poterat vel ipsis
militibus urbanis, quibus hoc certe notum fuerit, e qua pro-
vincia in Italiam venisset Galba, et quae ei fuisset pervadenda
provincia? Atque ipsa vox provincia quid habet quod vehemen-
ter animos militum permoveat? Nihil, ut opinor. Sed inspicia-
mus longam illam scelerum enumerationem, quae hacce excla-
matione clauditur: de classiariis agitur, quorum partem Galba
trucidavit, partem decimavit, de Fonteio Capitone , Clodio Macro ,
Nymphidio occisis et quibusdam aliis, sed plerisque copiarum
ducibus. Ergo, si duo triave nomina excipimus, tota ista Galbae
crudelitas ad solos milites et ad viros, qui militibus praefuerunt,
pertinuit. Et, ut opinor, etiamsi praeterea in togatos inermesque
provinciales saeviisset Galba, tamen de his tacuisset Otho et
sagatos paludatosque commemorasset solos, qui novo imperatori
vietimae cecidissent. Ceteros haud magnopere praetoriani erant
curaturi. Ergo ut Otho dieat aliquid quod terse enuntiatum sit,
quod a veritate non nimis recedat, quod animos militum quam
maxime incendat, legendum censeo: ,quae usquam praesidia,
quae castra sunt e.q.s.".

Н. I, 50. Оссіво Galba, cum nuntius de Vitellii defectione
per urbem pererebruisset, vehementer а ісізе erant omnium
mentes:

„Duos omnium mortalium impudicitia ignavia luxuria deter-
rimos velut ad perdendum imperium fataliter electos non sena-
tus modo et eques, quis aliqua pars et cura reipublicae, sed
vulgus quoque palam maerere."

Totus loci connexus huiuscemodi est: tempus, quod instabat,
civibus multo tristius videbatur non solum quam (albae illud
(cum, licet bellum non esset, tot tamen fierent scelera) sed

189 TACITUS.

etiam quam ipsa bellorum civilium aetas: nam tunc, quicunque
evasurus esset princeps, hoc tamen constabat fore eum virum
qui rempublicam regere posset; at nunc hoc unum sciebant
homines „deteriorem fore, qui vicisset." At nune ego in voce,
quae est maerere haereo; non enim, ut opinor, praesens malum
maeremus, sed praeteritam conditionem, praesenti meliorem.
Ergo aut Tacitus, cum homines de praesenti tempore cogitantes
inducit, iam animo praesumit tempus, quo praesentia praeteri-
taque inter ве comparabunt, ideoque таегеге posuit ubi quivis
alius indignari esset positurus, aut, id quod multo verisimilius,
pauca quaedam hic exciderunt atque sic explenda lacuna: „sed
vulgus quoque «indignari et priora» palam maerere."

H. I, 58. Imperio ad Vitellium delato protervi milites ducum
quorundam sibi invisorum poenam postulant; ante omnes dedi
sibi Iulium Bardonem, Germanicae classis praefectum, ad sup-
plicium flagitant: huie enim praesertim vitio dabant Fontei
Capitonis, gratissimi ducis, interitum. At dolo eum militum
saevitiae subtrahit Vitellius:

„Interim ut piaculum obicitur centurio Crispinus; sanguine
Capitonis ве cruentaverat, eoque et postulantibus manifestior et
punienti vilior fuit."

Punient$ sc. Vitellio. At, obsecro, num punit miserum cen-
turionem Vitellius? Num ullus omnino puniendi verbo locus?
Ап censeamus Tacito punitum videri hominem, eo nomine ab
iratis militibus necatum, quod Capitonem occidisset? Capito
enim quid, iudice Tacito, fecerat? Haud dubie in Germania
lurbaverat, non secus ac Macer in Africa (v.c. 7), certe turbare
coeptaverat, eumque oppresserant interfecerantque Cornelius
Aquinius et Fabius Valens, „antequam iuberentur'" quidem (ib.),
sed tamen haud dubie rati se sic prospicere quieti et securitati
reipublicae. Num qui eiusmodi consilii particeps fuit, cum postea
а discordibus militibus, qui aegre illud tulerunt, crudeliter
trucidatur, puniri vel а militibus, vel a duce, qui non inter-
cedit, dici potest ? Haud opinor. Denique quae intercedit ratio
inter voces quae sunt postulantibus et punienti? Et aliqua tamen
ratio intercedere debet, nisi credimus Tacitum поп cohaerentia
locutum. Quod quoniam credere nolumus, in punientii latere

TACITUS. . 188

vitium nostro iure statuimus. Quod quomodo sit tollendum fere
iam diximus, certe elucet e tota disputatione nostra. Milites
postulant aliquid, dux aut respuit postulata, aut aurem iis
praebet. Subtraxerat autem militum minis Burdonem, at Cris-
pinum iis ... quid? Nempe permittit. Hoc est legendum per-
mittenti , hoc unice in hunc locum convenit, et ductibus litera-
rum traditae voci рилет admodum est simile (pmittenti).

H. I, 64. Fabius Valens cum exercitum adversus Othonem
in Italiam ducit, in civitate Lingonum inter legionarios et Ва-
favos auxiliares iurgia exarsere eiusmodi ut prope a proelio
abesset res. Haec ipsius Taciti verba sunt:

,lurgia primum, mox rixa inter Batavos et legionarios, dum
his aut illis studia militum adgregantur, prope in proelium
exarsere, ni Valens animadversione paucorum oblitos iam Ba-
tavos imperii admonuisset." |

Praeter Batavos et legionarios in Valentis exercitu aut nulli
fuerunt milites aut admodum pauci (v. c. 59 et 64). Atque
hae nunc exercitus partes paene inter se manus conserunt.
Quaero qui nobis praeterea hic cogitandi sint milites, quorum
„studia aggregantur" rixantibus. Nullos invenio, sed istud mili-
tum in alius vocabuli locum irrepsisse censeo, puta civium vel
municipum, quae vocabula et ideo magis huc quadrant, quoniam
milites potius et ipsos in eiusmodi certamine gladios destringere
consentaneum est, at studia magis otiose adstantium et pugnae
exitum spectantium sunt.

H. I, 89. Praetorianos pro ipsius salute nimis sollicitos et
aliis argumentis placat Otho et hoc:

„Imus ad bellum .... Ар et illic nocte intempesta rapientur
arma? Unus alterve perditus ac temulentus (neque enim plures
consternatione proxima insanisse crediderim) centurionis ac tri-
buni sanguine manus imbuet, imperatoris sui tentorium ir-
rumpet.”

Imperator unus est, et ne plures quidem cogitari possunt
vel in exercitu vel in republica. Absurde igitur pauci quidam
milites in imperatoris sw; tentorium irrumpere finguntur. At
istud sut post íribumi pone, pulcherrime enuntiata erit tota

134 . ТАСІТОВ.

periodos: „centurionis ac tribuni sui sanguine manus imbuet,
imperatoris tentorium irrumpet." Ipsum illud quod traditum
est hanc nobis transpositionem commendat; in codice enim non
tribuni legitur sed tribunis.

H. II, 2. Titus Vespasianus, a patre Romam ad Galbam
missus vel officii causa vel spe adoptionis, Corinthi de interitu
imperatoris certior faetus secum deliberat pergatne Romam an
ай patrem redeat; tandem redire decernit, idque haud unam
ob causam: |

,Fuerunt, qui accensum desiderio Berenices reginae vertisse
iter crederent; neque abhorrebat a Berenice iuvenilis animus,
sed gerendis rebus nullum ez eo impedimentum: laetam vo-
luptatibus adulescentiam egit, suo quam patris imperio modestior."

Immo vero ez ea: tum enim demum ita nobis Вегепісев
Titique amores describuntur ut innocuos eos fuisse appareat:
nullum Berenice rebus gerendis afferebat impedimentum.

H. II, 8. Postquam quid fama proditum sit de templi Veneris
Paphiae conditore enarravit, sic pergit Tacitus:

„бей scientiam artemque haruspicum accitam et cilicen Ta-
miram intulisse."

Ita est in codice. Qui tantummodo cilicen in Cilicem mutarunt
Taciti manum non restituerunt: ferri enim nullo modo istud ef
potest. Sed ne illi quidem, qui eam voculam delent, mihi satis-
faciunt: nunc enim una nobis res duabus sententiolis traditur,
neque quid sibi ista velit divisio: ,sed scientiam artemque ha-
ruspicum accitam: Cilicem Tamiram intulisse" quisquam videt.
Idem de Puteolani coniectura e Cilicia pro et cilicen legentis
statuendum est. Non enim minus ingrate sententia sic discer-
pitur: „sed scientiam artemque haruspicum aecitam e Cilicia:
Tamiram intulisse." Illa tamen ad veram nos ducit lectionem,
ad quam restituendam levissima quaedam sufficit emendatio.
Legendum enim est: „Sed scientiam artemque haruspicum ac-
citum e Cilicia Tamiram intulisse." Haud dissimili modo H.
ІҮ, 88 a Ptolemaeo primum vir quidam externarum religionum
peritus arcessitur; eius deinde monitis eo res deducitur ut e
Ponto nova religio in Aegyptum transferatur.

TACITUS. 185

Н. II, 16. Per vim Decumus Pacarius procurator insulam
Corsicam, quae hactenus Othoni fidelis manserat in partes Vi-
telli traducere tentat. Consilium habet principum, duosque
copiarum duces contra dicere ausos interfici iubet:

„Quorum morte exterriti, qui aderant, simul ignara et alieni
metus socia imperatorum turba in verba Vitellii iuravere."

Imperatorum est in codice; nunc plerumque acquiescitur in
vetusta correctione imperitorum. Quam inepte diceretur ignara
imperitorum turba, quam absurda ea esset atque inanis verborum
ubertas sensisse videtur nemo. Fuit cum ad vitandam istam
tauiologiam pro ignara legendum putarem ignava, sed longe
meliora me unus e commilitonibus docuit, cuius felicissimum
inventum libenter hic pono. Is enim imperatorum retinendum
sed statim рові ignara ponendum vidit: „ignara imperatorum
et alieni metus socia turba." Insulani isti vix ipsa Othonis
Vitellique nornina noverant; certe uter peior esset imperator
plane ignorabant 1). '

H. П, 32. Coniunctis Caecinae et Valentis copiis Vitelliani
certandi ardent amore; Othoniani utrum statim in discrimen
rem adducant an exspectent etiam deliberant. Hoc Suetonius Pau-
linus suadet: mora exhauriendas hostium vires censet, suum
enim exercitum eadem accrescere. Eius verba et alia sunt et haec:

„Paucis diebus quartam decimam legionem magnam ipsam
famam, Moesicis cum copiis adfore.”

Sic est in codice. Probatur fere Candidi emendatio: magna
ipsam fama. Perperam, ut opinor. Nihil enim sequitur quod
isti ¿psam vel opponatur vel aliqua ratione cum eo vocabulo
cohaereat. Unice verum videtur: magnam ipsa fama: sola iam
rerum gestarum gloria magnus et nobilis ille erat exercitus.
Cf. quod proxime praecedit: „senatumque et populum, nun-
quam obscura nomina." Quantum roboris in ipso romine ac
fama inesset probe noverat peritus animorum dux.

H. П, 59. Honoribus afficere Vitellium, qui modo advenit,
ét milites Romani ét municipes Lugdunenses certant. Ille:

1) Auctor lepidissimae emendationis A. Rurerrs VAN DER Lorrr lit. hum, cand.

186 TACITUS.

„mox universum exercitum occurrere infanti filio iubet; per-
latumque et paludamento opertum sinu retinens Germanicum
appellavit.”

Perlatum: quo? Per singulosne exercitus manipulos? Facile
intelligo gestato iactatoque infanti quiete opus fuisse, liben-
terque in sinu eum patris obdormivisse. At tunc demum
eum Vitellius paludamento induit. Non fuit, ut opinor, in
omnibus rebus tam praeposterus et perversus. Et ne de novo
satis iam fessi infantis loquar incommodo, nudusne militum
manibus perlatus est? Aut susque deque hic omnia habuit Ta-
citus aut pro perlatum legendum est prolatum: nempe e ten-
torio, ubi hactenus apud nutricem aliquam latitavit.

H. П, 60. Narratur quomodo iam victor Vitellius Othonis
cognatis amicis adiutoribus usus sit. Ibi et haec leguntur:

„Mario Celso consulatus servatur; sed creditum fama obiec-
tumque mox in senatu Caecilio Simplici, quod eum honorem
pecunia mercari, nec sine exitio Celsi voluisset.".

Aut Latine temere vocabula coniicere licet, aut nihili est
creditum fama. Quid sit legendum non definio, sed in syllaba
сте esse opinor vel adiectivi, quod est creber, vel verbi, quod
hinc originem ducit, aliquam formam. Ecquid crebra fama omisso
fuit vel erat, quibus verbis hic opus esse non videtur? Cf. H.
IV, 12 ,crebrescentem cladis Germanicae famam."

H. II, 69. Apud Flavium Sabinum praefectum urbis Dola-
bella, qui ab Othone in coloniam Aquinatem erat sepositus, ab
amico perfido accusatur quod audita morte Othonis custodiam
rupisset, victis partibus se ostentasset, cohortem quandam sol-
licitasset :

„Nec ullis tantorum criminum probationibus (i. e. cum cri-
mina illa nullo modo probare posset) in paenitentiam versus
(accusator) seram veniam post scelus quaerebat. Cunctantem
, вирга tanta re Flavium Sabinum Triaria, L. Vitellii uxor, ultra
feminam ferox, terruit, ne periculo principis famam clementiae
adfectaret."'

Deinde legimus Sabinum, hominem ignavum, hoc argumento
victum, cum antea Dolabellae parcere voluisset, ultro operam

TACITUS. 137

dedisse ut Vitellio imperatori quam maxima eius culpa videre-
tur; nec frustra: iussu enim Vitellii miserum hominem inter-
fectum.

Ніс ne omnia a Tacito confusa et т? ÜcTepov тр0тероу propo-
situm statuamus, verborum „seram veniam post scelus quaesi vit"
hanc esse sententiam sumendum est, eiusmodi crimina, quamvis
. infirmo niterentur fundamento, tamen illo tempore reo semper
certam attulisse perniciem. Multo tamen melius cohaerebunt
omnia, multoque melius quid sibi istud seram velit intelligemus,
Bi post cunctantem inseruerimus enim, ut illa coniunctio inde а
voce cunctantem narrari quomodo totum illud sit peractum ne-
gotium indicet (Enim Belg.: ,namelijk").

H. П, 64. Egregiam et antiqui moris feminam fuisse Sex-
tiliam Vitellii matrem insigni probatur exemplo. Sequitur:

„Nec ullis postea fortunae illecebris aut ambitu civitatis in
gaudium evicta domus suae tantum adversa sensit."

Parum gratum est verborum ŝin gaudium evicta òEúuwpov.
Tacitum dedisse opinor evecta, quod fere idem est atque elata.

H. II, 70. Oculis perlustrat Vitellius campum Bedriacensem,
ubi ante quadraginta dies terribile illud fuerat commissum
praelium. Quam dirum et atrox ille tum praebuerit spectaculum
facunde describitur. Sequitur:

„Мес minus inhumana. pars viae, quam Cremonenses lauru
rosaque constraverant, exstructis altaribus caesisque victimis
regium in morem."

Aliquam viam vel viae partem ipsam 2%йшпалат vocare ab-
surdissimum videtur, neque omnino hic de ulla parte viae sermo
esse potest, siquidem in praecedentibus non de alia quadam
viae parte agitur sed de campo vicino. Quapropter lubentissime
Leopoldio meo assentior acute, ut solet, pro pars proponenti
species. Non minus quam campi illius foedi atrocisque inhumana
erat viae species, quam in honorem Vitellii, nequissimi morta-
lium, ita exornaverant municipes tamquam si magnus aliquis
rex accederet.

H. П, 74. Vespasianus, licet eum multi potentesque amici

188 TACITUS.

atque adeo ipsi dii immortales ad imperium vocent, haesitat
etiam; vix se tanto fastigio parem aestimat, gravemque refor-
midat casum. Et alia secum deliberat et haec:

„Esse privatis cogitationibus progressum, et prout velint plus
minusve sumi ex fortuna: imperium cupientibus nihil medium
inter summa aut praecipitia."

Claudicare hanc sententiam dudum est intellectum; ergo
Lipsius pro progressum legi iussit regressum, quod certe melius
videtur, quam illorum coniecturae, qui „esse progressum re-
gressum" vel „esse progressum esse regressum” vel „esse pro-
gressum et regressum” proposuerunt. Nam in privatis cogita-
tionibus et omnino in statu privato hoc solum est laudandum
quod regredi liceat; vox progressus, sic nude posita, nunquam
rem laudandam optandamve significat. Sed Lipsianae coniecturae
cum ceteris omnibus commune hoc vitium est quod ,prout
velint plus minusve" languidissimum est et ubertatis in Tacito
certe non tolerandae. Quapropter multo leniorem hanc propono
emendationem, qua omnia in ordinem videantur redigi: trans-
posita coniunctione e£ legamus:

„esse privatis cogitationibus progressum prout velint, et plus
minusve sumi ex fortuna": privato homini licet non ultra quam
ipse' velit progredi, et quantum commodum est a fortuna sumit.
At qui semel ad imperium pervenit, nisi semper plus sibi ac-
quirit, certa ei instat pernicies.

H. II, 76. In allocutione, qua Vespasianum ad imperium
vocat, Mucianus de Vitellio cum maximo loquitur contemptu.
„Iam Othonem" ait

,desiderabilem et magnum principem fecit, cum interim
spargit legiones, exarmat cohortes, nova cotidie bello semina
ministrat.”

Apage ineptias et ovo lege.

H. II, 82. De bello quod a Vespasiano Mucianoque paratur
et alia et haec legimus:

„Ipse Vespasianus adire hortari, bonos laude, segnes exem plo
incitare saepius quam соёгсеге, vitia magis amicorum quam
virtutes dissimulans."

ТАСІТТЕ. 189

Coércere et incitare diversissima sunt et tantum non inter se
contraria, cum tamen hic verba requiruntur, quae colore quidem
differunt sed idem consilium, eundemque effectum significant.
Atqui incitamus segnes, sed coércemus — quos? Nempe insano
ardore abreptos, lascivientes, eos denique qui huc Шис volitan-
tes communem laborem impediunt magis quam adiuvant. Segnes
vero quid? Vi, minis, poena ... cogimus, nisi admonitionibus
nostris aurem praebent. Ergo pro coércere hie cogere lege. Boni
imperatoris est exemplo incitare segnes, aut, si in exemplo
praesidii parum est, cogere, quod sic absolute positum egregie
cum illo „exemplo cogere” coniungitur ad totam Vespasiani
rationem depingendam.

H. II, 87. Foedum istud agmen, quo Vitellius urbem petit,
et aliis et his describitur verbis: | |

„Sexaginta milia armatorum sequebantur, licentia corrupta;
calonum numerus amplior, procacissimis etiam inter servos
lixarum ingeniis."

Vera huius loci cognita lectione — nam si ullus, hie certis-
sima est emendatione restitutus — doctas ridebis annotationes,
qualis est haec apud Orellium:

,Lixas liberos homines fuisse, rite colligas ex Ann. II, 62
(citatur locus) At lixae quoque, ut hie vides, mancipiis ob
vilem quaestum ac mores procaces aequiparabantur." Verum,
о bone, si sanus hic locus, non aeqwiparantur mancipiis lixae,
sed plane iis adnumerantur, tamquam si de servili eorum statu
nulla unquam inter homines fuerit dubitatio. Et si procaecitate
morum semper vilissimis sunt pares mancipiis, nulla est in
Vitellio culpa, si non modestioribus iis usus et ministris. Vides
e tradita lectione nullum, nedum aptum, sensum ullo modo
extrahi posse, sed lenissima emendatione revocatur id quod
unice in hune locum conveniat, id quod ipsum Vitellia-
num agmen legentibus ponat ante oculos, id denique quod
quin a Tacito scriptum sit posthac iam nemo sit dubitaturus.
Pro etiam nter servos legendum est etiam inter severos 1).
En ipsa nobis reddita Taciti manus! Etiam in severo mo-

1) Praestantissimatn emendationem acceptam refero Leopoldio meo quem toties
iam, ut par erat, laudavi.

140 TACITUS.

desteque habito exercitu procaces lixae sunt; quam lascivos eos
fuisse credamus in Vitelliana turba ista! Vide quam egregie
nunc, in eundem sensum, haec addantur: „tot legatorum ami-
corumque comitatus, inhabilis ad parendum, etiamsi summa mo-
destia regeretur." Idem est exercitus modestus et severus. Adver-
bium severe de militibus adhibitum legitur А. IV, 2 (cur Tiberius
cohortes urbanas in una castra contraxerit traditur): , Praeten-
debat lascivire militem diductum; si quid subitum ingruat,
maiore auxilio pariter subveniri; et severius acturos, si vallum
statuatur procul urbis illecebris."
Opponuntur inter se /ascovire et severe agere.

H. П, 88. Vixdum urbem intraverant saevi isti ferique Vi-
telli milites et iam proelia fiunt caedesque civium:

„cum turbam populi per inscitiam parum vitarent, aut ubi
lubrico viae vel occursu alicuius procidissent, ad iurgium, mox
ad manus et ferrum transirent."

Non duae res hic inter se opponuntur: altera enim ex altera
necessario sequitur. Cum barbari turbam populi parum vitarent,
fieri non poterat quin identidem alicui civi impingerentur.
AÁccedebat alia procedendi causa: viae lubricum. Pro aut ergo
et legendum censeo.

H. II, 99. Nefaria proditione a Vitellio ad Flavianos deficit
Caecina:

,Credidere plerique Flavii Sabini consiliis concussam Оаесіпае
mentem, ministro sermonum Rubrio Gallo: rata apud Vespasia-
num fore pacta transitionis; simul odiorum invidiaeque erga
Fabium Valentem admonebatur, ui impar apud Vitellium gra-
Паш viresque apud novum principem pararet."

Mire conformata est haec sententia! Primum ista subita ad
passivum verbum transitione (admonebatur) neque perspicuitati
neque elegantiae consulitur. Quis enim Caecinam admonet?
Nempe idem Rubrius Gallus, de quo in praecedentibus sermo
est. Sed hoc durius quod admonendi verbum hic primum: „їп
memoriam revocare" significat, deinde ,adhortari". Utrique
malo medeberis, si excidisse paucas literulas statues, Tacitum-
que pro айтопебағиғ scripsisse: admonens hortabatur.

TACITUR. 141

Н. III, 2. In exercitu Flaviano sunt qui morandum сепѕеапі
et Muciani exspectandum exercitum. At Antonius Primus, vir
acerrimus moraeque impatiens, festinandum esse clamat et
celeri impetu opprimendos hostes. Eius verba et alia et haec
traduntur:

„Nisi quis retinet, idem suasor auctorque consilii ero.”

Inepte bis idem hic dici (quid enim inter suasorem et aucto-
rem interest?) dudum est intellectum. En iterum Leopoldii mei
ingenium elucet! Vulgo enim probatur Iacobi correctio ,suasor
aciorque". At vide quanto ét elegantia ét probabilitate illius
praestet emendatio: ,auctor actorque". Cum explicandi causa
suasor fuisset suprascriptum, vocabulorum tam inter se simi-
lium alterum illa annotatione e textu expulsum est.

Н. Ш, 41. Fabius Valens Vitelliani exercitus dux cum paucis
cohortibus in Etruriam venit, ubi cognito Cremonensis proelii
exitu consilium arripit, quod, si maturasset, funestum reipu-
blicae esse potuisset, nempe ut:

,arreptis navibus in quamcunque partem Narbonensis provin-
ciae egressus Gallias et exercitus et Germaniae gentes novum-
que bellum cieret."

Quam multa hic enumerantur, vel potius balbo ore effundun-
tur. De quibusnam hic егегеййбив cogitandum est? Ipse contex-
tus nobis Galliarum nescio quos exercitus obtrudit. Et Germaniae
gentibus quid hic faciamus? Fingamusne Valentem novum Cim-
brorum Teutonumque bellum Romanis excitare studentem?
Lege, ut omnia recte procedant et aliquam habeant veri speciem:
,Gallias et exercitus Germaniae novumque bellum cieret." Hoe
homini strenuo nec tamen insano in mentem venire potest: ut
ad rebellandum adducat Gallos, si non omnes at aliquas natio-
nes, et а Rheno copias in Italiam allieiat: sic novum atroxque
bellum existet.

H. ІП, 46. Daci, ardente in Italia bello, abducto e Moesia
exercitu :

,expugnatis cohortium alarumque hibernis utraque Danuvii
ripa potiebantur, iamque castra legionum excindere parabant,
ni Mucianus sextam legionem opposuisset, Cremonensis victoriae

149 TACITUR.

gnarus, ас ne externa moles utrimque ingrueret, si Dacus Ger-
manusque diversi irrupissent."

Hic ego cum Vürtheimio meo facere paratus sum, pro gnarus
coniicienti ignarus: apud Cremonam vicisse suos ignorabat etiam
Mucianus, quo magis illud а Dacis imminens periculum, utpote
in re ancipiti, metuebat. Non quin et nuntius de felici illius
pugnae exitu Mucianum eo adducere potuerit ut Dacis obviam
iret: sciebat enim nullam nunc causam esse cur cum copiis
suis in Italiam properaret, hoste ibi a praesenti exercitu Fla-
viano iam profligato. Sed pro „certior factus de Отешопепві
victoria" Latine vix dici posse videtur: „Cremonensis victoriae
gnarus."

H. III, 50. ,(Flaviani) exercitus ducesque ad Fanum Fortunae
iter sistunt, de summa rerum cunctantes, quod motas ex urbe
praetorias cohortes audierant et teneri praesidiis Apenninum re-
bantur; et ipsos in regione bello attrita inopia et seditiosae
militum voces terrebant, clavarium (donativi nomen est) flagi-
tantium."

Quid sibi hic ista vox 2рғ08 velit dicat qui sciat. Ап duces
ea significari putemus? At tota haec deliberatio ducum est, non
universi, ut opinor, exercitus. Verum lege ipsa, omnia sana
integraque erunt: tum enim 2рға regio, i. e. regio in qua cum
maxime sedent, opponetur Italiae et Appennino, ubi graviora
etiam sibi impendere pericula suspicantur.

H. III, 56. Romam revertitur Vitellius, de sua causa desperans,
otioseque ibi desidet, cum tamen peritissimi centurionum for-
titer agendo totam rem restitui posse clamarent, idque etiam
ipsum Vitellium docere gestirent:

,Areuere eos intimi amicorum Vitellii, ita formatis principis
auribus ut aspera, quae utilia, nec quicquam nisi iucundum et
laesurum acciperet."

Pro aspera, quod haud dubie corruptum (nihil enim habet
quo referatur) vulgo recipitur Bipontinorum correctio aspere. At
nunc in altero sententiae membro: „nec quicquam — acciperet"
mente nobis, id quod admodum durum, supplendum est lubenter
aliudve adverbium in hanc sententiam. Lacunosus locus est, sed

TACITUS. 143

paucae tantum exciderunt literulae. Scripsit enim Tacitus: „ut
aspernaretur quae utilia” !). Egregie inter ве aspernandi et ac-
cipiendi verba opponuntur.

H. III, 61. Postquam narravit de praesidio quodam Vitelliano,
quod turpiter se hostibus dedidit, de Vitellianorum militum
moribus in universum sic disputat Tacitus:

„Nec apud Vitellianos flagitii poena, et praemiis defectorum
verba fides."

Pro absurdo veróa Freinshemius olim versa legit, atque in
ea coniectura nunc plerumque acquiescitur. At ego, ut iam
concedam versa fides recie dici sive pro eo quod est suóversa
fides sive ad significandum animos militum Vitellianorum ве
convertisse ad Vespasianum, quid nunc istud „apud Vitellianos"
sibi velit rogo. Nulla enim hic fit oppositio, sed et impunitas
ila et suġversa illa vel conversa fides in Vitellianis castris suam
sibi sedem habent. Pulcherrimam vero sententiam, cuius membra
egregie inter se opponantur, obtinemus pro veróa legendo non
versa sed correctione non minus leni, fortasse leniori: certa:
quamdiu apud Vitellium manebat miles, impune quodvis fla-
gitium committere poterat (et flagitium in re militari quid esset
diximus capite ІХ іп initio); simulatque transibat ad Vespasia-
num certum ei paratum erat praemium. Vitellianus ergo miles
male se gerendo, ut nos loquimur, „amittere poterat nihil
lucrari multa." „Ac reliquum perfidiae certamen" Tacitus ad-
dit, i. e. certabant ergo inter se quis non servando sacramento
suo maximum esset facturus lucrum.

Н. ІП, 63. Transituri ergo in partes Vitelliani milites sub
signis vexillisque in campos Narniae subiectos descendunt, ubi
densis ordinibus stant Flaviani:

,Aecepti in medium Vitelliani et cireumdatos Primus Anto-
nius clementer adloquitur. Pars Narniae, pars Ínteramnae sub-

1) Idem post me, neque tamen a me admonitus, invenit et in thesibus adiunctis
dissertationi de ludis Eleusiniis publici iuris fecit v. d. A. Rutgers van der Loeff.
Eadem res usu venit coniecturis propositis ad H. IIT, 68 (e victricibus legionibus
cohortes) et ad H. II 74 (progressum prout velint et plus minusve).

144 TACITUS.

sistere iussi; relictae simul e victricibus legiones, neque quies-
centibus graves et adversus contumaciam validae.”

Haud dubie legiones corruptum est; non enim magnus erat
ille custodum numerus, siquidem disertis docemur verbis sufi-
cere eos, nihil amplius, ad dediticios, si opus erat, continendos.
Et ipsorum Vitellianorum, qui in partes transierant, c. 67 le-
gimus fuisse unam legionem et aliquot cohortes. Hos pluribus
legionibus custodire velle absurdum est. Legendum censeo:
,relictae simul e victricibus legionibus cohortes": literulae а
nobis suppletae facile excidere potuerunt.

H. III. 66. ,Vitellius ipse" sie fere Tacitus loquitur , sine
ullo certamine Vespasiano cessit: o utinam eadem fuisset omnium
Vitellianorum mens, quanta hominum strages evitata fuisset!
At non ea fuit populi Romani felicitas." Sequuntur haec ipsius
verba:

,Ceterum ut quisque Vitellio fidus, ita pacem et conditiones
abnuebant, discrimen ac dedecus ostentantes et fidem in libidine
victoris. Мес tantam Vespasiano superbiam, ut privatum Vi-
tellium pateretur: ne vicios quidem laturos; ita periculum ex
misericordia.”

Misericordia hic qualis sit intelligenda apparet e c. 58:
„plerique haud proinde Vitellium quam casum locumque prin-
cipatus miserabantur." Cogitandum ergo est de Vitellianis, quos
imperii Vitelliani deiecti misereat, quique ergo iacere illud non
Sint passuri sed erigere conaturi („пе victos quidem laturos").
Nostro autem loco inde a voce %а exspectamus conclusionem
quandam eorum quae praecedunt: ea autem bipartito sunt di-
visa: agitur enim et de Vespasiano victore et de victis. At
sequitur aliquid quod, ut vidimus, ad solos Vitellianos pertineat:
periculum ex misericordia: principatus соПарві misericordia Vi-
tellianos eo adducet ut denuo Vitellium ad principem locum
reducere conentur, atque sic ille iterum vitae adibit periculum.
Excidisse ergo, nam in isto „ita periculum ex misericordia”
desideratur aliquid quod ad Flavianos pertineat, quaedam censeo,
et lacunam sie suppleo: ,ita perieulum ét e metu ét e miseri-
cordia": Vespasianus metu ductus Vitellium occidendum curabit,
Vitelliani misericordia moti eundem in vitae adducent discrimen.

TACITUS. | 145

H. III, 72. De Capitolii incendio haec Tacitus exclamat:

914 facinus post conditam urbem luctuosissimum foedissimum-
que reipublicae populi Romani accidit, nullo externo hoste,
propitiis, si per mores nostros liceret, deis, sedem lovis Optimi
Maximi auspicato a maioribus pignus imperii conditam, quam
non Porsenna dedita urbe neque Galli capta temerare potuissent,
furore principum excindi."

Rectene principes opponuntur Porsennae Gallisque, externis
hostibus? Non opinor; sed ut dicat aliquid Tacitus quod bene
cohaereat, pro principum legendum est civium. Totum istud
principum arrogantis magistelli est annotatio, qui ipsum Tacitum
corrigere vellet. Ipsorum autem principum in Capitolii incendio
nullae partes fuerunt; unica atrocissimae rei causa erat furor
populi.

H. IIT, 83. Pugnantibus in campo Martio Vitellianis Flavia-
nisque aderat vulgus haud alio animo quam si gladiatorum
ederetur spectaculum ; protrahebantur a speciantibus qui in ali-
quas confugerant latebras, spoliis potiebatur populus. Hinc in
eadem urbe simul cruenta caedes erat et insana laetitia. His
eam rem describit verbis Tacitus:

„баета ac deformis urbe tota facies: alibi proelia et vulnera,
alibi balineae popinaeque; aimul cruor et strues corporum,
iuxta scorta et scortis similes." -

. Hie vocem q. e. simul Nipperdeius inclusit, et potest ea sine
sententiae damno omitti: neque tamen sic multo evadit illa
elegantior. Remanet enim, quae mihi quidem multo molestior,
incredibilis quaedam ominum et locorum confusio. Leni transpo-
sitione sic Taciti manum restituendam arbitror:

»баета ac deformis urbe tota facies: alibi proelia et vulnera,
alibi scorta et всогіїв similes; simul cruor et strues corporum,
iuxta balineae popinaeque."

Nune simul haud inepte principalibus inter se iungendis sen-
tentiae membris inservit. |

H. ІШ, 84. Misera Vitellii fuga egregie depingitur:
„Vitellius capta urbe per aversam Palatii partem in domum
uxoris sellula defertur, ut, si diem latebra vitavisset, Tarra-
10

146 TACITUR.

cinam ай cohortes fratremque perfugeret; dein mobilitate in-
genii, et quae natura pavoris est, cum omnia metuenti praesentia
maxime displicerent, in Palatium regreditur vastum desertum-
que, dilapsis etiam infimis servitiorum aut occursum eius de-
clinantibus. Terret solitudo et tacentes loci; temptat clausa,
inhorrescit vacuis."

Leviusculum fortasse videbitur quod dicam; proponam tamen
emendationem, ut ego censeo, plane necessariam. Pro terret
legendum est ferrent: etenim statim audientium recitantiumque
aures sentire debent aliud esse /emptandi, aliud terrendi verbi
subiectum. Bic primum ante mentem surgit locorum imago et
continuo post ipse princeps miserrimus.

H. IV, 12. Batavorum conditio minime infelix describitur.
„Erant” ait Tacitus:

,nec opibus Romanis societate validiorum attriti viros tantum
armaque imperio minisirant, diu Germanicis bellis exerciti,
mox aucta per Britanniam gloria."

Pro ministrant Wurmius recie dedit ministrabant. Quae prae-
cedunt nondum ita sunt correcta ut sincera lectio restituta videri
possit. Agricola voci q. e. societate adiecit particulam ve, Vlietius
Котатіз inclusit, quorum neutrum sufficit. Quis enim iste est
enuntiatorum ordo, quo Batavi prius dicantur „opibus non at-
triti esse" deinde „viros tantum armaque imperio ministrasse',
tamquam ві illa res praecesserit, haec sit secuta, et non haec
illius fuerit causa? Tamen post Wurmium Vlietiumque non
multum agendum restat: illorum enim receptis emendationibus
verba ,viros tantum armaque imperio ministrabant" pono in
parenthesi , ut aiunt, ut sua ipse verba illustrans Tacitus inducatur:

,nec opibus societate validiorum attriti (viros tantum armaque
imperio ministrabant) diu Germanicis bellis exerciti e. q. в.”

Nam quod opibus est ablativus q. d. partis, societate ablativus
causae in Tacito fortasse ferri debet potestque. Ап opibus quo-
que delendum? Carere certe eo vocabulo possumus.

De Batavis eodem capite et haec leguntur:

,Erant et domi delectus eques, praecipuo nandi studio, arma
equosque retinens integris turmis Rhenum perrumpere."

Pro erant recte plerumque editur erat, deinde in fine loci,

TACITUR. 147

ut infinitivi constaret ratio, alii suetus, alii solitus, alii exercitus,
ali denique doctus adiecerunt, quorum nihil est quod non
praestet illorum conatibus, qui ex erant fecerunt: suerat, ad-
suerat, insuerat simm. Admodum languida tamen omnia illa
sunt additamenta. Equidem sic legendum censeo:

„Erat et domi delectus eques, praecipuo nandi studio ш arma
equosque retinens integris turmis Rhenum perrumperet."

Ut — sic ut, tanto studio ut.

H. IV, 34. Civilis obsidione clausos Romanos tenens osten-
tandis vexillis signisque captis eos ut castra dedant adigere
conatur. Frustra: unus enim e captivis clara voce eos edocet
eum esse Germanorum statum ut Romanis minime sit despe-
randum. Addunt etiam animos ignes villarum, appropinquantis
subsidii signum. Alacres ergo proelium milites Romani poscunt:

,Ne tempore quidem ad ordinandam aciem capto, incompositi
fessique proelium sumpsere. Nam Civilis aderat, non minus
vitiis quam virtute suorum fretus." |

Мат; cuius ergo rei hic ratio redditur? Nullius ut opinor:
pergit tantummodo narratio. Ergo pro nam legendum est iam
vel, quod praestat etiam, tamque.

H. IV, 48. Postquam exposuit qui factum sit ut in provincia
Africa praeter proconsulem adesset legatus cum legione, seque
ignorare declaravit quomodo res novae, de quibus cum maxime
narrat, іп ea provincia ortae sint: sollicitaveritne Pisonem pro-
consulem Festus legatus ап legatum proconsul, sic pergit
Tacitus :

,Nec ambigitur provinciam et militem alienato erga Vespa-
sianum animo fuisse; et quidam е Vitellianis urbe profugi
ostentabant Pisoni nutantes Gallias, paratam Germaniam, peri-
cula ipsius et in pace suscepto tutius bellum."

Haud dubie corruptum suscepto, sed quod coniecit Victorius
probantque plerique editores suspecto, eo vitium non persanatur.
Nihil enim nunc comparativus tutius quo referatur habet. Legen-
dum censeo: ,pace suspecta tutius bellum" i. e. apertum bel-
lum praestat paci, in qua semper tacitis вів suspicionibus ob-
noxius. Tali revera pace Africam provinciam usam esse ex

148 | TACITUS.

iis, quae citavimus, apparet, eleganterque illa suspecta рат
appellatur.

H. IV, 80. Orta inter Mucianum Primumque Antonium
discordia, ad Vespasianum hic proficiscitur. Dubius inter utrum-
que haeret princeps: quae sint Antonii de sua causa merita
probe novit, sed eundem ut tumidum et vix ferendum notant
ét Muciani epistolae ét ceterorum sermones :

„Neque ipse (Antonius) deerat adrogantia vocare offensas,
nimius commemorandis quae meruisset.”

Haud dubie ante vocare excidit p (pro). Nam quos locos
Heraeus ad simplex vocandi verbum defendendum affert, in iis
praesidii nihil est: ibi enim non res aliqua sed Aomo obiectum
өзі: H, V, 25: ,si populum Romanum armis vocent", H. II,
81 ,singulos nomine ciens praemiis vocans" (atque hie totum
illud praemiis vocans delendum esse supra demonstravi); Germ.
14: ,vocare hostem et vulnera mereri". Quod praeterea affertur
Ann. VI, 40, in numero alterutro vitium typothetae latere
videtur.

H. V, 4. De moribus Iudaeorum et alia et haec traduntur:

„Longam olim famem crebris adhue ieiuniis fatentur; et rap-
tarum frugum argumentum panis lIudaicus nullo fermento de-
tinetur."

Non repugno quominus vocabula q. s. rapéarum frugum sic
interpretemur ut iis significetur quondam Iudaeos fruges sicut
eas de agro rapuerant comedisse, nec facta inde farina, nec
coctis illis aliove modo subactis. Verum ipsius rei mentio in
praecedentibus faeta esse debebat; at est de ea altum silentium,
nec minus de longa illa fame. Quapropter non sine causa suspi-
cor e c. praecedenti excidisse quaedam; atque exstat ibi locus
haud dubie lacunosus. Postquam enim narratum est, qua allo-
cutione Moyses solatus sit vulgus vastis relictum locis, haec
Sequuntur:

» Аввепвеге atque omnium ignari fortuitum iter incipiunt. Sed
nihil aeque quam inopia aquae fatigabat."

De aliis aerumnis iam locutum esse Tacitum, cum illud sed
nihil e. 4. в. poneret, mihi quidem constat.

TACITUB. 149

Praeterea pro detinetur nostro loco retinetur legendum est:
retinentur enim eae res, quibus pristinae rei servatur memoria.

H. V, 5. Iudaeorum religio quantum differat ab Aegyptiorum
vel maxime hinc apparet:

„Aegyptii pleraque animalia effigiesque compositas venerantur;
Iudaei mente sola unumque numen intellegunt: profanos, qui
deum imagines mortalibus materiis in species hominum effin-
gant; summum illud et aeternum neque imitabile neque in-
teriturum." |

Nullo modo haec cohaerent: confusaque et perturbata omnia.
Sed adest Leopoldius meus, lenissima transpositione locum
вапапв:

„Іодаеі mente sola unumque numen intellegunt; summum
illud et aeternum neque imitabile neque interiturum ; profanos,
qui deum imagines mortalibus materiis in species hominum
effingant."'

An forte totum illud „summum — interiturum" Christiani
hominis est annotatio?

H. V, 14. Ad pugnam stant parati Civilis өй Cerealis cum
suis copiis:

„Neuter ducum cunctator; sed arcebat latitudo camporum
suopte ingenio umentium: addiderat (Civilis) obliquam in Rhe-
num molem, cuius obiectu revolutus amnis adiacentibus super-
funderetur."

Perspicua haec et optime decurrentia. Sed quam languide,
quam pueriliter nunc sic pergitur:

„еа loci forma, incertis vadis subdola et nobis adversa."

Non fero istud ,ea loci forma". Quodsi pro ea legeretur e. c.
ergo et virgula post forma deleretur, bene locus cohaereret.
Sequuntur enim post adversa eliam haec:

„Quippe miles Romanus armis gravis et nandi pavidus;
Germanos fluminibus suetos levitas armorum et proceritas cor-
porum attollit."

H. V, 15. Et aliis argumentis Cerealis milites ut bono sint
animo admonet et hoc:

150 ТАСІТПЕ.

,Pauciores nuper cum pluribus certasse et tamen fusos Ger-
manos, quod roboris fuerit: superesse, qui fugam animis, qui
vulnera tergo ferant."

Гасега haec; vocabulis fusos Germanos in universum victoria
Romanorum, clades hostium significatur; praeterea de altera
tantum horum parte aliquid additur, ignavos fuga salutem
quaesiise, sed etiam de altera parte, de fortioribus inter Ger-
mano8, edocendi sumus. Habebimus hoc, si post Germanos
plenam distinctionem posuerimus, et рові fuerit inseruerimus
cecidisse aliumve infinitivum in eandem sententiam: „et tamen
fusos Germanos: quod roboris fuerit, cecidisse, superesse qui
e. 4. 8.” En brevissimo spatio tria vocabula omissa: nam pae-
nultima proximi capitis linea iure Nipperdeius properabat addi-
dit, itemque tribus ante nostrum locum lineis memoraóbat.

Ubi dicendi finem fecit Cerealis:

,alaerior omnium clamor."

Nullus hie comparativo locus. Rectissime Nipperdeius alacris
restituit: suprascriptae literae er has turbas dederunt.

(Finis.)

Vita Persii, p. 241 Jahn: satira genus est clarni vel lancis
multis ac variis frugum generibus plena. Nettleship (Lectures and
Essays p. 64) pro clarni fortasse legendum esse coniecit cinni,
cl. Nonio р. 59: cinnus est commistio plurimorum. Mihi in men-
tem venit locus apud Diomedem (Keil I p. 485), ubi nomen
satura et aliter explicatur et his verbis: sive satura a lance,
quae referta variis multisque primitiis in sacro apud priscos diis
onferebatur et a copia ac saturitate rei satura vocabatur .... sive
a quodam genere farciminis guod multis rebus refertum
saturam dicit Varro vocitatum е. а. в. His verbis adducor ut pro
clarni restituendum esse credam: carnis.

Obiter moneo in Mnemosynes Vol. XIX p. 344 v. cl. С. M.
Francken demonstrasse, nihili esse argumentum quo Nonius
p. 59 et 43 M. (p. 83 et 62 ap. Wallace M. Lindsay) nititur.

| P. H. D.

DE THORACE APUD HOMERUM.

SORIPSIT

MATTHAEUS VALETON.
(Continuantur e pag. 128.)

— oio —
$ 7.
De locis, ubi бориЁ est intelle- Loci numero novem sunt, quibus
gendus thorax аёпецз. бору commemoratur ita ut necesse

sit censeas de thorace aéneo agi. Thorax enim a Vulcano fabri-
catus quis dubitet quin aéneus sit? Aëneus igitur est thorax
quem Ө 194 Hector gloriatur Diomedi se ademturum, тду
“НФаивтоб ‘saue тедуоу. Itemque абпепв is, quem Vulcanus
gratum facturus Thetidi petenti ut àt alia filio praebeat arma
„хаї бӛриха” У 460, cum ceteris conficit > 610 Фачудтероу wu-
pòs адуйс, quem induit Achilles T 371. Porro aéneus est Aga-
memnonis thorax A 19, quem acceperat a Cinyra rege Cypri,
той 9 ў ти ка oloi бтлу шёлауос куйуою, Ә0дека, Sè росой
хай ѓғеікосі xaccirépoio , et Asteropaei № 560 sqq., à тері xeUpm
Фавіуо0 xacciTépoio ӘшмФідедіуутай !). Tum бориб Megetis О 529 sqq.
ita celebratur ut nihil dubii restet quin intellegendus sit aéneus,
et Patrocli бориб, quem solvit Apollo П 904 quo nudum ћегоёт
hostibus obiciat, nisi aéneus fingitur, non opus erat eum
solvi. Postremo thoracibus aéneis indutos certamine ludicro
pugnare vidimus 2) Aiacem et Diomedem % 811 sqq., hos enim
a multitudine secedere Ф 818 ad armandos se, quod vix opus

1) Vide sapra p. 112. 3) Supra p. 196.

159 DB THORACE APUD HOMERUM.

esset si satis haberent galeam induere, fascia scutum adaptare,
gladio cingi, hastam sumere. Accedit, quod ictum parat Dio-
medes in Telamonii guttur, non aliter quam Achilles in Hecto-
ris, ut quod solum telis expositum esset; ipse scuto perfosso
thorace a vulnere defenditur.

5 8.

Quid sit барс, бшруттетба, Pertractatis locis quibus comme-

PEINE moratur 6óp45 nunc indagandum
videtur, quid sibi velit йориссеу, быируссвевбаи, борихтус̧. Notis-
simum et in Iliade et in Odyssea saepius борисоғру et bw-
рисс«сба: non tantum universe esse armare et armari, sed non-
numquam а ,armare" et ,armari" ut de thorace aéneo ne
cogitari quidem possit, ut К 71, ubi arma recensentur quibus
Pylius heros utebatur дт’ eic vóAeuow фбтўуора бшрутто:то,
neque tamen іп eo numero thorax est; A 178, ubi idem Nestor
narrat 0024 ме М№улейс eiat бориссёсдаг, ӛтікруфеу дё ио
іттоу6; % 199, ubi Melanthius Penelopae procos ita alloquitur:
дилу Tevye бугіку боруубйуа:, affert autem deinde scuta,
galeas, hastas, non vero thoraces. Attamen nemo dubitabit quin
бордсоғобои ab origine fuerit Форихж ҒудУғвбаи. Sed quoniam con-
stat voce wpn Graecos non unice thoracem aéneum significasse,
sed etiam vestem linteam, patet autem vetustiorem esse hanc
eius sententiam , recentiorem illam , neutiquam enim illam in hanc,
sed contra hanc abisse in illam, nam ét thoraces aéneos semper
in usu communi mansisse, tunicas linteas abinde sexto а. Chr. n.
saeculo tantum non exolevisse, èt vocem ĝwpné origine obscura,
cum non sit cur ab externis receptam credamus, perantiquam
esse, thoracum aeneorum vero post Mycenaeam demum aetatem,
quam dicunt, prima cerni vestigia, credibile non est Îwpyoceiy,
боруавеобои аһ initio pertinuisse ad hos. Reichel suspicatus est
voce бшруё ab origine quodlibet corporis praesidium significatum
esse. Quod cum vir doctus etiam apud Homerum usu venisse
censeat, ostendimus supra!) et nullum apud Homerum locum
esse ubi id sumere cogamur et tantum non omnibus locis ubi

1) Vide supra p. 106, p. 120, p. 124.

DE THORACE APUD HOMERUM. 153

бориб occurrat aut eam sententiam ferri non posse, aut aliam
praesto esse explicationem probabiliorem. Neque tamen propterea
contenderim fieri non posse ut antiquissimam nominis vim recte
fere Reichel explicaverit ). Verisimilimum autem duco 0%риха
ab initio nihil aliud fuisse nisi universe vestitum, quo tempore
seilicet omnis vestitus ex uno, quidquid fuit, constaret vesti-
mento. Neque enim negligendum arbitror quod Fick v. 4. cogna-
tam putavit?) vocem Indicam „dhar” i.e. gerere, èt facile in-
telligi censeo tum , cum tunica lintea adhiberi coepta est, praecipue
hanc, ut vestimentum prae ceteris insigne, praeter nomen pro-
prium girov eliam audisse nomen vetustum generale йори,
donec rursus in thoracem aéneum sive ab ipsis Graecis inven-
tum, sive ab aliis gentibus acceptum concesserit ?). Idque si ita
est, dubitare non licet quin Graecis antiquissimo tempore ver-
bum борисосеу nullam aliam vim nisi vestiendi habuerit. Vesti-
tum autem tunc assumebant propter nullam aliam causam
potius, quam ad pugnam ituri, in plerisque vitae cotidianae
operibus nudi 5), atque etiamsi domi subligaculo, aut ad frigus
tolerandum pelle ferina pro amictu uterentur, tamen mitra et
deinde tunica lintea 5) cingebantur ad pugnam. Nihil mirum
igitur ві борсое, dicebatur pro eo quod plenius esset Ówpysceiv
elg morcov 9), борутсгу TeUxeci vel cüv reUxsci 7), sponte autem

1) Robert 11. p. 28 recte negat voci бори inesse posse id quod ille nuncupat:
„einen Collectivbegriff". At perperam, credo, vir doctus id voluisse iudicavit Reiche-
lium, neque hic, si voluit, constanter dicere potuit, id quod dixit, verbis д/7л00$
Ódp£ significari balteum et mitram, vide supra p. 120.

2) Wörterbuch der Indogermanischen Sprachen.

3) Neque tamen in tunicis linteis significandis prorsus exolevit; nam cur vel
Aiacem В 529, vel Amphium В 830 poëta Л:у00фриха appellavit, nisi eius aetate
etiam thoracibus acneis uterentur homines? cur alioquin А4у00фрухес dicerentur Argivi
in oraculo vii? fere a. Chr. n. saeculo divulgato? De Alcaei autem temporibus com-
memorantis 0Фрлхав véw vă (Bergk fr. 15) et Iphicratis, quem Nepos tradidit
(vita Iph. $ 4) militibus suis linteos dedisse thoraces, ne verbo quidem opus est
(vide supra p. 108).

4) Quod cernere licet in imaginibus monumentorum Mycenaeorum. Non raro mi-
lites quoque in eis proponuntur nudi, alii, ceteroquin nudi, mitra cincti, alii mitra
et subligaculo. |

5) Vulgo mitra simul et tunica bellatores indutos fuisse, inde patet, quod cum
quadam emphasi sodales Sarpedonis II 419 dicuntur дімтроуітоуес.

6) Ita A 226, E 737, © 376, 388, K 78, T 36.

7) 9876, 530, А 49, 725, M 77, П 40, 155 sqq., 2 277, 808, у 139. Quod Robert

154 DB THORACE APUD HOMERUM.

Sic universe armandi oriebatur notio, non aliter quam usu
venit in verbis боууууал et xopiccei.

Sequitur ut йорихтйс̧ М 817 О 689, 739 Ф 277, 429 nihil
aliud sit nisi ағтайия, neque opus est, praesertim si recte se
habent ea quae exposuimus de tunicis laminis aéneis munitis,
ut ів qui dicitur тука борихтис̧ М 817 0689, 739 thorace
aéneo armatus fingatur.

59.

Thoracem aéneum поп conve- Praeter locos in superioribus per-
nire cum scuto talari. Кесеп- tractatos, quibus бшруЁ nominatim

sentur loci ubi clipeis vel t lti talii
scutis minoribus non scutis ротатпотаокан тус рент BUNT R

talaribus armati proponuntur. Quibus arma virique proponuntur
milites. ita, ut nulla thoracis mentio fiat.

Quos antequam persequamur singulos, quo sciscitemur utrum
auctores thoracis aénei rationem habuerint necne, iuvat exqui-
rere ecquid universe e ceterorum armorum, quae а poetis de-
scribuntur, natura hac de re discere liceat. Demonstravit Reichel !)
scuta magna oblonga, talaria, quorum propria appellatio est
aanrig тодиуікис, 240108р0т4, Tepuidesca, сахо ўоте торуос̧,
depicta in monumentis artis e solo effossis, Mycenaeae quam
dicunt aetatis antiquissimae ?), quorum descriptio in lliade fre-
quens est nec desideratur in Odyssea 2), inventa et adhibita

ll. p. 34 animadvertit ad П 155: „П 155 steht ausserdem noch der ungeheuerliche
Ausdruck $шрй} аж сйу тейуесіу, also civ met dem Dativ statt des Dativ instrumen-
talis. Schon dies ist ein Zeichen der Ueberarbeitung, denn der Interpolator hat offen-
bar ältere lliasstellen falsch aufgefasst, wo cv Ttíxsc;v nicht, wie er meinte, bei
бори ҳ,дёутес sondern zum verbum finitum gehörte”, hac in re mihi videtur errare
vir doctus, nam revera civ cum dativo de instrumento dici compluribus apud Ho-
merum locis eflicitur, ut А 161: тфу те eym йтетіпау соу сфұсиу хефалӯси
yuvai%í те xai техёєссх. Non aliter E 220 соу ѓутеси жегру5ўуа: А 386, М 119, П 279.

1) H. W.* p. 63.

2) Eiusmodi scutorum duo genera fuisse ostendunt monumenta Мусепаев antiqnis-
sima (Reichel ll. p. 14), sed cum haec apud Homerum non distinguantur, ad nos res
non pertinet.

3) Aliter Ridgeway ll. p. 313: „ће Homeric shield is constantly described as
circular", quem redarguunt, ne alia afferam, et ipsum nomen жто9ууіхи6 et locus no-
tissimus Z 117: 4мФ) ðé шу сфора тотте ка) aùyévæ дерма хёЛолуоу kvru£ ў ту-
páry бё у &стідос ёшфалоёссус. Clipeus nullus unquam inventus est cuius orbis
esset radio maiore quam sesquipedali.

DE THORACE APUD HOMERUM. 155

esse quo tempore nondum bellatores uterentur thoracibus aéneis,
neque enim qui thoraeatus sit eiusmodi scutum apte tractare
posse, neque eo tectum thoracis aénei indigere !); Mycenaeam
autem aetatem non tantum antiquissimam et mediam, sed ex-
iremam quoque, quantum ex monumentis quae ex hac supersunt
efficere licet, in quibus proponuntur milites pro scutis talaribus
armati clipeis a recentioris aetatis clipeis tantum eatenus discre-
pantibus, quod aut minores sunt?) aut leviter oblongi?) aut
ab ima parte leviter excavati 5), militum carere imaginibus
thoracatorum. Neque apud Homerum militum ét thoracibus
абпеів indutorum ét simul munitorum scutis talaribus ullum
certum vestigium est. Aéneum fingi vidimus thoracem Aga- .
memnonis A 19 sqq. Patrocli I1 804, Achillis а Vulcano armati
> 610, quibus cum locis singuli cohaerent versus (A 58, I1 808,
> 480) quibus Agamemnonis, Patrocli, Achillis 407/2; pendere
dicuntur ¿x теХамбуо6 convenienter ad scutum antiquum, quod
sustinebatur fascia, gerentis collo circumdata, non ad clipeos
recentiores, qui intus instructi erant manubriis et loris ad brac-
chium laevum inserendum; sed antiquissimos etiam clipeos, ut
supra monui 5), ex imaginibus in vasis Mycenaeis depictis effi-
ciendum videtur pependisse ёк тяХамФуос, quamvis ne manubria
quidem eis defuerint. Neque aliter se habent scuta multo illis
talaribus шіпога saepiusque ab utroque latere penitus incisa 9),
efficta in vasis geometricis vulgo dictis, quae aequo iure hic
afferre licet. Quod vero Agamemnonis ттдж А 92 44048рдтиу,
Patrocli П 809 repuiceeo zv nuncupat poëta aptius de scuto talari
quam de clipeo vel scuto minore si egit, nihil vetat credere
illa nomina, propria eorum vi neglecta, in haec translata esse,
ut T 281 Aeneae vel clipeum vel scutum minus ita vocari mox
videbimus "). Porro quod Achillis eriç dicitur E 481 тӛуте

1) Sic apud Romanos secundum Servii Tullii institutum secunda classis scutis ar-
mata thoracibus vel loricis carebat; cf. Liv. I 43 Dion. IV 16.

2) Cf. Schliemann Tiryns tab. XIV.

8) Sic in pictura murali Mycenis inventa; cf. "Еф. 4px. 1887 viv. 11. 1896 ziv. 1

4) Furtwàngler u. Lóschke Mykenische Vasen p. 424.8.

6) Supra p. 127. :

6) Furtwängler Arch. Zeit 1885 p. 19. Erich Pernice ,über eine geometrische
Vase",

7) Vide infra p. 159.

156 ФЕ THORACE APUD HOMERUM.

лтоас habuisse idque vix aliter intellegere licet nisi ita ut
ex quinque coriis confecta fuerit, lamina абпеа, ut par est,
obducta !), cum recentioris aevi clipeos totos aéneos fuisse con-
stet, non vetamur credere antiquissimos clipeos et scuta illa
minora scortea fuisse ?, ut Deiphobi 2тлт М 162 dicitur raupely
et Aeneae refertur T 278 xüxAcv; habuisse duos, quod vix
credibile si tota aénea fuit, cum tamen, quod mox ostendam °),
neutro loco de scuto talari sermo sit. Itaque statuere licet,
quod ipsa natura rei probatur, non simul ét thoracem aéneum
et ingentem molem scuti talaris poëtas tribuisse proeliatoribus,
neque ergo de illo cogitasse ubi hoe eos armatos proponerent,
iis saltem locis quibus non tantum uterentur nominibus scuto
talari propriis, quae recentiores depromere potuerunt minus
intellecta e carminibus vetustioribus, sed ipsa ratione qua fa-
cerent milites agitantes, quam prorsus aliam esse demonstravit
Reichel*) in scuto talari quam in clipeo vel scuto minore trac-
tando, sibi ob oculos versari ostenderent imaginem eorum quae
describerent. |

Iam vero ut procul dubio est, nonnullis locis apud Homerum
non agi de scutis talaribus, verum de clipeis aut de scutis minoribus,
ita multo pauciores esse hos locos arbitror quam voluit Robert.
Putat enim vir doctus ét ubi commemorentur àe7í3e; xUxAoi
A39 T 280 vel хоихлос M 296, et ubi Zozí; vel füxvxAoc vel
т#утот' éríc4 dicatur vel quo loco vocetur діуотф М 407, utique
de clipeo agi, nisi quod nonnullis locis ab interpolatoribus
»SuxUxAou;" pro „ёиф:Врітас", ,6uxüxAcw" pro ,4М40408рдту6”,
этдутов” ёғісу/” pro „тершоєссау’’ vel ,óuQaAdsocav" substitu-
tum sit?) At comparatio verborum ѓухуишіс, ёш &&Мис, ёуто-

1) Nam quod auctor loci T 264—272 ex quinque laminis Achillis clipeum vel
scutum minus commissum fingit, errore insigni huius sive poetae sive interpolatoris
deberi viderunt complures viri docti; cf. vLeeuwen in Ed. Il. ad hunc locum.

2) Itaque e nominibus quoque f:vóç A447, Е 308, 661, 5 281 et Рой; H 228,
М 105, 137, П 636 per se spectatis minime efficere licet agi de scutis talaribus,
quae praeterea potuerunt, non aliter quam Zp4Qv(9pórq et терридесса, minus proprie
usurpata esse.

8) Vide infra p. 159,

4) ll. p. З вд.

5) ll. р. 5 дд. Etiam Eustathius E 797 legit 4мф(8рдтис pro eo, quod est in libris
ms8. &UXÜXAOV.

DE THORACE APUD HOMERUM. 157

Aog docet éUxuxAov non esse, quod Robert vult „apte in circuli
formam redactum", sed ,apte orbe vel orbibus instructum",
quorum illud (orbe instructum) quadrat in locum M 296 &-
товбғу 22 [795 dewibocg] фоғійс "pae баргісс ѓа ВЗос: wpucéuei
дімуехесіу тері xúxaov, Ubi xUxAoc est margo orbis formam re-
ferens !), hoc (orbibus instructum) rursus duobus modis intelle-
gere licet, aut enim ita ut sit id, quod coriis vel laminis sibi
guperimpositis, orbis formam referentibus commissum est, quam
interpretationem suadet locus T 280 3ià 2 &pqporépac “Ағ xUxAoUc
дстідое Ә4Ф408рдтис, aut id cuius superficies munita est orbibus,
quod efficitur e loco A 23 ñv [i.e. 407122] тері uiv хухлои ёха
xX4Axs0 "04v: in prima autem et altera interpretatione necesse
est ut id quod évxvxAov dicatur in orbis formam redactum sit,
non vero in tertia. Neque Һоһегіо dandum videtur xuüxAcv
utique esse circulum. Nam optimo iure Reichel, cum sermo
epieus careat voce qua significetur forma oblonga, sciri non
posse monuit?) an hac quoque vice vox xüxAec fungatur, ita
si angulatum non sit id quod é/xvxAcv dicatur, ut etiam arcus
tensus хихАотёрис dicitur А 124 5). Ne voce ушт; quidem, quo
solo loco Ze-íc dicitur душту М 405 sq. ‘хрофбу yàp [ I3opevsbc]
úr дстіді тёутос` fiey, тйу ёр 0 уе фіудісі Вобу хай уйроті
yarn діуотйу ФорЕвске, ne ea quidem contendet circuli formam
demonstrari, qui contulerit locos Г 391, ubi Paris narratur
quiescere év Oivwrois: Aéxecci, et т 56, ubi Penelopae ponunt
ancillae sellam діуотйу éAéQavr: xol ӛрудру. Tum vero verba
т&утос' éric4 rectissime opinor Helbig *) et Кеісһе] 5) vv. dd.
negant ad circuli formam pertinere, non aliter enim quam
quotiens cena dicatur 2ғісу, id designari quod ,sufficiat", itaque
quod ,ab omni parte sufficiat", quod sane ad scutum non mi-

1) Locum explicavit Reichel (Н. W.* p. 22 sq). Quem non effecisse puto utique
hic scutum intellegendum esse, at eis quae attulit redargui Robertium censentem
fieri non posse quin c/tpeum spectaverit poëta; verba (9os;ke башеѓас demonstrant
scorteum sive scutum sive clipeum spectari. — Aliter quam Reichel aut Robert locum
interpretatur Helbig 1l.* p. 380 sq., quem sequitur vLeeuwen in Ed. Il, praeterea
vs. 297 ante 296 ponens. At magis placet Reichelii explicatio.

2) ll.? p. 22.

3) Inconsultius Ridgeway bis perhibet (ll. p. 318 et 819) хохлотёрис de clipeis dici.

4) 1,3 p. 815.

5) 5: p. 17.

158 DE THORACE APUD HOMRRUM.

nus quam ad clipeum convenit !). Porro ubi Pandarum arcum
tendentem socii quo tutarentur, А 119 тур0вбғу сӛхға “сұббоу,
Robert non dubitat quin clipeos significare voluerit poéta, non
enim nisi se ipsum scuto talari quemquam tegere posse. At
locum hunc nihil vetat sic vertere: ,ante eum stabant scutis
suis tecti". Postremo quod Robert versum g 186 дафа! 3 224-
Avuvro імазтоу argumento esse putat?) de Laertis clipeo ibi agi,
contra vix dubium est quin coria e quibus scuta commissa
erant loris confixa fuerint °).

Sed probabiliter sumi vidimus *), non scuto talari verum
clipeo vel scuto minore Agamemnonem cingi A 32 sqq., Patro-
clem spoliari ab Apolline П 803, Achillem a Vulcano instrui
> 418, quod sumi nihil prohibere, et, nisi sumatur, necesse
esse, monumentis ipsaque rei natura invitis, credatur ét scuto
talari ét thorace aéneo eosdem simul milites poëtas armatos
finxisse. De clipeo igitur vel scuto minore agitur etiam > 468,
ubi 4c7í2x filio Thetis ab Ignipotente petit, et Т 376, ubi eam
sumit Achilles cum ceteris armis a matre acceptis, et ubi cum
Achille congressus Т 259 sqq. Aeneas ѓу OrewgQ вдке ЙХасеу
2бриоу Ey xoc, Ф 164 Asteropaeus доор) сахов “ВаХғу, neuter
illud perfringere potuit, utpote quod dei donum esset, T 268,
Ф 165; porro X 290, ubi Hector '8zA« IluAsiómo м2боу c&xog,
quo utroque loco rursus Achilles fingendus est cinctus armis,
quae ei Vulcanus praebuerat; tum, ubi Hector, quem X 322
apparet thorace aéneo indutum esse, quem ПатрдкХо0 Biyy
éyapi£e катахтас̧, Achillem expectat X 97 туруш ёт} mpoéyovri
Фавуйу йсті?` épsicac , neque sane scutum talare тдрур ém
cpoíxovri Sed humi posuisset; postremo ubi idem X 41 secum
reputat sitne pugnaturus an conaturus Peliden plácare deponens
et cetera arma et 2тт!$х 4еФаХ2евсау. Neque aliter res se habet

1) Etiam 4ст/да óuQaAóscoxv vel ётоифёлоу necessario intellegi clipeum con-
tendit Ridgeway, ll. p. 221 sq. 453 sqq, hunc enim, non scutum, umbone muniri.
Sed recte Robert ll. p. 3 assentitur Reichelio monenti 1l.* p. 8 p. 17 antiquissimam
verborum дмфаАбис et &mouQÁA 06 significationem non esse ,umbone munitus" sed
»umbilico praeditus", etenim ех ipsa scutorum Мусепаеогип fabrica sequi ut
dubitari nequeat quin haec umbilicata fuerint.

2) ll. p. 8 in ann.

3) Cf. Reichelium 11.3 p. 22.

4) Vide supra p. 124.

DE THORACE APUD HOMERUM. 159

ubi Aiax et Diomedes in certamine ludicro thoracibus aéneis
induti, alter Y 818 adversarium ferit хат” &ariðæ жаутос` èri-
суу, alter vs. 820 hastam suam dirigit Aiacis йтёр c&xeoc me-
yZAÀ010. Praeter autem hos locos, nisi Robertio assentiris de
verbis xóxAoc, &0кохЛос̧, жаутов” іғісу, atque de locis А 113,
X 186, tredecim restant loci in Iliade (nullus vero in Odyssea)
ubi clipeum vel scutum minus — etenim haec distinguere nus-
quam licet — significari apparet. Nam Teucer Ө 271 post sin-
gulas missas sagittas а0т làv тав 06 Отд шитёрх "Üjcxev гіс
А?ауб, 0 22 шу cdxe' ёхруттиске ФағіуӘ, ubi propterea de scuto
talari cogitandum non est quod inter Аіасет scutumque humi
nitens et fascia collo eius circumdata retentum, neque erat
quomodo frater staret, neque etiamsi tamen staret, quomodo
Aiax ita scutum tolleret, quod nisi pertica arrepta facere non
poterat, scuto enim manubria et lora ad bracchium inserendum
deerant, ut frater egredi posset, quod fieri tamen legitur vs. 268.
Tum Achaei dicuntur ad pugnam parati consistere A 593 N 488
vel progredi X 4 eaxe' биос: xAlvavresc, scutum autem talare
cum 8d proelium paratus bellator consistebat non ad corpus
annitebatur sed pertica arrepta humi nitens ita corpori curvato
praetendebatur, ut capite inclinato maior quoque conderetur
faciei pars, cumque milites progrederentur scutum talare aut
ante pectus aut in tergum reiectum ex fascia pendebat aut
rursus, pertica arrepta laeva, paululum humo tollebatur, ita
пі non aliter praesidio esset atque in pugna stabili. Sed clipei
scutulaque minora, cum in progrediendo in hostem, tum іп
ipsa pugna manubrii ope bracchio sustentata applicabantur ad
laevum humerum. Porro Deiphobus N 163, Aeneas T 278 alter
йстіда Tæupelyy oyib dm río, alter алд rélev orid’ dvia se, —
quae vs. 281 dicitur emis а&Фф!@р0ти (de qua re vide supra
p. 153), — scutum vero talare praegrave, quod pugnam inituri
ante se humi ponebant milites, idque tam procul a corpore
quam manu arripientibus perticam bracchium et fascia collo
circumdata sinebant, non erat cur in proelio moverent, nedum
tollerent !). Atque П 702 de Patroclo legimus: трі; uiv іт”

1) Etiam Achilles T 261 с4хос иду 4тд ráo жер} wæyely Ұсұғто, ubi iam aliis
de causis vidimus (supra p. 158) intellegendum esse clipeum vel scutum minus.

160 DE THORACE APUD HOMERUM.

духӛуов “Әй теікүеос OW wAcio, quod fidenter neges eum scuto
talari onustum facere potuisse. Tum А 282 Н 62 considunt оті-
(с туку) orisi хай xopüfscci ха) Еууесі meQpixuïæi, unde
apparet arrectas teneri тє 4стідас, aliter quam T 89, ubi di-
cuntur Troiani omnesque Achivi тедуға x4A' dmolécÓai Еті
бо) et 195, ubi Ulixis те/үға xeirai ёт) yon полиВотеіру.
Porro Ө 193, ubi legintus 4ст/да Neeropéwv тастау ҳрисеіуу Épe-
уа! хаудухс̧ те хай айтуу, potius ut de clipeo quam de scuto
cogitemus suadet et ipsum aurum ex quo confectum est, et
quod commemoratur una cum Diomedis thorace a Vuleano con-
fecto. Tum K 152 Diomedis comites ғ05оу отд красіу 3° Egov
&cTílz;, minus autem idoneum fuisse quo quis pro pulvino
uteretur scutum quam clipeum ostendit Reichel!). Postremo
idem demonstravit?) inde quod Ulixes colliget equos K 499, in
quos ipse et Diomedes ascensuri sint, et solus eos regat vs. 518,
527, 580 *), sequi ut poëta significare voluerit imroßæryy et
іттовтр4Фоу, quales in vasis Corinthiis saeculi septimi а. Chr. n.
depingantur, Diomedem autem, cum hippostrophi partes sumat
Ulixes, thorace aéneo et clipeo armatum fuisse.

Neutiquam autem his locis probatur, eum qui clipeo scutulove
minore armatus proponatur propterea, nisi alia accedant, fin-
gendum esse indutum thorace aéneo. Eaque res immota manet
etiamsi fortasse in sequentibus verisimile esse appareat *), ex-
{теша Mycenaea aetate, quae est eadem atque vasorum geo-
meiricorum, in cuius monumentis vidimus depictas esse ima-
gines militum clipeis et scutulis minoribus armatorum , usum
thoracis aenei Graecis non ignotum fuisse. Quod non propterea
sumere prohibemur, quod in illis monumentis thoracis аёпеі
vestigium nullum cernatur. Nam aliae ex illis imaginibus,
quae thoracibus aéneis carent, manifesto sunt militum e
numero non ducum vel principum, unde colligere non
licet ne principes quidem tunc temporis thoracatos fuisse;
aliae autem sunt militum clipeis suis vel scutulis ita
tectorum ut distinguere non liceat, utrum thoracatos eos

1) П. W.: p. 41.

2) H. W.? p. 41.

8) К 630 codex А habet /ттоус, complures libri mss. "Одутсейб.
4) Infra $ 16.

DR THORACE APUD HOMERUM. 161

voluerit artifex necne. Sed fac extrema Mycenaea aetate
cognitum iam fuisse usum thoracum aénorum, inde nullo modo
sequitur пі non clipei et scutula minora etiam antea usitata
fuerint, neque hoc eo redarguitur quod in vetustioribus monu-
mentis Mycenaeis clipei atque scuta minora non depinguntur,
id enim in paucitate monumentorum casui tribui potest; veri-
simile autem est prius extitisse usum scutulorum minorum et
clipeorum quam thoracum aéneorum, non contrarium. Fieri
ergo potest ut cantoribus, etiam qui florerent aetate Мусепава
extrema, cum non sui sed vetustioris temporis habitum, quo
thoraces aénei ignoti essent, in carminibus proponere vel-
lent, tamen licuerit constanter sibi milites illis clipeis et scu-
tulis armatos fingere. Aique etiamsi quis hoc non admittat
censeatque clipeos et scuta minora, quoniam in monumentis
vetustioribus Мусепаеіз non occurrant, id temporis ne cognita
quidem fuisse, itaque poëtas qui florerent Mycenaea aetate
extrema, si milites illis armatos fingerent, non vetustioris sed
sui temporis habitum tribuisse bellatoribus quos celebrarent, ne
sic tamen sequitur ut hic 4vaxpovicuic etiam latius patuerit et
ad aliorum armorum picturam pertinuerit. Prorsus enim credi-
bile est, poétas quos fugeret priscos heroes nondum eiusmodi
usos esse clipeis et scutulis qualibus sui uterentur aequales,
tamen probe tenuisse illos non indutos fuisse thoracibus aéneis,
et minime animum induxisse his eos сіпсіов fingere.

5 10.

"Еонуйшидес qui sint, non essecur — Ubicunque Фухуумдес vocentur mi-

eidem thoracati habeantur. lites Robert censet fieri non posse
quin spectaverit poéta ocreas абпеав, has autem unice convenire
ad thoraces clipeosque аёпеоз !). Hoc поп diiudico, illud nego.
Concedendum est ubi milites proponantur armati thorace аёпео,
clipeo, ocreis, vix dubium esse quin intellegi poétae voluerint
остеав aéneas. Sed ocreas scorteas quoque iis notas fuisse, inde
apparet, quod Laértes о 228 eiusmodi ocreas induit. Eiusmodi
ocreas sine necessitate Robert infitias it ad usum bellicum ad-

1) ll. p. 44 sqq.
11

169 DE THORACE APUD HOMERUM.

hibitas fuisse. Quae enim in hanc sententiam profert v. d. par-
tim pertinent ad locos ubi aliis de causis apparet thoracatos
fingi milites, cetera levissima sunt. Contendit enim, quod
ocreae dicantur ézicQpío dpxpuimi, easque qui induat „rep
xv4u oiv 2бухе”, argumento esse абпеав fingi: quod quam verum
sit ne refert quidem rogare, cum non legatur id nisi T 330 sq.
de Paride, A 17 de Agamemnone, II 132 de Patroclo, > 45 sq.
et T 869 sq. de Achille , quibus locis, id quod supra vidimus 7),
aut cogimur aut minime vetamur credere eorundem heroum
commemorari thoracem aéneum. Quid? cum e stanno confectae
narrentur Achillis quas а Vulcano accepit ocreae > 618 Ф 592,
uno tantum loco totidem verbis aeris hac in re mentio fit, H 41,
ubi Achivi nuncupantur xxAxoxv4mideg, is autem locus, cuius
auctorem nihil vetat credere thoracibus quoque aéneis indutos
ilos proposuisse, nullam omnino vim habet ad alios aliorum
auctorum locos. At, inquit Robert, ocreae scorteae nullo modo
dignae suni propter quas 2укуйиіде< appellentur milites. Quod
nemini credo persuadebit. Itaque, ut recte se habeat, ocreas
aéneas quicunque bellatores induerunt, hos thoracatos fuisse, e
voce éuxv4ui0eg hac de re nihil discimus. Contra rectissime
monuisse videtur Reichel?), осгеаѕ ab origine non tam fuisse
аїҳшӣс xal тетрӛу тробАЯмата quam eo consilio adhibitas ne
tibias laederet margo scuti talaris, quemadmodum de Hectore
legimus Z 117 uìi 3 шу cQupà Стӛтте xal müxiva дермо
хеХДолуду Китоб ў тошту `0ёғу omido; д4Фф&Аоёттис.

511.

Duo esse galearum genera; qui — (jalearum duo praecipue genera
galeis scorteis induti vel ca- is carminibus Homeriois discerni pro-
pite nudo in aciem prodeant, babilit Robert atatt 3:
thoracatos non esse. ариг obert statuit 7); quarum

quae ad alterum genus pertinent

Scorteae sunt, munitae labro aéneo, отғФлхуу 5), et fistulis aéneis,

1) Supra p. 127. 2) Н. W.* p. 57 sq.

3) ll. p. 47 sq.

4) Voce ereĝávy, quatenus ad galeam pertineat, designari labrum aéneum quo
munita esset galea scortea ostendit Reichel Н. W.? p. 100 sq. Duo autem modo

DE THORACE APUD HOMERUM. 163

Фа2016 1) sive Фалуро 2) — unde eiusmodi galea nuncupatur
айлётіс 3) et тєтрхФалос *) vel тғєтрхфалирос 5), alterae cassides
instructae genarum nasique tegumentis, unde audiunt xa«Axo-
T4p«01, utraeque ornatae cristis, sed illae etiam sine cristis,
&AAoQoi. Hoc genus aptius tribui militibus scutis vel clipeis
всогіеів non vero thoracibus aéneis armatis, per se perspicuum
est. Neque tamen plus quatuor loci sunt, ubi manifesto bella-
tores eidem ét sine thorace aéneo prodeant èt cum galea scor-
tea. Paridem volo, cuius cum Menelao certamen supra per-
tractavimus; cui T 371 legimus galeae a Menelao arreptae —
quae etiam ув. 862 munita dicitur QaAg — lorum anxisse guttur:
loris autem non opus erat cassidi; tum Ulixem et Diome-
dem, qui, somno experrecti alter K 149 solum roixiaoy 200
0ш0г61 ‘то т&хос, alter vs. 177 solum érécearo Bépum Afovroc,
deinde in castra Troiana explorandi causa profecturi alter vs. 260
а Merione, alter vs. 257 a Thrasymede accipiunt galeas quas,
ample descriptas, apparet confectas nullo adhibito aere),

apud Homerum loci sunt quibus ea sententia occurrat Н 12, А 96. Nam К 30, ut
Reichelii verbis utar «ізі die стефёуу als pars pro toto für den Helm gebraucht".
Addit autem v.d.: „йаз ist ganz verständlich wenn sie der einzige oder hauptsüchliche
Metallschutz daran war. Einen Metallhelm nach dem an ihm unauffülligen Reifen
zu benennen hat wenig Sinn." Contra Robert ad К 80 hoc (ll. p. 50): „іе eTe$&vy
уаӘХхғім, die sich Menelaos in der Doloneia aufsetzt (ist) gewiss als Bronzehelm
gedacht". At si стефёуу hic est ipsa galea, nihil vetat xaAxsí4v intellegere ,aére
munitam"; cf, supra p. 112.

1) Cf. Reichel H. W.* p. 98.

2) Eandem esse sententiam vocum ф@Ло et $&Axpovy ostendit Robert ll. p. 48.

8) Cf. Reichel Н. W.* p. 96 sq. |

4) Cf. Reichel H. W.? p. 98. |

5) тетрйфаХ06 et тєтрафйАиро non differre ostendit Robert 11. p. 48. At
«ймфіфа2о6” esse fulgens, cf. Schultze Quaest. Ep. p. 464. Legimus E 743 Minervam
induere xuvéwy тғтрафёлуроу xpucsíqy ёхитду толішу триАёєтт' ёрариїху. Locum
impeditum vLeeuwen in ann. ad hunc locum corruptum censet. Cui nolim obloqui.
Sed interpolatum esse vs. 743 inde apparet quod vs. 284 sq. dea Orci galeam induit.
Itaque capite nudo in proelium ierat. — Diomedes A 850 sqq. Hectoris caput hasta
petens "'QéAsv .... Фхриу xàx xópuÜa, 'mAdyxó, ð йтд xyaAxóQu x&Axóc, ойд’ їхғто
Xpóx xaAóv: &póxeTO ykp TpuQá&Asiux TpíTTUXOG шйлётіс. Robert ll. p. 47 censet
vs. 358 interpolatum , neque dubitat, quin de casside hic sermo sit. At nihil prohibet
sumere hastam ісізве galeae cristam aéneam. — Ceterum animadvertendum e voce
хоуёу, non aliter atque e vocibus f;vóc et [3006 (cf. supra p. 156 in ann. 2) de ma-
teria unde galeae eo nomine designatae confectee sint, nibil apparere.

6) Supra apparuit (p. 160) poétam videri Diomedi vs. 498 tribuere thoracem aéneum.
Id tamen hac in re non magni momenti esse puto. Nam vs. 257 haud dubie nihil

164 DE THORACR APUD HOMERUM.

postremo Dolonem speculatorem Troianum, qui K 333 sqq. 44Ф
duociy 2баХХето хамтуХа таба, “ғіссето Ў Ектовбе фуду толіоїо
AUxoi0, криті ò еті ктідіму кәуіуу, cAc Ў д©ўу &xovra. Ab altera
parte Agamnon A 41 xeari ет” 44ФіФа2оу xuvéyy `'б6ёто тетра-
Q£Awxpov іттпоуру, qui tamen vs. 19 thoracem aéneum а
Cinyra rege Cypri acceptum induit. Et Patroclo П 793 Apollo
galeam ademit, ў 22 холидошёуу ҡаулұйу fms товсіу UP іттау
а09Х0л716 TpujXAsix, cuius deinde vs. 804 solvit thoracem
aéneum ') Et Achilles X 814 xópubi éTdveue. aelvy тетрифа&ло,
cinctus armis quae ei praebuerat Vulcanus. Credibile est, id quod
posthac demonstrabo 2), alterum et tertium locum i. e. vss. П 793
X 814 restitisse e carminibus vetustioribus, quibus non thoracati
proponerentur Patrocles et Achilles, sed quoquomodo hoc se habet,
prudenter egerit, qui, nomina а09Л0716, тетр4Фа206, тетрафа-
Аиро sententia exoleta etiam cassidibus tribui posse opinatus, eis
tantum locis revera galeis scorteis milites tectos statuerit sibi
proposuisse poétas, ubi e rebus narratis hoc concludatur. Qua-
propter etiam xópuó' æidaoç si interpretaris ,vibrans galeam" °),
quod aptius de galea scortea dicitur, quae cum prematur pon-
dere cristae moto capite vibretur, quam de casside, quippe
quae rigida sit neque vibrari queat, tamen, neglecta illa pro-
prietate adhiberi potuit de bellatore hac armato. Ipse versus
Фреди 22 20Фос ҡабӛтербеу fveue, quamvis ob eandem illam
causam potius galeam scorteam intellegas *), tamen non eiusmodi

minus spectavit auctor quam ut Diomedem thoracatum fingeret , quippe cui vs. 178 pellem
leonis pro solo vestitu dedisset, neque quidquam mutasset cum Ulixe ad speculandum
proficiscenti, nisi quod galeram a Thrasymede accipientem faceret. Manifesto igitur
parum horum memor vs. 498 eum hippobatae vice fungentem fecit.

1) p. 145.

2) Vide infra $ 14.

3) Sed aequo iure intelleges munitus galea variegata" (quemadmodum gæloàopi-
Tp4c est ,munitus mitra variegata") quod, non minus quam ad cassidem, pertinet
ad galeam scorteam quae quidem aere munita sit.

4) Miror Robertium 1.1. p. 50 ita disserere: ,Allerdings die Formel 2e;vóv 22 AóQo;
хаддтердбеу Évevev schildert mit so lebendiger Anschaulichkeit den nach vorn herab-
nickenden Busch des Korinthischen Helms, wührend der des Mykenischen entweder
nach hinten zurückfállt oder kammartig absteht, dass es schwer füllt, hierbei nicht
an den Bronzehelm zu denken". Cristas tam resupinas quam ргопав ostendunt ima-
gines ét cassidum ét galearum scortearum. Neque id hic agitar, sed utrum crista
nutet an immota stet.

DE THORACE APUD HOMERUM. 165

esse videtur, praesertim cum in formulam abierit !), ut negare
liceat de casside adhiberi potuisse ?). Ceterum perpauci sunt
loci, quibus pro certo statuere liceat de casside аёпеа agi.
Nam praeter locos M 183, P 294, Т 397, w 522, ubi xzAxozz-
риос̧, 8 408, л 574, о 978, ubi TáyxzAxog; dicitur ў xuvéx, nulli
ali huc pertinent nisi П 411 sqq. ubi Patroclus Erylai, П 577
ubi Hector Enipei galeam postquam percussit, caput 4,012
ro’ ёхейсбу Фу хдро: брарй, unde apparere videtur ipsam
galeam non fissam fingi 2). Quod autem deciens occurrit кехорий-
шёуос а1боті wxAxo А 495, E 562, 681, М 305, P 3, 87, 592,
T 111, 117, Фф 494, nihil aliud eo designari videtur nisi ,ar-
matus aere fulgenti" 5. Nam Ф 434 Telemachus, qui nudo
capite ibi est, arreptis gladio et hasta dicitur хехорибшёуос
айботі xaAxg. Neque repugnat, quod Г 18, А 49, x 125 iacula
dicuntur хехорубиғуа yæax і. e. praefixa aere et П 802 iacu-
lum хехорубиеуоу tantum, i. e. praeacutum vocatur. Restat ut
moneam, ubi casside muniti milites describantur, inde non
sequi ut thorace aéneo fingantur induti, ut о 378, quod mox
apparebit 5), de milite agitur non thoracato. Ab altera parte
non thoracatos esse consentaneum est, qui capite nudo in aciem
procedant.

1) Propterea alia est causa versus Z 470 дғғегуду 4т” @хрот@ту$ хдрибос уғбоута
›ойтас, quo non dubito quin galea scortea designetur. Conferre licet N 805 24;
д ро хротйфо т: Qasi сеіето тўли et О 608 Audi 9% тйл} смердФАғоу xporá-
фо н туйттёто.

2) Sic A42 ubi de Agamemnonis galea sermo est, quem thoracatum ibi fingere
poétam vidimus supra p. 145. Versus bis redit, r 337, quem versum supra demon-
stravimus (p. 126) interpolatum esse, et П 138. Hic Patroclus depingitur arma induens,
inter quae est etiam thorax aeneus (cf. supra p. 126 in ann. 1).

3) T 387, qui locus ceteroquin non differt, absunt verba гу хдруб Виарй, quapropter
res ibi alia est. Ceterum Е 496 ubi Peneleus Шопео, T 478 ubi Achilles Deucalioni,
gladio cervice caesa, тйл’ айтй тулун: кӛру `Вёле, Robert (11. p. 236) fieri non
posse ait ut agatur de galea scortea. At non video cur eiusmodi galea, quam vidi-
mus (p. 163) sub mento loris aptari, non possit capite praeciso una cum eo in ter-
ram decidere. zm

4) Cf. supra p. 164.

5) Vide infra % 12,

166 | DE THORACE APUD HOMERUM.

$ 12.

Recensentur loci, quibus depin- — Nunc locos conferam quibus vel

t ? |
guntur vel bellatores vel arma bellatores vel arma bellica ita de-
bellica, ita ut neque mentio

fat neque ratio haberi videa- Pinguntur ut thoracis aónei neque

tur thoracis aénei. mentio fiat neque rationem auctores

habuisse videantur.

Et primum quidem huc referendi sunt loci, quibus ,тар
&omibog" (лор дсліда) vel ,oTpsQüévri!! nudari dicuntur ad
vulnera: latus А 468 sq., pectus П 912, 399, tergum M 428,
quae nudari non diceret poëta si thorax aéneus ea tegeret !),
et similiter res se habet ubi non ,nudari" quidem sed mere
,vulnerari" narrantur pectus А 480 sq., 02758q., E 19, 145 sq.,
892 sq, © 121, 302 sq., 818, л 108 sqq., 144, 321, М 186
sq, О 419, 523, 577, 650, П 481, 597, venter ^ 525, E 599,
616, 856, 2 64, л 423 sq., 579, М 411sq. E 447 sq., 517 8q.,
П 818 sq., 465, 821, P 349, T 469, 486, Ф 180 tergum
Е 40, 56, ө 258, A 447, М 546 sqq., Т 402, 488; quae tegit
thorax aéneus?), quem minime est credibile perfodi quemquam
Sine verbis intellegi voluisse ?). At haec ratio nonnisi caute ad-

1) Ab altera parte, quod Lycaonem Ф 50 уйшуоу тер xópuüog xai 4стід06 poëta
dicit, item quod Hector X 124 secum meditatus, utrum praestaret cum Achille
pugnare an positis armis conari eum placare, reiecto hoc consilio ait 000% Tí ш’
alüécerai, xrtvés: 96 шв уйшуоу ёбутх, alia res est, neque enim aliquam corporis
partem nudari sed inermes Lycaonem et Hectorem esse poéta voluit, quae res eadem
manebat, sive thoracati essent, sive minus.

2) Cum balteus tegat тйу véaipav ухстёрх (vide supra р. 114), sequitur ut eam
tegat etiam thorax aóneus. Hoc igitur tegitur etiam veíæroç xevéwy (E 867 sq. П 821)
et латіри (Z 68, Е 440 sq. 516 sq., П 818). Alia res est ubi vulneratur Ро% оу (А 491)
vel ubi (М 567) aidoíuv те иёсиуу. ха ӧифалоб vulnus infligitur, quas partes non
tegit thorax nisi recte Aristarchus censet zoma thoraci affixum eiusque partem esse,
quod negamus (vide supra p. 117, p. 121 sq.).

3) Robert cum censeat (ll. p. 63 sq.) Aaápwv et уастера véæipæv thorace non
tegi, nihil vetare putat Thrasymelum II 465, Satnium Е 447, Hyperenorem Е 517,
Atymnium П 318, quorum in numero Thraesymelus убаирау хата уастера, ceteri
хата Хатдариу vulnérantur, thorace indutos credi et revera Thrasymelum ita fingen-
dum esse quoniam végipæ yærTýp — aliter quam Ахтари — tegatur scuto talari, quod
si perfossum esset, poeta поп omisisset narrare. At nullo modo cogimur sumere
Thrasymelum nisi thoracatus fuerit, armatum fuisse scuto talari (cf. supra p. 161). —

DE THORACE APUD HOMERUM. 167

hibenda est. Nam bis legimus eTépvov уошуобѓута тар йстіда
П 912, 399, quater ‘гле отӯйсс тара иаб0у А 480, Ө 121, 818,
О 577, ter xarà отӯйгс Bære доәрі A 108, М 186, О 420 (et
xarà отўйбос БаХеу ір Ө 809), ter отд matoro А 528, E 145,
А 108, ter стӯбос mécov обтасе доор! М 488, О 523, 11597, bis
тар диФаХду, ік 9 дра ттм “үзуто yuyai woAadec А 595,
Ф 180, ter иушатоу 4 xevewvæ E 856, П 821, ter ойта хата
Хатаруу 7.64, 5 447, 517, ter йтар 0т9 жратідоу, “бар 9 vm
уоууат” ÉAucev A 579, М 412, P 849, ter ueraQpévo èv Sópu
тӯб: E 40, e 258, A 447, bis иғт4Фрғуоу обтасе доәрі E 56,
T 402, quae qui excogitaverunt, quamvis haud dubie non
thoracatos sibi proposuerint milites, fieri tamen potest ut qui
ea ab aliis excogitata in suum usum converterent, illud non
curaverint. Ex quibus excipio eos locos, i. e. А 480 sq., 598,
E 856, N 498, = 517, П 598, quibus singulis ea adduntur, ab
aliis locis diversa, unde appareat velut ante oculos habuisse
auctores imaginem eorum, quae depingerent. Ab altera parte

Tum А 579 Apisaonis ўтар отд трат/доу, О 523 Croesmi стй%ос uécov, П 481
Sarpedon $vÜ' Ара Ts фрёуғс тірхата: йцф Жд:уоу хЯр vulnus mortiferum accipiunt.
Has corporis partes thorace tegi etiam Robert, ut par est, assentitur. Sed putat
illos, quamquam thorax non commemoratur, tamen hoc indutos fingi (l.l. p. 62),
eorum enim arma cum deinceps narrentur ab humeris demi (Apisaonis П 581,
Croesmi O 524, Sarpedonis II 663), sequi inde putat ut aut thoracati fuerint aut
scuto talari armati, cumque huius nihilo magis quam illius mentio fiat, etiam durius
censet illud sine verbis intellegi perfossum quam hunc. At non video cur arma
quibus spoliari traduntur, non credi possint fuisse clipei, vel scuta minora, ita
ut thoracibus caruerint (cf. supra p. 161). Clipeus vel scutum minus aliter quam
scutum talare ita tegit corpus et ventrem ut tamen inconsultiore bracchii quo
sustinentur motu, haec nudari possint. Robert ita agit, quasi clipeus vel scutum
minus non possint ab humeris demi, i.e. quasi non possint pendere ёх теХамфуос
(cf. supra p. 155). — Porro Odio E 39, Scamandrio E 56, Agelao Ө 257 tergum 4шоуу
иёсууч percutitur. Quisque eorum cecidit, deinde autem 4p&(9«ce reU xe Ет” aùr.
Rursus hoc Robert negat (ll. p. 64) fieri potuisse, nisi aut thorace aéneo induti
fuerint, aut scutum talare converterint in tergum, quorum neutrum cum commemo-
retor fingendos eos esse thoracatos. At clipeum ёх TtAaj4Gvog pendentem a tergo
habere potuerunt, ita ut tamen locus inter humeros expositus restaret telis. Etiam
Hippodamantem а tergo perfossum Т 402 Robert thoracatum fingi censet (l.l. p. 66)
licet non addat poëta in eo concrepuisse arma, sed quia exemplo fuisse videatur
Е 56. — Periphetem O 649 scuto talari impeditum ea quoque ipsa res arguit thorace
aéneo non indutum (cf. supra p. 153 sq.) et Troi cum tunicae sinus sanguine
impleri dicatur T 469, etiam inde apparet thorace non indutum fuisse (vide supra
p. 109).

168 DE THORACE APUD HOMERUM.

unus tantum locus est!) ubi non modo fidenter negare non
liceat thoracis aénei rationem haberi, sed statuendum etiam sit
contrarium: Ф 180 Asteropaeum тар” дФаХду vulnerat Achilles,
quem nihilo minus thorace indutum credere oportet, propterea
quod Pelides ibi armis а Vulcano acceptis cinctus totidem ver-
bis dieitur vs. 165, Asteropaeum autem, virum principem non
secus quam Achillem, cum hic thoracatus proponatur, non licet
credere nudum a thorace sibi proposuisse poétam ?).

Deinde animadvertendum est, quoniam scutum talare cum
thorace аёпео non conveniat, quibuscumque locis illo milites
armati appareant, hunc iis abrogandum esse °). Neque repugnat
quod A 32 Agamemnonis eriç nuncupatur ZuQi(9póry , cui tamen
tribuitur thorax aéneus vs. 19 sqq. Nam quamvis aptius scu-
tum talare quam clipeus vel scutum minus ita appelletur,
potuit tamen, vocis vi propria neglecta, ea appellatio in hunc
translata esse. Cuius rei documentum esse vidimus T 281 *).
Atque in eadem causa, qua А 32, est II 808, ubi Patrocli
&eTí; dicitur тершдессо 5), quod ad scutum talare melius con-

1) Nam N 191 Hectorem thorace aéneo indutum fingi ostendunt quidem verba
ойжо xpàc ғеісато, тй; Ò pz халх сиердаЛЕо 'xexáAvQÓ', neque tamen inde
sequitur at Amphimachum, quem vs. 186 Hector xaTà стос 'QáAs доурі, thoraca-
tum sibi huius loci auctor proposuerit. Nam verum quidem est fieri non posse ut is
qui Troianorum principes thoracatos fingat aliam rationem sequatur in Graecorum
principibus fingendis, in numero autem principum Amphimachum habendum esse
apparet quia nepos dicitur Neptuni (,КтеӚто/ иод '"AxTopíuvog"). Sed pro certo
constituere non licet ab eodem auctore esse vs. 191 sq. atque ea quae praecedunt.
Non quod ullo modo cogamur hoc sumere. At nihilo magis vetamur, res igitur in-
certa. Atque in eadem causa est locus О 523, ubi Meges vulnerat Croesmum «iioc
місоу. Nam ex eis quae sequuntur post 529 sequitur ut Meges fingatur thoracatus
(vide supra p. 110 sq.); quod si ita est, non licet aliter iudicare de Laomedontis nepote.
Verum ecquis pro certo statuere audeat vss. 529—634 поп a recentiore poëta insertos
esse? Propterea quoque de vs. 577 (nam 515—591 cohaerent, nisi excipiendi sunt
vss. 520—534) res incerta manet.

2) Asteropaeum Robert propterea thoracatum fingi censet (1.1. p. 63) quod vs. 175
narratur frustra conatus esse Achillis hastam humo evellere, quod scuto talari impe-
dito ne conari quidem licuit. At clipeo armatus esse potuit ita ut tamen non thora-
catus esset (cf. supra p. 155). — Ceterum, quod Ҹ 560 Asteropaei thoracis aénei
mentio fit, quem ludicri circensis praemium Antiocho dat Achilles, nullius hic mo-
menti est, quoniam minime conatat &óAz ёт) ПатрбхАв eidem deberi auctori atque
И4хыу тараетотфшаоу.

8) Supra p. 153. 4) Vide supra p. 156.

5) De voce obscura тершдессж cf. Reichel Н. W.? p. 23, Robert 11. p. 8.

DE THORACE APUD HOMERUM. 169

venire videtur, quam ad clipeum vel scutum minus, cum tamen
vs. sequenti illius thoracem aéneum Apollo solvere narretur !).
Nisi praestat sumere hunc versum deberi poétae recentiori ?).
Quoquo modo autem hoc se habet, etiam A 485, P 128 ubi
Мах dicitur sustinere caxoc jure туруо», А 245 ubi idem ter-
gum vertit дті0еу de caxoc ‘Валер Етто8деісу, res non certissima
est. Nam etiam clipei antiquissimi et scuta minora, cum ex
fasciis penderent °), in tergum conici poterant, appellationes
autem illas т2к0; йўштє. тУруо6, ogos Еттафдеоу, quamvis clipeis
minus proprias, tamen locis nostris, cum nihil addatur, unde
appareat quid sibi proposuerint auctores, nihilo magis vetamur
quam cogimur credere aliunde desumtas esse, propria earum vi
neglecta 4). Porro B 388 sq, М 402 utrum demi; &иФ:Вріти
intellegenda sit clipeus vel scutum minus, an scutum talare
non ápparet quamquam hoc apparet thoracum aéneorum ratio-
nem non haberi. Nam altero loco Agamemnon, milites cohor-
tatus ut arma ad pugnam expedirent, diversis enumeratis,
neque tamen thoracis facta mentione, ita pergit vs. 988 sq.:
ғізрйсет меу теу т. шу Gu QI вт%40ғесФі 2стідос дрФі-
Вебтис, quod prohibet thorax aéneus, si quis eo inductus est.
Altero autem loco Teucer sagitta icit Sarpedonis теХамбуа
тері oT*40e0 Qu. Фағуду 2стід06 ам048рдтус, &4АА& 7205 хйрас
&puuve тай506 roù, Qui si thorace indutus fuisset, non fascia
diceretur praesidio fuisse. Sed duobus tantum locis ў eriç sive
тд cXxo; eis nominibus nuncupatur, quae cum natura scuti
talaris, non vero clipei vel scuti minoris congruant, ita ut
simul e rebus ipsis narratis appareat illud spectari. Etenim in
certamine singulari cum Hectore Н 17—40, 43—131, 161—196,
200—205, 219—312, haec enim cohaerent 5), ét т2хо Я9те

1) Cf. supra p. 155.

2) Cf. infra $14.

8) Cf. supra p. 127, p. 155.

4) Etiam clipeos antiquissimos vel scuta minora e compluribus coriis sibi super-
impositis constructos esse documento est clipeus Achillis а Vulcano confectus X 478,
cf. supra p. 156. Aiacis sodales gui eum expectant vs. A 593 clipeis armatos fingi
vidimus p. 159. |

5) Nolim perhibere fieri non posse ut etiam vss. qui intercedunt inter eos quos
edidi, eidem debeantur auctori, sed puto fieri posse ut inserti sint. Itemque sciri
nequit an ea quae praecedunt et quae sequuntur ab alio auctore oriunda sint. De

170 DE THORACE APUD HOMERUM.

mUpyoc, c&xoc Еттафдеюу Аізсі praesidio est èt scutum talare
intellegi inde patet quod hostem petit Telamonius vs. 224 тд
mpócÓs стеруоо Qépov, clipeus autem vel scutum minus іп
proelio non „ante pectus" fertur, sed sustentatur bracchio laevo;
accedit quod in eodem certamine etiam Hector scuto talari
armatus est testibus vss. 298, 272 (de quibus vide infra in
hac pagina) Atque О 646 Periphetes cadit impeditus тӯ 4стгі2і,
тй» &йтдс 'Qopésoxe тодиуЕке” &0кос ёхбутоу, іп cuius Футуу” émrEATO,
quod accidere non poterat clipeo vel scuto minore armato %).
Praeterea autem de scuto talari agi per se perspicuum est
7, 116 sq., ubi Hector armatus incedit 2021 2 шу c DU p Éruz TE
xal адүғуа Эбри xéAmwoy итоб ý muu&ty `бёгу &omidoç
биФалоёссис ?); Н 288 ubi idem in certamine cum Aiace gloria-
tur коїд' ёті дейі, roià іт” ӛрістерӛ voca) Войу, еб 279 ubi
humi deiectus dicitur 47/7 ènypupheic , quod utrumque lu-
culenter ostendit Reichel ?) aptissime convenire ad scutum
talare, non vero ad clipeum vel scutum minus; M 389 ubi
Glauci braechium nudatum videt Teucer; ei autem qui manu-
briis sustentat clipeum vel scutum minus, bracchium laevum
numquam nudum est, dextrum semper *); М 405 sq. ubi Ido-
meneum frustra conatur vulnerare Deiphobus, °хрофӣу y&p
977 д4стід: тйутос` ёғісу, Tiv Ёр 0 ye jivoici Вобу хай уро
Халиф діуотйу "Форёғсхе 800 хаудуғас &рариїлу` тй Олд 7T XG
ёғли ); П 611 sq., P 527 sq. ubi verba тріссо yàp хатехуфе
nihil dubii relinquunt, quin agatur de scuto talari, nam ut

versu 4l sq. vide supra p. 162. -Achivos universe non posse thoracatos proponi ab
eo qui Aiacem a thorace аёпео nudum proponat, perspicuum est. Sed ne hoc quidem
certum est, eum qui /4Ахохуй|мдас vocet thoracatos eos fingere. Ceterum revera in-
sertos puto vss. 206—218, non tantum quod haud dubie Aiax vs. 207 thoracem
aéneum induere significatur verbis тута тері xpo? тейуе” Екепто, sed praeterea
quod in contextum narrationis non quadrat Aiacem se armare, quippe qui armatus
in aciem processisset. Nam quod de Menelao dicitur vs. 122 берфтоутее йт’ č prov
Teúye ÉAovro nihil obstat quominus тейуға intellegamus scutum cum fascia, ut
vs. 193 AX yer? ppa x iyà толийн тедуға дўи.

1) De hoc loco vide etiam supra p. 166 ibique in ann. 3 s. f.

9) Cf. supra p. 154 in ann. 3.

3) H. W.? p. 16, p. 98.

4) Cf. Robert l.l. p. 150.

5) Robert 11. p. 9, p. 20 sq. spurium censet vs. 406, infitiatus scilicet scutum
alare à;veróv appellari posse; qua de re vide supra р. 167.

— ал == --

DE THORACB APUD HOMERUM. 171

tueatur se a telo capiti imminenti is, qui clipeo vel scuto
minore utitur, non caput inflectit, sed illud tollit quo telum
excipiat (cf. N 168, T 261, 278 vide supra p. 143). Et quam-
quam non est certum, cum alter horum locorum manifesto
alteri exemplo fuerit, utrius auctor verba illa excogitaverit,
utrius imitatus sit, satis constat neutrum cogitasse de thoracatis.
Nam loci П 611 auctorem quid vellet probe scivisse eo patet
quod duobus versibus ante Hectorem, quem vs. 611 caput in-
flectentem facit, Отастійа mpofiQavra fingit, quod rursus in
eum quadrat qui scuto talari, non in eum, qui clipeo vel scuto
minore armatus est; locus autem P 527 manifesto eidem auctori
debetur atque P 519, quo loco thoracis aénei rationem non haberi
infra ($ 19) ostendam. Porro eiusdem generis sunt P 354 ubi
Patrocli sodales Asteropaeus vulnerare nequit, важхеғасі yàp
гіруато таутұ; tum E 452, M 425 ubi legimus Tpóec xai
діс Ayao "Ógoov аЛАЯХАоу ёи Фі coTWÜscQu Вогғікс 1), quod ай
clipeos vel scuta minora quae bracchio laevo sustentantur non
convenit, sed ad scutum talare, quod totum virum adversum
tegit; at horum locorum rursus alter manifesto alteri exemplo
fuit, animadvertendum autem vs. M 425 cohaerere cum vs. 428,
ubi milites fingi non thoracatos vidimus (supra p. 166), cuius-
modi nihil cernitur in vicinia loci E 452 (nam E 452—400,
462—507 minime incredibile est recentiores esse quam ea quae
praecedunt vel sequuntur, cf. infra $ 14), quo loco igitur
num auctor rem penitus perspexerit non certum est (cf. supra
р. 167); A 526 ubi Hectori auriga indicat Aiacem, additque eù
3 шу Éyvov, #000 yàp ёш Ф" бипс Éxyei xos, quod rursus
unice ad scutum talare convenit?); I1 360 ubi Hector proelium
intueri dicitur 20719; Tæupesiy хеха Лушиеуовс є0рёхс GIADUG,
itaque rursus eadem ratio valet; itemque P 492 ubi progredi
Hector et Aeneas, £ 479 ubi in insidiis dormivisse milites nar-
rantur caxeciv ғегЛумеЕуоі @шоос. Atque Odysseae loci vis

1) Quae versu sequenti commemorantur Агия, Reichel (Н. W.* p. 52) opinatur
esse pelles a согіагіо non subactos eoque ттердеута i. e. fluxa. „ав Fell" inquit
vir doctus sist um den Hals befestigt und hängt ausser Gebrauch lose über den
Rücken herab; um ев als Schutzwalfe zu verwenden, wird es nach vorne gezogen
und hängt dann vor der Brust."

2) 11. p. 80.

179 DE THORACE APUD HOMERUM.

confirmatur eo quod in eadem Ulixis narratione ipsum поп
thoracatum proponi mox videbimus (infra 5 12), locus au-
tem P 492 manifesto cohaeret cum locis P 519, 527 quorum
auctorem supra monui (p. 171) thoracis aénei rationem non
habere; porro М 420 ubi Antilochus mortuum defendens Hy-
perenorem ro: тйк; &u Qexa&Avud e; P 192 ubi Aiax in simili
causa ді Mevorriaóg caxo ғ0р0 xa AU vp 6 constitit, quod rur-
sus nisi scuto talari apte fieri non posse monuit Robert; neque
minus in aperto est res M 105 ubi legimus 4AA52ev6 Zpapov
тәктйві Вдессі, М 190 ФраЕаутес Зори 3oupt, adxoc тйхгї трсбе-
Хи), П 214 dc &papov хдридёс те xxi двтідес биФалбєсоои,
quibus locis demonstravit Reichel!) de testudine sermonem non
esse, sed militum іп acie stantium ingentia scuta talaria
proximis quaeque contingi; atque М 543 ubi Apharei ab Aenea
iugulati хліби érépese хари, Еті ò &стіс ёафбу, quo versu
significari vidit Reichel ?), capite in pectus prolapso scuti fas-
ciam trans caput de humero excuti, eoque scutum ruere;
clipeus vero scutumve minus manubriorum ope sustentatum ,
etiamsi fascia instructum sit, si haec de humero delabatur, non
propterea casurum est. Ut etiam 5 419, ubi, Hectoris pectore
lapide percusso, quem ibi a thorace aëneo nudum fingi propterea
sumere oportet quod de adversario, Aiace Telamonio, vs. 404
idem statuendum шох videbimus (infra § 12), recurrunt
eadem verba ёл} 2 emic 24Ф0у, poëta voluisse videtur saucii
caput in pectus prolabi, ceteraque quemadmodum М 543 sq.
Porro = 380 ubi Tydides, Agamemnon, Ulixes militum arma
in acie permutant ita ut optima optimis, deterioribus deteriora
obveniant, ne res prorsus absurda sit, de scutis non de thora-
cibus egisse poéta intellegendus est; quocum congruit quod in
proxime superioribus vs. 970 sqq. Neptunus ad arma vocans,
cetera enumerat arma silet de thoracibus °). Tum Z 319, © 494
Несіюті armato hasta praelonga undecim cubitorum, quae ma-
nifesto nisi duabus manibus tractari nequit, clipeum nulli usui

1) Н. W.? p. 24.

2) 11. p. 35 sq.

8) Mitto quod vs. 376 sq. totidem verbis deus monuerat 96 дё х’ ауйр pevéyæp-
кос, xn 9 alyoy сёхос jum, xeípov фот! дбтш 8 Ў ѓу kozli мє ои; дото,
quos versus soloecismis laborantes omisit Zenod., damnavit Arist.

DE THORACE APUD HOMERUM. 178

futurum fuisse patet, sed scutum, quod ante pectus e fascia
pendeat (sed alter horum locorum i.e. 7 819 alteri haud dubie
exemplo fuit) '); neque aliter iudicandum est О 677 de Aiace
qui “удиав Бустду iya vavuagoy ѓу тоХдрұві коллутду Влутроси
Quuxaireixonirwyu , et О 388 de Achivis, qui а navibus pugnent
шахроїст Euoroici та jx сф Еті vuuciv ÉxeiTO vaUuaxm xoh-
Айғута xaTà отбих кишу xxAxQ, nisi quod utrobique res
propterea minus certa est, quoniam pugnatur inusitatis armis,
quae arripi potuerunt clipeis positis. Porro huc referendi sunt
loci quibus heroes dicuntur 2тасті/да mpoßaæivsiv sive тротодібеіу
М 158, 806, m 609. Demonstraverunt Reichel?) et Robert °?)
scutum talare milites fere cogere pedetentim prodire, cum
praeterea ipsum тд ,0т4” in ,0тағтідіа” illuc spectare videatur
potius quam ad clipeum vel scutum minus. Quapropter etiam
әзтасвтідію ётдшесда” А 754%) de militibus scutis talaribus ar-
matis dictum videtur?) Atque N 806 sq. haec ratio confirmatur
eo quod Hector qui ibi fingitur тротод/Соу et %тастідік тро)1-
Ва, versu superiore galea indutus describitur quae хрот&Ффов!
'selero i. e. galea scortea (vide infra $ 12), quam supra monui-
mus (p. 163) aptius tribui militibus non thoracatis quam thorace
aéneo indutis. Tum II 606 cohaeret cum N 611, ubi verba
тріссы уйр катікуфе rursus ad scutum talare spectant, et
quamquam hic locua recurrit N 671, P 617, tamen eo ipso quod
тд отатт!д!® mpoßaæiveiw et Tò трдссо хатахуттеіу іп eodem viro
coniungit noster ostendit sententiam verborum quibus utitur
se non fugere (cf. supra p. 171). Sed N 158 Deiphobus dici-
tur xouQà mpo(iQàe xal Отастідію яротодібоу, quem tamen
vs. 162 вд. docere vidimus %) clipeo vel scuto minore armatum.
Robert spurios iudicat") vss. 162b—164* ду;фФо80; 22 zoria
тхореїму ayil amó reo Selos 52 бор iyos Mupidvxo да12роуос.
At quamquam minime inepta haee coniectura est, pro certo
sciri nequit non aliunde recepisse auctorem nostrum verba

1) Cf. infra $ 14.

2) H. W.* p. 15, 33. 3) 11. p. 5.

4) In libr. mss. legitar дж стид ос vel д/ ác7ríócoc; correxit vLeeuwen.

5) Vs. 730 legimus xai хатехо;иубимеу Фу бутесі roig: ғёххстос, sed nihil pro-
hibet haec intellegere de scutis et galeis, non opus est cogitare de thoracibus aéneis.

6) Supra p. 144. 7) Ll. p. 109,

174 DE THORACE APUD HOMERUM.

Әтазтіді: тротодіС юу, ita ut eorum vim non accurate perpen-
derit. Verum > 192, ubi Achilles Iridi respondens inquit 4AAcv
У où теу года тей бу кАотй те/үға дуо D, гі иў АТаутде ye
с&хос Teaæuwvi&ðæo, patet requirere Peliden scutum quod totum
virum tegat, alioquin eius non interesset utrum aliquanto maius
an minus esset illud quo se tegeret; itaque requirere scutum
talare. Postremo huc pertinet versus notissimus ..... ¿E буёшу
cüv TEÚYETIY 2270 ұдшабе. hRectissime enim demonstravit Ro-
bert?) si quis, thoracatus an minus, cum clipeo vel scuto mi-
nore e curru desiliat, non esse cur armorum mentio fiat, sed
hoc notatu dignum sive festinationis, sive robusti corporis do-
cumentum, si quis non haesitet cum praegravi scuti talaris
onere desilire. Sed cum octiens ille versus occurrat T 29, A 419,
Е 494, 7108, A 211, M 81, N 749, П 426, hic quoque, ut in
Superioribus saepissime in simili re, distinguendus est is qui
versum excogitavit ab eis qui eum imitati sunt. Inter hos
enim, si res per se spectatur, ecquis scire potest quot fuerint,
qui versum aliunde notum cum memoria tenerent, adhiberent
neglegentius, suis si verbis usi essent rem enuntiaturi aliter ?)?

Iam vero supra monui?) , а thorace aéneo nudos videri non
modo qui cum scuto talari, verum etiam qui in aciem pro-
cessisse tradantur aut nudo capite, aut galea всогіев tecti, ві
satis appareat hanc revera spectari, non modo appellari nomi-
nibus sibi propriis. Itaque per se spectata huc non facere ani-
madvertimus nomina a0AGTI6, тетр%ФаХос, тетрафалирос, neque
appellationem xópu0' zidAo;, neque ipsum versum Oreivóv 22 А2Фос
хобутердеу čveve, quamvis haec ad galeam scorteam non ad
cassidem proprie pertineant 5). Sed T 862 sqq. Paridis, К 149

1) VLeeuwen suspicatur legendum esse #АЛоу 9” oU тиуа roida Uo xAvrà TtU £a OU.

2) 11. p. 218.

3) Ad versum A 419 Robert animadvertit Diomedem thorace абпео indutum videri
propter versum sequentem дгеуду 2” раде mxxAxóc Еті ттйбєтс: rávaxToc. Cui
non assentiendum puto, de qua re vide supra p. 113. — Ab altera parte, quod de
scuto talari agi censet Robert П 367 “Ехтора 2° 2тто: Éxdepov Фхдтодес сду тей үс-
giv, hoc addens: „bei einem gepanzerten und den Rundschild tragenden Krieger
versteht sich das doch von selbst", rogare licet num hoc minus verum sit de bellatore
scuto talari armato.

4) Supra р. 153 •4., p. 161.

6) Cf. supra p. 164 sq. Ab altera parte ad N 188 ubi Hector narratur erepturus

DE THORACE APUD HOMERUM. 175

Ulixis, K 257 Diomedis, K 935 Dolonis galea ita describitur ut
luculenter appareat agi de galea scortea, cum praeterea aliis
quoque. rationibus probari viderimus !) non Њогас#ов ibi proponi
Paridem, Ulixem, Diomedem, Dolonem. Atque M 384, ubi Aiax
lapide perfringit Epiclis тетрФФаАХоу xuvéwv ойу 9” сте patcr
mavt &шидіс хеФалӣс, nihil vetat propria sua sententia sumere
vocem тетр2ФеХо6. Тап A 459, Z9, A 96 ubi frontem, 5 498
ubi supercilia, П 739 ubi frontem simul et supercilia, E 291
ubi nasum, N 216 ubi ét frontem ét nasum vulnerari discimus,
nulla frontis et nasi tegumentorum mentione facta quibus in-
structa est cassis aénea, porro A 109, T 472 ubi caeditur auris,
О 488 ubi vulnus infligitur Әтір одатоб, М 177, П 339 ubi ov'
оўхтос̧, М 671, П 606, P 617, ubi ўт) ууабивіс xai одатос,
П 405 ubi ууабидс дейтеріс, А 501 ubi tempora feriuntur,
cum omnes illae capitis partes tegantur casside абпеа 2), cuius
ll. ll. nullum cernitur vestigium, constat fere de ea auctores
non cogitasse. Atque in eadem causa sunt H 11, ubi perfringitur
ý cr&QXy4 i. e. labrum aéneum galeae scorteae ?) (cuius etiam
mentio fit A 95) et М 132 П 106, 216, 338 ubi commemorantur
Фало sive ФаХара i. e. fistulae *) (quae etiam A 459, Z 9, ob-
viam fiunt). Ab altera parte N 615 sqq. ubi Menelaus perfodit
Pisandri шётотоу Йіуде Әтір покатис̧, Pisander autem Atridae
ferit xópufoc Фелоу іттодхсєіус ӛкроу mò AO0Qov адтду,
ipsa haec verba 972 А2Фоу адтду suspicionem movent huius loci

Amphimacho mortuo хфруба хрот@фот' &pxpvízv, Robert animadvertit ll. p. 48 verba
xpor&Qoic' йрариіху non apte nisi de casside aénea dici, contrarium enim designari
eius quod legitur М 805 uoi д# ro: хротйфо т: фашуй meíero тили; galeam enim
scorteam laxam esse circum tempora, cassidem arte ea complecti. At non ita
distinguendum esse puto, sed galeam scorteam cum loris capiti adaptetur (cf. Г 370)
recte dici хрот%фо:е” Фрару?ау, quod autem dicatur се/ғобаи М 805, vel т/уйсағобай
O 608, propterea dici, quod cum prematur pondere cristae aéneae, vibretur capite
moto, cassis autem аёпеа, quae rigida sit, vibrari nequeat.

1) Supra p. 163 sq.

2) Aliter Robert Ll. p. 70: ,Ше Augenlócher des Ionischen Metallhelms sind weit
genug um der Speerspitze zu gestatten auch die Schlüfe zu erreichen", quod tamen
plurimarum cassidum antiquarum imaginibus non confirmatur, tempora paene tota
tegentium. Etiam magis miror quod Robert l.l. vulnera бт’ ойхтос et 972 yvap oio
xxi облтос et ğı% уухбшоїо casside aénea arceri negat, quod ех imaginibus aliter se
habere perspicuum est.

3) Cf. supra p. 162 sq. 4) Cf. supra p. 162 sq.

176 DE THORACE APUD HOMERUM.

auctorem vocem Ф42оу, neglecta eius sententia propria, fortasse
obsoleta, de cono usurpasse galeae. Unde tamen minime sequi-
tur ut constet Menelao eum cassidem tribuisse, non galeam
scorleam qualem manifesto tribuit Pisandro. Sed А 459, Z 9
prorsus eisdem verbis legimus тду 7 #3хлғ трётос xOpuÜüoc Pa-
Хоу іттподавғімі, dy д? perony Ётубє, "mípyoe 2 Ap ботғоу гіс о
ай алх‘ тӛу 32 cxüTo; дсс` ixgaupe, itemque eisdem
verbis М 671, П 606, P 617 rò» ‘Вкл’ йт) ууабиоі xal одатос,
auctores igitur locorum А 459 aut Z 9, et М 671 et I1 606,
aut N 671 et P 617, aut I1 606 et P 617, verba aliena imitati
esse possunt re non penitus perspecta. (At vide de loco П 606
supra p. 178). Etiam cum legamus E 584 2/Фғ йласє xópowv,
N 576 Е Фе oyédov «Anse xópswv, alter locus alteri exemplo esse
potuit. Sed Mydon, qui caedi narratur E 580—586, auriga est
regis Pylaemenis, et propter id ipsum verisimile est thorace
абпео et casside aénea caruisse, et М 576 verba rò 3è труФа-
мау драЕв ostendunt de casside non agi, utpote quae propter
genarum tegumenta non possit a capite detrudi ісіп temporibus
illato. Loci autem М 182 et П 216 quamvis inter se non diffe-
rant, tamen propter versus praecedentes, utroque loco diversos,
non dubium est quin milites scutis talaribus et scorteis galeis
armati utrique auctori ob animum versati sint, de quibus locis
egimus supra p. 172. Tum М 805 legimus 444i 26 roi xpora poi
Фагуй “бгісто тулу et O 608 uD) 22 тулу cuepóaAeov xpoTa-
фон! “тіуйбсет0, quod pertinet ad galeam scorteam , non ad cas-
sidem aéneam . Postremo Т 475, ubi gladio Achilles caedit
Echeclum (4266уу кӛк хеФфалуу, sanguine autem vv отеберисьбу
#1Фос, eo ipso vix dubium est quin Echecli caput aut nudum
aut tectum galea scortea icisse Peliden poéta voluerit.

Porro thorace aéneo carere videntur aliquot et Graeci et
Troiani milites, qui tunicati in proeliis versari finguntur. Mitto,
quod iuvenibus Troianis in flumine captis Achille legitur
Ф 30 sq. vinxisse ётіссо xeipxc 40 тиутоїсіу iugo тойс ойто}
"Форевбхоу imi тстрєлттоїтї wiTGoi, ubi haud dubie quidem voce
(тау significatur tunica (de qua re egi supra p. 107), sed fieri
tamen potest, quamvis parum videatur verisimile, ut poéta

1) Cf. supra p. 174 in ann. 5.

DR THORACE APUD HOMERUM, 174

Шов — id quod sumitur in scholio А ай hunc locum (cf. supra
p. 108) — thoracibus voluerit aéneis indutos supra tunicas. Sed
E 599, 615, M 188, P 519, 578 balteo perfosso vulnus morti-
ferum infligitur. Credibile non esse supra vidimus !) balteum
cireumdari thoraci абпео, at etiamsi aliter res se haberet, tamen
si èt thorax aéneus et balteus perfoderetur, non hic sed ille,
quippe qui multo maioris momenti in ea re esset, commemo-
randus erat. Тапісае igitur balteus hic spectatur et tunicati
non thoracati fingendi sunt Deicoon E 539, Amphius E 615,
Hippomachus M 188, Aretus P 519, Podes P 578. Tantummodo
cum E 539 et P 519 inter se non differant, neque E 615 et
P 578, non constat auctores utrorumque locorum E 539, 615 et
P 519, 578 de tunicis cogitasse, sed alterutri fortasse alteros
ita imitati sunt ut minus attenderent, quid enuntiarent.
Ceterum vix dubium quin loco P 578 exemplo fuerit E 615.
Illic enim Menelaus а tergo vulnerat Podem xarà бостйра,
quod nescio quomodo friget. Et versui P 519 utrum exemplo
fuerit E 599 an contra quamvis sciri non possit, tamen ex
eis quae antecedunt apparet illius loci auctorem non incon-
sulte Aretum balteo perfosso occumbentem fecisse. Nam vs. 517:
narrat Áutomedontem hasta perfregisse eius &eriðæ т2утос'
ёғісуу, hanc autem simul et thoracem aéneum uno hastae ictu
non perfodi fugere eum non potuit?) Porro autem A 620 Nestor
et Machaon e proelio redeuntes antequam Nestoris tentorium
intrant 1590 &тғфууоуто (йтфуоу, бтйуте тот! тусіму тарда бї
2\0, quod quamquam fieri non poterat dum thoracibus induti
erant, non tamen narrantur antea exuisse arma; et T 470 (de

1) p. 118 sq.

2) Robert 111. p. 35, 63 locis Е 539, Р 517 voce “еот%р non balteum sed mitram
intellegit, propterea quod vulnus sedet veæípy ѓу уастр/. Nam his verbis imam par-
tem ventris significari putat, eamque mitra non balteo tegi. Sed èt in Menelai vul-
neratione Д 134 sqq. balteus et mitra eandem corporis partem tegunt — etenim tam
illum quam hanc perforat Pandari sagitta — èt cum уаттур non tantum sit venter
sed simul etiam stomachus, nihil vetat putare yacTépa véaipxv eandem esse atque
уйду М 290 T 488, i.e. ventrem non imum sed totum, neque a solita vocis Состӯр
sententia discedere opus est. Ceterum utrumceunque mavis, res eodem loco manet,
nam etiam Roberti iudicio mitra nibilo magis quam balteus convenit ad thoracem
aéneum. Obiter moneo levi errore sibi obloqui Robertum. Nam E 615 С остӯра in-
tellegit balteum, ubi etiam ў vézipx yao T5p vulneratur.

178 DE THORACE APUD HOMERUM.

quo loco supra egimus p. 109 sq.) Tros Alastoris filius, quem
occidit Achilles а/ая кат” айтой хдАтоу ÉvémAwctv, quod conspici
non poterat si thorace aéneo indutus esset. Tum B 416, ubi
precatur Agamemnon, ut sibi detur “Ектдреоу xiTOvx тері oT4-
deco! Salgai, itemque П 841, ubi Hector Patroclo morienti ex-
probrat in animo еі fuisse suum aíuaTóevTX оитбуа тері
стубғсс: Sælar, et А 100, ubi Agamemnon interfectos a ве
Bianorem et Oileum relinquit e740eo: томФхуйоутас Ете) mepi-
дит, житйу®жв 1), conspicuum est non praeter tunicam indutos
fingi thorace аёпео Hectorem, ceteros. Neque aliter res se habet
E 786, Ө 396, ubi Minerva in aciem progressura xirGv' 2уд0бо:
А406 veQeAwyspérao Tevesi sig тдХғермоу “борувсето дахридеута,
neque tamen inter тғ/ұға quae deinceps enumerantur, aegis,
galea, hasta, thorax aéneus est?) Postremo £ 482, ubi Ulixes
narrat, quantum frigoris in nocturnis insidiis toleraverit б%х06
olov 8xev xxi Соря Фоағіуду, et, quod addit vs. 489, ооҳіто».
Iamvero neutiquam incredibile puto a poétis Homericis, recen-
tioribus saltem, thoracem aéneum dietum esse yirGvz; atque
іп permagno numero locorum, ubi (Graeci vocantur %æàxo-
xirwvsec, nonnullis, et N 439 ubi xAx«oc хиту commemoratur,
de illo forsitan auctores cogitaverint °). Sed nostris locis aut
omnibus aut tantum non omnibus, parum verisimile id videtur.
Nam locus B 416 manifesto ad idem carmen perantiquum per-
tinet ae vs. 982 sqq., ubi vidimus (supra p. 169) inter arma
ab Agamemnone recensita thoracem deesse, deque loco II 841,
8i quis animadvertit mirum esse si Hector ab eodem poeta a
thorace nudus proponatur, qui teste П 804 Patroclo ab illo
interfecto thoracem tribuerit 5), reputet fieri posse (de qua re
agam infra p. 190 sqq.) ut versus I1 841 restiterit ex vetustiore
Patroclea, quae neutrum heroem thoracatum habuerit 5). Iovis

1) Locum corruptum esse ostenderunt Peppmueller v. d. alii. Cf. vLeeuwen in ed.
Il. Requiritur vox qua significetur spoliis exui mortuos.

2) Aegidem non esse thoracem, quod suspicatur Vürtheim v. d. in hac bibliotheca
XXX p. 56, ostendit Reichel Н. W.? p. 54.

8) At recte etiam xa«Axoxírava dici, qui sit vestitus tunica laminis aéneis ad
pectus muniendum instructa, quales reliquiae in sepulchris iuventae prodere videntur,
demonstravimus supra p. 112.

4) p. 151.

5) Supra p. 155, p. 160.

DB ТНОВАСЕ APUD HOMERUM. 179

autem дтйух, quem induit Minerva E 786, © 390, veremur
pro thorace абпео habere, si quidem nullus ex deis, ne
Bellipotens quidem, usquam apud Homerum thoracatus ob-
vius fit. Atque Oileum A 96 galea scortea tectum vidimus 7),
ad quam огах aéneus parum convenit; neque Bianoris
causam аһ eo separari posse, docet ipse vs. 100. Nisi forte
vs. 90 sqq. alii poetae debentur atque superiora, quod veri
simile quidem non videtur, neque tamen utrum ita sit necne
pro certo sciri potest. At hic saltem poeta neutrum thoracatum
voluit. Restat locus £ 481 sqq. Hic plerique interpretes censuerunt
Сома Ффагуду vs. 482 ipsum yıTõvæ intellegendum esse, cuius
mentio fit 489, idque ita, ut utroque loco significetur tunica.
Quibus libenter assentirer, cum praesertim apud recentiores
quoque Graecorum scriptores oux sit tunica 2), nisi ob-
staret vox Qaevióv ad tunicam parum apta. Itaque potius
credam, id quod inesse videtur scholio А ad А 187 3), faga hic
esse subligaculum simul et mitram, cui illud affixum est, et
vs. 482 sileri potuisse de tunica, vs. 489 de scuto et хотаїе,
cum utroque loco hoc tantum referret enuntiare, desiderari
pallium. Sed quoquomodo illud se habet, de thorace aéneo hic
non cogitari potest, nisi ét кітах et бди hic idem est, et
utroque nomine designatur thorax aéneus. At praepostere Gaga
pro parte thoracis haberi, nedum de toto thorace aéneo sit intel-
legendum, ostendimus in pertractando loco A 132 sqq. (cf. supra
p. 114 sq.) Postremo hue trahendus est П 419. Ibi Sarpedonis
sodales dicuntur Zqimrpoxírevec, eum autem qui thoracatus est
per se patet mitra non uti (cf. supra p. 118 sq), itaque quod
memoratu dignum putat poëta àpiTpoíiTovac eos dicere, apparet
eum non thoracatos fingere sed tunicatos idque ita ut mitram
abrogaverint, quam alii multi sub tunica retinebant.

Reliqui loci ad res bellieas pertinentes, ubi thorax aeneus
neque commemoratur neque eius mentio si de eo auctores
cogitassent omitti potuit, non multi sunt. luque eis minoris

1) p. 176.

2) Cf. supra p. 117 in ann. 2.

8) »xai Сана фавуду” (Е 480) «дій тду xyaAxóv: ý шітра обу “тогу Ерійду
ёст) тері тйу ётифбунау далий бтірҳоиса” (cf. supra p. 116 in ann. 1).

180 РЕ THORACE APUD HOMERUM,

momenti esse patet B 41 sqq., К 21 sqq., 29 sqq. !), 181 sqq.,
149 sqq., 177 sqq., quoniam non in acie versantes vel eo pro-
gressuri, sed e somno experrecti et e lectulo surgentes, ad
eonsultandum cum sodalibus, vestiendi se magis quam armandi
causa tunicas et pelles ferinas ibi sumere narrantur Agamemnon,
Menelaus, Nestor, Ulixes, Diomedes. Aliquanto maioris momenti
est quod ne Diomedes quidem ubi cum Ulixe speculatum pro-
ficiscitur thoracem aéneum induit К 955 sqq. ^) — nam Ulixem
arcu armatum thoracem aéneum spernere consentaneum est --
quodque K 75 sqq. ubi enumerantur Nestoris arma prope lectu-
lum apposita 4стіс кай 200 Әсіре, Фағід те троФална, тӛр 8?
CwsTX4p, desideratur thorax aéneus. Porro huc pertinent В 889
ubi Agamemnonem, 5 370 sqq. ubi Neptunum milites exhor-
tantem ad arma expedienda cetera recensere vidimus, silere de
thoracibus; N 714 ubi milites Aiacis Oilei cominus non pugnare
neque gravibus uti armis, cum sic significet poëta: où ap
čyov хдробае waAxw«pímc іттедасғіас, 009: Еуоу йстідас EÜXUXACUG
хай мевімул добра, apparet eum nullo loco numerare thoraces
aéneos; E 404 sqq. ubi Hector Aiacem hasta ferit тӯ fæ доо
телашмуғ тер) стубесс` Ететасбиу, ў то ё iv вӛкеос, д òè Фжту Фуоу
&pyupo4Aou* то ғи ірәбасбиуу Tepévæ рда, quo loco, non aliter
atque M 401 sqq. ubi Sarpedonem Teucri sagitta ictum fascia
praesidio fuit (de quo loco egimus supra p. 169), operae pre-
tium non fuit commemorare fasciam si thorax aéneus ei sub-
esset; О 125 ubi Martem armis exuens Minerva 470 à» xeQæa ñg
xüpuÜ siAeTO хай сйхос @шюу, Еуүос Ў éoTWcos ст:Вхрӣс ётд
үгірде ёлойса y&axsov, thoracis aénei nihilo magis mentio fit,
quam E 707 ubi Oresbius ab Hectore interfectus dicitur aioAo-
иітрис et E 855 вад. ubi Mars vulneratur a Diomede veíarov
cic xeveGva 001. Соууувкето шітруу 3), mitram vero et thoracem
aéneum non ab eodem indui vidimus supra p. 115 sq.; О 470 sqq.
ubi Teucer, armatus ante arcu solo sagittisque, fracto arcu a fratre
monitus ut cominus inter graviter armatos pugnaret, morem illi

gerens 44Ф” dois: c&xoc “бето тетраббАуиуоу, крат! д` ет” 1фбг л
\

1) De hoc loco cf. supra p. 162 in апп. 4.
2) De hoc loco vide supra p. 160, p. 163.
3) Vide etiam supra p. 166.

n———— P J'[—————! A

DB ТНОНАСЕ PUDA HOMERUM. 181

xuvówy éUTuxTOV (бике, «лето Ў Вриси Eyxoc axxwyuévoy Eé
X24xc, non vero thoracem aéneum induere narratur, quocum
loco conferendus est E 238 sqq. ubi Pandarus arcum, quo ante
in proeliis usus haud dubie thorace aéneo carebat, hasta mutat 7),
cetero habitu immutato Aeneae currum ascensurus ut cominus
Diomedem petat; quocum congruit quod vs. 291 nasum ei
Diomedes prope oculum hasta perfodere narratur nulla cassidis
mentione facta, unde sumere licet neque hac armatum neque
thoracatum eum fingere poetam (cf. supra p. 175). Postremo in
Odyssea praeter locos supra pertractatos 5 479 ?), 482?) alii
nonnulli hic notandi sunt. Nam а 255 sq. Mentes, eive Minerva,
Ulixis desiderium ita enuntiat: si y»&p уйу 2Абоу д0доу £v трф-
тусі бдрұс! стхіу Еуоу тулука xal Ӛӛстідх xai дуо до0ре, qua in
re acute animadvertit Reichel 4), ipsum illud дуо 3ovpe ostendere
plene armatum, neque tamen thoracis mentionem fieri. Cui
frustra obloquitur Robert) monens etiam ensem desiderari.
Ensem autem gerunt etiam qui non plene armati eunt, non
igitur opus erat eum hic commemorare. Eiusdem autem generis
езі c 637 sqq. ubi Ulixes, quo significet quam non sit invali-
dus, haec profitetur: sì 2 a0 хай тілғшду тобғу puyo Кроуішу
буршєроу, аотдӛр Емді сахос siy xai дио дойра ха) uvin тау YXAXOG
ілі xporxQoic йрхриїа, TQ xe ғідо6 трфтоісіу vI тром 0101 pi-
yévræ, ubi rursus thorax desideratur; porro т 284—298, т 32,
99, quorum locorum altero Ulixes filio mandat ut ceteris re-
motis armis quibus conclave regiae domus ornatum sit, ipsi
sibique reservet duos enses, duas hastas, duo scuta, nullos

1) Sive potius dicit se mutaturum; et mox, vs. 280 mutavisse apparet. Sed sub-
obscurus locus est. Unde enim Pandarus cepit hastam qua petivit Diomedem? Et
scutum, quod significatur vs. 204, ubi legimus: „ 2р&рисе 22 Tei xe ёт’ айта, аібла,
тамфаудоута”? Sagittarii enim haec non secum ferunt. Ab altera parte Meriones,
quem ceteroquin nonnisi hasta pugnantem offendimus, М 650 sqq. sagitta vulnerat
Harpalionem regis Pylaemenis filium. Ex his eflicias sagittariorum et gravis arma-
turae militum aut non distinxisse habitum huius £7e:/700íou auctorem, aut discrimen
non curasse. Neque repugnat, quod Paris qui T 16 Tpeciv иду wpouáxitsv .....
тардаЛбуу Шиосіу Еуоу xai хантдХа TÓEX, certamen singulare cum Menelao initurus
thoracem induere narratur Г 330—338, hos enim versus apparuit ipterpolatos esse;
cf. supra p. 195 sq. |

2) Supra p. 179. 3) p. 178.

4) Н. W.* р. 69. 5) Ll. p. 32.

189 DE THORACE APUD HOMERUM.

thoraces, altero pater et filius auferunt xépuóz; те кой 4стіда6
бифалоіссоас lyysæ т” 0Ludevrx, nihil aliud; tum g 180 ubi
Melanthius, postquam ув. 144 sqq. e cubiculo attulit duodecim
scuta totidem hastas galeasque, rursus eo profectus бжАа@ ого
оңду ката теуде Ерғәуа reditque cum una galea unoque scuto.
Robert !) ad hunc locum animadvertit propterea thoraces а
poéta omitti quod induendi eos spatium non daretur, neque
igitur referret ea quaerere. Sed hoc argumentum, etiamsi for-
sitan sufficiat ad explicandum cur Telemachus vs. 110 sqq.
nonnisi scuta et galeas petat, quapropter illum locum omitto,
ad Melanthium non pertinet, utpote qui cubiculum perlustrasse
dicatur ad arma investiganda, ita ut dubitari nequeat quin
poëta si voluisset eum offendisse quidem thoraces at nihili fe-
cisse, significaturus fuerit.

& 13.

Recensentur loci, quibus ita mi- Perpauci sunt loci quibus ita mi-
lites describuntur, ut quamvis Тее describuntur ut quamvis thora-
thoracis aénei nullo mentio , А
fat, tamen thoracatos fingi 8 nulla fiat mentio, tamen appareat
appareat. thorace aéneo indutos fingi. Nam,

id quod supra monui ?), nego nisi
alia accedant huc pertinere locos, quibus clipeis vel scutulis
minoribus armati proponantur, quos loeos in superioribus recen-

suimus ?), vel quibus б6орУв ғай dicantur *), vel quibus ĝwpyxral 5)

vel xaAxoxíruvec vel ѓохуушдес audiant 5). Neque ұ%Ххеос "Арис

E 704 һас facit, nam ut xpussin “АФрсдіту metaphorice sic

dicitur. Atque eadem est causa T 102 ubi Aeneas gloriatur

modo aequi sint dei non facile Achillem se superaturum:

„003° є туу&Акео; ғӘұғтоі siva’. Neque Paris „èrme? xaTéÓv

xAvTà тейүға тармФаудоута Z 504, atque тейде: т&Фф&!-

ушу бе Йлёхтор ¿BeßByxei Z 512, propterea sumendus est in-

duisse thoracem aéneum. Quodque Hippolochi filius Z 285

1) Ll. p. 81. 2) p. 160.
8) p. 157 sqq. 4) Vide supra p. 152 sqq.
5) Vide supra p. 154. 6) p. 161 sq.

DE THORACE APUD HOMBRUM. | 188

Tp; "Tu3elówv Айо4Удға теғ &ueße жрт, waxAx&elov, non
licet infitiari fleri posse ut alterius scutum et galeam aere,
alterius auro instructa fingi voluerit poeta; non opus esse
ut credatur voluisse mutare Diomedem thoracem aéneum aureo.
Atque eodem modo res se habet K 488 sqq. ubi de Rheso Thra-
cum rege speculator Troianus: Фрис 36 ғи xpucQ те xal dpyUpm
EÙ Йбхутоі, тей 9% ұрісна TEAQpin , бойыма ғідесба, vel
ubi de Hectore legimus A 65 mac 2 дра xa^xG adu e T
д4стеротйи татрде 4196 aiyiówow. Etiam M 996, М 181, з 420,
ubi legimus u® дё roi Врйуғ тауға тохіХа yax, quamvis
Robert censeat 1) деф! .... Ррхүғіу rectius dici de thorace
абпео quo indutus bellator concidat, quam de scuto quo obrua-
tur occisus, huius enim lapsum aptius significari verbis žpčßnoe
òè теу іл” адтф, nihil tamen obstare puto quominus uQ
.... Врагу dicatur de scuto, galea, ense, quibus humi quis
prolapsus velut circeumdetur, ut revera de Marte, qui nusquam
thoracatus proponitur, hoc invenimus Ф 408: reUxsm ò àpqa-
ра[и. |

Sed В 578 in navium catalogo Agamemnon narratur induere
(,2дУтет0”) уйрот халкди. М 468 sq. Hector fulgens dicitur
Халхф сшеєрдаћо TV Érec TO тер үрді; М 191 idem pro-
ponitur tectus (,xexdAuTTO ) тас халхо брердаХЕу ?);
N 245, ubi Idomeneus, X 32, ubi Achilles in pugnam procedit
y4Axà0c Әарле тері o T4 06a01 беоутос °); М 497 sq. militum
pugnantium тер? oT40eoci x3 Axe срмердаХ2оу xova(die ; P 876
de Achivorum militibus armorum pondere laborantibus legimus
теіроуто д? уйде? Халка; У 022 in clipeo а Vulcano confecto
cives urbis obsessae depinguntur in insidiis sedentes rerAv voi
«їботї yaang; % 199 sq. Achilles Myrmidones, quos armatos
vult, Халх ду CóvwcÓam: iubet, quibus locis omnibus vix du-
bitare licet, quin auctores voce %æàxdç arma аёпеа, corpus
totum tegentia significare voluerint, quod unice militibus tho-

1) П. p. 23. ;

2) Aliter res se habet А 65 х2 д° Кра yaax®ğ 7А4иф 06 те стеротў тхтрдс
Aie «Ру боо.

3) Quod Robert censet l.l. p. 23 etiam А 420 òrsivòv 2° рахе xaAxüg ёт!
eT$0scc: ғйуахтос de thorace aéneo accipiendum esse, non necessarium videtur;
cf. supra p. 112.

184 DE THORACE APUD HOMBRUM.

racatis proprium est. Eiusdem autem generis өзі H 207 Aja;
32 "xopuccsTO уйроті wxAxQ, xüTàp ire Әй табута тері wpoi
тей” кесте 1); 1 596 "QR / Тиғуай (Меліаурос) x pot 9. &vre
#0сєто томфауаоута 2); М 241 9әсето ('18дошгугў) теуұға xaAà
тері үрсі; Е988 адтаӛр éma р Фісауто тер! wpor ушрото
Халид»; P 210 “Ехтор $ ўркиосе теӘүғ ілі y poi; X 822 TOU
('ExTopoc) 2% хай 4220 тосоу uly kye ypóæ Teen хала 3), ydAxe',
& ПатрдхХо0 Вій» іуір т хатахтас, quae nemo nisi de thora-
catis apte dici contenderit. Porro huc referendi sunt vss. К 499,
513, 527, 530 ubi apparet hippobatae vicem Diomedi tribuere
poétam *). Postremo Т 265, Ф 165, quoniam arma Achillis dei
donum appellantur, haud dubium est quin arma a Vulcano
accepta i. e. arma аёпеа poeta significaverit, et quia altero ex
his locis cum Aenea, altero cum Asteropaeo Pelides proelium
conserere narratur, neque credibile est poetam qui Achivorum
principem thoracatum proponat, nudos fingere thoracibus Troia-
norum principes, nisi quos totidem verbis tales describat, fi-
denter licebit constituere nostris locis Aeneam quoque et
Asteropaeum thoracibus aéneis indutos sibi proposuisse auctores.

§ 14.

Distinguuntur Шабіз Odysseae- Videamus nunc de eis locis apud
que partes, ubi thoracati pro- Homerum, qui incertum relinquant
ponuntur bellatores ab iis, | rem, utrum auctores thoracis
quorum auctores rationem )
non habuisse videntur thora- Әбпеі rationem habuerint necne. Quo-
cum аёпеогит. rum genus triplex est. Nam aut

res narratae ne ansam quidem poé-
tis dabant huiuscemodi quidquam significandi; ut per tota
carmina A et О vix ullus est locus qui eam occasionem
offerat; ad quorum genus etiam referimus locos, quales per

totam lliadem occurrunt, ubi vulnus infligitur in aliquam

1) Cf. supra p 169 in ann. 5.

2) Aliter О 190 æùròç 9” fyre’ 200сғто тацфауќоута, qui locus tamen forsitan
loco nostro exemplo fuerit.

3) Locus impeditus, vLeeuwen coniecit тоб 2° ÉxrocÓ' ЖААоу.

4) Cf. supra p. 160.

DE THORACE APUD HOMERUM. 185

corporis partem, quam neque thorax aéneus, neque cassis vel
galea tegit, ut ubi vulneratur ima pars ventris, vel clu-
nis, vel femur, vel tibia, vel humerus, vel bracchium. Aut
occasionem datam spreverunt auctores; quemadmodum saepis-
sime, ut hoc unum afferam, milites cum occiduntur, neque
narratur qua in parte corporis vulnus sedeat, neque quibus
armis vulnera defendere conati sint, cuius rei exemplo sunt
inter alia E 677 ubi Ulixes, 709 sqq., А 299 sqq. ubi Hector,
п 692 sqq., 785 sqq. ubi Patroclus magnum hostium numerum
obtruncat, quorum partim nomina recensentur, nihil amplius,
partim ne recensentur quidem nomina. Aut militum arma
designaverunt quidem auctores vel indicia dederunt, unde ea
colligi possint, dummodo quid voluerint percipias, sed hoc ip-
sum, quid voluerint non constet; ut ubi xaAxoxírwves dicunt
neque tamen perspicuum est, utrum his verbis thoracibus
аёпеів, an tunicis laminis pectoralibus instructis eos indutos
voluerint, vel ubi 6cp54ccecÓx: eos tradant, neque tamen sciri
potest utrum eos thoraces aeneos induere an universe armari
voluerint, vel ubi thoracem eis tribuunt, perspicuum autem
non est, utrum voce 00ру5 thoracem aéneum ап amictum
linteum designare voluerint; vel ubi clipeis vel scutulis mino-
ribus, vel ubi cassidibus aéneis armatos proponunt, quae tam
thoracatos quam поп thoracatos credere sinunt; vel ubi eos
vulnerari narrant ita ut ex ipsis, quibus describitur vulneratio ,
verbis sequatur ut vulnerati nudi fuerint a thoracibus aéneis,
sed verba illa cum saepius eadem per diversa carmina obviam
fiant, incertum relinquant utrum ipsi ea excogitaverint, an
imitati sint et utrum eorum vim ponderaverint an inconsiderata
receperint. Ceterum vix opus est dici, fieri non posse quin
inter locos qui per se spectati dubium relinquant utrum aucto-
res thoracis aénei rationem habuerint necne multi sint qui ita
cohaereant cum locis, quibus id satis apertum sit, ut eisdem
tribuendi sint auctoribus, itaque de iis non aliter quam de his
sit iudicandum. .

Hine autem necessario sequi videtur ut si quis recte atque

1) Si tamen scutum talare eam tegit, nullius momenti est ea res, hoc enim іп-
consulto aliquo motu tolli potuit, ita ut exposita telis fieret.

186 DE THORACE APUD HOMERUM.

ordine expositurus sit, quas partes thorax aéneus in carminibus
obtineat Homericis, in quibus quantisque eorum partibus regnet,
in quibus aut ignoretur aut negligatur, in quibus hac de re
nihil certi statuere liceat, facere non possit quin investiget
quot cantores suam operam navaverint in lliade et Odyssea
condendis et qui sit cuiusque eorum operis ambitus. Nam si
constaret, utrumque carmen unius poótae deberi ingenio, unus
fere utriusque carminis locus, dummodo antiquus et genui-
nus esset, ubi princeps quispiam Graecus vel Troianus thora-
catus proponeretur, sufficeret ad probandum nullo loco poetam
thoracis usum heroibus prorsus abiudicasse, unus locus ubi
nudus а thorace абпео in proelio cum hasta atque scuto
talari princeps aliquis versaretur, argueret, dum genuinus esset,
omnes locos quibus idem proponeretur thoracatus interpolatos
esse. бей neque illud constat, imo miratio fit quod post tot
summorum virorum demonstrationes gravissimas etiamnunc
ulli inveniuntur viri docti quibus non constet contrarium , neque
ullo modo quicunque loci thoracatos ostendunt heroes, interpo-
latos habere licet. Interpolata dicenda sunt IlaTpóxAeim , “Ехторо6
&vaipecic , "Абла ёт! Патріхлф? Ап ab eodem auctore cum Aiace
pugnans Hector non thoracatus, cum Achille thoracatus fingi-
tur? ab eodem Diomedes vulneratus a Pandaro non thoracatus,
at cum Aiace certamen ludicrum agens? Aiax in hoc certamine
thoracatus, non vero ubi cum Hectore dimicat?

Illud autem, ut singulorum auctorum singulas lliadis partes,
sive qui thoracis aénei rationem haberent, sive minus, di-
stingueret ac divideret, egit Robert in libro utilissimo cui
titulus ,Studien zur llias". А quo tamen non modo multi-
fariam censui discedendum esse in utriusque generis signis
notisque constituendis 1), sed de toto incepto dissentiendum puto.
Quod quam verum sit, aliis diudicandum relinquo, mihi di-
cendum est id quod sentio. Neque vero, reor, definire licet

1) Robert verba борўссғгу, борусселбан, борихтус usurpata censet post inventum
thoracem aëneum (de qua re vide supra p. 152 sqq.); ужХхоуітоуас et Фухуу дас
nonnisi thoracatos dici putat (vide supra p. 161sq.); scutum talare negat dici 277/2
т@утот” ігісуу vel ёбхохлЛоу (vide supra p. 184844), quique clipeo vel scutulo mi-
nore vel casside aénea armatus sit, non dubitat quin thoracatus fingatur (vide supra
p. 156, 182); alia eiusmodi.

DE THORAOE APUD HOMERUM. 187

Iliadis et Odysseae paries quo quaeque ambitu, quot auctoribus
distribuendae sint; singula multa ita cohaerentia cernimus, ut
manifesto debeantur iisdem auctoribus, ab aliis ita discre-
pantia ut diversis tribuenda sint, circumscribere pleraque non
licet.

At tamen ita hac in re aliquid profici posse puto, si omnia
persequentes, cetera mittimus, retinemus vero quaecunque ita
cohaerent ut & nullo negari possint ab iisdem auctoribus oriunda
esse, idque non quo contendamus fieri non posse ut ad singulos
hos non multo plura pertineant, quam quae nos iis assignemus,
verum ne statuamus incerta. Ordiendum videtur ab iis locis,
qui thoracis aénei usum bellatoribus tributum habeant.

Huius generis locos in carmine A nullos invenimus. In ear-
mine B obviam factus est huius generis vs. 578 (cf. supra p.
183). Praeterea alicuius momenti sunt vs. 529 ubi Aiax Oilei
filius et vs. 830 ubi Amphius Percosius 2иу000ру5 dicitur. Nam
ex еа appellatione sequitur, ut auctor, cum operae pretium
censeret notare principes qui thoracibus linteis induti essent, in
universum tribuerit principibus thoraces аёпеов. Is enim qui
utitur voce 2Х/о00р45 non ignorat usum thoracum aéneorum,
is autem qui huius usus gnarus paucos aliquos уоборука6
appellat, manifesto ceteris, si non omnibus at tamen plerisque
qui cum illis in eodem bello versentur, manifesto vult tho-
racatos esse. Iamvero et В 578 et 599, 890 in ,Catalogo"
leguntur, qui nemo dubitat quin aut totus ab uno, aut ita а
duobus confectus sit, ut quae pars ad Graecos pertineat alteri,
quae ad Troianos alteri debeatur. At illius partis sunt versus 529,
578, huius vs. 830. Statuendum igitur per totum catalogum
regnare thoracem aéneum, itaque etiam B 544, ubi Abantes
dicantur longis suis hastis Óop4xac uia: диїшу uQ) ттуб.тт!,
de thoracibus aéneis agi aut tam de his quam de tunicis
linteis.

In carminibus Г А E Z nullus est locus qui per se spectatus
thoracis аӛпеі usum prodat; sed Г 332, quem locum supra de-
monstravimus (p. 126) interpolatum esse, cum auctorem vi-
derimus ob oculos habuisse “Р 818, ubi thoracati proponuntur
Aiax et Diomedes, cumque praeterea manifesto ei exemplo
fuerit T 871, ubi Achilles induit arma aénea a Vulcano accepta,

188 DB ТНОВАСЕ APUD HOMERUM,

quin idem spectetur non est dubium ". In carmine autem
H unus eiusdem generis est locus 207—218, quem item de-
monstravimus interpolatum esse (vide supra p. 184). Porro
unus іп carmine Ө vs. 194 (cf. supra p. 151). Carmen autem
Ө aut totum, aut paene totum (nam de postrema parte ab-
inde vs. 489 dubitare licet) ab eodem poeta confectum esse
post Naberum vulgo consentiunt vv. dd. Itaque vs. 62 %aæà-
хеоборикес utrum de thoraeatis accipiatur an de militibus mu-
nitis laminis aéneis pectoralibus nullius est momenti. Neque
repugnat quod vss. 121, 258, 906, 494, bellatores fingi vi-
dentur non thoracati. Nam horum locorum nullus est, quin
alibi recurrat (121 = 318 = А 480 = o 577; 258 = E 240
= А 447; 806 = А 108 = М 186 = О 490, tantum nostro
loco legitur йттф ceteris 9оәрі; 494 = 7 819; vide supra
p. 166, р. 172 sq.) cumque satis constet poétam nostrum alia
expilasse carmina quo opus suum conflaret, minime dubitan-
dum est, quin illis versibus alii ita nostro exemplo fuerint
ut quid auctores voluerint nou accurate perpenderit. Tum in
carmine I rursus unus est locus eius generis quod nunc spec-
tamus, vs. 596 (cf. supra p. 184). Hic autem locus pertinet ad
Phoenicis in Achillis tentorio orationem, quam cum ceteris,
quae in eodem carmine ad Phoenicem spectant ab uno poéta
insertam esse constat. Sequitur АоХоуво, cuius omnes consen-
tiunt auctorem unum esse, cui cum propositum fuisse videatur
heroes nudos fingere a thoracibus aéneis (cf. supra p. 180), tamen
inconsultius, reor, Ulixi hippostrophi, Diomedi hippobatae vices
iribuentem vss. 499, 518, 527, 580 arguunt probe novisse
thoracis аёпеі usum (сЁ. supra p. 161, 184). Porro in carmine A
rursus unus locus est, ubi haud dubie agatur de thorace aéneo,
vs. 19 (cf. supra p. 151). Sed versus 1—46 uni auctori deberi
patet, quem locum пес non ea quae sequuntur usque ad vs.
88 2), eum clades Graecorum, quae deinde narratur, ab initio

1) De versu parallelo П 188 vide infra p. 193.

2) Versibus 47 sq. exemplo fuerunt M 84 sq. Nam cum Troianorum principes, ne
in fossa ducta ante Graecorum castra navalia equi et currus haereant, Polydamante
ductore ad pedes desiluissent, rectissime sequebatur ut quisque mandaret equos prope
fossam retinendos; nostro vero loco hoc sine iusta causa fit, et repugnant A 192,
207, 280, ubi Agamemnon vulneratus curru e proelio vehitur; quod facere non

ТЕ THORACE APUD HOMERUM. 189

pertinuisset ad proelium quod statim post Agamemnonis somnium
in B consereretur, postquam alia interposita sunt, non obseurum
est insertum esse ne illa careret introitu. Sequitur carmen M,
ubi rursus uno loco bellator, thoracatus proponitur, Hectorem
volo 468 sq. (vide supra p. 183). In hoc autem carmine aut
duas aut plures manus distinguendas esse, ita ut recentior ab
Hectore, vetustior, ab illa praecisa, a Sarpedone Graecorum
murum captum habuerit, et in ipso carmine sunt quae suspi-
cionem moveant et probatur eo quod auctor loci П 538 hane
solam cognovit; quod ostendunt eius verba xeirai Фуйр (i. e.
Sarpedon) 24 трбтое ётуАжто Teixoc “Ауоиоу. Cohaerent mani-
festo 487—471, quae praecedunt non cogimur eidem auctori
tribuere, vss. 428 sq. ratio non habetur thoracatorum (cf. supra
p. 166) itaque hi saltem versus ad eum non pertinent. Tum in
carmine N quattuor sunt loci, ubi thoracis aénei ratio habetur,
үв. 191 ubi Hector, vs. 241, 245 ubi Idomeneus thoracatus pro-
dit, vs. 497 ubi militum pugnantium circum pectora aes concre-
puisse narratur (cf. supra p. 189). Versus 191 sqq. nihil vetat
credere recentiores esse quam qui praecedunt. Atque 195 sq.
quidem satis recentes esse videntur propter Atheniensium ducem
Stichium, cuius ne in catalogo quidem mentio fit; cumque
vs. 206 parum apte se habeat ad versum praecedentem, mul-
toque melius iungatur vs. 187, totus locus 188—205 insertus
videtur. Porro vs. 845 aptius applicatur ad 209 quam ad 944,
et vs. 290 sq. offendunt, cum ineptum sit in medio proelio Ido-
meneum in tentorio suo arma induere, neque id satis explicetur
eo quod sodalem vulneratum convenit (vs. 211). Itaque etiam
locus 210—344 vix dubium quin insertus sit. Postremo vs. 407
separare non licet ab eis quae praecedunt abinde vs. 420, ab
iisque quae sequantur usque ad 599; quod ne primo quidem
adspectu quemquam fugiet. Sed vs. 405 sqq. Idomeneus fingitur
armatis scuto talari (vide supra p. 170) itemque vs. 420 Anti-
lochus (vide supra p. 172) et vs. 549 Aphareus (vide supra p.
172), permirum autem sit qui principes nudos a thoracibus

potuit, si currus ad fossam restitisset. Etiam vs. 56 recurrit T 8, ubi melius se
habet. Hic enim post ,Tpósc" aegre desideratur verbum, quod ibi facillime sup-
pletur e vs. 1.

190 DE THORACE APUD HOMERUM.

depingat milites in universum thoracatos fingere, cumque vs.
494—589 sine ceterorum detrimento tollere liceat, verisimillimum
rursus est hunc locum insertum esse!). Obiter moneo versu 265
ubi commemorantur Óópxxec Хамлтрду yavaovrsc; , 942 ubi mentio
fit Фборукоу уғосиухтоу, 439 вд. ubi Idomeneus narratur perfringere
Aleathoi xiT&va wzAxsov, 507 ubi idem traditur Oenomai scin-
dere 60рихос yúæaov, quibus locis supra animadvertimus (p. 112
вд. p. 127 sq.) si per se eos spectes, non constare utrum auctores
thoraces aéneos an linteos intellegi voluerint, nunc apparere de illis
agi. Sequitur carmen =, in quo unus locus est huc pertinens.
Nam legimus vs. 389 sqq. milites Graecos a regibus vulneratis
in aciem instructos in hostem contendere rel | érécavro тері
«poi уфрота gaaxóv, quod vix aliter nisi de thoracibus аёпеіз
accipere licet (cf. supra p. 184). Verum cum hoc èt ipsum,
quippe quod in medio proelio fiat, absurdum sit ét repugnent
quae praecedunt (vide supra p. 172), suspicio in promtu est
interpolatos esse vss. 383—387. Tum in carmine O rursus
locus est quem hic afferre oportet vs. 529 sqq., ubi Мерей»
thorax describitur et laudatur ea ratione qua credere cogamur
agi de thorace aéneo. Cohaerent vs. 515—565. Vs. 515 com-
memoratur Schedius Perimedis filius Phocaeensium dux, repu-
gnante catalogo B ув. 617, ubi Schedius Phocaeensium dux est
filius Iphiti, quem Schedium occidit Hector P 306. Vs. 501—
512 Aiax Telamonius adhortatur Graecos, et idem rursus 560
—564 idque versibus undique conflatis. Omnia igitur eo tendunt
ut censeas insertos esse vss. 514—565. Deinde TI 804 legimus
'Auce 26 ғи (i. e. Patroclo) боруха ræva Лідс vióc `Атдллоу.
Perspieuum esse vidimus (cf. supra p. 151) de thorace абпео hic
agi; tunica enim non opus fuisse Apollini exuere Patroclum quo
inermis fleret. Sed > 192 sq. Achilles dicit 4Х2оу 27 00 теу roiàz
те0 йу хАотй теєууғх дио Ei uy `А!хутд ye cdxoc Телашомадао 2),

1) Tangitur hic locus O 110 sqq., hunc autem locum, qui aut pertinet ad 4/0
&т&туу aut etiam recentior est, nihil vetat credere aut eidem poetae deberi atque
N 424—539 aut recentiorem etiam esse.

2) VLeeuwen in Ed. Шай. versum 199 в4. expungit èt quod obscuri sint et quod
in iis offendant novicis rsv, тей. Sed ipse vir cl. tentavit XAAov 92” oU iva кода Uo
xAvTà тей єх 994; obscuri autem versus ei modo sunt, qui. persuasum habeat auc-
torem huius loci non dubitasse quin Achilles soleret thoracatus in proelia prodire.

DR THORACB APUD HOMBRUM. 191

Bupra vidimus (cf. p. 174) requirere Ме Achillem окко; quod
totum virum tegat i. e. scutum talare, alioquin eius non
interesse utrum aliquanto maius vel minus illud sit. Huius
igitur loci auctor Aiacem non thoracatum finxit. At minime
credibile est qui Aiacem поп thoracatum finxerit, Achilli
tribuisse thoracem aéneum. Neque igitur hic poëta voluit Pa-
troclo mutuum dedisse Achillem thoracem aéneum. Ipse vs.
II 804 mire friget, quis enim fert deo, postquam tergum hu-
merosque viri percussit — quo solo planae palmae ictu galeam
а capite, scutum аһ humeris deiecit, hastam fregit — opus
fuisse ut thoracem solveret? Accedunt alia. Nolim urgere quod,
cum inter Patrocli arma quae P 210 induit Hector, appareat
esse thoracem aéneum — dicit enim ibi poëta “Ехтор 2” йриосє
телу” ёт) рої (cf. supra p. 184) — ipsa spoliationis ratio,
qualis in carmine II signifieatur magis quam narratur, parum
convenit ad II 817, ubi legimus Patroclum ab Apolline armis
exutum et ab Euphorbo vulneratum recessisse ad sodalium
gregem, unde sequitur ut ab interfecti corpore arma aliquo
spatio seiuneta fuerint, neque opus fuerit Hectori, id quod
narratur P 105—114, Menelaum corpus tuentem proturbare
quo arma raperet, quod deinde fecisse significatur P 195 !). Quod
tamen propterea mitto quoniam non constat vel Hectoris per-
mutationem armorum, vel ipsam spoliationem, quales nunc in
Iliade leguntur, quibus fieri potest ut vetustior earundem rerum
narratio exirusa sit, non recentiorem esse quam ipsum versum
П 804. Verum in carminibus II et P nonnulli loci obviam fiunt,
ubi principes Graecorum a thoracibus nudos esse apparet. Inter
quos rursus praetermitto locos II 106 ubi Aiax non thoracatus
proponitur (cf. supra p. 175), quem locum credibile est non
venire in IlaTgoxAeí(a; partem sed vetustiorem esse, et П 215
ubi Myrmidonum aciem vidimus thoracibus aéneis carere (cf.
supra p. 172), qui eis carere potuerunt etiamsi principes eis
induti essent. Sed in certamine singulari cum Patroclo Sar-
pedonem vs. 481 apparet (vide supra p. 166) thorace non in-
dutum esse, principes autem sive Graecorum sive Troianorum

1) Cf. P 205 sq. тедуға 9” ой хата хдсиоу ётд хритбс те xmi йроу &iA& . бей
haec etiam recentioris originis forsitan sunt quam P 125.

199 DR THORACE APUD НОМЕВЕМ,

alios thoracatos alios a thoracibns aëneis nudos proponi аһ eo-
dem poéta — nisi hoc aut cum aliqua emphasi notatur (ut
В 529 Aiax Oilei filius, 830 Amphius Percosius AwcüdpwZ voca-
tur) aut arcu sagittisque illi uti finguntur — negandum censeo.
Itaque in eo certamine de Patroclo non aliter quam de Sarpedone
iudicandum videtur. Tum thoracibus aeneis caret Peneleus dux
Boeotorum II 337 sq. (cf. supra p. 175), Hector 358—363
(cf. supra p. 171), Meriones 609 sqq. (cf. supra p. 173), itaque
etiam Aeneas a quo ille petitur 608, Patroclus qui eum allo-
quitur vs. 626 sqq.; porro Aiax P 132—139 (cf. supra p. 172),
Hector et Aeneas 492 (cf. supra p. 171), Aretus 519 (cf. supra
р. 177), qui cum йғсғег25: dicatur 493 (manifesto autem cohae-
rent 459—542) ad principes referendus est; Automedon 527
(cf. supra p. 171). Omitto locos qui aut minus certi sunt, aut
ubi milites e numero, non principes a thoracibus nudi propo-
nuntur. Sed locus E 192 sq., ceterique loci quos recensui, cum
repugnent Patroclo thorace aéneo induto, aut restiterunt e
Patroclea quae thoracum aéneorum usum non haberet, aut inserti
sunt. At omnes illos locos insiticios esse minime verisimile,
praesertim cum Р 459—542 7), > 192 sq. antiquissimi esse vi-
deantur. Quid autem? Credibile est eos qui inventa sua insere-
rent carmini quod Patroclum thoracatum haberet, eum pro-
posuisse a thorace aéneo nudum? Mitto quod versus insiticii
recentioris sunt originis quam carmen cui inseruntur, cum tamen
poetae qui thoracis aénei rationem non habuerint in universum
vetustiores sint iudicandi quam qui habuerint. Omnibus autem
de causis statuendum est in Patroclea quam nunc habemus
aut plures aut duas manus distinguendas esse, quarum recen-
tiorem demum vel recentiores thoracatos fecisse bellatores ?).

1) De hoc loco vide ann. 2.

2) Ben. Niese, cui complures vv. dd. assensi sunt, si recte vidit (Die Entwickel.
der Hom. Poesie p. 92 sqq.) in antiquissima Patroclea non Achillis, sed sua arma
induisse Patroclum, aut plures, aut £res manus in nostra Patroclea distinguendae sunt,
quarum vetustissima Patroclum habuit sua arma induentem, inter quae non esset ZAoraz
aéneus, recentissima Achillis arma, inter quae esset, media Achillis arma, inter quae
rursus non esset. Verisimiliter Robert demonstrat (ll. p. 16) secundum Лалс scuto
Aiacis talari Achillem tectum, non armis a Vulcano acceptis, occidisse Hectorem,
Patrocli autem caedem Achilli nuntiasse Æutomedontem, non Antilochum, Autome-
dontis autem ad Achillem verba pro parte superesse in lridis oratione > 170 sqq.

DE THORACE APUD HOMERUM. 193

Quo praeter locos II 804 et P 210 (i. e. 210—214, an plura,
sciri nequit; saltem quae praecedunt de Patrocli armis vs. 191
в44. non necesse est eidem poetae tribuere, neque ibi cogitare
de thorace aeneo; ceterum cf. supra p..191), referendi vi-
dentur П 188 (i. e. 131—139 vel 131—143), ubi Achillis
thoracem induere narratur Patroclus; P 314 (i. e. 311—319),
ubi Aiax Phorcynem џёсуу xarà yacTéíp Етуфе” 'рӯбе дё Üópuxos
уда2оу; P 605 sqq. (i. e. 605—625 vel etiam 597—625, nisi
etiam plura, sed optime cohaerent 596 et 626). Quibus locis
etsi supra (p. 127 sq.) monuimus per se spectatis sciri поп
posse an de tunica agatur (modo postremo loco sumas eam
laminibus pectoralibus munitam esse, percussa enim ea frangitur
hasta), tamen eo ipso quod in Patroclea recentiore thorax абпейв
regnat, satius videtur illuc referre eos; accedit quod locus
П 131—136 non differt а T 369—373, ubi Achilles induit
arma aénea a Vulcano accepta !). Alii loci ubi de thorace абпео
agi appareat in II aut P nulli sunt. Reliqua autem paucis
absolvere licet. "ОлХотойа, quamquam in hac quoque plures
cernuntur manus, tamen cum thoracem > 460 а Vulcano The-
tidem petentem faciat, et hunc fabricantem 610, nihil dubii
relinquit, quin thoracem aéneum spectet. In clipei descriptione,
quae forsitan inserta sit, obsessae urbis cives thoracibus абпеів
indutos proponi > 522 vidimus (supra p. 183). Tum "Ехторос
àvxipecig; quamvis nullum offerat locum, qui obstet quominus
credamus thoracis aénei usum tribuisse auctorem militibus, at-
que haud dubie thoracatus depingatur Achilles X 32 (cf. supra
p. 183), Hector 322—325 (cf. supra p. 184), tamen cum Patro-
cleam nullam cogitare liceat nisi cui Hectoris caedes iuncta
fuerit 2), antiquissima autem Patroclea thoracis aénei rationem
non habeat, colligere debemus, illam ab initio in eadem causa
fuisse. Sie autem etiam hoc explicatur, quod in proeliis, quae
inter IIaTgóxAsiamv et “Екторое dvalpeciww intercedunt et cum
utraque cohaerent, etiamnunc duo loci restiterunt, ut omittam

1) Totum locum II 181—143 insiticium esse puto, ita ut versibus 181—186
exemplo fuerint vss. T 369—373. De loco parallelo Г 330 sqq. vide supra p. 125 sq.

2) Ab altera parte credibile est, antiquissimam aliquam fuisse “Ехторос &vaípeciv,
quae Patrocli nullam rationem haberet.

194 DR THORACE APUD HOMERUM.

Polydori vulnerationem (cf. supra p. 117), et alia minus certa,
ubi thorax aéneus negligitur !). Nam T 463—477 Troem Alastoris
filium, Molium, Echeclum Antenoris filium; 434—489 Rigmum
filium Piroi nudos fingi а thoracibus aéneis vidimus (supra p.
166, 175, 176), inter quos Echeclus propter patrem, et Rigmus
cum curru vehatur in principum numero habendi sunt. Ab altera
parte T 367b sqq., T 156—352, Ф 139—208, ubi arma a Vulcano
accepta memorantur, manifesto Achilles habendus est thoracatus
(cf. supra p. 184). Itaque etiam Т 361 vocem йори intellegen-
dam esse apparet thoracem aéneum, cohaerere enim 357—424
perspicuum est. Postremo "Айла ézi TlaTpóxAg tres praebent |
locos * 129 sqq., 560 sqq., 811 sqq. (cf. supra p. 150 sq., p. 188)
ubi bellatores proponuntur thoracati, quod carmen quamvis vix
dubium sit quin auctum et dilatatum habeamus, nihil tamen
est cur credas id ab origine thoracis абпеі expers fuisse. |
Succedant nunc loci ubi thorax aéneus negligitur. Praemo-
nendum autem, non aeque multum singulos hos valere, sed
rursus tria horum esse distinguenda genera. Nam si quis e
numero militum nudus a thorace aéneo fingitur, inde non se-
quitur, ut idem poëta cui talia debentur, non principes potuerit
. fingere thoracatos; ab altera autem parte is qui vel unum militem
gregarium thoracatum depinxerit non dubitandum videtur quin
in usu communi belli Troiani temporibus sibi proposuerit tho-
races aéneos. Huiusmodi locus vix unus est apud Homerum;
ili quoque perpauci, nullos repperi nisi A 479 sqq, E 49 sqq.,
584, А 95 sqq., М 188 sqq., М 545 sqq., 601 sqq., 663 sqq, O 430
sqq., 575 sqq., 638 sqq., П 312 sqq., 338 sqq., 469 sqq., 737 sqq.,
Ф 26 sqq., с 376 sqq. 2). Ceteroquin ubicumque milites e numero

. 1) Etiam Achillis certamen cum Sceamandro 212—382 cum ipsa natura sua
antiquissimum esse pateat, quamvis nunc nihil praebeat unde dignoscere possis utrum
in eo thoracatus necne pugnet Achilles, olim eum nudum a thorace habuisse iudi-
` eandum est. |

2) De his locis egi supra p. 166, 167, 170, 171, 174, 115, 176. Simoisi
А 478 sqq., Scamandri E 49 sqq., Hippomachi М 188 sqq., Lycophronis О 480 sqq.
Melanippi О 575 sqq. cum patris nomen addatur, fortasse tamen hi inter principes
referendi sunt. Sed malui vero maiorem sumere numerum locorum e quibus nihil
demonstrare liceat, quam е quibus colligendum sit auctores ignorasse vel neglexisse
usum thoracis aénei. Euchenoris (N 668 sqq.) quamvis addatur nomen patris et hic
dives dicatur, tamen cum дут, esse tradatur, ad principes non refero. Etiam Ple-

DE THORACE APUD HOMERUM. 195

eaedi narrantur, siletur de eorum armis, siletur de vulnere quo
occumbant; contra ubicunque ea commemorantur, etiamsi bel-
latores occisi non sint in numero heroum nobilium et notorum,
etiamsi, ut ita dicam, in scenam modo prodeant ut statim
evanescant, tamen eo quod cognati referuntur heroibus illustri-
bus (ut nulli inter eos crebriores sunt, quam filii sive genuini
sive spurii Priami) vel deis, vel nympharum filii sunt, vel
quod vocantur duces, vel „spectati ас divites", vel quod curribus
vehuntur, alia eiusmodi, apparet eos inter principes habendos
esse. Ubi vero aut Graecorum aut Troianorum, aut utraque
acies in universum ita describitur ut poeta thoracum aéneorum
usum ei non tribuisse videatur, ut ubi Agamemnon (B 382 вдд.),
Neptunus (= 970 sqq.) milites adhortantur ad arma expedienda !);
Diomedes, Agamemnon, Ulixes militum arma in acie permu-
tant (E 380 sqq.) 2); militum in acie scuta se invicem contingunt
(M 105, М 130, Пп 214) °); Troiani et Achivi scuta circum pec-
tora alteri alteris scindunt (M 425) 4); ei qui terga vertunt in
pugna terga nudare dicuntur (M 428) 5); Aiacis Oilei militibus
quae arma desint enumerantur (N 714)9); Sarpedonis sodales
vocantur &шітроітоуєс (TI 419); Patrocli commilitones frustra
conatur Asteropaeus vulnerare, e4xecc: yàp «їрҳдто таутұ (P 854);
milites in insidiis dormire narrantur 64хесіу rerAuuévoi 0006
(E 479), ex omnibus his locis iure tantum hoc quis contendat
sequi, ut ab auctoribus vulgus militum a thoracibus aéneis
nudum fingatur, sequi igitur ut noluerint horum usum com-
munem esse, non sequi ut etiam principes voluerint eis carere.
Utrumque igitur locorum genus in sequentibus praetermittere
licebit. Verum aliter res se habet ubi e principum numero sive
Graecorum sive Troianorum thoracis aénei aliquem expertem
fingi apparet. Etenim, id quod supra iam monui (p. 191 sq.),

riphetis pater commemoratur O 639, sed hunc apparet ministrum fuisse Eurysthei.
De loco с 876 monendum est Ulixem mendici partes agentem, cum glorietur se si
armis induatur (inter quae desideratur thorax aéneus) in prima acie pugnaturum,
non tamen veri simile esse se principibus adscribere. — Simoisium А 478 sqq., Sca-
mandrum Е 49 sqq, Euchenorem N 663 sqq., Thoonem 11312 sqq. ne certum quidem
est nudos fingi а thoracibus aéneis; cf. supra р. 167, 175.

1) Cf. supra p. 169 sq., 180. 2) Cf. supra p. 172.
8) Cf. supra p. 172. 4) Cf. supra p. 171.
6) Cf. supra p. 166, 171. 6) Cf. supra p. 180.

196 DE THORACE APUD HOMERUM.

credibile non videtur habitum eorum bellicum antiquis tempo-
ribus aut ita variari potuisse aut varie ab eodem poeta depingi,
ut promiscue thoracati et non thoracati in proeliis congredi
traderentur. In proeliis certaminibusque ludicris equitum medii
aevi, quod dicitur, eiusmodi extitisse varietatem quis unquam
legit apud huius aetatis scriptores? Immo quibus temporibus
nobiles fere soli graviter armati sunt, graviter armatorum arma
vix differunt. Idque in nostra causa etiam eo confirmatur, quod
Catalogi auctor ab usu thoracis абпеі duos principes Aiacem
Oilei filium et Amphium Percosium nominatim excipit (vide
supra p. 187 sqq.) Tertii igitur nunc illius generis locos in-
Spiciamus.

Nulli autem in carminibus A et B cum obviam fiant, pri-
mum huc referendum est certamen singulare inter Paridem
et Menelaum Г 245—382, quod ita describi vidimus supra (p.
124—126), modo excipiantur vss. 880—888, 340—343, quos
interpolatos esse demonstravimus (supra 11), ut luculenter
appareat Paridi a poéta thoracem aéneum non tributum esse.
Neque igitur hic Menelaum thoracatum sibi proposuit. Porro
nemo dubitabit quin vss. Г 15—120 eundem auctorem habeant
atque 245—382, unde rursus sequitur ut ne ceteri quidem
Achivi Troianique, quos vs. 89 Hector iubere narratur regea
x&A' атлобесбо ёт) wÜovi толиВотеіру (cui obsecuti vs. 114 rev-
xe% т 8Еғдуоуто) ihoracibus аёпеіз induti fingendi sunt. Ex
reliquis autem carminis Г partibus nihil colligere licet de eo
quod nune quaerimus. Ín carminis A ea parte quae continetur
vulneratione Menelai, i. e. 105—122, thoracis aénei rationem
non haberi supra ostendere conati sumus (р. 117 sqq.). Porro
nudos a thoracibus aéneis proponi heroes apparet ab auctoribus
vss. 468 sq., 480, 501, 528 (vide supra p. 166 sq., 175). Minus
certum est quid voluerit auctor vs. 420 (vide supra p. 174) et
vs. 459 sqq. (vide supra p. 175). Patet autem vss. 469—472
unius auctoris esse, item vss. 479—487, item vss. 487—504
(unde sequitur ut а10Х000ру5 vs. 489 sit „indutus tunica variis
Signis picta" , non „indutus thorace a8neo fulgenti"), item

1) Eiusmodi tunicas in monumentis Mycenaeis conspici monuit Robert 1l. p. 8984.
vide supra p. 112.

DE THORACE APUD HOMERUM. 197

vss. 505—516, item vss. 517—538. Вей utrum cuncta illa uni an
duobus an pluribus poétis tribuenda sint, et quae praecedunt quae-
que sequuntur quatenus ad hunc vel ad hos pertineant, sciri nequit.

In carmine E Diomedem demonstravi (supra p. 105 sqq.) a
thorace aéneo nudum proponi ét ubi vulneretur а Pandaro at-
que hunc interficiat vulneretque Aeneam et Venerem, quae
dividi non posse patet, etenim uni deberi auctori vss. 1—8,
85—143, 166—191, 884, 405—431, 445 1), ét іп suo cum
Marte certamine, i. e. 461, 508—511, 596—600, 607, 711—909,
quod neque cogit neque vetat quidquam credere ab alio poéta
additum. Congruit quod etiam Pandarum apparet carere thorace
абпео vs. 291 (vide supra p. 175, p. 18158q.) Ex eis quae in-
tercedunt, sive ab eodem poëta oriunda sunt atque illa (vel, si
ila duobus debentur, ab altero horum), sive ab alio vel aliis,
uni saltem poetae debentur 9—26, item 87—49, item 144—151,
item 615—626, item 703—710, qui loci omnes propter vss.
18 sqq., 40, 45, 615, 707 (vide supra p. 166 sq., 177, ibique
in ann. 2, 180) ostendunt thoracis aénei rationem non haberi;
quibus fortasse adiungere licet 533—544 (propter vs. 539), ubi
tamen res non certissima est (vide supra p. 177). Cetera huius
carminis ad propositum nostrum non faciunt.

In earmine Z ei loci, ubi sine thoracibus aéneis in proelia

1) Robert negat (ll. p. 182 sqq.) vss. 259—273, 319—329, quibus agitur de Aeneae
equis а Diomede captis, ad veterem Asopýðouç 4ритте/жу referendos esse. Cui non assen- |
tiendum puto. Ántiquitus enim in fabulis, quae de Diomede ferrentur, equos divinos
aliquas partes egisse, inde colligendum puto, quod Diomedes ille Bistonius, quem a
Tydei filio primitus non fuisse diversum — utrumque autem in deorum numero fuisse
antequam pro regibus mortalibus haberentur — multi viri docti graves ob causas,
quas hic non attinet referre, opinati sunt, insignis erat propter equos. Quod Trois
equi semine ab aetherio orti, quos in Iliade Diomedes capere narratur, ad Diomedeos
initio minime pertinuerint, hac in re nullius momenti est. Porro Bergk (Griech.
Literaturgesch. I 576), quem sequitur Robert ll. p. 183 sqq., Veneris interventum et
vulnerationem interpolata censet: „Рава jetzt zwei Götter bemüht werden" inquit
vir clar. «ist wunderlich und nicht geschickt". Causam non video Robertiique rationi
obstare puto, quod cogitur expungere vs. 131 sq., quibus eiectis friget vs. 180, mani-
festo enim ne in alios deos impetum faciat unice propterea ei praecipit Minerva ut
excipiat Venerem. Praeterea cur Aeneam arcessiverit poeta nisi ut matrem a Diomede
vulnerari narraret non intelligitur; Diomedes autem Venerem vulnerans et certamen cum
Marte iniens propterea antiquissimae arti tribuendus videtur, quod manifesto oriunda sunt
haec e fabulis, quibus Diomedes celebraretur inter deos. Sed minime constat certamen
cum Marte ab eodem poeta in Iliadem insertum esse atque Veneris vulnerationem.

198 DE THORACE APUD HOMERUM.

ire fingantur bellatores, ita distribuendi videntur ut uni auctori
tribuantur vss. 73—118, 242—278, 286—310 et uni rursus
vss. 812—842, 508—505, quorum alter quid sibi proposuerit
һас іп re, cognoscitur vss. 117 вд. (cf. supra p. 170) alter vs.
918 sqq. (cf. supra p. 172 sq.). Itaque vs. 922 wpn non est
thorax aéneus, sed tunica (vide supra p. 128). Minus certa res
est ув. 10 sq. i.e. 5—11 (cf. supra p. 175 sq.), 64 i. e. 37—64
(cf. supra p. 167). De ceteris nihil statuere licet, quod ad pro-
positum nostrum pertineat.

Carminis H eam partem, quae continetur certamine singulari
inter Hectorem et Aiacem, i. e. 17—40, 48—181, 161—196,
200—205, 219—312, neutrum pugnatorem habere thoracatum ,
supra ostendimus (p. 124 sqq., p. 1697. De ceteris carminis par-
tibus non est cur hic agatur. Neque vero de carmine Ө, de quo
toto egimus supra (p. 188); neque de I, neque de sequenti (vide
supra p. 188).

Sed in carmine A nonnulli loci, quales quaerimus, obviam
fuerunt. Atque primo quidem loco, teste vs. 96 sqq., non tho-
racatos heroés finxit is qui confecit vs. 99—121 (vide supra
p. 179); neque qui 122—147 teste vs. 144 (vide supra p. 166);
neque qui 218—283, teste vs. 236 (vide supra p. 122 sqq);
neque qui 310—327 teste vs. 321 (vide supra p. 166); neque
qui 401—488 teste vs. 457 (vide supra p. 127 8q.); neque qui

521—539, teste vs. 527 (vide supra p. 171); neque qui 596—

668°, 7635—805, teste vs. 621 sqq. (vide supra p.177); neque
qui 669—688, 696— 763* teste vs. 754 (vide supra p. 179).
Nam singula haec cohaerere nemo negabit. Minus certa est res
v8. 070—580 (vide supra p. 167).

In carmine M aut plures aut duas cerni manus ostendimus
(cf. supra p. 189 sq.), quarum recentior Hectorem habebat tho-
racatum, vetustior Sarpedonem a thorace aéneo nudum. Utrius-
que etiamnune statuere fines non licet, cum praesertim altera
mutilata sit. Sed quoquomodo hoc se habet, praeter locum de
Sarpedone non thoracato teste vs. 401 (vide supra p. 180)
i. e. 400, sive potius 397—429, eiusdem generis sunt 187—
189 teste vs. 189 (vide supra p. 177), 887—899 teste vs. 989
(vide supra p. 170).

Carminis N qui ad nostrum propositum pertinent loci sunt

- — -

DE THORACR APUD HOMERUM. 199

hi: vss. 169—187 propter vs. 177 (vide supra p. 175); 402—
420, propter vss. 405, 408, 420 (vide supra p. 170, 172) !);
940—544, propter vs. 548 (vide supra p. 172); vss. 545—554,
propter vs. 046 sq. (vide supra p. 166); 576-580, propter vs.
577 (vide supra p. 176); 802—808, propter vs. 805 (vide
supra p. 173, 176). Minus constat de loco 660—672 (vide
supra р. 176) 2).

In carmine autem Ж nonnisi tres loci commemorandi sunt.
Vs. 402—439, propter vs. 406 (vide supra p. 180), et 516—
519, propter vs. 517 (vide supra p. 166 sq.), et 442—448,
propter vs. 447, quorum tamen postremus non certissimus est
(cf. supra p. 167).

Tum in carmine О notandi sunt 419—457, propter ув. 433
(vide supra p. 175) 458—483, propter vss. 474 sq., 479 sqq.
(vide aupra p. 180 sq.); 606—622, propter vs. 608 (vide supra
p. 176). Verisimile autem videtur eidem poetae deberi 419—512,
565—507 ?). Locis 381—389 (vide supra p. 173), 520—542
(vide supra p. 167), 676—678 (vide supra p. 173), sintne heroes
fingendi nudi а thoracibus aéneis non prorsus certum, quod
tamen primo saltem et postremo horum locorum verisimile est,
cum antiquissimi esse videantur 4).

In carmine II unus locus est, quem a Patroclea separandum
putem 102—111, vel 128, ubi manifesto Aiax non thoracatus
proponitur (cf. supra p. 175). De Patroclea autem iisque quae
post eam in Iliade nostra sequuntur supra disserens (vide
supra p. 190 sq. omnium locorum, quibus apparet thoracis
aénei rationem non haberi, mentionem feci; sunt hi II 335
—841, 358—363, porro pugna Patrocli cum Sarpedone i. e.

1) O 9, 15 sqq., 42 hic locus tangitur, neque tamen inde sequitur ut eidem auc-
tori sit tribuendus.

3) De loco 156—168 vide supra p. 173, de loco 424—495 vide supra p.
159 178.

3) De loco 514—564 vide supra p. 190.

4) Vs. 125 Mars manifesto nudus fingitur а thorace aéuneo, neque tamen inde
quidquam de hominum habitu bellico colligere licere opinor. Aliter Reichel H. W»,
p. 84: .vielleicht noch schwerer füllt іп Gewicht, dass selbst der Kriegsgott Ares,
der als solcher nur die vollkommenste Rüstung tragen kann, augenscheinlich ohne
Panzer gedacht ist.

200 DE THORACE APUD HOMERUM.

419—430, 477— 491a, 508*—507, 659—660 1); tum 604—632;
P 132—139, 459—542, > 192 sqq., T 460—483, 484—489,
quibus addere licet etiamsi non certissimus est locum P 346—349
(vide supra p. 166 sq.).

Postremo huc referendi sunt Odysseae totum carmen ғ, quod
dividi posse nemo censet, quo in carmine vs. 255 sq. huc per-
tinet (vide supra p. 181), deinde £ 457 —510, propter 479—482
et 489 (vide supra p. 181); т 1-59, propter vs. 32 sq. (vide
supra p. 181); postremo x, 126—204, propter vs. 184 (vide
supra p. 182).

Videamus autem nunc, quid ex eis quae indagavimus pro-
veniat. Atque lliadis quidem, de Odyssea enim mox agam,
apparet aliquanto crebriores esse locos ubi ignoretur vel negli-
gatur thorax aëneus, quam ubi prodeat eius usus, cum praesertim
Teixogas ix, ПатрохХна, ExTopog àvaipecic vetustiore forma quam
qualem earum nunc habemus in illorum numerum referendae
sint. Iamvero haud obscurum est, locorum qui ad neutrum genus
pertineant maiorem quam ceterorum esse ambitum. Quo maioris
momenti est animadvertere eas lliadis partes іп quibus regnet
thorax aéneus recentissimae esse originis. Quod de iis locis quo
posterior demum manus eum invexit sine verbis perspicuum
est. Sed Borwriæv, x0Aov dx», Phoenicem legationis ad Achil-
lem socium, carminis A introitum, Idomenei in carmine N
cum Neptuno cumque Merione colloquia, eiusdemque yeveaA:
yua М 449 sqq., tum carminum М et O locos ubi Stichius
dux Atheniensium, Schedius Perimedis filius in scenam prodeunt,
postremo ?Айла ёт} IIarpóxAe — omittenda enim est AcAGveim,
cuius auctor uno tantum loco ibique sibi repugnans Diomedem
thoracatum facit °) — illos locos quis nescit ab omnibus
viris doctis, qui quidem distinguant lliadis partes vetustiores
еб recentiores, iam dudum iudieatos esse recentissimos? Ab

l) Vix opus est memorari, post ea quae iam saepius monui, neque aliis locis
quorum fines et ambitum descripsi, neque hoc loco ullo modo infitias me ire fieri
posse ut sive quae antecedunt, sive quae sequantur locum а me descriptum, sive
quae intercedant, ab eodem poeta oriunda sint, sed tantum hoc significare me velle
ea saltem quae eidem anctori tribuam a nullo negari posse eidem deberi, de ceteris
dubitari posse.

2) Supra p. 188.

DE THORACE APUD HOMERUM. 201

altera parte inter eos locos quibus thoracis aénei ratio non
habetur non desunt quos neutiquam ad antiquissimas lliadis
partes referre liceat. Nam ne vetustissimam quidem Patro-
cleam pertinuisse ad antiquum de Achillis Ira carmen aliis
omissis inde efficitur quod Achilles per matrem a love petit
A 411 sq., 508 sqq. ut Troianos iuvet donec Agamemuonem
superbiae poeniteat, quod excogitare non potuit qui Atridem
aut frustra temptaturum Achillem donis placare aut omnino
non, temptaturum vellet; unde sequitur ut in antiquo illo
carmine Patrocleae locus quo stet nullus relinquatur, sed credere
oporteat huius auctorem veterem carminis exitum repudiasse in
eiusque locum alium constituisse qui ipsi pulchrior videretur ?).
Praeterea recentioris etiam originis quam Patrocleae, vetustis-
simae saltem, est Patrocli missio ad Nestorem in A, nam ad
Achillem reversus Patroclus et popularium cladem miserans id
ipsum propter quod ab illo missum erat ne verbo quidem tan-
git ê); at in iis quae cum Patrocli missione cohaereant, vidimus
supra (p. 198) nihilo magis quam in Patroclea ipsa thoracis
aénei rationem haberi. Tum reixowaxixv, cuius antiquissi-
mam partem а thorace аёпео nudum habere Sarpedonem vi-
dimus (supra p. 189), non fuisse partem antiquissimae Iliadis
iam dudum multi vv. dd. probabiliter demonstraverunt 4).

1) Fusius egi de ea re in hac Bibliotheca 1895 p. 403 — 407, 409—414 et іп
Societate Ultratraiectina A. et D., vide Aanteekeningen v. d. Verhandelingen in de
Sectie voor Letterk. еп Wijsbeg. 1897 p. 27 sqq. Ceterum fac ne ipsum quidem 10-
cum A 411 sq, 508 sqq. antiquo cantori deberi, sed postea insertum esse, id quod
minime verisimile, res tamen suo loco manet, nemo enim inserere potuit qui
Patrocleam cognovisset.

2) Propterea is, qui utrumque carminis exitum copulavit, invito antiqui vatis
proposito, 7pecQeíav et Msfvidoc &vóppuciy dissociavit, illius mutato exitu, itemque
ПатрдхАвтау et “Ехторос &vaípeciv et cladem Graecorum, quae ab initio mpesßelæv
antecederet, post eam posuit, deinde Патрохлє/ху, tum pýviðoç Фтбрристу, postremo
“Ехторов &vmípeciv. Atque xóAov yyy addidit ne vpsc(9eíz careret causa.

3) Recentiorem non esse posse Patrocleam, vetustissimam saltem, quam Patrocli
legationem patet. Itaque si male cohaerent, haec est recentior. Si vero quis censet
fieri posse ut cum vetustissima Patroclea melius cohaeserit Patrocli missio quam
cum nostra, reputet quam non sit credibile eum qui Patrocleam reformaverit per-
turbasse sine causa ea quae cohaererent.

4) Optime Ben. Niese v. cl (1.1. p. 96): „richtig sagt Bergk dass die ur-
sprüngliche Dichtung nicht nur keinen Mauerkampf, sondern auch überhaupt keine
Mauer um das Schiffslager gekannt habe. Wäre diese ursprünglich, so würde

209 DE THORACE APUD HOMERUM.

Quibus de causis statuere licet, dum excipias partes quarum
origines constat aetate succedere aut non praecedere eis in
quibus thoracem aéneum regnare ostendimus, “Екторое Айтра
volo, neque non Прёт3е жу et М»уидое &тдррусіу, quales eas
nune habemus (perantiquum enim in eis latere nucleum se-
quitur ex eis, quae de Patroelea supra disputavimus р. 201),
tum fortasse Aiàe 4тдйтиу et уердутоу [Воулуу in B, quibus locis
non recuso quominus ei adiungantur, ubi non certum quidem
sed verisimile sit auctores principes finxisse thoracatos !) —
his igitur exceptis statuere licebit ceteris locis tantum non
omnibus, qui per se spectati incertum relinquant, quem sibi
antiquorum heroum habitum bellicum proposuerint auctores,
hos ipsos hae de re interrogatos inter arma thoracem aéneum
non fuisse commemoraturos. Quapropter sic concludendum vi-
detur: per totum corpus lliadis nostrae, non tantum in iis
quae ex antiquo de ,lra" carmine ducta sint, i. e. fere tota

gewiss nicht der Kampf um die Schiffe, sondern der Kampf um die Mauer der
entscheidende Moment sein". Praeterea neque ulla fit muri mentio aut in В
aut in A, ubi in proelium Graeci proficiscuntur, neque ubi Agamemnon vulneratos
commilitones in campo certantes hortatur A 276 his verbis: ,nunc vos defendite
naves, cum me non amplius luppiter sinat cum hoste pugnare", neque A 810 ubi
futurum fuisse dicit poëta, ut Graeci e campo fuga se in naves conicerent, nisi
Ulixes айуосавзеі Diomedem; neque А 557, ubi invitus dicitur Aiax e campo reces-
sisse metuens navibus. Fac autem nullum ex his locis antiquissimae »Irae" partem
fuisse, quod minime verisimile est, tamen horum auctor velauctores, muro in antiquo
carmine commemorato, non ita rem proposuissent, quasi nullus esset. Ceterum ne Patro-
cleam quidem murum cognitum habuisse propterea verisimile est, quod ubi Patroclus
Troianos а navibus propellit II 309 sqq. sola fossa eorum fuga impediri narratur, nulla
muri mentione facta, qui multo etiam magis eos prohibere debebat; et rursus ubi
mortuus ad naves reportatur P 760, fossa sola nullus murus commemoratur. Patroclus
autem ubi miserum popularium casum Achilli exponens, vulneratos Agamemnonem,
Diomedem, Ulixem docet, id tacet quod si accidisset multo gravius esset, murum
expugnatum esse, commemoratur quidem murus П 397, 558, 2215, sed nullo modo
certum est hos locos non esse insiticios. Locum П 558 si constaret veteri assignandum
esse Patrocleae, sequeretur ut haec recentioris etiam originis esset quam Tichomachiae
pars antiquissima.

1) Sed horum complures cohaerent cum locis ubi constat thoracatos proponi. Hos
volo: B 544 (vide supra p. 187), © 62 (vide supra p. 188), N 265, 342, 439, 507
(vide supra p. 190), П 131—139 (p. 193), P 314 (p. 193), P 605—625 (p. 193), T 361
(р. 194). Soli loci ubi dubium maneat ĝópy% quid sibi velit sunt A 448 sq. (quam inter-
polatum esse ostendi p. 112 in ann. 3), A 373, М 371 sq., 397, 591, II 173 (vide
supra р. 127 sq.). Voces xioAoÓdpwt А 489 et óp Z 392 de tunica intellegendae
videbantur (cf. supra p. 127 sq. p. 198).

DE THORACE APUD HOMERUM. 908

rhapsodia A et partibus quibusdam rhapsodiarum B, А, N et О
nec non І et T, sed etiam in additamentis, exceptis quae recen-
tissimae sint originis, thoracis аёпеі nullam rationem haberi.

Haec autem conclusio eo confirmatur, quod Odysseae ratio
eum ea congruit. Discrepat utrumque poëma, quod neque in
Odyssea ullum omnino thoracis абпеі reperitur vestigium neque
loci obviam fiunt, nisi perpauci, id quod in superioribus osten-
dimus (vide supra p. 181), ubi non thoracatos appareat prodire
milites. In his nullus est, qui pertineat ad mythos perantiquos,
quales sunt quibus agitur de Ulixis erroribus, neque unquam
fuit qui eorum origines aetate antecedere putaverit originibus
vetustissimae Patrocleae vel Tüchomachiae. Sed lliadem quicun-
que poétae postremi auxerunt vel reformaverunt (ut addita-
menta minus cum antiquo carmine vel cum aliis additamentis
cohaerentia cum iis сопвосіагепі) non temperaverunt ab inse-
renda imagine sui temporis, quo thorax aéneus vulgatus esset:
cuius rei Odysseae amplifieatoribus et diasceuastis, etiam qui
postremi ei operam navarunt, quorum aetatem haud dubie
antecessit lliadis perfectio, ipsa poématis natura minus prae-
bebat opportunitatis.

& 15.

Quaeritur utrum illi cantores, — ()ritur postremo quaestio, utrum
qui thoracis aënei rationem (ІІ cantores, qui іп heroum anti-
non habuerint, eius usum А ы
ignoraverint, ап поуегіпі аш- 9901910 rebus gestis celebrandis
dem sed spreverint. thoracis aénei rationem non habue-

rint, ipsi eius usum ignoraverint,
an noverint quidem sed de eo tacuerint consulto, ne suos mores
inmiscerent memoriae antiqui temporis. Qua in re satis fidenter
contendere licebit, eos qui voce ĝwpn usi sint ad tunicam
linteam significandam, aut thoraces абпеов nondum cognitos
habuisse aut ita rarum horum usum fuisse eorum temporibus,
ut homines cum eam vocem audirent, non de his sed de tuni-
cis cogitarent statim. Nam posteriore tempore, cum thoracum
aéneorum usus vulgatus esset, quamvis viderimus ne tum qui-
dem prorsus obsolevisse priscam vocis sententiam (vide supra

p. 109 sq., p. 153 in ann. 3), tamen hanc qui spectaret, haud

204 DE THORACE APUD HOMERUM.

dubium est quin apertius significaverit, quemadmodum inde
quod in ,catalogo" Aiax Oilei filius et Amphius Percosius Arvo-
берикес vocantur, iure nostro effecimus quo tempore Catalogi
auctor floreret plerosque milites fuisse thoracatos. Sed qui
conderent carmina quo tempore voce Îwpné significari inciperet
praecipue thorax aéneus, memoria autem tenerent alienum esse
eius usum ab antiquis bellatoribus, eos non inepte conicias maluisse
aut omnes aut plerosque illa voce prorsus abstinere in illorum
armis describendis, deinde vero, cum iam evanesceret priscorum
temporum imago, irrepsisse imaginem temporis recentioris, idque
eo facilius, quod in ipsis antiquissimis carminibus vox бориЁ se
offerret, in omnibus autem vel боруктис vel боруссёи. Facile
Sic explicatur quod ex omnibus locis ubi vetamur credere tho-
racatos proponi milites, ne decem quidem numero sunt quibus
assignetur iis 00ри5. Ea autem ratio si valet, sequitur ut saeculi
fere spatium intercesserit inter thoracis абпеі originem et
mentionem de eo factam in carminibus. Neque enim cogimur
credere ante medium saeculum X vocem %ори5 evanuisse e
carminibus, neque post medium saeculum sequens apparuisse
denuo. Quod temporis spatium intercessisse minime incredi-
bile erit ei qui perspexerit non aliter neque minus pertina-
citer obtinuisse in poetarum arte sermonem priscum, in usu
cotidiano iamdudum oblitteratum. Neque repugnant artis monu-
menta e solo effossa. Nam quamvis in vasis geometricis inque
imaginibus muralibus Mycenaeae aetatis extremae, quae vulgo
viri huius rei periti assignant saeculis X — VIII, nulla thoracum
aéneorum vestigia cernantur, neutiquam inde concludendum esse
vidimus (supra p. 160 sq.) tum temporis eorum usum ignotum
fuisse !).

1) Ridgeway solus, quantum scio, vasorum geometricorum originem saeculo XII
tribuit (1l. 109, cf. p. 206, p. 265 sq.). Si res ita se habet, ne opus quidem est sumere,
thoracis aénei usum cognitum habuisse artifices.

830-- 838
880
392
337
840—848
858
862
871
891

А 105—122

118
124
132 sqq.
183
184
186
161
187

216
282

419
420

441
448

459

DE THORACE APUD HOMERUM.

. 158, b.

128, 3.
201.

201.

180.

178, 180,
195.

413—487
413
480 sq.

487—504
489

491
495
501
505—516
517—588
525
527.

181
144—151
145 sqq.
166—191
189

213

220

238

240
259—278
280

282

291

294

308
819—829
884

892 sq.
405—481
407

462—507
494
507
508—511

588—544 „

INDEX LOCORUM.

A 463—472 pag. 190.

196.

194.

113, 166,
167, 188,
196.
196.
118, 127,
196,
202, 1.
166, 2.

E 537

539

562
580--586
584
596--600
607
615—626
615

616

671

681
708—710
108 sqq.
704

107
711—909
186

181

148

285
242—218
286—810
818
819

822

470
508—505
504

98—181
161—196
62
200—205
206—218
207—218

205

DR THORACE APUD HOMERUM.

. 184.

169, 198.
156, 2.
170.

124.

190.

170.

156, 2.
109, 112,
190, 8,
197,

А 11

рар. 162.
19 „ 111, 118,
119, 151,
155, 188
28 » 157.
82 „ 155, 158,
168.
88 „ 156.
41 » 164.
49 » 165,2
48 » 165.
46—83 , 188.
49 » 158,7
58 » 155.
65 » 188.
88 » 112.
95 » 175.
96 » 162, 175,
179.
100 » 178.
108 вд » 166, 167,
188.
122—147 , 198.
144 » 166.
178 » 182.
192 » 188,2
207 „ 188,2
. 211 » 174.
218—283 , 198.
284 „ 120,3,
122 sqq
236 » 100.
245 » 169.
252 » 122, 128
280 » 188,2
299 » 185.
310—327 , 198.
321 » 166.
850 » 168,5
818 » 197,
202, 1
386 » 158,7
401—488 , 198.
498 sqq. , 1290.
447 » 166, 167,
188.
485 „ 169,
521—539 , 198.
526 5. Ab
570—580 , 198.
579 » 166, 167
599 » 159.
596—068^, 198.
620 ӨШІП ГУН
669»5—688„ 198.
696--763., 198.
125 » 188,7
730 » 178,5
154 » 178.
1685—805„ 198.

81
84 sq.
105

137

183
187—189
188

296

817

884
881—899
889

896
397—429
401 sqq.
402

425

428 sq.

481—411
468

N 130

132
156—168

187
188—206
191

195 sq.
209
210—243
241

245

265

290
805
342

344
945
871

М 55 в44. peg. 111,1.
17 1

174.

188, 2.
156,9,
195.

156, 2.
165.

198. _
177, 194.
156.
154.
175.
198.
170.
183.
198.
180.
169.
111,
166,
195.
188,
188,
172,
175,
173,
199, 2.
156.
173.

159, 171.

199.
175.
188.

166, 176,

188.
189.
189.
168, 1,

188, 189.

189.
189.
189.

184, 189.

182, 189.
113, 197,
190,

202, 1.
177, 2,
189.

195.
180,

189.
189.
195.
176.

- — 2 аа u һан =

N 397

402—420
405

407
411 sqq.
412
420

424—495
424—539
424

488

489 sq.

449 в44.
488
497
506
507

589
540—544
548
545—554
545

576—580
576

586 844.
587

591

601

615

650
660—672
671

114
149
802—808
805

806
870 в44.

380
383—387
383
402—439
404

419

420
442 — 488
441 sq.
493

pag.

DE THORACE APUD HOMERUM.

112, 127,
202, 1.
199.

157, 170,
189.

156.

166.

167.

172, 189,
199.
199, 2.
190.

189.

167.

112, 178,
190,
202, 1.
200.

159.

189.

114.

106, 114,
127, 190,
202,1.
189.

199.

172, 189.
106.

= 496

П 40

pag. 165, 8.
516—519 , 199.
517 » 166, 167.
» 199,1.
15 » 199,1.
42 » 199,1.
110 » 190,1.
125 „ 199,4.
381—389 , 199.
388 » 118.
419-—512 , 199.
419—457 , 199.
419 » 166.
421 » 167, 168.
480 » 194.
488 » 175.
458—488 , 199.
410 » 180.
501—512 , 190.
514—565 , 190.
623 » 166, 167.
524 » 166,8.
599 sqq. „ 118, 151,
190.
560—564 , 199.
565—567 , 194.
577 » 166, 167,
188.
606—022 , 199.
608 » 165,1.
176.
646 » 170.
649 » 167,8.
650 » 166.
676—678 , 199.
689 » 154.
189 » 164.
» 158,7
102—111 , 199.
106 » 115, 191
128 » 199.
131—143 „ 193.
131—139 „ 193,
202, 1.
132 „ 118, 162
188844. , 127, 128,
188,1,
193.
188 „ 165,2.
155 » 158,7.
178 » 118, 127,
202, 1.
214 » 172, 195
215 » 191.
216 „ 175, 176
219 „ 158,7
808 „ 112.
312 „ 166, 167,
194.
318sq. , 166.

398 в44.
860
867
899
405
411

П 335--941 pag. 199.
887 1

419—430 `

419

426

463 sqq.
465
471-491
481
508»--507
588 sq.
571

597

608
604—632
606

608
609
611

626 sqq.
636
659 sq.
692 sqq.
702
737 sqq.
799
785 sqq.
193
802
808
804

808

817

821

841

87
105—114
125

128
182—189
182

191 в44.
210—214
210

294

806
811—819
312

207

165.
155, 168.
151, 155,
164, 178,
191.
112.
191.
166, 176.
178.
165.
165.
191.
191.
169.
200.
172.
198.
198.
184, 191.
165.
198.
193.
110.

208

Р 814
346—849 „
849 %
854 А
876 »
459—542 „
492 Е
498 5
517 »
519 di
527 -
578 »
592 3
596 М
597—625 „
605—625 ,
605 sqq. ,
606 Е
617 й
626 "

E 45sq. y
192sq. ,
27 »
281 »
808 >
458 3
460 2
418 У
480 "
481 »
622 »

. 610 2
613 -

T 36 а
857—424 „
861 A

121,

p. 105 vs. 6 а s. ei, leg.: eum.

р. 118 , 15арі.: transfigere simul
et laminam, leg:transfigere
simul humerum et laminam.

193 vs. 7 ab i.: 152, leg.: 252.

11 a s.: “818, leg.: Y 813.

ann. 2: A 251, leg : А 251.

"O "d "Ou '32'g'

126 ,
198 in

DE THORACE APUD HOMERUM.

pag. 111,118sq.,

197, 198,
202, 1.
200.

166, 167.
171.

183. |
199, 200.
171, 192.
192.

114, 120,1.
172, 176,
171, 199.
170, 171,
172.

177.

165.

193.

192, 202,1.
113, 127,
193.
120, 1.
175, 176.
198.

169.

174, 190,
192, 200.

151, 193.
158, 169,4.
112, 119,
155.

155.

183, 198.
151, 155,
193.

162.
158, 6.
194.

118, 119,
194, 202,1.

871 Є
876 "
T З »
102 »
111 »
117 М
165—252 „
259 »
261 "
264—272 „
265 е
268 3
278 »
280 к
281 ^
387 j
397 »
402 »
414844. ,
460—483 ,
463—417 „
469 "
410 »
472 "
475 $
418 »
484—489 ,,
488 »
$26sqq. ,
80 »
81 »
139 —208 „
164 »
165 »
180 Р
271 »
408 »
429 á
592 »
X 4 »

T 367"sqq.pag 194.
369 162.

151, 187.
158.

189, 2.
182.

165.

194.

158

159,1, 171.

156,1.
184,

158.

156, 159,
171.

186, 157.
155, 168.
165, 3.
165.

166, 167.
106, 114
sqq., 120.
200.

194.

166.

107, 109,
110, 177.
175.
176.
165,8.
194, 200.

166, 177,2.

194.
176.
107.
194.
158.
184.
166, 167,
168.
154.
183.
154.
162.
159.

CORRIGENDA.

161 vs. b ab i.: II 304, leg : П 804.

152 ,
158 ,
158 ,

12 a s.: КТІ, leg.: К 78.
13 , „: Z 418, leg.: Z 478.
16 , ,: 2468, leg.: £458

PP OPPP

159 vs.
166
169 ,

175
178 ,

178
179 ,
189 ,

PPP

X 92
4l
97
124
290
814
321
822—325
822

'Y 129 sqq
560

683
811 sqq.
813

818

820

255

574

457--510
479

хс >» о р

481
482

488
489

т 284—998
c 876
878
687
т 1—59
82 вд.
56
ф 434
x, 125
126—204
139
144
180
186
w 522

рар. 188, 198.
158.

158.
166,1.
158.

161.

195.

193.

158, 184.
183, 194.
119, 151,
194.

117, 121.
151, 194.
120, 151,
187.

159.

125.

181, 200.
128.

165.

200.

171, 181,
195.

179.
117,121,1,
178, 179,
181.

121.

178, 179,
200.

181.

194

165.

181.

200.

181.

157.

165.

200.

152, 153,7.
189.

189.

158, 159.
165.

6 a s.: Х 186, leg.: х 186.
іп ann. 2: E 867, leg.: E 857.

4: s. f. supra p. 156,
leg.: supra p. 158.

vs. 9 a s.: N 216 leg.: N 616.
1, ,: Tros Alastoris

filius, leg.: Trois
Alastoris filii.

» ll , ,: 9896, leg.: Ө 887.
l, ,: Ө 390, leg : Ө 887.
6 ab i.: 420, leg.: 424.

COMMENTUM АЕШ DONATI AD TERENTIUM.

SCRIPSIT

H. T. KARSTE N.

DE PRAECIPUO SCHOLIORUM AUCTORE POST DONATUM.

Plurima scholia quae Aeli Donati nomen prae se ferunt ex
ilius commentario perpetuo ad Terenti fabulas derivata esse
inter omnes constat, nec minus apertum est ipsius commentum
ad nos pervenisse truncatum laceratum aliorum additamentis
identidem interpolatum. „Si quaeritur (sic Wessner in praef. ed.
p. XLVI), num fieri possit, ut aliqua ex parte genuinum Donati
commentum ex hae scholiorum farragine eliciatur, equidem hoc
non prorsum negaverim, sed res mihi videtur admodum lubrica
et intricata". Attamen temptata est et temptari debebit, donec
genuina а врогіів, quantum fieri potuerit, separaverimus.
Fuerunt qui certa scholiorum genera Donato plerumque addi-
cenda, alia ab eo in genere abiudicanda esse censerent, sed ii
parum profecerunt, cum de his generibus varium et anceps sit
iudicium. Alii formularum quarundam et coniunctionum usum
(„ut diximus", „ego puto", ,sed", ,nam", „et simul’, alia per-
multa) interpolatorum nationem vulgo prodere aestimaverunt;
atqui ne Donatus quidem occasione oblata ab his formulis aut
coniunctionibus, ut par est, abstinuit. Verissime olim Wessne-
rus, in Bursiani Ann. a. 1902 p. 176 sqq., hos virorum
doctorum conatus adhuc irritos fuisse iudicavit atque ita con-
clusit: „Ein annüherndes Ergebniss lässt sich nur erwarten von

210 DONATUR.

einer sorgfältigen Analyse des Kommentars durch Zerlegung
der Scholienconglomeraten іп ihren einzelnen Bestaudtheile
unter strenger Berücksichtigung der überlieferten Anordnung
bezw. Unordnung und durch Ausscheidung der sicheren Inter-
polationen". Hanc viam ego quoque ingrediendam esse credidi,
cum in Albo gratulatorio in hon. Herwerdeni (Trai. ad Rhen.
1902) p. 129 specimina quaedam scholiorum componerem, quo-
rum forma et indoles osienderent ea profecta esse ab uno aliquo
magistro cum a Donato tum a reliquis interpolatoribus prorsus
diverso. Sed ea res cum fructu tractari tandem potuit post fi-
dam scholiorum editionem egregio Wessneri labore nunc per-
fectam. Itaque inquisitionem retractare institui et in genere
confirmata vidi, quae tunc de magistro illo ita declaraveram:
Decorabo eum nomine Philosophi ), non quo revera dignus sit
hoc titulo, sed quia laborat immodica philosophandi cupidine
ас paene furore, unde factum est, ut eius adnotationes, com-
muni sensu saepe destitutae, adfectent nescio quem interiorem
rerum ac verborum intelligentiam, quae a sano et simplici
Donati iudicio?) mirum quantum est remota. Abstinuit ille ab
iis interpretis officiis, quae requirunt sinceram doctrinam: vix
tetigit artem grammaticam, criticam, rhetoricam, scenicam,
nibil habet de exemplis Graecis, sed scripsit maxime de sen-
tentiarum interpretatione et de verborum etymologia, significa-
tione, differentia. In manibus habuit commentum Donati, quem
modo supplet, modo tecte aut aperte cavillatur et corrigit,
lubenter ita, ut contra illum non unam opinionem proferat,
sed plures atque optionem faciat lectori, ut eligat adhibitis
particulis. aut — aut, vel — vel, utrum — ап, an quia, potest —
potest etiam, similibus. Eximendus tamen est ex illorum numero,
qui levibus brevibusque adnotatiunculis minoris pretii commen-
tum onerarunt. Immo pro suo ingenio dedita opera in textu
explicando laboravit (usus scribendi ratione perplexa quidem,
sed quae adfectat elegantiam et ubertatein; fecit hoc» perverso

1) Scholia philosopha fere solus observavit Usener in Mus. Rhen. 1868 p. 495,
qui ea tamen perperam Donato attribuit. (Cf. Gerstenberg de Eugraphio, p. 70).

2) Iustas prudentesque Donati adnotationes identidem laudavit J. J. Hartman
іп comm. de Terentio et Donato a. 1895.

DONATUR. | 211

quidem iudicio, sed sedulo et ita ut sibi aliquid praestare
videretur, quod cognitu esset пынан еб lucem afferret
Terentium legentibus.

Cum huius magistri lucubrationes, qui a reliquis interpola-
toribus non minus distat quam a Donato et medium quendam
locum inter utrosque obtinet, cuique post ipsum commenti
auctorem scholia, non dicam optima, sed plurima et longis-
sima adsignanda esse videntur, huius igitur lucubrationes cum
persequerer, aliorum quoque magistrorum duorum vel trium
vestigia satis certa repperi, de quibus postea agendi locus mihi
dabitur. Nunc unius Philosophi scholia, quae deprehendi, omis-
sis dubiis et incertis tripartito referam, nempe quae tractant
sermonis differentias, vocabulorum significatio-
nes et etyma, sententiarum interpretationes. Ad-
dam etiam duo scholiorum genera, quae has peculiares formulas
ostendunt: non (nec) — sed et utrum —- utrum an sim., quas ille
non quidem solus, sed praeter ceteros adamavit ita ut in scho-
lis originis dubiae patronum suum quasi designent. Initium
faciam ab Andria. |

De hominis aetate hoc tantum adfirmari potest, eum scripsisse
post Donatum, qui teste discipulo Hieronymo circa a. 858
Romae insignis habebatur, et ante medium saeculum VI, quo
tempore nostra commenti recensio orta esse videtur (W essner
praef. p. XLV). Puto autem eum non multo post Donatum
laborasse, cum huius aemulatio, quam affectat, inter aequales
aut suppares probabilior sit quam inter aetate nimis distantes.

Sed alia res est gravissima. Ex peculiari scholiorum condicione
ad Phormionem II 3, ubi non omnia in unum congregata
leguntur ut in reliquo commento, sed divisa in duos ordines
inter se diversos, quorum prior scholia Donati et interpolatorum
eontinet а vs. 7 ad finem scaenae vs. 93, alter alia eorundem
а vs. 5 ad vs. 98, Wessnerus post Sabbadini (Stud. Ital.
II p. 4sq. 12 вд.) de commenti origine віс concludi posse suspi-
catur, praef. p. XLVI: ,Genuinum Donati commentum in duo-
rum excerptorum manus incidit, qui servato auctoris nomine
(cf. praef. p. xxxviu de schol. Victor.) acholia maximam partem
plus minusve transformata in Terentianorum codicum margines
transtulerunt. Procedente tempore evenit, ut variae adnotationes

212 . — DONATUS.

diversae originis sive ab ipsis excerptoribus !) sive ab aliis adi-
cerentur. Tum sexto saeculo nescio quis duo illa scholiorum
corpora admodum aucta in unum cogere studuit atque rem ita
instituit, ut primum singulos scholiorum ordines binis columnis
iuxta positis ex codicibus transscriberet, deinde Terentianorum
versuum ordinem secutus confunderet; id quod ei non semper
contigit (cf. praef. р. хіти infer.) Simul commissuras quam
maxime occultare conatus est, ut unius et simplicis operis
speciem efficeret; fortasse etiam alia nonnulla de suo addidit.
Compilator vero ,cum per quattuor [vel quinque, scilicet Andr.
Eun. Heaut. Ad. Hec.; cf. supra 5 5, 1] fabulas id egisset, ut
duos commentarios іп unum concinnaret et contaminaret, іп
Phormionis II 3 abiecta subito industria integros posuit, pri-
mum alterum a vs. 7 (nam huc usque contaminati sunt) ad
vs. 98, deinde alterum a vs. 5 ad vs. 93; dehinc autem quae
Sequuntur scholia usque ad finem fabulae, ea ita comparata
sunt, ut unum eommentarium adhiberi intelligas. Quare certum
est Phormionis commentum fuisse ultimum, ad quod cum per-
venisset compilator, fastidio concepto destituerit quam usque
dederat operam (Rabbow p. 981 сей). Hine igitur nume-
rosissimae illae repetitiones, hine saepenumero perturbatus scho-
liorum ordo, hinc porro mira illa ad Phorm. II 9 commenti
forma, hinc denique rarescentia ad Phorm. II—V scholia "
De postrema conclusione, quam Wessnerus protulit secun-
dum Rabbovium hoc observo, diversam commenti formam
inde а Phorm. П З etiam віс oriri potuisse, ut duo compila-
tores. fuerint, quorum alter compilaverit commentum nostrum
ab initio Andriae ad Phorm. II З, ibi quacumque de causa sub-
Bistens, idque fecerit ex aliis fontibus, quam quos W. descripsit
(duas editiones 'lerentianas scholiis munitas), alter vero postea
ea ratione iisque ex fontibus quos indicavit W., commentum .
ad finem perduxerit. Sed aliud est, quod imprimis cognoscere
nunc refert, hoc scilicet: Sintne in scholiis ad Phormionem II 3,
quae adsignari Philosopho debeant et invenianturne ea in uno
tantum ordine an in utroque. Cum hac mente scholia lustrarem

1) Hine igitur bis in commento laborarunt, antea cum transferrent, postea cum
supplerent Р

DONATUS. 213

non pauca repperi in utraque serie, quae eundem auctorem
proderent atque ea quae ex Andria referam nec minus ut illa
Donatinis nonnumquam sunt affixa, quod ut appareat, haec
quoque scholia in fine disquisitionis ordine proponam. Jam si
Wessnerum audimus, ехсегріогев ili genuinum Donatum
transtulerunt, itaque philosophus sua additamenta postea demum
in ipsis marginibus subiunxisset Donatinis. Sed hoc non unam
ob causam parum verisimile est. Primum refragatur quod modo
de aetate Philosophi suspicatus sum; deinde non intelligitur
eur adnotationes suas non omnes in unius editionis margine
appinxisset, sed partim in una editione partim in altera; tan-
dem obstat scholion, quale legitur in serie ё ad vs. 20 (Sabbad.
p. 111) 5). Hoc de philosopho. Fuerintne iam in commento,
quod ехсегріогев transferebant, aliorum quoque magistrorum
adnotationes postea inquiram. бей aliud est in quo magnopere
haereo. Ехсегріогев illi nimirum scholia in suam quisque edi-
tionem transferebant in utilitatem lectorum, unde consentaneum
esset, utrumque excerpsisse optima et utilissima ac non raro
eadem. Sed res aliter se habet. Uterque sedulo vitavit ea quae
alteri placuerant, nam ordines numquam fere eadem exhibent °).
Diceres eos operam praestitisse ex compacto, nisi haec coniec-
tura nimis esset inepta. Duo illi ordines sese invicem explentes
ita tantum explicari possunt, ut sumamus excerptorem aliquem
ex commento in editionis marginem continua scriptura trans-
portasse quae sibi maxime placerent et postea alterum, vel
potius eundem, in eiusdem editionis marginibus vacuis reliqua
quoque adiunxisse scriptura continua, sed inde a П 4 haec
Supplementa addere supersedisse taedio captum, unde factum,
ut dehinc unus tantum scholiorum ordo legeretur. Si res ita
accidit, compilator in describendis scholiis Phormionis (inde а
П 3) unam modo editionem adhibuit, qualem dixi, et hoe
veri similius est, quam ut putemus hominem, qui per IV vel
V fabulas indefessam operam praestiterat, repente defecisse cum

1) Don. „їп vita" explicuerat „їп moribus". Phil. subiunxit: ,utrum „їп vita" in
moribus, an „їп vita" hoc est cum viveret?" Haec scholia procul dubio partes
fuerunt unius scholii in commento, quas divellerunt demum excerptores. Cf. quae
dispatavi infra p. 227 ad I 1.11.

2) Concinunt tantum in quatuor levissimis: 16 opera VII casus est; 26 male
loqui pro maledicere; 26 Lucilius: carcer vix carcere dignus; 62 pro ob id.

214 DONATUS.

ad carceres appropinquasset et ea quae in editionum marginibus
praesto erant ad finem usque describere noluisse.

Hinc sequitur quid aestimem de reliquarum fabularum scho-
liis. Hic quoque credere nequeo duos excerptores ex composito
operam sic divisisse, ut uterque e commento in suam editionem
optima pessima, sed numquam eadem transportarent. Nec tamen
ab altera parte contendo unum illum excerptorem, quem posui,
ab Andria ad Phormionem in singulis fabulis prius temeraria
adscripsisse excerpta primi ordinis, dein identidem intulisse
supplementa; id nimis ineptum esset credere. Ut res nunc se
habet, tutius videtur ex Phormionis scholiorum forma inde a II 3
nihil adhuc statuere de commenti origine in reliquis comoediis.

Ceterum nequaquam omnes adnotationes quae in commento
ad Andriam philosopho adiudicandae videbuntur exhibui;
harum enim magna pars etiam latet in iis scholiis,,in quibus
eaedem res verbis fere similibus bis ter quater tractantur. Haec
scholia duplicia, triplicia, quadruplicia nonnumquam, quod ad
originem et auctores attinet, omnium longe difficillima sunt,
quocirca eorum indagatio post simpliciorum naturam et aucto-
ritatem satis bene perspectam meliore eventu instituetur.

81. Differentiae verborum.

Prol. 4. Verum aliter evenire multo intelligit.

Inepte adnotat philosophus: quod credimus plerumque falsum
est, quod intelligimus certum est. (Iam Wessnerus haec incli-
natis litteris expressit.)

Ibid. 8. Quam rem vitio dent.

Donatus: vituperent, culpent. Philosopho praeter textum scho-
lion Donati hanc mirabilem differentiam suppeditavit: vituperare
est mala, vitio dare etiam bona. (Wessner. ut supra.)

Scholii quadruplicis exemplum praebent, quae leguntur

Ibid. 12. Dissimili ratione sunt factae et stilo:

Proferuntur quattuor differentiae:

Oratio in sensu est, stilus in verbis.

Oratio ad res refertur, stilus ad verba.

Stilus non est in pectore sed in prolata oratione, oratio autem
et in cogitatione et in prolatu. -

DONATUS. 215

Orationem in sententiis dicunt esse, stilum in verbis, argu-
mentum in rebus. Ergo et poema oratio.

Prima et secunda ad Donati commentum referenda videntur.
Tertia philosophi ingenio maxime respondet. Quarta a magistro
quodam ex scholari doctrina addita videtur. Unde alius denuo
magister conclusit: ergo et p. o.

I 1.3. Curentur recte.

Don.: diligenter coquantur. Idem denuo V 4.52 (8) ,recte"
interpretatur diligenter. Vide praeterea ad I 144. Sequitur Phil.:
curatio proprie medicorum est, cura reliquorum; sed coquina
medicinae adulatrix. (Cf. Platonis Gorg. 465 D sq. Wessn. haec
iam dedit inclin. litt.)

Hoc praesertim philosophi proprium est, aberrare а textu
rebusque propositis et undecunque insanientem sapientiam cor-
radere. |

4. ,ЕШсеге” facere est in opere esse, efficere autem
perfectionem desiderat.

7. Donatus breviter: fide ad complenda, taciturnitate
ad celanda mandata. Philosophus loquaciter: fides est com-
mendatorum fida exsecutio vel observantia, taciturnitas vero
observantiae genus, in silentio constituta et in celando secreta.
Quaerit autem taciturnitatem ne prodat Pamphilo secretum,
quod ei commendaturus est. (Cf. Don. ad Eun. III 2. 23.)

19. Don.: plus dixit „in memoria habeo", quam si dixisset
Scio". Addit Phil: nam quae scimus, possumus oblivisci,
quae vero memoriae mandamus, numquam amittimus.

33. Don.: non dixit ,laudabam", sed ,gaudebam". Addit
Ph.: laudat enim etiam alienus, gaudet qui pater est.

90. ,Perferre ac pati". Phil.: ferre est cum certo tempore,
perferre finem exspectat effectus. ^ His magister alius addidit:
feruntur onera et sustinentur supplicia.

47. Don.: ,duriter" contra rationem regulae: ,dure" ab eo
quod est durus dicere debuit. Phil. ipse differentiae repertor hic
exstitit, cum subiungeret: tamen est differentia: est enim duri-

216 DONATUS.

ter sine sensu laboris, dure autem crudeliter: illud ad labo-
rem hoc ad saevitiam relatum est. Dein alius magister haec
addidit: Sed dure in alterum, duriter in nos aliquid facimus.
Seholii initium esse Donati, docet Servii Comm. in Don. G.
L. IV 439: nam Terentius ait duriter, cum dure dicere
debuit. Ceterum Gramm. Latini nullam de his vocibus praebent
differentiam, sed citant duriter iuxta humaniter, ignaviter, largiter.
Igitur philosophi doctrina propria fuit et sine auctoritate.

75. Don.: ,despondi proprie". Addit Ph.: nam desponsa di-
citur, quia spondet puellae pater, despondet adulescentis. Falsa
differentia ab ipso inventa.

93. Don.: ,modestus" ad probitatem vultus et morum per-
tinet, ,venustus" ad naturam corporis. Ph. observat: atque
adeo vultum sibi fingere multi possunt, formam nemo. Idem
mox ad 96, Donatum inepte imitatus: ,honesta" ad formam,
»Jiberali" ad vultum rettulit.

I 2. 28. Don.: dare est quod repetas, dedere ad perpetuum.
Ph. addit: et damus etiam amicis, dedimus tantum hostibus.
Cf. I 1.36 Don.: plus est dedere quam consentire, ubi
Ph. addit: quemadmodum in hostium potestatem hostes se
dedunt; et V 3.26 Don.: bene ,dedo", quasi hostilia et con-
traria volenti (scil. patri) Ubi Ph. pergit: „nam deditio in
hoste fieri solet”.

29. Don.: bene ,lege atque omine", quia leges auspiciis
servatis ferebantur. Ph. autem: ,lege" ad homines, ,omine"
ad rem divinam refertur, id est firmamentum per humana et
divina. |

I 5.22. Ineptum est, quod a quovis reprehendi potest,
falsum est, quod etiam prudentem possit fallere. Haec quoque
inepta et falsa differentia philosopho assignanda est !). Мес
minus quae legitur in

П 1.12. Oramus quae bona sunt, supplicamus in ad-
versis malis vel cum lacrimis, nec non quae sequitur

1) Vid. Eun. I 2. 24 schol. Donati (1) et Philosophi (2).

DONATUS. |. 917

94. Fit quod verum est, fingitur quod falsum est, in-
venitur, ne temere fiat. ,Invenite" ergo cogitate dixit, post
cogitationem ,efficite" (scil. dixit), id est in effectum perducite.
Sallustius (Catil. 1. 6); exemplum parum commodum.

Donatus apte haec tantum: ,Facite, fingite, invenite" mire
exprimit animum Pamphili nuptias metuentis, cui quicquid
dixerit parum est. Cf. Don. ad Eun. V 8.5.

II 5.1. Phil: Observatio duplex est, vel captationis vel
obsequi.

Obversabatur ei quod Don. dederat ad I 1. 142: observatio
in duabus rebus est in obsequio et in speculando.

ПІ 9,16. Veretur liber, metuit servus. Mirabile dictu
vereri hoc ipso loco adhibetur de servo.

Ш 3. 2. Et ,adierunt" non ,accesserunt", quia aditus arduus
difficilisque est. Don.: ,adierunt" віс alibi ,adeon ad eum"
(ув. 9185). Cf. Phil. ad Eun. II 2. 28. 3.

III 4. 20. Plus est nullum esse quam perisse; nam qui
perit vel corpus habet reliquum, qui vero nullus est, ita non
өзі, ac si non natus sit.

IV 1.9. Post Donatum sic pergit: Et melius ,timent", quam
Bi diceret ,pudet eos"; nam timor etiam malorum, pudor
tantum bonorum. Atqui mox de iisdem hominibus adhibetur
pudet, vs. 19. |

15. Don.: expostulatio est adversus eum, quem incusa-
mus, quod Ph. sic illustrat: nam ex postulare est querellam
dicere de altero apud alterum.

IV 3.20. Tu ut subservias orationi, utcumque opus sit, verbis.

Don.: recte ,ut subservias" dicit, non enim tantum loquetur
Mysis quantum Davus.

Phil.:: ,orationi" meae, tuis ,verbis"; plura enim loquetur
Davus, inde ,orationi" dixit, illa subsequetur, ideo , verbis".

Donati adnotationem insulsa distinctione amplificat.

V 8. 20. Et ,inventi" non ,geniti", secundum illud: „hoc
ergo scio, neminem peperisse hic" (vs. 506). Non raro doctri-

218 DONATUS.

nam suam munivit exemplis, sed plerumque falsis, ut h. 1,
ubi ,inventi" subiecta habet ,domus, uxor, liberi."

4.96. ,Gaudemus nostris, gratulamur alienis, ut Sal-
lustius: „ei voce magna vehementer gratulabantur (fr. Hist.)".
Differentia inepte illata, nam in textu legitur tantum ,gaudeo"
proprio sensu; porro exemplum nihil probat; denique Ph.
gaudeo h. l. pro gratulari sumpsit perperam, ut apparet
ex eius scholio quod sequitur (5): incertum utrum qui gratu-
latur Simo sit, quamvis Pamphilus respondeat: potest enim
pater et Chremes videri. Quam totum hoec falsum sit,
nemo non videt. Ad vs. 43 idem repetit: supra adnotavimus:
nostris gaudere, alienis gratulari. Sallustius etc. Ampliavit
hoc alius magister addendo: plus est ergo gaudere quam
, laetari".

Differentiarum agmen claudat insigne exemplum philosophan-
tis magistri. Ad verba Charini:

V 5.9. Ego deorum vitam eapropter sempiternam esse arbitror,
Quod voluptates eorum propriae sint,
adnotavit haec:

Omne quod habemus aut mutuum est aut proprium.
Mutuum est, quiequid ad tempus habemus nec postmodum
nostrum futurum sit, ut villa, domus, uxor, filii et cetera in
hune modum, proprium, ut virtus animi, est bonum sem-
piternum, quod proprie de diis dicitur, non enim aliunde
venerunt, sed apud se ipsos sunt semper. Et Epicurum secutus
hoe dixit. Proprie ergo de diis ,sempiternum"' dixit, nam inter
sempiternum et perpetuum hoc interest, quod sempiternum
ad deos, perpetuum proprie ad homines pertinet.

Similia iam dederat ad IV 8. 1 ubi Мувів:

Nilne esse proprium quoiquam!
Omne quod habemus aut mutuum est aut proprium, ergo
»proprium" perpetuum ', ut „propria haec si dona fuissent"
(Verg. VI 871). Ergo nihil nobis proprium esse potest — quod
enim non fuit, ne esse quidem potest, aut quod eripi potest,
non est nostrum -- nisi illa quae eripi non possunt, ut sa-

1) Wessn. haec tria verba alii magistro dedit, minus recte, ut opinor.

DONATUR. 219

pientia, iustitia, prudentia, quae fortuna neque dare neque
eripere cuiquam potest.

Utrobique autem philosophi contemplatio pendet ex simplicis-
simis Donati notis, qui ad V 5.3 et 4 („Ego deorum vitam
804.) haec dedit: non dixit quod sit, sed quod verum
putet et est dogma Epicureum, quod а ceteris philosophis
repudiatur, de otio deorum ас perenni voluptate. Dein (ad
v. „propriae sunt”): perpetuae, sempiternae, quae non sint ac-
commodatae ad tempus ac mutuae. Sic et supra ,nihilne esse
„proprium cuiquam." Idemque ad IV 3.1: ,Proprium" perpe-
tuum, non temporale ac mutuum. Donatus inter perpe-
tuum et sempiternum non distinxit.

Neminem fugit has differentias omnes esse ficticias, et argu-
menta atque exempla quibus fulciuntur, vana et inepta. Stilus
hominis, quamquam affectat structurae elegantiam et aliquam
orationis copiam, peccat inani prolixitate et sententiarum ob-
scuritate, veluti in his: ,fida exsecutio vel observantia", ,іп
silentio constituta et in celando secreta" (I 1. 4), „finem exspectat
effectus" (35), „sine sensu laboris ... crudeliter ... illud ad
laborem, hoc ad saevitiam" (47), ,id est firmamentum per
humana et divina" (I 2. 29), ,querellam apud ipsum deponere"
seqq. (IV 1. 15), „non enim aliunde venerunt" seqq. (V 5. 8),
„quod enim non fuit" seqq. (IV 3. 1).

Pleraeque differentiae scholiis Donati adiunetae sunt, paucio-
res libere interpositae. Quaedam aliorum magistrorum observa-
tiunculis ansam dederunt.

$ 2. Definitiones verborum.

Transeo ad scholia philosophi, quae vocabulorum definitiones
et nonnumquam derivationes continent. In his peculiare hominis
ingenium non minus facile agnoscitur quam in differentiis.

Prol. 7. Qui malevoli veteris poetae maledictis respondeat.

Vetus plerumque refertur ad laudem, interdum ad vitu-
perationerm.

Haec Donati esse ostendit scholion ad Eun. IV 4.21 (4).

Philosopho mecum tribues hoc: , Veteris" pro сагіові et

990 DONATUS.

rancidi posuit, atque ideo malevoli. Et ad Eun. 11. hoc (7):
Senex utrum senex an quia ita videtur ob deformitatem?

8. Animum attendite (v. l. advertite)

Don.: legitur et ,attendite". (Cf. Eun. prol. 44: nos ёААгтт1-
хос dicimus (,advertite" ut? ,attendite", veteres plene „апі-
mum advertite".) Addit ille: unde(!) manifestum est et attendite
et advertite non esse plenum, nisi addideris animum.

Hausit hac ex scholio Donati ad Eunuchum.

16. Contaminari non decere fabulas

(1) ,,Contaminare" proprie est manibus luto plenis aliquid at-
tingere et polluere. Vergilius: linqui pollutum hospitium (Aen.
III. 61).

(9) ,Contaminari" tangi [et relinqui] polluta manu ac per
hoc foedari aut шаспізгі, ut ipse ait: ne hoc gaudium conta-
minet vita aegritudine aliqua. (Cf. Eun. III 5. 4).

Шай Donato hoc propter formam prolixiorem philosopho
dederim. Ex exemplo Vergiliano Donati in (9) irrepsisse videtur
emblema ,et relinqui".

I 1.12. Smo: Quod habui summum pretium, persolvi tibi.
Phil: quia ,pretium" dixerat, ,persolvi" dixit proprie.

18. Don.: „uno verbo" uno 2 дшате, una sententia. Phil.
ita pergit: nam 2 оша sententia est vel enuntiatio uno verbo
nexam continens et perfectam intelligentiam; 4£leuz enim
constat ex nomine et verbo. Cf. ad I 5.5 et ad Eunuchum
I 2. 95, ubi haec leguntur:

(1) „Istuc verbum" pro tota sententia.

(2) , Verbum" pro dicto. Sed proprie 28% id est sententia
vel enuntiatio, quae uno siringitur et ligatur verbo, , verbum"
& veteribus dicebatur.

Et ibid. 98 „istuc verbum" (vs. 95) et „uno verbo" (vs. 98),
ut diximus, sie accipe, ut ,verbum" dictum intellegas, quod
verbo complectitur completae sententiae pronuntiationem , quod
а оик nominabatur.

Ех һас postrema axiomatis definitione Donati, quae planis
verbis enuntiata est, fluxerunt definitiones perplexae philosophi
cum ad AÁndriam, tum ad Eunuchum (2).

раснат =

DONATUS. 221

22. Don.: ,pacto" modo. Phil.: hoc ita explicat: quoniam
antecedit pactum, sequitur modus: ergo ab eo quod sequitur,
id quod praecedit. |

Hane regulam ei in deliciis fuisse docent haec eius scholia:
ad III 2.22: „dicas? pro credas, non enim dicimus nisi quod
credimus: ab eo quod sequitur, id quod praecedit. Idem ad
. Eun. IV 6.24: ab eo quod praecedit (,prospicere") id quod
sequitur (,cavere"); ibid. IV 7. 10. Don.: ,servat" pro remanet
et observat. Ille: vel pro sedet et servat: ab eo quod sequitur
id quod praecedit: nam non servat nisi qui prius in eodem
loco sederit.

Usurpaveritne hoc Donatus nondum cognovi.

46. Don.: bene ,apportet". Ph.: quia apportare ignotis est,

56. Don.: ,, Habet" sic dicitur de eo qui letaliter vulneratus est,
Vergilius (Aen. XII 296). Phil.: proprie de gladiatoribus dicitur
habet", quia prius alii vident, quam ipsi sentiant se esse per-
cussos. Notandum est hoc non coniunctum esse cum scholio
ipsius Donati, quod citavi, sed excerptoris alicuius Donati, ut
videtur.

66. Don.: ,Conflietatur" id est atteritur. Ph.: conflicta-
tio est tactus invicem corporis et collisus.

80. Don.: Sic „una aderat frequens", ut supra „cum quibus
erat cumque una". Phil: possumus enim et adesse et frequen-
tes non esse, si praesentes non adhaereamus his, quibus ad-
sumus.

84. Don.: „Familiariter «fert»" quasi familiaris. Phil.: „fa-
miliariter" id est graviter, nam quae nobis sunt familiaria,
gravia sunt animo nostro.

90. , Efferre" Graecum est, quod vitans Vergilius, ne diceret
efferunt", ,exportant (scil. apes) tectis, inquit, corpora luce
carentum" (Georg. IV 255).

100. „Et bene „funus procedit, nos sequimur" dixit quasi
„post ipsum morituri". Haec allegorica comici sermonis inter-
pretatio omne tulit punctum.

999 DONATUS.

101. „Sepulcrum хат” дутіФрасіу dicimus, quod sine pul-
,chra re sit". Sie Donatus secundum Varronem (C. Gloss. V
481. Charis. I 73), cui suum etymon opponit philosophus per
interrogationem , ut saepe: ,Àn quod ibi sine pulsu sint, id
est mortui?" Quod dein sequitur: „ап quod illuc animae а
vivis sepelantur, id est separentur?" sitne Е an alius
magistri non discerno.

102. Don.: bene hic impersonaliter ,fletur": ab omnibus.
Ile subiungit: extrema enim quaeque mortuorum omnes com-
movent ad lacrimas.

105. Ad verba ,bene dissimulatum", Don.: ,bene" multum.
Ille pergit ex interpretatione prorsus falsa: an quasi dolens,
quia etiam negaturus sit Chremeti, dixit ,bene"?

119. Quomodo ,sedulo", si negabat? an ,sedulo" ... id est
simpliciter ?

120. Quid ,denique"? Ad summam properat et ad finem
dictorum. Don.: ,denique" i. e. postremo.

187. Ad verba „mala mens malus animus". Don.: ,animus"
voluntas est. Addit alter: ,тепв” etiam ratio.

I 2.4. Quid sit ,eri semper lenitas" Don. bene indicavit
loco Lucretii I 125 „semper florentis Homeri". Phil. putat
talem lenitatem simulatam esse debere, quod sic expressit: ac
per hoc (i.e. propter т? semper?) simulata usque nunc lenitas;
nam nemo in diversis actibus semper lenis est nisi forte fictus
adsimilator et callidus.

I 4.2. Don.: ,sane" multum, valide. Pergit ille: namque
validus est, qui multum rerum necessariarum habet ad salutem.
Non poetam, sed Donatum explicat, ut I 1.22. Cf. I 2. 24 et
V 2.7: ,sane" valide, quia „qui sanus, et validus est”.

II 2. 14 et 15.
PAMPH.: quam primum hoc me libera miserum metu. Dav. Em,
libero: uxorem tibi non dat iam Chremes.
Scholiasta ad 14: bene ,libera": portecta enim securitas libe-
ratio nominatur. Ad 15: bene „іаш”, quod si non dixisset,

ФОМАТПВ. 223

intelligeret Pamphilus vel postea Ohremetem filiam esse datu-
rum; sed addito ,iam" plena securitas est, iam enim renun-
tiatio est perpetuitatis.

Haec omnia propter res et dicendi rationem Philosopho tri-
buenda esse videntur, qui identidem particulae iam peculiarem
vim adsignavit. Sic ad ПІ 5. 11 ,iam expediam" adnotat: duo
promisit simul: et tempus cum, celeritate et effectum. IV 2.1
,iam ubi ubi erit" cett., hoc adscribit: non solum se adductu-
rum promisit, sed et tempus addidit. V 4. 19 „iam sciri
potest" addidit et temporis celeritatem et magna maturitate
dixit. Ibid. 50 ,Davo istuc dedam iam negoti": addidit et
temporis celeritatem. II 3.8 ,OCito": Donatus adnotat: „illo
admirante hic (Davus) etiam confirmavit", quibus Phil. adnectit:
addidit etiam tempus celeritatis.

Nostro loco particulae significationem dedit ,perpetuitatis"
prorsus insolitam. Donatus de significatione particula tritissimae
in Andria, quantum vidi, siluit, nec non in Eunucho, ubi
scholia III 2. 89: „тд iam inerepatio morae est" et IV 5.8:
„quia ,iamdudum" infinitae mora est, addit ,aetatem", ut
ostenderet multum abiise temporis, ut factus est," etiam ad
philosophum referenda esse docent Donati scholia iuxta posita.

Quod II 2.14 ad verba „obsecro te quam primum" cett.
adnotatur: „cum precibus её tempus admiscuit" eiusdem notae
est et originis.

16. De significatione verbi aio hoc finxit: ait proprie, quia
contemnenda dicuntur. Cf. Eun. I 2.59, unde hoc fortasse
sumptum est.

II 4.7. Don. ,commutaturum verbum" recte interpretatur
»altercaturum" addito exemplo Phorm. IV 3.33. Phil. suam
opinionem diserte sic opponit: „Ego puto „commutare verba"
esse pro bonis dictis mala ingerere, hoc est iracundia in male-
dicta compelli", quod falsum. Ceterum usum pronominis ego
(nec magis at mihi sim.) non certum indicium esse scholii
genuini aut spurii docent loci ubi ipsum Donatum habemus sic
loquentem: III 2. 1 (4) ,quod ego non probo", et in Eunucho
IV 4.22 „at ego", ibid. 7. 16 (2) „ego ... puto"; contra phi-
losophum in Eun. V 1.7 ,sed ego agnosco".

224 DONATUR.

II 5.1. Ad Byrriae verba:

Erus me relictis rebus iussit Pamphilum observare

Phil. doctrinam sic ostentat falsisque exemplis exornat: Im-
ponitur manus rebus, cum perficitur id quod coeperit, ut
Verg. ,imponit regina manum" (VII 573); relinquuntur
vero res, cum imperfectae relinquuntur, ut Verg. „atque opere
in medio defixa relinquit aratra" (Georg. III 519).

Ibid. 12. Valde suspectum est hoc: Cadere spe dicuntur,
qui levati а summo ad inferiora labuntur.

II 6. 5. Don.: гіршуікбс ,virum" dixit defessum senem. Phil.
id sic explevit: vir enim modo ad vituperationem cum ironia,
modo ad laudem sumitur sine ironia. Incredibili confidentia
identidem talia ex tempore fingit et h. l. imitari videtur quae
dedit Donatus ad Eun. II 3. 16 et IV 3.18.

ПІ 1. 2. Don.: , Ferme" pro facile posuit. Phil.: et ferme
facilitatem significat, quia sunt adverbia aestimationis.

11. Et bene ,adeo'", quia iam demens est, quod amat.

21. Don.: ,Adortus" aggressus. Phil.: ,adortus" dicitur, qui
ex insidiis repente invadit: dictum ab eo, quod corpora aggre-
dientium exsurgant subito atque increscant. Rerum causas
reddendi furore laborat.

III 2. 1: Sie veteres scribebant ,adhuc", quando incerti fu-
_ turarum rerum ex praesentibus firmum intimabant, quod est
genus cautissimae promissionis et certae.

III 3.40. ,Don.: „Quid istic?" concedentis et. veluti victi
verbum, tamquam si diceret ,quid?". Phil.: vel potius „quid
istic?" significat hominem de loco ac sententia secedere, ut e
contrario perstare ac resistere dicitur, qui aliquid negat.

,Vel potius" ut in eiusdem scholio IV 2. 13.

III 4. 21. Bene ,proficiscar": proficisci enim in rem aegram
et difficilem dicimus.

III 5. 3. Non ,commendasse'"', sed ,, commisisse" : committimus
enim, quae magno cum periculo volumus esse servata.

DONATUS. 22D

IV 1.32. ,Apparari" cum dativo casu iunctum semper cla-
dem et perniciem significat, ut „mihi sacra parari" (Verg.
Aen. II 132). Ecce scholion ad illustrandum hunc versum:
„Haec nuptiae non adparabantur mihi". Repetitur ad IV 2. 7.

48. Semper тд „dic mihi" iniuriosum est, ut Ше: „dic mihi
Damoeta, cuium pecus?" (Ecl. III 1).

IV 2.24. Ad verba: ,hinc vos amolimini, nam mi impedi-
mento estis", Don.: amoliri dicuntur ea quae cum magna diffi-
cultate et molimine submoventur et tolluntur e medio. Phil:
molestum impedimentum ex rei magnitudine iacentis in medio,
et ideo impedientibus se ,amolimini" dicit, non abite.

V 2.1: Animo nunc iam otioso esse impero. Don.: ,otioso"
securo. Phil. addit: quia negotium sollicitudo est.

Ibid. Don.: ,impero" pro volo. Phil: An ut statim fiat
tanquam illud quod imperatur? Et ,impero" superbe dixit:
summum enim indicium securitatis est superbia.

15. Videtur esse quantivis pretii,

Don.: ad magnitudinem refertur ,quantivis", non? ad par-
vitatem pretii. Phil.: sed interest inter quivis et quantivis,
nam alterum contemptionis est, alterum laudis.

V 8.6. ,Num facti piget" philosophus dictum esse putat:
quia ,praedicant" dicit, non ,dicunt"! Legitur nempe vs. 5 hoc:
Ain tandem, civis Glyceriumst? PA. Ita praedicant.

25. ,Peccare" secundum Phil. b. 1. dicitur: quia amor deus
est, non voluntas. Cf. Donati scholion (3).

$ 3. Interpretatio sententiarum.

In sententiarum interpretatione eadem vitia aliaque insuper
auctorem nosirum coarguunt: sermo prolixus et fucatus, argu-
tiae cuiuscumque generis, impudens audacia in excogitandis et
promendis argumentis ineptissimis et in exemplorum usu quae
nullus momenti et saepe perperam adhibita sunt. His subsidiis

996 . DONATUS,

Donati interpretationes sanas et utiles interpolat, corrigit,
evertit, dum totum commentum philosophematis suis onerat et
depravat.

Prol. 22. Dehinc ut quiescant porro moneo.

Don.: moneo terribiliter dixit. Cicero in Verrem: moneo,
praedico, ante denuntio (I 1. 36). Quae autem sequuntur:
»liberatus culpa etiam terret alibi criminaturus adversarios",
haec haud scio an Donato dari etiam possint pro supplemento
praecedentis acholii.

I 1.8. ,Ars" am) тӯ; dperüic dicta est per суукотуу.

Sic Donatus docebat, teste Servio in arte Don. IV 405, Isidoro
Orig. I 1. Philosophus hoc ita explet: Zper4 autem virtus est;
virtutis vero quattuor generales sunt species: prudentia iustitia
patientia fortitudo; sed prudentia in multis rebus descendit.

Idem ad vs. 6 haec adnotat: ipse hic signatissime ostendit
multas variasque artes esse, id est &per&ç, quae virtutes in-
telliguntur.

10. Dulcem libertatem fecit operatione et tractatione verbo-
rum dicendo: „ex servo libertum"; non enim tantam haberet
gratiam, si dixisset ,feci libertus ut esses", sed ,ex servo ut
esses libertus", ac si quis dicat „feci ut esses sanus", non tan-
tam haberet gratiam, quam si dicat „feci ut ex aegro sanus
esses",

Paulo post sequitur: aut ideo ,, mihi" additum , quia libertus ad
aliquid dicitur. Sitne hoc nostro an alii magistro tribuendum,
non discerno. Simile legitur ad III 1. 18: nomen est ad aliquid
discipulus, ut magister. De hoc dogmate confer Priscianum
I 60, II 218: ad aliquid dictum est, quod sine intellectu illius,
ad quod dietum est, proferri non potest, ut filius, servus, е. 4.8.

Propterea quod servibas liberaliter

(1) ,Liberaliter" bene, quia omne bonum libero aptum
өзі, malum servo. Idem alibi (Ad. IV 5. 28—80): factum
est а nobis .... inliberaliter". (2) Et bene admo-
nuit, cur dederit beneficium, eadem et nunc officia

DONATUS. 227

quaesiturus. Non enim dixit ,artificiose", quia supra (vs. 5)
ait „nihil istac opus est arte". (3) „Quod serviebas" bene
imperfecto tempore, non perfecto, ut ostendat !) potuisse

eum etiam atque etiam servire, quale est illud Vergilia-

num (Aen. VI 113): atque omnis p. m. c. f. i, ut osten-
dat !) eum, quamvis invalidus esset, tamen adhuc potuisse
laborem exitiumque ferre.

Ecce tria scholia quorum eae partes, quas laxatis litteris ex-
primendas curavi, Donato dandae sunt, reliqua omnia Philo-
sophi cerebro debentur.

Scholiorum ordo frequenter is est, ut in mediis Donatianis
legantur interpolata philosophi vel aliorum ?). Hine quaestio
oritur utrum compilator nostri commenti ea interposuerit per
errorem, ап hunc ordinem in exemplari iam invenerit. Locus,
quem supra descripsi, ostendit compilatorem interpolationes
philosophi iam firmiter ita insertas invenisse, uti hodie leguntur.
Adhibuit igitur exemplar commenti a philosopho interpolati.
Confirmant hoc loci permulti supra tractati et mox tractandi,
in quibus Phil. per varias coniunctiones (et, sed, nam, enim
simul, al.) suas notas Donatianis subiunxit.

18. Ad Simonis verba: ,haud muto factum" post notam
Donati (2) hoc legimus: An secundum ius, quod adversum
libertos ingratos est, ut in servitutem revocentur? Sed hoc non
convenit senem dicere. Deprehendimus Philosophum, qui
adamat huiusmodi interrogationes cum vel sine responsione 3).
Refutat autem explicationem , quae invenitur apud Eugraphium:
Mihi videtur iuris rationem respicere, ingratus enim libertus
а patrono revocari in servitutem potest.

Ecce nova questio, quae ratio intercedat inter Eugraphium
et philosophum reliquosque interpolatores, nec non inter illum
et Donatum, quocum aliquoties convenit.

1) Ostendit, ut ostendat, sim. identidem Phil. adhibuit, nec tamen inde ille

agnosci potest, nam hoc quoque sumpsit а Donato in cuius scholiis frequens est hoc
verbum.

2) СЕ. Sabbadini Stud. Ital. ПІ 842 sq.
3) De hoc scholiorum genere vide infra.

298 DONATUS.

14. Et fecisse se et adhuc facere ostendit, quamvis manu
emissus sit. Адпобайо nimis otiosa.

19. „Ita faciam" hoc est, uno verbo dicam. Sic Donatus.
Phil. hoc віс ampliavit: et quod verbum promisit? «illud»,
ubi dicit „nunc tuum est officium" е. д. в. (vs. 141).

24. Donatus: necessario positum ,is" pronomen, ФуафФор% ad
illud „gnati vitam". Pergit alter: nam si non posuisset hoc
pronomen, Sosia erat intelligendus. (!)

38, 94. De verbis Sosiae ad Simonem:

Non iniuria: nam id arbitror adprime in vita esse utile, ut
ne quid nimis

Phil. observat: intempestive Sosiae respondet, sed prudentia
tantae sententiae (n. q. n.) compensavit importunitatem.

Huiusmodi reprehensionem respexit Eugraphius: Quidam ar-
guunt Terentium, quod istam sententiam dixerit servus, quam
sapientum summus ex septem protulisse dicitur е. q. s.

Donatus (2): sententia non incongrua servo, quia et pervul-
gata est» et non refertur ad personam domini dicentis (i. e. non
. аа Simonem, sed ad filium). ^ Dein philosophus pergere vide-
tur per interrogationem contra Donatum: Sed de quo dicitur? 1)
an magis quia convenit Бовіае cor (i.e. audacia) eiusmodi,
Характир in verbis est?

Usurpat ille nonnumquam verba Graeca male intellecta. De
characteribus cf. Gloss. V 175. 13. Sabbadini 11. p. 339.

Eugraphius cum Donato fere: Fieri potest, ut ista sententia
а sapiente dicta percrebuerit et omnium in ore versetur.

41. Obsequium amicos veritas odium parit

Phil.: Huius versus pars (ll. per) improbior est ,veritas
odium parit". Falsum est autem, quod Cicero putat (Lael. 89)
,Obsequium" primo dixisse Terentium cum et Plautus et Nae-
vius ante dixerint.

Hanc culpam Ciceroni stulte imputavit ex eius verbis male
intellectis: „In obsequio autem, quoniam Тегепйапо verbo li-
benter utimur". Ceterum locum Tullii debebat Donato, ut ap.

1) Hoc modo codicum lectio servari posse videtur. Cf. Wessner.

DONATUS. 220

paret e scholio sequenti (2): Sententia тарадо506 et magis
theatro apta quam officio, de qua Tullius multa dixit.
Scholion (3): ,2&difoAe; sententia et probabilis magis quam
necessaria aut honesta", auctorem habere debebit ab utroque
diversum, quod ideo moneo, quia reliqui magistri raro obser-
vationibus ethicis operam dederunt.

Sed quid faciendum est scholio quod de eadem re legitur ad
ув. 40? ,Improbatur a sapientibus haec sententia, nam obse-
quium adsentator debet, amicus veritatem; sed in theatro di-
citur, non in echola"?

Convenit fere cum scholio, quod Donato adsignavi (2). Estne
huius ampliatio ab alio denuo magistro? Locum agitasse inter-
pretes demonstrat adnotatio Eugraphii ab illis denuo diversa:
„hoc tempore" (vs. 40) mihi videtur ad omnia tempora spec-
tandum; nusquam enim non valet ista sententia. ^ Vide etiam
Donatum opportuna philosophantem de hoc adagio ad Eun.
II 2. 20.

42. „Mulier quaedam" віс dixit «non? quasi ignoraret nomen
eius paulo post Chrysidem nominaturus, sed ideo, ut gratam
exspectationem faciat simulque avidum lectorem nominis audiendi
reddat, ut Vergilius paulo post nominaturus ait ,ecce manus
iuvenum interea" е. д. в. (Aen. II 57).

Ut philosopho hoc adseribam facit illa grata (cf. supra ad 10)
exspectatio et aviditas lectoris, et quod Vergilius Simonem
statim nominare omnino non potuit.

58. Andriae illi id erat nomen

Donatus scite: attico more peregrinis meretricibus a patria
nomen imponit. Cf. idem ad III 1. 11 (3). Philosophum esse
credo, qui speciose sic pergit: et simul celebrat nomen comoe-
diae dicendo (vs. 43!) „ex Andro commigravit" et nunc , Andriae
ili id erat nomen".

69. Ad Simonis verba: ,Gaudebam .... comperiebam nil ad
Pamphilum quicquam pertinere (scil. meretricem)", Donatus
egregio animi candore nihil adnotavit nisi hoc: vide, si non
patris verba sunt. Phil. corrupit et horum verborum candorem
et loci sententiam addens: et de rebus veneriis circa filii men-
tionem agentis.

980 DONATUS.

75. „Placuit? evvrouía. Sic Donatus. Quae adduntur: adeo
bona condicio fuit, ut quamvis ultro obiceretur, tamen statim
placeret — non explicant суутоміау, nec veram causam continere
videntur eur propositio Chremetis Simoni placuerit.

89. Parvae consuetudinis causa

Donatus: hoc est convivii tantum. Phil. otiose adiungit: et
quia dixerat puer, hoc solum egisse Pamphilum nihil aliud:
,symbolam dedit, cenavit" (vs. 61).

86. Haec ego putabam esse 844.

Adnotatur: cum adhuc nihil peccationis gétouderit; tamen
dolor in futura prorumpit, ut ,gener auxilium Priamo Phrygi-
busque ferebat" (Aen. II 344). Quid haec adnotatio et exemplum
Vergilianum commune habeat cum verbis Simonis, alius viderit.

105. Ibi tum exanimatus Pamphilus

Don.: bene dissimulatum amorem et celatum indicat: adcur-
rii, mediam mulierem complectitur.

Phil.: omnia significanter: non ,ostendit", inquit, sed „iu-
dicat", non ,accedit" sed ,accurrit", non „vestem aut manus"
sed „mediam mulierem", non ,tenet" sed ,complectitur".

Amat antitheses cum alias tum praesertim per вей... поп,
quas infra recensebo.

107. Mea Glycerium, inquit, quid agis? Cur te is perditum?

Phil: ,mea" quasi amator, [hoc] ,Glycerium" quasi fami-
liaris dixit, ,quid agis" quasi perturbatus, ,cur te is perditum"
.quasi consolatus.

Ecce nova quaesitarum et inanium oppositionum species per
particulam quasi quater repetitam.

117. Chremes indignatus iis quae Pamphilus egit in sepul-
tura Chrysidis adit Simonem, recusaturus filiam.

Adnotat ille: Ergo hic causa iusti doloris (Simonis) ostendi-
tur, quando dolet etiam Chremes; nam potuit non daturus filiam
non venire. Dolor Simonis nequaquam pendet e dolore Chre-
metis. Et quomodo ille cognosceret filiam Chremetis non datum
iri, nisi hie venisset id dicturus?

DONATUS. 0/0 981

118. Ad verbum ,comperisse" adnotat: ergo ab aliis (sane!
nam Chremes sepulturae non interfuit) ut appareat eversum,
quod ait „tum uno ore omnes" (69) et „hac fama impulsus
Chremes" (72).

Quid sit ;eversum" non intelligo. Legendumne „esse verum" ?
Tum adnotatio non quidem falsa est, sed tamen otiosa.

121 (8). Nonne sie legendum: adhuc guperest ut ostendat,
quam non sit irascendum «sibi» quin iuste irascatur?

195. Prope adest, cum alieno more vivendumst mihi

Donatus simpliciter: prope adsunt nuptiae. Philosophi am-
pliatio esse videtur quod sequitur: id est in proximo sunt metae
libertatis et ideo avidius voluptuaria sub fine carpenda sunt.

185. Non enim, inquit, prodest filio amare meretricem.
Adnotatio prorsus fatua.

137. Mala mens, malus animus.
Don.: argumentum a natura. Addit ille: et an aliquis «sit»
Sine causa malus an ab impulsione.

I 2.14. Meum gnatum rumor est amare

Graviter constanterque senex nondum se fatetur credere (scil.
quia dixit ,rumor est") nec verum scire, ne amittat vim vin-
dieaturi, si rescierit. ^ Adnotatio а veritate prorsus aliena.

29. Davus sum non Oedipus

Don.: facete se negavit Oedipum, ut senem GSphinga esse
confirmet. Phil.: Multiplex contumelia: potest enim senem quasi
Bphingam dixisse, id est deformem monstrique similem; potest
etiam inhumanum et ferum, ut Sphinx; potest etiam per Oedi-
podem se ultorem promittere futurum atque oppressorem sa-
pientiae senis.

Et forma, triplex potest, et totius loci vaniloquentia co-
arguit philosophum auctorem.

I 3.6. ,Diffceile est", non dixit „impossibile est", ergo
ostendit partem se sequi, quae pro Pamphilo est. ^ Ineptum.

989 | ФОМАТФВ.

I 5.18. Acta !) ac transacta.

Don.: proverbiale est in id negotii, de quo nihil supersit ad
agendum. Phil.: „facta? a Pamphilo, ,transacta" a Chreme.

Distinctio falsa.

15. Aliquid monstri alunt

Duplex contumelia est?) et , monstri" et ,aliquid" ; minus
enim esset „aliquod monstrum”. Sic alibi „quid hominis uxo-
rem habes?" (Hec. IV 4.21).

Codd. h. 1. omnes ,hominis" pro ,mulieris", per librarii er-
rorem, opinor. Nam idem ille ad Hecyrae locum hoc dedit:
„Quid mulieris" dixit, ne diceret, „qualem mulierem" aut ali-
quid gravius. Ibidem Donatus: Totum percunctative potius
quam pronuntiaret et diceret: ,Pessimam mulierem et male
moratam uxorem habes", et reprehensio est cum contemptu,
sic et „quid hominis?" |

44. Adeon porro ingratum aut inhumanum aut ferum,
Ut neque me consuetudo neque amor neque pudor

Commoveat
Don.: ,consuetudo" adversus feritatem, ,amor" adversus
inhumanitatem, ,pudor" adversus ingratum animum. Ille

philosophice: non ordinem reddidit, ,ferum'" enim reddidit ad
consuetudinem (codd. mansuet.), qua etiam ferae mansuescunt;
„neque amor" ad Шай ,inhumanum": amor namque vehemen-
tior est in homines, Vergilius: ,quid iuvenis, magnum cui
versat in ossibus ignem durus amor?" (Georg. III 258); ,pu-
dorem” ad ,ingratum" rettulit.

46. Ut memor esses sui .

De imperfecto ,esses" Donatus scite: invidiose quasi oblito:
adeo commovetur hoc dieto Pamphilus. Alter: bene prae-
terito effert, quoniam quae praeterita sunt, in recordatione
magis lacrimabilia et miserabilia sunt, ut Vergilius: ,cui par-
vus Iulus, cui pater et coniunx quondam tua dicta relinquor ?"'
(II 677); idem alibi: „рег caput hoc iuro, per quod pater ante
solebat" (IX 800).

1) Sic Don. legisse videtur.
2) Cf. supra I 2.23.

DONATUS. 988

Ineptam distinctionem studiose exemplis munivit, et confer
quae dixit de imperfecto ad I 1.11. Ceterum antea quoque
pathetice disputantem audivimus de verborum significatione,
e. g. ad 1.84 ,familiariter", I 100 ,nos sequimur", II 4.7
„commutare verba" IV 1.32 ,аррагаге”.

47. О Mysis Mysis!
Primum vocandi, alterum increpandi est. Immo utrumque
exprobantis est. Distinctio falsa denuo ut ad vs. 13.

49. Iam ferme moriens me vocat

Don.: ex tempore probavit locutam vera esse. Phil. sic per-
rexit: et non ficta et simulata, nam!) qui sani sunt, spe
longioris vitae adulantur.

9l. Bene Donatus: vide redditam voci morientis densis in-
tervalls intersumptam orationem utpote lasso anhelitu interve-
niente. Hinc alter haec finxit: amat compendium laseitudo:
formam" enim dicendo pulchritudinem significat, ,aetatem"
quod parva. |

56. Ad ,fidem" ne segreges rettulit, ad ,solitudinem"
neu девегав. Et mox (5 et 6) „Hanc segreges" propter
formam et aetatem -- ,neu deseras" propter amorem.

Antitheses et distinctiones falsae.

60. Amicum, tutorem, patrem |

Potest enim (cf. I 2. 283) et maritus esse et non amicus: sed
«ad» affectum mariti rettulit ,, amicum".

Ibid. (4). ,Virum" ne segreges, ,amicum" ne deseras «ad
illud quod ait „ad rem tutandam" (53) ,tutorem"» ?) et «ай»
illud quod ait „et ad pudicitiam" (58) ,patrem".

Haec omnia aeque inepta sunt.

II 1. 15. ,Quidni? si nihil impetres?" recte per ironiam dic-
tum esse ait Donatus. Philosophus hoc ita explicat: ,nihil"
ironia videtur dictum: „quidni? si nihil petas (sic)?" Quoniam
petitionem saepe impetratio sequitur.

De ,sequitur" cf. supra ad I 1. 22.

1) Longa series est additamentorum per лат, enim, quae lector facile deprehendet
2) Sic recte explevit Wessn. cum Rabbow.

294 DONATUS.

18. Donatus: non imperite Pamphilum priorem loqui fecit,
sed ut fiduciam det Сһагіпо loquendi, quod et Vergilius ele-
ganter (Aen. I 321). Philosophus eum sic imitatur: ad hoc
prior incipit Pamphilus, ut ad confessionem Charini non nimis
clausa sit via.

20. Similem paraphrasin habemus h. l, cum enim Don. ad-
notasset: „neque pol consili locum habeo" quia amo, ,,neque
auxili copiam", quia sum miser, — alter ille: <neque consili
locus» apud amantem neque auxili facultas apud inopem.

22. Бі id facis, hodie postremum me vides

Donatus: nihil prius (i. e. potius) quam moriturum dixit
pudenda dicturus. Inde datum est, ut ille instantius quaereret
causam.

Respondet nempe Pamphilus: quid ita?

Phil. hoc inepte auget scribens: plus dixit, quam si mo-
riturum dixisset.

24. Sponsam hic tuam amat

Phil.: Callide et ,sponsam" et ,&mat", hoc est: neque adhuc
uxor tua est neque aliquid admisit, qui amat tantum. Райде
et argute.

97. Ғаріп hine? Ego vero ac lubens

Adnotatio philosophum redolet: nemo liber fugit nisi neces-
sitate coactus, hic (Byrria) etiam ,libens" dixit, quod est li-
benter.

II 2.10. Cmar. Interii. PaMPH.!) Mea quidem hercle certe
in dubio est vita

Donatus: bene ,certe", quasi illud ,interii" falsum sit. Ita
Pamphilus plus fecit periturum se esse dicendo quam Charinus
interiisse.

Philosophus impugnat: certa sententia est: videtur Charinus
plus dixisse ,interii", quam Pamphilus „mea quidem” etc. Sed
non est hoc; plus enim Pamphilus dixit, nam qui vivit, non
potest interisse, is autem qui vivit, potest in dubio vitam

1) Sic haec dividebant scholiastae, perperam.

DONATUS. 235

habere; ideo et iuravit „hercle? et adfirmans iusiurandum
,certe" addidit. |

Байосілайо pro se loquitur. Of. 22 supra. Illud quod est
plus, amplius, minus est vel dixit, quo Saepe utitur,
etiam sumpsit a Donato.

90. Opinor narras?

Scholion rhetoricoum Donati: quoniam argumenta sunt ex
coniectura ,opinor" dixit.

А philosopho hoc sic expletur: nam contra opinionem „certa
res est" (91); quae autem opinamur, putamus, quae putamus
incerta sunt.

Donatus scholiis rhetoricis numquam aliquid eiusmodi inter-
pretationis addidit.

94. Ridiculum caput
Don.: pro toto homine. Phil: nemo enim ore contempto ex
alis membris hominem velit significare!

II 3. 6. Pater est Pamphile

Don.: hoc vultuose pronuntiandum өні et!) mire ,pater"
dixit, ut in ipso nomine videatur habere auctoritatem. Phil.:
veluti dormitaniem(!) et oblitum potestatis paternae his tribus
excitat: „pater est, Pamphile", „difficile est", „haec sola est
mulier".

12. Hoc (i. e. huc) concludar

Ex ferarum translatione ,concludar" dixit, ut alibi ,conclu-
sam hic habeo uxorem saevam" (Phorm. V 1.17). Hoc Dona-
tum ipsum dedisse, tametsi falsum est (cf. Spengel ad h. 1.),
puto propter scholium simile ad Phormionem: illaturus „вае-
vam” bene ,conclusam" praetulit, ut si diceret, ,feram". Of.
etiam mox 25 (2).

—

24. Interea aliquid acciderit boni

Don.: nota ,acciderit" etiam pro bono et ab hoc et apud
veteres frequentatum.

Philosophus fuit, opinor, qui hoc negligens adscripsit: mor-
tem patris adulescentis in delicto pro bono servus ostentat.

1) Ipse Don. haec per »et" coniunxit, opinor, ut alibi non raro.

286 DONATUS.

Item alius magister: ,acciderit" et ad causam refertur (?) et
certe, quia mortem patris bonum denuntiat.

25. Quin taces?

Don.: correptio est silentium praecipientis de eo dumtaxat,
ne timeat de nuptiis.

Phil.: „quin taces?" cur non securus es? significat, nam
nunc tacere (est? securum esse, ut in Adelphis (II 2. 1): tace,
egomet conveniam Pamphilum. Et ideo ille (Pamph. vs. 25)
ut consentire dicenti ,taces" videretur, ,dicam"' <аіё>, ut scias
illum non silentium, sed securitatem imperasse.

Postremum argumentum imprimis auctorem scholii ostendit
corrigentem Donatum.

Ceterum prima verba: ,quin taces? c. n. s. e.? significat"
initium esse potuerunt scholii Donati supra positi.

Alius magister cum philosopho, sed breviter (б):

[d est: esto securus, nam tacere securi est !).

26. Puerum autem ne resciscat mi esse ex illa

Scholiasta: videtur hoc illi contrarium esse, quod dixit (I
3. 14) „quicquid peperisset decreverunt tollere". Sic ergo solvi-
tur: quod ibi servus cum stomacho dixit, hic tamen Pamphi-
lum verecunde locutum accipimus.

Scholion pertinet potius ad sequentia Pamphili verba „nam
pollicitus sum suscepturum". Contrarium igitur in eo positum,
quod Davus I 3.14 cum stomacho ,decreverunt" dixit, cum
Pamphilus consilium tollendi verecundius expressisset. Est igitur
prudens observatio Donati.

II. 4.1. Donatus: quod supra dixit, non paenituit idem re-
petere „observes filium, quid agat, quid cum illo consilii captet"
(I 1. 142).

Sie ille concise, ut solet. Philosophus asserit: quod enim
prudenter dictum fuerit, non piget repetere; actio tamen (Bentley
recte: autem) ex his tribus consistit: cogitatione, dicendo,
gerendo.

1) De .tacere" et »taciturnitas" cf. Eun. III 2. 23, V. 1.4.

DONATUR. 237

3. Venit meditatus alicunde ex solo loco:

Orationem sperat invenisse ве

Don.: ,solo" deserto, ubi meditari facilius possit. — Dein
haec sequuntur: et ,orationem" dixit, quod quasi ad plenum
cogitari potuisset, quippe „meditatus alicunde ex solo loco". —
Menander ejperixày elvaí Qasi x. T. А.

Interpolatio lineolis inclusa, quam deprehendit Sabbadini
(II 14), philosopho deberi videtur.

III 1. 12. Vix tandem sensi stolidus.

Etiam Donatus nonnumquam philosophatur, sed opportune et
vere, ut h. l. in scholio primo:

Pulehro colore vitae inducto poeta ostendit non minus falli
suspiciosum, quam qui stultus est; huic (Simoni) enim veritas
fallacia videtur, dum nimis est acutus ac perspicax. Et hoc est,
quod ab eventu fingit poeta (scil. Simonem nimis acutum sic
falli); non enim in Davo est sic errare nunc senem (i. e. non
Davi astutia factum өзі, ut sic erraret).

Sequuntur autem quinque scholia inter se satis similia, quo-
rum 8 et 4 dubitanter Donato dederim, 1 et 5 Philosopho,
qui illius adnotationes suis cireumsaepsit, hunc in modum:
Don.: (8) ,Sensi" quasi ad tactum rettulit, quo etiam pecora
impelluntur ad sensum. (4) Duabus ergo rebus scimus: aut
ratiocinatione aut sensu, quibus maxime praestamus ceteris
animalibus.

Phil. praemisit locum communem de sensibus, ut supra I
1.8 de virtutibus, cum exemplo ineptissimo et de pecoribus
stulte aemulatus Donatum: (2) Quinque sunt sensus, quorum
duo, visum et auditum, magis nos sensibiles habemus quam
pecora. Unde(!) Cicero: non solum videam, sed etiam audiam
planeque sentiam (Cat. 1.8). | Idem subiunxit conclusionem
suam ex Donati scholio (4): Ergo senex se non sensu, non
ratione sensisse ait, sed veluti calcaribus et stimulis (scil. ut
equi et armenta!) punctum.

In hoc postremo scholio nimis delirat.

III 2. 30. Exempla Vergiliana a Wessnero recte inclinatis lit-
teris reddita & philosopho derivanda videntur, a quo iam multa
exempla temere addita cognovimus.

988 DONATUS.

ПІ 3. 12. Quasi hoc te orando а me impetrare oporteat

Don.: haec plena vox est et caritatis et officii. (Cf. eius verba
ad I 1.68, 111, alia.)

Phil. corrupit adnotationis nativum candorem addens: quod
enim amicus ab amico petit, iustum esse debet, nec pro eo
quod est iustum supplicare oportet. |

III 5. 1. Ubi illic est scelus?
Nimium terribile est saevire, antequam videas eum, contra
quem irasceris!

5. Posthac incolumem sat scio fore me, si devito hoc malum

Donatus (1): sic dicere solemus in magno periculo positi:
numquam nos periclitaturos, si illud periculum potuerimus
evadere.

Phil. (2) in Davi verbis nimiam fiduciam reprehendendam
esse censet: audacter se incolumem in futurum promittit (!) fore,
cum vita hominis tam variis multisque sit periculis conferta.

Dein magister aliquis !) philosophi interpretationi suam opposuit
per particulam adversativam (3): Sed hoc dicit: sic, inquit,
periclitor: si hoc evasero, scio me postea non periclitaturum.
Hic igitur Donati interpretationem pro viribus vindicavit.

Sed quid faciendum scholio postremo (4): Et est sensus:
tam difficile est hinc evadere, ut qui hinc evaserit, videatur
immortalis futurus?

Aut ipsi philosopho dandum est, qui tum post (2) sic perrexit ,
aut alii magistro, qui eius interpretationem suis verbis rettulit
et ornavit. Sed talis magistri vestigia nusquam inveni. Quaestio
cohaeret cum altera illa gravissima de scholiorum multiplicium
dispositione. Et superest etiam adnotatio Graeca: Menander sic:
йу бедс etc., quae legitur inter (8) et (4).

IV 1.4. ex incommodis alterius sua ut comparent commoda

Don. recte: ,comparent" hoc est adquirant.

Phil, opinor, addidit: vel aestiment, hoc est: non intelligunt
commoda sua, nisi ex alterius incommodis ea aestimaverint.
Interpretatio falsa, quam etiam Eugraphius habet: numquam
ge felicem credat, nisi sit cui comparatus insultet.

1) Iam Wessnerus hoc scholion cursive reddit.

DONATUS. 239

9. ,Res" malitia scilicet: id est quia mali sunt ad rem,
quam praestare non possunt.
Spengel recte: ,res" durch die Sachlage gedrängt.

55. Davus se excusat arguendo: parum succedit quod ago.

Don. (2):. Bene ,succedit", ut quod agimus ostendat successus
esse atque fortunae.

Phil. idem generaliter (1): Si nostrum est officia praebere, at
nostrum non est fortunam posse praestare.

IV 2. 12.

Per omnis tibi adiuro deos numquam eam me deserturum ,

Коп ві capiundos mihi sciam esse inimicos omnis homines

Don.: mira verecundia „omnes homines" maluit dicere, ut
in his parentes quoque significaret, quam aperte dicere , patrem",
cuius metu promisit nuptias.

Phil. sic genio indulget: ita dixit de uno, hoc est patre,
„omnis homines", ut idem alibi: „о caelum, o terra, o maria
Neptuni!" (Ad. V 3.4): numquid et caelum Neptuni est? Non
utique, sed omnia haec mare vult esse, ut Vergilius, „omnia
vel medium fiant mare" (Ecl. VIII 58).

18. Valeant qui inter nos discidium volunt

Don.: ,valeant" hoc est abeant, recedant; et attende quam
moderate pluraliter dixerit, cum significaret patrem.

Phil. mediis hisce suam doctrinam interposuit;
nempe post ,recedant" sic pergit: quia et discedentibus et mor-
tuis „vale? dicitur, ut Vergilius: „salve aeternum" е. q. s.
(XI 97); vel potius те ғ0Фииісиф: cum male optaturus esset,
considerato patre тарадд$®с locutus est et non dixit, quod
intenderat, , pereant".

Haec omnia ei reddenda esse videntur.

Eugraphius: ,valeant" ёхоролоуіх, id est ,pereant".

20. Scio, quod (v. l. quid) conere

Dubitabatur hocine Charinus diceret an Pamphilus, hinc Do-
natus: Si Pamphili est persona, cum ironia dicitur, si Charini,
eimplex laudatio est.

De ironia perperam ei obloquitur philosophus: Sed si Pam-
phili est, hoc signifieat, quod supra ,ex unis geminas mihi

240 . DONATUS.

conficies nuptias" (IV 1.50). Hunc denuo alius magister (ut
supra ІП 5. 1 (3)) impugnat ipse tamen aliter errans: Sed non
esse personam Pamphili ex subiectis ostenditur.

21. Huic, non tibi habeo, ne erres

Post bona scholia Donati (1 et 2) hoc sequitur philosophi
per triplex ,vel": vel ut etiam Charinus pro se sentiat, hoc
dieit, vel ut solent servi contumaciores adversus amicum do-
mini, quia nuper a Charino accusatus est (IV 1.45), vel quia
et quid dieat non habet et videt tacendum non esse!

IV 3. 1l. Ex ara hinc sume verbenas tibi

Don.: ex ara Apollinis scilicet, quam "Ayviaioy Menander
vocat. Dein hoc legitur: aut quod Apollini comoedia est dicata,
in cuius honorem aram statuebant comoediam celebrantes.

Videntur haec esse philosophi. Alius magister dein sic con-
clusit (3): Apollini ergo comoedia, Libero patri tragoedia.

IV. 4.16 impudenter mulier si facit meretrix
Phil.: bono ordine locutus est: primo enim causa impuden-
tiae natura (scil. muliebris) est, deinde condicio (scil. meretricia).

IV 5.8. Verba a Wessnero inclinatis litteris expressa (et
nota — paupertatem) а philosopho Donati scholio interposita
sunt. Cf. simile V 8:8 (4).

Similiter in V 2.9 verba: „et commodum — potest", atque
iterum extrema: „etenim propter sensum verba sunt, non
propter verba sensus", a Wessnero iam notata sunt.

V 2.25. pol hodie, si vivo, tibi ostendam
»Si vivo tibi" qui certa minari volunt, incertam faciunt vi-
tam suam. Ecce elegans sagacitas!

V 4.8. Andrium ego Critonem video?

(1): Bonum initium cognituri filiam, itaque compendii causa
non laborat de agnitione personae Critonis, ut ab eo (a quonam?)
facile doceri possit (quid vel quis doceri possit?)

(2): ne laboret ad persuadendum, miro compendio poetae
iam Crito notus est Chremi.

Media verba: itaque — possit, interpolationem exhibent

DONATUS. | 241

Philosophi, obscure repetentis verba Donati in (2), cui etiam
initium &cholii debetur.

94. Vix sum apud me, Иа animus commotust metu spe
gaudio, mirando tanto tam repentino hoc bono

Don. (2): non sum apud me consuetudine magis quam ratione
dicitur.

.Additur: aut forte sic dicit, quasi abierit animus et rursus
redierit. |

Praecedit (1): hoc est argumentum sapientibus laetitiam
vehementem in bonis moderandam, cum unusquisque gaudens
ita perturbetur, ut apud se ipsum iam non sit.

Utrumque valde suspectum et philosopho dignum.

Tertium scholion віс se habet:
.. Duo carnifices futurarum rerum: spes et metus, dolor enim
et gaudium praesentium rerum intelliguntur. Vergilius: „hinc
metuunt" e. q. s. (VI 733); sed dolorem hic in laetitia non posuit.
Et mire ordinem servavit, sic enim se invicem secuntur.

Videtur esse Donati, sumptum ex doctrinae copia Varroniana
(cf. Servius ad Aen. 1. 1.).

Eugraphius de vocabulorum ordine loquacius idem docet.

87 (4). Aut dignus „ойіо”, aut accusativus pro ablativo est
positus, pro odio, aut separatim ,odium" legendum, ut sit:
dignus qui male habearis. | |

Mediam sententiam iam inclinatis litteris expressit Wessnerus.
Sed initium quoque а Donato adiudicandum videtur, qui lectio-
nem variam accurate indicare solet per „legitur et", nec mi-
nus tertia sententia (aut — habearis) cum ille significationem
convicii „odium” iustius expressisset quam per „dignus q. m. h.”
Philosophus amat ter quater repetitum „aut”.

52. Pater non recte vinctus est. Sım. Haud ita iussi

Amphiboliam in ,non recte" designavit Donatus, cuius postrema
verba sunt (9): Pamphilus enim dixerat ,non iuste", ille sic
respondit, quasi dixerit „non diligenter vinctus est”.

Repetitur (3) in (1): id est ,non iuste", sed hic ad causam
rettulit ,non iuste"; senex vero ad rem rettulit. Sunt igitur
haec philosophi aut alius magistri.

| 16

242 DONATUR.

54. Formula ,non— sed".

Transeo ad scholia quae cum tractant argumenta varia, enun-
tiantur communi formula, quae est antithesis per non (vel nec)
... 86d. Donatus hane formulam opportunitate data non fugit,
veluti I 1. 108 et 118, sed apud philosophum abiit in morem
ineptum.

Prol. 7. Non criminibus, sed ,maledictis". Quid autem inter
maledictum et crimen intersit docet Cicero in Tusculanis.
Locum in Tusculanis frustra quaesiveris.

Ibid. (9). Et non obsistat sed , respondeat".
I 1. 105. locum supra iam rettuli (cf. sub $ 3).

I 5.40. non paupertate, sed egestate, cui contrarium (1) in-
opia et cognatorum negligentia.

97. nec fratris solum, sed etiam germani.

II 1. 1. Ecce scholii genus ubi iuxta verba Terentii, exemplum
а Donato aliove scholiasta allatum illustratur. Donatus attulit
Vergili locum Aen. IV 421, de quo haec adscripsit philosophus:
Ergo non Aeneas, sed ,ille" et item non hic Philumensa, sed
»ila" dixit.

II 1.12. Кес studium aut voluntatem, sed „amorem”, nec

aperiam, sed ,narrabo" dixit: totum magnifice.

9o. Non dixit ego non іпвіађо ut ducam, sed quod est am-
plius < „еро id agam, mihi qui ne detur”).

П 3. 29. ,Curabitur": non curabo, sed impersonaliter cum
difficultate, quod quasi arduum est et grave, dixit.

II 4. 2. Non dixit ,senex" aut ,pater", sed ,hic" cum odio,
quoniam averso animo loquitur.
Haec omnia inepta esse brevis reputatio docebit.

II 5.14. Nullane in re esse quoiquam homini fidem!
Non in nullis rebus, sed neque in rebus neque in persona,

DONATUB. |. 043

ut Vergilius ,nusquam tuta fides" (IV 373), cum in amore
fracta esset ab ео, „quem subiisse umeris confectum aetate
parentem" (IV 599) audierat. Alibi Terentius ,cuius tu fidem
in pecunia perspexeris, verere ei verba credere? ubi quid mihi
lucri est?" (Phorm. I 2. 108q.); et hic ad rem ,perspexeris".

Doctrina longe quaesita et mihi saltem in postremis obscura.
Donatus a textu sic late vagari non solet.

III 4. 28. Nec immisi, sed ,conieci" quod impetum iniuriam-
que significat.

24. < Мес solum?» ,feci", verum etiam addidit tempus „ho-
die", ut ne diecula quidem eius sit, quod fecerit, mali.

Ш 6. 1. Bene ,patri", non Simoni, ut de auctoritate huius
nominis summus terror exsurgat.

IV 1. 17. Atque aliquis dicat „nil promoveris":
Multum: molestus certe ei fuero atque animo morem gessero
Ex sex scholiis ad hos vss. Donati esse videntur:

(3) Multum: subauditur ,promovero".

(4) Molestus c. e. f. hoc est: si nihil aliud promovero, certe
ei molestus fuero.

(5) Atque a. m. g.: erit fructus iracundiae ex vindicta.

His praecedunt et subiuncta sunt scholia quae inter se non
multum discrepant:

(1) Non subiunxit quomodo ,multum", sed: aliud faciam.

(2) Transitum fecit (scil. ad aliud) dicendo „mol. c. e f.”

(6) Et per iracundiam atque turbationem non invenit, quid
sit ,multum", aliud ergo invenit „mol. c. e. Ё”. |

Postremum (6) adiunctum duco a Philosopho praecedenti (5)
Donati, cum ansam caperet a vocabulo ,iracundiae".

Primum et alterum unum scholion esse videtur, in quo
»transitum fecit" explicat ,aliud faciam". |

Eugraphius: ,multum" hoc est m. promovero, dum meam
compleam voluntatem.

IV 4.47. nec in crucem, sed ,in cruciatum".

V 2.28. O, Chremes, pietatem gnati!
Don.: fAAenpie et est ironia pro ,impietatem".

944 DONATUS.

Phil.: et vide invidiam quasi parricidam accusantis: non
enim pudorem dixit, sed ,pietatem".

V 8. 15. Non me sed „meam senectutem", quod plus est et
miserabilius, dicit.

28. Dou.: „hunc senem" Critonem scilicet. Phil.: et non
Critonem sed ,senem" dicit, ut de hac appellatione pondus
adiceret testimonio. Cf. III 6. 1.

29. „Sine pater": „ut me purgem", non ,adducam'.
Immo: „ut adducam".

V 4.36. Non „multis modis inveniri", sed „tuam inveniri”;
alii „multis modis tuam inveniri”.
Ille perperam, hi alii recte intelligunt.

$ 5. Formulae interrogativae.

Accedant tandem scholia prolata per interrogationem et prae-
sertim per an vel utrum ... ап. Donatianis plerumque sunt
adnexa, dum indoles philosophum auctorem ostendit.

I 1.18, 19, 34. Vide supra sub $ 8.

56. Certe captus est: habet

Don.: ,habet" sic dieitur de eo qui letaliter vulneratus est.
Verg. (Aen. XII 296). His additur: Ergo quid sequitur captum
nisi occidi? Praeterea vide supra 101, 105, 119, 120.

197. „Mala mens, malus animus" argumentum а natura.
Additur: et an aliquis sine causa malus an ab impulsione.

I 2.21. „Tum si quis magistrum" шғтаФорхйс. Bic recte
Donatus. Additur: an quia et paedagogus est Geta? (Wessner:
«ut» Geta).

I 5.50. Don.: habuit fidem, quod soli fuimus, quod nemo
testis. Pergitur: an timuit, ne hoc pater ante firmatum amorem
cognosceret? Falsum.

II 2. 27. Interea intro ire neminem video, exire neminem
Phil. ad ,intro ire neminem": Quid si intus erant? ideo ait
„exire neminem".

DONATUR. " 245

92. Phil. post Donatum: quid si ,minutos" sed omnibus?
Intelligere videtur: si numerus minutorum piscium fuisset
Bufliciens omnibus.

II. 6. 18. Donatus recte: apparet Davum nunc quaerere, quid
respondeat e. q. 8.

Inepte Ph.: utrum magis ideo suspendit, ut senex audire
desideret, an quia necdum commentus est causam contra re-
pendendam propositioni senis? (cf. IV 2.21 (8)).

III 1.3. Don.: simpliciter dixit „ab Andria est" pro ,Ап-
driae est", nam ex usu sic dicere solemus.

Phil.: an ,Andriae favet", ut cum dicimus ab illo sto, hoc
significamus: illi faveo, illi accominodo suffragium!

ПІ 2. 14. „Bi resciverim" utrum pro cum resciverim an quia
stultum me putas?

IV 2.3. „Bi hic non insanit" ironia est (Don.). Ап laus ad
mitigandum Pamphilum?

24. ,Nam mihi impedimento estis" utrum hoc verum dicit
an fingit, quia adhuc consilium non invenit, quod narrare pos-
sit? (cf. supra II 6. 18).

29. ,Verum vis dicam?" pro initio sedulae narrationis hoc
sumimus, an sic respondet Charinus, tamquam qui intellegat
non dici sibi velle Davum quo eat, sed id agere ut abscedat?

Donatus ad 26: ,initium" narrationis scilicet quo eat, quia
„verum vis dicam” velut prooemium narraturi est.

IV 5.23. „Veni huc", inquit, „ut videam"; cur autem „ut
videam”? quia timet.

V 2.1. ,Impero" pro volo (Don.). Àn ut statim fiat tamquam
illud quod imperatur? et (,ішрего”| superbe dixit: summum
enim indicium securitatis est superbia.

24. ,Quadrupedem constringito".

Utrum genus ligaturae sic dicitur ,quadrupes" an quadrupe-
dem ut ferum?

An ,quadrupedem" id est cum pedibus et manibus?

946 DONATUB. |

Ап ,quadrupedem" pro cervo ac fugitivo posuit? Sic Ver-
gilius: „saucius at quadrupes (cervus) nota intra tecta refugit"
(ҮП 500).

Tertium scholion cum exemplo Vergiliano philosophi acumini
sine dubio debetur.

Sitne primum Donati dubito. Scholiastae desudarunt in his
verbis, ut docet Eugraphius:

Hoc est, ita eum ... vinculis colligato, ut quadrupedem...,
cum eius manus retrovertens compedum ligaturis efficias quasi
quadrupedem. Quidam hoc aliter: quasi dominus iracundiam
suam derivaverit et leni voce dixerit, ut non ipsum, sed iu-
mentum aliquod alliget!

V 4.18. Non tu tuum malum aequo animo feras?
Don.: ,malum feres?": „поп filium, sed amorem in filio.
Addit ille: an quia iratus est?

26. Don.: ,Регі” hoc Pamphilus propter iracundiam patris.
Addit ille: an Chremis est dolentis vel eius mentionem vel
quod in filium paene peccarat?

96. Incertum, utrum qui gratulatur Simo sit, quamvis Pam-
philus respondeat; potest enim) ,pater" et Chremes videri.
Nihil incertum est.

$ 6. Philosophi scholia ad Phormionem Il 3.

1. Differentia.

In serie a.

33. 1. (Sabb. Пр. 113) 02
Quem amicum tuom ais fuisse istum, explana mihi,
Et qui cognatum me sibi esse diceret

„Ais? dicimus de his, qui vana loquantur, , dicere" autem
de his, qui validiora.

Differentia hausta ex ipso versu, quae tamen quam falsa es-
веб, docere hominem potuit v. sequens ubi , diceret" non minus
vana loquentem indicat. Confer praeterea quae de verbo ,aio"
adnotavit ad Andr. П 2. 16, supra p. 229.

1) Cf. І 2.28 „potest enim".

DONATUS. 247 ·

2. Definitio verbi.

In serie a.

4,1 (Sabb. p. 110).

„lam ego hunc". Iam signum celeritatis est.

Ecce auctorem scholiorum, quae supra p. 222 вд. rettuli ad
Andr. II 2. 15, de ,iam" celeritatem significante.

24. 1 (Sabb. р. 111)
,Aspernari" өні averti non solum corpore sed etiam animo.
Don.: ,aspernari" est recusare, avertere, non agnoscere.

67 (Sabb. p. 115).

Itan tandem, quaeso, item ui meretricem ubi abusus sis,
Mercedem dare lex iubet ei atque amittere?

Bene ,amittere" quia finis cupiditatis amissio est.

In serie б.

98.2 (Sabb. p. 121).

,Inimicitias сарегет” capere dicimus cum id quod in nobis
est assumimus. Legendumne: quod non nobis est?

3. Non — sed ei utrum — an.

In serie а.

87 (Babb. p. 116).

Habebis quae tuam senectutem oblectet.
Non se sed senectutem tuam.

In serie б. |

15.2 (Sabb. p. 119).

бз illum minus norat. Non dixit „non norat”, sed „minus
norat", quasi et ipse nosse debuerit. — Argutiae. Ibid. 4: Et
»grandior" non ,grandis", quasi dicat: qui grandior fuit, quam
ut illum adolescens optime nosse posset.

Otiose repetit quae in ipso textu sunt.

Donatus (in serie ё) utiliter et simpliciter, ut solet, adnotavit
hoc: hic comparativus non habet significationem, quae magis
sive minus a positivo significat. Verg.: iam senior sed cruda
deo viridisque senectus (Aen. VI 904).

950 DONATUR.

quorum sententia simpliciter haec est: quae haec est audacia,
‚ ut ultro etiam Phormio nullo verbo lacessitus me accuset?
Vide igitur quantopere deliret.
Scholium ad hunc vs. in serie a: „haec exclamatio ostendit
quid absente patre defenderit filius" sitne genuinum dubito.

14. Nam iam adulescentulo nihil est quod succenseam

Falso philosophi acumini deberi videtur haec adnotatio: Bic
Bubtiliter et latenter purgatur a Phormione apud patrem Anti-
pho. Nam cum dicit „iam a. n. e. q. 8.”, ostendit adhuc suc-
censuisse et inimico fuisse animo, cumque addit ,si illum minus
norat", ostendit contra dixisse sibi et restitisse iudicio. Et sic
dicit: quodsi adolescens non adgnoscens puellam veniam non
meruerit, pater negata cognata ferri non poseit.

Donatus (ser. a): Vide, ut veteratoria ostendat contradixisse
adulescentem. |

Quae in priore scholio dicuntur minus vera sunt. Phormio
non hoc agit ut Antiphonem purget apud patrem, sed ut
patri avaritia peccanti opponat filium qui praetexerat igno-
rantiam. Hoc igitur Don. recte veteratorium nominavit. Nec
Phormio ,subtiliter" aut ,latenter" loquitur, sed aperte dicit se
peracto iudicio non amplius succensere Antiphoni, cuius igno-
rantia excusari possit. Itaque neque haec adverbia nec sententia
causalis quae sequitur (,nam cum dicit" etc.) iustam habent
rationem. Porro verba ,si illum . minus norat" non ostendunt
Antiphonem вірі reslitisse iudicio, hoc per se palam erat, sed
quid Ant. defenderit. Tandem postrema argumentum a fortiori
exhibent, sed falsum, nam adulescens veniam meruit secundum
Phormionem. Attende demum synonyma ,succensuisse et in. f.
animo", ,contradixisse et restitisse".

18. 2. Donatus (ser. а) de veteratoris narratione adnotavit:
„habet misericordiam odiosa narratio". Alter, pro more urgens
singula verba, hoc sic mutavit et auxit: Miserabiliter et invi-
diose positum senex", et maiore fide, quia ,narrabat" dixit
non ,quaerebatur".

28. Donatus (ser. а) recte: Mire servus finxit se non vidisse
senem, ut ea, quae dixerit in Phormionem, sincere dixisse
credatur.

DONATUS. 249

88. 2. „Mihi ut respondeas". Adnotat: bene ,mihi", utpote
patri adolescentis, vel domino Getae, vel etiam seni.

Nota vel — vel. Et merae nugae sunt; ,mihi" necessario ad-
ditur. |

Non minus suspecta sunt quae sequuntur Vergilianis exemplis
exornata: Et verbum (scil. ,mihi") est scrupulose aliquid in-
terrogantium , sic Verg.: ,mihique haec edissere vera roganti"
et „dic mihi Damoeta cuium pecus" (Aen. II 149. Ecl. III 1).

In serie 0.

5. 2b. Negat Phanium esse hanc sibi cognatam Demipho?

Donatus adnotat (5. 2%): magno ingenio Terentius impudentiam
calumniatoris expressit, nam et prior incipit et prior accusat.

Alter hoc sic explevit: et quia non potest dicere ,expellit
Phanium Demipho?" ,negat cognatam?" inquit.

De expellenda Phanio sermo esse hic nondum potuit; sub
finem colloquii hoc demum minatur Demipho vs. 78, postquam
mitioribus argumentis Phormionem frustra commovere studuit.

7. ,Sequimini". Sie Demipho breviter monet advocatos: se-
cundum Donatum (ser. а): quia properantius et concitatiore
gradu pergit iratus. Ille loquax ita argutatur: Apparet Demi-
phonem ut patrem familias perturbari non mediocriter, quippe
qui et advocatos conquisiverit adversus hominem sine advocatis
agentem et progredi non audeat(!), nisi illi sequantur.

Rectius de utroque litigatore iudicavit Donatus (ser. a 1. 1):
Meminisse autem debemus in omni contentione ea maxime dici,
quae simplici patri familias et calumnioso sycophantae impro-
bissimoque parasito congrua poetae visa sunt esse.

10. 8. Donatus: ,parens" pater. Addidit, opinor, ille alter:
nam ut variaret parentem dixit quem supra (vs. 7) dixerat
patrem.

18. Hic iam ostenditur persuasum Demiphoni esse vim ad-
hibitam filio suo uxorem ducere (corr. uxorem ut duceret ?):
uno, cum hunc audacem appellat, altero, quod dicit „ейаш”,
quae coniunctio et Antiphonem complectitur et віс accusatum".

Verba Demiphonis quae explicantur sunt:

O audaciam! etiam me ultro accusatum venit

950 DONATUR.

quorum sententia simpliciter haec est: quae haec est audacia,
ut ultro etiam Phormio nullo verbo lacessitus me accuset?
Vide igitur quantopere deliret.
Scholium ad hunc vs. in serie a: „haec exclamatio ostendit
quid absente patre defenderit filius" sitne genuinum dubito.

14. Nam iam adulescentulo nihil est quod succenseam

Falso philosophi acumini deberi videtur haec adnotatio: Sic
subtiliter et latenter purgatur a Phormione apud patrem Anti-
pho. Nam cum dicit „iam а. n. e. q. в.”, ostendit adhuc suc-
censuisse et inimico fuisse animo, cumque addit „si illum minus
norat", ostendit contra dixisse sibi et restitisse iudicio. Et sic
dicit: quodsi adolescens non adgnoscens puellam veniam non
meruerit, pater negata cognata ferri non possit.

Donatus (ser. a): Vide, ut veteratoria ostendat contradixisse
adulescentem.

Quae in priore scholio dicuntur minus vera sunt. Phormio
non hoc agit ut Antiphonem purget apud patrem, sed ut
patri avaritia peccanti opponat filium qui praetexerat igno-
rantiam. Hoc igitur Don. recte veteratorium nominavit. Nec
Phormio ,subtiliter" aut ,latenter" loquitur, sed aperte dicit se
peracto iudicio non amplius succensere Antiphoni, cuius igno-
тапа excusari possit. Itaque neque haec adverbia nec sententia
causalis quae sequitur („nam cum dicit" etc.) iustam habent
rationem. Porro verba ,si illum . minus norat" non ostendunt
AÁntiphonem sibi restitisse iudicio, hoc per se palam erat, sed
quid Ant. defenderit. Tandem postrema argumentum а fortiori
exhibent, sed falsum, nam adulescens veniam meruit secundum
Phormionem. Attende demum synonyma ,succensuisse et in. f.
animo", ,contradixisse et restitisse'.

18.2. Donatus (ser. а) de veteratoris narratione adnotavit:
»habet misericordiam odiosa narratio". Alter, pro more urgens
singula verba, hoc sic mutavit et auxit: Miserabiliter et invi-
diose positum senex", et maiore fide, quia ,narrabat" dixit
non ,quaerebatur'.

28. Donatus (ser. a) recte: Mire servus finxit se non vidisse
senem, ut ea, quae dixerit in Phormionem, sincere dixisse
credatur.

DONATUS. 951

Philosophus denuo ex uno verbo innocentissimo multa elicit:
ita mira dissimulatione additum , homo", ut videatur nihil de
praesentia domini cogitasse.

75. Tuos est damnatus gnatus, non tu; nam tua
Praeterierat iam ad ducendum aetas
Ludit Phormio cum dicit ,non іп”, nam praeterierat iam
ducendi aetas. Haec vera sunt et leguntur in ipso textu. Sed
falso acumine denuo laborant quae sequuntur:
Et contemptibiliorem in hac causa sibi senem quam Antipho-
nem fuisse ait simulque aetatem in illo esse despectam.

79. Tute idem melius feceris.

Quidam sic intelligunt „tute i. m. Ё”, ut senex potius exeat
quam eiciat filium; artificiose autem loquitur Phormio, ut
adimat suspicionem seni consensionis et coniventiae inter para-
situm et filium.

Non ,quidam", sed omnes nimirum sic intellexerunt. Verba
plana sunt et sine artificio, nec Phormioni adimi potest suspi-
cio, qua caret etiam in ІП 1.10: ,Numquid pater subolet?
ANT. Nil etiam". Continet scholion falsam philosophi doctrinam.

Scholion ad h. l. in ser. a: ,locus est hic, ut sic ostendat
Phormio de compacto egisse cum Ántiphone" ncc forma nec
sententia mihi liquet.

Non Јас lactis similius est, quam haec Phormionis scholia
iis sunt, quae ex Ándriae commento Philosopho adsignanda esse
vidimus.

VERBORUM MONSTRA.

Duobus novis verbis portentosissimis æùġroàimsiv et æùroQaæel-
уу auctum est lexicon Graecum, si fides habenda viro docto
qui BCH 1901 p. 21 et 25 duas edidit Bithyniae inscriptiones
funebres шеітісав, in quarum priore (n? 154) de Iuliano quodam
defuncto legisse sibi videtur verba: теббарас айт0Х1т XV UlcUc,
in posteriore (n? 157) de recens nupta et statim deinde mortua
muliere: дхішоу yàp ётууўс | адтоФавтуомеЕууу ЕсЙесе 9850
уамоу. Quam vellem ipse lapides inspicere, ut scirem annon alter
habeat: «06: (hic, in terra) Aim Ov, alter ӛрт) Daeivouévwy!

H. v. H.

ж”

APULEIANA.

SCRIPSIT

CAROLUS GULIELMUS VOLLGRAFF.

Anno 1900 duce Ioanne van der Vliet viro humanissimo
Apulei Metamorphoses legenti nonnumquam mihi evenit ut
Scriptoris locum aliquem aut non aut minus recte hucusque
intellectum іп pristinum restituisse mihi statum viderer. Quo-
rum ғӘримдтоу iunc temporis non nisi cum ipso communicato-
rum hodie iam unum et alterum publici iuris facere liceat.

I, 19. Infelicem Socratem sagae duae dormientem iugulant
vulnusque gladio factum spongia praecludunt, quam simul ita
adloquuntur: Aeus tu, spongia, cave in mari nata per fluvium
éranseas. At ille mane vegetus experrectusque domo exit; ubi
vero ad proximum fluvium pervenit, ecce repente vulnus in
iugulo dehiscit spongiaque Ша in aquas devolvitur (I, 19).
Haec facilia sunt ad intellegendum. Nonne tamen apertum est
in sententia, qua spongia incantatur, desiderari aliquid? Dictum
oportuit quo illi per fluvium transeundum esset. Quidni igitur
leni admodum medela adhibita reponamus: 4Aeus tu, spongia,
cave «IN MARE) ?л mari пайа per fluvium (íranseas, sive alio
verborum ordine: cave in mari nata <in mare» per fluvium
íranseas. Genus emendationis est, quod cum in quovis scriptore
locum habeat, tum egregie salutare fuit Apuleio. Cuius opera
multifariam corrupta esse acute vidit Vlietius hac in re vel
maxime de Apuleio bene meritus quod diligentissime animum
advertit ad lacunas, quibus nunc in libris MSS. permultis locis
hiat inconcinna oratio.

APULEIUB. 953

III, 11. In civitate Thessaliae, quo Lucius devenit, mos erat
deo Risui per annua reverticula sollemniter celebrare lusum
semper commenti novitate florescentem. Cuius lusus victimam
factum hospitem suum postea consolantur magistratus hisce
verbis: Jste deus auctorem 1) suum propitius ubique comitabitur
amanter. Cum tamen moneamur in codice F scriptum esse auc-
torem et aorem, duobus ultimis vocabulis postea expunctis, con-
siderandum est num Apuleius scripserit: auctorem et actorem
suum. Haud male enim Lucius risus non auctor tantummodo ,
sed etiam actor id est ўлохртис diceretur. Satis notum est
veteres scriptores inter se similia vocabula qualia sunt auctor
et actor libenter consociare. Of. Cic. pro Sest. $ 61: dus auctor
actor illarum rerum; Nep. Att. 8, 2: kunc enim in omni procura-
tione reipublicae actorem auctoremgue habebant.

ІП, 24. Lucius postquam vidit Pamphilen unguedine quadam
illitam in bubonem mutari, idem in se ipso experiri aggreditur.
Cuncta igitur corporis sui membra se perfricasse narrat tamque,
inquit, alternis conatibus libratis bracchits in avem similem gestiebam.
Mire dictum illud gestire in avem. Nec Bursiani vera est con-
lectura: in avem simulari gestiebam , Siquidem per avem similem
recte bubo ille significari videtur, in quem Pamphile abierat.
Nisi fallor, hic quoque excidit in codicibus verbum, quod nunc
aegre desideramus, scripsitque Apuleius: in avem similem re-
formari» дегйебат, ut verbum inseram, quo scriptor et alibi
et in his ipsis capitibus aliquotiens utitur.

IV, 25. Vetulae cuidam puella a latronibus rapta custodienda
simul et blanditiis delenienda traditur. Quae tamen eo usque
sortem suam lamentari pergit, donec tandem fatigata marcentes
oculos demisit ad soporem. An commodum conwerat, nec diu cum
repente lymphatico ritu somno recussa (denuo plorare» longeque
vehementius adffliciare sese ... incipit. Verba quae sunt denuo
plorare inseruit Vlietius idque optimo iure, cum manifestum
sit in verbis traditis desiderari eiusmodi aliquid. Eidem vero
cum Eyssenhardtio voculam an excludenti minime assentior;

1) Non recte vulgo legitur e£ auctorem. Cf. Vlietius, Mnem. 1897 p. 895.

254 APULRBIUB.

сап enim terminatio ws compendiose per parvam virgulam
scribi soleat, locum constituendum esse puto hoc modo: ANUS
commodum coniverat, nec Фи cum repente lymphatico ritu somno
recussa < депио plorare PUBLLAM longeque vehementius adfhciare
геге ... incipit,

VI, 9. Venus Psychen e filio suo gravidam factam contume-
liosis probris excipit: Feliz vero ego, quae im ipso aetatis meae
flore vocabor avia et vilis ancillae filius nepos Veneris audiet.
Singularis profectio sententiarum connexus, manifestum, me
iudice, lacunae indicium. Iam e sequentibus apparebit quid hoc
loco exciderit. Sic enim pergit irata dea: Quamquam inepta ego
quae?» frustra filium dicam. Impares enim nuptiae ей praeterea
in villa sine testibus et patre non consentiente factae legitimae поп
possunt videri ac per Лос spurius iste nascetur ... Ouiusnam
quaeso filium non dictum iri infantem, quem in utero gestat
Psyche, minitari potest Venus? Psyches? an sui filii Cupidinis?
Huius profecto. Ergo mecum sic corrige: Felis vero ego, quae
in ipso aetatis meae flore vocabor avia. (lamiam Cupidinis? el
vilis ancillae filius nepos Veneris audiet ! Quamquam inepta ego
quae ?» frustra filium dicam etc.

VII, 5. Depingit Apuleius latronem quendam corporis mole
stupendum , sed plane centunculis disparibus et male consarcinatis
semiamictum, inter quos pectus et venter crustata crassitie relucta-
bant. Quid sit quod venter et pectus inter centunculos luciari
sive reluctare crassitie dicuntur, vereor ut intellegi possit. For-
sitan scripserit Apuleius re/wcWabant. Verbi quod est relucitare
hodie nullum quod sciam in litteris occurrit vestigium. Esto.
At quidni probabile sit, quemadmodum certa analogia ducti ab
habere habitare, a latere latitare, a tueri tutari similia formarint
Romani, sic Apulei aequales а /wcere et тейшсеге formasse luci-
tare et relucitare?

HESYCHIAN A.

SCRIPSIT

H. VAN HERWERDEN.
——49—-— —

ікхохдафясаута” ФкХакеута, ёкФроуйсаута.

Tam lemma quam alterum interpretamentum dudum correctum
est in ҒухолиПдсаута et #хрофисаутх, sed nemo dum quod sciam
repperit veram lectionem pro éxA«xévra, sub quo nihil aliud
delitescere videtur quam éxA Zi avra.

ЕктеФауомЕуос" TÓTANKTOG.

Ектефдуота" @т0<тАуктов yéyovEV.

Nescio an sub his glossis lateat novum verbum ехтауойу,
formatum ut Bæxgoŭy, aut, ві mavis, ёхт жугу гу, formatum
ut ёк кг», panico terrore percitare. lta corrigendum sit éx-
тетауошеуов eb éxmevTR&vuT Xi віуе -уғуш%у06 eb -veurai.

Cf. Tav[0]Aw e T Toc in Mimo, papp. Ox. III 413, 173.
Эхкрастоуйбой” eümeph тойса: Imo éxpgaovTovicai.

леу” афа», 2Хадуғіу. Ingeniosius quam verius Schmidt con-
iecit 8A&vav dwuetv: aæúvem, ut sit glossa dorica. Obstat
enim grammatici interpretatio éAaUvew. Vix aliud subest literis
{ну quam #А@тггу. Voluit scil. significare formam Av et
futurum denotare posse et praesens.

ёластрег" Екхакотабе, 29імкеу, éxuviyei.

Manifesto aut Фкакот20ғ depravatum est ex éxaxomole , aut
pertinet ad glossam deperditam , quae fuit ёластреїто. Cf. mox
ёластреїт аг’ Фауувтог, діокетап. Ex augmento omisso ap-
paret esse hane gl. poeticam. Dorica est quae subsequitur
ёластріоу (male vulgo éAaerpiGv)* маугууфскоу (imo 3idxav).

kapata’ (ӘшіХЯшата)| дугАй&а&т&.

Prior explicatio, quam nemo facile expediet, dittographia
nata esse mihi videtur e sequenti.

256 HESYCHIUS.

ёи Ватур` тарх TOig QPXITEXTOCI тбтос.

Nisi forte post тіло; nonnulla exciderunt, haec vocula sana
esse nequit. Num forte latet 220с, limen? Cf. Poll II 200
Ватйр å 00906, 20” 09 Balvouev. Quo sensu ё&{3жт[йр 6] recte
supplevisse videtur Fraenkel in titulo Nemeae IGP IV I 481, 8.

éyeiA ушёуоис̧" торбусаутес.
Corrigatur: еуеі Л ушёуоис` томорхубіутхс.

Гугіратіду" д тӛ ёутасиата тоїс &vòpæoiv Еутібеіс.
Vera lectio videtur: |
ЕуемотіСС>шу" ð тӛ ёукАйс дата T. d. Éyribslc.
Seil. fve&a , de quo consulatur Thesaurus s. v., a medicis voca-
batur тд ѓухлисиа. Pro évriüee dubitari potest an praestet viec.

ЕЕекодіш еу" iEiyssy.
Legendum 2Егхоудесхеу.

ёё буш, Ew кабісо.
Vere, ut videtur, Meineke 7 бутш, о хаб<ау>ісо, nisi quod
in glossa dorica scriptum oportuit бисё, aut fortasse melius би(т)ї/оә.

Етарметраоу" ретроу ті тора Кудіос.

Seripserim ёт&&ёро›‚ i.e. quod homini in unum diem sufi-
ciat, ut servis xoiwi£. Simili vitio insequens glossa £r æ pm epo-
Qdvre': еті Яғ [жу] Q[avivri] correcta а Schmidtio in éza-
perpoQavig abierat.

Етериоу" сома xaÜuypov.

Huic glossae fortasse proderit papyrus Amherst. II 36, 9 sqq.
(а. 185 a. C): ӛтарұдутоу уар шо dv ЛМіюстбла тй! шеу XI
хи) Фу тё: Пабиріту ёт a рді ov, modo prius vocabulum nibili,
quod agrum irrigatwm significare videtur, in ém x gà, 6v mute-
tur, collatis vocabulis alibi in papyris obviis épaep3uéc et
Етаердӛшеуит%5. Scilicet reddendum Hesychio

ілтеор<Ә>шду" <Сұ>биа хабууроу.

діеуегутішс” #брас.
Conieci: 27 Ғуаутийс<ғөс” > Ёдрас.

AD TIBULLUM
І, 7,398. 0

SCRIPSIT

J.. J. HARTMAN.

Variae et multiplices sunt vitiorum, quibus poetarum. scripto-
rumque laborant libri, causae: modo librarius quod in exemplari
suo habebat non bene dispexit, modo invitus, labente calamo,
scripsit quod noluit. At multo graviores existunt mendae, ubi
scribentis mens in errorem inducitur. Шай tamen vitiorum genus
non (ат facile deprehenditur, quamquam ex ipsa mentis hu-
manae indole nasci saepe nos usus docet. Cui enim homini, cum
describeret aliquid, non saepe evenit ut pro vocabulo, quod
ante oculos haberet, aliud poneret, quod sibi cogitatio parum
vigilans subministraret , cognatum Quidem aliquo modo illi, quo
opus esset, sed tamen eiusmodi ut tota loci sententia eo pes-
sumdaretur? Quin etiam fieri sic potest ut in textum irrepat
vocabulum prorsus contrarium illi, quo opus est. Insigne huius
rei exemplum hiece Tibulli praebet locus. Cum enim poëta
dedisset :

Baechus et agricolae magno confecta labore
Pectora laetitiae dissoluenda dedit |
labor Ше, quo pectus agricolae conficiatur, intempestive librario,
pentametrum scribenti, éristitiae subiecit notionem. Et nunc
apud Tibullum legitur:
Baechus et agricolae magno confecta labore
Pectora £ristitae dissoluenda dedit
et sic editur, sine ulla corruptelae suspicione. Solus Lachmannus
annotat in codice P pro tristitiae legi tristitia. Quo modo nunc

958 TIBULLUR.

viri docti lectionem traditam explicent nescio, suspicor autem
omnes in Dissenii et Wunderlichii acquiescere annotationibus,
docentium tristitiae dissolvendwun eodem modo dictum esse, quo
apud Ciceronem legum solvere et apud Horatium operum solutus.
Quasi vero nihil intersit quae solvendi verbi forma sic genitivum
adsciseat. Nam quod aiunt dissolvendum dare idem esse quod
dissolvere, id quidem plane nihili est. Confert Wunderlichius
Lygdami versum (ІП, 6, 28 apud Tib.):
Venti temeraria vota

Aériae et nubes diripienda ferant.

Quod de ventis nubibusque rectissime dicitur, at plane diversa
est vin? ratio. Et Ovidii Fast. П, 521:

Usibus admoniti flammis torrenda dederunt (farra),
qui versus vel maxime Wunderlichium redarguit: docet enim
dandi verbum, cum adiunctum sibi habet gerundivum, suum
sibi flagitare dativum. Perstabit, sat scio, in editionibus Tibulli
lectio tradita, at ego semper posthac vel invitis omnibus edi-
toribus legam: |

pectora laetitiae dissoluenda dedit.

Bacchi iussu laetitia pectora dissolvit, curis nimirum et sol-
lieitudine, cf. Ov. Met. VII, 186
Homines volucresque ferasque

Solverat alta quies
et X, 369 `

Corpora somnus solverat.

AD PLUTARCHUM.

Мате. 3 (Sint. Romani iussu librorum Sibyllinorum Grae-
cum Graecamque, Gallum Gallamque vivos in foro boario de-
foderunt, ols Еті xai уйу èv то Noeußpiw шуу! дрдӛсіу "EAAWCI
каї lTaAdTaig ёторрутоис xai абғатоуе lepoupyíac. Non, ut opinor,
miserae illae victimae honore illo afficiebantur, et, si afficie-
bantur, cur Graecum Gallumque adesse nefas erat? Non retinet
me hiatus metus quominus pro o/; legendum censeam 00.

J. J. H.

AD SOLONIS FRAGMENTUM АШ.

SCRIPSIT

J. VAN LEEUWEN J.r.

— iio P —
Nuper cura benevola viri clar. Menrad — peyan 4р; TG
те méupavri xxi TQ урафауті! — in manus meas pervenit

commentatio, qua Nicolaus Riedy ^vir doct. indicavit vestigia
dictionis epicae, quae praebent carmina Solonis 1). Qui improbo
labore quaecunque huc faciunt collegit, disposuit, diudicavit,
utile denique peregit opus. Non tamen esset cur huius libelli
nunc facerem mentionem, nisi uno certe loco ab eo dissentien-
dum mihi viderem. Sunt versus Solonis in Stobsei florilegio
cum vicinis servati (fr. 13, 88 в44.):
буутої 97 аде vosUuev uç дуа006 те xæxdç те”
дегуйу elg адто0 0 ду #хистос {ұн
тріу ті табеіу" rore Ў айтіх 2ддретап. йур: д? тотоу
(й6хоутес ходФоис arlori тертдиеба.

Viro sapiente digna sententia — modo verbis aliquanto magis
perspicuis esset enuntiata. Quapropter verba ,деуйу els адтой”,
quae in Stobaei codicibus etiam „ѓу Әйу clc aóTüc" et „èx Әйу
Йу æùròç” et „èv dy wv жйтдс, extant scripta, multi critici
coniecturis tentarunt, alius alio audacior, denique Riedy „els
&уёдиу æùròç” scripsit. Sed hanc quoque qvaesitam, non inventam
esse coniecturam sentimus; nempe adverbium in -25» inesse
postquam sibi persuasit, lustravit horum adverbiorum catalogum,
melius autem quam cetera in nostrum locum quadrare censuit
»дудиу” Шай, quod ,xxexupmévos" sive effuse significat (Aesch.
Suppl. 15 еќе.). |

Sed, ingenue fateor, nisi latine vertisset: , unusquisque fiducia
sua vel opinione effuse sive effrenate utitur", fortasse latuisset
me quid sibi vellent verba ita mutata. Neque satis intellego
cur locum audacius refingendum censuerit; nam postquam alio-
rum vonamina attulit, haec addit: „Hill.-Crusius 0 Әеуйу pro-

1) Solonis elocutio quatenus pendeat ab exemplo Homeri (Programm des К. Wil-
helins-Gymnasiums in München) 1903.

960 BOLON.

posuit". — En verum repertum! nisi quod sua vineta caedere
mihi videtur qui hoc potius proponat quam 3ewv єй, servato
verborum ordine tradito. Quam frequenter inter se permuten-
tur litterae Ө-О-6-С nemo nescit; id quod hoc quoque loco
obtinuit: EIO in EIC abiit, Solon autem scripserat:
дшуйу el жйтой д0Ёжу Екастос iye,

quilibet sibi admodum prudens videtur, деуде el; тё таута #кастос
elvai докві іаутф.

Quartum quoque versum vitium contraxisse поп contendam ;
suspicor tamen verum latre in lectione altera: треФдиеғда
pro тертдиғба, interpretamentum enim id esse verbi genuini:

үдйскоутес хоуфоис &XTÍc! Восхі шед a.

AD PLUTARCHUM.

Caes. 38 (Sint.). De nota illa Caesaris navigatione, qua
Brundisium rediens naves inde erat arcessiturus, et alia leguntur
et haec: óc 22 йу &Topa, 3:600; тОХАЙу ÜRAaTTAV кай киуди-
угут іу TO стбшоті сәуеуүдрисе шала йкоу TG ху еруйту METZ-
8«лгїу. Utcumque intelligi possunt haec, ві ттд dictum acci-
pimus de fluminis (Anii) ostio; sed vel sic inepte denuo indicatur
locus, ubi fiant ea quae hic narrantur, qui paulo ante accura-
tissime est descriptus. Praeterea, cum recte dicatur navis бдлат-
тау $ёўетбж, de ipso Caesare illud віс nude dici nequit. Sed
lenissima iranspositione omnia restituuntur in integrum. Lego
enim 3s£ausvos ТОЛАЙу бйХаттау fV TQ втдматі көй xivOvyeUc ac.
Magno fluctu superante navis latera, tantum aquae ore exceperat
Caesar ut parum abesset quin intercluderetur spiritus. J.J. H.

AD XENOPH. ANAB. IV 0. 6 § 1.

ете) 9% уиёрх Яу бућбу, тду ду Wytudya тарадіЗобі ХецитдФфе,
тоў 22 оїхётас̧ хатадғітт TQ кошари.

Verba то хомаруұ praeterquam quod abundant, ne recte qui-
dem se habent. Nam pagi praefectum abducit Xenophon, non
ei igitur suos relinquit, sed eius domi. Sed obscurum non est
ea verba quomodo irrepserint. Nam qui inseruit non tenuit
йуғмдуа praedicative, quod dicunt, appositum esse, verba autem
Tóv міу per se sufficere ad eum significandum qui in proxime
superioribus (c. 5 § 36) aliquas partes egisset. Vel potius eum
fugit verbis тду меу pagi praefectum spectari, quapropter non
dubitavit quin huie suos relinqui паггагеі Xenophon idque de-
siderari censuit. M. V

ANIMADVERSIONES AD DUAS
FABULAS ARISTOPHANIS NUPERRIME А
IANO VAN LEEUWEN EDITAS.

SCRIPSIT

H. VAN HERWERDEN.

Ex coniecturis doctissimi editoris, quas LYSISTRATAE Argumenti
textui intulit, probare non dubito quod haud procul ab initio
reposuit тйс міу 2Еобғу тароусас (Бау. #ёотіоис) Ópwpouc
тіуде ҡотадітодбас <@тотё тг!» дтісо (cf. vs. 244) et іп fine
paginae ў 22 хертоџойса айтіў ЕтеууеАХ8 (Rav. ітаууФААғтай)
шёу, ктЕ., sed egregie falli mihi videtur paullo post, ubi e
libro Ravennate edebatur: 2Фи/хусбута! 3à xal тард Лакедайи0-
vlov mep стоудбу xwWpuxec, ёи QuviGovTEG иа каї тӛс 6Фе-
тёрхс̧ (Rav. тротерас, corr. Rutherford) уууоікас, pro ҒаФауі-
Covrec de suo reponens 4та:т1Соутеғс (verbum in unico Odys-
веае loco occurrens) quae neque facilis est mutatio, neque
apta, si сопішегіз fabulae locum quo respicitur vss. 999 sqq.,
ubi Lacedaemoniorum praeco minime gentium reposcit Lam-
pitonem eaeterasque, sed quales sint indicat (ҒыФауіСе), nempe
coniurationis muliebris auctores. Conferatur notissima locutio
iuQavitswv éxvróv, prodere suam indolem. Est autem hoc verbum
proprium de legatorum relationibus et saepe occurrit in titulis
aetatis hellenisticae, v. c. G D 5163b,7; 5167, 10; 5176, 6.

Lysistratae тв. 9l èr’ dAlyou y p (тёр) «1 ұғто.
Mihi quidem valde arridet Dobraei coniectura geit’ &рх, nec
movet me dissimilis, quem editor affert, Herodoti locus VI 11
Елі Бурой ёкийс Éx Tui йшіу тӛ триумата de vitio suspectus `
et ipse. [аш pridem ibi conieci legendum esse óxéerai.
17

269 ARISTOPHANES.

Үз. 49. ті 9 жу уџудїкє; Qpdviuov ёру&та[жто,
й Лаштрбу, xi ххбйшеб` ¿Eavbiomivai кті.
Haec omnium librorum lectio doctior videtur quam quae mero
errori debeat originem, quare non ausim cum editore recipere
Clementis Alexandrini scripturam pyæsaæigeðæ, cuius testimo-
nium altero eius loco, ubi ёрухохіхто recurrit, destruitur.
Potius erediderim vs. 42 integrum e tragoedia aliqua (Euripidis ?)
а poeta petitum esse et lectionem épyacaíutÓx deberi alicui
grammatico de vulgari syntaxi nimis sollicito.

Vs. 63. ý У00у Өєоуќуоис
6e дер” іобо тӛкдфтегоу ўрето.

Facilima sane correctio pro тӨӛкдтісу йрето (Rav.) (ОҒ. Meister-
hans? p. 50), in cuius fidem miror Leeuwenium non attulisse
Plutarchum de aud. poet. I (et alibi) Zxzriov (l. ӛкӛтеюу) ӛра-
pevov Феууғіу, licet h. 1. de fuga praecipiti sermo non fiat.
Suidae et schol. Rav. lectio vulgo recepta бофх@тг оу (Hecatae
signum) ita tantum vera esse potest, si quando constabit Achar-
nensium aliorumve mulieres rem graviorem aggressuras Hecaten
consultasse. Quidquid scribitur, locus manet obscurissimus.

Үз. 84. ӛтер iepetov Tol м ӛтоуаддсаете.
Dialecti ratio postulat ia peTov.

Vs. 106. тортахіса шеуос Фройдо5 4ртташеуос #Ва.
Non oblitus (sic v. Leeuwen), opinor, peregrinae dictionis, sed
metro cohibitus, ita scripsit Aristophanes pro тортахіб д шғуос.
Eodem sensu ipse Ach. 368 utitur verbo Фуастідо0с бай,

Vs. 188, 2АХ, ААЛА 8 ті Boúàsi, хў» me рӯ, 814 ToU турде
ло Вәбібшу" тобто QAAN TOU T ÉOUG.
009%, yàp olov, 2 Філи Лисістрӣти.
Adnotatum „тойто] malim тау ті, suspicor autem olim тойто su-
perscriptum esse voci olov, deinde huc irrepsisse." Satis sane
probabiliter, sed praeterea haereo in mira breviloquentia (44ХХоу
тоў тёоув prO м4АХоу TOU ӛтбүғсбои TOU теоу<, cum praesertim
verbum ZzzéxecÓxi: decem fere versuum intervallo hine distet.
Legitur enim vs. 124 4&4фектёж Toívuv Естіу Яміу той тёди.

ARISTOPHANES. | 263

Quapropter videndum est annon poeta dedisse censendus sit
vs. 184:

TY TI (4&XAAO0V TOUTOUÍ.
ut etiam той тёоу fuerit huius pronominis glossema.

Vs. 148. уууайкйс #06 9тубу ӛус ФфоХй6 novas.
In nota editor de 9тудттеу citat Eur. Cycl. 454, ubi codices
habent ó7vóc«4 а verbo дтуобу et тутту est Hermanni coniectura.
“Гтуосвыу autem, quod extat Orest. 172, Aesch. Eum. 121, 124
Sept. 287, comparandum cum мийттеу, түреттгіу, Similibusque.

Vs. 149. & yp хабушеб` Ёудоу ёутетриишёуои,
x&v тої %ıTwvloisi тоїс &uopyivoiç
yuyo тоәрісішеу 3&лта таратетідшміуай,
6т7904ут0 Ò &vòpeg кӛтібушоіеу GTAEXOUV,
«pei; òè ий тровіоішеу QAN ӛлеусімебе,
стоудйс тоюбайут ду тақҒос, гй 015 Dri.
Saepius iam monui nec monere desistam contra syntaxin ртае-
cam peccare amici mei desideratissimi Halbertsmae v poc ѓи &6',
quia in re identidem repetita necessario requiritur imperfecti
optativus, qui numeris excluditur. Nihilominus infelicem coniec-
turam textui intulit vLeeuwen. Equidem ambigo reponendumne
sit c pocéxoiu ev, adverieremus animum, quae lenior ratio, an
тареұо:меу, verbum de coitu admittendo usitatissimum et
saepe in hac ipsa fabula obvium, quod propter sententiam longe
praetulerim. Utrumque propter assonantiam ad 2теу04ғба ap-
tissimum.

Vs. 175. 4AX' fori хой то0т” eÙ Tupeoxeuac pu évov *
хатохлифдияба yàp тйу Әхрдтому TWuEpOV.
тх тресВотйта:с yàp троттётахта то0т0 драу,
“ос Жу шї тайта соиутібфиебх,
бугу докоус 215 хатадДаЙреТу тйу 4крдтоДіау.
Suspectus mihi ultimus versus parum numerosus, quia тойто
Әрӛу referendum est ad verba xæræagßeiv тй» àxpomoXiv, quae
continentur versu antecedenti хатаХуф0мғба хтё., itaque verba
буғу — тйу ёкрітому e glossemate ad тойто рау ficta videntur.
Unde vero, obiecerit quispiam, eius auctor noverat mulieres

264 | ARISTOPHANES,

hoc praetextu in arcem adscendisse? Ex ipso Aristophane ,
respondeo, qui satis clare id significavit infra vs. 240 ris @ло-
Auyæ; xré, quae vox sollemnis est de mulieribus in sacris
ululantibus. — Pro mpesßuræræiç non dubitaverim in textum
recipere Lentingii emendationem mg«euTépzic , quia comparativus,
qui passim a librariis cum superlativo confunditur, hic unice
aptus est. Vana contra videtur Cobeti coniectura Aristophani
ubique 734» тдму pro тйу ZxgóvoAiv reddendum esse; saepe enim
plenior nominis forma in bonae aetatis titulis atiicis legitur.
Sed praegressa praepositione boni seriptores constanter sine ar-
ticulo utuntur forma breviore.

Vs. 198. Qe 92, хтё. Vide, si tanti est, quae s. v. д4
congessi in lexico meo suppletorio et dialectico pag. 182.

Vs. 901. rxUTX4v міу йу тіс е000с усбєіу Хаоу.
Nescio ап ғ00У6 artius coniungendum sit cum participio Ха)Йау.
quam cum verbo ўсбеїу, ut sit simulac (poculum) sumserit.
Ceterum cf. Alexidis fr. III 485, 4 Mein. ӛтаутес дрүобут” #000;
бу olvou (дуду | дошу 180сіу.

Vs. 269. | xarà иду йуюу {кену Врітас,
xar ò AxpümOAM uyy Am(Qeiv,
poxas 22 кхі хлубрисі <шуУ
тй Прот0Хоие тактойу.
Non solum xA50pow: et тахтойу, quae notat editor, paratragoe-
diae indicia sunt, sed etiam articulus bis omissus ad substantiva
Врётас̧ et axpomoAw. |

Vs. 175. (Cleonymus) 273A0ev 2уаХакто, QAN
диос Лохшуікду TVÉGV
Quero болда тарадо06 ёдо! кте.
Fortasse poeta de industria voce laconicae originis 4/42 ахт06
(cf. vs. 84) utitur pro attica haec scribens de rege Spartanorum.
Pro Фалавбау atticum est qxAxqQav.

Үз. 908.
тй6 їштёлоо 3 «іс тйу бурху кріидду ёштісошеву,

ARISTOPHANES. 265

xlv uý, халоуутоу, тойс A0,À0UG XAACIY аі yuvæixeç,
ёлтц&тр&уди XPA тўу турау xz) TQ хатуу тибе.
Digna fuisset, ni fallor, quae saltem commemoraretur vetus
mea coniectura ``жАдутоу, i. e. iumecdvrwv, pro xaAoUv-
тоу, quod iusto debilius h. 1. verbum est pro Bowvrwv sive
кекроудтошу.

Vs. 315.

cà» à' Еруоу істіу, 0 Ұйтра, тд» &vÜpax' ФЕгугіргіу,

тйу aurà yuuéivyy Om o; трбтоу Euo тросоіс eis.
Audacissime editor de sua coniectura dedit

халас 0T9c É 0l) терЕгіс.

Licet sententiae aptam esse non negem, nullam tamen adeo
gravis mutatio, cuius origo explieari omnino nequit, habet
лайбауаухуу, et longe aliud latere habeo persuasissimum. Et
lenius et apte conieceris, ni fallor:

тўу Лашта?` yuueivyy Om wg тоїс трешуіо:с трово1с e.
Ligna quae infra vc. 336 отели vocantur, hic apte трішуді
Sive mpéuviæ dici potuerunt. Illo v. c. utitur noster vs. 267 et
Av. 821, hoc habet Hesychius: mpéuviæ’ тӛ mayos lyovra
уола, fortasse ex hoc ipso loco, ut vpéuva citavit e vs. 267.
Olim proposui 07а; т&дитт' uoi тар не, sed hoc longe praefero.

Үз. 940.

Qc торі Xp» тйс ucapke yuvaixae &yÜpaxsUsiv.
Vitium metricum facillime sic tolli posse videtur, ut deleto
glossemate vvvaixac, corrigatur:

06 торі XP тас шисарёс <тасђгУ хатаубрахғ0 ёту
quo ducit Leidensis codicis, qui saepissime laboranti textui
subvenit, lectio кйудракедегу, In sequenti versu cum Bergkio
malim 2у0 <иУ)тилрамғуае, quia Aristophanes abstinet a
verbis simplicibus тімтрауа: et mij mTARVa.

Үз. 395. 4 2 ӛтотетоки” ý yuv ёт) ToU TÉyoUg
„хӧоттесб` “Адиуу” Фисіу.
Adeo durum est iungere verba Фусіу Еті той тёуоу; ut neces-
sarium iudicem corrigere cum Meinekio ў уууй й “ті ToU TÉyovc

aut ігапвропеге у "ті ToU тёусис уиуй.

266 ARISTOPHANES.

Үз. 398. Tora UT д т` адтбу істіу ахоХасвтасиоята,
Videndum est annon defendi queat Ravennatis lectio тоа06 oc
&ÜTUV XTÉ. == тоаОт” UT айту аколастжіуєтол, ut passim no-
mina verbalia graece sumunt verborum, unde ducuntur, regi-
mina. Nam sin minus, praepositionem prorsus omissam esse
expectares. Lectio cod. Leidensis rciæŭr àr’ ajTGv facile nasci
potuit ex simili initio vs. 406.

Үз. 416 sq. In adnotatione critica scribit vLeeuwen ,3axrTuA-
ду est anellus, ЗактиХ13юу vero digitulus". Hoc sane docet ana-
logia, nec video quo pacto anellus aliter graece significari
potuerit, verum tamen nusquam, quod sciam, neque in titulis
neque in papyris hoc deminutivum scriptum extat. Quin ali-
quando ex inscriptionibus aut e papyris proditurum sit vix
dubito.

Va. 424. Фере тойс М0Ұ20%,
mws ӛу æT; тй ОЙрғос iyi сұібо.
Sublimioris dictionis est egéĝw, quae forma aoristi (оғйєїу etc.)
passim apud tragicos, nusquam alibi in comoedia aut apud
scriptores pedestres occurrit. Probulus igitur auctoritatem suam
viudieans grandiloquentiam affectare videtur.

Vg. 449. ошо: хакодхішоу. ÉiAÉA0ITEV CÒ o TpXTÜGM.
Felicissima me iudice editoris coniectura pro éziA£Ao(D' à то50-
тус, quam librorum scripturam glossatori deberi intellexit. Nam
collective quidem dicitur у іттос̧, ў дстіс similiaque pro oi
ітлтйс, oi ómAirami etc., dicitur etiam тд іттікду, TÒ ToLixóv, тд
бтдітікду etc., sed inaudita sunt ó іттеус, 5 то$0тус, б бтлітис
pro numero plurali. Et festivissime erercitum probulus vocat
paucos suos sagittarios. |

Vs. 516. Prob. x&v óouwEac 9, ei шў `віуас.
Lys. тоіуар Ғуоу” Ёудоу éco ly ev.
Adnotat editor „Brevius dictum est „ѓудоу écíywv" pro „ёт ушу
xxi Ғудоу Ешеуоу”,
Dissentire liceat. Lysistrata dicens dom: ѓасеђат indicat „sed
foris libere eloquebar quae sentirem".

ARISTOPHANES. 267

Vs. 517. Lys. «тауіос ФУ ётерду ті тоуурдтероу Воулеои’
ёлєтус е6 Èv дадйу.
Па de suo supplevit vLeeuwen, postquam Dobree а006 7,
Dindorf кӛтет” proposuerunt. His omnibus mihi propter cor-
rectionis facilitatem praeplacet:
írepoy < ётёрооУ ті Tovwpórepoy кті.

Vs. 586. xaTx Eaivew ЕуСоса(аеу0с,
| хийшоус TpOymy'
л0\ё{406 98 yuvai£l EASE.
Nullam hic video difficultatem et prorsus repudio editoris con-
iecturam Ф púy «v, quod quomodo probulus facere potuerit eo
ipso tempore, quo carm?naret aut neret, aenigmatis instar mihi est.

Үз. 598. Prob. 4AA' бетт істі стоса: дууатд —

Hanc librorum scripturam vLeeuwen emendare sibi videtur
edendo de suo:

&AA' бот c TUO x0ÓÜ хі дууатдс —.
Si suspectam cum ipso haberem formam erõsæi, scriberem
potius, quia verbi втуғвбон frequeniissimi nusquam alibi apparet
aoristus,

&AA' бетт; o TU EO Üx 1 дууатд6 —.
Sed non video quidni aoristus, si genuinus est, activus esse
possit, quemadmodum ubique activa est perfecti forma £eruxa
et inauditum est £eruuai. Of. v. c. істамои, ÉoTWV, ёстуха.
Omnino acquiescendum arbitror aptissimae (quam sibi consulens
ineptam vocat) simul et lenissimae Florentis Christiani emen-
dationi:

, о

ФАА 0076 Еті C TUO X 1 дууйтдс —;
De re cf. vs. 661 276 y` Еудрумс іст” дур.

Vs. 671.
Coryph. гі yàp évódcs: тіс Ямду Tx 10 86 x&v сцыхрду ХаУу,
оўдду éAAshouciw а09та мтаройс weipoupy lac.
Editor adnotans ,aóTa:] sanum?” sensit opinor quam languide
hic additum sit pronomen demonstrativum. Spero fore ut ipsi
placeat quantum mihi «06:6, posthac.

268 ARISTOPHANES.

Vs. 695. 2 ғтду. Recipienda fuerat librorum scriptura æierdy,
quam formam ante a. 300 a. C. unice genuinam constanter
obtulerunt tituli attici (vid. Meisterhans? 31 N. 160; 33. 5), et
saepe codices Aristophanei.

Үн. 699. eric, ш dústyv’, ётухбоо т8сі хх) тої; угітобіу
j. e. &ЛЛос те тісі ка) дй хай tog уеітобіу.

Үз. 784. Mul. I. aa #5 “тоХбббой таӛрг;
| Lys. йу тодтоу 34у.
In responso de more malim: йу тоутоо «угу 2.
Particula fortasse expulsa est a grammaticis formae 3g вупілевіп
ignorantibus.

Үз. 761. xixxa(9xtouc àv. Leeuwenium edere voluisse cum
Dobraeo хихкаБабоувФу apparet ex adnotatione critica, sed fe-
fellerunt virum oculatissimum typographi.

Үн. 851. Lys. 190, xaAécw “уш Мәрріууу то. со дё ті eù;
Cin. àv93p éxeílvuc, Пеоу/ду6 Kivyoíazc.
Obtemperandum fuerat Meinekio corrigenti йу ўр éxelvywc, quod

etiam Blaydes recepit. |

Үз. 940. 46 ікуүуи0гің тд џиџурох, 0 7-0 істота.
ЕШсасіпв Cinesiae morae remedium foret, si scriberetur:
816 é£Eexy 00 то: vel тау) тд pov, кте.

Vs. 942. ойу 400 TÒ м0роу uà TÓv 'ATÓAAC тоитоуі,
гі (44 Матрттіхду ye XxoUX дбоу ya[AGV.
Ех his adeo gravibus Cinesiae querelis apparet Myrrhinen de
industria non verum unguentum, quod in arce haud facile in-
venisset ut arbitror, ei praebuisse, sed nescio quid grave olen-
tis liquoris.

Vs. 980. т% r&v 'Acav&v istiy & уғро діс. Praeter yepoy la
= уершім et juxaweros = j$uXxeTroc, de quibus legatur docta
editoris adnotatio, fortasse eodem pertinet glossa Hesychii vew-
дёршос' yh vsucTi гіруатшёуу, coll. yégu a^ тоіуша, ut ha-

ARISTOPHANES. 269

beantur haec vocabula pro laconicis = уғ@ (0?) ёршос et =
рме (a verbo рде), nec minus үреоиа” фғбиа apud eun-
dem = j$«üuc, pro qua glossa contra litterarum ordinem geua
corrigebat Ruhnkenius, et in Russia pro omni 4 initiali ponitur
g. RBimiliter plebecula Florentina pro cavallo modo cAavailo,
modo Лаға о pronuntiare consuevit.

Vs. 1018. mo T&óp xi. Bic (scil. тотаома1) Rav., sed for-
tasse praeferenda aliorum codicum lectio cor oma: (i. e. Т0-
T&Ütu x0). Of. lexicon meum suppletorium et dialecticum в. v.
тотйтоап el тотабџиаи.

Vs. 1081. я шу, % 720, уой 181и тйс ёрштідос kvesti aoi.
Tantum non certa mihi videtur Blaydesii emendatio тойт’ pro 75355.

Vs. 1056. бттїс àv ууу} даеугісу-
той пар шоу,
бу лаВу шихіёт" àmo9318G.
Mihi quidem prorsus satisfacit Mazonis lenissima simul et fa-
cetissima emendatio:
бу ла Ву y où шў èro,
quae cur minus perspicua videatur Leeuwenio non intellego.
Hanc multo potius in textum receperim quam ingentem ipsius
editoris mutationem
мңӛіу 4то34то тілу
quae tam misere corrumpi potuisse quis quaeso sibi persuadeat?

Vs. 1078. 82821. veveporai uiv йде... cup op
дауд теберебабаі те weipoy Фоіуетді.
Egregie traditam lectionem tuetur et interpretatur vLeeuwen.

Vs. 1154. хай ёџшшадҳойутес pro E£wvexpaxo)vreg optima est
editoris emendatio.

Vs. 1175. ém 31v. Маллауйтє. СЕтйу pro émei3dy nusquam le-
gitur in tragoedia, ter in comoedia, sed apud solum Aristopha-
nem (praeter h. 1. Av. 984 et 1355), nusquam in titulis atticis,
ubi ézav non occurrit ante a. 265 a. C. (cf. Meisterhans? p. 252).

970 ARISTOPHANES.

Vs. 1288. érwéexuev àv кой троветіоəрхисоцеу.

Sine sensu, si audimus editorem, qui de sua coniectura sub-
stituit трд Фуехротисоцшеу, addens „lenior foret correctio
Етекротисацғу, вей id apud Atticos non invenio." Non igi-
tur Atticus est Menander, ex quo schol. Plut. 689 citat verba
ёЕдраутез ётахротусоате? Quare, ві quid mutandum, scripse-
rim трд ітекротусоцеу. Et durum sane est nimisque ar-
tifieiooum verba tradita sic interpretari: „поп laudabamus tan-
tum sed etiam per deos iurabamus haud temere nos id facere,
i. e. peierabamus."

Vs. 1942. à moAvxapeión, ла тё DuàTMHpia.
Magis etiam laconicum sonat Фооуётир:а.

Vs. 1975. Тафуғтоу айт” Ераууду ёкмтёй.
"Epavvóg vox epica et aeolica est, sed vix dorica aut laconica,
itaque communi omnium poetarum iure h. l. usus est Aristo-
phanes.

Vs. 1980. у: 22 0оут'. Vide, si tanti est, quae de hoc verbo
congessi in lexico meo s. v. pag. 915 вад. Quo quia Lacones
pro табеу utebantur et incertum est an praeterea та!/ддгу
usurpaverint, mox vs. 1991 potius тадоду (то9дойу Rav.)
scripserim cum Коепіо, ut vs. 1295, quam -zai/30eOZv cum
editore ex parvae auctoritatis codice Parisino.

Vs. 1999. дуйтж ð 2 Луда aic.
Fortasse praestat & у ит ох, perft., ut apud Pindarum Pyth. IV
218 толАоїт! 3 дух xi воФіас ётёров et in tit. Syracusio GD
3950 4уишеушу = Яуоумеуыу. Similiter Herodotus (rarius
Athenienses) йу шал dicere solet pro ўуойшои.

Thesmoph. 1 sqq. Editoris loci constitutio et nota, quam
exscribere longum est ad h. l., ut libere dicam, mihi quidem
non satisfacit, nam ut verba «елду дра more Фауусетон sint
notae cantilenae initium, quod contendere quam demonstrare

ARISTOPHANES. 271

facilius est, ea verba minime „laetum et alacrem animum” sed
contra tristem ac demissum et paene despondentem exprimunt,
nec aliud significare videntur quam: „Num umquam ex his
tam gravibus molestiis emergam", ita ut non tam procul a
sententia aberraverit ad h. l. scholiasta quam vLeeuwen arbi-
iratur, licet поп xeiu&ova (tempestatem) хжх@у, sed veram Aiemem
imagini subesse existimem. .Zeqwando ver apparebit? figurato
dictum pro JVwmquamne miseriis liberabor? quid quaeso absoni
habet aut absurdi? Nec vero verba vs. 9 olóy те, тріу Tv
стАйух кошдй и’ #хВалеїу, quae non minus quam reliqua affinis
impatientiam indicant, alta voce dicta secundum ipsum edito-
rem, novae loci constitutioni favere contendere quisquam poterit.

Үз. 19. той айт” &хошиу ýb py eù 106 Ori.
Spurium esse nemini facilius vLeeuwen persuadebit, quam mihi
persuasit, qui ante hos XX vel plures annos idem, idque non
semel, ni fallor, contenderim.

Vs. 46. ттиубу те уйуу xaTa xoi a0,

бұрау т” &ypiwv т09ес ÜACÓpO[LQY

ей Хә6сбошу.
Frustra speraveram, id quod nemo mihi explicuit neque um-
quam potui intelligere, Leeuwenium mihi expediturum esse quid
hie sibi velit addita negatio. Notissimo enim inde ab Homero
usu solvi membra dicuntur animantium, quae aut moriuntur aut
animo deficiunt aut, quod hic requiritur, oó6dorm?scunt. Fallebarne
igitur olim corrigens óc oAvécÓwv! Nihil hic tamquam in
re expeditissima adnotavit editor.

Vs. 74. ой wpüv тє круттешу, дута кидестйу Ep Óv.
бі quid mutandum, lenius corrigas сє хруттеу <и’'У, quod
eodem redit, quam cum Leeuwenio we хруттеу (c°). Bi quid
mutandum: saepe enim apud scriptores graecos et romanos in
re per se satis perspicua pronomen obiecti omissum esse videbis.

Vg. 80. ёт} тріту ‘сті ӨгтмоФфор!шу ў шёсу.
Absurdam lectionem haud improbabiliter editor correxit scri-
bendo ¿rei 666 Еорт%, кті. Ipse olim suadebam 2те/ ‘тігу
йде vel 92) Ө. ý ёсу.

279 | ARIBTOPHANES.

Vs. 117. céßouai хХұбоуса сғшуду
удуоу ЗАВІСоуса Лато0
“Артешу дтлероХе үй.
Miror asyndeton хХұбоуса дАО оуса, Num forte fuit:
CEULVOV
удуоу АВ 1<ду TEX Латойс ктё.Ї

Үз. 120. TAa TO те, хродӛиаотда т” `Асіхд0с

тод! тарарубы” ғӘрәбио Dpuyiwrt

диғомата Харітоу.
Recte verba non certa ratione sanabilia, ut in libris extant,
edidit vLeeuwen. Hoc tamen perspicere mihi videor prima verba
Лахта те esse dittographema eorundem іп va. -123

céßouai Aat т” Ávaccay
et olim in lacuna fuisse imperativum iungendum cum subst.
хроомата, V. C.

xpoUcóy TES xpoUp zT `Асі& 205.

Cf. &scov vs. 116,

Vs. 206. 1200 уе ,xkAé TE. уй Alm (Qiweicüxi Фу обу
&ràp ý тріФасіс ys, уй АР, гікдтос Exe.
Ut altero loco уй Alæ optime se habet, ita priore dubito an
rectius legatur:
1200 ys ,xAETTEÀ. ий Alam, (QuveioÜai шёу оўу
scilicet furari! non ita per lovem, imo subagWari. Facillime prior
versus ex posteriore potuit corrumpi.

Vs. 282. диои хаокодоімәу, лд wü втратедвормді.
vLeeuwen de Blaydesii coniectura pro a) dedit ойу, adnotans
tamen „ап ei?" Diligentius si meas copias perserutatus esset,
vidisset etiam hanc correctionem, quam hodieque praefero, du-
dum a me occupatam esse.

Үз. 240. mad» y дті х&о ж: et 980 каошмеуоу.
Veteris Atthidis esse x«/eiv, non xev docent tituli. Cf.
Meisterhans? p. 178,24, ut xieTóc еіс. Idem valere de verbo
кХаіғіу воврісегів, licet hucusque desint lapidum testimonia,
quae aliquanto firmiora sunt, ut arbitror, quam codicum aut
serorum grammaticorum.

ARISTOPHANES. | 998

Vs. 284. % OpáTTa, тйу кіттуу кабеле, кті.
Obscurissimum mihi est, quo argumento editor tueatur h. 1.
verbum xaó:sAeiv, quae enim in capite gerimus non depromimus,
sed deponimus, xaTaTiÓlusÜx, non хабайробрмеу, itaque hodieque
necessariam arbitror veterem meam coniecturam хатабоу, quod
verbum labem passum est e subsequenti #5 ғл ғ. Aperte non
sufficit lenior Bergkii mutatio x«6eAocU coll. Vesp. 936, ubi de
depromendo, non ut h. l., de deponendo sermo fit.

Үн. 288. Еұоусау fortasse recte defenditur а coniecturis.

Vs. 294. sitne spurius, ut Meinekio fortasse non temere vi-
debatur, an genuinus haud dirimam, sed neutiquam mihi per-
suasit editor perhibens versu 298 ой 2 ӛліб, 2 Op&rT', ектодфу
„Orationem desinere apte non posse”.

Үз. 498. o0) xciv сірихе то

06 ý ушуй 3eixyUc x. тдудрі TOU XUXAOV

от’ коуйс olóy dari, ЕухехадурмшЕуоу

Tüy иоҳду LEE pev, o0 x sipuxé то.
Locum corruptissimum non male sic refinxit editor:

oloy трд афуас sri (cum Blaydesio), (£x тйс оік/асУ

тду ионду EEimeupey (00% Ópopuevov?.
Verba ойх гірухе жо librarii errore repetita ante eum delens ipse
in unum versum duos contraxeram scribendo:

06 4 ушуй деику0са таудрі тодухухХоу

тду моду Ш етеифреу ЕукеколдурцрюЕуоу
abiectis etiam verbis ametris от’ «Uy àc — Естіу, quae ad versum
gupplendum interpolata esse suspicabar. Leeuwenio utrum recte
necne haec ita nimis abrupte narrari videantur, aliorum esto
iudicium, verum hoc facile ei concedo participium ѓухғкалоџ-
шёуоу ferri non posse, „nam aut nihil proderat adultero caput
obvolvisse, si tamen cerneret eum maritus, aut si non cerneret,
inutilis".

Quare nunc proposuerim:

тду oiv Шелешфе тду кехрош ш ёуоу
quae scripta more antiqua тд у кехрош ш ѓёуоу facillime іл y-
хакаДурцаҒғуоу, quod nemo interpolator facile de suo additurus

274 ARISTOPHANES.

fuisset, abire potuerunt. Interea vide annon sufficiat sine articulo
scribere 26%темфеу éy x expu iu évov.

Vs. 574. Qiaai yuvaixec, Euyyeveis 7009000 TpOTOU.
[fri мӛу Філос eiu, дшіу, 2тідиХ06 Txig ууабос|
yUvXIXCULXVÀO y йр XTÉ.
Seite vLeeuwen observat, nisi hic vs. cum Cobeto deleatur, vo-
culam у2р non habere quo referatur. Addo, si genuinus esset,
poetam non paucis post versibus similiter (sed quanto melius!)
iocaturum fuisse:
ті ò ібтіу, 0 тай; тойда уйр в” гікбе XUAElV,
“ос àv о0тос тйс ууабоәс үлАйс ёс.

Vs. 616. бтраууоурд2 yp: éxy 6c ауоу xapóxua.
Otiosae quam editor commemorat Lentingii coniecturae х? <
уар vel hoc obstat, quod, ut olim Meineke, ni fallor, obser-
vavit, brevior forma xi; nusquam apud Aristophanem numeris
postulatur.

Vs. 655.
йшёс TOlvuv ETÈ TOUT йди тас Хаортадас ġpauivæs wp
Еәбосоцміуас ей х2аудргіоөс Tv б інеатішу ётодусас
Üwreiv él mou XXAAOG тіс дуйр AvEAMAUÓs, кте.
Quamvis satis leni, perinfelici tamen coniectura editor pro ver-
bis corruptis substituisse mihi videtur rGv 6 ішатісу & penovú-
тас, quia т. і. ёиелеїи recte tantummodo dicuntur qui pallia
exuta non induunt, sed hic sermo est de mulieribus, quae quo
expeditiores fiant, pallia deponant, itaque multo probabilius me
iudice Blaydes proposuit ха) Óai &T < ато усас. Nihil
enim me movet quod hoc composito lexiea (quae continuo no-
vis compositis augentur et augebuntur) hucusque carent, quoniam
passim apud poetas verba composita cum duplici praepositione
(é£a-0) variant cum iis, quae cum sola praepositione 76 copu-
lata sunt. Ceterum, etiamsi plerumque ,поп promiscue usurpari
Ехдуғіу (uitdoen) et &moðúsiv (afdoen)? facile Leeuwenio assentia-
mur, non semper anxie utrumque verbum distingui docere vi-
detur Lysistratae locus 1021 sqq., ubi mulierum duci dicenti
&AAR туу 60013 ёудус о cs тросіойт` iyw

ARISTOPHANES. 275

coryphaeus respondet :
ToUTO by uà тду АГ оф жоуурду ÈTOIYCATE'
&AA' UT друйс уар тоуурй6 кой TOT ат6дуу Ey,
ubi quod expectes #5 доу metro excluditur.
Quamquai hoc ad nostrum locum vix pertinet, ubi ?£a-o-
30са; non idem quod Үехдуғас sed quod 4то90626 significabit.

Vs. 719, 4AA' ой, ий то bew, TX 00 үсіршу fous
vub рії кте,
Non solum èvußpiew, ut animadvertit vLeeuwen, est sublimioris
dictionis, sed etiam où фарш», cui formulae dictio comica et
vulgaris constanter addit voculam impersonalem тг (00 T: gæl-
рәу), neque minus synizesis vocis 005, qua tragicis usitatissima
comoedia abstinet.

Үз. 743. ті k? Eipy &G Q.
Bonae aetatis tituli attici docuerunt augmentum imperfecti et
aoristi verbi 4руабетба non а esse, sed у, si contra perfecti
reduplicationem. Cf. Meisterhans? pag. 171,11. Uniea exceptio
а. 825 а. C. катгірудебисау fortasse iam est тйс когиӣс.

Vs. 799. 09906 ўшєїс ÉTIOXAUSG

Омбу ёсиёу толу (eATiouc. (Ó&o xvóc те таерестіу 18 ісдхи.

Васауоу Spev, тдтероі Xeipouç. кте.
Pro verbis procul dubio depravatis editor dubitabundus proponit
xal иў Пасауде ws таресті vel (Qao xvov 97 Eeori тарат үүгіу,
quae apta quidem sententiae sunt, sed a traditis iusto remotiora.
Ipse tentaverim :

Васдуоуи 437 йу тоуу ті 3ёусбе,
Вавауоу B psy, xT.

Vs. 811. xAépovca pro хлёраса est evidens Leeuwenii emen-
datio, quam olim h. l. tentantem ше fugisse miror et hodie
pudet.

Vs. 822. туту vox editori suspecta „quod vox aliunde non
sit cognita". Quot igitur vocabula graeca suspecta sunt!

976 ARIBTOPHANEB.

Үн. 841. хіџас хабеісау.
Fortasse haud inutile est observare constanter antiquos et probos
Scriptores in hac similibusque formulis uti verbo activo, sequio-
res vero iuxta hoc plerumque forma media хасос.

Vs. 874—883. Mireris mulierem probe atiicam confundere
nomina diversissima П/отғ06 et Протёхс. Num igitur poeta
surdam edm fingere censendus est? Videndum ап vs. 974 тоу
Протёх vel Протеоу corrigendum sit pro Протғо;. Nam
sibimet ipsa certe constare debebat. Iam olim hac de re monui,
sed nihil adnotat ad h. l. editor.

Үз. 889. ті 9% où Óa0c 515 кте.

„Verbum (ÓZecei poeticae est dictionis". Ita est; item Ó6axeiv:
quo magis mireris substantivum ÓZxoc = Ópóvoz nec pedestrem
sermonem (Xenophontis et Platonis) aspernari nec comoediam
(Бап. 1511. 1518. Nub. 980, in heroico versu Cratin. II 18, 4
Mein.) — Өсабете а Sophocle О. R. 2 dici potuisse pro begs-
бете, 1. e. Ódccere, semper dubium admodum mihi visum est
et potius cum Hermanno Suidae interpretationem 0206 vpocxa-
0400: amplectendam esse censeo.

Vs. 1004. ofpo: хаходоіроу, Ao Етікро9е1с 00 ye.
Cur vLeeuwen malit ітехроусас prorsus me latet.

Vs. 1181. Qdpe 02іш5дтісу %уо0еу, 0 тЕхуоу, тої,

хаб:бошёуу Ў ёт) toisi y0vaci той >хубоу

TÒ mode трдтеуоу, iv. ÜvOAUCG.
Primum versum, іп quo nihil corruptum videtur praeter Zvw6ev,
immutatum relinquere me iudice multo praestat quam cum
editore in textum recipere gravissimam Blaydesii mutationem
Qége (vuv? катабои боўшётіоу, quae verba quo pacto sic cor-
rumpi potuerint, nemo facile expediat. Vix autem dubito quin
sub depravato vocabulo delitescat imperativus aliquis. Fueritne

Фере бзіматіюу veç меу, @ тёкуоу, TOŠI,
quod dubitabundus propono dictum ео sensu, quo vernaculo
sermone dixeris „aat schieten, laat та еп, maak los", an aliud
lateat, aliorum esto iudicium. Hoc unum video, facilimam
hanc esse neque ineptam mutationem.

ARIBTOPHANES. 277

Locis quam plurimis mihi convenire cum sagacissimo et
doctissimo collega tam interpretem quam criticum agenti vix
opus est dicere. Quia vero merum assensum significare nihil
habet utilitatis, de his quidem (paucos supra tetigi) silere prae-
stiterit. Coniunctis viribus ut maior semper ubique lux afful-
geat obscurioribus corruptisve veterum scriptorum locis hoc opus,
hic labor esto!

DUAE СОВЕТІ CORRECTIONES INEDITAE ІМ BCYMNUM CHIUM.

Immortalis magister meus tam eleganter litteras Graecas ex-
arabat, ut ne ab optimis quidem calligraphis Italis saeculi XV
ea in re superaretur, nec quisquam eius discipulorum hodie
vivit quem manus Cobeti alicubi facta obviam punctum tem-
poris fallere possit.

Nuper autem in manus mihi venit eximiae Scymni editionis,
quam Meineke curavit Berolini a. 1846, exemplar, quod Leovar-
diae asservatur in Bumae quae dicitur bibliotheca (A 107),
procul dubio oriundum ex ipsa Cobeti librorum collectione.

Ad carminis initium

таутоу дуаукаидтатоу ý xwuyòla,

дейтате Bæsiasù Мікдиудес, тойт yei

TÒ ка) ӨраүҒос “каста кх! Фрабелу cade

ха) фиуауоуғніу таута тду ОУІЙ XpiTWV
in margine dextra Соһей manu (plumbo, ut solebat) adnotatum
reperio QezZ" xai, quae procul dubio vero est emendatio.

Non minus probandam arbitror eiusdem correctionem margi-
nalem ibidem ad vs. 343 » дй pro codicis lectione 434, unde
01 ò% fecerat Boissonade, quod in textum dubitabundus recepit
Meineke, alia ipse coniciens, ut mihi quidem videtur, minus
probabilia.

Tertiam his adderem Cobeti coniecturam in vs. 521

тд трдс иєсуиВріху дФ xxl удтоу xalua
ubi in margine superiore adnotavit хАТ?Тма xal vádrov, nisi invito
magistro me hoe facturum esse persuasum haberem, quippe qui
optime novisset, quod in scholis suis docere solebat, aetate
hellenistica substantiva in zæ brevem habere paenuliimam.
H. v. H.

AD LIVIUM.

SCRIPSIT

P. H. DAMSTÉ.

T. Livi ab urbe condita Libri.
Ed. А. Zingerle 1885.

XXI. 5.8: adortique Hannibalem regressum ex Vaccaeis haud
procul Tago flumine, agmen grave praeda turbavere. Hannibal proelio
abstinuit castrisque super ripam positis, cum prima quies silentium-
que ab hostibus fuit, amnem vado traiecit valloque ita producto, ut
locum ad transgrediendum hostes haberent, invadere eos transeuntes
statuit.

Rerum igitur ordo hic fuit:

‚ Hostes adorti Hannibalem agmen eius turbant

. Hannibal proelio abstinuit

. posuit castra super ripam

. amnem vado traiecit

. vallum ita produxit ut locum ad transgrediendum hostes
haberent.

In quibus recensendis mirum videtur admodum, Hannibalem

cum agmen eius turbaretur neque tamen iustum proelium ille

inire vellet, castra ponendi invenisse occasionem: exspectares

eum ab hostium incursionibus suos protexisse, donec tegentibus

tenebris discedere atque amnem traicere liceret. Sed fac, revera

eum tam propinquis hostibus castra muniendi opus et super-

vacuum et periculosum susceptum perfecisse, quid deinde?

Атпет vado traiecit valloque ita producto ut e. q. в. At prius-

quam vallum productum esse auctor inferret, sane narrare debuit

factum illud esse, cuius valli productio tantummodo pars fuit

Ан» C9 ND orm

LIVIUS. 279

exigua; dico: Hannibalem amne traiecto castra posuisse. Ita iam
in hac ripa id factum videmus quod in illa, ubi hostes erant,
factum esse minime videtur credibile; itaque verba quae sunt
castrisque super ripam positis loco, ubi nunc leguntur, nihili
sunt, alibi opus est iis quam maxime. Quae cum ita sint, sic
locum restituendum esse censeo: Hannibal proelio abstinuit. Cum
prima quies silentiumque. аб hostibus fuit, amnem vado traiecit,
castrisque super ripam positis valloque ita producto, ut e. q. 8.

XXI. 6.4: Hannibali denuntiarent, ut ab Saguntinis, sociis
populi Romani, abstineret, et Carthaginem in Africam traicerent
ac sociorum populi Romani querimonias deferrent.

Vocabula ¿n Africam addita esse videntur ab homine, ne quis
de Carthagine nova cogitaret, metuente, cum praesertim in
eodem capite haec sint: /egatique .... Saguntum ad Hannibalem
atque inde Carthaginem, si поп abstineretur bello, ad ducem ipsum
іп poenam foederis rupti deposcendum.

XXI. 28. 19: ezcidere etiam saevientes quidam іп flumen; sed
pondere ipso stabiles deiectis rectoribus quaerendis pedetentim vadis
in terram evasere.

Verba deiectis rectoribus non suum locum obtinere puto, quippe
quae ita quidem posita omni sensu cassa videantur. Nempe e
lectione tradita effeceris aut elephantos alias stabiles esse si
haberent rectores, tunc vero pondere ipso, aut beluas deiectis
rectoribus pedententim vada quaesivisse, cum rectoribus insi-
dentibus flumen raptim percurrere solerent. At referenda verba
sunt ad sententiam, quae proxime antecedit, nam deiecerunt
rectores eo, quod saeviebant, vel eo, quod ipsi in flumen exci-
debant e rate elephanti, neque dubito quin ita verba transpo-
nenda sint: ezcidere etiam saevientes quidam in flumen deiectis
rectoribus, sed pondere ipso stabiles quaerendis pedetentim vadis in
terram evasere.

XXI. 34.1: i non bello: aperto, sed suis artibus, fraude et
insidiis, езі prope circumventus. magno natu principes castellorum
oratores ad Poenum veniunt, alienis malis, utili exemplo, doctos
memorantes amicitiam malle quam vim experiri Poenorum.

280 LIVIUS.

In his verbis у. 4. H. W. van der Mey putidum emblema
unum iam sustulit, sc.: utili exemplo (in Mnemosynes Vol. ХХ
p. 224), risum movere observans legatos ultro philosophantes
Hannibalemque docentes felicem esse quem faciant aliena pericula
cautum. Equidem alterum quoque quam primum tolli malim,
quod est fraude et insidiis. Verba non bello aperto satis diserte
indicant, quales artes fuerint quas praeterea in huius libri
capite IV $ 9 fuse scriptor exposuit. Accedit quod XXII. 16. 5:
nec Hannibalem fefellit suis se artibus peti sine interpretamento
illo scriptum est.

XXI. 53.2: restitutos ac refectos militibus animos, nec quem-
quam esse praeter conlegam, qui dilatam dimicationem vellet; eum
animo magis quam corpore aegrum memoria vulneris aciem ac tela
horrere.

Quantocius vocabula memoria vulneris inducantur, ascripta ab
aliquo, qui cum Cornelii aegritudo sibi non satis spectata esset,
tandem eius causam detexisse sibi visus est et puerile inventum
nescio an cum gloriatione aliqua in margine memoriae prodidit.
ОҒ. XL. 56. 9: sed animo tamen aegrum magis fuisse quam corpore
constat.

XXIII. 4.1: Aoc modo Pacuvius cum obnoxium vitae beneficio
senatum multo sibi magts quam plebi fecisset, sine armis, iam
omnibus concedentibus , dominabatur.

Si non illico cuivis pateret verba vitae beneficio prorsus in-
utilem, immo molestissimam, verborum antecedentium Лос modo
interpretationem esse, ipse locus quo nunc posita iustum cete-
rorum verborum ordinem interrumpunt, iam ostenderet insiticia
ea esse quamque primum eicienda e contexta oratione.

XXIII. 5.8: coeptumque propter vos cum Samnitibus bellum
per centum prope annos variante fortuna eventum tulerimus.

Hoc loco cognito assentiendum поп videtur editoribus, qui
ad XXIII 18. 4: quod si, id quod dé omen avertant, nunc quoque
fortuna aliquid variaverit adnotant, vocabulum а ша exemplum
esse accusativi pronominis neutrius generis, adverbialiter ad
verbum intransitivum vel passivum positi. Cuius rei cum рег-
multa apud Livium exstent exempla, tum verba fortuna aliquid

LIVIUS. 281

variaverit pro argumento afferre non licet. Ceterum de verbo
variandi apud nostrum Riemann (Etudes ete. p. 204) egit,
quem unus locus XXIII. 18. 4 fugisse videtur.

XXIII. 5.18: As infandis pastos epulis, quos contingere etiam
nefas sit, е. д. в.

Aliquando ad Curt. V. 12. 18: 4ríabazus cum his, qui imperio
parebant, Graecisque militibus Parthienen petebat, отта tutiora
parricidarum contuitu ratus haec ascripsi: Quid parricidarum
contuitus nocere potuerit Artabazi militibus non video, sed
potius contactu scribendum arbitror (Progr. Gymn. Leid. 1894
р. 24). Bentley olim contubernio — Hedicke comitatu
coniecerat, Stangl edidit convictu. Locus Livianus meam
coniecturam haud parum confirmat neque minus Taciteus, qui
est in Hist. IL. 60: simul ceterae legiones contactu et adversus
Germanicos milites invidia bellum meditabantur. Cum praesertim
codices mss. praebeant contuitu, non leviter in editione mea
Curtiana a. 1897 meam coniecturam recepisse etiamnunc mihi
videor.,

XXIII. 9.7: vultum ipsius Hannibalis, quem armati exercitus
sustinere nequivere, quem horret populus Romanus, tu sustinebis? ut
ab aliis auxilia desint, me ipsum ferire corpus meum opponentem
pro corpore Hannibalis fsustinebis ?

Idem verbum spatio tam exiguo ter repetitum: sustinere —
sustinebis — sustinebis lectionem traditam in suspicionem addu-
cere potest, at vero quicumque cognoverit verba sustinere ne-
quivere e coniectura scripta esse, ut а Drakenborchio pro codicis
ms. i£, ab aliis а Mayerhoefero pro alis esse restitutum, ei
magis etiam verbi triplex repetitio suspecta videbitur. In codice
ms. est: sustineren, quod iam I. F. Gronovius in sustinere ne-
queunt — postea Woelfflin in s. sequivere mutavit. At si semel
observaveris, bis deinde verbum iterari, non iam id agendum
esse putabis, ut infinitivus sustinere quoquo modo servetur, sed
multo magis contendendum ut e scriptura sustineren aliquid
eruatur quod Livius scribere potuerit. Quibus consideratis atten-
lione dignissimum est id quod Weissenborn monuit, fieri posse
ut noster scripserit timuere, cl. VI. 8. 5, VII. 33. 17.

989 LIVIUS.

XXIII. 11.3: Pythio Apollini re publica vestra bene gesta ser-
vataque de lucris meritis donum mittitote deque praeda, manubiis
spoliisque honorem habetote; lasciviam a vobis prohibetote.

Weissenborn, servata lectione tradita: lucris meritis, ablativum
absolutum esse credidit sic explicans: si lucra feceritis, si dignos
vos iis reddideritis. Deinde cum Riemanno praepositionem ex- .
eidisse maluit. Quae medendi ratio — nam locum vitio laborare
satis manifestum est — mihi quidem semper visa est perver-
sissima: Lucra illa merita nunc quodammodo explicantur, sed
probabiliter numquam. Accuratius oraculum considerantes vi-
demus moneri Romanos ut de praeda, i. e. de manubiis spo-
lisque, Apollini honorem habeant — qualem vero? nempe
sollemnem. Honor ille usu satis erat definitus sive vicesima sive
decima fuit (cf. Preller I. p. 351). Donum tamen, quod re pu-
blica bene gesta servataque mittere iubentur, prorsus indefinitum
est, qua de causa pro /weris meritis aliquid restituendum esse
puto quale est: pro tantis meritis vel pro etus meritis.

ХХІІ. 14.2: M. Iunius Pera .... praeter duas urbanas le-
giones .... ей servorum dilectum .... ad ultimum prope desperatae
rei publicae auxilium, сит honesta. utilibus cedunt, descendit edixit-
que e. д. в.

Et locus, ubi leguntur, et verbi tempus satis ostendunt,
verba cum honesta utilibus cedunt in marginem releganda esse,
unde quondam in contextam orationem irrepserunt. Cf. ea quae
ad XXI. 34. 1 observavi.

ib. 57: plebs novarum, ut solet, rerum atque Hannibalis tota
esse metumque agrorum populatiomis et patienda in obsidione multa
gravia indignaque proponere animo.

Quid est: plebs metum agrorum populationis proponebat animo!
Weissenborn adnotat metumque a. p. scriptum esse pro popula-
tionem — metuendam et conferri iubet IV. 21. 6: metum vastitatis.
Sed hie locus nihil ad nostrum, nam legitur ibi: Pestilentior
inde annus — tantum metum таз айва in urbe agrisque fecit, ut
е. q. в. Potuit plebs agrorum populationem animo sibi proponere,
sed non metum ipsum, itaque emendare velim metuensque, quo
facto sententia fit haec: plebs metuens i. e. dum metuebat,

LIVIUR. 289

animo proponebat agrorum populationes et multa gravia in-
dignaque, quae patienda sunt in obsidione.

XXIII. 47. 8: Auc pugnae equestri тет — mirabilem certe ad-
iciunt quidam annales: cum refugientem ай urbem Tauream Clau-
dius sequeretur, patenti hostium porta invectum per alteram stu-
pentibus miraculo hostibus intactum evasisse.

Vocabulum miraculo deleatur ut ab aliquo adscriptum ac deinde
male in textum receptum cui non satis liqueret verbi stupenti-
биз significatio. Miraculum fuit, Claudium ex hostium urbe
incolumem evasisse, non fuit, quod patenti porta in eam in-
vectus est. Si Livius verbum stupentibus illustrare voluisset,
addidisset tanta audacia vel tale quid.

XXIV. 8.5: adversus Gallum quondam provocantem in ponte
Anienis T. Manlium fidentem et animo et viribus misere ma-
ioris повіті. eandem causam haud multis annis post fuisse mom
negaverim, cur M. Valerio non diffideretur adversus similiter pro-
vocantem arma capienti Gallum ad certamen.

De insolito verborum ordine constat inter editores omnes,
quorum verba ad certamen ali ad arma capienti — alii ad pro-
vocantem Gallum referenda esse monent — P. R. Mueller (Jahrb.
f. Class. Phil. 1868 p. 48) verba ad ceríamen ut glossema in-
ducenda esse censuit. At fugit virum doctum his verbis deletis
vocabulum Gallum transponi necesse esse inter vocabula ad-
versus et similiter. Cum vero causa nulla sit, cur de loco suo
id nomen detrusum esse credamus, verba ad certamen inducta .
locum nostrum minime reddunt luculentiorem. Verum nuper
vidit E. Н. Renkema, litt. class. in nostra Universitate candi-
datus et discipulus mihi dilectissimus. Rectissime perspexit ex-
pungenda esse verba Gallum ad certamen, ita ratiocinatus: cum
in sententia, quae proxime antecedit, scripserit auctor adversus
Gallum quondam provocantem, ad verba adversus similiter provo-
cantem idem non iterum nomen Сайит addidit, at addidit li-
brarius, qui ét hoc interpretamentum ét illud ad certamen de
margine iuxta et male in textum recepit. Quae cum ita sint,
quam primum rursus in marginem relegentur.

XXV. 6.1: / permissu Lentuli primores equitum. centurionum-

984 LIVIUS.

que et robora ex legionibus peditum legatos in hiberna ad M. Mar-
сейит miserunt. 5

Roboru peditum iungenda esse editores fere monent, sed haec
non est apta oppositio primoribus equitum centurionumque,
cum hi quoque pedites fuerint. Exspectaveris: robora e legio-
nariis, quod nescio an Livius verbis robora ez legionibus reddi-
derit, vocabulum peditum adiectum esse credo quo robora ez
legionibus disertius opponerentur primoribus eqwifum.

XXV. 18 i. f: Crispinus equum armaque capta et cruentam
cuspidem insignis spoliis ostentans cum magna laude et gratulatione
militum ad consules езі deductus laudatusque ibi magnifice et donis
ornatus.

Verba insignis spoliis si post ostentans legerentur, ferri pos-
sent; ita vero, cum praesertim cruenta cuspis ipsius Crispini
sit, loco ipso coarguuntur.

XXV. 41.9: (Marcello) instruente exercitum decem effusis equis
advolant ex hostium acie Numidae nuntiantes populares suos ....
quieturos in pugna. gens fallax promissi fidem praestitit. itaque et
Romanis crevit animus nuntio celeri per ordines misso, destitutum
ab equite hostem esse, е. 4. в.

Miror neminem adhuc perspexisse, verba gens fallax promissi
fidem praestitit Livio abiudieanda esse atque deberi alicui qui
iam ea quae sequuntur perlegisset. Narrationis cursum totum
turbant, nam ét rei eventum intempestive praecipiunt ét faciunt
ut omnia, quae deinde narrantur, %а4и6 et Romanis cei. cum
antecedentibus minime cohaereant et prorsus iam facta sint
supervacua. Contra deleto additamento demum omnia bene pro-
cedere videbis.

XXVII. 27. 8: Numidis speculator, nequaquam $n spem tantae
тей positus, sed si quos vagos pabuli aut lignorum causa longius а
castris progressos possenti елсіреге, signum, dat, ut pariter ab suis
quisque latebris exorerentur.

Editores alii pro possent scribendum censuerunt posset, scilicet
ut et ad posset et ad positus subiectum esset speculator, sed
possent non mutandum esse, verum pro positus emendandum
positis nuper vir doctus quidam sagaciter perspexit.

ОАТХУХЕТЕ.

SCRIPSIT

J. VÜRTHEIM.

Versus т 399—466 optimo iure a variis editoribus ut a loco
alienos et postmodo insertos obelo esse notatos infitiabitur nemo.
E quibus versibus illi, opinor, quam maxime lectorem movent
memoriaeque repositi manent, ubi Áutolycus nepotis originem
nominis explicat hisce verbis:

тоААоїсіу yàp iyo ye йдутсармғусс 702: inavyo,

дудрасту 406 yuvaiZly дуй boya moAv(oórtipav*

702” “Одусе06 дуои’ otw Етоууцоу.
Ecquis est quin hanc etymologiam seriori imputet aetati? Neque
miramur ardorem quo veteres in celeberrimi herois nomine ex-
plicando desudarunt, nam nos quoque 3aiuóviov illud nomen
cruciavit sescenties. Varia autem post conamina Fick-Bechtel in
lexico de nominibus propriis derivationem a stirpe дух reiece-
runt, quam si probassent, equidem de vocis significatione nil
doctior abiissem.

Kretschmeri vero librum ,Die griechischen Vaseninschriften"
quicunque vel raptim percurrit mirabundus notabit modos varios
quibus pictores appictis literulis Ulixis imaginem designarunt
accuratius. Nam praeter vulgatum illud ,'O3vece/c" reperiuntur
'Олуттгу, OAAvuTTEUG , "ОХутеис, O2AuTT4c , 'OAvTEU , `ОлЛоссгос,
"Омтететгув, "ОХиввеус. Singula vascula e museorum catalogis in-
dicare, cum facili negotio apud Kretschmerum inveniri possint,
nunc supersedeo. Observavit v.d. p. 146: ,die attischen Vasen
bieten den Namen 'O$vecevc vorwiegend in der Form "Олуттеус
oder 'OAvecesUc." Suspicatur praevaluisse formam populari e lingua
petitam, quam opinionem corroboratam iudicat testa quadam
in Cabirio Thebano reperta, cui nomen simile est inscriptum

286 OATZZETZ.

(Mitt. Ath. Inst. 1890). Mutavit igitur lingua popularis literam
à in A, vel potius (nam nullum aliud inveni exemplum praeter
glossam hesychianam AaQv4* 3aQw4. Перуайо) iuxta formam
"Одусағис exstitit altera 'Олуттгус.

Revera Eustath. ad Шай. p. 289. 89 commemoravit: à 'O3vc-
пей дё тоу 'OAuccEUG xai у 'O3Ucctia 'Олйттгх; nec non apud
Quinctil. I, 4, 16 legimus: „віс 'O3uccevc , quem Olissea fecerant
Aeoles ad Ulixen deductus est." Formae quoque graeco-italica
OùAàlënç (Plut. Mare. 20) et romana Ulires demonstrant Grae-
ciae in partibus occidentalibus herois nomen per A non per 9
esse pronuntiatum.

Ecquid forma ”ОЛивввус est antiquior, ab Aeolibus creata,
servata in ore popelli, sed docta fere oblitterata pronuntiatione
quae e verbo ĝðússouaæi stirpem petebat? Si annuis, herois no-
men a stirpe Aux derivandum esse, conicere pergo. Nam о ini-
tiale quod apud viros ётишолоуои; audit o formativum (lautlicher
Vorschlag) item reperitur in nomine proprio „Oileus? cuius
formam alteram ,lleus" tradiderunt Hesiodus, Stesichorus,
Pindarus. Annon ipse Zenodotus in homericis scribi maluit Ileus?
(schol. М 203A; cf. schol. О 336 Twl.). Qua de re copiosam
doctrinam sedulo collectam reperies apud Rzach Hesiod. fr. 116.

Decretum quoque aetolicum (B. C. H. VI 469; debeo locum
Bethio Neue Jahrb. 1904 Part. prim.) pro Creticae urbis nomine
'Oa£os tradidit F«£oc, quod oppidum tam ex inscriptionibus
quam e Stephano nobis innotuit sub forma "А225.

Tertium praebet exemplum Hesiod. Theog. 617 ubi iuxta
Вшарғов exstat lectio altera а Rzachio accepta "Обрареов.

Quare, si haec omnia non prorsus ad vanum redigunt peri-
tiores, nomen 'Oaucceuc vel potius "О-Хик-/ғис interpretor , La«-
cidum", „den Lichtenden". Quod arridebit iis praesertim, qui cum
Seeckio et aliis in Odysseae nucleo latere mythum solarem per-
suasum sibi habeant. Neque fortasse abs re erit observasse Ulixi
indidisse nomen avum Айтдлокоу; illum igitur, cuius nomen, si
Usener non frustra disputavit de radice Aux (lucere), posthac
trademus ,2psam Lucem". Venantur autem et Autolycus et Ulixes
ad Parnassum montem Soli semper sanctum; luctantur ibi cum
apro, qua venatione antiqui ей expresserunt certamen tene-
bras inter et lucem.

COMMENTUM АЕШ DONATI AD TERENTIUM.

SCRIPSIT

H. Т. KARSTEN.
(Coutinuantur e pag. 198.)

II.

DE QUATUOR 8CHOLIORUM INTERPOLATORIBUB PRAETER
РНП,ОБОРНОМ.

$ 1. Magister А.

Quod in prima huius disquisitionis parte promisi '), id nune
praestabo, ut scholiorum interpolatores persequar, qui praeter
illum, quem Philosophi nomine distinxi, satis certo indicari
possunt.

Initium facio ab illo, quem appellabo А cuiusque quasi facies
omnium facilime discernitur. Est fidus Achates Donati, obse-
quens et modestus, qui illius adnotationes varie adfirmat, am-
plifieat, breviter repetit, nihil novi ipse usquam addere ausus
nisi inventu facillima. Adiunxit additamenta sua per particulas
ergo, nam, enim, et est, id est, al. Non necesse est ut
omnia eius scholia describam, sed subsistam in fine Act. III.
Ea scholia, quae genuinum Donati medium interrumpunt, nulla
opera agnoscuntur et pleraque iam indicata sunt а Wessnero.

1) Mnemos. XXXII p. 211.

988 DONATUS.

а. Scholia per ,ergo'".

Prol. 6 Don. (2): ,Qui" pro ut. À: ergo non est modo
(= hoc loco) pronomen.
М№оіауі Wessnerus.

24 Don. (9): ,Favete". Quasi dicat: haec adversarii faciunt,

vos autem, quod in vobis est, favete. А addidit: vos ergo
favorem facite.

Notavit W.

25. Don. (3): ,reliquum" quasi diceret ,postremum" — est
ergo quas; adverbium — id est тд Хотду.

Notavit W.

I 1,18 (8): Ergo ,haud muto factum" поп me paenitet
facti. Repetit haec conclusio id, quod Don. dixit in (2).

15 (3) Ergo „adversum te” dixit pro apud te. Cf. (1).

Uterque locus (19 et 15) probare videtur magistrum А iam
Philosophi aliorumque interpolationes, quae praecedunt, ante
oculos habuisse.

28 (1) ,Quod plerique omnes faciunt adulescentuli" haec
adiectio dicitur in primo posita loco — ad?ectiones vero aut
in prima parte orationis аш in ultima adiciuntur, Mc ergo „ріе-
rique" ex abundanti positum езі, ,omnes" vero necessario additum
est — ut alibi (Eun. I 2.5) „iam calesces plus satis"; іп
ultimo, sicut (Eun. I 2. 46, Heaut. II 3. 16) „interea loci",
44 est interim.

Sic optime locum expressit Wessnerus. Verba cursiva ToU
À scindunt denuo scholium concinnum Donati et in fine explent.

Ibid. (5) ,Quod faciunt" pro ,quae faciunt", id est: quae
faciunt plerique adulescentuli, horum ille nihil egregie p. c. s.
est ergo figuratum, quod rectum esset, si diceret: quae plerique
omnes faciunt adulescentuli, horum ille nihit praeter cetera studebat.

Sie Wessnerus. Cursiva pertinent ad А, qui doctrinam de
figurato sumpsit e scholio (2), cuius posterior saltem pars Do-
nati est. Sed etiam quae praecedunt: id est....egregie p.c. в.
a Donato abiudieanda sunt, secundum quem in (1) et ad Eun. I
2.9 „plerique omnes" non intelligendi sunt plerique, ut est

DONATUB. | 289

in hoe scholio, sed omnes adulescentuli, idque probavit, ut
vidimus, А (1). Igitur ,id est" sqq. alii denuo tribuenda sunt.
Hine etiam initium, ,quod faciunt" pro ,quae faciunt", а
Donato adiudieaverim; secundum hune ,quod" erat figurata
locutio, nihil amplius, quam illustravit exemplis in (2).

81 Horum ille nihil egregie praeter cetera studebat.

Don.: egregium dicitur, quod ex grege eligitur, sed hic
»egregie" valde, nimis. A: non est ergo ad laudem positum:
haec, inquit, ut cetera, similiter studebat.

42 Don.: artificiose ,triennium" dixit, cum posset plus mi-
nusve temporis ponere, ut sit verisimile unum annum fuisse
pudicae parcaeque vitae, sequentem condicionis acceptae, tertium
mortis. Ex hac idonea triennii distinctione aut А aut alius
magister, nisi fuit ipse Philosophus, ansam cepit ludendi ita:
primo ergo anno ignorata est Pamphilo domus Chrysidis, secundo
est Giycerio cognitus, tertio nupsit 60усегішп Pamphilo et pariter
invenit parentes.

Interpolationem iam notavit W.

50 „Unus et item alter": praeter unum duo, ex quibus
alter, ut sint tres, nam ,hi tres simul amabant" (vs. 60), ut
Vergilius (Есі, VIII 99) ,alter ab undecimo". А conclusit:
ergo alter non est secundus sed tertius.

Eugraphius verbose, ut vulgo, similia praebet et exemplum
Vergilianum. Servius ad l.l.: „id est tertius decimus, ,alier"
enim de duobus dicimus".

91 Unam aspicio adulescentulam

Don.: ex consuetudine dixit ,unam", ut dicimus ,unus est
adulescens": tolle ,unam" et ita fiet, ut sensui nihil desit,
Sed consuetudo admirantis non erit expressa. À: ,unam"
ergo тф 1дшттлф (== consuetudine) dixit.

I. 2.29 Bene ,lege atque omine", quia leges auspiciis ser-
vatis ferebantur — ergo sic intellige, quasi diceret: ea condicione —
et antiqui auspicato omnia faciebant, quae rata esse vellent.

Sic optime haec distinxit W. Iam agnoscimus auctorem in-
terpolatoris.

290 DONATUR.

99 Bona verba, quaeso
Don.: eóQwuuieuóc, quasi dicat: meliora loquere, rogo te.
А: ergo eum admonitione „bona verba", inquit, rogo te.

I 3.2 (8) Quae si non astu providentur

Don.: provisio rerum duas significationes habet: providemus
enim nobis tam bonum negotium quam malum; malum, sicut
si quis eminus veniens telum providerit atque caverit. А:

ergo hie ,providentur" caventur, vitantur. Idem (4): est ergo

peraQop&, confer. praec. vv. Donati.

I 5.85 „Egon istuc conari queam"? (1): ideo sic Pamphilus,
quia Ша invidiose non „deserere cogaris", inquit, sed ,deseras'".
(2): non perficere sed conari: velle aliquid ad scelus effectio
(corrige affectio coll. Cic. de Off. III 29) est, etiamsi non
potest fieri; hie enim voluntas, non factum damnatur, ut Ver-
gilius: ausi omnes immane nefas ausoque potiti (VI 624).

А (8): ergo ,conari" levius est quam facere.

Descripsi haec omnia non tantum ut appareat scholium (3)
pertinere ad Donatum in (1), sed etiam ut novum scholium
Philosopho vindicem, quem deprehendimus in (2) propter
non — sed et propter exhibitionem doctrinae a loco Terentiano
prorsus alienae atque exemplum ineptum.

II 1.10 Tu si hic sis aliter sentias

Don.: „hic? gestu scaenico melius commendatur, nam haec
magis sSpectatoribus quam lectori sunt., „Не” ergo se ipsum
ostendens dicit.

Interpolationem iam notavit W.

99 Aut tu aut hie Byrria
Don.: ,hie" 3«xrix86: quasi efficaciorem ostendit. А: ergo
ad comparationem alterius refertur.

ПІ 1.8 Don.: simpliciter dixit: „ab Andria est" pro „Ап-
driae est", nam ex usu віс dicere solemus. À: ergo ,ab
Andria est" hoc est: ,Апдгізе est". Sequitur scholium Phi-
losophi per an.

ПІ 2. © ,Signa esse ad salutem": deest ,haerentia" aut
»pertinentia"; sic in Heautontimorumeno (I 2. 28) „atque haec

DONATUS. | 291

sunt ad virtutem omnia", — (2): absolute ergo dixit, ut desit
aliquid tale. — unde et nos dicimus quid ad rem? vel quid ad me.
Dividitur Donati scholium conclusione lineolis indicata.

IH. 3.1 Sr. Iubeo Chremetem ... Cung. O te ipsum quae-
rebam

(2) Ferme aliquid iubere velle est — „iubeo” ergo: volo.
(9) Et deest: ,salvere", quod opprimitur ab alterius personae in-
terventu — ut Vergilius (V 386) reddique viro promissa iubebant.

Interpolationes notavit W. Prior per ergo debetur то А,
altera per deest peculiari magistro tribuenda est, quem postea
cognoverimus.

98 Principio amico filium restitueris,
Tibi generum firmum et filiae invenies virum
Don. breviter: ,, principio", nec intulit ,secundo". А conclusit:
restitueris — invenies, ergo ZvaxoAcvÓov duplex.

44. Ipsus mihi Davus, qui intumust eorum consiliis, dixit

Don.(?)'): rhetorice adnotat: est commendatio testis, ut „in foro
modo e Davo audivi" (vs. 302). Addidit A: ergo ,ipsus" quasi
qui maxime sciat.

III 4. 27. Utinam mihi esset aliquid hic quo nunc me prae-
cipitem darem!

Don.: Non dixit ,gladium" aut , laqueum" ne esset tragicum.
А: Ergo bene pressit dicens ,praecipitem darem".

IV 1. 54. Si quid praeter spem evenit

Don.: ,evénit" producta magis, quia hoc perpetuo non vult
accidere Pamphilo. А: Ergo ,evenit", non ,eveniet" aut
,evénit" media correpta.

IV 5.14 2). Exemplum Donati e Ciceronis Verr. II 87: „ita
habeantur itaque dicantur" cum versu Terentiano comparans
adnotavit А: ,Aa/ita" ergo plus est quam dicta".

Locum notavit W.

1) Huiusmodi scholia rhetorica а Donato adiudicanda esse videbimus.
9) Reliqua huius magistri scholia per ergo inveniuntur IV 8. 11 (8), 4.24. V 4. 84.

292 DONATUS.

б. Scholia рег ,nam", „епїш”.

I 1.1 (6) Sosiae persona protatica est — non enim usque ай
finem perseverat. — ut est Davi іп Phormione, in Hecyra Phi-
lotidis et Syrae.

Verba а Wessnero iam inclinatis litteris expressa quasi
glossema sunt той А. Eiusdem notae sunt quae sequuntur:

9»

2 (1) Don.: ,adesdum', ,ades" imperativum est, „dum
vXpéAxoy. Est enim productio. | Notavit W.

18 (2) , Haud muto factum" Donatus recte adnotat: vetuste:
non me paenitet. Noster fuit, opinor, qui adiecit: nam si
quid paeniteret infectum velle dicebant. Нос autem derivasse
videtur ex exemplo Donati in (7) ,nollem factum" (Ad. II 1. 11).
Eidem supra (p. 288) tribui schol. (8) per ergo.

90 „Aut ad philosophos": mira £AAenpig est et familiaris
Terentio. | Sie Donatus, unde А: nam possumus subaudire
,audiendos" sive ,sectandos'. Haec supplementa recte se
habent, sed Donatus talia nusquam addit, nisi ubi prorsus sit
necessarium.

49 „Interea mulier" e.q.s. Don.: hic digressio est (cf. Eu-
graphius ad һ. 1.), addidit А: nam proposuit gnati vitam dicere.
Of. quae modo scripsi ad vs. 90. Supra vidimus (p. 289) etiam
schol. (4) ab eodem auctum esse adnotatione per ergo.

98 „Ut nihil supra" .#Алге {л Terentiana. А: nam non ne-
cesse est subiungere duos versus. Solus А huius modi sup-
plementi duorum vss. a quibusdam, ut videtur, temptati me-
moriam nobis servavit. Cf. Hartman de Ter. et Don. p. 131.

102 „In ignem imposita est" fAAenpis. А: non enim quae.

119 „Pro uxore habere hanc peregrinam" : ut alibi (III. 1. 11)
,adeone est demens? ex peregrina?" біс Don., sed А: nam
hoc nomine etiam meretrices nominabantur, — quod sumpsit
ex Donati adnotatione ampliore ad III 1.11.

191 „Ita tum discedo": proprie, — non enim ,аһео” —
unde discessio. Interpolavit A.

DONATUS. 293

125 Prope adest cum alieno more vivendumst mihi

Don.: ,cum" pro quando. A: hoc enim significat ,cum".
Supplementa magistri, ceteroquin non stupidi neque indocti,
nonnumquam tam puerilia sunt, ut in tironum usum, quibus
Terentium et Donati scholia interpretaretur, dictata esse credas!)

I 3.6 (4) „Primum iam": ó$év. Sic simpliciter Donatus, ut
I 2.9: ,necopinantis": 9Феу. А perperam addidit: est enim
&vxcTp0(4 pro iam primum. De hac figura vide Donatum ad
] 1. 144.

I 5.7 Id mutavit, quia me immutatum videt?

Don.: zapómowv. А: nam quotiens verba sunt apógoivy
dicitur, quotiens nomina, z«govouzcia, — quae sumpsit a Do-
nato ad I 9.19: amabant veteres de proximo similia dicere, ut
Cicero (exempl. Verr. IV 27), et quidem si in verbis sunt ra-
poxo dicuntur, si in nominibus vapovouacixi. | Denuo А ad
IV 4.37 post Donati vv.: „de proximo тхрішооу repetivit",
subiunxit: „quando nomina sunt тороуоросіш, quando verba,
Tapimoiov dicitur”, quam interpolationem iam notavit W.

56 (7) „Te obtestor" sextum ræpéaxov. Addit A: dixit enim
iam „quod ego te per hanc dexteram ого” (vs. 54)?).

II. 1.28 Снав. Sed si id non potest aut tibi nuptiae haec
sunt cordi

Don.: hoe (scil. postrema vv. „aut tibi" sqq.) ad Pamphilum
pertinet, non enim unum et idem est (nempe cum eo quod
praecedit „si id n. p."). Addit А: nam si idem esset, „tibi
nuptiae hae sunt cordi" supervacuum esset additum.

П 9.18 Nempe hoc sie esse opinor: dicturum patrem

„Ducas volo hodie uxorem"; tu , ducam" inquies
Don.(?) rhetorice: ab imitatione. А: mimesis enim dicitur.
Verba notavit W.

II 6. 4 ,Nihil prorsus" dicitur in quo nulla est ambiguitas.
À: est enim confirmatio negantis.

l) Hinc eidem magistro alia fortasse leviora scholia addici possunt, quale est e. g.
I 3. 5 (5): subauditur timeo.
2) Cf. supra I 1 2.
19

994 DONATUS.

5 „Нос male habet virum": sigvvixüg ,virum" dixit defes-
sum senem — modo ') enim ioculariter dixit ,virum" — ,vir"
enim modo ad vituperationem cum ironia, modo ad laudem
sumitur sine ironia.

Interpolatio a W. notata est.

22 22 ,Meorum aequalium potissimum" : aequalium (ab? aetate,
potissimum а dignitate. А: etenim potis potior potissi-
mus facit.
Interpolationem notavit W., sumptam a Donato ad II 6. 6:
est autem nomen potis et facit potior potissimus.

Ш 2. 6 ,Scitus" elegans, pulcher, quam Graeci xopipóv di-
cunt. A: quod enim quis scit, hoc scitum et pulchrum est.
Notavit W.

III 9. 17 Quasi &i illa tua sit Pamphilique ego sim pater
Don.: Nota suavissimam varietatem. А: non enim dicit
„quasi illa tua sit et ille meus".

V 4.52 (4): „Haud ita iussi": sic enim praeceperat: ,qua-
drupedem constringito" (V 2.24). А breviter repetit initium
Don. (2) ?).

c. Scholia per ,et est", ,id est", aliasque particulas
et formulas.

Haec quoque scholia eidem modesto interpretatori Donati et
asseculae reddenda esse ipsorum natura demonstrabit.

I 1.10 Don.: , Mihi" ѓифасіу habet. А: quod mihi liber-
tus factus sis, non filio.

48 Lana et tela, victum quaeritans
Don. (1): Subdistingue ,tela", finis enim laboris est , victum
quaeritans", ut Vergilius: ,cum femina primum" e.q.s. (Aen.

I) Modo sic positum apud Donatum significat hoc loco, sequitur hunc usum
magister À.

2) Reliqua scholia per nam et enim inveniuntur IV 2.2, 25.2 (in medio Don.),
IV 3.14 IV 5.8 (nam pòc). V 2.7 (non est enim), 29 (assum. est enim). V 3.8
(nunc enim), 26 (nam deditio).

DONATUS. 995

ҮШ 408 sq.) — её deinde (i. е. post ,tela") finem laboris
intulit. |
Postrema ,et deinde ... intulit" ab А addita videntur.

54 Ut una esset
Don. (4): ,Una" simul. А: id est: una cibum сарімгив.
Cf. vs. 61.

100 Don. (2): ,Funus" a funalibus dictum est, ut supra
(81) notavimus. А: et est funus pompa exsequiarum. Repe-
tivit hoc indidem. |

108 Ut consuetum facile amorem cerneres
Don.: Mire non ,suspicarere" dixit sed ,cerneres". Pergit
tironibus А: et est ordo: „facile cerneres".

120 Don. (3): „Ше instat factum" : Plautus: „instare factum
simia" (Merc. П 1. 18), et est Zpyaicuóc. А: „instat factum"
vetuste, id est: instat dicere factum esse.

Talia igitur non ab excerptore Aelii Donati repetenda sunt,
sed ab eiusdem commentatore.

199 Ea primum ab illo animadvertenda iniuria est

(1): Nota participium а passivo ,animadverienda", id est
castipanda ас vindicanda est.

(2): „ab illo...iniuria", id est quam facit, non quam patitur.

(9): „Ea p. а. i. an.": ut iam hoc sit peccatum, quod re-
cusat nuptias, non quod amat adulescens. — Ideo ergo „ргі-
mum" dixit.

(4): ,animadvertenda i.e.": vindicanda, exsequenda.

(5): E? bene „ab illo" dixit ,iniuria", certissimam enim no-
tavit personam, quae debeat pro iniuriis poenas solvere. Quodsi
dixisset „iniuria eius", amphiboliam fecisset, utrum, quam
passus est ab alio an, quam ipse aliis intulit.

Ex his scholiis sanum Aelii iudicium et doctrina agnoscitur
in exegetico (9) et in grammatico (5), praeterea ex semasio-
logicis ei dandum videtur (4) propter formam magis exquisitam
,exsequenda". А ad (8) eonclusiunculam addidit: Ideo ergo
pr. d, quam redactor commenti perperam illie inseruit, cum
pertineat ad (5). Denique (1) fere repetitio est scholii Don. (4),

996 DONATUS.

sed ita ut pro ,exsequenda" magister Ше, qui ideo А non
fuisse videtur, suum inventum substituerit. De hoc igitur postea
videbimus.

181 Ut per falsas nuptias vera obiurgandi causa sit

Don. nihil amplius dedit quam: ,2утібетоу”, sic enim solet
in huiusmodi formulis, cf. IV 5.9, al. А interpretatur: quia
falsas" dixit, intulit , vera".

144 „І prae". Don.: figura &утістрофуи. А: quod nos „ргаеі”
dicimus. Cf. p. 298, I 3. 6.

I 2.10 ,Oseitantes". Don. (3): oscitatio est animi otium
et securitas, dicta ab ore ciendo. (4): ,oscitantes" securi,
id est nihil providentes Hoc alii potius magistro tribuerim,
qui non tam anxie Donati vestigia pressit, de quo postea.

I 2.90 „Ап nondum etiam". Don.: quartum zapéAxov.
А: quia abundat etiam. Cf. I 1.2.

І. 3.5 ,Opitulor". Don. (4): Opitulatio dicta ab opem
tollendo. А: hoc est ferendo.

19 Don.: ,Operae pretium" dicitur de mirificis et laudabili-
bus, nam еі ea quae magna sunt, etiamsi mala, tamen admi-
ramur et libenter audimus. А: et hoc pretum est operae і. е.
audiendi.

I 5.5 Quod verbum audio!
Don.: ,verbum" pro a4£ióuare more suo posuit. (Cf. I 1. 18).
А: id est „uxorem dare" quod aW (тв. 3). |Notavit W.

86 Exemplum a Donato citatum ex Eunucho I 1:20: ,egone
illam, quae ilum, quae ше”, explicatur ab А: „guae illum”
id est amat, „quae me" id est поп amat. | Notavit W.

51 „Huius formam atque aetatem". Don. (4): duplex causa |
commendationis, formae et aetatis. ^ Parum opportune addidit
А: et supra: ,una forte adspicio adulescentulam forma" (I 1. 91).

54 „Quod te per hane dexteram". Don.: „quod? propter
quod, ut ,quod te per superos" (Aen. II 141). А: ей ordo:
„propter quod oro". Notavit W., et vide supra ad I 1.108.

DONATUS. 297

60 (6) „Te isti virum do amicum tutorem patrem” apparet
(scil. eam solemniter dare), quod iungens dexteras haec dicebat.
A: ideo et supra „per hanc dexteram obtestor" (vs. 54).

II 1.10 Praeter interpolationem supra (p. 290) indicatam ,
duo aliae etiam ad magistrum А revocandae videntur, quas
notavit W:

(2) Pro: atque eccum Pamphilum, et dein: ut si dicas: sapiens
sed miser: hoc enim discretivum erit.

II 1.15 (3). Si ,quidni" legeris, subaudiendum ,adeas".
А: ut sit, „quidni adeas, ut" е. д. в.

əl (5) „Id gratiae poni (pro: apponi) sibi" addi in gratiam
suam. Quod А adseripsisse videtur: „id est: sibi gratiam
mereri" — nititur falsa lectione , poni".

92 RNuptias effugere ego istas malo quam tu adipiscier
Don.: Interposita distinctione vultuose hoc dicitur. А: Aoc
est cum gestu. Моіатіі W.

II 3.7 (7) „Dictum ac factum": proverbium celeritatis.
А: id est cito.

24 Ке resciscat mi esse ex illa cautiost

Don.: cautione opus est. А: hoc est, cavendum est.

Igitur in huiusmodi scholiis altera adnotatio non est repetitio
scholii Donatiani nec debetur excerptori alteri, sed interpretatio
est illius.

П 4.7 (8) et (4): ,Commutaturum patrem (unum esse

verbum*" iurgium habiturum, — Лос est enim „verba commu-
tare’ — ') altereaturum; in Phormione віс (IV 3.33): „tria
non commutabitis verba hodie inter vos" -- quod est dabitis

atque accipietis, id est, iurgabitis.
W. iam distinxit interpolationem priorem, ego addidi poste-
riorem, non minus certam per quod est.

П 6. 4. Post (1) et (2), quae constituunt scholium unum

1) Exclusi lemma ,commutaturum". Ad Phorm. l.l. Don. similiter: proprie
әу. с.” est quod altercari dicimus.

998 DONATUS.

continuum Donati, А pergit: et est ғ0Фишсшос antiquorum pro
,uihil".

ПІ 2. 18. Tibi videor esse, quem tam aperte fallere incipias
dolis ?

Don.: дуо д” vós cito (i. e. oratione festinata). А: et „fal-
lere" et ,aperte".

28 (2) et (3) Id ego iam tibi renuntiabo, ere, futurum"
Don. (2): ,re" syllaba apud veteres interdum abundat, ut modo
— renuniio pro nuntio — et Cicero ,renuntiatur mihi" (Verr.
II 149).

Interpolationem notavit W. Ех hac autem et consimilibus
interpolationibus verisimile fit, magistri additamenta stetisse
olim in margine commenti alicuius Donatiani (iam ab excerptore
contracti?) idque cum sigillo indicante locum quo pertinerent,
eaque deinde in textum fuisse recepta.

ПІ 3. 40 „Quid istic?" Don: concedentis et veluti victi
verbum, tamquam si diceret ,quid?" А: abundat ,istic".

IV 1.29 ,Cum patre altercasti": legitur et ,altercatus es".
Donatus lectionem variam indicare solet, per ,legitur et", quod
praetervidens А inscite adscripsit: non enim alterco dicimus.

IV 2.11 ,Per omnes tibi adiuro deos". Don.: ,ad" auctiva
particula est, ut ad mirabiliter valde mirabiliter, e£ adverto,
addo. Of. IV 1. 89 (8).

14 „Hanc nisi mors mihi adimet nemo". Don.: perseverat
(nempe in ea modestia, quam Don. designavit ad vs. 18 (4) et
(5)), ne dicat ,pater". А: pro: non adimet pater.

IV 3.8 ,Amicum amatorem virum". Don.: Amicus animi
est, amator corporis: non enim continuo amator et bene vult,
ut Dido amavit quidem Aeneam, sed non et amica fuit, quae
ait: „non potui" e.q.s. (Aen. IV 600), et idem Catullus (72. 8):
„Cogit amare magis, sed velle minus".

Elegantissimo scholio Donati А perperam addidit: „et est
hic officium et blandimentum", — neutrum est, sed exprobratio
Pamphili, qui descivit ab amore et amicitia.

DONATUS. | 299

19 Quia, si forte opus sit ad erum iurato mihi !)

Don.(?): Sic locutus est, ut explicari atque intelligi non possit :
aut enim deest ,ius", ut sit: ius iurandum. — Лиғапйит pro
iusiurandum — aut ut vulgo dicitur ,iuramentum".

Interpolationem notavit W.

IV 5.5 „Sed quos perconter video". Don.: Interrogatio
est, cui necessario respondetur aut etiam aut non, percon-
tatio, cui nihil horum, ut si quis dicat: ubi habitabat
Chrysis? dicatur: ecce hic. — Ресотайо, ut si quis dicat:
cur adulterium commisisti? — Simul etiam modeste et mature
et de se nihil interrogaturus coepit а blandimentis.

Verba notavit W. Inter duo scholia Donati se insinuavit ad-
notatio alicuius magistri, qui А esse potest.

15 ,Nune me hospitem lites sequi". Don.: et ,me" et
»hospitem" et „lites sequi" mire dicit, — ,те” cum emphasi,
id езі senem et remotum а litibus, „hospitem hoc est peregrinum,
„lites sequi id est pauperem — totum Quer» ёи Фасғос.

Lepidum exemplum, quomodo magister breve scholion Donati
tironibus explicuerit. Verba notavit W.

19 ,Grandiuscula iam profecta est". Don.: ad partem aetatis
refertur grandis, — id est: grandis natu est — maior autem
generaliter et ad summam aetatis refertur et ad comparationem
aetatis pariliter positum.

Notavit W. Postrema vv. „par. pos." non intelligo.

V 1.15- „Per ego te deos oro u. n. a. i. i. c." Don. (?) rhetorice:
defensio per coniecturam. А: et est ordo: per deos oro te ego.

18 „Ubi ea causa quam ob rem haec faciunt". Don.: Zvaxé-
AovÓov, nam non intulit „ob quam causam", cum supra dixerit
„еа causa", sed quasi dixerit „ubi ea res", intulit „quam ob

rem”. А: aut ,rem" abundat, aut „causa”.

V 2.14 „Nescio quis senex modo venit”. Don.: bene „nescio
quis": etenim si notus esset, videretur gratificari. Donati
verbum ,gratificari" віс interpretatus est А: 74 est gratiosus
esse testis et minus verus, — Notavit W.

1) Cf. lectionis varietas apud Um pfenbach.

300 DONATUS.

V 8.6 „Num cogitat" e.q.s. Don. (4): ut solent irascentes,
avertit orationem a secunda ad tertiam personam. À: ab ea
cum qua loquebatur ad aliam.

16 ,Sollieito". Don.: sollicitam reddo. А: id est contristo
et perturbo.

V 4. 10 „Ас meretricios amores «nuptiis conglutinas?»"
Don.: Peius lenocinio crimen ingessit, non amicam facere de
meretrice, sed coniugem. А: „nuptiis couglutinas" hoc gra-
vius est lenocinio.

27 ,Rhamnusium"''. Don.: Piraeum, Rhamnus et cetera huius-
modi maritima Atticae proprie intellegenda sunt. A: Rhamnus
pagus Atticae est.

V 6.8 „Моге hominum evenit" e.q.s. Don.: Quia fama mali
celerior өзі quam boni. А: id est: ut facilius mala quam
bona nuntiantur.

Satis exemplorum dedisse mihi videor ut cognoscatur ludi
magister, non tam Terentii quam Donati interpres fidelis et
modestus, aeque diversus a Philosopho atque ab aliis interpola-
toribus ad quos iam transeo. Іп his autem distinguendis non
tam certa res erit, cum non ita inter se differant, ut alter ab
altero liquido discerni semper possit.

Initium facio ab illo, quem insignibo littera B. Dictiones
elliptieas, etiam simplicissimas, sedulo indicare studuit, usus
certis formulis: deest, deest ... ut sit, aliis, et non raro
plura supplementa suppeditavit ac saepe minus apposita.

$2. Magister B (,deest").

Prol. 10. 4 (4). , Utramvis", deest ,harum".

I 1.2 „Paucis «te volo»". Deest ,colloqui" aut , verbis",
et est figura оуллииЧис. Postrema tantum: „е. Ё. с.” Donati
sunt, cf. ad vs. 20, III 5. 1, V 2.3 et 29.

9 Nempe ut curentur recte haec? Immo aliud
Don.: (2) „haec? декхтікіс — et (4): bene дутёбухгу TG

DONATUS. 301

nempe rò immo. В: (3) „nempe ut curentur" deest , vis",
ut sit: „nempe vis"; idem post (4): et deest ,, volo".

7 (3) ,Exspecto quid velis". ,Поп.: ,exspecto", desidero, ut
Vergilius: ,exspectate venis" (Aen. II 283). В: (4) „quid
velis" deest ,scire", nam si dixisset ,quod velis", nihil desi-
deraret. | Supplementum et reddita ratio aeque inepta sunt.
Ceterum quod habet ,desideraret" id indicat eum hoc subiunxisse
всһоПо Donati.

29 Liberius Qvivendi»". Don.: non est comparativus gradus,
non enim libere ante vivere potuit ,dum aetas metus magister
prohibebant" (ув. 27), ergo deest ,aliquanto", ut sit „aliquanto
liberius". (2): ,vivendi" deest ,ei".

Prius additamentum, quod falsa continet, iam deprehendit W.

94 Adprime in vita esse utile ut ne quid nimis
(4): deest ,agas", ut sit „п. q. n. agas”.

98 Numquam praeponens se illis, ita ut facillume
Bine invidia laudem invenias et amicos pares
Magister ignarus sermonis comici (cf. Spengel ad h. 1):
»ita ut" deest faciens, volens, agens.

оо ,Egomet continuo mecum” : deest volvebam, cogitabam,
versabam.

56 (6) ,Оһвегуаһата”: deest tamen, hoc est: quamvis captus
erat et iam habebat (cf. praecedentia „certe captus est, habet”),
tamen observabam. Falsum.

111 „Nec satis ad obiurgandum causae": deest habui vel
erat, ut Vergilius: ,nec sat rationis in armis" (II 314). Haec
Donatus, quae B sic supplevit: et hic (i. e. apud Verg.) ,est"
vel „habui? deest ad sententiam.

Etiam Don. supplementa dedit, sed certa de causa, velut
h.l. propter exemplum Vergilianum, et 118 „deest ве” propter
ambiguam structuram.

122 „Non tu ibi gnatum?" Don. recte: &rosiwmyciç (cf. 188,
П 9. 7 sq). B: vel #ллечис̧, deest invasisti, obiurgasti, ad-
ortus es.

802 DONATUS.

I 2. 15. Hocine agis an non? Ego vero istuc
Deest ,ago" vel ,audio"!

17 (1) Dum tempus ad eam rem tulit, sivi, animum ut
expleret suum

Deest ,8ө”, ut sit: dum se tempus praebuit , quia supra (vs. 151)
dixit „tute his rebus finem praescripsti, pater". ^ Vide quam
perplexe mentem suam exprimat: vs. 151 comparari potest cum
sententia, non cum forma huius versiculi. Et falsa est suppletio
pronominis reciproci (cf. Spengel ad h. 1.).

бей operae pretium est adscribere reliqua scholia ad h. v.
(9) ,Bivi, animum ut expleret suum" mira !) ratio cur si-
verit, ut et hoc, quod permisit, ad bonam frugem permiserit,
non ad luxuriam.

(8) „Ad eam rem tulit": ,tulit" absolute.

(4) Et deest ,se'.

(5) ,Sivi" autem distingue: est enim modo ,віуі” permisi
cessavi.

(6) ,Sivi" antique. Aliter in Adelphis: ,non siit egestas
facere nos" (I 2. 24).

Donati doctrinam et acumen habemus in (2) (3) (5) (6) et
ex (9) apparet secundum illum nihil deesse ad ,tulit". Itaque
qui scripsit (4) partim repetivit magistrum nostrum ex (1),
quae re confirmari videtur illorum opinio, qui redactorem com-
menti nostri ex duarum saltem editionum Terentii marginibus
opus suum compilasse putant, quarum in altera erat longius
Schol. (1), in altera compendium (4). Ceterum haec quaestio
intrieatior est, quam ut in transitu tractari possit. Tantummodo
hic illie indicia notare iuvat, quae ad eius solutionem pertineant.
Donatus in suo commento prius dedisse videtur (9), quod ini-
tium versiculi respicit, dein de altera versus parte prius (6)
de archaismo, tum (5) de interpunctione, tandem (2) de sen-
tentia. Magister sine respectu Donati suum (1) dedisse videtur.

I 4.7 Sed quidnam Pamphilum exanimatum video? vereor
quid siet |

1) Mira, mire, similis laudem habent apud Donatum.

DONATUS. 308

(2) „Quid? ob quid, propter quid ') sit examinatus, (3) aut
aliter ,quid sit" id est: quid sit negotii; (4) sed quidam putant
»quid'" pro quare, ut „quid veniant" (Verg. Aen. I 518).

(5): Aut deest propter, ut sit propter» quid.

In (2) (8) (4) Donatus rettulisse videtur opinionem suam et
eorum commentatorum, qui antecesserant , Probi, Aspri, Acronis °).
Scholium (5) repetitio est scholii (2) quod redactorem denuo
non in eodem, sed in altero fonte invenisse veri simile est.
Utrum in (2) (3) (4) habeamus Donatum plenum et integrum
an laceratum et a magistro vel redactore in hane formam re-
dactum (aut —aut — sed), nondum diiudico.

I 5. 50 Accessi. Vos semotae, nos soli. Incipit

(1) Figurae proprie Tereutianae, 4суудетоу et Әлеге, —
„Vos semotae" : deest ,estis", „nos soli" : deest ,,Iremansimus" —
ut est illud: „egone illam, quae illum, quae me" (Eun. I 1. 20).

Donatus dedit tantum scholii initium et finem. Media otiosa
magistri additamenta sunt. Alia res est in scholio ad Eunuchi
ll, ubi asyndeton et ellipsis pro rei necessitate a Donato ac-
curate periractantur.

(2) ,Incipit": deest „dicere”.

I 5.65 Verbum unum cave de nuptiis, ne ad morbum hoc
etiam

(1) Deest ,dieas". Figura &ллғдіис. (4) „Ne ad morbum hoc
eliam" iterum ZAAenLic, deest enim accedat. Prima vv.: deest
„dicas? magistro reddenda videntur, reliqua omnia Donato.

1) Formnla ~ob”,, әргоріег id" sim. derivatur а Donato, qui opportunitate data
eam adhibuit, veluti supra et I 5. 54 Quod te per hanc dexteram; quod
propter quod, ut quod te per superos (Verg. Aen. П 141). quem locum Magister
imitatus est III 3. 24: deest ob ut sit ob id, ut Vergilius quod te per superos
... ого. Etiam Donato dandum videtur ПІ 3.3 id viso: id ob id — viso ad
videndum venio. Ad Magistrum referenda sunt haec scholia:

II 2.8 laetus est nescio quid deest propter, ut sit propter nescio quid =
V. 1. 22.

19 id faves deest ob, ut sit ob id.

II 3.2 id succenseat: id ob id propter id.

ПІ 2.19 quid credas? propter quid aut propter quam rem aut quomodo.

V 2.92 quid illum censes? (scil. facere) deest propter ut sit propter «quid».

2) Cf. infra ad IV 1.81.

299 DONATUR.

5. Scholia per ,nam", ,enim".

I 1.1 (6) Sosiae persona protatica ені — топ enim usque ad
finem perseverat. — ut est Davi in Phormione, in Hecyra Phi-
lotidis et Syrae. |

Verba а Wessnero iam inclinatis litteris expressa quasi
glossema sunt той А. Eiusdem notae sunt quae sequuntur:

2»

2 (1) Don.: ,adesdum", ,ades" imperativum est, „dum
vXpéAxov. Est enim productio. | Notavit W.

18 (2) „Haud muto factum" Donatus recte adnotat: vetuste:
non me paenitet. Noster fuit, opinor, qui adiecit: nam si
quid paeniteret infectum velle dicebant. Нос autem derivasse
videtur ex exemplo Donati in (7) ,nollem factum" (Ad. II 1. 11).
Eidem supra (p. 288) tribui schol. (8) per ergo.

80 „Aut ad philosophos": mira #Алг ле est et familiaris
Terentio. | Sie Donatus, unde А: nam possumus subaudire
,aÓudiendos" sive ,sectandos'. Haec supplementa recte se
habent, sed Donatus talia nusquam addit, nisi ubi prorsus sit
necessarium.

42 „Interea mulier" e.q.s. Don.: hic digressio est (cf. Eu-
graphius ad һ. 1.), addidit А: nam proposuit gnati vitam dicere.
Cf. quae modo scripsi ad vs. 30. Supra vidimus (p. 289) etiam
schol. (4) ab eodem auctum esse adnotatione per ergo.

98 „Ut nihil supra" zAAenpis Terentiana. А: nam non ne-
cesse est subiungere duos versus. Solus А huius modi sup-
plementi duorum vss. a quibusdam, ut videtur, temptati me-
moriam nobis servavit. Cf. Hartman de Ter. et Don. p. 181.

102 „In ignem imposita est" fAAenpi. А: non enim quae.

119 „Pro uxore habere hanc peregrinam" : ut alibi (III. 1. 11)
,adeone est demens? ex peregrina?" Sic Don., sed А: nam
hoc nomine etiam meretrices nominabantur, — quod sumpsit
ex Donati adnotatione ampliore ad III 1.11.

121 „Ita tum discedo": proprie, — non enim ,аһео” —
unde discessio. Interpolavit A.

DONATUS. 305

(scil, apud Verg.) „est? — est autem nomen ,potis" et facit
potis, potior, potissimus.
Habemus hunc quoque magistrum in medio Donato.

ПІ 1.10 „Quid hoc". Don.: senex éAaerTixGe. — Adiunxit
B: deest enim „rei est”.

11 (1) Adeon est demens? ex peregrina? Iam scio, ah!

Don.: fAAempig per &rosiwryciv apta cogitanti; reliquum autem
sic pronuntiat quasi reperto consilio. (4): „ех peregrina":
&To00197401;, deest enim „ut filium suscipiat" aut aliquid tale.

Ecce discrimen inter subtilem elegantiam Donati, qui aposio-
pesis naturam lectori intelligendam relinquit et plumbeum
magistri supplementum.

Ceterum denuo (1) et (4) ex diverso fonte derivanda videntur.

19 ,Num immemores discipuli?" Deest ,nunc". Schopen
correxit ,sunt". Fortasse legendum „порс sunt”.

ПІ 2.16 „Num veritus?'. (9): Veretur liber, metuit
servus — (3): ей deest „ев: apta ӘЗецие irascenti — alibi
(Phorm. II 1. 2) „поп simultatem meam revereri!" Sic locum
dedit № евзпегив, sed minus recte.

Locum e Phormione Donatus sic legebat:

Nec meum imperium, age (pro ас, cf. Umpf.), mitto impe-
rium, non simultatem meam revereri saltem

et adnotabat: „Nec m. imp." rara Zzoció-7*7:6, nam non
sequitur ,sed", intulit enim ,age"; subauditur autem ,геуегегі”,
віс Lucretius: „nonne videre" (II 16). Est igitur Donatus ipse,
qui Алели irascentis in hoc Andriae loco illustravit exemplo
ellipsis vel aposiopesis irascentis іп Phormione. Itaque mag. B
dedit tantum ей deest ,,es", perperam , nam , veritus" = , veritu's".
Sequentia: ,apta £AA. ir." e.q.s. genuina sunt Donati. Falsam
differentiam (2): ,veretur l. m. s." olim vidimus a Philosopho
inventam esse (Mnem. XXXII p. 217).

III 3. 1 (3): Et deest ,salvere", quod opprimitur ab alterius
personae interventu. Invenitur hoc in medio scholio Donati una
cum interpolatione magistri A (cf. supra p. 291).

9 ,Visa" deest ,te". Don.: ad videndum venio.
р

308 DONATUR.

IV 1.7 „Post ubi tempus" „deest est", ut sit „tempus est”.

91 Immo etiam, quo tu minus scis aerumnas meas,
Hae nuptiae non adparabantur mihi

(1) ,Immo etiam" pro praeterea et amplius.

(9) Е 5 deest ,audi'.

(3) „Quo minus tu scis": ,quo" id est quod et deest , audi."

(4) vel accipe, ut sit quod vel quoniam.

(5) vel ,quo" id est ex quo aut qua re.

(6) aut certe erit sensus cum subauditione huiusmodi: immo
etiam, quo minus scis aerumnas meas, eo magis audi, aut:
immo etiam hae nuptiae non apparabantur mihi, quo ipso mi-
nus tu scis aerumnas meas, id est falsae nuptiae erant, quae
res te magis fallit irascique mihi cogit merito.

De hac structura particulae quo etiam hodie dissentiunt viri
docti. Spengel h. 1. ita interpretatur: „wodurch (ut in (5)
quo, qua re) es klar wird das du mein Leiden nicht genug
kennst ... Der Nachsatz ist eigentlich: so wisse (ut in (2) et
(8) deest ,audi"). Idem ad Ad. 680: „quo magis" weshalb um
so mehr" (— qua re) Brix. ad Captivos 430: ,quo minus
dixi quam volui de te, animum advortas volo", eig. um was
ich weniger, d. i. was ich dir noch nicht ans Herz gelegt habe,
das beachte ... Einfacher ізі die Annahme, zum Haupsatz
eo magis zu denken" (ut in (6) initio). Dziatzko h. 1. cor-
rexit quom tu minus, idem in Eun. 737 cum multis secun-
dum А?: quod intellexi. Hinc consentaneum est iam primos
Terentii commentatores, Probum, Aemilium Asprum, Helenium
AÁcronem, dissensisse de interpretatione et Donatum eorum co-
namina cum suis rettulisse in (9) (4) (5) (6) '). Scholium (8)
alicuius magistri est, qui repetit (4) partim et (2).

46 Hae non successit, alia adgrediemur via
,Hac n. s.": deest ,quod conabamur"; et proprie de bono

віс dicitur. ^ Sitne hoc Donati dubito.

V 1.20 ,Cum ibi adesse": ,tum" deest, ut sit integrum
„tum cum".

1) Cf. supra ad I 4. 7.

DONATUS. 807

V 2.8 Etiam tu hoc respondes, quid istic tibi negotist?
,hespondes": deest „ап поп”.

28 O Chremes, pietatem gnati!
"Еллис — deest enim , vides" aut aliquid tale — et est
ironia pro ,impietatem". Of. supra II 6. 6.

V 6.6 „Pater amicus summus”: deest ,eius".

Haec scholia ita comparata sunt omnia ut ab uno magistro,
qui ab A et Philosopho diversus est, ad imitationem denuo
consuetudinis et formularum Donati (deest, ob — propter)
et nonnumquam ad supplendam eius ellipsis vel aposiopesis
notationem, conficta esse debeant. Semel iterumque praeterea
invenimus scholium per deest repetitum e Donatino et, ut
veri simile est, inventum in altero fonie redactoris. Ceterum
eidem magistro sine dubio alia quoque scholia debentur, qnae
tamen nulla formae proprietate insignita repperire difficilius est.

58. Magistri C et D.

Supersunt multa scholia a Donato aliena, quae non tam
manifesia auctoris sui indicia prae se ferunt, quam ea, quae
magistris А et В et Philosopho adsignavimus, sed quorum
tamen facile duo saltem auctores distinguuntur et ab illis et
inter se diversi.

Alter, non indoctus et natura audacior, libenter impugnat Do-
natum aliosve, qui praecesserunt, interpretes, et adhibet exempla
sibi prompta a Vergilio plerumque, raro a Cicerone aliisque
Latinis, nonnumquam ab ipso Terentio, sed et exempla et in-
terpretatio eius saepenumero parum asatisfaciunt. Hic, quem
appellabo O, in memoriam revocat Philosophi operam, sed dis-
crepat prorsus in eo, quod nusquam philosophatur. Particulae,
si quibus utitur, sunt fere adversativae (sed cett.) vel disiunc-
tivae (aut, vel).

Alter contra placidior est et libenter sese adplicat Donato, in
hoc igitur consimilis magistro À, ita ut nonnumquam unum
eundemque esse suspiceris, sed ab eo differt in eo, quod in-
terpretationes verborum et sententiarum praebet sibi proprias.

808 рОМАТПВ.

Utitur, ut par est, saepe formulis hoc est, id est, sim.
Indicatur littera D.

Ex his quoque scholiis non pauca iam notavit Wessnerus,
ea nempe, quae, cum interrumpant aliquod scholium continuum,
externum peculiaris originis indicium exhibent. Ceterum exem-
plorum multitudo nune quoque iuvare debebit ad ostendendam
diversam horum magistrorum speciem.

Dabo haec scholia ex ordine versuum cuncta addita maiuscula
C vel D, ut distinguantur auctores. Ubi neutra legitur, res
incerta est.

Prol. 16 (1) ,,Contaminari" contaminare proprie est manibus
luto plenis aliquid attingere et — (2) contaminare contingere est —
polluere. | Notavit W. (D)

I 1. 9 Apud me iusta et clemens fuerit servitus

Don. (2): ,iusta" in qua nihil iniquum iubetur, ,clemens"
in qua etiam de iusto multum remittitur. Cf. eiusdem Schol. (1).
(9) ,i. et cl.": moderata aequalitas, cui contrarium Vergilius
ait „iniquo pondere rastri? et „iniquo sub fasce viam cum
carpit" (Geo. I 164, III 347 ubi tamen legitur ,iniusto" vel
»invito"), nam qui ,iustam" debitam nunc dici putant, nihil
afferunt ad iuvandam sententiam. Omnia inepta.

Pro ,aequalitas" Rabbow dedit „aequa talis", Wessuer
„aequa levis", et hic quidem ingeniose scripsit ,levis" propter
exempla, in quibus ,iniquus" significat ,gravis". Sed in tali
magistro nihil mutare tutius est. (C)

18 Post scholium Donati (3) haec sequuntur: nam male in-
telligit, qui putat ,adsimules" verbum significari. Impugnat id
quod Donatus docet ad vs. 141 (3). (C).

91 „Cur simulas igitur": Vergilius : et quae tanta fuit
Romam tibi causa videndi? (Ecl. I 26). Exempli rationem non
perspicio. (C)

24 Nam is postquam excessit ex ephebis

Ephebia prima aetas adulescentiae est. біс Don., mag.
addidit: adulescentia est extrema pueritia. | Secundum Varro-
nem, apud Censorinum d. d. n. 14 et Isidorum II 11. 4, pue-
ritia et adolescentia a doctis aceurate distinguebantur. (D)

DONATUS. 309

90 Ut animum ad aliquod studium adiungant, aut equos

alere, aut canes ad venandum, aut ad philosophos

Post scholium (1) Donati et magistri À (vide supra p. 292)
sequitur :

(9) „ad ph.” vitium est, quia dixit „ad aliquod studium”. (C)

(3) aut si „ad philosophos”, separanda erit locutio sic „ut
animum adiungant ad philosophos”. (D)

Шиа alterius est magistri, qui adoritur ipsum Terentium,
hoc modestioris illius, qui nonnumquam Donati opinionem re-
fert, ut hoc loco nimirum, et infra vs. 56. Eugraphius
explicat minus recte: „ad sapientiam atque doctrinam”.

Ceterum ex h. 1. manifestum est, hunc magistrum D illi 0
esse posteriorem.

. 99 Feruntur onera et sustinentur supplicia. Additamentum iam

notavit W. (D)

47 Post scholium (3) Donati partim et Philosophi (Mnem.
XXXII p. 215) sequitur inepta differentia :

(4) Sed dure in alterum, duriter in nos aliquid facimus.
Magister C, quamquam non indoctus est, tamen pugnacitate
non raro perducitur ad enuntiandum opiniones nimis falsas et

audaces. (C)

48 Victum quaeritans

In medio scholio Donati, cuius partem tantum citabo, inter-
polatio legitur, quam notavit W.:
2... unde Vergilius: „victum infelicem" е. д. в. (Aen. Ш 649)
— (8) et post tantum laborem ,victum", non „cibum dixit, ut
Vergilius: „at patiens operum parvoque assueta iuventus’ (Geo. П
472) — et non ,quaerens" sed ,quaeritans" dixit ....

Infeliciter aemulatur Donatum exemplo parum idoneo. (С)

51 Don.: proclive est porro inclinatum. Mag.: vel pro-
num inclinatumque. (C)

54 Perduxere illuc secum, ut una esset, meum
Don. (1): invitum isse Pamphilum his verbis significat; per-
ducuntur enim necessitate coacti — йос etiam verbum iudices
pronuntiare solent. Cur iudices hoc verbo praesertim usi sint
20

810 DONATUS.

nemo facile dixerit, nec verum est. Corrigendum videtur:
»барайу iudices pronuntiare solent", nempe ii, qui se ad
male faciendum ab aliis perductos h. e. pellectos esse ex-
совапі. Cf. Cic. Verr. П 69 fine. Nep. Dion. V 2. Locum no-
tavit W. (D)

56 (1) ,Habet" id est vulneratus est; ihabere enim dici-
tur, qui percussus est. Repetit partim Donati scholium (2),
sed liberius, quam А hoc facere solitus est. (D)

80 Post scholia Donati (1) et Philosophi (2) (Mnem. ll. p. 221)
sequitur adnotatio minus apposita (8): et ,frequens" ut miles
apud signa. (D)

88 In funus prodeo

Керей e Donato (81): „а funalibus dictum est" sed dein
suo Marte!) sic pergit: id est uncis et aculeis candelabrorum,
quibus delibuti funes et ingenium cerei fomites infigebantur.

Unde hoc habeat docet nos Servius ad Aen. I 727, ubi post
verba (corrupta) e Varrone sic legitur: (funalia) ,nonnulli can-
delabra dicta tradunt, quae in capitibus uncinos haberent, qui-
bus affigi solebant vel candelae (i. e. cerei fomites) vel funes
pice delibutae".

Hanc explicationem undecumque haustam magister misere
depravavit. Irrepsit autem corruptela et ingenium, quam
temere quidam sanarunt corrigentes: ,delibuti funes pice et
с. f", vel: „d. f. pice et cera f." Wessner cum Rab-
bow verba seclusit, sed requiritur id quo funes delibuti fuerint,
et ut explicetur corruptelae origo. Puto magistrum scripsisse:
„del. funes unguine et c. Ё’, coll. Verg. Georg. III 450: et
pingues unguiue ceras, ad quem locum Servius: „omnis sucus,
quo ungui potest unguen dicitur, et imprimis coll. Valerio
Flacco VIII 902: armant picis unguine flammas (h. e. taedas).

Delibutus apud Phaedrum et alios saepe cum unguento
iunctum legitur. (D)

1) Hic igitur discrimen intelligimus inter А et D; uterque nonnumquam repetit
verba Donati, ut А in hac ipsa quaestione verba әсі est funus pompa exsequiarum"
(cf. supra p. 295 ad I 1. 100), sed ipse nihil addere solet ut D, qui doctior est.

DONATUS. 811

91 Donati adnotatio de ,unam adulescentulam" in (1) refu-
tatur denuo a magistro in (3): Vel ,unam" pro quandam.
Schol. (3) supra p. 289 то А adsignavi. (C)

109 Reiecit se in eum flens quam familiariter!

(1): Obicitur ei (Pamphilo) quod a Glycerio factum est, ut:
„ecquis umquam tam palam de honore, tam vehementer de
salute sua contendit, quam ille atque illius amici, ne haec
mihi delatio detur" (Cic. div. in Caec. 22).

Nequaquam hoc Pamphilo obicitur a patre, et quid huc
facit exemplum Ciceronis, nisi ut magistri doctrinam ostentet? (C)

115 Don. (2): ,tulit" pro attulit. Мар. (д): Sed multa
significat, et alias pertulit, ut ille: „non tulit hanc speciem
furiata mente Coroebum" (Aen. II 407), alias sustulit, ut
idem: „omnia fert aetas" (Ecl. 9. 51) Doctum, sed supervaca-
neum et in postremo exemplo vitiosum, unde alius denuo ma-
gister subiunxit: pro ,aufert", quae verba notavit iam W. (0)

199 (1): Nota participium а passivo ,animadvertenda", id
est: castiganda ac vindicanda est.

Vide quae de hoc scholio scripsi snpra p. 295. Dandum vi-
detur magistro D. Idem valet de scholio I 2. 10 (4), de quo
vide supra p. 296. (D)

I 2.8 „At nunc faciet" (1): id est irascetur, denuntiabit,
loquetur. Rectius Don. (2): subaudiendum ,verbum". (D)

18 „Nunc hic dies aliam vitam affert": hoc est certe et
severe et inexorabiliter denuntiat. Audimus eundem. (D)

21 Tum si quis magistrum cepit ad eam rem improbum (4):
„Аа eam rem" id est super eam rem, hoc est super amorem.
Parum recte. (D)

20 Бі sensero hodie quicquam ... fallaciae conari

Don. (1): Comminatio; et sic pronuntiatur, ut in singulis
verbis ardeant minae. (2): „hodie? ad comminationem, non
ad tempus plerumque refertur, ut Vergilius: „numquam omnes
hodie moriemur inulti (II 670). (3) Æt dies pro nocte accipitur,
ut hoc ipsum „numquam о. À. m. i”,

812 DONATUS.

Schol. (2) dedi cum W. ex incerta correctione Rabbo vii.
Postremum (9), quod iam notavit W., deberi videtur magistro
alteri. (D)

I 5.8 Ut me a Glycerio miserum abstrahat

(2); Magna vi usus est verbi et propietate, unde (!) est illud:
».Xdivellimur inde» Iphitus et Pelias mecum" (Aen. II 435).
Imitatur Donatum ad Ш 2. 39: ,abstraxit" proprie, ut supra
„ше a Glycerio m. a."; et ,divellimus inde I. et P. m.", —
nec minus eiusdem schol. ad h. l. (8): ,abstrahat" magna in-
dignatione usus est e.q.s. (C)

I 5.51 „Huius formam atque aetatem". Don. (4): duplex
causa commendationis, formae et aetatis. Addidit C exemplum
parum efficax: et supra ,forte unam aspicio adulescentulam
«forma»" (I 1.91). (C).

II 1.3 Ut animus in spe atque timore usque antehac atten-
tus fuit: |

(1) ,Usque antehac" id est antequam tua uerba audirem.
Tua vitiosum, non est enim allocutio ad Byrriam sed exclamatio.

(2) Et duas praepositiones posuit ut videtur, sed unum est
totum „antehac? — vel ,usque" adverbium nunc, non iam
praepositio.

(8) , Attentus fuit" ut attentus auditor dicitur.

(4) „U. а. h. a. f’: nulla praepositio praepositioni adiungi
separatim potest, sed ,usque" eiusmodi est, ut sine aliqua
praepositione raro inveniatur.

Illustrant haec scholia loci ipsius Donati in Arte Gram., vel
eius commentatorum Servii et (Sergii) in G. L. IV 390. 15,
419. 16, 442. 16, 510. 24, 517. 22. Of. Cledon. V 76. 15 Pomp.
279 в44.

E locis non multum inter se diversis cito IV 419:

,Usque" etiam praepositio novo modo sibi aliam coniungit
praepositionem , dicimus enim, ut Vergilius, „ай usque columnas
exulat" (XI. 262), nec sequi debemus, quod nonnulli dicunt,
„usque? adverbium esse, multo minus enim sibi iungeret
praepositionem, si adverbium fuisset: adverbio enim praepositio
separatim (ef. schol. (4)) non cohaeret.

DONATUS. 318

Et 517: ,Usque" talis est inter praepositiones ut sola possit
recipere alteram praepositionem. Nemo enim dicit ,de post
ferum", nemo ,ab ante": at vero dicimus ,ad usque" et ,ab
usque". Verg. (1.].) et „Siculo prospexit ab usque Расһупо”
(VII 289). Hoc ideo fit quia ,usque" paene videtur vim habere
adverbii ad locum aut de loco significantis e. 4. 8.

Igitur Donati doctrina refertur in (4), adversariorum in (2)
inde а v. „vel usque", nimirum а magistro altero. Prior pars
scholii (2) infelix tentamen est conciliandi utramque doctrinam,
sed pugnat etiam cum Donato: ,adverbio (antehac) praepositio
в. non cohaeret". Schol. (1) est magistri mitioris. (D et С)

II 1.6 Nihil volo aliud nisi Philumenam
In medio Donatino legimus verba a Wessnero iam notata:
idem (Ter.) alibi: „in eo те oblecto, solum id est carum mili"

(Ad. I 1.24). Exemplum longe arcessitum. (С)

20 Neque pol consili locum habeo neque ad auxilium copiam
Don. (1): «neque consilii locus? apud amantem neque auxilii
facultas apud inopem. Magister perperam (2): his duobus
ostendit etiam sese amatorem. Utrius magistri sit non apparet.

24 Ne iste haud mecum sentit
Don. (6): ,ne" valde, aut, ut quidam volunt, O quam!
Lucilius in X: ,ne, Marce, bovem descripsi magnifice! inquit".
Mag. (2): ,ne" valde, ut Cicero: ,ne illi vehementer errant"

(Cat. II 6). (C)

П 3. 6 ,Quidvis patiar" hoe est, patiar me uxorem ducere.
Falsum. (D)

18 „Ne is mutet suam sententiam". (1): hoc est quod supra
(I 5. 7) id mutavit, quia me immutatum videt". Comparatio
claudicat. (D)

26 Interpolationem ineptam in medio Donato iam notavit W:
subolem, hoc est filium significat, ut „quicquid peperisset, decreverunt

tollere" (1 8.14). (С)

П 4. 5 Idem valet de his scholiis
(1) ,Differat" disturbet et in diversum feret. Vergilius: „atque

309 DONATUR.

I 2.15 Hocine agis an non? Ego vero istuc
Deest ,ago" vel ,audio"!

17 (1) Dum tempus ad eam rem tulit, sivi, animum ut
expleret suum

Deest „se”, ut sit: dum se tempus praebuit , quia supra (vs. 151)
dixit ,tute his rebus finem praescripsti, pater". Vide quam
perplexe mentem suam exprimat: vs. 151 comparari potest cum
sententia, non cum forma huius versiculi. Et falsa est suppletio
pronominis reciproci (cf. Spengel ad h. 1.).

Sed operae pretium est adscribere reliqua scholia ad h. v.
(2) „біті, animum ut expleret suum" mira) ratio cur si-
verit, ut et hoc, quod permisit, ad bonam frugem permiserit,
non ad luxuriam.

(3) „Ad eam rem tulit": ,tulit" absolute.

(4) Et deest ,se'.

(5) ,Sivi" autem distingue: est enim modo ,віуі” permisi
cessavi. |

(6) ,Sivi" antique. Aliter in Adelphis: „поп siit egestas
facere nos" (I 2. 24).

Donati doctrinam et acumen habemus in (2) (3) (5) (6) et
ex (3) apparet secundum illum nihil deesse ad ,tulit". Itaque
qui scripsit (4) partim repetivit magistrum nostrum ex (1),
quae re confirmari videtur illorum opinio, qui redactorem com-
menti nostri ex duarum saltem editionum Terentii marginibus
opus suum compilasse putant, quarum in altera erat longius
Schol. (1), in altera compendium (4). Ceterum haec quaestio
intricatior est, quam ut in transitu tractari possit. Tantummodo
hic illic indicia notare iuvat, quae ad eius solutionem pertineant.
Donatus in suo commento prius dedisse videtur (9), quod ini-
tium versiculi respicit, dein de altera versus parte prius (6)
de archaismo, tum (5) de interpunctione, tandem (2) de sen-
tentia. Magister sine respectu Donati suum (1) dedisse videtur.

I 4.7 Sed quidnam Pamphilum exanimatum video? vereor
quid siet |

1) Mira, mire, similia laudem habent apud Donatum.

DONATUS. 815

(Eun. I 2.27) „Samia mihi mater fuit: ea habitabat Rhodi”.
Hucusque Donatus (cf. ad I 1.58 et 119). Ea quae porro le-
guntur in Eunucho huc non pertinent, itaque magister est,
qui dein віс pergit:

et servus (Parmeno): „potest taceri hoc". Quid est „potest
taceri hoc” ? meretricem habuisse matrem verisimile est.

Bettulit magister, quisquis est, scholion idoneum Donati ad
Eun. ll: ,p. t. h." id est verisimile eat: nec hoc ad laudem
proficit, sed ad dedecus meretricis.

W. verba inclinatis litteris expressit inde a guid est, sed ad-
denda sunt interpolationi etiam quae praecedunt e£ servus p. t. À.

15 „Iuno Lucina". Don. (1): ,Iuno" ab iuvando dicta, —
(2) I. L., Iunonis filia, Graece EiAeiluux. Latini Niros dicunt —
,Lucina" ab eo, quod in lucem producat. (С)

Notavit W.

(5) „Fer opem" propter quod Lucina est. Inde obstetrix,
quod opem tulerit. Obstetricis mentio ab h. 1. aliena est,
sed rettulit magister, quisquis est, scholium Donati ad I 5. 64,
inductus iis quae Don. h. l. dedit in (3) et (6)

ПІ 2.4 Quod iussi dari bibere et quantum imperavi date

Don.: consuetudine quam 7) ratione dixit pro: date ei potionem.
Lucilius in quinto: „da bibere a summo".

Mag.: ,d. b." nam duo verba iniuncta nullum habent signi-
fieatum sine nomine aut pronomine, ut si dicas dic facere.

Wessner lacunam indicavit ante ,nam duo", sed magister
rationem reddere videtur, cur Donatus addiderit pronomen ei. (D)

7 „Quando quidem ipse est"

Mag. (2): quando et cum interdum causales sunt coniunc-
tiones.

Don. (3) Et ,quando" pro quoniam et pro quia intellegimus.

Donatus more suo tacet de cu m, quia in textu non legitur. (С)

10 (5) ,Puerperae" omnis, quae peperit — (б) ,Puerpera"
1) Omissio comparativi potius vel magis, nota e Tacito et poetis, inveniri

videtur etiam in III 2.25 (2) In I 1.8 (1) verba commendatio personae
quam servi corrupta mihi videntur.

316 DONATUR.

трототоков — et non quod puerum, sed quod filium, puer-
pera dicta. Et apud veteres puer puellus, puera puella.

W. notavit interpolationem, quae praeterea falsa est, cum
puerpera confundatur cum primipara. Sabbadini praeter lit-
terarum vestigia coniecit хоуротдхов, sed secundum (Шоввагіа
VII 1.156 est gr. Aoxóc, Ағ, уғотбхос, latine: primi par-
tus puella, vel primi partus puerum (masculum)
generans, et [sidorus XI 2. 14, in quo discrepant a Prisciano
I 231: ,puer pueri" cuius femininum ,puera" dicebant antiquis-
simi, unde et , puerpera" dicitur, quae puerum vel pueram
parit, id est puellam, quod est deminutivum puerae".

Eugraphius ad h. l.: Puerpera autem dicitur, quae recens
est partu: ,et а muliebris sexus parte nomen impositum est,
„паш utique et puellam et puerum pariens dicitur puerpera,
„quamquam et antiqui puellam pueram saepe dixerunt". Ex-
spectaveris h.l. pro „a muliebris s. p." potius „a virilis s. p.”.

Donatus sine dubio idem docuit quod Priscianus et Eugra-
phius, idque fuisse videtur in verbis: ,et non quod ... dicta".
Sed quomodo haec corrigenda sint non video. Fortasse sic: „et
„поп quod puerum, filium, sed quod (puerum vel pueram»
„puerpera dicta; apud veteres" e.q.s. (С)

12 „Itane contemnor" valde temnor, — £emnor autem Grae-
cum est, id est caedor et reicior, — nam veteres temnere dice-
bant sine praepositione. (C) |

Notavit W., sed ipsum scholium іп quo interpolatio legitur,
etiam a Donato abiudicandum et fortasse Philosopho tribuendum
est, etenim temnere non est vetustum, sed poetarum classi-
corum.

22 Quasi tu dicas factum id consilio meo

(1) ,Dicas" pro credas; non enim dicimus niai quod credimus:
ab eo quod sequitur id quod praecedit — (2) Figura шет 4-
Аи фаб а posterioribus ad priora — idem alibi (Plaut. Merc.
IV 3.37 alibi) ,audacter. dicito" et alibi (Phorm. ІП 2. 8) ,fae-
neratum istud beneficium pulchre tibi dices",: id est credes,
scies, senties.

Sic haec edidit W. Si quid ex his Donato cedendum esset,
ei darem tantum prima vv.: ,Dices" pro ,credas" et

DONATUS. 317

exemplum Phormionis, verum vix ille in Phormione 1l. „dices”
pro ,credes" positum aestimaverit, cum significet ,dices" vel
„Benties”. Ceterum verba: „поп enim dicimus” sqq. philosophi
esse antea vidimus (l.l. p. 221, ad I 1.22).

(2) pertinet ad philosophi vv. „ab eo q. s. i. q. praecedit”,
et ipsius esse potest. Secundum Donatum metalepsis vix differt
a metonymia, quod vocabulum in Andria saltem non usurpavit,
cf. III 3. 1, IV 1. 52. Exemplum Plautinum est alicuius magistri
nec quicquam ad rem facit, quae agitur.

20 (3) ,Nihil iam mutire" Ennius: nec dico nec facio
«mu», — unde et mutos dicimus, — quod Graeci Ф0еууғадаі.
Merito interpolationem notavit W.

96 „Nihil moventur nuptiae" non perturbabuutur nuptiae.
Sic Donatus. Magister minus recte: ,, moventur" differuntur. (C)

III 3. 7 Quae (amicitia) cum aetate adcrevit simul
Inepte magister: hinc Vergilius: ,crescent illae, crescetis

amores" (Ecl. X 54). (C)

32 Neque illam hanc perpetuo habere

Don. (1): , Amphiboliam de industria posuit", h. e. poeta voluit
nos intelligere: illum hanc et hanc illum habere p.
Magister hoc non perspexit et satis stolide subiunxit (2): aut
utrumque significat. (C)

40 „Si animum induxisti" legitur et animum ,induxisti" et
animum ,induxti". Sic Donatus variam lectionem indicare solet.
Magister addidit quod sequitur: ,sed illud plenum est, hoc per
metaplasmum оиухотиу deminuitur". (C)

III 4.8 ,, Dudum": „Adverbia temporis aut certa sunt, ut
hodie cras, aut incerta ut dudum, nuper, itaque incertis
additur tempus ut iam dudum, nunc nuper". Pugnat mi-
rabilis regula cum hoc loco, ubi nihil additur ut alibi sex-
centies. (C)

19 Donatus (1): ,Quiescas" pro ,quiesce" imperativi modi,
ne iniuriosum videretur. Ille (4): Aut deest ,volo" aut , facito".

21 (5) ,Quin hinc" id est ex hoc loco. (D)

318 DONATUS.

Ш 5.1 Ubi illic est scelus qui me perdidit?

Don. (4): ad intellectum, non ad verba redegit, et est figura
солАуиҷис per genera, — Fergilius: pars in frusta secant (1 212),
sed hic figura езі per numeros. — nam quia ,scelus" scelestus
intellegitur, modo ,qui" subiunxit, non ,quod'". (С)

Emblema notavit W.

4 Ego pretium ob stultitiam fero

In media adnotatione Donati de differentia inter pretium
et praemium cum exemplis Vergilianis Wessnerus hoc
emblema notavit: (2) sc et Plautus locutus est „pretium ob asi-
nos" pro asinorum pretium (Argum Asin. д). (C)

9 Denuo in medium scholion Philosophi devenit adnotatio
magistri а Wessnero indicata, (9): „Sed Aoc dicit: sic, inquit,
periclitor: si hoc evasero, scio me postea поп periclitaturum".
Impugnat autem non Donatum (1), sed Philosophum (2), unde
efficitur, quod etiam per se verisimile est, hunc quoque magis-
trum scholia sua confecisse post ilum et adhibuisse textum
scholiis philosophi iam munitum. Antea hoc quoque vidimus,
totum philosophi scholium non tantum hac interpolatione, sed
etiam Graeca Donati adnotatione — „Menander sic: ду 02”
е. 4. в. — in duas partes (2) et (4) esse divisum. Cf. Mnem.
XXXII p. 238. (C)

8 Nec quid nune me faciam scio |
Mag. (1): nos „quid faciam", veteres autem ,ше” addebant!
Don. (2): ей nota faciam «cum? ablativo casu. (C)

11 Viden me tuis consiliis miserum impeditum esse (C)
Don.: ,Impeditus" est proprie, qui pedes habet illigatos, ut
progredi non possit. Мар. inaniter: sed hic ad negotium rettulit.

16 Sed sine paululum ad me ut redeam

Don.: ad se redire dicitur, qui animum recipit et sedem
mentis; Vergilius: „victus ad (Verg. in) se redit" (Geo. IV 443).

Magister, quem notavit W.: et Aic de corpore dixit: ad se
autem redit, qui amens esse desistit. (C)

Prima magistri verba „et Aic d. с. d." respiciunt exemplum
Vergilianum.

DONATUS. 307

V 2.8 Etiam tu hoc respondes, quid istic tibi negotist?
» Бевропдев”: deest „ап поп”.

98 О Chremes, pietatem gnati!
"EAAenpi; — deest enim ,vides" aut aliquid tale — et est
ironia pro ,impietatem". Cf. supra II 6. 6.

V 6.6 „Pater amicus summus”: deest ,eius".

Haec scholia ita comparata sunt omnia ut ab uno magistro,
qui ab А et Philosopho diversus est, ad imitationem denuo
consuetudinis et formularum Donati (deest, ob — propter)
еб nonnumquam ad supplendam eius ellipsis vel aposiopesis
notationem, conficta esse debeant. Semel iterumque praeterea
invenimus scholium per deest repetitum e Donatino et, ut
veri simile est, inventum in altero fonte redactoris. Ceterum
eidem magistro sine dubio alia quoque scholia debentur, qnae
tamen nulla formae proprietate insignita repperire difficilius est.

$ 3. Magistri C et D.

Supersunt multa scholia a Donato aliena, quae non tam
manifesta auctoris sui indicia prae se ferunt, quam ea, quae
magistris А et B et Philosopho adsignavimus, sed quorum
tamen facile duo saltem auctores distinguuntur et ab illis et
inter ве diversi.

Alter, non indoctus et natura audacior, libenter impugnat Do-
natum aliosve, qui praecesserunt, interpretes , et adhibet exempla
sibi prompta а Vergilio plerumque, raro a Cicerone aliisque
Latinis, nonnumquam ab ipso Terentio, sed et exempla et in-
terpretatio eius saepenumero parum satisfaciunt. Hic, quem
appellabo C, in memoriam revocat Philosophi operam, sed dis-
crepat prorsus іп eo, quod nusquam philosophatur. Particulae,
si quibus utitur, sunt fere adversativae (sed cett.) vel disiunc-
tivae (aut, vel).

Alter contra placidior est et libenter sese adplicat Donato, in
hoc igitur consimilis magistro А, ita ut nonnumquam unum
eundemque esse suspiceris, sed ab eo differt in eo, quod in-
terpretationes verborum et sententiarum praebet sibi proprias.

ылымыны ҘЫ Мын ыла сысы i ЭА

308 DONATUR.

Utitur, ut par est, saepe formulis hoc est, id est, sim.
Indicatur littera D.

Dabo haec scholia ex ordine versuum cuncta addita maiuscula
C vel D, ut distinguantur auctores. Ubi neutra legitur, res
incerta est.

Prol. 16 (1) ,,Contaminari" contaminare proprie est manibus
luto plenis aliquid attingere et — (2) contaminare contingere езі —
polluere. | Notavit W. (D)

I 1. 9 Apud me iusta et clemens fuerit servitus

Don. (2): ,iusta" in qua nihil iniquum iubetur, ,clemens"
in qua etiam de iusto multum remittitur. Cf. eiusdem Schol. (1).
(3) „i. et cl.": moderata aequalitas, cui contrarium Vergilius
ait ,iniquo pondere rastri" et ,iniquo sub fasce viam cum
carpit" (Geo. І 164, ІП 347 ubi tamen legitur ,iniusto" vel
invito"), nam qui ,iustam" debitam nunc dici putant, nihil
afferunt ad iuvandam sententiam. ^ Omnia inepta. |

Pro ,aequalitas" Rabbow dedit ,aequa talis", Wessner
„aequa levis", et hic quidem ingeniose scripsit ,levis" propter
exempla, in quibus ,iniquus" significat ,gravis". Sed in tali
magistro nihil mutare tutius est. (С)

18 Post scholium Donati (3) haec sequuntur: nam male in-
telligit, qui putat ,adsimules" verbum significari. Impugnat id
quod Donatus docet ad vs. 141 (3). (C).

21 „Cur simulas igitur": Vergilius : et quae tanta fuit
Romam tibi causa videndi? (Ecl. I 26). Exempli rationem non
perspicio. (C)

24 Nam is postquam excessit ex ephebis

Ephebia prima aetas adulescentiae est. Sic Don., mag.
addidit: adulescentia est extrema pueritia. Secundum Varro-
nem, apud Censorinum d. d. n. 14 et Isidorum II 11.4, pue-
ritia et adolescentia a doctis accurate distinguebantur. (D)

DONATUS. 309

90 Ut animum ad aliquod studium adiungant, aut equos

alere, aut canes ad venandum, aut ad philosophos

Post scholium (1) Donati et magistri А (vide supra p. 292)
sequitur : |

(2) ,ad ph." vitium est, quia dixit „ай aliquod studium". (С)

(9) aut si ,ad philosophos", separanda erit locutio sic ,ut
animum adiungant ad philosophos". (D)

Illud alterius est magistri, qui adoritur ipsum "Terentium,
hoe modestioris ilius, qui nonnumquam Donati opinionem re-
fert, ut hoc loco nimirum, et infra vs. 56. Eugraphius
explicat minus recte: ,ad sapientiam atque doctrinam".

Ceterum ex h. l. manifestum est, hunc magistrum D illi O
esse posteriorem.

. 85 Feruntur onera et sustinentur supplicia. Amen ies iam

notavit W. (D)

47 Post scholium (3) Donati partim et Philosophi (Mnem.
XXXII p. 215) sequitur inepta differentia :

(4) Bed dure in alterum, duriter in nos aliquid facimus.
Magister C, quamquam non indoctus est, tamen pugnacitate
non raro perducitur ad enuntiandum opiniones nimis falsas et
audaces. (C) |

48 Victum quaeritans

In medio scholio Donati, cuius partem tantum citabo, inter-
polatio legitur, quam notavit W.:
2... unde Vergilius: „victum infelicem" е. q. s. den III 649)
E (9) et post tantum laborem ,victum", non cibum" dixit, ut
Vergilius: ,at patiens operum parvoque assueta iuventus" (Geo. П
472) — et non ,quaerens" sed ,quaeritans" dixit ....

Infeliciter aemulatur Donatum exemplo parum idoneo. (C)

51 Don.: proclive est porro inclinatum. Mag.: vel pro-
num inclinatumque. (C)

54 Perduxere illuc secum, ut una esset, meum
Don. (1): invitum isse Pamphilum his verbis significat ; per-
ducuntur enim necessitate coacti — Aoc etiam verbum iudices
pronuntiare solent. Cur iudices hoc verbo praesertim usi sint
20

810 DONATUS,

nemo facile dixerit, nec verum est. Corrigendum videtur:
,KXapud? iudices pronuntiare solent", nempe ii, qui se ad
male faciendum ab aliis perductos h. e. pellectos esse ex-
cusant. Cf. Cic. Verr. II 69 fine. Nep. Dion. V 2. Locum no-
tavit W. (D)

56 (1) ,Habet" id est vulneratus est; ihabere enim dici-
tur, qui percussus est. Repetit partim Donati scholium (2),
sed liberius, quam А hoc facere solitus est. (D)

80 Post scholia Donati (1) et Philosophi (2) (Мает. ll. p. 221)
sequitur adnotatio minus apposita (3): et ,frequens" ut miles
apud signa. (D)

88 In funus prodeo

Repetit e Donato (81): „а funalibus dictum est" sed dein
suo Marte!) sic pergit: id est uncis et aculeis candelabrorum,
quibus delibuti funes et ingenium cerei fomites infigebantur.

Unde hoc habeat docet nos Servius ad Aen. I 727, ubi post
verba (corrupta) e Varrone sic legitur: (funalia) ,nonnulli can-
delabra dieta tradunt, quae in capitibus uncinos haberent, qui-
bus affigi solebant vel candelae (i. e. cerei fomites) vel funes
pice delibutae".

Hanc explicationem undecumque haustam magister misere
depravavit. lrrepsit autem corruptela et ingenium, quam
temere quidam sanarunt corrigentes: ,delibuti funes pice et
c. f", vel: „d. f. pice et cera f." Wessner cum Rab-
bow verba seclusit, sed requiritur id quo funes delibuti fuerint,
et ut explicetur corruptelae origo. Puto magistrum scripsisse:
„del. funes ung uine et c. Ё”, coll. Verg. Georg. ІП 450: et
pingues unguiue ceras, ad quem loeum Servius: „omnis sucus,
quo ungui potest unguen dicitur, et imprimis coll. Valerio
Flacco VIII 909: armant picis unguine flammas (h. e. taedas).

Delibutus apud Phaedrum et alios saepe cum unguento
iunctum legitur. (D)

1) Hic igitur discrimen intelligimus inter A et D; uterque nonnumquam repetit
verba Donati, ut А in hac ipsa quaestione verba „еі est funus pompa exsequiarum"
(cf. supra p. 295 ad T 1. 100), sed ipse nihil addere solet ut D, qui doctior est,

DONATUR. 811

91 Donati adnotatio de „unam adulescentulam' in (1) refu-
tatur denuo a magistro in (3): Vel ,unam" pro quandam.
Schol. (3) supra p. 289 тё А adsignavi. (С)

109 Reiecit se in eum flens quam familiariter!

Nequaquam hoc Pamphilo obicitur a patre, et quid huc
facit exemplum Ciceronis, nisi ut magistri doctrinam ostentet? (C)

115 Don. (2): ,tulit" pro attulit. Mag. (3): Sed multa
significat, et alias pertulit, ut ille: „поп tulit hanc speciem
furiata mente Coroebum" (Aen. II 407), alias sustulit, ut
idem: ,omnia fert aetas" (Ecl. 9.51) Doctum, sed supervaca-
neum et in postremo exemplo vitiosum, unde alius denuo ma-
gister subiunxit: pro „aufert, quae verba notavit iam W. (С)

199 (1): Nota participium a passivo ,animadvertenda'", id
est: castiganda ac vindicanda est.

Vide quae de hoc scholio scripsi snpra p. 295. Dandum vi-
detur magistro D. Idem valet de scholio I 2. 10 (4), de quo
vide supra p. 296. (D)

I 2.8 „At nunc faciet" (1): id est irascetur, denuntiabit,
loquetur. Rectius Don. (2): subaudiendum ,verbum". (D)

18 „Nune hic dies aliam vitam affert": hoc est certe et
severe et inexorabiliter denuntiat. Audimüs eundem. (D)

21 Tum si quis magistrum cepit ad eam rem improbum (4):
„Аа eam rem" id est super eam rem, hoc est super amorem.
Parum recte. (D)

20 Бі sensero hodie quicquam ... fallaciae conari

Don. (1): Comminatio; et sic pronuntiatur, ut in singulis
verbis ardeant minae. (2): ,hodie" ad comminationem, non
ad tempus plerumque refertur, ut Vergilius: „numquam omnes
hodie moriemur inulti (II 670). (3) Et dies pro nocte accipitur,
ut hoc ipsum „numquam о. Л. т. $.",

319 DONATUS.

Schol. (2) dedi cum W. ex incerta correctione Rabbovii.
Postremum (3), quod iam notavit W., deberi videtur magistro
alteri. (D)

I 5.8 Ut me a Glycerio miserum abstrahat

(2); Magna vi usus est verbi et propietate, unde(!) est illud:
»,Xdivellimur inde» Iphitus et Pelias mecum" (Aen. II 435).
Imitatur Donatum ad ШЇ 2.39: ,abstraxit" proprie, ut supra
„ше а Glycerio m. a."; et ,divellimus inde I. et P. m.", —
nec minus eiusdem schol. ad h. 1. (8): ,abstrahat" magna in-
dignatione usus est e.q.s. (С)

I 5.51 „Huius formam atque aetatem". Don. (4): duplex
causa commendationis, formae et aetatis. Addidit C exemplum
parum efficax: et supra ,forte unam aspicio adulescentulam
<forma>” (І 1.91). (C).

II 1.3 Ut animus in spe atque timore usque antehac atten-
tus fuit: |

(1) ,Usque antehac" id est antequam tua uerba audirem.
T'ua vitiosum, non est enim allocutio ad Byrriam sed exclamatio.

(2) Et duas praepositiones posuit ut videtur, sed unum est
totum antehac" — vel ,usque'" adverbium nunc, non iam
praepositio. | |

(9) „Attentus fuit" ut attentus auditor dicitur.

(4) „U. a. h. а. Ё”: nulla praepositio praepositioni adiungi
separatim potest, sed ,usque" eiusmodi est, ut sine aliqua
praepositione raro inveniatur.

Illustrant haec scholia loci ipsius Donati in Arte Gram., vel
eius commentatorum Servii et (Sergii) in G. L. IV 390. 15,
419, 16, 442. 16, 510. 24, 517. 22. Cf. Cledon. V 76. 15 Pomp.
279 в44. m

E locis non multum inter se diversis cito IV 419:

»Usque" etiam praepositio novo modo sibi aliam -coniungit
praepositionem, dicimus enim, ut Vergilius, „ad usque columnas
exulat" (XI. 262), nec sequi debemus, quod nonnulli dicunt,
usque" adverbium esse, multo minus enim sibi iungeret
praepositionem, ві adverbium fuisset: adverbio enim praepositio
separatim (ef. schol. (4)) non cohaeret.

DONATUS. 818

Et 517: ,Usque" talis est inter praepositiones ut sola possit
recipere alteram praepositionem. Nemo enim dicit ,de post
ferum", nemo „ab ante": at vero dicimus „ad usque" et „аЬ
usque". Verg. (1.1.) et „Siculo prospexit ab usque Pachyno"
(VII 289). Hoc ideo fit quia ,usque" paene videtur vim habere
adverbii ad locum aut de loco significantis e. q. 8.

Igitur Donati doctrina refertur іп (4), adversariorum іп (2)
inde a v. „vel usque", nimirum a magistro altero. Prior pars
scholii (2) infelix tentamen est conciliandi utramque doctrinam,
sed pugnat etiam cum Donato: „adverbio (antehac) praepositio
s. non cohaeret". Schol. (1) est magistri mitioris. (D et C)

II 1.6 Nihil volo aliud nisi Philumenam
In medio Donatino legimus verba a Wessnero iam notata:
idem (Ter.) alibi: „in eo me oblecto, solum id est carum mila"

(Ad. I 1. 24). Exemplum longe arcessitum. (С)

24 Ne iste haud mecum sentit
Don. (6): ,ne" valde, aut, ut quidam volunt, O quam!
Lucilius in X: ,ne, Marce, bovem descripsi magnifice! inquit".
Mag. (2): ,ne" valde, ut Cicero: „ne illi vehementer errant”

(Cat. П 6). (С)

II 3. 6 ,Quidvis patiar" hoc est, patiar me uxorem ducere.
Falsum. (D)

18 ,Ne is mutet suam sententiam". (1): hoc est quod supra
(I 5. 7) id mutavit, quia me immutatum videt". Comparatio
claudieat. (D)

26 Interpolationem ineptam in medio Donato iam notavit W:
subolem, koc est filium significat, ut „quicquid peperisset, decreverunt

tollere” (I 8.14). (С)

II 4. 5 Idem valet de his scholiis
(1) ,Differat" disturbet et in diversum feret. Vergilius: „atque

914 DONATUS.

arida differt nubila" (Geo. ІП 197) — (2) et in Adelphis, mi-
seram me, differor doloribus — hoc est in diversum rapit, dissipat.

Exemplum magistri per se satis aptum, ut in II 1.24 (2)
supra. (C)

II 5. 18. Don. (3): ,memini videre" pro vidisse. Ennius

„memini me [quam] fieri pavum." Alii — (4): sic „memini vi-
dere", ut „novi probare" — „forma bona" (cf. vers. Ter.) dis-
tinguunt.

Notavit W. Utrius sit interpolata sententia non apparet.
Ceterum ad Phorm. I 2. 24 citatur а Donato hic locus et denuo
Ennius.

19. In longiore scholio Donati denuo W. notavit verba insi-
ticia: amplecti», quod volgo dicitur: cum illa manere, cum illa
dormire.

Neutri certo adsignari potest prae altero.

П 6.9 (2): „aeque quicquam nunc quidem”, bene „nunc
quidem" — similiter „nune nihil” (Heaut. II 3.26) — ut paulo
ante, cum dixit „id populus curat scilicet" (I 2. 14).

Donatus denotat utriusque loci ironiam, interpolatio comparat
locutiones prorsus diversas. Notavit W. (C)

16 ,Subiristis": ,sub" temperamentum est plenae pronuntia-
tionis — ut ,subridet" non ad plenum [tristis aut] ridet — ut
confessionem eliceret.

Notavit W.

III 1.2 ,Invenias virum" secundam pro tertia persona posuit
— pro inveniat quis vel invenire quis possit — ut Vergilius:
,migrantis cernas totaque ex urbe ruentes" (IV 401)

Notavit W. Utri hoc dandum sit non apparet. Idem scholion
praeter interpolationem legitur eiiam I 1.39, et cf. I 2.8 (2),
et Servius ad l. Verg. hoc adnotavit: ,Cernas honesta fi-
gura si rem tertiae personae in secundam referas, hoc est si
quis cernat".

Ecce simile additamentum.

11 (9) ,Ex peregrina" id est ex meretrice; mulieres enim
peregrinae inhonestae ас meretrices habebentur; sic ipse alibi

DONATUS. 915

(Eun. I 2. 27) „Samia mihi mater fuit: ea habitabat Rhodi".
Hucusque Donatus (cf. ad I 1.58 et 119). Ea quae porro le-
guntur in Eunucho huc non pertinent, itaque magister est,
qui dein sie pergit:

et servus (Parmeno): „potest taceri hoc". Quid est „potest
Lacer? hoc"? meretricem habuisse matrem verisimile est.

Rettulit magister, quisquis est, scholion idoneum Donati ad
Eun. ll: „р. t. h." id est verisimile eat: nec hoc ad laudem
proficit, sed ad dedecus meretricis.

W. verba inclinatis litteris expressit inde а qwid est, sed ad-
denda sunt interpolationi etiam quae praecedunt et servus р. t. A.

15 ,Iuno Lucina". Don. (1): ,Iuno" ab iuvando dicta, —
(9) I. L., Iunonis filia, Graece Еілғібша. Latini Nisos dicunt —
,Lucina" ab eo, quod in lucem producat. (С)

Notavit W.

(5) ,Fer opem" propter quod Lucina est. Inde obstetrix,
quod opem tulerit. Obstetricis mentio ab h. 1. aliena est,
sed rettulit magister, quisquis est, scholium Donati ad I 5. 64,
inductus iis quae Don. h. l. dedit in (3) et (6)

III 2. 4 Quod iussi dari bibere et quantum imperavi date

Don.: consuetudine quam !) ratione dixit pro: date ei potionem.
Lucilius in quinto: „Ча bibere à summo".

Mag.: ,d. b." nam duo verba iniuncta nullum habent signi-
fieatum sine nomine aut pronomine, ut si dicas dic facere.

Wessner lacunam indicavit ante „nam duo", sed magister
rationem reddere videtur, cur Donatus addiderit pronomen ei. (D)

7 „Quando quidem ipse est" |

Mag. (2): quando et cum interdum causales sunt coniunc-
tiones.

Don. (3) Ег ,quando" pro quoniam et pro quia intellegimus.

Donatus more suo tacet de cum, quia in textu non legitur. (С)

10 (5) ,Puerperae" omnis, quae peperit — (6) ,Риегреға”
1) Omissio comparativi potius vel magis, nota e Tacito et poetis, inveniri

videtur etiam in III 2.25 (2) In I 1.8 (1) verba commendatio personae
quam servi corrupta mihi videntur.

916 DONATUS.

тротот94хо6 — et non quod puerum, sed quod filium, puer-
pera dicta. Et apud veteres puer puellus, puera puella.

W. notavit interpolationem, quae praeterea falsa est, cum
puerpera confundatur cum primipara. Sabbadini praeter lit-
terarum vestigia coniecit жоуротдхов, sed secundum Glossaria
VII 1.156 est gr. Aoxóe, лед, veoróxoc, latine: primi par-
tus puella, vel primi partus puerum (masculum)
generans, et Isidorus XI 2. 14, in quo discrepant a Prisciano
I 231: „puer pueri" cuius femininum ,puera" dicebant antiquis-
simi, unde et ,puerpera" dicitur, quae puerum vel pueram
parit, id est puellam, quod est deminutivum puerae".

Eugraphius ad h. l.: Puerpera autem dicitur, quae recens
est partu: „et a muliebris sexus parte nomen impositum est,
„паш utique et puellam et puerum pariens dicitur puerpera,
quamquam et antiqui puellam pueram saepe dixerunt". Ex-
gpectaveris h.l. pro „а muliebris s. p." potius „а virilis s.p.".

Donatus sine dubio idem docuit quod Priscianus et Eugra-
phius, idque fuisse videtur in verbis: ,et non quod ... dicta".
Sed quomodo haec corrigenda sint non video. Fortasse sic: ,et
„non quod puerum, filium, sed quod «puerum vel pueram»
„puerpera dicta; apud veteres" e.q.s. (С)

12 „Itane contemnor" valde temnor, — £emnor autem Grae-
cum est, id est caedor et reicior, — nam veteres temnere dice-
bant sine praepositione. (C)

Notavit W., sed ipsum scholium in quo interpolatio legitur,
etiam а Donato abiudicandum et fortasse Philosopho tribuendum
езі, etenim temnere non est vetustum, sed poetarum classi-
corum.

22 Quasi tu dicas factum id consilio meo

(1) ,Dieas" pro credas; non enim dicimus niai quod credimus:
ab eo quod sequitur id quod praecedit — (2) Figura шет 4-
Аий фа a posterioribus ad priora — idem alibi (Plaut. Merc.
ІР 8.97 alibi) „audacter dicito" et alibi (Phorm. ІП 2. 8) ,fae-
neratum istud beneficium pulchre tibi dices", id est credes,
scies, senties.

Sic haec edidit W. Si quid ex his Donato cedendum esset,
ei darem tantum prima vv.: ,Dices" pro ,credas" et

DONATUS. 917

exemplum Phormionis, verum vix ille in Phormione ll. ,,dices"
pro ,credes" positum aestimaverit, cum significet ,dices" vel
,&8enties". Ceterum verba: „non enim dicimus" sqq. philosophi
esse antea vidimus (ll. p. 221, ad I 1. 22).

(2) pertinet ad philosophi vv. „ab eo q. s. i. q. praecedit",
et ipsius esse potest. Secundum Donatum metalepsis vix differt
а metonymia, quod vocabulum in Andria saltem non usurpavit,
cf. III 3. 1, IV 1. 52. Exemplum Plautinum est alicuius magistri
nec quiequam ad rem facit, quae agitur.

95 (8) „Nihil iam mutire" Ennius: nec dico nec facio
«mu», — unde et mutos dicimus, — quod Graeci Фб ууғсдги.
Merito interpolationem notavit W.

96 ,Nihil moventur nuptiae" non perturbabuntur nuptiae.
Sic Donatus. Magister minus recte: , moventur" differuntur. (С)

III 3. 7 Quae (amicitia) cum aetate adcrevit simul
Inepte magister: hinc Vergilius: „crescent illae, crescetis
amores" (Ecl. X 54). (C)

32 Neque illam hanc perpetuo habere

Don. (1): , Amphiboliam de industria posuit", h. e. poeta voluit
пов intelligere: illum hane et hanc illum habere р.
Magister hoc non perspexit et satis stolide subiunxit (2): aut
utrumque significat. (C)

ПІ 4.8 ,Dudum": „Adverbia temporis aut certa sunt, ut
hodie cras, aut incerta ut dudum, nuper, itaque incertis
additur tempus ut iam dudum, nunc nuper”. Pugnat mi-
rabilis regula cum hoc loco, ubi nihil additur ut alibi sex-
centies. (С)

19 Donatus (1): ,Quiescas" pro ,quiesce" imperativi modi,
ne iniuriosum videretur. Ше (4): Aut deest ,volo" aut , facito".

2] (5) ,Quin hinc" id est ex hoc loco. (D)

818 DONATUS.

III 5. 1 Ubi illic est scelus qui me perdidit?

Don. (4): ad intellectum, non ad verba redegit, et est figura
солАуиҳис per genera, — Vergilius: pars іт frusta secant (1 219),
sed hic figura est per numeros. — nam quia ,scelus" scelestus
intellegitur, modo ,qui" subiunxit, non ,quod". (C)

Emblema notavit W.

4 Ego pretium ob stultitiam fero

In media adnotatione Donati de differentia inter pretium
et praemium cum exemplis Vergilianis Wessnerus hoc
emblema notavit: (2) sic et Plautus locutus est „pretium ob asi-
пог” pro asinorum pretium (Argum Asin. 8). (С)

9 Denuo in medium scholion Philosophi devenit adnotatio
magistri a Wessnero indicata, (9): „Sed Лос dicit: sic, inquit,
periclitor: si hoc evasero, scio me postea non periclitaturum".
Impugnat autem non Donatum (1), sed Philosophum (2), unde
efficitur, quod etiam per se verisimile est, hune quoque magis-
trum scholia sua confecisse post illum et adhibuisse textum
scholiis philosophi iam munitum. Antea hoc quoque vidimus,
totum philosophi scholium non tantum һас interpolatione, sed
eliam Graeca Donati adnotatione — „Menander віс: гу 06:04”
е. q. в. — in duas partes (2) et (4) esse divisum. Cf. Mnem.
XXXII p. 288. (С)

8 Nec quid nune me faciam scio
Mag. (1): nos ,quid faciam", veteres autem „ше” addebant!
Don. (2): e£ nota faciam «cum? ablativo casu. (С)

11 Viden me tuis consilis miserum impeditum esse (C)
Don.: ,Impeditus" est proprie, qui pedes habet illigatos, ut
progredi non possit. Мар. inaniter: sed hic ad negotium rettulit.

16 Sed sine paululum ad me ut redeam

Поп.: ай se redire dicitur, qui animum recipit et sedem
mentis; Vergilius: „victus ad (Verg. in) se redit" (Geo. IV 443).

Magister, quem notavit W.: et hic de corpore dixit: ad se
autem redit, qui amens esse desistit. (C)

Prima magistri verba „et Aic d. c. d." respiciunt exemplum
Vergilianum.

DONATUR. 919

In Donati scholio W. correxit ,recipit in sedem m.", Scho-
pen ,іп sanitatem". Neutrum placet. Potius credo legendum
esse: „qui animum recipit, sedem mentis”, cf. Cicero de rep.
IL 67: „quae pars animi mens vocatur", et „mens animi" apud
Plautum, Lucretium, alios.

Ad Ad. III 2.26 Donatus: ,animam recipe" quia ille prae
anhelitu crebriora verba continuare non possit.

IV 1,3 Ut malis gaudeant atque ex incommodis alterius sua
ut comparent commoda

Don. (2): legitur et ,gaudeat" et ,comparet". Мар. (8):
,9x incommodis alterius" et hic ,gaudeat" subauditur! (C)

24 ,Nisi me lactasses amantem". Mag. (1): produxisses, ob-
lectasses, induxisses, quae significatio frustrationem ostendit. (C)
Don. (2): lactare est inducere in aliquam voluntatem, a la-
ciendo, unde et oblectare dicitur.

99 „Davus interturbat" 1), Don. (8): et ,inter" modo + pro-
nuntiabat habetur significatio +; est enim auctiva particula, ut
„interfectus, interemptus" (Plaut. Merc. V 1.4). Mag. (4):
vel ,inter" modo pro per, ut ille: „hunc inter fluvio Tiberinus
amoeno" е. д. в. (Aen. ҮП 30). Exemplum claudicat.

Corrupta Donati verba non male W. ita corrigenda esse cen-
suit: ,pronuntia, ut adiuvetur significatio", nisi praestat: „ut
augeatur s.". (С)

IV 2.9 Age, si hic non insanit satis sua sponte, instiga
Post elegantem Donati interpretationem (1) magister ita (2):
aut, si poenitet te, quantum sua sponte insanit. (С)

29 Donatus recte (1): „Ne? pro nedum. Мар. (2): aut ad-
verbium prohibentis, ut sit „ne? non. Notavit W. (C)

IV 3.11 Ex ara hinc sume verbenas tibi
Don. (1): ех „ara? Apollinis scilicet, quam *Аушатоу Menan-
der vocat.

1) De ambigua huius versus lectione vide Umpfenbach. Мох de auctiva parti-
cula confer IV 2,11.

r ҰМЫ e ра. e о —= ы —"— А, ЖА

920 DONATUS.

Mag. (2): aut quod Apollini comoedia est dicata, in cuius
honorem aram statuebant comoediam celebrantes. (С)

Supra (p. 291 adn.) magistro А tribui conclusionem ex Donato
(1) quae legitur in (3): Apollini ergo comoedia, Libero patri
tragoedia.

Praeterea apertum excerptoris Donati indicium habemus in

(4): ,Verbenae", quasi herbenae, redimicula sunt ararum"
ex (7) ,Verbenae" sunt omnes herbae frondesque festae ad aras
coronandas vel omnes herbae frondesque ex loco puro decerptae;
verbenae autem dictae veluti herbenae ^. |

Ше excerptor, quem in scholiis multiplicibus saepius depre-
hendemus, diversus fuisse videtur a magistris adhuc repertis.

18 Don. (1): Bene ,intenderam", verbum а venatoribus
translatum, qui retia intendunt ad feras captandas.
Mag. (2): Vel a sagittariis atque arcu. (С)

IV 4.19 Adeon videmur vobis idonei in quibus sic inludatis?

Don. (1): et ,inludo in te septimo casu et inludo te
accusativo dicimus.

Mag. (2): sed ,in" primo supervacuum est, ut sit: quibus
— „Ab Andria est ancilla haec" (vs. 17) effecit quod voluit
Davus, nam intellexit Chremes, ex qua sit Pamphilo natus
puer. — віс inludatis. |

Miro librariorum errore magistri scholium dividitur adnotatione
genuina Donati ad vs. 17 (cf. ad vs. 27), quod W. immerito
inclinatis litteris expressit. (C)

44 Per tempus advenis
Don. (1): Idem est „рег tempus" quod in tempore.
Mag. (2): Àut certe ,per tempus" tempestive. (O)

IV 5.22 Pol, Crito, antiquum obtines

Don. (1): , Antiquum" absolute dixit, ut aequum aut bo-
num, quod antiqui solebant. |

Mag. (9): Aut certe per Әлеу, id est „morem et ingenium”.

Meminit magister non indoctus loci in Hecyra V 4.20: ,At
tu ecastor morem antiquum atque ingenium obtines". (С)

1) Cf. Serv. ad Aen. XII 120, ubi hoc etymon legitur: „quidam sane veris
proximi herbas verbenas dicunt".

DONATUS. 821

V 1.22 Nescio quid tibi sum oblitus hodie ac volui dicere
Magister, quem supra tractavi p. 808, dedit scholium

(1): deest ,propter", ut sit ,propter nescio quid'.

Ab illo igitur diversus est hic noster in scholio

(д): Aut: „nescio quare", ut sit adverbiale. (C)

V 2.3 Ego commodiorem hominem adventum tempus non vidi

Don. (1): Hic Davus admiratur, quod in ipso articulo periculi
gupervenerit Crito: (2) potest enim et commodus esse quis et
alieno. tempore supervenire [potest]: — (3) J£ commodum in
homine est, sed et opportunus adventum malum habere potest. —
nam commodum, іп homine est, adventus in facto eius,
tempus in opportunitate facti.

Scholia (1) et (2) efficiunt unum integrum et continuum
Donati; (8) quod notavit W., referendum videtur ad magistrum
leniorem. De postremis (,nam commodum" sqq.) dubito et РЫ-
losopho digniora videntur, quam Donato, qui speciosas distinc-
tiones vulgo abhorret. (D)

24 Quadrupedem сопвігіп іі |

Vide de his scholiis Mnemos. XXXII p. 245, ubi dubitavi de
auctore primi (1) et tertium (3) Philosopho adsignavi. Secun-
dum (2) deberi puto alteri magistro. (C)

V 8.5 Don. (1): Æt „confidentia? modo pro audacia et pro.
improbitate, ut in Phormione „homo confidens" (I 2. 73). Aliter
hic supra (V 2.14) ,confidens" pro constanti et gravi. |

Mag. (2): Ergo confidentia interdum in mala significatione,
interdum in bona significatione ponitur; sed fiducia semper
in bona significatione ponitur.

бар magistrum confidentiorem. (C)

8 Don. (1): ,inpotenti" minus potenti.
Mag. (3): Vel certe debili et devicto. (С)

V 4.4 Don. (1): ,Insolens" insuetus, insolitus, (add. exx.
Ciceronis et Sallusti).
Mag. subiunxit: „insolens? et arrogans intelligitur.

Verba notavit W. (С)
22 Adplicat primum ad Chrysidis patrem ве

322 DONATUS.

(1): Quid est „primum” an quia postea mortuus est?
Omisi hoc scholium adscribere interrogativis Philosophi, 1.1.
p. 246.

94 Vix sum apud me

Don. (2): non sum apud me: consuetudine magis quam
ratione dicitur.

His ibidem subiunxit Mag.: aut forte sic dicit, quasi abierit
animus et rursus redierit. (C)

De reliquis huius loci scholiis vide Mnemos. l.l. p. 241.

96 Pater

Don. (4): Hic iam redit in gratiam Simo cum filio, nisi
forie patrem socerum (Chremetem) appellat, ut Turnus apud
Vergilium (XII 50), non quomodo infra (vs. 44) dicit: ,quod
restat, pater”.

Quae subiunguntur de his verbis e vs. 44, notata а Wessnero:

an ideo „restat? quia haec iam maior pars reconciliationis est?

haec quoque Philosopho dare debui.

98 Nodum in scirpo quaeris

Don. (1): Scirpus palustris res est et levissima. Lucilius in
primo: „nodum in scirpo, in sano facere ulcus”. — Mag. (2):
Est autem scirpus sine modo et levis iunc species, alibi ipse:
„reddunt curatura vwnceas" (Eun. II 8. 84). — Plautus: „scirpo
induitur ratis".

Verba notavit W. (C)

Indicavi quatuor magistros, qui pro sua quisque docirina et
ingenio commentum Donati varie illustraverunt aut offuscave-
runt idque fere videntur fecisse post Philosophum, etiamsi hoc
nondum ubique pro certo adfrmaverim. Proximum officium
hoe erit, ut indagemus scholia ipsius Donati, quorum charac-
terem proprium si cognoverimus, paratiores, ut spero, erimus
ad extricandam compositionem scholiorum multiplicium, quae
propter rei difficultatem non nisi raro adhuc tetigi. Quid mu-
neris tum porro nobis instet, postea videbimus.

g——— 9 — — —

HENGEVINIUS?

SCRIPSIT

P. J. M. VAN GILS.

Incerti auctoris De ratione dicendi ad C. Herennium
libri IV Г/М. Tulli Ciceronis ad Herennium libri
VI], edidit Fridericus Marx (Lipsiae in Aedibus
B. G. Teubneri 1894).

Marx v. el. codicem Herbipolitanum (Wirceburgensem) descri-
bens haec habet (р. llsq.): „Fol. 75 pagina postica explicit
liber ad Her. VI, additae sunt ab homine eiusdem saeculi in-
scriptiones metricae ex ecclesiis urbis Romae sumptae scriptae
litteris Karolingiis parvulis, quae complent fol. 75 v. et fol. 76 r.
e quibus una celebrat monumenta Paschalis І qui papa fuit
817—824: conf. de Rossius ICUR II 1 p. 154 seqq. — Fol.
76 v. haec leguntur:

quem terra

pondus nune dimittis servum tuum domine servum

secundum verbum domine tuum in pace

ex more docti mistico servamus ZAengevinium.
Vocabulum ultimum potest et legi kengeninium: Ша tamen sine
dubio praeferenda erit lectio. Fol. 77 (78 r.) Oeggius legit ger-
botus scripsit — qua de re conf. C. Halmii Analecta Та Шала fasc.
I p. тт, qui codicem contulit primus et lectiones ex codice satis
diligenter excerptas l. s. edidit. Quae verba nunc fere deleta
possunt quidem esse eius qui librum totum exaravit. Illi qui
antecedunt fol. 76 v. versus, quorum ultimus transiectione ver-
borum et numeris qualibus hymni panguntur poetam prodit ita

394 | HENGEVINIUS ?

interpretandi videntur: "ZHengevinium cuius corporis pondus domine
nunc in pace dimittis e terra (conf. Lucas II 99), eius animum
nos clerici arcana sacramenti institutione servamus'! unde colligas
Hengevinium illum cum бетбойив scriptor barbarus haec verba bar-
баға conscriberet animum. egisse et sacramentum accepisse.” |

Prorsus а vero aberravit v. cl.

Verba enim e codice citata sunt initia trium canticorum ec-
clesiasticorum , quae inveniuntur in Breviario Romano.

Pars media initium est — repetitis quibusdam vocibus ob
cantum uti videtur — hymni ad Completorium :

,Nunc dimittis servum tuum Domine secundum yore tuum
in pace". (Lucas II. 29).

Voces: „quem terra pondus" sumptae sunt ex hymno, quem
composuit Venantius Fortunatus (F. Kaulen, Kirchen Lex.? IV
(1886) art. Fortunatus Sp. 1632; Б. Baümer, ibid. VI (1889),
art. Hymnus, Sp. 533; Ulysse Chevalier, Repertorium Hymno-
logicum, II (Louvain 1897), p. 404).

Canitur hic hymnus „іп Festis B. Mariae Virginis. Ad Ma
tutinum" et sonat:

quem ierra, pontus, sidera (varia lectio aethera)
colunt, adorant, praedicant,
trinam regentem machinam
| claustrum Mariae baiulat.
Ultima vero verba referenda sunt ad hymnum de cuius auctore
ambigitur. Alii enim putant eum esse Ambrosium (Migne Patrol.
XVII, 1911 s. ponit canticum inter , Hymuos Sancto Ambrosio
attributos" LXVID, alii Gregorium Magnum (Chevalier I p. 395.
S. Gregorius (Ambrosian).
Canitur Dominicis ,in Quadragesima". Prima stropha sonat:
ez more docti mystico |
servemus hoc 2eiunium
deno dierum circulo
ducto quater motissumo.

DE LAPIDE NUPER ATHENIS IN ARCE
INVENTO.

SCRIPSIT

E. VAN HILLE.

— —oq(BIi[-o-—
I.
1 ; т У 0
. . 0 А
(е т] « 0 y
5 c d y < а
à ply |р &[с т] е 0 [и 5 у.
"-—— И 5 0 .
0

10.... v .

о ò i

ра. уа тара .
т

y ;

-E оя @ x wee ж. ж ж. ЛЮЙ Т
15 åri c] 0 1 ov . . Ee. 4 3.

[c]r[a 642 ]v[ х"]АААГ.

[х]ржтйр хр[ос |5 9 ёАаттшу»,

[0]тхбиду [. . . . . . ]ГЕЕП

[2]3р1® [хр]итй, стайиду [. . .|"АА[Г]КЕЕИЇЇ
20 [р/а [хр]усй, orab а] [------- ]

926

DE LAPIDE NUPER ATHENIS

[e]i[v]exów xe[v]r? , [c]ra0à» [. . . .] HHI
ІЗ D ye жж: +]. ®

.... .] e [L] o срабиду : ГВННН
(ФДа2хаы [ri]Aw Ta] , стабиду [- - - -]
[Фала А10ют19ес тітта(рес |,

[с]табиду TR[H]HHPIII:

[Фели хро[0]9, 4v ЕтеФауос ду бикеу
[8]zA^o, Гераебиду НЕААДААГЕ:
ocTÉDavog wpucóc тй beð &рістеїоу

ёх Пауабиусішу, r&y ёт) Nav[ci]vixo
&рҗоутов, (в |табаду : НЕЛЛААГІКІН-ШІ:
[x]v iov жритбу, втабиду : ААГЕПО"
Үүрусіоу àv кіретіш rò тб [ха],

Гра rà éAeQavriwz Çõiæ, втабиду AAAA*
[2]ox[1] 672. AeTa1 xpucai теттардхоута
[££], стаби? [у] PAAAPFFFFIIL*

Үрусіоу, 9 тара `Аштт&рхап [w]opébn ,
свтабиду P[F]FI :

[2] AuxTcpec "Артёџд05 Враороуіас

жото, стхдиду.: КБЕ:

(Ф1УАХоу [dm] тйс 00рас ёт? тб іхатомт%до
[x»]ucóv rò тб 4Ao йотатоу”

стёФфауос %росбс., ду ý Nixy {ұғ

[ 7) тй] хефалӯс, Qu» Еті тў; жердс
тб ёудАиатос̧` тўс “№хус

тўс ёт) Г>охра|тідо &роутос *

тр%9т06 фи, хеФалу' стеФауу `

[0174 Фа], (0 ёт]! тй: xepaosi:

[4] Фа], ðv [èv] тй жар! ёе"
[2]уод10 *. ӧто[5]0[1] * Epos’ үгірес
4&Фф@т[гр]җ[1* аи 04д6ғ4 дуо т[. . о .]
[ipo ... ]
[c]ra[|Óóuóv . . . 41 HPAAPFFFI*
(91-97 (рое jum ]0с° бора, тердуай

ЕРСІ 2 — ы lov ӧтісйгоу,

(е тода(ду....... ЛЕААНҒЫ.
[7T]e/re[e jumdc*] oxéay 4&4Ффдтер&°*

[a.a e ] 200° тердуді тіттар б”

TAE WpucX xal ётіту(х)та

ІМ AROE INVENTO. 897

(гра ” [àv . . . JXHH"AAAFFC*

тітартос pude" &т@ёттоу[&]%* modes 200°

[rme]poviðes (- - - - - -]

Ів:|еиду XXH[.]|4 ^ AF *

9дрім %росӯ (вт|абиду :: XHIIIII* |
[от ЕФауос 0[ос |5, &иттгїоу тйс beð
[#]х Пауабиуаішу тӛу ёт) Хохратідо |
&pxovroc , втобиду НЁАААЕЕШ.

Жар отдұа2Хха йбтатас — 5
хратйр ётітухтос̧ ÉTÍxpucog дтарууров” i
üzÓcTAXTOV ҡротйрое ÜTONAAXOV
émiwpucov* уорубиғоу wpucóv.

Әтерууроу ѓлітуктоу @тд тў; ёстід05
тйс ёт тб ved: ӛстідігкай ётіҳросо
отйруори тёттарес` Фахштакис с1дурдс,
тйу ХВўу үрусйу čywv, тд 3 хоХғібу
ӘдеФауттуоу émiypucov, тд дг? [... .]iev
Үрәвбу" 4стідес ётіұрисо: Хей 99007 |
тріту дстіс ётіұросос уорудуғоу Еуова” |
дубериоу хлкбу Етітіктші. тері-

x&d pua cpuévoy* дтодерідіюу 6901уоу

éTiypucoy* xavóy хата үрибов

UTOXXAXOV XXAXÀ OiepsicjuuT čov.

а c ж-ға —á —

таде стабибі торғдабошеу puc

xal ётітухти xal ÜTÜyaAxA*

xavóv ұрисбу ӘтдуұаХкоу, ivæ б ”Атлд2ХАХоу,

втабиду :-:XXX[RHIPAAAATF*

ётероу каубу wpucüv ӘтдуаАяоу, іу

б 7:04, стобрбу :-:XXXIRHPAAAA"

[Qi]tan xaA[xo]kpRe бар(буерикя, Яу KA£oov

дуЕбихеу, 6тобибу HI"APEHFILII*

Dizay отаруорос àxuACGTM, стабаду HFIIII*

билматдроу Етіүривоу ÜTÜXXAKOV, VÀ — —

TÒ 2АФе т(а)рГаДвеоушаутой, втабабу Қ
сўу то; ЙМ т016 yæaxois ХХХНННН: .

828

100

105

110

115

120

125

130

DE LAPIDE NUPER ATHENIS

бишатйроу ётіжрисоу О9тдұсАкоу, ivæ
тд Tx тарасғаоумаутоаі, втобиду XXXHIPAA*
Үрусісу ѓётітухтоу Отарууроу,

стабшду : -ТІКІНГІШ:

үрусіоу ёлітухтоу TÒ TV ахротурішу
тб vew тўс Міхус, втабиду :-:PEIII
Үрусісу Етітихтоу ітд тй @тт!$0$
тўс трд TÀI угш, втабиду ЕЕЕПІПІ:
Етероу wpucioy ётітихтоу 4т9 тшу
ӛхротиріоу, втобиду САҒЫ"
сФрауідюу dpyupóv дахтОЛМоУ #фду.

T&E друор% йтдужАха', ÜupixTAHpioV

yarx& дтергісрета Éwov, 0 Арютдкрто6
Га|у“бГкеу), втобиду ::XXHHHAAA*
МришоГтяроу| алх 8:ереісшат’ йд»,
(ғраб Әу... .] ННААГЕНЕ:

[@ ишн [турю]› алх дергісиат” Есу,

0 KAeo[orpdr]s &@уёбухг›, стабиду ХНННАЛ ·
Фра [. . . . .] Alvy ý Еті Лосихуто
стайи[ду . . .] A5AAPFFF*

стёФау[ос ...1е 0 тар ”Арфдирітбу
стайи[ду . . . .] AAA[. .]F-FII *

Етерос c TÉQavoc , Әрістеіоу ек Пауабиусішу
[т], Еті A^ucvix4T0, втабиду НН:
[c]réQavoc 0 тарх Карустішу, втабиду РАД!
ГЕ|тероб тарф Коривтісу, втабиду ЕААППП"
ГЕ|теро(г| ô rap Xivlev стФфауос ЕАГЕППП-
Етерос втеФауос тарй дӘйшмо cUuAAOylav

тбӧу ёт) AucvixX470, втобиду :-: AA APEFIIO*
ётётею ёт) Лосістраёто` отіФоауос ô тарда
дио соллоуёюу TOV ёт! AuCIOTpATOU
йроутос̧, втабиду : AAPFI*

ér[e]oos єтёфауов ёт} Лосістрато, ду

б 2790; дуЕбикеу, стабиду -:- PAA.

ІМ ARCE INVENTO.

II.
сет E T Кы И esae dac ыб
Quei edd о|||||аис . к ы д
бошатир:[оу] &p[y uper 2.0.0. азтра
йстата ёти... .. маа n

хауду, ivæ тй (ЕЭ АЕФаутіуа Coin, стото}.

[ó]dolæi ёру [ора ]ї “Абу Гі| Пол [30 *
проту, втабиду [RHHH[HIPAAA APFFF]*
деутіра, стабиду ГВННННЕАЛААК):
тріти, втабиду [RHHH[HIPAAAFF]:
тетарти, втабиду [R[HHHHIPAAAF]:
тёштту, втабиду [X-FFFIII]:

ехти, стабиду TRH[H]H[HP"A JAAPFFIIT *
83407, стабиду IRB[HHHHPAAAA]FFF:
5у\би, era0uóv ІНННІНЕАЛААЛИПЦ):
éyaT4 , стабиду [XIII]:

дехӛти, с[таб|иду IRHLHHHIPAAAr]*
іудекіӛту, (в17|еб40у ТВВННННЕАЛААГ):
дәдехӛту, [с|табдду [[RHHHHI".NAAA]:

329

980

DE LAPIDE NUPER АТНЕҺКІБ

тріту хай дехат(и [(RHHHHIPAAAAFFIII]:
тетарту xal дех(а | "(и IRHHHHIPAAA]*

néu[[s]]rry кой 3exav4 [[RHHHHIPAAAA ]-FF*

ixT4 ка) декӛту [(RHH[HHPAAAA]PFFFFTIT:
2бӘдим xal дехату [[RRHHHIAAAAFHFHFF]:
бу92у xai дғхати [RHHHHIPAAAAHFF]F-F:
ёудту xxi дех(2|т4 [I[RHHHHIPAAAAFF]FFIII*
eixoo T4 [RHHHHIP[AAAAFF]:

pla xxi sixocT4 ХЕЕЕ:

деутіра xal eixo[c]r4 [[RHHHHI"AA]AAFFIIII*
тріту xal «хосту [XI]*

тетйрту xal віковти [[RHHHHIPAAA]AF *
TÉvTT€ xal гіковтй [X]:

ёхту xal sixoc T4. X[PHAHHIII] *

2059 хай ғіхосту [XIII].

Әрісі &руираї xa[wai]*

проту, стайиду [R[H]H[HPAA A]AFF[F]*
деутіра, втабиду [RHHH[IPC-F]:

тріту, втабиду RHHHHIIIII.

"Абуу&с Nixyç Одрі (аруура1|:
проту, отабиду [RHHH[- - - - -]:
деутера, 61 |аб|шбу ІНННГ- - - - - - - 1°
тріту, ота[диду|) ХА”

тетарту, стхбиду [(RHHHIPAAA[.]-F.

"Артёшдос ВрауроуПас| 99ріа ||
аруурай" проту [[RHHH H[P]AAP-FEF :
деутіре, втабиду [/RHHHII]PAAAFF[F] :
тріти, втаблду [RHHHHIPAAATnF[F]*
тетарти, втабеду [RHHHHIPAAA AFF *
TELTTA, стхбиду [RHHHHAAFF*

Екти, стхбшду ГВННННЕЕ:

2092ии, вта%иду [(RL[HHH]HFPFFF.

"Ауакоу 94рісі аруу;Га1|:
проту, отабиду ПВ|НГННЦРААЛАНЕЕ:

100

105

110

ІМ ARCE INVENTO. 991

деәтіре, стабшду (RHHHIPAAAATTII *
тріти, отабиду [RHHH]AAAAFF.

Айшитрое xxl Кдру(е 99 Го друурай”
троти, отабиду [/RHH]HH[AADPF ]H-F1II *
üeuTépz , стабиду ME ]HAAAPFFF :
тріту, овтабиду (RHHHHAATHFFFIII *
rerapT4 , втабиду [RHHHH]AAArF[- - -]:
лёштту, втабиду [[RHH]HH[PF]"-F-F.

"АФродітус̧ vo[9e]la 2e[yv]ex шщ. . . . .] Ht.

стаб ПЦа Халха АП”

payapa ció[4]oZ ӘағФау(тіуоу тд]
коХеду Фуоса, Яу ў Вой dv[éÓwxev 4)
еті “Аутіубуос йру0ут06”

Boldiov éA(&)p&vriwov,

2 Хшикуби дуббикеу”

таХХадюу ÉAEQdvTiVov

émíxpucov xal дст19Піс |хи ёті%росос,
0 'Apylac дуббихеу” [m]e[v]e?rie 21006
ёт) xiovog EuAivo* хиуй x[«Ax]f
ітікривос pim: [y]pæaunar[čov] тард
тйс Воолӯс̧ тйс ÈE 'Apelo mayo
сесу(ш) ос mivo '

бодуп ey ao) трёс ду оу
дуохЛісес Еуоутес 4AeQavrop[é]vae *
Етероев брдуос &væxaisiy дк gwy’
ду0Е иёуас хотғауйс”

Ф&хм yaxi, йу KmAAÍms
Плойгейс 2у2бикеу”

бр |0уо6 Өғттадік06”

соВууи &леФоутіуу

ý] тора Мибәрусішу ётіросос'

М(Ф)рос хатғауо:, vyi[£]e дуо

бодуп теттарғс, тбтшу [5 к(фртғаоуйе”
хАуал Милисторуёс А émi[ox]elu]äs
дедиеуді" дхАаМо А”

VIDT M m m -------- чл +

882 DE LAPIDE NUPER АТНВМІБ

тратеба ЯХғФаутореуу.

отеФауо: ететеіі”

115 отЖФауос xpucoUc å тарй “Аудрішу
т (ЗоуАй тй ёт) Маубіу évoug
йроутос̧, втабиду НААГЕЕЕЕП,
&терос̧ отёФауос̧ б тарй Пау|) 9510
(о)оллоуёоу TOV ёт) NaUuciyévoug

120 %2%руоутое, втабиду AA APFFFIIIC*
érepog втЕФауос å тора Тробиуіоу
тў ПоуХАЙ тў ёт) NaQuYciyévoQuMc
%ру0ут06, атабиду PAAAFFIIC*
Етерос стёФоуос [5] тара Тробууішу

195 тй уша, отабиду HHAAIC.

III.

15
А
204
в GÀ 4%

90 TM. .

Vx]. . . . . €

IN ARCE INVENTO.

ти.
P"
[ә] жо a оз ]
[жо]. . . . ]
ТИПОМ
фШиадаГ.

“рус [у . . . . e. e. e —

^ 14717717

doxil eTo. . . . . . . 4

храуідюу [mixpüv тд тё (0dÓpo
т(а)рғд6 ұри|686 Éxov xai]
A[q]e[v i]^e3a[v]r[mov. . . . . ]
кори[][» pyv]eo[v. . . .. . .]
бираїх ШІП” Фа ао(у - - - - - - F

ёх тб Парбеуйуос”

yopyóveo]v* хаати xaæļ- - - - - - 1
іттов” уруф’ уротдс̧ тро[тоши|·
уроф ш [уа] ‘ Аоутос̧ тро[тоии]·
драхоу ётіҳросос ' [xA]iv[ai]

ХГ ор” ëls] PII* Фоимакуар(оа ГІШ):
Гужерідіу" EiQy Г борах(е АГІ:
тулуб ұаАхй” Аура катйуриес(о6]`
Мура ӘеФаутио ПП” 29(а4)
буму Г* xp&y4 waAxa ПП”
дотідес Отдболои mix [gucci]:
храуос "AAUpixdv* Әсте èy]
ЛёсВо ётісишос` Міку" gors]

ёх Поуобиуаіоу етіуаХхоГс |

ayiov тт&җи<гувс АП теріүрубоГу|?
аХабастобИку &Auciv dpy[upZv]
Ёуоисх' ayapa yaari èv

éAUTpui SacDaævrivwi’ x aA [xc]
хеұрисошёуос° QKIVÆKNG

xe, puo (o S шёуос̧“ кіЙштіш 990:
дтісбокрут1де5" соВууу unl- - - - - -
&ла[В]ас[т]обдихи Evalyn” xo[/]r[w]

999

994

DE LAPIDR NUPER ATHENIS

ümüLuAos xmT&ypuco;* &сті[ 3с]
етісимеі ААА, тодтау P ojò]
yeypaumévai’ дӛстідес

еліқаАко: АГП" қоХеду ша(үоірас)
іетріхйс éA[[eA]]ecpavriwov *

xAlyai МЕА [и |огоруѓ; PII:

кХіуідес ПІ” куушу [ух A]:
xuvai уаХхой Aem Qu» ADIL’ [храк]
ҰхАкй6 ІП” стуракес НА" сорахо
хдлу(о)Ї* торку тоБеумдтоу
сатрду @хруттшу', 21Фро (А).

Еу ті! &pxalwi v(e*ài йбтата:
eréQav|[zv]]os xpucós, ôy Kóv[wv]
&véðyxe, йвтато6” o vÉQavo|«]
%росб;, бу ol rag [r]as &véte[cov] ,
oi ёт” EÙßBoaldo Gpsovroc*
críQavos риод, Ov oi тр ое)
дуебесау oi uer Alwvos A|oxpó]*
ттёф®у% puos, фу ої Tala]
Фуббесау oi Еті Anuoorpælro]
ӛр%ү09(т)067 стёФауос spucó[s]
&era(T)s, [2], Тиша|удрав dvé[Pnxev]*
стеФфхую úmoğúaw 200° Фі]
àpyupz статос Wy К|..... |
ЕдхоЛіуу дуббике” Qian а(руира|
дататос, у ГАаиукф Nof. .] yufvà]
дугбикеу" Фійлу dpyupz #а[татов]|,
йу Лии '"Axoptyo yuv% дуеб|икез|:
Фстідіо 900 ӛруәрд кәй xp[avible]
200 xal доратіоу dpyvp|óv]*

Pigan 9т05уХ06 ітікруе(06|:

xpuciov Ётироу, 9 ду бих(ғу - - - - -]
дотатоу" дахтомо6 xpu[cóc]
йттатов, Ov "Арх діху &>&[буихгу]
ӛторроДу|тҰроу жросбу, [9]

2 2удріде Ғұн” стефаууи, [йу й beds]
Eyer’ т<АӘдбтра, 8 ў бед lyer

100

105

110

115

190

ІМ ARCE INVENTO. 385

2у0о48о6, бу у Oeds yei (|ті ài]
то&ййАт!* Oppo) П" yaad louei]:
aiyle xpucs* yopydveiov |а@руирбу|'
Фійлу ровӣ, Йу Фу тй eila Exi]:
стЕФауое үроб006, ôv ў Б(оуХЯ|

и i Харюйаудро &рҳоу|тос|
дуббикеу" стёФауос̧ wp|ucoUc],

бу Тш40ео6 2у4букеу”

отЕФауов ротой, д» |- - - - - |
дуебихеу" стёФоауос ұ|риво04|,

бу КалМмМкАг:& 4уббу(кеу|?
otréDaævos %росойс, |» ў Воолӣ|

4 ài Ілтод4мауто6

ауббикгу” |Ф|ади €d»eyv|pa],

йу `АрџотоВоолу ду бике»)
ӘФомауоара алк|ӯ |

трде Tii тараста2(Ц:

£iQw 300 трде тй т|арастад: |:
стёФауос̧ үруа00|5, бу ў ВоиАЯ)

ý іт! Karato йӛруо|утов ауЕбикеу|:
Фійли oyup, Яу

стёФауос %рисо|05, ðv - - - -|
дугбикеу” Qua^M (|Әруурй, 9|
NixoQà» Өммак(е06 dvibuxev].

Inscriptio haecce, quam ex auctoritate v. d. Kabbadiae nuper
in Ephemeride Archaeologica !) brevi commentario instructam
edidi, insculpta est in tabula marmoris Pentelici, quam Christiani
adhibuerunt in porta occidentali Parthenonis extruenda, cum
illud templum in ecclesiam Sanctae Virginis commutarunt. Dudum
notum erat lapidem esse inscriptum; etenim pars aversa, in
qua enumerantur res in JChalcotheca asservatae, apparebat

1) Cf. "Ефим. "Apx. 1903, р. 141 sqq.

996 DE LAPIDE NUPER ATHENIS

in poste meridionali portae. Hanc enumerationem nec non
partem exiguam inscriptionis partis adversae, quae detruncato
forte fortuna lapide vicino in pariete templi legi poterat, Eu-
stratiades v. d. edidit !). Cum mense Februario anni superioris
lapis e muro aolutus totius inscriptionis aspectum praeberet,
occasio data est cum lateris hucusque occulti legendi tum partis
iam editae corrigendae; nam non est obliviscendum Eustratiadem
in editione facienda nonnisi gypseum ectypum adhibuisse.

Continet autem inscriptio traditionem quaestorum Minervae.
Titulus periit. Catalogus ipse divisus est in columnas tres et
ipsas parte superiore orbatas. Praeterea a dextra parte lapidis
abscissum est frustum triangulare, qua re columna tertia ita est
corrupta ut nullo modo sanari possit, reliquae tantummodo de-
{гае sunt, praesertim columna media. Denique in columna
prima duo foramina sunt infossa.

Traditio est anni 868/7 (Ol. 103.1), id quod discimus e
columnae II versibus 114—125, ubi sub vocibus eréQavo iré-
тео: coronae enumerantur archonte Nausigene consecratae. Du-
bium non est quin hic annum traditionis teneamus, licet et
alibi vox 2тетгію — sed perperam — sit adhibita; nam ante
voces ттёфауо! 2тетгісі linea est vacua relicta et superest anni
367/6 traditio, quam novicia continere videbimus.

Divisus est catalogus in tres partes, amplectentes
1. Res, quae asservabantur ѓу т) 'ExaTou7é2p, h. e. in Cella

centumpedali Parthenonis. Recensentur hae in columnis prima
et altera necnon in parte tertiae.

д. Res primum ѓу тф Ilapfevàvi, h. e. in atrio occidentali Parthe-
nonis, asservatas sed inde in Cellam centumpedalem translatas.
Eae leguntur inde a versu 98 usque ad versum 70 columnae III.

9. Res in templo Antiquo asservatas, inde а versu 72 usque
ad 124 eiusdem columnae.

Columnam primam superscriptam fuisse ѓу тё ‘Exaroun idy
non est quod dicam. Lehnerus ?) Michaelem secutus enumeravit
praecipuas res, quae diversis aetatibus ibi fuerunt depositae;
quarum complures in nostra inscriptione commemorantur.

1) Cf. "EQuu. 'Apx. 1874, p. 462 et C. I. A. II. 678.
2) Über die Athenischen Schatzverzeichnisse des vierten Jahrhunderts, p. 92 sqq.

ІМ AROE INVENTO. 337

Mihi hic de nonnullis donariis quaedam in medium proferre
liceat. Pauca tantummodo de literis incertissimis versuum 1—15.
Interpretatio inscriptionis, quae mense Augusto mihi erat fa-
cienda, multis diffieultatibus erat obnoxia: calor erat maximus
et lapis ad imaginem photograptam recte faciendam in latere
erat collocatus, quo in statu legenti molestissimo permanere
debebat, quoniam imagines identidem corruptae eveniebant.
Itaque quae altero die repperisse mihi videbar, postridie oblite-
rabam identidem; quapropter ea tantum, quae satis certa duxi,
lectori obtuli.

Versu 7 vocem Zpyupz legere mihi visus sum, sed quo haec
vocula pertineat ne suspicor quidem. Neque admodum placet;
nam si illud Фруур% recte sese habet, inter versus 8 et 14 т2дғ
тореХаВовғу «pucz vel eiusmodi aliquid scriptum fuerit necesse,
quoniam inde a versu 17 res nonnisi aureae commemorantur.
Quae verba potius in capite columnae statim post ѓу тф éxa-
тоитёдә expectamus. Certiores tamen videbantur literae ар..ра
quam ui eas praetermitterem.

In inscriptione C.I.A. II. 701 invenimus oivox dac, Qi&Axc ' Абууйс
Níx4«, ФаХас Аійотідас. Etiam in nostrae inscriptionis versibus
19--26 fit mentio paterarum Aethiopicarum, non tamen con-
venit numerus aut pondus, et ordo quoque differt; itaque
conicere non audeo easdem res utrobique commemorari. Et
xpaTWp %рисойс 0 Флаттоу ldemne sit qui хратйр %росойс Ó wi-
xpóg dicitur in inscriptione С.І. А. II. 668.12 necne, effici
nequit. Sic prorsus manet incertum, quas res comprehenderint
versus 1—16 et 22 вд.

In versibus 27 sq. ab Eustratiade male lectis !) commemoratur
patera aurea Stephani Thalli filii; de quo Stephano eiusve nepote
fortasse apud Lysiam sermo est in oratione de bonis Aristophanis,
anno 988 vel 387 habita. Stephanus ille multo minus dives
erat, teste Lysia, quam homines putaverant liberalitatibus eius
commoti. Hie fortasse exemplum tenemus illius liberalitatis.

1) Inutile mihi videtur quicquid interest inter meam et Eustratiadis editionem
indicare. Lectorem benevolum ad inscriptionem 678 relego.

998 | DE LAPIDE NUPER ATHENIS

De corona versus 29 infra agemus, пес non ad aurum сапівігі :
chryselephantini redibimus.

Cum versibus 85—40 optime concinit inscriptio C.I.A. II. 747,
partim отоҳидду exarata, quae e Fragmentis Incertis transferri
iam potest ad Traditiones Quaestorum Minervae et emendatius
віс scribi:

1 3oxi[un eiu ^61a212; uo 41 ДАЛАГІ]
ғстабиоу PAAAPE-E-I-IIII]
xpucic|vomapauapioTapm o!
иореби[ста б шоу ГЕНІ)

5 [4]л;хтир [сарт еш: д ос Враороу:|
ас росогс|та д шоу НЕШ]
тровтиууік(уу.............
тросат ғ ос|лутарала В оутестара]|
тоутротера ута шго у)

10 стабиоу.............(ұрувиоу?)
атотыоудурма(атиртшуочуреди1)
торахалЛА:йШШауогатабиоу.......

(vacat.)

А sinistra parte huius fragmenti cernuntur reliquiae numero-
rum, unde apparet non primam hauc columnam Ттайійоріз
fuisse.

Cum versibus 41 ва. cf. C.I. A. II. 708, 9 sqq.: ai бірді ai ѓу
TQ 'ExarowTÉíÓóp тбуде éovræi uy évTsAeig уал" жері тйу TOU
Аёоутов хЕФаХйу dAAelmE) TOV (QUAAmy Фудс, тері 58 x.T.A., et 701
П 46 sq.: ..... тау борду той ‘Exærourédouv, 677, П 2, 27
.....0У &TÓ TÄ борхс. Splendide autem inscriptione nostra
confirmatur coniectura v. c. Michaelis (quam profert Lehnerus
ll. p. 57), C.I. A. II. 675,4 legentis [QuAAov] aut [иўлоу тйє
бурас ToU “Ехатом|тбдоу рисоби ётд ToU улоо. Quod folium for-
tasse fuit ex ornamentis quae ianuis Cellae centumpedalis deésse
dieuntur in inscriptione 708. Quod autem in nostra inscriptione
legitur 4T) той 'Еххтоштідоо, non ќу тф 'Ехатоитідф aut той
'ExzrouTé)os, suspicor olim folium illud, cum fractum esset,
asservatum esse іп Opisthodomo '), ideoque appellatum: „folium

1) Cf. Lehneri 11. p. 97 B.

IN ARCE INVENTO. 999

de ianua ex Heeatompedo (hue translatum, quod cecidit) de
clavo"; dein, quod mox demonstrabo aliis exemplis, postquam
res ex Opisthodomo in Cellam centumpedalem sunt translatae,
quaestores eas secundum materiem ordinasse nulla ratione habita
locorum unde provenerant rerumve denominationibus non mu-
tatis; denique aliter digestis catalogis tales anomalias esse
sublatas.

Versus 49—45, qui in omnibus fere traditionibus Cellae cen-
tumpedalis inveniuntur, luculenter testantur huius Cellae hic re-
censeri donaria. Hic enim commemoratur corona Victoriae quae
in manu simulacri Minervae Virginis stat.

Versibus 45—62 describitur Victoria archonte Socratide (874/8;
Ol. 101.3) consecrata. Cuius archontis nomen integrum extat
versu 65, et versu 46 vestigia certe literarum swxpæ supersunt.
Non eadem est Victoria quae in inscriptionibus 652, 660, aliis
commemoratur, huius enim partes alia ratione distributae sunt
per singulos ѓоиоос. Et complura Victoriae signa fuisse notum
est. Pleraque autem anno 407 in usum belli esse conflata, sed
eorum numerum post bellum Peloponnesiacum singillatim esse
restitutum , docuit Foucart?). Hoc mirum est, in nostra in-
scriptione unam tantum Victoriam describi, neque eiusdem fieri
mentionem in 677, ubi complures Victoriae fuerunt enumeratae,
si recte Lehnerus ibi vs. 25 legit Níxw офтарх ў шіш, existi-
mans eam hac voce opponi тай érépeis Níxa:;, quae in sequen-
tibus commemorantur ?). Foucart omnes Victorias praeter notis-
simam illam in templo Dianae asservatas esse putat; quam
miram et veri dissimilem coniecturam protulit collato versu 10
inscriptionis cuiusdam a se editae: |

eS..UGCEVTOXRpTEJLICIOVOETEO TEX TEeO TRÜRLOVT..
ultro tamen confessus se hunc versum neque supplere neque
interpretari posse. Itaque iure Lehnerus eam coniecturam reiecit;

1) Hoc imprimis inde apparet quod in describendis rebus antiquioribus orthographia
antiqua usurpatur. Sine dubio tituli coronarum v. c. ad literam perscribebantur in
catalogis, etsi orthographia nova iam in usum venerat.

2) Les Victoires en or de l'Acropole, B. C. H., 1888 p. 288 sqa.

8) Cf. Lehneri l.l. p. 89 sq.

340 DE LAPIDE NUPER ATHENIS

nam haud facile est dictu, cur Quaestores Victorias in Artemi-
sium deportaturi fuerint. Potius existimat eas in Opisthodomo
esse depositas, postea cum reliquis rebus Opisthodomi in Cellam
centumpedalem translatas, dein a Quaestoribus inscriptionis 677
veteri Victoriae Cellae centumpedalis annumeratas.

Haec coniectura habet, quo sese commendet; nam Victoriae
initio erant pecuniae instar, quae pecunia in Opisthodomo asser-
vabatur. Cum tamen in nostra inscriptione non nisi unius Vic-
toriae fiat mentio neque spatium supersit ad plures in textum
introducendas, equidem confiteor me rem non intellegere. Itaque
potius me converto ad fragmentum 7l0um, quod sic videtur
explendum:

[Te - Toc pu u]o[e].

[expo T »g]rovo|v 10 610v]

[rx eA wS]vo x pev|o 139i s ix pa]

[oræð uov] ХХХХАА ......

[тис e]v[e]elae|]vix|ne ...

5 [rpov]ovo pu oc (vacat)

[re] Фалистг Фау [истеФ=Ф ау ос)

(|етітмікеФалиПеуо1:29:40)

[о т| о 3e pic op oc [x e1pe3vc]

[re] Qi3eniBvuo ...........

10: 2: 50б6катақа;ш-:лы e xs

(rr x0] uov ХХ|||п ..... е

[2 ғ от еро! с [pu e ov]
Versus 1—8 accurate отожидду sunt perscripti. Versu 9 item
сєтоўидду scriptae sunt literae Фидғай!, sed дуо vocula paulo
propius literae : est admota; versus 10 denuo recte ut videtur,
sed versus 11 ita est scriptus, ut vox стадиду locum compleat
literarum septem et dimidiae; quod ita esse apparet e loco li-
terarum ov, unde sequitur literam т versus 12i esse octavam.

Quae inde ab initio usque ad versum баш supplevi incerta sunt’).
Nam тғшттосрошос (ante versum 1) peccat in ordinem ото; уу
factum, item versus tertius 2); dein pro T legitur I versu 1,
Sed editor T punctis tantum notavit in corpore, denique versu

1) Editor corporis adnotavit: „Уз. 1—3 nihil fere agnoscitur".
2) Num forte est legendum vss 2 et 3 урусцастабиоутотоу?

IN ARCE INVENTO. 341

4? pro T legitur T, quae sescenties confunduntur '). Haec autem
quamvis sint dubia, satis tamen mihi constat Victoriam hie
describi et Lehnerum mihi assensurum esse pro certo habeo,
etiamsi locum non attulerit.

Quae versibus 5—12 supplevi certa videntur. De Victoria
autem agi quivis videt, sed, quod mentione dignum, minime
haec congruunt cum descriptione quam praebent inscriptiones 677
aliae, optime vero cum nostrae I v. 47—54; nam quod Victoria
in fragmento 710 nullam coronam manu tenere dicitur, interim
fractam suspicor. Sit hoc discrimen, sed quod manus utraque
et hie et illic ad eundem )/умду pertinet, mihi quidem satis
documenti est de eadem Victoria agi; nam alibi ubique manus
dextera et sinistra sunt separatae.

Versus 9 et 10 haud facile quis correxerit, cum et in nostra
inscriptione hic locus sit lacunosus.

Versibus 1—3 fragmenti 710i eam quam aliunde novimus
Victoriam indicari arbitror, quare contra ordinem literarum sup-
plevi méurTog puud, non трітос фим26, quod fecissem si de alia
quadam Vietoria agi putavissem. Quod autem discrepant numeri
et in vulgari descriptione рос: desiderantur, unam utriusque
rei causam esse suspicor, үрәсідіс enim diffracta cum ad quin-
tum фуду essent addita, pondus auctum esse.

"Ахротуріоу quid significet difficile dictu est. Quam vocem іп
nostra inscriptione vs. 55 non supplevi, quoniam aliarum lite-
rarum vestigia cernere mihi videbar; sed confiteor vix aliud
quid ibi potuisse scribi. In nonnullis inscriptionibus legimus
ахротйроу xpuclov дӛтісбоу, ubi Kohlerus spucíov іп “үрусобу
mutavit, Foucart vero lectione inscriptionum servata statuit
xpuclov ómicÓicv esse partem statuae posticam , Фхротйріоу autem
alas significare. In inscriptionibus C.I.A. П 652, 23 et IV п
991, 12 legimus &xpwrýpiov %pusiov ётісбіоу, in 677, 39 literas
уро ...... оу врайі habita ratione expleo potius &xpwtýpiov %pu-
olov дтісбоу quam &кротироу дӛтісбоу, Bed 667, 11 invenimus
&xpwTýpiov бтісбоу, quod etiam in fragmento 710 supplevi, in

1) Cf. v. c. nostrae inscriptionis III vs. 81: аруоууов pro &рҳоутос et vs. 82
&cTXVoQ pro Ќотатос.

349 DE LAPIDE NUPER АТНЕМІН

nostra autem inscriptione quicquid vs. 55 scriptum fuit ad
ambas voces xpuciov et 4хротЖроу recipiendas spatium non suf-
ficit. Equidem cum Foucarto faciens ubi puolov deóst 4тісбіоу
interpretor тд дтісбіоу шм2рос.

Vs. 68--89 recensentur donaria aurea (sive potius inaurata),
infusa, aes intus habentia nullo pondere addito. Quae partim
tantum in aliis inscriptionibus recurrunt. Sic v. c. crater, cuius
mentio fii vs. 70, commemoratur etiam in inscriptionis 652
(01. 95. 3) parte adversa versu 44, ubi fulerum eius dicitur
aureum. Itidem 660, 20, 667, 26. In parte aversa inscriptionis
652 statim ab initio gorgoneum citatur 4zó тй; erido Tic
аяд ToU douç, quod 660, 58 et 661, 28 recurrit. Quamquam vo-
cabulum 004 editores unde habeant nescio; nam , quantum video,
ubique per coniecturam in textum introductum est. Gorgoneum
nostrum amr) тй &07120< тўс mò TOU уе% esse dicitur versu 74.

Haec igitur incerta sunt, sed in inscriptione 677 II 1, 35
fulerum crateris quale nostro loco commemoratur post seriem
coronarum, de qua infra. Spatium tamen illic non sufficit ad
supplendas res quae apud поз versibus 72—88 sequuntur. Denuo
igitur versamur in tenebris neque scimus unde hae res in Cel-
lam centumpedalem introductae quove postea ablatae sint.

Inde a versu 85 recensentur res ex eadem materie sed pon-
dere addito. De canistris ornatis lovis et Apollinis imaginibus,
de patera Cleonis (quae nunc demum recte legitur), de patera
glandibus ornata (hactenus male scriptum fuerat mriAwT9 pro
&xuAwT4, quod ni fallor &za£ eipy4mévoy est), de turibulis literis
А et B signatis opus non est dicere. Reliqua, auri pondera
(xeucla) oriunda а templo Victoriae, a scuto templi, ab acrote-
ris өй sigillum cum anulo, misere corrupta recurrunt 679,
I 25—34; 677, П 18—23. Has res ex Opisthodomo in Cellam
centumpedalem esse transportatas agnovit Lehnerus (l.l p. 17).
Etenim IV 2,6450 ёл’ "Аратох(ратоус čp%cvroç] sive Ol. 95,2
tamquam èx той 'Отісйодіриоо allata enumerantur ..... TÈ ÉAE-
Фаутуя .... бишатуроу varia pondera mutilata. Eosdem nu-
meros deprehendimus IV 2,653 Ol. 95,9 una cum reliquiis
vocum Фушиатуроу, oivox, dai, xav , ух д A*OAAGV et iva д 7-96.

ІМ ARCB INVENTO. 848

In nostra inscriptione oivogóæs frustra quaerimus, nam oivogóy
«puoi; (Col. I vs. 21) cum hisce non est confundenda. Cetera
conveniunt excepto pondere canistri Apollinis. Turibula partim
varis sunt ponderibus (Col. I 110—115), partim pondus non
indicatur (Col. II in fronte); etiam тд хауоду, iva тӛ ѓлеФаутіа
Cgx in nostra inscriptione ZeraTov est; quae tamen res non
obstat, quominus eum Геһпего Opisthodomo ea attribuamus.
Constat igitur sub finem quinti vel initio quarti saeculi non-
nullas res ex Opisthodomo in Cellam centumpedalem esse trans-
latas et ік roù "Олив0бо50моу dictas. Usque ad annum 995 tres
catalogos etiam distinctos extitisse T&v ѓу rQ “ЕхатомтЕду, тбу
ёк ToU Парбғуфуов, тбу ік той "Отівбодди09 ypyu&tov demonstrat
Lehnerus, dein autem res pretiosas, quae ex Opisthodomo essent
transportatae, secundum materiem inter ceteras quae in Cella cen-
tumpedali servabantur mixtas esse et commemoratas. Aliquamdiu
post singula loca denuo indicata esse suspicatur; sic v. c. in laterculo
cuius supra mentionem fecimus, 677, II, Col. 2, 6 voces éx той
"Отисбоддиоу periisse putat et 679, I 23 vestigium huius tituli
superesse !). Quod falsum esse existimo. In nostra enim inscriptione
eiusmodi tituli nec vola est nec vestigium nec spatium ad eum
supplendum sufficit, literae autem quas dicit inscriptionis 679
ratione habita vitiorum vulgarium lapicidarum ?) et scripturae
haud accurate стоидҳидду factae sic videntur explendae:

та [2 | сок 0 [оттар (х а Bom e]vxai

та |ред| оку [е тітихто) коан

т хр| то [а х) а рото [хахха]

25 ка [| ооу д [ро| сооугукоктол лоу.
Sic 679 bene cum nostra convenit, nisi quod іп Ша praecedit
hydriarum catalogus, qui in nostrae columna altera sequitur.
Ita demonstratum esi voces ёх той ӨОлт000о5040у, cum semel

а quaestoribus essent omissae, nunquam postea esse restitutas.
Gravior error Lehneri hic est, quod inscriptione 677 valde
mutilata fretus тё ѓу rg &pxaiy veo Ұрймата Opisthodomo at-
tribuit?), ad quam quaestionem infra redibo. .

]) Lehneri l.l. p. 87.

2) Cf. p. 341, 1; notandum est praeterea vs. 24 TZ punctis tantum esse significata
in corpore.

8) Ll. p. 98.

944 DE LAPIDE NUPER АТНЕМІВ

Inde а versu 110 incipiunt donaria argentea aes intus habentia.
Sunt tria turibula nota ex inscriptione 698. Tertium Cleostratae
inde а 649 passim invenitur commemoratum, solet autem sub-
iungi Victoriae vulgari, unde apparet antiquitus ad СеПатш
centumpedalem haec pertinuisse, nam Cleostratae turibulum
anno 399 iam ibi erat.

Versu 116 haec series interrumpitur et in secunda demum
columna continuatur. Error hic commissus est anno 370 —
cuius anni traditionem non habemus, — nam quae sequuntur
inde a versu 117 usque ad 132 annis Dynniceti (370) et Ly-
sistrati (969) sunt dedicata. Praeterea haec omnia vel saltem
pleraque aurea esse, non est quod dubitemus. Quid versu 117
in literis ..... Муу (an аууу?) lateat, obscurum est, sed 119
[хрос |006 esse legendum, licet trium tantum literarum spatium
esse videatur, pro certo habeo. Notandum est praeterea Quaesto-
res nostros neglexisse inducere vocem ézérei; ante coronas anni
Гувізітай, quam in superiore traditione invenissent.

Hic columna prima finem capit sine corruptela, nam reliqua
pars tabulae vacat.

Columna II ab initio usque ad versum 18 misere est cor-
rupta. Versibus autem 19—21 commemorantur turibulum ar-
genteum, et canistrum quoddam, quod aureum fuit, si eiusdem
mentio est facta Col. I 33 sq., qua de re Lehnerus haud sine
causa dubitat; nam mirus foret locus donarii aurei posi argen-
teum turibulum in traditione secundum materiem donariorum
ordinata. Me iudice argenteum fuit, unum e donariis quae ex
Opisthodomo sunt allata (cf. p. 342). Quapropter suspicor той;
тіуакас, тйс 01009706, тй ұғриВєїк, тйс QudAmc, тйс ууттас,
quorum recensio fit 677, II 1, 39—61, initio columnae Пае nostri
lapidis fuisse enumerata.

De catalogo hydriarum, qui nune sequitur (vs. 28 — 84) nihil
dicam, nisi quod ea, quae in lapide misere trito legere non
potui, aliunde supplevi, certa vero literarum vestigia ubi in-
dagare mihi visus sum, etiam invitis ceteris lapidibus alios
numeros addidi, quos lector harum rerum curiosus facile reperiet.
Hoc tantum annoto versu 84 uniuscuiusque esse supplere:

"АФродітуе 9|9р|іе &p[yv]e& ио стабид| НЬ,

ІМ ARCE INVENTO. 945

sed spatium minus ac literarum ductus incertiores mihi visa
esse, quam ut haec vocabula in textum reciperem.

Sequentia (vs. 86—112) varia sunt, ut ita dicam. Partiin
eadem invenias: 645, 25; 646, 10—18; 647, 3—5 ; 649, 16 et 23;
652 А 46—48, B 4; 654a 26, b 9; 658, 7? et 8; 660, 22 et 59;
667, 41—44; 678, 27; 676, 1—29; 684, 18—15; 701 II 48—
57; 708, 7—8.

Una res archontis Antigenis (Ol. 92, 4) nomine addito de-
signatur (versibus 87—89). Quae autem versibus 110—112
recensentur decem lecticae Mileti factae vel saltem artis Mile-
siae, decem веПае plicatiles, una mensa ebore ornata, V? sae-
culo in Parthenonis atrio occidentali fuerant asservatae (cf.
С.1. A. I 170 et 173). Alia eiusdem originis donaria in Columna
ПІ enumerata sunt praescripto titulo: x той Парбеу0у06, qua-
propter has res hoc loco non ratione sed mero errore enumeratas
esse puto. Ántiquiores autem IVi saeculi tabulas, quas supra
indicavimus, si quis conferat, donaria reliqua huius partis in-
scriptionis haud ita multo post turibulum Cleostratae, coronam
Victoriae, reliquas res antiquas inveniet commemorata; unde
apparet iam inde ab initio pacis, cum pauca essent donaria, in
Cella centumpedali fuisse dedicata. Postea increscentibus Deae
opibus Quaestores paria paribus, ut vidimus, adiunxerunt, cuius
rationis catalogi hydriarum et coronarum (vide infra) praecipua
documenta sunt.

Sequuntur coronae rére, Nausigene archonte Ol. 103. 1
sive anno 368/7 dedicatae. Cuius nomen ter repetitum corona-
rum titulum fuisse puto.

Pauca dicam hoc loco de coronarum catalogo, quem praebet
inscriptio Ol. 107. 9 sive anni 350/49, C. I. A. П 698. Initium
capit inde ab anno Phrasiclidis (371/0). Recensentur ibi:

corona [Nausi]nico archonte dedicata 199 drachm. 4 ob.

» Dynniceto T j 200 5
» Lysistrato 5 5 96 К
» N ausig ene » » 98 ” 9%,

Certum ibi mihi videtur [Navc:]vixou nomen, licet temporis
ordinem interrumpat et numerus aut meo aut alieno errore

946 DE LAPIDE NUPER АТНЕМІБ

(omisso Г?) quinque drachmis minor sit quam in nostra in-
scriptione (I 80 sqQ.).

Coronae tertiae in nostro lapide (I 128—130) pondus 26
drachmarum 1 oboli tribuitur, sed post vocem стабибу est
unius literae spatium, quod interpunctioni tribuo, nullius certe
literae vestigium sed tantum ,,:” dignoscere mihi visus sum.
Reliquae coronae conveniunt (I 121 ва. et H 118—120).

Coronarum catalogum anno 967 incohatum esse suspicor. Cf.
677, II 1, 16—32, ubi variarum coronarum olim mentionem
fuisse factam literarum vestigia testantur. Iure dixerit quispiam,
illo tempore tumultuariam fuisse rerum sacrarum administratio-
nem. Quaestores enim anni 970 cum coepissent donaria secun-
dum materiem disponere, mire ipsi opus suum depravantes
coronas sui anni catalogo Cellae centumpedalis inseruerunt. Idem
fecerunt Quaestores anni sequentis, nostri autem anni Quaestorea
iterum seriem Cellae centumpedalis interruperunt; nam vix dubi-
tandum est, quin etiam in parte superiore columnae III donaria
Cellae illius fuerint commemorata.

Sed ut ad coronarum catalogum redeam, tria genera corona-
rum haud difficulter discreverit quis:

I. Coronas Panathenaicas pondere circiter 200 drachmarum.

II. Coronas circiter 80 vel 40 drachmarum. E nostra inscriptione
apparet has coronas donaria тоу cvAAcyéuv TOv TOU душоу esse,
quae quotannis dedicabantur; ante annum 370 coronae eae non
commemorantur. Magistratus illos inde а saeculo quinto primum
ereatos docent Schómann-Lipsius, Griechische Alterthümer, I
p. 394 et 408.

III. Coronas ponderibus diversissimis, quas donaria gentium
exterarum fuisse putaverim.

In columna tertia usque ad versum 30 nil superest nisi vestigia
vocum Joxuueix, Шадай, xpuciov. Quae quamvis sint exigua,
sufficiunt tamen ad demonstrandum haec quoque ad Cellae cen-
tumpedalis traditionem pertinere; si enim compares 677, I, m,
invenias, ut hic reliquias дохцеғіюу, quorum unum vel plura
cec[yuascuéva] dicuntur, quod participium recurrit plus minusve
mutilatum 697, 11; 701, П (ш), 66; 703, 16. In nostri lapidis
versibus 22— 24 legenda suspicor:

IN ARCE INVENTO. 947

то4|..........д90кішаға)
г [| х: [В отгатсесушасшёеуату |
Рид] о [с:а:сфрау 131].
Sed incertiora haec sunt quam quae in textum recipiantur !).
Quae sequitur galea parva mò той [340роо (magni Minervae
simulacri), nostro loco et in inscriptione 676 genarum tegmina
habet, quorum alibi non fit mentio. Haec omnia et sequentia:
vas unguentarium, quattuor res ignotas Тһегавав, patellam ad
traditionem Cellae centumpedalis pertinere apparet inspectis 676,
677, 701, 703. Imprimis utilis est comparatio inscriptionum
676 et 677. In hac 8 versibus supra reliquias тфу Ooxiselov extat
litera £, in qua vocis 290т:6 (676, 35) vestigium agnoscere mihi
videor, quapropter quae in inscriptione 676 inter 20—40 sive
inter mensam eburneam (in nostra II 112) et galeam parvam
(in nostra III 31) leguntur in nostra inter versus 1—20 columnae
III incisa fuisse puto.
De fatis horum $әх [шу nil est notum; inscriptiones enim
676 et 677 eiusdem aetatis sunt fere ac nostra.

Catalogus rerum „ёк ToU Ilapfevivog" non multum peculiare
habet. Lehnerus iam probavit, id quod nostro catalogo confir-
matur, multa (res 24 ex 51) e catalogo saeculi quinti in nostro
superesse; quod autem multae res pretiosae traditionum ineuntis
saeculi quinti (C. I. А. П, 645, 655, 656) in inscriptione nostra
frustra requiruntur, in his donaria ad ornatum muliebrem per-
tinentia, suspicari licet conflata esse interim quae vetustate es-
sent corrupta, ut hydriae v. c. inde fierent ?).

“Еу T9 2рүсір vew quae anno inscriptionis nostrae asserva-
bantur invenimus in fine tabulae, ІП, 72 usque ad finem.
Quae in tres partes dividere possumus; habemus enim:

. 1. Coronas, arma parva, pateras, anulos, aurum a privatis,
quaedam a mulieribus consecrata.

1) Supplementi incertioris etiam mihi in mentem venit vs. 17 sq.:
т [дд еєтростаред осдуогта ига]
[0] 4 V Ae 4 rs apuxovToc)

2) Cf. quae Demosthenes de Androtione disputat, quo infra redibo.

848 DE LAPIDE МПРЕҢН ATHENIS ІМ ARCE INVENTO.

II. Coronas aureas, quas dedicarunt collegia, imperatores,
legati :

Conon.
Quaestores Eubulide ^ archonte anno 394.
ji Demostrato 2 » 9998.
Legati Locrenses (si verum vidi) sub Dione.
Senatus Callea archonte anno 377.
" Charisandro ы » 976.
» Hippodamante Р » 975.

Timotheus !).

III. Insignia, ornamenta, attributa simulacri Deae.

Quae sub I enumeravimus, nil habent, quod ea a donariis
vulgaribus distinguat.

Ad coronas autem dedicatorias quod attinet, Cononem coro-
nam suam vovisse arbitror post pugnam ad Cnidum factam
anno 394 Timotheumque post expeditionem Corcyream et pugnam
ad Leucadem factam anno 875; legatos autem Locrenses suspi-
cor praeside Dione Athenas venisse anno 394 de re una cum
Atheniensibus gerunda contra Lacedaemonios. Quae si probabiliter
statuo, vs. 78 — 80 habemus res annis 394 et 393, vs. 102 —
117 res inter annos 377 et 375 dedicatas, separatas aliis dona-
ris quorum aetas et donator vel aetas sola ignorantur. Aliqua
igitur in hac inscriptionis parte habetur temporis ratio.

Quae ad Deae simulacrum pertinent (vs. 95—101) ideo no-
tatu sunt digna, quod nescimus de quo simulacro illie fiat
sermo; etenim ad Minervae Virginis simulacrum haec referri
non posse, neque ad antiquissimum £éavov sive тйу томда,
mox videbimus.

Nam ordine rerum eo deducimur ut intricatam quaestionem
tangamus quae est тер) той Zpw,xlou vec.

(Continuabuntur).
1) Erravit igitur Lehnerus Opisthodomo haec attribuens, quem deceperat misere

habita inscriptio 677, ubi haecce (II, іп 7—16 vel 22) interrumpunt seriem Par-
thenonis.

ADNOTATIONES CRITICAE

LYCURGI LEOCRATEAM.

SORIPSIT

S. А. NABER.

Anno 1854 amicus meus Antonius van den Es, quem ad hunc
diem Amstelodami rude donatum superstitem esse laetamur,
Specimen edidit Philologicum | Inaugurale de Lycurgi Leocratea.
Hunc libellum post tantum temporis spatium hisce diebus lu-
benter relegi itemque inspexi iudicium quod de commilitonis
opere tuleram in Mnem. 1854 p. 409. Quae tunc scripsi, mea
memoria penitus exciderant; sed laetus vidi me haud maligne
laudavisse quae in Vandenessii ') dissertatione probanda essent;
nec tamen minus hodie, tot speciminibus academicis lectis exa-
minatis et correctis, libellum bonae frugis plenum cumulatius
aliis commendo quam tunc me fecisse video. Veluti est Thalhe-
mius qui Lycurgum apud Weidmannos edidit anno 1880; Van-

1) Amicus meus Thalhemio simpliciter audit Es. Est hie error multorum Germa-
norum, qui rationem particulae van in nostris gentiliciis nominibus minus perspectam
habent. Nempe quod apud illos nobilium nominibus praefigitur von saepe quidem
certa ratione omittitur: idem nostri quoque nobiles interdum faciunt, sed hi longe
parcius. Contra, sicubi eadem illa particula гал non nobilitatis indicium est, sed
priscae originis, omitti nullo modo potest. Herwerdenum et Leeuwenium recte appel-
lamus itemque, si quis hoc malit, Essium, Latina terminatione addita; ceterum sunt
van Негтегјеп, van Leeuwen, van den Ев et nos Hollandi sedulo cavemus ne prae-
clari viri &хёфало теруосдсау, cf. Mnem. 1902 p. 231.

350 LYOURGUSÉ.

denessium aliquoties laudavit; sed haud ita pauca sunt acute
observata, quae silentio praeteriit; hoc enim hodie saeculum
est: frustra studemus ut veterum opera quam emendatissime
edi et legi possint, nam plerique editores vetustis librariorum
vitiis delectantur et vix evidentes correctiones excerpunt, ut in
marginibus apponant, reliqua omnia aut satis certa aut fortasse
verisimilia cum contemtu abiiciunt; quam rationem ne tunc
quidem probarem, si nonnullorum iudicium et criticam facul-
tatem pluris facerem quam oportet.

De oratione in Leocratem maneo in ea sententia, quam olim
pronunciavi. Ille est Lycurgus qui per duodecim annos raulas
fuerat тй xowiüc тросддоо et nunc senex post vitam praeclare
actam pueruli instar in schola magistri misere declamitat in
Leocraiem, quamquam concedat nulla esse diserta verba legis,
in quae reus peccarit. Eaedem sententiae, ter quaterve simili
modo tornatae, ad satietatem usque recurrunt. Nullum хеутроу
auditoribus éyxaraAeimerai* nihil festive dictum; scholae pul-
verem omnia redolent. Denique est historiae et antiquitatis
crassa ignoratio, ut nihil veri simul et novi ex turbido fonte
possimus expiscari. Inter decem oratores Atticos ultimum fere
locum veteres critici tribuerunt Andocidi: non ego sum qui
huius patrocinium suscipere audeam; verum enimvero, si penes
me iudicium foret, haud eunctanter Lycurgum oratorum omnium
pessimum appellarem. Sed suspicari licet Alexandrinos gramma-
ticos alias trivisse Lycurgi orationes Leocratea longe praestan-
tiores. Arguitur hoc tum ex iudicio quod de Lycurgo tulerunt
Dionysius Haliearnassensis et Cicero, tum ex fragmentis quae
Rutilius Lupus nobis servavit. Quidquid tamen huius rei est,
experiar num hic illic paucula menda eluere possim, quae huc-
usque criticorum aciem effugerunt.

5 18. Quam mire est dictum тд йо тйс mÓAewc. Cf. Van
denessius p. 15.

5 19. Sine sensu legitur: тй» Фиуркіуги мартурішу, бу xal дибу
01 TOAACÓ катиуоробута TOUTCU (ісесіу) dy тф дуро 96 xal меуада
xxl Вла Воос sly тйутеутикосйу ueréx ov x0 Tolg. Hunc
locum graviter corruptum esse vides, sed perparum ad emen-

LYCURGUS. 851

dandum proficitur Sauppii correctione: 25 хай меуаХа Ве ВлхаФфос
ің. Primum constat vevr4xosoAóyoue fuisse Leocratem еі Phyr-
cinum, nam aperta verba sunt $ 58: fri 22 x«i тӯ; теутИк06й6
метеуоу érUy gavev Йу ойх йу xaTaAvTOv xaT Épmoplay ӚтедУ (еі
et conferri poterit de publicanis Boeckhius Oecom. Civ. I p.
425 sqq. cum ВаКїї ерісгіві Schol. Нур. IV p. 269. Credibile
est Phyrcinum questum fuisse se damnum accepisse ex fuga
collegae, qui in portorio exigendo se destituisset. Hoc facili
opera obtinebimus scribendo: 06 xal мғуада Baaßeln тўс
тғутихоейс [LETÉNAV XUTQ.

Multae sunt minutae correctiones quas Thalhemius inconsi-
derate sprevit; veluti $ 20 cum Dobraeo ЕхкАутедаормғу, S 21
cum Sauppio èv yeiróvov, $ 30 cum Bekkero vevouévov, 5 37
cum А. Q. Beckero Zjsipévoi, coll. 5 40 её 47 scribere debuerat.
Talia per totam orationem unusquisque sibi colligere poterit.
Unum praeterea exemplum deseribam, quia correctio est admo-
dum elegans: узуойкас ..... тәудауоміуас [ei GO c1] Tç uiv
Әтер àvüpóg, тй 9 ӛтір maTpóc. Expunxit Vandenessius id quod
vides p. 26.

521: éxmAEb тиму Ек тӛс ‘Рои xal &Quxveirai eig Miyapa
А

xai xei Еу Меуаров тАғіо ў теут” ёту. In nitida compositione
flagitatur praesens oixeT.

© 42: dee трдтероу иёу Ümip тйс TOv arwy “ЕХАЯуоу éAeuÜeplac
дуоуібеабан, dy 9% roig тдте wpivoig àyamXv dày Әтір тй аўтйу
ceT4piag a&cQaAGc дууута: XivOÀuveUc xi. Difficile dictu est
quid sit 4оФаА06 жудәуе0тай et arguitur corruptela quod con-
tinuo sequitur: ха) трдтероу міу mT0AANG ұйрас TOv ВарВёр–у
ётареюу, TOTE 2% трде Махеддуас дтір тўс 11а кіудууейеіу,
Rogat Thalhemius num forte verum sit &uúvecðæi, sed hoc
quidem vix quisquam probabit. Incidi equidem in: iv Әл%р тйс
айту сботурісс 4сФаХдс дӛуутой ко1у0Х0уғісба 0

Sequuntur in eadem paragrapho quorum est valde impedita
constructio: тотаўти ò ý пбмс ѓёкёуруто ретабоАй осте .....
хай тду Әйрмоу Ov тр0тероу Лакедхцибию: xai ПеАотоууусій Хх} Ci

902 LYOURGUR.

Tùy 'Acíxy ххтохойитес "EAAwveg Воубду éwexxAoUvTO, 09т06
Едеіто TOv ё “Аудроу xal Kéw xal Тро0йуос xmi ‘Е тідаурои
émixouplay 2970 шметотеифравбов. Operosa ratio est quam Van-
denessius sequitur p. 27; mihi quidem insitieia videntur verba:
09т06 ÉDeiTo, deinde si гевсгірвегів émixoupíav 4утірмета-
темфасба:, ad sententiae integritatem nihil desiderabis. Idem
ille populus, cuius auxilium potentissimae gentes olim implo-
rabant, nunc opem petit ab insulanis et parvorum oppidulorum
incolis. |

$ 49: e 22 Bei xal тарадо0Едтотоу piv гітгіу Луб 34.
Praestat positivus: тор 4д30Еоу.

$ 50: ойх йу alexuvÜsluy гітоу сФФауоу тйс тотрідос slvai Tç
éxelvuv Фу у ёс. Vandenessius merito contendit hoc intelligi non
posse et commendat тє éxsivsv тож х с. Our Thalhemius eam
suspicionem ne memoravit quidem?

© 58: ойте rore éÉxmT At Un «c 00у cloWyayev ёх Meydpuv, &&
Ёту cuvexg ётодишисас. Qui e portu in altum enavigat xmas,
qui domum redit xar«vAei et Leocrates nullas merces Megaris
Athenas importavit, unde apparet verum esse: хататлғ0сас
oùðèvy єїтйужугу. Opponuntur inter se ФхтАғіу et хататАгіу,
quemadmodum уд: et xaviévai* activa autem verba sunt
é£aysiv et хат&уг, de quo usu est luculenta Cobeti observatio
Mnem. 1854 p. 128 et 1862 p. 114. Hinc pendet intelligentia
eorum quae leguntur $ 18 de Rhodiis, nam, accepto nuncio de
pugna apud Chaeroneam, тире тлурёсаутес тӛ тАоїх x ært i-
yov xal TOV épmÓpuv хх) тшу vaUuxANpuv оі таревхеуов (4201
3:0ро тАғіу айтой Ty сїтоу 2ЕгіХоуто xa) т&АА& Хрицата iik
тойтоу. Itaque triremes armarunt et onerariarum navium insti-
tores in quos incidebant, iusserunt Rhodum xariéva:, ne quid
frumenti Athenas veherent ad hostes. Nihil praedonum ritu
Rhodii latrocinabantur nec merces publicatae fuerunt et darda-
narii libenter Rhodum devertebantur, quod colligere possumus

LYCURGUR. 858

ex Demosthenis Oratione contra Dionysodorum. Eo sensu quo
dixi vocabulum хатхуғи usurpavit Demosthenes de Расе $ 25
p. 68: &ӧиғу ... Хіоу xal Kõy xal `Рддоу ха) ВуСаутіу6 котй-
yey тӛ mAoix. De Foed. Alexandr. $ 19 p. 217: їс; yap тоу
ёу тї сиубухоис тўу бадаттау тАгїу тоў мтЕұоутас тўс гірйуис
хх) шидѓіух холу xÜüTOUG (440b кхатаугу mAoTov шудђѓук тодтоу,
Polyel. $ 5 p. 1207: KuCixuvüv хотаудутоу тӛ тАої® čvexæ Tijg
131% wpeimg той olrou. Ibid. $17 p. 1211: Вуб2утіюш xal Хал-
худии таму хитхуоисі TÀ пАоїй ҡай йудухабоисі TÜv оїтоу
ЕБоиреіабои. Haud satis apparet rectene hos locos Vandenessius
p. 81 intellexerit; sed perperam Harpocration v. xer&yei тё
maoa’ Ayuoshivyg ёу у Фімттіхбу (de Pac. 595)" xarayeiw тё
т\лоїх Aéyerai avr] TOU Біабғобоі xal xaxoÜv xal шў йу тойс
тАфутас ӧти фойХоутоі тағ), QAN elg тё оЇкеїх ywplæ тої
Хұее%90у61 xardysiy, Oc xal Лиокойруос іу TQ KATÈ Леохротоус
ило. Et hic quidem levis error est, sed gravius peccavit Geor-
gius Grotus іп Historia Graeca XI p. 504 Ed. Amer.: the
Rhodians with their triremes began a cruise to seize the
merchani-vessels at sea. Hence we learn, indirectly, that the
Athenian naval power constituted the standing protection for
the merchant vessels; insomuch that so soon as that protection
was removed, armed cruisers began to prey upon them from
various islands in the Aegean. Nempe Athenienses et postea
Rhodii arrogabant sibi ius, quod nisi barbaro sfapw/ae nomine
non possum appellare.

5 61: ý тіл тд vèv maray mò тбу тирауушу XXTEÜOUAGÓM,
тд У Usepov Отд тӛу трахоута ка! rò Лахедоиоуішу тӛ Telyy
ххбурёбу. Postremum hoc parum apte additum est idque Van-
denessius rectissime ostendit p. 34, cum praesertim continuo
sequatur: x«i ix тодтоу диас ё ш Qorépmv ЯХеиберобу шеу. Мес
tamen amicum meum sequar qui interpolationem odoratus est;
satis est intercalare: (re) xal rò Лахедациоуюу тё telyn
хабұр4бу. |

5 62. Hic planissime delirat orator. Contendit fieri nullo modo
posse ut civitas renascatur, si semel eversa fuerit eamque rem
comprobat exemplis Troiae et Messanae. Esto: ne Troia alite

354 LYCURGUR.

lugubri renata sit, sed ipse docet Lycurgus Messanam тғута-
xocíoug Éreciv Әсероу ёх TOV туқдутоу дубротоу cuvoixicÓRVat.
Quid est nugari et sibi ipsi contradicere nisi hoc est? Quin et
ipsae Athenae, secundum $ 123, aliquando 2у4сато: fuerunt et
tamen renatae sunt. lam Hyperid. Philippid. 58: moraa) тдлес
&pàwv &vaipsÜüsiocni тайму ібұусау. Deinde quod pertinet ad illos
annos quingentos quibus deserta Messana iacuit, recte ostendit
Vandenessius p. 92 inter urbem Iram a Lacedaemoniis captam
compositumque secundum Messeniacum bellum et pugnam Leuc-
iricam vix tria intercessisse saecula. Sed quod amicus meus
diligenter exsecutus est p. 91 et 109, etiam supra Andocidem
et Aeschinem Lycurgus veteris historiae incuriosus fuit. Vix
melius est quod Dinarchus perhibet c. Demosth. $ 78: Месоууиу
тєтракосіоф Ете, XATQXICAY.

5 73. Post pugnam ad Eurymedontem factam Athenienses
бӛтасау тйу "Асісу хах06 тойут. теріетАғисау. Etiamsi
fortasse ferri debeat $ 15: тасбау тйу oixougévwv терітАЕоутес,
nam sermo fit de mercatoribus qui littora legunt mediterranei
maris, non tamen assequor quomodo Asia possit circeumnavigari ;
agitur de pace Calliae quae dicitur vetitique Persae sunt махрф
тХоір ий maey ёутӧс̧ Kuavéwy xal ФатимМмдос, unde suspicor
reponendum esse c a4pémAeucav.

5 74. Leocrates est 24 ойт’ 8ÉBeimev ойт’ ўсҳууби 9026. Mihi
quidem placet reponere Ўл ёис у, coll. $ 17: ойте тойс Aiuévac
тйс тдАёшс ÉAEGQv, ойте тй TELYN тй татрід05 xim x, Uv uE-
voc, 5 99: тіс ойх йу тўу пдму ġaéncev; item $ 141.

5 88: Opre’ дидісс 2ФІХоуу Tiv татріда Aeuxpdrei ої тдте
Вас:іЛе0оутес. Eximie emendavit Coraes: "Ар& уе биіш item-
que illud Zea уе Lycurgus habet $ 70, 119 et 123. Nec tamen
Thalhemius correctionem in textum inferre ausus est. Quam
temerarius criticus illi debeo videri.

5 88. De regibus Atheniensium ita legimus: тоғуароду po-
yvoTxTO! ÉTOVUU00 тйс %@рас sicily. Non quaero nunc verene
hoc orator tradiderit de decem tribubus earumque nominum ori-

LYOURGUS. 855

gine, sed, etiamsi vetusta lectio est, quam itidem confirmat
Schol. ad Aristoph. Pluti vs. 182, malim tamen дуо: 09701,
cum superlativus моуфтато6, quantum comperi, ceteroquin apud
oratores non occurrat, nisi forte еа paragrapho, quae proxime
sequitur, ubi Leocrates моуотатов àv тросукдутос ёборісдеіу
тўс үорас йу Фухатадітду тоїс тоАё{41016 yero. Orator in ean-
dem sententiam declamat $ 191: дуо ойто; тбу таутоу
дубротоу кх) Trà тйс Фдсғос olxsim xxi дуаухойя трод6дохеу.
Sequitur obliviosum fuisse, qui $ 59 ita dixisset: 4AA4 qv
АдтоХикоу mèv Üjeig катефуфісасдє, uslvavros mèy адто0 Еу тоїс
жіудду0е, &xovroc Ò шітісу тойс uiels xal туу уууойко ӘтехбЕс0лі,
хол ётішюрусасбе. Ceterum Hermogenes apud Hyperidem im-
probabat superlativum шоуататов, cf. apud Blassium fragmt. 299.

© 90: хајти 9” émexelpnoev eimeiv, .... 0с ойх йу mote Úré-
eive TÓy ёуфух TOUTOV GUVEIÓQG éÉxUTQ TOIOUTOV ті дотетрау|6у0.
Facilia haec sunt, deinde sequitur paucis quibusdam interpositis:
00 yàp TOU пркуиатдс ісі тишеїоу, 0с ой тетоіукасіу, ЛАА тйс
дуолдеіас Йу Éwouciv, 00 yàp ToUTO Dei Аёугу, RAA де ойк 2Е-
Етлеусеу 000) тйу тдму ёухатёЛітЕУ 002 èv Меуаро
ххтфхусёу. Hic quanto elegantiores et significantiores erunt
primae personae d£ém-Aeue x, éyxaTÉAiTOV, киатфкуса.

591: èrme тд y^ èabeTy тойтоу, оион б.ду тїуж айтди ёт’ а0-
тйу дуауеіу Thv тімерішсу. Longum est totam verbosam
ratiocinationem describere, sed quum $ 92 dii dicantur тёу
тоуурду дубротоу ту дідуосау тәрдуеш, malim fere: іл! та ú-
туу &yxysiv Tiv шоріху, quam suspicionem ві probaveris,
vix remanebit causa cur cum Herwerdeno ехраправ verba:
етероб .... ӛтеу тодтиу Thy тіморіпу. Of. apud Ciceronem
Act. Sec. in Verrem I $6: scelerum poenis agitatur et a mente
consilioque deducitur.

$ 92: In ea sententia quam modo afferebam: оі yàp beo) 099%у
трдтероу тоиоўсіу» ў T&v поуурбу 2убрфтоу тйу Oi&voixv тард-
уоә01 Bekkerus delere voluit id quod est тообосу’ equidem
Scribere malim троурушітероу.

356 LYCURGUS.

$ 94. Contendit orator immortales deos т4026 (ду тй d-
брәтіуае траёнс Етісхотгіу, ææ 3 тйу тері тойс уоубас xai
тойс TETEAEUTMXÓTAG каї тўу трдс аотоос cùséßeiæv. Hirschigius
delere voluit verba ха} тойс usque ad «óroUc* fortasse satis
erit rescribere: xa iT sp TETEAEUTNXÜTXc.

$ 98. Laudantur veteres: éQ' ci; yàp ёкгїуш т0100уте6
éQiAoTIMOUyTO, тадта діхаіші йу Әргіс dxoUcayrec @70д&%01@ф.
Suppleverim: (42026) тоойутес.

5 99: т/ тобу йу уікуу ХВи тордй тӛу тоХерішу. Immo:
KAT тфу тоХерішу.

Sequitur longum Euripidis fragmentum ex Erechtheo petitum,

cuius tale est initium:

тӛс үйртас 066 &SÜy EVO G Ұарібетой,

Йдіюу v [3ротәїтту'*' 01 32 Jpõsı uv

үрдуо dè роі, (Әр0ві) duc y evécgepov.
Apud Nauckium, ad quem lectores ablego, est videre quid
docti viri ad fragmenti emendationem contulerint. Mihi quidem
prae ceteris displicuit adverbium «sóyevàs , cui illud 0с evécepoy
e regione oppositum est. Ut in incerta re commendo:

тӛс үортас 0615 &EÜT ET OG YXAplQeTal

йоу èv (Qporoiciv: 01 д? Әрісі му

обию дё 9рӛсі, (Әр0в:) Зостет іс ғроу.
Нос est illud quod dieitur bis dare qui cito dat. Quod autem
vs. 6 Dindorfius commendavit: ойх ду ти” &AAwv тйеде Велтіо
Ха Вогу, ostendisse mihi videor Mnem. 1881 p. 99 sqq. formas
optativorum in -əv esse commentiicias nullaque prorsus fide
dignas, cum ne unum quidem certum exemplum indicari possit,
nec satis tuto inauditas formas per coniecturam in textum in-
Гегсіге liceat; sed nolo retractare id quod olim quantum satis
erat explicavi. Denique vs. 20:

elzep yàp àpiüuüy 019% xa) т09Х2000У06

TÒ mečov, Еудс olxog où TAÉoy cÜÉvei

ттаісас ӛтдсу6 тОХғос 000 Їсоу Фіра.
Thalhemius post Nauckium et Nauckius post Emperium edi-
derunt ойидс оіхос̧, quae crasis mihi egregie displicet; multo

LYCURGUR. 957

certe malim cum Bekkero scribere: ойшдс 01х06, sed longe sim-
plieissimum erit: évàs 22” оїкос.

5 104: oi уобу d» MapaüGw таратабдшиеуо: тої ВарВдро16
(mpàc) тәу iE дтасус тй; `Асіас {лоу Фхратусау. Vides quid
exciderit.

5 105. Oraculum datum fuit vo; 2уӚргіот 4т016 Лажх--
Әеішмоуі0іс èv Toig #итросдгу xpüvoig толешойсіу трд5 Мессу-
vlouc , ut sibi ducem ad bellum ab Atheniensibus peterent. Nota
historiola est, sed Graecitas laborat: scripserim adverbium 2у-
Әргидтата, expuncto proprio Lacedaemoniorum nomine, quod
Lycurgi aequales haud nimis lubenter audiebant, sicuti apparet
S 128.

$ 107. Secundum Tyrtaeum longe miserrimum est videre

senem qui in bello occubuit:

аішетдеут” xiboia QiAxig èv ерсі Éwovra.
Hic conferunt interpretes Homerum in Iliade X.74:

&AA' дте Әй томду те x&pw томду те yévetov,

454% т alex vui xjveg KTARÉVOLO уёроутос,

ToUTO ў оіктісоу тЕХетой де1їА\оїтї (Oporoici.
itemque Odyss. т 85:

siç "Exeroy Baciañaæ, Вротёу ду ХЯмоуа таутоу,

0с x тд fiva ташусі кой одата VWAÉL ұйХхф

бидей 7” ФЕгрәвас dwy кәсіу wu& дасавбал.
quae verba cum parva varietate redeunt x, 475. Verum apud
Tyrtaeum de canibus prorsus nihil. Saepe haec dum legebam
recordatus sum eorum quae de Davide traduntur 1 Regg.
XVIII. 27: ілатабғу iv roig 2А20Ф0Х06 Фхатбу Фудрас xai gyn-
veyxe тйс ахробувійе адтбу, coll. 2 Regg. ІП. 14. Fierine
potest antiquissimis temporibus ut idem mos in Peloponneso
invaluerit et caesorum hostium praeputia ducerentur in trium-
phum? Sed in Tyrtaei fragmento multa nimis obscura sunt.

5194: of татірее Ошбу телоуб0тғ6 olm oùðeiç т@тот. тфу
"EAA4vev ЙЕ юте. Postremum vocabulum Dobraeus eiicere voluit;
equidem cogitaram de: ўАтгт neque ea est violenta mutatio,

958 LYCURGUR.

іше

cum A et 5 confundi soleant itemque II et О. Paragrapho
autem 68: о00т06 6сіу 2удут06 .... (ge TÒ х&АМм<ду TOV {рушу
тр05 TÒ о1с(и6оу соиВхЛїу й&1ш сг, idem vocabulum libenter
expungam.

Paulo evidentius est quod mihi videor observavisse de 5 135.
Orator vehementissime invehitur in eos qui causam Leocratis in
iudicio tutantur: 4ZAA' Ғиогуе дохойсі діксіюс ойх àv wdpiroc
Tuyelv АЛА moÜmvelv, Ti жройтфба: ToUTQ толибо:. Inseram:
бтї (убу Еті) xplicómi тот» тоХм0в1, quo facto paulo rectius
additum erit: piv міу yp тойто тр2Еғі Лғократиу &ÀwAOv Яу
ӧтоїоі тіуес дутес Фтуу(ауоу, уйу 32 таа: Фауерду дт: т016 а9т015
Йб,тї үромеуоі тйу трд ToUTOV ФіЛіоу DimQuAmTTOUCIV. Neque
nunc opus erit delere proprium Leocratis nomen, quo Vandenes-
sius recte offendebatur.

5 136. Leocrates patris тйу жажАхйу sixóva #хдотоу хитіёмте
[rors тоХемісе| .... iepocuAscai xæ) аіхісасбои. Summo opere
displicent vocabula quae uncinis circumdedi. Deinde quid tan-
dem illud est quod Leocratis pater statuam sibi posuisse dicitur
pvXu»peloy тўс айтой шетрібтутос?

5 188: тд yàp rò тбу 2дікуматоу дӛтоХоугісбон текшӯўрійу
ісіу бтї xal тйу тепраумімшу oi тоойто йу шеєтасоеу. Quod
Bekkerus corrigere voluit 23ix4cavr«v, equidem praefero: 53:
X4» XÓTGV.

Nune consideranda sunt ea quae leguntur 5 189: où уар гі
Ti; ітптотетрофихеу Ñ xexopyyyxe Хомтрос ў тбу &ААшу TOV
то09тшу ті дедатдауухеу, 25106 іс тар Üpüv тоаутис Apitos’
ілі то0т06 yàp ад9тде м0уое <еФауоотаі, тоў &АМив 0U00iy
9ФеХӘу. Itane? num choragi reipublicae nihil prosunt? At nisi
choragi sint, ne spectacula quidem edentur. Sine choragis ubi
Aeschylus др24®% тотас "Аргос шеѕду, гіта 9даЕас ётібишеїу
wX&y de] тоў ARvTITEAOUG, хосшусас Ёруоу psov? тоїс мӛу yàp
тойдарісісіу іс; 9154схаХ06 бес Фәх, roig Bc 32 тоутда!.
Hie miror Lyeurgum, qui dum causae servit, tanto cum con-
temtu loquatur de scenica poesi, quum idem sit ille, cui nos

LYCURGUS. 859

trium tragicorum poetarum opera debeamus. Docuit Aristoteles
Politic V. 7. 11: (9£ATiov 38 xal (QouAojévoug колие AtiTOUpy ёТУ
тӛс далауурде iv шў Үүрисіроус 32 AciToUpylac , olov %opy-
уісс xxi Хаштадарҳіхс. At quid Lycurgus ipse? Vide modo
5 100, ubi Euripidem laudat, qui putaverit xaAAigov йу yevécai
TOig ToATAiG maæp&òsiyuæ тйс траЁас, трде ӛс алоБхетоута6
хол беоробутас cuvelüiQecÜmi таїс Шфууаіс TW" татрідзе Філе.
Haec verba eum decent qui legem tulit qua cautum est пе
histriones immortalia opera temere interpolarent et incrustarent;
illa nescio quid illiberale et Вауаусоу habent.

Non magis reip. prodest si quis Їтлтотрофеї egitque тері тӯ;
іттотроФіое Xenophon Oecon. II 6, quem locum Boeckhius
laudavit Oec. Civil. I p. 958; sed in equo alendo parva, credo,
apud populum gratia neque ea res magno constabat, quum
praesertim illi qui equo merebant, subsidio ex aerario susten-
tabantur. Amici той 4дууйтоу apud Lysiam omnes equum alunt;
num forte eos populus propterea admirabatur et diligebat?
Suspicor fere latere verbum ex Herodoto notissimum тғбрітто-
rpoQeiv, sed de forma perfecti sitne scribendum тебиттотр2Фикеу,
тебилтотетрдФикеу an forte тетебиттотроФихеу nihil definio;
vide enim Hyper. Lycophr. $ 16. Тетрурарұмха legitur Lys.
XXV. 12. Cf. Lys. XIX. 63 et de eo loco cff. Rauchensteinius
et Frohbergerus.

$ 141. In causa proditionis oportebat adesse pueros et mulie-
гев, дто6 .... àv üQÓaAuoi; дутес xa) бро шреуо1 xal dvapu-
puXoxovreg ӧті TOU xoivoU тарй civ alou oüx йёйбитау, тікро-
тара тйс ууйсг KATÈ TOU й2дікобутос торасхғуаСивіу. Ніс
Vandenessius rectissime non tulit participium ópoevoi* sed
quantum video, emendatio ei non successit. Reponam: ô ew-
ш EV 01.

Quanto melius consultum fuisset famae Lycurgi, si stulta
oratio periisset.

960

AD SCHOLIA PACIS ARISTOPHANIS.

Ad Belli dei verba vs. 246:

9 Меуара, Меуар, дс ітітетрі)еоб айтікх
in codice V et alia sunt adscripta et haec:

»Tüca ў TOU полёшоо трофосвіс $r а0т00с дохеі yeyoviyai y&piv
TOU TÒ Tiv&xioy cuvÜÉvTo; TÒ кат айтбу siç тў» ПеріхЛѓоис үйр,
GOTE LYTE уйс йт. Хіміуоу "Аттікду ёту тойс Mevyapele".

Quae verba sine sensu sunt; neque enim post 27 айтойс
neque bis deinceps collocatum tolerabile est yp. Pro x piv
ToU legendum est Xapívov. Propter Megarenses 3oxe? yeyovévai
4 тр0Фавю TOU тоё доо, Харіуо; тд тіуджіоу CUVÜÉvTOG TÒ хал”
атау, 1. e.: „Харіуо урефаутов pýyisuæ ҡат” адтбу”, ut lo-
quitur Plutarchus noto loco (Pericl. 80).

Ad versum 764, ubi poeta comicus dicitur maŭ &ийса;
тол е0Фрдуас spectatores missos facere, spectat hoc scholion V:

„Муай ҡомудубас ý 00у Аотусаз. бидіке TG ў ÓAlyov oi
тайда omora yelværo Tudeúç”.

„Absurdam comparationem!” adnotat vHerwerden. Fefellit
collegam dictio brevior; A:rór4Toc quae dici solet exemplum
hoc esse significat interpres, mæŭpæ enim adiectivum id quod
o03év valere hoc loco, quemadmodum apud Homerum Agamemnon
Diomedem increpans ,patri parum similem" vocet, cum , plane
dissimilem" dicere velit. Quae observatio redit in scholio ad
Myrrhinae verba Lys. 896 óA/vov pos pA: „буті той 009%
óAÍyov". Ubi acuta est Roemeri coniectura: дут} той 002% 0 Хоу.

Ne viro amicissimo obloquendo finem faciam, subiungam
locum ubi verum vidit. Ad versum 650 adnotavit: „schol. 97:
060105 8 '"Epusic , 00sv xal ҡотойВатус map “Родіпс (тар Әуес
aut simile quid Ven. 475) [xal 'AÓwvaicic?] . — In codicis V
imagine phototypica lego „тард1015 xai 99" (-о et кай notis
indicata) sive ,тарф «'Po*3loig ха) “Абуусіо6”, ut habet R. Vene-
tum 475 autem e codice V descriptum esse olim vidit Cobet
(anno 1842, Brieven aan Geel p. 328), dubitanter deinde per-
hibuit Dindorf, fidenter negavit Blaydes, fuse denique demonstravit
Zacher. J. v. L. J.F.

EPIGRAPHICA.

DE INSCRIPTIONIBUS IN INSULA PROTE
NUPER INVENTIS

SCRIPSIT

J. H. W. STRIJD.

Mense Aprili anni proximi cum viro cl. Апіһев Darmstadiensi
iter per Peloponnesum feci, quo in itinere Proten adiimus,
parvam insulam, ubi inscriptiones adhue ineditas extare v. cl.
Skias Atticarum antiquitatum ephorus nos admonuerat.

Quoniam insula satis ignota est, haud abs re esse arbitror
pauca de eius situ praefari, priusquam inscriptiones, quas ibi
invenimus, proferam.

Prote, ut Sphacteria vicina insula, quam magnitudine paulum
superat, terrae quondam motibus formata videtur. Mons est,
cuius latera, excepto quod ad meridiem spectat, satis ardua e mari
surgunt neque appellendi praebent facultatem. Quartum vero
latus leniter acclive est; cuius in extrema parte, loco editiore,
duo tresve ordines lapidum extant; turris haec sunt rudera, ut
aedificii forma indicat, est enim rotunda. Ipsi illam turrim non
sumus aggressi, sed уумуасіаруовс vicini pagi Gargalianá, qui
nonnullas insulae inscriptiones transcripserat totamque insulam
plus semel percurrerat, sibi persuasum esse nobis dixit turrim
Hellenicorum quae dicuntur temporum opus esse: lapides alium
alii bene iunctos curiose elaboratos esse. Medio illo latere vallis
modica, ubi ecclesiola aedificata est тй mævæyig sacra, quo
quotannis homines vicinos orae maritimae pagos incolentes (nam
insula dumosa habitatoribus vacua est) peregrinationem (тауУ-
yup) suscipiunt. Ut Sphacteria, cuius e parte septentrionali
Prote oculis non munitis facile conspicitur, Pylo praetenditur

962 BPIGRAPHICA.

eiusque portum protegit, sic Prote portum pagi cui nomen
Marathós sive Marathopolis a maris aestu defendit.

Pauci scriptores insulae mentionem fecerunt ), nec nisi exigui
momenti quaedam de ea tradiderunt. Thucydides refert bello
Peloponnesiaco Athenienses ibi unam noctem naves in statione
habuisse: @ 22 s13ov (sc. Athenienses) туу те йтероу Óz AiTGV тері-
тАғшу туу те уйсоу (вс. Sphacteriam) fv rs тў миёи одбас TG
уй06 кд) ойх éxmTAt0UcXG, йторубаутые бту ҡабормісоуто, TOTE
uèv ig Протйу тйу уйсоу, Ў 00 тоў &méyei ёрӯшос о0ва, Етдеу-
сау хх) йиХісауто, тй 9% дстерсіш ... йуууоуто ?). Strabo haec
habet: істі 22 xai уусіоу 3) қай moaiyviov dy адтй duwvvuov Проти 9,
sed suspicor eum errasse scribentem лоліҳиоу in insula fuisse,
quae locum urbi quamvis parvae praebere vix potuit. Turris
tamen rudera, quae adhuc extant, suspicionem movent castellum
(Фроургоу, тӘруо/) ibi quondam fuisse; qualia aliis quoque in in-
gulis constructa erant, e.g. Міпоае 5). Sed haec aliis accuratius
exploranda relinquo; meum iam est locum ubi inscriptiones
extant indicare.

In occidentali insulae parte parvus sinus est, cuius lateribus
meridionali et septentrionali insculpti sunt tituli; tertium latus
nimis difficilem ad montis cacumen ascensum per saxa praebet.
Inseriptiones illas longum tempus aerisque intemperies adeo
mutilarunt ut plerasque vix potuerimus legere atque adeo ab
iis, quae meridionali lateri insculptae sunt, transcribendis ab-
stinendum nobis fuerit, quod rupes perrosa solis luce поп satis
tum illustrabatur. Septentrionale autem latus praeruptum est,
itaque stantes in lintre delineavimus тё 4иу3рд урёшшата in-
Scriptionum quas illic invenimus. Neque rite saxis hae erant
insculptae, sed auctores lapillo rupem identidem pulsando litte-
ras evanidas formarant 9).

1) Ptol. III 16; Plin. H. N. IV 19 $12; Mela II 7 $10; Thuc. Strab.

2) Thucyd. IV 18 $8.

8) Kæ? v4cíoy dedi secundum Curtii emendationem; codd. хғуйргоу.

4) Strab. VIII 8 $28.

5) Cf. Thuc. ІП 51 $1: éxpávro 22 айтӣ (sc. Minoa) múpyoy Еуоходомйсаут”6
of Мғуарйе фроур/о.

6) Inscriptionum ita exaratarum alia exempla praebent titali perantiqui Thasi
inventi, quos v. cl. Hiller von Gärtringen edidit C. I. Ins. mar. Aeg. ІП 636 sqq.

ERPIGRAPHICA. 868

Inscriptionum maior pars nautarum vota sunt; reliquae quin-
que, ordine quo transcripsimus non servato, hae sunt:

1. ГАМПОТАХ ГаумиДтдтас
KAAOZ хаХдс
MHETAPETZ Mey xpsUc

Litt. magn. + 0.10 mtr.

De huiusmodi inscriptionibus cf. Arist. Ach. 144, Vesp. 99 et
schol.

Nominis Ganypotae cum Ganymede conferendi unde altera pars
ducta sit, fortasse dubitaverit quispiam, cum èt radix vo (rocis,
ётдфху› e.a.) èt Sanscrit. pat (70015, тдтиж, Deo ÓTwc) eam sibi
vindicare possit; prior tamen derivatio magis placet.

Scriptura. Млғудрейс redit in lapide apud Roehlium I. G. A.
514 12: MAeya[pei] et in litteris MHB (we), quae porinis lapidi-
bus compluribus incisae sunt) Aliis quoque in verbis aspiratio
litterae е adiungebatur; cf. C. I. A. IV 373?9? uAsy zo, C. I. G.
S. Ш 3439 Ms ..., Roehl. I. G. А. 344 МЛ, id. 505,
10, 28, 25 М/е... (secundum Hirschfeldii transcriptionem).
Excepta littera E, cuius forma est Boeotica, omnes litterarum
formae eius alphabeti sunt, quod unum fere idemque apud
Corinthios Megarenses eorumque colonias usque ad initium sae-
culi a. Chr. n. IVi viguisse tituli demonstrant. Itaque satis ap-
paret inscriptionem IV? а. Chr. saec. antiquiorem esse et con-
fero titulum quem edidit Roehl I. G. A. 510, licet non nesciam
aliam inscriptionum publicarum esse rationem, aliam privatarum.

2. KAET ON КА [тоу
Litt. magn. 0.10 mir.
9. ӨТФІЛОССЕРАПІАОС GvQiAe; Херфт1905
селет noT ZEAEU .. . KOU

V. cl. Vollgraff proposuit Өффлое vel 6Qo*0QiAoc : Gedquaos.

1) Wilhelm, Jahresb. Ost. Inst. II pag. 240 ann. 51: „Noch unveróffentlicht sind
die Inschriften mehrerer mächtiger augenscheinlich einer Wasserleitung angehóriger
Porosblócke, unweit des grossen Waschplatzes nórdlich von der Stadt Megara, auf
denen sich in altertümlichen grossen Zeichen die Inschrift MHB d. i. MAs(yapéov]
wiederholt",

864 BPIGRAPHICA.

Equidem malim EŬŭP:àoç, ut altera haec sit nominis Е?ФФ/ли;
forma. Of. Eórvxoc; et EóTUxX54;. Estne mente supplendum ver-
bum iuv$céy?

4.
<.. 0.19 mtr. ..>

^
Еохрат(у)6
in Inter alias figuras rupi incisas hoc mo-
< порташтаа erat, qualia permulta codicibus
: nonnumquam lapidibus inscribebantur.
V
5. А1ЕС//[С ә ө ә ө e. ө
О//ІФП///ТІМ тете
ll/AESANAPOC "Алі худро
ШПОС ФІЗДІт 06
АОС ЕЗГЕ...

Litt. magn. 6 cmtr.
Fortasse sunt nautarum nomina.

Iam ad ceteras inscriptiones pervenimus; quae omnes nautarum
vota bonae navigationis causa suscepta continent. Quod votorum
genus quin late olim pervulgatum fuerit, dubitare nos non sinit
nautarum hominum religiosissimorum pietas. Attamen nonnisi
duobus locis eiusmodi inscriptiones antehac fuerant repertae !),
quibus tertia iam accedit Prote insula.

Primus Cl. Stephanos, qui archaeologiae societatis graecae
ephorus ante 30 fere annos totam insulam obibat, Syri in parvo
sinu prope promontorium septentrionale multas inscriptiones

1) Tabula тойға cum inscriptione Halicarnassi inventa est, cf. Denham Rouse,
Greek Vot. off. pag. 231: „Апо{һег (sc. sacrificial relief) from Halicarnassus ... ге-
presents three scenes carved on а marble drum (1) two seamen in а boat under full
sail; (2) Poseidon on a galley, resting on an oar and holding a dolphin and a
worshipper kneeling before him; (3) Asclepius, Hygieis, and the serpent, with a
worshipper between". Inscriptum erat: sUxAoi& со EvTU X4 (= EvTÓZ&)) OsódovAs:
жері 15ісу Чфиударісу тё столы AXvÉÓ4xa.

RPIGRAPHICA. 965

invenit, quarum pleraeque Romanorum et Byzantinorum tempo-
rum sunt. Sinus ille ab incolis qui nunc sunt ob inscriptiones rà
Грашихта nominatus, nautis tempestatibus oppressis refugium
erat et hodie quoque est !). Ex illarum numero complures nau-
iarum votivae sunt ?).

Alter locus est Thasus insula, ubi v. cl. J. Theod. Bent anno
1886 ruderibus antiqui templi effossis 7 huiusmodi vota excripsit ?).

Quae inscriptiones omnes sunt aetatis Romanae, omnes prope
templa inventae sunt. De Thaso iam dixi; de Syro Stephanos
sic 5): évvoseirai ВеВхіюс̧, ri 9» cuv èv xaipg жей DÀ
хХидібомЕуоу cxaqaGy ѓётісхефис ToU puou TOv Громиатоу, xal oi
%07006 биаХо) ха) трдс үйрабу ітіуреФдӛу Етітудеіоі pisci ўсау.
ӛтараптутое трӛс тойт0 духукойа” корх 0406 &Форий èyévero
lepüv ёбихой бео0 9тарүоу о9т40 хатй тойс фюшаїхойс ұрбуоис̧,
хх) катй тос дстерәтЕроуе о10уас Үрібтісуікд6 Vaiocxoc , Ёубж oi
97406 хатаФеЈуоутес süxaplarouy тд беіоу дїй тйу дійсосіу vrty
й Йтоуу «ФтлЛоху èv TQ М622оуті, Itaque suspicio movetur Prote
quoque in insula haud procul а sinu, cuius in lateribus in-
вегірбопев reperiuntur, alicuius numinis templum quondam fuisse;
quam suspicionem confirmat dei imploratio (n? 6). Quid quod
ecclesiola nunc ibi extat; satis autem notus est mos Graecorum,
qui ad Christianam fidem transierant, quo templa deorum anti-
quorum sacrabant sanctis Christianis aut templis eversis ecclesias
iisdem in locis extruebant 5).

Iam quae supersunt transcribam:

6. етттхнөеодо|////] EóTUx4 Өгодо(тоу |
л6/||64160өЄєос ЛгВ2216, å beds
€TIIAOIAN орлоо dod 00 20 [у
ДІАПАМТО С м0 тхутдс

Litt. magn. 6—9 cmtr.

Vs. 1. Eùrúgy i. q. EóTruxec. Of. "А0. 1875 pag. 18 n? 28:
ЕдлХоа сои Едтуҳу; Franz. El. Ep. Gr. pag. 233.
Vs. 2. Acßéðıoç incola urbis Ae(248ov.

1) Cf. 'Aósvaiov 1875 pag. 10 sqq.
2) N? 25--29, 59, 69. Cf. C. I. Ins. mar. Aeg. V 712.
8) Cf. Journ. Hell. Stud. VIII pag. 409sqq. n? 12—18.
4) L.l. pag. 30.
5) Cf. exempla, quae contulit Denham Rouse Gr. Vot. off. pag. 37.
24

866 EPIGRAPHICA.

гё Е Е
ETIIAOIAEOIETTTXHDE гдтлоих то, EÓTUXA6
AIOEKOPOIEMTPNAIOI Aide Xopo) Zu upyaioi

Litt. magn. 5—6 cmtra.
Vs. 2. Дїйтхори nomen navis est, cf. n? 11; navis, qua
Paulus apostolus Romam profectus est, тхрасишос erat Aidexov-
ро: Асі. 28. 11.

8. “ЈетплогАТОЄІ |/ #йтАо& (Ko)el-

МІОТОЕФЕСІО y(T)e TQ СЕФесіу
ТОЕРМНАЕО TË Ериңдео(1)

Litt. тара. 10 cmtr.
Inscriptio lineis rectis circumdata est, ut n? 14, 16.
Vs. 1. Когіутос aut Koivro; Graeca forma nominis Quinti.

9. €TIIAOI f е072Х01-
АӨөЕОКТІТ æ Oe«(o)xri[c-
томо TQ . VG
МЦ//НСО yi . 409

Litt. magn. 5—5} cm.
% , Ф . ы
Figura T non est ligatura sed altera Christianorum monogram-

e
matis X forma.

10. ЕТПЛЕАТО ғОтАға TQ
КОРОТ, О Koporlg (?)
MTTIAH Мут:Аҗ-
МАТОО ТАГ,

Litt. magn. 6 cm.
inter primum secundumque versus delineatae sunt securis(?) et
piscis. Hic in mentem revocat Christianorum symbolum.

11. ЕТПАЛЕАТОМ е9тХға TO(T)c
AIOCKOPOIO€ Acc xüpoi(c) č-
TOICACCIOIC e[Tw] тої; `Ат@т!д
ЕТХІРОҮ///АІ Ед«(ГЕ ірсә (кра

Litt. magn. 5 cm.
Vs. 9. Aiócxopo: nomen navis est; cf. n? 7.
» 9. "Асогос ex urbe Asso in Troade sita.
» 4. Bi recte supplevi, post xai nonnihil desideratur, e. g.

EPIGRAPHICA. 367

gubernatoris nomen. Cf. Journal of Hell. Stud. ҮШ, Inscript.
from Thasos по, 17: ғўтлоа coi, “Aptent | ухикАўрои E?TU xov |
МотіАуудіоо трд vxuxAN-|pou. Tuyixoù ху{Зеруў-|тоу "IouxoUvàcv.

12. етплоглтам//
мосе/|/РА//там
Потнавгаевм//ао

РОТТОЕТ”ТХН
litt. magn. 10 cm.

#йтАо& TQ М.

VOTE . ра. TOY

‚ буйде(т)ф `Ер&[о]д3ш-
pou TQ EUTUXM

13. ETIIAOIAZO &eUTA0IA , cofi]

ETTTXHOTPA Едтууи, [Z]vea-

ІЕІРНМА кӛзі | ЕіриуаП-
ou]
(ІР Има
Litt. magn. 4 cm.
14.
N ЕТПАОПДАЛОНМАТ. ғотАфа, “Абууй..
ШШ СС OAQTEIAN ‚...@[и К]оАй@тгр "Av-

ЄһКАНТО!/////

(

ПТР]
ІТ

Litt. magn. 5 cm.

“(у/хАято(ә £]uvpv-
aiw]

15. ЕТПЛЕА eÜTAEA
татжШЦ///ІН тё "Tipi
IQAOHN AIJ/] (т)ф “Абуудіу
[ом ‚ бу
Litt. magn. 7—8 cm.
16. ETIIAOIA е Тл
| ЕО Е 0 Jeo[ ФА]: [1]
Litt. magn. 8—9 сш.”
17. МАШ ОМА .......
EOL “9550
ETIIAOI eümTAO[4 то
ІІІПТХНЕІРН Е(0т)уҳи Eipy..
ЇМФЕ// 2 ......
ONTE//l| ^ ......
P//IIllMATOI P[w]uaæro (7)

Litt. magn. 7 cm.

868 EPIGRAPHICA.

Quoniam vocabulum cğràoæ ceterarum inscriptionum initium
est, duos antecedentes versus alius inscriptionis fragmentum
esse Suspicor.

18. €TIIAOIA єйтАо!&
19. TII NR ТТ
CIKEAIAC Укмас
Litt. magn. 8 cm.
90. Жевтпоглпло//// 4- e(Ayua ...
ШАМА А ^
Е |ЈОТЕРЕ //| ра
ег//// d
РО po
lila lll ‚а.
КТП хот
Litt. magn. 10—-12 cm.
21. Jina or ТЕ
ОТО ПЕА OTO TEQ
AEICIA (еі619
AEONTIOT A&0VTIOU

Litt. magn. 6—7 cm.

22.

A[|[HAP
LIAIE

1111111

98. СоШі ПІ 4686: “Ел! (pàxou хециёуоо ёт) тй výsov

Прфтуис xarouuévyg xxi xeiuivyg ӛтеуауті МаработаХеос, дой

ПАлтацайуое тйс ётарҳеіас TpiQuAlag, Petridis, Parnassos ү
905 n? y’.

eüzAol]z ....
. 0101

[LN

Aide xcupot. eümA[o]ixv.

Fragmenta parva, quattuor numero, mitto. Sed etiam in-
scriphionum quas transeripsi pleraeque tam lacunosae sunt, ut
satis probabiliter expleri nequeant.

Restat ut de inscriptionum aetate paucis disseram. Primam
V? saeculo tribuendam esse vidimus. Secundae aetas accuratius

RPIGRAPHICA. . 369

definiri non potest. Ceteras Romanorum temporum esse littera-
rum formae testantur.

Cuius aetatis vitia sive proprietates sunt etiam vocabulorum
formae quales sómAdia (n? 14), Өғохтістос (n? 9), eŭmaca (n? 10,
11, 15), Zépazic (n? 3), cuius nominis antiquior forma fuit
Харат:і, voc. EóTUx4 (n? 6, 18, 17), dat. Едтдуу (n? 12),
“ГУуихА% (n? 15).

Quamquam поп est obliviscendum rudiorum hominum haec
esse conamina.

DE ABSURDISSIMO QUODAM QUOD
IN CICERONIS EPISTOLIS LEGITUR VITIO.

SCRIPSIT

J. J. HARTMAN.
——«єз?єэ—-

Primam epistolarum Ciceronis ad varios paginam (I, 1,2)
obsidet vitium quo absurdius me nullum unquam videre me-
mini, quod non dudum sublatum vehementer miror, non solum
quia in promptu est certissima emendatio, sed etiam quia quis-
que nostrum eam tantum non oculis suis cernere potest.

Lentulus, proconsul Ciliciae et Cypri, vehementer cupit sibi
negotium dari Ptolemaei in regnum restituendi, et, ut solent
homines vehementer cupientes, omnia metuit, anxius est, sol-
licitus. Senatorum modo hune modo illum sibi fingit inimicum.
Quo amici, a quo salutem accepit ipse, timore cognito Cicero
placare eum studet, meliora edocere, eximere sollicitudinem:
si non evenerit, quod tantopere ille cupiat, res, non potentio-

870 CICERO.

rum inimicitias, in causa fore monet. Incipit a Pompeio: is,
ait, in senatu egit: |

,cum summa testificatione tuorum in se officiorum et amoris
erga te sui”.

Transit inde ad Marcellinum consulem huius anni.

,Marcelinum tibi iratum esse scis: is hac regia causa
excepta ceteris in rebus se acerrimum tui defensorem fore
ostendit".

Non est, ut opinor, irati hominis ostendere se defensorem
fore acerrimum illius qui suecensere dicatur. Qui ergo scire
potest aliquis quod ло» ita se habere constet? Qui potest
Cicero ad amicum scribere scire illum id ipsum quod falsissi-
mum esse ipse demonstret? Aut ego quid sit ineptire nescio
aut legendum est: „Marcellinum tibi esse iratum SCRIBIS”.
Hane quoque sollicitudinem Ciceroni significaverat Lentulus,
respondet ille: ,erras, o bone; non id in senatu suadet consul
quod tu cupis, scito tamen eundem tibi esse amicissimum".

Quod autem dicebam veram lectionem etiam a nobis айврісі
posse, huiuscemodi est: in codice Laurentiano XLIX, 9, cuius
prima pagina exhibetur in Castellanii operis tabula 34, non scis
legitur sed зсіз, literulis ita exaratis ut appareat librarium
operam dedisse ut scis in scribis mutaret.

AD OVID. HRR. ХХ V8. 4,

In Epistula Acontii vs. 9 sq. sunt:
perlege! discedat sic corpore languor ab isto,
qui meus est ulla parte dolente dolor.

Hanc lectionem, quam ex magna multorum codicum varietate
Dan. Heinsius consarcinavit, quantum scio editores receperunt
omnes, quamquam et cruce versui 4 a Sedlmayero praefixa et
virorum doctorum coniecturis ab eo memoratis satis ostenditur,
permultis lectionem non probari. Una littera mutata locus in
integrum restitui potest. Legendum est:

cui meus esi ulla parte dolente dolor,
i.e. cui si pars ulla dolet, meus dolor est. P. H. D.

DE OVIDIO POETA COMMENTATIO.

SCRIPSIT

J. J. HARTMAN.

Anni sunt quatuordecim ex quo Mnemosynse inserta est dis-
putatio quaedam mea, cui titulus De Оман Metamorphosesin
edendis, Ulinam alia tunc usus essem inscriptione! Nam cum
ad Ovidii textum emendandum ipse aut nihil aut fere nihil
afferrem novi, haud mirum exstitisse qui

Quid dignum tanto tulit hic promissor hiatu
exclamarent; cumque (et haec quidem res multo maiore me affe-
cit afficitque dolore) tamen egregios viros quosdam, de Ovidio
praeclare meritos, non acriter solum sed etiam inique, atque
interdum prave, perstrinxisse viderer, in ineptissimae incurrebam
crimen arrogantiae, quo vitio nullum est quod diligentius vi-
tare studeam. Quo magis ipsorum illorum censorum agnoscenda
humanitas, qui cum me ob illas, quas dixi, causas merito
notarent, tamen in libello illo bonae frugis aliquid inesse liben-
ter concederent. Quam rem cum et alii viri docti, leniores
minusque irati, saepe mihi significarint, cumque discipulos
meos ad Ovidium melius intelligendum nonnihil meis observa-
tionibus profecisse plus semel sim expertus, denuo de Ovidio
scripturus, primum potiorem illarum partem hic repetam, sed
accuratius elaboratam novisque stabilitam argumentis exemplis-
que, deinde in eandem sententiam de Ovidio disputare pergam,
postremo de variis Metamorphoseon locis, Kornii editione, quae
anno 1880 apud Weidmannos prodiit, usus proferam quaedam
nova, mihi certe non inventa alibi, quae Ovidium edentibus
legentibusque prodesse posse videantur. Quodsi novus hicce li-

8792 OVIDIUR.

bellus eorum alicui, qui olim gravius mihi succensuerint, allatus
fuerit, hunc ego, ut post illam procellam bono omine instau-
retur iter nostrum, sic alloquor:
maps Філос тоісіуде" rimo; 92 el тер ті В Вхктои
üreivàv, 2Фар TÒ Фероғу дуартдЕ5абай деХХоа.

CAPUT I.

DE METAMORPHOSEON ҮЕЕБІВУВ PONDEROSIS.

Versuum pangendorum praeclarum esse artificem Ovidium
dixerunt multi atque adeo eum imitando sunt testificati, sed
nemo inagis id experitur quam qui diligenter animadverterit
quam eleganter hic illic versus adhibuerit ceteris ponderosiores.
Quam rem qui paulo accuratius examinaverit ót quae in hoc
genere singularis Ovidii laus sit noverit ét de toto Metamor-
phoseon opere rectius, ut ego opinor, iudicare poterit. Totam
ergo rei rationem ordine hic proponam in suas partes digestam.
Ponderosos autem eos dico versus qui aut a quaternis incipiant
Spondeis, aut, cum in initio ternos tantummodo spondeos habeant,
tamen aliis rebus accedentibus (ut puta spondeo in quinto pede)
peculiare aliquod poetae prae se ferant consilium. Ne tamen
mihi moveatur controversia, separatim utrumque tractabo genus.
Ponderosos autem ut versus faceret tres Ovidium moverunt causae.
Primo quidquid lente fit tardeque cum magno molimine vel
molestia, quidquid stat inconcussum nec loco suo movetur hoc
versuum genere egregie depingitur. Omnino in Metamorphosesin
77 leguntur versus quos eo consilio sic а poeta structos constet.
Quorum 58 а quaternis spondeis incipiunt. Hos omnes hic sic
enumerabo ut ipso scribendi genere a ceteris distinguam illos
qui disertissime poetae consilium prodant.
I, 22 Nam caelo terras et terris abscidit undas.
24 Quae postquam evolvit caecoque exemit acervo.
119 Tum primum siccis aër fervoribus ustus.
157 Perfusam multo natarum sanguine Terram.
550 Ји frondem crines in ramos bracchia crescunt.
570 Effusus Pindo spumosis volvitur undis.

II, 264 Existunt montes et sparsas Cycladas augent.

ҮІ,

ҮП,

ҮШ,

ГХ,

XI,

XII,

810
628
662

99
960
622
776
108
199
171
940
556

68
865
456
637
708
140
152
189
220
208
977
442
595
582
760
169
941
862
988

99
938
199
142
192
286
256

OVIDIUS. 979

Quam cum spinosis ignis supponitur herbis.
Haesissem quamvis amens іп fune retentus.

Illi admirantes remorum in verbere perstant.
Intempestiva turbantes festa Minerva.

Quo quaeque in gestu deprensa est haesit in illo.
Nunc huc, nunc illuc exemplo nubis aquosae.

Id se sollerti furtim, dum traditur, astu.
Invictus, vinci si possent caestibus enses.

Cervice exacta est in partesque emicat ambas.
Non circumspectis exactum viribus ensem.

Atque haec percussis subiungit carmina nervis.
Quam postquam toto frustra quaesistis in orbe.
lilic et lentum filis inmittitur aurum.

Huc illuc limum saltu movere maligno.

Quam siquis canis ignem supponat aristis.
Lactentem fetum per silvas tigris opacas.
Excussit pennas; quarum iactatibus omnis.

A se depulsum Martem convertit in ipsos.

Haec postquam. sparsit Lethaei gramine suci.

Ter se convertit, ter sumptis flumine crinem.
Othrysque Pindusque et Pindo maior Olympus.
Bacchantum ritu flagrantes circuit aras.

Arenti ramo iam pridem mitis olivae.

Ad terram late sparsuras corpora pinus.
Paulatim cana prunam velante favilla.

Exegit poenas acto per viscera ferro.

Coepere ac longi pallorem ducere rami.

Aut haeret memòris frustra temptata revelli.
Securosque artus contemptoremque petebat.
Crescentem truncum ramosque amplexa moratur.
Dum tangi possum parvumque attollite natum.
Hae glaebas, illae direptos arbore ramos.

Шіс te Peleus, ut Somno vincta iacebas.

Vi multa vertit terraeque adf liest Achilles.
Elidunt fauces et respiramen iterque.

Multorum frustra votis optata procorum.
Antiquus crater; quem vastum vastior ipse.
Cumque atro mixtos spumantem sanguine dentes.

374 OVIDIUR.

ХП, 857 Annosam pinum magno molimine temptat.
458 Ad mentum lingua mentoque ad guttura fixo.

XIII, 347 Оевіаввеі laeva taurorum tergora septem.

— 611 Ter clangor; quarto seducunt castra volatu.
XIV, 398 Nequiquam Pico nullaque in parte reperto.

— 427 Fessam et iam longa ponentem corpora ripa.

— 819 Innixusque hastae, pressos temone cruento.

XV, 339 Quae nunc immotae perstant ventisque resistunt.

Eodem referendi sunt hi 24, а ternis incipientes spondeis non-

numquam alia re accedente quae pondus augeat, atque etiam
unus et alter tres deinceps habens spondeos in medio.

I, 282 Et defrenato volvuntur in aequora cursu.

— 994 Et ducit remos illic ubi prius ararat.

— 329 Et caelo terras ostendit et aethera terris.

П, 7 Terrarumque orbem caelumque quod imminet orbi.
— 851 Avellit frondes; haec stipite crura teneri.

— 782 Quae quamquam iusta est, cura tamen adiuvat illam.
— 792 Exuritque herbas et summa cacumina carpit.

II, 15 Zneustoditam lente videt ire suvencam.
— 91 Ad caelum frontem mugitibus impulit auras.

— 89 QCedendo arcebat nec longius ire sinebat.

— 441 442 circumstantes tendens sua bracchia silvas.

V, 188 Mittere in hoc haesit signum de marmore gestu.
— 545 In rostrum et plumas et grandia lumina vertit.
VI, 69 Et vetus in tela deducitur argumentum.

— 984 Orbem interdixit quam vix erratica Delos.

— 885 Illic incumbens cum Palladis arbore palmae.

— 555 Ille indignantem et nomen patris usque vocantem.
— 668 Pendebant pennis quarum petit altera silvas.

ҮП, 581 Ше illic ubi mors deprenderat exhalantes.
VIII, 585 А silvis silvas et ab arvis arva revulsi.

— 694 Nituntur longo vestigia ponere ciwo.

XI, 788 Síringebat summas ales miserabilis undas.

XII, 88 Sed quamquam certa nullus fuit error in hasta.

— 472 Extentum cursu missa latus eruit hasta.

Ex hoc ergo genere 77 sunt versus, quos ,descriptivos"
haud inepte appellaveris.

OVIDIUS. 875

Alterum genus eorum est, ubi aliquis lente atque cum stupore
vel admiratione circumspectans inducitur fingiturve. Eorum a
quaternis spondeis 16 incipiunt.

II, 588 Tam nuper pictis caeso pavonibus Argo.

III, 845 Infantem, nymphis iam tunc qui posset amari.

— 461 Et quantum motu formosi suspicor oris.

IV, 211 Quam mater cunetas, tam matrem filia vicit.

— 999 Et frater felix et fortunata profecto.

— 688 Ex auro ramos, ex auro poma tegebant.

V, 81 Exstantem signis multaeque in pondere massae.

— 189 Argento partim, partim caelaverat auro.

ҮІ, 17 Лес factas solum vestes spectare iuvabat.

— 129 Non lud Pallas, non illud carpere Livor.

— 994 Et Nymphae flerunt et quisquis montibus illis.

— 581 Evolvit vestes saevi matrona tyranni.

VIII, 29 Laudabat virgo iunctam cum viribus artem.

XI, 894 Ascendunt illuc stratosque in litore tauros.

— 794 Admotum terrae iam quod cognoscere posset.
XV, 563 Et iam non telum, sed lenti viminis arbor.

Quibus iure nostro hosce 8 addimus:

II, 178 Ut vero summo despexit ab aethere terras.

— 859 Quod tam formosus quod proelia nulla minatur.

ПІ, 421 Ж dignos Baccho dignos et Apolline crines.

IV, 318 Nunc perlucenti cireumdata corpus amictu.

— 995 Бей longe cunctis longeque beatior illa.

— 715 Praebentem Phoebo liventia terga draconem.

V, 265 8 тағит lucos circumspicit antiquarum.

VI, 104 Europam: verum іаитит freta vera putares.

Hos ego versus, qui 24 sunt numero, conéemplatos appello.

Tertium genus est eorum versuum qui loquendi gravitatem,
loquentis animum affictum , iram, indignationem, arrogantiam
вопо suo imitantur. Eorum а quaternis spondeis 48 incipiunt.

I, 668 Aeternum nostros luctus extendit in aevum.

II, 518 Est vero cur quis Iunonem laedere nolit.

— 525 Cur non et pulsa ducit Iunone meoque.

— 507 At vos si laesae tangit contemptus alumnae.

— 568 Quamvis irata est, non hoc irata negabit.

976

II, 591
— 605
— 745
III, 436
— 718
IV, 62
— 698
V, 91
— 94
— 550
VI, 195
— 200
— 999
— 869
— 598
— 570
VII, 197
ҮШ, 81
-- 118
-- 998
-- 486
ІХ, 29
-- 599
-- 599
-- 686
-- 682
-- 726
X, 5
-- 865
XI, 42
-- 266
-- 999
-- 848
XII, 241
XIIL 97
— 665
— 806
XV, 99

OVIDIUS.

An quae per totam res est notissima Lesbon.
Indevitato traiecit pectora telo.

Nec fingam causas; tu tantum fida sorori.

Tecum discedet, si tu discedere possis.

Iam se damnantem, iam se peccasse fatentem,
Ex aequo captis ardebant mentibus ambo.

Quam clausam implevit fecundo Iuppiter auro.
Expertem frustra belli et neutra arma secutum.
Quem fecisti hostem pensaque hoc vulnere vulnus.
Ignavus bubo, dirum mortalibus omen.

Maior sum quam cui possit Fortuna nocere.
Latonae turbam, quae quantum distat ab отба,
Orbem interdixit, quam vix erratica Delos.

p Aeternum stagno” dixit ,vivatis in illo”.
Intendens palmas „o diris barbare factis”
Et luget non sic lugendae fata sororis.
Auraeque et venti montesque amnesque lacusque.

Sic Phoebum sumptis iurabat stare sagittis.
Terrarum nobis ut Crete sola pateret.

Et frustra exspectant promissas horrea messes.

Ап felix Oeneus nato victore feretur.

Nam quo te iactas, Alcmene nate, creatum.

Et crebri amplexus, et quae, si forte notasti.
Non exploratis implevi lintea velis.

Tum vero maestam tota Miletida mente.

Tam qui mandabat quam cui mandata dabantur.
Hoc ipsum flammas, ardetque in virgine virgo.
Nec laetos vultus nec felix attulit omen.

Non intellectam vocem conlaudat et „esto”.
Auditum saxis intellectumque ferarum.

Felix et nato, felix et coniuge Peleus.

Illius virtus reges gentesque subegit.

Virtutem antiquam, maiores corpore vires.
Certatimque omnes uno ore „атта, атта” lo-
Atque Aiax armis, non Araci arma petuntur. — quuntur.
Non hic Aeneas, non, qui defenderet Andron.

Non tantum cervo claris latratibus acto.

O cui ius caeli bis sex fecere labores.

OVIDIUS. 977

Quibus addere поп dubito 9 hosce:
II, 423 „Hoc certe furtum coniunx mea nesciet" inquit.
III, 68 Aut ultor vestrae fidissima pectora mortis.
— 517 Quam felix esses, si tu quoque luminis huius.
IV, 158 At tu quae ramis arbor miserabile corpus.
— 416 Tum vero totis Bacchi memorabile nomen.
V, 617 COrinales vittas а араё anhelitus oris.
VI, 254 At non intonsum supplex Damasichthona vultus.
— 547 Implebo silvas et conscia saxa movebo.
ҮП, 50 Servatrix urbes matrum celebrabere turba.
Ex hoc ergo genere 52 sunt versus, quos ,rhetoricos" mihi
dicere posse videor.

Age iam eorum quae hucusque enumeravimus summam facia-
mus. Quamquam enim fieri potuit ut unum alterumque versum
omitterem , tamen ea sum іп toto hoc negotio usus diligentia
ut tabulis meis tamquam fundamento demonstrationem quandam
imponere non verear. Nam si quis forte aliquem versum , quem
ego ad ,descriptivos" retuli, ,contemplativis" vel ,rhetoricia"
vult adnumerare, aut ,rhetoricis" exemptum inter ,contempla-
tivos" ponere, aut quocunque tandem modo versus a me citaios
transponere, minime recuso: tria enim genera illa, quamquam
inter se discrepant, tamen simul sunt cognata. Et, quod gra-
vissimum, ad nostram rationem nihil interest cui generi hic
ille versus adnumeretur.

Habemus 77 + 24 + 52 i.e. 159 versus ,ponderosos" qui
cur sic а poeta sint conformati liquido apparet.

Opponimus his ex toto Metamorphoseon opere 99 versus
»ponderosos" qui imprudenti poetae excidisse videntur, quia
sensus eorum nihil habet quod gravitati illi respondeat. Sunt hi:

II, 749 Et causam adventus, cui sic respondit Atlantis.

II, 145 Et sol ex aequo meta distabat utraque.

— 918 Furtim illum primis Ino matertera cunis.

VII, 233 Nondum mutato vulgatum corpore Glauci.

VIII, 905 Et velox Idas et iam non femina Caeneus.

IX, 115 Nam clavam et curvos trans ripam miserat arcus.
— 496 Кес nostrum seri curvarent Áeacon anni.

378 OVIDIUS.

X, 12 Deflevit vates, ne non temptaret et umbras.
— 736 Qualem, quae lento celant sub cortice granum.
XI, 761 Quamvis est illum proles enixa Dymantis.
XIV, 92 Cercopum exosus gentisque admissa dolosae.
— 99 Verborum et natae dira in periuria linguae.
— 114 Fulgentem ramum silva Iunonis Avernae.
— 146 Ter centum messes, ter centum musta videre.
-- 151 Vel non cognoscet, vel dilexisse negabit.
— 509 Ut non cygnorum, sic albis proxima cygnis.
— 638 Fecere et pinu praecincti cornua Panes.
— 769 Evicit nubes nullaque obstante reluxit.
XV, 68 Et rerum causas et quid natura docebat.
— 78 Bunt herbae dulces, sunt quae mitescere flamma.
— 819 Cui non audita est obscenae Salmacis undae.
— 990 Mutari credant humanas angue medullas.
— 455 Immutat formas tellusque et quidquid in illa.
— 475 Nec formidatis cervos inludite pennis.
— 484 Adsuetam bello pacis traduxit ad artes.
— 618 Quantum depresso subiectis bobus aratro
— 619 Complecti posses ad finem lucis ab ortu.
— 676 Evinctus vitta crines albente sacerdos.
Hunc quoque versum, licet a tribus incipiat spondeis, huc
referendum censeo:
XV, 328 Undarum врагвав Symplegadas elisarum.

Hoc ergo primum apparet raros esse in Metamorphosesin
»ponderosos" versus. Nam cum totum opus e duodecim fere
milibus versuum constat, ex illo genere non plus 182 praebet,
idque ita ut saepe longissimo intervallo inveniatur nullus. Iam
id ipsum suspicionem movet eos a poeta certo consilio esse
positos atque ut legentium animos certo aliquo afficeret sensu,
eamque suspicionem confirmare conati sumus demonstrando
illorum versuum alios ,descriptivos", alios ,contemplativos",
alios denique ,rhetoricos" iure dici posse. Quodsi quis nihili
se facere clamet normam quae 153 exemplis defendatur, 29
exemplis refellatur, omnino verissimum illud esse concedo,
sed nostram rationem minime ea observatione convelli mihi
persuasissimum езі. Inspiciat modo aliquis ultimam tabulam

OVIDIUS. 879

nostram. Quid videbit? Nempe 29 illarum ,exceptionum"' 19 legi
in libris XIV et XV, qui 1730 versus continent, reliquas decem
in libris I— XIII, qui versuum habent non minus decem milia.
Iam haec tabula
Libri I—XIII versus habent sine causa ,ponderosos" 10
» XIV et XV » » » » » 19
aliquid docet quod non sine aliqua cognoscamus admiratione.
Sed maiorem etiam persuadendi vim altera haec habere videtur:
In libris I— XIII versus „cum causa ponderosi" leguntur 147

E э 3X. » „Bine causa ponderosi" ii 10
» » XIVet XV „ „саш causa ponderosi" а) 6
ws 5 » » „Bine causa ponderosi" 5 19

Confidenter ergo his nisus tabulis hanc pronuntio sententiam :

Versus а quaternis incipientes spondeis, quique a ternis in-
cipientes simile pondus habent, si non in sententia eorum inest
aliquid quod eiusmodi ornamenta postulet, imprudenti poetae
excidisse censendi sunt.

Statimque alteram hanc, satis, ut opinor, iam stabilitam
adiungo: |

Ad versuum ,ponderosorum' ornamentum quod attinet, in
libris Metamorphoseon XIV et XV multo negligentius est ver-
satus Ovidius quam in ceteris omnibus.

CAPUT II.

DE CAESURA KATA TETAPTON TPOXAION
APUD POETAS LATINOS.

Hanc nostram de Ovidii in Metamorphoseon libris XIV et
XV econscribendis negligentia observationem in praesentia se-
ponamus: mox ea ad aliam rem illustrandam utemur. Sed
nunc, quoniam semel in re metrica versamur, paulisper etiam
in ea moremur.

Quaestionem quandam instituam saepius iam antea agitatam,
hoc vero tempore a clarissimo quodam viro doctissime sed
simul, sic certe mihi stat sententia, perversissime tractatam.

380 OVIDIUS.

Disquisitionibus enim suis utitur ad demonstrandum aliquid
quo nihil unquam falsius vidi. Ipsum virum non nominabo:
odi enim lites et bella literaria; quid sibi invenisse visus ille
sit in fine capitis huius paucis dicam verbis, meis, ut opinor,
refutatum iam explosumque argumentis. Арат enim de hexa-
metrorum latinorum caesura хатф тётартоу TpoNxiov.

Ab Homero illam caesuram sedulo vitatam primus Godo-
fredus Hermannus (Orph. p. 692) vidit et post eum saepius
viri docti pronuntiarunt, һас vero aetate Leeuwenius noster
totam rem tam docte acute diligenter est perserutatus ut vix
quemquam superesse opiner qui quin, sicubi etiam in lliade
vel Odyssea inveniatur, emendatione sit tollenda dubitet. Latini
vero poetae quid? Fieri potest ut Ovidium Virgilium alios le-
gens tam longo intervallo nullam eiusmodi caesuram invenias
ut credere incipias ad Latinos quoque poetas Hermanni pertinere
legem. Sie, ut hoc exemplo utar, quod mihi semper magni
est visum momenti, in pulcherrima illa Ovidii de morte Tibulli
elegia (Am. III, 9), quae 34 est distichorum, nusquam caesura
in quarto pede trochaica deprehenditur. At in eiusdem Amorum
libri elegia I, quae 35 habet disticha, non minus 4 versus sic
incisos legimus:

11 Venit et ingenti violenta | Tragoedia passu.
29 Nune habeam per te Romana / Tragoedia nomen.
90 Quid gravibus verbis, animosa / Tragoedia dixit.
67 Exiguum vati eoncede / Tragoedia tempus.

Hae ego inter duas eiusdem libri elegias discrepantia motus
totam rem paulo accuratius explorare decrevi. Atque excerpsi
e primo libro Metamorphoseon versus hosce:

12 Nec circumfuso pendebat / in aére tellus.

29 Et liquidum spisso secrevit | ab aére caelum.

81 Ultima possedit solidumque | coercuit orbem.

86 Tunc freta diffudit rapidisque | tumescere ventis.
55 Iussit et humanas motura | tonitrua mentes.

76 Sanetius his animal mentisque | capacius altae.
91 Poena metusque aberant nec verba / minacia fixo.

107 Ver erat aeternum, placidique | tepentibus auris.

195 Tertia post illam successit / aénea proles.

141 Iamque nocens ferrum ferroque / nocentius aurum.

144
169
186
208
208
219
282
284
252
269
289
288
810
817
824
920
880
887
998
941
942
946
949
909
974
982
984
401
406
415
485
442
450
458

OVIDIUS. 981

Vivitur ex rapto; non hospes / ab hospite tutus.
Lactea nomen habet, candore / notabilis ipso.
Corpore et ex una pendebat / origine bellum.
Humanum genus est totusque / perhorruit orbis.
Iuppiter hoc iterum sermone./ silentia rupit.
Ingredior traherent cum sera / crepuscula noctem.
Territus ipse fugit, nactusque / silentia noctis.
Colligit os rabiem, solitaeque / cupidine caedis.
Dissimilem populo promittit | origine mira.

Fit fragor; hine densi funduntur / ab aethere nimbi.
Et defrenato volvuntur / in aequora cursu.

Si qua domus mansit potuitque / resistere tanto.
Pulsabantque novi montana / cacumina fluctus.
Nomine Parnasus, superantque / cacumina nubes.
Iuppiter ut liquidis stagnare / paludibus orbem.
Et caelo terras ostendit / et aethera terris.

Nec maris ira manet; positoque / tricuspide telo.
Bucina, quae medio concepit / ubi aéra ponto.
Litora voce replet sub utroque / iacentia Phoebo.
Omnibus audita est telluris / et aequoris undis.
Et quibus est undis audita, | coércuit omnes )),
Perque diem longam nudata | cacumine silvae.

Et desolatas agere alta / silentia terras.

Deinde torus iunxit, nunc ipsa / pericula iungunt.
Pallebant musco, stabantque / sine ignibus arae.
Et velate caput cinctasque / resolvite vestes.
Obstipuere diu; rumpitque / silentia voce.
Ponere duritiem coepere | suumque rigorem.
Non exacta satis rudibusque / simillima signis.

Et documenta damus, qua simus / origine nati.
Solibus aetheriis altoque / recanduit aestu.

Ante nisi in dammis capreisque / fugacibus usus.
Nondum laurus erat, longoque / decentia crine.
Fors ignara dedit sed saeva | Cupidinis ira.

1) Tam ingratus auditu hic versus est (cum praesertim praecedat versus eodem
modo incisus) ut, nisi frequentia caesurarum x. т. 7., quam hoc libro observamus,

obstaret,

fere suspicarer de industria eum sic a poeta structum ut fluctus subito in-

hibitos depingeret.

382 OVIDIUS.

473 Laesit Apollineas traiecta / per ossa medullas.

522 Dicor et herbarum subiecta | potentia nobis.

562 Ante fores stabis mediamque / tuebere quercum.

567 Est nemus Haemoniae praerupta / quod undique claudit.

575 Undis iura dabat nymphisque / colentibus undas.

582 Inachus unus abest imoque / reconditus antro.

583 Fletibus auget aquas natamque / miserrimus Io.

588 Flumine et o virgo Iove digna, / tuoque beatum.

597 Consitaque arboribus Lyrcaea | reliquerat arva.

608 Constitit in terris nebulasque / recedere iussit.

641 Naides ignorant: ignorat / et Inachus ipse.

645 Illa manus lambit patriisque / dat oscula palmis.

667 Nec superum rector mala tanta / Phoronidos ultra.

700 Et precibus spretis fugisse / per avia nympham.

751 Кес sibi cedentem Phoeboque / parente superbum.

758 Credis et es tumidus genitoris / imagine falsi.

754 Erubuit Phaethon iramque / pudore repressit.

771 Se mihi, sitque oculis lux ista / novissima nostris.

777 Aethiopasque suos positosque / sub ignibus Indos.

Cum ergo totus liber e 777 versibus constet, eorum 68 cae-
suram in quarto pede trochaicam habent, i.e. duodeni unam.
Omisi enim undecim versus in quibus illa facile excusari atque
defendi possit:

9 Aspirate meis primaque ab / origine mundi.
50 Nix tegit alta duas, totidem inter / utramque locavit.

160 In faciem vertisse hominum sed / et illa propago.

213 Et deus humana lustro sub / imagine terras.

214 Longa mora est, quantum noxae sit / ubique repertum.

204 Bed timuit ne forte sacer tot | ab ignibus aether.

822 Non illo melior quisquam nec / amantior aequi.

471 Quod fugat obtusum est et habet sub / harundine plumbum.

917 Iuppiter est genitor per me quod / eritque fuitque.

669 Pleias enixa езі, letoque | det, imperat Argum.

707 Dumque ibi suspirat, motos in / harundine vento.

Immo ne inest quidem in illis caesura nostra: nam neque
voculae аб, inter, sed, sub, sit, tot, nec, sub, quod, in a sequentibus
divelli possunt, neque det (vs. 669) а praecedentibus.

Contra inclinatis diductisque imprimendos curavi literis eos

OVIDIUB. 388

versus quos vir aequo animo ferre possint homines in Homero
non plane hospites.

Nam auditu ingratos et fere dixerim vitiosos esse hexametros
omnes post quartum trochaeum incisos quis neget? De latinis
hexametris negat unus omnium maxime idoneus iudex Lucianus
Müllerus, atque sic disputat:

Graecorum hexametrorum pars maior principalem habet
caesuram рові źertium tirochaeum, si ergo accedit caesura post
quartum trochaeum, languidissimus existit versus et vix feren-
dus. Atque haec praesertim causa fuit cur poetae Graeci tam
anxie caesuram xarà тітхртоу Tpoxaicy vitarent; contra Latini
hexametri, qui post tertium trochaeum principalem caesuram
habent, sat rari sunt, plerique in tertio pede post syllabam
longam inciduntur (caesura mascula), ergo Latinis poetis eadem
formido non fuit."

Quae minime absurda esse quivis concedet. Quanto enim in-
gratior ad aures accedit versus qualis hic est:

Пулейс уу мо: meira | yuvaixa | yauécceras айтбс
quam
T0AAR Ò &р ÉvÜm xai #0 | Тисе | max тедіоо.
At non prorsus Mülleri argumento Latini poetae defenduntur,
pars culpae remanet. Versus enim quales sunt:
Et quibus est undis / audita, | ^oércuit omnes
vel |
Ponere duritiem / coepere / suumque rigorem
elumbes sunt et habebuntur, quamdiu Graecos habebimus hexa-
metros ad quorum elegantiam eos examinemus.

Cum ergo Ovidium vidissem in primum Metamorphoseon
librum tam frequenter illud admittentem vitium, alibine cautius
egisset sum perscerutatus, atque primum cum primo libro con-
tuli locum, quo nullum fortasse accuratius elaboravit ille:
Armorum Iudicium. Ibi versuum 398 hosce inveni post quartum
incisos trochaeum:

29 Moenia qui forti Troiana / sub Hercule cepit.
25 Aeacus huic pater est, qui iura / silentibus illic.
92 Bisyphio furtisque et fraude / simillimus illi.
96 Arma neganda mihi potiorque / videbitur ille.
42 Obtulimus quia nos ad prima / pericula simus.

384 OVIDIUS.

66 Vulnere tardus equi fessusque / senilibus annis.

110 Nec clipeus, vasti caelatus / imagine mundi.

154 Aut si proximitas primusque / requiritur heres.

174 Et Tenedon Chrysenque et Cyllan / Apollinis urbes.

216 Ecce Iovis monitu deceptus / imagine somni,

209 Cuius equos pretium pro nocte | poposcerat hostis.

204 Arma negate mihi, fueritque / benignior Aiax.

276 Se putat oblitus regisque | ducumque meique.

916 Ut se subtraheret bellique / viaeque labori !).

929 Stabit, et auxilium promittet / Achaia Troiae.

907 Nec minus Idomeneus patriaque / creatus eadem.

Omisi hic, tamquam facile ferendum, vs. 147:

Altera nobilitas, deus est in / utroque parente.
et tamquam non sic ab Ovidio scriptum:

888 Te tamen adgrediar, mecumque | reducere nitar.

Ergo in Armorum Іпдісіо 398 versus 16 caesuras post quar-
tum trochaeum, i. e. viceni quini unam, habent. Minime caret
vitio isto hic locus, quin etiam semel duos deinceps exhibet
versus eo laborantes (258, 254), videri tamen potest, quod ad
hane rem attinet, paulo diligentius compositus quam primus liber.

Addo etiam quaedam de Ovidii 4moribus. Habent illi 1200
fere hexametros, quorum 67 post quartum trochaeum incisi
sunt. Interdum tam longo spatio nulla eiusmodi caesura inve-
nitur, ut credas sedulo eam ab Amorum poeta vitatam. Vide
quae de tertii libri elegia nona diximus. Consideratis vero iis,
quae de eiusdem libri elegia prima observavimus (de versibus
qualis est: Venit et ingenti violenta / Tragoedia passu), non
maiore, quod quidem ad caesuras post quartum trochaeum at-
tinet, laude totum Amorum opus ornare possumus quam hoc
ut dicamus inter librum primum Metamorphoseon et Armorum
Iudicium quodammodo medium illud tenere locum.

Age iam omittamus Ovidium et Virgilium ei opponamus.
Elegi autem ex Aeneide, quem ad hane spectarem lucem, li-
brum IV, tamquam praestantissimum omnium, atque ex eo
enotavi versus:

1) Eiusmodi versus videri fortasse possunt non peccare in Graecorum hexametro-
rum legem; v. v. Leeuwen Ench. p. 20 infra. Sed his demptis non mutatur ratiocinatio

nostra.

OVIDIUS. 385

98 Legiferae Cereri Phoeboque / patrique Lyaeo.
99 Iunoni ante omnes, cui vincla | iugalia curae.
7l Pastor agens telis liquitque / volatile telum.

84 Aut gremio Ascanium genitoris | imagine capta.

101 Ardet amans Dido traxitque / per ossa furorem.

117 Venatum Aeneas unaque | miserrima Dido.

119 Extulerit Titan radiisque | retexerit orbem.

123 Diffugient comites et nocte | tegentur opaca.

158 Spumantemque dari pecora inter / inertia votis.

194 Regnorum immemores turpique / cupidine captos.

200 Centum aras posuit vigilemque / sacraverat ignem.

218 Quippe tuis ferimus famamque / fovemus inanem.

261 Constitit, atque illi stellatus / іаврійе fulva.

281 Ardet abire fuga dulcisque / relinquere terras.

385 Promeritam, nec me meminisse / pigebit Elissae.

946 Italiam Lyciae iussere / capessere sortes.

497 Talibus orabat, talisque / miserima fletus.

485 Quae dabat et sacros servabat / in arbore ramos.

521 Curae numen habet iustumque / memorque precatur.

559 Et crines flavos et membra / decora iuventa.

961 Nec quae te circum stent deinde / pericula cernis.

626 Qui face Dardanios ferroque / sequare colonos.

636 Et pecudes secum et monstrata / piacula ducat.

650 Ineubuitque toro dixitque | novissima verba.

651 Dulces exuviae dum fata | deusque sinebat.

695 Quae luctantem animam nexosque / resolveret artus.

Nam praetereundos videbam hosce, specie magis quam revera
post quartum trochaeum incisos:

41 Et Numidae infreni cingunt et / inhospita Syrtis.
92 Dum pelago desaevit hiemps et / aquosus Orion.

192 Massylique ruunt equites et / odora canum vis.

458 Coniugis antiqui, miro quod / honore colebat.

Hic ergo versus, hoc crimine notandi, sunt inter 27 singuli.
Et sunt quidem inter eos bis bini deinceps positi (58 sq. 650 вд.),
sed semel inter duos versus caesura ista laborantes (946 et 436)
nonaginta liutercedunt versus omni labe puri (tres fere paginae
Teubnerianae). Igitur vel Armorum ludicio Ovidiano hoc no-
mine quartus Aeneidos liber praestat.

386 OVIDIUS.

Age iam cum pulcherrimis his praestantissimorum poetarum
locis exercitationem comparemus adolescentuli, qui sat quidem
bene Ovidium suum teneat ef imitari didicerit, sed nunquam
eo pervenerit ut suis stet pedibus et proferat aliquid quod
legentem gravius commoveat detineatque; ita omnia apud eum
sunt languida frigidaque; improbus labor poetam, quidquid in
pectore habuit ardoris vigorisque — si quidquam habuit —
uti eo vetuit. Consolationem ad Liviam dico, sive Epicedium
Drusi. Est elegia 237 distichorum. Eius hi sunt hexametri post
quartum trochaeum incisi:

9 Nec tua se pietas distendit / amore duorum.

39 Obvia progrediar felixque / per oppida dicar. (ғат.
87 Gaudia vana foves: spem роте, | т%геттіта, fal-
61 Ille vigil, summa sacer ipse | locatus іп arce.
71 Ecce parum ante dati: iactura / novissima Drusus.

93 Lumina caerulea iam iamque | natantia morte.

95 At miseranda parens suprema / neque oscula legit.

149 Nec quom victorem referetur | adesse Neronem.

151 Ultima contigimus: ius matris / habemus ab uno.

159 Me miseram! extimui frigusque / per ossa cucurrit.

178 Funera ducuntur Romana / per oppida Drusi.

199 Obvia turba ruit lacrimisque / rigantibus ora.

205 Auctorisque sui praefertur/ imagine maesta.

207 Ceríat onus lecti generosa | subire iuventus.

221 Ipse pater flavis Tiberinus / adhorruit undis.

291 Sed Mavors templo vicinus / et accola campi.

299 Quondam ego tentavi Clothoque / duasque sorores.

267 Pars erit historiae totoque | legetur in aevo.

805 Tu concessus amor, tu solus / et ultimus illi.

815 Frigidus ille tibi corpusque | refertur inane.

895 Et modo per somnos agitaris | imagine falsa.

888 Regalique habitu curruque | superbus eburno.

949 En posuit te alte Fortuna | locumque tueri.

997 Praevertitque metus per longa / pericula luctum.

481 Et longaeva parens: tamen ille | redemptus ай

ignes.

Noveni hexametri unam habent caesuram xarà тетартоу тро-
aov, ət mirum quam saepe alia res accedit, quae versus віс

OVIDIUS. 387

incisos etiam ingratiores reddat: unus et alter eorum ferri vix
potest (e. с. 61, 349). Ergo hoc nomine Epicedio praestat etiam
Metamorphoseon liber primus, propter istarum caesurarum fre-
quentiam minime laudandus (12: 1).

Ultra investigare, colligere, numerare nolui neque utile pu-
tavi. Sat multa iam proposui e quibus de tota re iudicium
efficere possimus.

Poetas latinos omnino ignoravisse legem de vitanda post
quartum trochaeum caesura dicere non audeo; obstat enim
quod Lucianus Muellerus p. 192 docet: vitatam eam de industria
ét а Lygdamo ét a poeta qui Lygdamum aetate multum ante-
cedit: Catullum dico in еруШо suo. Et omnino parce cauteque
ea usus esse videtur Catullus.

Ergone cum viro illo docto, cuius in initio huius capitis
mentionem feci, statuamus a cultioribus poetis omnino vitatam
caesuram istam, sed hic illie tamen irrepsisse eam, quoniam
poeta aut Ennii locum aliquem legentibus in memoriam revocare
vellet aut ipsi (imprudenti nimirum et invito) versus aliquis
Ennianus (satis intempestive!) in mentem veniret? Excogitari
posse nihil quod falsius sit vel tabulae а me propositae docu-
mento sunt: nullus enim ibi versus legitur, qui coloris Enniani
levissimam habeat umbram. Atque omnino opinionem illam de
Ennio redivivo proponens haud facile dictu est utrum vir doc-
tus noster infelicior fuerit an pertinacior. Nam cum ex uno
Aeneidis libro argumenta sua colligeret, ne hae quidem re se
а proposito suo abduci passus est, quod provime praecedentis
libri ultimus esset versus:

Nudus in ignota Palinure | iacebis | harena
qui neque quidquam habet, quod etiam apud Ennium fuisse
credibile sit, et hexametri Graeci leges aperte violat. Sed per-
linacia viri docti magis ineusanda videtur, qui, ut quam
plurima legis suae afferre posset exempla, et alia suo statuerit
arbitrio, et si cui verbo particula enclitica qwe adhaereret, non
post sed ante illam versum incidi iusserit.

Immo віс rem ве habere mihi est persuasissimum, et quo
magis hanc quaestionem mecum reputo eo fit certius magis:

Poetae Latini legem de vitanda caesura xarà тЕтартоу троүоіоу
non ignorarunt, sed mosse se eam düssimularunt. At quo quisque

388 OVIDIUS.

est tersior elegantiorque, quoque in suo argumento pertractando
felicius versatur, eo magis, imprudens invitusque, legi paret. Сит
vero а90т06 ёжутой est диудтатос longos locos tanta pangit arte ut
ne severissimae quidem et Homeri plenissimae aures quidquam ha-
beant quod reprehendant.

Hoc verum esse, hoc ipsi rei naturae convenire, optime
sciunt sentiuntque illi qui omnino ad huiuscemodi quaestiones
dirimendas maxime sunt idonei, eos dico qui ipsi versibus
Latinis pangendis sedulo dant operam. E quorum artificio
exemplum afferre lubet quod rem, in qua versamur, egregie
ilustrare videtur. Quis poetarum noviciorum semper anxie dat
operam ut hexameter exeat in vocem binarum ternarumve sylla-
barum? Quis eorum versum improbet qualis hic est:

Ne vero Bavium, tam fortem, tam sapientem?
Et tamen, qui in hoc negotio non rudis est, rarissime eiusmodi
hexametros in carmina sua admittit.

Tota ergo investigatio nostra eo ducit ut penitus sentiamus
hexametrum illum e Graecia petitum bonis poetis Latinis „соп-
suetudine in naturam vertisse."

CAPUT П.

DE МЕТАМОКРНОВЕОМ ULTIMARE PARTIS ENUNTIATIONE.

Primo capite virtutem quandam Ovidii, in ceteris Metamor-
phoseon libris conspicuam , praedicavimus, at e libris XIV et XV
huic contraria protulimus vitia. Nunc videamus possimusne et ex
alio genere afferre argumenta ad demonstrandum ultimam magni
operis partem praecedentibus minus esse limatam cultamque.

Omnino Ovidius limpida simplicique utitur enuntiatione, in
Metamorphosesin vero sermo eius tam perspicuus facilisque est
ut etiam pueri non nimis tardi sine ulla molestia eos certe
locos, qui nominibus mythologicis geographicisque carent, per-
legere possint et sponte memoria teneant. Non nego quidem
hie illie structuram deprehendi paulo contortiorem; sed versus
quales hi sunt (ex initio libri IX):

OVIDIUS. 389

Quae gemitus truncaeque deo Neptunius heros

Causa rogat frontis
rari sunt in Metamorphosesin, neque ullos ibi memini me his
intrieatiores legere, et sunt tamen vel hi eiusmodi ut iudici
paulo leniori bilem movere non possint. ,In Metamorphosesin"
cum dico, libros XIV et XV cum libri XIII versibus 400—fin.
excipio. Nam haec pars versibus obscuris, contortis, omni deni-
que genere vitiorum laborantibus, abundat et sunt in illis non-
nulli, quos, etiam cum primis illis libri IX versibus compara-
tos, ineptos insulsosque dicere non dubites.

Аре iam aut omnes aut certe eos qui maxime insignes sunt
hic proponamus; sic optime elucebit quantum sibi eam partem
scribens permiserit Ovidius, quantum sibi licere sit arbitratus.
Legentium commodo consulens versibus, qui ipsi per se intel-
ligi non facile possint, enarrationem quam brevissimam addam
locorum e quibus sumpti sunt.

XIII, 450 (Polyxena laudatur tamquam):
Fortis et infelix et plus quam femina virgo.
Quid sibi velit poeta uteunque intelligimus: ,virgo illa fortio-
rem quam pro femina se praestitit." Sed mire loquitur.
466 sq. (Eadem Polyxena sacrificii ministros orat):
Ite procul, si iusta peto, tactuque viriles
Virgineo removete manus. |
Proeliantur hic inter se vocabula, non ordine disponuntur.
Dicendum fere erat: „viriles manus corpore virgineo removete"'
vel „nolite virilibus manibus virgineum corpus tangere". Nam
quis unquam verba quae sunt tactus virgineus sic adhibita vidit
ut iis тд virginem tangere significaretur?
552 (Hecuba insidias struit Polymestori),
Colloquiumque petit: nam se monstrare relictum
Velle latens ШІ, quod nato redderet, aurum.
Subobscurum et vix ferendae duritiae est istud relictum latens
aurum.
600 sqq. (Aurora a Iove petit ut Memnonem mortuum in-
signi aliquo affieiat honore et sic suum dolorem leniat):
Iuppiter adnuerat. Cum Memnonis arduus alto
Corruit igne rogus nigrique volumina fumi

390 OVIDIUS.

Infecere diem, veluti cum flumina natas
Exhalant nebulas, nec sol admittitur infra.
Comparatio ista plane supervacua est: narraturus enim est poeta
quomodo favilla, quae de Memnonis rogo surgit, in avem sit
conversa. Certe parum est diserta neque ullum huic loco affert
decus: omnis enim fumus hoc habet ut similis sit cuivis nebulae.
Et omni caret sensu vox q. e. natas. Totum istud veluti ...
infra scin quo modo natum sit? Eodem modo quo tam multi
versus apud Horatium: versum inchoaverat poeta, supplendus
ille erat, supplementum denuo novum versum peperit (Vide:
de Horatio Poeta p. 33 sqq.).
720 (Aeneas eiusque comites):
Proxima Phaeacum felicibus obsita pomis
Rura petunt. Epiros ab his regnataque vati
Buthrotos Phrygio simulataque Troia tenetur.
Epiros ab his tenetur: quis non putet verborum illorum hunc
sensum esse: „a Phaeacibus tenetur, i. e. habitatur Epirus."
Quod tamen poetam noluisse res ipsa clamat: plane enim istud
a veritate abhorret, neque, si poeta tam impudenter mentiri
voluisset ut Phaeacas incolas diceret Epiri, quidquam profecisset:
nihil enim aliud hic spectabat quam ut sibi transitum pararet
ad sequentia. Ergo dubium non est quin isto Æpiros ab Мз
tenetur hoc significetur: „post hos (Phaeacas) naves Aeneae ap-
pelluntur ad Epirum.” Quid aliud est suo ipsum sermoni vim
facere nisi hoc est?
750 De Acide formosissimo adolescentulo, cuius amore quon-
dam arserit, sic incipit narrare Galatea:
Acis erat, Fauno nymphaque Symaethide cretus,
Magna quidem patrisque sui matrisque voluptas,
Nostra tamen maior. Nam me sibi iunxerat uni.
Hactenus omnia optime procedunt, et sunt luce clariora. Sed
videamus quid addat nympha ad amatorem suum laudandum:
Pulcher et octonis iterum natalibus actis
Signarat teneras molli lanugine malas.
Parum abfuit quin horum versuum alterum delendum esse
declararem, sed repressi me, intelligens Шо expuncto priorem
pendere et tantum non sensu carere. Restat ergo ut ipse Acis
suas malas lanugine signasse dicatur, quod tum demum sermonis

ы y — o ч a а --- ------

OVIDIUS. 391

Latini naturae convenienter dictum erit, si rem quam maxime
fingemus ridiculam: barbulam falsam agglutinasse malis suis
puerum.
797 Multis aliis versibus Galateae formam laudans inducitur

Cyclops et hisce:

Lucidior glacie, matura dulcior uva,

Mollior et cygni plumis et lacte coacto.
Hinc de eiusdem Galateae crudelitate queri sic incipit:

Saevior indomitis eadem Galatea iuvencis,
sed questibus suis praemittit etiam aliquid quod inter laudem
et vituperationem quodammodo medium teneat:

Et, si non fugias, riguo formosior horto,
quod ineptissimum esse nemo negabit. Nisi enim nostro arbitrio
vocabula Latina trahere atque torquere volumus, hoc dicit
Cyclops: ,etiam cum horto florente te comparare vellem, sed
non possum, quia ille suo loco remanet, tu curris." Quod tam
absurdum ut mirum non sit Hugoni Magno natam suspicionem
hunc versum includendum esse. Verum, si licet а Magno in
quaestione aliqua Ovidiana dissentire, sic molestia non tollitur
sed alio transfertur. Sumendum enim erit fuisse aliquem , quis-
quis fuerit ille, qui talem versum scribere posset idque eo
sensu, quem quam maxime ridiculum esse modo vidimus,
quique sine ulla probabili causa eum versum hic inseruerit.
Contra si Ovidio ipsi hunc versum relinquimus, hoc voluisse
Cyclopem clamantem inducere Ovidius erit censendus: „vellem
pluribus te laudare teque eum horto fertili comparare, sed
eheu! fugis neque me audis" et in ea re enuntianda admodum
fuisse infelix, quod, si porro ultimam Metamorphoseon partem
accuratius examinaverimus, minime nobis iam videbitur incre-
dibile. Accedit quod ille a laude ad vituperationem transitus,
permanente eadem vocabulorum dispositione, ita ut semper nova
Sententia ab aliquo comparativo incipiat (candidior, floridior,
splendidior, levior, nobilior, lucidior, mollior ... saevior, durior
e. q. 8.) nescio quid ab Ovidii arte alienum habet. Verisimilius
videtur Ovidium inter versus

Mollior et cygni plumis et lacte coacto
el:

Saevior indomitis eadem Galatea iuvencis

992 OVIDIUSB.

interiecisse unum cuius primum esset vocabulum coniunctio
aliqua (a4 vel ef), quod fit, si nihil delemus.

884—7 Сусіорів dona promittentis Galateae verba sunt:

Inveni geminos, qui tecum ludere possint,

Inter se similes, vix ut dignoscere possis

Villosae catulos in summis montibus ursae,

Inveni et dixi: „dominae servabimus ista."
Inveni — inveni, quorsum ista anaphora? Nihil in his versibus
inest quod illa apte illustretur.

898 Illa omnia de insano Cyclopis amore, quem ineptissi-
mum in modum ille ostenderat, deque Acide rivali feliciore
ab illo crudeliter necato, Galatea narravit Scyllae, quae pro-
сов fugiens ab illa fuerat hospitio recepta. Tum sic poeta
pergit :

Desierat Galatea loqui, coetuque soluto

. Discedunt placidisque natant Nereides undis.

Scylla redit.
Si tantummodo sermonis Latini rationem habeas, verba „Scylla
redit" significare dicas: „ad Galateam redit Scylla, quae aut
apud illam habitabat sed aliquantisper afuerat aut paulo ante
semel saepiusve ad eam venerat." Conferatur, ut ex ingenti
exemplorum copia unum afferam, quod verbi illius usum prae-
clare illustret, II, 697 sq.:

Simulat Iove natus abire,

Mox redit.
Sed sic totam perturbes narrationem. Nam ex illa lucide apparet
hoc voluisse poetam: „Scylla relictis nymphis, ad quas perfu-
gerat, domum suam repetit" sed sie illud enuntiat ut tantum
non vitiosus nascatur sermo. Et praeterea ubi illa Scyllae domus
fuerit narrare omisit.

924 sq. In piscem quomodo sit conversus narraturus sic in-
сїрїї Glaucus:

Sunt viridi prato confinia litora, quorum

Altera pars undis, pars altera cingitur herbis.
Sic Kornius edidit. In codice M. est:

Altera pars fundit, pars altera fungitur herbis.
Quin fundit recte sit correctum in «ades dubitari nequit. Pro
fungitur quidquid legeris, sive cum Kornio cingitur, sive cum

OVIDIUR. 898

Merkelio funditur (quod quam sit absurdum quivis sentit),
habebis aliquid quod prave sit enuntiatum.
Sequitur:
Quas neque cornigerae morsu laesere iuvencae,
Nec placidae carpsistis oves.
Omnino saepe anastrophae figura abutitur Ovidius, sed nusquam
ineptius quam hic, ne illo quidem loco quem merito damnant
omnes, qui quid poetam deceat quid non paulo accuratius exa-
minant I, 498:
Ila (Terra) quidem nollet, sed te quoque, maxime
Tum genuit. [Python,
957 sqq. Narrationem suam віс claudit Glaucus:
Hactenus haec memini, nec mens mea cetera sensit.
Quae postquam rediit, alium me corpore toto
Ac fueram nuper, neque eundem mente recepi.
Repetitio ista: mens ... mente aut mali est poetae aut nimium
festinantis.

XIV, 8. Inde manu magna Tyrrhena per aequora vectus.
De duce aliquo hic agi putes, qui magna classe іп ter-
ram hostilem expeditionem faciat. At sermo est... de Glauco
natante!
Versibus 15 et 21 duo leguntur &ma£ Ағудиғуй іп Meta-
morphosesin, eaque minime venusta: cognitius et expugnacior.
96 Auxilium petenti Glauco suum ipsa amorem fatetur Circe
eumque his verbis obsecrat:
En ego, cum dea sim, nitidi cum filia solis,
Carmine cum tantum, tantum quoque gramine possim,
Ut tua sim voveo. Spernentem (sc. Scyllam) sperne,
Redde vices, unoque duas uleiscere facto. [sequenti
Ulümis vocabulis quid sibi velit poeta non facile dicas.
56 Prae Scylla spreta Circe poenas ab ea sumere statuit, et
gurgitem, in quo se ardente sole reficere illa solebat
Inquinat, hie fusos latices radice nocenti
Spargit.
E verbis citatis equidem certe poetae mentem non extraho.
64 In illum ergo gurgitem, a Circe infectum herbis magi-
cis, Scylla descendit, accrescere sibi sentit canum capita

394 OVIDIUS.

Et corpus quaerens femorum crurumque pedumque.
Quis, obsecro, unquam sic est locutus?
127 Sibyllae Aeneas ab inferis rediens oratione ardentissima
gratias agit, additque:
Pro quibus aérias meritis evectus ad auras
Templa tibi statuam.
Quanto sit istud contortius obscuriusque vel illo, quem in initio
capitis citavimus, loco:
Quae gemitus truncaeque deo Neptunius heros
Causa rogat frontis
dicere vix opus.
158 Caietam venit Aeneas:
Hic quoque substiterat post taedia longa laborum
Neritius Macareus.
„Её ubi praeterea substiterat ille?" quivis roget. Frustra, nam
poeta non ¿ocos aliquos inter se opponit sed Macareo Aeneam.
Non ad adverbium q. e. žic sed ad nomen proprium Macareus
coniunctio quoque pertinet.
166 Ibi Macareo obviam venit Achaemenides:
Iam suus et spinis conserto tegmine nullis.
Ergone plane laxa pendebat vestis eius? Hoc e verbis allatis
efficias, sed poeta legentes docet nunc veste indutum fuisse
Áchaemenidem bene culti hominis, non horrida illa, quam
antea spinis solebat conserere.
215 Legitur hic, vel potius, quin legenda sit non dubium
est, infinitivi forma barbara moriri:
mortemque timens cupidusque moriri.
In codice M cum sensus pernicie est morique. Sequendum hic
esse Kornium morir: edentem mihi quidem pro certo constat.
“019 In insula aliqua barbara relictus qui navem conspicit,
ut ego opinor et ipsa fert rei natura, quoad longissime potest
in litus procurrit et inde gestibus ut recipiatur orat. At apud
poetam nostrum, satis absurde, inverso ista fiunt ordine:
Oravique fugam gestu ad litusque cucurri.
290 Ad Antiphatem Macareus narrat, ego missus sum:
numero comitante duorum.
Quis unquam sic locutus est pro cum duobus comitibus? llle,
opinor, qui unice fuit sollicitus ut quam primum expleret versum.

OVIDIUS. 995

244 sq. Macareus de suis Ulyssisque erroribus et alia narrat
et haec:
terris adlabimur illis,
Quas procul hinc cernis. Procul [hinc, mihi crede, videnda
Insula, visa mihi: tuque] o iustissime Troum
Nate dea (neque enim finito Marte vocandus
Hostis es Aenea) moneo, fuge litora Circes.
Vocabula Aine ... tuque inclusit Kornius. Sic haud dubie multo
melior fit locus, sed corrigitur ipse Ovidius, non librarius scio-
lusve. Habet hoc festinatio ut saepe scribentem iusto faciat
verbosiorem. Meminimus etiam egregium in hac urbe oratorem,
qui in ore habere soleret: ,prae temporis angustiis brevis esse
non potui."
287 sqq. „Unus Eurylochus" sic porro narrat Macareus
„pocula a Circe data non sumsit."
Quae nisi vitasset, pecoris pars una manerem
Nunc quoque saetigeri, nec tantae cladis ab illo
Certior ad Circen ultor venisset Ulixes.
Certior pro certior factus vix est sincerae Latinitatis. Properanti
Ovidio metrum illud expressit.
860 Pici amore Circe capitur, at ille fugit. Iurat Circe mox
ilum suis artibus captum iri.
Dixit et effigiem, nullo cum corpore, falsi
Finxit apri, praeterque oculos transcurrere regis
Iussit et in densum trabibus nemus ire videri.
Falsus, haud dubie, aper est qui currere iubetur; sed non satis
idonea haec causa est cur istud videri adiiciatur. Species, quam-
vis falsa, revera tamen eum qui decipitur praetervolat trans-
curritque. Multo ergo rectius multoque elegantius hic poeta
simplici eundi esset usus verbo. Sed novimus quam commodae
fuerint poetis scriptoribusque clausulae esse videri, ire videri
simm. praesertim iis qui quam primum ad finem pervenire
gestirent.
407 Maritum suum Picum, in avem conversum, usquequaque
Canens uxor quaerit: |
Ultimus aspexit Thybris luctuque viaque
Fessam et iam longa ponentem corpora ripa.
Versum explet vox q.e. longa, sententiam pessumdat,

996 OVIDIUS.

428 sqq. Continuo sequitur:
Illic cum lacrimis ipso modulata dolore
Verba sono tenui maerens fundebat.
Ipsos Ovidii aequales se ex hoc vocabulorum labyrintho vix
extricasse opinor.

579 Ex urbis Ardeae, ab hostibus incensae, favilla evolat

avis, quae sic describitur:
Et sonus et macies et pallor et omnia, captam
Quae deceant urbem, nomen quoque mansit in illa
Urbis.
Omnia hic risum movent, qui minime ,deceat" rem gravem
tristemque, sed prae ceteris macies illa.

609 sq. Inde sub Ascanii dicione binominis Alba

Resque Latina fuit.
Verissimum illud est Ascanio alterum fuisse nomen Iulum. Sed
quid attinebat huius rei hic mentionem iniicere? Versus sic
expletur, sententia languidior fit quam oportebat.

Sed nusquam luculentius dat documentum poeta noster ве
cetera omnia parum curasse, dummodo quam primum novus
esset effectus versus, quam vss. 618 sq.:

Post hunc Capetysque Capysque,
Sed Capys ante fuit.
Hercule sic versus Latinos sexcentos quotidie componere cuius-
vis est !).

633 Pomona omnibus modis arbores suas curat colitque:

Nec sentire sitim patitur bibulaeque recurvas
Бадісіз fibras labentibus irrigat undis.

Deam pomorum illo irrigandi labore eodem functam modo
suspicor quo hodiernos omnium gentium hortulanos, non flu-
vios rivosque ad arbores duxisse, qua tamen de re cogitare nos
cogit participium /aóenttbus , cum insigni sententiae detrimento
insertum. Cff. praecedentia:

1) Dixerit aliquis semper et ubique illud habere Ovidium ut ludat lasciviatque in
argumento suo, et esse hoc illud quod in eo iam aequales observaverint et leniter
riserint. Concedo: ne in ultima quidem Metamorphoseon parte quidquam fecit Ovi-
dius quod naturae eius repugnaret. Sed quantum distat ineptum istud post Липс ...
ante fuit а lepidissimo in Arte versu (II, 11):

Monte minor collis, campis erat altior aequis
quem exempli causa ех ingenti affero copia.

OVIDIUS. 897

Qua (falee) modo luxuriem premit et spatiantia passim
Вгассһіа compescit, fisso modo cortice lignum
Inserit et sucos alieno praestat alumno,
quae omnia deae cum mortalibus sunt communia.
Continuo sequitur:
Hic amor, hoc studium: Veneris quoque nulla cupido est.
Vim tamen agrestum metuens pomaria claudit
Intus et accessus prohibet refugitque viriles.
Metrum fulciunt coniunctiones quoque et tamen, sed illa misere
languet, haec sententiae decursum perturbat; nihil enim habet
quo referatur. Transponere eas inter se, sineret modo versus,
praestaret.

711 sqq. Iphis Anaxaretae amore captus precibus donisque

eam adit:

Saevior illa freto surgente cadentibus Haedis,

Durior et ferro quod Noricus excoquit ignis,

Et saxo, quod adhuc vivum radice tenetur,

Spernit.
Tres insumuntur versus ad rem decantatam poetis, puellae di-
lectae duritiem, describendam. Quanto praestitisset ung hic uti
imagine! Taedium movet legentibus ista verborum ubertas.

741 sq. Supplicibus precibus frustra absumtis ante crudelis
virginis fores se suspendit Iphis. Qua re cognita

exclamant famuli frustraque levatum
(Nam pater occiderat) referunt ad limina matris.
Tota ista parenthesis putidae videri posset diligentiae, nisi ad
versum explendum insertam constaret. Et quid, obsecro, sibi
istud frustra vult? Alio quoque vitio laborat totus hic locus.
Addendum aliquid erat ad demonstrandum qui fieri potuerit ut
inscia Anaxarete tolleretur corpus auferreturque: illa enim,
praetereunte aedes suas funere, quid gestum sit cognoscit:

753 Vixque bene impositum lecto prospexerat Iphim e. q. s.
Nisi tam multa ipsius poetae vitia his deprehenderentur libris,
pro frustra legendum виврісагег furtim.

772 sqq.

Proximus Ausonias iniusti miles Amuli
Rexit opes. Numitorque senex amissa nepotum
Munere regna capit.

398 OVIDIUS.

Ita hic disposita, vel potius permixta, sunt vocabula ut, nisi
aliunde cognita esset fabula, ademptum potius Numitori quam
redditum a nepotibus regnum suspicarere.

785 sq. Cum Tarpeia hostes intromitteret

Sola Venus portae cecidisse repagula sensit

Et clausura fuit, nisi quod rescindere nunquam

Dis licet acta deum.
Totum istud nisi ...deum versum explet, nihil ultra. Et revera
in proxime sequentibus illud ipsum dea faciens inducitur quod
hic nefas esse dicitur.

799 aqq. Quae (sc. arma) postquam Romulus ultro

Obtulit, et strata est tellus Romana Sabinis

Corporibus strata estque suis.
Nihil isto flosculo, qui duos implet versus, dicitur quam hoc:
„postquam aliquamdiu pugnatum est."

824 sqq. Nusquam vidi imaginem invenustiorem hacce, 408
corpus Romuli in deum conversi comparatur cum glande Balearica,
quae in nubium regione liquescit:

Corpus mortale per auras
Dilapsum tenues; sic lata plumbea funda
Missa solet medio glans intabescere caelo.
Turpe nescioquid et vile habet 2л/абезсеп йі verbum, planeque
est indignum quo significetur corpus aliquod naturam divinam
induere.

830 sqq. In caelum sublatus ubi est Romulus, Iuno

Irin ad Hersiliam descendere limite curvo

Imperat et vacuae sua sic mandata referre:

„О et de Latia, o et de gente Sabina

Praecipuum, matrona, decus, dignissima tanti

Ante fuisse viri, coniunx nunc esse Quirini,

Siste tuos fletus."
Minime pulchrum illud est quod ipsam allocutionem, qua їйї
ad Hersiliam utendum est, ei subiicit Iuno. Quanto elegantius
foret ipsique naturae conveniret magis, si dearum maxima fa-
mulae suae tantummodo imperaret quid esset nuntiandum, at
haec deinde, muliere illa primaria conspecta, praemiiteret verba
admirationem suam testantia.

849 Ipsa quoque Hersilia dea facta in caelum evolat:

OVIDIUS. 399

Hanc manibus notis Romanae conditor urbis

Excipit et priscum pariter cum corpore nomen

Mutat Horamque vocat.
Шай notis quid sibi velit intelligimus, sed sentimus simul
quam sit languidum, miramurque cur poeta поп hic quoque
cupidis scripserit, ut XI, 63 cupidisque amplectitur ulnis. Cetera
ita sunt composita ut vix aliud quidquam inde efficere possis
quam hoc: а Romulo conversum esse Hersiliae corpus, quod
neque voluit poeta et est absurdissimum.

XV, 7 Numa Pompilius regio nomine et munere non con-
tentus ZA
quae sit rerum natura requirit.
Huius amor curae, patria Curibusque relictis,
Fecit ut Herculei penetraret ad hospitis urbem.
Novi substantivum quod est сиға saepe poni ad quemvis men-
tis laborem, e. c. docti hominis disquisitionem, artificis studium,
alia ex hoc genere significanda, neque tamen unquam mihi
eripietur ingratam esse locutionem A4wws amor curae. Et cetera
huius sententiae temere deiecta videntur potius quam apte
eleganterque disposita. Ipsa enim sermonis Latini indoles flagi-
tare videtur ut ablativus absolutus patria Curibusque relictis ponatur
inter coniunctionem wí et coniunctivum penetraret.
12 Neque est aptior dispositio in iis quae paulo post leguntur:
Dives ab Oceano, bobus love natus Hiberis
Litora felici tenuisse Lacinia cursu
Fertur.
Aut in hisce:
20 Myscelus, illius dis acceptissimus aevi.
Non enim poeta dicit, quod absurdissimum, Myscelum accep-
tissimum fuisse diis, qui tunc essent, sed omnium hominum,
qui tunc essent, fuisse diis acceptissimum. Sed quis sic latine
loquitur scribitve?
30 Ut dieat „dies praeterierat unus et nox una" poeta duo-
bus utitur versibus:
Candidus Oceano nitidum caput abdiderat Sol
Et caput extulerat densissima sidereum Nox.
Satis, hercule, verbose. Plane abundat adiectivum q.e. densus

400 OYIDIUS.

еб tantum non inepte in superlativo ponitur. In uno enim si-
dereum, quod idem est atque densum sideribus insunt omnia.
Neque quidquam inest in illa £emporis significatione, quod gra-
ves illas terminationes sol, xor, deinceps positas requirat.
94 Myscelus semel iterumque in somno ab Hercule iussus
patriam relinquere
Pertimuit patriumque simul] transferre parabat
In sedes penetrale novas.
Satis inusitate hic simul eo ponitur sensu quem зал habere solet.
56 Invenit Myscelus post aliquos errores fluvium Aesarem,
ubi urbem condere iussus est:
Nec procul hinc tumulum, sub quo sacrata Crotonis
Ossa tegebat humus, iussaque ibi moenia terra
Condidit et nomen tumulati traxit in urbem.
Verbo íraAendi vim facit poeta: trakere enim nomen recte dicitur
homo vel locus, qui nomen accipit. Cf. IV, 291: „nomen quo-
que traxit ab illis". Eodem modo aliquis ,qui in novum est
mutatus corpus" dicitur: colorem, formam, squamas, plumas
simm. trahere.
167 Docet Pythagoras:
Errat et illinc
Huc venit, hinc illuc et quoslibet occupat artus
Spiritus eque feris humana in corpora transit
Inque feras noster.
Vocabulum q. e. noster eo loco est positum ut tota horum
versuum sententia admodum fiat obscura.
525 sq. Egeriae sic de exitu suo narrat Hippolytus:
Excutior curru, lorisque tenentibus artus
Viscera viva trahi nervosque in stirpe teneri,
Membra rapi partim, partimque reprensa relinqui,
Ossa gravem dare fracta sonum fessamque videres
Exhalari animam, nullasque in corpore partes
Noscere quas posses: unumque erat omnia vulnus.
Figura, quae ,zeugma" dicitur, novimus omnes quam sit fre-
quens et quantum sibi in ea adhibenda largiantur poetae, sed
nemo usquam illus causa tam vehementer contortum vidit
loquendi usum quam hic, ubi primum, solita vocabulorum
significatione, viscera trahi, nervos teneri, membra rapi videre

OVIDIUS. 401

iubemur, sed deinde etiam sonum dari et animam exhalari,
postremo iterum quotidiana sua vi redit videndi verbum in
his: „nullasque in corpore partes noscere quas posses”.

620 Cipus, cum frontem suam cornibus munitam vidisset,
consulto haruspice se regem fore, si urbem intrarit, cognoscit ;
sponte ergo vir patriae amantissimus rem senatui aperit et ut
in exsilium pellatur petit. At aliter visum patribus: extra ur-
bem ei honoris causa agrum dant:

Cornuaque aeratis miram referentia formam

Postibus insculpunt, longum mansura per aevum.
Ipsum Cipi caput, opinor, miram formam referebat, de solis cor-
nibus, iisque non veris sed simulatis, absurde illud dicitur.

652 Senatus Epidaurius dubitat tradatne petentibus Roma-
norum legatis Aesculapium an neget:

Dum dubitant, seram pepulere crepuscula lucem
Umbraque telluris tenebras induxerat orbi.
Omnia in altero versu mire et insolite sunt enuntiata, illud
vero telluris orbi vix ferendum videtur.

653 sqq. Sie pergitur:

Cum deus in somnis opifer consistere visus

Ante tuum, Romane, torum, sed qualis in aede

Esse solet е. q. в. |
Nusquam ineptiorem vidi тў; 2т00тр0Фйс abusum quam hic,
ubi poeta vocativo Ёотале alloquitur nescioquem e legatis il-
lum, cuius ne nomen quidem novimus. At multo tamen etiam
durius hoc quod coniunctione sed usus poeta veram Aesculapii
formam iam hic opponit serpenti, sub quo latere solet Ше...
cum tamen n sequentibus demum de serpente illo cognoscunt
aliquid legentes.

668 Dormienti ergo legato adstat Aesculapius eumque quid
sit agendum edocet, quo facto

Extemplo cum voce deus, cum voce deoque
Somnus abit.
Pueriliter ludentis est sic vocibus inanibus versum explere.

699 Deus idem in Italiam vehendus navi imponitur,

modicisque per aequor
lonium zephyris sexto Pallantidos ortu
Italiam tenuit.

409 OVIDIUR.

Hic haud dubie a poeta, sermonis usum parum curante, omis-
gum est participium vecíus (modicis zephyris per aequor Ionium
vectus) quod non minus durum est quam certior (XIV, 290)
pro certior factus positum.

740 Insula Tiberis sic describitur:

Scinditur in geminas partes cireumfluus amnis,
Insula nomen habet, laterumque а parte duorum
Porrigit aequales media tellure lacertos.
Quid sibi isto laterum а parte duorum vellet ipsum poetam
ignorasse arbitror.

792 Instante Iulii Caesaris caede et alia fiunt portenta et

Tristia mille locis Stygius dedit omina !) bubo,

Mille locis lacrimavit ebur cantusque feruntur

Auditi sanctis et verba minantia lucis.
Ipse consilio suo obstitit poeta, cum versus explendi causa istud
feruntur poneret, nam nunc videri certe legentibus potest de
veritate portentorum illorum dubitare ipse. Quod, ut opinor, a
proposito eius quam maxime est alienum.

817 sqq. Venerem, ob caedem Iulii Caesaris afflictam, sic
consolatur Iupiter ut ei narret quae in Parcarum libris olim
legerit ipse:

Hic sua complevit, pro quo, Cytherea, laboras,

Tempora, perfectis, quos terrae debuit, annis.

Ut deus accedat caelo templisque colatur,

Tu facies natusque suus: qui nominis heres

Impositum feret unus onus caesique parentis

Nos in bella suos fortissimus ultor habebit.
Ultima vix possunt intelligi, tanto sunt inter se spatio dirempta
ultor et genitivus inde pendens caes? parentis.

898 Pharsalia sentiet illum (sc. Octavianum)

Emathiaque iterum madefient caede Philippi.
Mirum in modum hic Pharsalus et Philippi inter se confun-
duntur, et vocabula Fmathia caede in nescioquos errores indu-
cunt legentem.

829 De futuro Augusti imperio et alia declamat Iupiter et
haec:

1) Quod in editione Korniana hic omnia legitur errore opificis factum сопіісіо.

OVIDIUS. | 408

Quid tibi barbariam, gentes ab utroque iacentes
Oceano numerem ?
Vocabula notata quo sensu dicta sint equidem non perspicio.
832 Idem ille Augustus, vaticinante Iove:
Pace data terris animum ad civilia vertet
Iura suum.
Quanto praestaret totum illud suum omittere quam hic ponere!
Sed metro habilis illa vox est, cetera poeta non curat.
884 sqq. Bic pergitur: |
Legesque feret iustissimus auctor
Exemploque suo mores reget oque futuri
Temporis aetatem. venturorumque nepotum
Prospiciens prolem sancta de coniuge natam
Ferre simul nomenque suum curasque 1) iubebit.
Verbis notatis versus farciuntur, non ornantur neque ponderis
quidquam nanciscuntur. Zeugma vero illud: ferre nomen curasque
durius etiam est illo quod vss. 525 sqq. notavimus.
845 sq. Venus
Caesaris eripuit membris neque in aéra solvi
Passa recentem animam caelestibus intulit astris.
Ita disposita sunt vocabula ut mollissimi nascantur versus sed
sententia impeditissima.
Metri causa poetas Latinos interdum aptam sententiae dispo-
Bitionem neglexisse nusquam apparet clarius quam А.А. I, 399 sq.:
Tempora qui solis operosa colentibus arva,
Fallitur, et nautis adspicienda putat.
Minime tamen hoc exemplo infirmatur nostra nonnullorum in
Metamorphosesin versuum reprehensio. Poetae elegiaco omnibus
modis ludere conceditur, poetam narrantem simplicem perspicuum-
que esse iure nostro postulamus. Et sunt in libris XIV et XV
(1780 versibus) non minus decem loci, ubi mirum in modum
vocabula inter se confunduntur, suntque illi eiusmodi ut nihil
eos deceat magis quam quotidiana loquendi seribendique ratio:
XIV, 127, 158, 219, 428, 772; XV, 7, 12, 20, 820, 845.
Contra toto Artis opere ,hyperbatum" illud, quod citavimus,
stat solum.

1) In Когпіапа editione іуроёћеќае, ut opinor, errore hic carasque legitur.

404 OVIDIUS.

858 „Ne Iovi quidem cedit Augustus" poeta declamat , immo
superat eum". Tum sic pergit:
Iuppiter arces
Temperat aetherias өй mundi regna triformis
Terra sub Augusto.
Quid, obsecro, hic adiectivum q. e. triformis significat, quid
omnino potest significare ut apte inter se opponantur mundus
ériformis ei terra, quae ab Augusto regitur?

Habemus igitur in ultima parte Metamorphoseon, quae tota
est 2800 fere versuum, non minus 64 vitia admodum gravia.
Non tantus hic est numerus ut incredibilis videri, sed multo
maior quam ut bono poetae ignosci possit.

CAPUT IV.

DE METAMORPHOSEON INVENTIONE ET DISPORBITIONE.

Severum profecto adversus Ovidium proximo capite egi cen-
вогеш, nunc ad laudes eius redeo. In quibus multo versor
lubentius, quasque in clara ponere luce multo est facilius.
Quidquid autem in Metamorphosesin laudas, tota longi operis
dispositio vel maximo est digna praeconio. Qua effectum est ut
liber ille, omnes inde а mundo creato usque ad Augusti mor-
tem corporum mutationes complexus, neque in immensum ex-
cresceret, et, cum tamen vel sic satis amplus evaserit, non
Solum sine taedio perlegi possit sed etiam tantum non ab initio
usque ad finem dulcedine sua legentem detineat. Qua arte qui-
busque artificiis eo Ovidius pervenerit, licet antea iam dixerim,
iterum, sed paulo accuratius, mox exponam. At nunc, ne ad-
versarios mihi excitem , clamantes temere me Ovidium laudibus
ornare, qui non antea sedulo investigarim quid apud auctores
guos invenerit Ovidius, quid excogitarit ipse, illa autem res cum
ad certum eventum neque perducta sit neque fortasse unquam
perduci possit, indignum esse viro docto negotium pulchros
e Metamorphosesin locos colligere atque disponere, tamquam

OYIDIUR. 405

si pro certo constaret ab ipso eos compositos Ovidio non (id
quod de nonnullis pro certo sciamus) aliunde sumptos — pri-
mum de Ovidii in Metamorphosesin fontibus disputabo quaedam.
Sic optime apparebit illud adversariorum argumentum adversus
meam disputationem multo minus valere quam primo aspectu
videatur. Nam primo aspectu illud esse gravissimum minime nego.
Fuit ergo versatissimus in poesi íragica Ovidius. Quam rem
olim uno alteroque afferendo loco iam indicavit Ribbeckius in
pulcherrimo libro de Romana tragoedia, nuper vero Ehwaldus
accuratissime doctissimeque illustravit egregio Шо ad XIVsm
Heroida commentario!) Et quis omnino de hac re dubitare
possit cum sibi quae de Ovidii Medea sunt tradita in mentem
revocet? Quis поп spectare sibi Procnen Philomelamque, quis
non nuntium iragicum de morte Meleagri avunculorum narran-
iem audire videtur?
Utque erat impatiens irae, Sigeia torvo
Litora respexit classemque in litore vultu,
Intendensque manus е. q. 8.
Talem, ut opinor, Áiacem spectantibus exhibuerat Pacuvius in
Armorum ludicio. Et quod de Ulysse sic narrat Ovidius:
Laertius heros
Astitit atque oculos paulum tellure moratos
Sustulit ad proceres exspectatoque resolvit
Ora sono
non Homerica illa
'eracxey Отоа! дё "rlüeoxe xarà wÜoyóc ÜuuaTa туёлхс
el: &AA' бт. дй біти те иеуйлуи ёк стубєос iti
vertere videtur, sed potius redire in memoriam fabulae sibi
spectatae, cuius poeta Ulyssem suum ad versus illos Homericos
accommodaverit. '
Ad Medeam vero quod attinet, nonne haec (Heroid. XII, 181 sq.)
legentes :
Dum ferrum flammaeque aderunt sucusque veneni,
Hostis Medeae nullus inultus erit
eandem illam agnoscimus quam apud Euripidem audivimus
minantem :

1) R. Ehwald. Exegetischer Kommentar zur XIV Heroide Ovids Gotha 1900 (in
Programmate Gymnasii Ernestini).

406 OVIDIUS.

oU yàp ий Tùy ðésroivay Wv dy cw

&&Ммтт& таутау ха) Еууеруду elAdpwv,

"Ехатуу uuxoic vaiowcav ёстіхс 6n,

Үсіроу Ti; aUTGV тойду 2Аууугі xéap.
Sed possunt ad hanc rem demonstrandam sexcenta e Metamor-
phosesin afferri exempla, quae quivis semel monitus statim
deprehendat. Ergo ut appareat quam fuerint omnino Ovidii
aequales, qui quidem in literis non essent hospites, in quali-
cunque legendo carmine ad cogitandum de aliqua tragoedia
propensi, lubet hic e Propertio afferre exemplum, quod illam
rem luculentius doceat quam ullus ipsius Ovidii locus, ideoque
а proposito nostro minime sit alienum. Et nusquam illud іп
huiusce generis disputationibus allatum vidi. Propertius ergo
postquam (III, 15) praeclaris versibus Antiopam miseratus est,
quae, non agnoscentibus eam filiis, crudeliter а stabulo quo
perfugerat repellatur, subito laetus exclamat (vs. 86 sq.):

Digne Iovis natos qui tueare senex

Tu reddis pueris matrem e. q. 8.

Qui nunc Propertium legit non potest non admirabundus rogare
unde tam subito senex ille pedes intulerit. At non miratos
opinor Propertii Ovidiique aequales. Horum enim nemo fuit,
qui senem illum non optime notum haberet. Sed noverant eum
omnes ex aliqua tragoedia. Suus enim in tragoediis locus est
genibus illia, qui, si non nutrix aliqua eo fungitur munere,
sero, cum iam mater in eo est ut securi filium caedat, vel
filius ut matrem ducat uxorem, prolato aliquo signo efficiunt
ut parentes liberique inter se agnoscant.

Deinde immensam Ovidius aut perlegit aut certe inspexit
epylliorum et airís» Alexandrinorum copiam. Utrum autem
diversa inter se fuerint ѓётулма et айта ап, id quod de Cal-
limacho perhibet Diltheyus, æřrıæ nomen fuerit magni libri
multa complexi ётолма parum hic refert.

Praeterea Virgilium bene cognitum habebat, et omnino quot-
quot Romae florebant poetae eos omnes audiverat recitantes vel
legerat. ,Quotque aderant vates rebar adesse deos" ipse ait;
bonos sui temporis poetas pie colebat, pulcherrimos eorum ver-
sus tenebat memoria, et inscius invitusque saepe eos imitabatur
(cf. quae scripsi in libro de Horatio poeta p. 198 sq.).

OVIDIUS. 407

Sed praesertim doctrinam, qua opus erat, sibi Ovidius col-
legit ex omni enchiridiorum genere. Syllogas geographicas,
astronomicas, mythologicas ei scribenti semper prae manibus
fuisse pro. certo constat. Atque ex illis non solum argumenta
suarum narrationum hausit, sed etiam, id quod hic illic etiam
nostris cernere possumus oculis, narrationes, ut erant in en-
chiridio iunctae, ita in metamorphoses suas transtulit. Semper
et ubique sic eum egisse neque constat neque credibile est.

Restat ergo ut quomodo fontibus illis usus sit Ovidius quae-
ramus. Est autem ea quaestio ex illarum numero quas obiter
tractare non videatur nefas. Certe priusquam qua ratione auctores
впов іп suum usum converterit Ovidius diligenter accurateque
investigemus, utile est ,a priori ratiocinari", ut dialecticorum
filii loquuntur. Quod qui in tempore facere neglexit interdum
nimio colligendi studio et nimio disputandi acumine abreptus
ad eam rem credendam adducitur, quam veram esse non posse
multo ante pro certo scire potuerit. Dabo huius rei luculentum
exemplum. Non ita multi anni sunt cum in patria nostra cer-
tatim viri docti nonnulli quid literae nostrae Senecae tragico
deberent quaerebant. Tandem aliquando Vondelium mirum quan-
tum a Seneca sumpsisse utroque poeta cum pulvisculo excusso
pronuntiarunt omnes. Sed non fecerunt id quod ante omnia esset
faciendum , ut ipsa utriusque poetae quae esset indoles statuerent.
Quod si fecissent, nihil esse vidissent quod tantopere Senecam
insigniret et а cetero poetarum populo seiungeret quam mirum
illud sententiolarum brevium acutarum subobscurarum artificium,
quibus et aliae multae res et hominum miseriae atque fatum
acerbum ita depingerentur ut non possent legentes non vehe-
menter eius oratione commoveri; simulque intellexissent hoc
artificium imitari posse neminem qui non satis bene Latine
sciret; Vondelium autem in sermone Latino adeo fuisse hospi-
tem ut, quo quid praeclarius a Seneca dictum esset, eo absur-
dius illud interpretatione sua corrumperet atque pessumdaret,
ergo quamvis multa Vondelio cum Seneca sint communia, quod
ad eas res pertineat, quibus vera alicuius poetae contineatur
natura, nullam inter hosce poetas intercedere rationem 1).

1) Vide diarium vernaculum с. t. Los ел Vast Nieuwe Serie, le Jaargang 1894.

408 OVIDIUB.

In nostra ergo quaestione ante omnia quaerendum videtur
quae indoles sit Ovidii: sic optime cognoscemus quo modo ab
eo consultos esse auctores illos sit verisimile.

Ipsius Ovidii aetate nulla laus erat quam diligentius studio-
siusque appetebant poetae quam doctrinae; docti videri volebant,
doctos inter se appellitabant. Et quo sensu tunc illa vox acci-
piebatur, nemo, ut opinor, Ovidio dignior erat docti nomine;
nemo enim plura legerat, nemo plura tenebat memoria. Sed
simul nemo mortalis vixit unquam, qui ab eo viro, quem zos
doctum dicimus, tam longo distaret spatio. Satis est de ea re
illos consulere, quibus inter ipsos Romanos nemo fuit de omni
literarum genere magis idoneus iudex, quorum alter Ovidii
ipsius fuit magister, alter totum genus humanum literas do-
cuisse iure dicitur, Senecam maiorem volo et Quintilianum.

Seneca ergo maior (Cont. X) „поп ignoravit" ait ,(Ovidius)
vitia sua sed amavit".

Quintilianus X, 1,88: „Ovidius nimis amator ingenii sui"

et — 98: „Ovidii Medea videtur mihi ostendere,
quantum ille vir praestare potuerit, si ingenio suo imperare
quam indulgere maluisset".

Lepidissime dicta haec sunt, verissima esse vel ille novit qui
ipsius poetae quamvis parvam partem legit perpenditque. Quid
autem doctrinae, quam nos eo nomine dignam censemus, con-
trarium magis, quam vitia illa, quae tam clementibus vocabulis
а Seneca Quintilianoque significantur? Et putemus virum, qui
ilis vitiis laboravit, id facere potuisse quod nunc a viro
docto iure postulamus, ut via et ratione ageret? Credamusne
eum certa aliqua imitandi norma usum? Immo vero, prout
ferebat ingenium, modo sic modo aliter eum egisse quam
maxime est verisimile; ultro quidquam pro certo statuere non
res solum difficillima est sed fere ѓу т; Tv 2дууйтоу. Quique
accuratissimam hie investigandi rationem sunt secuti, magis
mihi librorum (enchiridiorum praesertim), qui Ovidio prae ma-
nibus fuerunt, naturam dispositionemque eruisse, quam quo
modo usus iis esset Ovidius invenisse videntur.

Sed quocunque modo se ea res habet, sunt quaedam fabula-
rum inter se iungendarum artificia, quae quin ab ipso sint in-
venta Ovidio minime dubitandum videtur, quoniam nullus iis

OVIDIU&. 409

aut in еруШо, aut in tragoedia, aut in carmine docto, aut
denique in enchiridio locus esse potuerit. Dabo hic, ut quid
mihi velim appareat, exempla quaedam, quae mihi semper
maxime insignia visa sunt. Alia addere cuiusvis est.

I 667 Mercurius Argum сопворіі longo sermone diuque
fistula canendo, de qua rogatus quomodo sit inventa, fabulam
orditur de Syringe, sed iam somno oppressus iacet Argus.
Non tamen hanc facultatem narrationis inserendae narrationi
amittit poeta, sed ipse suis verbis, idque oratione indirecta
(700—711), ea refert, quae iam non potest Агро narrare Mer-
curius. Lepidissimum profecto inventum , quodque venustissimis
exornat versibus Ovidius, sed ubi, quaeso, recte adhiberi potuit
illud nisi in ipso de omnibus in novas formas mutatis corpori-
bus carmine?

Homines inter se metamorphoses narrantes inducit et alibi et
ҮШ 547—875, ubi strenui illi venatores, Calydone domum
redeuntes, otiosi apud Acheloum desident. Quis tragicus, quis
airlev epylliorumve poeta, quis enchiridiorum scriptor haec
Bic potuit iungere atque disponere?

VII, 350—400 Medeae fugam describens non solum omnes locos
volanti subiacentes nominat, sed arripit hanc facultatem longae
inserendae metamorphoseon seriei, quae quoque illorum evenerint.

Quid quod semel (IV, 48—52) ret:cendo haud paucas enumerat
metamorphoses. Minyeides ibi „vario sermone" levare decernunt
„manuum opus", sed quae narrandi factura est initium primum,
quam ex multis illis, quas memoria tenet, potissimum eligat
dubia, sororibus dat optionem ... et paucis verbis omnium
argumentum proponit. Utilissimam profecto haec Minyeis operam
praebet Metamorphoseon poetae, sed alii poetae scriptorive
nihil, ut opinor, erat profutura.

Quid fecerit ut fabulas, quas diversis locis iacentes invenerat,
inter se iungeret et alibi prodit et XI, 413. Ceyx oraculum
consulturus Clarium navem conscendit:

Nam templa profanus
Invia cum Phlegyis faciebat Delphica Phorbas.
Utraque enim re opus est poetae, ét navigatione, in qua peri-
turus sit Ceyx, ét oraculo ab eo consulto. Nam adduxit ad
Ceycem Pelea, cui apud praestantissimum illum deversanti

410 OVIDIUS.

hospitem saeva miracula evenerunt, quae vehementer et alios
commoverint et ipsum Ceycem. Nusquam Ovidius Ceycis mor-
tem iunctam invenerat cum Pelei miraculis illis: ut iungere
posset commentus est eius ad oraculum navigationem, quae ut
quam maxime fieret verisimilis, a Phorbante praedone auxilium
petiit.

Sed nihil iocosius, nihil quod magis ipsam Ovidii referat
indolem, quam quod IX, 667 legitur. De Cauno et Byblide
narravit Ovidius, pergere vult de Iphide narrando. Sed quo
itinere Mileto іп insulam Cretam proficiscatur? Transsilit in-
tervallum sed saltu venustissimo. Postquam in fontem mutatam
Byblidem cognovimus, sic subito in Cretam transferimur:

Fama novi centum Cretaeas forsitan urbes

Implesset monstri, si non miracula nuper

Iphide mutata Crete propiora tulisset !).
Neque tantummodo ad fabulas inter se iungendas lepidissimis
poeta noster utitur artificiis; alia quoque non minus venusta in
Metamorphosesin observamus, quae singulis fabulis apte dispo-
nendis inserviunt. Illa autem equidem ab ipso Ovidio esse iu-
venta mihi habeo persuasum; quodsi qnis demonstrare possit
ea quoque ab eo e suis esse fontibus translata, haud magnopere
ea observatione nostra mutetur opinio. Concedendum enim sit in
deliciis ea habuisse Ovidium et aptissime elegantissimeque iis
usum esse. De his autem artificis aliisque quibusdam quae his

1) Cognatum huie, sed aliquanto minus іосовшп, est exemplum quod e ҮІ, 411 sqq.
petimus. Narratum est de Niobidarum interitu tristissimo, parentes quoque eorum
quomodo vitae lucem reliquerint cognovimus. Audimus deinde rem cum illis ipsa
natura sua artissime iunctam: Pelopem sororis suae tristia fata deflevisse. Sequitur:
ad hunc ut consolandi causa legatos mittant reges а civibus suis rogantur. Enumeran-
tur civitates quae officio illo functae sunt. Sequitur:

Credere quis posset? solae cessastis Athenae:

Obstitit officio bellum, subvectaque ponto

. Barbara Mopsopios terrebant agmina muros.

Threicius Terens haec auxiliaribus armis

Fuderat et clarum vincendo nomen habebat:

Quem sibi Pandion opibusque virisque potentem

Et genus а magno ducentem forte Gradivo

Conubio Prognes iunxit.
En paratus est transitus ad narrationem de Philomela Procneque, quae cum Niobe
ве iunctas videntes habent quod admirentur!

OVIDIUS. 411

sunt cognata iam in priore Ша dixi disputatione. Cuius loci
maiorem partem huc iransferam quia ét quae sunt eiusdem
argumenti sub unum dare volo conspectum ét sic mihi paro
transitum ad peculiarem quandam de duobus locis disputatiun-
culam, qua apte totum hoc caput claudatur.

Longae saepiusque interruptae narrationes eiusmodi versu con-
cludit poeta ut totus earum nexus legenti continuo stet ante
oculos. Duo dabo exempla.

Uxorem amittit Orpheus, receptam negligenda conditione a
rege inferorum imposita iterum perdit; maestus redit in Thra-
ciam, tristitiam consolatur canendo; ipsa eius carmina, quorum
sat magna est copia, narrationi inseruntur; tandem a Thressis,
quarum odium in se verterat, vates crudeliter occiditur, membra
eius manibus direpta nefandis sparguntur (XI, 61):

Umbra subit terras et quae loca viderat ante
Cuncta recognoscit, quaerensque per arva piorum
Invenit Euridicen cupidisque amplectitur ulnis.
Hic modo coniunctis spatiantur passibus ambo,
Nunc praecedentem sequitur, nunc praevius anteit;
Eurydicenque suam iam tuto respicit Orpheus.
Vides quam egregie uno vocabulo iam longae fabulae exordium
cum fine iungatur.

Neque minus est insigne alterum exemplum quod e libro III
afferam. Мівего sui amore tabescit Narcissus; quid semet spec-
tando senserit dixeritque accurate explicatur, sed ad exitum iam
properante narratione non negligit poeta legentes admonere haud
immeritam fuisse Narcissi mortem: iterum enim in scenam
producit Echo, qua despicienda durae et inhumanae indolis do-
cumentum adolescens dedit. Haec poetae verba sunt (vs. 499):

Ultima vox solitam fuit haec spectantis in undam:

„Heu frustra dilecte puer" !" totidemque remisit

Verba locus, dictoque ,vale" ,vale" inquit et Echo.
Quae autem artificia semel adamare poeta coepit iis saepissime
utitur. Citabo versus quosdam inter se simillimos unde alterum
genus cognosci possit.

VI, 267 sqq. |

Fama mali populique dolor lacrimaeque suorum
Tam subitae matrem certam fecere ruinae

419 OVIDIUS.

Mirantem potuisse, irascentemque quod ausi
Hoc essent superi, quod tantum iuris haberent.
Nam pater Amphion ferro per pectus adacto
Finierat moriens pariter cum luce dolorem.
VIII, 529 sqq.
Pulvere canitiem genitor vultusque seniles
Foedat humi fusus spatiosumque increpat aevum.
Nam де matre manus diri sibi conscia facti
Exegit poenas, acto per viscera ferro.
XI, 215 sqq.
Bis periura capit (Hercules) superatae moenia Troiae.
Nec pars militiae, Telamon, sine honore recessit,
Hesioneque data potitur, nam coniuge Peleus
Clarus erat diva e. q. s.
His locis permultisque aliis particula nam aptissime adhibetur
ad narrationem de homine illis, de quibus antea narratum est,
aliqua necessitudine iuncto, suo loco inserendam !).
Tertium nunc poetae artificium ita indicabo ut initium faciam
а versu, qui vulgo male explicatur. In gravi illo proelio, quod
propter Andromedam ortum est, Lampetides cantor a Pettalo
vulneratur; V, 117:
Concidit et digitis morientibus ille retemptat
Fila lyrae: casuque fuit miserabile carmen.
Pro fuit Heinsius coniecit canit, quam coniecturam refutarunt
omnes admonendo xaxjQwvoy esse istud сағи canit carmen, sed
multo graviore argumento, quod conira eam afferri poterat,
nemo, quantum scio, unquam usus est. Coniectura enim Hein-
siana tollitur et perit vera versus sententia, quae nunc latet
tantummodo, nulloque negotio protrahi potest. Non hoc dicit
Ovidius cadente Lampetide factum esse ut miserabile existeret
carmen: absurdum enim hoc esset et rei naturae contrarium.
Musicus, cum improvisa plaga percussus concidit, fieri potest
ut lyra eius canat aliquid quod viri perturbationi subitoque
terrori respondeat; /amentab.e vel miserabile carmen nemo un-

1) Quam languida sit et prorsus inutilis parenthesis illa (XIV, 741), de qua in
praecedenti egimus capite, egregie hi loci docent, ubi particula лат tam apte est
posita.

OVIDIUS. 413

quam cecinit nisi otiosus desidens vel adstans. Neglexerunt
autem tam interpretes quam ipse Heinsius versum qui praecedit:
Pettalus irridens ,Stygiis cane cetera" dixit.
Ergo antequam vulneraretur Lampetides canebat, accepto vulnere
retemptat fila lyrae i.e. conatur carmen suum persequi, casuque
Jit. miserabile carmen i.e. forte autem res ita ferebat ut carmen
quod exorsus erat Lampetides miserabile esset: illud ergo ei
pro singultu et lamentatione esse poterat. Igitur eo artificio,
quod in Metamorphosesin tam saepe observatur, Ovidius utitur
ut non omnia quae gesta sunt sicut gesta sunt ordine velut
enumeret, sed interdum narrationis cursum interrumpat ad ali-
quam rem, quam cum maxime scire legentes oportet, ita ad-
dendam quasi eam in praecedentibus narrare neglexerit. Possis
ergo verba citata sic in vulgarem transferre sermonem: ,баг-
men autein, quod exorsum esse Lampetidem modo dicebam,
forte miserabile erat". Sed meam loci interpretationem exemplis
confirmare conabor.
I, 587 sqq.
Viderat a patrio redeuntem Iuppiter illam
Flumine et ,o virgo love digna tuoque beatum
Nescio quem factura toro, pete" dixerat „umbras
Altorum nemorum", et nemorum monstraverat umbras.
596 „Ne fuge me”, fugiebat enim.
Verborum enim quae sunt et nemorum m. и. et fugiebat enim
hie sensus est: „paene oblitus eram narrare eo loco silvam
fuisse" et ,p. o. e. n. Io fugisse".
III, 232. Longa serie poeta Actaeonis canes, qui dominum
persequuntur, nominavit; addit haec:
Prima Melanchaetes in tergo vulnera fecit,
Proxima Theridamas, Oresitrophus haesit in armo.
Tardius exierant, sed per compendia montis
Anticipata via est.
i. e. tres illos canes antea non nominavi quia nondum aderant:
causa cur tamen primi dominum aggrederentur haec erat quod
e. 4. 8.
V, 278 sqq. De insidiis sibi а Ругашо structis ita narrant
Pierides:
Templa petebamus Parnasia: vidit euntes
97

414 OYIDIUR.

Nostraque fallaci veneratus numina vultu
,JVMnemonides" (cognorat enim) ,consistite" dixit
„Nec dubitate, precor, tecto grave sidus et imbrem"
(Гтдег erat) „vitare meo”.
VI, 358 sq. Agrestes Lycios et aliis verbis obsecrat Latona
ut sui misereatur et hisce:
,Hi quoque vos moveant, qui nostro bracchia tendunt
Parva sinu" (ей casu tendebant bracchia пай).
VII, 217 sqq. А diis deabusque suis Medea venena magica
petit: preces autem suas his versibus concludit:
Et dabitis! neque enim micuerunt sidera frustra,
Nec frustra volucrum tractus cervice draconum
Currus adest.
Addit poeta: aderat demissus ab aethere currus.
Denique proponam locum qui primo illi tam similis est quam
ovum est ovo:
VII, 89 (Medea) ut vidit iuvenem, specie praesentis inarsit.
Et casu solito formosior Aesone natus
lla luce fuit ').

Saepius novam fabulam ita exorditur poeta ut dicat illius
hominis, de quo modo narraverit, tristem quidem sortem fuisse,
illam autem solatio quodam levatam esse, nunc vero rem se
narraturum multo praecedenti tristiorem. Solemnis est in his
particula £amen.

IX, 98sqq. De Acheloo, qui in certamine cum Hercule de
Deianira suscepto alterum cornu amisit, finita est narratio. Sic
poeta pergit:

Hunc /amen ablati domuit iactura decoris,

Cetera sospes habet; capitis quoque fronde saligna
Aut super imposita celatur arundine damnum.

At te, Nesse ferox, eiusdem virginis ardor
Perdiderat.

1) Cum magno cognosco gaudio tandem aliquando meam versus V, 117 interpre-
tationem admitti in commentarios. Ehwaldus enim in praestantissima librorum I—VII
editione, quae proximo anno in lucem prodiit, illam in annotatione sua posuit, idque
ipsis illis adstructam Metamorphoseon locis, quos ego hic primos attuli: I, 587 sqq.
П, 232 sqq.

OVIDIUS. 415

IX, 826. Socrum Alcmenen ministrae tristi morte afflictam
sic consolatur Iole:
Te zamen, o genetrix, alienae а sanguine nostro
Rapta movet facies. Quid si tibi mira sororis
Fata meae referam?
XIII, 55. Obiecit Ulyssi triste Philoctetae exilium Aiax;
deinde addit:
“Ше tamen vivit quia non comitavit Ulyssem.
Mallet et infelix Palamedes esse relictus !).
Et multa alia eiusdemmodi.

Suffüciunt, ut opinor, haec ad demonstrandum qualem ве
disponendi artificem Ovidius in maiore Metamorphoseon parte
praestiterit. Et possum hic finem imponere capiti, quod huic
argumento destinavi. Sed paulisper ad unum eius locum redeo,
qui ansam mihi praebet observationum duarum neque, ut opinor,
ineptarum et cum totius capitis consilio quam maxime cohae-
rentium.

Observatione ergo nostra de Ovidio non omnia quae gesta
Sunt sicut gesta sunt ordine velut enumerante, sed interdum
narrationis cursum interrumpente ad aliquam rem, quam cum
maxime scire legentes oporteat, inserendam, hac aio observatione
usi iam sumus ad versus cuiusdam (V, 117) pravam emendatio-
nem refellendam et verum sensum in clara ponendum luce.
Nune ea quae dicta sunt de poeta nostro praeclaro artificio in
fine longae narrationis eiusmodi ponente versum, quo quodam-
modo constringatur vinclum, quo iota continetur, et narrationis
clausula cum ipso introitu quam artissime coniungatur, sic in
usum nostrum convertam ut duobus inde Metamorphoseon locis
lucem petam. Alterius quae sit unice vera lectio, alter quo
sensu sit accipiendus mihi demonstrare posse videor. |

ХІ, 747. Non est ullus toto Metamorphoseon opere locus qui
praestet narrationi de Сеусе et Alcyone. Omnia praeclara hic
sunt; pectore disertum faciente poetam legentis animus sic
commovetur quasi hominum sibi dilectissimorum sortem sibi

1) Quam negligenter atque ingrate coniunctio tamen posita sit XIV, 685, quem
locam in praecedenti notavimus capite, quam mazime nunc apparet.

416 OVIDIUS.

narrari audiat. Et revera ut Ceyx et Alcyone cordi nobis
sint poeta efficit. Et quanta cura omnia hic elaborarit Ovidius
quovis apparet versu. Ceyx ergo probissimus ille vir et Alcyones
suae amantissimus navi iter facturus est. Audimus querentem
lamentantemque uxorem, vale dicentem ei maritum, videmus
denique hunc se ex illius solventem amplexu, navem conscen-
dentem, a terra solventem, invitum in altum provectum, ad
uxorem respicientem , signa dantem illi accipientemque, denique
Alcyonen comitamur domum redeuntem, et hie quoque eius
audimus querimonias. Hisce omnibus non minus 64 versus im-
penduntur.

Navigat Ceyx, at mox vehemens oritur procella, quae quo
modo navem oppugnet arripiat frangat demergat versibus prae-
stantissimis 81 depingitur. Nec minus egregii sunt versus 12
quibus Сеусів mors narratur, quem locum aptissime elegantis-
simeque claudit poeta legentibus in animum revocando Luciferi
filium esse Ceycem docendoque cur ille nato suo opem non tulerit:

Lucifer obseurus nec quem cognoscere posses

Illa nocte fuit: quoniamque excedere caelo

Non licuit, densis texit sua nubibus ora.
Interea domi desidet Alcyone, maritum expectans et pro eius
salute redituque deorum sed Iunonis praecipue aras colens. Non
ultra dea irritas illas preces audire potest, Irim ad Somnum
mittit mandaturam illi ut Alcyonen de dilectissimi mariti morte
edoceat. Legimus praeclaram illam de Somni aedibus narratio-
nem, adsumus А1суопае cum mariti umbra colloquenti, tristis-
simo eam perturbatam somnio videmus. Haec omnia, quibus
ego quod praestet novi nihil, 197 implent versus.

Aedibus egreditur Alcyone, in litore stat prospicitque — hic
ipsum mariti corpus fluctibus ad pedes eius defertur, quem ubi
agnovit et iis versibus deflevit, quos sexcenties legere possis et
tamen semper non minore tangi misericordiae sensu quam cum
primum eos сорповсеһав, in aves mutantur ambo:

coeunt fiuntque parentes,
Perque dies placidos hiberno tempore septem
Incubat Alcyone pendentibus aequore nidis.
Tunc iacet unda maris: ventos custodit et arcet
Aeolus egressu praestatque nepotibus aequor.

` OVIDIUS. 417

Hisce versibus praeclara finitur narratio. Tunc iacet unda maris.
Sie est in codice optimo Marciano. Non dico vitiosum illud
esse: sincerae Latinitatis est et nullo negotio intelligitur. Sed
languidi aliquid inest, quod ego in clausula tam praeclari loci
vix fero. Quid enim? Iacet unda maris. Opusne hoc est disertis
verbis dici cum iam dictum est de placidis agi diebus? lacet
unda maris ei ventos arcet Aeolus egressu. Nonne bis idem poeta
hie dicit? Ambabus ergo equidem manibus arripio ,deteriorum"
duorum codicum lectionem:

Tune via tuta maris.

Hic equidem ipsum Ovidium agnosco in fine longae et ¿reic-
одіоу plenae narrationis legentibus in animum revocantis unde
omnia ista initium summserint: a tristi illa Ceycis navigatione.
Tam praeclara autem mihi lectio illa videtur ut credere non
possim illam coniectura viri docti, quamvis acutus et doctus
ille fuerit, restitutam. Hic ,deteriore" codice servatam Ovidii
manum mihi pro certo constat !).

Locus ille, qui quo modo esset accipiendus me ad dispositionis
Ovidianae lucem demonstraturum pollicitus sum , legitur in libro
XIII. Lubenter in eo loco immoror quia iucundissimum mihi
tempus et duleissimos amicos in mentem revocat.

Postquam in armorum iudicio ab utroque litigantium oratio
est habita

382 Mota manus procerum est et quid facundia posset

Re patuit: fortisque viri tulit arma disertus.
Haec ego quo modo iam puer mihi sim interpretatus mox di-
cam, sed per multos annos eodem interpretabar modo; fieri
posse ut existeret aliquis qui alium iis inesse sensum putaret
hoc mihi ne in mentem quidem veniebat unquam. Tandem ali-
quando in gymnasio Leidensi mihi hic locus cum discipulis
erat tractandus. Ecce puerorum unus — minime stultus ille
erat — versionem mihi recitabat, quae mihi falsissima absur-
dissimaque videbatur. Facile autem errantem mihi in viam ductu-
rus videbar, sed neque ille neque commilitones eius manum dare

1) Et quo magis appareat quam sit revera Ovidianum illo „фиш via futa maris"
respicere illud Ceycis iter quod tot tantisque fuerit obnoxium periculis, cogita de
illo X, 60):

Eurydicenque suam iam w/o respicit Orpheus.

418 OVIDIUS,

volebant: in eadem sententia perstabant omnes, unus et alter
ad commentarium sibi inspectum provocabat. Inspiciebam ergo
libros, adultiores doctioresque consulebam — omnes cum puero
meo facere videbam, me cum inveterata mea opinione stare
solum. Diu audita lectaque mecum pervolvebam, sed quo magis
considerabam omnia eo certior mihi stabat sententia ceteros
omnes errare me verum vidisse. Ineptissimae, sat scio, me
о0бедгіме accusabit quicunque hoc me profitentem audierit:
ergo rem ipsam cognoscat.

Mota manus procerum est. Ànnotat Gierigius: „manus, consi-
lium, collegium" atque sic puer meus verterat, vertebantque
omnes quos identidem rogabam, non cives solum academici sed
etiam viri docti. In recentioribus editionibus (atque omnium
instar hic est praestantissima illa Ehwaldi, quae a. 1898 apud
Weidmannos, Germanicis annotationibus instructa, prodiit in
lucem) nihil video annotatum, e qua re efficio nihil viris doctis
in antiqua Gierigii interpretatione mutandum videri. Sed quis
unquam (atque hoc gravissimum mihi ad vulgatam versionem
refellendam videtur argumentum, hoc, licet cetera omnia quae
dicturus sum minus probentur legentibus, nemo mihi eripiet
unquam, nemo unquam poterit convellere) grave atque augus-
tum procerum consilium manum appellari audivit? Nonne multo
hic praestitisset moti sunt proceres Scribere? Scio vocabula unum
Spondeum implentia in initio hexametrorum rara esse apud
cultiores poetas, non desunt tamen in Metamorphosesin, hic
vero eiusmodi versus gravitatem quandam haberet a verborum
sententia minime abhorrentem. Neque metuo ne quis mihi hic
opponat quod in Dialogo de Oratoribus c. 97 legitur: ceteram
procerum manum, nam qui ibi loquitur (secundum ceteros Ma-
ternus, secundum Іоһпіпта Secundus) significare vult magnum
esse eorum procerum numerum; de libris potius quam de ho-
minibus cogitat, poteratque et procerum multitudinem vel etiam
procerum turbam dicere. Aliud est in universum de procerum
genere loqui, aliud legentibus ante oculos proponere certum
quendam iamque antea commemoratum regum consessum eum-
que amplissimum et summopere venerandum !).

1) Respici a Dialogi scriptore Ovidii verba dixeris? Haud obloquor. Sed quam

OVIDIUS. 419

Deinde iure nostro nobis improbare modo videbamur versuum
XI, 745 sqq. lectionem:
Perque dies placidos hiberno tempore septem
Incubat Alcyone pendentibus aequore nidis.
Tunc iacet unda maris,
quoniam languidissimum in modum bis idem ibi diceretur,
nihilque in isto tunc iacet unda maris inesset quod non verbis
q. 8. dies placidos esset significatum. Verum, obsecro, num
minus languet mota manus procerum est (i. e. Ulysses iudicibus
persuasit, facundia sua eos ad suas pertraxit partes) e£ quid
facundia posset re patuit? Nonne hic quoque ineptissimum in
modum bis idem dicitur? Re patuit: quae est res Ша, quis
actus, quo patuit illud? Nonne in tam vivida narratione actum
illum tantum non oculis nostris cernere debemus? At quid
nunc cernimus? Vultusne laudantium, probantium , admirantium?
Nimis exile istud nimisque vitae expers. Denique, ut tandem -
longae disputationi imponamus finem, sie tota res se habet.
Audivimus Aiacem Ulyssemque orationem habentes: uterque
raptim verbis suis magnam Troiani belli percucurrit partem.
At non in ipso Troiano bello nunc poetae carmen versatur,
alius est locus, tempus aliud, alia res agitur. Quae illa sint
verbis quam disertissimis sumus monendi, nam periculum est ne
mentes nostrae а poetae aberrent consilio. Firma ergo manu ille
nunc totius narrationis attrahit vinculum , quique sic exorsus erat:
Consedere duces, quod pingentis potius videtur quam narrantis,
alia tabula non minus egregia praeclarum locum claudit: mota
manus procerum est i. e. ,reges, iudices, manus moverunt vel
трде тй» үніротоуілу vel ut tabellas sumerent et in urnam con-
iicerent". Hoc Ovidio dignum, hoc ipso flagitatur argumento. Et
ne quis putet plurali hic numero opus esse, quantum in hoc genere
poetis sit concessum vel ex hoc versu potest cognoscere (VI, 363):
Nec satis est, ipsos etiam pedibusque manuque
Turbavere lacus.
| ( Continuabuntur).
saepe qui verba notissima affert еа per risum iocumque in suum convertit usum at-
que eo sensu adhibet de quo auctor ne cogitavit quidem. Nonne saepe nos aliquem

,laudatorem ѓетрогіз act?" appellamus aut nescii aut non curantes vocabula notata
omni carere sensu nisi illud se puero accedat?

DE LAPIDE NUPER ATHENIS IN ARCE
INVENTO.

SCRIPSIT

E. VAN HILLE.
(Continuantur e pag. 948.)

Temporis ratio, quae observatur in donariorum enumeratione
inde ab anno 394, in memoriam nobis revocat huius anni in-
scriptionem C.I.A. II 829. Agitur in ea inscriptione de templi
alicuius partibus combustis reficiendis, Kóhlerus autem Erech-
theum ibi dici censet, item Michaélis, consentaneum enim esse
anno 406/5, cum conflagravit ô тоЛаі96 vede, etiam Erechtheum
detrimentum accepisse. Nempe omnes viri docti, quantum vi-
deo, consentiunt templum ab australi parte Erechthei situm,
quod agnovit Dörpfeld, idem esse, quod Xenophon m«A«ióv vocet.
Et licet miremur aedem post decennium demum restauratam,
facilius haec mora explicari potest in Hecatompedo !) quod
multi amoveri volebant, quam in Erechtheo, templo splendido
et vixdum perfecto.

Dörpfeld igitur censet тду талонду угйу et тду dpw;xiov et тд
"Ехатбитғдоу/ idem esse templum. Obiecit Michaélis voculas
&pxaioy et таладу nequaquam synonymas esse. Sed ut Xeno-
phon in iis voculis distinguendis diligentissimus fuerit, Heca-
ilompedum tamen prae Erechtheo et Parthenone iure 4pxaiov
vocari potuit et complures res Zexai«: simul sunt талана! ?).

1) Sic enim in posterum 72v magy уғйу vocabo cum bona venia v. с. Körte.
2) Cf. Michaelis Arx ad сар. 26, 36, ubi тд &paxiov буаХия vocatur TO 6/до/Лоу
тд AT) тўс ёАайжс тд та2анду (Athenag. leg. 17) et таладу Врётас (Aesch. Eum.

DE LAPIDE NUPER ATHENIS ІМ ARCE INVENTO. 421

Neque assentior viris doctis е verbis ха7%2 тд Паудр0бғиоу in-
scriptionis, de qua modo sermo fuit, efficientibus de Erechtheo
ibi agi, in curatorum enim relatione de Erechtheo aedificando
legi: Tóv xidvov TOv Еті тб Tolgo T? тр06 тё Паудросеіо !). Nam
inspecta tabula ѓорортарћіса apparet murum occidentalem Erech-
thei, qui latus minus Pandrosei tangit, a parte (трде c. Gen.)
Pandrosei situm dici, partem autem occidentalem muri septen-
trionalis Hecatompedi secundum (xarà c. Асс.) longum latus
Pandrosei. Quamquam non ita firmum hoc est argumentum,
nisi plura accedant; quapropter argumentationem Michaélis, qui
prae ceteris Dórpfeldo est adversatus, paucis comprehendam. Ut
probet Erechtheum veàv 4pxaiov vocatum esse, ita disputat: in
inscriptione modo laudata 322 Erechtheum vocari rv уейу ѓу $
тд &раїоу йудалий ?), longiorem hanc denominationem in ore
plebis factam esse ,тду Zpxaiov vedv", quod satis aptum visum
esse nomen, Erechtheum enim loco templi antiquissimi fuisse
aedificatum. Sed exempla nominis ita decurtati desidero et
templum quod pro antiquo aedificatum esset novum potius ap-
pellari debuit. Frustra autem МісһабПв Dórpfeldo obloquitur
perhibenti templum а se inventum d2pxaioy tum esse vocatum
cum novi templi (, Vorparthenon') construendi consilium esset
initum °); an mira loqui videbitur, qui rogatus: , Ubinam pons
novus fiet?" responderit: „Paulo infra veterem 7”

Neque prosunt loci Homerici. Quorum alter (и 81) in remota
illa tempora nos abducit, quibus templa vix existerent deique
hominibus sibi praeter ceteros caris familiariter uterentur, Mars
''hracibus (0 861), Venus Cypriis (0 363), Neptunus Aethiopibus
(а 99), varii dii Phaeacibus (у 201 sqq.). Catullus illius aetatis
aureae mentionem facit in carmine 64 vv. 384 sqq.

489). Пет de non ita vetustis: Küpoc ó 2руайо6 (Xen. Anab. I 9 41). Cf. porro
egregia commentatio Michaelis in Jahrbuch des kaiserlich Deutschen archäologischen
Instituts 1902.

1) C. I. A. I 322, Col. I 44.

2) Sc. стас, quod optimo iure supplevit Dörpfeld hoc allato exemplo: "EAeve:-
шахдс Лос трд & та йа, ubi nil nisi futurum suppleri potest.

3) Cur in decreto anni 506 de supplicio et publicatione bonorum civium qui cum
Cleomene Eleusinem obtinuerant, voculas тарх тду фруайоу уғйу e Crateri Decre-
torum collectione sumptas ideoque genuinas esse putet Michaélis non intellego (cf.
Mi. Arx, AA 42, Schol. Ar. Lys. 273).

422 DE LAPIDE NUPER ATHENIS

Alter locus B 549, omnium consensu Різізігаіі aetati attribu-
tus, Michaéli praebuit argumentum speciosum. Legimus illie
Minervam Erechtheum a se educatum suo in templo colloca-
visse, ibique Athenienses ei sacra fecisse; una autem eademque
in cella — sic Michaélis — cum dea et heros coli non potuerint,
gequitur ut templum illud duplex fuerit. Atqui sub Hecatompedo
fundamenta templi antiquioris desunt: ergo non illie ó 4pyatoc
уеос olim extitit sed eo loco, ubi nunc Erechtheum, quod et
ipsum templum duplex est. Mentionem eius templi fecit Hero-
dotus, apud quem (VIII 55) ô 'Epexüéoc vwóc est cella templi
Minervae.

Libenter concedimus viro clarissimo ne Eratosthenem quidem,
cum scriberet Erichthonium Minervae templum aedificasse,
potuisse in animo habere Hecatompedum, tribus tantum saeculis
ipso antiquiorem !); nedum Pisistrati aequales templum sub
oculis suis conditum ad tempora epica retulerint. Sed minime
concedimus ei contendenti ergo тду ФруоЛоу уғйу fuisse eo loco
ubi nune sit Erechtheum; nam sub hoc templo haud magis
antiqua fundamenta sunt inventa?) Bases autem columnarum
aevi Mycenaei, quae inter Hecatompedi fundamenta sunt in-
ventae, fuisse той мғуароу priscae regiae fere constat °). Equidem
non mihi persuadeo inter regiam deletam et aetatem Pisistrati
illam aream regiae desertam fuisse, et potius sumo loco sacro
iam antea templum aedificatum esse. Nam signa sculpta quo-
minus postmodo addita, templum autem ipsis multo antiquius
esse credamus nihil obstat. Ас revera cultus Erechthei et Mi-
nervae tam arte sunt iuncti in Acropoli ut modo Erechtheus
(Erichthonius) Minervae, modo Minerva Erichthonii cultum
introduxisse dicatur. Iam vero, si verba ёш én тіоуі ууф ad
literam vertamus, id quod Michaélis fecit, de duplici templo
poetam loqui sumamus necesse est; at versu sequenti haec ratio
refutatur, ubi Athenienses убх Erechtheum sacrificiis taurorum
et agnorum conciliare dicuntur, quae sacra extra aedem, opinor,
sunt facta.

1) Docuerunt hoc Wiegand et Brückner inspectis signis sculptis.

2) Neque muri Pandrosei neque loca signorum divinorum (tridentis, lacus, oleae)
pro talibus sunt habenda.

3) Delineata sunt haec rudera in praefatione Arcis Michaélis.

ІМ ARCE INVENTO. 423

Habemus igitur ууду eo sensu dictum quo темеуос, templum.
Et huie rationi Herodoti locum favere puto, quem Michaélis
pro suo affert. Narrat enim Herodotus, cum Persae arcem in-
vasissent, alios ex Atheniensibus de rupe se praecipitasse, alios
in cellam (4уароу) profugisse, dein Persas sacrum (тд ірду, quod
Michaélis quoque vertit per ,Tempelgruppe") populatos com-
bussisse, postridie vero Athenienses iussu Xerxis in arce suo
more sacrificasse; quibus enarratis віс pergit: Per: Еу тй &xpo-
тӧм тату "EpexÜtoc ToU yyyevéos A&yojdvou elvmi уйде, Фу TQ
Ёлоіу те xxl. Üü&Amccm vi, Quodsi ô 'EpexÓéoc vwóc templi Mi-
nervae pars fuisset, puto Herodotum dicturum fuisse: fer; ѓу
то vy TQ тўс “Абуусімс '"EpewÜéoc шёуароу vel tale quid. Prae-
terea Herodotus dicit év то ууф et oleam et lacum fuisse, de
quibus verbis Michaális sic disputat: „ob für den Olbaum ein
oben offenes Gemach oder ein Vorhof anzunehmen веі, lasse ich
dahingestellt sein, in letzterem Sinne würde vydç nur in wenig
erweitertem Sinne zu fassen sein." Eiusdem igitur criminis
reus est, cuius accusat Purtwünglerum; hunc enim voce уу46
in сухќс 1) mutata nodum non solvisse sed dissecuisse ait.

Equidem sic mihi rem informo:

apud Herodotum тд ірду aut arx est ipsa aut area sacra, in
qua templum Minervae, Erechtheum , Pandroseum, Cecropeum,
arae, donaria insunt, muro ligneo incendio opportuno cineta;

TÒ иёудхроу (тд трде ёю тетришшёуоу) est cella templi Minervae,
ubi signum Minervae erat, in quam necesse erat supplices con-
fugere; | |

ô СЕреубіос уубс est templum, in quo lacus, cum vestibulo
vel subdiali, in quo olea.

Si vero eo loco, quo nunc Erechtheum aspicimus, fanum
perantiquum Minervae stetisset, non ad annum 490 opinor
Athenienses huius fani renovationem dilaturi erant. Nam Peri-
cles id ipsum agebat ut pro Hecatompedo novum templum
conderet; monumenta autem lacus, tridentis, oleae in novo
templo locum suum invenire debebant. .

1) Posteriores, pergit Michaélis, ut Dionysius Halicarnassensis, Erechtheum сухќу
appellare possunt, nam ii cxóv habent pro fano herois, «wie das Erechtheion einer
(scil. Heroentempel) war." Quod parum accurate dictum est, nam secundum ipsum
Michaélem pars templi erat, sive cella templi heroi dedicata.

494 DE LAPIDE NUPER ATHENIB

Redimus ad relationem curatorum templo aedificando, ubi
Erechtbeum vocatur vede, ѓу 0 тд Әрусіоу йуаХма, quod тд 4-
yalov kyaAma sive ў томас Sive тд Ғдауоу in eo erat collocandum.
Ubi autem erat illud signum tum cum aedificatum est templum?
„In Hecatompedo", Dörpfeld ait, additque simulacrum ibidem
remansisse. At credibile non est, cum reliqua pars templi novi
cultui Erechthei et monumentis divinis esset dedicata, vacuam
relictam esse cellam orientalem, imprimis sacram, ad signum
sanctissimum recipiendum destinatam , unde ipsum templi nomen
pridem ductum esset. Neque vereor ne contendat quispiam post-
modo Erechtheum dictum esse, quod signum illuc non esset
translatum; nam in hoc nomine prisci aevi famam nos tenere
testantur Herodoti verba. Unus Dórpfeldi opinioni favet Strabo
(IX p. 396) referens simulacrum et candelabrum Callimachi
Еу TQ арусір vew fuisse; sed memoria quin Strabo lapsus fuerit
non dubito, praesertim cum aliae causae, de quibus infra, ac-
cedant. Confitendum autem est admirationem movere simulacrum
ligneum ex Hecatompedo in Erechtheum translatum. Nam sine
dubio e Periclis consiliis novo templo absoluto Hecatompedum
amotum esset, ni sacerdotes traditionum veterum amantes obstitis-
sent; praeterea Erechtheum in fundamenta porticus Hecatompedi
imponebatur: antiquo autem simulacro in novum templum trans-
ferundo vires addebantur aemulo (cf. p. 438). Ad hanc quaestionem
solvendam utilis fortasse est nostra inscriptio, in qua inter res
Sacras év TO арүсіу veo asservatas commemorantur haecce orna-
menta et insignia simulacri cuiusdam, quae ad antiquum £éavov
pertinere non possunt: taenia, [quam dea] habet, inaures , quas
dea habet, гибиз, quem ad collum habet, quinque monilia, noctua
aurea, aegis aurea, gorgoneum, patera, quam in manu habet.

In Iahni commentatione de antiquissimis Minervae simulacris
Atticis, tabula I, delineatum est vas nigris figuris ornatum ').
Hic videmus, ut Iahni verbis utar: ,in sella plicatili, quales
exhibere solent picturae vasculariae huius generis, feminam
adsidentem pedibusque scabello innixam, quae ... longa tunica
superiniecto pallio vestita est et caput taenia cinctum habet.
Quaenam sit nemini dubium esse potest, nam dextra quidem

1) Пеш apud Gerhardum Auserl. Vasenbilder tab. 242.

. ІМ AROE INVENTO. 495

pateram protendit, sinistra vero elata galeam tenet, humero
eius sinistro applicata est longa cuspis, ante pedes ingens ser-
pens conspicitur." Egregie igitur congruunt vas illud et noster
lapis; nam licet in imagine desit noctua et in inscriptione frustra
requiramus astam ei galeam et serpentem, utrobique adsunt patera
et taenia, res magni momenti; etiam 2лаигев et limbum agnoscere
nobis videmur, et in statua, quam lahnus in eadem tabula
exhibet sub numeris 1 et 2 !) et cum imagine vascularia con-
fert, conspicitur „aegis, quae pallioli instar collum et humeros
atque pectus tegit .... et in media aegide clupeus altius glo-
batus observatur, cui quin Gorgonis caput aereum insertum
fuerit, cum in summo margine foramen supersit, non potest
dubitari".

Eadem pictura praeter feminam sacerdotem exhibet: „porticus
doricis columnis innixae partem .... pone quam ara posita est,
magna effulgente flamma; post aram bovis magni basi ut vi-
detur cuidam impositi pars anterior apparet." Iahnus Arcis Athe-
narum aliquod signum repraesentari ratus porticum Егесһіһеі
intellegebat, cuius aedificii ordinem іопісит sententiae suae
non obstare existimabat, idque optimo iure, cum praesertim
minime constet Erechtheum vetus ordine ionico fuisse extructum.
Sed quoniam dorieum templum in АсгороЇі cognovimus hodie
et deae quae in vasculo illo depicta est magma est similitudo
cum dea in inscriptione nostra commemorata, cogimur quodam-
modo considerare, Йегіпе possit ut pictor vasis templum vetus
Minervae depingere voluerit.

Non assentior lahno his verbis neganti bovem (sitne taurus
non apparet) ad sacrificium pertinere: „ubi enim sacrificia re-
praesentantur, animalia, quae mactanda sunt, plerumque ad
aram adducuntur vel in eo sunt ut iugulentur, sive sacerdotes
vel ministri, sive daemones quidam hoc officio funguntur ....
in nostra vero pictura taurum videmus tranquille adstantem ,
nemine praesente, qui vel adducat vel teneat vel occisurus sit,
neque infulae neque coronae additae sunt, quibus indicetur
bovem ad sacrificium paratum esse. Accedit, quod taurus iste

1) Cf. in primis: Lebas, voy. mon. fig. 2. 1; et Scharfius, mus. of class. ant. I
p. 190 sqq.

496 DE LAPIDE NUPER АТНВМІ8

non eidem solo insistere videtur, in quo ara posita est, sed
propriam quandam quasi basin occupare."

Nempe taurum aheneum ab Areopagitis dedicatum hic reprae-
sentari putat, a pictore autem audacius ab Arcis altera parte
ad Erechtheum translatum esse, deam denique Endoei signum
repraesentare, quod Pausania teste prope Erechtheum locum
habebat.

Sed fateor admodum debilia mihi videri eius argumenta.

Ni fallor femina sacerdos іп eo est ut bovem ramis suis ex-
ornet, cuius bovis cum anterior tantum pars appareat, nihil
obstat quominus suspicemur a ministris ad aram eum agi. Basis
autem arae si quid commune habet cum gradibus templi,
sumere licet pictorem bovem pingere voluisse in altero gradu
astantem , nescio quo errore humiliore depicto; sin minus —
nam res est dubia — hoc tenendum est in ipsa arae basi bo-
vem astare, sive artifex suo iure illi basi alterum tribuit gra-
dum priore multo humiliorem , sive lineam uni gradui appingendo
cavit ne nimis longa fierent crura bovis. Utut hoc est, credibile
non videtur pictorem taurum Areopagiticum depinxisse in basi
arae astantem.

Dein Endoei signum Iahni vase non repraesentari inde ap-
paret quod dea dextra manu pateram porrigens sacrificio interesse
et favere videtur. Ideo dubitari nequit, quin imaginem tene-
amus simulacri cultui dedicati (Cultbild). Endoei autem signum
votivum erat а cultu alienum. Quoniam sacrificia boum extra
templa fiebant, рісіогев autem deam sacrificio gaudentem reprae-
sentare volentes non verebantur dei simulacrum , quod in templo
est, extra templum sacrificio asians vel assidens depingere, hic
simulacrum templi veteris Minervae nos tenere puto et imagine
propier similitudinem cum dea inscriptionis nostrae argumenti
instar utor pro opinione mea: тду 4pxaiov уеоу eundem esse ac
Hecatompedum et templum vetus Minervae.

Etenim sive cum Iahno nobis Poliadem armatam Palladio
similem fingimus sive cum Furtwünglero 1) sedentem inermem
innumeris illis simulacris votivis similem, quae e terra cocta
facta in Acropoli inventa sunt, neque dea inscriptionis neque

]) Roscher, Athene, p. 084 sqq.

ІМ ARCE INVENTO. 42"

dea imaginis propter varia attributa ipsa perantiqua Polias esse
potest ideoque vasis porticus cum Егесһіһеі, тоб уғо èv 0 тд
&pyaiov йуалих, commune habet nihil. Praeterea cum patera in
inscriptione distincte commemoretur, potius Benndorfum secutus
Minervae Victoriae abnegare velim imaginem quam cum Furt-
wünglero attribuere.
. Bie igitur mihi rem гергаеѕепіо: In templo vetere, ubi initio
antiqua Polias asservabatur, postquam novum simulacrum, quod
in inscriptione nostra memoratur, est collocatum, quandocunque hoc
factum est, Polias antiqua paulatim nonnisi secundum locum
obtinere coepit. Ideo sacerdotes aliique, qui splendidis aedibus
extruendis saepe restiterant, tandem novi Erechthei q. v. f.
aedificandi consilium approbaverunt, quod in novo templo cum
signa antiqua: olea, lacus, tridens colerentur, tum cella pri-
maria antiquae Poliadi dedicaretur. Ita, ni fallor, ab omni parte
verisimile est róv Zpxxiov veùv esse templum vetus Dórpfeldi.
Accedit, quod de ceteris rebus, quas Pausanias in Erechtheo
fuisse dicit: candelabro Callimachi, sella plicatili Daedali, Masistii
lorica, Mardonii acinace, altum in inscriptione obtinet silentium,
Hine concludo rov 2руайоу vec fuisse Hecatompedum et Erechthei
donariorum curam quaestoribus Minervae non fuisse mandatam.
Una res memorabilis manet: versu 95 legimus: @торржутурду
Хросойу, ð 6 дудрійс Ғұн. Cuius fuit hic 4удиас? Idem ас тйу
деду denotare hanc voculam vix credo. Potius crediderim eam
fuisse statuam (DBildsáule), cui labrum in manus datum esset in
usum sacratum.

“Пе postica parte Hecatompedi hucusque tacui, sed etiam de
huius partis usu et honore magna est controversia, cohaerens
cum quaestione, ubi fuerit 2 'Ozi:c0ó3ouog qui dicitur apud
auctores et in traditionibus, !

Omnes, ni fallor, viri docti consentiunt anno fere 450, cum
sociorum tributa Delo Athenas translata sunt, in arce locum
unum ad capiendas pecunias illas idoneum fuisse Hecatompedi
partem posticam, quae habebat vestibulum, atrium, duo cubi-
cula, трдуғоу, иёуароу, 200 оїкишата. Dörpfeld, quem sequor,
arbitratur hane templi partem denotari voce 'Ozisfoddgg віс
nude posita et Herodoteo illo тф syapp TQ трде ёттёруу тетрар-

498 DB LAPIDE NUPBR ATHENIS

шёхо. Ша autem vox non invenitur commemorata ante annum
485, cuius anni decretum superest de novo collegio quaestorum
reliquorum deorum, ubi legimus: ойто 22 тариғидутоу Tici
dy тб: `Отісводірои тё TÓV ÜtÜv үріпата .... ха) guvavoryOvToY
xxi GuyxAtidyrOv тӛс буорае tõ “Оливбоді0ио хх) соссёшонудтбоу
Toig тбу тё; '"Alsvaim; тәшізіс !). Michaélis inde, quod post
absolutum demum Parthenonem ó 'Ozic6d3ouoc; commemoretur,
nomen illud non Hecatompedi sed Parthenonis posticum deno-
tasse putat. At quis credat in novo templo Minervae consecrato
statim collegio quaestorum et donariis alienis locum esse con-
cessum! In Hecatompedi autem postico erat Symmachiae aera-
rium et donaria Minervae asservabantur et locus opinor supererat
ad reliquorum quoque deorum donaria capienda.

Lehnerus in libro suo iam saepius laudato statuit traditiones
quinquennales quaestorum Minervae durasse ad Ol. 93. 2 (407/6).
Dein creatum esi collegium quaestorum Minervae et reliquorum
deorum, quod quotannis tres tabulas promulgabat continentes
res васгав

1) dv тф vew TQ “ЕхатортФду sive in Cella centumpedali

Parthenonis q. v. f.,
2) ёк ToU Порбеубуов sive ex atrio occidentali Parthenonis
q. v. f. in Cellam centumpedalem translatas,

8) éx ToU “"Өлісбоддиоу sive e Postico in Cellam centumpe-

dalem Parthenonis q. v. f. translatas.

Posticum illud in traditionibus quinquennalibus non com-
memoratur; at Parthenonis si fuisset illud postiecum, quidni
quaestores Minervae etiam donariorum ibi conservatorum curam
habuissent?

Rationem trium tabularum annis 899/8 (Ol. 95. 2) et 395/4
(01. 96. 2) etiam obtinuisse apparet e C.I.A. II 645, IV п 645b,
II 655, quae sola sunt documenta eius rationis. In tanta autem
monumentorum inopia certi quid statuere non licet, sed veri
videtur simile anno 406, quo duo collegia in unum sunt re-
dacta et res sacrae той трд»ғо Hellenotamiis servandae sunt
datae, res sacras Tç ѓу r$ Ilapüsvawi et rào Еу то `'Ол:тбод04ф

1) C.I.A. I 32. 16.

ІМ ARCE INVENTO. 499

partim saltem in Cellam centumpedalem Parthenonis translatas.
Collegium quotannis ternas distinctas tabulas promulgabat usque
ad 985.

Conemur iam causas harum mutationum indagare.

Exeunte bello Peloponnesiaco, cum Victoriae conflatae sunt
et alia multa donaria perierunt, unum collegium curae omnium
donariorum sufficere videbatur. Cum res sacrae ex atrio occidentali
Parthenonis eodem tempore in cellam orientalem transportatae
eam non complerent et eodem anno 406 Hecatompedum incen-
dio vexatum esset, etiam donaria quae in Hecatompedi Postico
erant illuc translata sunt, certe ea, quae ex aere vel ligno
facta minore erant pretio, quam ut in usum belli adhiberentur.

Non sequor Michaélem negantem e rebus ¿x тоў "Олів0о9020)
ullam ante 404 in Postico fuisse, nullam enim in traditionibus
eius aetatis commemorari. Nam quae anno 999 x roù 'Osicbo-
duou oriunda esse dicuntur, ante 899 aut secundum coniecturam
nostram ante 406 ѓу то 'Omıshoðduw fuisse debent. Itaque ap-
paret Dórpfeldum verum vidisse; nam cum aerarium in Postico
Hecatompedi asservatum Hellenotamiis fuerit mandatum, sequi-
tur ut etiam donaria Minervae, quae quaqua de causa anno 435
in Parthenonem non essent translata, in eorum tutela fuerint, ea
quidem condicione ut quaestores Minervae et reliquorum deorum,
qui et ipsi res sacras in Postico habebant, fores Postici claude-
rent. Quod quamvis mirum sit, sic demum intellegitur cur той
"Олисбодд4иоу in traditionibus saeculi quinti non fiat mentio.

Anno 406, ut vidimus, quaestoribus Minervae sua sunt red-
dita, anno autem 885, cum collegium quaestorum denuo bifariam
divisum esset, omnes res locorum nominibus neglectis promiscue
significari sunt coeptae, ut apparet C.I.A. II 673, 675, 676, ubi
Lehnerus (р. 45) res e variis locis confusas enumerari vidit.
Quas inscriptiones si comparamus cum nosira, nonnisi іп 679
(nempe vs. 28, sed vel id incertum) et in 675 (vv. 19? 22, 23)
occurrunt res, quae in nostra inscriptione sub titulo èx той
Ilapfevàvog inveniantur. Іп 676 autem rebus Cellae centumpe-
dalis inmixta invenimus sedilia quae in lapide nostro deprehen-
dimus (p. 345). Itaque opinio Lehneri sic videtur emendanda.
"Post 385 quaestores Minervae donaria promiscue enumeraverunt ;
mox autem nova divisione instituta, res, quae saeculo V in

480 DB LAPIDE NUPER АТНЕМІВ

atrio occidentali Parthenonis fuerant, distincte enumerarunt sub
titulo ёк roù IIapfevàvo; (qua іп re hoc tantum vitium com-
miserunt, ui sellas supra memoratas perperam in catalogo Cellae
centumpedalis relinquerent) quas autem e Ровіісо petiverant,
inter res Cellae centumpedalis manere siverunt. Quando autem
res dv Tg 2рүсіш vew eorum curis sint mandatae, іп documen-
torum inopia дісі nequit. Suspicari tantum possumus ante 395
pretiosa illa tam parvi fuisse momenti ut femina sacerdos ad ea
custodienda sufficeret, ac postea post restaurationem increscen-
tibus donis ea quoque quaestoribus Minervae esse tradita.

Ut ad Posticum illud redeamus, quaestio oritur: cur titulus
ік ToU ‘Отісбоддиоо non sit restitutus, ut ёх той Ilapfevavog 7
Est haec anomalia, sed quae possit excusari; nam donaria non
magni erant momenti et inde ab anno fere 885 Posticum ad
alium usum fuit destinatum ; confusio ut vitaretur, satius iam
videbatur in Minervae traditionibus nullam Postici mentionem
fieri. Invenimus enim in catalogis qui tunc cum unum collegium
fuit sunt confecti !), in fine traditionum rerum in Cella centum-
pedali asservatarum, seriem rerum sacrarum, quae inscripta est:
dy TQ 'OgicÓoódug ёх тӛс xijeToU тйс Врауроудбеу, observavit
autem Lehnerus post annum 385 easdem res inveniri in tradi-
tionibus reliquorum deorum; patet igitur, cum sine titulo illo
additae sint, omnium deorum res sacras in uno cubiculo esse
asservatas post restitutionem collegii quaestorum reliquorum
deorum. Anno autem 435 Posticum ad res sacras cum Minervae
tum reliquorum deorum destinatum est, postea vero priores
inde sunt remotae, denique Posticum semper aerarium Sym-
machiae continuit: sequitur, ut inde ab anno 985 ?) res sacras
reliquorum deorum et aerarium Symmachiae continuerit ?). Ita

1) V. c. 652, 660, 661; cf. Lehneri ll. p. 75.

2) Quem annum bene convenire cum Arist. Plut. 1191 iam saepius viri docti
animadverterunt.

8) Ut hoc in transitu dicam: non assentior Lehnero dicenti p. 79 in inscriptione
C.I.A. 758A Col. П 7/sqq. voces ráð’ ёх ToU ӛрүліоу ved тарғдохеу ў рид тос
ілистӛтанс Toig Еті Фоудймоу Жруоутос sic тду Парбғудуа ad antiquum templum
Dianae in pago Вгацгопе esse trahendas, primum quod 9 4руайос уе0с templum
Minervae хат” ?£ow/v erat, dein quod absurdum videtur sacerdotem Dianae aliquid
dare curatoribus in Par/Aenonem transferendum; sic etiam C.I.A. II 751 B Col. Па

19 ad Minerva antiquum templum traho.

ІМ ARCB INVENTO. | 431

fere Lehnerus, recte, ni fallor; qua re etiam magis doleo virum
doctissimum quaestionem de Postico non esse aggressum. Cum
tamen ex inscriptione nostra appareat Hecatompedum sive тду
&pxyxiov уйу eliam post annum 368 extitisse, puto Dórpfeldi
thesin: Opisthodomum revera Hecatompedi Posticum denotare
ipud plures fidem inventuram esse.

Unum est quod addam, me nequaquam facere cum Dórpfeldo
dicenti incendium Postici a Demosthene (24 5 186) commemo-
ratum idem esse atque ignem quo templum Vetus anno 406
arsit teste Xenophonte; nam voculae ZAA£ met’ Едкдгідуу Ap-
Xovrxz (S 134) omnino ad $ 136 sunt trahendae. Praeterea id
incendium post annum 385 esse factum apparet, cum de duobus
collegiis loquatur Demosthenes. Quando autem factum sit, nesci-
tur, sed fortasse non temere suspicor Androtionis quaesturam
cum hoc incendio esse iungendam. Vidimus enim donarium 2у
то дрүсіп veo esse втФ2 ауоу wpucoUv ду К0%(шу| &véðyxev, tem-
poris autem ratione habita non est quod dubitemus illam coro-
nam eam esse quam commemoravit Demosthenes 24 5180 5;
itaque sequitur?) ut Androtion post annum 368, ac si qua
fides reliquiis exiguis inscriptionis 677, post annum 367 quaestor
fuerit. Dubitare igitur licet ап Demosthenes, causarum patronus
inter paucos callidus, studio Androtionis restituendi donaria
fracta incendio (nam Postici incendio et ipsam cellam detrimen-
tum accepisse verisimile est) abusus sit ad convicia a re aliena
facienda.

ADDENDA.

Ita expositis, quae dicere habebam, paucis tantum ad Mi-
chaélis commentationem supra laudatam redeo. Meam argumen-
tationem qualemceunque multis locis a Michaéle allatis ornare
potui, sed nolui; operae pretium autem est videre, numquid

1) Cf. Michaélis in Arce А.А. 142, ubi minus tantum intellego unde vir doctus
verba „їп Parthenone" sumpserit.

2) Versu 106 post òv vestigia literae X conspicere mihi visus sum, sed incertiora
erant, quam ut scribere auderem Ха0р/ас, cuius corona а Demosthene itidem me-
moratur.

489 DE LAPIDE NUPER АТНЕМІВ

tractandum supersit. Ita venimus ad inscriptionem de Hecatom-
pedo q. v. f. ). Omnes explicationes a viris doctis propositae
mihi displicent, neque mihi contigit ut reperirem meliorem.
Persuasum autem mihi est vs. 9 éx TO уғд xal тб троуғі0 ка)
тё 38048 unice verum esse, nam haec tantum verba consecutio-
nem rectam locorum praebent. Т2 mpòç éo wey ao Boð in lectione
Michaélis ideo displicet, quod et voculae трд i» supervacaneae
sunt; nam aram magnam alteri opponi opus non est, et secun-
dum opinionem Michaélis, qui rò» уейу pro Erechtheo sumit,
additamentum тр ѓо vitiosum est. Stercus colligere 4và тй»
тд “Екатдатедоу vereor ut dici possit, cum non sit area, ut
putat Kórte, sed templum. Praeterea, utut argumentatur, in
Michaélis lectione ту in т2у тд “Ехаотдитеғдоу haud recte ex-
plicatur; hoc tantum fieri potest si уеду per Cellam explicemus
cum Dórpfeldo, neque obstare videtur vox égmóAe: (vs. 1) col-
lato loco Herodoteo, ubi rò мЕуароу commemoratur. Denique
una litera x sitne хекроті vel xúxào legenda pro certo nequit
statui.

Non negaverim Ретісі consilium fuisse post Erechtheum
perfectum Hecatompedum demoliendi, sed, ut saepius observa-
vit Dórpfeldus, non est obliviscendum studium illud aedificandi
nequaquam permovisse sacerdotes aut cives priscorum amantes
ut aedificia sibi cara reformatoribus illis permitterent. Omnino
autem temerarium est concludere post Parthenonem perfectum
aerarium sociorum in Parthenonem esse translatum.

Denique 'Отисё220005 vox significat Posticum , partem poste-
riorem templi vel aedificii. Atrium Parthenonis cum vestibulo
occidentali 'От:сйгдоџоу appellari posse, ut apud Plutarchum
(Demetr. 23), nemo negaverit, sed eodem modo Hecatompedi
totam partem occidentalem, sive тё 200 oixyparæ, тд мЕуароу
RET той трдуғо адто0, recte appellabimus 'Oz:có080ouovy. Neque
ulla est causa, cur credamus nomen 'Отісбодошоу aetate Hero-
doti non extitisse, quod dicat тд мЕуароу тд трдс ёстёруу TE-
трацамбуоу, quod signicat Cellam occidentalem cum vel sine
vestibulo occidentali, quem legitimum eius exitum fuisse quis
neget, oppositum СеПае deae, тф меудру хат” ifox4v. Neque

1) Die Hecatompedoninschrift C.I.A. IV 1.18, 19.

IN ARCE INVENTO. 433

vero repugnem si quis тд мЕуароу TÒ трд; ќстёруу тетрхшшёкои
intellegat Cellam occidentalem cum vel sine conclavibus (oix3-
(401), quae conclavia nihil nisi appendices Cellae sint. Ubi
autem sermo est de rebus administrandis vel conservandis év
TQ ёт) де а et iv то ёт аріттері той 'Отісбоддшоо '), non pos-
sum non cogitare de conclavibus illis thesauris peridoneis, quae
erant іп Hecatompedo vel, quod idem esse puto, ѓу то &p-
yaly veg.

Hisce perseriptis cognovi recentissimam Dórpfeldi de Erech-
theo disquisitionem ?). Demonstrat vir doctus Erechtheum , quod
nune habemus, tantum esse partem aedificii, quale Pericles
eiusque artifices aedificare voluerant; hac ratione anomalias ar-
chitectonieas, quae viros harum rerum peritos multum vexa-
verunt, omnes explicari additisque Cella Neptuni et Postico
symmetriam inveniri, quam aegre desiderabamus.

Templum autem vetus nisi ad finem perducto Erechtheo su-
pervaeaneum non fuisse apparet, itaque suo iure vir sagacissimusg
Scripsit: „Was ich früher aus dem Bau selbst und der literari-
schen Überlieferung ermittelt hatte, wird jetzt in allen Haupt-
punkten bestätigt. Besonders erhält jetzt mein so viel bekümpfter
Nachweis der Fortexistenz des alten Athena-Tempels neben dem
Erechtheion und des Verbleibens des alten Kultbildes in der
Ostcella des Hekatompedon eine neue wertvolle Stütze."

Quamquam ultima verba minus recta esse puto, inscriptionem
enim nostram contrarium testari. Et consentaneum videiur in
Cellam orientalem novi templi antiquam Poliadem esse trans-
latam, cum praesertim in templo vetere alia effigies, ut ex
inscriptione didicimus, praesto esset, quam ipsam Poliadem fuisse
perhibenti Dórpfeldo credere non potui. Polias autem quali figura
fuerit fortasse aliquando sciemus, nunc suspicari tantum pos-
sumus; equidem rem identidem perpendens in Iahni magis quam
in Furtwüngleri opinionem pronus fio. Ніс enim quae disputavit
de parvis figuris e terra cocta factis, quamvis speciosa, nil
probant, neque verba, quibus argumentis Таһп1 de vasis pan-

1) СТА. I 32.
2) Ath. Mitt. 1904, pp. 101—107, Der ursprüngliche Plan des Erechtheion.

484 DB LAPIDE NUPER АТНЕКІВ ІМ ARCE INVENTO.

athenaicis et de locis poetarum respondet, mihi persuaserunt;
immo quod perhibet poetas Poliadem memorantes non accurate
eam descripsisse, „was um so mehr geschehen konnte als jenes
heiligste Bild gewiss nicht immer offen zu sehen war," omnino
reiciendum arbitror. Probabilia vero scripsisse mihi videntur
Friederichs-Wolters sub numero 444 de Palladis simulacro quod
nunc in museo Dresdensi asservatur: , Wir besitzen in dieser
Statue die Nachahmung eines altertümlichen Gótterbildes, wie
man vermutet hat der Athena Polias, die im Erechtheion zu
Athen verehrt wurde. Ihr wurde alljáhrig ein Gewand darge-
bracht, in welches der Kampf der Götter mit den Giganten
hineingewebt war; der Torso zeigt, wie wir uns dasselbe etwa
denken kónnen." Nam licet etiam Phidiae simulacrum Virginis
tali peplo fuerit indutum, ,archaisticum" illud testatur aliud
signum exemplo fuisse artifici qui Palladem Dresdensem fecit,
propter peplum autem de Poliade cogitare mihi absurdum non
videtur. Ас rogare velim utrum deam urbis protectricem inermem
an potius armatam cogitare debeamus. Hoc signum et habitu
et ornamentis Minervae templi Aeginetici simile est.

Sed ut iam supra dixi, etiamsi Furtwünglerum secuti nobis
Poliadem informemus sedentem, inermem , manibus genibus in-
nixis, deam cuius in inscriptione nostra fit mentio non esse
Poliadem certum est. Nuper Berolini figurarum illarum e terra
cocta specimina varia aspicere potui, etiam talia, quibus, ut
Furtwüngleri verbis utar, „eine Aigis auf die Brust gemalt oder
ein hoher Helmkamm aufgesetzt war;" sed ne talis quidem signi
manus patera ornari potuisse mihi videtur, quod in signo cur-
renti vel stanti et armato prorsus absurdum est.

Itaque ad verba inscriptionis illustranda aut Iahni illa imago
vascularia videtur conferenda aut — nam rem minime constare
fateor — statuae astantes manu altera vestem tenente, altera
porrecta, quae in Acropoli inter rudera e temporibus Persicis
sunt inventae. De priscae certe artis signo cogitandum arbitror
propter ornamenta pretiosa, quae in simulacro chryselephantino
non potuerunt offendere, temporibus classicis quae dicuntur rara
fuerunt !).

1) Friederichs-Wolters sub numero 474.

OBSERVATIUNCULAE DE IURE ROMANO.

SCRIPSIT

J. С. NABER 8. А. rir.
(Continuantur ex pag. 94).

XCI.
AD BEXTAM ISAEI.

Sexta Isaei impeditum habet intellectum quum ob alia multa,
tum vero praecipue, quia sic videtur causa agi (cf. § 11), quasi
potuerit Euctemo, quum esset ei nupta Mixiadis filia, ex alia
uxore iustos filios procreare. Etenim quum doceant Androcles
et Antidorus, Euctemonis cognati!) Euctemoni iustos filios
genitos ex Callippe, ipsius pupilla 2), non hoc respondet orator:
iustos filios procreari non potuisse, nisi ex ea quae genitori
eorum iure nupsisset, nec posse quam iure nubere uxorem
habenti; sed respondet: filios, qui dicantur iusti, nec patre
Euctemone nec Callippe matre, sed ex Dione quodam libertino
et ex Alce veteri prostibulo in lupanari natos esse. Ergo con-
cedere videtur, potuisse Callippen iustos filios parere Euctemoni
durante adhuc priore?) cum Mixiadis filia matrimonio. Super-
vixisse enim marito Mixiadis filiam constat, perseverasse autem

1) De Androcle certa res est ($55).

2) $13: é елитротеуормеуис.

8) Priorem nupsisse Mixiadis filiam Euctemoni, inde colligitur, quod ex ipsa natus
Pbiloctemo saepe iam érpiypáp%yce ($ 5) et in ipsa trierarchia mortem obiit ($ 27),
quum Callippes sive is fuit Alces filius natu maior vixdum pubuerat ($ 14).

486 OBSERVATIUNCULAR

eam Euctemoni nuptam, etsi nominatim non exprimitur, bis
tamen perspicue indicatur, ubi traditur ёт} »4pw; (S 17) Eucte-
шопа apud А]сеп consedisse, хатаділ(дута) xal тйу уууаіка x«l
тоў та1дхе кой tyv оїхіху Яу шке: ($ 21) et ubi traditur venisse
ad exsequias eius cum filiabus uxorem et post controversiam
fuisse admissam (5 40). Nec tantum de Callippe concedere vi-
detur orator, potuisse ex ea Euctemona, quum domi essset
uxor, iustos liberos procreare, sed etiam ultro docet postea
rursus Euctemona duxisse alteram uxorem ($ 22 éyyvaTai yv-
vaikx), quasi ne nunc quidem obstiterit prius matrimonium.
Iustum scilicet posterius fuisse eo demonstratur, quod a prioris
uxoris filio redemptum est ($ 23, 24). Difficultatem sic solvit
Lipsius 7): antequam alteram uxorem duxerit, repudiasse Eucte-
mona Mixiadis filiam, deinde reduxisse eam sibi іп matrimo-
nium, illa altera uxore dimissa °). Non movetur eo, quod віс
loquitur orator, quasi inter Euctemona et Mixiadis filiam di-
vortium numquam intercesserit; nam pro clientis utilitate dis-
simulasse eum, quod aperte negare non poterat, divortium ?),
quum futurum speraret, ut ea ratione opinio iudicum animis
insideret, post primas taedas Euctemona caelibm numquam
fuisse, proinde non potuisse eum praeterquam ex Mixiadis filia
iustos filios procreare. Est quidem quidvis potius admittendum,
quam dicendum licuisse civi Atheniensi duas uxores simul habere *),
attamen ante videndum, quid orator adferat, quam extrinsecus
nodus solvendus. Atqui neglexisse videntur omnes, qui hanc causam
tractaverunt hactenus, magnopere nisos Ándroclem Antidorumque,
ut viderentur Callippes, ut ipsi dicebant, filii procreati 26 2т1-
тротеуиошміуис (S 18), diversam partem: (fri oüxéri) етітротедес бай
тросӯхе 5) тйу КалМттуу eo tempore, quo peperisse diceretur,

1) Der attische Prozess p. 502 (not. 64). Praeiverat Luzac.

2) Dimissam constat ($ 24).

3) „Раз Schweigen des Redners über dies Verháltniss .. ... wird ..... ausreichend
durch das Interesse der von ihm vertretenen Sache motivirt."

4) Cf. Herod. П $92: ушуд шў Ұхастос айтбу cUVoixési, хат ám Ep "EAAW-
veg. Potest quidem 20° oixízc (тїс о)іхғ (у) (Demosth. XXXIX $ 26), sed erit altera
uxoris altera concubinae. Cf. Andoc. I $ 124.

5) Itaque poterat iure ipso £7'/Tpo7eóscÓa: etiam maior femina (тргахоутобти6).
Non ex fide locum interpretati sunt Meier et Schoemann, 4. Pros. p. 452 (Lipsius
p. 561), Beauchet, Droit privé de la républ. Athén. П (1897) p. 829%, et horum
exemplo Dareste, les plaidoyers d'Isée (1898) p. 126.

рК IURE ROMANO. 437

тиахоутоӛтіу ye отау (§ 14). Ergo vicissent Androcles et Anti-
dorus, modo constitisset novos filios ex Euctemone et Callippe
natos tunc, quum esset ea Euctemonis pupilla. Et quidni potuit
Athenis lex fuisse, ut ex tutore et pupilla omnimodo iusti
liberi nascerentur? Cogitandum est praeterea, si hoc placeat,
simul intelligi, quod nondum intellectum est !), cur debuerit
Mantias Plangonis filios agnoscere, quum iurasset ea ipso
deferente, ў qv той; тойдас #5 адт00 уғуоуғуол (Demosth. XL
5 10); fuerat scilicet Plango Mantiae pupilla 2). Quod dissimulat
quidem Мапіізе ex iusta uxore filius, sed pellucet res, ubi
docet contendere adversarios, 95 Owj4suÜslawc тйс Па мФіІХоу où-
clac 3), ôs йу татйр тўс ПХауудуос, rà тергуеудиеул ұрумата
4 татйр 4 ёидѕ laaßev ёх ToU ВоуЛеутиріоу ($ 20). Ergo haud
magis іп causa Callippes, quam Plangonis, antecedens divortium
requirendum est; quod autem ad illam alteram uxorem pertinet,
quam post Euctemo duxit (S 22), parum refert utrum statuamus
priori uxori repudium esse missum, an Athenis visum, quod
Romae certe multis placuit 4): novis nuptiis fieri cum superiore
uxore divortium”). Erat certe Euctemonis novorum filiorum
causa infirma, ea de re, opinor, quod mater, quae dicebatur,
mortua erat (S 64, 65), antequam agnoscerentur, ipsi autem
apud Alcen, turpem personam, plerumque delituerant; et impe-
traverat quidem Euctemo а Philoctemone ex iusta uxore filio
pro pretio repudii, quod missurus esset illi alteri uxori, quam

1) Cf. Lipsius, 22. Proz. p. 580/1.

2) Quodsi uxor fuisset (cf. Lipsius, not. 189), non intelligeretur, cur ab ipsa ius-
iurandum exactum sit. Nam parum est probabile, apud Athenienses fallere regulam,
qua pater is езі, quem nuptiae demonstrant. Ne Andocides quidem (I $ 126) eo per-
tinet, videtur enim ibi pater haud filium magis quam matrimonium abiurare (cf.
$124: тйу ичтера .... ӨЛаре. Uxorem supplent Meier et Schoemann, A. Proz.
p. 429, concubinam Lipsius p. 529).

8) Non propter crimen aliquod, sed propter debita ($22).

4) Thal. sch. 2 (i. f.) ad Bas. 28. 3. 5.

5) Cic. de Orat. I 40 $188. — Falso putat Girard, Manuel (1901) p. 159* se-
cundum hanc sententiam impunita fore maritorum matrimonia, quum in ea re fac-
tum notetur (1. 18 $4 D. З 2), neque id aliter constitui possit apud eos, qui binas
eiusdem eodem tempore iustas nuptias non admittunt. Erit enim necessario aut se-
cundum matrimonium propter prius irritum aut posteriore prius solutum (Beauchet,
Droit privé de la rép. Athén. I (1897) p. 41 ima: „étant admise l'unité du mariage
m la validité du second présuppose la dissolution du premier").

488 OBBRRYATIUNCULAR

postea duxerat, ut liceret sibi maiorem natu Callippes filium,
sive is fuit Alces, quasi iustum гіс тойс Фратерас (slody ei) !),
sed certa lege (Ет? jwroic), id est, praeter unum agellum (әрісу
£y) ex hereditate ne quid is acciperet ($ 21—26). Quae pactio
quomodo rata fuerit, valde quaeritur. Iubet enim lex omnes
filios esse ісоҝкоѓроос ($ 20), quum ab intestato veniant 7). Ergo
qui poterat pactione patris cum uno filio alterius filii portio in
locuplete hereditate ad unum agellum redigi vel omnino cir-
cumscribi? Docet quidem orator Euctemona, Philoctemone mor
tuo, etiam instar testamenti?) fecisse, quo pactionem illam
confirmaret (& 28), sed hic similiter quaeritur, quomodo potuerit
testator iuri publico derogare. Etsi enim permissum est decer-
nere filio maiori трғебе?а *), certe non propterea permissum
videtur?) minorem 9) filium parte fraudare sua una aliqua re
minima salva; aut, si putamus id quoque permissum esse,
nova quaestio oritur, cur tandem Euctemo confirmaverit pactio-
nem testamento. Ideo enim pactus erat, ut filium introduceret,
quae causa in testamento cessabat filio iampridem introducto 7).
Ergo necesse est statuamus pactionem etiam ab intestato ratam
fuisse °). Cui videbatur obstare iuris regula: &mavrac тойс yyy-
clous icopolpoug «иді TOv татрооу. Credit igitur Schoemann

1) Apparet Euctemonis phratriae non talem fuisse legem — suas enim quaeque
leges habebant phratriae ‘Isae. III $ 76, VII $16; VIII $18; CIA II (add.) 841%
lin. 14) gentesque (Andoc. I $127) — qualem habebant of Kspvxsc (Andoc. I $ 127):
тӛу татёра бибғаута sicáysiv, vel certe etiam fuisse talem: уду ўттоу д/жүм/-
“есбаи (Isae. VII $16).

2) Cf. Beauchet, op. cit. TII p. 680'.

3) Cf. Lipsius, 4/2. Proz. p. 598 not. 305 (i. f.) (= Schulin, das griech. Testa-
ment p. 9 ims); Schoemann, ad Isaeum p. 838/9.

4) Demosth. XXXVI $34. — Ergo quod legitur apud Isae. VI $28 fllio neminem
ғу OixÓdxy урёфғу Oóciv, multo vero magis quod ét ibi legitur èt apud Demosth.
XLVI $ 15 testamentum nullum esse eius qui filios habeat, id iam non ita stricte
observabatur, etsi initio verum fuit (Schulin, das griech. Testament p. 15) salvo
scilicet substitutionis pupillaris iure (Demosth. XLVI $ 24).

5) Lipsio utique (4/2. Proz. p. 591/2).

6) Quin immo in proposita specie, mortuo Philoctemone, solum superstitem.

7) Ergo refellitur sententia quam tuetur van Hille (de testamentis iure Attico
(1898) p. 77) testatum esse Euctemona ий difficultates evitaret. Difficultates enim
ipsa introductio removerat.

8) Quorsum igitur testamentum? Fortasse quaedam mutari placuerat.

= DE IURE ROMANO. | 489

decreto phratorum pactionem fuisse ratam — eo enim redit 7),
Bi explicatio est, quod scribit 2): /egétémattonem .... hanc
in phratorum album inscriptionem | commodissime (сбит iri) —
quod non est verisimile, phratorum enim ea dumtaxat potestas
esse videtur, ut aut decernant 4р006 xxl тросихдутос тду malda
(тду 27уҝ) гісауғабо: (Demosth. XLIII $ 14) aut repellant ?).
Quamquam putat Lipsius *) certum Jegifimationis documentum
exstare in causa filiorum. Plangonis, quod ibi nomen rei posi-
tum inveniatur: тоба, nec animadvertit, licet ipse locos
laudet 5), тоғісбаи aliquando nihil esse aliud nisi agnoscere. Mihi
hoc modo aenigma solvendum videtur. Adfert quidem pro puero
grande praeiudicium sententia phratorum et eorum tacita confeseio,
qui potuerint abducendo тд коуреіоу impedire, quo minus feratur
Sententia, nec impedierint?); sed non propterea auctoritatem
rei iudicatae statim habet ea phratorum sententia 7). Ergo
poterat Euctemonis filius ex iusta uxore Philoctemo 22ғай sica-
yaytiv, quem esse negabat fratrem (5 29), et servare sibi con-
tradietionem ad iudices, si non staretur pactis °), licet fuisset
ei facilior apud phratoras °). Eandem ob causam Androcles
Antidorusque, quum primum statuissent novis filiis hereditatem
vindicare post mortem scilicet omnium Euctemonis ex iusta
uxore filiorum (S 29), ipso superstite, contenti non fuerunt
praeiudicio, sed inprimis conati sunt illud testamenti instar,
quod Euctemo fecerat, quo confirmaretur pactio cum Philocte-

1) Eodem redit explicatio Schulini (das griech. Testament p. 19 not. 50) adoptio-
nem intelligi iubentis.

9) Ad Isaeum, p. 336. Cf. Thalheim, RecA£salterthümer (1884) р. 7 not. 1 (med.);
Lipsius, 44. Proz. p. 632!*!,

3) Ad rem non pertinet, quod demonstrat Beauchet, op. cit. I p. 530/1, legiti-
mationem fieri non posse sine periurio patris. Vidit ipse, ibid. p. 584/5.

4) Att. Proz. p. 881 not. 140.

5) Demosth. XL $26; Andoc. 1 $124.

6) Cf. Demosth. XLIII $ 14, $82.

Т) СІ. Isae. X $8, $ 15; Beauchet, droit privé de la тер. Athén. Y p. 535 lin. 8 sqq.

8) Vidit hoc van Hille, de testamentis iure Attico p. 78: periculum erat .....
ne filiae eorumque хро: mortuo Euctemone introductionem ..... illegilime factam
esse. perhibentes totum patrimonium ..... vindicarent.

9) Nam apud phratoras sufficiebat 4тбуғиу тд xovpsiov, quae res poterat causam
dare actioni iniuriarum adversus тду 4тауаудута (Demosth. XLIII $14, $ 82),
sicut repulsa adversus ipsos phratores (Demosth. LIX % 60).

440 OBSERY ATIUNCULAE

mone, de manibus extorquere depositario '), quod postquam frustra
fuit (5 30-32), tunc per magistratum novos filios quodammodo 2)
ғіпто(ғіу) Toig; той EüíxrW4movos vuléci Toi; тетеХеитикбовіу (S 86),
quae quum altera fefellisset spes, prorsus iam desperasse vi-
dentur AÁndrocles Ántidorusque de summa re potiundi per novos
filios Euctemonis hereditate; mortuo utique Euctemone, quasi
nulli essent filii, Androcles?) iure cognati de duabus filiabus
superstitibus, quarum altera maritum dudum sepeliverat, altera
nupta perseverabat, alteram utram *) in iure petivit quasi epi-
clerum cum quinta hereditatis parte ($ 46: sfAwvxs(v) тй buya-
Tpóc той ЕдхтИмоуо6, Q6 00646 ÉTIXAMpoU кой XÜTOU TOU XAMpOU
ToU Ейхтушоуос̧ терттоу шёроис @с 2тідікоу дутос). Mirantur
interpretes, quid ita ex duabus epicleris alteram guinta pars
hereditatis sequi potuerit, et sunt qui тЕеиттоу vocabulum
audacter aut mutent 5) aut cancellent ©). Verum vidit iamdudum
Behoemann 7): epicleris partem fecisse liberos earum utriusque
sexus, qui extitissent tempore eo, quo institueretur ý évidixacia,
in proposita autem specie extitisse tres, id est, duos filios per-
severantis in matrimonio, unam praeterea filiam viduae factae
epicleri (5 32), ergo quinque fuisse faciendas partes. Quam hoc
argumento defendit opinionem: fore iniquum, si omnes res
testatoris ad cognatos eant, qui epicleros vindicaverint, cum
damno privignorum; sed ipse quoque orator manifesto demon-
strat ab hac iniquitate legislatorem cavisse et certum ius pri-
vignis constituisse, tradit enim haud semel (5 30, 47, 56):
intestati exitum si facturus sit Euctemo, res eius perventuras
ad Ts боудхтёрхс xal тоў 9) Ек тоутоу уғуоудтас, quod non esset
eventurum, nisi epiclerorum liberi matribus partem fecissent,
ivissent enim omnes res ad cognatos quum fecissent éiJixaciav

]) Ergo videtur testamento deposito pristina cautio esse reddita. Alioquin quid
attinebat reposcere testamentum manente cautione.

2) Rem explicuimus сар. LXXXIV (Mnemos. XXVIII p. 72).

3) Quidni etiam Antidorus? Fortasse uxorem is habebat nec eam repudiare voluit.
Cf. Demosth. LVII $ 41.

4) Utram revera petiverit, non exprimit orator.

5) Reponunt aut тоб aut ёх aut еті.

6) Oppugnat темтто0 vocabulum etiam Lipsius, 4£/. Proz. p. 576 not. 261.

7) Ad Isaeum, p. 319 sq.

8) $56: яис, тойс.

DE IURE ROMANO. 44i

ət liberos ab istis ex epicleris procreandos '). Atqui nullum
effectum habuit Androclis petitio, quia interim unus privignus
Chaerestratus, quasi heres scriptus ab Euctemonis filio Philocte-
mone, quem ante patrem mortuum supra commemoravimus,
totam hereditatem petivit, atque sic Androclem exclusit, quo
pertinet ipsa sexta Isaei oratio. Quamquam diu est, ex quo
certant viri docti, Chaerestratum inter et Androclem utra here-
ditas in controversiam venerit: Philoctemonis, an patris Eucte-
monis, quum subscripta sit oratio тері тоо ФіЛохтумоуос XAMpcU,
sint nihilominus haud levia indicia actam potius esse causam
Euctemonis bonorum quam Philoctemonis. Veluti, quod A«xov-
TOG ..... TOU XaipecTp&TOU xkaTÓÀ тду VÜ(4OV той хЛИроо ....,
Мешартурусву “АудрокАйе ..... ий ётідікоу elvai тди ҡАЙроу
($ 3sq.), id procedit cirea Euctemonis hereditatem, cuius nunc
rursus ex Callippe filium esse legitimum contendebat Androcles
(§ 46), eum ut excluderet, а quo ipse esset exclusus. Ех di-
verso Philoctemonis hereditas, si qua erat, omnimodo ѓтід1кос
videri debebat, ётг/ду ..... тф Філохтуиои ік тй yuvaixüg Йй
cuvQxet ойх Яу тойдіюу о0дғу (& 5), erat sane filius adoptivus,
quia XaipéerpaTov ѓётоусато vióy ($ 6), non tamen pro hoc filio
interponebatur testatio ?) Ergo non miror plerisque ?) visam
esse sub nomine Philoctemonis causam agi bonorum Euctemo-
nis, quod mihi quoque verum videtur; illud miror: non vidisse
viros doctos, qua de re certarent, eadem de re certatum Chae-
restratum inter et Ándroclem, ut, quam hereditatem ille diceret
Philoctemonis, huic Euctemonis diceretur ($ 56: = yàp, 96
09701 AÉyOUGIV, ..... Едхтймоуде stiv 6 хАӯрос̧, id est:
Ô xAWpog тері 00 &иФ:сВитойигу *), non, quem intelligi iubet
Schelling 5); ô Ф:лохтушоуос хАйрос), vel quum vidissent certatum

1) Isae. VIII $31 (ёх тойтоу xai é& éxeívwc).

2) Potueritne, quum esset Chaerestratus testamento, non inter vivos, adoptatus,
quaerit Schoemann, ad Isaeum p. 198 (adnot. ad p. 197); opusc. acad. I p. 282'';
Lipsius, 422. Proz. p. 605 not. 327.

3) E. g. Georgio Friderico Schoemann, ad Isaeum, pag. 821; opusc. acad. I pag.
27/8. А diversa parte stare video patrem, Mnemos. I p. 888.

4) Ita vertit Dareste, Jes plaidoyers d'Isée (1898) p. 122.

5) De Solonis legibus (1842) p. 112. Atqui Euctemonis mortui nihil suum esse
poterat. Dicendum igitur Isaeo fuisset: s] yàp, 46 ойто: Aéyovciy, .... Ейхтймоуос
йу ó хлӣрос, ut procederet interpretatio, quam refutamus.

449 ОВВВЕУАТПУМСОТ,АЕ

esse, non intellexisse, quo ea certatio pertineret. Veluti scribit
Schoemann 7), Chaerestrato Euctemonis hereditatem, quasi Phi-
loctemonis, petente contra tetendisse adversarios, sed поп ex-
primit, quam ob rem contra hi tetenderint, inmo, quum putet 2)
ideo Chaerestratum quasi Philoctemonis hereditatem petivisse,
ші, quo titulo pet(ere)t, statim appare(re)á, omnem contra tendendi
causam adversariis ultro eripit. Cur enim titulum a contradic-
tore edi sibi noluissent, quod ponendum fuisset beneficii loco ?).
Atqui, si noluerunt Chaerestratum pro Philoctemonis herede
gerere, omnique vi connisi sunt, ne hoc titulo ille uteretur,
magnopere interfuerit oportet. Est autem res eiusmodi: non
poterat Chaerestratus Euctemoni heres esse ex testamento Phi-
loctemonis, quia debet unusquisque testari тер) тйу .ѓаитой
(Isae. X $ 22), ergo, ві vera erat intentio róv xAipov гіуа! Eù-
хтушоуос̧, de quo ageretur, necessario sequebatur, ёт; ойх éEiüv
Ф:лохтўшои д129ёт70ж1 in rebus scilicet alienis, idque ipsum ab
Androcle non esse omissum, docet orator $ 56: ei yàp, @ ойто
Лёуоисіу $), TQ. иёу Філохтуиом шў Eñv дих8ётфди xtra. Ergo haec
illi causa quasi de Philoctemonis hereditate agendi. Quamquam
sufficere ea non videtur Rudolpho Dareste, putat enim Chaere-
stratum а Philoctemone in hereditatem paternam айоріагі
potuisse 5), quod ne orator quidem ipse adseverare ausus est.
Adversariis autem, cur negarent eum Philoctemonis heredem,
ea causa erat, quia metuebant ne hoc titulo mox abuteretur
ad insinuandum ве in hereditatem Euctemonis. Quem metum
non fuisse novum, eo demonstratur, quod similis controversia
invenitur in quarta 9) Isaei oratione, ubi Chariades, quam he-

1) Ad Isaeum pag. 321. In opusculis (I p. 272-284) hoc omisit.

2) Ad Isaeum pag. 321; opusc. I p. 277/8.

8) Cf. c. 11 C. 8.81.

4) Nempe év тй дут:урафй, nam in ipsa diamarturia id non expresserant ($ 52,
cf. $ 62).

5) Les plaidoyers d'Isée p. 105/6: c'est .... comme fils adoptif de Philoctémon,
qu'il pourra recueillir la succession. d' Euctémon."

6) In tertia oratione ($3) ideo nulla talis controversia oritur, quia, quae petebat
iure amitae Éndii hereditatem, Endii mater eademque post adoptatum Endium а
Pyrrho matris fratre amita, ea non negabat (fr; IIóppou) йу ¿g 4руйс 9 xAWpoc. |
Quibus verbis demonstratur amitam petivisse, sicut diximus, Endii hereditatem, pro-
inde тоб 25ғАфо0 non esse vertendum, quasi scriptum sit тоб адтйс &OsAQoU (ita
vertit Dareste, Jes plaidoyers d'lsée (1898) p. 40 ia. p. 36), sed explicandum тоб

DE IURE ROMANO. 443

reditatem relictam esse dicerent Hagno et Hagnotheus а Nico-
strato Thrasymachi, ipse relictam esse dicit а Nicostrato Smieri
($ 3: Харади6 22 xal ої сиудікобутес айтф Ешікроу Фу тотрд6
elvai Фаві тӛу NixócTpaTOv, 40040 буто06: 2 ToU Өрасурмауоу
ді00 xAXpov). Шай interest, quod inter Chariadem et Hagnonem
Hagnotheumque de facto disceptatur: sitne ex Smicro Nico-
stratus an ex Тіһтавушасһо; at inter Chaerestratum et Andro-
clem de iure controversia est: sitne filii hereditas patre super-
stite. Non enim alio argumento adversus Chaerestratum uti
poterant, qui Philoctemoni se heredem ex testamento dicebat,
quam quod supervixerat pater Euctemo , siquidem demonstraturi
erant, non: testamento aliquid deesse, sed: бт ойх ¿Eñv Фило-
хтииои Q1xÜ£cÓxi. Quod ita poterat procedere, si Philoctemonis
nulla erat hereditas, alioquin, si erat hereditas, cur tandem
heredem instituere sibi non potuisset !)? Et satis apparet hac
parte infirmam esse Chaerestrati defensionem, qui, ut demone
stret Philoctemonis esse hereditatem, argumento utitur nullo,
Sed quasi furtim captat iudicum animos 2), dum haud secus ac
fortuito commemorat cum filio Philoctemone patrem Euctemo-
nem aliquando censum esse (S 88: ойт voAAWv ойсіху ёхёхтито
Ейктймшоу шеєтё TOU Uléog ФІ2октймоуос, WOTE &&& TE тй шёуюто
Әиду AtiTOUpyeiv ài Qorépous хтё.), novit enim, quam id ad rem
pertineat °). Nam, sicut Romae qui dwicensus ideo dicitur, quod
cum filio censetur, non is in bonis consortem nanciscitur et
multo minus successorem, ita Athenis patris non desinit esse
census, in quo filius Хетоуруғ? *. Habemus igitur actorem re

ёршоб &ÀgAQoU. Ceterum, quum vindicasset amita Endii hereditatem , ideo soror here-
ditatem quasi Pyrrhi vindicavit, ut posset, quasi de patris hereditate ageretur, uti
Шамартәрія. Cui cessisse amitam apparel et м4ртор ЕЭлисхб)асбаи. Nihilominus
Schoemann scribit, opusc. academ. I p. 277: ,диемартур/яу in causa hereditatis pro
fratribus interponi potuisse, quis umquam fando audivit?" Quod in illa causa re
obtinuit.

1) Hactenus verum vidit Schoemann, opusc. academ. I p. 279 (ima): si propria
bona habuit, qui poterant negare de his eum testari potuisse? Nonne igitur hoc ipso,
quod ius ei testandi negant, etiam propria bona ei fuisse negant?

2) Similiter quod legitur $ 47: Androclem тфу те Ейхтўроуос olxoy xai тду du-
ХохтЯмоуос decrevisse sibi habere, captatio est, non argumentum.

8) Decepit nihilominus non modo Schoemannum aliosque multos grammaticos,
sed etiam virum iuris consultissimum Dareste (Jes plaidoyers d'Isée (1898) p. 106).

4) Isae. П $ 42. Cf. praeterea de duiccneis: Isocr. XV $146; Lys. XIX $29, 42, 43.

444 OBBERVATIUNCULAE

confitentem filii nullam esse hereditatem patre superstite, quod
adeo latuit viros doctos, ut quaesiverint acerrime, quis locus
patri sit, et an omnino locus, in bonis filii ante defuncti 7),
quae bona aut nulla sunt ?), aut patris vel naturalis vel adoptivi.
Quod demonstrat Demosthenes in causa Spudiana (or. XLI), ubi
narratur Polyeuctus quidam adrogavisse Leocratem quendam
deinde vero adoptione rescissa reddere noluisse abdicato, 2тер
Яу eic тйу oücíav cicevyveyuévos (S 9, $ 4), unde sequitur filium
familias iure Attico nihil suum habuisse, sed omnia patri
quaesivisse °). Itaque, sicut pater Siculus $), ita pater Athenien-
sis per filium heres existit, non quidem ex testamento, quia
heredis institutio filiifamilias condicionem habet in adoptionem
dationis 5), sed ab intestato xarà тйу шутёрд (cf. Isae. ҮП & 24),
quam hereditatem eius matrimonii filii praecipient iudicio fami-
liae herciscundae dotis exemplo 9, quae interim mariti est 7),
quamquam solet in ea re errari °). Ideo autem dicimus heredis
institutionem filiifamilias condicionem habere in adoptionem
dationis, quia ipsa heredis institutio nihil est aliud nisi adoptio ?)
imperfecta, post mortem perficienda (2312) Tà xoà урамиатейа 19);
sunt autem rà хоуй (Isae. ҮП $ 1) inprimis т? Qparepixày 5),
deinde vero тд AwEiapxixóv урхшиатеїоу 12), nec debet quis mpd-
тероу ғі6 тойс Ownórxc Ў sig тойс Фрӛтерае (Еуур4Фғабай) 13).

1) Cf. Lipsius, 4/2. Proz. p. 578 not. 263.

2) Putat Lipsius, 4. Proz. p. 579, hoc naturaliter usu venturum, ubi bons
singulorum praecipue constent praediis. Quam probat ratiocinationem Beauchet, Hist.
du droit privé de la тер. Athén. ПІ (1897) p. 495.

8) Interdum etiam &r;uíav (vit. Antiph. $24 (i. £.); cf. Aesch. III $21).

4) Cic. Accus. III 10 $27, IV 7 $19-21.

5) Cf. Isae. XI $ 45.

6) Demosth. XL $14, $ 15.

7) Dotem esse mariti, non uxoris, manifesto demonstrat Demosth. XXVII $4 et
XXX $7, $10, $ 16.

8) Cf. е. g. Lipsius, 4/2, Proz. p. 519 not. 111; Hitzig, das griech. Pfdr. (1895)
p. 42°; id. Ztschr. der Sav-St. XVIII (1897) р. 155; Beauchet, Hist. dw droit
privé de la rép. Athén. Y (1897) p. 3032.

9) Isae. П $14; VIL $1; ХІ $41, 545.

10) Isae. X $6, $9; Demosth. XLIV $19, $41, $50 $51.

11) Demosth. XLIV $41.

12) Isae. VII $27.

18) Demosth. XLIV $44.

DB IURE ROMANO. 445

Illuc unde abii redeo: quum filius nihil suum habeat, ergo
ante defuncti filii nec heres est pater et omni herede potior,
quia recte intendit адто0 sivæi, quaecumque filius reliquerit,
nisi is in alienas familia decesserit !). Loquimur autem de iis
scilicet filis, quibuscum pater bona sua non diviserit; potest
enim pater vel cum omnibus liberis?) vel cum quibusdam ?)
partiri, qui dicuntur оріс сіхету et уғугийсбай *), nec iam iis
est cum patre fratribusque in potestate retentis xciv Я 09610: 5).
Quod non ita tibi est intelligendum, quasi revera socii sint in
potestate retenti?), guum istarum personarum nihil suum esse
possit"), sed quia vivo quoque parente quodammodo domini eristi-
mantur %) ideo хоуй quodammodo ў oùsiæ existimari potuit.
Scio sane opposituros mihi legem Atticam, qua cavetur, ut
filius pubes factus sicut ceteris parentibus °), ita patri inopi
-alimenta praestet et habitationem '°), quod onus frustra iniungatur
proprium nihil habenti. Sed pertinet lex imprimis ad ea, quae
filius uic Óxpys?, eorum enim dominus esse videtur ! 5, deinde vero
ad avi materni legitimam hereditatem, hac enim ex epiclero filius
pubes patre superstite potitur '?). In ceteris igitur rebus vera
sunt, quae superius comprehendimus; de his autem ipsis et
«epis сіходутоу bonis prorsus ignorari fatendum est, quo ierint
filio ante patrem mortuo. Iure utique Romano 1%) exceptis
emancipatorum bonis etiam talia тол guasi hereditas sed quasi

1) Demosth. XLIV $32, $33; Isae. XI $45, $49.

2) Lys. XIX $37.

8) Demosth. XLVII $ 34.

4) Demosth. XLVII $36.

5) Demosth. XLVII $34. — Diversum putat Lipsius, 4%. Pros. p. 579 not. 264,
Confundit scilicet cum filiis et :u£er filios ш XLIII $19) divisionem. Quod
explicabitur cap. XCIV.

6) Cavet ab isto errore Lipsius, op. cit. p. 579 not. 265.

7) Cf. Gai. II $96.

8) Cf. Gai. II $157; Paul. 1.11 D. 28.2.

9) Isae. VIII $32; І $89.

10) Aesch. 1 $13; Plut. Sol. 22.

11) Demosth. XXIV $ 200, 201.

12) Cf. Lipsius, 4%. Proz. p. 615 not. 356a; Thalheim, RecA/salterthüimer (1884)
р. 10°.

18) Quod quidem fuit ante Nov. 118.

446 OBSRERVATIUNCULAE DE IURE ROMANO.

peculium patri deferuntur ), modo filius intestatus decesserit
nullis liberis vel fratribus superstitibus ?), aut, si de nepotis
bonis iure avi agitur, pater quoque decesserit ?).

1) L. 2 D. 49. 17. — Plures locos dabit Windscheid (1891) $ 516 not. la.

2) pr. Inst. II 12; cf. c. 10 pr, $1 C. Th. 8.18; c. 1 $8 Nov. Theod. ХІУ
(= с. 8 pr. C. 6. 61); с. 4 C. 6.61; с. 88 (84) С. 1.3; c. 11 С. 6. 59; c. 6 $ 1с
C. 6. 61. Add. с. 7 $2 C. 6.56.

8) с. 3 $1 C. 6.61.

AD CRATINUM.

Argumentum (ғай fabulae .Déonysalezandri, quod in IV?
volumine papyrorum Oxyrhynchiorum nuper est evulgatum !)
— lacerum sane et capite truncum, ita tamen servatum ut
summa rerum probe cognoscatur, — ultima verba haec sunt:

KORG-
детей Ò ёу тр дрдмоті Пе-
ріхАЙс рада тібауде ðr
баФасғос, 06 ётхууоҳіс (-yei- pap.)
Toig '"Alwvaloig тду тіле шоу.

Omnia hic clara sunt et integra praeter vocem ёи Фф а2сє0о с.
Quae quomodo sit corrigenda dubium non videtur. Nam quis
fabulae Aristophaneae Acharnensium vel Plutarchi vitae Periclis
memor non requirat hic nomen 4epasiae? Equidem confidenter
Scribo: хомидеітоі ... llepixAHG ... дг `Астасіду, дс ёта-
уох Toç `Абуудхіос тду тдАг&ду. C

Id quod in archetypo legebatur AIACIIA librarius male inter-
pretatus est et ita supplevit ut ЛІАЄМФА С(ғас̧) fleret, emphaseos
termini grammatici tempore parum opportuno memor. біс is
qui Rempublicam Atheniensium exaravit in medio plebiscito ad
rem metricam aberrans senatum convocari iussit secundum. caesuram
semiquinariam, тӛс Едрае Toiely Tic фоуАй6 xarà m evóu ші je epov.
Ante oculos habebat xar теубишероу per quinque dies (Rep.
Ath. 80 $ 4). v. L.

1) Ozyrhynchus papyri IV p. ТІ sq.

HOMERIC A.

SORIPSIT

J. VAN LEEUWEN J.r.
(Continuantur e Vol. XXX pag. 188.)

XXIII.
DE ILIADIS CODICE A.

Imaginem phototypam codicis Шайбін A а Sythoffio nostro
recens editam cum triennio abhinc pervestigare coepissem, de-
siderabam indicem. Quem meos in usus dum conficiebam, —
excudendum et operi inserendum dein curavit editor de bonis
litteris egregie meritus, — advertit me res quam nondum vi-
deram indicatam, sive mea haec fuit neglegentia, sive revera
hactenus philologos fugit.

Codicem qui summa cura et egregie sibi constans neque in-
termisso ut videtur labore persceripsit librarius, in singulis
paginis versus xxv exarare inde ab initio secum decrevit. In
nonnullis 7) tamen paginis sunt versus ххш-—ххүп. Quas pagi-
nas perlegentibus nobis mox apparet non caeco alicui casui
deberi illam discrepantiam, — nedum socordiae sit insimulandus
librarius homo diligens, — sed in paginis nimis brevibus versus
quosdam suspectos deesse, in nimis longis dubios quosdam ver-
sus numero solito 4Х4у0и6 — ut loquebantur veteres ?) — super-
additos esse.

1) Si bene numeravi, in duodevigesima quaque (38/630 — 1/17).
2) Cf. Епеһіг. dict. ep. Lt sq.

448 HOMERICA.

Itaque sic rem se habere intellegimus. Exemplar, quod
secutus est librarius, item in singulis paginis vi-
cenos quinos — in singulis igitur membranis sive foliis
duplicibus centenos) — versus habebat a prima manu
exaratos, sed hic illic a correctore unus et alter ex his deleti,
alibi in margine unus vel etiam duo versus adiecti erant ?).
Eiusmodi paginas librarius qui codicem А scripsit uno duobusve
versibus fecit auctiores aut breviores, ne a dispositione arche-
typi quod sequebatur aberraret.

Singulos locos indicabo.

Fol. 35*] B 538—565 (27). — In margine additos codex arche-
typus habebat versus duos; horum alter fuit versus 549, quem
omittit papyrus Ox., alter fortasse fuit versus 557. — Prae-
terea in archetypo defuisse versum 558, ut in papyro Ox. et
in ipso А aliisque, per se intellegitur.

Fol. 85°] B 566—592 (27). — In margine archetypus habebat
B 579 sq., quos damnabat Zenodotus.

Fol. 41°] B 843—865 (23). — Іп archetypo scripti sed а cor-
rectore deleti erant versus duo, quos praebebant priscae quae-
dam recensiones: ,II4Aéyovóg 0' uide wepibéEiog “Астерожта1о6”
(post vs. 848) et: ,КаУхоуаб ò aŭt "ye Полихлёос uid; &ш0-
мау” (post vs. 855).

Fol. 77*] E 761—786 (26). — In archetypi margine exulabat
B 786, quem propter nimiam hyperbolam quidam olim omit-
tebant.

Fol. 78*] E 787—812 (26). — Versum В 808 omittebat Aris-
tarchus.

Fol. 105°] e 218—246 (26). — Versum Ө 235 damnabant
Aristophanes et Aristarchus.

Fol. 106*] e 272—297 (26). — Versum 6 284 omittebat Zeno-
dotus, obelo notabant Aristophanes et Aristarchus.

Fol. 135°] к 452—477 (26). — Suspicor archetypum in mar-
gine habuisse versum famosum 457: ,Q6eyyouévou (vel -ww)
ò &pæ Tolo кари xoviwciv ép n."

1) Centesimum quemque versum in раругіз Bankesiano aliisque (127, 198, 186
Mus. Brit.) indicatum esse meminisse iuvat nunc.

2) Sic ipse А in margine habet e.g. dubiae fldei versus E 420 (fol. 1889), Z 881
(fol. 246%), T 287 (fol. 2655), X 816 (fol. 2885).

HOMBRICA. 449

Fol 182] 3102—127 (26). — Versum Е 114 omittebat Aristo-
phanes, damnabant Zenodotus et Aristarchus.

Fol. 927% P 201—226 (26). — In margine агеһебурав habebat
versum P 219, quem nunc omittunt D Lips. Townl.

Fol. 249°] 176—202 (27). — In margine archetypus habebat
vs. 200 sq., quos omittit Syriacus.

Fol. 247°] > 429—454 (26). — Ad versum 441 annotatum est:
„év тісіу où кеітой”, nunc omittit papyrus Harris. ; hunc igitur
in margine habuit archetypus.

Fol. 262°] T 126—151 (26). — Codices multi omittunt ver-
sum 195.

Fol. 266*] T 808—880 (27). — Versus 816 sq. omittit Syriacus.

Fol. 989°] x 860—385 (26). — Versum 868 omittit D.

Non omnibus sane locis rei causam digito sic indicare licet;
ego certe dicere non habeo cur etiam sequentes paginae sint
versuum XXVI:

fol. 60° (А 460—485), 82* (2 76—101), 89° (2 102—127),
88% (7 128—158), 88° (2, 154—179), 86* (2 280—305), 88%
(2 386—404) !), 109% (ө 116—141), 108% (ө 874—899),

versuum XXVI:

fol. 167° (М 151—177), 167° (М 178—204), 175° (N 558—584),

175^ (М 585—611),
versuum XXIV:

fol. 298° (v 262—285), 298° (v 286—309), 301* (ғ 410—
— 488), 801° (ғ 484—457).

Eadem tamen quin plerisque horum locorum геі causa fuerit,
minime videtur dubium; veri autem est simile in quibusdam
archetypum deletos aut in margine adiectos habuisse versus,
quos prima manus mero errore bis scripsisset aut omisisset.

Mitto nunc paginas iusto breviores longioresve, quas adiecit
manus recentior 7).

1) Incipit autem haec pagina a linea meris punctis obducta. Desunt ibi versus
quinque (381—885) contexta invito; cuius vitii causa fuit idem versus bis hoc loco
lectas (380 — 885). Errorem commisit (aut ex alio codice repetivit) librarius ar-
chetypi, agnovit autem librarius noster, sed lacunam unde sarciret non habuit.

2) Paginas dico 74^, 229a, 2295, 234b, 238*, 254% 256, 267^. Una tamen in his

. 450

HOMBERICA.

Sed addendum est aliquid de paginis nonnullis, quae licet
revera sint versuum хху, plures habere videntur si solum in-
dicem inspicias; e. g.: „fol. 17*] A 271—270." Dixeris xxvi

versus in ea pagina legi, sed deest in А, ut in codicibus pleris- :

que, versus A 265: sequitur ut etiam in archetypo defuisse eum
statuamus. Idem valet de ceteris quas indicabo paginis.

Fol. 17*] om. A 265.

974)
48°]
58°]
63°]

95°]
98%]
98%]
104%]
106%]
109»
1115]

190*]
199")
136°]
1485]
150%]
158%]
158
169%]
170%]

В 168.

Г 73.

А 369 1),

E 42 (item Ox.
alii).

H 234.

H 368 sq.

H 385.

Ө 183.

Ө 315.

e 466—468.

Ө 548 et 550—

552.

01458461.

K 191.
K 531.
А 548.
А 662.
м 197.
М 219.
М 955.
М 816.

1785]
178°]
1815]
185°]
188°]
200%]
213%]
218%
2195]
235%]
946%]
255°]
265^]
273°]
278^]
280*]
2845]
288%
304]
308°]
394%]

Fol. 172*] ош. N 422.

М 781.

N 749.

g 70.

E 269.

8 420.

О 481. .
п 881.

п 614 вд.
п 689 вд.
р 585.

> 881.

Т 177.

Т 287.

Ф 151. '

Ф 484.

Ф 510.
Х 121.
X 316.
Y 565.
+ 804.
NQ 693.

mentione digna est 74^, ubi rei ratio clare perspicitur. Nam qui sex folia olim
deperdita (E 336—635) supplevit, codicis librarium imitatus in singulis paginis et ipse
versus exaravit XXV; sed cum in pagina 71* per errorem omisisset versus 438 sq., in

ultima lacunae pagina quos scriberet nonnisi хх habuit.

1) In margine postmodo est additus, sed id nihil nunc ad pos; itaque ne sequen-
tibus quidem locis versuum in margine suppletorum habebo rationem.

= mam dT — r XE ху sd Rm

MOMMSENI EPISTULAE QUATUOR.

Iohannis Cornelii Gerardi Boot, qui annis repletus non onustus
post hilaram senectutem in otio negotiosissimo ante triennium
extinctus est, filia honoratissima benigne nuper nobiscum com-
municavit epistulas, quas annis abhinc fere quadraginta Bootio
misit Theodorus Mommsen. Integris tunc viribus florebat uter-
que, nunc ambos terra habet; sed et Bootii memoria diu vivet
inter omnes quibus bonae litterae curae sunt et nomen Моттвепі
late resonat resonabitque. Quapropter his epistulis, quibus clarum
illud nomen est praescriptum, philologos frustrari noluimus, licet
argumenti sint tenuioris.

I.
Mommsenus Bootio S. P. D.

Iam redit ad Te, vir optime et humanissime, quem mihi utendum transmisisti
Morilloni liber hodie bibliothecae publicae Vestrae; exemplum eius meo iussu paratum
propediem mittetur Roma ibique a sociis accurate excutietur. Tibi vero pro prompto
Тао paratoque oflicio gratias ago quam maximas et ut aliquando referre liceat vehe-
menter exopto. Scripsi Berolini d. 4 m. Dec. a. 1860.

II.
Hochgeehrter Herr College,

Es was mir leider nicht móglich meinen Besuch bei Ihnen zu wiederholen, nach-
dem ich Sie am Nachmittag verfehlt hatte: denn mein Aufenthalt in Amsterdam war
auf einen Tag beschränkt und der Abend durch die Untersuchung der beiden epigra-
phischen Handschriften der Stadtbibliothek in Anspruch genommen. So bin ich ge-
nóthigt eine Bitte, die ich Ihnen lieber mündlich vorgetragen hätte, nun schriftlich
, Vorzubringen.

Der eine der beiden Codices, deren Untersuchung mir Hr. Lodeesen möglich ge-
macht hat, bezeichnet М. 111 !), muss für unser Corpus vollständig abgeschrieben
werden. Er ist, wie ich ermittelt habe, geschrieben von Anton Morillon 3), aus des-
sen Sammlung Smetius verschiedenes mitgetheilt hat, und enthält schwerlich sonst
unbekannte Steine, aber brauchbare Abschriften bekannter. Auf meine Frage, in wel-
cher Weise ich etwa die Mittheilung der Handschrift hieher erlangen könne, rieth
mir Hr. Lodeesen Ihre Mitwirkung in Anspruch zu nehmen, und ich wage dies
um $0 eher, als es mir genügt den Codex auf vier Wochen benutzen zu kónnen.
Wenn Sie es über sich nehmen wollen mir denselben auf diese kurze Frist zukom-
men zu lassen, so ist die Sache damit erledigt und ein nicht unwichtiger Baustein
für unser Werk gewonnen.

1) Nunc in Bibliotheca Amstelodamensi est I D 97, vid. Catalogus der Hand-
schriften П (1902) sub n° 885.

2) Immo a Davide Blondel exaratum testatur qui Codicum Catalogum illum con-
fecit amicus Mendes da Costa.

459 MOMMSRNI EPISTULAE.

Ich habe aus dem schónen Holland manche freundliche Erinnerung mitgenommen
und für дав Unternehmen, dessen wegen ich diese Reise unternommen, überall eine
wahrhaft wissenschaftliche Theilnahme gefunden; darum glaube ich auch Ihnen mit
einer Bitte kommen zu dürfen, die ich sonst unterdrücken würde. Genehmigen Sie
die Versicherung meiner Hochachtung und Ergebenheit.

Berlin, Neuenburger Strasse 81 Mommsen.
80 Oct. 1861.

Möchten Sie die Gefálligkeit haben Hern. Lodeesen mitzutheilen, dass der Catalog
der dortigen Stadtbibliothek der hiesigen königlichen Bibliothek bereits früher als
Geschenk zugekommen sei, und dass derjenige unserer Handschriften, so weit er er-
schienen, demnächst als Gegengabe der dortigen Bibliothek zugehen werde. Hr. Pertz
hat sofort bei der Regierung der erforderlichen Antrag gestellt und dessen Gewührung
ist selbstverstündlich.

III.
Bootio V. C. Mommsenus S. Р.

Petiisti a me, ut copiam tibi faciam collationis eius quam dum Florentiae moror
ante annos paene viginti confeci Ciceronis ad Atticum epistularum libri Medicei.
Ignoras autem id per me impetrari non posse, cum ex Italia redux collationem hanc
cesserim optimo amico Mauricio Hauptio de omnium epistularum Ciceronis tunc
cogitanti editione, qua in editione ego quoque quodammodo socius eram futurus.
Iam quamquam editio haec nostra quae futura erat haud scio an numquam publicam
lucem sit visura, tamen tu intellegis non meam esse de ea re potestatem, sed
Hauptii, а quo ipso Hoffmannus quoque obtinuit, ut partem subsidiorum meorum
edere sibi liceret.

Recte vero facis, quod huius corporis editionem paras commentario instructam.
Nisi tot negotiis distinerer, maxime eo, quod omnem lapidem ut moveam iratus
credo mihi Iupiter imposuit, vellem ad propositum olim susceptum a tuo non admo-
dum abhorrens reverti; iam non restat nisi ut gratuler mihi de tanta spe, quantam
nobis facis. Specimen quod misisti libenter accepi. Scripsi Berolini d. Iul. 6 1864.

IV.
Theodorus Mommsenus 1. C. G. Bootio S. P. D.

Grato animo, Vir Clarissime, ex litteris Tuis intellexi paratam Te esse ad mitten-
dum librum scriptum bibliothecae publicae Vestrae, quem in itinere nuper perfecto
inspexi coeptaeque syllogae inscriptionum Latinarum aliquod incrementum allaturum
esse vidi. Nolim tamen in tali negotio uti librariorum opera lenta certe nec satis
tuta, & qua in huiusmodi negotiis perficiendis adhuc sedulo abstinui neque unquam
codicem scriptum nisi per tabellarios publicos misi. Quare rogo Te ut librum illum
per eos ipsos ad me destines meo scilicet sumptu, neve domus in qua habito accura-
tam indicationem adscribere omittas. Propediem eademque via ad Te redibit.

Dalianum codicem quod inspecturum Те esse mea causa promisisti non rogatus,
gratum fuit adeoque iucundum; sublevat enim animum improbo illo labore defessum
et quodammodo fractum operis societas ab optimis quibusque doctissimisque viris
ultro suscepta. Quamquam non multum in schedis illis Te reperturum esse existimo,
quod copias nostras augeat; certe editi eiusdem auctoris libri nullis nisi editarum
syllogarum subsidiis instructum eum fuisse ostendunt.

Boeckhium, quem recentibus honoribus laboribusque minime fatigatum vegetum
hilaremque laetus vidi, Tuo nomine ut iussisti salutabo. Siquid habebis, quod hic
curatum velis, fac me certiorem.

Berolini, Neuenburger Strasse 81
5 Nov. 1866.

BIBLIOTHECA PHILOLOGIGCA BATAVA.

COLLEGERUNT

S. A. NABER, J. VAN LEEUWEN J.F., I. M. J. VALETON.

OPERAM SUAM POLLICITI SUNT

J. J. HARTMAN, H. van HERWERDEN, А. E. J. HoLwerRDa, H. T. KARSTEN,
J. C. Naser, H. J. Рогак, K. G. P. ScuwanRTZ,
М. С. VaLrTON, J. WOLTJER.

NOVA SERIES.
VOLUMEN TRICESIMUM SECUNDUM. PARS IV.

-.......................

LUGDUNI-BATAVORUM
E. J. BRILL.

LIPSIAE,
0. HARRASSOWITZ.

1904.

INDEX

Adnotationes criticae ad Lycurgi Leocrateam, scripsit S. A.
NABER.

Ad scholia Pacis ЕРТЕ Ее J. v. L. ]. F.

Epigraphica. De inscriptionibus in insula Prote nuper inventis,
scripsit J. H. W. STRIJD & AR AU m S $^ 4

De absurdissimo quodam quod in Ciceronis epistolis legitur
vitio, scripsit J. J. HARTMAN .

Ad Ovid. Her. XX vs. 4, scripsit P. H. D..

De Ovidio poeta commentatio, scripsit J. J. HARTMAN .

De lapide nuper Athenis in arce invento (contin. e pag. 348),
scripsit E. van HILLE E о ш CS Фф. 3

Observatiuneulae de іше Romano (contin. ez pag. 94), scripsit
J. C. Мавев S. A. FIL. А

Аа Cratinum, scripsit J. у. L. Лу.

Homerica (contin. e Vol. ХХХ рад. 188), еен J. VAN
LrereUWEN J.P.

Mommseni epistulae quatuor. . .

Pag.

349—359.

860.
861—869.
369—370.

810.
971.—419.
420 — 484.
485 — 446.

446.
447 — 450.
451—452.

ВівиотнеСсА PHiLOLOGICA BATAVA quater in anno prodibit Calendis
Ianuariis, Aprilibus, Iuliis, Octobribus.
Pretium annuum erit floren. 5.25.

Singuli fasciculi separatim non venibunt.

|
Sumptibus E. J. BRILL prodierunt: | |

М. T. Cicero. Commentarii rerum suarum sive de vita sua; accesse-.

runt Annales Ciceroniani іп quibus ad suum quaeque annum referuntur
quae in his commentariis memorantur; utrumque librum scripsit
W. Н. D. Suringar. 1854. 2 part. 1 vol. E wills . f 8.50.
C. G. Cobet, Variae lectiones, quibus continentur observationes criti-
cae in scriptores iti i
—— Miscellanea Critica, quibus continentur observationes criticae in
scriptores Graecos praesertim Homerum et Demosthenem. 1876. f 7.—.
Collectanea critica, quibus continenturj observationes criticae in
scriptores Graecos. 1877. 8. . . . . . ., . . . .f 1.—.
Hyperidis Orationes duae ‘О ЖПІТАФІОС ЛОГОС et “ТПЕР
еткеміппот. Editio altera auctior et emendatior. 8°. 1877. f 1.50.
Observationes criticae et palaeographicae ad Dionysii Halicarnas-
sensis antiquitates Romanas. 1877. 8°. . . 0... f 3950.
De Philostrati libello ПЕРІ TTMNAZTIKHZ. 1859. 8°. . - 1.95.
Cornelii Nepotis vitae excellentium imperatorum. In usum scho-

larum. Editio altera. 1884. kl. 85. . . . . . . . . f 0.60.
Lysiae Orationes et ы Edit. tertia, quem curavit J. J.
Hartman, 1891. 8°. . . f 1.20.
Xenophontis Erpeditio су. Editio sexta, quam curavit S. J.
Warren. 1898. 8°, . . (4.90.
Xenophontis Historia NUN in usum Йй; Editio tertia
emendatio. 1888. 88, . . . . . . . 6o* wow 420;

J. J. Cornelissen, Oratio inauguralis. 1879. 8°, ә алф 0.45.
Coniectanea Latina. 8°. . . - 0.60.

---- Cornelii Taciti de vita et monbe Tulii Мое: 1881. 80, - 0.75.
---- Opus idem. In usum scholarum. 1881. kl. 8.. . . - 0.30.
Minucii Felicis Octavius. 1882. kl. 89. . . . . . - 090.

Н. van Herwerden, Lectiones Rheno-Traiectinae . . . . - 1.50.

Dr. H. T. Karsten, De inkomsten en uitgaven van den Homeinschen
Staat. Antiquarische schets. 1e stuk: De EE 1880. 89. f 0.80.

—— —— Spicilegium criticum. 1881. 89. . . 0... - 0,80.
H. W. van der Mey, Studia Theognidea, КЕЗ collatio codicis
Mutinensis tantum non omnis. 1860. 8. . . . . . f 0.5.

E. Mehler, Luciani dialogi quattuor. Graece. (Timon, ase nin
Verae historiae, Gallus). In usum scholarum 1.90.

Mnemosyne. — Bibliotheca philologiea Batava. Edid. C. a. Cobet, T. J.
Halbertsma, H. б. Hamaker, E. J. Kiehl, ete. 1852—62. 11 vol.
et Appendix ad vol.2—7. 8°, (f9650 .... ‚ [80.—.

Nova series scripserunt C. G. Cobet, C. М. Francken, н. тап Нег-
werden, S. А. Naber, W. G. Pluygers, J. J. Cornelissen, J. van
Leeuwen J.f., I. M. J. Valeton, аш; Vol. I—XIV colleg. C. G.
Cobet, H. W. van der Mey, Vol. XV—XXXII colleg. S. A. Naber,
J. van Leeuwen J. f., I. М.Ј. Valeton. 1873—1904. 8°. pro vol. f 5.95.

Ex ofticina typographica et bibliopolio antehac E. J. Brill.

"E
b o `

А: ^.
uA

| “ЖАУ, |
CUI 7

T" i

22% -
2A. ЖЕ

2c
,

4:
y Ve 3 й
2

T
м

ч d
^e фи (C m -

Ан

сақ тус”
=

уа 5r 0A par -
Ell РМ ІЗІМ Ад Dye

ТЛІ

049

"^^ ШШ

ТИТЕ

im. oa

а У

| NS.
зе "уус 5

4
= *
а
" .
ж .
А
\ е
e
P.
е 5.5
А 2
- б
Р `
5 . 5 г қ,
ye
= ` i \ `
he
x К
М
|
А
“4 ШЕ
: | і ;
m ^ *
.
. " #
е А
: .
х
E
А
‹
à
* 5 ^
- ,
1 y

3 9015 02049 0465

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Mnemosyne 32.1904"

See other formats